SALM ANT1CENSIS
Pnmitivæ Observantiæ

J

Juxta miram Divi Thomæ Praeceptoris Angelici doctrinam.

TOMUS DECIMUS QUINTUS

/4-C !

TRACTATUS XXI. — DE INCARNATIONE. — PARS TERTIA.
ILLUSTRISS. ac REVEREND1SS. IN CHRISTO PATRI D. D.

1.0 Amabili

TOUR - TAUVERGNE- LAUKAGUA1S
ARCUI EPISCOPO

H1TURICENSI

I) i c /\ T u s
NOVA,

I.I HR A Kl/E

CA 1 IIOIJG

BRUXELLIS
Apud VICTOREM
RECTOREM

PALM

GENERALEM

SUCCURSA LIS

76, via Sanctorum Patrum, 76

RECTOREM

12, via Parochianorum, o

4, via vulgo dicta Corraleric, 4

1880

Quæ in hoc Decimo quinto Tomo una cum Quæstionibus et Articulis
Divi Thomæ continentur.

TRACTATUS XXI

Art. -i. Utrum anima Christi videat Ver
bum, sive divinam essentiam clarius quali
bet alia creatura.
12
QUÆSTIO XI

Do scientia Christi in communi in quatuor
Pag. 1
articulos divisa.
Art. 1. Utrum Christus habuerit iouam
scientiam præter divinam.

De scientia indita, vel infusa animae Christi,
in sex articulos divisa.
124
Art. 1. Utrum secundum scientiam indi­
tam, vel infusam Christus omnia sciat.
124

Disputatio XVII.

Disputatio XIX.

De scientia Christi in communi.
Dub. 1. Utrum humanus Christi intellec­
tus cognoverit per intellectionem creatam.

De scientia infusa animæ Christi quantum
ad ejus objectum.
125
Dub. 1. Utrum anima Christi per scien­
tiam infusam cognoverit omnia onjecta na­
turalia, quæ per "naturalem intellectus virtu­
tem cognosci possunt.
125
Dub. 2. Utrum anima Christi per scientiam
infusam cognoverit cogitationes cordium, et
futura contingentia.
137
Dub. 3. Utrum anima Christi per scientiam
infusam cognoverit quiddilative et compre­
hensive entia supernaturalia creata.
149
Dub. i. Utrum anima Christi per scientiam
infusam cognoverit evidenter mysterium Tri­
nitatis quoad an est.
'
169
Dub. 5. Utrum anima Christi per scientiam
infusam cognoverit, aut cognoscere potuerit
omnia possibilia.
"
185
Ari. 2. Utrum Christus hac scientia uti
potuerit non convertendo se ad phantasmata.
210
Art. 3. Utrum hæc scientia fuorit colla­
tiva.
211

Dub. 2. Utrum anima Christi de facto
intellexerit ner increatam cognitionem.

Dub. 3. Utrum anima Christi de potentia
absoluta potuerit intelligere per increatam
intellectionem.
21
Dub. 4. Quotuplex scientia distinguenda,
et constituenda sit in anima Christi.
46
Dub. 5. Utrum lumanus Christi intellectus
potuerit aliqua scientia Deum comprehen­
dere.
63
QÜÆSTIO X

De scientia beata animæ Christi in quatuor
articulos divisa.
Art. 1. Utrum anima Christi com
derit ATerbum, sive divinam naturam
Art. 2. Utrum anima Christi
Verbo
cognoverit omnia.
Art. 3. Utrum anima Christi
Verbo
cognoverit inii ni ta.
Disputatio XVIII.
De scientia beata animæ Christi.
Dub
Utrum anima Christi per scien­
tiam beatam cognoverit omnes creaturas pos­
sibiles.
75
Dub. 2. Utrum anima Christi per scien­
tiam beatam cognoverit omnia, quæ Deus
cognoscit per scientiam visionis.
97

Disputatio XX.
De scientia infusa animæ Christi quantum
ad modum ipsius.
211
Dub. 1. Utrum Christus in exercitio sclentiæ infusæ usus fuerit conversione ad phan­
tasmata.
211
Dub. 2. Utrum Christus in exercitio scientiæ infusæ usus fuerit discursu.
223
Dub. 3. Utrum Christus per scientiam
infusam cognoverit futura intuitive.
231

INDEX QU.ESTIONl’M ,

vi

Art. 4. Utrum hæc scientia in Christo fue­
rit major scientia Angelorum.
557
Art. 5. Utrum hæc scientia fuerit habitua­
lis.
258
Disputatio AXI.
,

De scientia infusa anima' Christi quantum
ad ejus unitatem. et perfectionem.
258
Dub. I. Utrum species scientia' iuftisæ in
Christo fuerint supernaturales, et universa­
liores. ac perfectiores Angelicis.
258
Dub. 2, Utrum scientia infusa animæ
Christi fuerit habitus ab speciebus distinc­
tus.
271
Dub. 3. Utrum habitus scientiæ infusæ in
Christo luerit unicus.
281
Dub. 4. Utrum scientia infusa anima·
Christi fuerit perfectior, quam scientia infusa
Angelorum.
290
QC.ESTIO XII.

De scientia animæ Christi acquisita in qua­
tuor articulos divisa.
295
Art. 1 Utrum secundum hanc scientiam
Christus cognoverit omnia.
295
Ari. 2. Utrum Christus in hac scientia pro­
fecerit.
296
Disputatio XXII.
De scientia animæ Christi acquisita. 296
Dub. I. Utrum Christus scientiam ex se
acquisibilem propriis actibus comparaverit,
et m ea profecerit.
296
Dub. 2. Qualiter aliæ difficultates circa
scientiam Christi acquisitam expediri de­
beant.
308
Qr.ESTIO XIII.

De potentia animæ Christi in quatuor arti­
culos divisa.
321
Art. 1. Utrum auima Christi habuerit om­
nipotentiam simpliciter.
321
Art. 2. Utrum anima Christi habuerit om­
nipotentiam respectu immutationis creatura­
rum.
322
Disputatio XXIII.
Dub. 1. Utrum anima Christi habuerit Γογmaliler omnipotentiam.
323
Dub. 2. Utrum Christus ut homo vere fe­
cerit opera miraculosa, et supernaturaha. 331
Dub. 3. Utrum Christus ut homo fuerit i
causa principalis miraculorum, et operum !
supornalurahum.
335 I
Dub. 4. Uirum Christus ut homo concur­
rerit inslrumentaliter physice ad opera mira­
culosa, ei supernaluralia'.
310
Dub. 5. Utrum humanitas Christi ut esset
instrumentum physicum ad opera miraculosa.
et supcrnaturalia', debuerit elevari per ali­
quid sibi intrinsece superadditum.
366
Dub. G. Quid sit illud intrinsecum, per
quod humanitas Christi elevatur ad efficien­
dum inslrumentaliter opera supernaturaha
et miraculosa.
384
Dub. 7. Quam potestatem, et ellicaciam ha­
buerit anima Christi circa proprium corpus
et respeclu eorum, qua,* voluit.
101
QUÆSTIO xiv.

De defectibus corporis assumptis a filio
Dei in quatuor articulos divisa.
112

Art. 1. Utrum Illius Doi in humana natura
assumere debuerit corporis defectus.
112
Disputatio XXIV.

De defectibus ex parte corporis, assumptis
a lilio Dei.
113
Dub. 1. An, et quos delectus Verbum as­
sumpserit ex parte corporis.
113
Dub. 2. Utrum delectus corporales as­
sumpti, fuerint Christo voluntarii, vel neces­
sarii.
428
QUÆST10 xv.
De defectibus animæ a Christo assumptis
in decem articulos divisa.
132
Ari. 1.Utrum in Christo fuerit peccatum. 132
Art. 2. Utrum in Christo fuerit fomes pec­
cati.
133
Disputatio ΛΊΚ.
De defectibus ex parte animæ, assumptis a
filio Dei.
131
Dub. 1. Utrum in Christo fuerit aliquod
peccalum.
134
Dub. 2. Uirum in Christo secundum se
considerato fuerit potentia peccandi.
110
Dub. 3. Utrum in Christo potuerit esse pec­
catum habituale, vel reatus ad poenam. 472
Dub. 4. Utrum in Christo fuerit, aut po­
tuerit esse fomes peccati.
480
Dub. 5. Utrum in Christo esse potuerit
transgressio consiliorum.
196
Dub. G. Utrum Christus potuerit habere
aliquem errorem, vel ignorantiam.
510
Dub. 7. Utrum in Christo esse potuerint
habitus mali.
519
Dub. 8. Utrum in Christo fuerint passiones,
et quales.
525
QUÆST10 xvi.

De consequentibus unionem quantum ad
ea, quæ conveniunt Christo secundum esse
et fleri, in duodecim articulos divina.
550
Art. 1. Utrum hæc sit vera, Deus est’
homo.
550
Disputatio XXVI.

De consequentibus unionem hypostaticam
quantum ad prædicationem.
551
Dubium 1. Utrum in Christo fuerit idiomatum communicatio.
552
Dub. 2. Quales sint istæ prædicationes,
Deus est homo, cl hoTao est Deus.
561
Dub. 3. Utrum homo possit prædicari de
Deo adjective, et e converso.
573
Dub. 4. Quales sint istæ prædicationes,
Deus factus est homo, et homo factus est
Deus.
579
Dub. 5. Utrum istæ prædicationes, Christus
incœpit esse, et Christus est creatura, et simi­
les secundum proprietatem sermonis sint
veræ.
585
Dub, 6. Qualiter aliquæ prædicationes cum
reduplicatione circa Christum sint admit­
tenda.
003
QUÆSTIO XVII.

De perlinentibus ad unitatem in Christo
quantum ad esse in duos articulos divisa. 613
Ari. 1. Utrum Christus sit unum, vel duo. 613
Art. 2. Utrum in Christo sil unum tantum
esse.
023

OF**1

INDEX LOCORUM
SACRÆ SCRIPTURÆ
QUÆ IN HOC DECIMO QUINTO TOMO EXPLICANTUR
EX VETERI TESTAMENTO.

Ex 1 Regum.

Cap. 9. Olim in Israel sic loquebatur
unusquisque vadens consulere Deum :
venite, et eamus ad videntem. Qui
enim propheta dicitur hodie, vocaba­
tur olim videns. Disp. 20, n. 42.
215
Ex 1 Paralipom.

Cap. 29. Inclinaverunt se, et adorave­
runt Deum, deinde regem, Disp. 25,
n, 3.
137
Ex Job.

Cap. 31. Si vidi Solem, cum fulgeret,
etc., et osculatus sum manum meam.
Disp. Iv, n. 1.
431
Ex Psalmis.

Psal. 8. Omnia subjecisti sub pedibus ejus.
Disp. 18, n. 27.
102
Psal. 21. Longe a salute mea verba de­
lictorum meorum. Disp. 25, n. 3.
437
Psal, 64. Beatus, quem elegisti, et as­
sumpsisti. Disp. 17, n. 44.
48
Psal. 146. Et sapienliæ ejus non est
numerus. Disp. 21, n. 2Ί.
282
Ex Sapientia.

Cap. 5. Armavit ad ultionem inimico­
rum, et pugnavit pro illo orbis terra­
rum contra insensatos. Disp. 18, η. 27. 102
Cap. 7. Ipse enim dedit mihi horum, quœ
sunt, scientiam veram, ut sciam dis­
positionem orbis terrarum, et virtutes
elementorum. Disp. 22, n. 11.
309
EX

PROVERBIIS.

Cap. 12. Non contristabit justum, quid­
quid ei acciderit. Disp. 25, n. 112. 536
Cap. 17. Animus gaudens cctalcm flori­
dam facit : spiritus tristis exsiccat
ossa. Disp. 25, n. 112.
536
Cap. 28. Justus quasi Leo confidens abs­
que terrore erit. Disp. 25, n. 113.
536
Ex Isaia.
Cap. 1. Egredietur vi> ga de radice Jesse,
et flos de radice ejus ascendet, et re­
quiescet super eum Spiritus Domini.
Disp. 25,11. 1.
435

Cap. 7. Antequam puer sciat malum,
et bonum. Disp. 22, n. 2, et n. 20
et 21.
298, 311, 317
Cap. 42. Non erit tristis, nec turbu­
lentus. Disp. 25, n. 112.
536
Cap. 53. Deus ipse veniet, et salvabit nos.
Tunc aperientur oculi cœcorum, etc.
Disp. 23, n. 10.
331
Cap. 53. Et putavimus eum quasi lepro­
sum, et percussum a Deo, et humilia­
tum. Disp. 2-1, n. 9.
422

Ex Jeremia.

Cap. 32. Fortissime, magne, et potens
Dominus exercituum, nomen tibi ma­
gnus consilio, et incomprehensibilis
cogitatu. Disp. 17, n. 69.
68

EX NOVO TESTAMENTO.
Ex Matthæo

Cap. 8. Audiens autem Jesus miratus
est. Disp. 25, n. 117.
510
Cap. 9. Ut sciatis, quod filius hominis
habet in terra potestatem· remittendi
peccata, tunc ait paralytico,'etc. Disp.
23. n. 10.
331
Cap. 19. Sunt eunuchi, qui se castrave­
runt propter regnum cœlorum. Disp.
17, n. 5.
8
Gap. 20. Sedere autem ad dexteram
meam, vel sinistram non est meum
dare vobis, sed quibus paratum est a
Patre meo. Disp. 18, n. 39.
113
Cap. 19. Et cum vidisset Jesus cogita' tiones eorum dixit : Ut quid cogitatis
mala in cordibus vestris. Disp. 19, n.
15.
138
Cap. 26. Pater, si possibile est. transeat
a me calix iste. Disp. 2A, n. 19, et disp.
25, 7i. 111.
430, 53-1
Cap. 26. Deus, Deus meus, ut quid dere­
liquisti me. Disp. 25, n. 3.
437
Cap. 26. Tristis est anima mea usque
ad mortem. Disp. 25, n. 58, et n.
111.
488, 534
Cap. 26. Surgile, eamus : ecce appropin­
quavit·, qui me tradet. Disp. 25, n. 108.
531
Cap. ult. Data est mihi omnis potestas
incudo, et in terra. Disp. 23, n. 6.
327

Ex Marco.
Cap. 1. Quid tibi, et nobis Jesu Nasa-

. ** *
Vil]

INDEX LOCORUM SACR.E SCRIPTUR.E.

rm. Venisti ante tempus perdere nos.
*
Disp. 23. Ik 12.
333
Cap. G. .Von poterat ibi virtutes facere,
disp. 23, η. 27.
317
Cap. 7. Ingressus domum neminem vo­
mit scire. et non potuit latere. Disp.
23, η. 89.
107
Cap. 13. De die autem illa, vel hora
nemo scit, neque Angeli in cado, ne­
que Filius, nisi Paler. Disp. 18, n.
37.
111
Cap. 11. Coepit pavere, et tœdere. Disp.
25. n. 108. et n. 111.
531, 531

Ex Luca.

Cap. 2. Jesus autem proficiebat sapien­
tia. et atate, et gratia apud Deum,
et homines. Disp. 18, n. 37, et disp.
22, n. 2, et n. 20.
111, 298
Cap. 5. Virtus de illo exibat, et sanabat
omnes. Disp. 23, n. 28.
318
Cap. 22. Apparuit autem illi A ngelus de
coelo confortans eum. Disp. 22, n. 27. 319
Ex Joanne.

Cap. 10. Ipse est. qui Constitutus est a
Deo judex vivorum, et mortuorum.
Disp. 18. n. 27.
102
Cap. 1. Quod ante promiserat per Pro­
phetas suos in Scripturis sanctis de
Filio suo, qui factus est ei c.r semine
David secundum carnem Disp. 26,
n. 11.
581
Ex 1 ad Corinthios.

Cap. 12. Hoc autem amnia operatur
unus, atque idem spiritus, dividens
singulis, prout vult. Disp. 23, n. 19. 371
Cap. 13. Videmus nunc per speculum in
amigmate. Disp. 20, n. 30.
235
Ex 2 ad Corinthios.

Cap. 5. Eum. qui peccatum non noverat,
pro nobis, peccatum fecit. Disp. 25, n.

Ex epist.

ad

431

Galatas.

Cap. 6. Dum tempus habemus, opere­
107
mur bonum. Disp. 18, n. 32.
Ex 1 ad Timotheum,

Cap. 2. Recordati sunt discipuli ejus,
Cap. 1. Regi sœculorum immortali, et
quia scriptum est, Zelus domus tuœ
invisibili. Disp. 17, n. 71.
comedit me. disp. 25, n. 124.
517
Cap. 3. Non enim ad mensuram dat Deus
Ex epiSt. ad Hedr.eos.
spiritum Filio. Disp. 18, n.
102
Cap. 7. Mea doctrina non est mea, sed
Cap. 1. Et cum iterum introducit primo­
ejus, qui misit me. Disp. 18, n. 39. 112
genitum in orbem terrœ. dicit : Et
Cap. 8. Scio eum, et sermonem ejus serro.
adorent eum omnes Angeli Dei. Disp.
Disp. 17, n. 12.
1G3
18, n. 18.
Cap. 8. Quis ex vobis arguet me de pec­
Cap. 2. In eo, quod passus est, tentalus
cato. Disp. 25, n. 1.
131
potens est et his, qui lentatur auxi­
Cap. 8. Quce placita sunt ei, facio semper.
liari. Disp. 25, n. 2.
Disp. 25, n. 71.
199
Cap. 2. Fidemus Jesum propter pas­
Cap. 10. Ego, et Pater unum sumus. In
sionem gloria, et honore coronatum.
Comment, ad art. 1, querst. 17, n. 1, 614
Disp. 20. n. 79.
Cap. 11. Jesus autem ut vidit cam plo­
Cap. 4. Tenlalum per omnia pro simili­
rantem, et Judœos, qui venerant cum
tudine absque peccato. Disp. 25. n. 1.
ea, plorantes, in fremuit spiritu. Disp.
Cap. J0. Ingrediens mundum dicit : Ecce
25, n. 125.
518
venio, ut faciam Deus voluntatem
Cap. 12. Cum autem tanta signa fecisset
tuam. Disp. 20, n. 3, p. 96, et disp. 21,
coram eis. non credebant in eum, ut
n. 19, p. 150, et disp. 27, n. 95.
sermo Isaiœ Propheta? impleretur,
Cap. 13. Jesus Christus heri, et hodie
quem dixit : Domine quis credidit au­
ipse, et in saecula. Disp. 26, n. 49.
ditui nostro? Disp. 23. n. 11.
335
Cap. 20. Cum esset filius Dei, didicit iis,
Cap. 13. Omnia dedit ei Pater in manus.
qua: passus est, obedienliam. Disp. 22,
Disp. 18. n. 27.
102
n. 20.
Cap. 13. Quod facis, fac citius. Disp. 25,
Ex 1 Petri.
n. 5.
510
Ex actibus Apostolorum.
Cap. 2. Qui peccatum non fecit, nec in­
•
ventus est dolus in ore ejus. Disp. 25,
Cap. 2. Quem Deus suscitavit, solutis
doloribus inferni. Disp. 24. n. 2.
415
n. 1.
Gap. 2, Aon dabis Sanctum tuum videre
Ex epist. Jacobi.
corruptionem. Disp. 24, n, 1.
416
Cap. 2. Quia et Dominum eum, et Chris­
Cap. 1. Unusquisque tentalur a concu­
tum fecit Deus Irunc Jesum, quem vos
piscentia sua. Disp. *5, n. 50.
crucifixistis. Disp. 26, n. 63.
599

55

96

436
211

434

425
587

311

435

481

TRACTATUS XXI

INCARNATIONE.
PARS TERTIA.
Inchoatam considerationem de mysterio
Incarnationis peracluari, ut operis telam
feliciter praetexamus, Angelici Doctoris,
cujus auspiciis orsi fuimus, summis pre­
cibus apud Deum patrem luminum implo­
ramus intercessionem. Animum enim
quamvis propriae exilitatis conscium, et
cognitione demissum, in perdifficili hac
provincia confirmat, calcarque addit ad
peragendum cursum, quod in D. Thoma
habeamus non solum magistrum, cujus
scriptis instruimur; sed etiam apud Deum
intercessorem gloriosum, qui gemino sa­
pientiae, et sanctitatis radio totam Eccle­
siam (recognoscente ipsa, et optante) mira
eruditione clarificat, et sancta operatione
fecundat. Quod si tantus Praeceptor ad ins­
tar fulgentissimi solis lucem circumquaque
diffundit, et doctrinae radios ad bonos et
malos derivat : cur non sperabunt illumi­
nationis, et protectionis suffragium jurati,
et obaeratissimi discipuli, qui ultra Dei
gloriam nihil magis in hoc studio curamus,
quam altissimas D. Thomæ sententias me­
dullitus introspicere, irrefragabiles ipsius
resolutiones fideliter tueri, oppositos AdSalmant. Curs, theolog. torn. AT.

versariorum adsultus prosternere, appa­
rentes falsarum interpretationum nebulas
exscindere, atque Angelicam doctrinam,
quantum capimus, quantum possumus,
promovere, et in aliorum mentibus radi­
ces agere profundissimas. Nec ad id accin­
gimur vel alicujus vanæ gloriæ spe, nec
alterius temporalis quæstus incitamento :
sed ducimur ultronei veritatis amore, quam
in D. Thomæ scriptis consedisse, indeque
delibandam edocemur quamplurimis Ec­
clesiae, Pontificum, et Conciliorum moni­
tis, præsertim vero ipsius veritatis vocibus :
nam Christus, qui dixit : Ego sum veritas,
Thomæ dixit : Bene scripsisti de me. Hac
igitur in Angelicum Doctorem pia affec­
tione animati, quamquam imbecilles, et
tanto operi impares, nec hastam abjici­
mus, nec felicem exitum desperamus ; sed
alacriori potius animo continuamus incep­
tum opus circa mysterium Incarnationis,
sperantes ipsius sanctissimi Præceptoris
subsidia, cujus sapientem, et gratam men­
tem non ambigimus spondere : Ego diligen­
tes me diligo, et qui mane vigilant ad me,
invenient me.
i

....

I

ο

DE INCAHN.XT10NE
♦

>
I

De scientia Christi in communi prceter divinam ?
Deinde considerandum est de scientia
Christi. Circa quam duo consideranda sunt.
Primo, quam scientiam Christus habuerit :
secundo de unaquaque scientiarum ipsius.
Circa primum queruntur quatuor. Primo,
etc.
articulus

i.

Utn* Cbriftuf katwil aUgtuu* teientiam prêter
ditium?

·.

Ad primum sic proceditur. Videtur quod in Christo
non fuerit aliqua scientia prater divinam. Ad hoc enim
necessaria est scientia, nt per eam aliqua cognoscantur.
Sed Christos per scientiam divinam cognoscebat omnia.
Superfluum igitur fuisset, quod in eo esset alia scien-

Prelcrea, lux minor per majorem offuscatur. Sed om­
nis scientia creata comparatur ad scientiam Dei increatam, sicut lux minor ad majorem. Ergo in Christo non
refulsit alia scientia, qcam divina.
Praterea, unio humanæ natura ad divinam facta est in
persona, ut ex supra dictis patet. Ponitur autem in Christo
secundam quosdam quædam scientia unionis : per quam
scilicet Christus, ea quæ ad mysterium Incarnationis
pertinent, plenius scivit, quam aliquis alius. Cam ergo
unio personalis contineat duas naturas, vide ur quod in
Christo non sint duæ scientiæ, sed una scientia perti ­
nens ad utramque naturam.
Sed contra est, quod Ambrosius dicit io lib. de locaro.
Deus in carne perfectionem natura assumpsit humanæ,
suscepit sensum hominis, non sensum carnis inflatum.
Sed ad sensum hominis pertinet scientia creata; ergo in
Christo fuit scientia create.
Respondeo dicendum, qued sicut ex supradictis palet,
Filius Dei humanam naturam integram assumpsit, id est,
non solum corpus, sed etiam animam : non solum sen­
sitivam, sed e iam rationalem : et ideo oportuit quod
haberet scientiam creatam propter tria. Primo quidem
propter aniax perfectionem. Anima enim secundum se
considenti, est in potentia ad intclligibilia cognoscenda :
ut enim sicut tabula, in qua nihil est scriptum, ct tamen
possibile est in ea scribi per intellectum possibilem, in
quo est omnia fleri, ut dicitur in tertio de anima. Quod
autem est in po’entia, est imperfectum, nisi reducatur ad I
actum. Non autem fuit conveniens, quod filius Dei hu­
manam naturam imperfectam assumeret, sed perfectam,
utpote qua mediante, totam humanum genus ad perfectum
ont reducendum. Et ideo oportuit, quod anima Christi
esset perfecta per aliquam scientiam, quæ esset propna
perfectio ejus. Et ideo oportuit in Christo esse aliquam
scientiam prater scientiam divinam, alioquin auima Christi
esset imperfectior animabas aliorum hominum. Secundo,
quia cum quaelibet res sit propter suam operationem, ut
dicitur in secundo de Cæ. frustra haberet Christus ani­
mam intellectivam, si non inlelligeret secundum illam,
quod pertinet ad scientiam creatam. Tertio, quia aliqua
scientia creata pertinet ad animæ humanæ naturam,
scilicet illa, per quam naturaliter cognoscimus prima
principia · scientiam en»m hic arge accipimus pro qua­
libet cognitione intellectas humani. Nihil autem natura­
lium Christo defuit : quia totam humanam naturam
suscepit, ut snpra dictem est. Et ideo in sexta Synodo
damnata est positio nepnlium in Christo esse duas scien­
tias, vel duas sapientias.
Ad primum ergo dicendam, quod Christus cc.guovit
omnia per scientiam divinam operatione increaia, quæ est

ipsa Dei essentia : Dei enim iutelligore est sua substan­
tia, ui probat Philosophus 13 Meteph. Unde hic actus
non potuit esse animæ Christi, cum sit alterius naturæ.
Si igitur uon fuisset in anima Christi aliqua alia scien­
tia praeter divinam, nihil cognovisset : ct ila fuisset
frustra assumpta, cum omnis res sit propter suam ope­
rationem.
Ad secundum dicendum, quod si duo lumina accipian­
tur ejusdem ordinis, minus offuscatur per majus, sicut
lumen solis offuscat lumen candela*, quorum uirumnne
accipitur in online illuminantis. Si vero accipiantur duo
lumina, ita quod majus sit in ordine illuminantis, et minus
in ordine illuminati, minus lumen non offuscatur per
majus, sed magis augetur : sicut lumen aeris per lumen
suits, et hoc modo lumen scientiæ non offuscatur, sed
clarescit in anima Christi per lumen scientiæ div«næ quæ
est lux vera, illuminans omnem hominem venientem in
hunc mumduji, ut dicitur Joan. 1.
Ad tertium dicendam, quod ex parte unitorum ponitur
sidentia in Christo, et quantum ad naturam divinam, et
Suantum ad humanam : ila quod propter unionem, secunum quam est eadem hypostasis Dei, et hominis, id
quod est Dei, attribuitur homini : et id qaod est homi­
nis, attribuitur Deo, ut supra dictum est. Sed ex parte
ipsius unionis non potest po3i in Christo aliqua scien­
tia : nam unio illa est ad esse personale ; scientia au­
tem non convenit personæ, nisi ratione alicujus na­
turae.

Conclusio est affirmativa.
Postquam D.Thom.a quæst. 1, hujus 3
partis usque ad quæst. 6, inclusive egit de
mysterio Incarnationis secundum substan­
tiam considerato, exposuitque omnes ejus
causas, præsertim vero personam assumen­
tem, nataram assumptam, et modum as­
sumptionis; statim a quæst. 7 incepit agere
de coassumptis a Filio Dei in natura as­
sumpta, pertinentibus ad ejusdem naturæ
perfectionem : unde disseruit de gratia
habituali, de virtutibus, donis et gratiis
gratis datis Christi Domini, eaque consi­
deravit tam in se, quam in ordine ad cor­
pus Ecclesiae, cujus ipse Christus est caput.
Quibus illustrandis tomis pnecedentibus
dedimus operam. Eis vero absolutis, incipit
D. Tho. considerationem extendere ad per­
tinentia ad Christum secundum rationem
scientiæ tam in communi, quam in parti­
culari : de quibus disputat quæst. 9 usque
ad 12 inclusive, Circa quem ordinem
communiter notant Expositores, et non
pauci in eo offendunt, quod non videatur
undequaque congruus. Nam sicut intellec, tus est prior simpliciter, quam voluntas ;
et notitia, quam affectus : sic scientia et
I virtutes mtellectivæ præcedunt naturaliter
virtutes

— —

BSl· ’

Difli fai­
tes circi
ordines
doctri­
nas

DISP. XVII, DUB. I.

Dispelli­
tur.

virtutes morales, et affectivas, quibus ap­
petitus perficitur : unde rectu procedendi
methodus exposcere videbatur prius de il­
lis, quam de istis instituere sermonem. Ac­
cedit ipsum 1). Thom. supra quæst. 7, art.
2 observasse, quod sicut polentiæ dima­
nant ab anima, sic virtutes derivantur a
gratia habituali, quæ in supernatural! or­
dine habet rationem naturæ : sed ex po­
tentiis prius eflluit intellectus, quam vo­
luntas : ergo a gratia prius procedunt
habitus intellectivi, quam affectivi : prius
itaque debuit considerari scientia, quam
virtus moralis ; et subinde minus oppor­
tune ultimo loco reponitur.
Sed nihil est in quo ordinem D. Thom.
reprehendamus. Nam eum criminantes
falso supponunt, quod in quæst. 7, praecise
egerit de virtutibus affectivis: universalius
enim processit, considerationem extendens
ad virtutes cunctas sub generali, et perfecta
ratione virtutis : unde congrue in quæst.
9 descendit ad disserendum de intellectua­
libus, in quibus speciales difficultates oc­
currunt. Dici etiam potest, et quidem om­
nino cohærenter ad titulos quæstionum
D. Thomæ, quod inter coassumpta a Filio
Dei primum locum obtinet gratia habitua­
lis, cujus considerationi dicavit quæstionem 7. Ut liquet ex titulo, in generali
hujus partis indice, qui sic habet : De coassuinplis a Filio Dei in humana natura
perlinentibus ad perfectionem, scilicet de
gralia Chrisli, prout est singularis homo.
Unde primo intendit considerare non qui­
dem virtutes, et habitus proxime operati­
ves, sed habitualem gratiam communem
eorum radicem sub munere sanctificandi
humanam naturam. Tncidentcr autem, et
occasione explicandi hujusmodi sanctifi­
cationem prius egit de virtutibus affectivis,
quam de intellectualibus : quia licet istæ
sint ordine generationis priores aut etiam
metaphysice perfectiores, nihilominus ma­
gis connectuntur cum gratia sub munere
sanctificandi : quia ex genere suo faciunt
simpliciter bonum; quod intellectivæ ex
sua communi ratione non praestant. Unde
congruentius in ordine ad finem intentum
fuit prius agere de affectivis. Denique addi
valet D. Thomam primo considerasse gra­
tiam habitualem, ut universale sanctifica­
tionis principium, et tanquam communem
radicem, unde virtutes profluunt, ut satis
se declarat art. 2 illius quæstionis. Conve­
nit autem virtutibus moralibus dimanare a
gratia, secus vero intellectivis, saltem se-

eundum sui generis rationem, et pro omni
subjecto, ut liquet in scientia perse infusa,
et etiam in scientia beata : quæ nec omni
subjecto conveniunt, nec pro omni duratione derivantur a gratia. Quocirca prius
juxta praemissam considerationem debue­
runt occurrere virtutes morales, aliæque
omni subjecto grato competentes, quam
scientia, et virtutes intellectivæ. Unde li­
quet ordinem D.Thom. congruentissimum
esse, et dispellitur scrupulus objectus. Et
notandum est, quod eodem modo se gessit
Magister sententiarum in 3, dist. 13, et
14, prius enim egit de gratia et virtutibus,
ac postea de scientia Christi : et eadem ra­
tione procedunt Scholastici ibidem : qui­
bus decuit, quod D. Thomas morem gere­
ret in Summa.

DISPUTATIO XVII.
De scientia Chrisli in communi.
Scientiæ vocabulo, quo utitur D. Thom.
non significatur determinate scientia pro­
prie, et specialiter dicta, quam definiunt
Philosophi esse cognitionem rei per suam
causam, ut explicuimus tract. 3, disp. I,
dub. 3, sed comprehenditur omnis cogni­
tio intellectiva certa, et evidens, ut S. Doc­
tor se explicat in hoc art. ratione 3 iliis
verbis : Scientiam enim hic large accipimus
pro qualibet cognitione intellectus humani.
Cum enim monente Philosopho i Physic,
text. 4, a communioribus sit incipien­
dum : rectus ordo postulat, quod prius
disseramus de scientia Christi sub generali
cognitionis intellectivæ ratione, et deinde
descendamus ad magis proprias, et pecu­
liares ejus species. Quo motivo D. Thom.
in hac quæst. 9, disputat de scientia Christi
in communi , et in tribus sequentibus
quæstionibus species ejus considerat. Et
ut eidem ordini magis inhæreamus, primo
loco discutiemus.
DUBIUM I.
Utrum humanus Chrisli intellectus cognoverit
per intellectionem creatam.

Titulus dubii supponit veritatem catho­
licam, quod sicut in Christo Domino fue­
runt duæ naturæ, divina scilicet, et
humana, distinctæ, impermixtæ, et incon­
fusae, ut contra hæreticos fuse ostendimus
supra disp. 3, dub. !. Sic etiam in Christo

Quid
scientia
in præsentî
signilicet.

Ari^toU

DE INCARNATIONE.

StilUS
contro­
versia*.

fuerunt duo intellectus, divinus videlicet,
et humanus : qui comparantur per modum
proprietatum ad tales naturas. Nec enim
imaginandum est, quod Verbum unitum
fuerit humanitati loco mentis, aut rationis,
ut somniarunt Apollinaris, et alii hæretici,
quos confutavimus in Comm, ad art. 2,
quæsl. 5, quia unio hypostatica facta non
est in natura, aut naturali proprietate, sed
in hypostasi, sive persona, quæ ad suum
esse traxit naturam humanam cum suis
proprietatibus naturalibus, inter quas com­
putatur intellectus. Est vero difficultas, an
hujusmodi intellectus cognoverit per ope­
rationem creatam. Proceditque indefinite,
præscindendo videlicet a qualitate, specie,
modo, communicatione, et duratione talis
cognitionis : parum quippe refert ad ejus
resolutionem, quod hujus, aut alterius
rationis fuerit, dummodo asseratur creata.
Et similiter nihil interest, quod humanus
Christi intellectus cognoverit per increatam
intellectionem, quæ est difficultas longe
diversa, de qua in sequentibus : sive enim
hæc, sive illa pars asseratur, discutiendum
relinquitur, an intellexerit per creatam ope­
rationem. Expedit enim id fundamentum
ponere : quidquid fuerit de aliis superad­
dendis. Et ita processit D. Tho. a primo
hujus quæst. articulo inquirens : -In Chris­
tus habuerit aliquam scientiam præltr divi­
nam.

Iffirmans, cl Catholica sententia
defenditur.
Conclu­
sio.

1. Dicendum est humanum Christi in­
tellectum cognovisse per intellectionem
creatam. Hanc assertionem in sensu inde­
finito proxime explicato docent unanimiter
Theologi, qui simul observant esse de fide,
et oppositum esse manifestam hæresim.
Probantque non pauci Scripturæ testimo­
niis, in quibus scientia Christo tribuitur,
Joann. 8. et Joan. 8 : Scio unde veni. Matth. 22 :
Mall. 22.
Cognita autem Jesus nequitia eorum. Ad
Ad
Hebr. 5. llebræos 5 : Didicit ex his, quæ passus est
obedienliam, et similibus, quæ passim oc­
currunt. Sed hæc non sunt adeo evidentia,
quin subterfugiis subdantur, possintque
haud apparenter exponi, vel de scientia
increata, quæ per communicationem idiomatum attribuitur Christo ut homini, sicut
alia divina solent attribui; vel de eadem
scientia increata quæ humano Christi in­

tellectui fuerit fuerit communicata, ct vices
creatas suppleverit, ut quosdam Catholicos
censuisse dub. seq. videbimus. Unde prae­
dicta testimonia solitarie accepta non vi­
dentur sic evidentia, ut evincant assertio­
nem nostram esse de fide.
Evincunt autem adjuncta traditioni Ecclesiæ, et communi Patrum expositioni, ut
egregie vidit Agatho Papa, qui definivit
fuisse in Christo duas naturas cum suis na­
turalibus proprietatibus, et operationibus,
ut liquet in ejus Epistola in 6 Synodo ge­
nerali adversus Monolhelitas congregata,
act. 4, ubi ait : Cum vero de uno earum
trium personarum ipsius sanctæ Trinitatis,
Filio Dei, Deo Verbo, et de mysterio admirandæ ejus secundum carnem dispensationis
confitemur; omnia duplicia unius, ejusdem
Domini Salvatoris nostri Jesu Christi secun­
dum Evangelicam traditionem) asserimus :
id est, duas ejus naturas prxdicamus, divi­
nam scilicet, et humanam, ex quibus, et in
quibus etiam post admirabilem, atque inse­
parabilem unionem subsistit. Et unamquam­
que ejus naturam proprietatem naturalem
habere confitemur : et habere divina omnia,
quæ divina sunt, et humanam omnia, quæ
humana sunt, absque ullo peccato. Et post
alia, quibus ostendit fuisse in Christo hu­
manas, sive creatas voluntatem ac volitionem, quod specialiter negabant hæretici
Monothelitæ, concludit : Hæc est Aposlolica traditio, quam tenet spiritalis vestri
felicissimi Imperii mater, Aposlolica Christi
Ecclesia, etc. Ex quibus liquet, quod licet
decisio Pontificis directa specialiter fuerit
ad damnandum Monothelitarum hæresim
tribuentium humanæ Christi naturæ volun­
tatem, aut potius volitionem creatam ; ni­
hilominus ad plura se extenderit statuens,
quod sicut in Christo catholice confitemur
duas naturas, sic etiam confiteri debeamus
uniuscujusque naturæ proprietates, ita quod
divina habuerit omnia, quæ sunt divina, et
humana omnia, quæ sunt humana absque
ullo peccato. Constat autem ad humanæ na­
turæ proprietatem, et conditionem perti­
nere, quod per humanam, et creatam co­
gnitionem intelligat : et in hoc ullum non
intervenire peccatum. Unde obiter rejicitur
I Gabriel Vazquez in Comment, hujus art.
' I et 1,2, disp. 7, cap. 20, qui doctrinam
1 Agathonis et illius Synodi ad solam volun­
tatis operationem restringit : oppositum
enim constat satis evidenter ex immediate
i præmissis. Et sic sentit D. Tho. qui præ
i Vasquio audiendus est : In sexta, inquit,
Synodo

A galbo
Papa.

Falsa

exposi­
tio.

DI8P. XVII, DUB. I.
Synodo damnata est petitio negantium in
Christo esse duas scientias. Bursus Agatbo
hanc veritatem non revocat in peculiaro
aliquod Scripturæ tentimonium, cui forsan,
nec invorosimiliter obviam irent hæretici ;
sed eam reducit ad magis universale caput,
traditionem videlicet Ecclesiæ sic intolligentis Scripturam, et veritatem assumptae
in Christo naturæ, ut liquet ex illis verbis :
Secundum evangelicam traditionem. Et :
Jlæc est Apostolica traditio, quam tenet Apostolica Christi Ecclesia. Quod profunde pene­
trans D. Thom, in hoc art. 1, eodem modo
processit, assertionem catholicam non re­
vocans ad peculiarem Scripturæ locum, sed
ad damnationem hæresis contrariæ factam
in sexta Synodo authoritate Pontificis Agathonis. Et ideo, inquit, in sexta Synodo
damnata est petitio negantium in Christo
Diversi esse duas scientias, vel duas sapientias. At­
pro as*
que in eodem sensu improbatur in Epistola
senione
Conci­ Sophronii, quæ approbatur in illa Synodo
liorum
act. 13, et in Concil. Calcedon. act. 5, et
canones.
in Concil. 5 Constantinop. collât. 8, et in
Concil. Lateran. sub Martino 1, can. 9.
Qûæ satis superque sunt, ut evincant as­
sertionem nostram esse de fide, et posi­
tionem contrariam esse manifestam hære­
sim.
Ratio
2. Deinde probatur conclusio discursu
funda­
mentalis D. Tho. in hoc articulo, quem possumus
ex D. ad hanc formam reducere : Nam Christus
i Thora.
Dominus habuit naturam humanam inte­
gram, et perfectam : sed sine actu intelli­
gently creato prædicta natura non habuis­
set esse integrum, et perfectum : ergo
Christus habuit naturam humanam cum
actu intelligendi creato ; et subinde huma­
nus Christi intellectus cognovit de facto
per intellectionem creatam. Utraque, con­
sequentia patet. Et major supponitur a S.
Doctore. ex dictis quæst. 5 per totam, et
præcipue art. 4, ubi hac ratione probat
Verbum assumpsisse mentem, sive intel­
lectum humanum : quia assumpsit naturam
humanam integram, et perfectam, ut Ec­
clesia docet contra Apollinarem, et alios
haereticos. Aliunde etiam prædicta major
continetur evidenter in verbis Agathonis
proxime allegatis : Et unamquaque ejus na­
turam proprietatem naturalem habere confi­
temur : et habere divinam omnia, quæ di­
vina sunt; et humanam omnia, quæ humana
sunt, absque ullo peccato : natura quippe
humana habens omnia, quæ humana sunt,
absque ullo peccato, manifeste est natura
humana integra, atque perfecta : unde qui

negaret in Christo fuisse naturam humanam
perfectam, et integram, eo ipso convince­
retur negare humanam Christi naturam
habuisse omnia, quæ sunt humana, absque
ullo peccato; atque adeo ageret directe
contra decisionem Pontificis. iMinorem au­
tem, in qua est difficultas, probat D. Tho.
tripliciter. Primo, nam quod est in poten­
tia passiva ad aliquem actum, quem natum
est habere, manet imperfectum, nisi illum
actum haberet : sicut enim potentia passiva
perficitur per actum sibi correspondentem ;
sic carentia talis actus potentiam imper­
fectam, sive non perfectam relinquit : sed
natura humana est in potentia passiva ad
actum cognitionis creatæ, et sibi proprîæ :
eo quod anima secundum se considerata est
in potentia ad inlelligibilia cognoscenda : est
enim sicut tabula, in qua nihil est scriptum ;
et tamen possibile est in ea scribi propter in­
tellectum possibilem, in quo est omnia fieri,
ut dicitur in 3 de Anima texi. 18; ergo si
humana Christi natura non habuisset actum
intelligendi creatum, et sibi proprium; non
fuisset integra, et perfecta in Christo. Se­
cundo, quia unumquodque est propter pro­
priam operationem, quæ est finis naturæ
operativæ, ut dicitur in 2 de Coelo text. I. 7 ;
ergo humana Christi natura si caruisset
actu intelligendi creato, et sibi proprio,
frustraretur fine proprio, et sibi connatu­
ral! : sed natura quæ non consequitur fi­
nem proprium, manet imperfecta · ergo
idem quod prius. Tertio, quoniam natura,
cui deficit aliquid naturalium, est imper­
fecta, et non integra : sed aliqua cognitio
creata, sive humana est naturalis animæ
Christi, sicut et cuilibet animæ, nempe co­
gnitio, qua prima principia attinguntur :
ergo si anima Christi nullam habuit cogni­
tionem humanam, et creatam, non potuit
non esse imperfecta.,
.
3. Dubitari autem potest circa hunc D. Dobiura
Tho. discursum, an sit demonstrativus, an incldens·
duntaxat congruentia quædam, ut frequen­
ter contingit circa alios fidei articulos? Et
quidem prædictus discursus evidenter de­
monstrat congruentissimum fuisse, quod
humanus Christi intellectus intelligeretper
cognitionem creatam, et sibi connaturalem : evincit enim connaturale hujusmodi
operationis debitum; cui congruum est
Deum providere concurrendo cum intel­
lectu Christi modo sibi debito, et magis proportionato. Nec circa hoc difficultas alicujus momenti occurrit. Sed, quia Deus potuit
absolute statuere contrarium decernendo

d

H
■-

r
! ?·

4
i

G

DE INCARNATIONE

Phciium
Godoi.

Coniti­
tur.

assumptionem humanitatis absque ulla
operatione creata : in quo nulla est contra­
dictio : sicut nec in eo, quod illam ad se
traheret absque potentia intellectiva pro­
xima, et sine aliis accidentibus humanitati
connaturalibus : propterea videtur, quod
praedictus discursus rem non demonstret,
nec ad id inducatur a D. Tliom. ; sed quod
praecise fuerit congruentia1 ratio rem pro­
babiliter persuadens : convinci enim nequit
opposita necessitas; cum operatio nulla sit
naturæ creatæ essentialis. Et sic Godoi
disp. 31, num. 189, censet discursum D.
Tho. non esse rationem demonstrativam.
Sed non probamus resolutionem adeo
universalem, et judicamus temperandam
distinctione. Nam si unice attendamus ad
prædicta essentialia naturæ humanæ. ad
potestatem Dei absolutam ; plane fatendum
est potuisse Christum habere prædictam
naturam absque omni creata cognitione ;
cum in hoc nulla sit contradictio : unde
quod Christus naturam humanam in tali
consideratione non ita habuerit, non de­
monstratur ex discursu D. Tho. nec id
intendebat S. Doctor. Si vero attendamus
tum ad liberam Dei voluntatem nobis
revelatam in doctrina Scripturæ, et Eccle­
siae ; tum ad convenientem dispositionem
naturæ assumptæ, quæ ut ex prædicta
doctrina instruimur, et in præsenti diffi­
cultate supponitur, debuit esse integra, et
perfecta : non est, cur negemus discursum
D. Tho. esse evidentem, et efficacem de­
monstrationem theologicam. Nam major,
nempe Christus habuit naturam humanam
integram, et perfectam, est certa de fide,
ut hic D. Tho. supponit ex dictis loco ci­
tato. Minor vero, nempe, si natura hu­
mana non cognovisset per intellectionem
creatam propriam, et sibi connaturalem,
non habuisset esse integrum, et perfectum,
est evidens lumine naturali, ut plane
evincunt inductæ aD. Tho. probationes.
Porro ex prædictis praemissis per necessa­
riam, ac legitimam consequentiam infertur
humanum Christi intellectum cognovisse
per creatam, et sibi propriam intellec­
tionem. Et in hoc sensu (quem, et non
primum intendit S. Doctor) demonstrative
procedit : si enim Christus habuit naturam
humanam integram, et perfectam : et hu­
jusmodi natura non habet perfectionem,
et integritatem absque intellectione creata
sibi propria : necessario consequitur, quod
talem intellectionem habuerit. Unde prae­
dictus discursus juxta intentionem D.

Thomas censendus est ita demonstrativus,
sicut isto : Christus est homo : et nullus
est homo sine anima : ergo Christus habuit
animam. Utrubique enim ostenditur con­
sequens per legitimam consequentiam ab
una præmissa de tide, ab altera præmissa
nota lumine naturali. Nemo autem dicet
posteriorem hunc discursum esso solum
quandam congruentia* rationem ; sed plano
concedet esse demonstrationem Theologi­
cam. Idem itaque do discursu D. Tho. in
præsenti materia dicendum est.
4. Ulterius dubitari potest circa tertiam A£ia
minoris probationem, quid D. Thom, in- tiùncula.
tellexerit. cum asseruit cognitionem prin­
cipiorum esse naturalem? Intellexit ne
cognitionem actualem, vel præciso cogni­
tionem habitualem, sive habitum princi­
piorum ? Respondet Auctor cit. amplec­
tendo hanc secundam partem. Idemque
prius dixerat Arauxo in præsenti art. dub.
1, § Tertia autem probatio. Et moventur: Aliqae·^
quia
non actualis,
sed sola habitualis
n .
. .
.·.
.
cium.
principiorum cognitio est naturæ humanæ
naturalis ad instar proprietatis : ergo de
habituali præcise principiorum cognitione,
non voro de actuali loquitur D. Thomas :
alias falsum assumpsisset.
Haec autem explicatio nobis omnino Impro­
displicet. Tum quia destruit discursum D. batur, j
Tho. ejusque vires prorsus evacuat, quippe
S. Doctor totus erat in probando actualem
Christi cognitionem creatam : ad quod
suadendum adduxit tertiam illam proba­
tionem, affirmans cognitionem principio­
rum esse naturalem : recursus vero ad
solum principiorum habitum est extra
rem, indignusque formalitate, quam ubi­
que retinet S. Doctor; cum evidens sit
habitum non esse actualem cognitionem,
nec illam necessario inferre, aut arguere.
Præsertim in sententia horum Auctorum
sentientium habitum primorum princi­
piorum esse inditum a natura, et cum illa
oriri independenter ab omni animæ ope­
ratione. Quocirca ex præmissa proba­
tione , juxta illorum Auctorum intelligentiam disposita, non magis inferretur
dari in Christo cognitionem creatam ,
quam dari intellectum, vel alias proprie­
tates naturales. Et sic nihil concluderet
contra hæreticos non negantes hujusmodi
proprietates creatas, sed solum creatas
operationes, quæ aliis hujusmodi potentiis
respondent. Tum etiam, quia D. Thom.
evidenter refragatur prædictæ expositioni,
ut constat ex ejus verbis : Tertio, inquit,
quia

ο
*-

1,1

i

i'T W3w?JwWwf·

·w π riit

■"

I
t·
i
Ϊ
N
li
i{
I/
i

*3

DISP, XVII, DUB. I
7u,n aliqua

scientia creata perlinet ad

anima' humanæ naturam, scilicet illa, per
quam naturaliter cognoscimus prima principia : scientiam enim Ide large accipimus
pro qualibet cognitione intellectus humani.
Liquet enim tum ex verbis, quam ex
contextu, quod scientiæ, aut cognitionis
nomine nonnisi violenter potest intelligi
habitus, aut principium : intolligilur autem omnino perspicue, et cohærenter
exercita, et actualis operatio.
Aliunde vero corruit ejus interpretalionis fundamentum, in falsa illa apprehensione positum, quod principiorum habitus sit, vel inditus a natura, vel simul
cum anima concreatus ad instar proprietatis illius. Oppositum enim docet D.
Tho. 2, contra gent. cap. 58, et 1, 2,
quæst. 53, art. 1 et alibi, ubi tradit habi·
tum principiorum esse habitum realiter
superadditum potentiæ intellectivæ dependenter ab influxu intellectus agentis,
ut recte declarant N. Complut, abbrev. in
Log. disp. 20, quæst. 2, § 1, et exposuimus tract. 12, disp. 2, dub. num. 39.
Unde cum S. Doctor affirmat cognitionem
principiorum esse naturalem; nec agit,
nec agere potest de illa, ut est proprietas
naturæ humanæ ; alias ex falsa, et propriæ doctrinæ contraria suppositione procederet, et subinde nihil concluderet.
Sensus itaque verus, et legitimus est
cognitionem actualem primorum principiorum esse intellectui humano naturalem, hoc est, juxta inclinationem , et
propensionem naturæ, ad quam hæc pervenit absque ullo labore, et industria;
sed supposita sola acquisitione specierum
intelligibilium dependentor a sensibus,
et præmissa terminorum explicatione.
Nam ut optime observat D. Tho. 5 Ethic.
lect. 5 : Hujusmodi principia stalim cognoscuntur, cognitis terminis : cognito enim
quid est lotum, et quid est pars, statim
scitur, quod totum est majus sua parte.
Unde prædicta cognitio dicitur naturalis
non præcise per contrapositionem ad alias
cognitiones vel supernaturales, vel liberas; sed etiam, et præcipue per contrapositionem ad alias cognitiones rerum naturalium, ad quas ut intellectus deveniat,
opus habet labore, et industria : cum
tamen ad istam principiorum cognitionem
sola desideretur acquisitio specierum, et
explicatio terminorum. Porro species intelligibiles acquiruntur dependenter a sensatione sensuum externorum , a quibus |

7

I etiam interni fœcundantur : et ab his
intellectus agens abstrahit species quidditatum, quibus passibilis, et intellectivus
perficitur. Quocirca eo pacto pertinet ad
perfectionem naturæ humanæ primorum '
principiorum cognitio, quo ad sensus
spectat notitia, et experientia sensibilium.
Et consequenter sicut hæc nequit auferri
ab homine sensibus prædito : sic etiam
tolli non potest intelligentia, sive cognitio
principiorum, utpote quæ illam immediate consequitur, et quæ pertinet ad perfectionem naturæ intellectivæ : sicut sen·
satio ad perfectionem naturæ sensitiva,
Et juxta hunc sensum affirmat D, Tho.
cognitionem principiorum pertinere ad
naturam humanam, esseque illi naturalem. Unde optime concludit, quod Ghristus habuerit hujusmodi perfectionem, sicut
et alia prædicata naturalia humanæ naturæ.
Ex quo ulterius liquet parum, aut nihil
interesse ad ejus discursum, quod habitus
principiorum sit, vel non proprietas naturæ humanæ : quippe qui de illo non
agit, sed de cognitione actuali, et hinc
patet ad oppositum fundamentum.

I

3

I
■ ·
»

f II.

■

Duabus objectionibus satisfit.

·,
5. Adversus nostram assertionem non
reperimus Auctores, si Macharium, Stephanum, et alios hæreticos Monothelitas
excipiamus, quibus probetur contraria :
nam quod aliqui Catholici docuerint animam Christi intellexisse per cognitionem
increatam, minime convincit, quod creatam ab eodem excluserint, ut ex dicendis
statim constabit. Potest tamen contra dis- prima
cursum D. Tho. fieri communis objectio : objectio,
quia nullum est inconveniens, quod vin­
tus aut potentia ad actum proprium nunquam reducatur : ergo absque inconvenienti affirmari potest humanum Christi
intellectum caruisseactu cognitioniscreatæ,
sibi propriæ, et connaturalis. Antecedens,
in quo poterat esse difficultas, probatur
in eodem Christo Domino, qui habuit
potentiam generativam nunquam reductam
ad actum sibi connaturalem, et proprium
actualis generationis ; quod ergo virtus,
aut potentia nunquam reducatur ad actum
sibi proprium, nullum est inconveniens.
Potestque ad amplius confirmari assignando rationem a priori hujus doctrinæ :
nam ut potentia, aut virtus maneat im-

;;

H
' '

H|
j|
{

8

■C—

.

·«*■

.1

DE INCARNATIONE.

perfecta, et inclinatio natura' ad proprium
actum reddatur frustranea, opus est, quod
in nullo sui individuo assequatur pro­
prium finem sibi naturaliter correspondentem : quod autem, in isto, aut illo
individuo illum non consequatur, sicut
non evacuat ejus speciem, ita nec destruit
absolute ejus essentialem, aut naturalem
ejus perfectionem. Sicut enim in natura
humana invenitur, et esse hanc specie
naturam, et esse hanc numero naturam
præ aliis; sic in ejus naturali potentia
reperitur, et esse potentiam, et esse hanc
numero. Ergo quod potentia humana, et
hsec numero potentia, non conjungantur
actui sibi proprio, et connaturali, non ex­
cludit, quod potentia humana salvetur se­
cundum communem rationem, et suum
finem assequatur in aliis individuis. Cum
igitur potentia intellectiva Christi sit po­
tentia determinati individui ; minime re­
putari inconveniens debet, quod in tali
individuo non assequatur suum finem,
dummodo eadem secundum speciem po­
tentia illum consequatur in aliis.
Solatin.
Respondetur hanc objectionem tangere
difficultatem fuse discutiendam disp. 22,
dub. 1. Ubi agemus de scientia Christi
acquisita, et de influxu, sive operatione
intellectus agentis. Modo brevius respon­
demus omittendo antecedens iquod statim
explicabimus) et negando consequentiam :
nam sunt aliquæ operationes, quæ licet
connaturales potentiis Christi secundum
se consideratis, nihilominus non congrue­
bant sanctitati Christi, nec conveniebant
fini redemptionis, et officio redemptoris :
et hujusmodi fuit exercitium potentiæ generativæ, quippe quod componi non potuit
cum perpetua virginitate, quam Christus
Matt. 19. sibi prætulit, et aliis consuluit, Matth. 19 :
Sunt eunuchi, qui se castraverunt propter
regnum calorum. Qui potest capere capiat.
Unde absque ullo inconvenienti, sed potius
cum majori perfectione dispositum est,
quod potentia generativa Christi caruerit
eo actu sibi naturaliter respondente : ex­
pedit enim, quod naturalia cedant supe­
riori, et supernaturali lini, qui significatur
in illis Propter regnum calorum. Nam ut
1 ad Co-inquit Apost. 1 ad Corinth. 7 : Qui sine
riolh. 7.
- - J uxore est, sollicitus est, qua Domini sunt,
quomodo placeat Deo : qui autem cum uxore
est, sollicitus est, quæ sunt mundi, quomodo
placeat uxori, et divisus est. Sunt autem aliæ
operationes naturales, quarum carentia
nullo modo confertadmajorem Christi sane-

titatom, nec ad finem, aut officium redemp­
toris. Unde negari nequeunt Christo abs­
que gravi inconvenienti : quippe eo ipso
negaretur naturalis aliqua perfectio abs­
que ullo rationabili fundamento. Et ita so
habuit naturalis, et creata intellectio :
nam ex una parte est quædam, et non in­
fima perfectio naturalis, et ex alia nullo
modo adversatur fini redemptionis, et ma­
jori sanctitati redemptoris. Quocirca negari
ipsi nequit absque inconvenienti. Potestque id declarari exemplo aliarum operatio­
num inferiorum, ut sunt sensationes : nec
enim imaginandum est has in Christo
fuisse operationes non creatas, sed increatas; nec id putamus venisse in men­
tem alicujus haeretici, quantumvis deliri.
Sic ergo non decuit, quod careret intel­
lectione creata, quæ longe perfectior est
sensationibus, et aliunde nu lam, vel ap­
parentem oppositionem habet, vel cum
sanctitate Christi, vel cum fine redemptio­
nis.
Id vero, quo objectio fulciebatur, facile
ruit : concedimus enim attento præcise
naturæ debito, posse naturalem potentiam
in uno, aut altero individuo a proprio actu
sejungi; secus vero in Christo Domino,
ubi actus nullo modo opponitur fini re­
demptionis, ut in præsenti materia con­
tingit. Et ratio est : quia natura ex gene­
rali sui ratione non petit assecutionem
finis pro omnibus suis individuis deter­
minate ; sed in aliquo, aut aliquibus vage,
quæcumque illa sint : unde natura non
frustratur fine proprio, per quod in uno,
aut altero individuo illum non attingat,
dummodo consequatur in aliis. Quod vero
in Christo determinate debuerit reduci
ad actum intelligendi per operationem
creatam, et sibi propriam; non fundatur
in debito naturæ secundum se, et præcise
sumptæ; sed in assumptione naturæ hu­
man® perfect® : quæ est major in discursu
D. Tho. assumpta, quam ipse merito ex
doctrina Scripturæ, Conciliorum, et Pa­
trum supposuit. Licet autem natura hu­
mana possit absolute salvari, absque in­
tellectione creata ; non tamen natura
humana perfecta : sicut nec natura sensitiva
sine propria sensatione. Aliunde vero in­
tellectio propria creata nullo modo oppo­
nitur vel redemptionis fini, vel majori re­
demptoris perfectioni. Unde discursus D.
Thom. juxta subjectam materiam demons­
trat conclusionem, et nullo exemplo in
contrarium potest eludi.
6.
* -Ùi

·

I

DISP. XVII, DUB. I.

I

h>.n'la fi· Objicies secundo : nam humanus
jee io. Q|jrjglj intellectus intellexit de facto per
increatam Dei cognitionem sibi communi­
catam : ergo non intellexit de facto per
cognitionem creatam, et sibi propriam.
Antecedens probari potest pluribus motivis
quæ expendemus duobus dubiis sequenti­
bus; præsertim vero ex eo quod talis modus
cognoscendi non implicat contradictionem,
et aliunde, excellentissimus est, plurimumque-confcrens ad majorem Christi dignita­
tem. Consequentia voro probatur : quia in
præsentia cognitionis increase, superfluit
cognitio creata cum eminentius præhabeatur in illa : ergo si Christus cognovit per
intellectionem increatam, non cognovit de
facto per creatam intellectionem.
Prior
Respondetur primo negando antecedens :
respon­
quia humanus Christi intellectus, nec in­
sio.
tellexit, nec intelligere potuit per increa­
tam cognitionem, ut ostendemus dub. seq.
Et plane si cognitio increata, et cognitio
creata sunt incompossibiles in eodem in­
tellectu, ut objectio supponit; ipsa plane se
ipsam destruit : nam quod humanus Christi
intellectus potuerit intelligere per cognitio­
nem increatam, est omnino incertum, et
ad summum probabile in gradu ejus in­
fimo : quod vero Christus intellexerit per
creatam cognitionem, est prorsus certum, et
definitum ab Ecclesia, ut ostendimus num.
1, unde 11 datur, vel supponitur prædicta
incomposibilitas ; sequitur, quod nostra, et
catholica sententia destruat positionem
contrariam, quod Christus ut homo intel­
lexerit per intellectionem divinam ; et præ­
dicta positio nullas vires habere potest
contra nostram assertionem. Unde non
pauci Theologi probant, et sibi demons­
trare videntur Christum de facto non in­
tellexisse per cognitionem divinam, quia
de facto intellexit per intellectionem crea­
tam, ut fides docet.
A!h
7. Secundo, et melius (quantum objec­
respon­
tio petit), respondetur permittendo ante­
sio.
cedens, et negando consequentiam. Licet
enim Theologi proxime insinuati sic sen­
tiant, et discurrant; tamen longe probabi­
lius censemus, quod etsi humanus Christi
intellectus cognosceret per intellectionem
divinam, simul tamen cognosceret per in­
tellectionem creatam. Et propterea ineffi­
cacem judicamus illorum Theologorum ar­
gumentationem, qui ex assertione scien­
tial creatæ in Christo inferunt negationem
scientiæ divinæ, aut e converso; et asser­
tores increatæ scientiæ involvunt cum

9

Monotholitie, quasi convincantur negare
Christo operationem creatam. Nam etsi in
humano Christi intellectu daretur scientia
increata, posset quamoptime cum creata
ejusdem intellectus cognitione cohærere,
illarnque minime excluderet, ac subinde
nec inferre Monothelitarum errorem. Quod
et visum est N. Cornejo in præsent. disp.
1, dub. 1, num. 3, etGodoi disp. cit. § 8.
Movemur autem præcipue discursu D. Tho.
supra proposito, qui hanc etiam resolutio­
nem evincit, si illi ita applicetur; nam in
Christo Domino fuit natura humana inte­
gra, et perfecta : hujusmodi autem perfec­
tionem non haberet, licet intelligeret per
intellectionem divinam, nisi etiam simul
intelligeret per intellectionem creatam :
ergo quamvis concederetur humanum
Christi intellectum cognovisse per intel­
lectionem divinam ; adhuc deberet concedi,
quod cognoverit etiam per intellectionem
creatam. Probatur minor : tum quia in
prædicta suppositione, natura humana præsupponeretur esse in potentia ad intelligendum non solum naturalia, et supernaturalia, sed etiam intellectione divina sibi
non propria, et intellectione creata modo
sibi connatural! : ergo nisi reduceretur ad
hanc secundam cognitionem, adhuc ma­
neret imperfecta, licet cognosceret intel­
lectione increata. Tum etiam, quia cum
unumquodque sit propter suam propriam,
etconnaturalem operationem, sicut propter
finem, in quem naturaliter propendit; frus­
traretur hujusmodi inclinatio intellectus
humani Christi Domini, si ad operationem
creatam, et sibi propriam non concurreret,
tametsi cognosceret per intellectionem di­
vinam sibi ab extrinseco impressam : atque
ideo adhuc maneret imperfectus, utpote
tanquam non attingens finem, ad quem
naturaliter inclinat. Tum denique quia cum
cognitio creata primorum principiorum sit
animæ humanæ maxime naturalis modo
num. 4 explicato; aliqua perfectio na­
turalis defuisset animæ Christi, si non
habuisset hujusmodi cognitionem : sed
præcise cognosceret per intellectionem di­
vinam.
Confirmatur destruendo oppositum fun­ Falcitur
eodcm
damentum : quia intellectio increata in solutio.
hypothesi, quod humano Christi intellectui
communicaretur non absorberet, aut extingueret naturaliter virtutem activam
ejus ; nec esset incompossibilis cum aliis
cognitionibus creatis, vel circa alia objecta,
vel circa eadem diverso modo attacta :

DE INCARNATIONE

;. ■:.·

ergo licet intellectio increata communica­
retur humano Christi intellectui, adhuc
eliceret cognitiones creatas, et sibi connalurales. Consequentia videtur manifesta.
Et antecedens suadetur quoad primam
partem : nam operatio increata titulo supcrnaturalitatis, et excessus supra vires na­
turales intellectus humani non petit extinguere nativum ipsius lumen, sed magis
fovere, et perficere; cum gratia, sive creata,
sive increata sit, non destruat, sed perfi­
ciat naturam. Aliunde vero potentia natu­
ralis non impeditur ab actu sibi proprio,
per actuationem potentiæ obedientialis in
ordine vel ad objectum diversum, vel ad
idem diverso modo attactum. Intellectio
autem increata solum perficeret intellectum
humanum secundum potentiam obedientialem, et in ordine ad objectum formaliter
diversum ab eo, quod attingeretur per na­
turalem intellectionem. Ergo intellectio
divina non absorberet vim nativam intel­
lectus creati. Ex quibus facile suadetur
secunda ejusdem antecedentis pars : nam
intellectiones versantes circa diversa ob­
jecta, aut diverso modo attacta non sunt
incompossibiles in eadem potentia. Et hac
ratione docent communiter Theologi Chris­
tum habuisse scientiam beatam, inditam,
et acquisitam, ut in sequentibus ostende­
mus : quia licet importent rationes longe
diversas, nihilominus non se excludunt ab
eadem potentia ob diversitatem objecto­
rum, et modorum illa attingendi. Sed in­
tellectio divina humano Christi intellectui
communicata, et creata intellectio ab eo­
dem intellectu elicita, cum eadem, aut
majori diversitate se haberent : illa enim
versaretur immediate circa Deum, ista
vero circa creaturas in se ipsis : illa media
specie increata, sive essentia divina, hæc
vero mediis speciebus creatis. Ergo prædictæ intellectiones non essent incompossibi­
les inter se.
Replica.
8. Nec refert, si nostra? resolutioni ob­
jicias primo non minus opponi intellectio­
nem divinam et intellectionem creatam in
ordine ad eundem intellectum, ac opponun­
tur subsistentia divina, et subsistentia
propria in ordine ad eandem naturam : sed
implicat quod natura creata terminata per
subsistentiam divinam terminetur simul
per subsistentiam creatam, ut constat ex
dictis disp. 9, dub. 2 ; ergo pariter repu­
gnat intellectum creatum ex suppositione
quod intelligat per divinam intellectionem,
intelligere per intellectionem creatam, et

sibi propriam ; atquo ideo si humanus
Christi intellectus intelligeret per cogni­
tionem divinam, non intelligeret simul por
intellectionem creatam. Et confirmatur des­
truendo motivum nostrum : nam humanus
Christi intellectus cognoscens per intellec­
tionem divinam, licet non cognosceret per
intellectionem creatam sibi propriam, non
maneret frustaneus, et imperfectus : ergo
ad id vitandum non expedit asserere, quod
intelligens intellectione divina adhuc intel­
ligeret intellectione creata. Probatur ante­
cedens : nam ideo humanitas Christi pri­
vata propria subsistentia non manet frustra­
ta, nec imperfecta, quia per conjunctionem,
et increatam Verbi subsistentiam perficitur
eminentius, quam per propriam, ad quam
habet alias naturalem inclinationem : sed
etiam humanus Christi intellectus per intel­
lectionem divinam perficeretur eminentius,
quam per intellectionem creatam sibi connaturalem, ut paritatis ratio convincit :
quippe non minus intellectio divina continet
eminenter intellectionem creatam, quam
subsistentia divina subsistentiam creatam :
ergo humanus Christi intellectus intelligens
per cognitionem divinam non maneret
frustraneus, et imperfectus, licet non intel­
ligeret per cognitionem creatam.
Non, inquam, refert hæc objectio : di­
luitur enim negando majorem ob manifes­
tam disparitatem. Nam subsistentia divi­
na, et subsistentia creata important modos
contradictorie virtualiter oppositos : na­
tura enim terminata per subsistentiam pro­
priam subsistit per se, et non in alio, e
contra vero natura terminata per subsis­
tentiam divinam subsistit in alio, et non
per se : implicat autem, quod idem habeat
esse, Pt non esse per se, et habeat esse,
et non esse in alio : unde repugnat,
quod natura retinens subsistentiam pro­
priam, terminetur simul per subsistentiam
divinam, ut fusius loco cit. ostendimus;
ubi aliæ etiam hujus repugnantiæ rationes
videri possunt. Sed in coexistentia intel­
lectionis divin*, et intellectionis creatæ in
eodem humano intellectu nulla occurrit
contradictio, ut in confirmatione osten­
dimus : quia versantur circa objecta om­
nino diversa, et objective non repugnantia :
divina quippe intellectio attingeret per se
primo, et immediate Deum in se; creatu­
ras vero solum attingeret in Deo sicut in
causa prius cognita : cæterum intellectio
creata, et intellectui humano propria non
attingeret Deum in se ipso, sed solas creaturas,

mulio.

Occat
tur.
replici

DISP. XVII, DUB. I.
turas, et per eas sicut per effectus cognos­
ceret Deum. Qui modi cognoscendi optime
coluerunt in eodem intellectu, ut liquet de
facto in scientia beata, et in scientia in­
dita, aut acquisita; quæ simili ratione at­
tingunt praedicta objecta absque ulla re­
pugnantia inter se.
cnnürUnde ad confirmationem negamus annipuoni. tecedens : nam cum humanus Christi
intellectus, licet perfectus per intellec­
tionem divinam, haberet potentiam ad in­
tellectionem creatam simul habendam, ut
proxime vidimus; non posset non manere
imperfectus, et ex parte frustraneus, si
cum hujusmodi intellectione non conjun­
geretur. Ad antecedentis autem proba­
tionem’, vel neganda est major, vel ea, et
minori omissis, negamus consequentiam
ob proximam assignatam disparitatem.
Nam subsistentia divina continet eminen­
ter creatam, tam in esse entis, quam in
esse communicabilis ; cum enim natura
creata non habeat capacitatem ad subsis­
tendum simul per se, et per aliud ob con­
tradictionem inter hos modos; eo ipso
quod subsistentia divina illam terminet,
excludit necessario subsistentiam creatam,
et præstat eminenter quidquid perfectionis
illa præstare posset : quod est illam conti­
nere utraque ratione tam in esse entis,
quam in esse termini communicati. Id vero
aliter omnino contingit in intellectione
divina, et intellectione creata inter se, et
in ordine ad eundem intellectum compara­
tis. Nam divina solam essentiam divinam
immediate attingere potest; creaturas vero
nequit cognoscere nisi in eadem essentia,
divina sicut in causa prius repræsentata,
et cognita, et dependentor ab illa, ut visa
in se, juxta ea, quæ late diximus tract.
3, disp. 3, dub. 1. Unde impossibile est,
quod intellectio divina præstet per se ipsam
immediate intellectui creato, quod cognos­
cat creaturas in se ipsis : atque ideo licet in
esse entis contineat eminenter omnem per­
fectionem intellectionis creatæ, non tamen
in esse communicabilis : Et consequenter
cum intellectus creatus habeat naturalem
virtutem ad cognoscendum creaturas in se
ipsis, et per propriam operationem ; sequi­
tur quod, si cognoscens per intellectionem
divinam non intelligeret per intellectionem
creatam, et sibi propriam, maneret imper­
fectus, et frustratus saltem quantum ad
unam partem suæ naturalis inclinationis.
Alia
9. Nec iterum refert, si eidem resolutioni
replica.
opponas. quodTux major offuscat, et impe-

dit minorem, ul constat in sole, et stellis :
sed quælibot cognitio creata est incompara­
biliter minor, quam cognitio divina, cujus
est deliciens participatio : ergo ex supposi­
tione, quod in humano Christi intellectu
daretur cognitio divina, non. posset cum ea
simul existero cognitio creata. Et confirma- Contirtur : narn qui est in actuali, et vehementi matin.
consideratione alicujus objecti, ita ad illud
rapitur, quod nequeat ad alia attendere, ut
experienta compertum est : quinimo in­
tensissima unius potenti® operatio sic tra­
hit ad se viros animæ, ut impediat aliarum
potentiarum operationes : unde in multum
contemplativis languent vires partis vegetativæ : sed cognitio increata, si semel
daretur in anima Christi, foret vehemens,
et intensissima Dei contemplatio : ergo non
relinqueret locum alteri operationi creatæ
in eodem intellectu, sed eam impediret.
Id, inquam, non refert, sed dispellitur Solulio
ex D.
ex doctrina D Thom. quæst. 20 de verit. Thom.
art. 3, in corpor. ubi hæc habet : Perfectio
supernaluraliler conveniens Christo non
excludit naturalem ejus perfectionem : si­
cut vita increata non excludit animam vi­
vificantem. Cognitio autem, qua anima
Christi cognoscit Verbum (et eadem ratio
militat in cognitione increata) et res in
Verbo, est supernaturalis, ut dictum est.
Unde per hoc non excluditur, quin anima
Christi habeat omnem perfectionem natura­
lem. Cujuslibet autem exislentis in potentia
perfectio naturalis est, ut in (ictum reduca­
tur. Intellectus aulem possibilis naturaliter
est in potentia ad intelligibilia. Unde ante­
quam in actum reducatur, est in potentia :
perficitur autem, cum in actum reducitur,
ut rerum notitiam habeat. Et ideo quidam
Philosophi attendentes naturalem perfectio­
nem hominis dixerunt ultimam felicitatem
hominis in hoc consistere, quod in anima
hominis describatur ordo totius Universi.
Hæc optima D. Thom, in quibus repré­
sentât duplicem viam ad superandum
objectam difficultatem. Primam quidem,
quia lumen majus non offuscat, nec im­
pedit minus, quando sunt diversa) rationis,
et procedunt per diversa media, atque
attingunt objecta distincta : tunc quippe
nullum caput occurrit, in quo habeant
contradictionem. Unde videmus, quod in
nobis cognitio Theologica, et Metaphysica,
licet excellens, non impedit cognitionem
scientiarum inferiorum : et in Angelis,
ac in ipso Christo cognitio vespertina non
impeditur per matutinam, ut magis conIt -χ

I

DE INCARNATIONE.

firmari potest ex doctrina D. Thom. I
p. quæst. 58, art. 7 ad 3. Et sic contin­
geret in scientia increata. et sedentia
creata, si in eodem humano Christi intel­
lectu conjungerentur : forent enim di­
versa' rationis, procederentque per di- I
versa media, et attingerent distincta
objecta, ut supra explicuimus, et salis ex
se liquet. Juxta quam responsionem ad
contrarium exemplum dicendum est lu­
men solis, et lumen stellarum esse ejus­
dem rationis quoad substantiam, et ad
idem ordinari ; licet ob diversam refractio­
nem, et propter conjunctionem ad distinc­
tas virtutes sortiantur diversos effectus :
Unde mirum non est, quod lumen solis
lumen stellarum offuscet. Secunda ejusdem
difficultatis solutio est tunc lumen majus
impedire minus, quando utrumque se
habet in ratione illuminantis idem objec­
tum, seu medium; secus vero, si unum
se habeat ut illuminans, et aliud ut illumi­
natum : tunc enim minus lumen non impe­
ditur, sed magis perficitur per conjunctio­
nem, et subordinationem ad majus, sicut,
inquitD. Thom. in præsenti art. 1 ad2, Lu­
men aeris per lumen solis : nam quo sol ma­
gis illuminat, eo magis clarescit, et lucet
aer. Et sic contingeret in praesenti difficul­
tate : quia cognitio increata perficeret, illuminaretque intellectum, ut fortius, ac per­
fectius influeret in cognitionem creatam, et
sibi propriam : sicut proportionabiliter con­
tingit in scientia indita, quæ eo perfectior
evadit, quosupponitscientiam beatam inten­
siorem : et cognitio naturalis est perfectioin habente lumen fidei, quam in aliis non
habentibus, ut explicuimus tract. 11,
disp. 3, dub. 3, a num. 85. Si autem in
eodem Christi intellectu concurrerent
scientiæ creatæ et increata?, non se ha­
berent ex æquo in illuminando ; sed una
esset simpliciter illuminans, et alia con­
curreret ut illuminatum. Juxta quam doc- '
trinam non urget exemplum oppositum :
dicendum enim est lumen stellarum non
impediri per lumen solis, sed magis
perfici, et augeri quoad se. Impeditur
tamen quoad nos ob interpositionem me­
dii, quod uberiori luce a sole perfunditur,
et minus distat a nobis , ac proximius
emittit species. Potest autem utraque
solutio juvari exemplo essentiæ divinæ
unitæ mentibus beatorum in ratione spe­
ciei intelligibilis : quæ nobilissima est, et
perfectius objective illuminat, quam om­
nes aüæ species : et nihilominus non

impedit, quod in mentibus beatorum reperiantur alia» species creata’, et quod
simul influant ad cognitiones extra ver­
bum sibi correspondents. Idem itaque do
cognitione creata, et cognitione increata
dicendum est, si in eodem intellectu
concurrerent : atque ideo nulla est ratio,
ut ex praesentia unius inferatur negatio
alterius.
Ad confirmationem respondemus conti­ Diluito
­
nere doctrinam alias veram, sed quæ non confir
matio.
recte præsenti materiæ applicatur : alioquin eodem modo concluderet beatos, qui
summa attentione Deum vident, ex hoc
ipso reddi incapaces aliarum cognitionum,
et operationum : quod est absurdum, et
contraria, communique sententia Theolo­
gorum improbatur. Tenet ergo principium
illud in operationibus naturalibus, quæ
fiunt dependentor a spiritibus animalibus,
et vitalibus, quos proinde, si intensissimæ
sint, absumunt, ac proinde animæ virtu­
tem, quæ finita est, debilitant, et impe­
diunt. ut ægre, aut nullo modo ad alias
operationes concurrat. Et si extendatur il­
lud principium ad supernaturales operatio­
nes; tenet quidem in eis, quas in hac vita
exercemus, quæque fiunt per recursum ad
phantasmata : in quibus opus est, si fue­
rint valde intensæ (ut in pluribus contem­
plativis contingit), quod consumantur plures spiritus, et quod sensus quandoque
langueant, et deficiant in ministrando ; et
consequenter, quod impediantur operatio­
nes partis intellectivae quæ a sensitiva pro
hoc statu saltem indirecte dependet. Hæc
autem ratio nullum locum habet in intel­
lectione increata, si humano Christi intel­
lectui communicaretur, quippe quæ nullo
modo dependeret a sensibus : sicut non
locum habet in visione beatifica creata,
quæ fit etiam independenter ab illis. Unde
sicut hæc visio non impedit alias intellec­
tus operationes : ita nec cognitio increata,
si uniretur Christi intellectui, impediret
alias intellectiones creatas. Videatur D.
Thom. 2, 2, quæst. 75, art. 4 ad 2, et in
4, dist. 44, quæst. 2, art. 1. quæstiunc. 3,
et de veritat. quæst. 10, art. 11, et quæst.
13, art. 3 ad 3.
10. Sed ecce ex dictis emergit alia dif- Ultimi
, ficultas, quæ nos haud levi scrupulo pun­ et diSel·
lior
git : scilicet, utrum si Christus in quan- objecti*
tum homo bearetur per intellectionem, seu
visionem Dei increatam humano ipsius in­
tellectui unitam, haberet simul visionem
I creatam Dei, quæ est aliis beatis commu­
nis ?

Conpnentior
sotolio.

nis?Non ruperimus hanc difficultatem apud
alios, a quibus gratantius audiremus reso­
lutionem. Et quidem non pauca, quæ dixi­
mus, persuadere videntur partem affirma­
tivam : tum quia in genere cognitio creala,
et increata possunt in eodem intellectu
conjungi, ut hactenus ostendimus : ergo
idem de visione Dei creata, et increata di­
cendum est. Tum etiam nam ideo cognitio
creata, et increata quærunt coexistere in
eodem intellectu, quia tendunt ad objectum
diverso modo, creata modo creato, et in­
creata modo divino : sed idem contingeret
in visionibus ; siquidem increata tenderet
in Deum modo divino ; creata autem modo
creato, et proprio ipsius intellectus : ergo
pariter conciliari possunt in eadem poten­
tia. Tum denique nam quod est in potentia
ad aliquem actum, manet imperfectum,
nisi reducatur ad exercitium talis actus :
sed intellectus humanus est in potentia ad
actum visionis Dei creatum, et ab eodem
intellectu procedentem : ergo nisi reduca­
tur ad hujusmodi actum, manet imperfec­
tus : sed licet Christus videret Deum per
visionem increatam, adhuc intellectus ejus
non esset reductus ad exercitium videndi
Deum per visionem creatam : ergo adhuc
maneret imperfectus : cum ergo oporteat
asserere, quod in Christo fuerit natura in­
tegra, et perfecta; consequenter videtur
asserendum, quod licet Christus videret
Deum per visionem increatam sibi unitam,
ulterius deberet beari per visionem crea­
tam ab eodem elicitam. Et si hoc negemus,
non videmus satis consequenter ad hacte­
nus dicta procedere.
Nihilominus subscribendum duximus negativæ sententiæ : quia licet ex genere non
repugnet cognitionem creatam, et cogni­
tionem increatam conjungi in eodem intel­
lectu, quia possunt respicere, vel diversa
objecta, vel idem cum diverso objectivo;
quod indefinite asseruimus, et hucusque
ostendimus : nihilominus fieri potest, quod
secundum peculiares, et specificas rationes
consideratae conjungi nequeant. Et sic
contingeret in præsenti difficultate; nam
ex suppositione, quod humanus Christi in­
tellectus beatificaretur per visionem Dei
increatam; nihil relinqueretur, quod visio
creata eidem communicaret : atque ideo
nullum haberet locum in eodem intel­
lectu. Non enim deserviret ad attingendum
Deuin : quia visio increata ipsum attinge­
ret. Nec deserviret ad modum peculiarem,
et objectivum attingendi in se : nam id j

etiam præstaret visio increata. Nec deser­
viret ad attingendum illud objectum cum
majori intensione : quoniam hæc commensuratur lumini gloriæ, quod idem etiam
esset pro increata visione. Nihil itaque
præstaret, quod non supponeret ex vi alte­
rius visionis increatæ communicatum. Ad
nihil itaque deserviret, et consequenter su­
perflua, et impossibilis redderetur. Ubi
enim forma superior præstat inferioris ef­
fectum ; repugnat inferioris consortium.
Sicut quia Deus fit intelligibilis in se per
suam essentiam sicut per speciem; impli­
cat, quod fiat visibilis in se per aliquam
speciem creatam, ut ex professo ostendi­
mus tract. 2, disp. 2, dub. 4, g 2. Et
quia humanitas Christi fit perfecte subsis­
tens per subsistentiam divinam, nequit si­
mul subsistere per propriam, ut diximus
disp. 9, dub. 2. Dicere autem quod intel­
lectus Christi per visionem fieret videns
modo divino, et per visionem creatam fie­
ret videns modo creato ; nihil prorsus re­
fert : quia illa differentia est subjectiva, et
materialis; sed non supponit, nec arguit
diversitatem objectivam, et formalem : quæ
tamen ad multiplicandas intellectiones in
eodem intellectu requirebatur, ut exemplis
proxime allatis ostendi potest.
Unde corruunt motiva contraria. Ad Diraunprimum enim constat quod illa coexistentia non repugnat ex generali ratione (lamenta,
operationis creatæ, et increatæ, sed ex
omnimoda convenientia tam in objecto
formali, quam in formali modo illud at­
tingendi, ut liquet exemplo specierum. Ad
secundtim jam diximus, quod illa differen­
tia tendendi modo creato, et modo increato est mere subjectiva, et insufficiens
ad multiplicandum operationes, ubi di­
vina præstaret quidquid posset commu­
nicare creatis, ut constat exemplo subsistentiæ divinæ impedientis ne humanitas
Christi subsistat modo creato. Tertium
nihil evincit, quia potentia, quam hahet
intellectus humanus ad videndum Deum
per cognitionem creatam , sufficienter
adæquate intensive reduceretur ad actum
per increatam Dei visionem : nullus enim
modus formalis, nullave perfectio esset,
quæ per increatam Dei visionem non
præhaberetur, et communicaretur eminentiori, ac perfectiori ratione, ut constat
exemplo tam suhsistentiæ divinæ, quam
divinæ essentiæ, unitæ in conceptu spe­
ciei intelligibilis. Quod non ita accidit in
aliis cognitionibus præter visionem divi­
nam :

DE INCARNATIONE.

DIHP, XVII, DUB. II.

nam : nam increata Dei cognitio unita
intellectui Christi non esset cognitio crea­
turarum in se : unde adhuc relinqueret
intellectum in potentia ad cognoscendas
creaturas prædiclo modo : ei subinde ma­
neret intellectus imperfectus, nisi ultra co­
gnitionem divinam intellectio creata sibi
adderetur, ut supra expendimus num. 7 et 9.

nuUum habeat creatum actum inhlligendi,
est plane hxreticum. Quod satis constat ex
dictis dub. præced. num. 1 : Tamen, pro­
sequitur Suarez, si /ion negaretur habere
actus creatos, asserere etiam cognoscere increalum, non est hxrelicum : quia neque
conclusio est definita in aliquo Concilio,
neque aperte colligitur ex Scriptura, vel ex
aliis principiis fidei, etc. Merito autem teme­
rarius censendus esset, qui contrariam sen­
DUBIUM H.
tentiam vellet defendere, quam Theologi fere
(,'lrum anima Christi dc facto intellexerit omnes, ut absurdum, cl improbabilem reli­
per increatam Dei cognitionem.
querunt, cuique AgalhoJ>apa, et alii Patres
citati fere aperte contradicunt, quæ denique
Licet dub. præced. statuerimus huma­
licet non aperte repugnet, parum tamen
num Christi intellectum cognovisse per consentanea est principiis fidei. Unde au­
intellectionem creatam ; quia tamen a num. diendus non est N. Bonæ Spei, qui tam in
7 diximus prædictam intellectionem posse præs. disp. 10, dub. 1, quam in tract, de
componi cum intellectione divina in eodem
Visione disp. 4, dub. 1, prædictam sen­
intellectu : propterea examinandum adhuc tentiam ceratur ab omni liberare censura :
restat, an humanus Christi intellectus co­
sed cedere omnino expedit communi Theo­
gnoverit etiam intellectione divina. Quod logorum judicio.
hic decidendum est.
! Quod potest multipliciter fulciri, et primo Prini
fUB6
quidem ex dictis dub. præced. nam si ali­ meiu
qua cognitio increata esset admittenda in
humano Christi intellectu, maxime visio
Negans sententia prxferlur.
beatifica, qua vidit Deum in seipso : sed
I humanus Christi intellectus non vidit
Conci Q2. Dicendum est Christum Dominum Deum per increatam cognitionem : ergo
sio.
non intellexisse de facto intellectione in­ praedictus intellectus nullam habuit cogni­
creata. Hæc assertio est adeo communis tionem increatam. Consequentia patet. Et
apud Scholasticos, et Theol. in 3 et (list. I major est certa : tum ad hominem, quia
14, in præs. art. 1, ut supervacaneum sit Hugo Victorinas, Joannes de Ripa, et si
Gradus illos in particulari referre. Expediet tamen
qui alii tradiderunt Christi animam intel­
certi ticertitudinem noslræ lexisse per aliquam cognitionem increa­
dinis. cognoscere, quam
conclusioni attribuant, ut prudens lector tam, id specialiter, et determinate docue­
Medina. habeat, in quo censeat de contraria. Me­
runt de cognitione, qua vidit Deum in se
dina in præs. art. 2, docet oppositam as­ ipso. Tum etiam quia si prædicta cognitio
sertionem esse periculosam, el prorsus increata admittitur in humano Christi in­
tellectu, specialiter elucere debuit in per­
N. Cor- temerarium. N. Cornejo disp. 1, dub. 3
ne,0‘ in fine, esse calde temerariam, el errori fectissimo ipsius exercitio, cujusmodi est
tono·
KfS.Thom.
c i n A frta proximam . Joannes a S. Tbom. disp.
i 11, . visio Dei in se ipso, quæ omnes alias cog­
Cabrera. art. I, $ Nihilominus, et Cabrera in hoc j nitiones dignitate præcellit, ut satis ex se
art. disp. 1,-dicunt esse ad minus temera- '■ liquet. Minor denique ostenditur : quia
Nan­ riam. Nazarius in hoc art. conci, esse I repugnat eundem intellectum videre Deum
ti us.
per visionem increatam, et simul per viLugo. valde temerariam, elerrori proximam. Lugo
disp. 18, num. 3, et Salas 12, tract. 2, : sionem creatam, ut constat ex dictis num.
disp. 2, sect. 1, asserunt omnes Theologos I■ 10. Sed humanus Christi intellectus vidit
damnare illam positionem ad minus teme­ ; Deum per visionem creatam : ergo prædicGodoi. ritatis. Godoi disp. 31, num. 17, dicit
tus intellectus non vidit Deum per increa­
esse non solum temerariam, sed etiam er­ tam visionem. Minor hujus secundi syl­
roneam, aut saltem errori proximam. Sed logismi, in qua poterat esse difficultas,
Suacei. placet præ aliis referre judicium Suarii convincitur efficaciter ex dictis dub. præ­
(quod nobis magis arridet), disp. 24, sect.
ced. : nam de fide est humanum Christi
2, § Respondeo, ubi ait : Ita asserere ani­ intellectum cognovisse per cognitionem
mam Christi cognoscere omnia, quæ intelli- I creatam : sed nullum solidum fundamen­
git, per ipsam increatam scientiam, ut tum occurrit, ut ab hac generali regula
excipiamus

Alia
ratio.

excipiamus visionem Dei, quæ est omnium
cognitionum nobilissima : ergo Christus
de facto vidit Deum per cognitionem crea­
tam. Undo qui ad declinandum hujus
argumenti vim, negant minorem ultimi
syllogismi excipiens a generali Ecclesiæ
definitione, hanc unam determinate cogni­
tionem, nempe visionem Dei in se ipso,
cogendus esset ad assignandum motivum,
aut fundamentum urgens hujus exceptio­
nis : alias temere omnino procederet.
Nullum autem est assignable, quod gene­
rali illi Ecclesiæ determinationi æquari
possit, ut constabit diluendo motiva con­
traria, quæ sunt satis debilia. Quocirca
temere omnino procederet negando Chris­
tum vidisse Deum per cognitionem crea­
tam, ct excipiendo a generali Ecclesiæ
doctrina peculiarem illam operationem.
Quo motivo praecipue ducimur, ut cen­
seamus oppositam nobis sententiam esse
temerariam.
12. Secundo probatur eadem communis
assertio fundamento Theologico, et satis
gravi : quoniam de communicatione Dei
ad extra non debemus asserere, nisi, quod
continetur in Scriptura, vel Conciliis, vel
commuui Ecclesiæ traditione : sed in ho­
rum nullo continetur communicatio Dei ad
extra facta animæ Christi in ratione intel­
lectionis : ergo non est asserendum, quod
Deus prædictæ animæ ita se communica­
verit : et consequenter nec, quod anima
Christi intellexerit de facto per cognitio­
nem divinam sibi unitam. Utraque conse­
quentia patet. Major autem debet esse
omnino certa apud Theologos : tum quia
communicatio Dei ad extra, cum sit ope­
ratio libera, non aliter nobis innotescit,
quam per revelationem ipsius Dei : nec
ista aliter nobis proponitur, et applicatur,
quam per Scripturam, vel Concilia, vel
Ecclesiæ traditionem : ergo non debemus
sentire de communicatione Dei, nisi quod
nobis manifestatur per prædicta media.
Tum etiam, quia nisi huic regulæ stemus,
quilibet pro suo arhitrio assereret de com­
municationibus Dei ad extra, quidquid vo­
luerit. Unde, ut in præsenti materia sista­
mus, non poterit convinci, qui dixerit
Deum se communicasse animæ Christi ne­
dum in ratione intellectionis, sed etiam
amoris, aut in ratione omnium aliarum
operationum spiritualium. Quin nec con­
vinci poterit, qui tenaciter asserat Deum
nobis uniri de facto sub munere intellec­
tionis in contemplatione infusa. Hæcau-

tem sunt nedum falsa, sexi etiam valde
absurda, et que aditum faciunt ad innumeros orrores. In quo non immoramur
amplius : quia hoc principium ex professo
firmavimus disp. 2, dub 1, § 2, agentes
de Decreto Incarnationis. Minor denique
constat ex ipsis Autoribus oppositae asser­
tionis, qui illam non fulciunt aliquo Scripturæ, aut Conciliorum testimonio, nec
firmare illam queunt ex communi Ecclesiæ
sensu; cum potius contra se habeant com­
munem Theologorum sententiam. Quod
jampridem contigit Monothelitis : nam
cum in sexta Synodo act. 12, coacti fuis­
sent, ut si possent adderent aliqua Patrum
testimo.iia, in quibus divina volilio humauæ Christi voluntati tribueretur (et est
simillima difficultas) nihil proferre potue­
runt, quod momenti esset, vel eorum po­
sitioni faveret. Signum itaque manifestum
est nec in Scriptura, nec in Conciliis, nec
in Ecclesiæ Patrum traditione contineri,
quod increata Dei cognitio fuerit de facto
communicata humano Christi intellec­
tui.
13. Nec vim hujus motivi labefactabit,
qui dicat prædictam veritatem contineri
in communi Theologorum, ioimo et cunc­
torum Catholicorum sententia : nam de­
cernunt Christo attribuendum esse quid­
quid dignitatis, et perfectionis est, si non
repugnet : et dubitari non potest, quod
intelligerc per intellectionem increatam
quammagnam perfectionem importet.
Id, inquam, nihil valet. Tum quia evi­
dens est non contineri in communi Theo­
logorum, et Catholicorum sententia, quod
communis sententia Theologorum expresse
negat : sed omnes Theologi (et hi sunt
aliorum Catholicorum magistri) paucissi­
mis, ac nullius fere auctoritatis excepti-*,
expresse negant, quod Christus intellexerit
per intellectionem Dei increatam, quin op­
positam assertionem gravi censura percel­
lunt, ut constat ex dictis num. Il ; ergo
ridiculum est dicere, quod talis assertio
contineatur in communi Theologorum, et
Catholicorum sententia ; aut quod ex hoc
capite desumatur fundamentum ad judi­
candum de libera Dei voluntate in ordine
ad communicationem ad extra, de qua lo­
quimur. Tum etiam quia cognitionem di­
vinam communicari intellectui humano in
ratione intellectionis est impossibile, ut
docent communiter Theologi, et dub. se­
quenti ostendemus : atque ideo corruit
omnino motivum evasionis. Tum quia

Effu­
gium.

Praelu­
ditur.

16

DE INCARNATIONE.
I

Γ'

<

... ;
i · ί
! ΛΙ

î

; ·■ r.i

falso in illa supponitur omnem perfectio­
nem possibilem esse Christo attribuendam,
ut de facto communicatam, haneque esse
communem Theologorum sententiam : op­
positum enim liquet de facto ab exemplis :
nam Christus potest absolute haCere gra­
tiam habitualem, intensiorem, quam de
facto habet ; et potest absolute cognoscere
plura possibilia, quæ de facto non cognos­
cit ; et potest absolute causare meritorie,
et salisfactorie plures effectus, quos de
I
facto non causât, ut jam supra observavi­
mus disp, 15, dub. unico, num. IS. Opor­
tet itaque ultra possibilitatem attendere, I
utrum major perfectio conducat ad finem
redemptionis. Ubi enim non conducit, pa­
rum refert sola possibilitas, ut de facto I
Christo attribuatur, ut ex inductis exemplis
constat. Porro intellectionis increake unio
nihil conferret ad redemptionis finem : quia
nec esset libera, nec augeret meritum
Christi. Unde quidquid perfectionis in
Christo est in ordine ad finem hujusmodi,
salvatur independenter a communicatione
increatæ intellectionis. Tum denique, nam
licet intellectio increata sit in se, atque
in esse entis infinita quædam perfectio,
nihilominus communicata intellectui creato
non majorem illi perfectionem præstat, nec
illam magis perficeret in ordine ad cognos­
cendum objectum, quam intellectio creata,
ut manifeste constabit conferendo illas in
ordine ad idem objectum, v. g. ad Deum
visum in se ipso. Utraque enim haberet
eundem modum objectivum, et utraque
constitueret intellectum intelligentem cum
eadem intensione : bæc enim commensuratur quantitati luminis gloriæ, sive con­
currat effective, sive solum dispositive, ut
supra expendimus num. 10. Aliunde vero
connaturalius, sive minus miraculose intelligeret intellectus creatus per intellectio­
nem propriam a se elicitam, quam per
intellectionem Dei sibi ab extrinseco im­
pressam : et subinde respectu intellectus
creati major perfectio est intellectio pro- I
pria, quam intellectio divina. Quo ergo !
fundamento dicitur Deum de facto voluisse
communicationem ad extra suæ intellectio­
nis; cum prædicta communicatio, esto
foret metaphysice possibilis, non depre­
hendatur ex doctrina Scripturit, et Eccle­
siæ, nec cohæreat cum communi Theolo­
gorum sensu, nec conducat ad redemptionis
finem, nec sit Christo melior, quam opera­
tio creataProfecto hæcuna est sententia,
quam specialissime videmus absque ratio-

nabili, vel auctoritatis, vel necessitatis
fundamento procedere.
Confirmatur : quia etsi sententia hœc
non sit explicite proscripta in sexta Sy­ eva
ni
nodo generali : nihilominus ex principiis, conti
quibus Patres ejus Synodi processerunt lit
adversus Monothelitas, ut eorum positio­
nem hæresis damnaverint, non obscure,
nec inefficaciter colligitur intellectionem
Dei increatam non fuisse unitam aniinæ
Christi : ergo ita abest, ut prædicta sen­
tentia habeat pro se fundamentum ad adstruendum liberam Dei communicationem
ad extra in ratione intellectionis ; quod
potius debeat censeri comprehensa, et re­
probata in definitione Ecclesiæ contra
Monothelitarum hæresim. Suadetur ante­
cedens ; quoniam Patres illius Synodi
præcipue fundaverunt suam definitionem
in eo, quod Verbum assumpserit naturam
humanam integram, et perfectam cum suis
proprietatibus naturalibus absque commix­
tione, vel confusione cum natura divina,
ejusque proprietatibus : ex quo principio
rectissime collegerunt distinguendam esse
in Christo duplicem operationem inconfu­
sam, et impermixtam : unam correspondentem naturæ divinæ, et aliam correspondentem naturæ humanæ : nam cuilibet
naturæ debet correspondere sua propria, et
naturalis operatio. Sic enim exigit connaturalis rerum ordo, et sic plane fateri
oportet; quandiu non constat Deum ope­
ratum fuisse oppositum miraculum : sicut
revera non constat illud fuisse operatum
in Christo, in quo cum unitate suppositi
servavit naturarum distinctionem, et pro­
prietatem. Hic profecto erat illorum Pa­
trum discursus, ut perlegenti Concilium
constabit, et satis liquet ex verbis Agathonis Papæ num. 1 relatis. Ille vero aperte
refragatur contrariœ nobis sententiæ : nam
juxta illam una, et ealem increata Dei in­
tellectio utrique. naturæ, divinæ, et hu­
manæ correspondet ; et eadem est operatio
Christi ut Dei, et ut hominis; licet pri­
mario, et per essentiam conveniat naturæ
divinæ, et secundario, ac per participatio­
nem naturæ creatæ. Quod parum, aut nihil
curarent Monothelitæ, tanquam parum aut
nihil referens ad suæ positionis patroci­
nium. Quid enim interest illa modi convenientiæ diversitas, si semel salvatur,
quod cum distinctione, et inconfusione na­
turarum, quam illi bærelici negare non
audebant, stat unitas operationis utrique
naturæ respondentis, et utranique intel­
ligentem

DISP. XVII, DUB. II.
ligentcni constituentis in Domino Jeau
Christo, qui orat præcipuus suæ positionis
scopus? Profecto nihil. Ergo ox principiis,
quibus Patres processerunt ad Monothelitaruin hærosim condemnandam, non obs­
curo, nec inofûcaciter colligitur, quod increata Dei intellectio non fuerit de facto
communicata humano Christi intellectui.
Unde ulterius infertur oppositam nobis
sententiam non solum procedere absque
fundamento ex doctrina Ecclesiæ desumpto
circa liberam Dei communicationem ad
extra, sed etiam refragando prædictæ doc­
trinae.
Tertium
14. Ultimo probatur nostra conclusio
moti*
alia ratione : nam si humanus Christi
vum.
intellectus intellexisset intellectione increata, vixisset utique vita increata : sed
de facto non vixit vita increata : ergo
de facto non intellexit per increatam in­
tellectionem. Major est per se nota : quia
vita intellectualis, ac perfectissima expli­
catur, sive exercetur intelligendo, sicut
vita nutritiva in nutritione, et sensitiva
in sensatione : et consequenter sicut qui
nutritur, vivit ipsa nutritione, et qui sen­
tit vivit ipsa sensatione; sic etiam qui
inlelligit, vivit ipsa intellectione : ergo
si intellectus humanus ChUsti intelligeret
per intellectionem increatam, non posset
non vivere per eandem increatam intellec­
tionem. Minor etiam ostenditur : quia vita
intellectualis alicujus viventis debet ab
ipso procedere, vel effective quoad subs­
tantiam, vel saltem uniti ve, seu quoad
unionem : nam cum vivere sit se movere,
et agere; intelligibile non est, quod vivens
vivat per aliquam operationem, et quod ea
operatio non procedat a tali viventi, vel
effective, vel saltem unitive : alias vivens
nullo modo ageret, et se moveret, sed po­
tius omnino ageretur, et moveretur ab extrinseco, sicut in inanimatis contingit.
Constat autem, quod increata Dei intellec­
tio non potest procedere ab humano intel­
lectu effective, et quoad substantiam ; cum
nihil possit apprehendi increase perfectioni
magis oppositum, quam ab agente creato
produci : nec id aliquis mentis compos
imaginabitur. Rursus nec potest esse ab
humano intellectu unitive : quia iste nul­
lam habet virtutem attrahendi ad se, vel
sibi uniendi intellectionem divinam ; quippe
id præstare non potest virtute propria na­
turali, ut ex se liquet : nec ratione luminis
gloriae, cum istud solum influat in intel­
lectionem creatam, ut de facto constat in
Salmanl. Curs, thaolog. tom. XV.

omnibus puris creaturis beatis : nec tan­
dem ratione personæ Verbi; siquidem non
est virtus elevans, nec proxime operativa,
quæ influat per modum principii quod juxta
exigentiam intellectus, et luminis. Ergo
intellectio Dei increata nullo modo, id est,
nec effective, nec unitive processit ab hu­
mano Christi intellectu : et consequenter
hujusmodi intellectus non vixit de facto
per praedictam intellectionem.
Nec satisfacit dicere nullum requiri in­
fluxum intellectus humani in intellectio­
nem increatam, ut per illam dicatur intelligere : sed sufficere, quod ipsa intellectio
se uniat, et communicet absque interventu
actionis creatæ ad id cooperantis, vel ef­
fective, vel unitive. Nam cum ipsa increata
intellectio sit actualis, et formalis intelligendi ratio; hoc ipso, quod se uniat intel­
lectui creato, præstat ipsi suum formalem
effectum : atque ideo constituit illum intelligentem in actu, quin requiratur in­
fluxus, vel effectivus, vel adductivus, sive
uniti vus ex parte intellectus creati supra
increatam intellectionem. Fotestque id de­
clarari, et confirmari exemplo divinae essentiæ unitæ mentibus beatorum in ratione
speciei intelligibilis, ad Cujus .unionem ni­
hil operatur intellectus creatus, licet ea
supposita concurrat active ad eliciendum
visionem.
Id, inquam, minime satisfacit, sed pro­
cedit ex non penetratione rationis nostrae,
quam proinde satis erit refricare, et magis
expendere. Nam ut intellectio constituat
intellectum actu intelligentem, debet aliquomodo procedere, sive oriri ab ipso in­
tellectu : sed intellectio divina nullo modo
processit ab humano Christi intellectu, ut
in ratione ostendimus, et haec responsio
supponit : ergo intellectio divina de facto
non constituit humanum Christi intellec­
tum intelligentem in actu. Probatur ma­
jor : Tum quia generaliter loquendo, ut
operatio constituat actu operans, debet
aliquomodo a principio per eam operanti
procedere : ubi enim principium nullo
modo influit, non est cur, aut quomodo
operari dicatur, ut discurrenti per omnia
genera agentium tam naturalium, quam
supernaturalium , et tam principalium.
quam instrumentalium constabit : ubi
enim aliquod nullo modo producit opera­
tionem, erit quidem ad summum illius
subjectum; nullo tamen modo denomina­
bitur per illam agens, et operans : sed intelligere est quoddam operari, quamvis

Evasio.

Præeiu·
dilur.

18

D18P. XVII, DUB. H.

DE INCARNATIONE.

sine physico motu : ergo ut intellectio
constituat intellectum actu intelligentem,
debet aliquomodo procedere, sive oriri ab
eodem intellectu. Tum quia intellectio ex
sua speciali ratione est actus vitalis, et de
ralioneactus vitalis est procedere a princi­
pio intrinseco conjuncto : quippe in hoc
stat primaria ipsius differentia ab actibus
non vitalibus, nec alia congruentior assi­
gnari valet, vel quæ magis principiis natu­
ralibus, et communi Philosophorum sensui
cohæreat : ergo intellectio, quæ ab aliquo
intellectu nullo modo procedit, non cons­
tituit illum actu mtelligentem. Unde in­
tellectio (et eadem est ratio de aliis acti­
bus vitalibus ), non præstat effectum
formalem subjecti, nisi dependenter ab
aliquo hujus influxu in genere causae effi­
cientis, id exigente communi ipsa exerci­
tii vitalis ratione. In quo aliter omnino se
habet, ac albedo ( et idem dicendum de
aliis formis non vitalibus ) : nam ubi repe­
nt subjectum capax, protinus se communi­
cat, eique effectum formalem præstat.
Exemplum vero in contrarium allatum ni­
hil probat : quia de ratione speciei intelligibilis solum est fœcundare intellectum in
ordino intelligibili, ut compleatur, et de­
terminetur ad actum intelligendi. Undo
•non exposcit, quod intellectus ad eam cooperetur, sed quod ea supposita influat in
operationem ulrique correspondentem. Et
consequenter ex vi hujus capitis minime
impeditur, quod Deus uniatur intellectui
creato in ratione speciei intelligibilis. Nec
in præsenti expedit magis explicare hujus
motivi vires, sed eas reservamus dubio se­
quenti : quia tantæ sunt, ut probent non
solum de facto (quod præciso in præsenti
intendimus), sed etiam per respectum ad
quameumque potentiam.
3bj«tio 15. Sed duo occurrunt, quibus debilitari
ex D
Tnon)'. videntur. Nam in primisV. Thorn. 1 parte,
quæst. 34, art. 1 ait : Inlelligere importai
solam habitudinem inlelligentis ad rem in­
tellectam, in qua nulla ratio originis im­
portatur, sed solum informatio qiucdam in
intellectu nostro, prout intellectus noster fit '
in actu per formam rei intellects. Ubi ad
conceptum proprium intellectionis, quate­
nus a dictione distinguitur, nullam exigit
rationem originis, sed præcise quandam
intellectus elevationem cum habitudine ad
rem intellectam. Ergo contra memtem S.
Doctoris affirmamus de ratione intellec­
tionis esse, quod aliquomodo procedat ab j
intellectu, quem intelligentem constituit. |

Deinde essentia divina constituitur per intelligere actuale, ut statuimus tractat. 3,
disp. 4, dub. 2 ; hujusmodi autem intelli­
gere actuale non est ex parte rei conceptio
operatio, quie importat exitum a princi­
pio; sed est intellectio divina per se sub­
sistens : secundum quam rationem non
explicat egressum aliquem, sed præcise,
quod sit actus purus, et ultimus lineie pri­
mordialis, ut ibidem significavimus num.
77 ; ergo non est de ratione generali in­
tellectionis, et multo minus de conceptu
intellectionis divinæ primordialis, proce­
dere aliquomodo a principio, quod denomi­
natur vivens per illam. Et consequenter,
ex eo quod hujusmodi intellectio fue­
rit animæ Christi communicata, illamque
actu intelligentem constituerit ; non infer­
tur, quod ullo modo debuerit ab eadem
procedere.
Hæc tamen parum urgent. Ad primum
enim respondetur non parum ex illo D.
Thom. testimonio confirmari nostram, et
communem sententiam. Nam si de ratione
intellectionis est, quod sit informatio quædam in intelligente; cum hæc repugnet
intellectioni divinæ ex communi conceptu
actus puri, cui opponitur unio per modum
informationis; ex hoc ipso convincitur
humanum Christi intellectum non intel­
lexisse de facto per increatam intellectio­
nem. Sed quidquid sit de hoc (quod infra
a num. 21, ad incudem revocabimus)
mens D. Thom. in eo loco non est intel­
lectionem esse puram, aut nudam infor­
mationem, vel solam habitudinem ad rem
intellectam, excludendo conjunctionem ad
principium vitale, quod per eam vivit, et
se agit : alioquin sentiret intellectionem
non esse exercitium vitale, quod indignum
est tanto Doctore. Intendit itaque illis ver­
bis constituere differentiam intellectionis,
sive contemplationis a dictione : illamque
in eo constituit, quod de ratione intellec­
tionis, quatenus a dictione distinguitur,
non est aliqua ratio originis active sumptæ,
vi cujus aliquid ab ea realiter procedat per
modum termini, sed solum est habitudo
ad rem intellectam : cum tamen de con­
ceptu dictionis sit, quod per illam aliquid
dicatur, et producatur. Et ideo in divinis
licet omnes tres personæ divinæ intelligant, non tamen omnes dicunt, sed solus
Pater, qui intelligendo Verbum producit :
et similiter in beatis visio est intellectio,
sed non dictio quia in contemplando
Deum non producunt expressam ipsius
speciem,

Alia

Dii»
pris.

speciem, seu Verbum. Quocirca in dictione
importatur per se conceptus originis active
sumptio ; secus vero in intellectione, si
secundum meram rationem Intellectionis,
sive contemplationis sumatur. Cketerum
ex vi hujus nec excluditur, noc a D.
Thorn, negatur, quod intellectio ex com­
muni conceptu actionis, et specialius ex
magis particulari ratione operationis vita­
lis importet originem passive sumptam a
principio vitali per eam intelligente : id
enim, et intellectioni, et dictioni, et cui­
libet operationi generaliter convenit. Re­
colantur, quæ diximus, tractat. 6, disp. 1,
dub. 3, num. 101, ubi fuse prædictum
locum D. Thom. explicavimus.
ww Ad secundam objectionem respondemus
scaWa.
' aliud esse, quod primordialis Dei intellec­
tio non sit formaliter operatio, dato quod
ad rationem operationis pertineat egressio
saltem virtualis a principio : qua egres­
sione caret intellectio primordialis hoc
ipso, quod talis est. Aliud vero, quod non
sit actus vitalis per se subsistens in ultimo,
ac perfectissimo vitalitatis gradu. Primum
quidem docuimus loco citat, in secunda
responsione, et modo etiam sustinemus
propter rationem jam insinuatam, ob quam
concedimus alias cognitiones divinas sup­
ponentes essentiam Dei adæquate constitu­
tam esse reales operationes, licet non rea­
liter distinctas : nam ad primum sufficit
distinctio virtualis a suo principio, ut li­
quet in aliis attributis, quæ sunt reales
Dei proprietates, quamvis ab ejus essentia
non differant realiter, sed virtualiter tan­
tum. Secundum vero est omnino falsum ;
quia cum de ratione actus vitalis sit con­
junctio cum suo principio ad primam
omnium intellectionum, quia prima, et
perfectissima, spectat ita uniri cum suo
principio, aut quasi principio vitali, quod
sit idem cum illo absque distinctione vir­
tual! ex parte rei concept». Unde actus
intelligendi in supremo sui analogato non
exposcit nisi distinctionem eminentialem,
sive ex parte munerum : quod non ita ac­
cidit in aliis divinis cognitionibus, et ope­
rationibus ob recessum ab illa linea, quæ
est omnium aliarum radix virtualis ; atque
ideo distinguitur virtualiter ab illis. Quo­
circa licet illa primordialis intellectio non
sit stricte, et formaliter operatio, ut admit­
timus ; habet tamen, quidquid actualitatis,
et perfectionis est in aliis operationibus,
sine illa imperfectione negativa orta ex
distinctione virtuali, quæ inter alias, et

IU

essentiam, sive principium operans reperilur. Hæc autem doctrina, et vitalitatis
modus rnateriæ, quam versamus, applicari
non potest : narn casu quo increata Dei
intellectio communicaretur animæ Christi,
oporteret ex uno capite ejus unionem esse
vitalem ; alias ut supra diximus, non ani­
ma intellexisset per illam ; cum intelligere
sit quoddam vivere. Rursus illa unio non
esset vitalis per identitatem cum anima
Christi, sicut ex se liquet. Unde oporteret
esse vitalem per influxum animæ Christi
in prædictam intellectionem, vel secundum
se, vel saltem ut unitam. Et utrumque re­
pugnat : quia anima Christi nullam habet
virtutem, vel ad efficiendum intellectionem
increatam, vel ad trahendum ad se, sibique
uniendum prædictam intellectionem, ut
supra ostendimus. Atque ideo in nullo
vero sensu explicari potest, quod anima
Christi de facto per increatam Dei cogni­
tionem intellexerit.

Convelluntur contrarias senlenliæ motiva.
16. Animam Christi intellexisse de facto
per increatam Dei cognitionem sibi uni- Joann,
tam tenuit quidem Joannes de Ripa apud de UlI>a·
Capreolum in 3, dist. 14, quæst. 1, art. 1,
in argumento contra 2 conci. Tenuerunt
etiam aliqui suppresso nomine apud D.Bonavent. ibidem, art. 1, quæst. 2. Et Gre­
gorius in 2, disp. 7, quæst. 2 refert, quod
Parisiis fuerit publice defensatum quoad
omnes beatos, ut videri etiam potest apud
Ægidium a Præsent. Mb. 4 de beatitudin.
quæst. -1, artic. 2, g 3. Sed præcipuus, et
antiquior hujus sententiæ patronus fuit
Hugo de S. Victore in tractat, de sapientia Hugo de
Vieanimæ Christi, ubi tam mordicus illam te­ S.tore.
net, ut monere non dubitat eum, qui prae­
ter scientiam increatam, aliam posuerit in
Christo, cavere debere, ne nimis carnaliter
potius sua, quam vera pronuntiet. In quo
multum excessit : nam quidquid sit de com­
municatione scientiae increatæ, quam modo
attendimus; certa fide fatendum est Christi
animam habuisse scientiam creatam, et co­
gnitionem creatam : et oppositum dici non
valet absque hæresi manifesta, ut constat
ex dictis dub. pneced, et est nunc concors
Theologorum assertio.
Primum
Probat Hugo suam sententiam inprimis argu­
ex illo Ecclesiast. 1 : Omnis sapientia a Do­ mentum.
Kcclemino Deo est, et cum illo fuit semper, et est siist. I·

DE INCARNATIONE

ante œvum. Nam sapientia, quæ semper
cum Deo fuit, id est ante ævum, nequit
non esse ipsa increata Dei sapientia. Ergo
hac. et non alia est sapiens, sive intelligens
SfiCOE· anima Christi. Probat secundo ab incon­
dom.
venienti : quia ex opposito Geret beatitudinem animæ Christi esse aliquod acci­
dens; et hoc esse ultimum finem animæ
Christi : quod est absurdum. Ne ergo id di­
camus, fatendum est, quod intellexerit, videritque Deum per increatam ipsius Dei in­
tellectionem. In quo sensu expendunt aliqui
D. Au- verba D. Augustini lib. 4 de Trinitat, cap.
pûtüu
ult. quibus affirmat visione beata Deum esse
bonum, et beatum, et quod illa est summum
bonum, cujus adipiscendi gratia agimus, quid­
quid agimus. Nam bonum, cujus gratia agi­
mus quidquid agimus, est beatitudo : sed
hanc dicit Augustinus esse visionem, qua
Deus beatus est in se ipso, quæ nequit non
esse cognitio increata : ergo Christus per
hanc increatam Dei visionem fuit formaliter beatus.
Solutio
Sed ha?c parum urgent, et excessive, si
ad j.
quid valerent, probarent. Nam evincerent
nullam fuisse in Christo sapientiam præter
divinam : quod est hærcticum. Evincerent
etiam omnes beatos esse tales per visionem
increatam : quod est improbabile. Ad pri­
mum igitur respondemus in eo loco ser­
monem Geri de Verbo Dei, in quo quia
sunt omnes thesauri sapientiæ Dei, dicitur
omnis sapientia : sicut Psal. 106, manna
vocatur omnis esca, quia omnem saporem
continebat : et Exod 33, Deus appellatur
omne bonum, quia ambit omnium bonorum
perfectionem. Licet autem locus ille expo­
natur non determinate de Verbo, nihil ad­
huc concludit ; quia omnis etiam sapientia
creata a Domino Deo est participative, et
originaliter, cum quædam perfectio sit,
juxta illud Jacobi Apostoli : Omne donum
perfectum desursum est, descendens a Patre
luminum. Et rursus cum illo fuit semper,
et est ante ævum exemplariter, et ex parte
principii, et originis. Potest etiam addi esse
etiam, et fuisse ex parte ipsius scientia.·
participatæ in æternitate, in qua omnia
sunt Deo physice pnesentia, ut diximus
Ad <e- tract. 3, disp. 8, num. 3. Ad secundum
c nrium·
respondemus nullum esse inconveniens,
quod beatitudo formalis, sive possessio intcntionalis summi boni tam in Christo,
quam in nobis sit aliquod accidens : immo
necessario est concedendum : quia prædictum bonum possidetur cognitione, quæ in
creaturis accidens est. Nec oppositum vel

leviter insinuat I). August, verbis relatis :·
sed solum signiücat Deum sui visione esse
beatum, et summum bonum, in quod sicut
in terminum tendere debeamus operationi­
bus nostris : quia beatitudo formalis Dei,
qua est beatus in se, et quæ reipsa coincidit cum ejus essentia, est nobis beatitudo
objectiva, quam assequimur per visionem a
nobis elicitam ; non vero quia ab ipsa for­
mali Dei beatitudine, quæ est ipse Deus,
beati formaliter constituamur.
17. Nec refert, si huic doctrinæ opponas
beatitudinem formalem esse ultimum Gnem
creaturæ rationalis : sed visio creata nequit
esse ultimus Gnis animæ Christi : ergo for­
malis beatitudo Christi non consistit in ali­
qua visione creata : et consequenter fateri
oportet, quod fuerit formaliter beatus per vi­
sionem, sive intellectionem increatam. Ma­
jor, et utraque consequentia patent. Minor
autem suadetur : nam ultimus Gnis debet
esse simpliciter perfectior his, quæ sunt ad
Gnem : et e converso perversus ordo esset,
si magis perfectum ordinaretur ad imper­
fectius : sed anima Christi est simpliciter
perfectior, quam omnis visio creata ; siqui­
dem ista est accidens, illa vero substantia :
ergo visio creata nequit esse ultimus Gnis
animæ Christi.
Hæc, inquam, replica nihil concludit, Di
quia excessive concludit : probat enim non v‘t«r.
solum animam Christi, sed quamlibet creaj
turam beatiGcari formaliter non per visio­
nem a se elicitam, sed increata Dei co­
gnitione sibi communicata, ut applicanti
|
eandem objectionem sub eadem forma cui­
libet substantiæ create facile constabit. Id
I
vero est plane absurdum, et improbabile.
I
Potest autem ejus difficultas dilui duplici­
ter : primo negando minorem absolute. Ad
g
cujus probationem minor iterum absolute
neganda est : quia visio Dei creata, et ac­
cidentalis, sicut et quodlibet accidens su·
pernaturale, est simpliciter perfectior, quam
omnis substantia creata, ut ex professo os­
tendimus tract. 14, disp. 4, dub. 7, g 5.
1
Unde ex vi hujus minime infertur, quod
I
visio creata, et accidentalis nequeat esse
I
ultimus Gnis, et beatitudo formalis animæ
'.‘J
Christi, et aliarum substantiarum : sed
J
magis colligitur oppositum. Quam respon­
sionem satis aperte insinuavit D. Thom. D.Tho·
in 4, dist. 49, quæst. I, art. 2, quæstiunc.
1, ad 2, his verbis : Aliquod accidens potest
esse substantia nobilius, in quantum per ip­
sum substantia aliqua conjungitur alicui no­
biliori se : et hoc modo beatitudo creata, ct
gratia

DISP. XVII, DUB. II.
gralia hujusmodi sunt aliquid nobilius na­
tura anima, cui inherent. Sed quia objec­
tionis difficultas potest applicari non solum
substanti» creatæ, sed etiam grati» habi­
tuali, et modo unionis hypostaticas, quæ
sunt simpliciter perfectiora, quam acciden­
talis Dei visio; ad quam proinde videtur
non posse ordinari sicut ad finem ; et con­
sequenter nec beatitudinem, quæ est finis
ultimus, in ea consistere : propterea se­
cundo, et melius aliter diluitur objectio
respondendo beatitudinem formalem non
esse ultimum finem, sive objectivum, sed
solum finem quo, sive per modum assecu­
tionis, et possessionis ultimi simpliciter
finis. Quamvis autem finis qui, et objecti­
vas debeat excedere ea, quæ ad ipsum or­
dinantur; non vero finis quo, sive per
modum possessionis, si secundum se con­
sideretur. Unde licet creata Dei visio esset
minus perfecta, quam substantia animæ
Christi, et de facto minus perfecta sit, quam
gratia habitualis, et quam modus unionis
hypostaticae; non inde infertur, quod non
sil finis quo, et beatitudo formalis animæ
Christi, et aliarum animarum : sed solum
colligitur non esse finem qui, ,et heatitudinemobjectivam. Videantur, quætradidimus
lococit. ex tract. 14,num. 115. Diximus, si
secundum se consideretur : quia considerata
visio, sive possessio, quatenus affert, involvitque ipsum finem objectivum, aut
summum bonum, Deum videlicet in se
ipso; nullum est inconveniens concedere,
quod excedat omnia, quæ sunt ad finem :
et consequenter quod sit perfectior gratia
habituali, et ipso modo unionis hypostati­
ca. Sicut quando dicimus unumquodque
esse propter suam operationem, sicut prop­
ter finem; non accipimus operationem separatim, et abstracte ab ipso operante, sed
ut ipsum includit, et simul cum eo con­
cretum operantis constituit : quo pacto
operatio, licet secundum se minus per­
fecta, se tenet ex parte operantis, ipsumque complet, ac constituit in ratione finis,
îràa Ig. Tertio, et difficilius arguitur a triplici
iu:s, exemplorum paritate quæ persuadere viden­
tur intellectionem increatam uniri de facto
animæ Christi, idque affirmari posse abs­
que ullo inconvenienti. Primum consistit
iu essentia divina, quam uniri de facto
mentibus beatorum sub conceptu speciei
intelligibiiis tenet communis, et vera sen­
tentia. Unde potest argui : quia uterque
conceptus, et speciei, et intellectionis per­
tinet ad lineam naturæ divinæ : et hoc non

21

I obstante conceptas speciei communicatur
de facto naturæ creatæ; ergo idem dicendum
est de conceptu intellectionis. Prxterea connaturalius est essentiæ divinæ communi­
cat» in ratione speciei intelligibiiis con­
currero ad intellectionem divinam, quam
influere in intellectionem creatam : ergo
si essentia divina communicatur de facto
in ratione speciei intelligibiiis, ut concedi­
mus; verosimilius est, quod de facto fcecundet humanum Christi intellectum in
ordine ad cognoscendum per intellectio­
nem divinam, non vero per intellectionem
creatam. Denique essentiæ divinæ unitæ in
ratione speciei intelligibiiis, et se tenenti
ex parte actus primi aliqua intellectio de­
bet correspondere : sed non corresponds
intellectio creata : hæc enim est actus cor­
respondons per se speciei creatæ, ut ser­
vetur debita correspondent!» proportio in­
ter actum primum, et secundum : ergo
essentiæ divinæ unitæ in ratione speciei
intelligibiiis correspondet divina intellectio
pariformiter communicata : ergo minus
consequenter, admisso uno, negamus aliud.
Secundum exemplum est, quod juxta
communem sententiam Thomistarum ex
vi visionis beatificæ nullum producitur ver­
bum : sed ipsa essentia divina gerit munus
illius seipsam communicando per modum,
similitudinis actualis, et objecti terminativi intra intellectum beati, ut statuimus
tractat. 2, disp. 2, dub. 9 et 10. Unde
ita arguitur : sicut intellectio est actus
vitalis intelligentis ; ita verbum est ter­
minus vitalis, et vitaliter ab intelligente
productus, ut in eo contempletur ob­
jectum : sed vitalitas tenninativa verbi
non impedit, quod essentia divina uniatur
de facto mentibus beatorum in ratione
verbi, geratque vices illius : ergo vitalitas
intellectionis non impedit, quod de facto
essentia divina uniatur animæ Christi in
ratione intellectionis. Præsertim quia spe­
ciei intelligibili increatæ, et verbo increato
congruentius assignatur divina intellectio,
quam creata, ut ex terminis constare vide­
tur.
Tertium exemplum desumitur ab existentia divina, quæ licet conveniat per se
naturæ divinæ, quæ licet ah illa virtualiter
non differat, communicatur nihilominus de
facto humanitati Christi, ut supra statuimus
disp. 8, dub. 3; ergo etiam communicatur
ipsi de facto divina intellectio. Probatur
consequentia : quia intellectio est existentia ordinis intelligibiiis ad instar existent!»

DE INCARNATIONE.

Salctîo.

ordinis naturalis, utdximue tract. 3, disp.
2, num. (05, et tractat. 4, disp. I, num.
21 ; ergo si animro Christi communicatur
de facto existentia naturalis Dei in ordine
entitativo; pari ratione potuit, debuitque j
communicari existentia divina ordinis intelligibilis, quæ est ipsa increata Dei intel­
lectio.
Respondetur hoc argumentum tot exem­
plis compositum eodem modo applicari
posse omnibus beatis, evincereque, si quid
probat, cunctos beatos videre Deum per increatam ipsius cognitionem sibi communi­
catam, et unitam : quod enim Deus se
communicet in ratione speciei intelligibilis,
et sub conceptu verbi, non est speciale
Christi, sed cunctis beatis commune. Unde
cum argumentum (quin tota sententiae
contrariæ intentio) in id specialiter collimet, ut Christi attribuat singulare in hac
parte privilegium; non istud, sed genera­
lem plane communicationem evincit : et
consequenter ex hoc ipso, quod plus, quam
intendit, concludit, viribus cadit, et in se
dehiscit. Ut autem omnibus simul exem­
plis unico verbo occurramus (abstrahendo
in præsenti a possibilitate, vel impossibi­
litate unionis intellectionis divinæ cum
intellectu creato ; quod in sequenti discu­
tiemus) dicendum est in communicatione
ad extra, quia libera est, nullam esse con­
sequentiam ab una ad alteram, quantum
ad executionem, sive exercitium. Unde
non recte, nec efficaciter asseritur una,
quia datur alia, nisi adsit sufficiens ratio,
quæ determinate probet : oppositus enim
procedendi modus magis esset divinare
circa decreta libera Dei, quam cum fun­
damento discurrere. Et quidem communis
satis, et verissima sententia tuetur non'
solum subsistentiam personalem, seu rela­
tivam, sed etiam subsistentiam absolutam
posse terminare immediate naturam crea­
tam, ut supra vidimus disp. 8, dub. 4, et
nihilominus ex eo, quod subsistentia rela­
tiva de facto terminaverit naturam crea­
tam ; inepte inferretur, quod etiam subsis­
tentia absoluta terminaverit de facto talem
naturam : quippe in his, quæ ex sola Dei
voluntate dependent, potest occurrere ra­
tionabile fundamentum ad asserendum
unum, et non aliud. Et sic contingit in
præsenti difficultate : nam ut dicamus es­
sentiam divinam fuisse de facto communi­
catam anirate Christi in ratione speciei in­
telligibilis, et in ratione Verbi terminantis
visionem beatam, et in ratione existentia?,

plura fundamenta occurrunt, quæ expendi­
mus locis in argumento citatis : sed ut
dicamus essentiam divinam fuisse do facto
(quidquid sit de possibili) unimie Christi
unitam in ratione intellectionis ; nullum
fundamentum habemus, quin habemus mo­
tiva opposita, et satis gravia, ut dicitur #
præced. Unde minus recte ab uno procedit
argumentum ad aliud.
Præsertim si observemus (ut argumen­ Robora,
tur
tum penitus corruat) quod ad claram Dei solutio.
visionem repugnat concurrere speciem vi­
sibilem creatam, et verbum creatum, et
similiter repugnat, quod natura subsistens
subsistentia divina existât existentia creata,
ut locis relatis ostendimus. Quocirca cum
certum apud omnes sit Christi humanita­
tem videre Deum in se ipso, et subsistere
personalitate divina, ut fides docet : neces­
sario colligitur, et demonstratur, quod ha­
beat essentiam divinam sibi unitam in ra­
tione tam speciei intelligibilis, quam verbi
terminativi, et quod existât per divinam
existentiam sibi mediante subsistentia com­
municatam. Sed in eo, quod anima Christi
intelligat, videatque Deum visione creata
sibi propria, nulla est contradictio quin
major longe connaturalitas, ut exemplo
aliorum beatorum convincitur : unde nul­
lum ex vi hujus habemus fundamentum,
ut exclusa creata, propria, et connatural!
intellectione, quam lumen naturale fide
illustratum approbat, recurramus ad com­
municationem miraculosam increatæ intel­
lectionis, quæ a sola Dei voluntate depen­
det, et in doctrina Ecclesiæ non revelatur.
Quare totum argumentum cum omnibus
exemplis eidem insertis potest retorqueri
in Adversarios : nam ideo dicimus animam
Christi habere sibi de facto unitam essen­
tiam divinam in ratione speciei, ac verbi,
et similiter existere per existentiam increatam, quia non potuit videre Deum (et
ipsum videt), per speciem creatam, et ver­
bum creatum; et quia ut subsistens subsis­
tentia divina (et ut subsistit), nequit exis­
tere per creatam existentiam ; sed anima
Christi potest videre Deum per visionem
creatam, sive a se elicitam, estque hoc
i eidem magis connaturale, ut liquet in aliis
beatis : ergo fundamentum, quod probat
! illud, minime evincet hoc posterius, sed
i magis persuadet contrarium.
19. Arguitur quarto replicando contra Quartas
j responsionem immediate adhibitam : nam
beatitudo formalis animæ Christi debet cor| respondere ipsius sanctitati : sed anima
Christi
I

I
DISP. XVII, DUB. Π.

Christi de facto sanctificatur sanctitate in­
creata, et substantiali, ut statuamus disp.
12, dub. I; ergo do facto fuit beata beatitudino increata, sive intellectione divina :
et consequenter non pro libito, sed cum
fundamento dicitur animam Christi de facto
vidisse Deum per intellectionem increatam
sibi unitam. Major (in qua poterat esso dif­
ficultas), simul cum consequentia probatur :
tum quia formalis beatitudo debet esse ta­
lis, ac tanta in ratione bcatitudiais, qualis,
et quanta est sanctitas in ratione sanctita­
tis : atque ideo si hæc est infinita, et in­
creata, etiam beatitudo debet esse increata,
et infinita; alioquin non haberent inter se
debitam correspondentiam : ergo si anima
Christi est sancta sanctitate increata, pari­
ter debet esse beata increata beatitudine.
Tum etiam quia sanctitas præstat jus ad
beatitudinem : sed sanctitas increata non
præstat jus ad beatitudinem creatam; siqui­
dem hæc nequit illi jure adæquari, nec est
terminus illius : ergo præstat jus ad beati­
tudinem increatam. Tum denique quia ex
possibilitate sanctitatis recte infertur possi­
bilitas beatitudinis; et similiter ex existen­
tia sanctitatis recte colligitur beatitudinis
existentia : sed in anima Christi est possi­
bilis, et de facto existit sanctitas substan­
tialis increata : ergo in anima Christi non
solum est possibilis, sed de facto existit
increata beatitudo per divinam intellectio­
nem sibi unitam.
Diniisr. Huic argumento (relicta responsione
Godoi recurrentis ad repugnantiam in­
crease beatitudinis in anima Christi : quia
in præsenti præscindimus a possibilitate,
aut repugnantia talis beatitudinis, et ad
factum præcise attendimus), respondetur
distinguendo, aut explicando majorem ;
beatitudo formalis animæ Christi correspondet sanctitati accidentali, concedimus :
correspondet sanctitati substantiali, subdistinguimus : correspondet mediate, vel
immediate, concedimus : correspondet im­
mediate , negamus. Et deinde concessa
minori, negamus absolute consequentiam,
I
utpote quæ ex talibus præmissis ita intel­
lectis minime infertur. Nam licet de ra;
lione sanctitatis in communi sit fundare
i
jus ad beatitudinem ; nihilominus juxta
sanctitatis differentiam est etiam juris dij
versitas. Sanctitas autem substantialis est
I
propria suppositi : unde non fundat jus
g
immediate, sed mediante aliqua forma,
L
sive natura, quæ sanctificet formaliter phy·
|
sice, et radicet operationes, qualis est |

23

gratia habitualis. Et ratio est : quoniam
suppositum non est beaficabile immediate
ratione sui, sed mediante natura, quæ est
ratio, et principium quo operandi, et res­
piciendi ultimum finem. Natura autem
humana etiam ut subsistens in persona
Verbi, et substantialiter proinde sanctificata, non petit operari per actiones increatas, atque ideo nec beatificari per increa­
tam visionem. Idemque de ipso supposito,
ut personante naturam humanam dicen­
dum est : quia prout sic subsistens est
verus homo, petitque operationes huma­
nas, sicut et nos. Proportio itaque attendi
debet inter beatitudinem formalem, et
sanctitatem per modum naturæ, et radicis
agendi : secus vero cum sanctitate subs­
tantiali ; et per modum suppositi ob ratio­
nem jam assignatam. Nec propterea ne­
gamus, quod persona divina terminans
humanitatem sanctificet formaliter ipsam,
et jus ad beatitudinem communicet, sed
dicimus præstare istud jus, quia immedia­
tius exigit gratiam habitualem, cui tanquam radici, et naturæ divinæ per partici­
pationem correspondet beatitudo formalis :
radicat enim, aut potius exigit persona
divina in natura assumpta immediatius
gratiam habitualem, et ea mediante beati­
tudinem formalem. Unde cum talis gratia
sit quid creatam ; magis infertur Christum
ut hominem beatificari beatitudine creata,
sive per creatam, et a se elicitam Dei
visionem.
Juxta quam doctrinam facile diluuntur
singulæ minoris probationes : Prima qui­
dem, nam licet beatitudo sit tanta, et
qualis juxta tantitatem, et qualitatem sanc­
titatis ; nihilominus non correspondet im­
mediate sanctitati personæ, sed naturæ :
atque ideo sicut in Christo datur duplex
natura, divina scilicet, et humana impermixtæ in eodem supposito ; sic etiam datur
duplex beatitudo formalis creata ; quin com­
municent nisi in eodem Verbi Supposito
mediis naturis, quibus correspondent. Se·
eunda etiam, quia etsi sanctitas personalis
præstet jus ad beatitudinem, non tamen
immediate, sed mediante natura, quæ est
principium quo, et immediatius beatificabile : unde in natura increata exigit increa­
tam beatitudinem : sed in natura creata
ob oppositam rationem petit beatitudinem
creatam : sicut ob eandem proportionis
similitudinem exposcit in diversis naturis
diversas proprietatès, et operationes, ut
contraMonothelitas arguebant Patres sextae

24

DE INCARNATIONE.

Synodi generalis. Tertia denique quia sanc­
titas substantialis, et personalis præstat
quoddam jus ad beatitudinem, fundatque
non solum ejus possibilitatem, sed existentiam, ut admittimus : sed tamen non
respicit beatitudinem, nisi mediante na­
tura, cui ut principio quo beatitudo cor­
responded Quocirca in natura creata non
præstat jus, nec fundat possibilitatem nisi
ad creatam beatitudinem, ut supra expli­
cuimus. Unde ex increata sanctitate perso­
nali minus adhuc colligitur, quod in na­
tura creata existât increata, et formalis
beatitudo ; quæ aliunde etiam dependet ex
libero Dei decreto.
Instan­
20. Nec refert, si instes, quod sanctitas
tia.
personalis Christi præstat humanitati di­
versum jus ad beatitudinem, ac gratia ha­
bitualis : sed eo ipso non præstat jus ad
beatitudinem creatam : ergo ad beatitu­
dinem increatam, sive per visionem divi­
nam. Probatur minor : quia prædictum
jus, cum non distinguatur a divina per­
sona, debet esse increatum; sed jus increa­
tum nequit ordinari ad creatam beatitu­
dinem, quippe quæ infinite distat a tali
jure : ergo jus, quod sanctitas personalis
ad beatitudinem confert, non est ad crea­
tam beatitudinem.
Infringi­
Id, inquam, non urget, sed facile dis­
turpellitur juxta doctrinam hactenus traditam
negando minorem : nam licet jus, quod
fundat sanctitas personalis sit diversum
ex parte alicujus principii (fundatur enim
primario in persona divina terminante
naturam creatam) : tamen non est diver­
sum ex parte termini, ab eo, quod fundat
gratia sanctificans; sed potius in eadem
beatitudine communicant, et sicut in ter­
mino conveniunt. Et ratio constat ex dic­
tis ·. quoniam sanctitas personalis non
respicit beatitudinem nisi mediante na­
tura sicut principio quo unde illamet bea­
titudo, quæ correspondet sanctitati per­
sonali , correspondet etiam accidentali
sanctitati, sicut habituali gratiæ, quæ in
online supernatural! tajn in Christo, quam
in nobis habet rationem naturæ : et con­
sequenter jus, quod subjective ex parte
principii quod est increatum, habet esse
creatum ex parte termini : quia ad hoc
sufficit, quod talis terminus naturæ creatæ
tanquam principium quo immediate cor­
respondent : sicut influxus Dei in creatu­
ras consideratus ex parte principii est
infinitus ; sed ex parte termini finitus est.
Ex quibus satis constat ad minoris proba­

tionem : nam jus increatum ex parte
principii quod, explicandum tamen per
naturam creatam sicut per principium quo
optime potest mediante tali natura respi­
cere beatitudinem creatam : sicut genera­
liter loquendo ubi principium quod infi­
nitum influit per principium quo finitum,
operatio evadit simpliciter finita in osse
physico : quia commensuratur immediate
principio quo, ut liquet in ipso Christo.
Arguitur ultimo : quia Christo altri- QUi
buenda est omnis perfectio, quæ non im- 1U^‘
plicat contradictionem : sed intellectum
creatum intelligere per increatam Dei in­
tellectionem sibi unitam est quædam per­
fectio magna, quæ non implicat contradic­
tionem : ergo sentiendum est, quod Christus
|
de facto cognoverit per increatam Dei viI
sionem, humano ipsius intellectui commuI
nicatam. Ad hoc argumentum satis constat
ex supra dictis num. 13. Sed quia aliunde.
attingit gravem difficultatem ; pro ejus de­
cisione sit
DUBIUM III.

Utrum anima Christi de potentia absoluta
potuerit intelligere per creatam intellec­
tionem.
Saepe numero contingit, quod plura de
facto rationabiliter negentur, quæ absolute
sunt possibilia : nam ut non sint de facto,
plura fundamenta occurrunt, præsertim
vero connaiuralis rerum ordo, cui se at­
temperat ordinaria, et ordinata Dei provi­
dentia : sed ut negetur eorum impossibilitas,
necessarium est ostendere repugnantiam,
sive implicationem contradictionis in eo,
quod sint : alioquin præsumendum est, et
standum pro divina omnipotentia, cui pos­
sibilia absolute sunt, quæ objective non
repugnant. Unde licet ex dub. præced.
constet animam Christi non intellexisse de
facto per increatam intellectionem; ulte­
rius videre oportet, utrum hoc implicaverit
contradictionem : si enim illam ostende­
rimus, a fortiori (innabitur tradita reso­
lutio.

Defenditur communis Theologorum senlen
lia, et primo fundamento munitur.
21. Dicendum est implicare contradictio­
nem, quod anima Christi intelligat per in­
creatam Dei intellectionem; et consequen­
ter

CodcH·
sio.

DI8P. XVII, DUB. Ιίί.
i
ter non potuisse i'a intelligere adhuc de
|
potentia Dei absoluta. Sic aperto docet
D.TMn. D. Tho. in præsenti art. 1, in répons, ad
■1, illis verbis : Christus cognovit omnia per
scientiam divinam operatione increata, quæ
est ipsa Dei essentia : Dei enim intelligere
est sua substantia, ut probal Dhilosoph. 12.
Metaphys. Unde hic actus non potuit esse
animx humanæ Christi, cum sit alterius na/ur®. Et idem docet 1, 2, quæst. 3, art.
1, et 2, 2, quæst. 23, art. 2, et in 3, diet.
14, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 1. 1, et in
4, dist. 49, quæst. 1, art. 2, quæstiunc.
1, et quæst. 20 de verit. art. 1 in corp,
et ad 9. S. Doctori subscribunt omnes disQjeU- cipuli Cajet, et Medina loco cit. ex hac 3
«Xi. part. ubi Alvarez disp. s. concl. 3. NazaAinrei. nus controv. 3. Arauxo dub. 2, Joann, a
^ss." S. Tho. disp. ss. art. 1. N. Cornejo disp.
Anuo. l,dub. 4. N. Philippus disp. 6, dub. 1.
Godoi disp. 31, § 3. Gonet disp. 15, art.
Cmfjo. 2. Capreol. in 3, dist. 14, quæst. 1, art.
17 concl. 1. Sotus in 4, dist. 49, quæst.
Godoî. 2, art. 3, et alii Thomistæ nullo excepto,
ùfr»· quem viderimus. Idem etiam tuentur com/b. muniter alii Theologi, D. Bonavent. in 3,
Sotos.
D. Bo­ dist. 14, quæst, 1. Marsil. ibi quæst. 10,
ut. art. 2. Gregorius in 2, dist. 7, quæst. 2.
MirâVasquez in præs. disp. 50, càp. 1, et 1,
Grifo- 2, disp. 7, cap. 2. Suarez hoc loco dis. 24,
vh’îÎz. sect. 2. Valentia quæst. 9, puncto 1. RaSurei. gusa disp. 82. Granados tract. 8, disp. 1,
B^’concl. 1. Puteanus art. 1. Lorca in præs.
Gna- art. 1, et 1, 2, et disp. 15, sect. 1. Aversa ■
p^. quæst. 9, sect. 1, et.l, 2, quæst. 3, sect,
cas. 1. Castillo disp. 15, quæst. 1. Pesanteus
disp, unica. Lugo disp. 18, num. 9, et alii
Castillo. adeo communiter, ut supervacaneum sit
Li?0· plures referre.
Fedi- Probatur primo ratione desumpta ex
D. Tho. locis supra relatis : quoniam in­
tellectio, qua quis actu intelligit, debet
esse actus proprius intelligentis : sed re­
pugnat intellectionem divinam esse actum
proprium naturæ creatæ : ergo repugnat,
quod natura creata actu intelligat per in­
tellectionem divinam : et consequenter impiicatorium est, quod anima Christi intel­
lexerit intellectione increata. Hæc secunda
consequentia patet ex prima : quia nequit
non repugnare animæ Christi, quod repu­
gnat ex communi conceptu naturæ creatæ.
Prima vero legitime infertur ex præmissis.
Major autem constat : quia unumquodque
operans est propter suam operationem sicut
propter finem, ut est vulgare Philosophoruin axioma : ergo operatio, qua quis I

25

intelligit, est actus proprius intelligentis ;
sive, et in idem redit, fit ejus, ipsique
appropriatur. Minor denique in qua poterat
esse difficultas, ostenditur : nam ut intel­
lectio divina fieret actus proprius naturæ
creatæ, deberet ei applicari, et communi­
cari vel per identitatem, vel per informa­
tionem, aut inhæsionem : nec enim alia
via explicari, aut intelligi valet, qualiter
increata Dei intellectio fiat propria intel­
lectus creati, eique applicetur, ipsumque
intelligentem constituat : sed implicat in­
tellectionem divinam ullo ex praedictis mo­
dis intellectui creato communicari : ergo
implicat intellectionem divinam esse, aut
fieri actum proprium naturæ creatæ. Minor
hujus secundi syllogismi probatur mani­
feste quoad singulas ejus partes : nam in
primis nequit intellectio divina, quæ est
ipsa Dei natura, esse idem per identitatem
cum natura creata ; cum infinite distent,
ac distinguantur, ut est per se notum.
Rursus nequit intellectio divina uniri in­
tellectui creato per inhæsionem : quia
prædicta intellectio est substantia, ac pe­
rinde , inhærendi incapax. Nec tandem
potest uniri eidem intellectui per informa­
tionem, prout hæc ab inhærantia distin­
guitur : quoniam intellectus creatus est
accidens, atque incapax, ut substantialiter
informetur. Nullo itaque modo fieri potest,
quod increata Dei intellectio uniatur na­
turæ, et non intellectui creatis.
22. Hoc tamen fundamentum, quod re- objecvera validum est, labefactari videtur ex do.
principiis in nostra doctrina communibus,
quæ possunt adversus illud intorqueri.
Etenim unio per identitatem nullam ex
suo genere importat imperfectionem : sed
intellectio Dei increata potest uniri per
identitatem humano Christi intellectui :
ergo nulla est repugnatia in communica­
tione prædictæ intellectionis. Consequen­
tia patet : quia sublata imperfectione, non
est aliud caput repugnantiæ, saltem ex vi
præjacti fundamenti. Major autem constat
tum in unione divinarum personarum ad
intra : quæ quia est per identitatem cum
natura divina, nullam dicitimperfectionem.
Tum in unione divinæ essentiæ per modum
speciei, et per modum verbi cum intellectu
beati : quæ quia fit per identitatem in
ordine intelligibili, absque ulla imperfec­
tione admittitur, juxta doctrinam fuse a
nobis traditam tract. 3, disp. 2, dub. 2.
Tum etiam ratione a priori, quia unio per
identitatem excludit tum inhærentiam,

rV’

'·

; i ·?* <

DE INCARNATIONE

quam informationem ex parte extremi com­
municati, atque ideo dependentiam mlem, quæ posset fundare, vel arguere im­
perfectionem. Minor autem suadetur : quia
intellectio pertinet ad ordinem intelligibi­
lem non minus, quam intellectus, species,
et objectum : ergo si hajc uniuntur per
identitatem, eodem modo poterunt uniri
intellectus, et intellectio.
AugBcn- Declaratur amplius vis objectionis, quæ
cniwis. simul evasio est : nam eadem ratio, quæ
probat essentiam divinam per modum spe­
ciei uniri per identitatem cum intellectu
beati, militat etiam in divina intellectione :
ergo si admittimus primum, inconsequenter negamus possibilitatem secundi. Proba­
tur antecedens : nam ideo essentia divina
in ratione speciei unitur per identitatem
in ordine intelligibili, quia hic ordo præs­
cindit a substantia, et accidenti, atque
ideo ab informatione, et inhærentia eis­
dem correspondentibus : unde oportet,
quod unio in tali ordine sit formaliter, et
per se non informatio, aut inhærentia, sed
identitas, ut explicuimus loco citato : sed
hæc ratio etiam militat in intellectione,
quæ est actus ultimus, et perfectissimus,
in quem totus ordo inteiligibilis collimat :
et rursus non minus præscindit a rationi­
bus substanti®, et accidentis, quam con­
ceptus speciei, aut objecti : ergo ratio
probans speciem, et objectum uniri intel­
lectui per identitatem militat etiam in in­
tellectione.
Solutio
Huic objectioni, quæ simul evasio est,
Cijelini.
respondetur negando minorem. Cujus pro­
bationibus breviter, et acute occurrit
Cajetan. in hoc art. constituendo dispa­
ritatem inter unionem speciei (et idem intolligendum de objecto mediante specie)
et unionem intellectionis, quod illa per­
tinet per se ad ordinem intelligibilem, in
quo nullum est inconveniens, quod essen­
tia divina per modum speciei intelligilis,
et Deus ut objectum cognitum fiant idem
cum intellectu creato in prædicto ordine.
Sed intellectio pertinet per se ad ordinem
entitativum, et est actus prædicti ordinis :
repugnat autem Deum fieri idem entitative, sive in ordine physico cum intellectu
creato, ut ex se liquet : et ideo implicat
Deum in ratione intellectionis eidem in­
tellectui uniri, licet uniatur de facto sub
conceptu speciei, et Verbi. Cæterum con­
tra hanc Cajetani distinctionem , ac dis­
paritatem communiter
ïïm
invehuntur Junio­
res : ex quibus Suarez loco supra cit. §

DISP. XVII, DUB. ID.

27

i :J’ b ss

5 ·.

El hxc ratio, dicit videre sibi gratis con­
fictam, et vii intelligi posse. El alia alii
intorquent non magis dulcia, quæ ut plu­
rimum procedunt ex sinistra intelligentia,
et defectu penetrationis.
23. Ut ergo ratio disparitatis a Cajetano
assignata (quam veram et solidam cense­
mus), Gat magis perspicua, observandum
est ordinem intelligibilem sumi dupliciter.
Primo modo adæquate, ut includit non
solum intelligibilitatem passivam de linea
objecti, sed etiam activam, quæ magis
proprie dicitur intellectualitas, sive vis ac­
tiva intelligendi. Secundo inadæquate,
prout solum dicit intelligibilitatem passi­
vam, constituentem objectum in esse co­
gnoscibilis a potentia activa media cogni­
tione. Et in priori acceptione ad ordinem
intelligibilem pertinent omnia, quæ in intelligendo occurrunt, sive per modum sup­
positi, sive per modum naturæ, sive per
modum potentiæ proximæ, sive per mo­
dum speciei, aut verbi, sive alia quavis
ratione. Et similiter in prædicta conside­
ratione pertinent ad lineam entis, et mo­
dum entis observant : quia ordo inteiligi­
bilis ita late acceptus non accipitur pure
secundum id, quod addit supra ordinem
entitativum; sed est quidam specialis, et
elevatior gradus entis, complectiturque
quæ ad lineam entis spectant tam substan­
tialia, quam accidentalia. Et consequenter
quæ ad ordinem intelligibilem ita accep­
tum pertinent, non amittunt modos pro­
prios vel informandi, vel inbærendi, sed
eos retinent juxta uniuscujusque natu­
ram : sicut etiam retinent, quod sint
quædam entia. Gæterum in posteriori ac­
ceptione solum attenditur intelligibilitas
passiva de linea objecti, prout excludit,
vel non exprimit lineam physicam entis,
et modos proprios divisivos entis, qui sunt
esse per se, et esse in alio. In quo sensu
docent communiter Theologi, et præsertim
Tbomistæ essentiam divinam uniri intelligibiliter mentibus beatorum : cum tamen
non dicant, nec vere dicere possint, quod
illis uniatur entitative. Quod satis declarat
lineam intelligibilitatis passivæ præscindere ab ente physico, et modis naturalibus
illius, qui sunt informatio, et inhærentia.
Unde ens, quatenus ad hujusmodi lineam
passivæ intelligibilitatis spectat, non ex­
plicat ordinem ad esse, sive existentiam :
sed tantum exprimit esse cognoscibile,
sive habere tantum, aut tantam immaterialitatem, quæ sufficit ad unionem objecti
cum

Defendi»
turet ci.
plicatur.

Nota 1.

cum potentia, prœscindendo a modis ossendi per so, vel in alio, qui tantum de
materiali, et quasi per nccidons se habent
ad pried ictum esso intelligihile.
Hinc fit (et nola secundo) unionem intelligibilem speciei, aut objecti cum intel­
lectu non fieri per informationem, aut
inhærentiam, sed modo sublimiori, et elevaliori : qui non aptius explicatur, quam
per identificationom pure intelligibilem,
retinentem tamen distinctionem entitativam inter extrema unibilia. Nam sicut li­
nea inteiligibilis, si pure accipiatur, præscindit a substantia, et. accidenti : sic etiam
unio extremorum in hac linea præscindit a
modis substantiae, et accidentis, atque
ideo ab informatione, et inhærentia : sed
hæ materialiter, et concomitanter se ha­
bent. Aliunde vero cum species ut foecundans potentiam non uniatur· illi per modum
ruri termini, sed per modum form® inteligibilis complentis, ac determinantis in­
tellectum ad cognitionem hujus objecti præ
aliis : et alias non uniatur per informatio­
nem, aut inhærentiam in ordine intelligi­
bili, ut dictum est, fit consequens, quod
unio speciei in tali ordine sit per identita­
tem pure intelligibilem.
Sal Quæ identitas, in qua non pauci offen­
dunt, magis firmabitur, si attendamus ad
duo, quæ in intellecta reperiuntur, et præ
oculis in hac materia haEeri debent. Pri­
mum est intellectum secundum se consi­
deratum esse puram potentiam in ordine
intelligibili, non minus quam materia id
habet in ordine naturali. Unde unitas pro­
pria intellectus in tali linea est pure nega­
tiva: et quam habet positivam, mutuatur
ib specie ipsum fœcundante. Et inde ul­
terius fit, quod specificatio cognitionis non
sumatur ab intellectu nude sumpto, sed ab
ipso ut determinato per speciem, vel po­
tius ab ipsa specie. Ad quod necessarium
est, quod species uniatur per modum formæ
in ordine intelligibili, et sit forma talis
ordinis. Unde facile excluditur ab specie
nnio vel per modum termini, vel assisten­
tia extrinseca, ut Suarius comminiscitur
citato. Secundum est hanc unionem
in esse intelligibili esse quandam transfor­
mationem in tali ordine, vi cujus intel­
lectus fit res intellecta, juxta illud vulgare
apud Peripateticos, quod intellectus intelligendo lapidem fit lapis, et intelligendo
leonem fit leo, non quidem in esse entis,
ut est per se notum, sed intelligibiliter,
et representative, Ad quod non sufficit

unio per informationem, aut inhærentiam,
sed requiritur unitas per identitatem in
tali ordino : sicut ad hoc, quod Petrus
sit homo requiritur unio non qualiscumque, sed per identitatem in esse naturali.
Unde Commentator asserebat ex intel­
lectu, et intelligibili fieri magis unurn,
quam ex materia, et forma, significans
unionem per identitatem. Quæ magis con­
firmatur ex eo, quod experientia com­
pertum est speciem intelligibilem unitam
intellectui minime in sua repræsentatione limitari, sed relinquit cum eadem
universalitate, et amplitudine, quam ex se
habet. Id vero non contingeret, si ejus
unio in esse intelligibili esset per infor­
mationem, aut inhærentiam : quia omnis
forma, quæ ita recipitur, limitatur, et de­
terminatur per subjectum, ut in naturali­
bus videmus. Ipsa utique universalitas,
quam species retinet in esse intelligibili,
licet intellectui uniatur, satis persuadet,
quod talis unio in tali ordine sit altius
quid, et intimius, quam informatio, vel
inhærentia, et merito dicatur transforma­
tio, et identitas in esse intelligibili, re­
tenta nihilominus semper distinctione en­
ti tativa extremorum in esse naturali.
Ex his, quæ fusius explicuimus, et ur- Appiicagentius communivimus loco in objectione
citato, liquet optimam esse disparitatem a doctrina.
Cajetano assignatam : nam species est
forma inteiligibilis, quæ in ordine intelligihili unitur intellectui non per informa­
tionem, aut inhæsionem, sed per identita­
tem in tali ordine, retenta nihilominus
distinctione quantum ad entitatem, et mo­
dos physicos. Quæ identitas inteiligibi­
lis nullam dicit imperfectionem in forma
unita; cum nullam dicat limitationem,
aut subordinationem. Et ideo essentia di­
vina, quæ in omni ordine est actus puris­
simus, potest absque ulla imperfectione
uniri intellectui creato per modum speciei,
seu formæ inteiligibilis. Cæterum intellec­
tio non est hujusmodi formæ, sed quidam
actus naturalis, qui in suo ordine petit
uniri potentiæ naturaliter vel per inhæsio­
nem, vel per informationem, vel per iden­
titatem, sicut contingit in omnibus aliis
actibus naturalibus, qui fiunt proprii ope­
rantis. Repugnat autem intellectionem inhærere, aut informare, ut ex se liquet, et
similiter identificarï creaturæ in ordine
physico, ut non minus per se patet. Et
ideo implicat divinam intellectionem com­
municari intellectui creato, et illum intelli-

■ ■

ι·

'i

■

? 1i

^1

»
list.

{
W
il

?

:.

ΓΊ

i
-. 5 .·

14
1 r

• ; *
π1 ·
K

;p
»·.■

I
’ ’

t

"’I

¥5
*

•i St- ■
,('T

28

1

DE INCARNATIONE.

gentem constituere. Quod si sermo fiat do
intellectione, ut pertinet ad ordinem intelligibilem proprie, et specialiter dictum,
jam exuit exercitium operantis, et induit
munus objecti cogniti vel directe, vel re­
flexe : in qua consideratione idem de illa
judicium fieri debet, ac de aliis objectis,
et speciebus. Unde satis patet ad evasio­
nem, sive objectionem, pro qua confu­
tanda , et diluenda hæc adduximu . Et
declaratio illi inserta non urget : quia
species intelligibilis tam creata, quam increata, et respectu intellectus tam divini,
quam creati abstrahit a ratione substanti»,
et accidentis, atque ideo a modis ejus :
unde ex se solum exposcit unionem elevatiorem per identitatem, sive transformatio­
nem cum intellectu in ordine intelligibili.
Sed intellectio licet quatenus abstrahit a
creata, et increata, abstrahat etiam a mo­
dis ; nihilominus comparative ad intellec­
tum creatum nequit præscindere ab aliquo
unionis modo. Et omnes qui excogitari
possunt, sunt repugnantes intellectioni in­
crease ob ea quæ diximus.
Replica, o j ge(j
: nam intellectus fit in
ordine intelligibili idem cum objecto non
solum ut movente per speciem intelligibilem, sed etiam ut terminante per verbum :
sed id contingere nequit absque simili
identitatis unione cum intellectione in prædicto ordine : ergo sicut intellectus fit
unum per identitatem cum specie, et verbo
in ordine intelligibili, sic etiam fit unum
cum intellectione in tali ordine : et conse­
quenter non repugnat, quod intellectio di­
vina simili ratione uniatur cum intellecta
Creato. Gætera constant. Et minor ostendi­
tur : quia intellectio est unio actualis in­
tellectus cum objecto cognito : ergo non
potest intellectus fieri unum per identita­
tem cum objecto cognito, quin simili ra­
tione fiat unum cum intellectione. Proba­
tur consequentia : tum quia nequit major
unio excogitari inter extrema, quam sit
extremorum cum unione, seu medio, ut
inductive potest ostendi in omnibus, quæ
uniuntur. Tum quia unio extremorum ori­
tur ex unione, aut identitate cum medio,
juxta illud vulgare : Qui sunt idem uni
tertio, sunt idem inter se. Repugnat itaque
intellectum media cognitione fieri unum
per identitatem cum verbo, et objecto co­
gnito, et quod similiter non fiat unum cum
ipsa cognitione.
Diurhi" Respondetur negando minorem. Et ad
probationem negandum est antecedens in­

tellectum de unione, seu medio proprie
dictis : quod requirebatur, ut consequentia
legitime inferretur. Non enim intellectio
in ordine intelligibili habet rationem me­
dii, aut unionis, sed magis rationem tinis.
Ad cujus declarationem observanda est
differentia inter actiones immanentes, et
transeuntes, quam optime expendit D. Th.
lib. 1 Ethic, licet. 12, et quæst. 5 do
potentia art. 5, et alibi. Nam immanentes
sic sunt operationes, quod simul sint finis
potentiarum, de cujus ratione est appeti
propter se : unde operationes immanentes
quæruntur propter se, et non propter ea­
rum objecta : et ideo intelligens in esse
talis non intendit aliud, quam contempla­
tionem objecti, in quem finem ordinat
alia, quæ ad cognoscendum concurrunt.
Oppositum autem ob oppositam rationem
contingit in operationibus transeuntibus,
quia non habent rationem finis : non enim
quæruntur propter se, sed magis propter
objecta, sive eflectus : nam ædificans (et
sic de aliis) non intendit ipsam construc­
tionem, sed ædificium. Ex qua radice pro­
venit alia diflerentia, quam in modo ten­
dendi habent hujusmodi operationes : nam
in transeuntibus fit processus àb uno ex­
tremo in aliud, nempe a potentia ad ac­
tum, et ab actu ad objectum effectum, et
ibi sistit intentio agentis. Sed in operatio­
nibus immanentibus non fit progressus ab
extremo in extremum, sed ab extremis ad
medium, in quo est finis : nam intelligens
v. g. non intendit, quod sint potentia, et
objectum ; sed quod detur cognitio, sive
quod objectum a potentia cognoscatur.
Unde fit intellectionem esse ultimum sco­
pum lineæ cognoscitivæ ; atque ideo non
esse medium uniendi, et conjungendi ex­
trema ad instar unionis inter materiam, et
formam, et similia. Cujus signum est, quod
intellectio sub munere contemplationis
supponit verbum vel dictione productum,
vel aliter unitum : unde si tali munere
consideretur objectum præsupponitur uni­
tum intellectui tam in ratione objecti motivi per speciem, quam terminativi per
verbum : quocirca intellectio ut talis non
explicat conceptum unionis, aut mediii,
sed magis ultimæ. et perfectissimæ actua­
litatis, quæ subinde, nec immerito vocatur
i existentia talis ordinis, ut loco cit. ex
tract. 3 magis explicuimus.
Hinc constat (ut vires objectionis plus
dehiscant) intellectionem dici medium, et
unionem intellectus cum objecto, non quia
sit

DISP. XVII, DUB. ill.

Major
respon­
sionis
explicatio

dt purum medium (quale objiciens ^imagmatur, et ad ejus intentionem requireba­
tur, sed quia per modum ultimo) actualitatis constituit intellectum contemplantem
objectum. Ad quod minime desideratur,
quod intercedat inter intellectum, et objec­
tum eo modo, quo unio mediat inter ma­
teriam, et formam, aut gluten inter duas
tabulas ; quæ esset valde rudis intolligentia : neque quod sit medium, in quo tanquam in tertio extrema communicant, et
ei identitate illorum cum eo colligatur
identitas inter se, quale est medium artis
syllogistic». Unde corruunt exempla in ob­
jectione proposita. Sed sufficit, et requiri­
tur, quod supposita unione intelligibili
objecti cum potentia in esse repræsentativo
media specie impressa, et expressa pro
priori ad intellectionem in esse contempla­
tionis vel productis, vel dictis, vel unitis,
succedat intellectio in esse quieto contem­
plationis, quæ -vitaliter attingat objectum
.sibiunitum : in qua attingentia sicut in ter­
mino, et fine sistit totus ordo tam intellecti­
vus, quam intelligibilis ; quippe ad hoc ul­
timo ordinantur, ut proxime explicuimus.
In quo sensu dicitur unio objecti, et poten­
tiæ: quia in hoc tandem fine quiescunt :
quæ est minus propria unionis acceptio.
Sed ex ea sic accepta, et admissa minime
infertur, quod si intellectus, et objectum
fiunt unum per identitatem in esse intelligibili; pariter fiant unum per identita­
tem cum intellectione ; sed magis infertur
oppositum : nam sub propria cognitionis
expressione non unit illa extrema, sed sup­
ponit unita, eisque supervenit per modum
ultimæ actualitatis, qua intellectus con­
templatur objectum sibi unitum in ordine
intelligibili, seu repræsentativo. Videantur
X. Complut, abbrev. in lib. de anima disp.
ÎÛ, quæst. 3.
■» 25. Sed ecce ex hac ipsa doctrina non
i levis objectio : quia juxta hactenus dicta
intellectio non tam habet officium unio­
nis, aut medii, quam existentiæ, sive ul­
timæ actualitatis in ordine intellectivo, et
intelligibili : et sic plane docuimus tract.
I, disp. 1, dub. 2, g 4. Idque vel ex eo
probatur, quod in quolibet ordine essendi
assignari debeat existentia, sive ultimus
ictas : nihil autem aptius ad id assignari
potest in ordine intelligibili, quam intel­
j
lectio, ut ejus actualitas, perfectio, et ultimitas proxime explicatæ satis persuadent.
.
Atqui non repugnat divinæ perfectioni
Miri per mudum existentiæ, ut liquet in hoc

29

I ipso Incarnationis mysterio : non enim
humanitas Christi existit per existentiam
' creatam, sed per divinam loco propriæ su­
brogatam ut diximus disp. 8, dub. 3. Ergo
non repugnat divinam intellectionem sub
conceptu intellectionis, aut existentiæ in
ordine intelligibili uniri humano Christi
intellectui.
Respondetur omittendo præmissas (quas Diluitor,
statim explicabimus), et negando absolute
consequentiam. Quoniam, licet existentia
per modum puri termini nullam dicat
imperfectionem ; illa tamen existentia per
modum operationis, et formæ respectu
subjecti, a quo distinguitur : quia tunc
necessario includit imperfectionem infor­
mationis, aut inhærentiæ. Unde quia exis­
tentia in ordine physico convenit substantiæ mediante subsistentia, quæ habet
rationem non formæ, sed meri termini,
cujus vices supplevit immediate verbum
in Incarnatione ; propterea ex consequenti,
et absque u'la imperfectione se univit etiam
per modum existentiæ, quin necessaria,
aut possibilis fuerit existentia creata, ut
loco cit. explicuimus. Cæterum intellectio
sic est ultima actualitas in linea intelligi­
bili, in quo sensu dicitur, saltem analo­
gice, existentia prædicti ordinis, quod ni­
hilominus est vera operatio entitativa, et
naturalis potentiæ intellectivæ, de cujus
ratione est ipsi uniri, fierique ipsius pro­
priam, vel per informationem, vel per inhærentiam, vel per identitatem : commu­
nicari enim per modum puri termini non
habet locum in actibus, sive operationi­
bus. Cum ergo omnes relati unionis modi
repugnent intellectioni divinæ tam in se,
quam comparative ad intellectum creatum ;
sequitur non posse illi communicari in
ratione intellectionis : atque ideo, quod
licet possit absque ulla imperfectione su­
bire munus existentiæ physicæ, et proprie
dictæ, non tamen existentiæ intentionalis,
et improprie, sive analogice sumptæ, qua­
lis est intellectio : hæc enim essentialiter
importat conceptum non meri termini,
sed operationis potentiæ unijæ,
26. Dices intellectionem divinam intra instan­
propriam lineam habere munia, sive con­ tia.
ceptus intellectionis, et existentiæ intentionalis, aut intelligibilis : ergo licet ne­
queat communicari sub primo, poterit
tamen sub secundo. Probatur consequen­
tia : quia posterior nullam explicat, aut
implicat contradictionem, ut liquet in existentia ordinis entitativi. Nec valet dicere

30

DE INCARNATIONE.

utrumque conceptum esse ejusdem lineæ,
et consequenter divinam intellectionem
sub utroque, aut neutro communicandam
fore. Nam contra est : nam distinctio emi ·
nentialis quoad munera sufficit, ut res pos­
sit communicari secundum unum concep­
tum, et non secundum alium, ut tacile
potest exemplis declarari. Et ut alia omit­
tamus, in Deo munus intellectus, et mu­
nus speciei intelligibilis ad eandem lineam
naturæ spectant, et nec virtualiter distin­
guuntur : quo non obstante essentia divina
communicatur mentibus beatorum sub ra­
tione speciei intelligibilis, non amem in
ratione intellectus, aut luminis. Et ratio
generalis ex prædictis exemplis desumpta
est : quoniam in communicatione ad extra
non tam attenditur ad id, quod res in se
ipsa est, quam ad expressionem muneris,
sub quo unio, aut communicatio exerceri
debet : cætera enim aliunde importata ha­
bent se de materiali, et quasi ibidem non
essent. Quod ergo in cognitione divina
munus intellectionis, et munus existentiæ
sint ejusdem lineæ absque distinctione
virtuali, minime impedit, quod cognitio
increata communicetur sub conceptu exis­
tentiæ inlentionalis, quamvis communi­
cari non valeat sub munere operationis.
Insuffi­
Hac objectione convictus quidam disci­
ciens
solutio. pulus D. Tho. censet casum esse impos­
sibilem, et tamen salvat nostram, et com­
munem assertionem : dummodo enim
intellectio divina sub proprio intellectio­
nis munere intellectui humano non com­
municetur, nequit illum constituere intelligentem : nam alii præter intellectionem
conceptus, sicut non explicant proprium
intellectionis officium, sic nec præstare
possunt effectum formalem intelligendi.
Quam doctrinam quantum ad hanc ulti­
mam partem censemus veram, ut moli­
vum ei insertum evincit. Sed displicet in
prima : nam ex illa plane infertur intellec­
tum creatum intelligentem intellectione
propria posse existere in ordine intentio­
nal! intellectione divina sub conceptu exis­
tentiæ intelligibilis communicat®. Id vero
falsitatis convincitur : nam impossibille
est, quod intellectio creata non sit existentia intellectus, a quo elicitur, in ordine
intentionali : quippe non alia ratione dici­
tur existentia prædicti ordinis, nisi quia
est ultima ejus actualitas, et perfectio ;
quod per semetipsum fonnaliter, et intran­
sitive habet. Unde implicatorium est, quod
intellectus humanus intelligat per intellec­

DISP. XV1J, DUB. 1H.

31

exponere, qualiter uniatur et non per idenprimo dicimus animal vivere, quando inci­
tionem creatam, et existât intentionaliter
liflcationom in tali ordine : exclusa enim pit ex se motum habere, el landiu judicatur
per intellectionem, aut existential» divi­
identitate, solum restat unio per informa­
animal vivere, quandiu talis motus in eo
nam. Diximus, quod existai intenlionaliler :
tionem, et inhœrentiam, quœ essentialiter
apparet. Manifestum autem est repugnare,
quia utrum existentia divina possit intel­
claudit imperfectionem Deo repugnantem.
quod increata Dei intellectio procedat ab
lectui humano physice communicari loco
Pejus autem discurret, si dicat Deum in
intellectu creato sicut a principio influente :
existentiæ naturalis propriæ, est difficultas
ratione speciei non uniri intellectui sed as­
tum quia increata est, cui subinde repu­
longe diversa, huc non spectans, sed quam
sistere, et sic ab extrinseco influere : nam
gnat dependere a creatura : tum quia pro­
decisam reliquimus disp. 9, dub. 5, mi­
intellectus fœcundatur in se per speciem,
cedit ab intellectu divino sicut a principio
mer. 67.
ut præconlineat, et pariat specialem ope­ adæquato. Implicat igitur, quod intellectus
Ad objectionem itaque respondetur ne­ Melii
rationem, sive notitiam, quam ex se non
creatus vivat per intellectionem divinam.
gando consequentiam, et sustinendo res· respo
' sio
habet. Curabit etiam satisfacere argumen­
28. Huic argumento variæ solent adhi­ Quædam
ponsionem inter objiciendum datam, quæ
evasio­
tis
satis
gravibus
,
et
efficacibus,
quibus
beri
responsiones.
Et
primo
loco
omitten
­
juxta subjectam materiam optima est. Nam
nes.
loco
citato
ostendimus
prædictæ
identificadam duximus, quæ negat distinctionem
licet ex conceptibus, qui in eadem re abs­
tionis necessitatem. Sed fortasse dum viam,
inter actiones vitales, et non vitales in eo
que distinctione virtual! concurrunt, gene­
ut putat, faciliorem eligit, incidet in diffi­ constituendam esse, quod illæ sint a prin­
raliter non repugnet communicari unum
ciliorem salebram. Unde maluimus diffi­ cipio intrinseco, secus istæ : censet enim
alio non communicato ; quod præcise pro­
cultate gravari, et veris, ac præjactis fun­
omnes actiones generaliter loquendo pro­
bat objectio : nihilominus fieri etiam po­
damentis insistendo illam prolixe diluere ;
cedere ab aliquo principio intrinseco : si­
test, quod ex negatione unius recte infera­
quam dissimulare, aut eludere utendo doc­ cut enim intellectio procedit ab intrinseco
tur negatio alterius vel ob inclusionem
trina non adeo vera. Sed de hoc iterum
ab intellectu, ita calefactio ab intrinseco
unius in alio, vel ob similem in utroque
num. 37.
procedit ab igne, et sic de aliis. Et simi­
repugnanti® rationem. Et sic contingit in
liter prætermittimus aliorum doctrinam,
præsenti : quia existentia ordinis intelligiqui opinantur primariam distinctionem in­
§ π.
bilis'non est aliud, quam ultima, et perfec­
ter actionem vitalium a non vitalibus sitam
tissima actualitas ejusdem ordinis, quæ
Expendilur aliud pro eadem assertione
in eo esse, quod vitales recipiuntur in
non habet rationem meri termini pure ter­
molivum.
agente, et non vitales in passo. Has, in­ Confiiminantis, sed est vere forma perficiens in­
quam. evasiones censuimus omittendas : tantun
tellectum : atque ideo ubi ab intellectu
27. Probatur secundo eadem sententia
quia nullo modo referunt ad diluendum
distinguitur, ut in præsenti accidit, debet
alia ratione desumpta etiam ex D. Tho.
propositum argumentum : si enim de ra­
ei uniri per inhærentiam, vel informatio­
locis num. 51 relatis : nam intellectus
tione cujuscumque actionis est procedere
nem : quod repugnat cuilibet perfectioni
vivit per intellectionem, per quam cognos­ a prinpipio intrinseco; et de conceptu ac­
divinæ, et sub qualibet expressione. Et
cit: sed repugnat intellectum creatum vi­
tionis vitalis, quod agens illam in se reciaddendum est conceptum intellectionis, et
vere per intellectionem divinam : ergo I piat : plane infertur, quod ut intellectio
conceptum existentiæ intentionalis non
repugnat quod intellectus creatus fiat intelconstituat intellectum agentem, et intelliesse duo munera, sed duas magis, vel mi­
ligensper talem intellectionem : atque ideo
gentem, debeat ab ipso intellectu proce­
nus explicitas acceptiones ejusdem mune­
hujusmodi intellectio non potuit humano
dere, et in eo recipi : id enim exposcit tam
ris : nam intellectio in esse talis est for­
Christi intellectui communicari. Utraque
ex conceptu generali actionis, quam ex
malissime existentia intentionalis modo
consequentia patet. Et major est certa :
peculiari actionis vitalis juxta responsiones
explicato.
nam intelligere est specialis vivendi modus,
immediate propositas. Certum autem est,
Fusius forsan, quam lector vellet, ista .Noil
* et quidem perfectissimus : unde Aristot.
expendimus, et in diluendo objectionem
quod increata Dei intellectio nullo modo
lib. 2 de anima, textu 12 et 24, diffininum. 22 propositam immorati fuimus.
possit esse, sive procedere ab intellectu
vit animam, quod sit id, quo vivimus, senSed oportuit sic cunctari, et difficilia non
creato. Ergo nullo modo potest ad ipsum
lirntu, loco-movemur, et intelligimusprimo :
reticere, ut principia nobis peculiaria de
comparari per modum actionis, et multo
identificatione intellectus cum specie, et
ergo intellectus vivit per id, per quod co­
minus per modum actionis vitalis : atque
objecto in esse intelligibi, et de modo exisgnoscit : atque ideo per eandem intellecideo non valet ipsum constituere agentem,
tendi in prædicto ordine, quæ proposui­
lionem, per quam cognoscit, per eandem
et viventem in actu secundo. Aliunde vero
mus tract. 3, disp. 2, dub. 2, et quæ ali­
formalissime vivit. Minor denique osten­ •prior solutio, a qua non multum differt
quibus difficilia, quin et non intelligibilia
ditur : nam de ratione vitæ actualis, qualis
secunda, crasso satis sensu procedit non
visa sunt, magis exponeremus, ac faciliora
lorei intellectio, est procedere a principio
penetrans vim dictionis ab intrinseco, qua
redderemus, et eum nostræ assertionis
alrinseco se movente : neque enim assi­
Philosophi propriam actionis vitalis indo­
fundamento, cui videntur opponi, conci­
gnari valet alia differentia vel prior, vel
lem communiter représentant. Non enim
liaremus. Qui autem illa principia negave­
notior, qua distinguamus viventia a non
praecise significant, quod actio vitalis pro­
rit, facilius ab illa objectione se expediet :
cedat a virtute agenti intrinseca; et multo
viventibus nisi quod illa se movent ab in­
quia non opprimetur exemplo essentiæ di­
minus quod ad vivendum per aliquam ac­
trinseco influendo in operationes, quibus
vinæ humano intellectui unitæ per identi­
tionem sufficiat illam in se habere : hæc
aguntur, secus ista. Unde D. Tho. -1 part,
tatem in ordine intelligibili. Sed curabit
•pæst. 12, art. 1, optime observat, quod | enim et falsa, et valde rudis esset intelliexponere
«

'

DE INCARNATIONE

gentia : sed denotant ad conceptum actio­
nis vitalis exigi, quod ejus subjectum sit
etiam illius principium, ct a se moveatur
in eam influendo : quod minime convenit
aliis actionibus, ut cx so liquet. In quo
D.Thom. sensu dixit D. Tho. 1 p. quæst. 18, art. |
1, ct 2, quod corpora gravia, et levia mo­
ventur a motore extrinseco, vel generante,
qui dat formam, vel removente prohibens,
ut dicitur 8 Physic. et ita non movent se I
ipsa, ut corpora viventia. Constituit enim
differentiam actionum, et motuum vita- !
lium a non vitalibus in eo, quod in illis j
subjectum se agit, et movet; secus in is­
tis : unde illarum principium efficiens po­
test esse omnino extrinsecum, secus in
bis : petunt enim idem esse subjectum, et
principium quod earum ; atque ideo esse
a principio intrinseco, sive conjuncto, ut
communiter apprehendunt, et docent Phi­
losophi.
^cc relert’
^uic communi doctrinæ
opponas motum cordis esse vere vitalem :
et tamen non est a principio intrinseco,
sed a generante : ergo non est de ratione
actionis, aut motus vitalis, quod sit a prin­
cipio intrinseco ; sed satis erit, quod ab
extrinseco imprimatur, ut ejus subjectum
vivat. Major videtur evidens : tum quia
cor vere vivit per illum motum : turn quia
talis motus est principium totius vitæ in
D.Tbom. animali. Minorem vero docet D. Tho. 1, 2,
quæst. 17, art. 9 ad 2, his verbis : Princi­ î
pium autem corporalis motus est a motu
cordis. Unde motus cordis secundum natu­
ram est, el non secundum voluntatem : con­
sequitur enim sicut per se accidens vitam,
quæ est ex unione corporis, et animæ : sicut
molus gravium, et levium consequitur for­
mam substantialem ipsorum. Unde et a gene­
rante moveri dicuntur secundum Philosoph.
in 8 Physic, et propter hoc motus iste
vitalis dicitur. Ergo motus cordis non est
a principio intrinseco, sed a generante, a
quo etiam sunt motus gravium et levium.
Solutio.
Id, inquam, non refert, sed relictis alio­
rum solutionibus, facile diluitur ex doc­
trina N. Complut, abbrev. in lib. Physic,
disp. 26, quæst. 1, num. 4, quæ est om­
nino conformis D. Thom, in testimonio
immediate relato. Juxta quam respondetur
motum cordis dici vitalem per modum
proprietatis consecutæ ex unione animæ
ad corpus : sed non esse vitalem per mo­
dum operationis, et actus secundi ab ipso
corde. Et in hoc sensu distinguendo majo­
rem, el concedendo minorem, negamus

absolute consequentiam. Nam licet non sit
contra rationem proprietatis vitalis conse­
cuae ad animam osse ab agente extrinseco
producente animam, juxta illud, qui dat
formam, dat consequentia ad formam ;
tamen contra rationem actus secundi vita­
lis est oriri proxime a principio extrinseco :
quia vivere in actu secundo est se movere,
et a se principaliter proxime habere mo­
tum. Quod autem motus cordis sit proprie­
tas animalis, qui consequitur dimanative
ex unione animæ ad corpus, et subinde
tribuendus generanti eam efficienti, docet
D. Thom.non solum in testimonio relato, D.
sed etiam et expressius opusc. 35, quod est
de motu cordis, ubi ait : Sic igitur et
animal, in quantum habet talem formam,
quæ est anima, nihil prohibet habere ali­
quem motum naturalem : et movens hunc
motum est, qui dat formam : dico autem
motum naturalem animalis eum, qui est
cordis. Et in quæst. unie, de anima art. 9,
ad 6, ait : Sic ergo prima pars, in qua talis
molus invenitur, nempe cor, non est movens
se ipsum, sed movetur naturaliter sicut
ignis. Ad probationes autem majoris, qua­
tenus huic doctrinæ possunt opponi, satis
constat ex immediate dictis : negandum
enim est, quod cor proprie loquendo vivat
in actu secundo per illum motum ; sed
alias vivit nulritione, aut etiam sensatione
cum toto animali. Sed tamen prædictus
motus est principium totius vitæ actualis
in animali per modum cujusdam proprie­
tatis ad vivendum requisitiæ, sicut proportionabiliter anima, quam consequitur
Efc·
dicitur vita, non per modum operationis,
sed per modum principii.
29. Sed objicies : nam si de ratione Replia
principii proximi vitalis non est, quod
viventi per illud conveniat intrinsece a se,
sed sufficit, quod proveniat ab extrinseco,
ct viventi intrinsece inhæreat; pariter ad
vitam actualem non requiritur, quod pro­
veniat intrinsece ab viventi, sed sufficit,
quod illud intrinsece afficiat, licet ab ex­
trinseco producatur, vel communicetur :
sed primum admittimus, ut liquet in motu
cordis, qui licet dimanative sit ab anima,
effective proprie est a generante : liquet
etiam in auxiliis, et virtutibus supernaturalibus, quæ sunt principia proxima ope­
rationum vitalium, et nihilominus a solo
Deo infunduntur : ergo pariter est conce­
dendum secundum. Probatur major tum cx
correspondentia inter actum primum, et
secundum : tum quia sicut per actionem
vitalem

DISP. XVII, DUB. IU.

vitalem constituitur vivens in actu se­
cundo ; sic por principium ejus proximum
constituitur vivens in netu primo : ergo si
ad hoc ultimum sufficit officientia in­
trinseca sine influxu effectivo intrinseco ;
pariter sufficiet ad illud primum.
Respondetur negando majorem : quia
vita in actu secundo plus, aut in pluribus
causæ generibus dependet a viventi, quam
vita in actu primo. Ad primam autem
probationem in contrarium dicendum est,
quod licet actus secundus correspondent
actui primo, ejusque explicet perfectionem;
modus tamen illum habendi est longe di­
versus, ut inductive potest ostendi in omni
ordine : nam actus primus, sive principium
lam radicale, quam proximum est a solo
creante, generante, aut infundente ; sed
actus secundus actui primo respondet, et
ab illo specialiter procedit. Per quod sol­
vitur secunda probatio : nam vivere in
actu secundo est se movere : ad quod non
sufficit mere passive se habere, sed requi­
ritur aliquis effectivus influxus : alias vi­
vens non se moveret, sed moveretur; quod
est inanimatis commune. Sed vivere in
actu primo solum importat posse se mo­
vere : id autem ex genere non explicat
aliquem influxum, aliquemve egressum a
viventi; sed sufficit habere principia suf­
ficientia se movendi, undecumque prove­
niant, sive per dimanationem a forma, ut
in proprietatibus naturalibus contingit,
sive omnino ab extrinseco, ut in gratia ha­
bituali, et in auxiliis transeuntibus accidit.
30. Melius, et magis apparenter nostro
fundamento occurret, qui dicat, quod ut
intellectus creatus intelligat, et subinde
vivat per increatam Dei intellectionem, non
requiritur hanc intellectionem entitative,
et quoad substantiam ab intellectu .creato
procedere : sed sufficere, si vel procedat
unitive, seu quoad unionem; quatenus in­
tellectus non intellectionem, sed unionem
cum intellectione efficiat. In quo nulla
apparet repugnantia : quia nullum est in­
conveniens, quod aliqua forma entitative,
et quoad subsistentiam, nequeat ab aliquo
efficienti produci, a quo tamen producatur
unitive, seu quoad unionem, ut apparet in
anima rationali, quam homo non potest
producere, et valet materiæ unire.
Sed hæc responsio efficaciter refellitur.
Primo ab ipso exemplo, et ratione, quibus
utitur, illa retorquendo in hunc modum :
nam ut aliquod agens, quod nequit for­
mam producere, possit illam principaliter
Salmoni. Curs. theolog. tom. .IK.

33

unire, requiritur agere per formam æquaILe perfectionis curn forrna unienda : sed
intellectus creatus nequit agere per for­
mam ejusdem perfectionis cum intellectione
divina : ergo nequit principaliter hanc
sibi uniri : et consequenter talis intellec­
tio nec entitative, nec unitive potest pro­
cedere ab intellectu creato. Utraque conse­
quentia patet. Et major constat tum exemplo
ipsius evasionis : nam ut homo per genera­
tionem uniat principaliter animam ratio­
nalem materiæ, debet constitui per animam
rationalem ejusdem simpliciter perfectionis
cum anima unienda. Tum etiam ratione,
nam quodlibet agens principale debet esse
ejusdem perfectionis cum effectu a se pro­
ducto, vel producendo; alias excederetur,
et sic non principaliter influeret, sed vel
instrumentaliter, vel nullo modo : non
autem ageret per formam ejusdem perfec­
tionis cum forma unienda, non esset ejus­
dem perfectionis cum effectu, ut ex termi­
nis liquet : præsertim cum effectus esset
non sola unio, sed concretum resultans ex
unione, et extremis unitis : ergo ut agens
possit principaliter unire aliquam formam,
debet constitui per formam ejusdem ad
minus perfectionis cum forma unienda.
Recolantur quæ diximus tractat. 14, disp.
3, dub. 5, § 3, ex quibus hæc doctrina
(licet satis ex se vera, et perspicua) magis
confirmari poterit. Minor denique ostendi­
tur : quia non est assignabitis forma, qua
intellectus humanus posset evadere ejus­
dem perfectionis cum intellectione divina
sibi unienda, nisi natura divina, vel lumen
increatum : sed utrumque repugnat uniri
intellectui creato ob imperfectionem in­
formationis, et dependentiam principii quo
a principio quod, ut constat ex dictis trac­
tat. 14, disp. 5, dub. 3, et tractat. 19,
disp. 4, dub. 1 ; ergo intellectus creatus
nequit agere per formam ejusdem perfec­
tionis cum intellectione divina. Quod si
fiat recursus ad essentiam divinam unitam
intellectui creato in ratione speciei intelligibilis, nihil proderit : quoniam species
non tribuit vires potentiæ, sed illas suppo­
nit, ct se tenet ex parte objecti : unde
influxus speciei impertinens est ad cons­
tituendum æqualitatein ex parte intellec­
tus, ut sibi uniat divinam intellectionem.
Refellitur secundo eadem responsio : Urgeatior
quoniam ut intellectio divina oriretur ab confuta
­
intellectu creato quoad unionem, et non tio·
quoad entitatem; sive (et in idem redid,
ut intellectus creatus posset unire sibi eF3

i
€

'■9

if
i

r ta

34

Major
erersio.

il

Objeclio·

DE INCARNATIONE

foclive, ac vitaliter intellectionem divinam ;
oportebat inter intellectionem divinam, et
intellectum creatum intercedere aliam ac­
tionem creatam unitivam intellectionis :
alias intellectus mere passive se haberet, et
per modum puri subjecti ad talem intellec­
tionem ; quippe qui non efficeret intellec­
tionem. nec illam active uniret : sed im­
possibile est, quod inter intellectionem, et
intellectum ut intelligentem per illam, ca­
dat aliqua actio media, quæ intellectio non
sit, et qua? subinde intimius, ac proximius
non constituat intellectum intelligentem :
ergo implicatorium est, quod intellectus
humanus ex una parte fiat fonnaliter intelligens per intellectionem divinam ; et
quod ex alia parte concurrat non eliciendo
immediate talem intellectionem, sed effi­
ciendo unionem ad illam. Cratera constant.
Et minor in qua poterat esse difficultas os­
tenditur : quia repugnat intellectum habere
aliquam actionem, quæ intellectio non sit :
nam adæquatum exercitium potentiæ in­
tellectiva· est intelligere. Unde communis
Theologorum sententia contra Scotum
docet dictionem, qua Verbum divinum
producitur, non esse actionem ex æquo ab
intellectione distinctam, sed esse ipsam in­
tellectionem cum quodam modo, ut fuse
ostendimus tract. 6, disp. 1, dub. 3.
Confirmatur : nam ut intellectus fiat intelligens formaliler intellectione, nulla re­
quiritur actio ab intellectione distincta, per
quam ista vel ab intellectu procedat, vel ei
uniatur : ergo absurdum est dicere, quod
intellectus creatus fiat formaliter intelligere
per intellectionem divinam, quæ uniatur
intellectui mediante alia actione. Probatur
minor : nam quando aliquid, in aliqua
linea est fonnaliter tale per modum ratio­
nis fonnalis, nequit reddi formaliter tale
per aliud a se diversum, ut constat in ac­
tione, ad quam non datur actio; in re­
latione, ad quam non datur relatio; in
existeutia, quæ ut existât, non eget alia
exislenlia, et sic de aliis : sed intellec­
tio essentialiter est actio, et ratio formalis
intelligendi : ergo egreditur ab intellectu,
unitur intellectui, et ipsum formaliter intelligentem constituit independenter ab alia
actione, qua egrediatur, vel uniatur. Unde
si semel intellectio divina nequit vitaliter
procedere ab intellectu creato, ut plane
latendum est; consequens fit, quod nec
unitive possit ab illo procedere corruatque
proinde evasio argumento nostro adhibita.
31. Sed objicies : nam licet de ratione

intellectionis sit oriri a principio intelli­
gent»; non tamen ab omni, sed ab eo
tantum, quod per se primo intelligit ea
intellectione, et cui ipsa immediate proportionatnr : sed intellectio divina per se
primo correspondet divino intellectui, ipsique proportionatur : ergo satis est, quod
virtualiter, aut eminenter egrediatur ab in­
tellectu divino; et quod sic virtualiter pro­
ducta communicetur intellectui creato : illumque constituat intelligentem. Major cui
totus discursus innititur suadetur exem­
plo : nam licet sit de ratione speciei intelli­
gibilis existera intelligibiliter per aliquam
intellectionem, non tamen per omnem, ad
quam frecundat, et concurrit, ut liquet in
essentia divina concurrente per modum
speciei ad visionem Dei creatam, et licet
non existât intelligibiliter per talem visio­
nem. ut statuimus tractat. 3, disp. 2,
dub. 2, a num. i05; ergo pariter licet de
ratione intellectionis sit procedere ab in­
tellectu, non tamen ab omni, sed ab eo
præcise, cui per se primo correspondet.
Et ratio videtur eadem : nam ideo essentia
divina ut gerens munus speciei non existit per intellectionem creatam, ad quam
concurrit; quia secumhabet intellectionem
increatam sibi commensuratam; et ad
quarri per se primo concurrit : sed etiam
intellectio divina oritur eminentialiter ab
intellectu divino cui per se primo commensuratur, non autem cum intellectu
creato; ergo licet huic uniretur, non propterea procederet ab eo, sed solum ab in­
tellectu divino.
Explicatur amplius vis hujus objectionis
debilitando principia argumenti a nobis
facti : nam per hoc, quod intellectio
divina egrediatur virtualiter, aut emi­
nenter a divino intellectu, habet essentia­
liter esse vitalem : ergo unita intellectui
humano præstabit ipsi vitalitatem, seu
vivere in actu secundo : sed ad hujus­
modi unionem, sive communicationem
non requiritur alia unio media : ergo satis
est, quod Deus applicet suam intellectio­
nem intellectui creato, licet non detur alia
unio media ex parte istius. Probatur mi­
nor tum exemplo generationis hominis,
in qua juxta sententiam valde probabilem
non producitur unio media inter mate­
riam, et animam : et tamen homo gene­
rans, licet non producat materiam, nec
animam nec modum unionis, est causa
principalis hominis geniti, sive concreti ex
illis partibus constituti. Tum exemplo hu­
jus

DISP. XVII, DUP. III.

AugIDeoUE
diniecltabs.

jus mysterii, in qua U. Virgo non pro­
duxit unionem hypostaticam : et tamen
vere, et proprio est muter, ac subindo
causa, sive principium illius hominis, et
Dei, huc est, Christi. Ergo pariter ad
constituendum concretum intellectus humnni intolligontis intellectione divina, non
est necessarium producere unionem ali­
quam mediam, sed satis est intellectionem
divinam intellectui applicare. Si enim
homo generans dicitur producere hominem
genitum, et animam ut unitam, etsi unio­
nem mediam non efficiat : pariter intel'
lectus poterit efficere se intelligentem
intellectione divina, attingetque hanc in­
tellectionem ut sibi unitam, quamvis nul­
lam efficiat unionem mediam.
teori- Ad objectionem respondetur vim nostri
argumenti non in eo constitui, quod in­
wsi. tellectio divina sit, vel non sit vitalis independenter ab influxu intellectus creati, quod
notissimum est : sed in eo, quod intellectus
creatus nequit intelligere, quin actu vivat,
nec vivere in actu, quin se moveat; nec tan­
dem se movereabsque aliquo influxu in ope­
rationem, qua vivit, intelligit, et se movet.
Repugnat vero, quod inlluat in intellec­
tionem Dei increatam, ut ex se liquet.
Unde impossibile est, quod per illam in­
telligent formaliter constituatur. Hæc vero
principia, quæ firmissima sunt non qua­
tit objectio facta : unde opus non habebat
alia responsione. Respondemus tamen ne­
gando majorem, vel, eam distinguendo.
Non est de ratione intellectionis oriri ab
omni intelligente, si per eam non intelli­
gat, concedimus : si intelligat per illam,
negamus : et deinde concessa minori, ne­
gamus consequentiam. Minoris autem pro­
batio nihil valet ob manifestam disparitatem : nam species intelligibilis eatenus
exposcit existera per aliquam intellectio­
nem, quatenus supponitur alias non exis­
tera intelligibiliter . Quocirca si detur
species, quæ ita influat in aliquam intel­
lectionem ut in effectum secundarium, at­
que inadæquatum, quod prius influat in
aliam sibi adæquatam, et principalissi­
mam; cum supponatur existens per hanc,
non debet, nec petit fieri existens per il­
lam. Quod lucum habet etiam in Deo ad
intra : plures enim dantur intellectiones
altributales, quæ non habent rationem
existent!® intelligibilis respectu essentiæ
divin® secundum munus speciei : quia
supponunt intellectionem primordialem,
quæ est actus principalissimus, et existen-

35

lia adæquata illius ordinis. Unde eadem,
ot nrgentiorl ratione potest eadem essen­
tia buborc rationum speciei intelligibilis in
ordine ad visionem beatificam, quin fiat
existons per illarn : oo quod supponitur
adæquate existens, sive in summo actualilatis independenter ab illa. Quo etiam dis­
cursu convincitur, quod intellectio increata
habet esse adæquate a suo principio inoreato influente virtualiter, aut eminentialiter ; et quod nullo modo dependeat ab
influentia intellectus creati : de quo mi­
nime dubitamus. Sed quia impossibile est,
quod intellectus vivat, aut intelligat ali­
qua operatione, quin in eam influat ; cum
officium vitas sit se movere; merito nega­
mus posse intellectum humanum fieri intelligentcm per intellectionem divinam,
utpote cui repugnat terminare influxum
creaturæ. Et Adversarii sibi ipsi contradi­
cunt in hac objectione, dum ex una parte
supponunt divinam intellectionem non
oriri ab intellectu divino; et ex alia con­
tendunt quod possit esse ratio formalis
constituendi intellectum creatum intelli­
gentem.
Unde evanescit explicatio, sive augmen­ Evacua­
tur
tum difficultatis : nam impossibile est in­ dîflicoltellectionem divinam uniri intellectui creato Udis
in ordine ad constituendum ipsum intelli­ additio.
gentem in actu secundo ; et quod ab illo
non procedat vel secundum substantiam,
vel saltem secundum unionem, quæ saltem
sit aliqua operatio intellectus : nam si
intellectus nullo modo agit, consequens
est, quod nullo modo se moveat, ac su­
binde quod nec vivat, nec intelligat in actu
secundo. Unde si intellectio divina absque
operatione intellectus creati ipsi uniretur,
illum constitueret intelligentem, ut objec­
tio intendit : et non constitueret, nam qui
nullo modo operatur, nullo modo vivit, nec
intelligit : quæ est manifesta implicatio.
Aliud itaque est habere vitam in se, aliud
vero habere vitam seu motum a se. Et li­
cet primum concederemus, nempe intel­
lectum creatum, cui uniretur intellectio di­
vina absque omni operatione, habere in se
divinam vitam (quod non magis convenit
intellectui, quam lapidi) : minime tamen
inferretur secundum, quia talis intellectio
in nullo sensu esset ab intellectu creato
nihil agente; cum tamen ut aliquis dicatur
vivere in actu secundo, requiratur habere
vitam a se, sive a se moveri. In quo sensu
neganda est minor subsumpta in objecta
difficultate. Exempla vero ad ejus proba-

DE LX CABNATION E.

36

tionem inducta nihil evincunt : quia non
facimus vim in eo, quod deiur, vel non me­
dians, quæ sit modus nectens intellectionem
divinam cum intellectu creato : sed, in eo,
quod intellectus creatus non possit deno­
minari agens, vivens, et intelligens, nisi
eliciat aliquam operationem, qua1 saltem
sibi uniat divinam intellectionem : aliter
enim nec ipsa vivit, cum mortuo, et pure
passivo modo se habeat ; nec intellectio erit
exercitium vitale, cum in nullo vero sensu
ab intellectu procedat. Oppositum autem
non probant exempla contraria : nam licet
generans non producat modum unionis
nectentem animam, et materiam (de quo
plura diximus disp, i.dub. 1 ), elicit tamen
actionem, qua totum concretum producit,
et ab actione denominatur agens. Et idem
dicendum est de B. Virgine, si fœminæ
concurrunt active ad generationem prolis :
vere enim elicuit actionem, qua materiam
communicavit animæ subsistenti personasonalitate Verbi : quod satis fuit ut cum
proprietate dicatur mater Dei subsistentis
in natura creata, ut diximus disp. 11, dub.
unico, I 4. Si autem generans, et mater
supponerentur nullam actionem elicere ;
minime agerent, nec possent principia activa vocari. Quod magis firmat doctrinam
a nobis traditam,

I

I
j
|

|
j
i
,
I

j
i
|
j
j
j
i
I

g III.
ftefertur sententia contraria, et convelluntur
aliqua ejus motiva.

32. Oppositam nobis sententiam tuentur
Auctores relati num. 16. Tenent etiam
Æpdijs Ægidius a præsentatione lib. 4 de beatit.
a$cnL~ quæst. 1, art. 2 g 3. N. Lumbier in præs.
Lom- ubi etiam N. Bonæ Spei, et 1 p. tract, de
Boni visione Dei disp. 4, dub. 1. Et eidem opiSjiei. nioni, ut bene observavit N. Cornejo, favent qui sentiunt cognitionem a solo ob­
jecto causari, potentia passive se habente;
nihilque aliud intellectionem esse, quam
receptionem speciei in intellectu, ut aflirGoihfrc- mant Gothfredus quodlib. 6, et 7. ÆgiÆgidtas. dius quæst. 1 de cognitione Angelor. CaCiieGn.' jetanus Thienensis lib. 2 de anima textu
Tl,lrn· 62, et alii. Quamvis nec omnino consequens sit, quod qui amplectuntur hæc
principia (alias valde falsa) convincantur
sentire, quod Deus queat uniri per modum
cognitionis ; cum explicari nequeat, qua­
liter possit esse formalis receptio, aut ratio
recipiendi ; et ex terminis magis repugnet

■
;
I
(

!

j
I
|
j
;
!

DISP. XVH

enim, quod in genero non repugnet actio­
actui puru exercere munus receptionis,
■
nem vitalem transire ad aliud subjectum
quam operationis. Sed quidquid do hoc sit.
(quod saltem in perfectissimis censemus
Arguitur primo : nam recto cohaeret, Pri»«
omnino impossibile) : repugnat tamen,
quod actio sit vitalis, et transeat in aliud :
quod illud subjectum, in quod transit, de­
ergo licet intellectio divina sit actio vitalis
nominet vivens, agens, aut. intelligens,
potest transire ad creaturam, sive eidem
cum ab illo non procedat : quod demons­
communicari : ergo non est implicatio,
tratur exemplo actionum formalitor tran­
quod anima Christi iirtelligat per intellec|
seuntium (per quod diluitur antecedentis
tionem divinam sibi communicatam. Utra­
probatio) : licet enim in alio recipiantur,
que consequentia patet. Et antecedens
quia tamen non sunt ab illo sicut a princi­
suadeter : nam quod actio sit vitalis non
pio, non denominant illud agens, sed præ­
habet ex eo quod sit immanens subjecto,
cise illud principium, a quo processerunt :
sive principio, ut patet in proprietatibus,
a calefactione enim recepta in ligno non
quæ immanent in essentia, et nihilominus
lignum, sed ignis agens denominatur. Nec
plures non sunt formaliter vitales : ergo
prodest dicere lignum non esse capax cale­
ratio actionis vitalis abstrahit ab imma­
faciendi, sicut intellectus citatus est capax
nenti, et transeunti : atque ideo cohæret
intelligendi, ut Auctor ille causatur : nam
actionem esse vitalem, et transire in aliud.
ut alias confutationes omittamus, et in
Confirmatur primo : quia ita compara- Coni:
exemplo ab eo proposito perseveremus, ideo
tur actio vitalis ad principium vitale, sicut11111,0 :
lignum est incapax calefaciendi per calefac­
calefactio ad principium calefactivum : sed
tionem in se receptam ab agente intrinseco,
cuicumque principio calefactivo calefactio
quia agens in esse agentis non constituitur
communicaretur, constitueret illud actu
peractionem, ad quam passive se habet,
calefaciens : ergo cuicumque intellectivo
sed per actionem cujus est principium : in­
intellectio communicetur, constituit illud
tellectus autem humanus, quamvis in se
actu intelligens : sed intellectus humanus
reciperet, vel haberet intellectionem divi­
est ab intrinseco intellectivus ; ergo intel­
nam; tamen non esset ipsius principium,
lectio divina ei communicata constituet ip­
ut ille liquido recognoscit : nullo itaque
sum actu intelligentem : atque ideo non
modo diceretur agere, aut vivere, aut inrepugnat intellectum Christi fieri formalitelligere per prædictam intellectionem. Et
ter intelligentem intellectione divina.
hæc diximus admittendo intellectionem di­
Confirmatur secundo : quoniam ut ali- semi
vinam posse uniri intellectui creato : quod
quod formaliter vivat, et tale denominetur,
tamen esse absolute impossibile constat ex
sufficit habere actionem vitalem ab alio or­
dictis toto § 1.
tam, et in se receptam : sed hoc haberet
Ad primam confirmationem respondetur
anima Christi, cui intellectio divina com­
«if. majorem esse absolute falsam, ut satis cons­
municaretur : ergo viveret formaliter per
MI
tat ex dictis § præced. nam calefactio solum
ipsam. Suadetur major : tum quia ut actio
dependet a calefactivo sicut a principio exvitalis denominet aliquod vivens, sufficit,
trinseco, et in genere causæ efficientis : sed
quod in illo recipiatur, sicut generaliter
intellectio dependet ab intellectivo sicut a
contingit in omni forma denominante :
principio sibi conjuncto : nam vivere est se
ergo orta ab uno posset aliud constituere
movere per actionem a se elicitam. Omissa
formaliter vivens. Tum etiam quia licet vi­
vere sit agere, non tamen determinate ac­
lamen majori, negamus minorem : nam si
tione propria, sed vel hac, vel actione
fiat suppositio, quod calefactio communi­
aliena appropriata : et licet ad actionem
catur calefactivo pure ab cxtrinseco, et quin
propriam requiratur egressus ab agente per
calefactivum agat, et in eam influat ; mi­
illam, non tamen ad actionem alienam apnime denominaretur calefaciens per talem
propriatam : ergo ut aliquod dicatur vivere
calefactionem : quippe repugnat aliquod
per aliquam actionem, sufficit illam ha­
denominari agens per actionem, quæ ab
bere ab alio ortam, et sibi communicatam.
j
ipso nullo modo procedit, aut dependet si­
33. Hæc ut plurimum expendit Bonæ Soiriur
cut a principio effectivo. Et quia intellectio
Spei, quæ minime urgent, sed facile explidivina nullo modo efflueret ab intellectu
cantur juxta doctrinam superius traditam.
creato, licet illi uniretur : propterea illum
Ad argumentum ergo respondetur omit­
non posset constituere intelligentem : sicut
tendo antecedens, et primum consequens,
calefactio non constituit calefaciens sub­
ac negando secundam consequentiam. Dato
jectum, a quo non procedit.
enim,

DUB. 111.

37

Unde ad secundam confirmationem ne­ Ad se­
ganda est major : quia ut constat ex cundam.
hactenus dictis, et communi Philoso­
phorum apprehensione, vivere non est
aliud, quam habere actionem, seu motum
a se : unde repugnat subjectum vivere per
actionem, cujus præcise est subjectum, et
non principium activum. Et ad primam
probationem in contrarium respondetur ne­
gando antecedens : quia ad vitalitatem non
sufficit sola immanentia ; alias nullum da­
retur accidens immanens, quod non esset
vitale : et sic omnes essentiarum proprie­
tates essent vitales, quod est ridiculum.
Ad secundam etiam negatur antecedens :
nam cum vivere sit moveri a se, quod ali­
ter non fit, quam actione propria, sive cu­
jus agens est principium ; impossibile est,
quod aliquod vivat per actionem alterius
sibi appropriatam. Aliunde vero (quæ est
alia argumenti, et confirmationum solutio)
implicat increataru intellectionem uniri in­
tellectui creato, ut ostendimus § 1.
34. Arguitur secundo : quia non ob Secun­
dum
aliam rationem subsistentia Verbi potuit argu
­
terminare humanitatem, et illam subsisten­ mentum.
tem formaliter constituere, nisi quia sub­
sistentia divina continet eminenter per­
fectionem subsistentiæ creatae : sed non
minus perfecte intellectio divina continet
eminenter omnem perfectionem intellec­
tionis creatæ : ergo pari ratione potest
communicari humano Christi intellectui,
et illum constituere formaliter intelligen­
tem. Nec satisfacit, si dicatur ad unionem
prædicati divini ad extra supra continen­
tiam perfectionis creatæ insuper desiderari,
quod talis unio nullam dicat imperfectio­
nem : alias eodem argumento probaretur
Deum posse obire officia materiæ primæ,
aut formæ informantis : quod est absurdis­
simum. Unio autem per modum intellec­
tionis importat imperfectiones, quas supra
recensuimus : unde nequit Deo non repu­
gnare. Hoc, inquam, non satisfacit, sed eo­
dem exemplo refellitur, ostendendo unio­
nem per modum intellectionis posse ah
omni imperfectione denudari. Tum quia
sicut actio petit oriri a principio, sic sub­
sistentia petit dimanare a natura, quam
terminat : sed subsistentia divina absque
dimanatione a natura creata potest illam
terminare : ergo licet actio petat procedere
a principio, poterit uniri intellectui creato,
quin ab eo procedat. Tum etiam (per quod
magis explicatur præcedens impugnatio),
quia licet de ratione subsistentiæ sit dima-

SS

DE INCARNATIONE.

DISP. XVII, DUD. HI.

naro a natura; nihilominus non oportet, ternitate non habet locum, ut ex se liquet.
Respondetur negando majorem, quæ
quod hæc diiuan.atio explicetur per ordinem Unde opus non hebemus occurrendi pro­
nec facilior, noc vorior est, quam intenta
ad quamlibet naturam, sed solum per ha­ bationibus, quas impugnatio solutionis
ah Adversariis conclusio : quia naturam
bitudinem ad naturam, quæ est primum expendit : procedunt enim ex falsa illa indivinam sub conceptu naturæ uniri naturæ
terminabile, ut liquet in exemplo propo­ telligonlia, quam jam exclusimus, et cor­
creata· uno ex duobus modis posset intolsito : nam subsistentia divina dimanat qui­ rosimus. Sed addendum est. quod sive
ligi : primo si illis unitis lieret alia tertia;
dem a divina natura, quam primo termi­ subsistentia dimanet a natura, sive non :
secundo si natura divina compararetur ad
nat ; et non dimanat a natura creata, quam nihilominus formalis ejus effectus in ea diI
creatam, sicut forma ad subjectum. Et
terminat secundario. Ergo pari ratione manatione minime consistit, sed in eo,
utrumque est implicatorium : primum ob
quamvis de conceptu intellectionis sit oriri quod terminet, et compleat naturam in or­
ea, quæ late expendimus disp. 3, dub. 1,
a principio ; tamen non requiritur, quod dine ad osso, ut constat ex supra dictis
et secundum, quia contra rationem entis
oriatur nisi a principio, cui primario cor- disp. 8, dub. i, $2. Conceptus autem ter­
puri, et completi, quale importat natura
respondet, et quod per se primo per talem minandi, sive complendi per modum ter­
divina, est habere esse in subjecto. Ad
intellectionem inlelligit, quod respectu in­ mini nullam ex genere suo dicit imperfec­
probationem autem in contrarium dicen!
dum est, quod natura divina non sancti­
tellectionis increatæ est solus Deus : et tionem, et ab ipsa dimanatione præscindit :
ficat animam Christi sanctificatione adæconsequenter poterit uniri intellectui crea­ et ideo potest personalitas divina commu­
quate physica ; sed ex parte physica, et ex
to, ipsumque intelligentem constituere, li­ nicari naturæ creatæ in ratione subsisten­
parte morali : licet enim conjunctio animæ
cet ab eo non procedat. Et sic vitatur om­
ti®. Sed intellectio ex una parte habet ra­
Christi cum natura divina eidem animæ
nis imperfectio, quæ in tali unione posset tionem operationis, et non meri termini ;
non communicetur per modum radicis
intervenire.
et ex alia constituit intellectum intelligenphysica) vel proprietatum, vel virtutum,
Dissolvi- Respondetur huic argumento solutione tem, et viventem in actu secundo : quæ
vel operationum in eadem anima existeninter arguendum data, quæ optima est. Cu­ nullo modo salvari queunt absque depen­
liurn : quia communicatio per modum
jus impugnatio minime urget, quia proce­
dentia, et origine intellectionis ab intel­
radicis est communicatio per modum
dit ex sinistra intelligent!!, quod subsis­
lectu, ut supra ostendimus. Et quia hu­
I
formæ; quæ Dei perfectioni repugnat,
tentia dimanet a natura : oppositum enim jusmodi dependentia, et origo repugnat
at immediate dicebamus. Unde ex præconstat tam in creatis, quam in divinis. In intellectioni divinæ respectu intellectus
I
(licto sanctificationis modo minime infercreatis quidem : nam principium dimana- creati : propterea implicat hunc per illam
I
tor naturam divinam posse ad extra comtionis se habet active, et influxive ad ter­
formaliter intelligentem constitui.
municari sub conceptu naturæ; sed, magis
minum dimanantem : natura autem creata
35. Arguitor tertio : quia non implicat Tert
I
infertur oppositum. Recolantur, quæ dixinon efGcit, nec active causât suam subsis­ naturam divinam sub conceptu naturæ ad
;
mus disp. 12, dub. 4 per totum, et
tentiam ; siquidem pro priori ad subsis­ extra uniri, et communicari animæ Christi :
I
præcipue § 3, ubi doctrinam hic breviter
tentiam non habet esse in actu : unde fieri sed eo ipso poterit tali animæ communi­
I
insinuatam late expendimus, et firma­
non valet, quod subsistentia dimanet a na­ cari intellectus divinus, atque divina intel­
vimus .
tura creata : sed fit directe, et per se simul lectio in esse talium : ergo absolute non
Qufto 36. Arguitur quarto : quia non magis
cum ipsa natura, ut fusius, et recte pro­ implicat, quod anima Christi fiat formaliimplicat intellectionem divinam uniri in­
bant N. Complut, abbrev. in lib. de gene­
ter intelligens per intellectionem divinam
tellectui creato, et illum constituere in­
rat. disp. 15, quæst. 5. § 1. In divinis sibi communicatam. Consequentia est
telligentem, quam intellectionem creatam
etiam . quia subsistentia absoluta est ipsa legitima, et minor salis clara : nam ex sup­
uniri intellectui divino, et ipsum intelli­
natura divina, a qua proinde dimanare non positione, quod animæ Christi communi­
gentem denominare, ut æqualis utrobique
potest. Subsistenti® vero relativa) termi­ caretur natura divina sub conceptu na­
distantia persuadet : sed non implicat,
nant per se actionem, nempe generationem,
turæ; nulla est assignabilis ratio, ob quam
I
quod intellectus divinus constituatur inet inspirationem activas. Undo ex omnibus non communicaretur simul intellectus, et
·,
telligens per intellectionem creatam sibi
subsistentiis sola subsistentia relativa Pa­ intellectio ejusdem naturæ ; siquidem in­
i
unilam : ergo non implicat, quod, inteltris resultat a natura divina, ob oppositam tellectus est proprietas, et intellectio ope­
;
lectus creatus liat intelligens per intellecvidelicet rationem ad subsistentiam crea­ ratio talis naturæ. Major autem probatur :
;
tionem divinam sibi communicatam. Pro­
tam, quia paternitas supponit prædictam quia natura divina communicari potuit, et
batur minor ; quia Deus potest sibi
naturam subsistentem subsistentia abso­ de facto communicata fuit animæ Christi
i
immediate unire accidentia, ut diximus
luta, et existentem. Sed inde minime col­ sub conceptu formæ sanctificantis, ut dixi­
disp. 9, dub. 5, § 2; sed intellectio creata
ligitur esse de communi subsistentia? con­ mus disp. 12. dub. 4; sed conceptus for­
est quoddam accidens : ergo Deus potest
ceptu, quod dimanet a natura : contrarium mæ sanctificantis est conceptus naturæ in
sibi immediate unire intellectionem crea­
enim constat in omnibus aliis subsisten­ esse talis ; siquidem forma sanctificans de­
tam ; sed hæc Deo unita aliquam denomitiis. Aliunde vero nec ipsa paternitas pro­ bet esse radix vi lendi, et amandi Deum ;
L
nationem, sive effectum formalem comprie dimanat : quia dimanatio propria et radicare hujusmodi operationes est proI
manicaret, ut est commune omni formæ :
solum habet locum inter terminos ordine prissimum munus naturæ : ergo non im­
I
et aptior respectu intellectionis nequit
quodam productos, quatenus secundarius plicat naturam divinam sub conceptu na­
I
excogitari, quam intellectum constituere :
resultat ex primario terminante immediate turæ ad extra uniri, et communicari animæ
ergo non implicat, quod intellectus divinus
I I
actionem : quod in natura divina, et pa- Christi.
Respondetur

39

constituatur intelligens per intellectionem
creatam sibi unitarn.
Respondetur omittendo majorem , et Solutio.
negando minorem : nam intellectum di­
vinum fieri intelligentem intellectione
creata repugnat non .solum ex capitibus,
quæ supra expendimus, et militant in
intellectu creato respectu intellectionis
divinæ ; sed etiam ex aliis pluribus, ut·
puta, quod intellectus divinus, qui est actus
purissimus, actuaretur, actualiorque fieret
per aliquid creatum; siquidem constituere­
tur in actu secundo intelligendi per crea­
tam intellectionem ; id vero importat ma­
nifestam contradictionem. Ad minoris
autem probationem constat ex dictis loco
cit. ubi statuimus accidens posse assumi
ad divinam existentiam, secus ad subsis­
tentiam : quia ex se capax est existendi,
non autem subsistendi : unde existentia
divina potest loco existentiæ subrogari,
et accidenti communicari : sed subsistent
tia divina communicari eidem non valet;
cum nihil circa effectum subsistendi in
accidenti suppleri valeat, ut fuse ibidem
expendimus. Unde admisso, quod intellec­
tio creata posset in prædicto sensu Deo
uniri, sive fieri existens per existentiam
divinam ; adhuc non denominaret Deum
intelligentem : sicut nec intelligentem de­
nominat existentiam creatam, per quam
naturaliter existit. Sed prædictam deno­
minationem communicat habenti quod,
sive subsistenti in natura, a qua procedit.
Deus autem non potest subsistere in na­
tura accidentali, nec illam habere imme­
diate ut subsistens quod : unde licet in­
tellectionem creatam posset constituere
existentem , minime tamen propterea ipse
denominaretur intelligens per prædictam
intellectionem. Ex quibus liquet majorem
argumenti, quam consulto omisimus, non
esse undequaque veram : quia licet magis
repugnet intellectum divinum intelligere
intellectione creata, quam creatum intelligere intellectione divina ob ea, quæ supra
insinuavimus : nihilominus magis repu­
gnat, quod intellectio creata uniatur Deo
constituendo ipsum in actu, quam quod
Deus uniatur creatæ intellectioni consti­
tuendo ipam in actu : non enim repugnat
Deum uniri intellectioni creatæ in ratione
existentiæ, et ipsam constituendo existen­
tem ; sed, repugnat, quod aliquid creatum
Deum in actu constituat, faciatque existere
in aliqua linea.
Sed instabis : quia non implicat, quod Replica.

40

DE INCARNATIONE.

intellectio creata separetur a subjecto, ut
in aliis accidentibus liquet, et instruimur
ex mvsterio Eucharistias : et rursus ita
separata posset Deo uniri in ratione exis­
tentiæ, ut concedimus : ergo ita a subjecto
separata, et Deo unita non posset non ip­
sum intelligentem denominare. Probatur
consequentia : quia ex una parte Deus
est capax intelligendi : et ex alia parte in­
tellectio creata est capax denominandi intelligentera : et hanc denominationem nulli
subjecto creato tribueret, utpote quæ ab
omni separata in solo Deo existeret : ergo
non posset non Deum constituere intelli­
gentem.
D.fniiur. Respondetur majorem hujus replicæ esse
absolute falsam : licet enim accidenti ex
communi accidentis ratione non repugnet
separari a subjecto; quod præcise probat
mysterium Eucharistiæ : fieri tamen valet,
quod aliquibus accidentibus ex sua pecu­
liari, ac specifica ratione repugnet hujus­
modi separatio, ut liquet in relatione, in
unione, et aliis. Inter quæ computanda est
intellectio : nam cum sit actus secundus,
sive actuale exercitium attingendi objec­
tum ; impossibile est, quod non procedat a
principio inlelligenli, et consequenter,
quod eidem non conjungatur. Quod uni­
versaliter censemus verum de operatione
vitali, utputa quod detur sensatio, aut
nutritio absque subjecto, quod sentiat, et
nutriatur. Sed tamen ut magis appareat
debilitas objectionis, concessa majori, et
etiam minori in sensu supra explicato, ne­
gamus consequentiam. Cujus probatio nul­
lius momenti est : quia ex una parte Deus
licet sit capax intelligendi absolute, et in­
tellectione divina, non tamen intellectione
creata; cum incapax sit suscipiendi majo­
rem aliquam actualilatem ab intellectione
creata : et aliunde nequeat illi uniri in ra­
tione subsistentis, sed præcise per modum
existentiæ : unde sicut existenlia creata
intellectionis non denominatur intelfigens
per illam; sic nec divina, quamvis in
creatæ loco subrogaretur. Ex alia etiam
parte licet intellectio creata sit capax cons­
tituendi intelligentem; non tamen omnem
causam, sed illam præcise, a qua procedit
per modum operationis. Quamvis autem
uniretur Deo in ratione existentiæ; non
tamen ab illo procederet ex vi hujus per
modum operationis : quia nec existentia
habet rationem principii effectivi ; nec ope­
ratio creata comparatur Deo per modum
operationis, exercitii, vel actus secundi,

sed præcise per modum puri, et meri ef­
fectus. Intellectio itaque creata separata a
subjecto, et divina oxistenlia existons non
exercite, sed signate, et aptitudinaliter
constitueret intelligentem; non quidem
Deum, ut diximus, sed creaturam, a qua
separata fuit, vel a qua saltem originari
debuerat.

JKis difficilioribus argumentis satisfit.

37. Arguitur quinto : quia non repugnat Quini
essentiam divinam uniri intellectui creato meniia
in ratione speciei intelligibilis, ut cum
communi Theologorum sententia statui­
mus tract. 2, disp. 2, dub. 2, g 3; ergo
non repugnat, quod uniatur eidem in ra­
tione intellectionis. Probatur consequen­
tia : quia non magis requiritur informatio,
aut inhaerentia ex parte actus secundi in­
tellectionis, quam ex parte principii : sed
eo ipso, quod essentia divina possit uniri
in ratione speciei intelligibilis, potest uniri
intellectui creato in ratione principii abs­
que ulla informatione, et inhærentia : ergo
non repugnat, quod absque simili imper­
fectione uniatur intellectui creato in ra­
tione intellectionis. Major simul cum mi'
nori explicatur, et suadetur : nam species
:
ut fœcundans intellectum, quo pacto se
|
tenet ex parte actus primi, sive principii,
|
est forma, qua intellectus actuatur ad intelligendum, et quæ ipsi præstat intrinse­
cam specificationem in esse principii, ut
possit concurrere ad intellectionem hujus
potius speciei, quam alterius : intellectio
autem in esse intellectionis, sive actus se­
cundi sapit naturam speciei, estque pro­
prius illius effectus : ergo ea ratione, qua
essentia divina potest uniri intellectui
creato in ratione speciei, poterit etiam
uniri in ratione intellectionis, seclusa ta­
men imperfectione informationis, et inhærentiæ. Si autem ex communi Thomistarum doctrina respondeatur esse proprium
speciei uniri pure intelligibiliter cum po­
tentia, non vero entilative, et physice;
|
contra hoc est. Tum quod esse intelligibile,
I
et esse entitativum in essentia divina ge­
rente munus speciei nec virtualiter distin­
guuntur : ergo si hoc non obstante, potest
nniri intelligibiliter, et non physice in ra­
tione speciei; pariter poterit uniri intelli­
gibiliter, et non physice in ratione intelj
lectionis. Tum quod esse intelligibile speciei

DISP. XVII, DUB. III.

non est quid fictum, sed verum prædicntum realo ipsius : ergo est etiam verum
esse realo naturale ipsius speciei : et con­
sequenter si essentia divina in ratione
speciei unitur secundum esse intelligibile ;
pariter debet uniri secundum esse natu­
rale. Tum denique quia intelligere est
actus intelligentis, ut intelligcntis formaliter : sed intelligens in esse talis pertinet
ad ordinem intelligibilem : ergo pariter
intelligere : atque ideo si species potest
uniri in ordine intelligibili, absque unione
in osse naturali, et subinde absque omni
imperfectione, idem dici potest de unione
divini intelligere in esse intellectionis.
Pnesertim cum intellectus non operetur,
autintelligat secundum esse naturale, quod
habet ex se; sed secundum esse intelligi­
bile proveniente sibi ab specie, quæ habet
rationem formæ : unumquodque enim agit,
secundum quod est in actu per formam.
Surii, Ad hoc argumentum haud obscure consAl I Rfff
ur^. labat ex dictis toto g 1. Sed quibus non
I®»· arrident sententiæ Thomistæ , impetunt
distinctionem argumento insertam inter
esse intelligibile, et esse entitativum, seu
physicum. Ex quibus Lugo in præs. disp.
18, num. 11, negat aliquam unionem
essentiæ divinæ in ratione speciei secun­
dum esse intelligibile, quia illam non
I
habet secundum esse entitativum; et solum
admittit concursum effectivum invisionem
beatam. Idemque prius docuerat Suarez
relatus num. 22. Juxta quorum sententiam
vires amittit argumentum desumptum a
paritate speciei intelligibilis ; siquidem non
admittitur, quod Deus gerens ejus munus
uniatur intrinsece cum intellectu creato.
Sed illam opinionem rejecimus tract. 2,
disp. 2, g 5, quo lectorem remittimus, ne
hic videamur actum agere. Satis itaque
erit Angelicum Doctorem in medium ad­
ducere, ut constet distinctionem esse inI
telligibilis ab esse naturali non fingi a
I
discipulis, sed ab ipso tradi, et plane
refragari Juniorum doctrinæ. Loquens
ergo lib. 3 contra gent. cap. 51 , in
propriis terminis de essentia divina ut
^/gerente munus speciei inquit : Nec tamen
"'"'potesl esse forma allerius rei secundum esse
naturale : sequeretur enim, quod simul cum
|
aliquo unita constitueret unam naturam :
I
quod esse non potest, cum essentia divina in
1
se perfecta sil in sui natura. Species autem
|
intelligibilis unita intellectui non constituit
i
aliquam naturam, sed perficit ipsam ad
I intelligendum : quod perfectioni essentiæ

divina: non repugnat. Et in præs. quæst.
art. 3 ad 3, ait : Cognitio beata non fit per
speciem, quæ sit similitudo divinæ essentiæ,
vel eorum, quæ in divina essentia cognos­
cuntur, ut palet in his, quæ in 1 p. quæst.
12, art. Ί, dicta sunt. Sed talis cognitio est
ipsius divinæ essentiæ immediate per quod
ipsa essentia divina unitur menti beatæ
sicut intelligibile inlelligenli. Quibus verbis Nota 1,
perspicuo distinguit inter esse intelligibile,
et esse naturale; et cum neget essentiam
divinam uniri secundum esse naturale,
palam docet, quod uniatur intelligibiliter,
et per modum speciei. Unde longe pros­
cribit recentiorum opinionem id negan­
tium. In eisdem etiam verbis manifestat
radicem disparitatis, ut essentia divina
nequeat uniri per modum formæ naturalis,
et communicari valeat per modum formæ
intelligibilis. Nam forma naturalis ordina­
tur ad aliquod totum constituendum, atque
ideo dicit incompletionem, et partialitatem
quarum neutra potest competere essentiæ
divinæ, quæ in se perfectissima, et comple­
tissima est. Cæterum forma intelligibilis il­
lam incompletionem non exposcit, sed ma­
gis esse completum, et perfectum, vi cujus
est perfectiva intellectionis ut intelligat. Et
pure perficere non mutuando completio­
nem, et perfectionem a perfectibili, mi­
nime opponitur perfectioni divinæ. Quæ
diversitas inter formam naturalem, et
formam intelligibilem a posteriori, sive ab
effectu colligitur ex eo, quod naturalis per
unionem ad subjectum limitatur, et fit
hæc; sed intelligibilis per unionem ad
potentiam non limitatur, sed permanet
cum eadem amplitudine, et universalitate,
quam ex se habet.
38. Hac autem differentia constituta, Notas,
ulterius addendum est speciem intelligihilem ita afficere intellectum intrinsece, et
subjective, quod non se tenet ex parte
illius, sed ex parte objecti, ad cujus cogni­
tionem fœcundat intellectum. Cujus oppo­
situm contingit in lumine gloriæ, et in
aliis habitibus intellectum perficientibus,
aut elevantibus : nam se tenent ex parte
illius, eidemque subordinantur, et se ac­
commodant. Et inde provenit, quod lumen
gloriæ, et alii habitus necessario importent
imperfectionem informationis physicæ :
quia sunt formæ physicæ , et sequuntur
conditionem aliorum accidentium. Sed
species intelligibilis in proprio intelligibili
ordine considerata immunis est ab imper­
fectione informationis, aut inhærentiæ :

DE INCARNATIONE.

quia non se tenet ex parte potentia', sed ex
parte objecti ; et unitur intellectui per intelligibilem transformationem, sive per
identitatem in esso intelligibili, ut g !
magis explicuimus.
Legitimi
jmta hanc doctrinam respondetur ad
argumentum concedendo antecedens, et
«Miotio. negando consequentiam. Ad cujus proba­
tionem dicendum est non magis requiri
informationem ex parte actus secundi in­
tellectionis, quam ex parte principii se
tenontis ex parte potentiæ : desiderari
vero majorem informationem ex parte
intellectionis, quam ex parte principii se
tenentis ex pane objecti. Essentia autem
divina in ratione speciei intelligibilis non
se tenet ex parte potentiæ, sed ex parte
objecti, sicut in aliis speciebus contingit.
Unde ex eo, quod essentia divina per mo­
dum speciei intelligibilis uniatur intel­
lectui creato absque imperfectione infor­
mationis : minime infertur, quod sub
munere intellectionis queat intellectui uniri
absque illa imperfectione. Nam intellectio,
cum sit actuali
et viudis attinsentia
objecti, tenet se ex parte potentiæ illud
attingentis, ut actus proprius ipsius :
quocirca non sequitur indolem eorum, quæ
se tenent ex parte objecti, sed magis con­
ditionem se tenentium ex parte potentiæ,
unde sequitur modum informationis eo­
rum. Nec contra hoc facit explicatio, sive
probatio ad persuadendum illas præmissas
adhibita : quia correspondentia inter in­
tellectionem , et speciem intelligibilem
constituentem actum primum solum evin­
cit, quod intellectio essentialiter depen­
deat ab specie sicut a forma intelligibili,
a qua mutuatur specificationem : sed non
probat similem modum unionis cum po­
tentia. Nam forma intelligibilis non se
tenet ex parte intellectus, sed ex parte
objecti ; unde non debet informare intel­
lectum, sed determinare, et complere ex
parte objecti ; quod non informatione, sed
transformatione, et identificatione in esse
intelligibi fit. Sed intellectio est actus
secundus, et vitalis, qui proinde exposcit
egredi a potentia, cui correspondet, et in
qua immanet : quocirca petit necessario,
et determinate per informationem uniri :
sicut uniuntur omnia principia proxima
se tenentia ex parte intellectus.
F,™a*
In quo sensu procedit responsio inter
ampiics. arguendum data, quæ optima est, ut deAnstot. sumitur ex Philosopho lib. 3 de anima,
textu 37 et 38, plane distinguente inter

esse entitalivum, et esse intelligibile, et
affirmante quod intellectus licet entitative
unicus sit, potest fieri intelligibiliter om­
nia. Idemque affirmat I). Tho. turn ibi
led. 15, turn in aliis pluribus locis, quai
dedimus tract. 3, disp, I, dub. I et 2.
Contra quam non urgent oppositio impu­
gnationes : nam ad primam respondetur,
quod licet esse entitativum, et esse intclligibile sint identice idem, nihilominus
distinguuntur quoad expressiones, et mu­
nera : quod satis est, ut essentia divina
possit communicari secundum unum, et
nequeat communicari secundum aliud. Si­
cut natura, et existentia sunt idem in Deo
absque distinctione victuali : et tamen ob
distinctionem munerum potest existentia
divina communicari sub conceptu existentiæ, et de facto communicata fuit hu­
manitati Christi, ut statuimus disp. 8,
dub. 3, et tamen implicat, quod natura
divina communicetur ad extra sub con­
ceptu naturæ, ut diximus disp. 3, dub. -I,
et disp. 12, dub. i, § 3. Per quod patet
ad secundam ; nam licet esse intelligibile
speciei sit idem realitercum esse naturali,
et entitativo ejusdem speciei ; nihilomi­
nus desumitur ex diversis principiis, et
spectant ad ordines diversos : et sic vide­
mus speciem creatam esse entitative, et
naturaliter hanc, et tamen in esse intelligibili esse naturam universalem specifi­
cam. aut etiam genericam. Hæc autem
differentia sufficit, ut species, quæ est actus
purus, et a subjecto nou dependens, pos­
sit uniri intellectui creato in ordine in­
telligibili, independenter ab unione secun­
dum aliquod esse naturale. Ad tertiam
dicendum est, quod intelligere passive
acceptum, quo pacto est ipsum objectum
intelligibile, pertinet ad ordinem intelligibilem, et re ipsa est verbum, sive ex­
pressa similitudo objecti. Cæterum intelli­
gere active sumptum, quod est ipsa
intellectio, non pertinet directe ad ordinem
intelligibilem, sed ad intellectivum, ac
subinde se tenet ex parte intellectus, ut
supra num. 23 explicuimus. Ea vero quæ
sic se habent debent uniri intellectui
physice, et entitative. Unde ex eo, quod
essentia divina possit uniri in esse intel­
ligibili , minime sequitur. quod possit
communicari per modum intellectionis. Id
denique, quod ultimo loco additur, facile
diluitur : nam intelligens operatur per
naturam, et intellectum, sicut per ratio­
nem physicam radicalem, et proximam
intelligendi,

-

DISP. XVII, DUB. IIL

intelligent]*, sivo eliciendi intellectionem.
Species autem intolligibilin non bg habet
ut ratio formalis agendi, sive tanquam
principium quod, aut quo ; sed est com­
plementum, et determinatio talis virtutis
sa tenens ex parte objecti. Undo non
infertur, quod intellectio, licet ab specio
dependeat quantum ad sui determinatio­
nem , pertineat formalitor ad ordinem
intelligibilem, vel debeat uniri ad instar
intelligibilis forime ; est enim actus na­
turalis, et physic® intellectus virtuti subordinalus, et correspondons ad ea, quæ
supra diximus.
Sjr«-J
Arguitur sexto : quia intellectio non
steha est actio de prædicamento actionis, sed
vera, et completa qualitas, ut recte pro­
bant N. Complut, abbrev. in lib. de anima
disp. 20, quæst. 1 ; ergo non est de ratione
intellectionis egredi a principio intrinseco,
eique conjungi : et consequenter nulla est
repugnantia in eo, quod Deus communi­
cetur animæ Christi per modum intellec­
tionis. Hæc secunda consequentia patet
ex prima : nam præcipua repugnantiæ ra­
tio, quæ in hac difficultate potest occurrere,
consistit in eo, quod de conceptu intellec­
tionis est procedere a principio intelligente,
ut constat ex his, quæ supra diximus.
Prima vero probatur ex antecedenti : tum
quia licet vera actio postulet egressum ab
agente, id tamen desiderari nequit ad ve­
ram qualitatem, quæ non est fieri effectus,
sed est ipsum factum esse ; atque ideo si
intellectio est vera qualitas, optime intelligi, et salvari poterit absque egressu ab
intellectu. Tum etiam, quia vera qualitas
completa ad summum est vitalis terminative, non autem egressive : esse autem
terminative vitalem solum dicit esse ter­
minum tendenti® vitalis : quod optime
salvari potest absque egressione a princi>
P’0·
: Kx Respondetur concesso antecedenti, nei
gando utramque consequentiam. Ad cujus
!
probationes dicendum intellectionem ita
I
esse qualitatem completam, ut simul sit
actio, non grammaticaliter dicta, ut qui·
t
dam inepte intellexerunt, sed proprie, et
stride talis, ut recto probant N. Complut.
JThxIoco citat, conci. I, et aperte docet D.
.
Thom. quæst. 8 de verit. art. 6. Unde
L
Theologi communiter docent processiones
L
divinarum personarum non esse simpliI
ces dimanationes, sed actiones vere, et
proprie dictas ; quia sunt actus polentia£
rum vitalium activarum, nempe intellec-

43

tus, ot voluntatis, ut expendimus tract.
G, disp. 1, dub. 4. Quod vero intellectio
(et idem intelligo de aliis operationibus
immanentibus) non pertineat ad praedica­
mentum actionis, provenit ex eo, quod
non est actus imperfectus, et existentis in
potentia, sed perfectus, et existentis in
actu, ut expendunt N. Complut, loco cit.
Unde non relinquit intellectum in potentia
ad ulteriorem terminum, sicut in actioni­
bus transeuntibus contingit : quia intellec­
tio non quæritur propter terminum, sed
propter se ipsam; quia et terminus per
intellectionem productus intenditur prop­
ter melius esse ipsius intellectionis. Et
hac ratione intellectio est vera qualitas, et
facium esse. Sed id minime impedit, quod
sit vera actio vitalis, et fieri sui ; cum sit
operatio sive exercitium perfectum poten­
tiæ activa), et vitalis. Et quia de conceptu
cujuslibet actionis præsertim vero vitalis,
est egredi a principio, qnod per eam agit,
et vivit ; propterea ad essentialem intel­
lectionis conceptum pertinet, quod egre­
diatur ab intellectu per ipsam intelligente.
Unde intellectio dicitur vitalis, non termi­
native præcise per modum verbi, aut ter­
mini producti : sed est vitalis formaliter
per modum exercitii actualis potentiæ intelligentis : quod absque egressione a tali
potentia salvari nequit, ut supra g 2 fusius
expendimus.
40. Sed instabis : nam probabile est Replica
intellectionem esse terminum productum
per aliam actionem priorem, quæ dictio
vocatur, ut tenent Suarez lib. 3 de anima
cap. 5, et alii socii : ergo eadem probabi­
litate defendi poterit Deum posse uniri
intellectui creato in ratione intellectionis.
Probatur consequentia tum a destructione
doctrinæ traditæ : quia juxta hunc dicendi
modum intellectio non est formalis egressio
ab intellectu, sed terminus egressionis.
Tum etiam (et sequitur ex priori) quia
ut intellectio divina habeat rationem ter­
mini, non requiritur, quod sit ab intellectu
creato; sed quod, terminet ejus dependen­
tiam, et operationem : in quo nulla appa­
ret imperfectio, aut repugnantia.
Respondetur hanc replicam nihil contra solutio
nos concludere, quia, ut alibi admonui­
mus, nec obligamur, nec volumus nostras
conclusiones cum aliorum opinionibus
conciliare : in quo (et censemus studium
satis inane) videmus alios sæpe implicari,
et sæpissime allucinari : sed laborem nos­
trum in eo ponimus, ut loquamur consone

Λ* 7 .
21 ··■ ·■·■:

lté#

f

i

;·
3

; ? ’ij

b ;
lii

ii·1’

i?

a·

I

!(

DE INCARNATIONE.

ad principia nostra, id est ad doctrinam
Angelici Praeceptoris, cui ut plurimum re­
fragantur eorum Auctorum probabilitates.
Et ejus generis est, quæ modo nobis
objicitur, et illam propterea tanquam fal­
sam, et 8. Doctori oppositam rejecimus
tract. 2, disp. 2, a num. 208, et rejiciunt
N. Complut, in lib. de anima disp. 20,
quæst. 2. Unde nostra non interest, sed ad
Juniores spectabit illam suam opinionem
cum communi, quam modo defendimus
assertione conciliare. In quo non multum
implicabuntur : nam licet dicant intellec­
tionem non habere rationem actionis productivæ; affirmant nihilominus esse veram
actionem vitalem, intellectivam, sive intentionalem, de cujus ratione est proce­
dere ab intellectu mediate alia actione
priori, ita ut oppositum repugnet. Unde a
Thomistis dissident in explicando modum
dependenti® mediatæ, vel immediate,
quam intellectio habet ab intellectu ; sed
conveniunt in concedendo intellectionem
non esse merum terminum, sed veram ac­
tionem vitalem, quæ ab intelligente es­
sentialiter dependet. Quod satis est, ut
defendant repugnare, quod intellectio di­
vina sub munere intellectionis communi­
cetur intellectui creato, et illum constituat
intelligentem. Juxta quam doctrinam ad
objectionem respondetur concesso antece­
denti negando consequentiam. Et ad ejus
probationes salis constat ex immediate
dictis.
Septi­
41. Arguitur septimo (et potest esse
mum
argu­ replica contra præcedentem doctrinam) :
mentum
• quia essentia divina secundum rationem
verbi potest uniri, et de facto unitur men­
tibus beatorum, ut cum communi Thomistarum sententia statuimus tract. 2, disp.
2, dub. 9 et 10; sed non est major repu­
gnantia in eo, quod uniatur in ratione
intellectionis : ergo non repugnat quod
sub prædicto intellectionis munere com­
municetur. Probatur minor : tum quia
verbum est ipsamet conceptio mentis,
sive intellectio, ut constat ex D. August,
lib. 9 de Trinit. cap. 10, ubi verbum
appellat notitiam, et hæc supponit pro
cognitione. Tum etiam, quia esto, verbum
ab intellectione distingueretur; tamen de
ratione verbi est dici, sive esse productum,
et expressum ab intelligente; unde non
minus quam dictio, petit ab intelligente
procedere : sed ob hanc processionem, aut
dependentiam negamus Deum posse uniri
intellectui creato in ratione intellectionis ;

ergo non esi major repugnantia in eo,
quod Deus uniatur intellectui creato in ra­
tione intellectionis, quam in ratione verbi.
Respondetur hoc argumentum male Elidi
vexaro eos, qui non distinguunt verbum
ab intellectione, ut sunt Auctores num.
præced. relati. Qui tamen se non inconsequenter ab illo expedient negando majo­
rem. Habebunt autem contra se argumenta,
quæ expendimus loco citat, ostendentes
implicare, quod Deus repræsentaretur
quidditative per aliquam speciem creatam
impressam, vel expressam, cujusmodi
foret verbum creatum terminans Dei vi­
sionem. Sed in via D. Thom, haud obs- d.tu
cure diluitur difficultas observando ex
S. Doct. quæst. 1 de verit. art. 2 : Quod
verbum intellectus duo habet de sua ratione,
scilicet quod, est intellectum, et quod est ab
alio expressum. Si ergo secundum utriusque
similitudinem verbum dicatur in divinis,
tum non solum importabitur per verbum
divinum processus rationis, sed etiam rei,
si autem secundum similitudinem alterius
lanium, scilicet quod est intellectum : sic
hoc nomen, verbum, in divinis non im­
portabit processum realem, sed rationis
tantum, sicut et hoc nomen intellectum. Sed
hoc non erit secundum propriam verbi ac­
ceptionem : quia si aliquid eorum, quæ sunt
de ratione alterius auferatur, jam non erit
propria acceptio. Unde si verbum proprie
accipiatur in divinis, non dicitur nisi per­
sonaliter. Si autem accipiatur communiter,
poterii etiam dici essentialiter. Ex quibus
liquet verbum dupliciter sumi , primo
proprie, et stricte ; et sic non solum dicit
esse intellectum, sed etiam esse produc­
tum, sed satis est, quod sit intellectum,
sive terminus terminans cognitionem.
Quando ergo Thomistæ affirmamus essen­
tiam divinam gerere vices verbi in men­
tibus beatorum, non loquimur de verbo
proprie, et stricte sumpto : quippe evidens
est essentiam divinam, non dici, sive
produci a beatis : sed loquimur de verbo
communiter, sive minus proprie accepto ;
quo pacto seclusa expressione, aut pro­
ductione, solum importat esse terminum
intellectionis actualiter intellectum. Et
consequenter dicimus visionem beatificam
non esse dictionem alicujus verbi , sed
puram contemplationem Dei illam per
semetipsum immediate terminantis. Ad
quod non requiritur vitalitas, sive pro­
cessio ex parte verbi, sed summa immaterialitas essentiæ divinæ, quæ habet non
solum

DISP. XVII, DUB. Ilf.

solum fœcundaro potentiam intellectivam
per modum speciei intelligibilis, sed etiam
ejus cognitionem actualiter terminare per
modum objecti cogniti, et in ratione ter­
mini cognitionis uniti ; quidquid sit de
vitalitate, sive egressione, quæ se tenet
non ex parte verbi, sed ex parte intellec­
tionis.
In hoc ergo sensu, concessa majori, ne­
gamus minorem. Ad cujus primam proba­
tionem dicendum est verbum distingui ab
intellectione, ut cum D. Tho. recte probant
N. Complut, abbrev. in lib. de anima disp.
20, quæst. 2. Nec D. Aug. oppositum do­
cet, quia per notitiam non significavit co­
gnitionem formalem, sed verbum, aut ob­
jectum cognitum, quod solet dici notitia
D.nca. genita, ut optime declarat D. Tho. 1 p.
quæst. 34, art. 1, his verbis : Cum ergo
dicitur, quod verbum est notitia, non acci­
pitur notitia pro actu intellectus cognoscen­
tis, vel pro aliquo ejus habitu ; sed pro eo,
quod intellectus concipit cognoscendo. Unde
et August. dicit, quod verbum est sapientia
genita : quod nihil aliud est, quam ipsa eon!
ceplio sapientis, quæ etiam pari modo noliJ
lia genita dicit potest. Ad secundum vero
I
constat ex prænotatis : nam licet de raÉ
tione verbi proprie sumpti sit dici, produci,
!
aut exprimi ab intellectu ; non tamen de
ratione vel verbi communiter, et non pro.
prie accepti, ut vidimus ex D. Tho. Essen­
tia autem divina unitur quidem mentibus
beatorum in ratione verbi ; non quidem
proprie dicti (quod æque repugnat ac uniri)
per modum intellectionis (cum utrobique
importetur processio, et dependentia ab in­
tellectu creato), sed improprie, et commu­
niter sumpti : quo pacto nullam explicat
dependentiam, sed meram terminationem
per modum objecti immediate cogniti ob
I
summam ejus actualitatem, et immateria!
litatem.
I IqSq. Sed replicabis : licet essentia divina neI
queat uniri intellectui creato sub munere
I
verbi dicti, seu producti ; potest tamen
uniri sub munere verbi communiter sump­
ti, id est, non producti, sed, pure terini• nantis visionem, ut concedimus : ergo pa­
riter licet essentia divina non valeat uniri
i
intellectui creato sub munere intellectio<
nis, quatenus hæc habet rationem actionis,
I
vel processionis ab intellectu, poterit ta­
li
men uniri sub munere intellectionis, qua­
li
tenus est mera intellectio sive cognitio ob­
jecti : quod, et non amplius intendunt
I cootrariæ sententiæ patroni. Probatur con-

sequentia primo : quia sicut verbum pro­
prie dictum petit produci, secus autem
verbum communiter acceptum ; sic etiam
intellectio ut actio petit egredi a principio
activo, non ve.ro ut mera intellectio est;
Quod magis persuaderi potest. nam eædem
formalitates, quæ apparent in objecto in­
tellecto, ut est intellectum, debent relucere
in intellectione ut intellectio est : ergo si
est dabile verbum objecti intellecti, quod
proprie acceptum petat produci, et impro­
prie sumptum non exposcat produci, sed
præcise terminare intellectionem ; pariter
debet dari intellectio, quæ sit vera actio,
et subinde petat oriri a principio intelli­
gente; et similiter debet dari intellectio,
quæ actio non sit, sed mera attingentia
objecti. Secundo quia si ab hoc, ut objec­
tum pure terminet immediate per se ipsum
intellectionem, non requiritur influxus ac­
tivus intellectus in objectum unitum per
modum verbi ; pariter ut intellectus pure
intelligat tale objectum, non erit necessaria
activitas, influxusve in intellectionem;
sed sufficit, quod intellectio sit mera unio
intentionalis, conjungens intellectum cum
objecto cognito.
Respondetur negando consequentiam. Diluitur
Ad cujus primam probationem dicendum
est, quod licet in intellectione debeant re­
lucere illæ formalitates, quæ in objecto
cognito sicut in termino cognitionis reperiuntur; non tamen utrobiqueconstituendæ
sunt cum eodem modo, sed diversa longe
ratione. Alias ex eo, quod objectum sit pas­
sive intellectum, colligendum foret intelectionem passive se habere ad intelligendum objectum ; quod est ridiculum ; sed
inferri debet dari intellectionem, quæ ob­
jectum attingat. Generale quippe est, quod
cuicumque potentiæ, sive capacitati passivæ
correspondet virtus, sive potentia activa,
et quæ active in passivam tendit. Unde
sequitur intellectionem non solum sub ex­
pressione actionis, sed etiam secundum
formalem conceptum intellectionis expli­
care activitatem, et per modum exercitii
activi se habere tam comparative ad intel­
lectum, quam respective ad objectum. Idque amplius confirmatur ex eo, quod in­
tellectio sub expresso munere intellectionis
est quædam species actionis, contrahitque
conceptum genericum actionis vitalis ad
peculiarem vivendi modum, qui est intelligere. Ratio autem generica petit contrahi
per differentias intraneas, et quæ importent
modos sapientes naturam generis, ut in-

DE INCARNATIONE.

46

ductive potest ostendi. Sequitur itaque,
quod intellectio non solum secundum con­
ceptum generi cum actionis, sed etiam se­
cundum specificam intellectionis rationem
’explicetactivitatem, et non qualemcumque,
sed vitalem : el consequenter quod secun­
dum propriam sui conditionem debeat pro­
cedere a principio intelligente, sicut actio
al> agente, et operatio vitalis a vivente. E
contra vero ex eo, quod possit dari verbum
improprie, et communiter sumptum, quod
non dicatur, nec producatur ; minime col­
ligitur posse dari intellectionem qüæ ab
intelligente (si ab eo distinguitur), non
procedat : oppositum enim constat ex di­
versa utriusque ratione, ut explicuimus.
Ad secundam probationem constat ex im­
mediate dictis : quia objectum ut intelligaiur, non petit produci vel in esse rei, vel
in esse cogniti, sed duntaxat terminare co­
gnitionem ad intra : quod per seipsum
præstat, quando est actus purus. Cæterum
intellectus, ut cognoscat, petit habere ab
intrinseco cognitionem, el se vitaliter
agere : alias non magis intelligeret, quam
lapis. Ut autem ita se habeat, necessarium
esi, quod active influat in cognitionem,
sive quod, htec ab illo sicut ab efficiente pro­
cedat, ut est commune omni actioni vitali.
Nec id voluntarie affirmamus, sed propter
principia naturalia, el necessaria, quæ S 2
magis expendimus.
DUBIUM IV.

Quoluplex scientia distinguenda, el consti­
tuenda sit in anima Christi.

Quæ hactenus in hac (lisp, diximus ad
explicandam doctrinam D. Tho. in 1 ar­
ticulo, satis evincunt, quod in anima Christi
non sit distinguenda duplex scientia, creata
videlicet, et divina : jam enim ostendimus,
quod per hanc ultimam nec intellexerit de
facio, nec intelligere absolute potuerit :
unde omnis scientia animæ Christi creata
fuit. Sed cum plures sint species, et modi
cognitionis creatæ ; ulterius investigare
oportet, quot, qualesve scientias anima
Christi habuerit : quod in præsenti discu­
tiendum est. Imitabimur autem in modo
resolutionis D. Tho. qui in tribus sequen­
tibus articulis hujus quæstionis, numerum
præcise scientiarum determinat, specialio­
rem ipsarum considerationem circa objecta,
modos, el circumstantias remittens ad sub­
séquentes quæsliones. Unde etiam obliga-

DISP. XVII, DUD. IV.

In quantum homo : ergo in quantum homo
viderat : alioquin quatenus horno loquere­
tur et testificaretur, quas quatenus homo
non videbat, nec sciverat ; et consequenter
inepta forot ejus persuasio. Unde licet eis
verbis intendat probare divinitatem suam;,
nihilominus non probabat ut Deus, sed ut
homo, atque ideo secundum id, quod qua­
tenus homo videbat. Posterius etiam confu­
Expeditur difficultas circa scientiam
tatur : tum quia per scientiam infusam, el
beatam.
u beata distinctam solum cognoscitur Deus
quoad an est, non autem quidditativo, et
12. Dicendum est primo animam Christi coPri
intuitive : sed scire absolute, et simpliciter
habuisse scientiam beatam, quæ commu­ 5Î0.
dictura, quomodo usurpatur in Evangelio,
niter dicitur visio beatifica. Haec conclusio,
stat pro scire perfecte, sive quidditalive,
prout jacet, et abstrahendo a temporis cir­
atque intuitive : sequitur ergo Christum
cumstantia, vel determinatione, est de lide :
habuisse non solum scientiam infusam,
et in hoc sensu eam accipiunt, et tuentur
sed etiam beatam, qua Deum quidditativo,
omnes Scholastici cum Magistro in 3, dist.
ter.
atque intuitive cognoverit. Tum quia vi­
14, et Theologi cum D. Tho. in pr;es. art. D.Tui
dere apud Deum, sive, et in idem redit,
2, ei infra quæst. 15, art. 10, et quæst.
mysteria supernaluralia in Deo viso co­
34, art. i et quæst. 46, art. 8, et alibi
gnoscere non pertinet ad scientiam infu­
frequenter. Probatur primo testimoniis Fut
met
sam, sed ad beatam : illa enim non videt
Scripturæ, quæ D. Tho. in arg. sed contra _
ab a
Deum, et per Deum creaturas, sed vice
optime conjunxit sub hac forma : Scientia riu|
versa Deum per creaturas cognoscit abs­
beatorum in Dei cognitione consistit : sed
.
tractive, et quoad an est : constat autem ex
Christus cognovit plene Deum diam secundum
relatis testimoniis Christum loqui de illa
quod homo, secundum illud. Joan. 8 : Scio Ιοω.ί
3 ci
scientia, qua viderat, et videbat apud Pa­
eum, el sermonem ejus servo : ergo in Christo
trem : ergo agebat de scientia beata, et
fuit scientia beatorum. Consequentia patet.
non præcise de scientia indita, et infe­
Et utraque præmissa est de fide, ac minori
riori .
consonant alia testimonia ejusdem Evan­
hiâ
43. Deinde probatur conclusio ratione
gelist®, cap. 3 : Qui de calo venit, super
S.Tks.
D. Tho. in hoc art. quam possumus ad se­
omnes est, et quod vidit, el audivit, hoc tes­
quentem formam reducere : quia omne
tatur. Cap. 6 : Non quia Patrem vidit quis­
quod de potentia reducitur ad actum alicuquam, nisi is, qui est a Deo, vidit Patrem,
jus formœ, melius, et connaturalius redu­
et Cap. 8 : Ergo, quæ vidi apud Patrem, lo­
citur ab eo agente, quod est in actu for­
quor.
mali, aut eminentiali talis formæ ; quam
Nec valet, si dicatur primo prædicta EffarJ
ab illo, quod nullo modo est in actu : sed
verba intelligi de Christo ut Deo, non ut
homines sunt in potentia ad beatitudinem.
homine : alias ex illis minus recte probaset reducuntur ad actum ejus per Chris­
set suam divinitatem ; quam tamen illa
tum : ergo ut Christus melius, et conna­
proferens manifestare cupiebat. Vel dica­
turalius influeret in hdmines perducendo
tur secundo eam scientiam, quam sibi
ipsos ad beatitudinem, debuit esse in actu
Christus unice adseribebat, sufficienter ha­
ipsius beatitudinis : atque ideo habuit
beri potuisse ex vi notitiæ supernaturalis,
scientiam beatam. Utraque consequentia
et per se infusæ : licet non esset determi­
nate scientia beatifica : habuit enim scien­
palet. Et major est verissima, evidensque
tiam inditam, qua plenius quocumque alio
lumine naturali quantum ad causam prin­
Deum, et mysteria supernaturalia cogno­
cipalem, quæ necessario præhabere debet
vit. Unde prædicta testimonia non evin­
perfectionem effectus. Tenet etiam in ins­
cunt determinate scientiam beatam, quam
trumental!, quæ eo connaturalius, et me­
cum D. Thom. intendimus.
lius attingit effectum, quo per similem for­
Non, inquam, prosunt hæc effugia, sed Præds-1
mam constituitur ad agendum. Et licet
<lutihi.|
efficaciter præcluduntur. Primum quidem :
deficeret in aliis instrumentis, non tamen
nam Christus asserebat se loqui, testari,
in excellentissimo, quod simul est caput
et servare sermonem ejus, quem viderat :
morale aliorum : istud enim debet esse hosed loquebatur, testabatur, et observabat
mogeneura, et ejusdem, ac etiam majoris
in

mur litteram D. Tho. in eis articulis trans­
cribere, aut commentario illustrare : nam
quidquid occurrat vel difficile, vel speciali
observatione dignum, inserere huic dubio
curabimus.

47

perfectionis curn illi». Licet enim influat
physice instrurnentaliter ; tamen halrct ra­
tionem causar principalis moralis, atque
ideo debet præhabere formam aliis com­
municandam, si alias non repugnet. Præsertim cum simul est causa exemplaris
aliorum : quippe eo ipso præhabet aliorum
perfectionem : nam primum in unoquoque
genere est mensura, atque exemplar cæterortnn. Minor denique est de fide juxta il­
lud Apost. ad Hebr. 2 : Decebat cum, prop­
ter quem omnia, el per quem omnia, qui
mullos filios in gloriam adduxerat, aucto­
rem salulis eorum per passionem consum­
mari. In quo testimonio manifeste contine­
tur utraque minoris pars, nempe homines
esse in pottfntiaad beatitudinem, et quan­
doque glorificari : ac simul quod gloriam
assequuntur per Christum ipsos perducen­
tem ad illam.
Hic discursus inefficax, et difficilis ali- Aliqaoquibus visus est, et contra illum oppo- objre“uo.
nunt, quod, major, ex qua totius argumen­
tationis structura dependet, nec in causis
principalibus, nec in instrumentalibus verificatur, nisi respectu form®, per quam
agens agit, et alios de potentia ad actum
reducit : ut enim illam formam communi­
cet, debet eam actu habere vel perfecte,
vel imperfecte juxta diversam conditionem
agentis principalis, vel instrumentalis.
Forma autem, qua. Christus constituitur
agens, ut alios homines ad actum beatitu­
dinis reducat, non est visio beatifica. Ergo
ex eo, quod illos reducat ad talem aclum,
inepte infertur, quod debeat præsupponi
existe ns in actu beatitudinis. Major satis
liquet ex ipsis terminis, et insuper potest
inductive ostendi : nam ad productionem
lucis non requiritur alia præcontinentia,
aut præexistentia quam lucis, et imperlinens est, quod illuminans simul habeat
frigiditatem, vel aliam qualitatem, quæ ad
productionem lucis minime concurrit : et
sic de aliis agentibus, et effectibus. Mino­
rem autem extendimus : nam si loquatur
de Christo ut producente moraliter in aliis
beatitudinem, non agit per visionem bea­
tificam, sed per meritum procedens a gra­
tia habituali, et connotans gratiam unio­
nis. Si vero loquamur de Christo ut
influente physice in aliorum beatitudinem,
non agit per actum visionis, nec per aliam
qualitatem permanentem, et Completam,
sed per motionem fluidam, et ab intrinseco
transeuntem, ut infra ad quæst. 13 dice­
mus. Ergo visio beatifica nullo modo se

48

DE INCARNATIONE.

habet ut forma per quam Christus alios
efficiat beatos.
Dissip­
Respondetur hanc objectionem non in­
er.
firmare veritatem majoris a D. Tho. as­
sumpte, prout a nobis explicata est conjunctira ad influxum per modum causæ
exemplaris, el instrumenti perfectissimi,
quod simul est caput morale beatorum :
prout, sic enim necessario exposcit perfec­
tionem derivandam ad membra, et exem­
plata ; quamvis per illam perfectionem non
influat physice. At quia D. Tho. hæc trac­
tabat modo comprehensivo, et angelieæ
ejus menti conformi ; opus non habuit ad
dearticulalam adeo explicationem descen­
dere ; sed satis illi fuit proponere princi­
pium generale, legitime tamen intelligendum. Ad cujus penetrationem, et veritates
ex illo deducendas attendens, plus conclu­
sit, quam ad veritatem suæ resolutionis
præcisive sumptæ requirebatur : unde non
solum evicit in Christo visionem beatam,
sed adjecit, et superaddidit : Ideo oportuit,
quod cognitio beata in Dei visione consistens
excellentissime Christo homini conveniret :
quia semper causam oportet esse poliorem
causato. Ubi liquet, quod causalitatem
Christi non restrinxit ad peculiarem ali­
quem influendi modum in determinato ge­
nere; sed quod eam porrexerit ad cunctos,
et excellentissimos modos, quibus causât
vel efficienter, vel exemplariter, vel finaliter : quo pacto evidens est debere habere
perfectiones, quæ in membris, et effectibus
relucent, inter quas computanda principa­
liter venit visio beatifica. Si vero discur­
sus D. Tho. applicetur soli causæ efficienti,
adhuc tenet : referendus tamen non est
ad solem visionem beatam Christi, quasi
abstracte, et per se considerata sit causa
effectiva visionis in aliis, ut bene probat
objectio, et non intenderat D. Tho. sed
referri debet ad eandem visionem concretive, et complexe ad suam radicem. Et
sensus legitimus erit Christum ex vi suæ
gratiæ perfectissimæ, et omnium excellentissimæ, de qua dixerat S. Doctor quæst.
7 et 8, esse causam omnium perfectio­
num. quæ ab ipso derivantur in alios :
hujusmodi vero gratiam, ut adeo perfecta,
et excellens inter omnes sit, debere con­
jungi suo ultimo fini, consummarique per
gloriam, seu visionem beatam : atque ideo
ex eo, quod Christus alios perducat in glo­
riam prtedicto. ac perfectissimo causal itatis
influxu, optime colligi, quod Christus
præexistere debuerit in actu beatitudinis

DISP. XVII, DUB. IV.

perfectissimæ, ut D. Thom. verbis supra
D Alta -exponit D. Athanasius Orat. 4 contra
relatis conclusit. Et in hoc sensu objectio
Arianos : sed Christus a primo concep­
facta vires amittit, quippe quæ dirigebatur
tionis momento habuit dignitatem uni­
in visionem præcisive, et solitarie accep­
geniti a Patro : ergo ct gloriam, atque
tam; non vero connexive ad gratiam, quæ
visionem beatam : sicut ex vi ejusdem
visione Dei ultimo consummatur, et per­
consequenti» convincitur habuisse pleni­
ficitur. Quod autem Christus opus habuerit
tudinem gratiæ , et veritatis. Probatur
motione fluida ad influendum instrumensecundo ex communi sententia Patrum,
taliter physice in aliorum bealiludinem,
quorum non paucos allegat Suarez disp.
discursui D. Thom. non refragatur : quia
25, sect. 2. Præsertim vero id docent
sicut ex ejus sententia instrumentum con­
exponentes illud Luc. 2 : Proficiebat sapien­
currit duplici actione : alia prævia, et pro­
tia : observant enim Christum non ita
prie, alia vero ex motione causæ supe­
in se profecisse, quod aliquid a princi­
rioris, ut optime declarant N. Complut,
pio ignoraverit ex his, quæ aliquando
abbrev. in lib. physic, disp. 12, quæst.
scivit : quia a principio hæc omnia cogno­
2 : sic etiam petit duplicem formam, aliam
vit in Deo. Probatur ultimo ratione, qua
permanentem, et aliam transeuntem, sive
D. Thom. supra quæst. 7, art. 1, probavit
per modum motionis, ex quibus illa sup­
existentiam gratiæ in anima Christi. Illa
ponitur ad istam, sicut actio prævia ad
autem licet fuse a nobis expensa disp. 13,
instrumentalem. Unde licet Christus per
dub. 1, potest breviter præsenti assertioni
motionem fluidam influxerit instrumentain hunc modum adaptari ; nam quo ali­
liler physice in alios ; debuit tamen prius
quod principium receptivum est magis
constitui per formam permanentem, quæ
conjunctum principio influenti, eo magis
fuit gratia non utcumque, sed perfecta,
participat ejus perfectionem : sed anima
et consummata actu visionis beatilicæ.
Christi, quæ est capax gratiæ, et beatitu­
44. Inquires, a quo tempore habuerit inci
dinis, fuit Deo illarum principio magis
Christus scientiam beatam ? Resolutionem
conjuncta, quam omnis alia creatura :
hujus difficultatis (quæ revera non spectat
ergo magis participavit gratiam, et beatiper se ad præsentem considerationem
tudinem : atque ideo non solum quantum
circa scientiam Christi quantum ad nu­
ad intentionem, sed quoad durationem :
merum, et præcisive ab aliis circumstan­
habuit igitur gratiam beatitudine consum­
tiis), distulit D. Thom. usque ad quæst.
matam a primo suæ conceptionis momento.
34, ubi agit de perfectione prolis con­
Ad quem discursum reducitur illa ratio,
cept». Sed quia in animo non habemus
quam D. Thom. expendit quæst. 34,
hisce disputationibus pertingere ad quæsart. 4, ut constat ex ipso S. Doctore se
tionem illam; ne proposita difficultas indereferente ad quæst. 7. Recolantur, quæ
cisa penitus relinquatur, respondemus ani­
diximus loco citato.
mam Christi semper habuisse scientiam
item Et si ulterius inquiras, quam certitudibeatam a primo conceptionis momento.
^b5· nem habeat hæc conclusio ? Respondetur
Sic D. Thom. quæst. cit. art. 4, et om- d.tw
Hjàj. cum Suarez ubi supra, veritatem hanc
nes Theologi tam in præs. quam infra
non esse immediate de fide, nec ejus
quæs. 34, et omnes Scholastici in 3, dist.
oppositum esse hæresim, ut quidam cen14. Et probatur primo ex Scriptura, quæ
suerunt : quia Scripturæ testimonia, quæ
hanc veritatem haud obscure significat :
pro illa expendi solent, non sunt adeo
nam Ps. 64 dicitur : Beatus, quem elegisti, ps.«
manifesta, ut nequeant aliter explicari :
el assumpsisti : quod de humanitate
aliunde vero circa hoc nec adest Ecclesiæ
Christi intelligit D. Aug. ibidem, signidiffinitio satis aperta : et quamvis plures
ficans conjunctam fuisse beatitudinem
Patres id doceant, non tamen omnes. Sed
cum assumptione ; cum ergo assumptio
tamen existimamus hanc veritatem esse
humanitatis fuerit a primo Incarnationis
adeo certam, ut oppositum sit non solum
momento ; sequitur , quod etiam fuerit
temerarium, sed etiam erroneum, et hæ­
béatitude, seu visio beatifica. Deinde Joan, jomi
resi proximum. Primum constat : quia
l dicitur : Vidimus gloriam ejus, gloriam
|
sic docent omnes Scholastici, et Theologi,
quasi unigeniti a Patre, plenum gralix, et
I
i veritatis. Quibus verbis significatur gioI
nullo excepto, quem viderimus, aut scia­
mus, Secundum etiam liquet : quoniam
riam fuisse quasi proprietatem dimananI tem ex dignitate unigeniti a Patre, ut
ï<
Scripturæ testimonia, adjuncta expositione
Patrum, et communi Doctorum Catholicoexponit
1
ί
Salmant. Curs. theolog. tom. XV.

49

rum consensu, atque intelligentia, suffi­
ciunt ad earn certitudinem adstruendam,
quod contrarium erroneum sit, et parum
ab hæresi distans. Videatur Cano lib. 12
de locis cap. 14, ubi rem accurate versat,
et Erasmum refellit, qui dubitavit circa
istam veritatem. Videatur enim Bellarminus lib. lib. 1 de anima Christi cap. 1
et 8, ubi confutat Lutherum, et alios hæreticos illam negantes.
45. Occurrit tamen adversum eam com- Difficilis
munis, et difficilis objectio (alias vero, quæ Ejecti»,
levissimæ sunt, duximus omittendas), quæ
potest ita proponi : summa tristitia nequit
coexistere in eodem subjecto cum summa
delectatione ; sed Christus in aliquo tem­
pore, passionis scilicet, habuit summam
tristitiam : ergo non semper habuit sum­
mam delectationem, quæ ad visionem
beatificam necessario consequitur : atque
ideo non omni tempore habuit scientiam
beatam. Utraque consequentia legitime
infertur ex præmissis. Minor vero constat
ex Scriptura, Math. 26 : Tristis est anima Matt.ec
mea usyue ad mortem. Luc 22 : Factus in Lue. 2.’.
agonia prolixius orabat. Quo vehemens
tristitia, et afflictio non solum fuit in ap­
petitu sensitivo Christi (ut quidam ad elu­
dendum difficultatem ausi sunt exponere),
sed vere affecit etiam voluntatem ipsius, ut
constat ex Epist. Agathonis Papæ relata in Agalto
Papa.
sexta Synodo act. 4, et epist. Sophroniirelata Sophro
in eadem Synodo act. 11, et ex Edicto mus.
Constantini approbato a Leone secundo,
quod refertur in prædicta Synodo act. 18,
et est communis intelligentia Patrum.
Major denique probatur tum ex Philosopho
sic docente 1 Ethic, cap. 14. Tum ra­
tione, quia summa tristitia, et summum
gaudium licet sint extrema positiva, et
contrarie tantum opponi videantur, inclu­
dunt tamen virtualem contradictionem (ut
sæpe alias contingit in pluribus contrariis)
tristitia enim est actus per modum reces­
sus, et fngæ; gaudium vero per modum
accessus, et prosecutionis : unde sicut
repugnat idem mobile moveri per se simul
sursum, et deorsum ; sic repugnat, quod
eadem voluntas afficiatur simul summo gau­
dio, et tristitia summa. Et ipsa experientia
compertum est, quod delectatio diminuit,
aut etiam evacuat tristitiam circa idem,
vel aliud objectum : quare cum tristitiam
circa aliqua objecta pellere volumus, ani­
mum applicamus aliis rebus, quæ delecta­
Corn mu­
tionem, et gaudium afferant.
ms res*
In diluendo hanc difficultatem variant poüiio.

50

DE INCARNATIONE

Auctores, pluresque dicendi modos refert, I voluntaria, ül Irislilmm uauwis,· licet fuerit
et refellit Godoi disp. 32, a num. 24. tied ' voluntaria in ordina ad finem, qui est re­
I
quia censemus id studii genus non mul- ■ demptio humani generis,
tum prodesse, taciliusque impugnari falsa. ’
46. Nihilominus hæc doctrina, quæ est Dilliti-t
quam confirmari vera; breviter respondere communis inter Thomistas, animum, utl’fadW
biU» r<q
curabimus. Communis itaque ad commu­
verum lateamur, non quietal ; quoniam ponsie-j i
nem hanc difficultatem responsio est, quod præeise curat vitaro conlrarietatom, aut nis.
licet gaudium, et tristitia circa idem om- ! contradictionem, quam gaudium, et tris­
nino objectum nequeant in eodem subtitia habent ex pario objecti; sed non
jecto coexistere : implicat enim, quod idem ! alien dit ad. conlrariolatem , aut contra­
omnino objectum moveat simul ad gau- ' dictionem, quæ illis convenit in modo
dium, et tristitiam·, sicut et quod simul ; afficiendi subjectum, et quæ minus conci­
apprehendatur conveniens, et disconve- ■ liari posse videtur. Nam summum gau­
niens subjecto : nihilominus nulla repu­ dium vehementer dilatat naturam, tristignantia est in eo, quod in eodem subjecto :i tia vero summa illam vehementer comexistant tristitia et gaudium, circa diversa iI primit : eandem autem naturam his allec­
objecta, vel circa objectum materialiter 1 tionibus simul moveri, licet erga objecta
idem, et formaliter diversum : quia hæc j diversa, non minus contradictorium appa­
diversitas objectiva tollit contradictionem, j ret, quod idem mobile moveatur simul
quæ inter eos affectus reperireiur, quippe 'i motu sursum et motu deorsum in or­
dine ad diversos terminos. Unde ut objec­
qui non sunt de eodem, et secundum idem.
tio supra facta recte expendit, ipsa expe­
Potestque id declarari exemplo aliorum
contrariorum : nam etsi non contingat ha­ rientia probal, quod gaudium circa unum
bere amorem, et odium ejusdem omnino i objectum, præsertim ubi ingens fuerit,
objecti, nec fidem, et scientiam circa ob­ excludit tristitiam non solum circa idem
objectum, sed etiam circa alia, atque absojectum omnino' idem : tamen optime co­
hærent prædicii actus vel circa diversa ! lute. Unde Philosoph. loco in objectione Arislo:
simpliciter objecta, vel circa objectum, quod ; citat, dixit : Voluptas autem contraria, et
licet materialiter, et in esse rei sit unum, I quævis etiam, modo sil vehemens, pellit do­
tamen formaliter, et in esse termini est lorem. Et D. Thom 1, 2, quæst. 35, art. d.TIi
multiplex. Summa autem tristitia, et sum­ 4 ad 3, inquit : Dicendum quod etsi non
mum gaudium in Christo non primo illo omnis tristitia contrahetur omni delecta­
tioni secundum speciem (nempe ex parte
modo, sed hoc posteriori se habuerunt :
nam summum gaudium illi erat de Deo objecti) tamen quantum ad effectum contra­
viso, quin et de mortis suæ convenientia hatur : nam ex uno confortatur natura ani­
malis, ex alio vero quodammodo molestatur.
ad gloriam Dei, ,et proprii nominis exal­
tationem : sed summa tristitia illi erat de Quæ est contrarietas ex parte subjecti,
ejusdem mortis disconvenientia ad suam sive ex opposito modo illud afficiendi. Cum
natiiram humanam secundum se, et de pec­ ergo in anima Christi fuerit summum gau­
dium, quale ad visionem Dei, in gradu
catis hominum ut Dei gloriae, et suæ re­
demptioni contrariis : quæ fuerunt objecta itaque excellentissimo , consequebatur ;
vel entitative, vel saltem formaliter in non apparet, qualiter in eadem anima re­
esse objecti satis diversa. Unde nulla fuit liquerit locum ad summam tristitiam,
contradictio in eo, quod Christus simul quam repræsentant illa verba : Tristis est
habuerit summam tristitiam, et summum anima mea usque ad mortem: quamvis hæc
gaudium circa objecta adeo distincta, et tristitia dicatur fuisse circa diversum forma­
cum diversis adeo motivis. Quam respon­ liter objectum. Diversitas itaque objectiva,
sionem eo magis veram censemus, quo quam communiter assignant Thomistæ,
D.Tboni. expressius traditur a D. Thom. infra quæst.
non plane evacuat difficultatem objec­
15, art. 6 ad 3, his verbis : Dicendum,
tam. Præsertim quia si ad id sufficeret,
quod nihil prohibet aliquid esse contrarium summum gaudium, et summam tristi­
voluntati secundum se, quod tamen est co­ tiam in Christo componeret absque ullo
litum ratione finis, ad quem ordinatur : miraculo, et sine aliqua præternaluralisicut medicina amara non est secundum se tate : sic enim cohærent amor, et odium,
volita, sed solum secundum quod ordinatur assensus, et dissensus, fides, et scientia
ad sanitatem. Et hoc modo mors Christi, et circa objecta distincta, ut satis ex se cons­
ejus passio futi secundum se considerata in- tat. Quod, autem in Christo simul fuerint
summum

DISP. XVII

‘1

summum gaudium, ot summa tristitia non
contingit absquo insigni miraculo.
Aüilid
Propior huc addomlum communi rosp
ItgUicu ponsioni censemus summum gaudium,
ot summam tristitiam in Christo habuisse
non §olum diversitatem ex pario objecti,
qua excluserunt conlrarie.tatem specificam;
sed diam ex parte subjecti, qua excluse­
runt coutrarietalem subjectivam, sive ex
pario modi afficiendi. Non quidem, quia
sola voluntas fuerit subjectum gaudii, et
solus appetitus sensitivus subjectum tristilite, ut Aureolus, et quidam alii apud Capreol. in 3, diet. 16, quæst. unica, art. 2,
falso existimarunt : oppositum enim aperte
docent Patres in sexta Synodo, ut objectio
recte expendit. Sed quia in rationali volun­
tate, et in anima eam radicante considerandæsunt pars superior, et pars inferior :
non quæ realiter differant, sed quæ distin­
guuntur quoad munera, ut cum D. Thom.
explicant N. Complut, in lib. de anima
disp. 18, quæst. 2 ; nam pars superior est
anima cum suis potentiis, secundum quod
attendit æternis, et per comparationem ad
illa : pars vero inferior est eadem anima,
prout exercet rationem formæ, et compa­
ratur ad temporalia. Connaturale autem ip­
sis est ob earum colligationem, et sym­
pathiam, quod affectiones unius derivantur
ad aliam, et e converso : unde gaudium
partis superioris descendit ad inferiorem, et
tristitia inferioris ad superiorem ascendit.
Sed tamen hæc divinitus impediri queunt,
ut superioris delectatio non participetur in
inferiori; et similiter inferioris afflictio, aut
tristitia non redundet ad superiorem. Et ita
contigit in Christo : nam summa ipsius tris­
titia affecit quidem ipsum secundum partem
inferiorem, non autem attigit superio­
rem, in qua erat beatus, ut optime obser^•“•vatCajetan. infra quæst. 46, art. 7, sed
. summum gaudium affecit illum secundum
partem superiorem, at non descendit ad in­
feriorem, in qua erat afflictio, quia derek*· liquit ipsam, cujus sunt illæ voces Matth.
27 : Deus, Deus meus, ut quid dereliquisti
me? Unde Christus agebatur simul illis af­
fectionibus non solum in ordine ad diversa
objecta, ut supra explicuimus, sed etiam
I
secundum diversas portiones, aut partes
subjectivas, ut modo declaramus. In quo
non major apparet repugnantia, quam in
eo, quod idem mobile secundum unam
partem moveatur sursum, et secundum
aliam deorsum. Et juxta hanc doctrinam
respondetur ad objectionem, quod licet

DUB. IV.

.il

summum gaudium exclqdat summam Ipislitiarn circa idem, aut diversum objectum
a subjecto secupdum eandem partem; non
lumen necessario secundum diversam :
quia Ocri divinitus potest, quod gaudium
unius non redundet ad aliam, et quod non
communicent in affectibus adeo differentihqs, Probationes autem in contrarium de­
sumpta; ex Philqsopho, ex ratione, et
experientia optimæ sunt ad persuadendum
assumptum juxta connaturalem rerum exi­
gentiam, secundum quqm una pars trahit
aliam ad participandum eundem effectum.
Sed possunt res aliter a Deo disponi : si­
cut dispositum est, quod Christus fuerit
beatus secundum animam, et non esset se­
cundum corpus : et hac dispositione sup­
posita, rationes illæ minime convincunt.
Desumiturque hipe responsio ex D. ffhom. D.Tbom
infra quæst. 46, art. 8 ad 1, ubi ait ; Di­
cendum, quod gaudium fruitionis non con­
trahatur dolori passionis, quia nop sunt
de eodem. Nihil autem prohibet contraria
eidem inesse non secundum idem. Et sic
gaudium fruitionis potest pertinere ad su­
periorem pariem rationis per prqphum ac­
tum : dolor autem passionis secundum suum
subjectum.
47. Sed objicies primo cum Suarez disp. Objec­
38, sect. 3,1 Dico quarto, Christum secun­ tio.
dum partem superiorem habuisse summam
tristitiam : ergo hac via salvari nequit, quod
habuerit summum gaudium. Probatur an­
tecedens : quia contristari de peccatis, et
perditione hominum, quatenus sunt contra
gloriam Dei, pertinet ad partem animæ
superiorem, qua attendit æterna :. nemo
autem negabit Christum habuisse hujus­
modi tristitiam, ut ^umma ejus charitas
persuadet. Objicies secundo ex dpetrina nos­ Alia.
tra inferri, quod Christus conjunxerit sum­
mum gaudjum, et summam tristitiam abs­
que miraculo : quod est contra communem
Theologorum sententiam, qui eam con­
junctionem ut valde miraculosam admit­
tunt. Sequela ostenditur : quia naturaliter,
et absque miraculo fieri potest, quod mo­
bile secundum diversas partes moveatur
contrariis motibus : ergo et quod gaudeat
secundum unam, et tristetur secundum
aliam : sed hoc modo explicamus conjunc­
tionem summi gaudii, et summæ tristitiæ
in Christo : ergo nullum in ea conjunctione
intervenit miraculum.
Ad primam objectionem respondetur ne­ Sûhilur
gando antecedens. Ad cujus probationem prima·
dicendum est eum Cajet, ubi supra § Ad

DE INCARNATIONE.

evidentiam excessive procedere : probat
enim (si quid valet) sub eadem forma, quod
beati in patria habeant tristitiam de pecca­
tis hominum : quia opponuntur bono di­
vino : id vero falsum est, et contra com­
munem sententiam. Idem itaque contigit
in Christo quantum ad pariem superiorem,
secundum quam erat beatus. Et ratio est
eadem utrobique : nam licet omnes beati
displiceant de peccatis, et ipsa reprobent ;
hæc tamen displicentia non est tristitia :
quia hæc supra illam addit depressionem,
et molestiam naturæ, quæ affligitur : quod
nec in beatis absolute, nec in Christo quan­
tum ad partem superiorem ex suppositione
beatitudinis potuit habere locum ; cum
nuliam secundum hujusmodi rationem ex
peccatis hominum depressionem habuerit,
sed potius summam conformitatem cum
Diluiiar voluntate Dei ea permittentis. Ad secundam
seconda
----- negamus sequelam intellectam de omni
miraculo tam præsupposilive, quam de
formali, et immediate se habenti : nam
licet ex suppositione, quod summum gau­
dium partis superioris non redundaverit ad
inferiorem, et hujus afflictio superiorem
non attigerit, potuerint absque novo mi­
raculo in eodem supposito conjungi (quod
præcise evincit sequelæ probatio) : nihi­
lominus quod ea redundantia, et commu­
nicatio impedita fuerit conira connaturalem
earum partium consensionem, miraculum
fuit : unde conjunctio summi gaudii, et
summæ tristitiæ in Christo non contigit
absque miraculo, saltem præsuppositive :
sicut proportionabiliter accidit in conjunc­
tione status comprehensoris, et status via­
toris in eodem Christo. Unde D. Thom.
quæst. 46, art. 8, eandem fere difficultatem
sibi objiciens respondit : Ad secundum di­
cendum : quod illud verbum Philosophi ha­
bet veritatem ratione redundantis, quæ na­
turaliter fit ab una potentia in aliam. Sed in
Christo non fuit. Ubi totum miraculum hu­
jus conjunctionis revocat ad impedimentum
redundantiæ vel gaudii, vel tristitiæ, aut
doloris ab una in alteram partem.

Resolutio dubii quantum ad scientiam per
se infusam.
48. Dicendum est secundo animam
Christi habuisse scientiam per se infusam,
D.Thom. et distinctam a scientia beata. Sic D.
Thorn, in pnesent. art. 3, et omnes comSecunda
conclu­
sio.

muniter Theologi, si paucos ex antiquiori­
bus excipiamus quos dabimus num. 53. Ut
autem hanc assertionem probemus, quod a
legitimo sensu, in quo procedit, majori ex
parte dependet, duo breviter præmittenda
sunt. Primum illud diei infundi, aut infu­ Nou l
sum alicui subjecto, quod ei acquiritur
non ipsius industria, vel actibus, sed ab
extrinseco alterius agentis superioris in­
fluxu. Idque dupliciter contingere potest :
uno modo per accidens, quando videlicet
perfectio est propriis viribus comparabilis ;
sed tamen, non expectata subjecti indus­
tria. ab extrinseco inducitur : quo pacto
scientiæ naturales ejusdem rationis cum
nostris communicatæ fuerunt Adamo a
principio, ut sentiunt communiter Theo­
logi cum D. Thom. 1 p. quæst. 94, art. 3.
Allero modo per se, nempe cum perfectio
vel propter modum illud attingendi supe­
rat virtutem subjecti, et sic per se petit,
quod si eidem communicetur, sit ex in­
fluxu extrinseco Dei superioris agentis :
qua ratione fides, charitas, dona Spiritus
Sancti, et similes habitus dicuntur per se
infusi. Ubi autem scientia per se infusa
infunditur in prima rei productione, voca­
tur etiam indita, ut Cajetan. observavit in
art. 3, et parum, aut nihil refert ad dubii
resolutionem. Difficultas ergopræsens pro­
cedit non de scientia perse acquisibili, quæ
per accidens potest infundi (de qua dice­
mus a num. 55), sed de scientia per se in­
fusa, quæque nequeat comparari subjecti
industria.
Secundum possibilem esse scientiam per Notai,
se infusam distinctam a scientia beati­
fica : quod facile ostenditur ex diversitate
objectorum, et modo illa attingendi. Licet
enim utraque scientia conveniat in eo,
quod attingant objectum excedens faculta­
tem naturalem intellectus creati, et secun­
dum istam rationem utraque generali ra­
tione dicatur per se infusa; nihilominus
sub hoc generali conceptu habent plura,
in quibus distinguantur. Nam scientia
beata attingit Deum immediate, et ex eo in
ratione causæ, et speciei mediate extendi­
tur ad creaturas : sed potest dari alia scien­
tia, quæ attingat immediate creaturas per
proprias earum species, et per easdem
creaturas, sicut per effectus ducat in Deum.
Quemadmodum enim creaturæ possunt
considerari vel in causa, vel in se : ita.
etiam possunt cognosci vel in causa per
ejus speciem; vel in se per proprias caium
species : quippe unumquodque se habet ad
esso

DISP, XVII, DUB, IV.

esso sicut a<l cognosci. Possibilis itaque
est scientia infusa, quæ a beata distingua­
tur : et cujus naturam sufficiat modo rudi
Minerva insinuasse : nam exactiori ejus
notitia? tam ex parte objecti, quam ex
parte modi attingendi illud, deservit disp.
18. De hac igitur scientia procedit nostra,
et communis conclusio, qffirmans fuisse in
Christo scientiam per se infusam, distinc­
tam a scientia beata.
FttJiEt probatur ratione D. Thom. nam de­
likrtio- cuit quod anima Christi a Verbo assumpta
»&· non maneret imperfecta : sed imperfecta
maneret, si non habuisset scientiam per se
infusam, et a beata distinctam : ergo ha­
buit hujusmodi scientiam. Probatur mi­
nor : quia omne quod habet potentiam ad
aliquam formam, est imperfectum, dum
non reducitur ad actum talis forma? ; sed
anima Christi a Verbo assumpta habuit
potentiam ad scientiam per se infusam :
ergo maneret imperfecta, si non habuisset
prædictam scientiam. Minor hujus secundi
syllogismi ostenditur : quoniam propria
hujus scientiæ ratio sita est in eo, quod in
omnia objecta creata ducatur per proprias
eorum species, ut proxime explicuimus :
sed anima Christi Verbo unita habuit po­
tentiam ad hujusmodi species ; siquidem
intellectus humanus est in potentia ad
omnia intelligibilia, ut docet Philosopb.
3 de anima, text. 8 ; ergo anima Christi
habuit potentiam ad scientiam infusam.
Quod magis confirmat D. Thom. nam juxta
D. Ai- sententiam D. August, lib. 11 de Civitat.
pens.
cap. 7, a Theologis communiter receptam,
duplex in Angelis distinguitur cognitio :
una matutina, qua cognoscunt res in verbo,
sive in essentia Dei clare visa ; et altera
vespertina, qua cognoscunt res in propria
natura per species sibi inditas : sed anima
Christi Verbo unita non est minoris digni­
tatis, nec inferiori luce perfusa, quam An­
geli : ergo oportet, quod præter scientiam
beatam, qua vidit Deum, et res in Deo,
habuerit scientiam infusam, sive inditam,
per quam cognoverit res in propria natura
per species intelligibilis sibi inditas, et
sibi proportionatas : aliter enim imper­
fecta, et minus perfecta, quam Angeli re­
linqueretur.
^9.
perfectiorem autem intelligen!» fri- .
"’"tiam discursus D. Thom. et exclusionem
lanobjectionum, quæ contra illum formari
queunt, observandum est, quod licet
S. Doctor expresse non recensuerit lumen
vel habitum, quæ se tenent ex parte po- ]

53

tentiæ intellectiva?, sed solum meminerit
specierum inteliigibilium se tenentium ex
parte objecti : nihilominus inde colligendum
non est habitum scientificum (ut quidam
colligunt) non esse aliquid distinctum ab
speciebus intelligibilibus ; vel D. Thomam
diminute processisse, dum ad solas species
attendit. Hæc, inquam, minime inferun­
tur. Non primum : quia habitum scientiæ
esse simplicem qualitatem distinctam ab
speciebus supponebatur a S. Doctore ex
doctrina a se tradita 1, 2, quæst, 54. art.
4, et opus non habuit eam repetere. Unde
contra ejus mentem violenter ageret, qui
ex hoc loco colligeret oppositum. Nec
I etiam secundum : nam habitus per se lo­
quendo, et nisi aliud obstet, comitatur spe­
cies, ut eas ordinet, et præstet potentiæ
facilitatem ad attingendum objecta, quæ
per species repræsentantur : aliter enim
intellectus non maneret adæqtfate per­
fectus ad utendum speciebus. Unde eodem
discursu, quo D. Thom. probavit explicite
infusionem specierum , probavit etiam
æquivalenter scientiæ, sive habitus com­
municationem : et opus non habuit du­
cendi ad magis expressam ejus mentio­
nem. Quin illam, et suam mentem satis
manifestavit in confirmatione , duplicem
in Christo distinguens scientiam per ana­
logiam ad duas Angelorum cognitiones,
matutinam , et vespertinam : hæ enim
magis significant habitus, quam species,
ut de se constat.
50. Deinde observandum est plures of­ ülterior
­
fendisse in illa propositione toties a D. exposi
tio.
Thom. assumpta, quod anima Christi erat
in potentia ad omnia intelligibilia cognos­
cenda; quæ in nullo vero sensu videtur
exponi posse. Nam si exponatur de poten­
tia naturali, ut quidam volunt; destruit
discursum D. Thom. extendentis scien­
tiam de qua loquitur, ad mysteria gratiæ,
ut evidenter constat ex quæst. 11, art. 1
et 4, ubi se refert ad præsentem art. 3 ;
nam cognitio mysteriorum gratiæ non cor­
respondet naturali intellectus virtuti, sed
potentiæ obedientiali. Si vero explicetur
de hujusmodi obedientiali potentia, ut ex­
ponunt Suarez in Comment, hujus art. et Suarez.
Godoi disp. 32, § 5 ; non minus evertit Godoi.
discursum D. Thom. qui se etiam exten­
dit ad objecta naturalia, sive potentiæ
naturali correspondentia, ut liquet exemplo
intellectus agentis, quo utitur, et magis
constat ex quæst. 11, art. 1, ubi ait :
Sicut prius dictum est (hac videlicet quæst.

51

DF. INCARNATIONI’

9. ut constat ex margine) cônvlMm fuit,
iit αηιιηά Chrisli omnino esset per hoc, quod
omnis rjus polenlidlitas sil reducia ad ac­
tum. Èt postea : ftMttfderahdum e.d, quod
in anima Christi, sicut in qualibet creatura,
consideranda est duplex potentia passiva,
naturalis videlicet, et obediential is. Ac
tandem : Utraque autem potentia animx
Chrisli fuit reducia in actum secundum hanc
scientiam divinitus inditam. Unde ambo
dicendi modi sunt diminuti, et nec discur­
sui, nec intentioni S. Ductoris cohærent.
Quare dicendum est cum Cajetano in Com­
mem. hujus art. D. Thomam loqui de
utraque potentia naturali, et obedientlali,
vel de communi ratione potentiæ ut ad
illas coutrahabili; ut sensus sit intellectum
humanum Christi fuisse in potentia natu­
rali ad objecta naturalia in se ipsis co­
gnoscenda; et rursus ratione unionis hy­
postatic®, et gratiæ consummate fuisse in
potentia obedientlali ad cognoscendum
mysteria gratiæ in se ipsis : et consequen­
ter intellectum Christi mansurum imper­
fectum, nisi ad hæc omnia se extenderet :
quia potentia ad aliquem actum manet
itoperfecta, quandiu illi non Conjungitur.
Unde a contrario sensu recte colligitur J
animam Christi habuisse scientiam utrique potentiæ correspondentem : decuit !
enim, quod non maneret imperfecta.
Objec­
Nec refert, si opponas potentiam natu­
tio.
ralem intellectus sufficienter* reduci ad ac­
tum per species productas virtute intellec­
tus agentis, qui habet rationem agentis
naturalis respectu possibilis, et qui in ipso
Christo produxit species, ut infra videbi­
mus disp. 22, dub. i; ergo vel D. Thom.
non loquitur de potentia naturali animæ
Chrisli; vel falsum asserit, et minus recte
pro sua resolutione affert doctrinam Phi­
losophi loquentis de intellectu agente.
SalisfaC’
Hoc, inquam, non refert : quia in intel­
lio.
lectu humano distinguenda est duplex po­
tentia naturalis, vel duplex ratio ejusdem
naturalis potentiæ : altera, qua homo pro­
prio labore, ac ministerio sensuum, et
abstractione intellectus agentis petit reduci
ad actum cognitionis quidditatuin mate­
rialium : altera vero, qua substantias spi­
rituales potest in se ipsis, sive per proprias
species cognoscere, sicut contingit in aniirtabus separatis. Licet autem prior poten­
tia sufficienter reducatur ad actum per
species causatas per intellectum agentem,
et per cognitionem eidem potentiæ poten­
tiæ naturali correspondentem : tamen pos-

levior potentia nequit per hujusmodi species
ad actum sibi proportional um reduci; sod
eget speciebus inditis, quæ a solo Deo pro­
ducuntur. quæque deserviunt tum ad co­
gnoscentium substantias separatas, tum ad
cognitionem independentem a phantasma­
tibus. Quam doctrinam, et distinctionem
sufficiat modo insinuasse : nam de his
j
plenius dicemus in sequentibus, agentes
;
de scientiis Christi, et modo, et objectis
earum in speciali. Congruum tamen erit
j
subjicere testimonium D. Thom. in opusc. D.Tlm
2, cap. 116, quod satis firmat promissam
distinctionem. Agens ita 8. Doctor do
scientia Christi ait : Convenienter autem
prxter cognitionem, qua Dei essentiam tidet, triplex alia cognitio est ei attribuenda.
Una quidem experimentalis. sicut in aliis
hominibus, in quantum aliqua per sensus
cognovit, ut competit naturæ humanæ. Alia
vero divinitus infusa ad cognoscendum om­
nia illa, ad qux naturalis cognitio hominis
se extendit, vel extendere potest. Conveniens
enim fuit, ut humana natura a Dei Verbo
assumpta in nullo a perfectione deficeret,
·
ulpole per quam lota humana natura reS*
;
lauranda esset. Eslaulem imperfectum omne,
|
quod in potentia exislit, antequam reducatur
ad actum. Intellectus autem humanus est in,
potentia ad inlelligibilia, qux naturaliter
homo intelligere potest. Omnium igitur ho­
rum scientiam divinitus anima Chrisli per
species influxas accepit per hoc, quod lota
potentia intellectus humani fuit reducta ad
actum. Sed quia Christus secundum huma­
nam naturam non solum fuit reparator humanx naturæ, sed et gralix propagator :
afficit ei etiam tertia cognitio, qux plenis-1
sime cognovit, quidquid ad mysteria gratiæ
potest perlinere, qux nrtluralcm hominis co­
gnitionem excedunt. Quo 10Co manifestum
est, quod D. Thom. praeter scientiam bea­
tam, et præter scientiam exporimontalem,
constituit in Christo duas scientias per se
infusas : unam supernaturalem, qua cogno­
vit mysteria gratiæ : et aliarn naturalem,
qua cognovit omnia illa, ad quæ naturalis
hominis cognitio se extendit, vel exten­
dere potest : inter quæ computantur subs­
tanti® separate, et alia, quæ subterfugiunt
vires scientiæ experimentalis, sive minis­
terio sensuum acquisite.
51. Ex quibas fit primo assertionem nos­ Corolla­
tram, propositam num. 48, licet in genere ria cx
procedat circa scientiam Christi per se in- d.tlSw.
fusam, complecti reipsa hujusmodi duas
scientias, quas proxime distinximus : aliam
supernaturalem

DIRI’. XVII, DÜB. IV,

supernaturalem ad omnia mysteria gratiæ,
et ad cætera objecta ox supernttttlrnli molivo : alteram vero naturalem ad substan­
tias separatas, et end era objecta naturali
modo proprio substantiarum separatarum,
sive independenter a phantasmatibus, ut
proporlionabilitor contingit in animabus
extra corpus; licet hæc scientia in Christo
fuerit perfectior, quam in Angelis, ut tra­
dit 1). Thom. quæst. 20 de veritat. art. 8,
ubi do hac scientia indita naturali agens
inquit : Habuit ergo Christus hanc perfec­
tionem, ul per scientiam sibi divinitus infu­
sam res in propria natura cognosceret mullo
fortius, quam homo in statu innocentias , vel
Angeli secundum cognitionem naturalem.
Sequitur secundo potentiam, sive capaci­
tatem, animæ Christi ad cognoscendum,
de qua loquitur D. Thom. et pro qua ex­
plicanda hæc adduximiis, non esse deter­
minate naturalem, hec determinate obedientialem; sed vel utramque complecti,
vel ab utraque præscindere. importando
communem conceptum potentiæ passivæ
tam ad cognitionem, quam ad species eidem
correspondents, ut num. præced. cum
Cajctano explicuimus. Sequitur tertio scien­
tiam naturalem Christi, de qua proxime
diximus, fuisse per se inditam Yon solum
quoad species, sed etiam quoad habitum.
Hoc corollarium nori admittit Godoi disp.
cit. § 6, a num. 112, ubi docet vel non
dari talem habitum, vel esse per accidens
infusum. Sed probatur satis efficaciter :
tum quia species non aliter per se loquendo
comparantur, quam virtus, sive habitus,
ciii deserviunt, ut supra num. 49, agentes
in communi de scientia per sè infusa di­
cebamus : ergo si Christo fuit communi­
cata scientia naturalis per se infusa quoad
spedies, ut hic Auctor concedit; idem de
eadem scientia quoad habitum dici debet.
Tum etiam quia anima Christi per scien­
tiam naturalem inditam cognovit ad ins­
tar Angelorum, ut perdoctus ille Auctor
se explicat : sed Angelis non soluin infunduntur species naturales, sed etiam
habitus, tam ab speciebus, quam ab eorum
intellectibus distincti, ut ex professo os­
tendimus tract. 12, disp. 2, dub. 4, § 2;
ergo idem in Christo dicendum est.
52. Sed oppones cum Godoi : nam
solus ille habitus est, et dicitur per se
infusus, qui per se requiritur ad substan­
tiam operationis : ubi enim operatio se­
cundum se considerata, et præscindendo
a modo vel facilitatis, vel perfectionis

55

I sufficienter præcon tinctu r in potentia ; sicut nullus habitus ad substantiam talis
operationis requiritur, sic etiam nullius
infusio per se ad eandem desideratur. Sed
anima Chrisli cum solis speciebus inditis
habuit sufficientem potentiam proximam
ad cognitionem naturalem eisdem specie­
bus correspondentem, et quoad substan­
tiam consideratam : sicut generaliter lo­
quendo ad quoscumque actus naturales
pnescindendo a modo facilitatis, et per­
fectionis, sufficit naturalis potentia. Ergo
vel in anima Chrisli non fuit habitus na­
turalis scientiæ inditæ, distinctus ab spe­
ciebus ; vel si extitit, non fuit infusus per
se, sed solum per accidens.
Bespondetur hac objectione nihil contra Dissoivinostram doctrinam evinci : quia non agi- ,or’
mus de actu intellectionis generice ac­
cepto, cui sic sumpto sufficienter corres­
ponde! potentia intellectiva cum speciebus :
sed agimus de actu scientifico secundum
speciem considerato : quo pacto addit
specialem rectitudinem supra conceptum
communem intellectionis, nec ab ea præscindere valet, sicut neque a propria spe­
cie : unde illam etiam præsupponere debet
ex parte principii. Intellectus autem crea­
tus sibi relictus non habet hujusmodi
rectitudinem, sed ab ea distinguitur :
identificare enim sibi propriam rectitudi­
nem soli Deo convenit : quocirca aliquid
addendum est intellectui creato, ut possit
actum scientilicum elicere : præserlim
cum actus intellectionis secundum se, et
actus scientiæ importent diversas rationes
formales objectivas, quæ diversis princi­
piis proximis correspondeant. Interest
autem discriminis, quod licet illud per®
fectionis additamentum conveniat intel­
lectui creato ex influxu agentis superio­
ris : nihilominus in nobis datur intellectus
agens, ex cujus influxu potest intellectus
possibilis et species acquirere, et habitus
scientificos per actuum repetitionem com­
parare : unde in nobis non requiritur ha­
bitus inditus, vel infusus ad eliciendum
actus scientiæ naturalis; sed si infunditur,
est per accidens, ut objectio bene probat.
Sed quia in Angelis non datur intellectus
agens ; opus est, quod rectitudo eorum
intellectibus superaddita ad eliciendum ac­
tus scientificos sit ex influentia divini
luminis : unde sicut habent species non
per se acquisibiles, sed per se infusas, sic
etiam de habitibus, et virtutibus earum
potentiis superadditis dicendum est. Scien*

DE INCARNATIONE

tia autem naturalis, quam modo Christo
tribuimus, convenit ipsi ad modum An­
gelorum : quia et substantias spirituales
attingit, et independenter a phantasmati­
bus. Quare non est per se acqnisibilis, sed
perse infusa, et requiritur necessario ad
speciem actuum, quos elicit, ut in Ange­
lis etiam contingit. In hoc itaque sensu
vel distinguendo, vel omittendo praemis­
sas objectionis, negamus absolute conse­
quentiam : quia licet intellectio secundum
se non exigat habitum scientiæ, sed suf­
ficienter intellectui correspondent : actus
tamen scientiæ illum requirit ob rectitu­
dinem, quam intellectui addit : et aliunde
talis habitus nequit acquiri virtute intel­
lectus agentis, sed produci precise valet
ex influentia divina, ut in Angelis etiam
contingit, et ostendimus, loco cit. quem
lector omnino recolat.
Opinio
53. Contrariam principali assertioni proasser­
tioni positæ num. 48, tuentur sententiam Alencontra­ sis 3 p. quæst. 13, membro 1 et 2. D.
ria.
Alésais. Bonavent. in 3, dist. 1 4, art. 3, qutest. 1,
D. Dona et plures Nominalium eodem loco, quia
reot.
Motiva. vel non admittunt scientiam infusam in
Christo distinctam a beata, vel dicunt
solum fuisse per accidens infusam. Quod
solet communibus argumentis suaderi :
tum quia repugnat eandem rem terminari
duplici termino, aut figura : ergo pariter
repugnat eundem intellectum terminari
duplici cognitione et specie. Tum quia
scientia infusa est imperfecta comparative
ad beatam, atque ideo debet excludi per
istam, ut de fide, et scientia communiter
dicitur : cum ergo certum sic Christum
habuisse scientiam beatam, sequitur quod
non habuerit scientiam infusam. Tum
quia intellectus creatus nequit simul plura
intelligere : cujus oppositum sequeretur, si
Christus habuisset tot cognitiones, quot ei
tribuimus.
Eorum
Sed in his, et similibus diluendis non
débilitas.
duximus immorandum : primo quia satis
facilia et debilia sunt. Secundo quia eorum
vis evidenter infringitur exemplo Angelo­
rum, in quibus secundum manifestam sen­
tentiam D. Augustini communiter a Theo­
logis recepti, distinguimus cognitionem
matutinam, et vespertinam, sive scientiam
beatam, et per se. infusam circa eadem
terminatione objecta, cum diversitate su­
pra explicata in modo illa attingendi. Cur
ergo in Christo, qui est Angelorum caput,
hæc non distinguemus, et asseremus ?
Tertio quia earum objectionum solutionem

liquido tradit D. Thom. in prms. art. 3 D.Ti.Oa|
et 1 p. quæst. 12, art. 10 ad 1, et quæst.
58, art. 2 et art. 7, ad 2 et quæst. G2, art.
7 ad 3, et alibi, ubi docot nullam esse re­
pugnantiam in eo, quod plura per modum
unius simul cognoscantur : et hoc pacto
cognosci, quoties una cognitio ordinatur
ad aliam, vel ad invicem pendent, sicut in
Christo, et Angelis contingit. Quod autem
scientia, et fides, et scientia ejusdem
objecti non cohæreant, provenit ex eo,
quod opponuntur privative penes esse ab­
solute visum a subjecto, et esse absolute a
subjecto non visum. Sed quod eadem res
videatur in se, et simul videatur in causa,
aut e converso cognoscatur per se, et
simul cognoscatur per eflectus (sicut in
scientiis, de quibus agimus, acciditl nul­
lam habet oppositionem. Denique illa ju­
dicavimus omittenda : quia suis locis infra
reducentur ad lineam, ubi de unaquaque
harum scientiarum dicemus : modo vero
sicut illarum multiplicitatem in genere
describimus; sic oportet, quod earum con­
sideratio in genere procedat, non descen­
dendo ad plura, quæ in particulari occur­
runt.
54. Si autem inquiras, a quo tempore I acida
ali)
Christus habuerit scientiam infusam ? Res­ quæsù
pondetur illam habuisse a primo Incarna­
tionis, sive conceptionis momento. Ita
quotquot Theologi nostram assertionem
tuentur. Et probatur eisdem fere motivis,
quibus supra num. 44 ostendimus Chris­
tum ab eodem momento habuisse scientiam
beatam. Tum quia scientia infusa convenit
Christo ratione unionis hypostaticæ : sed
hanc importavit a principio : et aliunde
nec ipsi erat melius, nec nobis utilius ali­
quando caruisse prædicta scientia : ergo
illam habuit a primo conceptionis momento.
Tum etiam, quia scientia infusa pertinet ad
statum beatificum animæ Christi per mo­
dum proprietatis, vel saltem accidentis
connaturalis : cum ergo Christus ab initio
suae conceptionis fuerit beatus; sequitur,
quod ex tunc habuerit scientiam infusam.
Tum præterea, quia si decuit Christum ha­
bere hujusmodi scientiam, ut ostensum
est; congruentius apparet, quod illam ha­
buerit a primo Incarnationis momento : ne
anima Christo ullo vel brevi tempore ma­
neret imperfecta, sive privata illa perfec­
tione, quam tunc potuit habere : sicut enim
ob insinuatum motivum non decuit ani­
mam Christi carere absolute, sive semper
scientiæ infusæ perfectione ; sic etiam non
decuit,

·\Δ

DISP. XVII, DUB. IV.

IwU·'.
D. Hiercs’“'

AdCo■’

docuit, quod illa caruorit pro aliquo tem­
pore determinato. Tum denique quia id
non obscure insinuat Scriptura Isaia 7 :
Butyrum, et mei comedel, ut sciat reprobare
malina, et eligere bonum. Ubi D. llioronym. addit : Id est, adhuc puer hoc sciet :
nam scientia electiva, sive electiones diri­
gens non ita accommodatur scientiæ beatæ, sicut infusæ. Et Apost. ad Coloss. 2,
ait : In Christo sunt omnes thesauri sapien­
tis, tl scientis absconditi : quo testimonio
utitur D. Thom, in arg. sed contra hujus
art. 3, ut probet Christum habuisse scien­
tiam infusam. Illa autem verba nullum de­
terminant tempus : et ideo absolute, et pro
omni duratione accipienda sunt præsertim
cum nullum ex hoc sequatur inconveniens.

I ΠΙ.
Proponitur ultima conclusio quantum ad
scientiam per se acquisibilem.
Tertia
ΪΟ5ίίϋί!0.

55. Dicendum est tertio animam Christi,
praeter scientias hactenus enumeratas,
habuisse scientiam per se, sive ex se acqui­
sibilem. Sensus hujus conclusionis facile intelligitur ex his, quæ supra num. 48 prænotavimus ubi observavimus, dari scientias
naturales, quæ per industriam humanam ac­
quiri possunt, ut philosophia, dialectica, et
similes, quæ proinde dicuntur per se acquisibiles, licet quandoque contingat, quod per
accidens a Deo infundantur supra, et præter industriam subjecti, ut communiter
dicitur in Adamo contigisse. In proposita
ergo assertione minime intendimus deter­
minare modum, quo anima Christi habuit
scientiam naturalem per se acquisibilem,
utrum scilicet infusione per accidens, sicut
Adamus; an vero propria industria, sicut
nos : de hoc enim late dicemus disp. 22,
dub. 1. Et similiter.nec intendimus expli­
care modum prædictæ scientiæ in Christo
quantum ad multitudinem objectorum, cla­
ritatem, et alia hujusmodi, de quibus nobis
eo loco agendum erit. Sed ab his omnibus,
quæ quasi circumstantiæ sunt, in hac as­
sertione proscindimus reducentes præcise
quæstionem quoad an est, et statuentes
animam Christi habuisse scientiam ex se
acquisibilem, nobisque. communem. In quo
sensu nostram assertionem docent D.
Thom, in præs. art. 5, et adeo unanimiter
Theologi in hoc art. et Scholastici in 3,
I ·α·. dist. 14, ut superfluum sit eos referre.
Videantur tamen Capreol. dist. cit. quæst.

unie, art. 1, conci. 2. Godoi disp. 32, g 8, Godûi.
Saarez.
Suarez., disp. 30, sect. 2. Vazquez disp. 55. Vazqoez.
cap. 2, qui pro eadem refert ex Patribus
D. Ambros. I). Fulgentium, D. Bernardum, Origenem, et Richardum aS. Victore.
Ratio autem, qua utitur D. Thom, in Ratio
hoc art. non solum probat assertionem, D,Thora'
quam intendimus, sed etiam modum, quem
Christus in eam scientiam recipiendo ha­
buit, et quam modo remisimus ad disp. cit.
cui proinde discursus D. Thom. servandus
est. Unde satis erit expendere generale
fundamentum in superioribus jam præjactum : quia oportuit omnem potentialitatem
animæ Christi reduci ad actum, ne mane­
ret imperfecta : sed anima Christi habuit
potentiam ad scientiam naturalem per se
acquisibilem : ergo habuit hujusmodi scien­
tiam : alias imperfecta mansisset. Conse­
quentia patet. Et major, quam supra ex­
pendimus, in præsenti materia est longe
certior, et efficacior : egimus enim de po­
tentia omnino connaturali, quæ dum ad
actum non reducitur, manet imperfecta, ut
evidenter, et inductive potest ostendi in
qualibet potentialitate naturali proprio ac­
tui non conjuncta. Minor denique facile
constat : quia anima Christi est ejusdem
speciei cum aliis hominum animabus : istæ
autem habent potentiam ad scientiam na­
turalem per se acquisibilem, sive depen­
dentem a phantasmatibus, et iniluxu intel­
lectus agentis. Confirmatur : nam quia
anima Christi habuit potentiam ad intelligendum per conversionem ad superiora,
constituitur in eo scientia indita, vel infusa,
qua prædicto modo cognoscat : sed etiam
habuit potentiam ad intelligendum per con­
versionem ad inferiora, sive dependenter a
phantasmatibus, sicut alii homines ha­
bent : ergo constituenda est in ipso scien­
tia naturalis, et per se acquisibilis : quid­
quid sit, an fuerit ipsi per accidens infusa,
vel non, de quo suo loco : ubi etiam deter­
minabimus tempus in quo, et a quo Chris­
tus hujusmodi scientiam habuit : pendet
enim hæc resolutio ex modo, quo talis
scientia producta fuit.
56. Sed objicies cum D. Bonavent. et Objecet aliis Doctoribus relatis num. 53, duo t10·
accidentia solo numero distincta, non coexistere in eodem subjecto : sed scientia
naturalis indita de qua egimus § præced.
solo numero distinguitur a scientia natu­
rali, et acquisibili de qua modo agimus :
ergo, cum priorem illam scientiam consti­
tuerimus in Christo, non possumus in eo

DE INCARNATIONE

SoUtic.

hanc ultimam constituere : vel si istam
scientiam naturalem in ipso admittimus;
debemus aliam scientiam naturalem indi­
tam excludere. Caetera constant. Et major
probatur : nam prædictæ scientia' conve­
niunt ex parte objecti, ex quo sumitur
unitas, et distinctio specifica : quippe ea­
rum quælibel attingit ut proprium objec­
tum res naturales in selpsis, et ex motivo
itidem naturali. Aliunde vero diversitas
ex parle catisæ efficientis, undo possent
mutuari distinctionem, impertinens est ail
refundendum diversitatem specificam inter
pnrdictas scientias, ut constat in homine
genito, vel creato, qui sive hanc, sive illam
actionem terminet, semper est ejusdem
speciei in seipso; alias Adamus productus
per creationem distingueretur ah aliis ho­
minibus genitis, quod est absurdum. Ergo
sive prædictæ scientiæ naturales producan­
tur per infusionem, sive per naturalem in­
dustriam ; stante tamen unitate ex parte
objecti, solo numero distinguuntur.
Respondetur negando minorem. Ad cu­
jus probationem dicendum est praedictas
scientias non convenire in objecto terminativo adæquato : nam per scientiam
naturalem inditam cognoscuntur ipsæ
substantiæ separato conceptu absoluto, et
quidditativo; non autem per scientiam
naturalem acquisitam. Et quidquid sit de
objecto terminativo, differunt prædictæ
scientiæ ex parte objecti formalis, sive ex
modo attingendi suum objectum : objec­
tum enim scientiæ naturalis indita.· est
res naturalis cognoscibilis ad instar subs­
tantiarum separatarum, independenter a
phantasmatibus, et per species représen­
tantes directo non solum quidditates, sed
etiam earum singularia, ut suo loco magis
explicabimus. Objectum vero scientiæ na­
turalis acquisitæ est quidditas materialis,
vel quæ et sensibilibus cotijici possit a
singularibus : hæc enim ad talem scien­
tiam non pertinent nisi indirecte, et per
quondam ejus reflexionem. Unde prædictæ
scientiæ habent ab intrinseco, et ex pro­
priis rationibus formalibus, quod specie
distinguantur. Et ex hac radice habent,
qtiod non per accidens, sed per se postu­
lent produci a diversis causis efficientibus :
et quod una infundatur per se ; alia Vero
acquiratur per se propria industria sub­
jecti. Unde exemplum hominis creati, vel
geniti non est ad rem : quia accidit ho­
mini, quod hoc aut alio modo flat : his
autem scientiis modus ille non accidit;

DISP. XVII, DUH IV.

siquidem una per se petit infundi, quod
D.T^a· trr eos ut optime tradit I). Thom. in hoc
alia minimo exposcit.
art. i, in reap. ad 3, ubi objectam difficul­
57. Nec huic doctrina? opponitur 1). ΙΙς.ί·,
tatem (nempe duas formas ejusdem speciei
Thom. quæst. unica de anima art. 15
non esse in eodem) diluens inquit : Dicen­
ad 8, ubi ait : Phantasmata non sunt ob­
dum, quod alia est ratio dc habitu acquisito,
jecta intellectus, nisi secundum quod fiunt
el tlf habitu infuso.
habitus scientiæ
inldligibilia actu per lumen intellectus agen­
acquiritur per comparationem humana)
tis. Unde quæcumque species inlclligibilcs
mentis ad phantasmata : unde secundum
actu recipiantur in intellectu, el undecum­
eandem rationem non potest alius habitus
que, non habebunt aliam rationem objecti
iterato acquiri. Sed habitus scientiæ infusa·
formalem, penes quam objecta potentias di·
tsl alterius rationis, ulpole 'a superiori des­
versificant : et similia tradit in resp. ad 18.
cendens in animam non secundum propor­
Ex quibus videtur colligi distinctionem as­
tionem phantasmatum. Et ideo non est
signatam penes conversionem ad supe­
eadem ratio de utroque habitu.
À!u
riora, vel ad phantasmata esse omnino
Sed dices ex hac doctrina inferri fidem
materialem, et insufficientem ad refun­
Angelorum, et nostram esse habitus es­
dendum distinctionem specificam inter ha­
sentialiter differentes : quod est falsum,
bitus scientiæ naturalis inditæ, et scientiæ
et contra communem sententiam Theolo­
naturalis acquisita?.
gorum, quam statuimus cum D. Thom. 2,
Non, inquam, nobis opponitur S. Doc­ Oiiuitc
‘2, quæst. 4, art. 6 in not. ad eUndem
tor : quia non agit de distinctione inter
art. Sequela ostenditur : quia fides Ange­
habites scientificos, sed inter potentias
lorum per se utitur speciebus inditis, prointellectivas : et sæpe contingit, ut quæ
ceditque independenter a phantasmatibus :
sufficiunt ad distinguendum per se habi­
e contra vero fides nostra utitur speciebus
tus, similem distinctionem refundere ne­
acquisitis, concernentibusque necessario
queant inter potentias. Cum enim potentia
phantasmata, a quibüs abstrahuntur. Hæc
universalior sit, respicit suum objectum
autem est ratio, ob quam constituimus
cum majori’amplitudine, quam habitus,
distinctionem essentialem inter scientiam
ut liquet in nostro intellectu, qui cum
inditam, et per se acquisibilem, ut cons­
una potentia sit, c.ontinet sub se plures
tat ex immediate dictis : quæ proinde ra­
habitus tam naturales, quam supernatutio, si quid valet, similem distinctionem
persuadebit inter fidem Angelorum, et
rales : nam illud, quod est formale, et
nostram.
per se inspectum respectu habitus, habet
I'.'iar. Respondetur negando sequelam : quia
se inadæquate, et de materiali respectu
potentiæ, ut exemplis posset ostendi, si
nec fides Angelorum, nec nostra innititur
modo, aut repræsentationi specierum ; sed
res non esset adeo manifesta. Unde intel­
ligere cum conversione ad phantasmata,
unice procedunt süb motivo testimonii
vel independenter ab illis, non variat in­
Dei revelantis mysteria credenda : quod
tellectum humanum, ut optime resolvit eo
testimonium (sicut et Dei auctoritas) idem,
loco D. Thom. quia convenit illi secun­
et invariabile est tam in Angelis, quam
in hominibus : unde in omnibus fundat
dum divêfso tatus conjunctionis ad corpus, et separationis ab illo : hi autem
eandem specie fidem theologicam. Ad
I
sequelæ autem probationem dicendum est
status sicut accidunt animæ, sic etiam
sunt præter essentiam intellectus. Cæte­
;
illam specierum diversitatem de materiali
rum habitus scientiæ inditæ per se, et ab
se habere ad assensum fidei, qui non illis
! speciebus, nec objectis per eas repræsenintrinseco habet tendere in objectum in­
I talis innititur sicut motivo, et rationi
dependenter a phantasmatibus : quia illud
i
wft qua; sed soli, et unico, ct extrinseco
attingit modo proprio substantiarum sepa­
ratarum. E contra vero habitus scientiæ
Dei testimonio, quolibet modo per has,
per se acquisibiiis respicit objectum cum
I
aut illas species repræsentclur. Unde illa
opposita dependentia : et inde habet,
f
diversitas ex parte specierum, et in modo
quod quidquid attingit, illud respiciat ad
tendendi in objectum creditum dependen­
instar quidditatis materialis, licet per ac­
to, vel independenter a phantasmatibus,
cidens infundatur, ut contigit in Adamo.
non convenit fidei per se, et secundum
Hæc autem diversitas, cum sit per se
se; sed solum accidental iter ratione di­
inspecta a prædictis habitibus, sufficit ad
versi subjecti, aut differentis status illius.
refundendum distinctionem specificam in­
Cujus signum est, quod eadem nedum
ter

59

specie, sed etiarn munero fides potest eas
conditiones secundum diversum statum,
vol tempus habere : nam fides, qua modo
credimus cum dependentia a phantasma­
tibus, perseverat in animabus Purgatorii,
elicilquc in eis suos assensus absque de­
pendentia illa, ut diximus tract. 17, disp.
8, dub. 3, 3. Id vero satis evincit, quod
illa diversitas penes distinctum modum
repræsentandi, vel cognoscendi per acci­
dens se habet ad assensum fidei secundum
propriam rationem consideratum. Aliter
autem res se habet in scientiis de quibus
agimus : nam indita per se petit procedere
independenter a phantasmatibus imitando
modum cognoscendi substantiarum sepa­
ratarum : sed scientia per se acquisibiiis
exigit oppositum procedendi modum cum
conversione ad phantasmata, et dependen­
tor a sensibus ob ea, quæ supra diximus.
58. Secundo, et difficilius oppones sequi Secunda
ex nostra doctrina, quod Christus habue- objcct,°·
rit habitus practieos specie distinctos intra
ordinem naturæ, v. g. unam prudentiam
naturalem per se infusam ; et aliam pru­
dentiam naturalem per se acquisibilem :
et similiter, quod ex parte voluntatis ultri
virtutes supematurales, et naturales acqui­
sitas habuerit alias virtutes naturales per
se inditas. Hoc autem est inauditum, et
contra communem Theologorum senten­
tiam. Ergo absurdum est constituere in
Christo unam scientiam naturalem per se
inditam, et aliam naturalem per se acqui­
sibilem. Sequela quoad primam partem
ostenditur : nam virtutes intellectuales
prædictæ non minus quam speculatiVte,
commensurantur speciebus intelligibilibus,
ct ab eis dependent : ergo si propter diver­
sitatem essentialem specietum admitti­
mus in Christo duas scientias naturales,
quarum una dependeat ab speciebus infu­
sis, et alia ab speciebus ministerio sen­
suum acquisitis, vel saltem acquisibilibus;
ob eandem rationem admittendae erunt
duæ prudentiæ, alia naturalis per se indita,
ac dependens ab speciebus infusis ; alia
voro naturalis, et acquisita dependens ab
speciebus comparatis sensuum ministerio.
Unde facile ostenditur secunda sequelæ
pars; quoniam prudentia habet connexio­
nem cum virtutibus affectivis, et e con­
verso : ergo concessis duabus prudentiis
intra ordinem naturalem ob diversitatem
jam assignatam, consequens est, quod de­
beant admitti duæ v. g. temperantite na­
turales, et sic de aliis, una quæ dirigatur

DE INCARNATIONE.

prudentia naturali indita. et alia qu® re­
guletur prudentia naturali per se acquisibili. Præsertim, quia eum appetitus elici­
tus sequatur formam apprehensam, et nihil
sit velitum, quin præcegnitum : necessa­
rium videtur, quod ubi dantur cognitiones
naturales adeo diversa', ut inferant habitus
scienti© naturalis specie dictinctos; pari
ratione inferant similem diversitatem in
virtutibus tam praeficis, quam affectivis.
Res pu­
Huic objectioni respondet Lugo disp.
sio
Lagonis. 20, sect. 1, concedendo sequelam : adeo
namque convincitur probationibus, quas
ad eam persuadendum induximus, ut cen­
seat tot virtutes multiplicandas esse in vo­
luntate, quot admittuntur divers© in in­
tellectu, ut virtus virtuti respondeat, et
actus actui, et regulanim regulæ. Unde si
in Christo conceduntur duæ scienti© intra
ordinem naturæ, una per se indita, et alia
per se acquisita ; pari ratione sunt admittendæ duæ prudenti©, et duæ temperantiæ, et sic de aliis, quæ similem propor­
tionem observent.
Everti­
Sed hæc doctrina sic universaliter ac­
tur.
cepta obnoxia est falsitati : nam charitas
viæ, et charitas patri© non distinguuntur
specie : et tamen supponunt virtutes in­
tellectivas essentialiter diversas, quibus
regulentur : ergo universaliter verum non
est, quod tot virtutes debeant admitti in
voluntate, quot in intellectu, ut virtus vir­
tuti correspondeat : atque ideo ex eo, quod
detur duplex scientia naturalis, una indita,
et alia acquisita; non sequitur, quod tot
virtutes affectivæ debeant cum eadem pro­
portione multiplicari. Utraque consequen­
tia patet. Et minor est certa : nam chari­
tas viæ supponit fidem, charitas vero patriæ
scientiam beatam, quibus diriguntur. Ma­
jor denique ostenditur ex Apost. 1 ad Co­
rinth. 13, affirmante charitatem nunquam
excidere, secus fidem, et spem : ubi aliquid
speciale defert charitati præ his virtutibus.
Si autem charitati viæ succederet alia cha­
ritas specie diversa in patria : nihil spe­
ciale deferret ; siquidem fidei, et spei ali®
etiam virtutes succedunt : sensit ergo, et
docuit Apostolus, quod charitas, quam
modo habemus in via, permansura sit in
patria. Et hæc est communis sententia
D.Tiiotn. Doctorum, et expressa D. Thom, tum
aliis locis, tum specialiter 1, 2, quæst.
67. art. G, ubi ait : Charitas aulem est
umor, de cujus ratione non est aliqua im­
perfectio : potest enim esse et habili, et non
habili, et visi, et non visi. Unde charitas

DISP. XVII, DUB. IV.

non evacuatur per glorix perfectionem. Et
ad 2 addit : Charitas non habet pro objecto
ipsam cognitionem ; sic enim non esset ea­
dem ïn via, et in patria : sed habet pro ob­
jecto ipsam rem cognitam, quæ est eadem
scilicet ipsum Deum. Quæ impugnatio etiam
applicari potest scienti® beatific® et scien­
ti® per se infusæ in patria existentibus :
quibus tamen non correspondent duo ha­
bitus charitatis specie distincti, quorum
uno diligatur Deus clare visus, et altero
diligatur Deus ut repræsentatus connotatitive et quoad an esi per species
creaturarum. Inauditum enim est apud
Theologos dari virtutes charitatis specie
distinctas. Si autem ad id leniendum dica­
tur cum praedicto Auctore eas charitates,
vel charitatem viæ, et patria-! solo numero
differre : contra hoc est tum, quod repu­
gnat duo accidentia solo numero distincta
recipi in eodem subjecto, ut ostendimus
tract, i, disp. 2, dub. 3. Tum quod gratis
hoc permisso, manifeste sequitur non re­
quiri in virtutibus affectivis omnem dis­
tinctionem quæ requiritur inter virtutes
intellectivas; quandoquidem fides, scien­
tia infusa, et scientia beata distinguuntur
specifice : quo non ohstante charitates,
quæ his regulantur, non differunt specie,
sed solo numero, ut ille Auctor tandem
significat disp. cit. num. 21. Ergo pariter
distinctio inter scientias non evincit simi­
lem distinctionem, aut multiplicitatem in­
ter virtutes affectiva Unde nec merito,
nec consequenter manus dedit Lugo ob­
jectioni factæ.
59. Aliter occurrit Godoi disp. cit. § 10, Afii
num. 212, concedendo sequelam quoad pri­ reste·
sii
mam partem, et negando quod secundam : Godi.
nullum enim reputat inconveniens admit­
tere in Christo habitum prudentiæ natu­
ralis per se infusæ : sed censet absurdum
esse tot virtutes ex parte voluntatis adeo
diversas cum Lugone multiplicare.
Sed hæc solutio videtur nobis inconse- Imps·
quentior præccdenti ob naturalem, et ne­ gnats:·
cessariam connexionem prudentiæ cum
virtutibus, et e contra, quam nos docet
D. Tho, quæst. 5 de virtut. art. 2, his o.Th»
verbis ; Est autem considerandum ulterius,
j
quod sicut virtutes morales esse non possunt
;
| absque prudentia·, ita neque prudentia
potest esse sine virtutibus moralibus. Est
enim prudentia recta ratio agibilium. Ad
ipsam autem rationem rectam in quolibet
genere requiritur, quod aliquis habeat rec­
tam existimationem, et judicium de prin­
cipiis,

cipiis, ex quibus ratio illa procedit. Sicut
in geometricalibus non potest aliquis exis­
timationem redam habere, nisi habeat rec­
tam rationem circa principia geometricalia.
Principia autem agibilium sunt fines : ex
his enim sumitur recta ratio agendorum.
Dc fine autem habet quis rectam existima­
tionem per habitum virtutis moralis; quia
til Philosophy inquit [in lib. 3 Ethic, qualis
unusquisque est, talis et finis videtur ei. Ex
quibus satis liquet nec veram prudentiam
dari absque virtutibus moralibus, nec e
converso istas sine prudentia esse in
statu virtutum. Quocirca veritatem hanc
sicut principium solemne in via D. Tho.
statuimus tractat. 12, disp. 4, dub. 1.
Unde qui negat virtutes morales per se
infusas intra ordinem naturalem fuisse
in anima Christi ; consequenter, et potiori
titulo negare eidem debet prudentiam per
se infusam intra prædictum ordinem. Quod
magis perspicuum, et urgentius fiet obli­
gando Auctorem adhibitae responsionis,
ut designet virtutes, quas ista prudentia
naturalis per se infusa regulat, et qualiter
sit, aut esse queat recta ratio agibilium?
Non enim regulat virtutes morales supernaturales ob excessum, quem istæ im­
portant supra regulam, et cognitionem na­
turalem. Nec regulat virtutes morales
naturales per se acquisitas : quia istæ
sufficienter regulantur prudentia naturali
per se acquisita, et ejusdem ordinis : et
ex opposito prudentia naturalis per se
acquisita superflua fuisset in Christo. Nec
tandem regulat virtutes morales naturales
per se infusas : quia hæ non admittuntur
a prædicto Auctore, ut docet contra Lugonis sententiam supra impugnatam. Ad
quid ergo introducitur ista prudentia
naturalis per se infusa, quæ nullam vir­
tutem regulat, et in nullo ordine est recta
ratio agibilium? Ut commentitia itaque,
et minime necessaria abjicienda est.
θθ·
objectionem respondemus
b negando sequelam quoad utramque partem.
&*· Et ad prioris probationem dicendum est
ad multiplicationem virtutum intellectua­
lium practicarum requiri quidem diverI
silatem specierum, aut saltem cognitio­
num ; non tamen sufficere, nisi ex parte
I
voluntatis detur nova, et distincta mateI
ria dirigibilis ab illis virtutibus : nam
I
praxis est actus alterius potenti© ab intel­
lectu, ut ex communi Philosophorum sen] ',-^-tentia observant N. Complut, abbrev. in
I '' Logica disp. 1, quæst. 6, § 1. Unde intel-

lectus fit practicus extensione, respiciendo
videlicet actus voluntatis, vel alterius
potenti© in ordine ad finem. Atque ideo
deficiente hujusmodi materia, ut deficere
concedit Godoi, et ex immediate dicendis
magis constabit ; non est admittenda pru­
dentia naturalis per se infusa, licet mul­
tiplicentur cognitiones speculativæ per
se inditae, ob satis notam inter objecta
prudenti©, et scienti© speculativæ disparitatem. Per quæ facile constat ad se­
cund© partis probationem : nam falso
supponit in anima Christi prudentiam per
se infusam naturalem : unde bac suppo­
sitione negata nequit fieri consequentia
ad virtutes affectivas. Id denique, quod
ultimo loco additur, dispellitur ex doctrina
D. Tho. quæst. 25 de veritate art. 1 ad D.Tbom.
6, ubi ait : Diversitas apprehensionum per
accidens se habet ad variandos appetitus
nisi conjungatur diversitas apprehensorum.
Et ratio est : quoniam appetitus non specificatur a cognitione, sed a bonitate co­
gnita : ita ut cognitio se habeat per mo­
dum conditionis, et applicationis, bonitas
vero per modum rationis formalis, qua
proinde non multiplicata, non est multi­
plicandus appetitus. Unde licet bene valeat :
Datur appetitus : ergo datur objectum, et ob­
jecti cognitio : quia nihil volitum quin præcognitum : tamen vice versa non tenet :
Dantur tot, aut tot objecta, et cognitiones :
ergo dantur tot appetitus. Et sic videmus,
quod animal perfectum habet ultra sensum
communem tres sensus internos ; et tamen
non habet nisi duplicem appetitum, irascibilem, et concupiscibilem, ut docent N. N. Com­
Complut, abbrev. in lib. do anima disp. plut.
21, quæst. 1 et 2.
Ratio itaque multiplicandi in Christo Funda­
prædictas scientias, non autem virtutes mentum
traditæ
affectivas, quæ illis correspondeant, est : doctri­
nam scientiæ divcrsificantur specie penes nae.
diversam tendentiam formalem ad objec­
tum. Hæc autem toties multiplicatur, quo­
ties petit diversas species, sub diversa immaterialitate repræsentantes objectum :
cognitio namque non specificatur a poten­
tia nude sumpta ; sed a potentia determi­
nata, et fœcundata per speciem intelligibilem, quæ habet rationem formæ : et
similiter non specificatur ab objecto in
esse rei accepto, sed ut movet per species.
Alias unius potenti©, et circa unum ob­
jectum non esset nisi una specifica cogni­
tio ; quod est ridiculum. Porro species
intelligibiles per se infusæ, et species in-

DE INCARNATIONE

6?

N. Com
plui.

telligibiles per se acquisita), licet re priesentent eadem materialiter objecta, ne­
queunt non in immaterialitato, et modo
repra'sentandi essentialiter distingui. Unde
cum praedicta diversitas specierum detur
in Christo ob ea, quæ supra diximus ; op­
time fundat, evincitque constituendas esse
in Christo duas scientias naturales specifice
diversas, unam per se inditam, et aliam
per se acquisitam. Appetitus autem fertur
ad objectum secundum bonitatem, quam
apprehenditur habere in se : et hiec boni­
tas non variatur penes diversam ejus ap­
prehensionem ; cum hæc non sit formalis
ratio movendi, sed mera hujus rationis
applicatio, ut proxime diximus, et bene ex­
pendunt N. Complut abbrev. in lib. Phy­
sic. disp, i3, quæst. 2. Cum ergo eadem
bonitas possit repraesentari, et proponi sive
per speciem per se infusam, sive per spe­
ciem per se acquisitam, et per cognitiones
eisdem correspondentes , sequitur, quod
non adsit necessitas multiplicandi virtutes
affectivas naturales in Christo ; et quod
ratio militans in scientiis locum non ha­
beat, nec urgeat in virtutibus affectivis.·
§ IV.

Deciditur incidens dubium, et præfigilur
numerus scientiarum in Christo.
Alia
quaslio.

61. Inquires, an præter scientias natu­
rales hactenus propositas, habuerit Chris­
tus aliam scientiam, quam aliqui vocant
experimentalem ? Ad hujus difficultatis re­
solutionem observandum est cum Suarez
disp. 30, sect. 2, dupliciter posse expe­
rientiam contingere. Primo ipso experi­
mento sensuum ad præsentiam sensibilis ;
sive inde acquiratur nova species intelligi­
bilis, novaque generetur cognitio in intel­
lectu ; sive fiat præcise praeexistentium ap­
plicatio. Hujusmodi autem experimentalis
cognitio valde improprie, et metaphorice
appellabitur scientia ; cum sit cognitio |
mere sensitiva, et materialis, utpote quæ
in brutis etiam scienliæ incapacibus reperitur. Secundo taliter, quod media hac sen­
suum experientia consurgat in intellectu
nova quædam cognitio habitualis, compa­
rata per novam speciem, et se extendens
ad novum objectum. Et in hoc secundo
sensu est difficultas, an ultra scientiam
naturalem per se acquisibilem (sive re ipsa
acquiratur industria subjecti, sive ei per
accidens infundatur), admittenda sit in

anima Christi distincta hæc scientia expé­
rimentale, necno?
*
Ad quam affirmative respondet Suarez s
lococit. § Dico secundo, ubi ex una parte M
defendit, Christum a primo conceptionis
momento habuisse scientiam naturalem
sibi per accidens infusam ; et ex alia pario
luetur, quod tractu temporis, et ministerio
sensuum comparaverit sibi scientiam na­
turalem experimentalem mediis speciebus
denuo in intellectu productis. Quod prin­
cipaliter persuadere conatur : quia scientia
experimentalis pendet a cognitione rerum,
quatenus aliquando sub sensu ceciderunt,.
et sensibiliter perceptæsunt : unde species
pro scientia experimental! desideratio pe­
tunt repraesentare objectum ut praeteritum,
sive ut alias sensu cognitum, et percep­
tum. Id vero est omnino præter rationem
scienliæ naturalis, secundum se, et specie­
rum ei deservientium nam cum univer­
sales sint, consequenter abstrahunt a sin­
gularibus temporis differentiis, ut sunt
praeteritum, et futurum. Ergo præter scien­
tiam naturalem per se acquisibilem, et
per accidens, ut ille opinatur, infusam
admittenda est in Christo alia scientia
naturalis experimentalis, per quam illas
differentias temporis, et singularia, me­
diante sensuum experimento, directe co­
gnoverit.
62. Sed priedicta opinio ut valde sin­ Ifflpr
gularis, et veritati, ac D. Thom. contraria tax
rejicienda est. Et primo ad hominem :
quia ut Suarius vult, ita Christus infusa
per accidens fuit scientia naturalis, sicut
Adamo : atqui Adamus per experimentum
sensuum non acquisivit novum habitum
scientiæ experimentalis, nec novas species
inlelligibiles ex sensuum experientia re­
lictas ; sed id quod habebat universaliter
in habitu, videbat in ipsis rebus : ergo
idem de Christo dicendum. Minor probatur
ex D. Thom. in 2, dist. 23, quæst. 2, art. 2 d.Tm
ad 2, ubi ait : Aliquis experitur aliquid du·
pliciler : vel ut ex sensibilibus, quorum
experientia habitum cognitionis acquirit,
sicut in nobis fit, qui ex mullis experimen­
tis unum unicersalc colligimus, quod est
principium arlis, vel scienliæ : et sic Adam
experimentis non indigebat. Alio modo, ul
illud, quod quis per habitum cognitionis
tenet, etiam in rebus videat : hoc enim
scienti delectabile est : et sic Adam experi­
menta dc naturis sumpsit. Quibus manifeste
docet Adamum (et eadem ratio militat in
quolibet naturalem rerum scientiam ha­
bente

DIHP. XVII, DUB. V.

I

63

bento) por novam experientiam sensibilium
tionern ob sumrnam objecti, et modi illud
non acquirere scientiam, sed præexislen- attingendi simplicitatem. Scientia vero
lem applicaro, ut in rebus videat sensibili­
per ee infusa bipartitur in super naturalem,
ter, et experimenlaliter, quod antea pure et naturalem. Scientia denique per se
scionlilico, et intelligibiliter cognoscebat.
acquisibilis tot sub se continet membra,
Viaiior
Refellitur secundo, pariter diruendo mo- quot sunt scientiæ acquisitæ. De quibus
ilüas
KMl»- livum oppositum : nam species naturalis
omnibus magis in speciali infra in suis lo­
hoais
cis agendum est.
ttfrsh. acquisita, directe repræsentans singularia
non perlinet nec ad habitum scientiæ na­
turalis, nec ad intellectum, sed præcise ad
DUBIUM V.
potentiam sensitivam : ergo falsum est
acquiri novam scientiam experimentalem
Olrum humanus Christi intellectus potuerit
in intellectu, modiis speciebus directe re­
aliqua scientia Deum comprehendere.
praesentantibus singularia : atque ideo
corruit Suarii fundamentum. Probatur
Hanc difficultatem ex una parte con­ Siatus
antecedens : quia objectum proporlionagruum apparuit in hac disp. proponere, fjuæslionis.
lum nostri intellectus pro hoc statu, et
quia generalis est, et ad cujus resolutio­
respectu cognitionis naturalis acquisitæ est nem frequenter nos remittemus in sequen­
quidditas materialis abstracta per intellec­
tibus. Ex alia vero parte non expedit eam
tum agentem a conditionibus individualiprolixe versare : quia ejus decisioni (licet
bus, ut cum Aristot. 3 de anima text. 8,
sub universaliori titulo) incubuimus tract.
et D. Thom. 1 p. quæst. 87, art. 3, et 2, disp. 6, a num. 1. Ex dictis autem tam
communi Philosophorum scientia probant
ibidem, quam tract. 7, disp. 6, dub. 2, §
S£;2’N. Complut, in lib. de anima disp. 16,
1, observandum est comprehensionem in­
quæst. 2 ; ergo species naturalis acquisita,
tellectualem dici per analogiam ad com­
quæ non prædictam quidditatem abstrac­ prehensionem corporalem, quai dupliciter
tam, et in communi, sed singularia directe
explicari potest. Primo large prout oppo­
nitur insecutioni; quo sensu dicimus com­
repræsenlat, non pertinet ad intellectum
pro hoc statu, nec ad habitum scientiæ
prehendere, quod manu prehendimus, et
naturalis per se acquisitæ, sed præcise
tenemus : secundo stricte, et proprie pro
spectat ad potentiam sensitivam. Ex quo
continentia, quando videlicet unum quan­
tum continet intra se totum aliud, ut cum
fit (per quod magis evertitur intentio
Suarii) quod rem esse praeteritam non per­ manus ita complectitur aliquem globum ut
nihil sit extra illam. Et juxta duplicem
tineat proprie ad intellectum, sed ad sen­
sum : praeteritio enim, sicut et futuritio est
hanc acceptionem comprehensio intellec­
tualis dupliciter etiam usurpatur : uno
rerum singularium, et existentium, non
autem universalium abstrahentium a tem­
modo large pro consecutione, et posses­
pore, et loco. Unde, ut optime observavit
sione objecti : quo sensu videntes Deum
D, Thom. 1 p. quæst. 79, art. 6, in
dicuntur comprehensores juxta illud |, ad i ad Coparte intellectiva non datur memoria, qua­
Corinth. 9 : Sic currile, ut comprehendatis. rinlh' 9*
tenus respicit objectum sub ratione præteAltero modo stricte, quando videlicet ob­
riti; sed quatenus est conservata specie­
jectum non solum attingitur, aut cognos­
rum quidditatum universalium. Quod satis
citur, sed etiam quasi intelligibiliter cir­
evincit species directe repræsentantes sincumscribitur, quia cognoscitur, quantum
I gularia, quæ sensuum experientiæ subduncognoscibile est ex natura sua, juxta illud
I tor, non perlinere per se ad intellectum,
D. August, lib. 20 de Civit, cap. 8 : D. AuI
I uecad habitum scientiæ naturalis acquiQuidquid scientia comprehenditur, scientis guslio·
I
»ilæ. Eis vero ablegatis, excluditur talis comprehensione finitur, quatenus nimirum
habitus tam ut superiluus, quam ut repu­
nihil est in re sic cognita, quod sil extra
gnans.
cognitionem comprehendentem illam. PræEx quibus omnibus ht (ut hoc dub.
sens itaque difiicultas non procedit circa
ipr-dicta ad epilogum revocemus), quod gecomprehensionem in priori, et minus pro­
pria acceptione dictam : nam certum est
'
ncraliter
scientiæ
«... loquendo- tres
- - in- Christo
-humanum Christi intellectum cognoscere
distingui, et admitti debeant, videlicet
Deum in se ipso, et esse in hoc sensu Dei
scientia beata, scientia per se infusa, et
comprehensorem, ut constat ex dictis dub.
scientia per se acquisibilis. Ex quibus beata
præced. § 1. Sed refertur ad comprehensiotallam admittit multiplicitatem, aut parti-

I

l ... ··■*'

>ί
fi

À ÎJ

»■

■ ili
•w· >

J* · *
*5 è

64

DE INCARNATIONE.

nem Dei vere, et proprie sumptam. Et ut
universalius procedat, complectitur com­
munem sententiam, et in quocumque
gradu, quibus elevari queat humanus
Christi intellectus.

.Isjcrilur communis sententia, et ab
objectionibus vindicatur.

63. Dicendum est implicare, quod hu­
manus Christi intellectus aliqua scientia
D.Thom. comprehendat Deum. ItaD. Thom. quæst.
seq. art. 1, et omnes Theologi ibidem, et
1 p. quæst. 12, art. 7, et omnes Scholas­
B. Al­ tici in 3, dist. 14, ex quibus B. Albertus
bertos.
Magnus ibi art. 1, affirmat esse blasphemiam contra divinitatem Christi asserere,
quod comprehendatur ab ejus anima. Unde
superfluum est illos magis in particulari
referre : sed non paucos dabimus £ seq.
Fundamentum est : nam implicat intellec­
tum creatum comprehendere Deum : sed
humanus Christi intellectus est creatus :
ergo implicat humanum Christi intellec­
Balio tum comprehendere Deum. Consequentia
fondamëntaîù. est evidens ; et minor de fide ; et major
constat ex dictis tract. 2, disp. 6, dub.
unico, % 3 et 4, ubi illam ex professo pro­
batam reperiet lector, quo eum remitti­
mus, ne in præsenti actum agamus.
CooBrConfirmatur explicando rationem D.
matio.
Thom. art. 1, quæst. seq. nam impossi­
bile est, quod finitum comprehendat infi­
nitum in illa serie, vel ordine, in quibus
comparantur tauquam finitum, et infini­
tum, ac rationes hujusmodi retinent : sed
intellectus humanus est virtus simpliciter
finita in actu ad cognoscendum ; Deus vero
est objectum infinitum simpliciter in co­
gnosci ; nec aliter possunt comparari : ergo
impossibile est, quod creatus Christi intel­
lectus Deum comprehendat. Consequentia
patet. Et minor est certa : nam virtus cognoscitiva intellectus, et intelligibilitas ob­
jecti fundantur super eorum immaterialitatem, sive actualitatem : sed intellectus
humanus habet immaterialitatem finitam ;
Deus vero est objectum infinite immate­
riale : et similiter Deus est actus purus ;
omnis autem intellectus creatus habet ali­
quid poteutialitatis : ergo intellectus crea­
tus est virtus simpliciter finita in actu ad
cognoscendum; Deus vero est objectum intelligibile simpliciter infinitum. Major de­
nique in qua poterat esse difficultas, osCeoclusio.

tenditur : nam comprehensio importat ad
minus «qualitatem, et adæquationom com­
prehendentis cum comprehenso, sive quod
hoc illud non excedat, ut liquet in analo­
gia ad corporalia, unde sumitur similitudo
ad comprehensionem intellectualem : re­
pugnat enim, quod corpus minus compre­
hendat majus. Sed inter finitum, et infini­
tum in illa serie, aut ordine, in quibus
conservantur hujusmodi rationes repugnat,
quod detur adæquatio, vel quod finitum
non excedatur ab infinito. Ergo impossi­
bile est, quod finitum comprehendat infi­
nitum in illa serie, aut ordine, in quibus
retinent hujusmodi rationes. Explicatur
amplius : quia non est minor intelligibili­
tas Dei, quam ejus virtus intellectiva ;
alias non daretur omnimoda, et connaturalis adæquatio inter intellectum divinum,
et Deum in esse objecti ; quod est omnino
impossibile, cum utraque ratio proveniat
ab eadem indivisibili radice immaterialitatis divinæ. Constat autem, quod intellec­
tus creatus non habet æqualitatem, sive
adæquationem cum virtute intellectiva di­
vina ; cum Deus sit magis intellectivus in­
finite, sive cum infinito excessu, quam in­
tellectus creatus; siquidem vis cognoscitiva
consequitur actualitatem, sive immateria­
litatem, quæ in Deo est simpliciter infi­
nita, secus in creatura. Ergo nulla virtus
intellectiva creata habet adæquationem
cum Deo in ratione objecti intelligibilis ;
atque ideo impossibile est, quod intellectus
creatus Christi comprehendat Deum.
64. Dices hunc discursum, licet alias Ot/
efficacem, debilitari ex principiis nostris, ii;y
atque ipsis minime cohærere. Quod sic de­
claratur : etenim sicut inter finitum, et
infinitum in eo ordine, in quo talia sunt,
nequit dari adæquatio; sic etiam inter
superius, et inferius in ea serie in qua
talia sunt, nequit observari æqualitas, ut
ex ipsis terminis, et omnimoda paritate
constare videtur. Et nihilominus concedi­
mus, quod Angelus inferior comprehendat
1
superiorem comprehensione vera, et pro]
pria, ut liquet ex dictis tract. 7, disp. 6, I
dub. 3. Ergo nisi inconsequenter agendo
non possumus procedere ex inadæquatione
inter linitum, et infinitum, ut probemus !
infinitum non posse a finito comprehendi, |
Unde facile dehiscit explicatio superad|
dita : quia sicut virtus intellectiva Dei
i
non est minor, quam ipsius Dei intelligi1 bilitas, ita virtus intellectiva Angeli supe- ]
I rioris non est minor, quam intelligibilitas
ejusdem i

#■

DJSP. XVI, DUB. V.

ojusdorn Angeli. Sed virtus intellectiva
Angeli inferioris, licet sit minor, quam
virtus intellectiva Angeli superioris; ni­
hilominus potest habere sufficientem adæquationom cum intelligibilitate Angeli
superioris, ut illum vero et proprio com­
prehendat. Ergo non obstante, quod om­
nis virtus intellectiva contra sit minor,
quam virtus intellectiva divina, poterit
tamen habere eam adæquationem cum intelligibililate Dei, ut sufficiat ad ipsum
comprehendendum.
DissiSed hæc non labefactant discursum il­
palar.
lum D. Thom. in art. 1 : Impossibile esi,
quod aliqua creatura comprehendat divinam
essentiam : eo quod infinitum non compre­
henditur a finito. Est enim hæc causalitas
non minus perspicua, quam quod infini­
tum excedit finitum : quod patet evidenter
lumine naturali. Sed tamen verba D. Thom.
formaliter, ut docet accipienda sunt, in
illa videlicet serie, aut ordine, in quibus
conservantur rationes finiti, et infiniti, at­
que ideo hujus supra illud excessus, ut
proponentes rationem S. Doctoris glossavimus. In quo sensu nulla ratio, nullumve
exemplum potest adhiberi in contrarium.
Quoniam creatura in nullo ordine potest
habere æqualitatem, et adæquationem cum
Deo, nec in aliqua ratione valet univocari
cum ipso ob infinitam distantiam, et sim­
plicitatem actus puri supra creaturam, ut
docent communiter Theologi, et recte proX.Cra-liantN. Complut, in Logica disp. II, dub.
3. Unde repugnat creaturam adæquari Deo
. in ordine vel intellectivo, vel intelligibili ;
et subinde, quod ipsum comprehendat. Et
idem dicendum est de superiori, et inferiori
quatenus talibus, sive in illo ordine, in
quo de formali afferunt, et explicant exces­
sum, sive inadæquationem, ut eadem ra­
tio proportionabiliter convincit. Sed in
Angelis (ut objectam instantiam dispella­
mus), sic datur inæqualitas specifica in
esse entis, ratione cujus unus dicitur su­
perior, et alter inferior, quod nihilominus
conveniunt univoce in eodem immaterialitatis gradu consistenti in omnimoda depuratione a materia physica, et ab ordine
ad illam. Et hic gradus licet sit genericus
in esse entis ; est tamen atomus, et specifi­
cus in esse gradus : nam importat per se
illam immaterialitatem : alias vero ratio­
nes vel inæquales, vel excedentes solum
j
dicit de materiali, et ex consequenti, ut
explicuimus loco cit. § 4. Unde quia adæ­
quatio requisita ad comprehensionem atSalmant. Curs, theolog. tom. XV.

65

tendi debet penes id, quod de formali se
habet, tam in virtute cognoscitiva, quam
in objecto cognoscibili (reliqua enim at­
tinguntur ex consequenti, et ratione ejus,
quod de formali importatur), propterea zAngelus, quia alias est inferior secundum
speciem in esse entis, potest comprehen­
dere Angelum, qui alias secundum ean­
dem considerationem superior est. Sufficit
enim habere æqualitatem in gradu, penes
quem attenditur cognitio, et comprehensio :
quamvis alias differant, et sint inæquales
in esse entis. In quo sensu ad objectionem
factam respondetur omittendo, vel distin­
guendo præmissas in sensu explicato, et
negando absolute consequentiam ob disparitalem assignatam. Ex quibus etiam pa­
tet ad id, quod additur : concedimus enim
virtutem cognoscitivam Angeli superioris
esse majorem virtute cognoscitiva Angeli
inferioris. Sed ille excessus est in esse en­
tis , et de materiali ; non vero in esse
gradus, et de formali. Unde virtus cognos­
citiva inferioris habet de formali adæqua­
tionem tam cum virtute cognoscitiva, quam
cum intelligibilitate Angeli superioris :
quod sufficit, ut valeat ipsum comprehen­
dere. Sed virtus cognoscitiva divina in
omni ordine excedit infinite virtutem co­
gnoscitivam creatam ; et eundem excessum
importat divina intelligibilitas : quocirca
virtus creata non potest habere adæqua­
tionem requisitam, ut Deum comprehen­
dat.
65. Dices secundo, quod hcet
licet prædicta Alia
ratio evincat creatum Christi intellectum objectio,
non posse comprehendere Deum scientia,
sive cognitione creata, secus vero intellec­
tione divina sibi unita in ratione intellec­
tionis : et consequenter inefficax est ad
persuadendum assertionem nostram quæ
generaliter negat humanum Christi intel­
lectum posse aliqua scientia Deum com­
prehendere. Suadetur antecedens : nam
sicut quia intellectio increata est ipsa for­
malissima cognitio, et visio Dei, non pos­
set uniri humano Christi intellectui, quin
ipsum constitueret cognoscentem, et vi­
dentem Deum : sic, et eadem ratione,
quia prædicta intellectio est formalissima
comprehensio Dei, non poterit communi­
cari humano Christi intellectui, nisi ipsum
constituendo comprehendentem Deum. Et
ita consuit Valencia in præs. disput. 1,
quæst. 3, punct. 1. Cum ergo probabile
satis sit (quidquid fuerit de executione),
quod divina intellectio potuerit humano
5

66

■

·

DE INCARNATIONE

Christi intellectui communicari, ut non sionem, nec hac voco utatur; illam tamen
obscure constat ox dictis dub. 3, sequitur satis evidenter admisit constituens tam
eadem probabilitate dici posse, quod hu­ manifestam adæquatiouom. Docuit otiam A
manus Christi intellectus potuerit eadem Arnaldus de Villanova apud Prateohiin
lib. 1, cap. 69, qui asseruit animam Christi
intellectione Deum comprehendero.
DissolviSed hoc nihil est : nam permisso, quod fuisse Deo æqualein in scientia. Denique
tor.
increata Dei intellectio posset humano id a fortiori docuorunt hieretici Anoinæi, a
Christi intellectui communicari, et quud qui, ut refert Theodorei, lib. 4 do hæretic.
id sit probabile (quod nunquam diximus) : fabul. affirmabant se nihil ignoraro do Deo,
inde tamen minime inferretur, quud intel­ sed tam exacte illum cognoscere, ut ean­
lectus creatus eu intellectione intelligens dem de Deo, ac ipse de se, cognitionem
valeret comprehendere Deum. Unde non haberent. Et quamsis pro hac sententia
probamus discursum'Valenciœ, qui ab in­ non pauca valeant argumenta expondi;
convenienti comprehensionis collegit eam eorum plura generalia sunt, occurruntque
in omni intellectu creato, utpote quæ inni­
unionem esse impossibilem. El ratio est :
nam licet intellectio divina, quæ humano tuntur vel summæ Dei simplicitati, secun­
Christi intellectui uniretur, sit infinita ; dum quam debeat cognosci totaliter; vel
nihilominus non communicaretur ipsi in­ maximas intellectus creati universalitati,
finite, sed finite secundum ipsius, et lu­ cujus ratione potest ad omnia intelligibilia
minis gloriæ capacitatem, quæ est finita se extendero. Et propterea illa omittere
simpliciter in acta. Sicut subsistentia duximus : tum quia non concernunt spe­
divina humanitati communicata infinita cialem hujus materiæ difficultatem : tum
quidem est in se; et tamen non communi­ quia illis ex professo occurrimus tract. 2,
catur infinite, nec humanitatem constituit disp. 5, dub. 1, et disp. 6, dub. unico.
Unde pauca, et non admodum difficilia pos­
infinite subsistentem, sed finite ob finitam
ejus capacitatem. Et propler eandem ra­ sunt pro Christo expendi, quæ diluamus.
Et in primis opponi potest testimonium FaaS
tionem quamvis essentia divina in ratione
speciei intelligibilis sit infinita, et infinite D. Isidori lib. 3 de summo bono, cap. 3 :
repra?sentativa ; nihilominus non unitur Trinilas sibi soli nola esi, el homini asmentibus beatorum infinite, nec in illis sumplo. Unde arguitur : D. Isidorus illam D. fe
exercet munus repræsentandi infinite, sed notitiam tribuit humanitati Christi, quae doras.
finite juxta intellectus creati capacitatem, illi, et Trinitati convenit specialiter, et non
ct luminis proportionem. Porro ut intel­ est creaturis communis : sed haec est co­
lectus humanus intelligat infinite, non suf­ gnitio comprehensiva Trinitatis; siquidem
ficit intelligere per intellectionem alias in notitia clara, et quidditativa, quæ non sit
so infinitam; sed insuper desideratur, quod comprehensiva, est omnibus beatis com­
intelligat intellectione infinita, et infinite munis : ergo ex sententia Isidori humani­
sibi communicata, a qua denominetur in­ tas Christi Deum comprehensive cognovit.
telligens infinite. Et rursus ut comprehen­ Præterea D. Fulgentius in resp. 3, ad D. Ndat Deum, qui infinite intelligibililatis Ferrandum affirmat animam Christi cognos­ gentiss.
est, debet esse infinite intelligens : Eo quod cere Deitatem, quantum Deilas seipsam co­
(inquit D. Thom.i infinitum non compre­ gnoscit : hæc autem cognoscit seipsam
henditur a finito, ut supra ponderavimus. comprehensivo. Tandem D. Hieronymus D. DiiUnde gratis concesso, quod humanus 1 .morti proximus, et Christus alloquens roujB·
Christi intellectus posset fieri intelligens • dixit : Tua anima statim, ac inseparabiliter
intellectione divina ; adhuc non inferretur, fuit divinitati conjuncta, omnia scivit, el
quod posset Deum comprehendere. Et i leo potuit, quæ ipsa scit ct potest divinitas. Sic
in assertione admissa omniscientia, exclu­ refert Eusebius illius discipulus in quadam
simus comprehensionem.
Epist. Constat autem, quod ad comprehen­
Senten­
66. Contrariam communi huic asser­ sionem Dei sufficit scire omnia, quæ ipse
tia
Deus cognoscit : sic enim nihil Dei latet
opposite tioni sententiam docuit Augustinus de
Augus­ Roma Episcopus Nazarenus in tractat, de
illum ita cognoscentem.
tin· de
Respondetur ea verba non reperiri apud EtaliR o LU 2. sacrament, unitatis Christi, et Ecclesiæ,
ubi affirmavit animam Christi, videre D. Isidorum loco cit. sed ista : Trinitas tar
expli­
Deum tara clare, et intense quantum claro sibi nola esi. el humanitas a Christo sus­ ca ndû
et intense Deus videt se ipsum : quamvis cepta. Per quæ potius significat mysteria Pâtres.
enim expresse non constituat comprehen- Trinitatis, et Incarnationis esse incompre­
hensibilia :

DISP. XVII, DUB. V.

liensibilia : nam illud ox parte extremi
assumentis est ipso Deus incomprehensibi­
lis. Quod magis firmat assertionem com­
munem : quam aliunde salis expresserat
ipso D. Isidorus in verbis antecedentibus :
Videre etiam ejus essentiam plane non valet,
quam nec ipsa perfectio Angelica attingit in
totum, id est totaliter, seu comprehensive.
Roporiuntur autem verba, quæ nobis ob­
jiciuntur apud D. Isidorum cap. 42 in
Exodum. Et quamvis aliqui difficultatem
velint effugere dicentes, quod textus est
vitiatus; incredibile tamen iit eorum judi­
cium : nam Isidori Scholiastes testificatur
se illam lectionem reperisse in octo codici­
bus manuscripts, et valde antiquis. Unde
relictis aliis responsionibus, optima est
O.Tteni. interpretatio, ac solutio D. Thom. art. oit.
ad 1, ubi ait : Dicendum, quod homo as­
sumptus conformatur divinas Trinitati in
sui cognitione : non ratione comprehensionis,
sed ratione cujusdam excellentissimæ cogni­
tionis præ cæleris creaturis. Unde facile
diluitur argumentum ex prædicto testimo­
nio desumptum : quia licet cognitio, quam
de Deo habet anima Christi, sit communis
aliis creaturis quantum ad praedicata spe­
cifica, non tamen quantum ad modum
eminentiæ, quam habet super omnes, et
in quo Trinitati præ cæteris magis confor­
matur, licet comprehensio non sit. Et
eodem modo explicanda sunt testimonia
D. Fulgentii, et D. Hieronymi : non enim
intendunt constituere omnimodam æqualitatem inter cognitionem Dei, et cogni­
tionem animæ Christi : est enim simplici­
ter impossibilis, sicut et quod perfectio
1
creata sit æqualis perfectioni divinæ. Sed
loquuntur per exaggerationem, ut signiü<
cent magnum excessum quem habet anima
I
Christi super omnes alias creaturas in co­
gnoscendo Deum : præsertim cum co­
gnoscat omnia, ad quæ Deus extendit
i
scientiam visionis, ut disp. scq. dub. 2,
I
dicemus. Ad quod tamen non requiritur
Γ
Dei comprehensio, sed alia inferior cogni/
lio, ut ibidem declarabimus.
■JjV 67. Secundo potest opponi : nam anima
I 7-3. Christi comprehendit legem Dei æternam,
!
ut est in ipso : sed lex Dei æterna in eo
I
existens est ipsemet Deus : ergo anima
I
Christi comprehendit Deum. Gætera cons»
tant. Et major probatur : quia lex Dei
H
æterna, quæ secundum D. Thom. 1, 2,
i
quæst. 93, art. 1, est ratio Dei gubernan1
- lis omnes creaturas, solum se extendit ad
j
existentia pro aliqua temporis duratione :

67

sed anima Christi cognoscit omnia, quæ
existunt pro aliqua duratione temporis, ut
affirmat idem D. Thom. quæst. seq. art.
2 ; ergo anima Christi comprehendit æter­
nam Dei legem.
Respondetur negando majorem. Et ad Debiiitaprobntionem omittendo praemissas, nega- ωΓ·
mus consequentiam : nam sicut ex eo,
quod scientia visionis in Deo solum se ex­
tendat ad existentia pro aliqua temporis
duratione, et Christus cognoscat omnia
hujusmodi existentia : non sequitur ani­
mam Christi comprehendere increatam vi­
sionis scientiam : sic ex eo, quod lex
æterna Dei ad sola existentia se extendat,
et hæc omnia cognoscantur ab anima
Christi, non infertur, quod ista comprehen­
dat æternam Dei legem. Et ratio est proportionabiliter eadem : tum quod licet vi­
sio Dei non se extendat actu nisi ad hæc,
quæ de facto existunt; nihilominus abs­
que ulla intrinseca sui variatione posset ad
plura se extendere, si a Deo fuissent de­
creta : et idem dicendum est de æterna Dei
lege : unde etsi anima Christi de facto co­
gnoscat omnia existentia; adhuc tamen
non comprehendit visionem Dei, et legem
Dei, quia non cognoscit de facto omnia,
ad quæ se extendere possunt. Tum etiam
quia ad comprehensionem alicujus prædicati divini, sicut et alterius rei, non satis
est cognoscere illud secundum id præcise,
quod explicite affert, sed oportet cognos­
cere ipsum quantum ab omnia, quæ im­
plicite, et intrinsece importat : id enim
importat comprehensio, quod nihil objecti
cogniti lateat cognoscentem, sed omnia
ejus contineantur sub cognitione : quamvis
autem visio Dei, et lex Dei pro explicito
solum importent liberam terminationem ad
existentia; nihilominus pro implicito di­
cunt omnes perfectiones divinas, et emi­
nentiam secundum quam Deus præcontinet omnia possibilia : sic enim attributa,
et perfectiones Dei virtualité ■ secundum
proprias lineas differunt, quod mutuo sc
includant, et transcendentaliter imbibant
absque distinctione reali. Quare licet anima
Christi cognoscat visionem, et legem Dei
secundum explicitam terminationem libe­
ram ad omnia actu existentia ; adhuc ta­
men illas non comprehendit, quia non pe­
netrat cuncta, quæ in eis transcendentaliter
imbibuntur.

DE INCARNATIONE.

Determinatur certitudo noslrx assertionis.

6$. Oportet autem scire, quanta sit nosSetîœ-’a træ· et communis sententia? certitudo :
probiti- inde enim non leve robur ipsi adjicietur,
merlnT ut ex dicendis constabit. Cui studio liben­
tius manum admovemus, quod illi non in­
cubuimus loco supra cit. ex tract. 2, ubi
de incomprehensibilitate Dei ex professo
eaimus, satis censentes firmare sententiam
veram absque alia reflexione censuræ,
quam modo putamus congruere. Est au­
tem sententia nostra adeo communis, ut
evincant oppositam ( quæ de facto attri­
buit animæ Christi Dei comprehensionem)
esse ad minus temerariam, et omnino im­
probabilem. Nam talis dicitur, quæ in ma­
teria Fidei, vel Theologiæ aliquid affirmat
absque sufficienti fundamento : et hujus­
modi a fortiori censetur, quæ in tali mate­
ria pugnat contra communem Patrum, et
Theologorum sententiam, ut explicuimus
tract. 17, disp. 9, dub. 4, num. 60, quod
autem anima Christi de facto comprehen­
derit Deum, nullus Patrum, aut Theologo­
rum affirmat; quin potius id expresse ne­
gant, quotquot vidimus : ergo improbabile,
et temerarium est asserere, quod anima
Christi de facto comprehenderit Deum. Est
etiam erroneum : quoniam propositio erro­
nea illa dicitur, quæ opponitur conclusioni
theologicæ, sive veritati per legitimam
consequentiam deductæ ex una proposi­
tione de fide, et alia certa lumine naturali,
ut descripsimus loco cit. num. 48; sic autem
se habet hæc propositio : Anima Christi
de facto non comprehendit Deum, ut de­
claratur sequenti syllogismo continente ra­
tionem Theologicam D. Tho. : Infinitum
non comprehenditur a finito : sed Deus est
infinitus, et anima Christi est finita : ergo
Deus non comprehenditur ab anima Christi.
In quo discursu consequentia est legitima,
major palet lumine naturali, et minor est I
certa secundum fidem quamvis enim illa
propositio possit naturaliter probari, nihi­
lominus simul cadit sub revelatione Dej,
et aliquando terminat assensum fidei, ut
in simplicibus contingit. Porro conclusioni
illius syllogismi directe, et immediate con­
tradicit, quæ affirmat animam Christi de
facto Deum comprehendisse.
Hæc faciliora sunt, et quæ, ut existima­
mus, nemo negabit. Sed majus dubitrm est,
utrum communis sententia sit certa certiOpposita

tudlne fidei, ita ut opposita mereatur hœresis notam. Dedit autem huic dubitationi
occasionem Gabriel Vazquez I p. disp. Vai*
52, cap. 2, ubi licet videatur circa hujus qua.
difficultatis resolutionem judicium suspen­
dere; nihilominus in partem negativam in­
clinat et tandem resolvit non esse de fide,
qaod Deus sit incomprehensibilis ab intel­
lectu creato. Movetur autem, quia funda­
menta, quæ pro communi sententia afferri
solent, non sunt adeo efficacia, et mani­
festa, ut illi debeant tantam attribuere cer­
titudinem. Quod non aliter probat, quam
(et optime quidem, si posset), debilitando,
diruendoque hujusmodi fundamenta.
69. Sed tenendum est assertionem nos­
etiam
tram esse certam certitudine fidei, et oppo­ hærefr
sitam esse hæreticam. Ita judicant com­
muniter Theologi hujus temporis, qui hanc
difficultatem discutiunt. Sotus in 4, dist. Sotas
49, quæst. 3, art. 1. Medina quæst. seq. Media
Alvaros
art. 1, ubi etiam. Alvarez in exposcit, art. Corner J
N. Comejo disp, unica, dub. 2. Cabrera Cabrem
Araak
disp. 2, num. 11. Arauxo dub. unico. Banta
Bannez I p. quæst. 12, art. 7. Gonsalez Gonsla,
ibi disp. 3. Suarez lib. 2 de attributis ne­ Suara
gativis, cap. 5, et in præsenti disp. 26,
sect. 1, et alii quamplures. Et probatur
primo ex Sacra Scriptura, in qua Deus
dicitur incomprehensibilis : sed id dici ne­
quit, quia Deus se non comprehendat :
ergo dicitur, quia a creatura comprehendi
nequit. SicHierem.
Sic Hierem. 32 : Fortissime, magne,
magne. Hieet potens Dominus exercituum, nomen libi rem- æ’
magnus consilio, et incomprehensibilis cogilatu. Job 11 : Forsitan vestigia Dei com- Job. il.
prehendes? Ad Roman. 11 : Quam incom­
prehensibilia sunt judicia ejus.
Nec satisfacit respondere cum Vazquez RespooDeum dici incomprehensibilem, vel quia Va^®jjw
ejus cogitationes deprehendi nequeunt abs­
que revelatione, quod omnia relata testi­
monia significare videntur, vel quia nec a
viatoribus, nec per solas naturæ vires
comprehendi potest. Unde non sequitur,
quod ipse Deus præcisus a cogitationibus,
et decretis possit adæquari, atque ideo
comprehensive cognosci, ut contingeret in
Christo, et in aliis beatis. Id, inquam, ni- Coufota
hil valet, sed evertitur efficaciter : tum ,or·
quia verba Scriptura- accipienda sunt cum
proprietate, ubi nullum sequitur inconve­
niens : sed Deum esse incomprehensibi­
lem, ut in Scriptura dicitur, significat,
quod Deus nullo modo comprehendi possit
a creatura : et ex eo, quod Scripturam in .
hoc sensu proposito accipiamus, nullum
sequitur

DISP. XVllj DÜB, V
sequitur inconveniens : ergo Scriptura sic
iuiclligenda est in prædielis locis, ut neget
comprehensionem Dei ab intellectu creato.
Sic etiam eadem Scriptura vocat Deum
imwienium, et incommutabilem : ct intelligitur, ac intelligi debet negare omnem
continentiam Dei in loco, et omnem ipsius
mutationem : quia illa verba proprie ac­
cepta id significant, et ex eo, quod sic
accipiantur, nullum sequitur absurdum.
Tum etiam quia divina Scriptura in locis
relatis aliquid speciale Deo defert, quod
sil propria ipsius perfectio, et creaturis
non conveniat : id autem est, quod sit
absolute incomprehensibilis ab intellectu
creato. Quod enim dicatur incomprehensi­
bilis eis limitationibus, quas Vazquez ef­
fingit, elogium est creaturis commune :
nam cogitationes Angeli, et cordis humani
sunt incomprehensibiles nisi revelentur :
et entia supernaturalia creata nedum com­
prehensive, sed nec quidditative cognosci
possunt per solas vires naturæ. Unde in
prædicto
icto-sensu (salis infimo, et perfectionem idiminuente) dicemus de Angelo præsertim beato : Quam incomprehensibilia sunt
judicia ejus? Forsitan vestigia Angeli com­
prehendes? Magnus consilio, et incomprehen­
sibilis cogitatu. Quid ergo singulare prædidicat Scriptura, cum nobis eminentiam
divinæ cognoscibilitatis eis commendatio­
nibus repræsentat?
70. Confirmatur : quia legitimus Scripturæ sensus accipiendus non est a Vazaa, quio, aut alio particulari Theologo ejusdem
notæ; sed a sanctis Ecclesiæ Patribus, et
constat ex Concilio Trident, sess. 4, in
decreto de editione, et usu sacrorum libro­
rum : sed Ecclesiæ Patres communiter intelligunt in sensu proprio testimona relata ;
et inde colligunt Deum esse vere, et pro­
prie incomprehensibilem ab intellectu
creato : ergo sic accipienda sunt, explosa
omnino contraria Vazquii interpretatione,
fi· A» Minor constat ex D. Ambros. lib. 1 in
IJ,. Lucam, ad illa verba Joan. 1 : Deum
,r. nemo vidit unquam. D. August, Epist.
112, cap. 8, et serm. 190 de temp. D.
5 ώ-Gregor. Magno lib. 10. Moral, cap. 10, et
lib. 18, cap. 3. D. Hilario lib. 2 de Tri: fi-u nitate in principio, et lib. 10 circa finem.
y^ V. Beda. 1. Joan. 3, ad ilia verba, Videbi«;·’ mus Deum, sicuti est. D. Anselm. 1 ad
L ’jj’· Timoth. cap. 2, et in Monolog, cap. 35.
■ fi.Efi· D. Chrysostomo super cap. 7. Isai. D.
Gregor. Nazianz. oral. 1. D. Epiphan. lib.
ta. 3 contra hæres. in 70. D. Cyrillo Alexand,

69

P. N. lib. 11. Thesauri cap. I. D. Da- I), barnasc, lib. I de fide cap. 1 et 4. Theo­ mast.
dorei. in Ps, 103. Gyrill. Jfierosolimit.
cathec. 6, et aliis, quorum verba referunt
Gonzalez, et Suarez ubi supra.
Ilis, quibus posset opprimi, respôndet A1Î3
­
Vazquez excludendo ab hac causa sacros respon
sio
Doctores Græcos, quos monet errasse circa Vasqtnt
ultimum finem, negatque Deum posse a penitos
repro­
beatis videri, prout est in se : explicando banda.
autem Latinos, quod solum excluserint
comprehensionem Dei per naturæ vires.
Unde perstat in proprio judicio, nihil æstimans momenti in Patribus in contrarium.
Sed quis non stupeat ad strenuam hominis
fortitudinem, qui talibus cohortibus sese
opponit, et non dubitat reprimere vires?
At hæc risu, aut dolore potius excipienda ‘
sunt. Et quod ad Patres Græcos attinet,
jam ostendimus tract. 2, disp. 2, alienos
prorsus ire ab illa Vazquii calumnia, qui
studium in eo posuit ut Anomæos hæreticos præ sacris Doctoribus tueretur, recla­
mante nihilominus universa Theologorum
schola. Quod spectat ad Latinos, satis erit
expendere aliquorum verba, ut evidenter
constet Vazquium contra illos agere, dum
eorum asserta ad solas naturæ vires detor­
quet. Ergo D. Aug. in quæstiunculis de d , Au*
Trinit. tomo 3, inquit : Videri polesl Deus B°sU
per dona gratiæ sive ab Angelis, sive ab
animabus sanctorum : plenam vero divini­
tatis naturam nec Angelus quilibet, nec sanc­
torum aliquis perfecte videre poterit : ideo
incomprehensibilis dicitur Deus. Quibus ver­
bis conjungit ex una parte dona gratiæ, et
ex alia Dei comprehensionem excludit. D. d. GreGregor. Magnus in priori loco ex relatis s°r- .
ait : In retributionis culmine reperiri omni­
potens per contemplationis speciem potest, sed
tamen ad perfectum non potest : quia et si
hunc in claritate sua quandoque conspici­
mus, non tamen ejus essentiam plene con­
tuemur. Ubi nec illa verba : In retributionis
culmine, nec illa in claritate sua ullo pacto
permittunt, quod sententia referatur ad so­
las naturæ vires. V. Beda loco cit. expli- v. Beda.
cans illa verba : Videbimus eum, ait :
Promittitur nobis videre Deum, non com­
prehendere, concedi non potest. Ubi evidens
est sermonem fieri de visione beatifica, quæ
vires naturæ excedit, et gratiam insignem
exposcit. Eodem etiam modo loquitur D.
Isidor. relatus num. 66. Alia superfluum
est recensere, quia sufficiunt hæc; vel
nulla sufficient.
I
71. Sed objicies primo : sicut Deus in tio.

■

70

DE INCARNATIONE.

Scriptura dicitur incomprehensibilis, sic I
i ad Ti- etiam dicitur invisibilis, ut patet !. ad I
moli·. 1.
i . pt.ÿi sxculorum immortali, et
invisibili : et tamen Scriptura exponitur,
quod neget visibilitatem Dei per vires na­
turæ ; secus vero per gratiam, aut lumen !
gloriæ : ergo pariter poterit, explicari, quod
neget Deum comprehendi viribus naturæ,
Alia.
non autem viribus gratiæ. Secundo in
Scriptura non solus Deus, sed etiam Dei
opera dicuntur incomprehensibilia, ut patet
Job 9; ergo si in rigore, quem intendimus,
debet accipi Scriptura; sequitur opera Dei,
sicut et ipsum Deum, comprehendi non
posse a nobis : quod est falsum ; cum An­
gelus Angelum comprehendat, ut diximus
tract. 7, disp. 6, dub. 3.
miur"
R^pondetur ad primum negando conse·
Tan OT’ quentiam ob evidentem disparitatem funda­
tam in eadem Scriptura : nam licet eo loco
Deum dicat invisibilem, nihilominus in
aliis locis evidenter docet oeatos videre
Mati. 5. Deum, Matlh. 5 : Beati mundo corde, quo1 aa Co- niam ipsi Deum videbunt. 1, ad Corinth.
finih.18. . o
t,.j
,
18 : lutemus nunc per speculum m aenig­
mate, tunc autem facie ad faciem. 1 ,
Uoao.3. Joan. 3 : ôcnnui, quoniam cum apparuerit,
similes ei erimus, quia ridebimus siculi est.
Quæ cum tam aperta sint, docuerunt Ec­
clesiam sensum, in quo accipienda sunt
alia, in quibus Deus dicitur invisibilis, ut
videlicet negetur visio Dei vel per oculum
corporeum ; vel pro statu hujus vitas ; vel
denique comprehensione, et perfecta adæquatione. Et sic intellexerunt Ecclesiæ PaD. Au- tres, ut videre est apud D. August, epist.
Κ“σ.111 et 112. D. Chrysost. hom. 14, in
sou. Joan, et D. Tho. 1 p. quæst. 12, art. 1,
D.Thom. et fib. 3 contra gentes cap. 54 et 57. Cæterum Scriptura sic in locis supra allega­
tis vocat Deum incomprehensibilem, quod
in nullo alio vel leviter insinuet Deum
posse comprehendi : unde absque funda­
mento limitaremus illa Scripturæ loca, et
traheremus ad sensus minus proprios.
Præsertim cum PaLres. quorum est Scrip­
turam exponere, generaliter illam decla­
rent in proprio sensu, et aperto negent
Deum comprehendi a creatura, ut supra
ostendimus. Ad secundum respondetur
opera Dei dici incomprehensibilia, non
quidem in se, et secundum se, quo pacto
nequeunt importare excessum insuperabi­
lem ad omnem intellectum creatum : sed
ex parte principii, sive divinæ virtutis, ex
quibus procedunt. Cum enim omnipoten­
tia sit incomprehensibilis ; oportet crea-

turas incomprehensibiles dici, quatenus
illam important in ratione principii. In
quo sensu D. Tho. quæst. unica de spiri­
tual. creat, art. 2 ad 6, dixit : Ipsa na­
turalia opera miracula dicuntur, prout ab
incomprehensibili divina virtute procedunt.
72. Secundum fundamentum nostræ, et Aliid
noslr*
communis resolutionis consistit in duabus rejoisEcclesiæ diffinitionibus, quæ illam decer­ linni>
nunt satis manifeste. Nam in Concil. Late­ molivam.
ranensi sub Innocentio tertio et refertur in Concil.
­
cap. Firmiter de summa Trinit. et fide ca­ Latera
nense.
tholica dicitur : Firmiter credimus, quia
tunuscsl solus Deus, aeternus, immensus, im­
mutabilis, incomprehensibilis, omnipotens,
etc. Ubi notandum est singulas hujus decreti
particulas dirigi ad condemnandam aliquam
hæresim circa perfectiones divinas : illam
vero incomprehensibilis refellere hæresim
Anomæorum. qui dicebant se Deum com­
prehensive, sive adæquate cognoscere, ut
vidimus num. 66. Sed certum est alias
particulas continere doctrinam immediate
I
pertinentem ad fidem ; et assertiones ipsis
contrarias esse hæreticas, ut si quis dice­
ret Deum posse circumscribi, aut mutari :
1 ergo idem dicendum est de illa particula in­
comprehensibilis /atque ideo dicere animam
Christi comprehendere Deum est hæresis
contra diffinitionem Concil. Nec momenti
est dicere cum Vazquio prædictam diffini- vasqoii
tionem intendere, et evincere, quod Deus subkrfa
gia.
sit incomprehensibilis de lege ordinaria, aut
per vires solius naturæ. aut in statu viae :
nam contra hoc est, quod reliquæ particulæ non intelliguntur cum his limitatio­
nibus, et modificationibus, sed absolute :
ergo idem de hac particula dicendum est,
ne dicatur Concilium minus perspicue, et
consequenter in re tam gravi procedere.
Præsertim quia si non aliud intenderet,
quam quod Vazquius vult, nihil speciale
circa Deum decerneret, sed quod est plu­
ribus entibus creatis commune : plura
quippe sunt, quæ in præsonti statu, et vi­
ribus naturæ, et de lege ordinaria compre­
hendi a nobis non valent. Nec majoris
momenti est, si cum eodem Vazquio res­
pondeatur aliam esse rationem de incomprehensibilitate Dei, ac de reliquis attri­
butis, quæ recenset Concilium : nam Deus
dicitur incomprehensibilis in ordine ad
nos, alia vero attributa conveniunt ipsi in
ordine ad se, aut secundum se. Nam ad­
missa hac differentia quid præstat ad rem,
de qua agimus? Vel quam viam parat, ne
incomprehensibilitas Dei respectu crea­
turæ

DISP. XVII, DUB. V.

71

turre ait diffini ta a Concilio? Aliunde vero I tam ox Sacris litteris, qnam ox Concilio
nec illa repraesentata diversitas valet sub­
Lateranensi, et communi Theologorum
sistere : nam etiam immensitas dicitur in
judicio, existimamus decretum Basiliense
ordino ad locum, a quo Deus circumscribi
accipiendum fore in eodem sensu, et per
nequit. Praeterquam quod etiam incomprepropositiones erroneas in fido significasse
hensibilitas Dei est perfectio in se, et ab­
contrarias fidei, id est, hæreticas.
soluta; cum aliud non sit, quam infinite
73. Sed oppones primo D. Augustinum Objec­
Dei intelligibilités, quæ superat omnem I in epist. 149 ad Elpidium, ubi agens de tiones.
D. Au­
comprehensione Dei, quam sibi Anomæi gustin.
vim cognoscit i va m creatam.
Altera Ecclesiæ diffinitio est, quam pro- I arrogabant, inqttit : Ne quis de temeraria
taiil. tulit Concilium Basiliense sess. 22, dam­
ejus comprehensione se jaciet. Et rursus ;
Non ul hinc comprehenderemus illam divi­
heise. nans hanc propositionem Augustini dc
Roma ; Ληΰηίΐ Christi videt Deum tam clare,
nitatem, sed ut hinc admoneremus non opor­
el intense, quantum clare, el intense Deus
tere nos de temeraria comprehensione jac­
videt se ipsum. Præcipua enim ratio, qua
tare. Ubi contrariam nobis doctrinam non
moveri potuit Concilium ad hujusmodi
appellat hæreticam, sed præcise temera­
propositionis condemnationem, est, quod
riam, qua; est nota longe inferior : ergo
si anima Christi ita clare, et intense
excedimus, cum illi bæresis non incurri­
Deum videret; ipsum profecto compre­
mus. Oppones secundo probabilem esse
henderet : quippe tanta claritas, et in­ I multorum sententiam, quod Christus ha­
tensio ad comprehensionem sufficerent.
buerit gratiam infinitam, ac perinde infini­
Unde præcluditur effugium Vazquii di­
tum lumen gloriæ, ut constat ex dictis
Vfcçii
disp. 15, dub. 1, num. 30 ; sed infinitum
ens» centis non damnari illam doctrinam, quod
posuerit comprehensionem, sed quia tangloriæ lumen sufficiens est ad comprehen­
tam tribuerit animæ Christi intensionem,
sionem Dei, cum sufficiat ad cognoscen­
et claritatem. Nam Concilium damnavit dum Deum infinite, et secundum omnia,
quæ tam eminenter, quam formaliter di­
5
illam propositionem non solum secundum
I
se, verum etiam cum ejus appendicibus cit : ergo qua probabilitate asseritur
Christum habuisse lumen gloriæ infini­
;. necessariis, quibus accedit comprehensio.
tum, affirmari etiam poterit, quod ejus
;
Quod satis indicavit Concilium, dum addi!
dii se reprobare alias propositiones ex eadem
anima comprehenderit Deum : atque ideo
1
radice procedentes. Manifestum namque
id dicere nullam censuram meretur, minus
autem hæresis notam, quæ est omnium
:
est, quod comprehensio Dei procedat sicut
gravior.
?
ex radice ex illa altera propositione ex]
presse damnata, et colligatur per legiti­
Sed hæc levia sunt. Ad primum enim solvitur
respondetur, quod illa vox temeraria, qua Pnraa·
mam consequentiam, ut immediate dedut
cebamus. Fuit autem illa condemnatio a utitur D. August, non appellat supra pro­
l
Concilio tunc legitimo facta, anno scilicet positionem objectivam de Dei comprehen­
I
1435, priusquam dissolutum fuerit a Ponsione a creatura; sed supra audaciam
I
tiflee anno 1437. Et rursus Nicolaus V,
Anomæorum, qua jactabant se compre­
I
qui Eugenio IV successit, eam Concilii hendere Deum, et quam S. Doctor vocat
partem approbavit. Sed dissimulare non
temerariam, hoc est, arrogantem, præcipipossumus (quia aliqui huic testimonio
tem, insolentem. Sæpè vero contingit ho­
plus deferunt, quam contineat), non peni­
mini hac audacia proferre non solum falsa,
tus evincere, quod intendimus, nempe
aut erronea, sed etiam haeretica : et hu­
propositionem communi assertioni con­ jusmodi est Deum comprehendi a crea­
trariam esse hæreticam. Nam licet Con­
tura; quod minime negat S. Doctor.
cilium illam damnet; non tamen illam
Aliunde vero licet oppositam doctrinam
percellit determinata bæresis nota, sed
vocasset ut minus temerariam ; non propalia magis generali censura, quæ ad' in­
terea convinceretur sentire, quod non sit
feriorem gradum trahi queat : sic enim I hæresis : potuit enim unam notam ab alia
habet ; Quas propositiones cl alias cx eadem præscindcre, incipiendo ab ea, quæ notior
radice procedentes tanquam erroneas in fide. est, ut et nos fecimus num. 68.
damnai, el reprobat hxc sancta Synodus.
Ad secundum respondemus, quod si ex Diluitur
Unde ex vi hujus præcise testimonii non lumine gloriæ infinito, creaturæ comma- secunda,
nicato, inferretur necessario comprehensio
tantam nostræ sententiæ tribueremus cer­
titudinem. Sed quia illa satis depromitur Dei; non posset probabiliter sustineri,

IU

:-··.·
i. .· —&·■}

vi

η j-

h *

u · ·

>

DE INCARNATIONE.

quod Christus habuerit lumen glori® infi­
nitum : sed ab opposito consequentis ab­
surdi inferretur oppositum antecedentis.
Cæterum qui illam opinionem tuentur,
negant totis viribus consequentiam : quam
non ita arduum est vitare dicendo Deum
continere perfectiones non solum infinitas,
sed etiam infinities infinitas : lumen au­
tem gîoriæ creatum, si infinitum esset,
deserviret quidem pro multitudine suornm
graduum ad cognoscendum in Deo infinitas
perfectiones ; sed se extendere non valeret
ad attingendum infinities infinitas : eo
quod licet infinitum esset, non tamen in­
finities infinitum, aut replicando, et com­
plicando in se infinitas infinitates; cum
certum apud omnes sit non fore Deo sim­
pliciter æquale : et ideo licet cognosceret
Deum infinite, aut infinitas in Deo per­
fectiones; ipsum tamen minime compre­

henderet, ut magis explicuimus tractat. 2,
disp. 6, a num. 28. Addimus, quod ut
bene observavit Suarez disp. 26, sect. 2,
in fine s®pe contingit veritatem aliquam
esse certam secundum fidem ; modos au­
tem illam defendendi non esse de fide,
sed opinabiles. Unde ex eo, quod aliquod
principium sit probabile, non licet inferre
conclusionem esse probabilem, nisi illatio
sit prorsus evidens. Et conformi ter ad
hæc, qui sentiunt non repugnare lumen
glori® infinitum, negant inde sequi Dei
comprehensionem : qui vero censent hanc
sequi, negant illius luminis possibilitatem.
Ex quibus opinionibus illa præferri debet,
cui magis cohaeret veritas fidei, nempe
Deum esse incomprehensibilem : et sic
procedit nostra sententia, quæ non solum
consequens, et consequentiam negat, sed
etiam illud principium.

De scientia beata animce Christi in quatuor articulos divisa.
Deinde considerandum est de qualibet prædictarum scientiarum. Sed quia de scientia
divina dictum est in prima parte, restat
nunc dicendum de aliis Iribus : primo de
scientia beata : secundo de scientia indita :
ierlio de scientia acquisita. Sed quia de
scientia beata, quæ in Dei visione consistit,
plura dicta sunt in prima parte, hic illa sola
videntur dicenda, quæ proprie perlinent ad
animam Christi. Circa hoc ergo quærunlur
quatuor. Primo, etc.
ARTICULUS I.

Virum

anima Christi comprehenderit
divinam naturam.

Verbum, tire

Ad primum sic proceditur. Videtur quod anima Christi
comprehenderit et comprehendat Vernum sive divinam
essentiam. Dicit enim Isidor. quod Trinitas sibi sola
nota est, et homini assumpto. Igitur homo assumptus
communicat cam saucia Trinitate in illa notitia sui, quæ
est sauclæ Trinitati propria : hujusmodi autem esi nolit»a
comprehensionis : ergo anima Christi comprehendit di­
vinam essentiam.
Prælerea. Magis est uniri Deo secundum esse perso­
nale, quam secundum visionem : sed sicut Damas, dicit
in 3 lib. tota divinitas in uua personarum est unita huDianæ naturæ in Christo. Multo ergo magis tota natura
divina videtur ab anima Cbnsti; et ita videtur, quod anima
Christi comprehendat divinam essentiam.

Praeterea. Illud, quod convenit filio Dei per naturam,
convenit filio hominis per gratiam; nt August, dicit, in
1 de Triuit. sed comprehendere divinam essentiam, com­
petit lilio Dei per naturam : ergo lilio hominis competit
per gratiam, et ita videtur quod anima Christi per gratiam
Verbum comprehendat.
Sed contra est, quod August, dicit in lib. 83 quæst.
Quod se comprehendit, linitum est sibi : sed essentia di­
vina non est finita in comparatione ad animam Christi;
eum in infinitum eam excedat : ergo anima Christi non
comprehendit Verbum
Respondeo dicendum, quod sicut ex supra dictis patet,
sic facta est unio naturarum in persona Christi, quod ta­
men proprietas utriusque naturæ inconfusa permanserit;
ita scilicet quod increatum manserit intra limites creatu­
ra; ; sicut Damas, dicit in 3 lib. Est autem impossibile,
quod aliqua creatura comprehendat divinam essentiam (si­
cut in prima parte ostensum est) eo quod infinitam non
comprehenditur a finito. Et ideo dicendum, quod anima
Cbnsti nullo modo comprehendit divinam essentiam.
Ad primum ergo dicendum, quod homo assumptus con­
formatur divinæ Trinitati in sui cognitione, non ratione
comprehensionis, sed ratione cujusdam excellentissimae
cognitionis pr» cæteris creaturis.
Ad secundum dicendum, quod nec etiam in unione,
quæ est secundum esse personale, natura humana com­
prehendit Dei Verbum, sive naturam divinam, quæ quam­
vis tota unita fuerit bnmanæ naturæ in una persona lilii,
non tamen fuit tota virtus divinitatis ab humana natura,
quasi circumscripta. Unde August, dicit in Epist. ad Vo·
lusianum ; scire te volo, non hoc Christianam habere doc­
trinam, quod ita Dens infusus sit carni, ut curam guber­
nanda.· universitatis vel deseruerit, vel amiserit, vel ad
illud corpusculum quasi contractam, collectamque trans­
tulerit : et similiter anima Christi totam Dei essentiam
videt, non lameu eam comprehendit, quia non totaliter
eam videt,id est, non ita perfecte sicut visibilis est; ut
in 1 p. expositum est.
Ad

73

ΛΒΤΙΟ. II ET III.
Ad tertium dicendum, quod verbum illud August, cat
inirtllgendum de gratia unionis, secundum quam, omnia,
m? dicuntur de Filio Del bccuiidum divinam naturam,
dicuntur de Filio hominis, propter identitatem suppositi :
et secundum hoc vere potest dici quod Filius nominis,
est coniprehensor divinæ cssenliæ, non quidem secundum
animam, sed secundum divinam naturam : per quem
etiam modum potest dici, quod Filius hominis est crea­
tor.

Conclusio est negativa, et constat ex dictis
disp. præced. dub. ultimo.
ARTICULUS II.

Utrum anima Christi in Verbo cognoverit omnia.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod anima
Cbnsti in Verbo non cognoscat omnia. Dicitur enim
Marci 13: De die autem illa nemo scit, neque Angeli in
Cœlo, neque Filius nisi Paler. Non ergo omnia scit in
Verbo.
Præterea. Quanto aliquis perfectius cognoscit aliquod
priacipium, tanto plura in illo principio cognoscit : sed
Deas perfectius videt essentiam suam, quam anima
Christi : ergo plura cognoscit in Verbo, quam anima
Christi : non ergo anima Christi in Verbo cognoscit om­
nia.
Præterea. Quantitas scientiæ attenditur secundum
qiantitatem scibilium. Si ergo anima Cbris’i sciret in
Verbo omnia, quæ scit Verbum, sequeretur, quod scien­
tia animæ Christi æquarelur scientiæ divinæ, creatum vi­
delicet increato : quod est impossibile.
Sed contra est, quod super illud Apocal. 5 : Dignus
est Agnus, qui occisus est accipere divinitatem et sapien­
tiam: glos, dicit, id est, omnium cognitionem.
Respondeo, dicendum, quod cum quæritur an Christus
cognoscat omuia in Verbo, ly omnia, potest dupliciter ac­
cipi. Uno modo, proprie, ut distribuat pro omnibus, quæ
quocumque modo sunt, vel erunt, vel luerunt, vel facta,
vel dicta, vel cogitata a quocumque secundum quodeumque
tempus. Et sic dicendum est, quod anima Christi in
Verbo cognoscit omnia. Unusquisque enim intellectus
creatus, in Verbo cognoscit, non quidem omnia simpli­
citer, sed tanto plura, quanto perfectius videt Verbum :
suili tamen intellectui beato deest, quin cognoscat in
Verbo omnia quæ ad ipsum spectant. Ad Christum au­
tem, et ad ejus dignitatem spectant quodammodo omnia,
ia quantum ei subjecta sunt omnia. Ipse etiam cstomuium judex constitutus a Deo, quia Filius hominis est; ut
dicitur Joan. 5. Et ideo anima Christi in Verbo cognoscit
omnia existentia, secundum quodeumque tempus, et etiam
hominum cogitatus, quorum est judex ; ita ut quod de eo
dicitur Joan. 2: Ipse enim sciebat quid esset in homine,
potest intelligi non solum quantum ad scientiam divi­
sam, sed etiam quantum ad scientiam animæ ejus, quam
hbet in Verbo. Alia modo, ly omnia, potest accipi magis
Urge, ul extendatur non solum ad ohinia, quæ sunt aclu
secundum quodeumque tempus, sed etiam ad omnia quæcimquesunlin potentia nunquam reducenda, vel reducta
adactum. Horum autem quædam sunt in sola potentia
divina·, et hujusmodi non omnia cognoscit in Verbo
nima Christi. Hoc enim esset comprehendere omnia,
qtt Deos potest facere, quod esset comprehendere divi­
nam virtutem, et per consequens divinam essentiam.
Virtus enim quælibet cognoscitur per cognitionem omlira, io quæ potest. Quaedam vero sunt non solum in
potentia divina, sed etiam in potentia creaturæ et hujus­
modi omuia scit anima Christi in Verbo. Comprehendit
Mim in Verbo omnis creaturæ essentiam, et per conse­
deas potentiam et virtutem, et omnia quæ sunt in po­
tentia creatura:.
Ad primum ergo dicendum, quod illud verbum inIdleurunt Arius et Eunomius, non quantum ad scien­
tiam animæ, quam in Christo non ponebant (ut supra
dictam est) sed quantum ad divinam cognitionem Flii,
cseai ponebant esse minorem Patre, quantum ad scienÎ sed illud stare non potest, quia per Verbum Dei
heia sani omnia; ul dicitur Joan. 1. Et inter alia facta
sart etiam per ipsum omnia tempora. Nihil autem per
ipsam factum est, quod ab eo ignoretur. Dicitur ergo
wc-dre diem, et horam judicii : quia non facil scire, intenvplusemm super hoc ab Apostolis Act. 1, hoc cis

nohjil revelare : sicut e contrario legitur Genes. 22/
Nunc cognovi quod tirneas Deum ; id est nunc co­
gnoscere feci. Dicitur autem Pater scire : quia hujus­
modi cognitionem tradidit Filio. Unde in hoc ipso quod
dicitur nisi Pater, datur intelligi quod Filius cognoscit,
et non solum quantum ad divinam naturam, sed etiam
quantum ad humanam : quia ut Chrysost. argumentatur,
si Christo homini datum est, ul sriat, qualiter oporteat
judicare» quod est majus, multo magis datum est ei scire
quod minus eet, scilicet tempus judicii. Origenes tamen
hoc exponit de Christo secundum corpus ejus, quod est
Ecclesia, quæ hoc tempus ignorat. Quidam nutem dicunt
hoc esse intclligendum de filio Dei adoptivo, non de Filio
naturali.
Ad secundum dicendum, quod Deus in tantum perfec­
tius cognoscit suam essentiam, quam anima Christi, quod
eam comprehendit, et ideo cognoscit omnia non solum
3uæ sunt in actu, secundum quodeumque tempus; quæ
icitur cognoscere scientia visionis : sed etiam omnia
quæcunque ipse facere potest, quæ dicitur cognoscere per
simplicem inlelligentiam : ut in 1 habitum es:. Scit ergo
anima Christi omnia, quæ Deus io seipso cognoscit per
scientiam simplicis îotelligentiæ : et ita plura scit Deus
in seipso, quam anima Christi.
Ad tertium dicendum, quod quantitas scientiæ non so­
lum attenditur secundum numerum scibilium : sed etiam
secundum claritatem cognitionis. Quamvis igitur scientia
animæ Christi, quam habet in Verbo, parificelur scientiæ
visionis, quam Deus habet in se ipso, quantum ad nu­
merum scibilium : scientia tamen Dei excedit in infini­
tum, quantum ad claritatem cognitionis, scientiam animæ
Christi; quia lumen increatam divini intellectus, in infi­
nitum excedit lumen creatum quodeumque receptum in
anima Christi : licet absolute loquendo, scientia divina
excedat scientiam animæ Christi non solum quantum ad
modum cognoscendi, sed etiam quantum ad numerum
scibilium ; ut dictum est.

Prima conclusio : Anima Christi cognovit
in Verbo omnia existentia secundum quodcumque tempus.
Secunda conclusio : Anima Christi non co­
gnovit in Verbo omnia, quæ continentur in
sola potentia Dei.
Tertia conclusio : Anima Christi cognovit
omnia, quæ sunt in potentia creaturæ.
ARTICULUS 111.

■ *<

ηi.

Dirum anima Christi in Verbo cognoverit infinita.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod anima Christi
non possit cognoscere infinita in Verbo. Quod enim in
infinitum cognoscatur, repugnat definitioni infiniti, prout
in 3 Physic, quod infinitum est, cujus quantitatem ac­
cipientibus, semper est aliquid extra accipere. Impossi­
bile autem est definitionem a definito separari ; quia hoc
esset contradictoria esse simul : ergo impossibile est,
quod anima Christi sciat infinita.
Præterea. Infinitorum scientia esi infinita : sed scien­
tia animæ Christi non potest esse infinita : est enim
capacitas ejus finita, cum sit creata. Non ergo anima
Christi potest cognoscere infinita.
Præterea . Infinito non potest esse aliquid majus : sed
plura continentur in scientia divina, absolute loquendo,
quam in scientia animæ Christi, ut dictum est. Ergo
anima Christi non cognoscit infinita.
Sed contra, anisa Christi cognoscit lotam suam poten­
tiam, et omnia quæ potest. Potest autem in emundatio­
nem infinitorum peccatorum; secundum illud 1, Joan.
2 : Ipse est propitiatio pro peccatis nostris : non autem
pro nostris tantum, sed etiam pro totius mundi : ergo
anima Christi cognoscit infinita.
Respondeo dicendum, quod scientia uon est nisi entis;
eo quod ens et verum convertuntur. Dupliciter autem di­
citur aliquid ens. Uno modo, simpliciter, quod scilicet est
ens actu : alio modo, secundum quid, quod scilicet est
ens in putentia : et quia, ul dicitur in 9 Metapb. unum­
quodque cognoscitur, secundum quod est actu ; non au­
tem, secundum quod est in potentia; scientia primo et
principaliter respicit ens actu; secundario autem respicit
ens in potentia ; quod quidem non secundum se ipsum

W1

74

DE INCARNATIONE.

cognoscibile est, sed senm&m quod cognoscitur illad, in
cujus potenti) eristic. Quantum igitur aJ primum modum
gcientte, anima Christi non scit indniü ; quia non sunt
infinita in xia, etiamsi accipiantur omnia quæcuraque
snnt in acts, secandum quotcumque tempus; eo quod
sutus generationis et corruptionis non durat in infinitam.
Unde est certus numeras, nnn solum* eorum qua' sunt
absque generatione et corruptione! sed etiam generabilium
otcorraptibilium. Quantum vero ad aliam modum sciendi,
anima Christi in Verbo scit infiaita : scit enim, ut dictms est, omnia quae sum in potentia creaturae. I nde
cam in potentia cremor? sint infiniti» per hunc modum
scit infinita, quasi quadam scientia simplicis îstelligentiæ,
non autem scientia visionis.
Ad primum ergo dicendum, quod isfinitum (Sicul in
1 p. dictum est) dupliciter d.citnr. Uno modo» secundum
rationem fonnæ, et sic dicitur infinitum negative, scilicet
id. quod est forma vel actus noa limitatus per materiam,
vel subjectum ia quo recipiatur. Et hujusmodi infinitum,
quantum est de se. est mavime cognoscibile, propter perrectioncm actus; licet non sil comprehensibile a poten­
tia finita creatore ; sir enim dicitor Deus Makes; et
tale infinitum anima Christi cognoscit, licet non com­
prehendat. Alio modo dicitor infinitum secandam ratio­
nem materia? ; quod quidem dicitur privative, ex hoc scili­
cet quod non habet formam qnam natum est habere ; et per
hunc modum dicitur infinitum io quantitate. Tale autem
infinitum ex sui ratione est ignotum ; quia scilicet est
quasi materia cum privatione fornix (ni dicitur 3 Phy­
sic.) omnis antem cognitio ert per formam vel actum. Sic
ergo si hujusmodi inflniium cognosci debeat secundum
modam ipsius cogniti, impossibile est quod cognoscatur :
est enim modus ipsias Et accipiatur pars ejus post par­
tem ,* ut dicitur in 3 Physic. Et boc modo verum est,
quod ejus quantifiera accipientibus, scilicet parte accepta
post partem, semper est aliquid extra accipere; sed sicut
materialia possunt actipi ab intellectu immateriahter, et
multa unite, ita infinita possunt accipi ab intellectu non
per modum infiniti, sed quasi finite, at sic ea qua sunt
in serpsi? infinita, sini in intellectu cognoscentis finita.
El hoc modo anima Christi scit infinita : in quantum sci­
licet scit ea non discurrendo per singula, <ed in aliquo
uno, puta, in aliqua creatura, in cujus potentia existant
infinita» cl principaliter in ipso Verbo.
Ad secundum dicendum, quod nibil prohibet aliquid
esse infinitam ano modo, quod, est alio modo finitum :
sicut si imaginentur io quautilatibus superficiem, qua?
sit secundum longitudinem infinita, secundum latitudi­
nem autem linita. Sic igitur si essent infiniti homines nu­
mero, haberent quidem infinitatem secundum aliquid,
scilicet secundum multitudinem ; non tamen secundum es- i
sentiam, sed id, quod esi simpliciter infinitum secundum
essentia? ratioffem, est Deus ut in 1 p. dictum est. Pro­
prium autcai objectum intellectus est quod quid est ut
'dicitur 3 de amima) ad quod pertinet ratio speciei· Sic
igitur anima Christi propter hoc, quod babet capacitatem
finitam, id. quod est simpliciter infinitum secundum es- .
sentiam scilicet Deum, attingit quidem, sed non compre­
hendit; ut dictum est. Id autem infinitum, quod in crea­
toris est in potentia, potest comprehendi ab anima
Christi, quia comparatur id ipsam secundum essentia
rationem : ex qua parte infinitatem non habet. Nam
etiam intellectos noster mteiigit universale, puta naturam
generis vel speciei, quodammodo habet infinitatem in
quantum potesl de infinil s pradicari.
Ad tertium dicendnm, quod id, quod est infinitum om­
nibus modis, non potest esse nisi unum. Unde et Philo­
sopha dicit in l de Cæ. quod quia corpus est ad omnem
partem dimeusionatum, impossibile e?t esse plura cor­
pora infinita. Si tamen aliquid esset infinitum uno modo
tantum, nibil prohiberet esse plura talia infinita : sicut
si inlelligcremus plores lineas infinitas secundum longi­
tudinem, protractas iu aliqua superficie finita secundum
latitudinem.
Quia igitur infiuitum non est substantia quædam, sed
accidit rebus, quæ dicuntur infinite (ut dicitur 3 Physic.)
sicut infinitum multiplicatur secundum diversa subjecta,
ita necesse est, quod proprietas infiniti multiplicetur, ita
quod conveniat unicuique illorum, second ora illud* sub­
jectum. Est autem quædam proprietas infiniti, quod infi­
nito non sil aliquid majus. Sic igitur si accipiamus unam
liceam infinitam, in illa non est aliquid majus infinito.
Et similiter si accipiamus quamcumque aliarum linearum
infinitarum, manifestum est quod unusquisque earum par­
tes sunt inGnilæ : oportet ergo quod omuious illis parti­

bus infinitis non sil aliquid majus in illa linea : tamen
in alia ’inea et in tertia erunt p lu res partes ellam infi­
nite prefer Utas. Et hoc etiam udemus in numeris ac­
cidere : nam species numerorum parium sunt imlinitæ, et
similiter species numerorum imparium, et tamen numeri
pares ol impares sunt plures quam pares. Sic igilur dicendern est, quod infinito simpliciter quoad omnia, simSliciter nihil est majus : intinilo autem secundum aliquid
eterminatum, non est maju* in illo ordine : potest ta­
men accipi aliquid aliud majus extra illuni ordinem. Per
hunc igitur modum infinita sunt iu potentia croaturæ, et
tamen plura sani in potentia Dei, quam in potentia crea·
lura?, et similiter anima Christi scit infinita scientia
simplicis intdligeatim; plura tamen scit Deus secundum
hunc scientia* modum.

Prima conclusio : Anima Christi non scit in­
finita in actu.
Secunda conclusio : Anima Christi scit infi­
nita iu potentia creaturæ.
Tertia conclusio : Scientia, qua Christi
anima cognoscit infinita, non est visionis, sed
simplicis intelligentiæ.
w
,

DISPUTATIO XVIII.
Pe scientia beata animæ Christi.
Postquam egimus de scienlia animæ
Christi in communi, succedit, ut do scien­
tiis ejus in particulari disseramus, sequen­
tes methodum D. Thom. qui eundem or­
dinem observavit. Et primo ob suam
nobilitatem occurrit scientia beata, quam
Christum habuisse a primo conceptionis
momento constat ex dictis disp. præced.
dub. i, § 1, unde superatam habemus dif­
ficultatem, etquæstionem quoadan est. Plu­
rima autem, quæ circa prædictam scien­
tiam in Christo possunt inquiri, utputa de
objecto ejus primario, de lumine, et spe­
cie pro ea requisitis, de modo cognoscendi
in Deo creaturas tam existentes, quam
possibiles, et de aliis hujusmodi, commu­
nia sunt aliis beatis, ut etiam D. Thom.
observavit in præfatione ad praesentem
quæstionem, et illis ex professo operam
dedimus toto tract. 2, qui est de visione
Dei ad 1 p. quæst. 12. Unde prædicta
versari hoc loco non debent, sed supponi,"
et præ oculis haberi, ut congrue ad pro­
pria præsentis considerationis proceda­
mus, quæ unice reducuntur ad majorem
extensionem, quam anima Christi habuit
circa creaturas cognitas in Deo sicut in
objecto primario, ac subinde ad majorem,
sive intensiorem, quam habuit ejusdem
i objecti notitiam. Pro quo sit

DUBIUM

r

DISP. XVHI, DUB. I.
DUBIUM 1.
Utrum anima Christi per scientiam beatam
cognoverit omnes creaturas possibiles.

•ü.

L

I

I

i

|s
I
!
j
I
|·

Quidam, dum pnesentem difficultatem
proponunt, solent addere, in Deo, sive in
essentia divina. Sed superfluum consuimus
id adjicere : quia supponimus scientiam
beatam, seu lumen gloriæ nonelicerealium
actum, quam claram Dei visionem ; et rur­
sus hanc visionem ad nullum objectum primario, et immediate terminari, quam ad
Deum; extendi vero ad attingendum crea­
turas sicutobjectum secundarium, cognitum
dependentor a cognitione, et penetratione
divinæ essentiæ, cui comparantur sicut ob­
jectum secundarium ad primarium, et sicut
effectus ad causam, ut fuse contra Vazquez
explicuimus suo loco tract. 2, disp. 7,
dub. 3 et 4 et 5. Quod magis, licet bre­
viter. declarari potest advertendo, quod lu­
men gloriæ nequit in proprium actum in­
fluere, nisi prius determinetur per essentiam
divinam sibi, et mentibus beatorum uni­
tam in ratione speciei intelligibilis, ut ostendimus tract, cit. disp. 2, dub. 2 et 4.
Porro essentia divina in ratione speciei
intelligibilis nullum objectum potest repræsentare primario quam seipsam : eo quod
eum nullo alio, nisi secum convenit in eo­
dem gradu immaterialitatis : reliqua vero
repræsentat secundario tanquam effectus,
«quos vel producit, vel decernit producere,
vel saltem valet, et in propria virtute præcontinet. Unde impossibile est, quod scien­
tia beata attingat creaturas vel existentes,
vel futuras, vel possibiles, nisi in essentia
divina, quam per se primo cognoscit, tançæmin medio, et causa prius, ac immedialius attacta. Et ideo non oportuit addere
particulam illam non necessariam ad præsentis difficultatis (quæ supponit eam doctrinam)resolutionem.

Prtftrlur sententia D. Thom. et ratione
firmatur.

I. Dicendum est animam Christi per
identiam beatam nec cognovisse, nec
•1/41
1 ttaoscere
potuisse omnes creaturas possil^liies. Ita D. Tho. in præsent. art. 2, et in
j I diet. 14, quæst. 1, art. 2, quæst. 2, et in
I wdemscripload Annibald. dist. 14, quæst.

unica art. 2, et in 4, diet. 49, quæst. 2,
art, 5, et quæst. 20 de verit. art. 4, lib.
3 contra gentes cap. 56, et opusc. 2, cap.
219, et 1 p. quæst, 12, art. 8, et alibi. Et
sic docent unanimiter Thomistæ tum ad
locum cit. ex 1 parte, ut ibidem statuimus
tract. 2, disp. 7, num. 72, turn specialius in
præsent. art. 2, ibi Gajetan. conclus. 2. Me­ Caj eu­
ntis.
dina dub. 1. Alvarez in exposit. art. N. Cor­ Medina.
nejo disp. 2, dub. 1. Cabrera disp. 4. Joan, Alvarez.
a 8. Tho. disp. 12, art. 2, § In hoc puncto. Cornejo.
Cabrera.
Arauxo dub. 1. Silvius in exposit. art. Joann, a
Thom.
Godoi disp. 34, conclus. 1. Gonet disp. 16, S.
Armo,
art. 2. N. Philippus disp. 6, dub. 3. Caprel. Sjfvks
>yivio$«
in 3, dist. 14, quæst. 2, art. 1. Paludanus Godoi.
Gonet.
ibidem quæst. 1, art. 3. 8otus in 4, dist. Philip­
pus.
49, quæst. 3, art. 3, et alii plures. Quibus Capreo
­
consentiunt Suarez in præs. disp. 26, sect. lus.
2, conci. 1, referens D. Bonavent. et Ri- Palodanns.
chardum. Henricus quodl. 7, quæst. 3. Sotus.
Lorca disp. 48, conclus. 2. Ragusa disp- Suarez.
87. Aversa quæst. 10, sect. 2. Granados
tract. 8, disp. 2, sect. 2, referens Carthusianum, et Argentines. Puteanus disp.
unica conclus. 3. Valentia part. 2, et alii.
Probatur primo ratione desumpta ex Ratio
D. Tho. locis statim referendis : quia ut D Thom·
anima Christi per scientiam beatam cognoceret omnes creaturas possibiles, de­
buit habere lumen gloriæ simpliciter infi­
nitum : sed anima Christi non habuit, nec
habere potuit lumen gloriæ simpliciter in­
finitum : ergo nec cognovit, nec cognoscere
potuit omnes creaturas possibiles. Minor
constat ex dictis disp. 15, dub. unico, ubi
ostendimus animam Christi nec habuisse,
nec habere potuisse gratiam sanctificantem
habitualem simpliciter infinitam. Cum
enim lumen g’oriæ sit proprietas prædictæ
gratiæ in statu beatifico, eique sicut radici
commensuretur ; non potest esse majus,
quam talis gratia : atque ideo ubi ostensum
est repugnare gratiam simpliciter infini­
tam, idem judicium de lumine fieri debet.
Aliunde vero generaliter repugnat accidens
(quale e.st prædictum lumen) simpliciter
infinitum vel in essentia, vel in intensione,
ut cum communi Thomistarum sententia
recto probant N. Complut, abbr. in lib. N.comPhysic. disp. 18, quæst. 2 et 6. Major P,ut·
autem probatur ex dictis tract. 2, disp. 7,
dub. 5 fere per totum, et præcipue num.
83, quoniam in lumine gloriæ coincidit ex­
tensio cum intensione, et perfectione :
quod enim se extendat ad plura objecta,
provenit ex majori intensione : quanto
enim perfectius attingit Deum, tanto ad

ia

r

'.Ml ;
T

I. ·'

h

aBBW

76

DISP. XVIII, DDB. 1.

DE INCARNATIONE.

plura cognoscentia se dilatat ; sed extensio perfectionem generis, aut speciei cujus aut
ad omnes creaturas possibiles est simplici­
partes, aut membra cognoscuntur. Sed hoc
ter infinita, sicut ipsæ creature in exten­
locum non habet in tota collectione creatu­
sione. ac multitudine sunt simpliciter infi­ rarum possibilium, ubi potest fieri pro­
nita* : ergo ut anima Christi cognosceret gressus ab una perfectione ad aliam sim­
omnia possibilia, debuit habere lumen glo­ pliciter majorem, quin perveniatur ad ali­
ri® simpliciter infinitum. Unde conformi- quam finitam ultimam, sub qua reliquæ
D.Thon. ter ad hunc discursum D. Tho. 1 p. quæst. omnes continentur : alias illa ultima esset
12, art. 8, in fine corp, inquit : Horum quæ finita, ut supponitur : et non esset finita, »
Deus facit, vel facere potest, tanto aliquis sed infinita utpote infinitam Dei virtutem
intellectus plura cognoscit, quanto perfectius tandem exhauriens.
Deum videt. Et in Resp. ad 2, addit : Mul­
2. Hanc rationem inquit Suarez disp. i
titudo cognitorum in Deo consequitur modum cit. sect. 3, $ Hæc ratio, sibi aliquando ■
vivendi ipsum vel magis perfectum, vel mi­
placuisse, sed non esse efficacem : quia illud
nus perfectum.
augmentum perfectionis, quod visioni bea­
Confir­
Confirmatur, et declaratur : nam quo tific® attribuitur ex eo quod ad plura ob­
matio.
plura se excedentia simpliciter in gradibus jecta se extendat, nec potest esse extensi-*
perfectionis videntur, eo perfectiora sunt vum ; cum visio careat partibus ejusdem
lumen, et visio : ergo si videntur infinita,
rationis: nec potest esse intensivum; si­
quidem non repræsentat plura per additio­
quæ prædiclo modo se excedant, erit infi­
nita perfectio luminis : sed sunt possibiles nem graduum, sed per suam indi vidualem
|
infinitæ creature, quæ se absque termino perfectionem.
Sed scrupulus levissimus est : quia vim i
excedunt simpliciter in perfectione : ergo
ad vivendum omnes creaturas possibiles non facimus in eo, quod visio dicenda sit
requiritur lumen infinitum. Hæc ultima perfectior vel additione partium, vel addi­
consequentia patet. Et etiam minor sub- tione graduum : sed in eo, quod visio, quo
perfectior est, ad plures creaturas possibi­
sumpta : nam data qualibet creatura per­
les se extendit, et e converso : sive hoc aug­
fecta, potest Deus producere aliam simpli­
citer perfectiorem : alias ultima assignata mentum dicendum sit perfectio individualis
exhauriret divinam virtutem, eique com- visionis, sive quid aliud ; quod nihil refert
mensuraretur, atque ideo esset simpliciter ad robur prædictæ rationis. Nam quidquid
infinita, ut cum D. Tho. et communi Theo­ sit de incremento vel extensivo vel in­
logorum sententia colligunt, et optime pro- tensive visionum, negari nequit, quod una
N. Com- pant χ Complut, abbrev. in lib. Physic. visio beatifica sit perfectior, quam alia :
plot.
p ‘ disp. 18, quæst. 3; ergo creator® possibi­ alioquin præmium essentiale esset æquale
les se excedentes simpliciter in perfectione in omnibus beatis; quod est hæreticum,
sunt simpliciter infinitæ. Antecedens vero ut ostendimus tract. 2, disp. 5, dub. 1.
primi enthymematis, ex quo prima conse­ Rursus hæc inæqualitas non consistit in
diversitate specifica prædicatorum essen­
quentia dependet, videtur manifestum :
nam quod visio se extendat ad plura se in tialium visionis, sed in eo, quod ad plura
perfectione excedentia, provenitex ejusdem objecta secundaria se extendat, vel in eo,
visionis perfectione. : quippe major illa ex­ quod objectum primarium magis pene­
tensio fundatur in majori actualitate, uni­ tret : quæ duo sunt adeo connexa, ut ne­
versalitate, et simplicitate ·. ergo quanto queat unum ab altero separari : nam quo
plura se excedentia simpliciter in perfectione visio Deum magis penetrat, eo devevidentur, tanto magis perfectiora .sunt lu­ ' nit in cognitionem plurium possibilium :
men, et visio. Diximus se excedentia simpli­ I et e converso quanto ad plura possibilia
citer. etc. quia aliquando contingit plura con­ ' se extendit, tanto magis penetrat Deum, in
tineri, aut sub determinato genere, aut sub I quo, et per quem ipsa cognoscit, ut supra
specie, ut apparet in individuis human® vidimus ex D. Thom. Hoc ergo supposito,
naturæ, et in speciebus animalis : et tunc | quod nec ipse Suarius negat, procedit arnon important in sua cognoscibilitate majus gumentum : nam visio, et lumen eo sunt
augmentum perfectionis, quam important : perfectiora (saltem individualiter, ut ille
genus, vel species, sub quibus continentur : Auctor tandem vult), quo extenduntur
atque ideo ex majori extensione ad infinita ad plures creaturas possibiles se simpli­
hujusmodi non arguitur infinita perfectio citer excedentes in perfectione; oportet
cognitionis, sed linita juxta determinatam enim eandem proportionem requiri inter
ipsas

ipsas visiones, quæ est inter earum ob­
jecta : ergo sicut quæ attingit contum est
perfectior, quam quæ attingit quinqua­
ginta; et sicut quæ attingit mille, est per­
fectior, quam quæ attingit centum : sic
illa, qu® attingit infinita, sive omnia se
excedentia, debet esse simpliciter infinita.
Nec ad vitandum hunc excessum suffi­
cit (tacitam evasionem, et objectionem
præoccupamus), recurrere ad unam visio­
nem superioris ordinis, quæ absque excessu
infinito, sed solo excessu ordinis alias
superaret · sicut homo excedit infinitas
species animalis, licet infinitus non sit.
Recursus, inquam, iste non sufficit : tum
quia omnes visiones beatificæ sunt ejus­
dem ordinis, et speciei, ut ostendimus loco
supra citato : unde una non excedit aliam
excessu ordinis, sed intensionis, aut per­
fectionis individualis. Tum quia illa evasio
habet locum in his, quæ se excedunt
excessu inadæquato, indeterminato, et mi­
nori, ac minori, ut contingit in speciebus
animalis, quæ infra hominem continen­
tur ; sed locum non habent in his, quæ se
excedunt simpliciter sine termino, ut sunt
omnes creaturæ possibiles, quæ minime
continentur sub certa, et determinata per­
fectione alicujus creaturæ. Unde in cogni­
tione earum procedit optime argumentum
factum : nam ubi cognitiones sunt per­
fect®, oportet eundem esse ordinem per­
fectionis inter cognitiones, qui datur inter
objecta : sed fit progressus creaturarum
possibilium se in perfectione simpliciter
excedentium in infinitum, sive absque ter­
mino : ergo cognitio illas perfecte cognos­
cens (ut cognosceret visio beata) esset infi­
nita simpliciter, sive absque termino. De
quibus sermo redibit infra num. 13.
lEç;: Potestque totus hic discursus magis fulImh-ciri, et declarari exemplo : nam sicut visio
ite· est perfectior, quo plura possibilia in Deo
I ■ cognoscit; sic species intelligibilis est perB fectior, quo plura repræsentat : unde An:. geli quanto perfectiores sunt, et debent
I r species perfectiores habere ; tanto magis
II ctuntur universalioribus speciebus, ut ex
9 ; professo ostendimus tract. 7, disp. 5, dub.
i K 5. Sed si in Angelis perveniremus ad unam
TL speciem adeo universalem , quod omnia
possibilia repræsentaret, talis species esset
simpliciter infinita. Unde absolute impli­
cat talis species : esset enim creata ut sup­
ponitur, et non esset, cum foret simpliciter
I infinita : quæ est manifesta contradictio.
■I Ergo pariter si in anima Christi datur

I

i i

visio beatifica adco universalis in cognos­
cendo, quod attingat omnia possibilia :
talis visio est simpliciter infinita ; atque
ideo esset, et non esset creata; quod im­
plicat contradictionem. Consequentia patet
a paritate : eo præsertim, quod ita proportionabiliter visio plura attingens excedit
visiones pauciora attingentes, sicut species
plura repræsentans excedit species pau­
ciora repræsentantes : ergo si species,
quæ omnes alias species superat repræsentando omnia possibilia est simpliciter in­
finita ; pariter visio, quæ excedit omnes
alias visiones attingendo omnia possibilia
erit infinita simpliciter. Minor vero, ut
interim alias probationes omittamus, sua­
detur ex D. Tho. 1 p. quæst. 55, art. 1, D.Tbom
ubi negat Angelum cognoscere omnia pos­
sibilia per suam essentiam sicut per spe­
ciem intelligibilem : quia de ratione speciei
est continere objecta, quæ repræsentat ; et
repugnat aliquid creatum continere omnia
possibilia. Potentia, inquit, intellectiva
Angeli se extendit ad inlelligendum omnia :
quia objectum intellectivum est ens, vel ve­
rum commune. Ipsa autem essentia Angeli
non comprehendit in se omnia, cum sil essejilia determinata ad genus, et ad speciem.
Hoc autem proprium est essenliæ divinæ, quæ
infinita est, ut in se simpliciter omnia com­
prehendat perfecte. Et ideo solus Deus omnia
cognoscit per suam essentiam. Quæ ratio
æqualiter militat in qualibet specie creata,
ut facile consideranti constabit. Unde implicatorium est dari aliquem Angelum
adeo perfectum, et immaterialem, qui pe­
tat omnia intelligere per unicam præcise
speciem sic universalem ut omnia repræsentet. Videantur quæ diximus disp. cit.
dub. 1, num. 5, et dub. 5, a num. 138.
3. Totus hic discursus cum suis confir­ ΕίΓαGomationibus non arrisit Godoi disp. 35, § ginra
doi.
15 et 16, ubi ex professo defendit non re­
pugnare, quod intellectus creatus videat ex­
tra Verbum omnes creaturas possibiles,
sive id fiat unica cognitione, sive pluribus,
et sive fiat omnium possibilium repræsentatio per unicam speciem creatam, sive
per plures. Unde unam, et adæquatam
disparitatem inter cognitionem omnium
possibilium in Verbo (de qua agimus), et
cognitionem omnium possibilium extra
Verbum in eo constituit, quod illa esset
comprehensio Dei, quod repugnat ; ista vero
non esset comprehensio Dei, et sic non im­
plicat. Unde apud ipsum corruit argumen­
tum a nobis factum, quod ex infinitate

E

1

A» >

J ' -

-

.

Ft,

E*

4

I

■

'

I ’
;<· ’’I

f
·■.

i

l’py

I
r l
I

Safe
1 ·<■

1

.

9 IK a

78

DISP. XVIII, DUB. I.

DE INCARNATIONE.

et ulla certa, nl determinate immatorialicreaturarum possibilium evincit earum om­ simpliciter infinitam : ergo repugnat spe­ [
1
talis limitatione. Specie» autem intelligibinium simulcaneam cognitionem esse sim cies creata, quæ omnia possibilia repneK
Ile quidditative repræsentans omnes creasentet.
pliciter inlinitein.
•
taras possibiles non repræsentet præcise
Obstruihoc eflugium plurima claudit imConfirmatur : nam implicat species crea· i I
rationem entis eremi ; alias non esset quidlor’ pugnationi satis obnoxia : quæ omnia non
ta, quæ non importet certam, cl determina·1 I
ditativa omnium rcpræsenlatio; sed eas
oportet hic expendere, sed multa reservanda tam immaterialitatem : sed species creata, ( I
repræsentet, et continet secundum pro­
suo loco sunt disp. 19, dub. 5, ubi præci- quæ omnes creaturas possibiles quiddilaprius, et specificas carum rationes. Ad quod
pue discutiemus, an ex cognitione omnium live repræsentaret, non importaret, certam
opus est, quod eas prædicto modo contineat
possibilium extra Verbum inferatur legi­ et determinatam immaterialitatem : ergo
in osse intelligibili, et quod habeat immatima Dei comprehensio. Modo sufficiat ob­ implicat species creata, quæ omnes creatu­ ί
torialitalem eisdem commensuratam. Cum
servare lotam illam doctrinam esse salis
ras possibiles repræsentet. Major est certa: t
ergo omnes creaturæ possibiles collective
singularem inter Thomistes : nara quos quia immaterialitas consequitur efititatem, I
accept® importent perfectionem absque
graviores legimus, sentiunt implicatorium
et actualitatem : sed omnis species creata i
ullo termino, et nullam sibi vendicent ceresse, quod intellectus creatus cognoscat habet certam, ac determinatam entitatem, i
tam, et determinatam immaterialitatem ;
extra Verbum simul quidditative omnes et actualitatem ; siquidem est quoddam acci­ :
sequitur quod species inteiligibilis eas omJojnn. a creaturas possibiles. Sic enim docent Joan.
dens constans genere, et difierentia : ergo :
nes quidditative repræsentans esset infinite
oa' a S. Tho. disp. 12, ari. 2, § Ad tertiam omnis species creata habet certam, et deter­
in esse intelligibili, et nullam certam, el
Comejo. probationem, N. Cornejo disp. 2, dub. 1, minatam immaterialitatem : ergo implicat
determinatam immaterialitatem haberet :
Aranxo. $ Sed adhuc contra istas, Arauxo in præs. species creata, quæ hujusmodi certam, ct I
sed quamlibet in ea assignaremus, possedub. 1, conci. 3, pro eodem dicendi modo determinatam immaterialitatem non habeat. I
mus adhuc majorem, et majorem assignare,
Minor vero demonstratur: nam species est I
referens Cajetanum, et Bannez. Sed quid­
sicut contingit in objecto, quod quidditaejusdem immaterialitatiscum objecto, quod |
quid sit, an sequatur Dei comprehensio,
live repræsentat. Idemque argumentum
quidditative, et connaturaliter repræsenvel non, et regrediendo ad motivum nos­
I
fieri potest tam de lumine, quam de visione
tat : sed omnes creaturæ possibiles non j
trum, potest instaurari in hunc modum :
creatis, quibus ea species serviret, ut facile
nam implicat omnes creaturas possibiles habent certam, et determinatam imma­ I
consideranti constabit.
terialitatem, siquidem qualibet creatura I c,t;u· Quod amplius potest exemplo declarari :
repræsentari quidditative per unam speciem
creatam : ergo pariter repugnat omnes crea­ designata, et possibilis alia perfectior, et J nps. Qu*a non obstante, quod omnes creaturæ
turas possibiles quidditative cognosci per immaterialior sine termino, quin sit ad ul­
i
possibiles divisim sumptæ habeant essen­
unam visionem creatam. Consequentia pa­ timum, et certum, ac determinatum imtiam, et perfectionem finitam, et in hac
let tum a paritate, ut supra ponderavimus : materialitatis gradum pervenire : ergo spe­
ratione conveniant; nihilominus virtus
cies
creata,
quæ
omnes
creaturas
possibiles
tum quia uni cognitioni una species natu­
I
actu sufficiens ad producendas omnes creaquidditative repræsentaret, non haberet
raliter correspondet : ergo uni cognitioni
I
luras possibiles debet esse actu, et simpli­
extra Verbum una species creata : ergo vice I certam, et determinatam immaterialitatem.
citer infinita. Et ratio est : quia ex una
Unde apparet contradictio in constituendo
versa, si impossibilis est species una creata,
I
parte virtus potens efficere aliquem termi­
quod omnia possibilia repræsentet, pariter speciem creatam repræsentantem omnia
num debet continere in actu formaliter, vel
repugnabit una visio creata saltem extra possibilia : nam qua parte esset creata,
eminenter termini perfectionem : et ex alia
Verbum, quæ omnia possibilia cognoscat. haberet certam, et determinatam immate­
II
parte omnes creaturæ possibiles, licet diviAntecedens vero probatur in primis ex tes­ rialitatem : et qua parte repræsentaret
sim sumptæ dicant essentiam finitam; tamen
timonio D.Tho. num. præced. relato, cui quidditative omnia possibilia, quæ nullam
nullum important terminum perfectionis,
illo Auctor minime occurrit. Deinde ra­ certam immaterialitatem sibi vendicant,
sed protenduntur in infinitum in augescen­
tione ex eo testimonio desumpta : quia non haberet immaterialitatem certam, et
do majorem, et majorem perfectionem pos­
species continet in esse intelligibili ob­ determinatam.
sibilem. Quocirca virtus potens continere
jectum, quod quidditative représentât :
4. Nec satisfacit dicere cum prædicto ΰ
omnes creaturas possibiles tantam deberet
sed implicat unam speciem creatam esse
Auctore, quod licet omnes creaturæ sint
habere perfectionem in actu, quantam ill®
intclligibiliter omne objectum possibile :
infinitæln multitudine, tamen omnes con­
habent in potentia : atque ideo haberet in
ergo repugnat, quod illud quidditative re­ veniunt in ratione quidditatis finitæ, et
actu perfectionem absque ullo termino,
præsentet. Probatur minor : quia species creat®, et secundum rationem quidditatis
quod est habere in actu perfectionem sim­
qu® iu esse representative est omne pos­ finit® reprasentarentur. Unde non sequitur
sibile, est simpliciter infinita in esse re- speciem eas repræsentantem esse infinitam,
pliciter infinitam. Hæc autem ratio eodem
præsentativo ; siquidem nullum habet ter i aut non habere certam, et determinatam
modo militat in specie (et idem intcllige de
minum in repræsentando : quolibet enim
risione, et lumine) quæ omnes creaturas
immaterialitatem. Id. inquam, minime sa- ?r«*
assignato repræsentabili, aliud, et aliud tisfacit : quia licet omnes creaturæ possi­
possibiles quidditative repræsentaret : nam
sine termino représentât : sicut data qua­ biles divisim sumptæ dicant quidditatem
haberet in actu in esse intelligibili quod
libet creatura, est assignabilis alia, et aha finitam, et in hoc conveniant; nihilominus
iHæ important in potentia iu esse natu­
perfectior sine termino : sed implicat spe­ collective accept® non important aliquam
rali : atque ideo sicut ill® in potentia sunt
ciem creatam in aliquo ordine vero, et reali quidditatem finitam, sed quidditates se ex­
«impliciter infinite*, et nullum habent ter*
(cujusmodi est esse repræsenlativum) esse cedentes in infinitum, sive absque termino,
minum, sic species illa esset in actu infiet

!

nita in esso intelligibili, et nullum haberet
terminum in tali ordine. Et rursus sicut
omnes creaturæ possibiles nullam habent
certam, et determinatam immaterialitatem ;
sed qualibet assignata, est possibilis alia
major, et major sine termino : sic etiam
species repræsentans quidditative omnes
creaturas possibiles nullam haberet in actu
certam, et determinatam immaterialitatem ;
sed qualibet assignata, posset assignari in
actu alia major, et major usque in infini­
tum : oportet enim, quod objectum, et spe­
cies illud quidditative repræsentans commensurentur, atque in immaterialitatc
conveniant. Unde tam implicatorium est,
quod una species creata possit omnia pos­
sibilia quidditative, et secundum proprias
rationes repræsentare, quam quod una vir­
tus creata queat omnia possibilia producere.
Et idem dicendum est dc lumine creato,
quod per id linitum, quod actu habet, dice­
retur posse omnia possibilia cognoscere.
5. Sed opponit Godoi : nam ubicumque Objec­
D. Thom. negat animae Christi, et cuivis tio.
creaturæ, quod possit cognoscere omnia
possibilia, semper recurrit ad comprehen­
sionem Dei, quæ ex illa cognitione in­
ferretur : ergo quia sensit, quod secluso
inconvenienti comprehensionis, non est
assignabile aliud caput, unde repugnet
creaturam cognoscere omnia possibilia :
ergo ratio, quam construximus, desumpta
ab infinitate luminis, et visionis, quae ad
cognoscendum cuncta possibilia requirun­
tur; nec ad mentem D. Thom. nec efficax
est. Idque magis confirmat ex eo, quod
D. Tho. quæst. 20, de verit. art. 5, pro- D.Thom.
posuit sibi hoc argumentum : Quicumque
scii majus, potest scire minus : sed Deus
est majus, quam quidquid potest facere :
ergo cum anima Christi cognoscat Deum,
multo magis cognoscere potest, quidquid Deus
potest facere. Cui argumento respondet : Ad
primum dicendum, quod quidquid Deus po­
test facere, est minus, quam ipse Deus, et
facilius posset ab anima Christi cognosci,
si animæ Christi per se offerretur, quidquid
Deus jwlcsl facere : sicut per se ei reprae­
sentatur ipse Deus. Nunc autem ea, quæ
potest facere Deus, non offeruntur animæ
Christi tn sc ipsis, sed in verbo : et ideo
ratio non sequitur. Et similia tradit in 3,
ad Annibald. dist. 14, quæst. unica, art.
2 ad 2. Ubi nullam implicationem reco­
gnoscit D. Tho. in eo, quod omnia possi­
bilia cognoscantur extra Verbum at anima
Christi : nam dicit facilius fore, quod

H

> -ï

80

DE INCARNATIONE.

prtedicta cognoscantur, quam quod cognos­
catur Deus : et Deum quidditative co­
gnosci nulla est implicatio. Præsertim,
quia quod de facto omnia possibilia non
cognoscanturabanima Christi saltem extra
Verbum, solum revocat D. Tho. ad hoc,
quod de facto non offeruntur animæ Christi
inseipsis; non autem ad hoc, quod ne­
queant offerri, aut repræsentari : sentit
igitur esse absolute repræsentabilia, et co­
gnoscibilia, licet de facto non repræsententur, nec cognoscantur.
s'”{,^ac' Respondetur concesso antecedenti, ne­
gando utramque consequentiam. Nam
quod D. Tho. ubicumque præsentem ver­
sat difficultatem, semper concludat incon­
veniens comprehensionis, optima ratione
factum est, ut magis Adversarios opprime­
ret : nam fide certum est, et naturali lu­
mine notum Deum esse incomprehensibi­
lem, ut constat ex disp, præced. dub.
ultimo. Sed tamen S. Doctor non negat,
nec excludit, quod visio attingens omnia
possibilia sit simpliciter infinita : quin po­
tius hoc in suo discursu manifeste suppo­
nit : aliter namque non posset evincere
talem cognitionem videre Deum compre­
hensive, nisi præmitteret, ac probaret vi­
dere Deum infinite, et cognoscere infinite :
quippe sola cognitio, quæ videt Deum infi­
nite , ipsum comprehendit. Quod facile
probavit S. Doctor : horum (inquit ipse
loco supra cit. ex 1. p.) quæ Deus facit, vel
facere potest, tanto aliquis intellectus plura
cognoscit quanto perfectius Deum videt.
Unde qui cognoscit omnia, et pertingit ad
summum nullo excepto, nequit non Deum
infinite cognoscere, atque ideo ipsum co­
gnoscit infinita cognitione. Quare manifes­
tum est, quod antecedenter ad inconve­
niens comprehensionis, de quo dicemus ij
seq. convincatur visionem omnium possi­
bilium esse simpliciter infinitam, et exi­
gere lumen infinitum simpliciter, ut in hoc
D.Tbom. § ostendimus. Unde D. Tho. quæst. 20
de Verit. art. 1 ad 1, dixit ; Comprehensio
infiniti non potest esse, nisi per aclionem,
quæ sil efficaciæ infinitæ. Cum autem cer­
tum sit animam Christi non habuisse lu­
men simpliciter infinitum ; optime ex prædicto discursu convincitur, quod non viderit
omnes creaturas possibiles ; quidquid fue­
rit de comprehensione Dei : quæ licet ex
eisdem principiis inferatur, est inconve­
niens distinctum, quod quæ potest, ac de­
bet per se considerari, ut statim constabit.
D.Thoui. Et sic se gessit D. Tho. loco cit. ex I. art.

7, ubi ait : In lanium intellectus créai us
divinam essentiam perfectius, vel minus per­
fecte cognoscit, in quantum majori, vel mi­
nori lumine gloria' perfunditur. Cum igitur
lumen gloria' creatum in quocumque intel­
lectu creato receptum non possit esse infini­
tum, impossibile est quod aliquis intellectus
creatus Deum infinite cognoscat. Ex quibas
principiis consequenter, et immediate in­
fert : Unde impossibile est, quod Deum com­
prehendat.
1
6. Ad confirmationem respondetur nihil Jh
evincere ; nam illa propositio D. Tho. :11
Quidquid Deus potest facere, facilius posset
ab anima Chrisli cognosci, si animæ Chrisli
per se offeretur, quidquid Deus potest facere,
est conditionalis, quæ nihil ponit in esse,
sed solum explicat vim consequenti®. Et
quod statim addat : Nunc autem quæ potest
facere Deus, non offeruntur animæ Chrisli
in seipsis, non plus persuadet : quia ad
ejus, et argumenti intentionem satis erat
supponere, quod de facto anima Christi i
non videt omnia possibilia in seipsis quid­
quid fuerit, an hoc proveniat ex impossi­
bilitate talis repræsentationis, an vero ex |
alia radice. Sed ubi S. Doctor opus habuit
manifestare quare Christi anima non co­
gnoscat omnia possibilia, id revocavit ad
impossibilitatem repræsentationis in actu I
omnium possibilium. In eodem enim art.
proponit hoc argumentum : Quidquid Deus
'
polesl facere, potest manifestare ; sed quid­
quid potest manifestari alicui creaturæ,
Chrislo manifestatum est : ergo quidquid
Deus polesl facere, est manifestatum Chrislo.
Ubi sermo est de manifestatione possibi­
lium absolute, sive in Verbo, sive in seip­
sis. Et tamen respondet D. Tho. : Ad quar­
tum dicendum, quod sicut non potest esse,
quod sit facium, quidquid Deus potest fa­
cere, quia sic Deus fecisset tot, quod non
posset plura ; et sic ejus potentia esset limi­
tata ad creaturas actu exislcnles : ila non
polesl poni, quod alicui creaturæ sit mani­
festatum, quidquid Deus potest facere, vel
manifestare. Ubi aperte constat, quod si­
cut D. Tho. sentit repugnare, quod Deus
faciat actu, quidquid potest facere ; sic
etiam sentiat implicare, quod alicui crea­
turæ manifestetur in actu, quidqnid est
factibile. Nec prodest dicere cum Godoi J
hanc Doctoris responsionem intelligendam
esse de manifestatione, et cognitione pos­
sibilium in Verbo, de qua, et comprehcnI sione Dei egerat in corp, articuli. Nam
I contra hoc est : tum quia D. Thom. in ea
solutione

DISP, XVIII, DUB. I.

solutione nec verbum facit de illa roprte·
sentatione in Verbo. Tum quia responsio
magis debuit corresponde™ argumento ,
quam corpori articuli : argumentum autem
procedebat independen ter a repræsentatione
in Verbo, ut ex eo palam liquet. Tum de­
nique, et præcipue, quia D. Tho. infert in
corporo articuli Deum comprehensum iri,
si omnia possibilia cognoscuntur, quin ar­
gumentum restringat ad cognitionem eo­
rum in Verbo. Sic enim concludit : Impos­
sibile est, quod anima Chrisli sciat omnia,
qux Deus potest facere : sicut impossibile est,
quod comprehendat virtutem divinam. Tunc
enim unaquæque res comprehenditur, quando
ejus definitio scitur : definitio enim est vir­
tus comprehendens rem. Cujuslibel autem
virtutis definitio sumitur ex his, ad quæ
virtus se extendit. Unde si anima Chrisli
sciret omnia, ad quæ Dei virtus se extendit,
comprehenderet omnino virtutem Dei : quod
est omnino impossibile. Quibus convinci­
mur, ut existimemus cognitionem omnium
possibilium, sive in Verbo, sive extra
illud esse impossibilem juxta mentem D.
Tho. et oppositum dicendi modum esse S.
Doctori contrarium. Sed de his sermo re­
dibit disp. seq. dub 5. Ubi magis confir­
mabuntur.

§ Π.

Expenditur alia specialis D. Thom. ratio pro
eadem assertione.
7. Secundum, et celebre nostræ assertionis fundamentum, quod D. Thom. in­
i>TU. culcat in omnibus
testimoniis num. 1
relatis, situm in eo est, quod si anima
Christi per visionem beatam cognovisset
omnes creaturis possibiles, comprehen­
disset Deum : id vero repugnare constat
ex dictis disp, præced. dub. ultimo, et
quamvis in eo non pauca de compre­
hensione dixerimus ; tamen ad majorem
intelligentiam rationis D. Thom. et per­
fectiorem penetrationem consequenti®,
quam tam sæpe urget, oportet breviter
observare differentiam inter cognitionem
præcise quidditativam, et evidentem alieujus rei, et cognitionem comprehensivam
ejusdem, quam communiter desumuntTheo’ logi ex D. August, epist. 112, ubi ait :
ΛΙίιηΙ est videre, aliud est totum videndo
comprehendere : quandoquidem id videtur,
quodprxsens utcumque sentitur ; lotum au­
tem comprehenditur videndo, quod ila viSalmant. Curs. theolog. tom. XV.

81

detur, ut nihil ejus lateat videntem, aut
cujus fines circumspici possunt. Ex quibus
liquet cognitionem comprehensivam su­
peraddere ad cognitionem quidditativam :
nam ista sistit præcise in attingentia quidditatis quoad substantiam, non se exten­
dendo ad ulteriorem ejusdem penetratio­
nem : sed illa supra praedictam attingentiam
exposcit adæquationem cnm objecto co­
gnito ; ita ut talis, ac tantus sit modus
cognitionis, qualis, ac quantus est modus
objecti. Quod ut fiat, opus est cognitionem
exhaurire totam objecti cognoscibilitatem,
ut nihil hujus lateat : ubi enim aliquid
ejus vql quoad substantiam, vel quoad
modum non cognoscitur; jam cognitio non
est comprehensio, sed major, vel major
quidditatis attingentia. Unde D. Thom.
ad comprehensionem objecti semper expos­
cit adæquationem formalem inter modum
cognitionis, et modum cognoscibilitatis
objecti, sive quod istud tam perfecte
cognoscatur, quam sit ex natura sua co­
gnoscibile. Et sic colligit beatos non com­
prehendere Deum : non quia totus ab
illis non videatur ; sed quia non videtur,
quantum, et sicut visibilis est : Non prop­
ter hoc (inquit 1 p. quæst. 12, art. 7)
Deus incomprehensibilis dicitur, quasi ali­
quid ejus sit, quod non videatur, sed quia
non ita perfecte videtur, sicut visibilis est.
Sicut cum aliqua demonstrabilis propositio
per aliquam probabilem rationem cognosci­
tur, non est aliquid ejus, quod non cognos­
catur, nec subjectum, nec prædicatum, nec
compositio : sed tota non ila perfecte cognos­
citur, sicut cognoscibilis est. Unde Augusti­
nus definiendo comprehensionem dicit, quod
lotum comprehenditur videndo, quod ita
videtur, ut nihil ejus lateat, aut cujus fines
circumspici, vel circumscribi possunt.
Ex quibus satis liquet ad cognitionem Propria
­
comprehensivam non sufficere, quod co­ compre
hensio­
gnoscat modum objecti ; sed insuper re­ nis.
quiri, quod modus cognitionis sit talis,
qualis est modum objecti cogniti, ut magis
explicat S. Doctor in resp. 3 argum. D.Thcni.
quod intendebat probaro Deum compre­
hendi, ex eo, quod totaliter ex parte objecti
videatur a beatis, ita ut nullus sit in eo
modus, qui non videatur. Sed respondet,
quod totaliter dicit modum objecti : non qui­
dem ita, quod totus modus objecti non cadet
sub cognitione : sed quia modus objecti non
est modus cognoscentis. Qui igitur videt
Deum per essentiam, videt hoc in eo, quod,
infinite existit, et infinite cognoscibilis, est :
6

DE INCARNATIONE.

82

ied hic infinitus modus non competii ei, ut
scilicet ipse infinite cognoscat. Requiritur
itaque ad comprehensionem, quod modus
cognitionis commonsuretur cognoscibilitali
objecti, et delur adæquatio inter cognos­
centem, et cognitum in esse talium : et in
hoc addit ad cognitionem mere quidditativam, et distinguitur ab ea, ut magis
D Ttom. adhuc explicat D. Thom. quæst. 20 de
verit. art. 4 ad 4, ubi ait : Comprehensio
infiniti non potest esse nisi per actionem,
quæ sil efficacis infinite. Tum enim ipse
Deus comprehenditur ab intellectu aliquo,
quando intellectus tantam habet efficaciam
in infligendo, quantam habet Deus, ut
intelligalur. Unde fit primo eam cogni­
tionem esse comprehensionem Dei, quæ
fuerit æqualis, et tantæ efficacité, quanta
est cognoscibilitas divina. Fit secundo illam
cognitionem etiam fore summe claram,
utpote adæqnantem claritatem exactam ex
parte objecti : istud quippe non exposcit
aliam majorem claritatem, quam quæ
illud adæquet in esse cognoscibilis. Quare
licet queat vel dari, vel imaginari alia
major claritas ex parte cognitionis; hæc
de materiali, et quasi per accidens se ha­
bebit, ut constat in rebus naturalibus,
quas comprehendunt Deus, Angeli, et ho­
mines : cognoscuntur enim, quantum co­
gnoscibiles ex se sunt, licet cognitiones
sint inæqualis claritatis, et se excedant :
quia hunc excessum ipsæ res minime ex­
poscunt in esse cognoscibilium.
Expen­
8. His breviter observatis, formatur ra­
ditur
moti- tio D. Thomæ : nam si anima Christi vi­
xum. disset in Deo omnes creaturas possibiles,
comprehendisset Deum : consequens est
falsum, et contra fidem, ut constat ex dic­
tis disp. præced. dub. ultimo : ergo impos­
sibile est, quod anima Christi cognoverit
in Deo omnes creaturas possibiles. Cætera
constant, et sequela ostenditur : nam qui
cognoscit omnipotentiam, quantum ipsa
ex natura rei est cognoscibilis, ipsam com­
prehendit : sed qui cognoscit in Deo om­
nes creaturas possibiles, cognoscit omni­
potentiam, quantum ipsa cognoscibilis est
ex natura sua : ergo si anima Christi vi­
disset in Deo omnes creaturas possibiles,
comprehendisset omnipotentiam , et su­
binde ipsum Deum. Consequentia est le­
gitima. Et major constat tum ex prænotatls, tum ex se, et propriis terminis : nam
si cognitio rei, quantum ipsa ex natura est
■ cognoscibilis, non est comprehensio ; ex­
plicent Adversarii, quid ulterius ad veram

’4

comprehensionem desideretur? Et nihil
tandem proferent, quod ad istam radicem
non reducatur, ut facile demonstrari vale­
bit exemplo comprehensionis rerum natu­
ralium. Minor autem, ad quam devolvitur
difficultas, ostenditur : nam cognitio om­
nium conclusionum in suo principio, est
cognitio adæquata talis principii, quantum
ex natura sua cognoscibile est, ut potest
inductive ostendi in omnibus principiis
scientiarum naturalium. Non enim est co­
gnoscibile principium nisi quoad entitatem,
et quoad omnes conclusiones in eo conten­
tas : et utroque modo cognoscitur ab illo,
qui in tali principio cognoscit omnes con­
clusiones ab ipso deducibiles. Unde D. D.Tk»
Thom. 3, contra gentes cap. 56, dixit :
1
Tunc solum necesse est, quod cognito aliquo
|
principio omnes ejus effectus cognoscantur
I
per ipsum, quando principium comprehendi­
tur intellectu : sic enim principium aliquod
;
secundum totam suam virtutem cognoscitur,
I
quando omnes ejus effectus cognoscuntur, qui
l
causantur ex ipso. Constat autem omnes
|
creaturas possibiles contineri in omnipo1
tentia sicut in sui causa, et principio ; cum
I
Deus per suam omnipotentiam sit causa
’
creaturarum. Ergo qui cognoscit omnes
'
Sii
creaturas in Deo, cognoscit omnipoten
­
tiam, quantum ipsa ex natura sua cognos­
cibilis est.
M
Confirmatur primo : nam idem est co- Coii:·
gnoscere in aliqua virtute omnia in quae’Mt***
potest talis virtus, ac ipsam exhaurire cognoscibiliter, sive percipere ipsam, quan­
tum cognoscibilis ex se est : sed qui in
Deo cognosceret omnia possibilia, cognos­
ceret omnia, in quæ potest divina virtus :
ergo illam cognoscibiliter exhauriret, et
cognosceret, quantum ipsa ex natura sua
cognoscibilis est. Minor liquet : nam om­
nipotentia non est potens, nisi in ordine
ad possibilia : quæ enim impossibilia sunt,
non cadunt sub omnipotentia : qui ergo in
Deo cognoscit omnia possibilia, cognoscit
omnia, in quæ potest divina virtus. Major
autem etiam constat tum ex D. Tho. ubi
proxime : tum quia quantitas virtutis at­
tenditur secundum ea omnia in quæ est
potens : unde quo major est virtus, eo est
in plura potentior ; ergo cognoscere in ali­
qua virtute omnia, in qua talis virtus est
potens, est exhaurire cognoscibiliter talem
virtutem, et consequenter est cognoscere
illam, quantum ipsa ex natura sua cognos­
cibilis est.
9. Confirmatur secundo : nam quo ma­ Abi
gis

-’tff
F

A£i.

gis cognoscitur aliqua causa, eo magis
percipitur ejus virtus : el tanto magis ponoiralur virtus causa·, qnanto plures cognoscuntur ejus effectua : sed qui videret
omnipotentiam, et in ea omnia possibilia,
non posset in ea amplius detegere; cum
nihil prêter ipsam, et omnia possibilia ibi
sit : ergo cognosceret omnipotentiam,
quantum ipsa ex natura suu, et ab intrin­
seco est cognoscibilis. Unde I). Thom.
opusc. 2, cap. 216, reddens rationem, ob
quam aliqui beati aliis clarius Deum in­
tuentur, inquit : Quanto enim aliqua causa
plenius cognoscitur, tanto in ipsa plures ejus
t/ftclus percipi possunt. Non enim magis
cognoscitur causa, nisi virtus ejus plenius
cognoscatur : cujus virtutis cognitio sine
cognitione effectuum esse non potest : nam
quantitas virtutis secundum effectus mensu­
rari solet. Quocirca cognitis in aliqua causa
omnibus ejus effectibus, plenissime co­
gnoscitur ipsa causa : atque ideo non stat
omnes effectus possibiles penetrari in om­
nipotentia, et quod hæc non cognoscatur
plenissime, quantum ex natura sua co­
gnoscibilis est.
Confirmatur ultimo, et declaratur am­
plius : nam ideo cognitio divina adæquat
omnipotentiam ut cognoscibilem, quia il­
lam cognoscit non solum quoad entitatem,
elquod formaliter dicit, sed etiam secun­
dum omnem modum, et explicationem
eminentiarum, quæ habet; sed qui in Deo
cognosceret omnia possibilia, eodem
modo ex parle rei cognitæ omnipotentiam
cognosceret : ergo adæquaret omnipoten­
tiam ut cognoscibilem ; sive et in idem re­
dit, cognosceret omnipotentiam, quantum
« se cognoscibilis est. Probatur minor :
nam ’ prædictæ cognitioni nihil restaret
cognoscendum vel quoad modum (alias
non recte supponeretur cognoscere omni­
potentiam, et in ea omnes effectus possi­
biles) non enim plus attingit cognitio di­
vina. qnam omnipotentiam, sive Deum in
se ipso, et omnes effectus eidem possibi­
les. Semel autem posita adæquatione inter
cognitionem divinam,et cognitionem croatam ex parte rei cognitæ, recte infertur
similis adæquatio formalis ex parte cogni­
tionum ipsarum : quia cognitio effectuum
ia causa consequitur modum cognoscendi
ipsam causam : atque ideo repugnat per­
venire ad cognitionem omnium effectuum
in omnipotentia, quin plenissime et adæquate ista cognoscatur ex parte etiam ip«ins cognoscentis. Ut enim optime dixit

êill

83

DISP. XVIII, DUB. I.

JP

D, Thom. quæst. cit. de verit. art. 5 : in. D.Tbom.
cognoscendo duo sunt consideranda, scilicet,
id, quod cognoscitur, el modus cognoscendi.
In quarum uno contingit quandoque ali­
quos convenire, qui in allero differunt :
sicut cum unum, et idem est, quod a diver­
sis cognoscitur : ab uno tamen minus, et
ab allero magis. Illud autem, quod per se
offertur ad cognoscendum, perlinet ad
id, quod cognoscitur ; quod autem in alio
cognoscitur, perlinet ad modum cognoscendi
ejus, in quo cognoscitur. Sicut si aliquis
cognoscat aliquod principium, el in eo ac­
cipiat cognitionem aliquarum conclusionum ·,
illarum conclusionum cognitio dependet ex
modo cognoscendi principium. Quanto enim
aliquis principium perfectius cognoscit, tanto
conclusiones plures in eo intuetur. Quare
cognitio omnipotentiae, et omnium possi­
bilium in ipsa nequit non esse omnium
perfectissima; non solum ex parte objecti,
quo nequit apprehendi altius, et perfec­
tius ; sed etiam ex parte ipsius cognitionis :
quippe quæ nequit pertingere ad cognitio­
nem omnipotenliæ, et omnium possibilium
in ipsa, quin sit ita perfecta, ut perfectior
non sit possibilis. Ex quo ulterius fit, quod
adæquet non solum cognoscibilitatem, sed
etiam cognitionem divinam, ut magis cons­
tabit ex dicendis, et non obscure constat
ex dictis § præced. ubi ostendimus talem
cognitionem esse simpliciter infinitam.

3 III.

4 ·>

.v.d

<

·:
I S Λ}

I

4^

s

■is

IB

Prxcludunlur effugia 7 el przcidunlur
obstacula contra rationem D. Thomæ.

: ■ ·■:.

•

10. Sed licet discursus D. Thom. sit
adeo clarus, et efficax ; illum tamen debili­
tare studuerunt non pauci, partim subterfugiis, partim objectionibus, quibus opor­
tet occursum ire. Et in primis vulgare, et
notissimum est effugium Scoti, et discipu­
lorum docentium possibilia contineri, ac
repræsentari in Deo sicut in speculo. Ad
videndum autem res in speculo repraesen­
tatas non requiritur major aliqua virtus,
quam ad videndum ipsum speculum, ut
experientia liquet. Unde sicut ex visione
omnium existentium formaliter in Deo, ut
sunt essentia, attributa, et relationes non
arguitur Dei comprehensio, ita neque ex
cognitione omnium possibilium contento­
rum in ipso.
Hanc autem non subtilem, sed crassam
Theologiam optime præoccupavit, et reje-

*

ScOti
solutio.

< .<

Evert!
tur.

DIHP. XVIIT, DUB. I.
DE INCARNATIONE.

cit D. Tho. nam do ratione speculi est ha­
bere species ex alio in ipso resultantes :
sed species creaturarum nequeunt in Deo
aliunde resultare; quin potius in ipso præhabentur, et ab eo resultant in alios, ut in
Prophetas : ergo Deus non est speculum
D.Tboa. creaturarum. Unde, inquit S. Doctor quæst.
12, de Verit. art. 6 : Nunquam invenitur
dictum a Sanctis, quod Deus sil rerum spe­
culum, sed magis, quod ipsæ res creatæ
sunt speculum Dei. Quod si D. August, in
lib. de videndo Deum, ipsum appellat
speculum voluntarium, explicandus est in
sensu metaphorico quantum ad præcisam,
et communem rationem representation is;
sed accipi non debet in sensu rigoroso, et
D.Tbom. proprio. Et ratio est quam tradit I). Thom.
loco cit. speculum namque proprie, et
stricte dictum est substantialiter distinctum
ab speciebus in eo resultantibus, ut illius
permanentia, et istarum varietas, succes­
sioque evidenter persuadent : illo quippe
immobili persistente, variæ et diverste spe­
cies in speculo apparent juxta diversitatem
corporum objectorum. Species autem rerum
in mente divina non sunt aliud ab ipsa
divina essentia; sed ipsamet ut connotans,
vel inferens istam, aut illam creaturam in
particulari. Unde satis convincitur Deum
non esse proprie loquendo creaturarum
speculum, sed solnm improprie, et similitudinarie, quatenus illas représentât licet
modo longe diverso, ut statim magis expli­
cabimus. Et consequenter prædicta via
salvari nequit, quod qui in Deo videt om­
nia possibilia, non debeat habere cognitio­
nem magis perfectam, quam qui ipsum
Deum præcise videt.
Major
Confirmatur, et explicatur hoc amplius :
solDiionam inter speculum, et causam hoc inte­
nis
eversio. rest discriminis, quod in speculo continen­
tur res distinct®, et explicit®; quod est
contineri divisim. et pluraliter, ut loquitur
D. Thom. quæst. 20 de Verit. art. 4.
In causa autem continentur uniformiter,
et indivise, ut sunt membra in semine, et
conclusiones in eodem indivisibili principio.
Ex qua differentia oritur, quod qui videt
speculum, simul videat omnes formas in
eo existentes, distinctas, et inconfusas ;
quin opus sit majori acie, aut intensiori
conatu, vel acutiori virtute ad intuendum
formas, quam speculum; sed virtus ad
istud sufficiens est æque potens ad aliud,
ut manifeste experimur. Cæterum in attin­
gendo effectus in causa oppositum plene
contingit : nam cum in ipsa contineantur

oculis habuit D. Thom. ostendens utriusque cognitionis differentiam, unam catho­
implicite, et per modum unius, potest co­
lice propugnans, et alteram theologice
gnosci causa, quin cognoscantur ejus ef­
refellens cum tiliis pluribus locis, cum
fectus : nisi enim penetretur ejus virtus
specialiter art. 5, quæst. 20 do Verit. ubi
quoad implicitum, nequit offectus in ipsa
ait : Omnes autem qui Deum per essentiam
cognosci. Et hinc provenit, quod cognitio
vident, dicuntur totam essentiam Dei videre,
omnium possibilium in omnipotentia pos­
quia nihil est essentia·, quod ab aliquo
tulet intimam, et adaequatam penetratio­
torum non sil visum; cnm essentia divina
nem : et quod virtus sufficiens ad cognos­
pariem non habeat. Ecce rationem a priori,
cendum eam quidditative, et quoad omnia
ob quam nullum prædicatum divinum la­
formaliter in ipsa existentia, non sufficiat
teat videntem Deum in se : quia cum es­
ad cognitionem omnium possibilium in ea.
sentia divina sit unica, et simplicissima
Unde præcluditur Scoti effugium. Sed
entitas; sicut in entitalo non admittit mul­
oportet addere verba D. Thom. loco proxime D.n*
tiplicitatem, ita neque in cognoscibilitate
cit. quæ rem optime illustrant. : Quicumque
in se ipsa : unde vel tota, vel nihil ejus
aliquid intuetur, consequens est, ut illa vi­
deat, quæ in eo sunt multipliciter, et divi­
debet a beatis cognosci, ut ex professo
sim : eo quod unumquodque eorum ita of­
ostendimus tractat. 2, disp. 7, dub. 1 et
fertur, sicut et illud unum, in quo continetur.
j.to. 2. Prosequitur D. Thom. : Non tamen om­
Et pro tanto, qui videt speculum, videt
nes eam totaliter vident, vel ipse solus se
formas in speculo resultantes. Sed qui videt
lolaliler videt, ut scilicet modus cognoscentis
aliquid unum, non oportet, quod omnia
adaquetur modo rei cognitæ : quanta enim
videat, quæ in eo sunt uniformiter, sive
esi cognoscibilitas divinæ essentiæ, tanta est
unite, nisi quando lotam virtutem illius
efficacia divini intellectus in cognoscendo.
unius comprehendit ; sicut qui videt aliquod
Ubi reddit rationem satis claram, quare
principium, non oportet, quod videat omnes
videns divinam essentiam, et omnia præ­
conclusiones virtute in eo existentes· nisi
dicata divina quoad id, quod formaliter
forte illud comprehendat. Res autem creatæ
exprimunt, non videat, nec videre possit
sunt in Deo non quidem multipliciter, sed
omnes ejus effectus : quia videlicet non
unite, ut Dionys. dicit cap. 5 dé divin,
videt totaliter Dei essentiam. Unde con­
nom. Unde cum dicitur res esse in Deo, ma­
cludit : Et ita patel, quod ex quo cognoscere
gis assimilatur Uli modo, quo effectus sunt
aliquid in Verbo dependet ex modo cognitio­
in causa, et conclusiones in principio, quam
nis Verbi ; sicut impossibile est, quod aliquis
modo Uli, quo formæ sunt in speculo.
intellectus creatus pertingat perfectum mo­
11. Ex quibus etiam refellendis venit übjttà
dum cognoscendi Verbum, ut cognoscibile
ex
qnquidam Junior in selectis ad 3 p. nuper dia
isl.'ila impossibile est, ut aliquis intellectus
editis, ubi totus est in redarguendo incon­ Jimiofc.
trealus cognoscat omnia, quæ in Verbo co­
sequenti® Thomistas, qui ex una parte do­
gnosci possunt : et hæc sunt omnia, quæ Deus
cemus beatos videre omnia, quæ sunt for­
potest facere. Ex quibus evidenter constat
maliter in Deo, quin ex hoc inferatur Dei
differentiam illam a Thomistis assignatam
comprehensio : et ex alia parte affirmamus
tradi aD. Thom. et sub discipulorum larva
Deum comprehensum iri, si cuncta possi­
impugnari a Juniore illo Angelicum Docbilia in eo viderentur. Hæc, inquam, carpit
torem.
ille ut inter se non cohærentia : nam vir­
■·** Molivum autem ejus est satis debile,
tus ad primum sufficiens est etiam suffi­
î
proceditque ex non distinctione inter posciens ad secundum. Quod persuadere cona­
I -,J· sibilia in seipsis et in Deo : inter quæ ta­
tur : tum quia creatur® possibiles non
i'
men est latum discrimen. Nam possibilia
sunt nobilius objectum, quam essentia Dei,
Î
in se ipsis, sicut deficiunt a Deo, sic illum
et alia prædicata divina : ergo non requi­
non adæquant, nisi ad summum extrinritur major virtus ad illas percipiendas,
:
sece, et terminative quatenus ultra totam
quam ista. Tum etiam quia cognitio causæ
F eorum collectionem non superest aliud,
non perficitur per cognitionem effectuum
■ in quod virtus divina extendatur. Sed
in ipsa ; cum sit independens ab illis : ergo
possibilia in Deo, ultra substantiam ut
vel ex cognitione omnium, qu® sunt for­
sic dicamus, omnipotenti® in se, di­
maliter in Deo, infertur Dei comprehensio;
cunt et explicant ejus virtutem, et ef­
vel non recte infertur ex omnium possibi­
lium cognitione.
ficaciam quibus potest in omnia possibi­
Osas
lia. Unde fit majus esse ex terminis
Sed inanem hanc redargutionem sub fnvoîL
oculis

cognoscere omnipotentiam in seipsa, quam
cognoscere possibilia in se ipsis ; licet hoc
aliunde repugnet, ut ostendimus § præced.
et magis firmabimus disp. 19, dub. 5.
Cæterum cognoscere divinam omnipoten­
tiam ut se explicantem in omnia possibilia
in particulari est infinite majus, subindeque non conveniens nisi cognitioni sim­
pliciter infinité. Quare cum D. Thom. D.Thom.
jamdiu sibi opposuisset difficultatem Ju­
nioris, lib. 3 contra gent. cap. 50, his
verbis : Potest autem aliquis contra prædicta.
objicere, quod Dei substantia est aliquid
majus, quam omnia, quæ ipse facere, vel
intelligere, vel velle potest præler se ipsum.
Unde si intellectus creatus Dei substantiam
videre potest; mullo magis possibile est,
quod omnia cognoscat, quæ Deus per se ip­
sum vel inlelligit, vel vult, vel facere potest.
Cum hæc inquam objecisset, statim ea di­
luit observando non esse ejusdem rationis
cognoscere aliquid in se ipso, et in suis
causis : Quædam enim, inquit, in se ipsis de
facili cognoscibilia sunt, quæ tamen in suis
causis non de facili cognoscuntur. Verum
est igitur, quod majus est intelligere divi­
nam substantiam, quam quidquid aliud
præler ipsam, quod in se ipso cognosci po­
test. Perfectioris autem cognitionis est co­
gnoscere divinam substantiam, et in ea ejus
effectus videre, quam cognoscere divinam
substantiam sine hoc quod videantur effectus
in ipsa. Et hoc quidem, quod divina subs­
tantia absque comprehensione ipsius fieri
potest : quod autem omnia per ipsam
intelligi possint, et cognoscantur, absque
comprehensione non potest accidere. Ex qui­
bus patet ad primam probationem in con­
trarium : nam majus quid est cognoscere
essentiam Dei ut se explicantem in omnia
possibilia, quam videre eandem essentiam
secundum se : et similiter ex terminis plus
est videre possibilia in Deo cognito, quam
illa videre in se ipsis. Patet etiam ad secun­
dam : nam sicut causa plus explicat virtu­
tis, quo plures effectus continet : sic
cognitio plurium effectuum in causa ar­
guit, et infert causæ penetrationem : atque
ideo cognitio causæ nequit non perfici per
attingentiam plurium effectuum in ipsa.
Ad quod minime requiritur, vel refert,
quod causa dependeat, et specificetur ab
effectibus, vel non : nam hæc major pe­
netratio non fundatur in dependentia, vel
specificatione causæ ab effectibus; sed in
eminentiali eorum præcontinentia, sive in
dependentia effectuum a causa.

• Ί·

86

DE INCA B NATIONE

12. Unde nlterins refellenda venit alio­
rum responsio, qui dicunt ex cognitione
omnium possibilium in Deo solum inferri
cognitionem penetrativam, sive compre­
hensivam omnipotenti» divinæ in ratione
causa?, et virtutis in ordine ad tales effec­
tus; non autem in se, sive in esse entis,
et quatenus habet identitatem cum essentia
divina : qua identitate non penetrata, nec
essentia divina, nec ipsa omnipotentia ab­
solute comprehenduntur.
(kafnUHæc, inquam, solutio evertitur ex doc­
wr.
trina hactenus tradita, quam magis con­
D.Thom firmat D. Thom. in compendio Theolog.
sive opusc. 2 sæpius cit. cap. 210, his
verbis : Esi autem considerandum, quod
ejusdem rationis est comprehendere essen­
tiam alicujus rei, et virtutem (pnus : unum­
quodque enim potest agere, in quantum est
ens actu. Si igitur anima Christi essentiam
divinitatis comprehendere non valet, ul os­
tensum est ; impossibile est, ul divinam vir­
tutem comprehendat. Comprehenderet aulem
ejus virtutem, si cognosceret, quidquid Deus
facere potest, cl quibus rationibus producere
posset. Quod motivum potest ad hanc for­
mam reduci : qui penetrat adaequate virtu­
tem alicujus essentiæ, aut natur», similiter
comprehendit essentiam, aut naturam,
cujus illa est virtus adaequata : sed qui
cognosceret omnipotentiam, et cuncta in
ea possibilia, penetraret eam in esse causæ,
et virtutis adæquatæ, ut solutio quam im­
pugnamus admittit : ergo simili ratione
comprehenderet tam essentiam, sive na­
turam divinam, quam omnipotentiam, ut
in esse entis habet identitatem cum illa.
Consequentia patet. Major optime pro­
batur a D. Thom. quia cum unumquod­
que operetur, secundum quod est in actu
essentiæ, naturæ, et virtutis; ejusdem om­
nino rationis est comprehendere adæquatam alicujus virtutem, ac comprehendere
ejus essentiam, sive naturam ; et c con­
verso negatio comprehensionis essentiæ
infert a priori negationem comprehensio­
nis virtutis : ergo qui penetrat adæquate
virtutem alicujus essentiæ, sive naturæ,
similiter comprehendit essentiam, sive na­
turam, cujus illa est virtus adæquala. Eo
vel maxime, quod virtus proxima coramensuratur naturæ, quæ est radix, sive
primum principium quo operandi : et
rursus natura commensuratur essentiæ,
quæ est principium essendi, sive quæ
per se primo respicit esse : unumquodque
enim sicut ad esse, ita se habet ad operari :
A Hors ω
re<poEflO.

atque ideo do primo ad ultimum iit, quod
comprehensio adæquata virtutis corres­
pondent!* alicui essentiæ, sive natura» sit
pari ratione comprehensio ejusdem essen­
tiæ, sive natura».
13. Magis apparens est solutio Suarii
num. 2 relati, qui censet discursum D.
Thom. evincere quidem , sed præcise,
aequalitatem quandam extensivam inter
omnipotentiam et cognitionem attingen­
tem in ea omnia possibilia : quæ tamen
extensiva æqualitas ad veram comprehen­
sionem. non sufficit : nam comprehensio
exposcit tantam intensionem, et claritatem
ex parte cognitionis, quanta potest, et pe­
tit objectum cognosci. Firmat autem hanc
evasionem, et doctrinam : nam quod visio
detegat in Deo plures creaturas, non pro­
venit ex eo, qnod habeat majorem inten­
sionem, et claritatem; sed duntaxat ex
perfectione, aut potius conditione indivi­
dual’! ipsius cognitionis : ergo licet cogni­
tio extensiva crescat detegendo in Deo
plures, aut omnes creaturas ; non idcirco
crescit in claritate, et intensione. Si autem
claritas, et intensio cognitionis non auge­
tur ; adæquatio extensiva ex parte objecti
nihil refert ad comprehensionem. Unde in­
fert (et estadhibit» responsionis confirma­
tio) eandem numero visionem attingentem
In Deo v. g. decem creaturas posso esse
intensam, et remissam : et e converso
posse duas visiones esse æquales in reprae­
sentando eundem numerum possibilium
in Deo, et quod alias habeant diversam
intensionem, et claritatem : et similiter
non repugnare visionem, quæ ad plures
creaturas extenditur, esse ex parte cognos­
centis remissiorem, et obscuriorem alia
cognitione, quæ pauciores creaturas at­
tingat.
Cæterum doctrina Suarii falsa est, corruitque ex supra dictis a num. 2, ubi os­
tendimus cognitionem attingentem in Deo
omnes creaturas possibiles fore intensionis
simpliciter infinitæ. Sed insuper refellitur
instaurando rationem D. Tho. ex quæst.
20 de Verit. art. 5 ; nam cognitio adæ­
quata objecti adæquatione extensiva, et
intensiva est perfecta illius comprehensio,
ut de se constat, et Suarius non negat :
se l cognitio attingens in omnipotentia om­
nes creaturas possibiles, esset cognitio om­
nipotenti» adæquata adæquatione exten­
siva, et intensiva ; ergo esset perfecta
ejusdem comprehensio. Consequentia pa­
tet, et minor quantum ad extensivam adæΠΙ1 ίΐΙ’.ΟΠΡίΩ

Efe
tiw
Su%

»

Prada·
ditor-

DISP. XVIil, DUB. I.
quaiionom ab illo Auctore conceditur. Ut
autem eandem minorem quantum ad aliam
adæquationem intensivam convincamus,
præ oculis habere oportet distinctionem
quam circa praesentem materiam supra
num. 9 et 10, nos docuit D. Thom. inter
id, quod cognoscitur, et modum cognitio­
nis. Nam id, quod cognoscitur, est id,
quod per se cognitioni offertur : et in hoc
conveniunt omnes beati, cum nulli eorum
non offeratur essentia divina, prout est in
se. Modus autem cognitionis pertinet ad
id, quod in alio cognoscitur : nam eo ipso,
quod aliquid cognoscatur prout in alio
contentum, nequit per se offerri cognos­
centi ; sed potius offertur id, in quo con­
tinetur : et quod res contenta detegatur,
et deprehendatur, provenit ex majori, vel
minori continentis penetratione. Sicut
enim principium, quo universalius est,
continet plures conclusiones ; et istæ ne­
queunt adæquate cognosci, quin tota vir­
tus, et efficacia principii penetretur : quæ
quidem penetratio non pertinet ad subs­
tantialem cognitionem principii , utpote
quæ consistere valet per solam cognitionem
principii quoad substantiam, et secundum
se; sed spectat ad modum cognoscendi
principium, et intime, ac intimius ipsum
penetrandi, ita similiter, quod res in Deo
content® in ipso detegantur, et cognos­
cantur pertinent ad modum cognitionis
beatificæ ; et aliunde oriri non valet, quam
ei modo cognoscendi Deum cum majori
penetratione. Quæ penetratio non est mere
objectiva, et extrinseca, ut Suarius insi­
nuat, et alii imaginantur : sed est subjec­
tiva, et extrinseca, addens cognitioni no­
vam perfectionem modalem, quæ ipsam
intrinsece afficit.
14. Quod magis perspicuum flet obser­
vando ex N-. Complut, abbrev. in lib. de
generation, disp. 4, quæst. 7, scientiam
et cognitionem habentes latitudinem ex
parte objecti posse per ordinem ad illud
intendi, et remitti, quatenus plures, aut
pauciores objecti rationes attingunt : quo­
circa si ad omnium attingentiam pervene­
rint, proculdubio illud comprehendent :
nemo quippe negabit Metaphysicam ab
illo comprehendi, qui omnes ejus scit con­
clusiones. Hujusmodi vero extensio, ut
iidem Patres tum ibi, tum quæst. 5 ob­
servant, non solum extensio, sed etiam et
magis proprie intensio dicenda est : tum
quia non convenit scientiæ, aut cognitioni
per ordinem præcise ad subjectum, ut con-

87

venit aliis accidentibus. Tum quia conve­
nit illis in ordine ad proprium specificativum : ob quam rationem dicuntur etiam
augeri secundum essentiam, utsæpeloqui­
tur D. Thom. Tum et præcipue, quia
scientia augetur, et perficitur in eodem in­
divisibili subjecto per additionem modi
majoris actualitatis, et perfectionis, ut os­
tendunt prædicti Patres loco cit. num.
63. Unde facile constat tunc addendum
fore scientiæ, aut cognitioni novum per­
fectionis, sive incrementi intensive mo­
dum, quando novas conclusiones in objecto
detexerit, et cognoverit : et consequenter
illarn scientiam, quæ omnes ad unam sui
objecti conclusiones penetravit, esse tan­
tum in esse cognitionis, quantum est ob­
jectum in esse cognoscibili. Quidquid sit
de alia intensione desumpta per ordinem
ad subjectum, quæ est communis aliis plu­
ribus accidentibus, et scientiæ non compe­
tit secundum propriam rationem specifi­
cam , sive per habitudinem ad suum
objectum ; sed secundum rationem sibi, et
aliis communem, sive generica sit, sive
analoga.
His præmissis probatur illa minor quan­
tum ad adæquationem intensivam propriam
cognitionis, de qua procedebat argumen­
tum D. Thom. non vero de alia mere sub­
jectiva, et aliis accidentibus communi :
in quo decipiuntur Suarez, et alii. Nam
adæquatio intensiva cognitionis sita est in
modo perfecto, perfectiori, aut perfectis­
simo attingendi objectum, ut constat ex
prima observatione : sed ubi objectum at­
tingitur ut continens omnes suos effectus
explicite, et determinate ; percipitur per­
fectissime secundum totam.suam intelligibilitatem : ergo adaequatur intensive ex vi
prædictæ cognitionis. Consequentia patet.
Et præmissæ explicantur simul, et proban­
tur ex hactenus dictis : nam objectum ne­
quit explicare majorem actualitatem, et intelligibilitatem, quam sint ejus perfectiones
objectivæ : ac proinde ex se non petit ma­
jorem cognitionem, quam quæ omnibus
illis respondet, ita ut tot sint modi, aut
gradus perfectionis in cognitione, quod
fuerint in objecto : sed qui in Deo cuncta
possibilia cognoscit, habet ex parte cogni­
tionis tot modos, sive gradus perfectionis,
quot splendent in Deo, sive in objecto co­
gnito, ut constat ex his, quæ secundo loco
observavimus : ergo percipit Deum adæquate intensive secundum totam suam in­
tolli gi bili ta tem. Quæ est adæquatio inteu-

Conti­
nuatur
impu­
gnatio.

88

l. ,

DE INCARNATIONE.

siva in esse scienti®, et cognitionis :
quidquidsit, aut fuerit do alia adæqualiono
intensionis subjectiva' desumpta? ex ma­
jori radicalione in subjecto. Hæc enim (si
praedicto modo Deus videretur a creatura),
esset, et non esset infinita : uon foret qui­
dem, quia illa, operatio esset creata et in
operatione creata nequit reperiri intensio
infinita : et foret etiam, quia cognitio, quæ
semel est capax intensionis infinite per
ordinem ad objectum, et simul capax i
ejusdem intensionis respective ad subjec· i
tum , aut quasi subjectum. Nec mirum ■
est, si hypothesi absolute impossibili se- '
quatur una, et altera pars contradictionis, ΐ
Refelli­
15. Unde omnes ili® Suarii illationes j
tur
Suarii frivolae sunt : commentitium enim est i
disenr- cognitionem plura in objecto detegentem I
h ’ non augeri intrinseca in ratione cogni- j
tionis. Quinimo prædictus Auctor sibi in I
hac parte non constat : ut enim ipse tradit !
disp. 44 Metaph. sect. Il, scientia auge- i
tur per attingentium novæ conclusionis
penes entitatem habitus partialis, qui prae­
existenti adjicitur : et cum perventum
fuerit ad omnes conclusiones, tunc adest
aggregatum ex omnibus habilibus partia­
libus, ita ut in tali scientia jam non possit
accipere additionem. Cum ergo cognitio
effectuum in sua causa, qualis est omni­
potentia respectu possibilium, concipienda
sit ad instar cognitionis scientific®; ma­
nifeste sequitur cognitionem prædictam eo
magis crescere, quo plures effectus, in
causa detexerit, ac penetraverit : et con­
sequenter cognitionem omnes deprehen­
dentem esse omnium perfectissimam, quæ
possit exigi ab objecto, ut objectum est.
Nec prodest recursus ad majorem cogni­
tionis claritatem : quia hoc effugium pro­
cedit ex non distinctione inter claritatem
cognitionis exactam ab objecto, et clarita­
tem cognitionis subjectivam : quæ tamen
distinguenda fore constat ex supra dictis.
Nam claritas, quæ præcise ex parte sub­
jecti se tenet, uon pertinet ad comprehenI
sionem objecti, licet dici possit pertinere
ad supercomprehensionem : eo quod sit
supra exigentiam objecti ut cognoscibilis.
Claritas vero per ordinem ad objectum, et
illi commensurata, est inseparabilis a modo
illud cognoscendi : quo enim istud magis
detegitur, ac penetratur, eo clarius a co­
- :
gnoscente percipitur : et si totum, et tota­
liter manifestetur cognoscenti, ita claritas
augetur, ut major exigi non possit ab obΓ
I
jecto in esse cognoscibilis. Quare chimeri-

cum est assorero ox una parle plures
offectus ex causa patefieri, ct ex alia parte
negare incrementum claritatis in cogni­
tione. Et similiter fictilium est minus
percipientem de objecto claris illud co­
gnoscere, quam qui plura in objecto dete­
git, et cognoscit, ut magis constabit cx
immediate dicendis.
16, Sed opponit Suarez loco cit. § Ex
his ergo, posse, quod Angelus inferior co­
gnoscat in uno principio omnes conclu­
siones, quas videt superior; immo et con­
tingens est, quod inferior Angelus plures,
quam superior percipiat : et nihilominus
Angelus superior semper inferiorem exce­
dit in claritate cognoscendi : ergo claritas
cognitionis non commensuratur cum mul­
titudine cognitorum cum objecto : atque
ideo poterit augeri, et diminui, quin au­
geatur, aut diminuatur numerus scitorum
in causa. Quare quod omnes creature pos­
sibiles detegantur, et penetrentur in om­
nipotentia, minime evincit eam cognitio­
nem esse summe claram, intensamve,
qualis requiritur ad omnipotenti® compre­
hensionem.
Hæc tamen objectio levis est : quia cum Carni !
deberet probare nec Angelum superiorem,
nec inferiorem, quando actu considerant
aliquod principium, et ejus conclusiones^
explicare eam claritatem, quam exigunt
conclusiones ipsa? ut cognoscibiles sunt ;
id tamen non probat, et vere probare non
valet : unde pariter nequit argumentum ab
illo exemplo desumere. Nam Angelus su­
perior, et inferior conveniunt in modo
per se exacto ad cognoscendum objectum
naturale, et penetrandum in ipso omnes
effectus pertinentes ad ordinem naturæ, ut
supponimus ex dictis tractat. 7, disp. 7,
dub. I, cum duobus seq. Difierunt ta­
men in actualitate, et immaterialitate,
et consequenter in modo clarius, et per­
fectius cognoscendi objectum. Quæ diffe­
rentia est quidem per se respective ad ipsos
Angelos ad invicem collates : sed est de
materiali, et per accidens in ordine ad obI jectum comprehendendum : istud quippe
non fundat, nec exigit illum excessum ex
parte Angelorum; sed æque bene compre­
henderetur, quamvis omnes Angeli forent
ejusdem actualitatis, immaterialitatis, et
claritatis. Quod satis manifestat excessum
illum, sive inæqualitatem se tenere ex
parte cognoscentium, sed ab objecto non
exigi. Quia tamen Angeli se libere applii eant ad cognoscendum alia ase; interdum,
prout

DI8P. XVIII, DUB. I.
prout libot, attingunt plurns, interdum
pauciores conclusiones in objecto : semper
tamen explicant eam claritatem, quio res­
pondeat numero conclusionum. Et in hoc
sensu contingere potest (quod Suario con­
cedimus), Angelum inferiorem attingere
in aliquo principio plures conclusiones prœ
Angelo superiori se libere non applicante
ad tot attingendas. In quo eventu actualis
cognitio Angeli inferioris clarior est per
ordinem ad illud objectum, sive princi­
pium, quam cognitio Angeli superioris
non tot conclusiones in eo principio att in­
gentis : quia licet in superiori sit major
virtus ad clarius cognoscendum, ea tamen
non utitur : et subinde excessus virtutis
ibi existens reputatur, quasi ibi non esset.
Unde negandum est, quod in actu exercito
Angelus superior, ut cognoscens pauciores
conclusiones in principio, attingat illud
principium clarius, quam Angelus inferior
plures conclusiones in eodem principio
exercite considerans : quoniam excessus
in modo cognoscendi, qui est proprius An­
geli superioris, exercite non applicatur per
ordinem ad tale principium ; sed se tenet
ex parte subjecti, et de materiali, ac per
accidens se habet. Hæc vero applicari ne­
queunt præsenti materiæ : nani ex suppo­
sitione, quod omnia possibilia cognosce­
rentur in omnipotentia, tanta claritas esset
ex parte cognitionis constituenda, quanta
est necessaria ad omnia illa detegenda :
quæ nequit non esse infinita; .siquidem
tanta foret in ratione cognitionis, quanta
est omnipotentia in ratione cognoscibilis :
sicut tanlæ efiicaciæ est cognitio omnium
conclusionum in aliquo principio, quantæ
est principium ut cognoscibile.
Ex quibus ad objectionem respondetur
concessa majori, negando minorem, quæ
vera est de cognitione habituali, non vero
deacluali Angeli; qui pro libito voluntatis
potest plures, aut pauciores conclusiones in
eodem principio detegere, et consequenter
non semper eandem claritatem actualem
explicare, sed majorem, vel minorem juxta
majorem, aut minorem sui ad intelligendum applicationem : quidquid sit de ex­
cessu habituali Angelorum inter se. Vel
responderi potest, concessa majori, et
omissa minori negando consequentiam :
nam excessus ille, de quo in præmissis,
adæquate se tenet ex parte cognoscentis,
el non ex parte objecti cogniti : quippe
modus ille non consequitur ad majorem
penetrationem objecti exercite attacti, sed

89

oet proprius quasi habitualiter Angeli su­
perioris, qui quolibet modo intelligat, sem­
per ex parte sua intelligit modo magis
claro, et immateriali : sicut Deus, quan­
tumvis minimum effectum producat, non
amittat modum agendi perfectissimum, qui
se tenet ex parte ipsius. Ultra quam clari­
tatem (pro objicientis intentione prorsus
impertinentem) datur alia penes majorem
objecti penetrationem exercitam : secun­
dum quam Angelus inferior in casu objec­
tionis superiorem excedit ob rationem as­
signatam : et hæc est, quæ conducit, et
requiritur in præsenti difficultate. Unde in
casu cognitionis omnium possibilium in
omnipotentia, quidquid sit de priori illa
claritate ad rem impertinent!, hæcposterior
sola inferret comprehensionem, utpote per
quam ex parte objecti tota, ac totaliter evol­
vetur, detegeretur, et patesceret omnipo­
tentia.
17. Aliter alii disponunt Suarii objec­ Eadem
tionem, et exemplum illud intorquent : objecüo
aliter
nam inferior Angelus cognoscit omnia, quæ propo­
sunt in Angelo superiori : et nihilominus, sita.
quia illa non cognoscit eadem claritate, et
immateriali tate, quibus superior, hunc mi­
nime comprehendit, ut frequenter docent
Thomistæ : ergo licet anima Christi co­
gnosceret omnia possibilia in Deo, quia
tamen illa non cognosceret eadem claritate,
qua Deus, non diceretur Deum comprehen­
dere. Consequentia patet a paritate. Et
major etiam constat : nam quilibet Ange­
lus licet inferior cognocit omnia, quæ per­
tinent ad ordinem naturæ : atque ideo co­
gnoscit omnia hujusmodi, quæ sunt in
Angelo superiori. Qua de causa Angelus
inferior nequit a superiori illuminari de
rebus mere naturalibus, ut tradit D. Thom.
1 p. quæst. 109, art. 3 ad 2, ubi docet
illuminationem Angelicam solum versari
circa illa quæ supra naturam sunt.
Respondetur hanc objectionem retor- Dispelli
quondam esse in Adversarios : nam longe tur'
probabilius est, et principiis D. Thom. ma­
gis cohærens, quod inferior Angelus com­
prehendit superiorem, ut ex professo os­
tendimus tractat. 7, disp. 6, dub. 3. Et
ratio est : quia inferiorem nihil latet eo­
rum, quæ in superiori sunt pertinentia ad
ordinem naturæ. Unde sicut bene compo­
nitur excessus Angelorum ad inVicem cum
convenientia formali eorundem, quæ suffi­
cit ad veram, et strictam comprehensio­
nem : sic in casu præsentis difficultatis,
esto reperiretur in cognitione divina aliquis

90

DE INCARNATIONE.

DISE, XV11J, DUB, I.

excessus materialis, et ex parte cognoscen­ ' qua Deus hæc omnia in seipso percipit;
non posset dici comprohonsio Dei nisi ad
tis se habens, supra cognitionem anima'
Christi, quæ in omnipotentia cuncta pos­
summum extensiva, et oxtrinseca. Quo
collimasse videtur discursus Suarii ubi su­
sibilia detegeret; non idcirco prædicta
cognitio non esset comprehensiva omnipo­ pra ; quem propterea immerito refutavi­
mus. Nec valet communis responsio, quod
tentia' : sed. magis ab illo exemplo oppo­
Alia sitam confirmatur. Thomistæ vero, qui
D. Tho. eo loco locutus non fuerit ex pro- d.t^î
Sainlio.
contrariam nobis circa comprehensionem
pria sententia, sed in terminis adversa.
Nam contra est : tum quod S. Doctor ea
Angelorum amplectuntur opinionem, haud
verba protulit occurrens argumento inten­
ægre ab objecta modo difficultate se expe­
denti probare animam Christi in Verbo,
dient negando consequentiam, et assi­
gnando disparitatem. Quoniam Angelus qurn Verbum cognoscit, percepisse. Tum
inferior sicut in esse, rei non adaquat su­ et præcipue, quia eandem doctrinam tradit
periorem, ita neque illum coguoscibiliter in præs. quæst. 10, art. 2 ad 3, his ver­
bis : Quantitas scientiæ non solum attenditur
exhaurire valet, atque ideo neque compre­
hendere. Unde licet cognoscat omnia natu­ penes numerum scibilium, sed etiam secun­
ralia, quæ Angelus superior, non tamen ea dum claritatem cognitionis. Quamvis igitur
in ipso, sed in seipsis percipit : quia cum scientia animæ Christi, quam habet in Verbo,
Angelus superior non sit causa rerum na­ parificclur scientia visionis, quam Deus ha­
I
turalium saltem adæquata ; nequeunt istæ bet in seipso quantum ad numerum scibi­
cognosci ex vi penetrationis ejusdem, sed lium, scientia Dei excedit in infinitum quan­
ive per species
tum ad claritatem cognitionis scientiam ani­
debent cognosci in seipsi
mæ Christi. Quo nil clarius, nil nobis magis
proprias. Ad comprehensionem autem non
sufficit cognoscere totum, quod est cognos­ I contrarium dici potuit, ut ex cognitione
cibile : sed ultra desideratur hanc cogni­ omnium possibilium in Deo a Christi anitionem haberi ex vi penetrationis principii, ■ ma non inferatur adæquatio formalis, et
et causæ, atque in istis consummari Et Dei comprehensio.
hac ratione licet inferior Angelus cognos­ I
Respondetur sustinendo solutionem in- Solae,
cat superiorem, et omnia naturalia, quæ in
ter objiciendum datam ; quæ non minus
eo sunt; ipsum tamen non comprehendit.
vera est, quam communis, fundaturque
Sed hæc doctrina locum tamen non habet in ipsa littera D. Thom. nam primo loco D.Tta.
in præsenti difficultate : nam omnia possi­ respondet argumento ex propria sententia
bilia cognoscerentur per visionem beatam, I his verbis : Dicendum quod homo assump­
et ex vi penetrationis omnipotentiæ, in qua tus non æqualur numero scitorum, quamvis
latent : et consequenter adæquata illorum sciat infinita : quia adhuc non sequitur,
cognitio evaderet comprehensiva.
quod sciat omnia illa, quæ Deus- potest fa­
Difficilis 18. Sed urgentior contra hactenus dicta cere, ut ex dictis patet. Dixerat autem in
0 JCi °' occurrit objectio ex D. Tho. qui sibi, et no­ corp. art. : Quia anima Christi non pertingit
bis contradicere videtur : nam quæst. sæpe ad comprehendendum ipsamdivinam infinita­
cit. de Verit. art. 4 ad 9, satis aperte tem, ideo remanet Deo facultas adhuc mulla
affirmat ex adæquatione extensiva quoad faciendi, quam ea, quæ anima Christi co­
numerum scitorum in Verbo non illico gnoscit. Quo supposito addit secundam
haberi cognitionem Verbi comprehensivam
responsionem ex mente illorum, cum qui­
ob defectum adæquationis, sive æqualitatis bus egerat in corp. art. 8, in resp. ad 1,
in modo ea cognoscendi. Sic enim loquitur qui ex una parte affirmabant animam
agendo de anima Christi : balo etiam, quod
Christi scire omnia, quæ scit Verbum, et
omnino sciret omnia, quæ scii Verbum, non ex alia parte dicebant talem scientiam non
adæquarelur numero scitorum quoad modum esse æqualem scientiæ Verbi ob inæqualisciendi : quamvis esset xqualis numerus tatem scilicet saltem in modo claritatis
D.Thom. ulrobique. Ergo ex sententia S. Doctoris
subjectivæ. Quod merito permittit S. Doc­
pro cognitione comprehensiva non tam at­ tor, ut ad proprium scopum non faciens,
tendi debet ad multitudinem cognitorum,
et salvans ex illa parte inæqualitatem
quam ad modum cognoscendi, sive ad per­ scientiarum, licet æquales forent in nu­
fectionem, et claritatem cognitionis. Et mero scitorum. Sed ubi art. 5, immediate
consequenter cum in hoc cognitio animæ seq. rem enucteitius versat, aperte profert
Christi omnia possibilia in Deo attingens ex cognitione adæquata omnium possibi­
multum deficeret a perfectione cognitionis,
lium in Λ erbo, inferri hujus comprehen­
sionem,
ι

.

‘
Γ

ί
I
t

Ή

sionem, et æqualitatem cum scientia di­
SIV.
vina. Linde concludit : Et ita palet, quod
et quo cognoscere aliquid in Verbo dependet
Hefertur sententia opposita, el convellunljur
tx modo cognitionis Verbi : sicut impossibile
ejus motiva.
tsl, quod aliquis intellectus creatus pertin­
gat od perfectum modum cognoscendi I cr19. Contrariam nobis sententiam tuen­
Mim, nl cognoscibile est; ita impossibile est,
tur Hugo de S. Victore lom, 3, lib. de Hugo île
Vioul aliquis intellectus creatus cognoscat om­
sapientia Christi, Magister sent, in 3, dist. S.tore.
nia, qu.r in Verbo cognosci possunt : et hæc
14, § 2. B. Albertus ibi art. ! et 2. Du­ Magis­
junl omnia, quæ Deus potest facere. Unde
randus quæst, 2, num. 4. Gotfridus quæst, B.ter.
Al­
impossibile est, quod anima Christi sciat om­
2. Alensis 3 p. quæst. 13, membro 13. bertos.
­
nia, quxDeus potest facere : sicut impossi­
Castillo disp. 15, quæst. 2, num, 12, Py- Duran
dos.
bile esi,quodoomprehendat virtutem divinam.
tigian. quæst, 2, art. 4, et denique omnes Gothfridus.
Tunc enim unaquaque res comprehenditur,
illi Auctores, qui sentiunt animam Christi Alensis.
quando ejus definitio scitur : definitio enim
de facto cognovisse Deum per intellectio­ Castillo.
(fl virtus comprehendens rem. Cujuslibet
nem increatam, ut vidimus disp. præced, p}nl^a"
autem virtutis definitio sumitur ab his, ad
num. 16. Eidem etiam dicendi modo fa­
qux virtus se extendit. Unde si anima
vent, et nobis directe refragantur alii
Christi scire! omnia, ad- quæ virtus Dei se
Doctores, qui licet negent Christum actu
extendit - comprehenderet omnino virtutem
cognovisse omnia possibilia in Deo; affir­
Diiquod est omnino impossibile. Qui dis­
mant tamen, quod illa cognoverit in ha­
cursas est illemet, quem ex eodem S.
bitu, quamvis id diversimode explicent. Ita .
Ductore hactenus prosecuti sumus, quique D. Bonavent. in 3, dist. 14, art. 2, quæst. D.Bonavent.
evincitadæquationem formalem inter Deum
3. Scotus ibi, quæst. 2, § sed si ista una. Scotos.
in ratione objecti cognoscibilis, et cogni­ Gabriel quæst. unie. art. 1. Marsilius Gabriel.
tionem, quæ in Deo viso cuncta visibilia
quæst. 10, art. 3, et alii. Pro qua sen­ Macsilius.
cognoscit ; quidquid sit de alia adæquatentia
tione subjectiva : quæ cx terminis non
Arguitur primo : nam Joan. 3 dicitur : Primum
infertur, neque ad solam comprehensio­
A’on enim ad mensuram dat Deus spiritum argu­
mentata.
nem requiritur ut supra num. 16 confe­
Filio : quibus verbis significatur Deum de­ Joann. 3.
rentes diversas Angelorum cognitiones di­
disse Christo dona Spiritus Sancti, quæ
cebamus. Et eodem modo explicandus est
ipsius Spiritus nomine significantur, abs­
alius locus, qui contra datam responsio­
que limite, et mensura : sed eorum unum
nem expenditur : nam in eo solum inlenest sapientia : ergo data est animæ Christi
dit D. Thom. excessum claritatis sub- ’ sapientia sine mensura, sive sapientia in­
jecuvæ; sed non negat adæquationem
finita. Quod verificari non valet, nisi anima
formalem, sive ex parte objecti, ut mani­
Christi cognoverit omnia possibilia : quippe
feste constat ex verbis immediate subjunc­
qui aliqua scit, et aliqua non scit, nequa­
tis : Quia lumen, inquit, increatam divini
quam habet sapientiam infinitam. Confir­ Confir­
matio.
intellectus in infinitum eacedil lumen crcamatur ex illo ad Golossens. 2 : In quo swnl Ad
CoIvm quodeumque receptum in anima Christi.
omnes thesauri sapientia, el scientia abs­ loss. 2.
Licii absolute loquendo scientia divina excxconditi ; quæ verba applicantur Christo ho­
dat scientiam animæ Christi non solum
mini, ut constat ex D. Thom. quæst. præpanium admodum cognoscendi, sed etiam,
ced. art. 3. Sed non habuisset omnes
quintum ad numerum scibilium, ut dicthesauros sapientiæ, et scientiæ, si caruislum esi, in corp, scilicet articuli, nbi
set notitia innumerabilium possibilium :
ait : Horum autem quadam sunt in sola
ergo fateri oportet, quod anima Christi,
[olentia divina : cl hujusmodi non omnia
sive Christus ut homo omnia possibilia
tqnowil in Verbo anima Christi. Hoc enim
cognoverit. Desumuntque argumentum, et
rwl comprehendere omnia, quæ Deus po­
confirmatio urgentes vires ex D. Fulgendo d. FuIl'd facere : quod esset comprehendere di­
ad Ferrand. Diac. resp. 3, ubi præmissa «entîus.
vinam virtutem, el per consequens divinam
testimonia in hoc sensu exponit, ct palam
nuntiam : virtus enim qualibet cognossuffragatur isti sententiæ. Sic enim loqui­
titur per cognitionem omnium, in qua
tur : Si enim non ad mensuram accipit
fdiJl.
spiritum sapientia, et scientiæ; necesse est,
ut omnes thesauros sapientia, et scientiæ
habeat. Quod si ei aliquid ejus plenitudinis

DE INCARNATIONE
DISP. XVIII, DUB. I.

Satisfit
argu­
mento.

demitur: consequens esi, ul ad mensuram ita ut quæ aliis quasi por partes communi­
accepisse spiritum prodicetur.,... In quan­ catur, totum collective luerit iu anima
nam certum ost videntem Deum in ro
tum «tim spiritus datur in tantum co<jnilto Christi, ut ex infra dicendis magis consta­
posse videro in eo aliqua possibilia : sed
divinitatis accipitur : ubi autem spiritus bit. Hæc autem est quædam plenitudo, et
qua ratiouc potest videre aliqua, potest
non est mensura, necesse est, ut pkna sit quasi infinita sine mensura in ordine ad
etiam videre omnia ; siquidem essentia di­
divinitatis immensa cognitio.... Non enim iinem, quam divina sapientia de facto
vina, quantum est de se, ducit ad omnium
existimo illi anima* in aliquo jMenam divi­ praeordinavit : licet absolute possibilis sit
cognitionem, ol non magis repraesentat
nitatis deesse notitiam, cujus una est cum major scientia, et cum extensione ad plura
ista, quam alia : ergo si beatus videt in
Verbo persona, quam sic sapientia suscepit, j possibilia, quæ Christi anima do facto nec
Deo aliqua possibilia, pari ratione debet
ut eadem sapientia ipsa sit, qux rerum om- ' in Verbo nec extra Verbum cognoscit. Recovidere omnia.
nium in tantum facta est domina, ul cum I lantur quæ diximus loco cit. % 5, ubi ver­
CsirConfirmatur primo : nam videns quiddialla b
ipsa divinitate sua una sil in Trinitate per­ santes similem difficultatem, eandem doc­
* tative omnipotentiam Dei videt omnia pos­
sona. Quod si anima Christi minorem habet trinam fusius tradidimus.
sibilia in particulari : sed anima Christi
in aliquo deitatis sux notitiam; non in se
Ex quibus etiam constat ad confirmatio­ Dilit
vidit quidditative omnipotentiam Dei; si­
habet totam sapientiam, tolamque virtutem.
nem : dicuntur enim omnes thesauri sa* w-fc
quidem non potuit videre Deum in se, quin
HSU
Si autem anima Christi habuit immensam pienliæ fuisse in Christo vel ratione divinæ
viderit ejus attributa, sive perfectiones
naturæ simul cum humana in eadem ATerbi
adeo scientiæ plenitudinem, qualem D.
formales, cujusmodi est omnipotentia :
Fulgentius depingit ; consequens est nihil persona existentis; vel quia habuit omnem
ergo anima Christi vidit omnes creaturas
ignorasse omnium, quæ Deus cognoscit : sapientiae plenitudinem, quæ est possibilis
possibiles in particulari. Probatur major ;
atque ideo scivisse omnia possibilia.
in ordine ad finem præsenti providentia
tum quia sicut omnipotentia in esse entis
connectitur enim possibilibus ; ita connecAd argumentum respondetur, quod si­
praescriptum : licet absolute non repugnet,
titur cum eisdem in esse cognito : sed
quod detur major sapientia se extendens ad
cut illud testimonium non probat animam
repugnante aliquo possibili, non maneret
cognitionem plurimum possibilium. Et eo­
Christi habuisse gratiam habitualem sim­
hæc quidditative omnipotentia in esse en­
dem modo accipiendus est D. Fulgentius :
pliciter infinitam, ut constat ex dictis disp.
tis : ergo non cognitio aliquo possibili in
15, dub. unico : sic non evincit, quod nam ad omnia quæ exaggerat, sufficit
particulari, non cognosceretur quidditative
Christum habuisse omnem scientiam pos­
habuerit scientiam infinitam simpliciter :
hæc omnipotentia : ergo si cognoscitur de­
hæc enim illi tanquam radici commensu- sibilem de lege ordinariam absque ulla
bent omnia possibilia in particulari attingi.
ratur. Et profecto praedictum testimonium 'conformiter ad praedictam legem limita­
Tum etiam quia omnipotentia secundum
tione : quippe in eodem sensu verificatur
in sensu, in quem trahitur a Magistro,
I«
suum esse quidditativum continet omnia
nec ipsi favet, nec assertionem nostram habuisse scientiam sine mensura, et non
possibilia : ergo impossibile est, quod vi­
specialiter impugnat : nam applicatur dono potuisse habere scientiam majorem : licet
dens quidditative omnipotentiam non vi­
Spiritus Sancti, quod specialiter dicitur absolute oppositum non repugnet.
deat in ea cuncta possibilia. Tum denique
20. Arguitur secundo : quia eo ipso, Setasapientia, aut scientia, et distinguitur a
da
nam quia omnipotentia connectitur cum
scientia beata, de qua procedit praesens quod anima Christi videat divinam essen­ arçtpossibilibus secundum communem ratio­
difficultas. Unde magis suaderet, animam tiam in se, videt in ea omnes creaturas :
nem possibilis, repugnat videre quidditative
Christi cognovisse extra Verbum cuncta sed anima Christi vidit divinam essentiam
omnipotentiam, et non cognoscere possibilia
cognoscibilia : quæ est difficultas longe in se, ut constat ex disp. præced. dub. 4,
secundum suam communem rationem :
diversa, de qua infra disp. 19, dub. 5. § I ; ergo anima Christi vidit in Deo omnes
sed omnipotentia connectitur necessario
Exponitur autem ille locus in diversis sen­ , creaturas possibiles. Major in qua est diffi­
cum omnibus possibilibus non solum se­
sibus, quin ullus nostrae assertioni praeju­ cultas, probatur a Durando multipliciter.
cundum suam communem rationem, ve­
dicet : primo de communicatione divinita­ Primo, quia videns Deum in se ipso non
rum etiam secundum proprias, et specia­
tis ad intra : secundo de communicatione , impeditur ex ullo capite videre in Deo omdivinitatis facta humanitati in eadem Verbi I nia possibilia : non quidem ex parte ipsius
les : unde repugnante aliqua creatura ex
his, quæ de facto possibiles sunt, necessa­
persona : tertio de communicatione gratiæ, I essentiæ divinæ, quia est species expresse
et donorum, inter quæ connumerantur i cuncta repraesentans, et sic cognoscitur a
rio colligeretur variatio, aut distinctio hu­
tam scientia creata quam ali® scientiæ I beatis : neque etiam ex parte intellectus
jus omnipotentiæ, ut diximus tract. 2,
extra Verbum. Et stando in hoc tertio | creati; siquidem habet capacitatem, et po­
disp. 7, num. 74; ergo repugnat videre
sensu, qui magis favere, posset sentenliæ tentiam obedientialem ad cognoscendum
quidditative omnipotentiam, et non cognos­
contrariæ, dicendum est scientiam Christi possibilia, nullo excepto : ergo qua ratione
cere in ea cuncta possibilia, non solum
esse sine mensura, non quia sit simplici­ cognoscit aliqua, debet cognoscere omnia.
lecundum communem rationem, sed etiam
ter infinita (id quippe repugnat) nec quia Secundo, nam ideo videns Deum in se videt
secundum proprias, et speciales uniuscuI,.·. ί^η6·
(quod ex priori sequitur), absolute non necessario ejus attributa, quia hæc natura­
liter repraesentantur in divina essentia : sed
possit augeri : sed quia habet omnem ple­
Confirmatur secundo : quia anima Christi
etiam omnes creaturæ possibiles necessario
nitudinem de lege ordinaria possibilem :
vidit in Deo scientiam simplicis intellirepraesentantur in illa, quippe quæ est ex­
quia ex omnibus, quæ Deus decrevit ma­
gentiæ : hæc enim est perfectio formalis
nifestare creaturis tam divisim, quam col­ pressa eorum species : ergo qui videt Deum
ipsius Dei : sed praedicta scientia extendi­
lective sumptis, nihil latet animam Christi, in se, videt in eo omnia possibilia. Tertio,
tur sicut ad objectum ad objectum ad omnam
ria possibilia : ergo anima Christi hæc

.æWïA;

93

omnia vidit in Deo. Nec proderit dicere
creaturas possibiles solum esse objectum
secundarium prædictæ scientiæ; ac subinde
hanc videri posse, quin illa in particulari
cognoscantur. Nam contra hoc est, quod
anima Christi vidit in Deo scientiam sim­
plicis intelligent!© quatenus est compre­
hensiva ipsius Dei ; siquidem secundum
istam etiam rationem est formalis perfectio
ipsius : sed praedicta scientia ut compre-*
hensiva extenditur necessario ad creaturas
in particulari, quamvis objectum secunda­
rium sint : ergo anima Christi easdem in
particulari cognovit.
21. Respondetur hoc argumentum, ejusque confirmationes excessive probare :
probant enim, si quid valent, quemlibet
beatum vel in minimo beatitudinis gradu
constitutum cognoscere in Deo omnes
creaturas possibiles : possunt enim cuilibet
beato sub eadem forma applicari. Cujus
oppositum in præsenti (agimus enim de
speciali praerogativa) supponendum est ex
dictis in proprio loco, nempe tract. 2,
disp. 6, dub. unico, et disp. 7, dub. 5,
ubi illud ex professo cum communi Theo­
logorum probavimus. Qua ratione plura
hic argumenta ejusdem rationis omittenda
duximus, quibus ibidem fecimus satis.
Ad argumentum ergo neganda est major.
Ad cujus primam probationem dicendum
est intellectum creatum impediri ad viven­
dum omnia possibilia in Deo ex ipsa pro­
pria sua conditione intellectus creati, qui
finitus simpliciter est. Unde nequit habere
cognitionem actu infinitam, qualis esset
cognitio omnium possibilium in particu­
lari, ut ostendimus § 1, nec habere adæquationem cum Deo in esse cognoscibilis,
qualem haberet, si cuncta possibilia in eo
cognosceret, ut § 2 probavimus. Quare
cum dicitur intellectum creatum esse in
potentia, vel esse potentiam ad cognoscen­
dum omnia possibilia, nullo excepto; sen­
sus est habere potentiam ad omnia divi­
sive, sive ad singula secundum se ; non
vero ad omnia collective, et simul cognos­
cenda in particulari : sicut etiam habet
potentiam ad omnes intellectiones possibi­
les, nulla excepta ; ct nihilominus impli­
cat, quod simul in actu habeat omnes in­
tellectiones : quia sunt numero, et specie
infinitæ. Et. ratio est eadem utrobique,
quia illa potentia, sive capacitas infinita,
quam intellectui creato attribuimus, solum
est syncathegorematica, sive ad actum non
simul, aut semel ponendum, sed ad semper

.

Solvitur

DE IN CAHN ΑΓΙΟΝ E.

intolligondum sine termino in potentia,
quamvis semper cum limitatione actuali.
Ad jfcaiwiawi probationem negamus cau­
salem : nam quod attributa necessario co­
gnoscantur a vidento Deum, non provenit i
exeopræciso, quod naturaliter repra'sententnr in divina essentia; sed quia sunt
idem formalissime visibile, et nullam ex
parte objecti addunt difficultatem. ut ex­
plicuimus tract, cit. disp. », dub. 1, unde
lumen sufficiens ad videndum divinam es­
sentiam sufficit etiam ad videndum attri­
buta, et omnia, qua? formaliter habet. Sed
creaturæ possibiles nec sunt formaliter ipse
Deus, nec in ipso formaliter sunt, sed so­
lum eminentor sicut in causa : unde po­
test Deus videri, quin ipsa videantur; et
majus lumenreqoir;turad videndum Deum,
quatenus exercite ducit per modum causa?
ad notitiam creaturarum in particulari,
quam ad videndum Deum secundum se, si­
cut generaliter contingit in cognitione cujuslibet principii, aut causa', et constat ex
supradictis a num. 10. Undo ad tertiam :
negamus minorem : nam sicut finitum
distat ab infinito, ita lumen sufficiens ad
videndum aliquam, aut aliquas creaturas
possibiles non sufficit ad videndum creatu­
ras infinitas, et multo minus ad videndum
omnes creaturas possibiles. Nec ad id opor­
tet assignare aliam rationem, quam ipsam
differentiam objectorum, et inæqualitatem
luminum. Præsertim, cum ex ipsis crea­
turis quædam magis lateant in Deo, et
quædam minus : unde falsum est, quod
essentia divina æqualiter omnino cunctas
repræsentet, ut ex professo explicuimus
tract, cit. disp. 7, dub. 5, § -i. }lodo satis
D.Tbom. sit audire Angelicum Doctorem de Verit.
quæst. 8, art. 4 ad 12. ubi hæc habe.t,
quæ objecta diluunt, et rem optime decla­
rant : Dicendum, quod et tam si nullo modo
ad bcalitudinem pertineat creaturæ cognitio ;
non tamen sequilur, quod omnis cognitio
creatura- æqualiter se habeat ad cisionem
bcaliludinis : cognita enim causa aliqua, in
promptu est, ut aliqui e/Jeclus cognoscantur
in ipsa, aliqui vero magis lapant : sicut pa­
tet, quod ex principiis demonstrationis stalim aliquæ conclusiones eliciuntur, quædam
vero non nisi per multa media : et ad hæc
cognoscenda non p>olesl quilibet per se, sed
oportet, quod ab alio manuducatur. Simi­
liter esi diam cognitio rationum inlelligibiliton de effectibus respectu essentiæ divi­
næ : quia quædam sunt latentiores, quædam
manifestiores. Et id*o ei visione divinæ es-

senlin quadam cognoscuntur, quadam non.
Ex quibus ad primam confirmationem
nogapda est major : quia omnipotentia non
speciiieatur a creaturis possibilibus, sed
eas precise respicit ut objectum aut ter­
minum secundarium : cum hac tamen dif­
ferentia, quod illas secundum communem
rationem possibilis respicit ut terminum
secundarium adæquatum, et per so; eas
vero in particulari non ita respicit, sed
præcise ut terminum inadæquatum. et ma­
terialem, licet sibi necessario connexum.
Specificativum autem omnipotentiae est ali­
quid determinate divinum ( sicut etiam
contingit in omnibus aliis attributis, juxta
ea, qu;e diximus tract. 4, disp. 17, dub.
7, £ 5), nempe divina essentia ut est pri­
mum scibile, et volibile, et ratio sciendi,
et amandi, et producendi creaturas. Unde
ad videndum, et cognoscendum quidditative omnipotentiam, opus non est, quod
cognitio se extendat ad omnia possibilia
in particulari secundum proprias uniuscujusque rationes ; sed sufficit cognoscere
illa secundum communem rationem, in
qua conveniunt, et secundum quam com­
parantur tanquam terminus secundarius
per se, et velut victuale specificativum
omnipotenti®. Quo supposito non urgent
majoris probationes : nam ad primam res­
pondetur omnipotentiam in esse cognito
comprehensive connecti quidem cum om­
nibus possibilibus in particulari- : unde
quolibet non cognito non manet omnipo­
tentia in esse objecti cogniti comprehen­
sive : quod ad summum evincit illa paritas
connexionis in esse entis. Cæterum eadem
omnipotentia in esse cognito præcise quidditative non habet connexionem cum prædictis possibilibus sumptis in particulari ;
sed so'um cum illis secundum communem
rationem possibilium, aut potius cum di­
vina essentia, ut est ratio illa sciendi, ct
producendi : quocirca ad cognoscendum
quidditalive omnipotentiam opus non est
illa, in particulari cognoscere, sed satis
est in communi. Ad secundam negamus
consequentiam intellectam de cognitione
omnium possibilium in particulari : nem
. licet quidditas divinæ potentiæ hæc omnia
contineat ; tamen prædicta quidditas po­
test cognosci praecise quiddilative sive per
ordinem ad objectum primarium, et etiam
ad secundarium per se, quin cognoscatur
quoad omne in particulari, quod in eis ob­
jectis implicatur : ad hoc enim posterius
requiritur major cognitio, hoc est, non so­
lum

DI8P. XVIII, DUB. 1.
liquet : sunt onim syncathegorematice in­
ium quidditatis, sed olinm contentorum in
finitæ, et qua· simul nunquam occurrunt.
quidditale : ad quod comprehensio ejus­
dem requiritur. Ex quibus ad vllitnatn ne­
22. Arguitur tertio : quia anima Christi Tertium
argugamus majorem : nam quod non possit
per scientiam beatam cognovit de facto meninrn.
cognosci omnipotentia quidditative, non
omnia decreta libera, quæ Deus de facto
cognitis possibilibus in communi, non pro­ habet circa creaturas, et qu® de facto ter­
minant scientiam visionis : sed eo ipso de­
venit ex sola connexione omnipotentia.·
cum illis, ut minus recto in majori suppo­
buit in Deo cognoscere omnia possibilia in
nitur; sed procedit ex modo connexionis,
particulari : ergo illa de facto ita cognovit.
nempe sicut cum termino secundario per
Consequentia patet. Et major constabit ex
se, qui habet rationem specilicativi virtuadicendis dub. seq. ubi illam firmabimus.
lis. hujusmodi autem connexionis modum
Minor autem probatur supponendo doctri­
non habet cum possibilibus in particulari,
nam a nobis traditam tract. 4, disp. 5,
ut supra diximus. Et ideo potest quidditadub. 3, ubi statuimus divinam voluntatem
live videri, licet possibilia in particulari,
non mansisse de facto suspensam circa ali­
saltem omnia, non cognoscantur. Quod
quam creaturam possibilem, sed circa ea­
rum quamlibet habuisse decretum, quo
vero repugnante, uno ex possibilibus varia­
retur, aut destrueretur omnipotentia, quæ voluerit eam esse ; vel quo voluerit eam
modo est, provenit ex alia radice : quia
non esse, sive quo noluerit eam esse. Quo
videlicet non extenderetur ad ea, quæ de
supposito, suadetur minor : nam implicat
facto continet, quidquid sit de modo con­
videre aliquem actum, et non cognoscere
nexionis cum illis sicut cum termino se­
objectum talis actus ; cum iste incognosci­
cundario. Videatur Godoi disp. cit. num.
bilis non sit nisi per habitudinem ad pro­
105, ubi aliquas replicas contra hanc doc­
prium objectum, seu terminum : ergo si
trinam format, et diluit, quæ tamen facil­ Christus cognovit de facto omnia decreta
lime dissolvuntur ex dictis.
Dei ; pariter cognovit omnia illorum ob­
Unde etiam constat ad secundam con­
jecta : ergo si nulla est creatura, circa
firmationem : quia ad cognoscendum quid­ quam Deus non habuerit decretum aliquod
ditative scientiam Dei esse comprehensi­
vel prosecutivum, vel negativum ; sequitur
nullam esse creaturam possibilem, quæ a
vam creaturarum opus non est cognoscere
omnes creaturas in particulari ; sed sufficit Christo cognita non fuerit : et consequen­
cognoscere ipsam secundum communem
ter, quod anima Christi omnes creaturas in
rationem possibilis. Sicut modo credimus
particulari cognoverit.
Deum se, et omnia possibilia comprehen­
Respondetur negando minorem. Ad cu- Solutio,
dere, quin credamus, sive fide cognoscamus jus probationem dicendum est, quod licet
omnes in particulari creaturas. Et ratio
divina voluntas circa nullum possibile
est, quam supra tradidimus : nam objec­
manserit suspensa, sed circa unumquodque,
tam primarium scientiæ divinæ etiam ut
exercuerit positive suam voluntatem decer­
comprehensivæ non sunt creaturæ, sed
nendo esse, vel non esse illorum : non inde
solas Deus, ut est ratio sciendi, volendi,
sequitur, quod anima Christi videns divina
et producendi creaturas : et rursus intra
decreta videat in particulari omnes creatu­
latitudinem objecti secundarii creaturæ in
ras possibiles. Et ratio est : quia sicut
communi sumptæ se habent per se, et de
Deus unico actu voluit esse, quæ sunt; sic
formali; at in particulari acceptæ compa­
uno actu noluit esse, vel voluit non esse
rantur quasi de materiali, et per accidens.
aliorum, quin opus sit multiplicare alias
Ad cognoscendum autem quidditative ali­
volitiones, ut constat ex dictis disp. 2,
quam scientiam sufficit illam cognoscere
dub. 1, num. 29. Ut autem anima Christi
per habitudinem ad objectum primarium,
cognoverit hoc posterius decretum,, opus
aut etiam cum respectu, vel connexione ad
non habuit descendere ad cognoscenda
objectum secundarium se habens de for­
singula possibilia in particulari : sed satis
mali, et perse ; licet a’ia objecta secunda­
fuit attingere illa in communi secundum
ri se habentia de materiali in particulari
unam rationem entis de so possibilis, nun­
quam tamen producendi. Sicut enim ad
non attingantur. Sicut ad cognoscendam
videndum quidditative omnipotentiam suf­
Logicam prædicto modo satis est cognosficit videre primarium ejus objectum, quod
(ere secundas intentiones directivas intel­
lectus ; licet non descendamus ad cognos­
est Deus, et etiam objectum secunda­
cendas omnes in particulari, ut experientia rium per se, quod est creatura in com­

% : I. >
r IF

xvni, DUB. Ιί.
96

97

DE INCARNATIONE.

muni; et non requiritur cognitio objecti
secundarii, quasi materialis, et per acci­
dens. ut est quælibet creatura in particu­
lari sumpta, ut tradidimus in resp. ad præ·
ced. argumentum : sic etiam dicendum est
de cognitione quidditativa decreti, quod
Deus habet circa non esse futurum creatuNv». rarum. Et si hinc inferas idem dici posse
de cognitione decreti divini circa creaturas
futuras ; et consequenter animam Christi
illas non cognoscere in particulari, sed
solum in communi, cujus oppositum sta­
tuemus dub. seq. Respondendum est conce­
dendo. quod ex vi formæ hoc, et non am­
plius sequatur : stat enim optime videre
decretum Dei circa omnes creaturas futu■ ras, quin ipsæ in particulari videantur, sed
solum secundum communem rationem vo­
litaram, et futurarum : quia secundum
hanc, et non secundum primam illam ra­
tionem habent rationem termini per se, et
objecti secundarii divini decreti. Et sic de
facto contingit ; nam licet beati videant
decretum illud, non propterea cognuscunt
omnes in particulari creaturas futuras, aut
existentes, sed eas præcise, quæ pertinent
ad proprium uniuscujusque statum, ut ex­
plicuimus tract. 2, disp. 7, dub. 3, § 4.
Idemque absolute potuit contingere in
anima Christi, ut paritatis ratio convincit.
Sed quia de facto ad ipsius dignitatem, et
statum pertinent omnia, quæ Deus fore
decrevit; propterea ejus cognitio ad hæc
omnia in particulari cognoscenda se de
facto extendit, ut magis constabit ex dicendis dub. seq.
Qoartum
23. Arguitur quarto : nam intellectus
argu­
mentum. creatus potest absolute cognoscere omne,
quod continetur sub ejus objecto specificativo ; sicut quælibet potentia, vel virtus
attingere valet suum objectum, et ejus par­
tes : sed tota collectio creaturarum possi­
bilium ut existentium in Deo continetur
sub objecto specificalivo intellectus creati :
hic ergo potest in Deo cognoscere totam
collectionem creaturarum possibilium in
Deo existentium : atque ideo non repugnat
animam Christi b;ec omnia cognovisse.
Cætera constant, et minor ostenditur :
nam objectum specificativum intellectus
creati est ens sub ratione communi entis, ut
cum D. Tho. 1 p. quæst. 79, art. 7, recte
N.plot.
com- probant N. Complut, abbrev. in lib. de
p ‘ anima disp. 16, quæst. 1, sed tota collectio
creaturarum possibilium ut in Deo exis­
tentium continetur sub communi ratione
entis ; cum aliquid sit, et non purum ni-

sibilis, aut infinite cognoscibilis continetur
sub ente in tota sua latitudine; siquidem ita
hil : ergo cadit sub objecto spccilicativo
acceptus non esi nihil : ergo Deus ut com­
intellectus creati.
prehensibilis, ct infinite cognoscibilis cadit
Confirmatur primo præeludendo simul
sub objecto intellectus creati : atque ideo po­
tacitam evasionem : nam qui potest co­
terii isle Deum comprehendere, et infinite co·
gnoscere majus, potest a fortiori cognoscere
gnosecre. Quod tamen falsum est , et
quod est minus : sed tota collectio creatu­
communiter a Theologis reprobatur. Et
rarum possibilium in Deo existentium est
utrobiquo committitur idem vitium, dum
minus quid, quam ipse Deus :-sicut omnis
lit transitus ab objecto secundum se ad de­
effectus comparatur ad causam æquivoterminatum modum cognoscendi objectum,
cam, ut ordinis superioris : ergo cum in­
qui repugnat creaturæ.
tellectus creatus possit cognoscere Deum
B£tir
Ad primam confirmationem respondetur
saltem quidditative, licet non comprehen­
jmr
mît- cum D. Tho. 1 p. quæst. 12, art. 8 ad
sive; sequitur, quod cum eodem modo
' Q110^ ^cel inaius
videre Deum, quam
sive cum prædicta limitatione in modo co­
'omnia alia : tamen majus est videre sic
gnoscendi valeat etiam cognoscere totam
Deum quod omnia in eo cognoscantur,
collectionem creaturarum possibilium in
quam videre sic ipsum , quod non omnia,
Deo existentium.
sed pauciora, vel plura cognoscantur in eo.
Confirmatur secundo : quia ad cognos­ SecuàJ
Quibus addit quæst. 20 de Verit. art. 5
cendam prædictam collectionem sufficit, et
ad 2 : Semper illud, quod per alterum co­
ad summum requiritur lumen creatum in­
gnoscitur, se habet in ratione magis noli. Et
finitum : sed prædictum lumen non impli­
ideo quamvis secundum aliquem modum co­
cat, ut plures pluribus argumentis pro­
gnoscendi creatura sil magis nola quoad nos,
bant, et videri potest apud N. Complut,
quam Deus : tamen in illo modo cognitionis,
abbrev. in lib. Physic disp. 18, quæst. 6;
quo res videntur in Verbo, ipsum Verbum
ergo non implicat, quod intellectus creatus
est magis notum, quam res visæ in Verbo.
videat totam collectionem possibilium in
Itaque licet conferendo Deum secundum
Deo existentium.
%
se cum creaturis secundum se, majus quid
Ad argumentum respondetur negando Sdtz·
simpliciter sit Deus quam creaturæ et in
minorem : quia illud complexura, tota coiesse entis, et in esso objecti : nihilominus
lectio crealurarum possibilium ut eaistenconferendo Deum secundum se vel cum
tium in Deo est quoddam impossibile in
eodem Deo, ut est ratio cognoscendi om­
ratione objecti respectu intellectus creati,
nes creaturas, vel cum ipsis creaturis ut
ob rationes, quas § 1 et 2 expendimus.
cognoscendis in Deo ; majus quid est hoc
Ad probationem autem in contrarium di­
cendum est, quod licet objectum terminaposterius in esse objecti, quam illud pri­
tivum intellectus creati sit ens secundum
mum: quia ut liquet ex ipsis terminis, ad­
communissimam rationem entis ; quia nul­
dit aliquid Deo secundum se : et præter
lum est ens, quod divisim acceptum non
formalia Dei importat etiam eminentialia
possit ab illo attingi ; nihilominus petit at­
i
ipsius. Unde non sequitur, quod lumen
tingi modo finito, et cujus præcise est ca­
sufficiens ad cognoscendum Deum secun­
pax creatus intellectus. Collectio autem
dum se sufficiat pariter ad cognoscendum
omnium creaturarum ut in Deo existen­
[
creaturas in eo contentas : sed potius intium licet ens sit ; tamen importat modum
[
fertur contrarium : quia majus est cognos­
cognoscibilitatis, sive in esse objecti, sim­
cere Deum cum creaturis omnibus, quam
pliciter infinitum : quia explicat adæquat
cognoscere Deum secundum se : et ideo
tam Dei penetrationem, et comprehensio­
majus, quod pro hoc ultimo sufficiat conem, quin aliquid ejus lateat : et quia
I
gnilio quidditativa, et finita, sed ad priexposcit infinitum lumen ex parte cognos­
I
mum illud requiratur cognitio comprehencentis ob infinitum, et impertansibilem ex­
!
siva, et infinita, ut supra ostendimus. Si
cessum creaturarum inter se, ut loco cit.
'
vero eadem arguendi forma applicatur
ponderavimus. Unde prædiota collectio,
I
creaturis omnibus cognitis non in Deo,
ita accepta non cadit simpliciter, sive tam
I
sed in se ; est difficultas longe diversa, et
I ex parte objecti, quam ex parte modi, sub
discutienda disp. 19, dub. 1, et ad quam
objecto intellectus creati. Potestquedebili­ Re;*· j'
satis constat ex supra dictis num. 3, juxta
t«.
tas argumenti manifestari simili proba­
quæ breviter dicimus possibilem esse spetione : Objectum intellectus creati est ens in
j
ciem, quæ repræsentet Deum quidditative
tola sua latitudine : sed Deus ut comprehen­
Salmanl. Curs, theolog. tom. ΛΤ.
sibilis.

in se, et de facto est essentia divina unita
mentibus beatorum : impossibilem autem
osse speciem, quæ repræsentet omnes crea­
turas possibiles in se. Quippe ex una parte
essentia divina non représentât creaturas
in se, atque immediate ; et ex alia parte
repugnat species creata adeo universalis,
ut omnia possibilia intelligibiliter conti­
neat. Ob quam etiam rationem omittimus
hic aliqua argumenta, quæ possent contra
assertionem nostram formari : quia magis
pertinent ad specialem difficultatem eo loco
tractandam : magis enim urgent in creatu­
ris cognoscendis in se, quam in eisdem,
prout in Deo cognoscuntur.

r.u

&

Hi

DUBIUM Π.

■

Utrum anima Christi per scientiam, beatam
cognoverit omnia, qux Deus cognoscit per
scientiam visionis.
Aliter solet difficultas hujus dubii pro­ Obserponi, nempe utrum anima Christi per provanda
dubii
«
· ·
scientiam beatam cognoverit omnes crea- dècîsîœ
turas existentes pro aliqua temporis diffe­ ne.
rentia, sive (et in idem redit) omnia, quæ
aliquando fuerunt, sunt, et erunt. Sed ti­
tulus a nobis propositus idem significat,
et magis compendiosus est si observemus
ex dictis tract. 3, disp. 4, dub. 2, num.
9, scientiam Dei respectu creaturarum di­
vidi a D. Thom. (cui subscribunt commu­
niter Theologi) 1 p. quæst. 14, art. 8, et
lib. 1 contra gent. cap. G6, et alibi fre­
quenter in scientiam simplicis intelligentiæ, et scientiam visionis : non quia
hæc membra sint duo attributa diversa;
sed quia explicant duas terminationes
inadæquatas circa creaturas ejusdem scien­
tiæ divinæ. Nam scientia simplicis intelligentiæ dicit divinam scientiam, quatenus
terminatur ad creaturas ut possibiles, sive
quantum ad quidditates præscindendo ab
earum existentia absolute exercita in ali­
qua temporis differentia. Sed scientia vi­
sionis respectu creaturarum explicat idem
scientiæ attributum, ut terminatur ad crea­
turas existentes in aliqua differentia tem­
poris, sive quatenus Deo coexistant in
æternitate, suntque illi physice præsentes,
juxta doctrinam traditam in eodem tract,
disp. 8, dub. 2 et 3. Unde objectum scien­
tiæ visionis secundum terminationem ad
creaturas sunt omnia illa, quæ aliquando
fuerunt, vel sunt, vel erunt. Et hæc om­
nia in titulo complectimur, cum in titulo

$

ί ί

Η

u:

• 'z-

98

DE INCARNATIONE

inquirimus, an Christi anima cognoverit
cuncta, quæ Deus scit scientia visionis :
quod enim non cognoverit omnia, quæ
Deus scit scientia simplicis intelligentiæ,
constat ex dictis dub. præced. Rursus su­
perfluum foret in titulo addere ut quidam
faciunt) an illa cognoverit in Deo : quia
cnm sermo sit de scientia beata, qua> nul­
lum objectum attingit nisi in Deo ; siqui­
dem nulla alia specie utitur, quam divina
essentia Deum primario repraesentante' :
idem est inquirere, an cognoscat scientia
beata, ac inquirere, utrum cognoscat in
Deo immediate viso, ut et etiam observa­
vimus dub. præced. in principio : unde
non oportuit addere voces non necessa­
rias. Deserviet vero hæc observatio, ut ab
ipso dubii limine excludamus sententiam
Vasquii, et aliorum, qui in hac. et simili­
bus difficultatibus dicunt hæc. aut illa
objecta videri per visionem beatam non
formaliter, sed causaliter; quatenus status
beatitudinis exposcit, ut hæc, ααι illa ob­
jecta revelentur extra Verbum, et attin­
gantur per aliam cognitionem a visione
Dei distinctam. Non enim de hac cogni­
tione fquæ ad scientiam per se infusam
pertinet), loquimur; sed de ipsa visione
beatifica, quatenus extenditur ad objecta
secundaria. Et in hoc sensu.

Præferlur affirmans I). Thom. senlenlia, et
duplici fundamento munitur.
Co aclu­
so.

24. Dicendum est animam Christi per
scieniiam beatam cognovisse omnia, quæ
Deus cognoscit scientia visionis. Sic aperte
i>.Tr.otn. docet D. Thom. in præsent. art. 2, ubi
ait : Despondeo dicendum, quod cum quxrtlur, an Christus cognoscat omnia in Verbo,
ly omnia, polesl dupliciter accipi. Lao modo
proprie, ut distribuat pro omnibus, qux
quocumque modo sunt, tel erant, vel fue­
runt, rei facta, ret dicta, rei cogitata, a quo­
cumque secundum quodeumque tempus. Et
sic dicendum est, quod anima Chrisli in
Verbo cognoscit omnia. Hæc autem sunt,
quie Dens cognoscit scientia visionis. Et
in resp. ad 2, addit : Scit ergo anima
Chrisli omnia, qux Deus in 3t ipso cognoscit
per scieniiam visionis : non tamen omnia,
gti.c Deus in se ipso cognoscit per scieniiam
simplicis inlrlligenlix. Et in 3, dist. 1 i,
quæst. I, ari. 2, quasliune. 3 in corp,
ait : Quia anima Christi perfectissime inter

DISP. XVIII, DUB. II.

creaturas Verbum intuetur, ml terminum
hujus cognitionis devenit, scilicet quod scii b. Mm· corato, el hærosi 68 et 69, D. Anibros.
Iflfc ID
K .1
Λ I
o
Ii
H
lib. 5 de lido, cap. 8. D. Ilieronym.
omnia, qux fuerunt vel erunt non lolion
H»»»· Malh. 21, ad illa verba, De die autem ilia.
facta, sed cogitata, vel dicta. Et post pauca :
1). Hilariu» ibidem. D. August, lib. 2 de
Str ergo dicendum esi, quod videt in Verbo
Mu· peccatorum meritis, ct remis, cap. 29 cl
omnia, qux videt Verbum scientia visionis.
lib. 15 do Triait, cap. 26. D. Gregor.
Et opusc. 2, cap. 216,inquit : QuiaChrislus
Magnus lib. 6, epist. 12. P. N. S. Cyrili.
etiam secundum quod homo omni creatura·
l·. Cfa Deo Patre prxposilus est; conveniens est,
ruis. Alexandrin, lib. I, in Joan. cap. 17 et lib.
Πλ- 20. Thesauri cap. 7. Theophylaclus in
ut omnium, quæ a Deo qualitercumque facia
A'1·
cap. 2. Lucæ D. Joan. Damascon, lib.
. , ,,
D.lh
sunt, in ipsius divina- essentias visione ple­
_ d»
3 do lido cap. 2. Sophronius Patriarcha
nam cognitionem percipiat. El secundum
SlfifO·
Mk Hierosol. in epist. ad Sergium PalriarM8K
hoc anima Christi omnisciens dicitur : quia
TMi. chain Conslantinopol. quæ legitur, et ap­
plenam notitiam habet omnium, qux sunl,
L Berprobatur in 6 Synodo act. 11 et 14. V.
erunt, vel fuerunt. Et idem repetit quæst.
Beda hom. in Dominic. 1, post Epipha­
20 de Verit. art. 4 et 5, et alibi sæpe.
niam, L). Bernard, hom. 2, super Missus
Unde sic unanimiter docent Thomistæ Ca- Ciif-ij.
est, ct lib. de 12 gradib. humilit. D. An­
i». !
preol. in 4: dist, 49, quæst. 6, ad arg. Feon.;
selm. lib. I : Cur Deus homo. D. Thomas
Durandi, Ferrara 3 contra genl. cap. 59. C <-.· '
locis supra relatis, et alii communiter.
t a. ;
Cajet, in hoc art. 2, ubi Medina, et Naza- Meia
·
Conlirmatur urgenter : quia si aliquod ob­
rius in exposit. art. Alvarez disp. 51. Ca­ No· '
jectum ex his, quæ Deus cognoscit scien­
Π6. '
brera disp. 1, cum duabus seq. Arauxo Alnx
tia visionis, non fuisset ab anima Christi
dub. 2 N. Cornejo disp. 1:, dub. 1. Câàl
cognitum, maxime dies judicii, propter
Joann, a S. Thom. disp.. J2, art. 3. Go-$£
___
doi disp. 34, § 5. Gonet disp. IG, art, 3.kiZi ϋκ.ii verba ipsius Christi Mare. Γ3 : De dic au­
tan illo, vel hora nemo scit, neque Angeli
Labat, disp. 6, dub. 1, § 2, et alii plures. Geii. i
in Calo, neque Filius, nisi Paler. Et nihi­
Idem etiam frequentius docent alit Theo­ Gai. I
Li& I
lominus omnes Patres prædicta sic inter­
logi, B. Albertus, Henricus, Alensis, et Sori *
pretantur; ut non negent absolute, quod
Marsilius, quos refert, ct sequitur Suarez R).~a J
anima Christi prædictum judicii diem co­
disp. 2G. sect. 8. Ragusa disp. 88. Aversa AiffA I
gnoverit, idque præstant variis explicatio­
quæst. 40, sect. 2, conclus. 2, et alii
nibus, ut constabit ex dicendis a num. 37 ;
plures.
sentiunt ergo Patres nihil eorum, quæ
Probatur primo auctoriiatd simul, et Pn'ia
Deus cognoscit scientia visionis, latuisse
ratione, quas possumus proponere sub hac
animam Christi.
forma ; nam communis sanctorum Patrum
L'i25.
Dices, ex eo, quoe Christus omnia
assertio est animam Christi, sive Christum
£12.
praedicta cognoverit, immerito colligi illa
ut hominem omnia scire, et nihil igno­
determinate cognovisse scientia beata.
rare : sed hæc assertio nequit verilicari
Nam Patres quidem affirmant communiter
de omnibus possibilibus quæ Deus cognos­
Christum omnia cognovisse ; sed non af­
cit per scientiam simplicis intelligentiæ :
|
firmant quali scientia, aut secundum quam
constat, enim ex dictis dub. præced. quod
ntionem. Unde exponi facile queunt, quod
anima Christi hæc omnia non cognovit :
illa cognoverit in quantum Deus, aut se­
ergo verificari debet de omnibus aliquando
cundum naturam divinam. Et concesso,
oxisientibus, quæ Deus cognoscit per
r
quod cognoverit in quantum homo, et per
scientiam visionis ; ergo anima Christi per
identiam creatam; potuit illa cognoscere
scieniiam beatam cognoscit omnia ad quæ Ck
per scientiam infusam, sive per divinam
visio Dei extenditur. Cætera constant. Et b.J«5>
U’JS.
revelationem extra Verbum. Atque, ideo,
major est certa : nam ita affirmant Cle­ Ori^e·
non possumus ex relatis testimoniis deter­
mens Alexandrin, lib. pædagog. cap. C. nes.
Et»A. ‘
minate, atque efficaciter colligere, quod
D. Justinus Martyr quæst. 85 ad Ortho­ Ostf»
illa cognoverit per scientiam beatam.
doxos. Origines hom. 30 in Math. Euse­
Sed hoc nihil est. Nam quod Patres lo­
bius Cæsar. lib. 10, demonstrat. Evang, i)7UÛZ.
.
,
quantur de anima Chrisli, sive de. Christo
cap. ulti. I). Gregor. Nazinnz. hom. 36, IlUi.
I). Altt !
'ftcundum humanam naturam, constat
quæ est 4 de Theologia D. Basil, epist. I.*.
I, ad Auiphil. D. Albanas, serin. 4 con- lUcirj1
evidenter tum ex eo, quod hæretîci, contra
Ira Arianos u:tra medium, D. Cfirysoet. I).-OL
quos disputabant, non negarunt Deum,
Ε>·
hum. 14 in Marcum, D. Epiphin. in An· pias.
ac subinde Christum, in quantum Deus
corato,
est), scire omnia. Tum ex ipsis Patrum

99

I
I
I
I
i

testimonii», in quibus liquido apparet sermoncm fieri de sacra anima, et buraanitale Christi. Et quia prolixum esset singula recensere, subjiciemus duo satis
gravia. Primum Damasceni Joco cit. abi
Nazianzenum, aliosque Patres luculenter Pairum
' explicat his verbis : Quare si de Theologi senienlia.
Gregorii sententia id, quod in oculorum as­
pectum cadit, ab eo, quod mente, atque inleUiycntia percipitur distinxeris : serva, et
ignorans Chrisli caro dicitur. Verum ob per­
sona: identitatem, alquc indivulsam con­
junctionem, Domini anima rerum futura­
rum cognitione, quemadmodum et reliquis
miraculis locupletata, est. Ubi liquet om­
nimodam rerum scientiam, de qua loqui­
tur, attribui non soli Verbo, aut soli
naturæ divinæ; sed etiam animæ Chrisli :
licet radix tantæ perfectionis fuerit con­
junctio substantialis ipsius cum divinitate
in eadem Verbi persona. Quo sensu pro­
tulit : Qui proficere ipsum dicunt sapientia,
et horum accessionem, addilionemque su­
binde suscipientem; non secundum hyposlasim adorant unionem. Secundum testi­
monium est Sophronii ubi supra affirmantis,
Eum qui docet Christum ignorare diem ju­
dicii, hoc ipso confiteri ipsum esse purum
hominem, et unius naturæ humanæ. Addilque : Anathema Themislio dicenti Chris­
tum non secundum id, quod erat Deus sem­
piternus, sed secundum quod homo factus
est, diem judicii ignorare. Quæ verba le­
guntur in 6 Synodo act. 11, et approban tur act. 1'3. Ex eis vero palam liquet
scieniiam illam attribui humanæ Christi
naturæ, sive Christo, in quantum homo
est; quamvis dependenter ab influxu di­
vinitatis suppositi. Et idem sensus est de
aliis Patribus, ut recte expendit Vasquez
Vasdisp. 51. Qui tamen non recte, nec satis in
quiuæreverenter excludit ab ista classe D. Athanasium serai. 4 contra Arianos, et 1).
Cyrillum in lib. de recta tide ad Reginas
cap. 4, quod illo dixerit : Sicut homo cum
horni; ibus esurit, etc., ita cum hominibus ut
homo non novit ; et iste similem eidem
sententiam proferat. Sei Patres hi gravis­
simi idem cum aliis aperte sentiunt, ut
constat ex eodem loco Athanajsii, ubi ita
loquitur : Atqui ipsa series tectionis ostendit
Filium Dei illammet horam probe scire. Ubi
enim dicit, Ne filius quidem, ibi discipulis
recenset ea, qux diem illum antecedunt,
dum dicit : Ista, ct ista futura sunt. Jam
qui ea qux diem illum antecedunt, loquitur,
omnino in cognitione sua diem habet, qux

y
«ï

L J

100

DE INCARNATIONE.

post res pronuntiatas subsecutura esi. Et
eodem modo discurrit Parens Cyrillus
tum loco cit. tum lib. 9 Thesaur. Omnia ,
inquit, çw diem ultimum prxcedunl, dis­
cipulis suis narrabat. Cum ergo Christus
in quantum homo, et secundum humani­
tatem discipulis loqueretur, et hæc illis
prænuntiarel; sequitur, quod juxta horum
Patrum sententiam eodem modo hæc om­
nia noverit, et certe sciverit diem, et ho­
ram judicii : atque ideo quod non solum
ut Deus, et ratione divinæ naturæ, sed
quod ut homo etiam, et secundum natu­
ram humanam tam judicii diem, quam
cætera alia, quæ Deus cognoscit scientia
visionis.
Meas
Quod si prædicti duo Patres (et idem
A lima­
sti, et in quibusdam aliis observamus), solent
Cyril li. proferre Christum scire prædictadivinitus,
non humanitus, sive carnaliter; per hæc
minime significant species principiorum
cognoscentium, quasi sciverit Christus per
naturam divinam, et ignoraverit per hu­
manam : sed solum denotant causam co­
gnitionis : nam licet anima Christi, sive
Christus ut homo diem judicii, et alia fu­
tura noverit; quod tamen hæc sciverit,
non provenit a lumine naturali, nec vir­
tute naturæ; sed ratione divinitatis, quæ
supernaturalem hujusmodi notitiam ad hu­
manitatem sibi supposita conjunctissimam
refudit, ac derivavit : quippe dignitas per­
sonalis Christi talem communicationem
connaturaliter exegit, ut merito dixerit D.
Joan. Damasc. eos, qui id negant, non se­
cundum hyposlasim adorare unionem. Et
in eodem sensu D. Gregor. Magnus loco
supra cit. asseruit : Res autem valde mani­
festa est, quia quisquis Nestorianus nega­
bant hi personam Christi divinam), non
est, Àgnoîla (tribuebant isti humanitati
Christi ignorantiam), esse non potest. Nam
qui ipsam Dei sapientiam fatetur incarna­
tam, qua mente valet dicere esse aliquid,
quod Dei sapientia ignoret '! De quo iterum
redibit sermo num. 38.
Applica*
Hoc autem principio solidissimo, el cer­
lio doctri cæ. tissimo semel constituto, suapte pondere
derivantur omnes consequent!® a nobis
factæ, quæ assertionem nostram tandem
eviucunt. Nam anima Christi non potuit
cognoscere per intellectionem, sive sapien­
tiam increatam sibi unitam, ut cum com­
muni Theologorum sententia statuimus
disp. præced. dub. 2 et 3 ; ergo si anima
Christi, vel Christus ut homo cognovit
omnia quæ Deus scit scientia visionis, sive

quæ pertinent de facto ad totum univor­
sum secundum præ sentem Dei providen­
tiam, ut Patres palam affirmant : sequitur
quod Christus omnia prœdicta cognoverit
per scientiam creatam. Quod nobis vide­
tur tam evidenter deduci ex communi
Sanctorum Patrum doctrina, ut oppositum
asserere censeamus temerarium, aut etiam
erroneum : quippe tam constans, et com­
munis Patrum sententia merito reputari
valet tanquam Ecclesiae traditio. Tunc ul­
tra progredimur ; quia nulla opportunior
in Christi scientia assignari valet ad co­
gnoscenda prædicta, quam scientia beata :
hæc enim habet adjunctam sibi nobilissi­
mam, et universalissimam in repraesentando
speciem, nempe essentiam divinam unitam
intellectui creato in ratione formæ intel­
ligibilis : ergo Christus per scientiam crea­
tam beatam cognovit omnia, quæ Deus
cognoscit scientia visionis. Eo vel maxime,
quia si fiat recursus ad scientiam natura­
lem perse acquisibilem; certum est hanc
non cognovisse entia supernaturalia, nec
mysteria gratiæ, atque ideo non attigisse
cuncta, quæ anima Christi cognovit. Si
vero recursus fiat ad scientiam per se in­
fusam, sive ad revelationes, et notitias
extra Verbum ; immerito, et satis inconsequenter dicetur animam Christi plura per
hujusmodi scientiam cognovisse, quam per
scientiam beatam : tum quia scientia in­
fusa comparatur ad beatam per modum
proprietatis : tum quia non est difficilius
cognoscere illa objecta per scientiam bea­
tam, quam infusam : ergo si anima Christi
per scientiam extra Verbum cognovit om­
nia, ad quæ terminatur Dei visio; a for­
tiori concedendum est, quod omnia illa
cognoverit per scientiam beatam, sive in­
tra Verbum. Et hæc est nostra, atque
communis assertio.
26. Sed objicies fundamentum istud ab Objet·
auctoritate desumptum solidum non esse : LN.
nam Patres generaliter affirmant animam
Christi omnia scire, et nihil ignorare : quo
nor. obstante dicimus animam Christi non
cognoscere omnia possibilia, sed infinita
nescire, ut constat ex dictis dub. præced. :
ergo pariter dici potest non cognoscere
omnia quandoque existentia. Si enim ly
omnia toties inculcatus a Patribus non
distribuitur pro omnibus absolute, quæ
terminant scientiam simplicis intelligentiæ; cur extendi debet distributione ad
cuncta, quæ terminant scientiam visionis?
Respondetur negando assumptum. Ad i«r.
cujus
.4

DISP. XVIII, DUB. II.
cujus probationem concesso antecedenti
negamus consequentiam ob duplicem dim­
paritatis rationem. Prima est omnia pos­
sibilia, quæ sunt objectum scientiæ sim­
plicis intolligentiæ, non posse a creatura
cognosci : quia eorum omnium cognitio
esset simpliciter infinita, et furet simul
comprehensio Dei, ut ostendimus dub.
præced. Sed omnia aliquando existentia,
qnæsuntobjectum scientiæ visionis, queunt
absolute a creatura cognosci : nam eorum
cognitio nec infinita est, nec Dei compre­
hensionem infert, ut ex dicendis constabit.
Quare cum assertio Patrum dicentium
Christi animam cognoscere omnia rationa­
bilis sit, et cadat supra materiam pos­
sibilem : merito extenditur ad omnia
quandoque existentia, terminanliaque Dei
visionem; sed porrigi minime debec ad
cuncta possibilia, terminantia scientiam
simplicis intolligentiæ. Secunda est, quod I
assertio Patrum in sensu proprio accipi
debet. Ly autem omnia cum adjectivum |
sit, et entibus applicetur, distribuit pro
entibus, quæ proprie, et absolute sunt en­
tia : sed ex vi hujus distribui non debet
pro illis, quæ entia dicuntur non proprie,
sed largo modo. Porro quæ habent ali­
quando esse in actu, et terminant scien­
tiam visionis, sunt entia proprie loquendo :
non vero quæ solum habent esse in po­
tentia, qualia sunt, quæ scientiam simplicis
intelligentiæ præcise terminant. Unde ex
illa Patrum assertione· colligitur animam
Christi cognovisse omnia aliquando exis­
tentia ; sed non infertur, quod cognoscat
omnia habentia tantum esse possibile. Quam
differentiam optime tradidit D. Thom.
in præs. art. 2, ubi ait : Dicendum, quod
tumquxrilur, an Christus cognoscat omnia
iu Verbo, ly omnia potest dupliciter accipi.
Uno modo proprie, ut distribuat pro omni­
bus, qux quocumque modo sunt, vel erunt,
ul fuerunt, vel facta, vel dicta, vel cogitata
a quocumque secundum quodeumque tempus.
Elsie dicendum est, quod anima. Christi in
Verbo cognoscit omnia. Quod probat, et
deinde subdit : Alio modo ly omnia potest
occipi magis large, ut extendatur non solum
ad omnia, qux sunt actu secundum quodtumque lempus, sed etiam ad omnia, quxcumque sunt in potentia nunquam reducenda,
wl reducta ad actum. Horum autem quxdamsunt in sola potentia divina. Et hujus­
modi non omnia cognoscit in Verbo anima
Christi. Et ut S. Doctor magis aperiret ra­
dicem dilîerentiæ a se assignatae in acci-

101

piendo diversimode ly omnia, addidit :
ari. 3, immediato sequenti ; Dicendum,
quod scientia non est nisi entis : eo quod
ens, et verum convertuntur. Dupliciter au­
tem dicitur aliquid ens. Uno modo simplici­
ter, quod scilicet est ens actu ; alio modo
secundum quid, quod scilicet est ens in po­
tentia. Et quia 9 Melaphys. unumquodque
cognoscitur, secundum quod est actu ; non
autem secundum quod est in potentia :
scientia primo, et principaliter respicit ens
actu; secundario autem respicit ens in po­
tentia, quod quidem non secundum se ipsum
cognoscibile est, sed secundum quod cognos­
citur tllud, in cujus potentia existit. Ex
quibus satis liquet ly omnia quo Patres
utuntur, proprie sumptum (ut eorum sermo
accipiendus est), non distribuere pro om­
nibus, quæ solum habent esse in potentia;
sed pro illis tantum, et omnibus, quæ
aliquando existant in actu, et habent esse
simpliciter. Præsertim cum hæc sint, in
quibus elucet divina providentia praesens,
et quæ proinde pertinent aiiqnomodo ad
Christum, ut ex immediate dicendis magis
constabit.
27. Probatur secundo nostra conclusio Ratio
ratione D. Tho. in præs. art. 2, et lib. 3 D'Thom·
contra gent. cap. 59, quoniam anima
Christi per scientiam beatam cognoscit
omnia, quæ. ad ipsum pertinent : sed om­
nia , quæ terminant scientiam visionis
Dei, sive quæ in qualibet duratione sunt,
vel fuerunt, vel erunt, pertinent ad Chris­
tum : ergo anima Christi per scientiam
beatam cognovit omnia, quæ a Deo co­
gnoscuntur per scientiam visionis , sive
quæ habent, habuerunt, et habebunt esse
in quocumque tempore. Major probatur :
nam quilibet beatus ex vi suæ visionis beatificæ cognoscit omnia ad ipsum pertinen­
tia : ergo idem dici debet de anima Christi.
Et ratio generalis est, nam omnis beatus
appetit appetitu naturali et ordinato co­
gnoscere. illa, quæ ad se spectant, ut vide­
tur per se notum . sed visio beatifica, cum
sit ipsa formalis, et perfecta beatitudo,
implet omne desiderium naturale, et ordi­
natum beatorum ; alias beatitudo perfecta
non esset : ergo quilibet beatus ex vi suæ
visionis beati Gcæ cognoscit omnia ad ip­
sum pertinentia. Et licet circa hoc prin­
cipium aliquæ difficultates occurrant, in
quibus vel promovendis, vel superandis
aliqui in præsenti implicantur ; nihilomi­
nus ejus veritas hoc loco supponenda a
nobis est ex dictis tract. 2, disp. 7, dub.

DE INCARNATIONE

3 et I, et præripue num. 39 el iS, ubi
illud stabilivimus, et ab objectionibus vin­
dicavimus. Minorem vero probat D. Tho.
non minori efficacia, quam brevitate illis
verbis : Ad Christum autem, el ad ejus di­
gnitatem spectant quodammodo omnia, in
quantum ei subjecta stmi omnia. Ipse etiam
,
est omnium judex constitutus a beo. Ex
quibus convincitur summa extensio perti­
nentium ad Christum, quæ alias posset in­
gentem admirationem, et non interiorem
difficultatem afferre ; utputa, quod ad ip­
sum specient omnia verba, omnes cogita­
tiones, et affectus, quæ in quibusvis crea­
turis in qualibet duraiione extiterunt,
eruntque per totam æternitatem : et quod
plus est, quod ad illum pertineant minutissimæ maris areme, avium p'umæ, arbo­
rum folia, camporum herbæ temporum
momenta, et sic de aliis absque ullius ex­
ceptione. Hæc enim sunt, quæ Deus co­
gnoscit scientia visionis, et ad quæ, si
vera est assertio nostra, extenditur scien­
tia beata animæ Christi.
Cæterum si attendamus ad radices quas
D. Tho. assignat, deprehendemus hæc om­
nia ad Christum spectare, et subinde ab
ipso cognosci in Verbo. Nam in primis
constitutus est a Deo universalis omnium
Joaon.5. judex, juxta illud Joan. 5 : Pater omne juAci. 10. dicium dedit Filio. Act. 10, v. 12 : Ipse est,
qui constitutus esi a Deo judex virorum, et
■2 ad Co- mortuorum. 2, ad Corinth. 5 : Omnes nos
nn,b·manifestari oportet ante tribunal Christi, ut
referat unusquisque propria corporis, prout
gessit sive bonum, sive malum. Manifestum
est autem ad judicem pertinere omnia, de
quibus judicat : qua? respectu Christi judi­
cis sunt cuncta dicta, facta, vel couitata
ante ipsum judicium : et propterea hæc
omnia ad ipsum spectant. Rursns omnes
actus, et cogitationes, quæ tam in beatis,
quam in damnatis erunt per totam æterni­
tatem, habent in illis quidem rationem
præmii, in istis vero rationem supplicii :
ad judicem autem pertinent præmia, et
supplicia, quæ pro meritis applicat : quo­
circa omnia prædicta, et per lotam æterni­
tatem futura ad Christum judicem perli­
nent. El hæc quidem, quantum ad opera
moralia (sub quibus etiam comprehendi­
mus omissiones), quæ sunt materia propria
judicii. Sed si attendamus ad caput aliud
potestatis, et dominii, universalior traditio
detegilur. ut cuncta hujus Universi, et vel
minutissimae ejus partes, quæ pro nihilo
habentur, ut arenæ, herbæ, capilli, atomi,

el similia pertineant ad Chrislum Domi­
num : ipse enfin babel omnium potesta­
tem, el dominium, juxta illud Math. ult. : Mink
Data est mihi omnis potestas in calo, el in
terra. Ps. 8 : Omnia subjecisti sub pedibus I’J..
ejus. Joan. IS : Omnia dedil ei Paler in Joia.ti
manus. Ad Ephes. I : Suscitans ilium aJBI
mortuis, el constituens ad desieram suam
in caleslibus supra omnem principatum, cl
potestatem, el virtutem, cl dominationem, el
omne nomen, quod nominatur non solum in
hoc sxculo, sed tliam in futuro. El omnia
subjecit sub pedibus ejus, el ipsum dedit ca­
put super omnem Ecclesiam, quæ est corpus
ipsius. Certum esi autem ad aliquem ea
omnia pertinere, quæ cadunt sub ejus po­
testate, et dominio : atque ideo omnia hu­
jus Universi sive magna, sive parva, el sive
in genere, sive in specie, sive in indi­
viduo, et sive in hoc, sive in illo temporo
ad Christum Dominum spectare. Praeser­
tim cum prædicta omnia pertineant etiam
ad judicium Christi tanquam instrumenta,
quibus possit malos torquere, juxta illud
Sapient. 5 : Armavit ad ultionem inimico­
rum, el pugnavit pro illo orbis terrarum pi«b -·
contra insensatos.
28. Dices primo Christum non habuisse oye?dominium temporale hujus mundi, ut com­ tiG3i·.
muniter docent Theologi, et praesertim
Thornisiæ, et satis aperte significavit ipse
Dominus Joan. 18 : Regnum meum non esi
de hoc mundo. Et rursus : Regnum meum
non esi hinc, ut exponunt D. Chrysost.
D. August. D. Cyrillus, Theophylactus, et
alii Patres ad prædictam locum. Cum hoc
autem non cohæret, quod prædicta om­
nia pertinuerint ad Christum, fuerintque
proinde ab ipso cognita, ut intendimus.
Secundo discursum D. Tho. non evincere,
quod prædicta spectaverint ad Christum,
quando erat in hac vita mortali, sed solum
post resurrectionem, ut Aposl. significat
loco cit. : Suscitans illum a morluis, et cons­
tituens ad dexteram suam, etc. Quibus
subdit : Et omnia subjecil sub pedibus rjus,
ut denotet plenissimam illam potestatem
non fuisse Christo communicatam ante re­
surrectionem, et perfectam glorificationem.
Unde licet ex praedicto discursu convinca­
tur Christum de facto cognoscere per scien­
tiam beatam cuncta, quæ Deus scit scien­
tia visionis; non tamen quod illa cognoverit,
dum erat in hac vita mortali : corruitque
ex hac parte communis assertio. Tertio, et
difficilius oppones doctrinam, quam modo
tradimus, minime cohærere cum his, quæ
tradimus

103

DISP. XVIII, DUB. II.

-

102

t

<·

tradimus disp 10, dub. 5, ubi statuimus
Christum non osse caput morale hominum
ut pertinentium ad statum originalis justili.v, uc subinde non intinxisse vel in ge­
nero causa? efficientia moralis, vel in genero
causa? finalis in gratiam originalem, nec
in alia perlinentia ad talem statum. Unde
consequens est, quod praedicta non perti­
nuerint ad Christum, et quod do illis judi­
caturus non sit. Ex quo ulterius fit, quod
juxta praemissum discursum D. Thom,
Christus illa non cognoverit. At Deus per
scientiam visionis omnia prædicta intuetur.
Ergo Christus per scientiam beatam non
cognovit omnia, quæ terminant scientiam
visionis.
Hæc tamen parum urgent. Nam ad pri­
mum (praescindendo a quæst. illa in prae­
senti non necessaria, quod Christus habue­
rit dominium temporale directum omnium
rerum hujus mundi) respondetur negari
non posse, quod Christus habuerit domi­
nium, et potestatem spiritualia, sive in or­
dine ad supernaturalem finem super omnes
res hujus Universi : - id quippe ad minus
evincunt testimonia proxime allegata, et
dignitas ipsius Christi : praesertim cum
omnia illa conducant ad salutem praedesti­
natorum, cujus ipse est caput, et causa
exemplaris. Hoc autem sufficit, ut cuncta
iupradicto sensu pertineant ad Christum,
atque adeo ut debeant ab ipso cognosci.
Ad secundum dicendum est Chrislum non
solum post resurrecti oifem, sed etiam in
statu mortalitatis habuit praedictum domi­
nium, sive potestatem; cum semper fuerit
ejusdem dignitatis, et caput morale Ecclesr.e, cui salvandæ cuncta relata aliquomodo
subserviunt. Nec oppositum significavit
Apost. loco cit. sed praecise majorem illius
potestatis manifestationem, ac nominis
exaltationem, quæ post resurrectionem
Christi magis innotuit. Quin ipse Paulus
cum aliis locis, cum praecipue cap. 1 ad
Hebræos satis aperte praedicat Christum i
a primo conceptionis momento habuisse
eam dignitatem, ac potestatem, ut cuncta
eidem subjecta fuerint. Si enim ait : El
iterum introducit primogenitum in orbn terrx, dicit : El adorent eum omnes !
Jnydi Dei, idem subintelligens de aliis
creaturis inferioribus. Ad tertium respon­
demus concedendo Christum non fuisse
caput hominum ut pertinentium formaliter
ad statum originalis justitiae, nec influxisse
efficienter, aut finaliter in illa, quæ talem
?talum formaliter constituerunt, ut loco

cit. statuimus. Cæterum cuncta illa secun­
dum aliam considerationem ad Christum
spectant : primo ut reparanda per ipsum,
juxta illud Âpost. ad Ephes. 1 : Secundum Ad
beneplacitum ejus, quod proposuit in eo, in Ephesi.
dispensatione plenitudinis temporum instau­
rare omnia in Christo, qux in cœlis, et quæ
in terris sunt, in ipso. Secundo ut materia
saltern remota adventus ipsius : nam juxta
praesens decretum non venisset Christus,
si status justitia? originalis non praecessis­
set, et Adamus non peccasset, ut constat
ex dictis disp. 2, dub. i. Quocirca perti­
nuerunt aliquomodo ad Chrislum : quod
satis est, ut debuerint ab ipso cognosci :
licet non fuerint pro eo statu sub ejus po­
testate, nec subdantur ipsius judicio : hi
enim duo attingentiæ modi magis spectant
ad præsentem providentiæ reparationis per
Christum, et pro illa inducuntur a Div.
Thom.

i n-

; t ’*·’·-

i

Expenduntur difficultates incidentes circa
legitimam assertionis inlelligenliam.

29. Occurrunt autem circa sensum, et Prior
ifuæsextensionem nostrae assertionis nonnulla tiuncnla.
dubia, quæ superare oportet, ut perfectior
habeatur ejus intelligentia. Et primo du­
bitari potest, utrum extendi debeat non
solum ad entia positiva, quæ Deus fore
decrevit, sed etiam ad negationes omnium
aliorum possibilium, quæ Deus non fore
decrevit. Quæ difficultas supponit doctri­
nam a nobis traditam tract. 4, disp. 5,
dub. 3, ubi statuimus divinam voluntatem
non potuisse manere suspensam circa futairitionem, aut non futuritionem cujuscumque creaturae : atque ideo se exercuisse
circa omnes creaturas futuras in particulari
decernendo de futuris futuritionem ipsa­
rum, et de non futuris positivam (ut sic
dicamus), et contrariam non futuritionem :
ex quo ulterius fit, quod sicut videt crea­
turas futuras, sic etiam videt negationes
illarum, quæ futurae non sunt. Quo suppo­
sito dubitari potest, an scientia beata
Christi habeat similem extensionem, videatque proinde non solum omnes creatuturas aliquando existentes, sed etiam om­
nes negationes illarum, quæ nunquam
futurae sunt. Ad quam difficultatem affir­
mative respondet Godoi disp. 34, § 7, Respon­
sio
conci. 3, ubi statuit animam Christi co­ Godoi.
gnoscere negationes omnium possibilium

i

<

i

» 41

'U

! ’

B

• i’

104

Melior
resolu­
tio.

DÈ INCARNATIONE.

etiam in particulari. Quod probat primo :
quia I). Thom. in praesenti art. 3 ad 3, et
quæst 20 de Vcric. art. I ad 9, et alibi
admittit, quod anima Christi habet adiequationeni cum Deo iu numero, sive mul­
titudine scibilium per scientiam visionis :
et tamen salvat, quod scientia anima' Christi
sit simpliciter inferior ob inæqualitatem
in claritate, et efficacia : sed certum est
Deum per scientiam visionis cognoscere
omnes negationes creaturarum non futurarum in particulari : ergo anima Christi ex
sententia D. Thom. omnes illas in parti­
culari cognoscit. Consequentia patet tum
ex praemissis : tum ex eo, quod si S. Doc­
tor sensisset animam Christi non cognos­
cere omnes illas negationes in particulari ;
opus non habuisset recurrere ad excessum
claritatis, quem hahet scientia increata :
quippe independenter ab illo posset exces­
sum constituere in numero, aut multitu­
dine scibilium. Arguit secundo ; quia animæ
Christi deferenda est omnis perfectio pos­
sibilis, quæ altori majori perfectioni non
repugnet : sed quod anima Christi cogno­
verit omnes negationes in particulari cunc­
tarum creaturarum possibilium, quæ futurae
non sunt, est quædam perfectio possibilis,
et alias majori Christi perfectioni minime
repugnat : ergo tenendum est, quod anima
Christi eas omnes negationes in particulari
cognoverit. Minorem, in qua est difficultas,
non aliter probat, quam promittendo sol­
vere argumenta contraria.
Sed longe veriorem censemus oppositam
opinionem, quæ sicut concedit animam
Christi per scientiam beatam cognovisse
omnes creaturas possibiles secundum com­
munem possibilium rationem, quo pacto
sunt terminus secundarius per se divinæ
potentiæ, non vero secundum propriam
uniuscujusque rationem in particulari
sumptam, ut dub. præced. explicuimus :
sic etiam concedit animam Christi per
scientiam beatam cognovisse negationes
omnes futuritionis creaturarum possibi­
lium non futurarum secundum communem
rationem negationis futurae existentiæ :
sed negat, quod hujusmodi negationes
cognoverit secundum particularem ratio­
nem uniuscujusque negationis, et quatenus
creaturis particularibus-applicatur. Prima
hujus resolutionis pars facile apparet, et
probatur ex hactenus dictis : nam cum
a'nima Christi per scientiam beatam co­
gnoscat determinate, et in particulari om­
nes creaturas re ipsa futuras; eo ipso per

eandem cognitionem judicat reliquas, licet
possibiles, non esse absolute luturas ; quod
est cognoscere negationem futuritionis re­
liquarum omnium creaturarum possibilium
secundum rationem communem talis nega­
tionis. Secundam vero partem jam pridem
statuimus tract. 2, disp. 7, dub. 3,
j
39, et denuo amplectimur novis motivis,
maxime vero quia censemus contrarium
dicendi modum aperte contradicere Ange1
lico Præceptori. Ipse namque probat ani- Me
mam Christi ex vi visionis beatific® cognoscere omnia, qu:e sunt, vel fuerunt, vel
erunt, quia unusquisque boatus cognoscit
omnia ad ipsum pertinentia; et ad Chris­
tum spectant omnia prædicta ; cum habeat
omnium potestatem, et constitutus sitjudexeomnium. Hic enim esc discursus D.
Thom. in hoc art. 2, quem communiter
omnes Teologi prosequuntur, et expendi­
mus num. 27. Atqui negationes in parti­
culari omnium possibilium non pertinent
ad Christum : quippe cum nec imaginari,
nec explicari valeat, quam potestatem ha­
beat, quodve judicium exerceat supra prædictas negationes, quæ nihil re ipsa sunt, et
ad hoc Universum minime conferunt. Ergo
asserere quod anima Christi ex vi visionis
beatificæ cognoscat omnes prædictas ne­
gationes in particulari, est contradicere. D.
Thomæ.
.
Confirmatur : quia S. Doctor art. 2, re­
solvit animam Christi cognoscere in Verbo
omnia ut communiter Patres affirmant,
-quia ly omnia proprie acceptum distribuit
pro omnibus habentibus quandoque existentiam : negat vero cognoscere omnia, si
ly omnia large accipiatur, ut ab ipsa existentia præscindit, ut supra num. 26 magis
expendimus. Constat autem negationes fu­
turitionis omnium creaturarum possibi­
lium, quæ futurae non sunt, minime im­
portare existentiam pro aliqua temporis
ducatione, sed potius illam excludere. Ergo
ex sententia D. Thom. affirmari non va­
let, quod anima Christi ex vi visionis bcatificæ illas negationes in particulari co­
gnoscat.
30. Deinde probatur ratione : nam Faltiw
anima Christi per scientiam beatam non ratkw.
cognoscit omnes creaturas possibiles in
particulari : ergo nec per talem scientiam
cognoscit negationes in particulari omnium
i creaturarum possibilium, quæ futurae non
sunt. Antecedens constat ex dub. præced.
et ab illo Auctore conceditur. Consequen­
tia vero probatur : nam cum verum, et
cognoscibile

DISP. XVIII, DUB. IL
cognoscibile coïncidant cum ente, ut op­
timo ponderat 1). Thorn, in prros. art. 3,
negationes entis non sunt cognoscibiles
perse, sed solum per formas positivas sibi
oppositas, sive per enti tatas, quas ne­
gant ; ergo impossibile est cognoscere in
particulari omnes negationes cunctarum
creaturarum possibilium non futurarum,
nisi cognoscendo omnes ipsas in particulari
creaturas : sicut repugnat cognoscere cæcitatem, nisi cognoscendo visum ; aut te­
nebras, nisi cognoscendo lucem, aut mor­
tem nisi cognoscendo vitam : ergo si
anima Christi per scientiam beatam non
cognoscit in particulari omnes creaturas
possibiles ; repugnat, quod cognoscat per
talem scientiam negationes omnium crea­
turarum possibilium non futurarum in
particulari, et secundum proprias rationes.
Nec proderit recursus ad visionem decre­
torum divinorum circa bales negationes :
quia hoc effugium incidet in eandem diffi­
cultatem, et petitionem principii : sicut
enim implicat creatum intellectum videre
omnes creaturas possibiles in particulari ;
sic etiam repugnat, quod videat divina
decreta, quatenus ad omnes, et singulas
creaturas possibiles in particulari termi­
nantur ; licet illa cognoscat secundum ter­
minationem communem futuritionis, aut
non futuritionis, ut loco cit. ex tract. 2
ostendimus : unde prædicta via salvari ne­
quit, quod intellectus creatus possit attin­
gere omnes negationes creaturarum possi­
bilium in particulari, et secundum proprias
rationes.
Si autem respondeatur cum Godoi loco
Μ cit. anum. 195, ad cognoscendum omnes
prædictas negationes opus non esse co­
ΐπ.
gnoscere omnes quidditates creaturarum :
quia illæ negationes non negant immediate
quidditates rerum, sed existentias, quæ a
quidditatibus distinguuntur : quis non vi­
deat prædictam responsionem deserere illius
Auctoris sententiam, et in nostram doc­
trinam relabi? Quod magis perspicuum
fiet, si interrogemus, utrum anima Christi
per visionem beabam cognoscat illas nega­
tiones, ut precise in communi excludunt
existentiam creaturarum possibilium non
futurarum : an vero cognoscat illas, qua­
tenus sunt determinate negationes existentiarum in particulari, prout singulis essen­
tiis competunt, et ab illis contrahuntur, et
determinantur'!' Et si eligatur hoc ulti­
mum : plane repugnat cognosci omnçs
negationes in particulari, quin in parti-

105

culari, et eodem modo cognoscantur ipsæ
creaturæ possibiles : quippe impossibile
apparet cognoscere existentiam v. g. Leo­
nis ut talem, vel negationem existentiæ
Leonis ut talem, non cognoscendo Leo­
nem. Ergo si anima Christi cognovit ne­
gationes existentiarum creaturarum possi­
bilium prædicto modo; non potuit non
cognoscere omnes creaturas possibiles. Nec
vim ponimus in eo, quod ista; cognosce­
rentur quidditative : quia absolute repugnat
omnem numerum, aut multitudinem crea­
turarum possibilium in particulari ab in­
tellectu creato cognosci, ut satis constat
ex dictis dub. præced. : quidquid fuerit de
earum cognitione quidditativa. Quamvis,
et hæc etiam saltem mediate inferretur :
quia non possunt omnes creaturæ in par­
ticulari cognosci, nisi ab eo, qui cognoscit,
et confert singulas earum rationes. Si au­
tem eligatur prima dilemmatis pars : pro­
fecto fit non cognosci omnes negationes
creaturarum possibilium in particulari, et
secundum sibi proprias rationes; sed so­
lum secundum communem conceptum ne­
gationis existentiæ, in quo omnes illæ
negationes conveniunt. Quod nec a nobis,
nec ab alio quovis negatur : sicut enim
non solum anima Christi, sed quilibet
etiam beatus videndo omnipotentiam videt
omnes creaturas possibiles secundum com­
munem rationem possibilium, sic etiam
videt negationem futuritionis creaturarum
non futurarum secundum communem ra­
tionem talis negationis : et sic cuncti beati
cognoscunt non omnes creaturas possibiles
esse futuras.
31. Motiva autem opposita levia sunt.
Ad primum respondetur scientiam visionis
proprie loquendo non terminari ad nega­
tiones, sed ad entia aliquando existentia,
quæ habent esse actu in æternitate. Nega­
tiones vero etsi attingantur per scientiam
liberam, non tamen terminant intuitionem;
cum re ipsa nihil sint : sicut de futuris
conditionatis, quæ absolute nunquam erunt,
dici solet. Unde æqualitas quam D. Thom.
permittit inter scientiam beatam animæ
Christi, et scientiam visionis Dei quantum
ad numerum scibilium, refertur quidem
ad entia aliquando futura, quæ habent esse
actu in æternitate, et terminant visionem ;
sed referri minime potest ad negationes fu­
turitionis in creaturis non futuris, quæ ob
oppositam rationem nec habent esse actu,
nec terminare visionem queunt. Esto au­
tem D. Thom. permitteret æqualitatem in

Des­
truantur
funda­
menta
contra­
ria.

lOfi

DE INCA II NATION E.

numero scibilium per scientiam lileram,
sive entia sint, .«i ve negat,ones; nihil ta­
men evinceretur in favorem contrariæ opi­
nionis : quia doctrina illa D. Thorn, non
est absoluta, sed hypothetica in ordine ad
manifestandum inæqualitatem scientiæ
creata· : quamvis enim esset divinæ æqualis in numero scibilium (quod non asseri­
tur, sed permittitur), adhuc non esset
simpliciter æqnalis : quia divina incompa­
rabiliter emineret ob infinitum excessum
p.Tbcm • in claritate. Quo etiam modo se gessit D.
Thom. in 3, disl. 14, quæst. I, art. 2
ad 4, ubi ait : IHccndum, quod Deus scii
ci ipsa sua tss<nlia, qua: polesi Deus facere :
qua tamen anima Christi non scit : et ideo
quantum ad hoc Deus plura scit. Prxlerea
hoc habet locum in his, qua minor intellectus
non comprehendit. Si enim omnia compre­
hendit, tunc omnia scit inferior intellectus
in illis, qua superior: non tamen ita bene.
Et ideo cum anima Christi comprehendit
creaturas, scit omnia, quaesunt in creatura,
vd actu, vel potentia ipsius : non tamen
ita limpide, sicut Deus.
Ad secundum respondetur utramque
præmissam esse falsam : majorem, quia
non est universaliter verum, quod omnis
perfectio possibilis, et altiori non repugnans
deferri debeat animæ Christi, ut jam su- j
pra monuimus disp. 15, num. 18, et disp.
Retor­ 17, num. 13. Nec id negare potest Godoi,
quetur
motivum cum plane fateatur animam Christi poGodoi. tuisse habere intensiorem gratiam habi­
tualem, quam de facto habeat, et co­
gnoscere plura possibilia, quam de facto
cognoscat : quæ perfectio non repugnaret
majori Christi perfectioni. Et qaol pias
est. in eodem loco, in quo nobis contradi­
cit, num. 197, affirmat animam Christi
potuisse cognoscere quidditative omnes ne­
gationes futuritionis : et nihilominus non
concedit, quod illas ita cognoscat, sed so­
lum quoad an csl ; cum tamen illa cognitio
sit longe perfectior, quam hæc. Oportet
itaque ut ultra possibilitatem attendamus
ad finem Incarnationis, et ad ordinatam
Dei providentiam. Et si hæc consideremus,
facile judicabimus cognitionem omnium
negationum, de quibus agimus, sic esse
metaphysice perfectiorem, quod tamen impertinenter se habet ad Incarnationis fi­
nem : quia tales negationes nullo mo lo per­
tinent ad Christum, ut supra ex D. Thom.
ponderavimus : unde nihil refert, quod
ciis cognoscat, vel non. Rursus prætermissa
majori, minor etiam est falsa : jam enim

DISP. XVIII, DUB. II.

ostendimus, quod sicut implicat animam
Christi agnoscere omnia possibilia secun­
dum proprias rationes; sic etiam repugnat
cognoscere negationes omnium possibilium
in particulari. Nec fundamentum hoc ad
Auctore illo diruitur..
ffl
3?. Secunda diflicultas est, utrum anima ΛΚ»
<*·
Christi illa omnia, de quibus agimus, co­ IlVi.U
gnoverit simul. an vero successive? Pos­ Abii»,
terius hoc amplectuntur Abulensis Matlh,
17, quæst. Ili. Solus in i, dist. 49,
quæst. 3. art. 3, conci. 10. Et idem sen­ ua'tin
Ltfcb
tiunt D. Bonavent. Scotus, Marsilius, et
alii, quibus subscribit Lorca in præsenti
disp. 48 Quod probant : tum quia nullum
apparet inconveniens in eo, quod visio
beatifica attingat cum successione, et va­
rietate objecta secundaria; licet debeat
esse invariahilis in ordine ad objectum
primarium, quod est solus Deus : ergo
nulla ratio obligat, ut dicamus animam
Christi per scientiam beatam cognovisse
omnia aliquando existentia unico actu si­
mul : sed possumus sine inconvenienti
circa hæc admittere successionem. Tum
etiam quia anima Christi inter alia co­
gnoscit preces, sive orationes, quas ad ip­
sam dirigimus : sed has cognoscit succes­
si e: ergo, etc. Probatur minor : quia illas
preces cognoscit , secundum quod ad ipsam
diriguntur : at non diriguntur simul actualiter, sed successive : ergo eodem modo
illas cognoscit. Tum denique (ut leviora
alia motiva omittamus), quia si visio
animæ Christi hæc omnia simul attingegeret, esset simpliciter infinita : quod est
falsum, ut constat ex dictis dub. pneced.
I. Sequela ostenditur : quia videre unam
creaturam faturam est aliqua perfectio,
et videre duas, aut tres est major perfec­
tio : ergo videre infinitas est perfectio
simpliciter infinita ! sed infinita futura
sunt : ergo si anima Christi videret simul
actualiter omnia futura, talis visio esset
infinita simpliciter. Eo vel maxime, quod
infinite excederet alias visiones, quæ so­
lum intuentur determinatum numerum
futurorum.
Sed contrarius, et verus dicendi modus Lfgiùn
communis est inter Thomistas, et com- rts5i0P°a'
munior inter Doctores, quos proinde su­
perfluum est recensere. Videantur tamen
Alvarez disp. 55, num. 38. N. Cornejo Alnm.
disp. I. dub 4. Arauxo in præc. dub. 2, ’’t010#·
conci. 3. Godoi disp. 34, numer. 121. Gnd«\
Et probatur auctoritate simul, et ratione Protaw
ci D.
D. Thom. quæst. 20 de Verit. art. 5, ubi The®.
meminit

£

meminit contrariai sententia·. illamque.
refellit his verbi» : Quidum dixerunt, quod
anima Christi actu non videt omnia, quie
Deus potest facere, videt tamen habitu. Ita
enim perfecte Verbum cognoscit, ul quidquid
velit cognoscere convertendo se ad Verbum,
fjus cognitionem in Verbo accipiat : quamvis
non omnia semper specultlur in actu, qua
in Verbo potest cognoscere. Sed istud non videlur verum : quia anima Christi, el quiJ
libel beatus quantum ad visionem beatam,
qua videt Verbum, el res in Verbo, non pa­
titur successionem in inlelligcndo : quia se­
cundum August, in 14 de Trinitate, in
!
palria non erunt volubiles cogitationes.
Unde oportet ponere, quod anima. Christi
omnia, qua habitu videt in Verbo, actu in
tovideol. El huic consonat diclum Philoso’
phi i Elhic. qui vult felicitatem non esse
;
secundum habitum lanium, sed secundum
;
cclum. Et 1 p. quæst. 12, art. 10, inquit :
E
Ea, qux videntur in Deo, non videntur singula per suas similitudines, sed omnia per
k
unam esserdiam Dei. Unde simul, el non
■
successive videntur. Idemque repetit aliis
I
locis, et ideo perspicue, ut de ejus mente
H dubitari minime possit.
»i Confirmatur primo : quia visio beata ex
I' " ’saapte nâtura est incorruptibilis, et men­
suratur æternitate : sed quæ hujusmodi
sunt, habent esse simul actualiter absque
ulla variatione, successione, vel corrup­
ts
tionn : ergo visio beata attingit simul acI■
tualiter omnia objecta, ad quæ aliquando
I
extenditur : unde quilibet beatus videt a
I
principio suæ beatitudinis omnia, quæ ad
ip?um spectant. Confirmatur secundo, et
I
specialiter in Christo : nam si ejus anima
I i principio simul actu non cognovisset
I
omnia aliquando existentia, sed decursu
ii temporis et successive in eorum notitiam
1| venisset, fieret, quod a principio non ha­
lt bnisset plenitudinem cognitionis : conse! qupns est contra Evangel. Joan. 1, ubi
I dicitur plenum gratia, el veritatis : ergo
I omnino fateri oportet, quod prædicta oh!
jecta non cognoverit successive, sed simul
** Wu. Confirmatur tertio : quia ex opposito
·y
■
fieret animam Christi nec cognovisse, nec
|
agnoscere potuisse omnia, quæ Deus scit
scientia visionis : consequens est falsum,
et contra communem assertionem nostram,
?
qnam hic supponimus : ergo et antece­
dens. Sequela ostenditur : nam ea, quæ
Decs cognoscit scientia visionis, sunt in­
I
finita, ut liquet in multitudine cogitatio­
num futurarum per totam æternitatem :

107

infinita autem nequeunt successive pertransiri, ita ut unurn sit, aut cognoscatur
post, aliud : ergo si anima Christi non co­
gnovisset futura simul actu, sed succes­
sivo, minime intellexisset, nec percipere
potuisset omnia, qua· Deus cognoscit
scientia visionis. Unde I). Thom. i p. D.Tbora.
quæst. 14, art. 12, ad 1, versans similem
difficultatem ait : Infinili ratio congruit
quantitati .ficundum philosoph. in 1 Phy­
sic. De ratione autem quantitatis est ordo
partium. Cognoscere ergo infinitum secun­
dum modum infinili est cognoscere pariem
post partem : cl sic nullo modo contingit co­
gnosci infinitum. Quia quanlacumquc quan­
titas partium accipiatur, semper remanet
aliquid extra accipientem. Deus aulem non
sic cognoscit infinitum, vel infinito, quasi
enumerando pariem post pariem : cum co­
gnoscat omnia simul, non successive, ul su­
pra dictum est. Unde nihil prohibet ipsum
cognoscere infinita. Elidem proporlionabiliter dicendum est de anima Christi.
33. Ex quibus facile satisfit motivis con­ Satisfit
trariæ opinionis. Ad primum enim jam motivis
opposi­
constat non posse absque inconvenienti tis.
admitti successionem in cognitione animæ
Christi, de qua agimus : si namque suc­
cessive attingeret prædicta objecta, non
posset infinita percipere, nec plena verita­
tis supponeretur. Aliunde vero illa suc­
cessio aliena est a nobilitate visionis beatificte etiam in aliis beatis : nam cum
incorruptibilis sit. mensureturque aeterni­
tate, petit variationem excludere etiam
circa objecta secundaria, et illam saltem
connaturaliter non admittit. Ad secundum
negamus minorem. Ad cujus probationem
dicendum est, quod sicut Deus simul actu
videt preces, vel alia, quæ apud nos fiunt
successive; sic etiam proportionabiliter vi­
det anima Christi. Unde ly secundum, quo
utitur argumentum, refertur quidem ad
objectum cognitum, prout exercetur in
tempore, sed non refertur ad modum co­
gnitionis. Et ratio est in Deo, et anima
Christi (idem intelligo de aliis beatis),
proportionabiliter eadem : quia cognitio
Dei mensuratur æternitate per essentiam,
et visio animæ Christi mensuratur per
participationem. Affirmat autem D. Au- 1). Au­
gust. 4 de Trinit., et alibi : Apud Dcutn eus,inus·
prxlerita, et futura slant. Et rursus : Apud
Deum nec præl&rita transierunt, el futura
jam facia sunt.· De quo plura diximus
tract. 3, disp. 8, dub. 3 et 4. Unde licet
objecta cognita in suis propriis durationi-

10S

DE INCARNATIONE.

DISP. XVIII, DUB. IL

ly in aclu potest suini vol subjective
bus successive percurrant ; tamen in æter­ concilianda aliqua D. Thom. testimonia,
ex parte cognoscentis, vol objective ex
nitate habent osse simul in actu. Et sic quæ inter se pugnaro videntur. Ad cujus
parte rerum cogniturum. Et quidem si ac­
cognoscuntur a Deo. et a beatis, praeser­ intelligentiam supponendum est proposi­
cipiatur in priori sensu, facile constat ani­
tim vero ah anima Christi, quæ magis tam difficultatem posse referri vel ad mul­
mam Christi cognovisse infinita in aclu :
titudinem substantiarum , vel ad multi­
ad divinum cognoscendi modum acce­
ostendimus enim num. 32, quod illa co­
tudinem accidentium. Et si substantiis R«i·
dit.
gnoverit non successive, et per subséquen­
Ad tertium negamus sequelam. Cujus applicetur, tenendum est animam Chrilis
tes cognitiones, sed simul a principio ex
probatio non urget : quia non evincit infi­ per scientiam beatam non vidisse infinita
vi ejusdem indivisibilis rationis : hoc
futura : quia non sunt, fuerunt, vel erunt
nitatem subjectivam, et formalem cogni­
autem est cognoscere illa in aclu subjecinfinitæ substantia? : unde nec ipse Deus
tionis animæ Christi in se. ^uod enim
*<]
tive, et ex parte cognoscentis. Sed si ly
i
extendatur ad plura, et ad infinita objecta illas intuetur scientia visionis. Ut enim
in actu sumatur in secundo sensu, negafntura. non provenit ex majori ipsius in­ loquitur D. Thom. lib. 1 contra gentes, D.hti fcota· tive respondent Scotus in 3, dist. 14,
tensione. nec ex intimiori penetratione di­ cap. 69 : Deus infinita non cognoscit scien­
hwu quæst. 2. Fonseca lib. 2. Metaph. cap.
vinæ essentiæ ut causæ [sicut in cogni­ tia visionis, ut verbis aliorum utamur :
inno. quæst. 2, sect. 4. Arauxo in præs.
tione plurium possibilium contingit juxta quia infinita non sunt aclu, neque fuerunt,
dub. 3, conci. 2, qui pro eadem senten­
dicta dub. præced.); sed provenit, supposito neque erunt. Et in hoc eodem sensu inquit
tia refert Capreolum, Cajet. Ferrar. Melumine gloriæ etiam in levi intensionis in præs. art. 3 : Quantum igitur aci primum
dinam, Suarez, et alios. Et principale
gradu, ex ordinatione Dei libere dirigen­ modum sciendi (nempe entia simpliciter
eorum motivum, ad quod reliqua redu­
talia, ut substantiæ sunt), anima Christi
tis. et manifestantis sua decreta, sive es­
cuntur, est, quod repugnet dari multitu­
sentiam suam ut decretis determinatam.
non scit infinita : quia non sunt infinita in
dinem infinitam in actu : ergo et quod
Unde quilibet beatus habet, quantum est aclu, etiamsi accipiantur omnia, quacum­
anima Christi cognoscat infinita in actu,
I
ex parte luminis, et visionis, quidquid re­ que sunt in aclu secundum, quodeumque
objective, et ex parte rei cognitæ. Præquiritur ad videndum Dei decreta, et in
tempus : eo quod status generationis, et cor­
sertim quia multitudo cogitationum, et
eis creaturas futuras, si Deus prædicta de­ ruptionis non durat in infinitum. Unde est
allectionum, quæ sine fine durabunt, non
creta ad ipsum dirigat, et revelet, ut dixi­ certus numerus non solum eorum, quæ sunt
est infinitum aliquod unum calhegoremamus tract. 2, disp. 7, dub. 3, num. 48. absque generatione, el corruptione (ut sunt
lice, et in actu, sed solum syncathegoreAngeli), sed etiam generabilium, et corrup­
Quare quod communiter dicitur, et dub.
matice, et in potentia nunquam explenda,
præced. satis firmavimus, beatos indigere
tibilium. Si autem proposita difficultas ap­
sive reducenda ad actum : quia nunquam
plicetur accidentibus; plane fatendum est
majori lumine ad plura in Deo videnda,
tot erunt cogitationes, et affectiones, quod
et eo essentiam divinam magis penetrare, animam Christi per scientiam beatam vi­
non sint possibiles, et futuræ plures aliæ,
quo ad plura in ea detegenda extenduntur ;
disse infinita. Idque facile ostenditur ab
et alite sine termino, quin sit ad ultimam
referendum est ad solas creaturas possibi­ opposito fundamento : quoniam anima
pervenire. Repugnat itaque, quod Christi
les, quæ videntur non ex vi manifestatio­ Christi per scientiam beatam cognoscit
anima cognoscat infinita in actu objective,
nis decreti divini, sed ex majori penetra­ omnia, quæ Deus scit scientia visionis, ut
ifc- et ex parte rerum cognitarum. Sed oppotione essentiæ divinæ sicut causæ naturalis num. 24 statuimus : sed Deus scientia
sitam opinionem tuetur Alvarez disp. 55,
in qua præbabentur : at referri non debet visionis cognoscit infinita accidentia : ergo
ΐι·α conci. 2 pro eadem (melius quam Arauxo)
ad creaturas futuras, et quandoque exis- anima Christi per scientiam beatam co­
referens Capreolum in 3, dist. 14, quæst.
tentes : istæ enim videntur absque pene­ gnoscit infinita. Minorem docet, et probat
2. Cajetan. in hoc art. 3, et Ferraram 1
tratione divinæ essentiæ, ex vi solius ma­ D. Thom. 1 p. quæst. 14, art. 12, his D.Te:*
contra Gentes cap. G9. Idemque signifinifestationis divini decreti. Et propterea verbis : Licet scientia visionis, quæ est tan­
tefr. cant N. Cornejo disp. 2, dub . 3. Cabreextensio ad possibilia probat intensionem
tum eorum, quæ sunt, vel erunt, vel fue­
J
raart. 3, disp. I, et alii plures Thomistæ.
in cognitione : cæterum extensio ad futura runt, non sil infinitorum, ut quidam di­
[
Et moventur : quoniam licet cogitationes,
intensionem non evincit, sed merum au­
cunt ; cum non ponatur mundus ab æterno
et affectiones sine termino futuræ fiant
gmentum extensivum ex parte objecti co­ fuisse, nec generationem, et motum in ster­
:
successive, et non habeant esse simul in
gniti. Unde fit, quod licet visio Christi num mansura, ut individua in infinitum
propria mensura; nihilominus in supeattingat infinita hujusmodi objecta, et ex multiplicentur : tamen si diligentius consi­
I
riori mensura æternitatis, qua mensuratur
hac parte excedat infinite quamlibet aliam deremus, necesse est dicere, quod Deus etiam
i
visio beata animæ Christi, simul existunt
visionem creatam ; nihilominus subjec­ scientia visionis sciat infinita. Quia Deus scit
non solum objective, sed etiam physice se­
tive, et formaliter infinita non sit, nec in­ etiam cogitationes, et affectiones cordium,
candum ipsas existentias, quas habituræ
finitam perfectionem importet, ut magis ex quæ in infinitum multiplicabuntur, crea­
sunt in propriis ducationibus, ut docent
dicendis constabit.
turis rationalibus permanentibus absque
communiter Thomistæ, et statuimus tract.
34. Tertia difficultas est, utrum affir- fine.
3, disp. 8, dub. 3 ; ergo anima Christi co­
tiuocola. mari debeat, quod anima Christi per scien­
Ex quibus satis patet, quod anima Prati*
gnoscit cogitationes, et affectiones infinitas
tiam beatam cognoverit infinita in actu ? Christi per scientiam beatam cognoscit in­ pa
qsHinactu, non quidem temporis, vel propriæ
Quæ difficultas, suppositis hactenus dictis,
finita, non quidem de genere substantiæ. tianaif
durationis, sed æternitatis ut superioris
magis quam ad rem, ad modum loquendi sed de genere accidentium. Sed cum in­ diErèmensuræ : quod sufficit ut absolute dicatur
pertinet. Deserviet autem ejus decisio ad quiritur, an cognoscat infinita in actu,
1V4

109

cognovisse infinita in actu non solum sub­
jective, sed etiam objective, et ex parte
rerum cognitarum.
35. Iloc autem dissidium, ut supra jam Conciinsinuavimue, non est de re, sed de vo- liantor.
1-----cibus : nam si attendamus ad proprias
objectorum rationes ; implicatorium est
dari infinitam vel cogitationum vel alia­
rum rerum multitudinem in actu, ut do­
cent unanimiter Thomistæ, et recte probant
N. Complui, abbrev, in lib. Physic, disp. N. Com·
18, quæst. 5. Si vero consideremus supe­ plot.
riorem æternitatis mensuram ; non minori
concordia affirmamus, quod omnia, quæ
apud nos, aut in propriis mensuris suc­
cessive præterlabuntur, sint Deo physice
præsentia in æternitate, ut fuse ostendimus
loco cit. ex tract. 3. Qui autem hanc Theo­
logiam non admittunt, ut Suarez, et alii
socii, valde consequenter negant, quod
anima Christi videat infinita in actu etiam
per respectum ad æternitatem : et merito
pro illo dicendi modo allegantur. Sed ubi
de re constat, et venimus ad modum lo­
quendi; priori sententiæ subscribimus, ut
jam pridem significavimus loco cit. num.
117, in resp. ad 4. Tum quia absolute
loquendo ea prædicata rebus conveniunt,
quæ illis congruunt in ordine ad propriam
mensuram, secus quæ competunt in ordine
ad mensuram superiorem extraneam, et
extrinsecam, qualis est æternitas : cum
ergo repugnet cogitationes, et affectiones
futuras esse infinitas actu simul, in pro­
pria duratione, ut omnes concedunt; sequi­
tur, quod Christus non cognoverit per
scientiam beatam infinita in actu ex parte
objecti, et quod sic loqui debeamus. Tum
quia illa simpliciter coexistunt, quæ habent
esse simul in propria, et sibi adæquata
duratione : quæ vero non sic coexistunt,
sed solum in mensura superiori, et superexcedente, non dicuntur absolute coexistere, sed solum cum addito, nempe in
mensura superiori : qua ratione absolute
non dicimus Adamum, et Antichristum
coexistere, vel habere simul esse, licet sint
Deo physice præsentes in æternitate ; quia
videlicet longissime in propriis durationibus distant, et absunt : eadem autem ratio
est de cogitationibus futuris per totam
æternitatem : ergo quamvis Christi anima
infinitas cognoscat, non propterea dicen­
dum est, quod cognoscat infinita in actu
simul ex parte objecti : sed ad summum
concedi poterit, quod cognoscat infinita in
actu cum addito, nempe in nunc ælernila-

HO

DE INCARNATIONE.

lis. Ex quibus satis constat al motivum
secunda’ opinionis.
Poste­
36. Ultimo dubitari potest, utrum noti­
rior
ijars· tia, quam animae Christi attribuimus res­
tuncvU pectu eorum, quæ terminant scientiam vi­
sionis Dei, dicenda sit intuitiva? Ad quod
potest salis probabiliter affirmative res­
ponderi juxta ea, quae insinuavimus tract.
Probiti- α dUp, 7 dub. 4. num., 67. Et probatur
hs rtielutio. breviter : quia notitia iatuiliva est, quæ
terminatur ad rem existentem, et physice
præsentem : sed ita se habet cognit o, qua
anima Christi per scientiam beatam attin­
git ea, quæ Deus scit scientia visionis :
ergo talis cognitio respectu praedictorum
objectorum est intuitiva. Probatur minor :
nam ea, quæ Deus scit scientia visionis,
sunt physice existentia, et physice prae­
sentia in æternitate, qua mensurantur spe­
cies, et Verbum, quæ ad visionem beatam
concurrant, nempe essentia divina sub
conceptu talium intellectui Christi unita :
ergo cognitio, qua anima Christi attingit
ea, quæ Deus cognoscit scientia visionis,
terminatur ad objecta existentia, et phy­
sice praesentia. Confirmatur : quia illa
cognitio animæ Christi, prout terminatur
ad objecta, quæ Deus scit scientia visionis,
est participatio ejusdem visionis divinae.
Hæc autem intuitive cognoscit prædicta
D Thom. objecta : nam ut inquit D. Thom. I p.
quæst. 14. art. 13 : Deus cognoscit omnia
contingentia, non solum prout sunt in suis
causis, sed etiam prout unumquodque eorum
est actu in se ipso. El licet contingentia
fiant in aclu successive; non tamen Deus
successive cognoscit conlingcnlia, prout sunt
in suo esse, sicut nos; sed simul : quia sua
cognitio mensuratur xlcrnilale, sicul etiam
suum esse. .Elernilas autem tota simul exis­
tent ambit lotum tempus, ul supra dictum
est. Unde omnia, qu» sunt in tempore, sunt
Deo ab .rUrno prxtcntia : non solum ea
ratione, qua luibet rationes rerum apud se
présentes. ni quidam dicurd : sed quia ejus
intuitus fertur ab xterno supra omnia, prout
sunt in sua prxsenlialilaU. Quare cognitio
animæ Christi hunc modum et cognitionis,
ot duralionis participans circa ea, quæ
Deus intuetur, attingit prædicta objecta
ex parte rei cognihe, non Solum secundum
«<», aut quidditativo ; sed etiam ut exi den­
tia in se ipsis, et sibi praesentia : atque
ideo cognoscit illa intuitive. Nec est in­
conveniens, quud eadem cognitio creata,
nempe visio beatifica, sit abstract iva res­
pectu possibilium, ol inluiliya respectu

nisi'. XVIll, DUB. II

lanianti ad illu.l Lucie 2 . Proficiebat sapientin, Bulliiigeru.s, el Brencius, apud C<miptw.
sium lib. 3 de Deipara cap. 21, el alii
tut- Sectarii. Ex Catholicis autem llicliardus in
;l. dist. 1I, art. 2, quæst. 3, affirmat ani­
mam Christi nun cognovisse in Verbo om­
nia absolute futura, sod ilia duiitaxat,
quorum successio uon protenditur in inliuitum, ul sum subatantiæ, el iieci lenlia
ha
permanentia ; unde negat, quod cognovevorit omnes cogitationes, et alïocliones fu­
turas per totam ælernilatem. Lugo etiam
JIm- in præs. disp. 19, et Mocæus in selectis
disp. 2, cap. 12, excipiunt a communi nos­
tra assertione aliqua particularia objecta,
§ HI.
quæ negant animam Christi cognovisse per
scientiam beatam, ut videbimus num. 46.
/?·■/ 'eHur contraria sententia, el primum ejus
Ad quam sententiam multum accedunt D.
fundamentum ab auctomlalc diruitur.
Bonavent. Abulensis, Scotus, et alii relati
num. 32, qui dicunt animam Christi co­
37. Contrariam nostræ assertioni sen­
gnovisse quidem omnia futura absolute ;
tentiam docuerunt olim quidam hæretici
non tamen simul, et in actu, sed aut suc­
vocati IgnoitiB, vel Agnoitæ : quos non u i.
cessive, aut in habitu.
recte distinguunt Castro verbo Deus, hæresi Ita* ;
Præcipuum autem suæ sententiæ fun­
8 et Prateolns verbo Ignoilx. Dicebantur ua.
damentum posuerunt hæretici in testimoetiam Themistiani a Themislio Diacono,
xcus-niis sacræ Scripturæ, quæ illis suffragari
eorum auctore, ul referunt Liberatus in D.G» '-·,·.ΰ. videtur : nam ipse Christus Murci 13, diBreviario cap. 19, et D. Gregor, lib. 8,
,
sii : Di die autem illa, vel hora nemo scit,
epist. 42. Ili tribuerunt Christo ignoran­
I
aeque Angeli in calo, neque Filius, nisi Patiam plurium, quæ sunt, vel erunt, præ:
hr. Et similia habentur Matth. 24. In
sertim vero diei judicii. Et quamvis D. D. li­
quibus Christus profitetur aperLe se nes­
to
Isidoros lib. 8. Origin, cap. 5, dicat eos
cire aliquod futurum, et quidem principanon solum humanitati Christi, sed ejus
'.wiiJliiSimum. Neque ad propulsandum vim
etiam divinitati hanc ignorantiam tri­
hujus testimonii proderit nobis auctoritas
buisse: nihilominus verosimilius est, quod
îù D. Ambrosii lib. 5 de Fide, cap. 8, et D.
scribit Nicephoros lib. 18, cap. 50, his NktHieronymi in cap. 24. Matth. qui suspi­
phoniverbis : //i dicunt Deum quidem Verbum
cantur verba illa, Neque Filius addita fuisse
omnia nosse : humanitatem vero secundum
ab Arianis : eo quod non reperiantur in
substantiam ei unitam permulta ignorare :
codicibus Græcis. Nam contra est, quod
nescire sane horam, el diem mundi lolius
Marci 13 reperiuntur in omnibus codici­
consummationis, etc. Meminerunt ejusdem
bus editionis Vulga tæ, quibus utitur Ec­
hœresis Sophronius Ilierosolymit. in epist.
!
clesia Catholica, ut optime vidit Bellarm
S
ad Sergium, lecta in 6 Synodo act. 11, et
1k- minas lib. 4 do anima Christi cap. 5. Et
approbata act. 13. I). Damascenus lib. do n.hb *i:ij augetur difficultas : quia non pauci ex Paluuresibus, vero Agnoilx, et alii. Eundem nttKflk i ij. iribus illo b-stimonio convicti fatentur
errorem jamdiu ab Ecclesia ?epultum ex­
I
Christum ut Deum scire judicii diem, sed
suscitarunt hæretici præcedentis sæculi,
j
Bl hominem nescire : quod non am; lius
qui affirmant animam Christi plura igno­
' -fc- intendunt hæretici. Sic D. Gregor. Narasse, plurima decursu temporis didicisse;
> ‘ zaoz.enus orat. 36 inquit : Cui igitur duquin non verentur ipsi attribuere oblivio­
‘
tiutn cssel, quin horam quidem uli Drus
nem, inconsiderationem, deceptionem, et
'·
capdlam habeat, ignoret autem ul homo.
alia perteclissimro sapientiae contraria. Ita Lotte­
Quaru sententiam in eodem sensu intollory
Luiherus Marci 13, et in homil. Dominicae
rerunt, et acceperunt Nicetas lib. 3 ThoÙi1b
1 post Epiphaniam, Calvinus Matth. 24 el
f-iuri, cap. 38, et D. Damascen. lib. 3
26. Bucerus Math. 24. Zuinglius in CODZ*n> : ^de lide, cap. 21. Eandem autem proferunt
fessione ad Carolina V. art. 1. Beza in glîu>
(7,. flam I). Athanasius orat. 3 contra Ariulib. contra Andreain Jacobi de duabus na­
no», Parens Cyril Ius Alexaml. lib. ull. de
Επν- i
turis, Erasmus in annotationibus Novi Tes­
tamenti

futurorum : quia licet rationes notitias
abstractive, et intuilivæ haberent aliquam
inconipossibilitatem respectu ejusdem ob­
jecti, non tamen in ordine ad diversa, ut
sunt possibilia. et futura. Videatur Cabrera
art. 3, disp. i, ubi diluit aliquas objec­
tiones contra resolutionem hanc, quæ Ar­
mari amplius potest ex supra dictis nutu.
32. Diximus posse sutis probabiliter affir­
mative responderi, ole., quia extremum circa
hanc difficultatem judicium revelabimus
disp. 20, dub. 3, § 4, ubi rem accuratius
discutiemus.
· ·

fido ad Reginas, et lib. 9 Thesaur. cap. 4.
Quin Origoiics horn, 30 in Matth, nec Orige·
improbabile, nec absurdum reputat, quod nes.
Chriatua diem judicii non sciat.
Confirmatur primo : nam Lucæ 2 dici­ Cnnfirtur : Jesus autem proficiebal sapientia, el reatio 1.
Lue® 2.
iolab·, el gratia apud Deum, ct homines : qui
autem scit omnia, nequit in sapientia pro­
ficere : ergo fateri oportet, quod anima
Christi aliquando, el aliquorum non ha­
buerit scientiam perfectam, sed ignoraverit
illa. Idque magis constat : nam Joann. Ιό, Joan. 15,
interrogavit Christus : Ubi posuislis cum?
Nesciebat igitur, ubi positus fuisset Laza­
rus. Item Matth. 26 dixit : Si possibile esi, M4t-2G.
transeat calix iste. Sed non quod ego volo,
sed quod lu. Unde arguitur : vel Christus
sciebat possibile esse, quod transferretur
calix ; vel sciebat esse impossibile, vel de­
nique nesciebat, possibile ne esset, an im­
possibile. Si dicatur hoc ultimum, habetur
intentum, nempe Christum aliqua igno­
rasse. Secundum autem dici non potest :
quia falleretur Christus : quippe possibile
absolute erat calicem transferri. Nec etiam
dici valet primum : nam si sciret esse pos­
sibile, non dubitaret. Oportet igitur sis­
tere in ultimo, et fateri Christum circa
prædicta habuisse ignorantiam. Confirma­
tur secundo : quoniam ad Hiebr. 2 et 4, Ad
2
dicitur : Debuit ussimilari fratribus per om­ llebr.
ct 1.
nia, absque peccato : sed ignorantia non est Alia
­
peccatum : ergo Christus debuit, sicut et confir
matio.
nos, aliquorum ignorantiam habere. Et
sicut Verbum (arguebant Agnoitæ), as­
sumpsit corpus corruptibile, ut pro nobis
moriens nos a morte liberaret : sic decuit,
quod assumeret nostram ignorantiam, sive
mentem ignorantem, ut nos erueret ab
ignorantia.
38. Ad fundamentum desumptum ex Satisfit
argu­
illis verbis Christi apud Marcum respon­ mento.
detur potius firmaro nostram, et catholicam
sententiam : nam cum locus sit difficilis,
ct diversimode explicetur a Patribus; nihi­
lominus omnes eorum interpretationes eo
tendunt, ul salvent, us.-erant, et propu­
gnent animam Christi non ignorasse diem,
et horam judicii, ut supra ponderavimus
num. 25. Praetermissis autem pluribus ex­
positionibus, quæ videri possunt apud
Be.llarm. Io· o cii. et Sixtum Senensem lib. Sixtus
6 Bibliothecae sanctæ admonit. 105, sub­ Senens.
jiciamus unam, aut alteram, quas cense­
mus probabiliores, et textui magis cohterentes. Prima est, quam tradit 1). Tho. in D.TIiom.
præsenti art 2.ad I, his'verbis : Dicitur

I ·*

A
ϊ<·> ·

DE INCARNATIONE.

ergo Filius nescire diem, el horam Judicii,
quia non facit scire ; interrogatus enim
super hoc ab Apostolis Aci. i, hoc cis noluit
revelare. Sicut e contrario legitur Genes.
22 : .Vuzic cognovi, quod timeas Deum, id
est. nunc cognoscere feci. Dicitur autem
Pater scire, quia hujusmodi cognitionem
tradidit Filio. Unde in hoc ipso, quod dici­
tur. Nisi Pater, datur intelligi, quod el Fi­
lius cognoscit : cl non solum quantum ad
divinam naturam, sed etiam quantum ad
humanam : quia ut Chrysostom, argumen­
tatur, si Christo homini datum est, ut sciat,
qualiter oporteat judicare, quod est majus;
multo magis datum est ei scire, quod minus
est, scilicet tempus judicii. Et similiter
exponit praedictum locum in compendio
Theologiæ cap. 242. Et sic etiam expo­
D. Au­ nunt gravissimi alii Doctores, D. August,
gust.
I». A ru­ lib. I de Trinit. cap. 12, et lib. 83, quæst.
bros.
60, et lib. de Genesi contra Manichæos
D. B a sicap. 22. D. Ambros. lib. 5 de Fide cap.
lios.
D. Gre­ 8. D. Basil, lib. 4 contra Eunom. D. Gre­
gorius.
Cassio- gor. lib. 4, epist. 42 adEulogium. Cassio·
rhr.
dor. ad Ps. 9. Idemque reipsa docent D.
Hieronym. D. Chrysost. Theophylactus,
et alii in cap. 24 Maith. Quæ expositio
ex una parte habet solidum fundamentum
in simili modo loquendi satis frequenti in
Scriptura, ut constat ex loco allegato Ge­
nesis : Nunc cognovi, quod timeas Domi­
num, id est, cognoscere alios feci. Ex alia
etiam parte màgis firmat, quod Filius sciat
diem judicii, dum asseritur solus Pater
scire : quia in eodem sensu facit scire Fi­
lium. Denique optime cohæret textui, el
est ad propositum loci. Interrogatus enim
Dominus reddit causam, cur non manifes­
tet illum diem, et dicit causam esse, quod
non sciat a Patre illum revelare, sed ma­
gis apud se retinere secretum. Sicut a
contrario sensu de aliis secretis dixerat,
Joan. IS. Joan. 15 : Vosautem dixi amicos, quia om­
nia quæcumque audivi a Patre meo, nola
feci vobis.
CaiMni0 E*1 Calvinus objiciat ex hac solutione
a
inferri, quod idem dici possit de Angelis :
si enim non obstante, quod Christus asse­
rat, Neque Filius, dicimus ipsum quidem
scire, sed non ad revelandum ; pariter non
obstante, quod affirmes, Neque Angeli, po­
terimus exponere illos quidem noscere,
Beiundi-sed non ad dicendum hominibus. Huic,
lur' inquam, cavillo si objiciatur, respondebi­
mus ex verbis Domini, juxta praemissam
Patrum expositionem, haberi quidem Fi­
lium, et Angelos non scire diem judicii ad

DI&P. XVIII, DUB. il.

dicendum. Sed utrum alia via, aut abso­
■
exemplo satis apto : nam Christus conslute sciant, eo loco non declaratur, et ox
i
titulus est a Deo Judex vivorum, et inoraliis principiis diffiniendum est. Et quod
kuj.5. tuorum, unde Joan. 5 inquit : Sicut Pa~
Filius illum diem absolute sciat, abundo
’
ter suscitat mortuos, cl vivificat : sic el
constat ex motivis propositis a num. 24.
I
Filius, quos vult, vivificat. Neque enim Pa­
De Angelis autem nihil hujusmodi possu­
ter judicat quemquam : sed omne judicium
mus rationabiliter affirmare; destituimur
didit Filio. Et ad ipsum spectat distribuere
enim fundamentis; tum quia ipsi non om­
sedes, sive mansiones regni cudestis, juxta
nia supernator alia cognoscunt, et multo
Intli. Illud Joan. 16 : l'ado parare vobis locum.
minus, quæ dependent ex sola, ac libera
El Matlh. 25 : Cum autem venerit Filius
Dei voluntate : tum quia ad illorum sta­
hominis tn majestate sua, cl omnes Angeli
tum non pertinet hujusmodi cognitio : tum
cum co, tunc sedebit super sedem majestatis
denique quia Patres Ecclesiæ illam Ange­
sus, el congregabuntur ante cum omnes
lis non deferunt, sicut deferunt Christo
gentes, el separabit cos ab invicem, sicut
tanquam specialissimam, et privilegiatam
I
pastor segregat oves ab hœdis : cl statuet
notitiam.
oves quidem a dextris suis, hccdos a sinistris.
39. Secundam, et satis congruam illius
Hanc autem potestatem cum certissime
loci expositionem offerunt nobis D. Nazianï;*··* habeat; nihilominus videmus Matth. 20,
zenus, D. Athanasius, et alii Patres, qui
quod
ubi mater filiorum Zebedæi petit se­
tanquam communi assertioni contrarii in
des, respondit Christus : Sedere ad dexte­
argumento referuntur, dum dicunt Chris­
ram meam, vel sinistram non est meum
tum ut Deum scire diem judicii, et ut
dare vobis, sed quibus paratum est a Patre
hominem non scire : quia ut supra num.
meo. Quibus verbis aperte negare videtur,
25 ponderavimus, et ex eorum testimo­
quod habeat potestatem designandi, et
niis constat, illorum sententia non est,
conferendi sedes, sive gradus gloriae. Sed
quod divinitas sciat illum diem, et huma­
•absolute id non negat, nec negare potest,
nitas nesciat; sed est sensus quod divini­
ut constat ex locis immediate relatis. So­
tas sciat a se, humanitas vero non sciat a
lum itaque significavit materiam illam arse; sciat tamen ex influxu divinitatis sibi
duissimam esse, propriamque divinæ sacommunicantis eam notitiam. Scit itaque
pientiæ, et providentiæ : ad quam ipse ut
Christus in humanitate, at non ex huma­
homo solum concurrat tanquam executor,
nitate, sed ex Deo, cui per se convenit
et per modum instrumenti : expectandumscire futura. Unde in eo posuit vim, et
que proinde non fore, quod ipse ut homo
differentiam inter Patrem, et Filium, quod
hominibus secretum illud divinæ praedes­
Pater sciat diem judicii ex se ipso : Filius
tinationis manifestum eo tempore, nempe,
vero illum sciat non a se, sed a Patre. Et
ante judicium faceret. Quo modo exclusit
in eodem sensu dixit Joan. 7 : Mea doctrina Jwad.
petentium curiositaterp, et ambitionem.
non esi mea, sed ejus, qui misit me, et Joan.
Sic igitur cum dixit : De die autem illa,
5 : Non potest Filius a se facere quidquam.
til hora nemo scit, neque Angeli in cœlo,
Hoc autem loquendi modo se excusavit a
neque Filius, nisi solus Paler, non negavit
respondendo, propulsans discipulorum in­
absolute se talem scientiam habere : cer­
terrogationem, et intempestivam curiosi­
tum quippe est eum judicare, parare se­
tatem circa diem, et horam judicii retun­
des. et designare loca dextrum, et sinis­
dens, ut magis adhuc significatur Act. I : Acti.
Non esi vestrum nosse tempora vel momenta,
trum; quæ sunt multo majora, dignioraque,
quæ Pater posuit in sua potestate.
J
quam notitia illius diei. Sed significavit
Fiet autem hæc expositio intelligibilior, Rokndifficultatem materiæ pertinentis primario
frtet plausibilior, si attendamus ad stylum tarmisa
ad dispositionem divinæ providentiæ, cu­
loquendi Christi Domini circa similia. Ubi rcsp-Hjus est constituere fines temporum : et
enim agitur de praecipuis dispositionibus sio.
non oportere, quod ipse ut homo, et cum
divinæ providentiæ, illas refert ad Patrem,
hominibus agens eam notitiam (quam a
aique a se ablegat : non quod ipse ut homo
Patre singularissime acceperat) revelaret,
suas eliam partes non habeat, et suo etiam
«t faceret apud homines vulgarem. Et hac
modo non concurrat : sed ut ostendat res
ha interrogationem eorum divertit, et va­
esse altissimas, et quæ ad Deum perti­
nam, aut non necessariam inquisitionem
neant, excedantque hominum scientiam,
retudit, juxta illud supra relatum : Non esi
et facultatem. Id, quod declarare possumus
rutrum nosse tempora, vel momenta, quæ
exemplo
Paler posuit in sua poleslale, Et si rem proSalmant. Curs. thcolog. tom. TF.

113

funde consideremus, hæc interpretatio
nullam oppositionem habet cum prima ex­
positione dicentium Christum illis signi­
ficare voluisse, quod non sciret ad dicen­
dum, vel ad faciendum scientes. Quin
optime illi cohæret, et ipsam fundat : nam
cum praedicta notitia sit de genere rerum,
quarum scientia est propria solius Dei, et
Christo ut homini solum communicetur
tanquam exeeutori, et instrumento, non
autem ut Doctori : merito dixit se illum
diem non scire ad docendum, et manifes­
tandum hominibus.
Si autem curn aliquibus objiciatur res­ Vindica­
tur ab
ponsionem Christo, ut a nobis exponitur, objec
­
non esse ad rem, nec accommodari posse tione.
interrogationi discipulorum, quippe isti non
inquirebant de titulis, sive ratione, unde
Christus sciret, aut non diem judicii ; sed
de ipso die, ut plane liquet ex contextu.
Occurremus dicendo responsionem Christi
non consistere directe in eo, quod mani­
festet, unde sciat illum diem, vel unde
ipse sciri nequeat : sed hoc præsupponit,
ut doceat notitiam illam esse altissimam,
et propriam solius Dei, ac sibi ut instru­
mento communicatam : et consequenter
non esse de genere eorum, de quibus jure
possent discipuli magistrum percontari,
sed magis deberent a simili interrogatione,
et curiositate, mysterium reverentes, abstinere. Quo modo alias eorum interroga­
tiones non semel exclusit : sicut inquirenti
Petro : Domine, hic autem quid? respondit
Christus : Quid ad te? tu me sequere. Joan. Joau. 21.
21.
40. A confirmationibus hujus argumenti D.luitur
prima
facilius adhuc nos expediemus. Nam ad conlirprimum primæ testimonium abunde cons­ malio.
tat ex dictis disp. 13, num. 19. Modo sit
addere ex D. Tho. supra quæst. 7, art. 12, D.Thom
ad 3 : Quod in sapientia, et gratia aliquis po­
test proficere dupliciter : uno modo secundum
ipsos habitus sapienliæ, et gratiæ augmenlalos : et sic Christus in cis non proficiebat.
Alio modo secundum effectus, in quantum
aliquis sapienliora, et virtuosiora opera facit,
ul se verum hominem demonstraret, et in
his, quæ sunt ad Deum, et in his, quæ sunt
ad homines. Et est communis expositio Pa­
trum, quos dedimus loco citato : quam
magis firmat S. Joan. Damasc. lib. 3 de d. Dafide cap. 22, exemplo satis congruo : nam raasceu
sicut Episcopus dicitur in Ecclesia sua
proficere suis concionibus, quando populus
proficit : et Doctor dicitur proficere in
schola, cum doctos facit auditores : sic
8

114

DK INCARNATIONE.

Christus dicitur profecisse, quia per opera
sapientia', el virtutis·, qua* in dies mani­
festabat, faciebat alios proficere. Secundi
testimonii vires male in nostram assertio­
D. Grc nem directas optime retorquet D. Gregor.
gor.
Magnus lib. 8. Epist. 42 ad Eulogium his
verbis :
.tpnofte negant scisse Domi­
num, ubi fuerat Lazarus sepull us, atque
ideo requisisse; proculdubio compellentur fa­
teri, quia nescivit Dominus, in quibus locis
se Jdnm, cl Eva poxl culpam absconderant,
cum in Paradiso dixit : ddam ubi est? aut
cum Cain corripuit dicens: Ubi est Abel fra­
ter tuus ? Biasphemum autem foret dicere
Deum hæc, de quibus interrogav it, nes­
cisse : et colligere ex praedictis interroga­
tionibus ignorantiam. Idem itaque proportionabiliier de illa Christi interrogatione
dicendum est. Interrogavit igitur non
ignorans, sed ut ab hominibus sepulcrum
ostenderetur, el sic recognoscerent Lazarum fuisse vere mortuum, et sepnltum,
atque miraculum resurrectionis absque
omni suspicione susciperent, ut optime
expedit D. Tbo. Joann. Il, led. 5. Ulti­
mum testimonium nihil probat : sciebat
enim Dominus nihil esse Deo impossibile :
atque ideo solum petebat, si esset possi­
bile secundum Dei beneplacitum, ut salis
Mare.u. manifestatur in aliis Evangelistis. Marci
Luc. 22. 14 : Omnia libi’ possibilia sunt. Lucæ 22 :
Pater si vis transfer, etc. Et dicit, si possi­
bile, si vis, non quod ignoret Deum abso­
lute nolle illum liberare, aut velle ipsum
mori : sed ut sic manifestet affectum natu­
ralem suæ voluntatis ad vitam, et ad refu­
giendum mortem ; conjunctum tamen cum
summa subjectione ad decretum Dei abso­
lutum. Volebat enim Christus voluntate
deliberatas et consequenti respicienti ob­
jectum cum omnibus circumstantiis, ut non
fieret illud, quod volebat voluntate natu­
rali, et antecedenti, quæ respicit objectum
secundum se, præscindendo a circumstan­ I
tiis, maxime vero a prædiffinitione divina. '
In quo nulla est contradictio, ut ex pro­
fesso dicemus disp. 27, dub. 2.
IlcsponAd secundam confirmationem, quam ur­
detar se­
candi*. gent Lutherani, et Calvinistæ, responde­
tur, quod, ut recte observavit Bellarminus
loco cit. cap. 5. nusquam in tota Scriptura
reperitur ea sententia, ut refertur ab hære­
ticis. Nam ad Hebræ. 2 legimus quidem :
Debuit per omnia fratribus assimilari : sed
non subjungitur illud additamentum, dbsque peccato, aut Excepto peccato. Et sensus
planus est, debuisse assimilari in perlinen-

tibus ad naturam humanam, cujusnwdi
Ignorantia necessaria non est. In cap. au­
tem i, addit Apostolus : 'lentatus per omnia
pro similitudine, absque peccato. Et signifi­
cat Christum lentatum fuisse sustinendo
illa mala, quæ solent homines pali in
anima, in honoro, in facultatibus, et ami­
cis : et tamen nullum horum malorum ip­
sum traxisse ad peccatum. Ex quo tamen
nulla ratione colligetur, quod debuerit ha­
bere ignorantiam. Sed age, permittamus
locum legendum esso, ut volunt, et oppo­
nunt hæretici; in ipsos retorquendus est
sub hac forma : nam si Christus debuit
nobis assimilari in omnibus, quæ peccatum
non sunt, ut hæretici tam universaliter intelligunt, et intendunt ; non debuit concipi
ex Spiritu sancto, sed ex homine; non
debuit generari ex Virgine, sed ex muliere
violata ; non debuit repleri sapientia ab in­
fantia, sed post longum studium, et tem­
poris decursum, et sic de aliis : hæc enim
omnia non sunt formaliter peccatum : con­
sequens non conceditur ab hæreticis, et
contradicit evidenter Scripturæ : ergo
oportet, recognoscant debilitatem sui ar­
gumenti, et quod non solum peccatum,
sed etiam plura alia, ut sunt fomes pec­
cati, error intellectus, ignorantia, inconsideratio, et alia hujusmodi, debeant remo­
veri a Christo propter dignitatem suppositi,
quod vel implicat, vel saltem non decet
defectibus hujusmodi subjacere. Unde pec­
cati nomine non solum excluditur a Christo
formale, vel actuale peccatum ; sed illini
etiam omne, quod vel effectus est peccati,
vel ad peccatum disponit, ut sunt concu­
piscentia, error, ignorantia, habitus vitio­
sus, et cætera hujusmodi, ut jam insi­
nuavimus tract. 17, disp. 2, dub. i, a
num. 211, et magis constabit ex infra di­
cendis disp. 27,* dub. 4. Assumpsit
itaque
*
A
Verbum naturam humanam cum omnibus
proprietatibus, aut defectibus naturalibus,
quaUmus ad linem, et modum redemptio­
nis iuturæ conducebant. Et quia oportebat
pati, et patiendo mereri, et satisfacorc ;
assumpsit prædictam naturam in statu
mortalitatis, sive passi bili tatis : hic enim
naturalis defectus non impediebat, sed
conducebat ad finem intentum. At igno­
rantia non est hujusmodi, nec referebat ad
illum finem : unde licet sit defectus na­
turæ humanaesibi relicta; conveniens, non
oportuit illum in ea conservare, sed magis
excludere per communicationem sapientiæ
tam beatilicæ, quam infusæ.

DISP. XVIII, DIJB. il.

S iv.
Reliquis argumentis a ratione satisfit.
S«llb
liMM-

41. Arguitur secundo : quia si anima
Ljîfcfî· Christi per scientiam beatam cognovisset
«a. omnia, quæ Deus cognoscit scientia vi­
sionis, anima Christi per scientiam bea­
tam comprehendisset increatam scientiam
visionis : consequens est falsum ; siquidem
nulla sciontia creata valet comprehendere
prædicatum aliquod divinum ob infinitam
hujus immalerialitatem, et perfectionem :
ergo falsum est, quod anima Christi per
scientiam beatam cognoscat omnia objecta,
quæ Deus cognoscit scientia visionis. Se­
quela ostenditur : nam si anima Christi
per aliquam scientiam cognosceret omnia,
quro Deus cognoscit scientia simplicis intelligentiæ, anima Christi comprehenderet
scientiam increatam simplicis intelligenlite : ergo si per scientiam beatam co­
gnoscit omnia, quæ Deus cognoscit
scientia visionis, sequitur, quod com­
prehendat increatam scientiam visionis.
Probatur consequentia tum a paritate,
tum ab eadem proportionabiliter ratione.
Nam ideo si anima Christi cognosceret
omnia possibilia, quæ .Deus cognoscit
scientia simplicis intelligent!®, compre­
henderet hujusmodi scientiam, quia cuncta
possibilia sunt terminus adæquatus, sive
objectum totale talis scientiæ : sed omnia
aliquando existentia sunt eodem modo
terminus, et objectum scientiæ increatæ
visionis (sic enim se habent existentia ad
terminandum visionem, sicut possibilia ad
terminandum simplicem intelligentiam) :
ergo si anima Christi cognovit omnia ali­
quando existentia, quæ sunt objectum
scientiæ visionis; sequitur quod compre­
henderit increatam scientiam visionis.
^■· Confirmatur, quia si anima Christi
cognovisset per scientiam beatam tot ob­
jecta, quot concedimus, non posset non
esse simpliciter infinita : id vero et falsum
est, et contrarium supra dictis dub. 1, § 1 ;
ergo anima Christi per scientiam beatam
non cognovit tot objecta. Probatur se­
quela : quia ad cognoscendum per scientiam
beatam aliquod objectum in Deo requiritur
aliquod lumen, et ad cognoscendum plura
requiritur majus lumen : ergo proportio­
nabiliter ascendendo, ut cognoscantur in­
finita, necessarium est lumen simpliciter
infinitum : sed Deus per scientiam visio­
nis cognoscit infinita : ergo si anima

Christi per scientiam beatam cognovit
omnia, quæ Deu» attingit per scientiam
visioni»; sequitur scientiam animæ Christi
fuisse infinitam simpliciter.
Ad argumentum respondetur negando Argamenti
sequelam : quamvis enim aliqui non repu­ solutio.
tent inconveniens illam admittere, eo quod
increata visionis scientia sub hac expres­
sione. solum dicat vel creaturas in obliquo,
vel respectum rationis, vel terminationem
ad illas , quæ omnia non repugnat ab in­
tellectu creato comprehendi : nihilominus
contraria sententia negans possibilem esse
comprehensionem scientiæ visionis est
longe probabilior. Quoniam licet scientia
visionis ex parte obliqui, sive connotati
illa præcise importet ; tamen in recto et
formaliter est attributum scientiæ increatæ,
et quid divinum, et necessarium in essendo, ut agentes de actu libero Dei dixi­
mus tract. 4, disp. 7, dub. 7. Unde sicut
implicat creaturam comprehendere alia
prædicata diviua ; sic implicat, quod com­
prehendat increatam scientiam visionis.
Ad probationem autem sequelæ, relictis
pluribus dicendi modis (tres ex Suario re­
fert Godoi, et refellit ubi supra a num.
126, et alios tres addit ipse), respondetur
conformiter ad ea, quæ diximus disp. præ­
ced. num. 67, et in hac disp. num. 33,
concedendo antecedens, et negando conse­
quentiam. Et ratio disparitatis est duplex :
prima, quod anima Christi per scientiam
beatam non attingit aliquando existentia
quatenus talia ex vi penetrationis essentiæ,
vel scientiæ divinæ ; sed præcise ex vi or­
dinationis Dei libere manifestantis sua de­
creta, prout vult : unde minimum lumen
gloriæ sufficeret, accedente Dei ordina­
tione, ad videndum cuncta, quæ Deus scit
scientia visionis : ad comprehensionem
autem objecti requiritur ejus penetratio ex
vi luminis, et cognitionis : unde licet
anima Christi per scientiam beatam co­
gnoscat omnia, ad quæ Deus extendit
scientiam visionis, non sequitur, quod ta­
lem scientiam comprehendat. Cæterum
creaturae possibiles cognoscuntur in divina
essentia sicut in causa, et non ex sola or­
dinatione Dei, sed ex vi penetrationis ejus­
dem, sicut principii, in quo continentur :
quare si anima Christi per scientiam bea­
tam omnes creaturas possibiles in Deo co­
gnosceret, non posset non ipsum in ratione
causæ penetrare, virtutemque ejus produc­
tivam cognoscibiliter exhaurire : atque ideo
ipsum comprehenderet, ut ostendemus dub.

H6

DE INCA K NATION E.

pra'ced. § 2. Alia ratio disparitatis est (potestquead prawdentem reduci), quod termi­
nus adæqaatus virtutis divinæ, et scientia;
simplicis intelligentiæ non solum in actu,
sed etiam in potentia, el absolute sunt
omnes creatura' possibiles : quia Deus nec
actu, nec virtute potest in plura, quam
in omnes creaturas possibiles : quocirca
si cognitio creata cognosceret ( saltem in
ipso Deo) omnes creaturas possibiles, co­
gnosceret quidquid potest Deus; atque
ideo ejus potentiam, et scientiam simplicis
intelligentiæ circumquaque complecteretur,
ambiret, atque comprehenderet. Divina
autem visionis scientia licet de facto sub
hac expressione non se extendat actu.
nisi ad creaturas aliquando existentes,
quarum multitudinem Deus libere decre­
vit : nihilominus ipsa invariant existens
potest ad plures alias se extendere, ad
ipsasque extenderetur, si essent futurae.
Quare licot anima Christi per scientiam
beatam attingat omnes creaturas, quas in­
creata visionis scientia intuetur ; adhuc
nihilominus illam non comprehendit, aut
cognoscibili ter exhaurit : quia etsi videat
omnia, ad quæ de facto se extendit ; tamen
non cognoscit omnia, ad quæ se potest ex­
tendere, et attingit, quantum est de se :
quod tamen ad comprehensionem requi­
rebatur. Et si cognitio animæ Christi ad
plura se extenderet, quæ de facto non
attingit, eo ipso saltem individualiter va­
riaretur, ut non obscure cunstat ex dictis
num. 32.
Diluitur
Ad confirmationem negamus sequelam.
confir­
matio. Cujus probatio non urget suppositis, quæ
diximus num. 33, quoniam quod anima
Christi attingat per scientiam beatam, quæ
Deus cognoscit per scientiam visionis, non
provenit ex majori penetratione essentiæ,
vel virtutis divinæ, quæ evinceret majus
augmentum in lumine : sed supposito
quovis lumine etiam remisso, provenit ex
libera ordinatione Dei dirigentis suos con­
ceptus, aut manifestantis sua decreta, at­
que in eis creaturas futuras. Et in hoc sensu
distinguendo præmissas probationis, ne­
gamus absolute ultimam consequentiam :
quia licet ad videndum plura ex vi pene­
trationis causæ requiratur majus lumen,
non tamen ad cognoscendum p.lura, aut
etiam infinita non ex vi penetrationis, sed
propter Dei directionem, et ordinationem
ad intellectum creatum.
Replica.
42. Sed replicabis adversus utramque
responsionem : nam ex sententia D.

Thom. tanto porfoctius quilibet beatus o
Deum videt, quanto plura in eo videt sive
existentia, sive possibilia. Unde 1 parte,
art. 8, inquit : Horum, quæ
quæst
Deus facit, vel facere potest, tanto aliquis
intellectus plura cognoscit, quanto perfectius
Deum videt. Et iu pries, art. 2 ait : Unus­
quisque intellectus creatus in Verbo agnoscit
non quidem omnia simpliciter, sed tanto
plura, quanto perfectius videt Verbum,
Nulli tamen intellectui beato deest, quin
cognoscat in Verbo omnia, quæ ad ipsum
spectant. Quibus, et aliis locis eam gene­
ralem regulam statuit absque distinctione
a nobis addita inter aliquando existentia,
et mere possibilia. Ergo ex quorumcum­
que cognitione, si plura sunt, arguitur
major perfectio in cognitione. Et conse­
quenter cum concedamus animam Christi
per scientiam beatam cognovisse infinita;
sequitur, quod talis scientia infinita sim­
pliciter fuerit.
Respondetur persistendo in doctrina Sitis'»,
hactenus tradita, et simul admittendo re­ lw.
gulam D. Thom. traditam, quæ etiam
circa aliquando existentia verissima est,
sed nostræ doctrinæ non præjudicat. Ad
cujus majorem intelligentiam observan­
dum est visionem beatificam, sive cogni­
tionem in Verbo, existentium aliquando,
aut futurorum, dupliciter considerari posse :
primo quatenus attingit illa quidditative,
et corresponde! .scientiæ increata; simpli­
cis intelligentiæ : secundo quatenus attin­
git ut existentia, sive quoad an est, et
corresponde! scientiæ increatæ visionis.
Et quidem si accipiatur primo modo; plu­
rium existentium cognitio arguit majorem
perfectionem in cognitione, sicut et co­
gnitio plurium possibilium : quia in præ­
dicta consideratione tam existentia, quam
possibilia attinguntur quidditative, et ex
vi penetrationis divinæ essentiæ, in qua
sicut in causa continentur. Et in hoc sensu
loquitur D. Thom, locis relatis. Sed si
accipiatur secundo modo, excessum per­
fectionis in cognitione non evincit : nam
supposita quidditativa rerum cognitione,
quod videantur ut futura, aut existentia,
non fit ex vi penetrationis causæ, nec ex
augmento luminis, sed ex sola ordinatione
Dei revelantis, ac dirigentis sua decreta
ad intellectum creatum. Unde ex eo, quod
anima Christi per scientiam beatam videat
infinita objecta ut existentia, et in hoc
excedat infinite alios beatos, sic exigente
universaliori Christi statu, et dignitate;
non

DISP. XVIII, DUP. IL
non tamen inde infertur, quod talis scien­
tia sit simpliciter infinita in se ipsa, ct
subjective .· quia vol minimum lumen
gloriie sufficeret ad ea infinita secundum
prædictam considerationem videnda, connolamlo ordinationem, sive directionem
Doi ex parte objecti, ut supra explicui­
mus.
EiwJi- 43, Cæterum quia replica posset applicari hujusmodi objectis quandoque exietentibus, et multitudine infinitis, ut co­
gnoscuntur quidditative, ct ih vi penetra­
tionis divinæ essentiæ juxta doctrinam
immediate pnemissam ; unde colligi vide­
tur scientiam beatam animæ Christi esse
simpliciter infinitam : addendum ulterius
est id non inferri. Quoniam attingendo
quidditative cuncta aliquando existentia
non cognoscit alia genera, aliasve rerum
species, quam quæ de facto pertinent ad
hoc Universum, et etiam cognoscuntur ab
omninus beatis. Et quantum ad hoc Chris­
tus, et omnes beati sunt æquales, servata
inæqûalitate luminum in ordine ad plura,
vel pauciora objecta ex possibilibus, ut
diximus tract. 2, disp. 7, dub. 4, num.
48. Unde sicut aliorum scientia non est
simpliciter infinita ob determinatam per­
fectionem essentialem objecti; sic etiam
nec scientia Christi ad prædicta se exten­
dens est infinita simpliciter. Interest ta­
men discriminis, quod ex generibus, et
speciebus hujus Universi plura individua
pertinent ad statum alicujus beati, et pau­
ciora ad statum alterius juxta diversa eo­
rum officia, vel dignitates : et in hoc sunt
inæquales ob differentem extensionem ad
plura, vel pauciora individua Universi,
aliquando existentia, vel futura. Sed scien­
tia beata animæ Christi se extendit ad om­
nia quandoque existentia : quia omnia
pertinent ad ejus statum, ut supra dixi­
mus num. 27. Et ex hac parte excedit
infinite visiones aliorum beatorum, attin­
gendo scilicet majorem infinite multitudi­
nem individuorum, quam alii attingant.
Inde vero non colligitur, quod sit infinita
simpliciter in se subjective, et ex parte lu­
minis : quoniam infinita illa multitudo
individuorum (et non sunt de genere subs·
tantiæ, sed accidentis, ut supra vidimus
num. 34), continetur sub determinata,
et finita perfectione tam generum, quam
specienim hujus Universi, quorum indivi­
dua sunt. Nec plus luminis requiritur
ad cognoscendum v. g. infinitas cogitatio­
nes futuras, quam desideratur ad cognos-

cendtim quidditative speciem cogitationis,
sub qua continentur, sed supposito lumine
requisito ad cognoscendum speciem, suf­
ficit revelatio Dei, sive ordinatio manifes­
tans illa individua ut futura. Unde ex vi
hujus minime arguitur lumen gloriae in
Christo esse subjective majus, et multo
minus esse simpliciter infinitum. Sed ma­
jor ejus excessus pensari debet per habitu­
dinem ad plures species possibiles in Verbo
cognitas : et si cognosceret omnes, esset
simpliciter infinitum, Deumque compre­
henderet : ideoque negamus ipsi talem ex­
tensionem, ne concedamus ea inconve­
nientia, et impossibilia, ut constat ex dic­
tis dub. præced.
Unde (ut obiter aliam doctrinam D. Major
Tho. in his articulis explicatam relinqua- eUsi,-'°·
mus) facile admittimus animam Christi per
scientiam beatam cognovisse omnia ali­
quando existentia quoad an est, et non so­
lum quidditative, verum etiam comprehen­
sive; atque ideo in qualibet creatura a se
cognita vidisse omnia, quæ fuerunt in po­
tentia talis creaturæ et in quampluribus
erant infinita : idemque dicendum esse de
creaturis, sive speciebus mere possibilibus,
quas quidditative, et simplici intelligentia
cognovit : cuncta enim hæc attigit com­
prehensive, et consequenter penetrando
omnes effectus, sive finitos, sive infinitos,
in eis objectis sicut in causa contentos.
Sic colligitur evidenter ex D. Thom. D.Thcm
art. 2, ubi agens de possibilibus ait : Ho­
rum autem quadam sunt in sola potentia
divina : el hujusmodi non omnia cognoscit
in Verbo anima Christi. Hoc enim esset
comprehendere omnia, quæ Deus potest fa­
cere : quod esset comprehendere divinam
virtutem, et per consequens divinam essen­
tiam. Virtus enim quælibet cognoscitur per
cognitionem omnium in quæ potest. Quadam
vero sunt non solum in potentia divina, sed
etiam in potentia creaturæ : el hujusmodi
omnia scit anima Christi in Verbo. Com­
prehendit enim in Verbo omnis creaturæ
essentiam (intellige creaturæ, quam videt
in Verbo, et non est omnis creatura pos­
sibilis, ut liquet ex his, quæ immediate
dixerat), el per consequens potentiam, el
virtutem, el omnia, quæ sunt in potentia
creaturæ. Et art. 3 addit : Quantum vero
ad alium modum sciendi (nempe non entia in
actu, sed possibilia), anima Christi in Verbo
scit infinita : scii enim,
dictum est, om­
nia quæ sunt in potentia creaturæ. Unde
cum in potentia creaturæ sint infinita, per

118

DE INCARNATIONE.

hunc modum scit infinita, quasi quadam
scientia simplicis intelligcntix quia futura
non sunt), non nutem scientia visionis. Et
in rosp. ad I subjungit : Swul materialia
possunt accipi ab intellectu immalerialiter,
et mulla unite : ita infinita possunt accipi
ab intellectu non per modum infiniti, sed
quasi finite : ut sic ea, qux sunt in se ipsis
infinita, sint ab intellectu cognoscentis finita.
Et hoc modo anima Christi scit infinita, in
quantum scilicet ea non discurrendo per
singula (quo modo infinitum dicitur impcrtransibile’ sed in aliquo uno, puta fn
aliqua creatura, in cujus potentia existant
infinita, et principaliter in ipso Verbo. Hæc
omnia D. Thom. ex quibus colligitur,
quod anima Christi in illis generibus, aut
speciebus ereaturarum vel præcise possi­
bilium, vel aliquando etiam existentium,
quas de facto cognoscit, penetrat, et com­
prehensive attingit omnes illarum effectus,
qui respectu aliquarum sunt in multitu­
dine simpliciter infiniti. Et nihilominus
ejus cognitio infinita simpliciter non est.
nec petit lumen simpliciter infinitum :
quia tota illa infinita collectio, sive mul­
titudo effectuum continetur sub determi­
nata perfectione generis, aut speciei, quo­
rum sunt effectus, aut individua. Quocirca
lumen gloriæ sufficiens ad videndum
quamlibet speciem creatam, sufficit ad vi­
dendum ejus individua : et quod sufficit ad
videndum creaturam, sufficiens etiam est
ad cognoscendum ejus effectus. Cum igi­
tur ad videndum quamlibet creaturam in
Verbo sufficiat lumen gloriæ finitum ; idem
lumen sufficiet ad videndum in Verbo
cunctos ejusdem creaturæ effectus, licet
infiniti sint. Idque de facto contigit in
anima Christi, ut ejus dignitas, et status
exigebant. Idemque 'servata proportionate
extensione objectorum), dici potest de aliis
beatis.
Tj^‘uum
44. Arguitur tertio : quia Deus per
mentum, scientiam visionis cognovit actus liberos
Christi futuros : sed anima Christi per
scientiam beatam non vidit hujusmoii ac­
tus : ergo falsum est, quod anima Christi
per scientiam beatam cognoverit omnia,
quæ Deus cognoscit scientia visionis. Ma­
jor et consequentia patent. Minor autem
suadetur : quia si anima Christi per scien­
tiam beatam cognovisset suos actus libe­
ros futuros ; unum ex duobus necessario
inferretur, nempe vel illam scientiam posse
falli, vel Christum tali scientia supposita,
non esse liberum in eliciendo illos actus :

utrumque autem est absurdum : ergo ail
illud vitandum dicendum est iinimain
Christi per scientiam beatam non cogno­
visse suos actus futuros. Probatur se­
quela : nam supposita tali scientia, vel
Christus posset non elicere tales actus, vel
non posset eos non elicere ? Si dicatur pri­
mum : sequitur posse propriam scientiam
beatam falsificare : nam quod facit actus
actu, facit potentia possitiliter : si autem
non eliceret, falsificaret eam scientiam ;
ergo si potest non elicere, potest illam
falsificare
autem eligatur secundum :
plane infertur Christum non elicere libero
tales actus quia ad operandum libere re­
quiritur potestas ad oppositum : ergo si
Christus, supposita propria scientia beata
futurorum actuum, non potest non illos
elicere ; sequitur, quod eos libere non eli­
ciat, sed necessario.
Respondetur hoc argumentum (cujus vi- Seta,
res aliis confirmationibus non magis pro?
movemus ob immediate dicenda) non im­
pugnare nostram assertionem specialiter,
sed continere generalem difficultatem ab
-i
omnibus diluendam. Nam quidquid sit de
scientia beata; certum est apud omnes,
quod anima Christi per aliquam cognitio­
nem certam, et infallibilem cognoverit
plures actus suos liberos, et futuros, illosque prænuntiaverit, ut constat Luc. 18 : Lwzll
Ecce ascendimus Jcrosolymam, et consumma­
buntur omnia, qux scripta sunt per Pro­
phetas de Filio hominis : tradetur enim
gentibus, et illudetur, et flagellabitur, et
conspuetur : et postquam flagellaverint, oc­
cident eum, et tertia dic resurget. Ubi
simile poterit formari argumentum : nam
posita hac præscientia. et prophetia, vel
Christus potuit non ascendere, et non
mori : et sic sequitur, quod potuerit scien­
tiam, et prophetiam falsificare. Vel non
poterat non ascendere, et non mori : et
ita infertur, quod non libere, sed neces­
sario ascenderit, et se tradiderit occisori­
bus. Idem etiam argumentum formabitur
de præscientia increata : idem dc assensu
fidei, quam Petrus elicuit, aut saltem eli­
cere potuit, et debuit assentiens Cbristo
prænuntianti sibi trinam futuram negatio­
nem. Ad argumentum itaque ideo generali
respondetur communi et vera solutione,
quod posita præscientia infallibili (quacum­
que illa sit), futurorum actuum, poterat
Christus illos non elicere in sensu diviso,
et potestate antecedenti, quæ respicit ex­
trema libertatis secundum se, et præscindendo

DISP. XVIII, DUR. 11.

■

dentio n circunslanliis accidentalibus, qua­
lis est pra-scientiu* conjunctio : et hæc
potentia sufficit, ut Christus libero elicuerit
talos operationes. Sed posita præscientia
illa, non poterat Christus non elicere actus
prævisos in sensu composito et potestate
consequenti, quæ respicit objectum non
prajeisive, sed conjunctim ad omnes cir­
cumstantias hic, et nunc accidenta!iter oc­
currentes, utost præscientia futuri eventus :
et hæc impotentia sufficit ad vitandum,
quod scientia Christi falsificetur, aut falslficari possit, ut declarari valet juxta com­
munem D. Augustini, D. Thomæ, et dis­
cipulorum doctrinam de præscientia Dei,
de decretis Dei absolutis independentibus
a scientia media, et auxiliis ab intrinseco
efficacibus. Recolat Lector, quæ de hac
materia fuse scripsimus tract. 4, disp. 10
per totam, et specialiter dub. 5 et 6, et
tract. 14, disp. 7 per totam, et specialiter
dub. 4, § 13, cum seq. ubi dissolutas
reperiet replicas, quæ datæ responsioni
possunt opponi.
Mfe 45. Sed unam, quæ magis specialiter
attingit præsentem materiam, non dissi­
mulabimus : nam licet ea, quæ dicuntur
de sensu diviso, et composito, et de po­
tentia antecedenti, et consequenti, recte
applicentur aliquibus requisitis, quæ ad
operationem liberam non comparantur
per modum principii, vel actus primi, sed
solum per modum motionis, aut conjunc­
tionis, ut in auxiliis efficacibus contingit :
Umen applicari non potest illis requisitis,
qute se tenent ex parte actus primi, ipsumque constituunt : nam de ratione
agentis liberi est, quod possit utrumque
libertatis extremum conjungere, compooereque cum àctu primo : unde quia
auxilium præcise sufficiens perlinet solum
adactum primum, implicatorium est auxi­
lium præcise sufficiens, quod componi non
I
possit tam cum assensu, quam cum disI
sensu, et consequenter, quod frustrari non
I
valeat, et ab effectu impediri. Sed actus
i
scientiæ visionis constituit actum primum
ad plures actus liberos futuros, præsertim
adactum charitatis ut liberum : nam cum
I
voluntas sit potentia cæca, necessario in
suis operationibus supponit propositionem
i
objecti : et pro actu amoris nullus aptior
actus proponens in Christo assignari valet,
quam visio Dei. Ergo ut Christus libere
eliceret actum amoris, et similes, debuit
posse componere tam prædictos actus,
quam eorum omissiones cum visione Dei

119

repræsentante (juxta nostram sententiam)
eosdem actus futuros. Ergo e contrario si
Christus non potuit ponere omissionem
actus in sensu composito visionis; sive
(et in idem redit) non potuit, conjungere
omissionem actus futuri cum ejusdem
prævi.sionc per scientiam beatam, ut ar­
gumento respondimus : sequitur quod
Christus non elicuerit libere talem acturn,
et quod prævisio actus futuri impedierit
Christi libertatem.
Respondetur hanc replicam vel nihil con- Recon­
cludere, vel continere (sicut et argumen- Sl0,
tum) difficultatem communem ab omnibus
superandam. Nam si ad actus, quos Chris­
tus elicuit, non fuit necessaria eorum
prævisio per scientiam beatam ; profecto
negata majori, evanescit objectionis diffi­
cultas. Si vero fuit necessaria illa prævi­
sio, ut objiciens supponit, et probare ni­
titur; non impugnat specialiter doctrinam
nostram, nec ab ejus principiis"procedit :
quocirca ab ipso objiciente dilui debet.
Dupliciter autem dissolvitur : primo ne­
gando majorem, quæ in ea universalitate,
quam præ se fert, est falsa : nam licet ad
agendum libere requiratur potestas con­
jungendi utrumque libertatis extremum
cum actu primo per modum suppositi,
aut potentiæ; non tamen cum actu primo
per modum virtutis tam supposito, quam
potentiæ superadditæ ad unum tantum
extremum, puta ad amorem. Nam (ut alia
exempla modo omittamus, quæ expendimus
tract. 14, disp. 7, dub, 4, § 7, et alibi), ad
eliciendum actum charitatis requiritur
gratia sanctificans, ut ostendimus tract. 15,
disp. 2, dub. 6, § 5, cum seq. quæ tamen
gratia inconjungibilis est cum omissione
libera, et peccaminosa actus amoris præcepti, ut statuimus in eisdem tract, et
disp. dub. 3 et 4; similiter ad primam
volitionem liberam requiritur ex parte
actus primi aliquod judicium proponens,
regulans, et imperans talem volitionem :
et tamen prædictum judicium est incompossibile cum omissione talis volitionis, ut constat ex dictis tract. 7,
disp. 11, dub. unico, num. 20 et 23, et
tract. 10, disp. 2, dub. 1, num. 14. Et
ratio disparitatis quantum ad id , quod
replica petit, est : quoniam actus primus
per modum suppositi, vel potentiæ præstat
potestatem ad utrumque libertatis extre­
mum, estque actus primus respectu utriusque : quocirca debet esse talis conditionis,
ut valeat unicuique conjungi. Cæterum

DE INCARNATIONE.

Alia
solalio

actus primus per modum virtutis non
dat facultatem ad utramque extremum,
sed ad unum præcise, relinquendo, et
connocando potestatem. quam subjec
subjec-­
tum ex se habet ad aliud, ut constat in
gratia dante facultatem ad amorem charitatis, non vero ad omissionem ipsi
qppositam : undo actus primus per modum
virtutis non debet esse conjungibilis eum
utroque libertatis extremo; sed conjungi­
tur uni, relinquendo in subjecto potesta­
tem, qnam ex se habet ad aliud. Et sic.
contingeret, admisso etiam, quod præscientia actus futuri habuisset in Christo
rationem actus primi in ordine ad talem
actum : quia non esset actus primus per
modum suppositi, aut potentiæ, sed solum
ad instar virtutis determinat® ad unam
operationem, et relinquentis, ac permit­
tentis in subjecto potestatem ad oppositum,
ut satis· ex se liquet.
Secundo, et melius pro qualitate ma­
teri® (quæ plura non petit), dissolvitur
objectio negando minorem : etenim licet
in Christo visio Dei se habuerit ut actus
primus ad eliciendum actum cbaritatis
liberum, quatenus manifestavit utrumque
libertatis extremum cum indifferentia (ut
ipsa objectio debet supponere), tamen non
habuit rationem actus primi, quatenus
cognovit, et praescivit amorem futurum,
et aliquando existentem ; quia ad talem
amorem nec secundum se, nec ut liberum
necessaria est illa prævisio, ut in nobis
salis apparet. Quamvis autem omissio
actus futuri, et praevisi in Christo non sit
conjungibilis cum visione Dei, quatenus
futurum actum praevidit ut supra dixi­
mus; alias illa scientia fuisset fallibilis :
nihilominus talis omissio conjungibilis
fuit cum eadem visione, quatenus praecise
proposuit indilTerenter objectum, sive ex­
trema libertatis ; nam ita accepta non
aliud importavit, quam alia indifferens
propositio, nec habuit essentialem con­
nexionem cum aliquo extremo determi­
nato. Unde visio Dei, quatenus prævisio
actus faturi, quomodo est inconjungibilis
ejus opposito, non habuit rationem actus
primi; et eadem visio, quatenus exercuit
rationem actus primi per modum nun
prævisionis, sed simplicis propositionis
objecti, conjungibilis fuit cum omissione
actus futuri. Quare nihil in ea visione, et
prævisione fuit, quod impediret libertatem
Christi in eliciendo actus praevisos. Vi­
deatur Godoi disp. cit. a num. 158, ubi

;

1

utramquo praemissam responsionem am­
plectitur. Sed plura addemus inira disp.
26, dub. 1 , agentes de Christi merito,
et disp. 5, dub. 2 et 5, agentes de ejus
impeccabilitato.
16. Arguitur quarto : nam unnm ex
objectis, quæ Deus cognoscit scientia vi- irp*
sion is , est ipsa visio beatilica animæ
Christi : sed anima Christi per scientiam
beatam non cognovit suam visionem :
ergo anima Christi per scientiam beatam
non cognovit omnia, quæ Deus cognoscit
scientia visionis. Major, et consequentia
patent. Minor autem suadetur : quia ob­
jectum est prius sua cognitione, prioritate
naturæ; siquidem illam mensurat, et speciiicat : sed visio animæ Christi nequit
se ipsam praecedere, cum a se non distin­
guatur : ergo non potuit esse objectum a
se cognitum : atque ideo anima Christi
per scientiam beatam non cognovit suam
visionem.
Confirmatur primo : quoniam si visio Cak·
animæ Christi se ipsam ut objectum atti­ aux!.
gisset; pariter cognovisset suam durationem, et judicaret se duraturam in æternum : consequens est falsum : ergo et
antecedens. Probatur minor : quia visioni
beatificæ convenit essentialiter veritas :
ergo si videret se duraturam in æternum,
deberet essentialiter durare, essetque es­
sentialiter indestructibilis : at certum est,
quod Deus potest illam destruere sola ces­
satione concursus conservativi ; atque ideo
quod visio non est essentialiter indestruc­
tibilis : ergo falsum est quod anima Christi
per visionem beatam cognoscat suam durationem, et quod in æternum perma­
neat.
Confirmatur secundo : nam in Christo Setiuii
datur cognitio reflexa visionis beatific®,
elic.la a scientia per se infusa, et cognos­
cente extra Verbum : et talis cognitio re­
flexa cognoscitur a Deo per scientiam vi­
sionis ; sed anima Christi per scientiam
beatam non attigit hujusmodi reflexam sui
cognitionem : ergo anima Christi per scien­
tiam beatam non cognoscit omnia objecta,
quæ Deus cognoscit per scientiam visionis.
Probatur minor : quia impossibilis est
mutua inter duo causalitas in eodem ge­
nere causæ : sed si anima Christi per vi­
sionem beatam attigisset inflexam sui
cognitionem, daretur mutua hujusmodi
causalitas, et dependentia ; siquidem visio
■beata dependeret a reflexa sui cognitione
sicut ab objecto cognito; et rursas reflexa
illa
I

DISP. XVIII, DUB. II.

illa cognitio dependeret a visione beatilica
sicut ab objecto cognito : atque ideo se
mutuo specilicarent : ergo anima Christi
per scientiam beatam non potuit attingere
reflexam sui cognitionem.
Tttlil.
Confirmatur tertio, quia objectum notitiæ
intuilivte, qualis est visio beatilica, debet
esse prius, quam ipsa notitia : ergo ut
visio beatilica attingeret omnia objecta, ad
quæ terminatur increata Dei visio, deberet
illa objecta supponere, et decerni post ta­
lia objecta : atqui Deus non omnia de­
crevit ante decretum visionis beatificae
animæ Christi : ergo hujusmodi anima
non potuit per scientiam beatam videre
omnia objecta, quæ Deus cognoscit scientia
visionis. Minor subsumpta probatur, tum
generaliter, quia nulla est ratio, utdicamus
Deum decrevisse visionem anima? Christi
post omnia alia objecta. Tum specialiter
in peccatis : quia impossibile apparet,
quod Deus prius decreverit visionem pecca­
torum, quam eorum permissionem : si
enim Deus antecedenter ad permissionem
peccatorum vellet efficaciter eorum visio­
nem, vellet virtualiter ipsa peccata, sine'
quibus repugnat eorum visio. His, et aliis
minoris ponderis moventur Lugo, et
Moncæus relati num. 37, ut visionem
animæ Christi non extendant ad peculiaria,
et non pauca objecta, quæ Deus cognoscit
scientia visionis.
Octi- 47 Sed levia sunt hæc, ut tam communi assertioni præjudicent. Ad argumen­
tum itaque negamus minorem, quæ est
evidenter falsa : sicut enim quilibet beatus
ridendo Deum cognoscit se esse beatum,
sic etiam cognoscit se Deum videre; atque
ideo cognoscit suam visionem existentem,
et exercitam. Ad minoris autem probatio­
nem dicendum est, quod licet visio nequeat
esse objectum primarium sui, et cognitum
in se ipso; bene tamen potest esse objec­
tum secundarium, et cognitum in alio,
i
nempe in divina essentia ut immediatius,
J
et per se visa : nam eo ipso, quod se ita
!
attingat, non habet rationem objecti spe,
ciGcantis, nec subinde distinguitur a se
ipsa. Et profecto, quidquid fuerit de at­
tingentia visionis ut existentis, negari non
I
potest, quod videns Deum valeat ex hoc
k
ipso videre possibilitatem visionis Dei,
atque ideo attingere visionem ut possibilem
ifal· obi occurrit eadem, si quæ est, difficultas :
et eodem modo dissolvitur.
'*n
Ad primam confirmationem concedimus
aqnelam, et negamus minorem. Cujus
«It­

is

121

probatio nullius momenti est : nam ut
diximus tract. 17, disp. 2, dub. 2, num.
53 , visio beatifica eo modo cognoscit
suarn durationem, quo duralio ipsi con­
venit ; hæc autem convenit illi non essen­
tialiter, sed connaturaliter : et sic visio
dictatae connaturaliter duraturam in æternuin. Hoc autem judicium, aut repraesen­
tatio nullo modo falsificatur : nam licet
immediate destructio visionis succedat,
non convenit ipsi connaturaliter, sed prae­
ter id, quod ejus natura exigebat : unde ’
primum judicium, et repraesentatio fuerunt
veritatis æternæ. An autem visio duratura
sil re ipsa in æternum, nec ne? beatus
minime judicabit, nisi prius videat decre­
tum Dei circa hoc ; et per illud videat du­
rationem absolutam , et æternam ; licet
cessatio visionis sit possibilis secundum se,
non tamen in sensu composito, et potes­
tate consequenti. Unde dictamen visionis
nec falsificabitur aliquando, nec falsificabile est.
Ad secundam respondetur negando mi- satisGt
norem. Ad cujus probationem . omissa sccnn(1æ·
majori, neganda est minor ; quam non
evincunt insert® ei probationes : nam co­
gnitio reflexa visionis beatificæ elicita per
scientiam infusam, respicit visionem tanquam objectum primarium, et ab illa su­
binde specificatur. Gæ’.erum visio beatifica
illam reflexam sui cognitionem attingens
non respicit illam tanquam objectum pri­
marium, a quo specificetur ; cum visio a
solo Deo viso capiat speciem sicut ab ob­
jecto primario. Unde praecluditur locus
mutuæ causalitati in genere causæ specificantis inter praedictas cognitiones.
Ad tertiam confirmationem negamus Diluitur
majorem ; quia ad notitiam inluitivam non tertia.
requiritur, quod objectum ejus sit illa
prius prioritate in quo, Vel a quo : sed
sufficit, quod (suppositis aliis conditioni­
bus), coexistât physice cognitioni in eodem
momento, vel signo in quo : nam eo ipso
potest terminare sui in tuitionem. Sic no­
titia, ex qua Verbum divinum procedit,
est intuitiva ejusdem Verbi, et Spiritus
Sancti : et tamen Verbum, et Spiritus
Sanctus non praecedunt eam notitiam , sed
potius eam subsequuntur origine : quia
satis est, ut intuitionem terminet, quod
sint in eodem signo, et duratione indivisi­
bili æternitalis, ut fuse ostendimus tract.
6, disp. 12, dub. 1, § 9. Sic etiam scientia
practica, qua Deus creaturas efficit, est
illarum intuitiva ; quas tamen non suppo-

0E INCARNATIONE.
1. Qua- 1). Tho. tradit in hoc art. satis
» it sed habet physice coexistantes . Undo ■
evidentia sufll, colligunturque ex aliis a
ex eo. quod visio animæ Christi præsupnobis alibi ex professo traditis : unde opus
ponatur ad plura objecta ; non sequitur
quod non fuerit intuitiva eorum cognitio
non est ilia in speciali dub. discutero ; sed
satis enim ad hoc est, quod (suppositi:
satis erit aliqua principaliora adnolarc.
aliis conditionibus) omnibus objectis, quæ | Conclusio igitur est animam Christi clarius
præ omnibus creaturis videro Dei essen­
Deus videt, in æternitate coexistât.
tiam. Quæ assertio est de tide, ut plane Awevincit testimonium Apost. ad Ephes, 1,‘!4$
ARTICULES IV.
ut optime expendit D. Thom. in arg. «d
Γ/rfcrn iwiMiâ Ciriiti ptrfaHw rident FffÀsizt. tiro
contra : nam affirmat Apost. Deum cons­
dïtim fitcoliM
oh: reo!orat
tituisse Christum ad dexteram suam in ca·
Ad qsirom sic proceditor. Videtur quod actnn Cbrû’i
testibus supra omnem principatum, cl po­
non pnfeetiis tideit Verbum quin quæ'ibet alla creaturi.
testatem, et virtutem, ei dominationem, el
Pnfertio caira eogcitionis eM fecundum medium cvfiwceBdi : jient perfectior est cr-gnilio. q.æ bibetur
omne, nomen, quod nominatur non solum in
per medium Sjllagisiti demon-trativi, quam tiuæ habetor
hoc sxculo, sed etiam in futuro. Ex quibus
ter medium syllogismi dialectici ; sed omnes beati rident
Verbum Immediate per ipsam.dni&am essentiam; ut in
liquet animam Christi in beatitudine, seu
1 p. dictum c-t. Ergo anima Chn?ti oou {erfectius vi­
cœlesti gloria esse superiorem omnibus
det Verbum, quam quælibel alia creatura.
Præterea. Perfectio risionis non excedit potentiam vi­
creaturis. Supériorités autem in gloria,
sitant, sed polentis rationalis animæ, qiali* est anima
seu beatitudine attenditur penes perfectio­
Christi, est infra potentiam intelleetnam Angeli, ut palet
per Dion. 1, eae. Cil. hier. Krgo anima Christi non
rem, sive clariorem visionem Dei. Ergo
perfectius videt Verbum quam Angeli.
anima Christi clarius, et perfectius Deum
Pr.cterea. Deus in infinitum perfectius vidd Verbum
suum, quam anima Christi. Sunt ergo infiniti gradus
videt, quam omnis alia creatura. Deinde
medii possibiles, inter modum, quo Dess ridet Verbum
probatur ratione D. Tho. nam major cla­
suum, et inter modum, quo anima Christi videt ipsum.
Ergo non est asserendum, quoi anima Christi perfectius
ritas visionis desumitur ex abundantiori
rideat Verbum vel essentiam divinam, quælibet alia crea­
lumine gloriæ : hoc enim influit necessa­
tura.
Sed contra est, quod Apost. dcil ad Ephes. 1, quod
rio, et agit secundum ultimum posse :
Deu-, constituit Christum ad dexteram suam in eœlestibus
atqui anima Christi habet majus, sive in­
supra omnem principatum, et potestatem, et virtutem, et '
tensius gloriæ lumen, quam omnis alia
dominationem, et omne nomen quod nominator, non
solam in hoe sæcnlo, red etiam in fututo : sed in illa
creatura ; siquidem immediatius, et pro­
cœlesli gloria tanto aliquis est superior, quanto perfec­
ximius præ omnibus creaturis conjungitur
tius cognoscit Deum : ergo animi Christi perfectius videt
Deum, quam quiris alia creatura.
Verbo, a quo lumen derivatur, juxta illud
Respondeo dicendum, quod visio divinas essentias con­
venit omnibus beatis, secundum participationem luminis
Eccles. 1 : Fons sapientis Verbum Dei in Etdesl
derivati in eos a fonte verbi Dei ; secundam illud Eccles.
excelsis : ergo clarius præ omnibus Deum
1. Fons sapienti», verbum Dei in excelsis. Huic autem
videt.
Verbo Dei propinquius conjungitur animi Christi, quæ
est unita Verbo iu persona, quam quavis aha creatura ;
Quod ampliare, et magis confirmare va­ Mipiet ideo plenius recipit influentiam luminis, in quo Deus
lldl
lemus ex alibi dictis, disp. 15, dub. unico, beatiUvidetur ab ipso Verbo, quam quæcuroque alia creatura ; et
ideo pro caderis creaturis perfectius videt ipsam primam
j? ! : nam lumen gloriæ, cum sit virtus diol'
veritatem, qui est Dei cssentii. Unde dicitur Joan. 1 :
proxima gratiae habitualis, eidem in quan­ CnnsûVidimus gii riatn ejus, quasi unigeniti a Patre, plenum
non solum gratia·, sed etiam veritati.*.
titate commensuratur : sed gratia habitua­
Ad primum ergo dicend m, quod perfectio cognitionis, ‘
lis Christi est longe major, quam gratia
3 naulum est ex parte cogniti, attenditur secundum me­
sura : sed quantum est tx parte cognoscentis, attenditur
habitualis cujuscmnque creaturæ, ut eo
serandum potentium vel habitum : et inde est, quod
loco ostendimus : ergo lumen gloriæ in
etiam inter homines per unum medium, unus perfectius
cognoscit aliquam conclusionem, quam alius. Et per hunc
Christo est majus, quam lumen gloriæ al­
modum, anima Christi, quæ abundantiori repletur lu­
terius cujuslibet creaturæ : idemque de vi­
mine, perfectius cognoscit diriuam essentiam, qnam alii
belli : licet omnes ipsam Dei cssentiim videant per so
sionibus inter se collatis dicendum est.
ipsam.
Quia ex eodem discursu infertur animam
Ad secundum dicendum, quod visio divinæ essentiæ
excedit naturalem potentiam cujuslibet creaturæ, ut in
Christi perfectius, et clarius videre Deum,
prima parte dictum est. Et ideo gradus in ipso attenduntur
quam omnes beati, sive homines, sive
nugis secundum ordinem grati», in quo Christus est ex­
cellentissimus, quam secundum ordinem naturæ, secun­
Angeli, non solum divisive accepti, sed
dum quam natura angelica profertur humanæ.
etiam collective sumpti : ita ut omnes in­
Ad tertium dicendum, quod sient supra dictum est de
gratia, quod noa potest esse major gratia, quam gratia
tensionis gradus, qui dispersi in omnibus
Christi, per respectum ad unionem Verbi, idem etiam
visionibus beatificis simul sumptis repedicendum est, et de perfectione divinæ visionis; licet ab­
solute considerando, possit esse aliquis gradus sublimior
riuntur, et alii plures simul conjuncti in­
secundum intluilitem divinæ potenti».
veniantur in sola, et unica visione, qua
Conclusio est affirmativa
anima Christi Deum intuetur. Nam gratia
habitualis Christi est in eodem sensu ma­
jor,

ATlTïCÜMJS IV.
jor, sive intensior, quam omnos gratia) lain
dlvisim, quum collectivo in omnibus créaluris roperlæ, ut ostendimus loco cil. num.
3, atque idoo idem conseri debet do ejue
lumine, et visione. Ex quo ulterius lit ani­
mam Christi cognovisse in Deo plurcs
creaturas possibiles, quarn omnes alii beati
tam seorsim, quam collectivo sumpti. Quo­
niam quod visio beatifica extendatur ad
plura possibilia in Deo cognoscenda, oritur
ex majori ponotratione, sive intensiori
cognitione essentiæ divina?, ut constat ex
dictis duh. præced. § 2, et rursus, quod
visio magis penetret, et interius cognoscat
divinam essentiam, provenit ex majori gra­
tia habituali, et intensiori gloriæ lumine,
a quibus procedit : ergo si anima Christi
habuit majorem gratiam, et intensius lu­
men, quam omnes ilii beati tam divisim,
quam collective sumpti, ut ostensum est;
sequitur, quod plura possibilia in Deo co­
gnoverit, quam omnes simul beati. Quod
vero ad plura ex aliquando existentibus ex­
tendatur, patet ex dictis in hoc dub. Unde
constat, quod anima Christi clarius tam
intensive, quam extensive, et tam Deum,
L quam creaturas et possibiles, et existentes
cognoscat, quam omnes alii beati.
2. Duobus auiem modis possent discurtlb
■£ sus D. Tho. et confirmatio nostra labefacUri. Primo si diceretur possibile esse aliud
lumen gloriæ specie diversum, et essentia­
liter perfectius , quam lumen gloriæ de
facto existens in Christo : unde fieri pos­
set, quod aliqua creatura per aliud illud
lumen gloriæ specie diversum, atque no­
bilius videret Deum clarius, quam anima
Christi. Secundo si dicatur principium
adæquatum visionis non esse solum lu­
men, sed etiam potentiam intellectivam
videntis : quæ in Angelis est perfectior,
qwn in Christo, sicut natura angelica est
perfectior, quam humana. Unde licet
Christus ratione perfectioris luminis vi­
deat Deum clarius, quam Angelus ; hic
umen ratione perfectioris intellectus videt
Deum clarius, quam ille. Et sic aperte
sentire videtur Cajetan. in hoc art. quem
proplcrea hoc loco carpit Suarius tanquam
doctrinæ angblicæ desertorem. Sed expositioni Cajetani favere videtur D. Tho. in
resp. ad 2, ubi ait, quod gradus perfectio­
nis in visione magis attenduntur secundum
erdinem gratia;, in quo Christus est cxcellenliirimnr, quam secundum ordinem naturæ,
«eundum quam natura angelica præfertur
humant : nam ly magis cum comparati-

123

r
vurn sit, r*t positivum supponat ; denotat
excessum visionis attendi etiam penes
majorem perfectionem naturæ.
Sed in præcludendis his subterfugiis Praciuimmorandum non est : quia illa aliis locis daD,or·
ex professo confutavimus. Primum in tract.
14, disp. 4, dub. 8, ubi statuimus impos­
sibilem esse aliam gratiam habitualem
(idem inlellige de lumine gloriæ) essentia­
liter distinctam ab ea, quæ de facto datur
tam in Christo, quam in nobis : et tract.
2, disp. 5, dub. 2, ubi statuimus omnes
visiones Dei in «e ipsas tam de facto,
quam de possibili esse ejusdem speciei in­
ii mæ, et non posse specie multiplicari.
Secundum etiam evertimus tract, et disp.
immediate citatis dub. 3, ubi ostendimus
totam, et adæquatam rationem augescendi
visionem esse lumen gloriæ : atque ideo
perfectiorem potentiam intellectivam natu­
ralem cum eodem lumine gloriæ non vi­
dere Deum perfectius. Quod evidenter do­
cet D. Thom. locis ibidem relatis § 2,
idemque aperte supponit in hoc art. cum
ex majori conjunctione animæ Christi ad
Verbum infert perfectiorem visionem prop­
ter excellentiorem gratiam, et intensius
lumen. Unde ly magis, quo utitur in resp.
ad 2, accipiendum non est in vi compara­
tionis affirmativæ respectu utriusque ex­
tremi ; sed affirmativæ respectu utriusque
extremi ; sed affirmativæ respectu unius,
et exclusivæ, et negativæ respectu alte­
rius : sicut cum dicimus vitam studiosam,
et honestam sequendam magis esse, quam
turpem : et sicut Apost. ad Hebr. 11, Ad
dixit : Moysem magis elegisse affligi cum po- Hebr·11·
puto Dei, quam temporalis peccati habere
jucunditatem. Et si Cajetanus intendat op- Explicatur
p.ositum, minime audiendus est. Exponi Cajetatamen valet, quod non loquatur de excessu nus.
visionis ex parte intensionis ; sed ex parte
perfectionis subjectivæ, sive quantum ad
subjectum : nam revera nunquam affir­
mavit, quod Angelus cum æquali lumine
videret intensius, quam homo ; sed quod
videret perfectius : idque de perfectione
subjectiva exponi valet. Et si non intendat
amplius, sustineri potest ejus sententia :
quam adjuvare possumus duplici exemplo.
Namin primis, stante eodem lumine glo­
riæ in anima separata, et deinde conjuncta
corpori resurgenti, perfectior est visio in
anima conjuncta, quam in anima separata;
non quidem ex parte intensionis, aut cla­
ritatis, sed ex parte subjecti, quia meliori
modo habet esse, ut salis aperte tradit D. D.Tbora.

•-4Λ'

Tf *
■

In quo
excedat
Cajeta*
DUS,

DISP. XIX, DUB.

DE INCARNATIONE.

124

Tho. 1, 2, quæst. 5, art. 5, tam in corp,
quam in resp. ad 5, ubi ait : Reasswnpto
corpore bcalitudo crescit non intensive, sed
extensive. Videantur quæ ibi adnotavimus
circa tertiam conclusionem. Deinde unio
hypostatica naturæ humanæ, et unio hy­
postatica naturæ angelicæ cum A'orbo sunt
ejusdem perfectionis essentialis propter
unitatom termini, quam respiciunt; et. re­
pugnat, quod ex hoc capite unio naturæ
angelicæ sit perfectior, quam unio naturæ
humanæ. Sed si attendamus ad perfectio­
nem uuionis ex parte subjecti, aut naturæ
assumptæ, nullum est inconveniens dicere,
quod unio naturæ angelicæ sit perfectior,
nempe subjective, et ex parte naturæ, ut
satis colligitur ex supra dictis disp. 4, dub.
1, cum seq. Sic ergo posset dici, quod licet
visio cujuscumque Angeli sit minus per­
fecta, et minus clara absolute, quam visio
Chrisli ; nihilominus est perfectior ex
parte subjecti : quia elicitur a nobiliori
natura. Et si amplius non docet Cajetanus, indignus est urgentiori impugnatione.
3. In eo autem audiri non debet, quod
affirmat visionem Christi esse adeo inten­
sam. ut in ejus anima non potuerit esse
alia major etiam per divinam potentiam :
idque consequenter tradit ad se dicta

quæst. 7. art. 12, ubi idem de gratia habi­
tuali Christi docuerat. Sed ox his, qua
ibidem diximus disp. 15, dub. unico, cons­
tat contrarium tenendum esse : quia visio
animæ Christi eodem modo suscipit aug­
mentum, ac pjus habitualis gratia, quæ est
videndi principium : prædicta autem gra­
tia non fuit simpliciter infinita, et potuit
augeri absolute per divinam virtutem, ut eo
loco fuse ostendimus : ergo idem de visione
Christi dicendum est. Potestque id valide
confirmari ex dictis disp, præced. dub. I,
quia anima Christi non videt in X'erbo om­
nia possibilia, nec habet adæquationem
cum divina essentia in esse cognoscibilis,
ac penetrabilis in ordine ad creaturas :
ergo supersunt infinitæ creaturæ possibi­
les, quas anima Christi possit in Verbo
videre : ergo non ita intense videt, quin
possit absolute videre cum intensione ma­
jori : extensio quippe major possibilis ex
parte rerum cognitarum in Verbo arguit
intensionem majorem possibilium ex parte
cognitionis, ut ibi ponderavimus § 1. Nec
oportet plura addere suppositis, quæ dixi­
mus disp. 15, præsertim cum Angelicus
Doctor evidenter doceat hanc resolutionem
in isto art. in resp. ad 3, et sic sentiunt
communiter discipuli.

De scientia indita, vel infusa animæ Christi in sex articulos divisa.

pnruaru, quod potest quamlibet maturaro reducere in
aetati alliorem aela, in quem reducitur per Igerii uaturate : et h>e consuevit vocari potentia obedientian in
erratura. Utraque autem potentia anima· Christi fuit re­
ducto in aclucu, secundum hanc scientiam divinitus indiU». Et ideo secundum vani anima Christi, primo qui­
dem cognovit quæcauiquo ab homine cognosci possunt per
virtetem luminis intellectus agentis : sicut sunt qoa>
cumque pertinent ad scientias humanas, Secundo vero
per hanc scientiam cognovit Chiistus omnia illa, quæ
per revelationem divinam hominibus innotescunt, sivo
pertineant ad donum sapientia?, sive ad donum Prophclia*, sive ad quodcuuiquc donum Spiritus sancti. Omnia
Odra isto abundantius, et plenius caderis cognovit aniœa Chrisli : ipsam tamen Dei essentiam,per hanc scien­
tiam non cognovit, sed solum per primum, de qua supra
dictum est.
Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit
de potentia naturali animæ intellectivæ, quæ scilicet est
μτ comparationem ad agens naturale, quod est intellec­
tas agens.
Ad secandum dicendum, quod humana anima in statu
kojus vite, quo quodammodo est ad corpus alligata, ut
iiie phantasmate intelligerc non possit, non potest inteUigere substantias separatas. Sed post statum hujus
ritr, anima separata poterit aliqualiter substantias sepa­
rates per se ipsas cognoscere, ut in 1 parte dictum
esi. El hoc præcipue manifestum est, circa animas bea». Christus autem ante passionem non solum fuit viatic, sed etiam comprebensor : unde anima ejus poterat cogaoscere substantias separatas per modum, quo cognos­
ci! anima separata.
Ad lertium dicendum, quod coçnitîo singularium non
pertinet ad perfectionem animæ intellectivæ secundum
coitionem speculativam : pertinet tamen ad perfectiown ejus secundum cognitionem practîcam, quæ non perSdtffr absque cognitione singularium in quibus est
cjenlio, ut dicitur in 6 Eth. Unde ad prudentiam reçîiritur memoria præteritorum, cognitio præsentium, et
providentia futurorum, ut Tui. dicit in sua Rlieto. Quia
inter Christus habuit plenitudinem prudentiæ secundum
consilii, consequens esi quod cognoverit omnia
jiagoiaria praesentia, prælerita, et futura.

Prima conclusio : Anima Christi per scien­
tiam inditam cognovit omnia, quæ ab homine
cognosci possunt per virtutem luminis intel­
lectus acentis.
Secun3a conclusio : Anima Christi per
scientiam inditam cognovit omnia, quæ per
revelationem divinam hominibus innotes­
cunt.
Tertia conclusio : Anima Christi per scien­
tiam inditam non cognovit Dei essentiam,

DISPUTATIO XIX
Deinde considerandum esi de scientia
indita, vel infusa animæ Chrisli ; el circa
hoc quxrunlur sex. Primo, elc.
ARTICULUS I.

Utrum fecundum scientiam inditam, tel infusam
Christus amnii sciat.
Ad primum sic proceditur.Videlur quod secundum hanc
scieniiam Christus uon cognoverit omnia. Hæc enim
scientia iudita est Chrislo ad perfectionem possibilis intel­
lectus ejus: sed intellectus possibilis animæ humanæ
non videtur esse in potentia ad omnia simpliciter, sed
ad illa sola, in quæ potest reduci in actum per intellec­
tum agentem, qui est proprium activum ipsius., quæ
quidem suut cognoscibilia secundum rationem natura­
lem. Ergo secundum hanc scientiam non cognovit Chris­
tus ea, quæ naturalem rationem excedunt.
Pr.vterea. Phantasmata se habent ad intellectum huma­
num sicut colores ad visam, ut dicitur 3 de anima ;
sed non perlinet ad perfectionem visivæ potentiæ co­
gnoscere ea, quæ sunt omnino absque colore : ergo ne­

que ad perfectionem intellectus humani pertinet cognos­
cere ea, quorum non possunt esse phantasmata, sicnl
sunt substantiae separate. Sic ergo cum hujusmodi
scientia fuerit in Christo ad perfectionem animæ inlelleclivæ ipsius, videtur quod per hujusmodi scieniiam
non cognoverit substantias separatas.
Præterea. Ad perfectionem intellectus non pertinet
cognoscere singularia. Videtur ergo quod per hujusmodi
scientiam anima Christi singularia non cognoverit.
Sed contra est, quod dicitur Isai. 11, quod replevit
eum spiritus sapientiæ ct intellectas, scientiæ et consi­
lii : sub quibas comprehenduntur omnia cognoscibilia :
nam ad sapientiam pertinet cognitio omnium divino­
rum : ad intellectum autem pertinet cognitio omnium
immaterialium : ad scientiam autem pertinet cognitio
omnium conclusionum : ad consilium autem cognitio
omnium agibilium. Ergo videtur quod Christus secundum
scientiam inditam sibi per Spiritum Sanctam habuerit
omnium cognitionem.
Bespondeo dicendam, quod sicut prius dictum est
conveniens fait ut anima Christus omnino esset per­
fecta per hoc quod omnis ejus potentialitas sil reducU
ad actum. Est autem considerandum, quod in anima
humana, sicut in qnalibel creatura, consideratur duplex
potentia passiva : una qnidem per comparationem ad
agens naturale : alia vero per comparationem ad agens
primum,

te scientia infusa animæ Chrisli quantum
ad ejus objectum.
Absolutis, quæ pertinebant ad scientiam
Iratam animæ Christi, incipit D. Thom.
in quæst. 19, agere de ejus scientia indita
vel infusa. Quid autem his vocibus signi­
ficatur, constat ex dictis disp. 17, dub. 4,
12, sicut et quod talis scientia de facto
in anima Christi fuerit. Unde supposita
■potiono, et resolutione quoad an est,
procedere oportet ad notitiam eorum, quæ
d talem scientiam spectant, ut sunt ob­
jectam, modus cognoscendi, actus pro­
prius, et similia. Quæ omnia licet D.
Tbwn. unica hac quæstione complexus

125

fuerit ; claritatis tamen gratia oportet,
quod in diversis disputationibus suo ordîne consideremus. El primo loco occurrit
objectum, ad quod extenditur talis scien­
tia : cui proinde hanc disputationem dica­
mus. A cujus limine præmiitimus, quod
licet in Christo reperiatur duplex scientia
per se indita, vel infusa, una naturalis, et
çilia supernaturalis. ut observavimus, et
ostendimus loco cit. num. 51, nihilomi­
nus ad prolixitatem vitandam, utramque
sub nomine scientiæ infusæ in sequenti­
bus comprehendemus ; dubia, et resolutio­
nes specialiter referentes ad scientiam supernaturalcm, quæ est sub illa generali
ratione principalius analogatum et præci­
pue consideratur a Theologis. Ubi autem
aliquid occurrat specialiter pertinens ad
scientiam per se infusam naturalem, illud
expresse adnotabimus. Et in hoc sensu sit

!

?·

'■ &

DUBIUM I.
Utrum anima Chrisli per scieniiam infusam
cognoverit omnia objecla naturalia, quæ
per naturalem intellectus virtutem cognosci
possunt.
Ut a facilioribus ordiamur, primo loco
objecta naturalia controversiæ subjicimus :
a qua proinde manent exclusa, quæ natu­
ralia non sunt, ut mysteria fidei, et dona
gratiæ. Rursus ex objectis entitative natu­
ralibus quædam sunt, quæ ob specialem
modum vel liberalitatis, vel procedendi a
principio subterfugiunt industriam natura­
lem alieni intellectus, ipsumque latent,
priusquam ad eum dirigantur, et ei mani­
festentur, ut sunt cogitationes cordis, et
similiter futura contingentia libera. Et hæc
ob specialem in eis occurrentem difficul­
tatem non comprehendimus sub titulo hu­
jus dubii, sed reservamus sequenti. Unde
illa solum consideranda in præsenli ve­
niunt, quæ cognosci possunt per vires na­
turales intellectus creati, sive sit huma­
nus, sive angelicus, qualia sunt genera,
species, et individua hujus Universi, præ­
sertim quæ aliquando sunt, et cognoscun­
tur a Deo scientia visionis.
i··

Vera sententia eligitur, el duabus assertio­
nibus explicatur.

1. Dicendum est primo animam Christi
r

:

DE INCARNATIONE

DISP. XIX., DUR. I.

·.· I

)

i >
.·

!»

*

··

•'.fill

per scientiam infusam cognovisse entia
naturalia. Conclusio non determinat nu­
merum, aut conditionem objectorum, sed
indefinite procedit. El in hoc sensu illam
D.rirta- manifeste docet D. Tho, .in praes. art. I,
ubi ait : Et ideo secundum eam scientiam
divinitus inditam anima Christi primo qui­
dem cognovit quxeumquo ab homine cognosci
possunt per virtutem luminis intellectus
agentis : sicut sunt quxcumqut pertinent ad
scientias humanas. Constat enim objecta,
quæ cognosci possunt virtute intellectus
agentis, et ad scientias humanas spectant,
esse naturalia. Ultra quæ etiam alia natu­
ralia objecta assignari possunt, ut sunt
substanti» separat», sive spirituales, ut
quidditative cognitav. Unde sic docent
Cajeta- unanimiter Thomistæ, Cajet. Medina, et
nas.
Medina. Silvius in hoc art. 1. Alvarez disp. 57.
Silvios. N. Cornejo dub. 1. Cabrera disp. 2,
Alvarez
Cornejo. conci. 2. Joan, a S. Tho. disp. 13, art. 3.
Cabrera. Arauxo dub. 2, conci. 2. Godoi disp. 35,
Joann, a
sThom* conci. 1. Gonet disp. 17, art. 2. Labat
Araaxo. disp. 6, dub. 2, conci. I, et alii plures.
Godoi.
Gonet. Cum quibus etiam sentiunt Suarez disp.
Labal. ‘29, sect. I et 3. Lorea disp. 49. Ragusa
Snsrex.
Logo. disp. 90. Lugo disp. 20, sect. 2. Granados
Lorca. controv. 1, tract. 8, disp. 3, sect. i. Cas­
tillo disp. 15, quæst. 4. parte 2, in ean­
dem sententiam trahens Scotum, et alii
plures.
Batio
Probatur ratione D. Thom. in hoc art.
(undanëntafis. h et supra quæst. V, art. 3, quam possu­
mus sic formare : nam decuit dignitatem
animæ Christi a Verbo assumptæ, quod
non maneret imperfecta : sed imperfecta
mansisset si non cognovisset objecta na­
turalia per scientiam infusam : ergo
anima Christi per scientiam infusam ob­
jecta naturalia cognovit. Probatur minor :
quia omne, quod est in potentia ad ali­
quem actum, tandiu manet imperfectum,
quandiu non reducitur ad talem actum :
sed anima Christi habuit potentiam ad co­
gnoscendum objecta naturalia per scien­
tiam infusam : ergo mansisset imperfecta,
si objecta naturalia per talem scientiam
non cognovisset. Suadetur minor : quo­
niam ex una parte objecta naturalia sunt
cognoscibilia per scientiam infusam : et ex
alia parte anima Christi habet potentiam
ad omnia cognoscibilia : ergo habuit po­
tentiam ad cognoscendum objecta natura­
lia per scientiam infusam. Nec praepediri
debemus in hoc discursu evasione Godoi
ubi supra num. 3, dicentis illam proposi­
tionem dninio Christi fuit in potentia, etc.,

non posse priomisso urgunionto adaptari :
sequenti comprehendi valent. Ergo objecta
eo quod potentia naturalis nequit reduci
naturalia sunt utlingibilia per virtutem in­
ad actum per supernaturalem formam, qua.
fusam superiorem, non obstante inæqunlilis est scientia infusa : ot potentia animic
Utc ordinum.
Christi ad ea, quæ manifestari possunt vir­
(M'2. 8.d oppones: nam actus naturalis, ot
w.
tute intellectus agentis, est naturalis. Nam
actus supernaturalis differunt essentialiter
hoc effugium jam supra praeclusimus disp.
penes objecta : sod objectum actus naturalis
17, num. 10. Nec vim argumenti ponimus
est naturale :orgo objectum actus supernatu­
in eo, quod talis potentia sit determinato
ralis nequit esse naturale. Patet consequen­
naturalis, aut determinate obedientialis :
tia : quia ex opposito fieret tales actus non
sed in eo, quod re ipsa in anima Christi
dilferre ex objectis, sed potius convenire
fuit potentia (quæcumque illa fuerit), ad
in eodem ohjecto. Adde primo, quod inter
cognoscendum objecta naturalia per scien­
actum, et objectum debet osse proportio :
tiam infusam : inde enim legitime conclu·
hæc autem non datur inter actum supornaturalem, et objectum naturale : ergo ens
ditur, quod anima Christi mansisset im­
naturale nequit esse objectum actus super­
perfecta, si hnjusmo Ji potentia 'quæcumque
naturalis. Adde secundo , et .difficilius ,
illa sil), non fuisset reducta ad actum co­
quod actus scientiæ infusæ , sive extra
gnoscendi objecta naturalia per scientiam
Verbum, terminatur ad res in se ipsis :
infusam. Sed si ad magis particularem
sed entia naturalia in se ipsis nihil super­
considerationem velimus descendere, di­
natural habent, per quod possint supbrnacemus, quod ad cognoscendum per scien­
turalem actum terminare, ipsique commu­
tiam infusam supernaturalem fuit in po­
nicare objective supernaturalem speciem :
tentia obedientiali supernatural!; et quod
ergo fieri non potest, quod actus superna­
ad cognoscendum per scientiam inditam
turalis, qualis esc cognitio scientiæ infu­
naturalem ad instar substantiarum separa­
sæ, habeat pro objecto res naturales.
tarum fuit in potentia non naturali per ha­
. kahi- Respondetur hac, et similibus objectio­
bitudinem ad intellectum agentem, sed
nibus convinci quidem, quod entia natu­
naturali per subordinationem ad Deum
ralia, quatenus naturalia præcise, et prout
agentem naturalem specialem.
4·.
correspondent virtutibus inferioribus, non
Confirmatur praeoccupando tacitam ob- F&x
possint terminare actus supernaturales, nec
jectionem : nam ideo anima Christi non
virtutibus superioribus correspondes : sed
fuisset in potentia ad cognoscendum objecta
non probari quod considerata secundum
naturalia per scientiam infusam, quia hu­
aliquam rationem supernaturalem vel sub­
jusmodi objecta non sunt cognoscibilia per
jective, vel objective, sive accepta cum
talem scientiam ob improportionem, et
aibordinatione ad supernaturalem aliquam
imequalilatem ordinum : sed hoc est fal­
virtutem, nequeant specificare supernatu­
sum : ergo anima Christi fuit in potentia
rales operationes, et habitus : oppositum
ad cognoscendum objecta naturalia per
faim constat ex eo, quod inferiora attingi
scientiam infusam : et consequenter decuit,
valeant per virtutem superiorem, ut con­
quod ad actum reduceretur per exercitam
firmatio a nobis facta demonstrat. Cuncta
hujusmodi cognitionem. Caetera constant.
vero entia naturalia quid supcrnaturale vel
Et minor probatur : quoniam licet supe­
subjective, vel terminative, aut ratione
riora nequeant per lumen inferius attingi;
wbordinationis habent, ratione cujus at­
tamen inferiora optime possunt per luinen
tingi valeant per superiorem, et supernatusuperius cognosci. Qua de causa etsi intelralem virtutem. Tum quia totus ordo na­
ligibilia nequeant cognosci per sensum;
ture subordinatur ordini gratiæ. Tum quia
sensibilia tamen possunt cognosci per in­
omnia entia habent potentiam obedientiatellectum : et quamvis spiritualia nequeant
fm, per quam subduntur Deo supernatu­
cognosci per facultatem materialem, nihi­
ral] agenti : tum quia humanitas Christi
lominus materialia cognosci possunt per
(ul ad rem praesentem magis accedamus)
virtutem spiritualem : et denique quamvis
habuit gratiam miraculorum erga omnium
I supernaturalia cognosci nequeant per solas
naturam, potuitque per modum instrui vires naturæ, tamen naturalia attingi va­
Bxnti Verbo conjuncti immutare omnes
lent per vires gratiæ, et per supernaturalem
'.reaturas. Quocirca entia naturalia secunvirtutem. Et ratio est : nam virtus supe­
lum prædictam considerationem potuerunt
rior procedit sub erainentiori ratione, sub
terminare supernaturales operationes, et
qua inferiora secundario, et quasi ex con­
sequenti

attingi per scientiam infusam. El cum di­
cimus secundum prxdiclarn consideratio­
nem, etc., non significamus praecise, quod
sola potentia obedientialis, vel subordinatio ad ordinem jjratite in entibus naturali­
bus attingatur ; quasi sola il a potentia,
vol habitudo sit res cognita per scientiam
infusam : sed magis significamus cuncta
entia naturalia, et omnes rationes natura­
les usque ad ultimas differentias terminasse
cognitionem scientiæ infusæ, non per se,
et ratione sui, sive quatenus sistunt adæquate intra ordinem naturalem; sed qua­
tenus substant illius potentiæ, et ha­
bitudini , et per eas in ratione objecti
formalizantur, et constituuntur. Sicut cum
dicimus fidem nostram attingere entia na­
turalia, ut subsunt divinæ revelationi, non
est sensus, quod solum Dei testimonium
per fidem attingatur ; sed potius quod
cuncta naturalia possint per fidem attingi
ut res credita, et cadens sub Dei testimo­
nio, ac dependenler ab illo sicut a ratione
ultimo formalizantc objectum fidei in esse
talis.
3. Unde ad objectionem concessis praemissis negamus consequentiam. Ad cujus
probationem dicendum est, quod licet ac­
tus naturalis, et actus supernaturalis quan­
doque in eodem objecto naturali materiarialiter conveniant ; differunt tamen in
objectis formalibus : nam illamet res natu­
ralis, ut naturalis mere est, sistitque intra
ordinem naturæ, terminat actum natura­
lem : sed quatenus importat potentiam
obedientialem, et subditur ordini gratiæ,
potest terminare, et speçificare supernaluralem operationem. Per quod evacuatur
prima difficultatis additio : nam actus de­
bet habere proportionem cum objecto non
quidem materialiter sumpto, et in esso
entis ; sed considerato formaliter in esse
termini habitudinis : quo pacto res natura­
lis accepta non materialiter, sed quatenus
importat aliquid supcrnaturale in sensu
proximo explicato, habet sufficientem pro­
portionem ad terminandum supernaLuralem operationem. Licet ob eandem ratio­
nem res sensibilis potest attingi per actum
intellectus, et objectum maieriale per co­
gnitionem spiritualem ; et quod naturale
est per vires gratiæ ; et denique ens ratio­
nis per actum realem. Diluitur etiam aliud
difficultatis augmentum : quia licet entia
naturalia in so ipsis talia sint, nullumque
habeant praedicatum entitative. et subjec­
tive supcrnaturale ; nihilominus simul im-

! .·■
1ft
i

• ill

)

VI

Ϊ1

î

*

illife
r. J-î
f ·

ill
'■

27 τ

.

i
κ
'fU ;·■
V<1

I

V
L?Î

i.-

~Ζ

-ΓΓ.-

tj '- - ■

··

DE INCARNATIONE.
ponant potentiam obedientialem, et sub­
duntur ordini grati» : et quatenus hæc
imponant, et eis formalizantur, habent,
quidquid requiritur ad terminandum su­
pernaturalem cognitionem, : quia fiunt supernaturalia in ratione objecti, et in esse
cognoscibilis, ut exemplis supra allatis ex­
plicari facite potest. Quamvis autem actus
scientiæ infusæ terminetur ad res in se
ipsis ; per hoc tamen sohim significatur,
quod non terminatur ad illas prout in
Verbo : sed minime significatur, quod ter­
minetur ad illas sistendo in eis, sive abs­
que habitudine ad aliquid supernaturalis
ordinis : oppositum enim constat tum ex
dictis, tum ex ipsa conditione scientiæ
supernaturalis, quæ debet sub aliqua su­
pernatural! ratione ad omnia, quæ attin­
git, procedere. Et rursus quamvis cognoscibilitas sequatur ad entitatem, non tamen
ad solam entitatem solitarie sumptam, et
secundum se præcisive consideratam ; sed
ad eandem etiam secundum varios respec­
tus, quos habet : quo pacto entitas natu­
ralis, quatenus importat potentiam obedientialem, et subditur ordini gratiæ, ac
potestati miraculorum, egreditur limites
naturales, fundatque supernaturalem cognoscibilitatem : atque ideo terminare po­
test supernaturalem cognitionem scientiæ
infusæ. Ex quibus breviter constat ad re­
plicas, quæ contra hanc doctrinam (satis
certam, et communem; format, et diluit
Godoi a num. 28, usque ad 40.
Alia
4.
Dicendum est secundo animam Christi
conclu­
per scientiam infusam cognovisse entia
sio.
naturalia, non solum secundum rationes
communes, genericas, aut specificas ; sed
etiam in particulari secundum propriam
uniuscujusque rationem individualem. Sic
docent communiter Auctores relati num.
D.Tiiom.
Et probatur primo ex D. Thom. in hoc
art. in resp. ad 3, ubi corrigens (ut bene
observat Cajelanus', quæ scripserat in 3,
dist. 14, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. I
(quo loco docuerat animam Christi per
scientiam infusam non cognovisse particu­
laria hominum gesta, quia scientia non
est de singularibus), inquit : Dicendum
quod cognitio singularium non perlinet ai
perfectionem animæ inlellcclivæ secundum
cognitionem speculativam. Pertinet autem ad
perfectionem ejus secundum cognitionem
practicam, quæ non perficitur absque cogni­
tione singularium, in quibus est operatio, ut
dicitur in 6 Elhicor. Unde ad prudentiam
requiritur memoria prxlerilorum, cognilio

DISP. XIX, DUP. I.

præsenlium, et providentia futurorum, ut
tus ab habitu scientiæ infusæ : ergo ox
Tullius dicit in sua llhelorica. Quia igitur
eo, quod omnia individua hujus Univorsi
Christus habuit plenitudinem prudenlix se­
pertinuerint ad prudentiam Christi, ut
cundum donum consilii : consequens est,
asserit D, Thom. minus rocto colligimus
quod cognoverit omnia singularia prxscnlia,
fuisse cognita ab anima Christi per scien­
priterila, et futura. Undo infertur, quod
tiam infusam. Quin magis infertur opposi­
anima Christi hæc omnia noverit per
tum : nam ad cognitionem objecti sufficit
scientiam infusam : nam ut ipse S. Doctor
unus habitus, seu virtus cognoscitiva :
tradit in corp. art. Christus per hujusmodi
ergo si illa omnia cognoscuntur per pru­
scientiam cognovit omnia, quæ per revela­
dentiam Christi, non debent attingi per
tionem divinam hominibus innotescunt, site
scientiam infusam ; superfluum namque
pertineant ad donum sapientia?, stee ad
est constituere habitum prudenti» in or­
donum Prophetia', sive ad quodeumque do­
dine ad illa.
num Spiritus sancti : Christus autem (ut
Di$aJnRespondetur concesso antecedenti, ne­
ta.
tradit D. Tho. in ea resp.) habuit plenitu­
gando consequentiam : quia notitia prae­
dinem prudcnliæ secundum donum consilii.
fica objecti pertinens ad prudentiam sup­
Nec refert, si dicas ex hoc discursu PtB» i
ponit necessario cognitionem speculativam,
magis inferri oppositum, nempe animam.^
et secundum se ejusdem objecti : accidit
Christi non cognovisse omnia individua
enim objecto cognito, quod ordinetur vel
Universi : quoniam prudentia solum res­
non ad praxim : et intellectus rerum copicit singularia agibilia, cum sit recta
gnoscitivus sola extensione fit practicus.
agibilium ratio. Et consequenter Christus
Unde si omnia objecta naturalia pertinent
non debuit per scientiam infusam cognos­
ad prudentiam Christi, ut constat ex præcere alia singularia, qualia sunt factibilia
missis, et supponit objectio ; sequitur, quod
per artem, et alia plurima disparata, quæ
prius, et immediatius attingantur per aliud
nec ad prudentiam, nec ad artem spectant,
lumen universalius, quod scientiam per
ut numerus arenarum maris, multitudo
se infusam vocamus, et comparatur per
foliorum, aut pilorum, et his similia. Hoc,
modum principii ad ipsam prudentiam : eo
inquam, minime refert : quoniam ut egre­
quod eminenter habet rationem luminis
gie tradit Cajetan. in resp. ad 3, dignitas
speculativi, et practici, et attingit objecta
humanitatis Christi propter conjunctionem
sub ratione valde abstracta. Recolantur
ad Verbum expostulavit habere prudentiam
quæ diximus disp. 17, dub. 4, num. 59,
non solum monasticam, sed etiam politi­
etdisp. 14, dub. 1, toto g 3. Id autem,
cam, regalem, et monarchicam in ordine
quod in hac objectione additur, nullius
ad omnes creaturas in singulari totius Uni­
momenti est : quia licet ad cognitionem
versi : quia Deus omnia subjecit sub pe­
unius objecti, et sub una ratione sufficiat
dibus ejus, ut dicitur Ps. 8, et ad Hebræ.
unicus habitus, seu virtus cognoscitiva :
2, et ipsi data est omnis potestas in ccelo,
tamen in attingendo idem objectum secun­
et in terra, ut ipse de se testificatur,
dum diversas rationes possunt plures ha Matth. 28. Ipse etiam, ut diximus disp.
bitus concurrere, et desiderari. Unde idem
16, dub. 3 et 5, est caput omnium homi­
objectum naturale, quod secundum ratio­
num, et Angelorum, qui circa omnia indi­
nem sub qua naturalem pertinet ad natu­
vidua possunt aliquo modo vel operari, vel
ralem scientiam, sub alia ratione potest
cognoscere. Unde sicut ob hanc rationem
pertinere ad scientiam infusam, et sub alia
1
disp. præced. dub. 2, num. 27, ostendimus
altiori ad scientiam beatam. Quare sicut
hæc omnia cognita fuisse ab anima Christi
« eo, quod objecta tam naturalia, quam
per scientiam beatam, quia videlicet per­
supernaluralia cognoscantur ab anima
tinent aliquo modo ad ipsius statum : sic
Christi per scientiam beatam; non sequi­
etiam in præsenti consideratione optime
tur, quod superflue constituatur in. Christo
colligitur, quod fuerint cognita ab ipsa per
alia scientia infusa ad attingendum ob­
scientiam infusam, quia nimirum specta­
jecta supernaturalia, et alia scientia acbant ad ejus prudentiam monarchicam su­
quisibilis ad cognoscendum objecta natu­
per omnia entia naturalia hujus Universi
ralia in se ipsis : sic ex eo, quod in Christo
in particulari. Unde magis roboratur as­
sertio nostra.
detur scientia infusa circa omnia objecta
naturalia, non infertur, quod superflue
Sed objicies : habitus prudentiæ tam
constituatur in illo prudentia supernatura­
naturalis, quam supernaturalis est distine- ai;<ci*r
lis circa eadem objecta : quia procedunt
tus
Salmant. Curs. Iheolog. loin. AU.

129

I secundum diversa» rationes. Prudentia
namque respicit illa objecta sub ratione
agibilium in ordine ad finem regiminis
monarchic!, quod Christus habet in omnes
res, ut supra diximus, sed scientia infusa
respicit eadem* objecta ut materiam sibi
inadæquatam, quam attingit sub alia uni! versaliori, et magis abstracta ratione.
G. Deinde probatur conclusio ratione Alia pro
desumpta ex D. Thom. qua usi sumus ad tione
t’“®rra*.
suadendum praecedentem assertionem, et no.
potest etiam huic applicari sub ista forma :
quia decuit omnem potential! tatem animæ
Christi reduci ad actum, ne prædicta anima
maneret imperfecta : sed anima Christi
habuit potentiam ad cognoscendum per
scientiam infusam objecta naturalia non
solum secundum rationes communes, ve­
rum etiam secundum suas rationes parti­
culares individuates : ergo anima Christi
per scientiam infusam cognovit objecta
naturalia non tantum secundum rationes
saltem communes, ut conclusione præced.
statuimus, sed etiam secundum proprias,
et individuates, ut in præsenti affirmamus.
Probatur minor : quia objecta naturalia
secundum proprias , et individuates ra­
tiones sunt cognoscibilia per scientiam
infusam. Si enim prædicta objecta secun­
dum rationes communes queunt cognosci
per talem scientiam, ut hic supponitur
ex dictis in prima conclusione ; nulla est
ratio, cur secundum rationes indi viduales
non sint etiam cognoscibiles per talem
scientiam. Ergo anima Christi habuit po­
tentiam ad cognoscendum per scientiam
infusam objecta naturalia secundum ra­
tiones proprias, et individuates.
Confirmatur primo : quia anima Christi Confir­
per scientiam infusam non minus perfecte matio 1.
cognovit objecta naturalia, quam cognos­
cantur ab Angelo : sed hic cognoscit ob­
jecta naturalia non solum secundum gradus
communes, sed etiam secundum proprias,
et individuates rationes, ut ex professo
ostendimus tract. 1, disp. 7, dub. 3; ergo
anima Christi per scientiam infusam co­
gnovit objecta naturalia non solum secun­
dum conceptus communes genericos, aut
specificos , sed etiam secundum proprias
uniuscujusque rationes individuates. Ma­
jor in qua poterat esse difficultas, facite
constat, quia scientia infusa convenit
animæ Christi ratione dignitatis ob con­
junctionem ad Verbum, et derivatur ab
ejus scientia beata : constat autem ani­
mam Christi secundum prædicta» rationes

13·»

DE INCARNATIONE.

D18P. XIX, DUB. J.
esse superiorem Angelis : ergo talis anima
por scientiam infusam non minus perfecte
cognovit objecta naturalia, quam cognos­
cantur ab Angelis.
CoaürConfirmatur secundo , nam ideo Angcmilio
his cognovit objecta naturalia non solum
secundam rationes communes, sed etiam
secandum individuates, quia species intolligibilis, qua utitur, représentât ei non
solum conceptus communes, sed etiam in­
dividuates rationes, v. g. species hominis
représentât non tantum naturam specifi­
cam humanam, verum etiam hujus indi­
vidua : atqui species intelligibiles, quibus
ulitur anima Christi cognoscens per scien­
tiam infusam, eodem modo repræsentant
objecta naturalia : ergo anima Christi per
scientiam infusam cognoscit objecta natu­
ralia non solum quantum ad conceptas
communes, sed etiam quantum ad rationes
individuates. Probatur minor : nam ideo
species inielligibilis, qua utitur Angelus
in cognoscendo objecta naturalia repræ­
sentant modo proxime descripto, quia non
accipiuntur a rebus, nec hunt per abstraclionem a phantasmatibus, et a conditionisimilibus, ut in nobis contingit; sed sunt
partipationes divinorum exemplarium, sive
divinæ essentiæ, ut habet rationem iormæ
intelligibilia : quæ non repræsentant res
in communi, aut in confuso, sed in parti­
culari, et distincte usquo ad ultimas dif­
ferentias individuates, ul cum D. Thom.
fuse expendimus loco citato. Species au­
tem, quibus utitur anima Christi cognos­
cens per scientiam infusam, sunt ejusdem,
aut altioris rationis, quia non sunt per se
acquisibiles, sed infusæ : nec accipiuntur
a rebus, nec fiunt per abslractionem a
phantasmatibus ; sed imitantur divina
exemplaria, quorum sunt participationes,
ut magis declarabimus disp. seq. agentes
do modo cognitionis hujus scientiæ.
Cuidam
7. Nec refert, si huic doctrinæ opponas
objec­
D. Thomam in hac quæst. art. G affir­
tioni
occuxri- maro, quod species Christo communicata.·,
tur.
et infusæ ad usum hujus scientiæ sunt
minus universales, quam species intclligibiles Angelorum ; ergo minus recto, et
contra mentem S. Doctoris affirmamus,
quod species Christo infusæ représentent
eodem modo, ac species angelicae. Non,
inquam, refert : quoniam Uon obstante,
quod species infusæ Christi sint minus
universales, quam species Angelorum ;
nihilominus sunt simpliciter perfectiores,
puriores ei magis abstracte ; cum sint

ordinis supernaturalis, el excedant modum
naturalem représentai! Ii, quem habent
lamon setentiæ infusæ nomini! significant
species angelica). Et quod do majori uni­
scientiam per so acquisibitem, quam a
versalitate dicitur, non præju lient nostra·
scientia per so acquisita non distinguunt
doctrinal : quia stante majori univorsulinisi per habitudinum ad causam officien­
t ite in speciebus angelicis, adhuc speciei
tem : dicitur enim acquisita, quando a
iufusio Christi gaudent sufficienti univer­
nobis producitur; infusa voro, cum a solo
salitate ad repræsentandum sua objecti
Deo Iit : sicut eadom in specie est potentia
vislva, sivo fiat por generationem, sive
secundum rationes individuates. Nec in
producatur per creationem, sive res­
hoc constituit D. Thom. discrimen inter
tituatur per miraculum. Et idem ro ipsa
prædictas spectes; sed in eo, quod in
luentur alii Auctores, quos dedimus disp.
Christo, ob inferioritatem naturæ, ad re17, dub. 4, num. 48. Sentit etiam advorpræsentandum quamlibet naturam speci­
sus eandem assertionem Vasquez disp. 52,
ficam requiritur ad minus una species
cap. 1; otsi enim doceat entia naturalia
intelligibilis, et ad repræsentandum plures
fuisse cognita ab anima Christi per scien­
naturas specificas requiruntur plures spe­
tiam per se infusam, et distinctam ab accies. Cæterum in Angelis una species potest
quisibiii; negat tamen, quod hæc fuerit
sufficere ad repræsentandum unum genus,
scientia supernaturalis, et dicit fuisse so­
el sub eo naturas specificas diversas. Quod
lam scientiam naturalem per se infusam,
satis expressit D. Thom. loco cit. his ver-D.Mi
juxta doctrinam, et distinctionem, quam
bis ; Est autem connalurale animæ humans,
I
tradidimus loco proxime cit. § 2. Motiva
ut recipiat species in minori universalitate,
i
autem, quibus hi Auctores ducuntur, so­
quam Angeli : ita scilicet, quod diversas
1
luta majori ex parte relinquimus tam £
naturas specificas per diversas species inlelpræced. quam loco immediate relato :
ligibiles cognoscat. Sed id, ut diximus, mi­
1^- undo salis erit illa attingere. Primum est :
nime impedit, quod anima Christi per
' ad cognoscendum objecta naturalia suffi­
scientiam infusam, et species ei deservien·
ciunt naturales scientiæ : ergo non est
tes cognoscendo aliquam naturam speci­
dicendum, quod Christus cognoverit ob­
ficam, v. g. humanam cognoscat ejus in­
jecta naturalia per scientiam supernatura­
dividua in particulari : sicut species
lem, aut per se infusam. Secundum : scien­
angelica repræsentando aliquod genus, ut­
tia, et objectum debent esse ejusdem
puta animal. représentât naturas specificas
ordinis; cum illa ab isto speciem accipiat :
sub eo contentas. Et in hoc slat similitudo
ergo repugnat, quod scientia supernata­
a nobis proposita, et quæ plane evincit
ndis, qualis est illa per se infusa, de qua
animam Christi per scientiam infusam co­
agimus, objecta naturalia respiciat. Ter­
gnovisse objecta naturalia non solum quan­
tium ; species représentantes objecta na­
tum ad rationes communes, sed etiam
turalia v. g. hominem, aut leonem sunt
quantum ad particulares, et individuates
entitative naturales ; siquidem ex parte
rationes; licet ad cognoscendum plures
objecti nihil habent supernaturale, quod
naturas specificas opus habuerit pluribus
repraesentent : atqui habitus scientiæ vel
speciebus inteih'gibilibus, quam indigeant
st idem cum speciebus coordinates, ut
Angeli. Videat tector aliam responsionem
plures dicunt; vel saltem commensuratur
a nobis insinuatam tract. 7, disp. 5, dub.
ipsis, ct est ejusdem ordinis cum illis, ut
5, num. 98. Sed de his sermo redibit disp.
sitis aperte docet D. Thom. in hac quæst.
21, dub. § 2, ubi rem hanc magis versa­
irt. 6; ergo non datur scientia supernabimus.
I totalis, quæ objecta naturalia respiciat :
lique ideo anima Christi non cognovit hu; jnsmodi objecta per scientiam supernatui mlern, sed per naturalem vel acquisibilem,
Satisfit molicis adversarum opinionum.
i
vel per se infusam.
PriM
.·?' Hæc tamen facile corruunt ex dictis.
8. Adversus primam conclusionem senC01QR
' Ad primum respondetur, quod licet ad
tiuiit Scores in 3, dist. 14, quæst. 3. Du­ Ri.
randus ibi quæst. 3 et 4. Pytigian. quæst. SttUs» ■ agnoscendum objecta naturalia secundum
Dantmodum, sive rationem naturalem et in­
3, art, I. Faber, disp. 3G. et alii : nain
feriorem sufficiant scientiæ naturales per
licet concedant animam Christi per scien- ρ^ί«·
re acquisibiles ; tamen ad cognoscendum
tiam infusam cognovisse’entia naturalia; fiber.
mk-rn objecta secundum rationem supertamen

131

naturalem, aut superiorem supernaturalis
scientia concurrere valet, et requiritur.
Sicut objecta naturalia, quæ attinguntur a
Metaphyslca, et aliis scientiis inferioribus,
possunt sub altiorj ratione cognosci per
fidem, et per dona Spiritus Sancti. Et res
naturales sub ratione generabilium pro­
ducuntur per causas naturales inferiores :
sed ut creabiles a solo Deo producuntur.
Undo quamvis objecta naturalia fuerint
cognita ab anima Christi per scientiam
naturalem ; oportuit quod etiam cognos­
cerentur secundum altiorem rationem, et
per supernaturalem scientiam; ut sic om­
nis potentialitas prædiclæ animæ reduce­
retur ad actum, et perfectionem. Ad se­
cundum constat ex immediate dictis,
adjunctis etiam supra traditis num 2. et
3; licet enim objecta naturalia in esse
entis sint ordinis inferioris ad scientiam
supernaturalem ; nihilominus queunt esse
ejusdem ordinis cum illa in esse attin·
gibili, et in ratione objecti, si consideren·
ter secundum altiorem rationem potentiæ
obedientialis, et subordination's ad gra­
tiam : et hoc ultimo modo pertinuerunt ad
scientiam Christi, de qua agimus. Præsertim cum non sit contra rationem
scientiæ superioris respicere aliquid in­
ferius ut objectum inadæquatum, et minus
principale, subordinatum tamen objecto
principali, et adæquato, sicut in præsenti
materia contingit- : scientia enim super­
naturalis respicit principaliter supernaturalia objecta, et procedit sub ratione adæquate supernatural! : unde se extendit ad
naturalia objecta, quatenus supernaturalibus subordinantur , et supernaturalem
rationem aliquomodo participant.
Ad tertium negamus majorem : nam
species hujus scientiæ habent esse su­
pernatural tam ex parte objecti, quam ex
parte modi repræsentandi. Ex parte ob­
jecti ; quia non repræsentant naturalia
sistendo ibi, sed secundum potentiam obedientialem, et respectum ad ordinem gra­
tiæ : quod non habent species entitative
naturales. Ex parte etiam modi : quia
repræsentant cum majori claritate, unitate,
et distinctione, quam omnes naturales spe­
cies. Unde videmus, quod species naturales
solum repræsentant objecta, quatenus sunt
partes hujus Universi, et illi coordinantur : et inde habent non posse repræsentaro cogitationes cordium, actus liberos,
futura contingentia, et alia, quæ non
coordinantur huic Universo , sed a sulo

a•'2

I

132

DK INCARNATIONE.

Deo, el agentibus liberis. sive muralibus
dependent. Et tamen species deservientes
scientiæ animæ Christi, de qua loquimur,
hæc omnia représentant, ut disp. seq.
ostendimus. Species itaque naturalis, et
species supernaturalis représentantes eun­
dem hominem (et idem est de aliis natu­
ralibus objectis) satis differunt : naturalis
enim représentât hominem quantum ad
naturalia præcise, et quatenus coordina­
tor huic Universo tanquam pars integratis
illius : sed species supernaturalis reprae­
sentat quidem quantum ad omnia natu­
ralia, et insuper secundum potentiam obedientialem, et cum habitudine ad ordinem
gratiæ, et precisive ab ordinatione, seu
coordinatione hujus Universi, sed sub
abstraction ratione. Et radicatis omnium
harum differentiarum ratio est, quod spe­
cies scientiæ, de qua agimus, sunt partici­
pationes formales divinorum exemplarium,
sive divinæ essentiæ in ratione formæ
intelligibili
unde imitantur ejus repræsentationem licet finito modo : ad quod mi­
nime pertingunt species entitative natu­
rales ob oppositam rationem. De quibus
fusius suo loco.
Secunda
9. Contra secundam assertionem sen­
conua- tiunt Scotus ubi supra, Faber disp. 36.
ria.
Γ
* * ' Almainus,
Gabriel,
et alii, qui sentiunt
ScolosFaber’.’ animam Christi per scientiam infusam non
Gabriel, cognovisse siiiffularia, et individua. Et
nDS. eandem sententiam tenuerat D. Thom. in
3 sent, quam revocavit in hoc art. ut su­
pra num. 4 observavimus. Adhuc tamen
posset opponi ex eodem S. Doctore in
præsenti : nam agens de objectis naturali­
bus, quæ correspondent naturali virtuti
intellectus animæ Christi, ait : Et ideo
secundum eam anima Christi primo quidem
cognovit quxeumque ab homine cognosci
possunt, per virtutem luminis intellectus
agentis : sicut sunt quxeumque perlinent ad
scientias humanas. Quæcumque autem co­
gnoscuntur per virtutem intellectus agen­
tis, et ad scientias humanas pertinent, non
sunt singularia, et individua, a quibus in­
tellectus agens abstrahit species intelligibiles, et a quibus ut non necessariis hu­
manæ scientiæ præscindunt; sed sunt
quidditates, sive naturæ specific® rerum
materialium : has igitur, et non illa ex
sententia S. Doctoris cognovit anima
Christi. Sed scrupulus est levissimus :
D.Tbom. nam D. Thom. affirmat quidem animam
Christi per scientiam infusam cognovisse
omnia, quæ attinguntur virtute intellectus

agenLis, et pertinent ad scientias humanas:
quod verissimum est. Sed non negat, quod
alia plura cognoverit, quin expresse affir­
mat tam in corp. art. quam in resp. ad
3, ubi resolvit animam Christi por hanc
scientiam cognovisse omnia singularia prtsentia, prxlerita, et futura. Unde dubitari
non potest do propria illius sententia.
Aliunde vero singularia etiam attinguntur
virtute intellectus agentis, et a scientiis
humanis saltem indirecte, et per quandam
reflexionem, seu conversionem ad phan­
tasmata a quibus abstrahuntur species intelligibiles, ut declarant N. Complut, abbrev. in lib. de Anima disp. 20, quæst. 5.
Unde magis infertur, quod prædicta sin­
gularia debeant cognosci ab anima Christi
per scientiam infusam; licet non eodem
modo, sed diverso propter ea, quæ dixi­
mus supra num. 6, in 2 confirmat, et
magis ex dicendis constabit. Remoto ita­
que hoc scrupulo
Arguitur primo : quia scientia non est
de singularibus, ut communiter docent
Philosophi. Et ratio est, quod scientia de·
beat esse de necessariis, et certis; qualia
non sunt individua, præsertim materialia,
quæ generationi, corruptioni, et varia­
tioni subjecta sunt. Ergo scientia infusa
animæ Christi non cognovit singularia, et
individua, sed solas naturas specificas in
communi. Confirmatur : quia illa extensio Coi;·
ex parte objecti attribuenda est scientiæ SJ3.
infusæ animæ Christi, quæ conducit ad
majorem prædictæ scientiæ perfectionem :
sed cognitio singularium non conducit ad
majorem prædictæ scientiæ perfectionem :
ergo non oportet dicere, quod talis scien­
tia cognoverit individua, saltem naturarum
materialium. Minor, in qua poterat esse
difficultas, est D. Tho. 1 p. quæst. 12, D.Tba.
art. 8, ubi ait : Naturale desiderium ratio­
nalis crealurx est ad sciendum omnia illa,
qux perlinent ad perfectionem intellectus :
el hxc sunt species, et genera rerum, el
rationes earum : quæ in Deo videbit quilibet
videns essentiam divinam. Cognoscere au­
lem alia singularia, el cogitata, el facta
eorum non est de perfectione intellectus
creati ; nec ad hoc naturale ejus desiderium
tendit.
Ad argumentum respondetur antecedens
verificari in scientiis naturalibus, de qui­ GfU)
bus loquuntur Philosophi ; non autem in
supernaturalibus, et per se infusis, de qui­
bus agimus. Et ratio disparitatis potest
assignari multipliciter. Primo, quod scien­
tiæ

DISP. XIX, DUB. I.

Γ
j
I
k
;
I
•

i
;,
'
•
1

tiæ naturales so accommodant modo pro­
cedendi. et cognoscendi naturali, quern
habet noster intellectus pro hoc statu ; se­
cundum quam rationem non attingit directo
singularia, sed solus quidditates rerum
abstractas a phantasmatibus virtute intel­
lectus agentis : unde scientiæ naturales
non versantur circa individua, sed circa eo­
rum quidditates, et rationes in communi.
Hoc aulem non habet locum in scientia
supernaturali, quæ non sequitur naturalem
modum cognoscendi nostri intellectus : sed
potius hunc elevat ad modum cognoscendi
divinum, et attingentem quidditates rerum
tam in communi, quam in particulari. Se­
cundo (et potest revocari ad radicem jam
assignatam), quod species nostræ natura­
les, quibus scientiæ naturales utuntur, non
repræsentant immediate, et directe singu­
laria, sed naturas specificas : eo quod fiunt
ab intellectu agente per abstractionem a
phantasmatibus, et aliis conditionibus individualibus pertinentibus ad sensum. Sed
species supernaturali scientiæ deservientes
sont alterius, atque altioris rationis :
exemplantur enim a divina essentia secun­
dum rationem speciei intelligibilis, quæ
repræsentat naturas communes, non solum
secundum gradus communes, sed etiam se­
cundum conditiones indi viduales. · Tertio,
quod individua naturarum materialium
considerata secundum ea præcise, quæ na­
turaliter important, sunt subjecta varia­
tioni, carentque necessitate, et certitudine,
quæ requiruntur ad terminandum assen­
sum scientificum : quocirca de his sic ac­
ceptis nequit esse scientia naturalis. Sed
eadem individua, quatenus subsunt scien­
tiæ Dei, et manifestantur lumine divinæ
revelationis habent sufficientem determinationem, et necessitatem ad terminandum
assensum omnino certum : unde videmus,
quod possunt terminare assensus fidei, et
Theologiæ, qui sunt omnino infallibiles.
Et eadem ratione possunt cognosci per
scientiam infusam. Sicut etiam futura contingentia libera non habent ex se determinationem sufficientem, ut queant sciri
scientia naturali; et nihilominus ut sub­
sunt divinæ determinationi, queunt attingi
per assensus fidei, prophetice, et scientiæ
infusæ omnino infallibiles, ut dub. seq.
magis explicabimus.
Ad confirmationem negamus minorem.
Et ad probationem dicendum est, quod D.
Thom. loquitur de perfectione naturali
intellectus humani per scientiam natura-

133

lern, quæ terminet naturale desiderium
rationalis creaturæ, ut manifeste liquet ex
verbis 8, Docturis. Unde cum scientia na­
turalis non sit de singularibus, ut in res­
ponsione ad argumentum dicebamus; se­
quitur, quod naturale desiderium ad prædictam scientiam non sit de singularibus,
eed de quidditatibus, aut naturis specificis.
Cæterum non negat S. Doctor, quod scien­
tia singularium sit perfectio intellectus
saltem ut practici ; quin hoc expresse affir­
mat in hoc art. inresp. ad 1, ut supra pon­
deravimus num. 4, et ob hanc rationem
debuit anima Christi 'per scientiam infusam
cognoscere singularia.
10. Arguitur secundo : quia si scientia Secun­
infusa animæ Christi cognovisset in parti­ dum
argu­
culari individua naturarum materialium, mentum.
v. g. hominis, aut leonis, vel illa cogno­
visset per unicam speciem vel per plures
species singulorum proprias ? neutrum dici
valet : ergo talis scientia non attigit indi­
vidua naturarum materialium in particu­
lari, sed solum secundum conceptum ali­
quem specificum, aut communem. Probatur
minor : nam in primis cum talia individua
sint infinita; ad cognoscendum illa in par­
ticulari per proprias species, requirerentur
infinitæ species in actu ; atque ideo cons­
titueretur multitudo specierum infinita in
anima Christi. Deinde si talia individua
non cognoscuntur per proprias, et particu­
lares species, sed per speciem communem
repræsentantem naturam specificam ; se­
quitur quod talis cognitio sit valde imper­
fecta, et confusa, atque ideo indigna, quod
in anima Obisti constituatur.
Respondetur eligendo primam dilemma- Respontis
Anti am infusam
tis nartpm.
partem, πρπίπρ
nempe. sci
scientiam
infusam aniani­ sio.
mæ Christi cognoscere in particulari indi­
vidua alicujus naturæ, v. g. humanæ per
speciem unam, quæ repræsentant talem
naturam specificam. Nec inde sequitur,
quod cognitio talium individuorum sit
confusa : quia nec repræsentatio eorum per
talem speciem confusa est, sed particularis,
et distincta. Et ratio responsionis desumi­
tur ex differentia inter species factas per
abstractionem intellectus agentis, et spe­
cies per se infusas. Ulæ namque cum fiaut
per abstractionem a phantasmatibus, solum
repræsentant directe naturas specificas,
singularia vero vel individua confuse, et
indirecte tanquam terminum a quo abs­
traction's, supra quem intellectus reflectere
valeat. Species autem per se infusæ, cum
non desumantur a rebus, nec fiant per abs-

««

1

131

DE INCARNATIONE.

tractionem intellectus agentis, sed exem­
plentur a divina essentia in ratione forma»
intelligibiiis, quæ distincte repræsentet
tam conceptus specificos, quam individua­
ls; possunt similiter repraesentare : atquq
ideo repræsentatio individuorum per tales
species non est confusa, et præcise quan­
tum ad conceptus communes, sed dis­
tincta. et descendens ad ipsas individuates
rationes. Quam doctrinam, et differentiam
late tradidimus in tract. 7, disp. 7, dub.
3, agentes de speciebus Angelorum, quæ
prædicto modo habent repræsentare, licet
naturales sint. Undo potest magis firmari
adhibita responsio : nam si species Angeli,
quamvis sit naturalis, et inferioris ordinis
potest repræsentare naturam communem,
atque ejus individua, idque sine confu­
sione. : multo magis species supernaturalis, et divini ordinis, quæ deserviat scientiæ
infusæ Christi Domini, poterit et naturam
specificam, et individua ipsius distincto, et
absque confusione repræsentare.
Replica.
j j.
instabis : nam species, quæ in­
finita individua repræsentat, debet esse
simpliciter infinita : sed in anima Christi
non fuit aliqua species creata simpliciter
infinita, quippe quie absolute repugnat :
ergo in anima Christi non fuit infusa ali­
qua species.quæ infinita individua repræsentaverit. Probatur major : tum quia species
repræsentans infinita individua æquivalet infinitis speciebus, quæ talia individua
repræsentarent : id autem, quod infinitis
simpliciter tequivalet, debet esse simplici­
ter infinitum. Tum etiam quia species eo
debet esse perfectior, quo ad plura in re­
præsentando se extendit : et ideo perfec­
tior est, quæ représentai centum, quam
quæ repræsentat decem, et illa quæ repræ­
sentat mille, quam quæ repræsentat cen­
tum : ergo ad repræsentandum individua
simpliciter infinita in multitudine debet
esse species simpliciter infinita, et infinita
perfecta.
Solutio.
Respondetur negando majorem : quia
cum multitudo infinita individuorum con­
tineatur sub determinata, el finita perfec­
tione et in esse entis, et in esse repræsentabilis. quam importat natura specifica,
cujus sunt; sicut ad repræsentandum natu­
ram specificam sufficit species intelligibiiis
finita, sic etiam ad repræsentandum indi­
vidua talis naturæ. Ad primam autem pro­
bationem in contrarium respondetur, quod
ad æquivalendum infinitis contentis sub
finita, et determinata perfectione non re­

quiritur perfectio infinita, sed sufficit finita,
et satis intima. Sicut homo non solum
æquivalet infinitis speciebus animalis, sed
illas etiam excedit : et tamen importat per­
fectionem finitam. Et visio creata Dei, licet
finita, excedit simpliciter infinitas cogni­
tiones naturales. Omnia autem individua
alicujus naturæ specific® continentur sub
tali natura, quæ finita est : quocirca species
repræsentans eam naturam, omniaque il­
I
lius individua, ac proinde équivalons infi­
nitis eorum speciebus, si darentur, non est
simpliciter infinita. Ad secundum dicen­
dum est majorem solum verificari, ubi ma­
jor extensio fundatur in majori quasi in­
tensione speciei, aut virtutis, et fit in ordine
ad objecta importantia excessum in esse
intelligibili : quod minime contingit, ubi
omnia, vel plura, finita, vel infinita ejus­
dem speciei, et rationis individua repræsentantur : tunc enim omnia important
eundem, et certum, ac finitum gradum
perfectionis , quem dicit natura specifica,
cujus individua sunt. Nec illa major ex­
tensio fundatur in eo, quod species intelli­
gibiiis, invariata natura sua, augeatur in­
tensive, et proficiat in repræsentando : sed
in eo, quod talis naturæ specific® sit, et
pertineat ad ordinem superiorem, imiteturque modum repræsentandi divinum :
quod habet, licet infinita non sit. Quæ om­
nia confirmari, et explicari amplius pos­
sunt ex dictis tract. 7, disp. 5, dub. 5, et
præsertim § 10; nam plus longe est, quod
una species repræsentet naturam genericam
v. g. animalis, et simul omnes naturas ejus
specificas, quam qaod repræsentet unam,
naturam specificam, v. g. humanam, et si­
mul omnia ejus individua, ut ex ipsis ter­
minis, et majori perfectione naturarum
specificarum satis constat. Et tamen una
species finita angelica potest repræsentare
prædictum genus, et omnes naturas speci­
ficas sub eo contentas, ut eo loco ostendi­
mus. Sic'igitur una species infusa animæ
Christi, quamvis linita, et minus universa­
lis, potest repræsentare naturam humanam,
et omnia ipsius individua, et sic de aliis.
12. Arguitur tertio : nam anima Christi Tertia
per scientiam infusam non cognovit objecta naturalia ut existentia, et sub actuali
exercitio essendi : sed hæc est una ex
conditionibus singularibus objectorum :
ergo licet anima Christi per scientiam in­
fusam cognoverit objecta naturalia, non
tamen in particulari, et secundum condi­
tiones individuates. Probatur major ; nam
species

DISP. XIX, DÜB.

species deservientes scientiæ infusæ eodem
modo représentant objectum, sive existai,
sive non existât. : sed species quæ cum hnc
abstractions objoclum repræsentat, nequit
illud repræsentare reduplicative ut exis­
ting, cl sub actuali essendi exercitio :
ergo species scientiæ infusæ non roprœsentant objecta ut existentia : atque ideo
nec ipsa scientia infusa potest objecta at­
tingere, ut actualiter habent oxistero.
f.'r.’.ir
Respondetur hoc argumentum non ita
perlinere ad objecta scientiæ infusio, do
quibus modo agimus, sed magis spectaro
admodum illa attingendi, utrum videlicet
fuerit abstracti vus, vel intuitivus, quæ est
difficultas longe diversa, quam versabimus
disp. seq. dub. 3. Nunc autem præscindendo a modis dicendi ibi referendis, res­
pondemus negando majorem, ubi objecta .
habent actu existere, sive constitui sub
exercitio essendi : tunc enim species in­
fusa absque ulla mutatione, vel facta sibi
additione habet repraesentare objecta exislentia, et sub prædicto exercitio : quia
prædicta species, quantum erat de se, illa
objecta sic prius repræsentabat : licet de­
fectu objecti actu non existentis non exer­
ceretur actu talis repræsentatio. Sicut re­
latio paternitatis actu terminata ad unicum
filium extenditur postea ad alios denuo
genitos absque sui mutatione, sed posita
mutatione præcise ex parte objecti : quia
quantum erat de se, sufficienter extendeIhafalur ad omnes. Unde D. Thom. quodlib.
7, art. 3, agens de speciebus, et cogni­
tione Angelorum (quibus inferiores non
sunt species, et cognitio scientiæ in anima
Christi), ait : Ad secundum dicendum, quod
quando aliquid incipit esse præsens, Angelus
it novo cognoscit illud, non facta aliqua
imovalione in ipso Angelo, sed in re co!
jiwscibili, in qua est aliquid, quod prius
I
non fuit. quod sine ea cognita non cognoscilur. Unde species infusa, quæ antequam
1
existeret objectum in se, non repræsenta!
bat ejus existentiam, nisi signate, et per
Ü
modum quidditatis ; ubi primo ponitur sub
exercitio essendi, repræsentat illud exer­
cite etiam quantam ad existentiam. Quare
ad probationem majoris dicendum est,
quod speciem repræsentare objectum eodem
modo, sive existât, sive non existât, con­
tingit dupliciter. Primo ex limitatione spec:ei, quæ non est tantæ perfectionis, ut
sine aliqua additione repræsentet. rem ut
existentem : et talis species nunquam re­
præsentat rem ut formal i 1er existentem,

I.

135

sed prrooiee per modum quidditatis. Se­
cundo ex perfectione, ct eminentia in
modo repneaentandi, quia species, quan­
tum eat de se non solum essentiam, sed
ipsum etiam essendi exercitium repræsontat : et talis species, ubi objectum primo
existit, illud représentât ut exercito exis­
tons, et quantum exposcit notitia intuitiva
illius. Et hoc ultimo modo so habuerunt
species propriae scionthe infusæ in anima
Christi : ac subindo potuerunt repræsontare objecta non solum secundum se, ve­
rum etiam ut existentia. Videantur, quæ
similem difficultatem versantes scripsimus
tract. 7, disp. 7, dub. 3, £ 3, ubi aliquibus
replicis, quæ contra doctrinam modo tra­
ditam fieri possent occurrimus.
•13. Arguitur ultimo : quia scientia in- Quar­
fusa animæ Christi non potuit attingere tam ar­
gumen­
objecta naturalia in particulari per unicam tum.
tantum cognitionem, nec etiam per plures : ergo anima Christi per scientiam in­
fusam non cognovit objecta naturalia in
particulari. Antecedens quoad primam
partem probatur · quia si anima Christi
cognovisset objecta naturalia in particulari
per unicam cognitionem, pariter illa co­
gnovisset per unicam speciem : uni quippe
cognitioni una species per se correspon­
de^ et sufficit : consequens est falsum :
tum quia non est assignabilis species
creata, quæ omnia naturalia in particu­
lari reprœsentet : tum quia ex opposito
fieret animam Christi habuisse speciem
creatam universaliorem in repræsentando,
quam Angeli habeant, et intellexisse per
pauciores species, contra ea, quæ cum D.
Tho. diximus num. 7; ergo scientia infusa
non cognovit objecta naturalia in particu­
lari per unicam præcise cognitionem. Se­
cunda etiam minoris pars suadetur : quo­
niam si prædicta scientia debuit objecta
naturalia attingere per plures cognitiones ;
sequitur, quod non potuerit omnia objecta
naturalia in particulari attingere : quippe
talia objecta constituunt multitudinem sim­
pliciter infinitam ; et infinitum est impertransibile successive, sive sumendo partem
post partem, quia semper restat aliquid
assumendum. Qua ratione disp. præced.
dub. 2, num. 32, diximus animam Christi
per scientiam beatam cognovisse infinita
simul unico actu : quia si uno actu illa
non cognovisset, nec cognoscere posset
per plures.
’
g
Respondetur assertiones nostras, ut eas Diruitur,
statuendo significamus, accipiendas esse

136

DE INCARNATIONE.

indefinite : modo enim minime determi­
namus, utrum anima Christi per scien­
tiam infusam cognoverit omnia possibilia,
circa quod est specialis alia difficultas
dub. 5 decidenda. Sed tamen non nega­
mus, quod anima Christi per scientiam
infusam cognoverit omnia genera, et om­
nes species cunctorum objectorum natu­
ralium pertinentium ad hoc Universum,
quin et plura possibilia. Et rursus admit­
timus, quod cognoscendo naturas specifi­
cas cognoverit omnia ejus individua : quæ
licet in speciebus substantialibus non sint
futura infinita, sed in numero determi­
nato; tamen in aliquibus accidentalibus,
v. g. cogitationibus, et affectibus multi­
plicabuntur infinite per totam æternitatem, ut agentes de scientia beata circa
creaturas quandoque existantes diximus
disp. præced. dub. 2, num. 34. Et si ad
hæc tantum cognita attendamus, facile
recognoscemus omnia potuisse ab anima
Christi successive, et per plures actus co­
gnosci, nullo objecto excepto. Etenim ge­
nera, et species rerum pertinentium ad hoc
Universum important numerum certum,
et determinatum : quocirca per eundem
numerum certum, et determinatum co­
gnitionum potuerunt ab anima Christi per
scientiam infusam attingi. Individua au­
tem cujuslibet naturæ specific® (sive sint
numero finita, sive infinita) repræsentantur per speciem intelligibilem manifestan­
tem naturam specificam, et queunt per
eandem cognitionem attingi, ut supra di­
ximus num. 10. Unde cognitio infinito­
rum individuorum potest fieri per unicam
cognitionem, si illa individua pertineant
ad unam naturam specificam ; vel per plu­
res cognitiones multitudine finitas, si in­
dividua pertinent ad naturas specifice dif­
ferentes. Quare ad argumentum facile
constat negando secundam partem ante­
cedentis : jam etiam declaravimus, quali­
ter scientia infusa Christi potuerit omnia
objecta, ad quæ de facto se extendit, per­
currere per finitas, et determinatas cogni­
tiones.
Resolu­
14. Si autem inquiras, utrum anima
tio
lueiden- Christi per talem scientiam cognoverit silisquæs-mul actu omnia objecta, quæ ad ipsam
tioms
'0DS* pertinent, sicut disp. præced. num. 32,
diximus de cognitione ejusdem animæ per
scientiam beatam : an vero solum succes­
sive, et habitualiter, quatenus quoties vo­
lebat, utebatur illa scientia in ordine ad
istud, aut illud objectum? Respondetur

I eligendo hanc secundam partem : quam
etiam amplectuntur Alvarez disp. cit. αιπ-η
conci. 3. Godoi disp. 37, § 7 conci. GW».
bu
I. Arauxo dub. 2, num. 36. Suarez disp. San.
28, sect. 1, et alii plures. Nam ideo
anima Christi per scientiam beatam co­
gnovit simul actu omnia, qute per illam
scientiam attigit, quia divina essentia ge­
rens vices speciei intelligibilis in ordine
ad prædictam cognitionem illa omnia si­
mul actu distincta potuit repræsentare, ac
repræsentavit, ut loco relato declaravimus.
In scientia autem infusa oppositum conti­
git : quia hæc utitur speciebus creatis,
quarum quælibet repræsentat ad summum
unum genus, vel unam naturam specifi­
cam, et illius individua : unde ut anima
Christi simul actu cognosceret omnes spe­
cies, et individua hujus Universi, opus
habebat uti simul actu omnibus speciebus
intelligibus infusis : quod vel repugnat, vel
est innaturale, et plus confusionis afferens,
quam perfectionis, aut lucis : non itaque
anima Christi cognovit simul actu omnia
objecta scientiæ infusae : sed simul habitu
cognovit omnia ; actualiter vero hæc, aut
illa, prout volebat, aut occasio postulabat,
et a nobis determinari non valet. Et ita
expresse docet D. Thom, infra art. 5, in
resp. ad 2. Idque magis firmatur consi­
derando maximam extensionem scientiæ
infusæ animæ Christi ex parte objecti : res­
picit enim substantias, et accidentia, na­
turalia, et supernatoralia, necessaria, et
libera, præterita, præsentia, et futura,
creata, et increata saltem quoad an est,
ut partira constat ex dictis, et magis cons­
tabit ex infra dicendis per totam disputa­
tionem. Impossibile autem est, quod tot,
et tam diversa objecta repræsententur per
unara speciem creatam : et rursus repu­
gnat, quod species correspondentes rebus
tam multis, et ordinum, ac modorum
adeo differentium queant eam unitatem
saltem ordinis habere, utconstituant unum
principium quo per modum formæ intel­
ligibilis ad partum unius simplicis intel­
lectionis. Fieri ergo non potuit, quod
scientia infusa animæ Christi cognoverit
simul in actu cuncta sua objecta : atque
ideo illa respexit præcise habitualiter, attin­
gendo successive hæc, aut illa, prout ex­
pediebat.
Unde licet concederemus Angelum posse Nota
utendo omnibus suis speciebus cognoscere
hoc Universum unica cognitione compre­
hensiva, ut esse probabile indicavimus
tract.

DIBP. XIX, DUB. II.
tract. 7, disp. 6, dub. 3, num. 97, adhuc
negandum esset, quod anima Christi per
scientiam infusam omnia objecta per unam
cognitionem cognoverit. Nam objecta scien­
ti» infusæ longius patent, et ad plures or­
dines perlinent, quam hoc Universum, et
ejus partes, ut satis constat ox supra dic­
tis. Eo vel maxime, quod species Angelo­
rum repræsentant sua objecta ut paries
Universi, et cum ordine ad illud : unde
pdSsunt ita ordinari, et coadunari, ut si­
mul concurrant ad unam ejus adæquatam
repræsentalionem, et cognitionem. Sicut
e converso quia repræsentant objecta cum
hac ad Universum habitudine, nequeunt
repræsentare entia supernaturalia, futura
contingentia, actus liberos, secreta cordis,
et similia, quæ formaliter partes Universi
non sunt. Cum ergo species deservientes
scientiæ infusæ Christi repræsentent ob­
jecta non ut partes Universi sunt, sed se­
cundum rationem longe universaliorem,
et abstractiorem, secundum quam complec­
tuntur naturalia, et supernaturalia ; neces­
saria, et libera, præterita, et præsentia,
physica, et moralia, sequitur non posse
itacoordinari in repræsentando, ut queant
omnia simul manifestari in ordine ad uni­
cam cognitionem. Idque convincitur exem­
plo ipsorum Angelorum, qui non possunt
hæcomniasimul unico actu cognoscere. Si
autem inferas, quod Christi anima potuerit
unica cognitione cognoscere hoc Universum, et omnes ejus partes per scientiam
infusam, sicut Angeli probabiliter possunt ;
non multum de hac re contendemus, quæ
ex una parte parum perfectionis affert, et
ei alia non est connaturalis animæ intel­
ligent! minus universaliter, quam Angeli,
ut supra num. 7 vidimus ex D. Thoma.

DUBIUM II.
Uirum anima Chrisli per scientiam infusam
cognoverit cogitationes cordium, et futura
contingentia.

Hic jam progredimur ultra objecta per­
tinentia præcise ad ordinem naturalem :
et consideramus notitiam eorum, quæ licet
determinate supernaturalia non sint, nihi­
lominus nec sunt determinate naturalia,
sed in utroque ordine reperiri possunt, et
ab utroque ex sua communi ratione præscindunt. Sunt autem ea, quæ titulus pro­
ponit, et in quibus occurrit specialis dubi­
tandi ratio. Porro cogitationis cordium

137

nomine, cum do ejus cognitione agitur,
significatur actus liber inferior ; sive sit
actus voluntatis, qui est talis formaliter ;
sive sit actus intellectus, qui est talis vel
causaliter, vel ex motione, et voluntatis ap­
plicatione. Deinde per futura contingentia
ea præsertim significamus, quæ habent
causas ex se indifferentes, et possunt ferri
in utramque partem. Nam quod futura ne­
cessaria cognosci queant non solum ab
anima Christi, sed etiam ab aliis creaturis,
facile ab omnibus conceditur ; cum talia
objecta habeant veritatem determinatam.

Præfertur vera, et affirmans D. Thom.
sententia.
15. Dicendum est animam Christi per Conciascientiam infusam cognovisse cogitationes sio.
cordium, et futura contingentia. Ita D. d. Tbonj
Tho. in hoc art. 1, nam in primis affirmat
animam Christi per hanc scientiam cogno­
visse omnia illa, quæ per revelationem divi­
nam hominibus innotescunt : sive pertineant
ad donum sapientis, sive ad donum prophe­
tis, sive ad quodcumque donum Spiritus
sancti. Certum enim est, quod tam cogita­
tiones cordium, quam futura contingentia
solent, hominibus innotescere per revelatio­
nem divinam : et similiter, quod talia ob­
jecta pertineant ad donum prophetiae, et
quod non pauca eorum fuerint cognita a
Prophetis. Deinde concludit : Omnia enim
ista abundantius, et plenius cæleris cognovit
anima Christi. Ipsam tamen Dei essentiam
per hanc scientiam non cognovit, sed solum
per primam, scilicet per scientiam beatam.
Unde cum a cognitione animæ Christi per
scientiam infusam excipiat solam Dei es­
sentiam ; sequitur quod senserit omnia alia
ad praedictam scientiam pertinuisse, et
consequenter tam cogitationes cordium,
quam futura contingentia. Denique in solut. ad 3, addit : Quia igitur Christus ha­
buit plenitudinem prudentis secundum do·
num consilii ; consequens est, quod cognoverit
omnia, singularia præsentia, prælerila, et
futura. Inter quæ certum est recenseri
tam cogitationes cordium, quam futura
contingentia. Dixerat autem S. Doctor in
verbis supra relatis animam Christi per
scientiam infusam cognovisse omnia, quæ
pertinent ad quodcumque donum Spiritus
sancti. Unde manifestum est ipsum do­
cuisse in hoc loco nostram assertionem,

138

DE INCARNATIONE.

et reliquisse opinionem oppositam, quam
prius tenuerat in 3, dist. 14, qua'st. 1,
art. 3. quæstinnc. I, et quæst. 20 de Ve­
ritate, art. 6. Quare sic docent communiCajeiîo. ter Thomistæ. Cajetan. et Medina in hoc
Alwez. art- Alvarez disp. 58 et 59. Arauxo dub.
Απαχο. 2, concl. 3. N. Cornejo disp. 1, dub. 2.
Cibrera. Cabrera disp. 3, concl. J. Joan, a S. Tho.
Jwnn. a disp. 13 art. 2. Godoi disp. 35. ? 9. GoS.Tfioa.
Godoi. net. disp. 17, art. 4, et alii ptures. Idem
Gonet. etiam tuentur Suarez disp. 26, sect. 2.
Sairez.
V»i- Vazquez disp. 53, cap. 2. num. 17. Gra­
qoez. nados controvers. I, tract. 8, disp. 3, sect.
G ma­
4. Ragusa disp. 91. Castillo disp. 15,
dos.
Ragnsa. quæst. 4, parte 5, et alii adeo communiter,
Castillo.
ut supervacaneum sit plures recensere.
FnndaProbatur primo ab auctoritate : nam ex
ineni'ici
âb aucto- sacra Scriptura palam constat Christum |
ritate. cognovisse cogitationes cordium, et praes­
civisse futura contingentia. Matth. 19 : Et
ecce quidam de Scribis dixerunt intra se,
Hic blasphemat. Et cum vidisset Jesus cogi­
tationes earum dixit : Ut quid cogitatis mala
in cordibus vestris? Et cap. 26 dixit Pe­
tro : Antequam gallus cantet, ter me negabis.
Et similia passim occurrunt in Evangeliis.
PræcidiNec valet dicere hæc fuisse cognita ab
tur
fcvjsio. anima Christi per scientiam beatam ; at­
que ideo ex cis locis illegitime a nobis in­
ferri, quod ea determinate cognoverit per
scientiam infusam. Nam hoc effugium
præcluditur primo : ex eo enim quod Chris­
tus prædicta objecta per scientiam beatam
cognoverit, idque in eis testimoniis signi­
ficetur; minime impeditur, quod eadem
objecta sciverit per scientiam infusam, et
quod illud etiam exprimatur eisdem locis.
Quod autem sic affirmari debeat, ostendi­
tur : quia idem Scripturæ locus continet
eos litterales sensus, qui salva proprietate
litteræ queunt sacris verbis adaptari, dum­
modo non importent aliquid veritati repu­ I
gnans, ut cum communi Theologorum senκ. Anio- tentia docte probat N. Antonius a matre
n' a’û- Dei prælud. 3, dub. 8, g 3. Unde D. Aucustin. gust. lib. 12, confess, cap. 31, inquit :
Cum alius dixerit, hoc sensit (Moyses} quod
ego; el alius, immo illud, quod ego : religio­
sius me arbitror dicere, cur non ulrumque
D.Thom. polius. si ulrumque verum est ? Et D. Tho.
quæst. 4 de potentia, art. 1, ait : Unde
omnis veritas, quæ salva lilleræ circunslanlia potest divinæ Scripturæ adaplari, est
ejus sensus. Sed quod Christus objecta, de
quibus fit sermo in eis locis, cognoverit
per scientiam infusam, est sensas, qui salva
cum omni proprietate littera, potest sacris

verbis adaptari, non minus quam sensus
altor, quod illa cognoverit per scientiam
beatam : et aliunde talis sensus nihil con­
tinet veritati repugnans, sed magis perfec­
tionem dignitati Christi congruentem. Ergo
prædicta testimonia hunc etiam sensura
important ; et immerito, et absquo funda­
mento eorum sensus restingeretur ad so­
lam scientiam beatam. Secundo quia etiam
dici posset Christum cognovisse prædicta
objecta ut Deum, et per scientiam increftam, et hunc sensum contineri in illis
Scripturæ testimoniis; atque ideo ex illis
inefficaciter colligi, quod talia objecta co­
gnoverit per scientiam beatam. Quod tamon
est falsum, et contra ea, quæ juxta com­
munem Patrum sententiam diximus disp.
præced. dub. 2, num. 24. Nec alio urgentiori modo, qui prædicta testimonia ita
exponeret, posset, ac deberet convinci,
quam illo immediate præmisso, nempe
utramque scientiam et increatam, et etiam
creatam beatificam, salva proprietate litte­
rae, illis verbis significari, et utrumque
sensum nihil continere absurdi. Cum ergo
eadem ratio militet in scientia infusa, ut
proxime dicebamus; consequens est, quod
ex vi prredictorum testimoniorum satis
convincatur animam Christi per scientiam
infusam cognovisse cogitationes cordium,
et futura contingentia libera.
16. Confirmatur : nam sicut Christus R0v.Tr
ttr
protulit ea verba ut homo, et hominibus ad ida
docendum eos veritatem, et confirmandum fa cilsuam doctrinam : sic etiam, et ob eundem mesUD'
finem protulit ut viator, et agens cum ho­
minibus viatoribus : sed quia illa protulit
ut homo hominibus, recte probatur, quod
Christus habuerit non solum scientiam in­
creatam, sed etiam creatam, ut constat ex
dictis loco citato : ergo pariter quia illa
protulit ut viator agens cum hominibus
viatoribus; bene infertur, quod habuerit
scientiam, non solum’beatificam, quæ per­
tinet ad alium statum, sed etiam infusam,
d
quæ magis conducit ad dirigendum opera­
tiones proprias status viæ.
·5|
Ad hæc : cum in sacra Scriptura dicitur
puros homines sanctos, aut Prophetas co­
gnovisse secreta cordium, et prænunciasse
futura contingentia libera (quod non raro
legimus! manifeste significatur, quod talia
objecta cognoverint per aliquod lumen in­
fusum distinctum a scientia increata, et a
scientia beatifica : nec enim ista habue­
runt. Ergo cum Scriptura idem dicit de
Christo, eodem modo accipienda est, qua­
tenus

DISP. XIX, DUD. IL

î

tonus denotat animam Christi cognovisse
talia objecta per scientiam infusam. Quod
euini Christus cudoni objecta cognoverit
jor scientiam beatam, et per scientiam
leatificam; impedimentum non est ad co­
gnoscendum illa etiam per scientiam infu­
sam, quæ importat distinctum modum, et
rationem sub qua : sicut quod cognoverit
objecta naturalia per scientiam naturalem,
minime impedit, quod illa per scientiam
infusam noverit. Aliunde voro notitia illa,
quam circa secreta cordium, et futura con­
tingentia habuerunt puri homines, etiam
ut distincta ascientia increata, et scientia
beatifica, aliqua perfectio fuit ; et quæ non
param conduxit ad instructionem illorum,
et commendationem doctrinæ. Gum ergo
in Christo constituenda sit eminentiori ra­
tione aliorum perfectio tanquam in om­
nium capite, et universali Doctore ; nequit
rationabiliter negari, quod habuerit perfec­
tionem illius luminis, distincti utique a
scientia increata, et scientia beatifica. Et
consequenter cum Scriptura eodem modo
de Christo, et de quibusdam hominibus
refert cognovisse cordium secreta, et prædiiisse futura ; eodem modo accipienda
est : atque ideo sicut in aliis evincit lumen
infusum diversum a scientiis increata, et
beatifica, sic etiam evincit in Christo. In­
terest vero discriminis, quod illud lumen
in aliis fuit imperfectum, aut per modum
transeuntis : sed in Christo habuit esse
permanens, et perfectum per modum ha­
bitus, quem scientiam infusam vocamus.
Ut enim inquit D. Tho. in hoc art. : ChrisIw per hanc scientiam cognovit omnia illa,
qusper revelationem divinam hominibus innolescunl: sive pertineant ad donum sapienla, sive ad donum propheliæ, sive ad quodcumque donum Spiritus Sancti. Omnia enim
ista abundantius, el plenius cæleris cognovit
anima Christi.
17. Secundo probatur ratione desumpta
esD. Tho. in hoc art. et quæst. 9, art. 1,
quoniam decuit, quod omnis potentialitas
animæ Christi reduceretur ad actum, ne
anima Christi maneret imperfecta : omne
enim quod habet potentiam ad aliquam
formam, sivo perfectionem, quandiu illam
non consequitur, est imperfectum : quo
principio supra disp. 17, dub. 4, § 2, pro­
bavimus in genere existentiam scientiæ in­
fume in anima Christi. Sed habuit poten­
tiam ohedientialem ad cognoscendum per
scientiam infusam cogitationes cordis, et
futura contingentia tam necessaria, quam

139

libera. Ergo anima Christi hæc omnia per
scientiam infusam cognovit. Probatur ma­
jor : quia cogitationes cordis, et futura
contingentia sunt objecta cognoscibilia ex­
tra Verbum ab anima Christi per aliquam
scientiam : sed non per scientiam natura·
lem, ut liquet in Angelis, qui licet emi­
nenti scientia naturali polleant, nequeunt
tamen per illam prædicta objecta certo co­
gnoscere, ut ostendemus tract. 7, disp. 7,
dub. 4 et 5 ; ergo potest illa cognoscere
per scientiam infusam, quæ obedientiali
potentiæ correspondet. Major hujus secundi
syllogismi ostenditur : tum quia omne ens
creabile est'cognoscibile extra Verbum :
unumquodque enim tantum habet cognoscibilitatis, quantum entitatis, ct actualitatis ; cum veritas objectiva, sive cognosci bilitas sit passio entis. Tum quia omnia
alia entia sunt saltem divisim cognoscibi­
lia extra Verbum : nullum enim vel possi­
bile, vel existens assignabitur in particu­
lari, quod extra Verbum cognoscibile non
sit : ergo idem de his entibus creatis, co­
gitationibus videlicet cordium, et futuris
contingentibus dicendum est.
18. Dices, quod Licet illa entia, quæ Quædaai
denominantur cogitationes cordis, vel ac­ respon
­
tus liberi futuri, sint quædam quidditates, sio.
quæ ut tales cognosci possunt in actu si­
gnato, et quidditative; non tamen exercite
quantum ad modum, secundum quem co­
gitationes cordis dicuntur occultæ, et ac­
tus liberi denominantur futuri : quod ne­
cessarium erat ad sciendum cogitationes
cordis, et actus liberos futuros quatenus
tales.
Sed hoc nihil est. Primo quia ille mo­ Everti­
dus proprius cogitationum cordium , et tur.
contingentium futurorum est aliquid : ergo
aliquid cognoscibile ab intellectu creato.
Sicut enim ex eo, quod cogitationes cordis,
et futura contingentia secundum suas quid­
ditates sunt ens ; recte colligitur, quod se­
cundum suas quidditates sint cognoscibi­
les ab intellectu creato, cujus objectum
extensivum est ens in tota sua latitudine :
sic et ob eandem rationem, quia cogitatio­
nes cordis, et futura contingentia, quate­
nus talia, importent specialem modum,
qui non est merum nihil, sed aliquid ; op
time convincitur, quod quatenus talia im­
portent veritatem , et cognoscibilitatem,
quam intellectus creatus valeat attingere.
Secundo, quia omne, quod ab aliquo intel­
lectu certo cognoscitur, habot veritatem
determinatam : sed cogitationes cordis, et

140

Major
impu­
gnatio.

DE INCARNATIONE

futura contingentia non solum quantum
dium, et futura contingentia dicendum est.
ad qnidditates, sed etiam quantum ad mo­ Nec obstat omnem cognitionem divinam
dum certo cognoscuntur ab intellectu di­
terminari per se primo, et immediate ad
vino : ergo et secundum quidditates, et solam Dei essentiam tanquam ad objectum
secundum modum habent veritatem deter­
terminativum, et motivum : quod non ha­
minatam. Rursus quod hujusmodi verita­ beret cognitio creata attingens cogitationes
tem determinatam habet, est cognoscibile cordis, et futura contingentia per species
ah intellectu creato extra Verbum, sive creatas. Quoniam ad salvandum participa­
per speciem creatam : nulla enim implica­ tionem formalem opus non est salvari
tio occurrit in eo, quod entitas, vel modus identitatem inter participatum et partici­
creatus habens veritatem determinatam re- pans in omnibus prædicatis, et modis ; sed
præsentetur per creatam speciem, et co­ salis est, quod salvetur in aliquo, utputa
gnoscatur ab intellectu creato. Quidquid in claritate, et certitudine. Sicut cognitio
enim participat rationem entis, est abso­ creata mysteriorum grati® est participatio
lute cognoscibile : et quidquid non est divinæ cognitionis : et tamen etsi divina
Deus, manifestari valet efira Deum, sive cognitio primario solum attingat essentiam
per speciem creatam. Unde in Scriptura Dei ; nihilominus cognitio creata potest
sacra sæpe legimus viros sanctos, et pro­
respicere primario gratise mysteria, ut dub.
phetas existentes extra statum beatitudinis seq. constabit, et omnes facile admittunt.
cognovisse cogitationes cordis alieni, et
19. Dices secundo hæc omnia ad sum­ AE:<
futura contingentia libera.
mum evincere, non repugnantiam ; sed eîl·
Confirmatur primo, nam quidquid Deus non probare quod de facto anima Christi fa.
scit, et est repræsentabile per speciem cocnoverit couitationes cordis , et futura
creatam, potest illud manifestare intellec­ contingentia. Et esto, id suaderent, mi­
tui creato, et per creatam speciem : sed
nime tamen ostendunt, quod prædicta co­
Deus scit cogitationes cordis, et futura gnitio pertinuerit ad scientiam infusam :
contingentia ; aliunde vero hæc objecta posset enim elici vel per scientiam beatam,
sunt repræsentahilia per speciem creatam :
vel per aliud lumen inferius, utputa per
ergo Dens potest intellectui creato mani­
donum prophetiæ, vel aliud simile.
festare cogitationes cordis, et futura con­
Sed hoc eadem facilitate, qua dicitur, 0L‘tntingentia per species creatas. Consequentia refellitur. Nam semel exclusa repugnantia IÏT.
patet, et etiam major : quippe nulla impli­ cognitionis create certæ circa futura concatio assignari valet in eo, quod Deus in- ! tingentia, et cordis cogitationes, inoffenso
tellectui creato manifestet aliquod objec­
pede currit, concluditque discursus Div.
tum, sicut repræsentabile est. Minor etiam Thomæ. Decuit enim omnem potentialitaostenditur : nam quantum ad primam par­ tem animæ Christi reduci ad actum, ne
tem est de fide : et quantum ad secundam talis anima maneret imperfecta : sed anima
constat ex proxime dictis : si enim cogita­ Christi habuit potentiam saltem obedientiones cordis, et futura contingentia co­
tialem ad cognoscendum per scientiam
gnoscuntur a Deo, habent profecto esse creatam cogitationes cordis, et futura con­
cognoscibile, et repræsentabile : cumque tingentia : ergo cognovit de facto talia ob­
tale esse non sit infinitum, nec actus pu­ jecta per scientiam creatam. Rursus præ­
rus, minime exposcit ex natura sua repræ- dicta cognitio fieri, haberique potest non
sentari per essentiam divinam, sed per solum intra Verbum, sed per species etiam
aliam speciem longe inferiorem, nempe creatas, ut supra ostendimus : ergo anima
creatam. Confirmatur secundo : nam in I Christi cognovit cogitationes cordis, et fu­
Deo datur cognitio certa, et determinata tura contingentia non solum in Verbo, sive
cogitationum cordis, et futurorum contin­ per visionem beatam ; sed etiam per species
gentium : sed non repugnat, quod in crea­ creatas, et scientiam inferiorem : ergo de
tura detur participatio perfecte cognitionis I facto sic cognovit prædicta objecta. Denidivinæ : ergo nec in eo, quod creatura per I que nullum lumen congruentius ad præcognitionem participatam attingat cogita­ dictum effectum assignare possumus, quam
tiones cordis, et futura contingentia. Pro­ 1 istud, quod scientiam infusam vocabatur minor ·. quia aliæ cogitationes di­ I mus : est enim permanens, habituale, clavinæ circa alia objecta sunt participabiles I rum, et generale in ordine ad notitiam
per creatam cognitionem : ergo idem de I extra Verbum : reliqua vero important imcognitione divina circa cogitationes cor- I perfectionem vel obscuritatis, vel mutabis
litatis,

DISP. XIX, DUB. II.

CHli·
luiir
iB|2paho.

litatis, vol (ionique partiulitatis ot minoris
universalitatis circa objecta, ut per singula
discurrenti constabit : ergo tenendum est
animam Christi per scientiam infusam co­
gnovisse cogitationes cordis, et futura con­
tingentia.
Addo primo , quod juxta communem
Theologorum sententiam desumptam ex
D. August, et D. Tho. duplex cognitio in
Angelis sanctis (idem etiam intelligcndum
est de aliis beatis) distinguitur : alia, quæ
dicitur matutina, et attingit res creatas in
Verbo, et re ipsa est scientia beata ; alia
vero, quæ vocatur vespertina et cognoscit
eas res in se ipsis, sive per species creatas,
et est ipsa scientia per se infusa, de qua
loquimur. Hæc autem perfectio duplicis
scientiæ minime denegari debet Christo ut
homini, qui etiam potitur visione beatifica,
et aliunde est caput hominum, et Angelo­
rum, omniumque Doctor. Ergo fateri opor­
tet ipsum per scientiam infusam, sive per
cognitionem vespertinam scivisse, quæ
extra Verbum novit. At cognovit cogita­
tiones cordis, et futura contingentia, ut
ostensum est. Ergo hujusmodi objecta per
scientiam infusam cognovit, quin opus sit
recurrere ad aliud lumen inferius. Adde
secundo alios puros homines vel sanctos,
vel prophetas, cum attingunt cogitationes
cordis, et futura contingentia ; cognoscere
talia objecta pnecise per lumen propheti­
cum, vel per evidentiam in attestante, vel
alio modo inferiori, non vero perscientium
infusam saltem communicatam permaneuter, et per modum habitus ; quia hujusmodi
scientia est proprietas scientiæ heatificæ,
et illam per se supponit: prædicti autem
homines supponuntur non fuisse in statu
beatitudinis, cum ea objecta cognoverunt.
Caeterum in Christo occurrit opposita ra­
tio : quippe qui cum statu viæ, sive vitæ
mortalis conjunxit slatum beatitudinis, ut
constat ex dictis 17, dub. 4, f 1. Ergo
Christus sicut alia objecta creata, sic etiam
cognitationes cordis, et futura contingentia
cognovit non solum per scientiam beatam,
nec sohim per prophetiam, vel evidentiam
in attestante; sed per scientiam infusam,
quæ comparatur per modum proprietatis ad
statum beatitudinis.

f Π.
Diruuntur fundamenta senlcnliæ contraria:.

20. Oppositam nobis sententiam docent

141

Scotus in 3, (list. 14, quæst. 3. Gabriel S cotas.
quæst. unica, art 2, conci. 1 et 2. Al- Gibriel.
Aimaimainus quæst. 1, art. 2. Faber disp, 37. nus.
Rada controv. 9, art. 4. Lorca disp. 50, Faber,
Rada.
num. 12, et alii. Eandem sententiam te­ Lorca,
nuerat D. Thom, in 3, dist. 14, quæst. 1,
art. 3, quæstiunc. 1, et quæst. 20 de ve­
ritate art. 6. Sed illam revocavit in præs.
art. 1, ut evidenter constat ex dictis num.
15, et liquet ex ipso titulo : Utrum secun­
dum scientiam inditam, vel infusam Chris­
tus omnia sciat? cui respondet affirmative,
excipiendo unite, et præcise solum Dei
essentiam. Unde nequit hæc opinio D.
Thomam pro se jam referri. Quæ tamen Primum
argu­
probatur primo destruendo fundamentum mentum.
S. Doctoris in hoc art. 1, quoniam anima
Christi non fuit in potentia vel naturali,
vel obedientiali ad cognoscendum cogita­
tiones cordis, et futura contingentia : ergo
quamvis anima Christi illa non cognoscat,
non propterea manebit imperfecta ob de­
fectum actualitatis propriæ potentiæ, sive
capacitati correspondentis : atque ideo abs­
que fundamento asserimus animam Christi
per scientiam infusam cognovisse prædicta
objecta. Utraque consequentia patet. Et
antecedens suadetur : quia creaturas non
habet potentiam, vel naturalem, vel obedientialem ad ea, quæ sunt propria Dei,
ipsique soli conveniunt. Cognoscere autem
cogitationes cordis, et contingentia futura
est proprium Dei, ipsique soli conveniens,
ut palam significat Scriptura, Hierem. 17 : nicPravum est cor hominis, et inscrutabile, etTcai,YJ·
quis cognoscet illud? Ego Dominus scrutans
cor. Isaiæ 41 : Annunlilale quæ ventura sunt Isaïæ 11
in futurum, et sciemus, quia Dii estis vos. el 46.
Et cap. 46 : Nec est similis mei, annuntians
ab exordio novissimum, et ab initio, quæ
necdum facta sunt. 2 Paralip. 6 : Tu enim 2 Para­
solus nosti corda hominum. Unde D. Joan. lip. G.
Chrisost. hom. 18, super cap. 1. Joan,
ait : Certa futurorum prædiclio immortalis
Dei solius opus ejus. Et D. Hieronym. ad D. Hielocum cit. Hierem. inquit : Melius autem ronym.
est, ut simpliciter accipiamus, quod nullus
cogitationum secreta cognoscat, nisi solus
Deus. Ergo creatura nullam habet poten­
tiam ad cognoscendum cogitationes cordis,
et futura contingentia.
Confirmatur : nam si anima Christi ali­ Confir­
qua via posset cognoscere futura contin­ matio.
gentia, et cogitationes cordis, maxime per
scientiam inditam, vel infusam : sed hac
via non potuit : ergo nullo modo cognovit
prædicta objecta. Probatur minor : quia
I

<42

DE INCARNATIONE.

DISP. XIX, DUB. H.

143

bono cap. 10, inquit : Quæ futura sunt I et exponit idem S. Doctor ad locum cil.
etiam Angeli habent scientiam inditam : | tiam : nam cognoscere cogitationes cordis,
Angelis a Dro revelantur : quia nisi reve­
Apostoli loct, 2.
et nihilominus Angeli nequeunt certo scire
ct futura contingentia excedit vires natu­
latione divina cognoscere non possunt ea.
Respondetur hoo etiam argumentum, ai- Solutio
cogitationes cordis, et futura contingentia,
rales cujuscumquo naturæ creata) : undo
Nec enim aliud principium aptius ad co­
eut et præcedens, excessive probare : con­
ut resolvit D. Tho. 1 p. quæst. 57, art. 4,
talis actus non corresponde potentiæ na­
gnoscendum hujusmodi objecta a Deo ex­
vincit enim, si quid valet, animam Christi
et late probavimus tract. 7, disp. 7, dub. 4,
turali, sed soli potentia' obediential! crea­
tra Verbum revelata potest in Angelis
nec per scientiam beatam, nec per aliud
el. 5; ergo anima Christi per scientiam in­ turæ : nec haberi potest per solam scien­
assignari, quam scientia infusa eis comlumen cognoscere cogitationes cordium :
ditam, vel infusam non potuit cognoscere tiam naturalem, sed necessario exposcit
municata ad cognoscendum objecta suquod non solum contradicit communi Theo­
talia objecta.
lumen superius, ut modo supponimus ox
pcroaturalia vel entitative , vel objective
logorum senlentiæ, sed etiam principiis
Solvitor
Ad argumentum respondetur negando dictis loco cit. ex tract. 7, et magis ex di­
«rgcin se ipsis.
fidei : Christus enim ut homo constitutus
nnu·. antecedens : oppositum enim constat ox cendis constabit. Scientia autem indita An­
Secifi21. Arguitur secundo (et potest esse reest a Deo judex universalis hominum, qui
supra dictis. Ad probationem autem in gelorum, de qua loquitur confirmatio, est
irp. plica contra doctrinam proxime traditam)
cum de aliis, cum specialiter judicabit de
contrarium dicendum est excessive pro­
simpliciter naturalis et juxta Angelorum
nam ideo Angelus nequit naturaliter scire
cogitationibus cordium, ut satis constat ex
cedere : evincit enim, si quid probat, ani­ naturam, et exigentiam : solumque indita,
secreta cordium, quia actus voluntatis
dictis disp. præced. num. 27, cum sequent,
mam Christi nec per scientiam beatam quia ab eis non acquiritur, sed illis simul
crealæ solum fit a Deo, et ab ipsa volun­
repugnat autem, quod Christus ut homo
cognovisse futura contingentia, et cogi­ cum esse communicatur a principio crea­
tate, non vero ab Angelo, nec ab alia
circa hujusmodi cogitationes judicium exer­
tationes coniis. Evincit etiam sanctos ho­ tionis : unde mirum non est, quod talis
creatura : ex quo habet, quod soli Deo, et
ceat, quin illas cognoscat ut homo, atque
mines, et Dei prophetas nihil horum scientia, licet indita, uon se extendat ad
per ipsum volenti subjaceat, et sub eorum
ideo per aliquam scientiam creatam. Ad
cognovisse : quod est contra fidem. Unde cognitionem certam cogitationum cordis,
dominio sit : sed anima Christi licet scien­ argumentum itaque concessis præmissis,
falsitas consequentium facile persuadet et futurorum contingentium. Sed scientia
tia infusa exornetur, el adjuvetur, non
negamus consequentiam, quæ ex illis non
præmissas non esse undequaque veras, sed infusa Christi, de qua modo agimus, est
producit cogitationes cordium, nec illas I recte infertur; sed colligendum foret : ergo
corrigendas el temperandas. Respondemus supernaturalis participatio scientiæ divinae,
sub proprio dominio habet : ergo anima
anima Christi non cognovit naturaliter,
itaque, quod licet ea, quæ sunt propria quatenus attingit prædicta objecta in se
Gbriti non cognoscit per scientiam infu­
sive per vires naturæ cogitationes cor­
Dei, nequeant convenire creatura· ex se,
ipsis ex parte rei cognitæ : atque ideo
sam cogitations cordium. Consequentia pa­
dium : quod verissimum est, et a nobis
sive per proprias vires ; communicari
potest ad attingendum eadem objecta
let a paritate. Et minor est certa : quia
concessum. Etenim ratio illa, quæ in ma­
tamen eidem possunt per gratiam et ali—
(modo tameh finito, et inferiori) se exten­
voluntas nequit produci nisi per creatio­
jori repræsentatur, optime quidem est ad
qualem participationem, ubi modus prædere. Unde sicut ex eo, quod Angelus
nem : nulla autem creatura potest ad
probandum, quod nulla creatura valet na­
dicati non importat ullam infinitatem re­ per scientiam inditam non possit cognos­
creationem concurrere vel principaliter, vel
turaliter scire cogitationes cordis alieni;
pugnantem creaturæ. Sic enim videre Dei cere mysteria gratiæ, ut tradit D. Tho. ea
inslrumentalitei·, ut communiter osten­ I iliaque ad prædictum finem usi fuimus
essentiam in se ipso proprium est Dei, et quæst. cil. art. 5, illegitime inferretur
dunt Thomistæ cum D. Tho. 1 p. quæst.
tract. 7, disp. 7, dub. 5, cognitio enim, et
Ipsi soli ex propria natura convenit : quo animam Christi per scientiam infusam
45, ari. 5; ergo anima Christi, cum sit
quilibet actus solum subjacet notitiæ, ct
non obstante potest communicari creature,
non posse cognoscere talia mysteria : sic
creatura, non producit voluntatem : ergo
dominio ejus, a quo fit, aut fieri potest :
quod per participationem gratiæ, et divini ex eo, quod Angeli nequeant per scientiam
nec actus, qui ab eadem voluntate pro­ nemo autem præter Deum, et ipsum vo­
luminis videat Deum in se ipso ; non com­ inditam cognoscere certo cogitationes cor­
dunt. Major denique (quin et simul ipsa
lentem, aut cogitantem operatur in volun­
prehensive, aut infinite, quod creaturæ re­ dis, et futura contingentia; non recte
minor) optime probatur a D. Tho. 1 p.
tate creata, ipsamve sibi subordinat. Sed
pugnat ; sed modo finito, et eidem pro- collinitur idem dicendum esse de anima
quæst. 57, art. 4, ubi ut ostendat An­
prædicta ratio minime probat universali­
portionato. ut tradit D. Thom. 1 p. quæst.
Christi cognoscente per scientiam infusam.
gelos non posse cognoscere cogitationes
ter, et respective ad quamcumque poten­
12, art. t.Idemque aliis exemplis pprtinen
Diximus concedendas esse præmissas intclcordis, sic discurrit : Alio modo possunt
tiam : nam licet cogitationes cordis natu­
libus vel ad scientiam, vel ad potentiam, l lectas de scientia indita naturali Angelo­
cognosci cogitationes, prout sunt in inlelraliter sint occultæ, ut ipsa ratio convincit;
vel ad modum durationis, facile explicari
rum : quia in Angelis sanctis, præter
kelu, el affectiones prout sunt in voluntate.
possunt nihilominus divinitus manifestari
valet. Sic igitur quamvis cognoscere cogita­ illam scientiam inditam naturalem omni­
Et sic solus Deus cogitationes cordium, ct
pei’ lumen superius : cum enim Deus sciat
tiones cordium, et futura contingentia co­ bus Angelis communem, datur etiam
ajfaliones voluntatis cognoscere potest. Cujus. prædictas cogitationes, nulla apparet con­
gnitione conveniente a se, sive ex propriis scientia infusa, quæ ad scientiam beatam
relio isl, quia voluntas rationalis creaturæ
tradictio in eo, quod illas aliis revelet, vel
viribus soli Deo proprium, et conveniens consequitur, et per quam cognoscunt res
wli beo subjacet, el ipso solus in eam operari
sola extrinseca testificatione, ut non semel
sit (quod satis probant testimonia Scrip­ in se ipsis, sive per proprias species. Et
pAat, qui est principale ejus objectum ul
contingit, vel infundendo species, quæ
turæ, ct Patrum supra allegata, idque pre­ per hanc scientiam cognoscere possunt
trflimui finis. El ideo ea, quæ ex voluntate
prædictas cogitationes ih se ipsis repræsencise intendunt) nihilominus illa notitia, quæ cogitationes cordium, et futura contingen­
Mia dependent, vel quæ in voluntate sola
tent, ut fit per scientiam infusam, et cx
est propria Dei, potest communicari crea­ tia ·. non quidem omnia sicut Christus;
uni, soli Deo sunt nola. Manifestum est
infra dicendis magis declarabitur. Addi­
turæ per participationem, sive per lumen, sed vel quæ pertinent ad eorum statum,
autem, quod cx sola voluntate dependet,
mus, quod etsi anima Christi non habeat
et notitiam, quæ imitentur cognitionem et officium, vel quæ Deus, aut Christus
',uod aliquis aclu aliqua consideret : quia
physicum, ut sic loquamur, dominium,
Dei circa prædicta objecta : quia talis ipsis revelat. Nec id Patres negant, sed
«m aliquis habet habitum scientiæ, vel
sive potestatem in alineas voluntates; ha­
participatio non importat infiniiatem, vel magis significant, ubi de hujusmodi notpiciti inlelligibilcs in eo existantes, utitur
bet tamen dominium morale, sive jus ad
aliud implicationis caput, unde repugnet titia loquuntur, sicut D. Basilius lib. de d. Bjs·
(is, cum vult. El ideo dicit Aposlol. 1 ad
cognoscendum earum affectiones : nam
creaturæ, ul satis constat ex supra dictis. Spiritu Sancio, cap. 18, ubi ait : Ego Ga-. . Mb
Corinth.. 2 : Quod quæ sunt hominis, nemo
cum pro sua dignitate sit constitutus a Deo
Diluilur
Ad
confirmationem
omissa
majori,
ne
­
brielem
non
alio
modo
arbitror
prxdicere
coodrwvil, nisi spiritus hominis, qui in ipso est.
judex omnium nostrum ; habet jus ad co­
futura, quam prxsenlia spiritus : eo quod
malio. gamus minorem. Ad cujus probationem
Et similiter spiritus Dei, qui est in ho­
gnoscendum omnes nostros actus tam inconcedendo promissas de scientia indita unum de numero cariorum donorum est
ΐ$ί4θ'
mine per intimum illapsum, ut observat, I ternos, quam externos : unde ipsi debentur
naturali Angelorum, negamus cousequen- prophetia. EtD. Isidorus in lib. de summo 0. ra$.
bono

i' ·

144

DE INCARNATIONE.

principia, et species, quæ pro hujusmodi
cognitione requiruntur. Quare ini ordino ad
prædictum effectum eodem modo se habet
dominium istud morale, ac physica po­
testas in aliorum voluntate.
Tertioa 22. Arguitur tertio : quia cognitio coŒesiuâ. gnitionum cordis, et futurorum contin­
gentium ex una parte est superflua res­
pectu animæ Christi ; et ex alia parte est
ipsi indebita : ergo nullum habemus fun­
damentum ad asserendum, quod anima
Christi per scientiam infusam prædicta ob­
jecta cognoverit. Consequentia patet. Et
antecedens quod ad primam partem suade­
tur : quia anima Christi a primo Incarna­
tionis momento cognovit per scientiam
beatam tam cogitationes cordis, quam
futura contingentia, et quidem majori cla­
ritate, et certitudine, quam posset per
aliam quamcumque scientiam extra Ver­
bum : ergo superfluum est, quod eadem
objecta cognoscat per aliam scientiam in­
feriorem, quæ nec plura objecta, nec ube­
riori luce valet attingere : superfluum
quippe est, quod vel novum objectum, vel
novo, et excellenti modo non manifestat.
Secunda etiam antecedentis pars ostendi­
tur : quia cognitio cognitionum cordis, et
futurorum contingentium non est debita
intellectui creato nec in ordine naturæ, ut
ex se liquet : nec in ordine gratiæ ; cum
certum sit non omnes habentes gratiam
posse per scientiam infusam cognoscere
talia objecta.
Respon- Respondetur negando antecedens quoad
utramque partem. Et ad prioris probatio­
nem neganda est consequentia : quia su­
perfluum non est, sed valde congruum ani­
mam Christi cognoscere objecta omnibus
modis, quibus cognoscibilia sunt, dummodo
non importent obscuritatem, incertitudinem, vel imperfectionem statuiChristi repu­
gnantem. Cogitationes autem cordis, et fu­
tura contingentia sunt objecta cognoscibilia
tum in Verbo per scientiam beatam, tum
in se ipsis sive mediis speciebus creatis per
scientiam infusam : in quo nulla importa­
tur imperfectio statui Christi repugnans.
Unde etiam supposita cognitione talium
objectorum per scientiam beatam, super­
fluum non est, sed congruum quod simul
cognoscantur per scientiam infusam. Et
profecto si hæc probatio foret alicujus mo­
menti ; evinceret nullam aliam scientiam
in Christo admittendam esse præter bea­
tam : quia omnia objecta tam naturalia,
quam supernaturalia, quæ possunt co-

gnosci per alias scientias, attinguntur ab
anima Christi per scientiam beatam altiori
modo. Id vero falsum esso liquet tum ex
dictis disp. 17, dub. 4, § 2 et 3, ubi secimdum communem Theologorum sententiam
statuimus distinguendus, admittendasquo
esse in anima Christi tres scientias, bea­
tam, infusam, et acquisibilem : tum ex
dictis dub. præced. ubi ostendimus Chris·
tum habuisse scientiam infusam circa ob­
jecta naturalia, quæ per scientiam beatam
etiam attingit. Secundæ autem partis pro­
batio non magis urget : quia cognitio cogi­
tationum cordis, et futurorum contingen­
tium, licet non debeatur in ordine gratiæ
generaliter dictæ, nec in statu viæ ; debei
tur tamen gratiæ consummate per statum
heatitudinis : unde sancti Angeli, et reli­
qui beati cognoscunt ex præd ictis objectis,
quæ ad eorum statum, vel officium per­
tinent, et non solum per scientiam beatam,
sed etiam per infusam, ut supra diximus
num. 20. A fortiori autem debetur ea no­
titia plenitudini gratiæ, quam habet anima
Christi. In quo ulterius adest aliud hujus
debiti fundamentum : est enim communis
omnium judex, qui censere de omnibus ac·
tibus humanis debet non solum prout in
\*erbo, sed etiam in se ipsis : unde illi
debetur eorum cognitio tam in Acerbo,
quam in se.
'
23. Arguitur quarto : quia non est as-yaita
signabile medium, in quo anima Christi
per scientiam infusam poterit cognoscere
certo, et determinate futura contingentia
libera, quandiu futura erant. Neque
enim potuit illa cognoscere in se ipsis, sed
actu erant nihil. Nec etiam in causa prima,
nempe Deo : quia scientia infusa non at­
tingit sua objecta in Verbo, sed extra ip­
sum. Nec tandem in causis creatis : quo­
niam istæ pro priori ad suos actus sunt
indifferentes ad utrumque libertatis extre­
mum, quocirca nequeunt fundare certam
unius præ alio futuritionem, et cognitio­
nem : unde Theologi docent communiter
contra Molinam, Deum ex vi comprehen­
sionis, aut etiam supercomprehensionis ac
causarum non posse scire futura contin­
gentia libera, ut suo loco ostendimus. Nihil
itaque apparet, in quo, aut per quod anima
Christi ex vi scientiæ infusæ cognoscat
hujusmodi objecta. Declaratur amplius :
nam D. Thom. 1 p. quæst. 57, art. 3,
probat Angelos per suam scientiam indi­
tam non cognoscere futura contingentia;
quia hujusmodi futura nec in se sunt, nec
habent

DISP. XIX, DUB. II.
habent certain determinationem in causis.
Quæ ratio militat etiam in anima Christi,
ut facile consideranti constabit. Declaratur
ulterius : quia idem S. Doctor 1 p. quæst.
I i, art. 13, docet ideo Deum certo cognos­
cere lutura contingentia, quia habent esse
praesentia in æternitate, qua mensuratur
scientia divina. Hæc autem ratio nullum
locum habet in scientia infusa animæ
Gbrisli, quæ non mensuratur æternitate,
sed tempore : in ordine ad quod futura
contingentia nullum habent osse præsens,
et determinatum. Unde prædicta via sal­
vari, aut explicari non potest, quod anima
Christi per scientiam infusam cognoscat
certo futura contingentia.
Prisa
Hoc argumentum continet præcipuam,
et satis gravem difficultatem contra nostrain assertionem : unde hujus patroni
nSn·
wei curarunt diversis responsionibus ipsum
diluere. Quas possumus reducere ad tres
principaliores, illasqne referemus, ut re­
jectis duabus prioribus, veritas ultimæ
magis elucescat. Prima igitur solutio est
hujusmodi futura contingentia cognosci
per revelationem, sive per evidentiam in
attestante : quia cognosci nequeunt, nisi
cognita determinatione divinæ voluntatis,
a qua illorum futuritio dependet : et rur­
sus ea divinæ voluntatis determinatio ma­
nifestari non valet, nisi per revelationem
divinam. Ita Suarez, et plures Juniores,
cum quibus sentit etiam Cabrera loco cit.
te* Hæc autem responsio, licet veritatem
ex parte contineat, diminuta est, et in«“· sufficiens. Non enim dubitamus, quod ad
cognitionem certam futurorum contingen­
tium necessaria sit revelatio divina, sive
manifestatio eorum supra omnes vires naluræ. Sed investigamus medium, in quo,
et per quod fiat hujusmodi manifestatio ad
certam, et claram cognitionem sufficiens.
Si namque infundantur species, quæ fu­
tura contingentia vel in se ipsis, vel in
causis ad ea determinatis repræsentent,
palam superabitur objecta difficultas : at
non apparet, qua ratione queat fieri hu­
jusmodi certa, et determinata repræsentatio ; cum futura libera ex parte ob­
jecti nullam importent determinationem,
sed magis indifferentiam. Si vero dicatur
ipsam revelationem divinam, sive eviden­
tiam divinæ locutionis, quæ vocatur in
attestante, esse medium, sive rationem
formalem, ut intellectus creatus cognoscat
futura contingentia per scientiam infu­
sam jquæ est sententia Suarii, et JunioSalmant. Curs, theolog. tom. JT.

145

rnm) : diminute satis proceditur, et non
salvatur veritas nostno assertionis. Quo­
niam evidentia divinæ revelationis solum
est evidentia divini testimonii, quod non
manifestat rem in se absoluto, sed solum
in ratione dictas, et testificatæ : unde cnm
evidentia divini testimonii cohæret fides,
sive notitia obscura circa rem in se, ut ex
professo ostendimus tract. 17, disp. 3,
dub. 1. Quocirca si anima Christi non
cognovit futura contingentia nisi in attes­
tatione divina; sequitur quod circa illa non
habuerit notitiam claram, sed obscuram :
quod est inconveniens, et Christi dignita­
tem non decet. Fiet etiam, quod ejus co­
gnitio non fuerit scientifica, atque ideo nec
procedens ab habitu scientiæ infusæ contra
id, quod in præsenti affirmamus, et argu­
mentum oppugnat : quoniam notitia,
quæ ultimo reducitur in auctoritatem extrinsecam dicentis, et non in evidentiam
vel principiorum, vel rei in se ipsa, scienti­
fica non est, sed alterius omnino rationis.
Et quamvis possit discurrendo colligi,
quod si datur evidentia divini testimonii,
infallibile est rem ita esse, sicut dicitur a
Deo, qui falli, aut fallere nequit : nihilo­
minus hic discursus non evincit eviden­
tiam rei in se, ut res quædam est, sed
præcise in ratione dictæ, et testificatæ :
quæ est evidentia extrinseca, et secundum
quid, nec scientiam constituens, nec fidem
rei absolute evacuans, ut ostendimus loco
citato. Quamvis ergo ut anima Christi per
scientiam infusam cognoscat futura contingentia, necessaria sit divina revelatio ;
quod omnes supponimus : adhuc tamen
ultra divinam revelationem oportet assi­
gnari aliud medium, in quo talia futura
certo, et evidenter cognoscantur. .
24. Propter hæc aliter alii respondent
concedendo quod talia futura cognoscantur
non in vi solius testimonii divini ; sed per
species, quæ illa repræsentent non quidem
in se ipsis, quo pacto sunt nihil; sed in
suis causis ut determinatis ad eorum esse.
Et quidam dicunt hujusmodi species re­
praesentare divinum decretum libere de­
terminans futuritionem prædictorum con­
tingentium, ut Medina, Alvarez, et Nazarius. Quidam vero sentiunt prædictas
species repræsentare non quidem decre­
tum Dei, sed causas secundas determina­
tas ad futuritionem : quamvis enim ex se
non habeant hujusmodi determinationem,
illam tamen important connotando divi­
num concursum, et præmotionem physi10

Seen nd a
respon­
sio.

146

DE INCARNATIONE.

cam : et secundum hanc rationem possunt
ut determinata» per species infusas reprae­
sentari. Quod magis placet M. Joan, a S.
Thom. loco cit.
Xon
Sed nec ista solutio plane satisfacit, et
a,£J£lw”addit aliunde difficultates non necessarias.
Nam in primis impossibile est. quod ani­
ma Christi per scientiam infusam cogno­
verit decretum Dei in se ipso circa contin­
gentium futuritionem : nam prædicta
scientia non attingit Deum in se ipso, sed
versatur immediato circa res creatas in
proprio genere. Nec proderit dicere, quod
licet non cognoscat Deum, vel ejus decreta
quidditative, cogoscit tamen illa quoad
an eat : nam ad hoc verificandum opus
erat assignare aliquem effectum necessa­
rio connexum cnm decreto Dei citca
determinatam futuritionem : nullus au­
tem sic connexus assignari potest , nisi
vel ipsa futuritio, vel applicatio , aut
præmotio causæ secundæ , de quibus
est eadem difficultas , quomodo deter­
minate possint per species repræsentari.
Przterea licet daremus, quod per scien­
tiam infusam cognosceretur decretum Dei
de futuritione contingentium precise quoad
an est ; nihilominus ex vi hujus non ma­
gis manifestaretur ipsa futura, quam per
extrinsecum Dei testimonium, ut num.
præced. dicebamus. Quid enim magis re­
fert ad certam, et evidentem objecti noti­
tiam scire, quod Deus decrevit illud fore ;
quam scire, quod Deus dixit illud fore,
si objectum non manifestatur in se? Deinde
quod addit Joan, a S. Thom. manifestari
determinationem applicativam causarum
secundarum per divinum concursum, aut
præmotionem, difficultatem argumenti non
evacuat; nam sicut actus creati liberi sunt
contingenter futuri, et nullam ex se im­
portant determinationem ad esse : sic etiam
concursus Dei ad extra, sive præmotio
physica debent esse contingenter futura :
quia libere procedunt a Deo, et non habent
ex se determinationem, ut sint potius,
quam ut non sint : atque ideo reducere
solutionem argumenti ad cognitionem cau­
sarum determinatarum per hujusmodi con­
cursum est petitio principii : Continet enim
eandem difliChltaicm. Denique omnes relati
modi rejiciuntur : quia si juxta illos non
repugnant species, quæ représentent im­
mediate vel Dei decretum, vel concursum
Dei, vel applicationem causarum se­
cundarum, et ita ducant in cognitionem
certam, et claram futurorum contingcn-

tium; paritor non repugnabunt species,
I
qua» immediato représentent ipsa futura
j
in se ipsis : et sic inutiliter, et superadI
dendo dffllcultales non necessarias iit re­
cursus ad alia media.
J
25. Tertia ergo, et vera responsio, qüœupe I
magis jam invaluit apud Thomistes, est
!
animam Christi cognovisse prædicta futura «ua.
contingentia in se ipsis, sive quatenus in
aliqua duratione habent esse determinatum
in se. Pro cujus luce observari debet, quod
licet futura contingentia, quantum est de
se, et ex vi omnium suarum causarum, pro
priori ad decretum Dei de absolute eorum
futuritione, habent esse indifferens, et in·
determinatum, atque ideo per nullam scien­
tiam attingi possunt : nihilominus suppo­
sito Dei decreto habent determinationem,
et veritatem objectivam, secundum quam
terminare valent cognitionem scientiGcain :
et sic cognoscuntur a Deo in se ipsis in
ratione rei cognitæ, licet per medium divi­
næ essentiæ sicut speciei intelligibilis de­
creto divino determinatae. Nulla autem est
implicatio in eo. quod detur aliqua species
creata exemplata a divina essentia sub illa
expressione, et quæ sit participatio ejus,
quatenus determinate repræsentat verita­
tem objectivam alicujus futuri contingentis.
L'nde si creatus intellectus tali specie for­
metur, attinget futurum contingens in se
ipso ex parte rei cognitæ ; licet per medium
speciei illud determinate repræsentantis.
Et hujus generis fuerunt species deservien­
tes animæ Christi in usu scientiæ infusæ
circa futura contingentia : non enim desu­
mebantur a rebus, sed exemplabantur,
participabanturque ab essentia divina in
ratione formæ intelligibilis, repræsentantis
talia fatura. Quod magis perspicuum fiet
attendendo, quod actus liberi, qui modo
denominantur futuri, possunt in duplici
statu considerari ; primo futuritionis, sive
quando non sunt, sed erunt : et hoc modo
non habent actu determinationem. Secundo
in statu existentiæ, cum re ipsa fiunt, et
conjunguntur exercito suæ duration!, et
tempori vero, vel imaginario : et tunc deter­
minationem habent : quia unumquodque
necessarium est esse ex suppositione, quod
sit. Omne autem id, quod secundum ali­
quam rationem, vel statum habet esse de­
terminatum, est secundum illa repræsenlabile per speciem creatam : quippe totum
illud est ens, verum, cognoscibile, et non
exposcent manifestari precise per speciem
divinam ; cum objectum infinitum, vel ac­
tus

£

DISP. XIX, DUB. JI.

lift
niisr
tari-

’

*

tus purus non sit. Nec ulterius repugnat;
quod, sicut species creata potest repræeentaro actum liberum secundum speciem, aut
quidditative ; valet illud etiam repraesen­
taro, prout actualiter, et exercito egreditur
a potentia, et conjungitur oxistentiii·, et
correspondet tempori determinato, quia se­
cundum hiec omnia est aliquid repraesentabilo, et repraesentatur re ipsa in essentia
Dei, ut habet rationem speciei intelligibi­
lis : et similiter repraesentari potest per
speciem creatam, quæ exempletur, et par­
ticipetur ab essentia Dei sub illa expres­
sione.
Ad argumentum itaque respondetur ne­
cando antecedens, sive assumptum. Cujus
probationes non urgent : jam enim osten­
dimus, quod futura contingentia, supposito
Dei decreto habent determinatam verita­
tem objectivam pro duratione, in qua ali­
quando sunt : et quod talis veritas potest
repraesentari immediate per speciem crea­
tam, quæ exempletur ab essentia divina.
Et hoc modo anima Christi per scientiam
infusam, et species hujus rationis eidem
correspondentes cognovit cum omnimoda
certitudine et claritate, futura contingentia
in se ipsis : sicut proportionabiliter posset
cognoscere alia objecta existentia, et sibi
nrttcpnfîa
præsentia, ahcnnp
absque nPPPSftitntP
necessitate nlfnrinc
alterius îpq
tes-­
tificationis extrinsecæ, vel prioris notitiæ
aliarum causarum, a quibus res existens
dependeret; quamvis eæ ipsæ causæ pos­
sent cognosci per ipsum effectum a poste­
riori, et saltem quoad an est.
Unde ad primum difficultatis augmen­
tum dicendum est eam rationem optimam
esse ad convincendum, quod futura con­
tingentia nequeunt ab Angelis certo co­
gnosci per scientiam, et species naturales :
quia istæ solum eis repraesentant objecta,
quæ pertinent ad hoc universum : quod
non habent futura contingentia antequam
sint. Præsertim cum libertas sit modus
elevatus supra naturas et partes Universi ;
et qui subditur praecise dominio Dei, et
agentis proximi, ut supra diximus num.
21. Sed absolute non repugnat, quod præ­
ter, et supra exigentiam rerum Deus, tam
Angelis, quam animæ Christi communicet
species supernaturales repraesentantes ve­
ritatem objectivam futurorum contingen­
tium in se ipsis, sive pro ea duratione, in
qna aliquando sunt, ut supra explicuimus :
et quod similiter infundat lucem scientia?
infasæ, quæ eis speciebus utatur, et talia
tutura attingat in se ipsis. Patet etiam ad

147

secundam difficultati» additionem : nam
quod futura contingentia sint Deo physice
praesentia in æternitate, confert quidem ut
non solum certo, sed intuitive etiam a Deo
cognoscantur : et si ita physice præsentia
Deo non forent; non posset non cognitio
divina transire de abstractiva in intuitivam,
ubi futura præsentia fierent : quod est
inconveniens, ut ostendimus tract. 3, disp,
8, dub. 4. Sed absolute, et in genere lo­
quendo non implicat, quod eorum veritas
objectiva repræsentetur cognoscenti, prius­
quam illa eidem physice coexistant, ut in
futuris necessariis liquido constat. Et hoc
ultimo modo anima Christi cognovit futura
contingentia. Præsertim cum ejus species
tali notitiæ deservientes, licet non mensu­
rentur æternitate, exemplentur tamen, et
participentur ab essentia Dei, quæ æterni­
tate mensuratur, et prædicta objecta non
solum certo, sed etiam intuitive représen­
tât : unde possunt species Christi primum
illud participare, licet non participent hoc
posterius. De quo iterum sermo redibit
disp. 20, dub. 3.
26. Eo autem libentius hunc dicendi Confir­
mator
modum amplectimur, et caeteris praeferi­ eadem
mus, quo (præter ejus etiam veritatem, et responHO ex
facilitatem), magis recognoscimus esse ad D.Tbom*
mentem D. Thomæ. Nam S. Doctor 2, 2,
quæst. 171, art. 6 ad 2, inquit : Divina
præscienlia respicit futura secundum duo,
scilicet secundum quod sunt in se ipsis, in
quantum scilicet ipsa præsenlialiter intuetur :
et secundum quod sunt in suis causis, in
quantum scilicet videt ordinem causarum ad
effectus. Et quamvis contingentia futura,
prout sunt in se ipsis, sint determinata ad
unum : tamen prout sunt in suis causis, non
sunt determinata, quin possint aliter evenire.
Et quamvis ista duplex cognitio semper in
intellectu divino conjungatur; non tamen
conjungitur semper in revelatione prophelica : quia impressio agentis non semper
adæquat ejus virtutem. Unde quandoque re­
velatio prophetica est impressa quædam si­
militudo divinæ præscienliæ, prout respicit
ipsa futura contingentia in se ipsis. Et talia
sic eveniunt, sicut prophetantur, secundum
illud Isaiæ 7 : Ecce virgo concipiet. Quando­
que vero prophetica revelatio est impressa
similitudo divinæ præscienliæ, prout scilicet
cognoscit 'ordinem causarum ad effectus : et
tunc quandoque aliter evenit, quam prophe­
tetur : nec tamen prophetiæ subest falsum .*
nam sensus prophetiæ est, quod inferiorum
causarum dispositio sive naturalium, sive

148

Objec­
tio.

DE INCA B NATION E.

humanorum acluum, hoc habcl, ut lolls
effectus e venial, de. Hæc D. Thom, in
quibus tria palam docet, quibus innititur
nostra responsio : primum futura contin­
gentia habere osse determinatum in se
ipsis pro ea duratione, in qua aliquando
sunt : secundum sic cognosci a Deo, et non
précise, quatenus habent esse futurum ex
dispositione, aut inclinatione causarum :
lerlium revelationem propheticam aliquando
fieri per impressionem alicujus similitudi­
nis, sive speciei, quæ exempletur a Deo,
ut attingente futura in se ipsis. Unde li­
quet, quod ex sententia S. Doctoris pos­
sibiles sint species creatæ, quæ repraesen­
tent futura contingentia, prout habent
quandoque esse determinatum in se ipsis,
atque ideo infallibilem veritatem objectivam, quæ valeat terminare notitiam scientificam. Si autem res ita se habet ; facile
declaratur, qualiter anima Christi potuerit
per lumen, et species prædictæ rationis
cognoscere futura contingentia, ut asserui­
mus, et explicuimus. Eandem doctrinam
tradit D. Thom. ibidem in resp. ad 3, et
in quæst. 12 de verit. art. 11. Replie»
autem, quas contra adhibitam responsio­
nem format Godoi disp. cit. a num. 182,
leves sunt, et ab ipso dissolvuntur.
27. Opponi tamen aliunde potest ex
praemissa responsione inferri cognitionem
scientiæ infusæ, quam anima Christi ha­
buit circa futura contingentia, fuisse co­
gnitionem, sive revelationem propheticam,
et Christum vere prophetam constituisse :
consequens est falsum : ergo et praedicta
responsio. Sequela ostenditur : nam in
primis cognitio prophetica non est aliud,
quam visio rei absentis, sive distantis a
cognoscente : unde prophet» vulgo appel­
labantur videntes : sed diximus animam
Christi per scieniiam infusam vidisse in se
ipsis futura contingentia, quæ procul erant
ab illo secundum statum vitæ mortalis :
ergo cognitio futurorum per scientiam in­
fusam fuit in Chrislo cognitio prophetica.
Deinde unusquisque constituitur vere, et
proprie propheta per propheticam cognitio­
nem : ergo si Christus habuit cognitionem
propheticam, ut ostensum est; sequitur,
quod vere, et proprie propheta fuerit. Falsitas autem consequentis quoad primam par­
tem constat ex dictis a nobis in comment,
ad art. 7, quæst. 7, num. 7, ubi statuimus
oppositum. Et quoad secundum ostenditur
ex D. Thom. quæst. 20 de verit. art. G,
ubi negat in Christo fuisse prophetiam ,

atque ideo et ipsum fuisse prophetam.
Reupondetur negando sequelam quoad Diwou
utramque partem : nam licet Christus in ic»
hac vita mortali vere, et proprie fuerit pro­
pheta, ut cum communi Theologorum sen­
tentia ostendimus loco cit. nihilominus
non constituebatur in esse talis per cogni­
tionem propriam scientiæ infusæ, quam
hactenus explicuimus. Nam lumen prophe­
ticum proprie dictum est quædam gratia
gratis data, atque ideo communicatur per
modum transeuntis, et ordinatur per se
primo ad aliorum utilitatem, sicut genera­
liter contingit in aliis gratiis gratis datis, et
liquet in gratia miraculorum. Scientia au­
tem infusa est habitus quidam, et qualitas
ex se permanens, ordinaturque per se primo
ad perfectionem subjecti, in quo est. Unde
prophetica, et scientia infusa sunt lumina
essentialiter diversa. Praesertim cum pro­
phetia importet aliquam imperfectionem ex
parte formationis imaginum in phantasia,
per quas res prophetat» teguntunr, et in­
volvuntur : ob quam imperfectionem eva­
Hill
cuatur per statum beatitudinis consummatæ, juxta illud Apost. 1 ad Corinth. 13 : Add·
Sive prophetis: evacuabuntur. Unde nullus
simpliciter beatus, id est, tam anima, quam
corpore, est propheta, ut satis aperte si­
gnificavit D. Tho. quæst. cit. art. 8, in resp. D.Thiad 2, his verbis : Et si Christus habuit ple­
nam, et aperiam notitiam quantum ad par­
tem intellectivam, habuit tamen in parte
imaginaliva quasdam similitudines, in qui­
bus etiam poterat speculari divina : in quan­
tum erat non solum comprehcnsor, sed etiam
viator. Et in resp. ad 3, addit : Angelus
cum sit comprehcnsor, est supra prophetam,
qui est purus viator : non autem supra
Christum, qui simul fuit viator, el comprehensor. Ex quibus liquet prophetiam
importare aliquam imperfectionem, ut ne­
queat conjungi statui beatitudinis consummalæ : quare Christus de facto non est pro­
pheta. Hujusmodi vero imperfectio nullo
modo pertinet ad scientiam infusam : et sic
a contrario sensu videmus talem scientiam
consequi per se ad beatitudinem ; et conI
servari in Chrislo pro statu gloriæ consummalæ. Quæ satis evincunt distinctio­
nem praedictorum luminum ; et cognitionem
scientiæ infusæ non fuisse cognitionem
propheticam, nec per se forraaliler Chris­
tum prophetam constituisse : in quo sensu
negavimus sequelam. Nam quod alias
Christus vere, et proprie propheta fuerit,
constat ex dictis loco cit. Neque id negat
D. r I

DISP. XIX, DUB. HI,

149

D. Tho. in illo ox quæst. do verit. seel so­ I disp, 4, dub. I. Et hæc omnia sub dubii
lum exclusit imperfectionem, quæ in aliis
titulo comprehendimus : qui tamen refe­
solet prophetiam comitari, nempe carenrendus non est ad omnia entia supernatutiani notitiæ, aut visionis rerum in Verbo, I ralia possibilia, sed ad ea tantum, quæ in
ut liquet ex ejus discursu : supponit enirn
hac rerum providentia vel facta sunt, vel
Christum non cognovisse cogitationes corfacienda, ut similem difficultatem versantes
ilium, et futura contingentia in se ipsis,
circa objecta naturalia observavimus dub.
sive extra Verbum (quqd tamen retractavit
1 in principio.
in hoc art. ut supra diximus num. 15), et
tunc subdidit : Christus cognovit ea in terbo,
§ I.
tl non cognitione prophetiæ : quia prophetia
«I participatio quædam illius visionis, qua
Expeditur difficultas aliquibus assertionibus.
ridentur res in Verbo : quæ cum in Christo
perfecta fuerit; imperfectio propheliæ (nempe
28. Dicendum est primo animam Christi Prima
non videre in Verbo) in illo locum non ha­
per scientiam infusam cognoscere certo, con.c,°'
buit.
et evidenter entia creata supernaturalia.
Hæc est communis sententia Theologorum,
DUBIUM III.
ut observat Alvarez disp. 61, num. 3, et
constabit ex dicendis num. seq. Probatur
Virum anima Chrisli per scientiam infusam
primo ex D. Thom. in hoc art. ubi docet D.Thom,
cognoverit quiddilative et comprehensive Christum per hujusmodi scientiam cogno­
entia supernaturalia creata.
visse omnia, quæ per revelationem divinam
hominibus innotescunt : sive pertineant ad
Superatis difficultatibus, quae circa ob­
donum sapientiæ, sive ad donum propheliæ,
jecta vel determinate naturalia, vel saltem sive ad quodeumque donum Spiritus Sancti.
non determinate supernaturalia, in attin­
Omnia enim istæc abundantius, et plenius
gentia per scientiam infusam animæ Christi
cæteris cognovit anima Chrisli. Constat au­
occurrebant, gradum jam facimus ad alia
tem quod per revelationem divinam nobis
excellentiora objecta, quæ supernaturalia
innotescunt entia supernaturalia creata, el
sunt. Talia vero appellantur, quæ excedunt
quod illa attingimus per lumen fidei, et
vires, exigentiamque omnis naturæ creatæ,
per dona Spiritus Sancti. Hæc igitur omnia
et creabilis, ut explicuimus tract. 1, disp.
cognovit anima Christi per scientiam infu­
4, dub. 3, num, 41. Et in hoc sensu Deus
sam. Quod evidentius adhuc tradidit opusc.
secundum modum, quem habet in se ipso,
2, cap. 216, his verbis : Sed quia Christus
dicitur ens supernaturale : non quia prosecundum humanam naturam non solum
priæ naturæ connaturalissimus non sit; sed
fuit reparator naturæ, sed et gratiæ propa­
ob excessum supra omnem naturam crea­
gator ; affuit ei etiam tertia cognitio, qua
tam. Modo autem considerationem ad hu­
plenissime cognovit, quidquid ad mysteria
jusmodi objectum non extendimus. Quare
gratiæ potest perlinere, quæ naturalem ho­
proposita difficultas solum per se respicit
minis cognitionem excedunt : sed cognoscun­
entia supernaturalia creata, ut in ejus titulo
tur ab hominibus per donum sapientiæ, vel
significatur. Porro illa etiam creata vocan­
per spiritum propheliæ. Nam ad hujusmodi
tur supernaturalia, quæ ordinantur me­
cognoscenda est in potentia intellectus huma­
diate, vel immediate ad Deum secundum
nus ; licet ab alliori agente reducatur in
modum proprium, quem habet in semetactum. Nam ad naturalia cognoscenda re­
ipso : quippe supernaturalitas creata nequit
ducitur in actum per lumen intellectus agen­
consistere in aliqua infinitate, vel adæquatis : horum autem cognitionem consequitur
tione cum Deo, sed in peculiari, et propria per lumen divinum.
ejus imitatione. Ex hujusmodi autem enti­
Probatur secundo ratione S. Doctoris : Ratio
bus creatis supernaluralibus, quædam sunt
nam dignitatem Christi decuit, quod capa- D Thum.
absoluta, ut gratia sanctificans ; quædam
citas, sive potentia, quam ejus anima ha­
vero relativa transcendentaliter, ut visio
buit in ordine ad cognoscendum verum,
Dei, aut etiam prædicamentaliter, sicut
reduceretur ad actum : ex quo principio
aliquæ relationes : et rursus aliqua sunt
in superioribus ostendimus animam Christi
accidentalia, ut liquet in præmissis exem­
habuisse scientiam beatam et simul scien­
plis; aliqua autem substantialia, ut modus
tiam infusam, et per hanc cognovisse ob­
unionis hypostaticae, juxta superius dicta jecta naturalia tam in communi, quam in

fl

150

DE INCARNATIONE.

particulari, et tam existentia, quam fniura. |
Sed anima Christi habuit potentiam, ut per
scientiam infusam cognosceret certo, ot
evidenter entia supernaturalia creata :
siquidem alii beati talia objecti prædicta
modo cognoscunt. Ergo anima Christi per
scientiam infusam cognovit certo, et evi­
denter entia supernaturalia creata.
CéûfirConfirmatur : nam Christus per scien1 ' tiam infusam constitutus est aliorum Doc­
tor, ut per prædictam scientiam potuerit
alios docere, illuminare, et instruere circa
mysteria fidei, inter quæ computantur
omnia enim supernaturalia creata : sed ad
perfectionem Doctoris pertinet cognoscere
certo, et evidenter illa objecta, quorum
notitia alios imbuit ; ergo anima Christi
per scientiam infusam certo, et evidenter
cognovit entia supernaturalia creata. Nec
proderit recursus ad solam scientiam bea­
tam : quoniam prædictum magisterium
non exercebatur proprie intra Verbum,
nec erat de rebus prout in Verbo, sed de
rebus in se ipsis : quocirca oportebat Doctorem illas in se ipsis cognoscere : quod
pertinet ad scientiam infusam. Adde primo
conveniens fuisse, quod Christus cognove­
rit ea, quorum causa fuit : sed Christus
causavit in aliquo causæ genere omnia en­
tia supernaturalia creata, quæ facta sunt
vel facienda : nihil enim horum est, ad
quod Christus non concurrit vel _per modum .
finis, vel per modum efficientis physice, ί
aut moraliter, ut satis constat ex dictis
disp. præced. a num. 27, et Jocis ibidem
relatis ; ergo anima Christi ea omnia co­
gnovit, Cum igitur illa causaverit in se
ipsis; sequitur, quod eadem in sc ipsis
cognoverit : id vero non pertinet ad scien­
tiam beatam, sed ad per se infusam. Rur­
sus cognitio Christi non fuit obscura, nec
fallibilis, ut omnes supponunt. Ergo de
primo ad ultimum recte colligitur, quod
anima Christi per scientiam infusam certo,
et evidenter cognoverit entia supernaturalia creata. Adde secundo, quod si semel in
anima Christi constituitur scientia per se
infusa, ut constituendam esse tenet com­
munis Theologorum sententia, quam sta­
tuimus disp. 17, num. 48, potissimum
constituenda est in ordine ad illa objecta,
quæ primario, et immediate tali scientiæ
correspondent : hujusmodi autem sunt en­
tia supernaturalia creata : quippe Deus in
se pertinet ad scientiam beatam; et entia
naturalia nOn respiciuntur primario a supernaturali scientia, qualis est illa, de qua

DISP. XIX, DUB. III.

agimus : ergo scientia infusa animæ Christi
rabii, num. 6. Gabriel quæst. unica art. 2. 8impotissimum, el principaliter attigit entia
>ufct rez disp. 27, sect. 1 in principio ( qui
supernaturalia creata : cumque modus pro.
pro eadem sententia refert Scholasticos in
prius scientiæ sil procodoro cum eviden­
3, (list. 14, sed non omnes id affirmant).
tia, et certitudine ; sequitur, quod' anima
U'.ù. Valencia disp. I, quæst. 9, puncto 2, § 2.
Christi per scientiam infusam cognoverit
Algidius a Præsontat. tom. 2, lib. 11,
certo, et exidenter entia supernaturalia
Gnu quæst. 2, art. 3, § 7. Granados conlrovers.
fe
creata,
•
Lia- 1, tract. 8, disp. 3, sect. 4, conclus. 2.
29. Dicendum est secundo cognitionem, smA
Lumbier quæst. 28, art. 1, num. 1368.
quam anima Christi per scientiam infusam w.
Castillo disp. 15, quæst. 4, parte 3, et alii
habuit de entibus supornaturalibus crea­
plures.
tis, fuisse quidditativam. Sic manifeste
Fî£ÙProbatur primo ratione D. Thom. in
Sfiiia
colligitur ex D. Thom. in huc art, namD
mD. hoc art. qua generaliter usi sumus in om­
ubi/statuit, omnia enim ista abundantius,
Tïv2. nibus dubiis tam pnesentis, quam proce­
et plenius exteris cognovit anima Christi,
dentis disputationis, et potest huic materiæ
statim subjunxit : Ipsam tamen Dei essen­
sic applicari : decuit dignitatem animai
tiam per'hanc scientiam non cognovit, sed
Christi, quod potentia ejus intellectiva tam
solum per primam ( nempe beatam} de qua
circa naturalia, quam circa supernaturalia
supra dictum est quæst. præced. art. 1.
reduceretur ad actum, ne prædicta anima
Ubi in eodom sensu (ne inconsequenter
imperfecta maneret ; sed in anima Christi
loquatur· tradit alia entia cognosci ab
fuit potentia obedientialis ad cognoscen­
anima Christi per scientiam infusam, in
dum quidditative per scientiam infusam
quo ab ejus attingentia excipit essentiam
entia supernaturalia creata : ergo anima
divinam. Certum aulem est, quod non exChristi de facto illa per scientiam infusam
picit hujusmodi essentiam ut cognitam
quidditative cognovit. Probatur minor :
præcise quoad an est : siquidem anima
nam entia supernaturalia creata sunt co­
Christi per scientiam infusam cognovit
gnoscibilia quidditative ab intellectu crea­
Deum trinum, et unum quoad an est, ul
to per scientiam infusam : neque enim
constabit ex dicendis dub. seq. et conce­
assignari valet implicatio in eo, quod ita
dunt Auctores, quos in hac assertione
cognoscantur : ergo anima Christi fuit in
contrarios habemus. Præserlim cum copotentia obedientiali ad cognoscendum
gnitio divinæ essentiæ per se pertinens ad
quidditative per scientiam infusam entia
scientiam beatam non sit præcise quoad an
supernaturalia creata. Declaratur hoc am­
esl, sed quidditative, ut omnes concedunt.
plios : nam tum objectum cognoscitur
Sentit itaque, et aperte docet, quod omnia
quidditative, quando repræsentatur, et co­
alia entia creata supernaturalia cognita
gnoscitur per propriam speciem, illud
fuerint ab anima Christi per scientiam in­
directe, et immediate quam ad suam esfusam, non solum quoad an est, sed etiam
Hiiiam repræseutantem : sedentia superquidditative. Alias exceptio illa nullum
naturalia creata possunt repraesentari per
effectum haberet : quippe quæ fieret in eo,
hujusmodi species : ergo possunt quiddi­
quod aliis objectis minime concesserat.
tative cognosci ab intellectu creato : atque
Idque magis constat ex testimonio opusc.
ideo per scientiam infusam, quæ non at­
2, num. præced. relato, ubi affirmat Chris­
tingit creaturas in Verbo, sed in se ipsis,
tum per scientiam infusam cognovisse
sive per proprias species. Major et utraque
mysteria gratiæ plenissime : non enim ple­
consequentia patent. Et minor ostenditur :
nissime cognoscit objectum, qui illud non
nam quæ sunt finit®, et limitatæ cognoscognoscit quidditative, sed præcise quoad
dhilitatis, queunt repræsentari per species
an est. Unde sic docent communiter Thocreatas, quæ immediate, et primario ordi­
mistæ. Nazarius controvers. Unica, quæst. Nan­
nentur ad manifestandum eorum essen­
5, conci. 3. Arauxo dub. 2, conci. 4. N. das.
tias : quippe ad repræsentandum objectum
Anno.
Cornejo quæst. 11, disp, 1, dub. I. Ca- Cornei).
finitum in se salis superque est species
brera disp. 5 in principio, Joan, a S. Cabrm·
JOUI.*
creata, et finita. Qua ratione omnia alia
Thom. disp. 13, art. 1, g fundamentum,
objecta finita sunt quidditative repræsenGodoi disp. 35, g 3. Gonet disp. 17, art. Godai.
ubilia per proprias species creatas, ut
3, conci. I. Labat disp. 7, dub. 2, § 2 GoaeL
Labat.
inductive potest ostendi. Atqui cuncta en­
circa finem, et alii. Quibus etiam consen­ D aran­
tia supernaturalia creata important fini­
tiunt Durandus in 3, dist. 14, quæst. 3, das.
tam, et limitatam cognoscibilitatem ; sinum.
λ

9

quidem sunt entia finita, et limitata, ut
ex se liquet. Ergo omnia entia supernatu­
ralia creata possunt repræsentari per crea­
tas species, quæ immediate, et primario
ordinentur ad eorum manifestationem.
Quud vero talia objecta supernaturalia sint,
solum probat eorum repræsen lationem,
I sive manifestationem fieri debere per supernaturales species ; quod non negamus :
sed tales sunt, quæ scientiæ infusæ deserviunt.
30. Respondent Adversarii, quod licet Adversahujusmodi entia supernaturalia creata sint riorum
occur­
finitæ entitatis, et cognoscibilitatis; nihi­ sus.
lominus eorum plura important rationes
formales, quæ nequeunt quidditative re­
præsentari, et cognosci, quin Deus etiam
quidditative repræsenletur et cognoscatur.
Cum autem Deus ita repræsentari, et co­
gnosci nequeat nisi in beatifica visione,
ad quam essentia divina concurrit per
modum speciei intelligibilis : fit, quod
plura horum entium non possint quiddita­
tive repræsentari, et cognosci nisi per
talem visionem, non autem per aliam
inferiorem notitiam. Assignant autem hu­
jusmodi entia, quæ vel sunt formalis parti­
cipatio naturæ divinæ, ut gratia sanctifi­
cans, vel important respectum immediatum
ad Deum, tanquam ad terminum, a quo
specificantur, ut visio beatifica. Impossi­
bile enim apparet cognoscere quidditative
participationem formalem alicujus prædicati non cognoscendo quidditative ipsum
prædicatum ; aut cognoscere quidditative
relationem ad aliquem terminum, quin
terminus ipse quidditative cognoscatur.
Sed non satisfacit hæc responsio, nec Proster­
consequenter procedit. Nam juxta illam nitur.
quamvis aliqua entia supernaturalia creata
nequeant quidditative extra Deum cognosci
ob peculiares rationes, quibus vel parti­
cipant prædicatum divinum, vel respiciunt
Deum tanquam terminum immediatum :
nihilominus generaliter non repugnat en­
tia supernaturalia ex communi conceptu supernaturalitatis cognosci quidditative extra
Deum, ut ipsa responsio supponit. Et pro­
fecto quis negabit lumen superius, quale
est lumen scientiæ infusæ, posse cognos­
cere aliquem actum supernaturalem longe
inferiorem, v. g. actum supernaturalem
temperantiæ, qui nec est formalis partici­
patio Dei, nec ipsum respicit immediate?
Idemque argumentum de aliis entibus supernaturalibus adhuc imperfectioribus fieri
valet. Supposito autem, quod ex communi

in

'1

Ii
* · */

Hi
Ijl

152

». ·

'4l
'i

·

DE INCARNATIONE.

conceptu supernaturalitatis non repugnet
cognitio quidditativa entium supernaturalium, et repraesentatio immediata eorum
per species proprias creatas; non est, cur
similis cognitio, ac repraesentatio repugnet
in particularibus entibus ejus ordinis. Quod
ostenditur manifestando simul inconse­
quentiam adhibit® responsionis : quia nul­
lum ens supernaturale potest quidditative
cognosci, quin cognoscatur distinctio es­
sentialis illius ab ente naturali, quæ sila
est in eo, quod ens supernaturale ordina­
tur mediate, vel immediate ad Deum se­
cundum modum proprium, quem in se
habet, ut a limine dubii observavimus :
naturalia enim dicuntur, quæ congruunt
creaturis secundum modum suum ; super­
natural;^ vero vocantur, quæ eis conferun­
tur ultra modum proprium, imitando mo­
dum superiorem, quo perfectiones habent
esse in Deo. Unde impossibile est cognos­
cere quidditative aliquod ens supernaturale
absque habitudine ad Deum. Et tamen ali­
quod ens supernaturale potest quidditative
extra Deum cognosci, quin cognoscatur
quidditative ipse Deus, qui est terminus
prædictæ habitudinis, ut prædicta respon­
sio admittit. Ergo pari ratione quodlibet
ens supernaturale potest extra Deum quid­
ditative cognosci, licet ipse Deus quiddita­
tive non cognoscatur. Probatur consequen­
tia : nam ideo aliqua entia supernatural i a
possunt quidditative extra Deum cognosci,
non cognito ipso Deo quidditative, quia
præiicta entia non constituuntur intrinsece
ex ipso Deo tanquam ex prædicato essen­
tiali, licet ipsum respiciant tanquam termi­
num extrinsecum : sed omnia entia supernaturalia creata eodem modo se habent :
quippe nullum ex Deo intrinsece consti­
tuitur, licet illum respiciant tanquam ter­
minum, ad quem dicunt respectum imita­
tionis, vel alterius rationis : ergo qua
ratione aliqua entia supernatnralia creata
possunt extra Deum quidditative cognosci,
non cognito quidditative ipso Deo; eadem I
etiam ratione, et modo possunt alia entia |
supernatural ia extra Deum quidditative
cognosci, quamvis ipse Deus quidditative
non cognoscatur.
Ulterior·
31. Quod magis firmari, et explicari
potest destruendo fundamentum evasionis
desumptum ab exemplis eorum entium
supernaturalium, quæ sunt participationes
Dei, vel relationes ad Deum in se. Quo­
niam licet ubi participatio est univoca,
impossibile sit cognoscere quidditative par-

ticipans, quin cognoscatur, aut saltem co
gnosci possit quidditative participatum;
oppositum tamen contingit, cum participa­
tio est præcise analoga. 1 t enim participa­
tio sit univoca , requiritur, quod parti­
cipans , et participatum sint ejusdem
rationis : quomodo ignis productus compa­
ratur ad ignem producentem, et filius ge­
nitus ad generantem : atque ideo cogniüo
quidditativa participantis est etiam, aut
saltem esse potest cognitio quidditativa
participati. Sed ad participationem analo­
gam non requiritur, quod participans, el
participatum sint ejusdem rationis ; quin
requiritur, quod divers® rationis sint :
nam id, quod simpliciter, et per essentiam
est in participato, solum habet esse in par­
ticipante secundum quid, et per quandam
imitationem : unde cognitio quidditativa
participantis non est cognitio quidditativa
participati, sed illud præcise attingit in
participante sicut in elïectu, et quoad an
esi. Ex qua radice provenit, quod beet
omne ens creatum sit ens per participatio­
nem, sive participatio primi entis, quod est
Deus : quia tamen hæc participatio non
est univoca, sed analoga ; potest creatura
quidditative cognosci, et de facto lumine
naturali cognoscitur, quin ex vi hujus co­
gnoscatur, aut cognosci possit Deus quiddilative, sed solum quoad an est, et quan­
tum in tali effectu resplendet. Ad rem
ergo : quamvis gratia habitualis, sive sanc­
tificans sit participatio formalis naturæ
divinæ sub conceptu naturæ (et idem intellige de aliis quibusdam entibus supernaturalibus in ordine ad aliqua prædicata
divina';; tamen hæc participatio non est,
nec potest esse univoca : implicat enim,
quod Deus, et creatura in aliquo prædi­
cato univoce conveniant ; sed est precise
analoga, et secundum quandam imitatio­
nem, quatenus sicut natura divina est prin­
cipium videndi, et amandi Deum in se.
ita gratia est principium operationum,
quibus Deum videmus, et amamus, ut fuse
explicuimus tract. 14, disp. 4, dub ·
Quare ex eo, quod gratia habitualis extra
Deum, sive per scientiam creatam quiddi­
tative cognoscatur ; non sequitur , quod
Deus ita cognoscatur, aut cognosci possit:
sed solum infertur , quod cognoscatur
quantum relucet in illo elïectu, et quate­
nus est exemplar extrinsecum, quod gratia
imitatur, et denique quoad an esi. Et con­
sequenter ex connexione , quam gratia
habet cum Deo, sicut participans cum par­
ticipato,
I
u

DISP. XIX, DUB. III.

ticipato, minimo impeditur gratiam reprae­
sentari, el cognosci quidditative, Deo non
ita cognito.
Cati·
Undo facilius dispellitur, quod dicitur
•»îtr
de aliquibus entibus supernaturalibus, quæ
se habent tanquam relationes transcenden­
tales ad Doum, et ab ipso specificuntur,
ut sunt actus visionis, et amoris. Quoniam
ad cognoscendum quidditative respectum
ad aliquem terminum non requiritur, quod
ipso terminus quidditative, el per propriam
speciem cognoscatur : sed satis est cognosci
quoad an esi, sive quod respectum termi­
nat : quod est attingere illum non in esse
entis, et secundum quod in se habet, sed in
esse termini, et quatenus terminat respec­
tum ad se. Id vero licet pluribus exemplis
explicari posset, satis confirmatur, et decla­
ratur sequenti : etenim Angelus (præcisive a peccato, et etiam a statu gratiæ), ha­
bet amorem Dei finis naturalis, quo ipsum
diligit absolute, et efficaciter super omnia,
ulex professo ostendimus tract. 14, disp.
2, dub. 3, §3, et ex Auctoribus, quæ modo
impugnamus, nominatim docent Bannez,
et Alvarez relati ibidem num. 99. Prædictus itaque amor respicit primario Deum
sub ratione ultimi finis naturalis, et ab eo
sicut a termino per se inspecto specificatur. Et tamen Angelus cognoscit quidditalive prædictum amorem sicut et quasli­
bet operationes proprias naturales ; quin
propterea cognoscat quidditative Deum ,
qui est terminus illius amoris, et relatio­
nis transcendentalis , sed præcise quoad
an esi : repugnat enim Deum quidditative
nisi in visione beata, et per essentiam
suam sicut per speciem cognosci. Falsum
itaque assumunt Adversarii, dum causan­
tur actus supernaturales visionis, vel amo­
ris Dei non posse quidditative cognosci
per scientiam infusam, quia Deus per
talem scientiam quidditative non cognos­
citur. Sufficit igitur ad quidditativam co­
gnitionem talium actuum, et similium
entium cognoscere Deum quantum ad an
ul, sive cognoscere, quod Deus secundum
id, quod est in se, terminat illos actus ;
licet illud, quod habet in se, non appareat
quidditative, sive per speciem propriam.
Idque magis declaratur intorquendo præmissum exemplum : nam sicut amor cbaritatis specificatur a Deo fine ultimo su­
pernatural!, illumque respicit per se primo;
sic amor naturalis absolutus, et efficax Dei
super omnia specificatur a Deo ultimo fine
naturali, et illum per se primo attingit :

153

eed per scientiam naturalem Angeli potest
ille amor naturalis quidditative cognosci,
quin per talem scientiam cognoscatur quid­
ditative Deus ultirnus finis naturalis, sed
præcise quoad an est, et in esse termini
talis actus : ergo pari ratione per scien­
tiam infusam potest cognosci quidditative
amor supernaturalis Dei, licet ipse Deus
non cognoscatur quidditative per talem
scientiam, sed duntaxat quoad an esi, et
in esse termini talis amoris : id enim
paritatis ratio convincit.
32. Probatur secundo eadem assertio A lind
ex concessis ab Adversariis in hac mate- Pr®as'
senione
ria : nam Christus per scientiam infusam moti­
cognovit certo, et evidenter entia super- vum.
naturalia, ut ipsi nobiscum docent, et cons­
tat ex dictis in prima assertione : ergo
cognovit prædicta entia quidditative. Hæc
consequentia, quæ ex vi formæ generaliter
non teneret, probatur ratione materiæ :
nam ut Christus per scientiam infusam
non cognoscendo quidditative entia supernaturalia cognosceret illa evidenter, et
saltem quoad an esi, deberet per talem
scientiam aliquid quidditative cognoscere,
quod connectcrelur cum entibus supernaturalibus, et duceret in eorum notitiam.
Si enim nec cognoscit illa quidditative,
nec ulterius cognoscit quidditative aliquid
cum ipsis connexum; non apparet, qua
via, vel medio illa cognoscat evidenter,
et salte quoad an esi. Sicut a contrario
sensu salvant Theologi, quod Christus
per scientiam infusam cognoverit eviden­
ter mysterium Trinitatis quoad an est,
quia per scientiam infusam cognovit quid­
ditative aliquos effectus, qui connectunlur
cum tali mysterio, ut dub. seq. videbi­
mus. Atqui supposito, quod Christus per
scientiam infusam non cognoverit quid­
ditative entia supernaturalia, non potuit
quidditative cognoscere aliquid aliud, quod
talibus entibus connecteretur, et in eorum
duceret cognitionem. Ergo si entia super­
naturalia quidditative, et per proprias
species non cognovit ; nullo modo potuit
illa cognoscere evidenter adhuc quoad an
csl : et e converso si illa cognovit eviden­
ter, ut Adversarii concedunt, pariter po­
tuit illa quidditative cognoscere.
Minor hujus discursus ostenditur : quo­
niam præler omnia entia supernaturalia, de
quibus agimus, non occurrunt, nisi vel
Deus, qui est ens supernaturale increatum,
vel omnia entia naturalia, ut est per se ma­
nifestum. Sed scientia infusa animæ Christi

DE INCARNATIONE.

DISP. XIX, DUB. ΙΠ.

155

dicitur adjuvari; siquidem talia objecta
dum comprehensive entia supernaturalia
non potuit Deum quidditative cognoscere : j modium ad cognoscendum evidenter entia
uqn cognoscuntur por scientiam infusam,
extra Verbum, Hive in se ipsis, et per scien­
tum quia non attingit Deum in se ipso,
supernaturalia, evidentia quod an est, quam
sed per beatam : si autem dicatur primum,
tiam infusam : ergo de facto illa compre­
'J
quod est proprium scientiæ beata) : tum ; ipsi salvare contendunt.
ulterius inquirimus, an scientia infusa ita
hensivo cognovit. Consequentia patet :
quia utitur speciebus creatis, quarum nulla
33. Nec satisfacit primo, si dicatur ovi- prt«·
adjuvetur, ut objecta supernaluralia co­
quia decuit potentiam animæ Christi reduci
Deum intelligibilité!· continet, uec quiddi- dentiam hanc quoad an esi, quam Auctoret
«t·· . ·t
«
a a -A
« .il.;.
gnoscat in Verbo, an vero ut illa cognos­
ad actum, ne maneret imperfecta. Antecetative représentai. Rursus quamvis scien­ illi attribuunt scientiæ infusæ respectu ob­
cat iu se ipsis, et per propilas species,
densautem suadetur : quia entia supernatutia infusa cognoscat quidditative omnia en­ jectorum supernaturalium, non esse evi­
Primum ost impossibile : quia cognoscere
ralia creata sunt cognoscibilia comprehen­
tia naturalia tam in communi, quam in par­ dentiam rei, sed evidentiam in attestante,
resin Verbo, sive per essentiam Dei uni­
sive extra Verbum; siquidem hujusmodi
ticulari, ut dub. 1 statuimus ; hæc tamen sive divinæ revelationis. Nam contra hoc
tam in ratione speciei intelligibilis sic est
cognoscibilitas nullam importat infinitatem
non connectuntur cum entibus supernalu- est : nam si semel repugnat, quod anima
proprium scientiæ boalæ, ul omni altori
nec in cognoscente, nec in objecto cognito :
ralibus, nec ducunt in eorum notitiam;
Christi per scientiam infusam habuerit
creatæ cognitioni repugnet. Aliunde vero
ergo anima Christi fuit in potentia ad co­
cum entia supernaturalia sint supra om­ evidentiam objectorum supernaturalium in
superlluum foret habere eam cognitionem
gnoscendum comprehensive entia superna­
nem exigentiam naturæ tam creatæ, quam se ipsis, et secundum proprias species;
por scientiam infusam; siquidem eadem,
tural creata extra Verbum, sive in se
creabilis. Unde experimento compertum pariter repugnat, quod habeat evidentiam
ot perfectiori modo habetur per scientiam
ipsis.
est, quod licet entia naturalia nedum quid­ in attestante, sive divinæ revelationis. Id
beatam. Tenendum itaque est secundum,
Confirmatur primo : nam entia superna- conflrditative. sed etiam comprehensive cognos­ quod ex præmisso discursu manifeste con­
quod scientia infusa animæ Christi beatam
turalia creata possunt extra Verbum co1
cantur, non inducunt notitiam evidentem vincitur : nam ut quis habeat evidentiam
in où supponens, cognoscat objecta super­ gnosci quidditative : ergo et comprehen­
entium supernaturalium quoad an es!, ut divinæ revelationis, seu locutionis, habet
naturalia in se ipsis, sive per proprias eo­
sive. Antecedens constat ex dictis a num.
patet in Angelis, el Philosophis. Alioquin videre vel ipsam revelationem divinam ex
rum species : et hæc est assertio nostra.
28. Et consequentia probatur ; nam ideo
per vires naturæ possemus deprehendere
parte recti, qua ratione est actus Dei inQuam denique (ut alia omittamus), con­
talia entia possunt cognosci extra Verbum
possibilitatem gratiæ, et aliorum entium creatus; vel saltem aliquem effectum cum
firmare in prædicto sensu possumus ex D.
quidditative, quia important cognoscibili supernaturalium : quod esse falsum, et tali revelatione essentialiter connexum :
|m.Tho. infra art. 6, ubi agens de lumine
tatem quidditativam finitam, et intellectui
erroneum ostendimus Tract. 7, disp. 7.
aliter enim non apparet, qualiter quis evi­
scientiæ infusæ inquit : Ad tertium dicen­
creato , ejusque speciebus commensuradub. 6, et tract. 14, disp. 3, dub. 1. Ergo denter cognoscat Deum sibi loqui, ut decla­
dum, quod lumen divinitus infusum est
lam : sed etiam important cognoscibilitasupposito, quod anima Christi per scien­ ravimus tract. 17, disp. 2, dub. 1, num.
temmunis ratio inlelligcndi ea, quæ divini­
tem comprehensivam finitam, et intellectui
tiam infusam non cognoverit quidditative
5. Sed ut illi Auctores dicunt, anima Christi
té revelantur : sicut el lumen intellectus
creato, et speciebus creatis commensuraentia supernaturalia, ut docent Auctores per scientiam infusam non cognovit evi­
agentis eorum, quæ naturaliter cognoscun­
tam : ergo possunt cognosci extra Verbum
contraria?, opinionis ; impossibile fuit, quod denter Deum in se, nec aliquem effectum
tor. El ideo oportuit esse in anima Christi
comprehensive. Suadetur minor ; quoniam
cognoverit quidditative aliquid aliud præ- cum Deo essentialiter connexum : ergo non
cognoscibilitas comprehensive sita est in
prvprias species singularum rerum ad cognosdictis entibus connexum, et conducens ad cognovit objecta supernaturalia evidentia
tendum cognitione propria unumquodque.
eo, quod objectum sit adæquate cognosci­
evidentem ipsorum notitiam quoad an esi :
in attestante, sive divinæ revelationis.
Sensit itaque cognitionem scientiæ infusæ
bile, quantam petit ex sua natura, sive
quam tamen Auctores illi concedunt. Qui Adde evidentiam divinæ revelationis ali­
nec fuisse præcise per evidentiam in solo
quo.l possit cognosci tam intensive, quam
ulterius nequeunt nisi inconsequenter dicere quid testificantis relinquere objectum obs­
exirinseco Dei testimonio, nec fuisse per
extensive secundum omnia, quæ intrinsece
animam Christi per scientiam infusam co­ curum, sive non apparens simpliciter in se
manifestationem in Verbo : sed per pro­
importat : sed hæc omnia in entibus su­
gnoscere entia naturalia, non solum secun­ ipso : unde notitia talis objecti innitens
prias singularum rerum species, unumpernata ralibus creatis sunt quid finitum,
dum naturalem, sed etiam obedientialem præcise divinæ revelationi, quamvis evi­
quodque in se ipso repræsentantes,
et limitatum, sicut et eorum entitas : ergo
potentiam, ut dub. I statuimus ; quo pacto denter cognitæ, est simpliciter obscura,
Tïà 34. Dicendum est tertio animam Christi
entia supernaturalia creata important coconnectuntur eulibus supernaturalibus, el imperfecta, et pertinens ad fidem, ut late
7Γ per scientiam infusam cognovisse compre­ gnoscibilitatem finitam, atque ideo creato
queunt inducere evidentem notitiam quoad ostendimus loco cit. a num. 7. Ergo si
hensive entia supernaturalia creata. Non
intellectui, et creatis speciebus commen­
an est. Quoniam licet res vere ita se habeat :
cognitio, quam anima Christi per scientiam
promus plures pro hac assertione re­
su ratam.
nihilominus juxta eorum principia dici non infusam habuit do entibus supernaturaliferre : quia non multi sunt, qui hanc diffi­
35. Confirmatur secundo : quia entia secun.
valet, quod scientia infusa cognoscat quid­ bus creatis, fuit evidens evidentia solius
do.
cultatem
attingant,
et
discutiant.
Sed
ta
­
naturalia
possunt
comprehendi
ab
inteldo·
ditative potentiam obedientialem : hæc revelationis ; sequitur, quod absolute non
men ex relatis num. 29 pro nobis stant
lectu creato per lumen naturale, et species
enim importat subordinalionem ad Deum fuerit evidens, sed potius obscura, et ad
B* y, Cornejo ubi supra, et specialiter in resp.
naturales repraesentantes illa objecta in
supernaturalem agentem, et habitudinem fidem pertinens. Quod Christi statum, et
£ id 2. Lumbier art. 7, num. 1445. Godoi §
se ipsis : ergo pariter entia supernaturalia
ad supernaturales effectus. Affirmant autem dignitatem non decet.
££· I. Gonet conci. 2. Et potest suaderi primo
creata possunt comprehendi ab intellectu
prædicti Auctores rem essentialiter alicui
Nec iterum satisfacit, si dicatur cum Al­ Alai
μ eiD.Tho. opusc, cit. num. 28, ubi docet
creato per lumen supernaturale, et per
termino, aut principio annexam non posse varez cognitionem scientiæ infusæin anima
mimam Christi per hujusmodi scientiam
species infusas représentantes alia objecta
quidditative cognosci, quin eodem modo Christi adjuvari, et fieri evidentem ex ad­ obstrs·
Ur.
'iï cognovisse plenissime mysteria gratiæ :
in se ipsis. Antecedens est certum, ut
quidditative principium, et terminus co­ juncto lumine gloria?. Non, inquam, satis­
nam cognitio quæ comprehensiva non est,
patet in Angelis, et constat ex dictis tract.
gnoscantur. Quare si entia supernaturalia facit, sed efficaciter refellitur a Joan, a S.
nequit appellari plenissima ; siquidem po­ 7, disp. 6, dub. 3, et disp. 7, dub. 2.
nequeunt per scientiam infusam quiddita­ Tho. ubi supra. Cum enim dicitur scien­
tet excogitari alia major, et plenior, et
Consequentia vero probatur a paritate :
tive cognosci, ut ipsi docent ; sequitur,
tiam infusam adjuvari a scientia beata in
quia ex una parte ita se habent objecta
praesertim comprehensiva. Deinde probatur
quod nec potentia obedientialis possit quid­ attingentia objectorum supernaturalium ;
naturalia ad virtutem cognoscitivam na­
ratione D. Tho. in hoc art. quam adeo
ditative cognosci ; atque ideo nec emia vel sensus est ita adjuvari, ut cognoscat
turalem , sicut supernaturalia objecta se
*æpe prosecuti sumus : quia anima Christi
naturalia, quatenus potentiam obedientia­
prædicta objecta, vel non ita, ut ea co­
habent ad virtutem supernaturalem co­
foil in potentia obedientiali ad cognoscenlem important. Nullum itaque, relinquitur gnoscat ? Si dicatur hoc ultimum, frustra
dicitur

■ ·

■■

! 4 «e

Al:

I?·

p

· ·.

156

DE INCARNATIONE.

gnoscitivam : et ex alia parte sicut objecta
naturalia habent coguoscibililatem linitam,
cui virtus finita cognoscitiva commensu·
rari possit ; sic etiam supernaturalia entia
creata habent finitam cognoscihilitatem,
cui supernaturalis virtus cognoscitiva suf­
ficienter commensuratur. Ergo qua ratione
objecta naturalia possunt comprehendi ab
intellectu creato per lumen naturale, et
species naturales représentantes talia ob­
jecta in se ipsis ; eadem etiam ratione en­
tia supernaturalia creata possunt ab intel­
lectu creato comprehennsivc cognosci per
virtutem supernaturalem, et species infu­
sas, quæ talia entia repræsentent in se
ipsis.
Terno.
Confirmatur tertio : quia anima Christi
per scientiam infusam cognovit compre­
hensive aliquod en upernaturale crea
tum : ergo et omnia entia supernaturalia
creata. Antecedens videtur evidens : quo­
niam dantur aliqua entia supernaturalia
creata, quæ nec in esse entis, nec in esse
objecti excedunt scientiam infusam Christi
Domini, ut in actibus virtutum moralium
supernaturalium perspicuum est : isti
enim neque ex parte ordinis, aut generis,
neque ex parte differenti® specific® habent
in quo excedant scientiam infusam vel
in esse rei, vel in esse cognoscibilium, ut
facile consideranti constabit : ubi autem
datur hæc adæquatio, aut potius inferioritas ex parte objecti, potest objectum com­
prehendi, ut in omnibus, quæ sub compre­
hensione cadunt, inductive valet ostendi :
ergo anima Christi per scientiam infusam
cognovit comprehensive aliquod ens supernaturale creatum. Consequentia vero
probatur, præcludendo simul adversario­
rum effugia, et diruendo eorum motiva :
nam si semel ex genere non repugnat, quod
objecta supernaturalia creata cognoscan­
tur ab anima Christi per scientiam infu­
sam, ut ostensum est ; quod omnia alia
similiter comprehendantur, nequit repu­
gnare nisi vel ob excessum, quem talia
objecta habent supra scientiam infusam,
sicut gratia sanctificans est illa perfectior ;
vel propter specialem habitudinem ad
Deum sicut ad terminum specificativum,
qualem importat visio beatifica : sed ex
his capitibus non repugnat, quod talia
entia comprehendantur per scientiam in­
fusam : ergo, etc. Suadetur minor : nam
in primis scientia beata, seu visio Dei in
se est minus perfecta, quam gratia habi­
tualis, ut diximus tract. 14, disp. 4, dub.

1, num. Ill, et nihilominus scientia
beata cognoscit comprehensivo gratiam
habitualem. Similiter Angelus inferior est
minus perfectus, quam Angelus superior:
quo non obstante Angelus inferior cognos­
cit comprehensive superiorem, ut osten­
dimus tract. 7, disp. 6, dub. 3. Ergo ei
eo, quod aliqua entia supernaturalia creata
sint magis perfecta, quam scientia infusa,
non sequitur, quod nequeant por illam
comprehensive cognosci. Præterea modus
unionis hypostatica) importat immediatam
habitudinem ad \'erbum in se ipso : el
tamen comprehenditur per scientiam bea­
tam. Amor etiam naturalis, quo Angelus
diligit Deum naturalem finem super om­
nia, respicit Deum tanquam terminum, el
objectum immediatum : et nihilominus
talis amor cognoscitur comprehensive ab
ipso Angelo. Ergo quod aliqua entia di­
cant habitudinem immediatam ad Deum
sicut ad terminum, a quo specificantur;
minime probat, quod nequeant per cogni­
tionem creatam et scientiam infusam com­
prehendi. Sicut enim talia entia valent
quidditative cognosci, quin terminus quid­
ditative cognoscatur : sic etiam possunt
comprehendi, licet non comprehendatur
eorum terminus, ut magis ex solutione ar­
gumentorum constabit.

DISP. XIX, DUB. III. ,

rem; et ejusdem ordinis cum tali unione.
Probatur ulraquo consequentia : quia, ut
est Vulgare Philosophorum axioma, unum­
quodque sicut se habet ad esse, sic se ha­
bet ad cognosci : eo quod cognoscibilitas
esi passio entis; si ergo modus unionis
hypostaticæ est superior ad omnia entia
tam naturæ, quam gratiæ communis ; se­
quitur, quod debeat attingi per habitum su­
periorem, et specialem.
leSriiSed hauc opinionem communiter refel­
X- et
iit ) lunt Theologi, ut videri potest apud Cajet,
rtsw- in prolog, ad hanc 3 partem. Medinam
quæst. 1, introduce Arauxo dub. 1 præam*· bulo. Et quidem merito : quoniam habitus
non multiplicantur penes objecta materia­
lia, et inadæquata, licet inæqualia sint, et
se excedant in perfectione; sed habent uni­
tatem, aut multiplicitatem penes unitatem,
aut multiplicitatem rationis, sub qua attin­
guntur. Atqui modus unionis hypostaticæ
potest cadere sub eadem ratione, sub qua
attinguntur alia entia ab anima Christi
per scientiam. Ergo per eundem habitum
scientiæ infusæ, per quem anima Christi
cognovit alia entia naturalia, aut supernaturalia, potuit etiam attingere modum
unionis hypostaticæ ; quin opus sit pro his
effectibus plures habitus multiplicare.
Consequentia patet. Et minor suadetur :
nam habitus scientiæ infusæ attingit ob­
§ Π.
jecta secundum universalem rationem en­
tis abstrahentis entitative a naturali, et
Refertur sententia pnmæ assertioni
supernaturali ; manifestabilis tamen in se
contraria.
ipso, sive per propriam speciem : sed sub
«
hac ratione cadit modus unionis hyposta­
36. Adversus primam nostrarum asser­ Fria
tic®; cum sit quidam modus creatus ma­
tionum sententiunt Alexander, 3 p. quæst,
nifestabilis in se ipso per propriam spe­
13, membro 1 et 2. Altisiodorensis lib. ra.
ciem, sicut alia entia creata naturalia, vel
3, summæ tract. 1, cap. 5, et alii qui ceni
supernaturalia : ergo prædictus modus
sent animam Christi per scientiam infusam
i'
cadit sub eadem ratione, sub qua alia entia
non cognovisse modum unionis hypostatiI
minguntur ab anima Christi per scientiam
cæ in humanitate receptum; sed ad hujus­
r
infusam. Major denique ostenditur : nam
modi cognitionem constituendam esse in
[
ob principium in ea propositum una esi
Christo aliam scientiam, quam vocant unio­
fides Catholica, qua credimus revelata a
nis. Hoc autem probant : quia mysterium Γ13
I Deo; quamvis hæc plurima sint, et se in
Incarnationis, et quæ ad ipsum intrinsece E.i
Π1
perfectione excedentia , utputa , Deus ,
pertinent, uti est modus unionis hyposta­
I
creatura, substantia, accidens, naturalia,
ticæ, sunt ordinis superioris tam respectu
: et supernaturalia, temporalia, et æterna :
naturæ, quam respectu communis gratiæ,
[ cadunt enim hæc omnia sub eadem raet omnium entium supernaturalium crea­
ï
tione sub qua, sive motivo divinæ revelatorum : ergo petit attingi per scientiam
1
tionis. Et ob idem etiam principium unus
superiorem ad omnes habitus, qui comi­
I esi habitus Thcologiæ, quo hæc omnia
tantur gratiam, ut est scientia infusa : et
■
attingimus procedendo ad revelationes :
consequenter anima Christi non cognovit
cadunt enim sub eodem motivo divinæ
evidenter suam unionem hypostaticam per
I revelationis mediatæ. Oportet itaque, ut
scientiam infusam, sed per aliam superio­
assignetur unitas, aut multiplicitas habirem;

157

tus attendi ad unitatem , aut multiplici­
tatem rationis formalis sub qua attingit
objecta.
Ad hæc : Deus secundum se, et Deus
ut homo, sive Christus, et puræ creaturæ
non minus distinguuntur in esse diligibi­
lium, quam in esse cognoscibilium; et
ntrobique important excessum, et inæqualitaiem inter se : et hoc non obstante unus
habitus charitatis sufficit ad hæc omnia
diligenda : nec enim imaginandum est,
quod anima Christi una charitate dilexerit
Deum, et alia charitate dilexerit se, aut mo­
dum unionis hypostaticæ, et alia charitate
dilexerit creaturas : ergo pariter unus ha­
bitus scientiæ infusæ fuit Christo sufficiens
ad cognoscendum prædicta objecta. Pro­
batur consequentia tum a paritate : tum
ex eo, quod ideo una charitas sufficit ad
ea omnia diligenda, quia cuncta illa ca­
dunt sub eadem ratione bonitatis divinæ :
sed etiam omnia illa objecta cadunt sub
eadem ratione revelationis divinæ mani­
festantis illa extra Verbum : ergo omnia
possunt attingi per eundem habitum
scientiæ infusæ.
Unde ad fundamentum oppositum res­ Destrui­
tor
pondetur. concesso antecedenti, negando opposi
­
utramque consequentiam : jam enim os­ tum
funda­
tendimus, qualiter res diversissimi, et mentum.
inæqualis ordinis, ac perfectionis queant
ad eundem habitum pertinere, et per idem
lumen attingi. Ad probationem autem in
contrarium dicendum estsensum illius axio­
matis solum esse, quod sicut unumquod­
que habet entitatem, sic etiam habet veri­
tatem, sive cognosci passivum, eo quod
veritas est passio entis. Sed tamen aliunde
sumitur unitas, aut pluralitas entis ; et
aliunde unitas, aut pluralitas objecti in esse
cognoscibilis comparative ad lumen : nam
ad hoc posterius non solum attenditur en­
ti! as rei cognitæ sed magis modus, et ra­
tio sub qua terminat luminis habitudinem.
Unde sicut ob hanc causam eadem mate­
rialiter enlitas potest pertinere ad diversos
habitus cognoscitivos : quia attingitur se­
cundum diversas rationes : quemadmodum
idem homo cognoscitur per Philosophiam,
per Metaphysicam, per fidem, et scien­
tiam infusam : sic etiam plura materialiter
entia queunt pertinere ad eundem habi­
tum : quia cognoscuntur sub eadem ra­
tione, quo pacto Deus, et creaturæ attin­
guntur per Metaphysicam, et per fidem.
Et hoc eodem modo licet modus unionis
hypostaticæ sit diversus ab omnibus aliis

158

DE INCARNATIONE.

entibus creatis, iliaque simpliciter excedat [ verit evidenter prædictum modum. Et pro­
In esse emis: potest nihilominus in esse
fecto quodcumque lumen illi Auctores awlobjecti cadere sub eadem ratione allingi­
gnent, erit inferius respectu modi unionis;
biiis. et perlinere ad eundem habitum :
quippe modus hic conjungit physice Deo, ilsicut nemo negat, quod talis modus, et
lumque physice per modum termini attin­
talia entia creata attingantur, et credantur git : lumen autem illud ab eis assignatum
per eandem fidenr catholicam. Sic igitur,
non respicit immediate Deum, sed modum
et ob eandem proponionabiliter rationem
unionis, qui est aliquid creatum. Reta­
possunt ah anima Christi attingi per eun­
buntur itaque in difficultatem, quam no­
dem habitum scientiæ infusæ.
bis opponunt, illamquc nobiscum debent
ncpjicj. 37 gçj replicabis (et sit secundum ar­
diluere.
gumentum), quia magis distat ordo hypos­
Ad quam tamen facile respondetur omit­
taticus ab ordine grati®, quam ordo grati®
tendo præmissas, et negando utrauique
ab ordine natur® ; sicut magis distat Deus consequentiam : quoniam ordo grati® tam
a creatura, quam una creatura, licet ex­
in esse entis, quam in esse cognoscibilis
cellens, ab alia, ut satis constat ex dictis excedit ordinem natur® : sed ordo hypos­
a nobis disp. I, dub. 3; sed propter illam
taticus licet in esse entis excedat ordinem
distantiam ea, qu® sunt ordinis grati®,
grati®, non tamen in esse cognoscibilis.
neqneunt cognosci per lumen ordinis na­ Et ratio disparitatis quantum ad hanc dif­
tur®, ut ostendimus tract. Ii, disp. 3,
ferentiam in esse cosnoscibilis est : nam
dub. 1 ; ergo ob majorem distantiam ea,
ordo natur® solum concurrit ad cognitioqu® sunt ordinis hypostatici, non poterunt nem secundum potentiam naturalem, cui
cognosci per lumen ordinis gratiæ, cujuspræcise debentur lumen, et species ordinis
modi est habitus scienti® infusæ; atque naturalis : hæc autem insufficientia sunt
ideo scientia infusa anim® Christi non co­ ad repnesentandum, et attingendum supergnovit evidenter modum unionis hyposta­ naturalia entia, qualia sunt ordinis gratiæ :
tic®.
quocirca hic ordo excedit natur® ordinem
RegenRespondetur hoc argumentum exces- tam in esse entis, quam in esse cognosci­
ppponen- sive probare, et se destruere : nam vel bilis. Cæterum ordo grati® concurrit ad
anima Christi aliquo lumine cognovit cognitionem secundum potentiam obedienevidenter modum unionis hypostatic® ;
tialem. in qua est capacitas ad cognos­
vel non? si dicatur hoc ultimum : profecto cendum omnia, qu® excedunt naturae or­
sequitur, quod nec illum cognoverit per dinem, sive illa pertineant præcise ad
ordinem grati® communis, sive specient
eam scientiam, quam Auctores relati vo­
cant ordinis hypostatici, dislinguuntque etiam ad ordinem hypostaticum : quippe
tam a scientia infusa, quam a Theologia :
horum omnium cognitio potenti® obedienet sic propriam propositionem evertunt.
tiali respondet. Gura autem potentia obeSi autem illum aliquo lumine cognovit; dientialis reducatur ad exercitium co­
gnoscendi per gratiam eam elevantem, et
ulterius inquirimus, an lumine increato,
vel creato ? Primum affirmari non potest habitus eidem grati® sicut radici commenob ea, qu® cum communi Theologorum suratos; fit, quod gratia cum his habitibus
sententia statuimus disp. 17, dub. 2 et ordinem hypostaticum tanquam objectum
3. Tenendum igitur est, quod anima Christi attingat : et consequenter, quod licet ordo
aliquo lumine creato cognoverit evidenter grati® excedatur ab ordine hypostatico in
modum unionis hypostatic®. Et tunc appa­ esse entis, non tamen in esse cognoscibi­
ret excessus, et debilitas argumenti : quia lis ; sed potius habeat debitam commen­
ex luminibus creatis nullum est perfectius, surationem , et proportionem ad ipsum in
quam lumen glori®, ul convincitur ex ratione objecti attingendum. Quod demons­
præstantia objecti, quod immediate attin­ trative, ut putamus, declaratur in hunc
git, Deum videlicet in se ipso : et tamen si modum : etenim Deus ut homo non est
aliquid valet argumentum, probat animam altius, aut perfectius objectum, quam Deus
Christi nec per lumen glori® cognovisse in se : et tamen ad cognoscendum eviden­
evidenter modum unionis hypostatic® : ter Deum in se sufficit ordo grati®, ut pa­
quippe illud lumen est lumen ordinis gra­ tet in beatis, qui per gratiam habitualem,
ti®, aique ideo inferioris ordinis ad ordi­ et lumen gloriæ ei correspondons cognos­
nem hypostaticum : sequitur ergo, quod cunt Deum in se, ut nemo Theologorum
anima Christi nullo lumine creato cogno- non concedit, ut ostendimus Tract. 2, disp.

DISP. XIX, DUB. III.

I,dub. I. ol disp. 4, dnb, I ; ergo pariter
onio gratia» sufficit nd cognoscendum evi­
denter Douin ul hominem : atque ideo
gratia, ot qua? ordinis grati® eunt, habent
sufficientem cominensurationem, et pro­
;
portionem cum ordine hypostatico in esse
allingibiiis. Frustra itaque, et vano labora­
tur in commiscendo alium habitum cognoscitlvum, qui superet ordinem gratiæ, et
dirigatur per se ad cognoscendum unionis
hypostatic® modum.
.tiui
38. Arguitur tertio : quia modus unionis
ι.ρ·
, stas. hypostatic® nequit evidenter cognosci,
quin eadem evidentia Verbum divinum
i
cognoscatur : sed Verbum divinum non
cognoscitur evidenter per scientiam : ergo
nec modus unionis hypostatic®. Conse­
quentia patet. Et major est certa : nam
4
quidquid cognoscit scientia -infusa , illud
attingit per species creatas : sed impossi­
bile est, quod Verbum divinum cognosca­
tur evidenter per aliquam speciem crea­
tam, cum in nulla contineri valeat, ut satis
constat ex dictis tract. 2, disp. 2, duh.
4 ; ergo Verbum divinum non cognoscitur
evidenter per scientiam infusam. Major au­
tem suadetur : tum quia modus unionis
hypostaticae nihil aliud est, quam formalis,
et exercita conjunctio humanitatis ad hypostasim Verbi divini, ut diximus disp. 4,
dub. 1, § 5 ; impossibile autem est cognos­
cere formalem, et exercitam duorum ex­
tremorum conjunctionem, quin eadem co­
gnitione, atque evidentia cognoscantur ipsa
extrema. Tum etiam quia modus unionis
bypostaticæ est quidam respectus trans«ndentalis ad Verbum sicut ad terminum,
aquo proinde specificatur : et Geri nequit,
quod quis cognoscat habitudinem specifi:amab hoc termino pr® aliis, nisi eodem
□otio cognoscat terminum : atque ideo noquit salvari evidentia circa prædictum mo­
dum, quin eadem evidentia circa Verbum
divinum adsit.
Bespondetur juxta superius dicta num.
•I
25, quod sicut potest dari evidentia actus
amoris Dei in se ipso, quin detur eadem
evidentia Dei in se ipso : sic modus unio­
nis hypostatic® potest cognosci evidenter
in se ipso, licet Verbum eodem modo non
cognoscatur. Et ratio generalis est supra
dignata, et ex dicendis magis declaranda,
quod ad cognoscendum evidenter, et quidditative, et etiam comprehensive habitnliaemad aliquem terminum, vel objectum,
I
A'.is est cognoscere talem terminum, sive
-bjectum quoad an est : sive (et in idem

159

redit) judicare, quod terminus, vel objec­
tum secundum id, quod habet in se, ter­
minat, specillcatquo illam habitudinem :
id vero fieri optimo valet absque evidentia
quidditativa termini, sive objecti in se, ut
convincitur illo exemplo amoris, ct aliis,
qu® expendi possunt. Et in hoc sensu ad
argumentum negatur major : quia modus
unionis hypostatic® cognoscitur ab anima
Christi per scientiam infusam evidenter
quidditative ; Verbum autem divinum non
ita cognoscitur per talem scientiam, sed
solum abstractive, et quoad an est : cognos­
citur itaque tam modus, quam Verbum eo­
dem actu evidenti ; sed aliter, et aliter :
modus quidem evidentia quidditatis ; Ver­
bum autem evidentia existent!®, sive in
esse termini unionis. Ad primam autem
probationem in contrarium constat ex modo
dictis posse conjunctionem ad aliquem ter­
minum cognosci evidenter quidditative,
quin terminus ita cognoscatur, sed solum
evidentia quoad an est. et in esse termini :
sicut potest evidenter cognosci aliquod ac­
cidens, et quod inhæret subjecto non co­
gnoscendo quidditative subjectum. Ad se­
cundam respondetur eodem modo, quod ad
cognoscendum quidditative habitudinem
ad aliquem terminum non est necessarium
cognoscere quidditative ipsum terminum,
sed solum quoad an est, et in esse termini.
Sicut stat bene, quod habitudo ad termi­
num comprehendatur, ipso termino com­
prehensive non cognito : sic enim visio
beatiûca cognoscit comprehensive modum
unionis terminatum ad Verbum, et tamen
Verbum minime comprehendit : et co­
gnoscit comprehensive se ipsam ut termi­
natam ad divinam essentiam tanquam ad
objectum primarium ; et nihilominus nullo
modo comprehendit essentiam divinam, ad
quam terminatur.

§ ΠΙ.
Occurritur argumentis alterius opinionis
contra secundam assertionem.
39. Adversus secundam conclusionem Secunda
opinio
sentiunt Bannez 2, 2, quæst. 5, art. 1, contra
­
dub. unico ad 3. Alvarez in pr®s. disp, ria.
61, conci. 3. Lorea disp. 50, num. il. Bjonez.
Alvarez.
Ragusa disp. 52, et alii, qui vel docent Lorra.
nulla entia supernaturalia cognosci ab Ragusa.
anima Christi per scientiam infusam evi­
denter quidditative, sed solum evidentia
divini testimonii, et quoad an est ; vel sal*

160

DE INCARNATIONE.

tem id affirmant de peculiaribus entibus ! tualis esi imago quædani naturæ divinæ,
«upernaturabbus, quæ Deum tanquam ob­
quæ in nobis per ipsam gratiam participa­
jectum, et terminum speeificativum attintur, juxta illud ex 2 Petri cap. 1 : .Vuriuw, tfa
Primam gUnt Quæ sententia probatur primo : nam
et pretiosa nobis promissa donavit, ul per
aeauœ. gratia habitualis nequit cognosci evidenter hxc efficaciamini divina' consortes natura ;
quidditative per scientiam infusam : ergo ergo repugnat eum, qui Deum quidditative
non omnia entia supernatural ia creata fue­ non cognoscit, cognoscere quidditalive gra­
runt cognita evidenter quidditative ab ani­ tiam habitualem. Cum ergo anima Christi
ma Christi per talem scientiam. Probatur per scientiam infusam non cognoverit
antecedens : quia impossibile est cognos­
Deum quidditative ; sequitur, quod nec per
cere quidditative virtutem seminis, nisi
talem scientiam gratiam quidditative co­
fructus seminis quidditative cognoscatur :
gnoverit.
rj'
sed gratia habitualis est semen luminis
40. Ad argumentum negatur antecedens.
gloriæ, et visionis beatifica), juxta illud
Ad cujus probationem neganda est major
Rom? c AP°sL
R°m- b : GralûxPei vita xlerna :
subsumpta : sicut enim aflirmamus ani­
' ergo impossibile est cognoscere quidditamam Christi per scientiam infusam cogno­
live gratiam habitualem, nisi cognoscendo visse quidditative gratiam habitualem ; sic
quidditative lumen gloriæ, et visionem
etiam et a fortiori asserimus, quod cogno­
beatificam : atqui repugnat, quod scientia verit quidditative lumen gloriae, et visio­
infusa hæc quidditative cognoscat : ergo et nem beatificam : hæc enim sunt simpliciter
quod cognoscat quidditative gratiam habi­
minus perfecta, quam gratia, ut diximus
tualem. Cætera constant. Et minor sub­
tract. 14, disput. 4, dub. 7, numer. 114.
sumpta suadetur : quoniam lumen gloriæ,
Probatio autem in contrarium minime ur­
et visio beatilica excedunt simpliciter scien­ get : tum quia licet lumen gloriae, et visio
tiam infusam : sed ad cognitionem quiddi­ beatifica sint perfectiora, quam scientia in­
tativam requiritur adæquatio cognoscentis fusa animæ Christi; nihilominus sunt mi­
cum cognito ; ergo repugnat, quod scien­
nus perfecta, quam gratia habitualis, ut
tia infusa cognoscat quidditative lumen
immediate dicebamus’: unde scientia infusa
itloriæ, et visionem beatificam.
per subordinationem ad gratiam, cui tanConfir­
Confirmatur primo : nam repugnat dari quam virtus proxima suæ naturæ, et radici
matio 1.
speciem creatam, quæ gratiam habitualem subordinate, habet sufficientem adæquaquidditative repræsentet : ergo repugnat,
tionem, et proportionem, ut lumen gloriæ,
quod gratia habitualis cognoscatur quiddi­
et visionem beatam possit quidditative co­
tative per scientiam infusam. Consequentia gnoscere. Tum etiam, et præcipue quia ad
patet : quia hujusmodi scientia non videt cognitionem quidditativam objecti non re­
objecta in Verbo, sed illa attingit per spe­
quiritur adæquatio virtutis cognoscitivæ
cies creatas. Antecedens vero suadetur :
cum illo in esse entis; sed fieri optime po­
quia gratia habitualis est formalis partici­
test, quod stante inferioritate virtutis co­
patio naturæ divinæ, prout est in se : ergo gnoscitivæ in esse entis, detur sufficiens,
sicut repugnat dari speciem creatam, quæ et adæquata proportio in esse cognoscitivo
Deum quidditative repræsentet ; sic etiam,
ad objectum quidditative attingendum.
et quæ repræsentet gratiam habitualem. Quod manifestis exemplis declarari potest:
Sicut enim si daretur species intelligibilis etenim intellectus creatus est simpliciter
alterius speciei intelligibilis repræsehtantis minus perfectus in esse entis, quam subs­
v. g. naturam Gabrielis, prior illa species tantia materialis, quam tamen potest quid­
repræsentaret quidditative Gabrielem : eo ditative cognoscere. Angelus etiam inferior
quod species intelligibilis est formalis si­ est minus perfectus in esse entis, quam
militudo naturæ repræsenlatæ per illam : Angelus superior, ut ex ipsis terminis li­
ita quia gratia est participatio aut simi­ quet : quo non obstante quilibet Angelus
litudo formalis naturæ divinæ prout est ! licet inferior cognoscit omnes alios Angelos
in se ; species quæ quidditative repré­ ! quidditative. Et quod caput est, et ad rem
sentât gratiam, habet etiam repræsentare præsenlem magis accedit, essentia divina
quidditative naturam divinam.
est incomparabiliter perfectior, quam lu­
Confirmatur secundo : quia impossibile men gloriæ, et visio beata : a quibus tamen,
est cognoscere quod aliqua imago picta sit et ab intellectu creato cum eis influente
vera imago v. g. Cæsaris, nisi alias cognos­ quidditative cognoscitur. Multo itaque fa­
camus Gæsarem ipsum : sed gratia habi- cilius intelligi. valet, quod scientia infusa
cognoscat

DISP. XIX

i

cognoscat quidditative lumen gloriæ, et
visionem beatam, licet in esse entis sit eis
imperfectior.
'jaf Ad primam confirmationem respondetur
It. negando antecedens . cum enim gratia hafo· bitualis sit finilie perfectionis, et copnuscibililatis; non est, cur non possit
ropiæsentari per speciem propriam, crea­
tam, et finitam, ut supra ostendimus. Ad
probationem autem in contrarium, concesso
antecedenti in sensu statim declarando,
negamus consequentiam : quia gratia habi­
tualis non dicitur participatio formalis na­
turæ divinæ, quia iit similitudo formalis
ipsius, se tenens ex parte objecti et natu­
ram Dei'hoc modo repræsentans : impli­
cat enim dari hujusmodi similitudinem,
aut repræsentationem naturæ divinæ per
aliquam formam creatam, ut ostendimus
tract. 2, disp. 2, dub. 4. Sed participatio
formalis naturæ divinæ vocatur subjective,
quatenus ex parte subjecti se tenet elevando
illud ad modum essendi, et operandi divi­
num; et quatenus est deficiens quædam, et
imperfecta expressio ejus, quod in Deo ha­
bet rationem naturæ, ut simili difficultati
occurrentes diximus tract. 14, disp. 4,
dub. 2, num. 55. Unde non sequitur, quod
qui cognoscit quidditative hanc imperfec­
tam naturæ divinæ expressionem, quam
dicit gratia, cognoscat eo ipso quidditative
naturam divinam in se : sicut nec ex co­
gnitione quidditativa entium naturalium,
quæ suo modo participant perfectionem
Dei, infertur cognitio quidditativa divinæ
"perfectionis. Per quod excluditur illud
exemplum speciei repræsentantis aliam spe­
ciem, quæ eo ipso repræsentat objectum
iu specie repraesentata contentum : nam
species est formalis similitudo objecti, quin
a ipsum objectum in esse cognoscibili :
unde species repræsentans quidditative
speciem objecti ipsum etiam objectum
quidditative repræsentat. Sed gratia non
est formalis similitudo, aut repraesentatio
naturæ divinæ, ut jam diximus ; et vel ex
eo constat, quod alias habens gratiam pos: set per illam sicut per speciem intclligibij lemDeum quidditative cognoscere, et in se
; attingere : quod est omnino falsum : quo­
circa cognitio quidditativa gratiæ habitualis
[ perpropriam speciem non infert, nec arguit
quidditativam Dei cognitionem.
■ h-i
quibus patet ad secundam confirmaΓ tionem : diximus enim gratiam habitualem
I non esse imaginem, aut similitudinem forI
malem naturæ divinæ, nec in eo ejus esSalmanl. Curs, theolog. lom. AT.

DUD. ID.

161

sentiam consistere ; sed in hoc, quod sit
principium quo operationum, quibus me­
diate, aut immediate Deum finem supernaturalcm attingimus. Undead quidditativam
prædictæ gratiæ cognitionem sufficit, quod
cognoscatur secundum praedictum concep­
tum per speciem propriam repraesentantem
illam, prout est in creatura, connotando
Deum supernaturalem finem, sive condu­
cendo notitiam ejus quoad an esi : quod
optime fieri valet absque quidditativa ip­
sius Dei repraesentatione, ut supra exemplis
ostendimus. Sed addimus, quod licet gra­
tia esset imago Dei ; non tamen univoca,
sed æquivoca, vel ad summum analoga in
repraesentando : quippe quæ in nullo prae­
dicato habet adæqiiationem cum Deo, nec
univocatur cum illo. Quare ex cognitione
quidditativa hujusmodi imaginis in esse
talis non infertur cognitio quidditativa Dei;
sed sola cognitio Dei, quatenus in ea ima­
gine relucet : quæ est pognitio valde im­
perfecta, abstractiva, et quoad an est : si­
cut eadem proportionali ratione cognoscitur
etiam Deus in aliis creaturis. Aliter accidit
in vera imagine Cæsaris, quæ si talis est,
habet univocationem cum illo saltem, in
accidentibus exterioribus : et sic ducit in
notitiam illius. Nec aliquis potest judicare
esse talem, nisi Cæsarem cognoscat. Quam­
vis ex genere notitia imaginis solum infe­
rat, vel arguat similem notitiam exempla­
ris, quatenus in imagine apparet, et in illa
repraesentatione continetur.
41. Arguitur secundo : quia dantur ali­ Secan­
dum
qua entia supernaturalia creata essentiali­ argu
­
ter respecti va, et quæ specificantur a Deo mentum.
sicut a termino, vel objecto : ergo impossi­
bile est cognoscere prædicta entia quiddi­
tative, nisi Deus quidditative cognoscatur :
sed scientia infusa nequit Deum quiddita­
tive cognoscere, utpote quæ attingit sua
objecta per species creatas : ergo anima
Christi per scientiam infusam non potuit
cognoscere quidditative prædicta entia su­
pernaturalia creata. Minor subsumpta, et
hæc ultima consequentia satis patent.
Prima vero suadetur ex antecedenti : nam
cum quidditas rei sumatur ab ejus specificativo ; impossibile est cognoscere quiddi­
tative rem specificatam, specificativo ejus
quidditative non cognito : ergo si dantur
aliqua entia supernaturalia creata essen­
tialiter respective, et quæ specificantur a
Deo sicut a termino vel objecto ; repugnat
cognoscere quidditative talia entia, nisi
Deus quidditative cognoscatur. Antecedens

Hl

i

i

fI

<62

DE INCARNATIONE.

denique est certum : quia visio beatifica
essentialiter respicit Deum in se, el speciticatur ab illo sicut ab objecto ; similiter
unio hypostatica essentialiter respicit per­
sonam divinam in se, atque ab ea spocificatur sicut a termino : idomquo in aliis
entibus supernaturalibus facile ostendi po­
test.
CocùrConfirmatur primo : nam quiddilas \imaiio 1
* sionis beatificæ sita est in eo, quod parti­
cipet divinam intellectionem, quatenus est
in se, et prout distinguitur non solum ab
omni ente creato, sed etiam ab omni alia
formalitate divina : etgo impossibile est
formare conceptum quidditativum visionis
beatificæ, nisi cognoscrndo quidditative
divinam intellectionem. Sicut repugnat
cognoscere evidenter imaginem Petri, qua­
tenus Petrus distinguitur ab omnibus aliis,
nisi Petrus ipse evidenter cognoscatur.
Sccjndj. Confirmatur secundo : nam effectus nequit
quidditative cognosci, non cognitis quiddi­
tative causis, a quibus essentialiter depen­
det : sed visio beatifica dependet essentia­
liter ab essentia divina sicut a causa : tum
quia ab illa specificatur : tum quia illam
respicit tanquam speciem impressam , ei
expressam, sine cujus influxu fieri non
valet : ergo visio beatifica nequit cognosci
quidditative, nisi essentia divina quiddita­
tive cognoscatur, prout est in se.
Respon­
Ad
argumentum
respondetur,
concesso
sio ad
Sargu- antecedenti, negando primam consequenmenium. fiam : nam ut supra ostendimus, potest
habitudo ad terminum quidditative cognos­
ci, licet terminus non cognoscatur quiddi­
tative, sed solum quoad an est, et prout
terminat habitudinem : sicut Angelus co­
gnoscit quidditative amorem naturalem,
quo amat Deum naturalem finem super
omnia; et nihilominus ipsum Deum, qui
talem actum spécifient, non cognoscit qui lditative, sed solum quoad an esi,, et in
esse termini talis actus. Ad probation in
autem consequents dicendum est, quod
ut specificatum cognoscatur quidditative,
sufficit cognoscere quidditative specificalivum ejus intrinsecum, et entia alia, ex
quibus intrinseco constituitur, sive quæ in­
trinsece pertinent ad ejus essentiam. Entia
autem essentialiter respectiva alicujus ter­
mini non specilicantur intrinsece ab ipso
termino, sed ab habitudine ad illum : nec
constituuntur intrinsece per terminum, vel
objectum, sed per respectum ad ea. Unde
satis est cognoscere quidditative hujusmodi
habitudinem, vel respectum, ut entia res-

DISP. XIX, DUB. III.

pectiva quidditative cognoscantur ; quamvis
cipiorum, a quibus talis offectus essentia­
terminus non attingatur quidditative, et in
liter dependet. Angelus enim cognoscit
so : quippe qui ad intrinsecum constitu­
quidditative alterum Angelum, qui a Deo
tionem respectivorum non pertinet. Sed
essentialiter dependet; quin ex vi hujus
tamen ob essentialem connexionem resDeum quidditative cognoscat : et similiter
pectivoruin cum termino nequeunt illa
cognoscit quidditative umorem naturalem,
quidditative cognosci nisi ab eo, qui cq.
qao diligit Deum ultimum finem, et qui a
gnoscit evidenter terminum quoad an esi,
Deo sicut ab objecto .specificati'vo depen­
censetque terminum terminare respectum
det; licet Deum non attingat quidditative,
a se quidditative cognitum; licet quiddi­
tative. non videat terminum in se. Unde
. T«t« sod præcise quoad an esi.
12. Arguitur tertio : quia anima Christi
potest esse major evidentia circa respecrptivum, quam circa terminum inspectum : ·*! MiiHl per scientiam infusam, et species ei deser­
vientes non cognoscit quidditative Dei vo­
quippe circa illum potest esse quidditativa,
luntatem : ergo nec entia supernaturalia
et circa istum solum abstractiva, ct quoad ■
creata. Antecedens est certum : sicut
an esi : sicut notitia quidditativa creatura- q
enim essentia Dei, quia est infinita, et
rum aff’ert notitiam abstractivam Dei. Hac
1
actus purus, nequit fieri inteiligibilis, ct
itaque ratione potest visio beatiiiea co'
repraesentari quidditative per aliquam spe­
gnosci quidditative per scientiam infusam;
|
ciem creatam; sic etiam, et ob eandem
licet Deus illam terminans non cognosca- |
rationem repugnat divinam voluntatem,
tur quidditative per talem scientiam ; sod J
vel aliud prædicatum divinum per spe­
solum abstractive, quoad an est, sive quaj
ciem creatam repræsentari. Consequentia
tenus visionem terminat.
’-i
vero probatur : nam D. Tho. 1 p. quæst.
Ad primam confirmationem concedimus Sita
57, art. 3, indo probat Angelum non
antecedens in sensu statim declarando, etf^
cognoscere mysteria gratiæ, quia ex sola
negamus consequentiam : quoniam (ut w.
Dei voluntate dependent, quam Angelus
supra dicebamus de gratia) visio beatifica
non deprehendit, sicut nec voluntatem
non propterea dicitur participatio formalis
alterius Angeli. In quo discursu plane
intellectionis divinæ, quia ipsi adæquetur,
supponit 8. Doctor ad cognitionem effec­
vel habeat cum ea uni vocation em in aliquo
tuum a Dei voluntate dependentium esse
prædicalo : id enim impossibile est : sed
necessariam cognitionem ipsius volunta­
quia deficienti, et imperfecto modo illam
tis. Ergo qui non cognoscit quidditative
imitatur, quatenus tendit ad idem objec­
voluntatem Dei, nequit quidditative co­
tum, licet cum infinita distantia, et infegnoscere effectus supernaturaies, qui a
rioritate. Quod manifeste declarat lumen
tali voluntate procedunt : atque ideo anima
sufficiens ad cognoscendum quidditative'
f ; Christi per scientiam iqfusam utrumque,
visionem creatam esse insufficiens ad co­
aut neutrum debuit quidditative cognos­
gnoscendum quidditative intellectionem di­
cere.
vinam : et e converso, quod ex non
Confirmatur .· quia entia supernaturalia
cognitione quidditativa divinæ intellectio­
creati non sunt, amabilia in se. et ratioue
nis minime inferatur non cognitio quidsoi; sed præcise ratione increatæ bonita­
ditativa visionis beatiiicæ. Et iu hoc sensu
tis : ergo pariter non sunt cognoscibilia
minime repugnat cognoscere quidditative
in se, et ratione sui ; sed ratione veritatis,
proprium conceptum visionis beatificæ, et
rive cognoscibili tatis increatæ : ergo non
ex vi illius judicare, quod sit peculiaris
twnoscuntur quidditative per scientiam
imitatio intellectionis divinæ, non voro
ififasam, sed præcise per lumen glorîæ.
aliorum entium, aut rationum; quamvis
U?e secunda consequentia palet ex prima :
ipsa intellectio divina quidditative non
quoniam objectum cognosci non in se, aut
cognoscatur, sed solum quatenus relucet,
ratione sui, sed præcise ratione divinæ i
et participatur in visione : quo etiam modo
'î5entiæ pertinet précise ad scientiam j
in imagine Petri quidditative cognita pos­
Smam; non autem ad a'iam scientiam
set etiam Petrus cognosci ut ab illis di­
inferiorem, quæ attingit objecta extra Ver­
versus; non quid dilative ex vi hujus, sed
rem, el per species creatas. Prima vero
præcise quoad an esi. Unde ad secundam DKm
consequentia recto infertur a paritate ex
confirmationem neganda est major ; quia pwu·
ritf.
utecedenti, quod suadetur : nam si entia
ad cognoscendumquidditative rem, quæcsl
'oqematuralia creata in se, et ratione sui
effectus, minime desideratur cognitio prin­
s»nl amabilia, et non præcise ratione
cipiorum,

163

bonilalis increase; per «e, et ratione sui
fundarent aliam amicitiam cum proximo,
distinctam ab illa, qua de facto illum dili­
gimus per amicitiam charitatis ratione
bonitatis divinæ : cujus oppositum statui­
mus tract, 19, disp. 2, dub. 4, § J.
Respondetur ad argumentum conce­ Satisfit
a rg ti­
dendo antecedens, et negando consequen­ mento.
tiam. Ad cujus probationem dicendum est
fundamentum D. Tliomæ in eo loco situm
in eo esse, quod sicut cogitationes liberte
unius Angeli dependent ab ejus libera
voluntate : et ideo ex natura rei sunt
alteri Angelo occultæ, nisi accedat volun­
tas Angeli cogitantis, quæ illas cogitatio­
nes ad alterum dirigat, ipsique revelet,
sic etiam effectus supernaturaies depen­
dent a sola, et libera Dei voluntate : unde
illorum futuritio, aut existentia creaturæ
innotescere non potest, nisi accedat Dei
voluntas, qua libere hujusmodi effectus
revelet : idque intendit, et concludit
D. Thom. sed prædicta revelatio non in­
cludit, nec importat quidditativam cogni­
tionem voluntatis divinæ in se, quæ
tantum habetur per visionem beatam.
Potest enim existentia, aut futuritio ta­
lium effectuum supernaturalium aliter re­
velari : uno modo sola evidentia in attes­
tante ; sive per solum, et extrinseeum Dei
testimonium : qua ratione effectus non
cognoscuntur quidditative, et in se ipsis,
sed manent obscuri, et creduntur, juxta
ea, quæ diximus tract. 17, disp. 3, dub.
1. Alio modo revelantur non per extrinsecum Dei testimonium, sed per infusio­
nem specierum, quæ tales effectus in se
ipsis repræsentent, et per communicatio­
nem luminis his speciebus corresponden­
ts ; quod non est fidei, sed scientiæ ,
utpote quod procedit ad cognitionem cla­
ram, et quidditativam objectorum, qualem
afferunt, et offerunt species illa in se ipsis
repræsentantes. Et hoc pacto contigit
cognitio entium supernaturalium creato­
rum, quam anima Christi habuit per
scientiam infusam. Unde satis patet, quod
non acci Ierit nisi dependents a voluntate
Dei infundentis lumen, et species. Cæte­
rum opus non fuit, quod hujusmodi spe­
cies, et lumen manifestaverint, aut cogno­
verint voluntatem divinam quidditative,
et in se ipsa : satis enim fuit illam repræsentari quoad an esi, et quatenus splendet
in eis effectibus, et luminis, specierumque
infusione, ut constat ex supra dictis.
Eliditur
Ad confirmationem respondetur negando ίϋ"ί1™3*

161

DE INCAUNATIONE.

DISP. XIX, DUB. JH.

antecedens : quia entia supernaturalia quidditativo Denm, prout est in so : atque
cum objecto cognito : ubi enim objectum
habent bonitatem intrinsecam, secundum
cognitum excedit vim cognoecitivarn ; im­
ideo qui cognoscit quidditativo tale ver­
quam possunt amari ; licet semper impor­
possibile est, quod ab ea comprehendatur :
bum, nequit non Deum quidditative co­
tent. quantum est de se ordinem ad bonita­
gnoscere ; sed implicat, quod anima
sed scientia infusa non habet adæquatiotem divinam, cujus sunt participationes,
Christi per scientiam infusam Deum quid·
nem cum omnibus entibus supernatural! et connaturaliter amentur cum habitudine dilative cognoscat : ergo et quod cognoscat
bus creatis : ergo anima Christi per
scientiam infusam non cognovit compre­
ad illam. Ad probationem autem in con­ verbum per visionem beatam productum.
hensive omnia objecta supernaturalia crea­
trarium respondetur ex dictis loco. cit.
Ad argumentum respondetur negando Lw
ta. Probatur minor : quia scientia infusa
negando sequelam : nam ut diximus ibidem minorem. Ad cujus probationem dicendum ,BU·
non habet adiequationem cum lumine glo­
num. 64. amor, quo diligimus proximum est primo,quod licet ille valor sil infinitus
ria·, et cum visione beatifica : hæc enim
ut justum in se, et ratione bonitatis super- moraliter in ordine ad prudentem æstimasunt simpliciter immaterialiora, et perfec­
naturalis intrinsecæ. est actu secundarius tionem ; nihilominus est simpliciter finitus
tiora, quam illa.
charitatis : tum quia non addit novam diffi­ subjective, non solum physice, sed etiam
idrmoraliter in ordine ad regulas morum.
Confirmatur : quia ut cognitio compre­
cultatem objectivant : tum quia cadit im­
ηώ.
hendat objectum, debet esse tanta in ra­
plicite sub eadem ratione sub qua charita­ Quod satis est, ut queat per cognitionem
tione cognoscitivæ, quantum illud est in
tis : quippe diligere justos ut justos est finitam quidditative cognosci. Addimus
ratione cognoscibilis : aliter enim nequit
diligere ii os ut amicos Dei, et participes secundo, quod licet objectum simpliciter
dari adæquatio, ac subinde nec comprehen­
bonitatis ipsius. Unde pro tali actus opus infinitum non possit cognosci comprehen­
sio : sed actus scientiæ infusæ non est
non est constituere unam, et distinctam sive per cognitionem linitam : tamen co­
tantus in ratione cognoscitivi, quantum est
specie amicitiam. Cæterum cognoscere gnosci potest quidditative. per illam, ul
actus visionis beatæ in ratione cognoscibi­
objecta supernaturalia creata in se ipsis,
patet in visione beatifica, quæ finita sim­
lis : ergo nullus actus scientiæ infusæ
et per species proprias est modus diver­
pliciter est, et Deum infinitum quiddita­
sus a cognitione eorundem in Verbo : nec
comprehendit actum visionis beatæ. Protive cognoscit. Et eadem ratione cognitio
baturminor : quia actus visionis beatæ tan­
reduci valet ad scientiam beatam, quæ scientiæ injuste, licet finita, potest co­
tos est in ratione cognoscibilis, quantus
non utitur speciebus creatis, sed omnia,
gnoscere quidditative entia creata, quam­
quæ cognoscit, in Verbo attingit : quo­
vis importent aliquam infinitatem moralem
est in ratione cognoscitivi : quippe utra­
circa pertinet ad habitum specie diversum,
in ordine ad prudentem æstimationem. Ad
que ratio consequitur eandem immaterianempe ad scientiam infusam. Et propterea confirmationem negamus majorem, cujus
litatem : sed actus scientiæ infusæ est
faleri oportet, quod anima Christi per oppositum statuimus tract. 2, disput. 2,
minor in ratione cognoscitivi, quam actus
scientiam infusam objecta supernaturalia dub. 9 et 10. Qui autem contrariam no­
visionis beatificæ in eadem ratione, siqui­
creata prædicio modo cognoverit.
bis quantum ad hoc sententiam amplec­
dem visio beata cognoscit Deum quiddita­
Quartam
43, Arguitur quarto, quia valor mora­ tuntur, curabunt vel huic confirmationi
tive, et in se, ad quod pertingere non
satisfacere ; vel a nostra, et eorum asser­
valet actus scientiæ infusæ : ergo actus
mentum. lis meritorius, aut satisfactorius operum
Christi Domini est aliquod ens creatum,
tione peculiare illud objectum excipere.
scientiæ infusæ non est tantus in ratione
non solum ex parte snbstracti, sed etiam
Nos enim nunquam expediens censuimus
cognoscitivi, quantus est actus scientiæ
ex parte formæ ; sive ipsius valoris juxta varias probabilitates conciliare, sed magis
beatæ in ratione cognoscibilis.
doctrinam a nobis traditam disp. 1, dub.
per proprias collimare directe in veritatis
Huic argumento respondent Cipullus,
6, num. 180; sed anima Christi per scien­ scopum, ut alibi jam monuimus : opposi­
■$·,·> Godoi, et Gonet, quod adæquatio ad comtiam infusam non cognovit quidditative
tus namque procedendi modus non lucem,
■· prehensionem requisita non debet conside­
hujusmodi valorem : ergo nec omnia entia sed confusionem et obscuritatem gignit.
rari, nec constitui inter objectum, et vim
supernaturalia creata. Probatur minor :
cognoscendi proximam ; sed inter objec­
quia talis valor est simpliciter infinit is,
tum, et vim cognoscendi radicalem, et
ut diximus loco cit. num. 171. Ergo ex­
principalem. Quod facile persuadent exem­
cedit simpliciter infinite cognitionem sci*. :i- Diruuntur motiva allerius senlentiæ contra
plo : nam intellectus creatus est minus
liæ infusæ ; atque ideo non potest per
ultimam conclusionem.
perfectus, quam substantia : et nihilomi­
Confir- illam quidditative cognosci. Confirmatur :
nus Angelus comprehendit se, et alias
«natio. quia beati videndo Deum producunt ver­
44. Adversus tertiam assertionem nos­ ïr:i
substantias saltem inferiores : quia vide­
OfflM
bum, sive speciem expressam, in qua tram sentiunt omnes Auctores relati num. cft»
licet ejus essentia, quæ est principium ra­
Deum contemplantur, ut Suarez, et qui­ 66 et 39, et Suarez disp. 27, sect. 3 in ώ. ■
dicale, et principale intelligendi, cuique
fine, et Labat ubi supra g 3 circa finem, Srrs.
dam etiam ex Thomistis affirmant : sed
intellectus per modum virtutis proximæ
Lia.
qui non admittunt, quod anima Christi per
anima Christi per scientiam infusam non
ia cognoscendo subordinatur, habet adæcognovit quidditative hujusmodi verbum scientiam infusam cognoscat comprehen­
qualionem cum talihus naturis substantia­
a beatis productum : ergo per talem scien­ sive omnia entia supernaturalia creata, sed
libus : sufficit itaque, quod principium
tiam non cognovit quidditativo omnia hæc, aut illa excipiunt, in quibus specialis
radicale principale intelligendi non exce­
difficultas
occurrit.
Quod
probant
primo:
entia supernaturalia creata. Probatur mi­
datur ab objecto, ut possit illud per virtu­
nor : quia verbum, in quo beati contem­ nam ad cognitionem comprehensivam re­
tem proximam comprehendere; quidquid
plantur Deum clare visum, repraesentat quiritur adæquatio virtutis cognoscitivæ
sit de hujus cum objecto adæqualione. J
cum

165

Principium autem radicale intelligendi per
scientiam infusam est gratia sanctificans,
quæ in ordine supernatural! habet ratio­
nem naturæ. Porro prædicta gratia non.
exceditur a lumine gloria», ct visione bea­
tifica; sed potius est simpliciter perfectior
illis : sicut generaliter loquendo natura
est perfectior, quam ejus virtus proxima,
et operatio, ut diximus tract.'14, disp. 4
dub. 7, num, 141. Unde licet scientia
infusa excedatur a prædictis objectis ,
ut argumentum, et confirmatio recte pro­
bant : nihilominus gratia habitualis ut
influens per scientiam infusam, et scien­
tia infusa ut subordinate gratiæ possunt
comprehendere lumen gloriae, et visionem
beatificam. Juxta quæ ad argumentum
distinguenda est major, et concedenda de
adæquatione virtutis radicalis, neganda
vero de adæquatione virtutis proximæ :
et deinde concessa minori, negatur con­
sequentia absolute, utpote quæ illegi­
time infertur supposita præmissa distinc­
tione. Et similiter ad confirmationem res­
pondetur distinguendo majorem, illamque
concedendo de adæquatione, et æqualitate
virtutis radicalis, sed ipsam negando de
adæquatione, et æqualitate virtutis pro­
ximæ : et ulterius concedendo minorem
et negando absolute consequentiam. Nec
minoris (quæ aliunde non negatur), pro­
batio facit contra hanc doctrinam : nani
gratia sanctificans est principium cognos­
cendi Deum quidditative in se : unde nec
in hoc exceditur a lumine gloriæ, et vi­
sione beatifica.
45. Hæc responsio procedit quidem Non
­
cum magna facilitate, et claritate, et satisfa
cit.
aliunde continet veram doctrinam, quæ
argumento proposito satisfiat : habet ta­
men contra se difficilem instantiam, cujus
vim repræsentari, aut solutionem parari
non vidimus apud relatos Auctores. Ete­
nim ad cognitionem comprehensivam ob­
jecti requiritur adæquatio inter hoc, et
principium cognoscitivum saltem radi­
cale, ut Auctores illi concedunt : atqui
datur ens supernaturale creatum, quod
excedit simpliciter non solum scientiam
infusam, quæ est virtus proxima cognos­
cendi; sed etiam gratiam habitualem, quæ
est radicale principium : ergo scientia in­
fusa nec secundum se, nec ut subordinata
gratiæ habituali potest comprehendere
omnia entia supernaturalia creata : et con­
sequenter anima Christi per scientiam in­
fusam non cognovit comprehensive om-

-

166

ioluUo

DE INCARNATIONE.

nia entia supernatural ia creata. Cælera
constant. Et minor ostenditur : quia unio
hypostatica est quoddam ens superna­
tande creatum : sed unio hypostatica
est simpliciter perfectior. quam gratia
habitualis : ergo datur aliquod ens supernaturale creatum, excedens simpliciter
non solum scientiam infusam, sed etiam
gratiam habitualem. A quo argumento
nescimus, qua ratione illi Auctores se ex­
pediant, nisi vel negando unionem hypos­
taticam esse ens creatum distinctum ab
extremis; vel negando, quod sit simplici­
ter perfectior,, quam gratia. Sed primum
illud ex professo ostendimus disp. 4, dub.
1, et nobiscum admittit Godoi : secundum
etiam statuimus eadem disp. dub. S et
nobiscum docet Gonet. His autem prin­
cipiis suppositis manifeste sequitur vel
modum unionis hypostatic® non compre­
hendi a gratia per ullam cognitionem crea­
tam ; vel ai comprehensionem non requiri
adæquationem inter vim cognoscitivam,
et objectum cognitum : atque ideo respon­
sionem ab eis Auctoribus traditam in uno
ex his claudicare.
'θ* Quare tam ad ar?Qmenl’jm cnm sua
confirmatione, quam ad instantiam imme­
diate propositam (quæ urgentius assertio­
nem nostram oppugnat), respondendum est
universaliori doctrina, quod adæquatio re­
quisita inter vim cognoscitivam, et objec­
tum cognitum, ut iîlui comprehendatur,
attendi non debet in esse entis materiali­
ter, sed penes convenientiam in immaterialilate : quoniam vis cognoscendi, et
comprehendendi non in entitate materiali­
ter sumpta, sed in certo gradu immaterialitatis fundatur. Quocirca licet aliqua diffe­
rant in perfectione entitativa, si tamen in
eodem gradu immater alitatis conveniant
possunt habere adæquationem, quæ ad
comprehensionem requiritur. Et hac de
causa quamvis Angeli plurimum differant,
et se specifice excedant in esse entis ; ni­
hilominus quia conveniunt in eodem for­
mali immaterialitatis gradu, mutuo se
comprehendunt, ut late ostendimus tract.
7, disp. G, dub. 3, et ex Thomistis docent
Victoria, Soto, Bannez, Gonzales, Arauxo,
et alii. Nullum vero est ens supernaturale
creatum, nec assignari poterit, quod in
immaterialitale excedat gratiam habitua­
lem, saltem excessu formali ex parte or­
dinis, aut gradus. Quocirca prædicta gratia
sufficit, quantum est de se, ad cognoscen­
dum comprehensive omnia entia superna-

luralia creata. Et similiter scientia iiifu»a
per modum virtutis proximæ, et ut gratiæ
habituali suboniinata (quod ex alia res.
ponsione accipimus, et probamus), suffi­
ciens est in suo genere ad comprehensivam
omnium illorum cogitationem. El hæc in
communi satis erant ad diluendum objecta.
Sed respondetur magis in speciali ad ar-, 'R ■ >
gumentum distinguendo majorem, illam- hr
que admittendo de adæquatione in esse Iff.
immateriali, et in ratione cognoscibilis, et
negando eam de adæqualiono materiali, et
in esse entis. Et in priori sensu negamus
minorem. Ad cujus probationem dicendum
est, quod licet lumen gloriæ, et visio beati­
fica excedant scientiam infusam excessu
materiali, et in esse entis ; non tamen ex­
cessu formali immaterialitatis, et in esse
objecti : quia omnia sunt in eodem or­
dine, et gradu. Quæ responsio fulciri, et
explicari potest exemplo Angelorum pro­
xime relato. Sed explicatur specialius, et
magis ad hominem in hunc modum : et­
enim visio beatifica est simpliciter minus
perfecta, quam modus unionis hypostatica?,
et ab illa exceditur in esse entis, et quoad
speciem, ut ostendimus loco supra citato :
quo non obstante illam comprehensive co­
gnoscit. quia habet convenientiam cum ea
in gradu immaterialitatis. Eadem itaque
ratione scient a infusa potest lumen gloriæ,
et visionem beatificam comprehensive co­
gnoscere ; quia licet in esse entis ab eis
excedatur, tamen in gradu immaterialitatis
cum illis convenit. Unde ad confirmatio­
nem respondetur distinguendo majorem in
eodem sensu, et negando minorem. Ad
cujus probationem, omissa majori distin­
guenda est minor, et concedenda de excessu
materiali, et in esse entis; neganda vero
de excessu forrrali immaterialitatis quan­
tum ad ordinem, et gradum : et negamus
absolute consequentiam. Nam quod visio
beata cognoscat Deum quidditative, non
vero scientia infusa, minime provenit ex
inæqualitate immaterialitatis in ordine,
aut gradu ; sed ex differentia enlitaliva
materiali intra illos ; quatenus visio ex sua
specifica ratione petit versa immediate circa
Deum, non autem scientia infusa : quia in
hoc peculiares eorum rationes spécifiera
positæ sunt. Sed absolute visio beatifica
non excedit scientiam infusam in gradu
immaterialitatis per se : sicut nec excedit
gratiam habitualem, cui scientia infusa in
cognoscendo subordinatur. Unde quemad­
modum scientia infusa potest cognoscere
comprehensive

Μ
DIRP. XIX, DUB. HL
comprehensivo gratiam habitualem, sic et
a fortiori visionem beatam, quæ est minus
perfecta, quam illa.
Ex quibus etiam palet ad instantium
unionis hyposttilicie : licet enim sit perfectiorgrntia habituali, et scientia infusa; hic
tamen excessus de materiali so habet ad
comprohonsiortem : quia continetur intra
eundem ordinem, et gradum immatorialitatis, secundum quem attenditur adtequalio cognitionis. Quin unio illa videtur mi­
nus immaterialis, quam gratia ; cum talis
unio queat esse corporea, et subjectum
corporeum afficere; quod gratiæ repugnat.
Ex aliis enim capitibus entia accidentalia,
et incompleta habent esse immaterialia,
et esse absolute perfectiora : nam ad pri­
mum illud magis attenditur elevatio supra
conditiones materiæ ; sed ad posterius ordo
ad terminum perfectiorem. Unde, sicut ob
insinuata motiva visio beatifica, quæ est
absolute minus perfecta, quam modus unio­
nis hypostaiicæ, potest illum comprehen­
dere; ita etiam scientia infusa, non obs­
tante illo excessu, potest ipsum compre­
hensivo cognoscere. Recolantur omnino a
nobis tradita loco cit. ex tract. 7, ubi reperiet lector, quæ hanc doctrinam confir­
ment, diluantque plures objectiones, quæ
contra illam firmari possent; et meditato
omittimus : quia important eandem difficul­
tatem, accurate ibi discussam, et superatam.
17. Arguitur secundo (et potest esse
m· replica contra hactenus dicta), nam ad co:z-‘a· goitionera comprehensivam requiritur ,
quod objectum cognoscatur, quantum co­
gnoscibile est : sed scientia infusa non
cognoscit visionem beatificam, - quantum
cognoscibilis est : ergo non cognoscit com­
prehensive talem visionem. Probatur mi­
nor : quia quando objecta snnt respectiva
alicujus termini, eo perfectius attinguntur,
quo terminus ipse, vel objectum perfectius
cognoscitur : sed Deus, qui est objectum
visionis, perfectius cognoscitur per lumen
gloriæ, quam per scientiam infusam, ut
ex se liquet : ergo pariter visio beatifica
perfectius co. noscitur lumine gloriæ, quam
scientia infusa : ergo per scientiam infu­
sam non cognoscitur, quantum cognoscibi.. lis est.
Confirmatur : nam visio beata nequit
r clare, et comprehensive cognosci, prout
I est in se ipsa, nisi per visionem divinæ
'
essentiæ, prout est in se : sed scientia in­
fusa non attingit essentiam divinam,
prout est in se : ergo non cognoscit com-

467

prehensive visionem beatificam. Probatur
major : quia relatio nequit claro, compre­
hensive cognosci, prout est in se, nisi
ejus terminus eodem modo cognoscatur;
cum totum esse relationis sit esse ad ter­
minum : sed visio beatifica est quædam
relatio transcendentalis ad essentiam divi­
nam, prout est in se : ergo talis visio ne­
quit clare, comprehensive, et prout est in se
cognosci, nisi per visionem divinæ essen­
tiæ, prout est in se.
Ad argumentum respondetur pro com- solvitor
prehensione objecti non requiri, quod co- arK“gnoscatur omni modo perfectissimo, quo
ab extrinseco est cognoscibile : sed suf­
ficere, quod cognoscatur, quantum ex na­
tura sua exposcit, et in se cognoscibile
est : quod tunc contingit, quando nihil
objecti cogniti latet cognoscentem, ut fu­
sius explicuimus disp. præced. dub. 1,§3.
Ex opposito enim Geret nullam creaturam
posse aliquod objectum creatum, quan­
tumvis infimum, et exiguæ cognoscibilitatis comprehendere : quia tale objectum
cognoscibile est a Deo infinite : ad cujus
cognitionis modum nunquam pertinget
ulla cognilio creata, licet valde perfecta
sit. In hoc itaque sensu, qui est præsentis
materiæ proprius, concedimus majorem,
et negamus minorem : nam visio beata
per scientiam infusam cognoscitur, quan­
tum est cognoscibilis ex natura sua, et
prout est in se : quippe cum in se entitas
finita sit, importetque finitam cognoscibilitatem; non petit repræsentari nisi per
scientiam finitam, nec attingi nisi per fini­
tam cognitionem : quomodo potest co­
gnosci per scientiam beatam secundum
omnia, quæ habet tam intensive, quam
extensive ut magis explicuimus a num.
04. Ad probationem autem in contrarium
dicendum est, quod visio beatifica per lu­
men gloriæ non attingitur in se, sive per
propriam speciem; sed in Deo, et per es­
sentiam divinam unitam in ratione speciei
intelligibilis. Unde licet ille modus cogni­
tionis sit perfectior, quam modus cognitio­
nis per scientiam infusam; minime tamen
inde probatur, quod visio beatifica non
cognoscatur per scientiam infusam, quan­
tum est cognoscibilis ex natura sua, et
prout in se : quod ad comprehensionem
sufficit, ut proxime dicebamus. Et ex op­
posito discurrendi modo fieret nullum ens
creatum comprehendi a creatura nisi per
visionem beatam : quia ex cognitionibus
creatis hæc perfectissima est, et objecta

>2

J

168

st

DE INCARNATIONE

perfectissime attingit, quatenus sunt in
Deo cognoscibilia. Id voro est omnino fal­
sum : nam Angelus comprehendit res ma­
teriales, quia cognoscit illas, quantum
exposcant ex natura sua, ei prout sunt
cognoscibiles in se. ut omnes communi­
ter concedunt. In hoc itaque sensu omit­
tendo praemissas probationis. negamus
absolute consequentiam , utpote quæ in
prædicto sensu legitime non colligitur.
Diloitar
Ad confirmationem respondemus ne­
eoa fr­
antic. gando majorem : sicut enim visio beatifica
potest clare quidditative cognosci non so­
lum per scieniiam beatam, sed etiam per
infusam, ut Suarius, cujus est hoc argu­
mentum, concedit : sic etiam potest non
tantum per scientiam beatam, sed per in­
fusam etiam clare comprehensive cognosci.
Ad probationem autem in contrarium ne­
gamus majorem : quia ad cognoscendum
clare comprehensive relationem per spe­
ciem repræsenlantern illam in se non est
necessarium cognoscere eodem modo ejus
terminum secundum rationem, aut per­
fectionem absolutam, quam in se. habet :
sed sufficit iilum cognoscere clare quoad
an esi in ratione termini, sive cognoscere,
quod terminat talem habitudinem. Quod
sitis liquet in cognitione quidditativa re­
lationis : salvari enim potest absque quid­
diiativa termini cognitione, ut constat ex
supra dictis num. 4L Et ratio est : quo­
niam licet totum esse respeccivorum sit ad
terminum; tamen non constituuntur in­
trinsece per terminum, sed per respectum
ad illam, eo extrinsece se habente. Ilac
igitur ratione fieri etiam valet, quod delur
cognitio comprehensiva habitudinis absque
termini comprehensione. Et profeclo ipsa
visio beatifica cognoscit se comprehensive,
et tamen non comprehendit essentiam di­
vinam, ad quam immediate terminatur :
et similiter comprehendit modum unionis
hypostaiicæ, non comprehendendo Verbum,
quod est terminus illius. Proportionali ita­
que modo potest scientia infusa compre­
hendere visionem beatificam secundum
omne id, quod in se subjective est; quam­
vis non comprehendat ejus terminum,
nempe essentiam divinam in se.
Tertiam
48. Arguitur tertio : nam anima Christi
mentum. per scientiam infusam non cognovit com­
prehensive potentiam obedientialem crealuræ : ergo non cognovit comprehensive
quodlibet ens supernaturale creatum Con­
sequentia patet : tum quia potentia obedientialis est aliquod ens creatum super­

;

I
■
I

!

naturale saltem terminati ve. Tum quia si
dicatur esse simpliciter ens naturale·, ex
hoc ipso vires assumit argumentum : se­
quitur enim animam Christi per scieniiam
infusam non cognovisse comprehensive
omnia entia naturalia, ac perinde multo
minus supernaturalia comprehendisse. Antecedens vero suadetur : quia ad cognos­
cendum comprehensive potentiam sive
passivam, sive activam necessarium est
cognoscere omnes effectus, quos potest vel
recipere, vel efficere : sed anima Chrisli
per scientiam infusam non cognovit om­
nes effectus, quos potentia obedientialis
creaturæ, haud efficere valet : quippe sunt
omnes, qui contradictionem non impli­
cant, et adaequantur virtuti divinae, quam
Christus comprehendere nequit : ergo
anima Christi per scientiam infusam non
cognovit comprehensive potentiam obe­
dientialem creaturæ.
Respondetur negando antecedens. Ad Ra».
cujus probationem dicendum est, quod
ad cognoscendum comprehensive poten­
tiam obedientialem secundum munus po­
tentiæ receptivæ non requiritur cognitio
omnium effectuum in particulari , quos
recipere potest : sed sufficit, suppositis
aliis conditionibus, cognitio omnium illo­
rum in communi secundum quod tali
potentiæ non repugnat : quia non ali­
ter in tali potentia continentur , quam
in potentia, seu mera capacitate passiva.
Sicut Angelus comprehendit suam capaci­
tatem naturalem passivam ad species, el
intellectiones, quin distincte cognoscat sin­
gulas species, et singulas intellectiones in
particulari, quas absolute recipere potest.
Rursus ad cognoscendum comprehensive
potentiam obedientialem secundum con­
ceptum poteniiæ activae, minus adhuc
requiritur cognitio omnium eifectuum in
particulari, ad quos active concurrere va­
let : quia non est causa adaequata eorum,
sed eget elevari, et compleri per aliam vir­
tutem distinctam sibi additam * unde per
se solam, et præcisive ah hujusmodi addi­
tamento, quamvis comprehensive cognita,
nequit ducere in distinctam eorum noti­
tiam. Sicut Angelus licet comprehendat
suum intellectum, nequit cognoscere om­
nes intellectiones naturales possibiles :
quia licet intellectus ad eas active concur­
rat, non tamen nudus, sed completus per
species inlelligibiles ; et Angelus non ha­
bet actu omnes species objectorum natura­
lium possibilium. Et advertendum est
argumentum,

DI8P. XIX, DUB. IV.
argumentum, si quid valet, eodem modo
probaro in scientia beata animæ Christi :
non enim extenditur ad omnia naturalia,
ol supernaturalia, quæ possunt correspondere potentiæ obedientiali, tam passiva.·,
quam activa». Unde vel dicendum est, quod
anima Christi per scientiam beatam non
cognoscit comprehensive potentiam obe­
dientialem creaturæ ; quod est falsum : vel
fateri oportet, quod illam conprehendat per
scientiam infusam, licet hæc ad omnes
ejus effectus in particulari non se exten­
dat; quod affirmamus.

DUBIUM IV.
['Irum anima-Christi per scientiam infusam
cognoverit evidenter mysterium Trinitatis
quoad an est.
Hactenus egimus de objectis creatis,
quæ per scientiam infusam ab anima
Christi attinguntur, Succedit modo, ut
rideamus, an etiam se extenderit ad ipsum
Deum. Circa quoi occurrit specialis diffi­
cultas, quam dubii titulus repræsentat. Ad
cujus decisionem ut magis expedite acce­
damus, oportet præmittere magis certa,
et quæ communiter recipiuntur.

Prælibanlur aliquæ suppositiones.
49. Evidens alicujus objecti notitia comttfa.·, muniter dividitur a Théologis, et Philosophis in notitiam quidditativam, seu quoad
quid est; et in notitiam abstractivam, seu
quoad an est. Prior contingit, quando es­
sentia rei cognoscitur vel in se ipsa, vel
in medio aliquo illam eminenter, et adæquate continente ; posterior vero accidit,
quando vel non manifestatur essentia rei,
sed ejus præcise existentia, vel saltem non
attingitur quidditas secundum modum,
quem in se habet, sed tantum in medio
inadæquato, et manifestante rem imper­
fecte, atque ad instar alterius. Unde illa
; notitia erit cognitio quidditativa Trinitatis,
[ quæ deprehenderit non solum esse natu­
ram divinam in tribus personis, vel dari
j tres personas divinas; sed deprehenderit
I etiam modum, quo natura divina est in
I illis, et conditionem, ac proprietates ipsa4 rura personarum. Illa vero notitia TriniI tatis erit præcise abstractive, et quoad
«1, quæ cognoscit quidem esse tres

169

personas divinas, sed non deprehendit
I modum, quo natura divina est in eis, nec
; illarum conditiones, et proprietates. Hac
I distinctione nunc rudi Minerva præsuppo! sita, quæ magis illustrabitur ex dicendis.
50. Supponendum est primo animam Sappos
tlO
Christi per scieniiam infusam non habuisse prima
evidentem notitiam quidditativam Divinita- exclu­
dens
i tis, nec Trinitatis. In hac suppositione con­ exiden
veniunt communi ter Theologi contra aliquos liam
Scoti discipulos. Et probatur efficaciter :
quoniam quidditativa rei cognitio non habe- natio.'
tur, nisi cognoscatur res per se ipsam, vel
per speciem illam intentionaliter conti­
nentem : sed anima Christi per scientiam
infusam neutro modo potuit cognoscere
Divinitatem, aut Trinitatem : ergo anima
Christi per scientiam infusam non potuit
cognoscere evidenter quidditative Divini­
tatem, nec Trinitatem. Probatur minor :
nam in primis Divinitas, et Trinitas non
potuerunt cognosci in se ipsis immediate,
sive absque specie creata per scientiam
infusam : quippe scientia, quæ prædicto
modo, id est, immediate tam ex parte ob­
jecti, quam ex parte medii Deum attingit,
est determinate scientia beata, quæ a scien­
tia infusa essentialiter distinguitur, ut
omnes in hac materia supponunt. Rursus
quidditativa Dei notitia per species creatas
est impossibilis : tum quia species quid­
ditative objectum repraesentans est ejus­
dem immaterialitatis, et actualitatis cum
illo : implicat autem aliquid creatum esse
ejusdem immaterialitatis, et actualitatis
cum Deo, qui est infinite immaterialis,
et actus purus. Tum quia species quiddi­
tative repræsenlans objectum continet illud ;
quinimo est ipsummet objectum in esse
intentional!, et repræsentàtivo, quod non
est aliquid esse fictum, vel rationis, sed
aliquid reale : repugnat autem aliquid
creatum continere Deum, et esse Deum
in aliquo vero esse reali. Tum denique
nam cum Deus sit actus purus in omni
linea, nequit fieri actu, et proxime intelligibis per aliqjid a se diversum ; quod
tamen contingeret, si daretur aliqua spe- ·
cies creata, quæ ipsum quidditative repræsentaret, ut prædicta motiva fuse ex­
pendenda osteniimus tract. 2, disput. 2,
dub. 4, cum quatuor sequentibus. Fieri
ergo non potuit, quod anima Christi per
scientiam infusam cognoverit quidditative
Divinitatem, aut Trinitatem. Recolantur
quæ diximus tract. 7, disp. 6, dub. 4, l,
ubi ostendimus repugnare speciem crea-

I

jf <
M5 λ

λ

■
i

.—

«

GO

DE INCARNATIONE,

DISP. XIX, DUB. IV.
11?

lam, quæ Deum quidditative, adhuc abstractive repræsentot : ct Angelum non
habere hujusmodi speciem ad cognoscen­
dum Deum auctorem, el finem naturalem.
CcofirConfirmatur : quia cognitio intuitiva
‘ ■ Dei non perlinet ad scientiam infusam,
quæ utitur speciebus creatis, sed ad scien­
tiam beatam, quæ attingit Deum imme­
diate tam ex parte objecti cogniti, quam
ex parte medii, quod est ipsa essentia
divina : atqui omnis cognitio quidditaliva
Dei est notitia Dei intuitiva : ergo cogni­
tio quidditative Dei non est actus scientiæ
infusæ, sed operatio propria scientiæ beatæ.
Probatur minor : quia illa est notitia in­
tuitiva objecti, quæ atiingit illud praesens,
et existons, ac sili coexistons, ut patet
in visione corporali, ad cujus analogiam
dicitur notitia intuitiva : sed omnis co­
gnitio quidditaliva Dei attingit ipsum ut
praesentem. existentem, et sibi coexistentem ; siquidem hæc praedicata pertinent
ad Dei quiddiiatem, de cujus ratione est
esse existentem, et omnibus rebus prae­
sentem : ergo omnis cognitio quidditaliva
Dei est notitia Dei intuitiva. Nec hujus
motivi, et confirmationis vires diluet, qui
recurrat cum aliquibus Scotistis ad cogni­
tionem quidditativam Dei inadæquatam,
sive quantum ad aliquod unum praedica­
tum. Nam (praeterquam quod notitia rei
inadæquala non est cognitio rei quidditativa), easdem vires habent motivum, et
confirmatio, si cuilibet praedicato divino
applicentur : unumquodque enim est actus
purus, infinitus, et essentialiter existons :
unde nequit in specie creata contineri ,
nec fieri per eam proxime intelligibile. El
si per illam quidditative repraesentaretur ;
attingeretur ut praesens, et eidem coèxistens, atque ideo intuitive cognosceretur.
Suppo­
51. Ex quibus fit, et supponendum est
sitio 2
exclu­ secundo non esse possibilem speciem crea­
dens
tam, quæ Deitatem, aut Trinitatem imme­
speciem
tTcaiam, diate. repaæsentaverit adhuc quoad an csl :
qua re- atque ideo animam Christi per scientiam
præsm(fl Deum infusam non cognovisse Deum, aut Tri
imme­ nitatem per speciem, quæ hæc objecta im­
diate
quoad mediate repraesentaverit. Hæc posterior
an esL suppositio constat ex prima : quoniam
scientia infusa non attingit Deum per ejus
essentiam unitam in ratione speciei intelligibilis, sed utitur speciebus creatis :
ergo si nulla species creata repraesentat
Deum immediate adhuc quoad an est,
sequitur scientiam infusam non cognoscere
Deum per speciem, quæ ipsum vel quoad

contra Auctorem illum, qui concedit ani­
an csl immediate repræsentot. Prior autem
mam Christi per scientiam naturalem ac­
pars ostenditur ex praecedenti supposi·
quisitam cognovisse evidenter quoad an
tione : quia implicat species creata, qua:
tst Deum auctorem naturalem : nec id ne­
Deum quidditative repraesentet, ut probagare potest, nisi agendo cunlra commu­
lum est : sed species, quæ Deum quoad
nem sensum Philosophorum, quin et con­
an est immediate repraesentaret, esset spe­
tra manifesta Scripturae testimonia, in qua
cies quidditative Dei ; siquidem non in
sepias Ethnici reprehenduntur, quod ve­
alio, sed in se repraesentaret aliquod prae­
ram Deum, et invisibilia Dei non cogno­
dicatum Deo essentiale, nempe existenverint per ea quæ facta sunt. Unde argui­
tiam : ergo non est possibilis species
tur : ideo scientia naturalis potest Deum
creata, quæ Deum immediate repraesentet
auctorem naturalem cognoscere evidenter
adhuc quoad an est.
evidentia quoad an est ; quia talis scientia
Confirmatur : ideo implicat essentiam
;
cognoscit evidenter effectus naturales, qui
Dei repraesentari immediate por aliquam tv.
a Deo auctoro naturali procedunt ; et om­
speciem creatam, quia contineretur in ea,
nis effectus evidenter cognitus ducit in no­
et per ipsam fieret proxime intelligibilis,
titiam evidentem suæ causæ saltem quoad
quod repugnat actui puro, et infinito : sed
nn tsl ; sed scientia infusa animæ Christi
eadem ratio militat in existentia Dei, quæ
cognovit non solum evidenter ; sed etiam
non minus est actus purus, et infinitus,
comprehensive omnes effectus supernatu­
quam Dei essentia ; quin est ipsa essentia
rales, qui a Deo auctore supernatural! pro­
Dei : ergo implicat species creata, qiue
cedunt, utputa gratiam habitualem, ha­
immediate repraesentet existentiam divi­
bitos, et actus supernaturales , modum
nam : atque ideo, quod repræsentot im­
unionis hypostaticæ, et alia hujusmodi, ut
mediate Deum quoad an est. Ad hæc : re­
constat ex dictis dub. præced. Ergo anima
pugnat species repræsentans immediate
Christi per scientiam infusam cognovit
essentiam Dei, quæ non repræsentot Deum
evidenter, evidentia quoad an est, Deum
intuitive, quia ab essentia Dei est exissupernaturalem auctorem, saltem ut unum.
tere : sed hæc ratio urgentius, et proxi­
Consequentia patet a paritate, quæ magis
mius militat in specie, quæ repraesentat
explicatur in hunc modum : nam effectus
immediate Dei existentiam , sive Deum
supernaturales non minus ducunt in noti­
quoad an est ; siquidem existentia est ratio
formali? constituendi Deum existentem, et
tiam unius primi principii supernaturalis,
cognoscenti praesentem : ergo repugnat
qcain naturales effectus in cognitionem
species, quæ repræsentot immediate Dei
unius primi naturalis principii. Et rursus
existentiam, et non repraesentet Deum in­
«Cientia infusa non minus penetrat super­
tuitive. Cum ergo certum sit apud Theolo­
naturales effectus, quam scientia acquisita
gos Deum nec repræsentari, nec cognosci
effectus naturales. Si ergo scientia acqui­
intuitive nisi in clara ipsius visione, qu®
sita potest per effectus naturales cognos­
est actus scientiæ beatæ, et non fit per
cere evidenter, evidentia quoad an est,
speciem creatam, sed per essentiam divi­
Deum naturalem auctorem ; pariter scien­
nam gerentem munus speciei intelligibilis,
tia infusa animæ Christi per supernatu­
sequitur repugnare speciem creatam, qu®
rales effectus a se cognitos cognoscere
repræsentot immediate Deum quoad an est.
evidenter, evidentia quoad an est Deum
Unde licet species creatæ queant deservire
auctorem, et finem supernaturalem.
ad notitiam Dei quoad an est ,· id praestant
Negat Vasquez has consequentias, disnon repraesentando Deum immediate sal­
paritatem in eo constituens, quod scientia
tem ut objectum motivum, sed repræsenacquisita procedit per discursum : atque
laudo immediatius aliquid creatum, ad
ideo anima Christi tali scientia utens potuit
cujus instar, et analogiam Deus ipse re­
ex effectibus devenire in cognitionem suæ
praesentetur, et apprehendatur.
prim® causæ. At scientia infusa exercetur
••Z.
52. Tertio
leriio supponendum est animam Ter.» ■
sine discursu : quocirca anima Christi per
Christi per scientiam infusam cognovisse "WJ8*
hujusmodi scientiam non potuit ex super­
evidenter, evidentia quoad an est, Deum w«n I
Ji naturalibus colligere evidentem notitiam
auctorem, et finem supernaturalem πΐ',:’Λτ
primæ causæ supernaturalis.
unum. Hanc suppositionem negat Vasquez 9 I
Sed quis non videat hanc responsionem
locis infra referendis; sed docent commu­
niter Theologi. Et probatur ad hominem Fr.> i ; : .futilem esse, et omnino voluntariam? Nam
fnftimis, quod scientia naturalis per effeccontra

tus venial in notitiam primæ canete, miDime provenit ex co, quod determinate
procedat per discursum a cognitione na­
turalium effectuum ad cognitionem cans®.
Unde nemo negat Angelum cognoscendo
se ipsum , et alia flaturalia cognos­
cere Deum naturalem auctorem. Si enim
hæc notitia nobis conceditur, nullo modo
neganda est Angelo, qui nobiliori longe
modo cognoscit. Angelus autem non pro­
cedit per discursum ab una cognitione
in aliam, sed videndo se, et alia naturalia,
in eisdem et eodem actu Deum auctorem
naturalem cognoscit, ut tradit ipse Vas­
que/. 1 p. disp. 21, cap. 2, et late osten­
dimus tract. 7, disp. 8, dub. 2. Ergo
sicut salvatur, quod scientia naturalis pos­
sit per naturales effectus, aut in naturali­
bus effectibus cognoscere evidenter evi­
dentia quoad an est, Deum naturalem
auctorem ; quin ad hoc necessarius sit for­
malis discursus : sic etiam salvari debet,
quod scientia infusa animæ Christi per
effectus supernaturales, aut in effectibus
supernaturalibus potuerit cognoscere evi­
denter, evidentia quoad an est, Deum
supernaturalem auctorem; licet nullus in
hoc formalis discursus intervenerit. Deinde
gratis permisso, quod ad hujusmodi cogni­
tionem foret talis discursus necessarius;
non propterea negandum est animam
Christi per scientiam infusam deprehen­
disse evidenter existentiam unius Dei su­
pernaturalis auctoris ex effectibus super­
naturalibus. Quoniam ut optime tradit D.
Tho. in bac quæst. art. 3, et ostendemus
disp. seq. dub. 2, quamvis scientia infusa
animæ Christi non utatur ex necessitate
discursu ad attingendum objecta; potest
tamen in eorum cognitione discursu uti :
sicut etiam potest intelligere absque con­
versione ad phantasmata, et cum conver­
sione ad illa. Ergo sicut anima Christi per
scientiam acquisitam potuit ex effectibus
naturalibus procedere discursive ad cogni­
tionem evidentem primæ causæ naturalis
quoad an est, ut ille Auctor concedit : sic
etiam potuit per scientiam infusam ex
effectibus supernaturalibus devenire dis­
cursive in notitiam evidentem quoad an
est unius Dei, et primi principii superna­
turalis. Omnia quippe observant eandem
proportionem : et uno concesso, nequit
aliud nisi valde inconsequenter negari.
53. Si autem inquiras, utrum scientia
infusa Deum finem supernaturalem co­
gnoscat evidenter evidentia quoad an est

H

Quæstio
praam
bula.

m

DE INCARNATIONE.

non solum per effectus supernaturales, ul
ostendimus, sed etiam per naturales, quos
talis scientia etiam attingit, ut dub. 1 ex­
plicuimus? Respondetur hujus'quæsili re­
solutionem nihil, aut parum referre al
rem, quam modo versamus : satis enim
pro illa facit, quod supposuimus, et com­
muniter admittitur : nempe Deum ut unum
auctorem, el finem supernaturalem co­
gnosci evidenter per supernaturales effectus
evidentia quoad an est : hinc namque gra­
dus fit ad punctum speciale in titulo dubii
Pluitaa
1 propositum. Sed tamen Godoi, qui istud
Godoi.
quæsitum attigit, negative ad illud respon­
dit disp. 36, $3, num. 37, et probat : quia
effectus naturales non repraesentant Deum
supernaturalem auctorem, sed naturalem :
ergo scientia infusa u: attingens naturales
effectus nequit duci in notitiam Dei super­
naturalis auctoris, sed in notitiam Dei
unius auctoris naturalis : quippe unum­
quodque sic per aliud, aut in alio cognos­
citur, sicut participatur, et repraesentatur
in illo.
Displicet
Hanc autem resolutionem censemus fal­
et ereitisam, et inconsequentem ad praedicti Auc­
tnr.
toris doctrinam, qui nobiscum sentit scien­
tiam infusam animæ Christi cognovisse
entia naturalia tam secundum communes,
quam secundum particulares eorum ratio­
nes, ul constat ex supra dictis a num. 1.
Pertinuerunt vero entia naturalia ad scien­
tiam infusam Christi, non quatenus enti­
tative naturalia sunt, et exprimunt cognoscibilitatem mere naturalem : tum
quia prout sic sufficienter correspondent
scientiis naturalibus : tum quia nequeunt
sic accepta correspondere scientiæ infusæ
supernaturali, ut diruendo Vasquii motiva
respondimus num. 8. Pertinent itaque ad
scientiam infusam entia entitative natura­
lia ; cæterum non quatenus talia præcise,
sed quatenus exprimunt poientiam obedienlialem, et aliquam subordinationem
ad ordinem gratiæ : quo pacto ingrediun­
tur terminative supernaturalem ordinem,
et procedunt a Deo supernaturali auctore
saltem ex parte termini, et connotati, ut
recognoscit Godoi disp. cit. num. 70. Hæc
autem si vera sunt (ut quidem esse cons­
tat ex dictis dub. 1), satis perspicue evin­
cunt scientiam infusam animæ Christi non
solum per effectus supernaturales, sed
etiam per effectus naturales, quos attigit,
cognovisse evidenter quoad an est unum
Deum supernaturalem auctorem. Quod
probatur ex principiis proxime traditis :

nam ideo prædicta scientia potuit per offectus supernaturales habere evidentiam hu­
jusmodi, quia tales eiluctus connectuntur
necessario cum Deo supernaturali auctore,
sive principio : sed etiam effectus entilative naturales, qui a scientia infusa attin­
guntur. habent prædictam connexionem :
ergo scientia infusa potuit per tales effec­
tus cognoscere Deum supernaturalem auc­
torem evidenter, evidentia quoad an est.
Probatur minor : nam effectus naturales,
quos scientia infusa cognoscit, licet sint
entitative naturales, nihilominus non ter­
minant habitudinem talis scientiæ, nisi
quatenus important potentiam obedientialem, et subordinantur Deo supernaluraliter
agenti : sed hoc modo connectuntur neces­
sario cum Deo supernaturali auctore, ut
ex se liquet : ergo effectus naturales, qui
a scientia infusa attinguntur, et quatenus
ab illa attinguntur, habent necessariam
connexionem cum Deo supernaturali auc­
tore.
Et confirmatur : nam anima Christi per Cîjîîscientiam infusam cognovit non solum evi­ nain
îbjç
denter, sed etiam comprehensive poten­ gniîifc
tiam obedientialem creaturæ, ut constat ex
dictis dub. præced. num. 34 et 48; atqui
potentia obedientialis ex una parte conve­
nit omni enti naturali ; et ex alia nequit
comprehendi absque expressa notitia habi­
tudinis ad Deum supernaturale princi­
pium ; siquidem ejus ratio sita in eo est,
quod creatura subdatur Deo supernaturali
agenti in ordine ad omnia, quæ non repu­
gnant : ergo scientia infusa non solum per
effectus supernaturales, sed per naturales
etiam, quos cognovit, potuit attingere evi­
denter evidentia quoad an est Deum unum
supernaturalem auctorem. Nec circa hoc
in sensu a nobis præmisso videmus objec­
tionem momenti, cui opus sit satisfacere.
His itaque præmissis , et supposito, Pisrts
quod Deus nec ut naturalis auctor, nec ul ditSoltails.
auctor supernaturalis queat per species
creatas quidditative repræsentari; atque
ideo nec per scientiam infusam quiddita­
tive cognosci : supposito etiam , quod
Deus, in quantum unus, possit cognosci
evidenter, evidentia, quoad an est, sub ra­
tione auctoris naturalis per scientiam, el
species naturales ; et secundum rationem
supernaturalis auctoris per scientiam, et
species infusas : punctum speciale praesen­
tis difficultatis est, utrum Deus ut trinus,
sive utrum Trinitas personarum possit per
scientiam infusam cognosci evidenter quoad
an

DISP. XIX, DUB. IV.

2, | 3. Caprcol. in 2, dist. 23, quæst. Capreo­
lus.
unica, art. 3 et in 3, dist. 14, quæst. 1, Ferrara.
art. 3 circa finem. Ferrara 3 contra gent, Zuniel.
cap. 62. Zumel I p. quæst. 32, art. 1, Enricus.
Genoa.
disp.2, concl. 6, et alii plures. Idem etiam Suarez.
­
amplectuntur Henricus quodlibet. 8, quæst. .Mendo
za.
14. Gerson alphabeto 13, lit. H. Suarez Grana­
dos.
disp. 27, sect. 5. Mendoza quæst. 3. Scho- Castillo,
last. dub. ultimo. Granados controv. 1, (.utntract. 8, disp. 3, sect. 4, concl. 1. Cas- bier.
tülo disp. 15, quæst. 4, part. 1. Lumbier
quæst. 28, art. 2, num. 1369, et alii.
ê π.
Probatur primo auctoritate simul, et Primum
ratione, quas possumus sub hac forma funda­
Eligitur, el probatur affirmativa sententia.
mentum.
conjungere : nam Christus in quantum
54. Dicendum est animam Christi per viator habuit notitiam evidentem Trinita­
w.
tis quoad an est : sed hujusmodi notitia
scientiam infusam cognovisse mysterium
Trinitatis, sive Deum ut trinum, evidenter nequii ad aliud lumen convenientius re­
duci, quam ad scientiam infusam : ergo
evidentia quoad an est. Sic aperte colligi­
tur ex D. Thom. in hoc art. ubi statuit anima Christi per scientiam infusam co­
animam Christi per scientiam infusam co­ gnovit evidenter mysterium Trinitatis, evi­
dentia quoad an est. Consequentia patet.
gnovisse omnia illa, quæ per revelationem
divinam hominibus innotescunt : sive perti­ Et minor facile constat : tum quia scientia
infusa ad hoc praecipue ponitur in anima
neant ad donum sapienlix, sive ad donum
Christi, ut cognoscat objecta extra Ver­
prophelix, sive ad quodeumque donum Spi­
bum, sive per modum viatoris : ergo si ut
ritus sancti. Omnia enim ista abundantius,
viator habuit evidentiam Trinitatis quoad
el plenius exteris cognovit anima Christi.
an est, talis notitia fuit actus scientiæ
Constat autem homines per donum prophetiæ, et per lumen fidei cognovisse mys­ infusæ. Tum etiam quia reliqua omnia
objecta, quæ Christus extra Verbum co­
terium Trinitatis. Ergo ex sententia D.
Thom. illud etiam cognovit anima Christi gnovit, pertinuerunt ad scientiam ejus infu­
per scientiam infusam, et modo hujus sam, ut liquido constat ex tribus dubiis
praecedentibus : ergo idem dicendum est
scientiæ proprio, nempe evidenter saltem
quoad an esi. Unde cum S. Doctor subdi­ de mysterio Trinitatis, si semel cognitum
dit : Ipsam tamen Dei essentiam per hanc fuit ab anima Christi extra Verbum. Tum
scientiam non cognovit, sed solum per pri­ praeterea quia ut proxime vidimus ex D.
Tho. anima Christi per scientiam infusam
mam, de qua supra dictum est quæst. præcognovit .omnia, quæ alii per divinam
ttd. art. 1, solum exclusit notitiam quiddiiativam, et intuitivam Dei-, quæ habetur revelationem attingunt vel fide, vel pro­
phetia, vel alio modo : et dubium non est,
per scientiam beatam, sive visionem divinæ essentiæ in se ipsa, ut constat ex quod alii aliquo ex his modis cognoverint
existentiam mvsterii
Trinitatis. Tum deniB.Ttnt ipso loco, ad quem D. Tho. se remittit,
V
que quia ipsi Adversarii non negant ani­
r
Quare a contrario sensu, el in vi illius ex[
ceptionis, notitia evidens Dei tam unius,
mam Christi attigisse per scientiam infu­
quam ut Irini, non quidem quidditativa,
sam mysterium Trinitatis, si semel illud
i
et intuitiva, sed præcise abstractive, et cognov itur evidenter extra Verbum ; sed
quoad an est pertinuit ad scientiam infunegant, quod evidenter cognitum fuerit ab
I 5^'sam animæ Christi. Et sic docent commuanima Christi : ergo a contrario sensu, si
.
niter S. Doctoris discipuli. Cajetan. in hoc semel Christus ut viator, sive extra Ver­
tpi.’art. paulo post principium, ubi Medina in
bum, i: id cognovit evidenter quoad an est ;
• :,! solut. ad I. Nazarius controvcrs. unica,
negari nequit, quod hujusmodi cognitio­
nem habuerit per scientiam infusam.
letjquæst. 6. Cabrera disp. 1 et 8. Cipullus
Majo.- autem, in qua poterat esse diffi­
··?··□.dub. 7. Arauxo dub 2, conclus. 5. Joan.
£>aS. Thoma disp. 13, art. 1. N. Cornejo
cultas, i robatur in hunc modum : quia
\
disp. 2, dub. 2. N. Philippus disp. 6, dub.
Christus, ut viator sive extra Verbum,
cognovit mysterium Trinitatis : at non
I faa. ’>, in 4 parte concl. Godoi disp. 36, 5.
cognitione obscura : ergo cognitione eviGonel disp. 17, art. 7. Labat disp. 6, dub.

an est por scientiam infusam ; el de. facto
fuerint ita cognita ah anima Christi. Oriturquo potissimum difficultas ex eo, quod
effectus tam naturales, quarn supernatura­
les procedunt a Deo ut uno, non ut trino ;
atquo ideo ducunt in notitiam Dei ut
unius, sed non ut trini. Unde videtur,
quod notitia evidens Trinitatis non perti­
neat ad scientiam infusam, quæ Deum non
cognoscit immediate in se, sed per effectus.

c

·

Γj

C·

··; Ht

'11

. .

b;s;·; i

Ï

y·

DE INCAHNxVriONE.
«lenii ." cumque extra Verbum nequeat
dari rosnitio evidens quidditativa Trinita­
tis, sed solum ahsiracliva, et quoad an tsl,
ut constat ex pr.enotaiis num. 50 et 52,
sequitur Christum ut viatorem cognovisse
mysterium Trinitatis evidenter, evidentia
quoal an esi. Utraque consequentia palet.
Et minor est certa ; tum quia cognitio
ubscnra est imperfecta, et non decens
Christi dignitatem. Tum etiam quia cogni­
tio obscura mysterii trinitatis componi
non potuit cum cognitione evidenti ejus­
dem objecti, sive mysterii, quam anima
Christi habuit per scientiam beatam, ut
Constat ex his, quæ late tradidimus tract.
17, disp. 3, dub. 2. Tum denique qnia
si Christus habuisse’ cognitionem o*bscuram Trinitatis, habuisset utique fidem
prædicti mysterii quod communiter negant
Theologi cum D.Thom. supra quæst. 7,
an. 3. Si ergo Christus ut viator sive ex­
tra Verbum cognovit mysterium Trinita­
tis ; fatendum est hujusmodi cognitionem
non fuisse obscuram, sed evidentem. Quod
autem ut viator praedictum mysterium
cognoverit (el est major hujus discursus),
probatur primo : quia Christi ut viatori
non est deneganda perfectio, quæ aliis
viatoribus convenit : alii autem viatores
mysterium Trinitatis cognoscunt. Secundo
quia id ipse Christus satis evidenter signiJoann.;·?· ficavit Joan. 3 : Quod scimus, loquimur.
10 cl 11
‘ Et post pauca : sic Deus diterit mundum,
ul Filium suum unigenitum daret. Et cap.
10 : Ul cognoscatis, el credatis, quia Paler
in me est, et ego in Patre. Et cap. 14 : Ego
rogabo Patrem, el alium Par aditum dabil
vobis, ut maneat vobiscum in jdcr/ium,
Spiritum veritatis. In quibus, et aliis locis
manifestabat se cognoscere mysterium Tri­
nitatis, et alios illud docebat.
v^^uii
^ec satisfacit, si huic argumento
pnicid'- respondeatur cum Vasquez negando majolur. rom
rem uriini
primi svlln<rismi
syllogismi : pt
et. ari
ad nrnhatîonAm
probationem
dicatur Christum in statu vitæ mortalis
cognovisse quidem Trinitatis mysterium;
at non scientia per se infusa, sive extra
Verbum, sed sola scientia beata : idque et
non amplius evincere relala testimonia,
et alia, quæ expendi possent. Non, in­
quam, satisfacit hæc responsio, quin nec
probabilis apparet : non qua parte adstruit
in Christo scientiam beatam hujus mys­
terii, sed qua parte illi ut viatori negat
aliam ejusdem notitiam. Nam in primis
Christus agebat cum hominibus, illis lo
quebatur, ipsosquc docebat ul viator :

! undo ipsius doctrina, et locutio regulari,
dirigique debuerunt per aliquam notitiam
propriam viatorum, qualis non est scientia
, beata : sed ut constat ex pr.enrissis pro·
i posuit hominibus, illosquo docuit Trinitais mysterium : ergo cognovit myste­
rium hujusmodi non solum per scientiam
infusam, sed per aliud lumen viatoribus
magis familiare. Prxlerca (et est argumen­
tum ad hominem contra Vasquez) beati
per scientiam beatam, sive ex vi so­
lius, et formalis scientiæ bealæ non co­
gnoscunt creaturas, sed ad eas attingen­
das egent alia notitia extra Verbum, ut
ille Auctor affirmat tom. I, in 1 p. disp.
50 ; sed Christus loco relato ex cap. 3
I
Joan, expresso agebat de Sacramento Bap­
tismi, et ejus occasione meminit Divina­
rum personarum, ut constat ex ejus verbis
ad Nicomedem, ATvi quis renatus fuerit
ex aqua, et Spiritu Sancto, non polcsl in­
troire in regnum Dei : ergo ea locutio non
dirigebatur saltem immediate per scien­
tiam beatam : atque ideo præter hujus­
modi scientiam habuit Christus aliam Di­
vinarum personarum notitiam. Denique
et est etiam argumentum ad hominem
contra Auctorem illum, quia Christus in
hac viti mortali multoties oravit Patrem,
ut frequenter legimus in Evangefiis : sei
Christo non conveniebat orare secundum
statum beatitudinis : et hac de causa affir­
mat Vasquez infra disp. 82, cap. 2 et3 Chris­
tum in statu solius beatitudinis Patrem
non orare : ergo conveniebat illi ut via­
tori : atque ideo Christus ut viator, sive
extra Verbum cognovit Patrem, quem
oravit : constat autem notitiam Christi ul
viatoris, et extra Verbum, non esse scien­
tiam beatam, sed cognitionem alterius ra­
tionis : ergo fateri oportet Christum non
solum per scientiam beatam, sed per aliud
etiam lumen cognovisse mysterium Trini­
tatis.
"
56. Nec satisfacit secundo, si respondea- Obsinitur cum Alvarez, et quibusdam aliis, Chris­
tum ut viatorem, ct extra \’erbum cogno­ evasi*.
visse mysterium Trinitatis per revelationem
divinam, sive per evidentiam in Deo attes­
tante, revelante, et proponente. Hæc, in­
quam, solutio non satisfacit, sed insuffi­
cienti» convincitur ex supradictis num.
24, quia licet non negemus fuisse necessa­
riam divinam revelationem ut Christus
viator myst rium Trinitatis cognoverit ;
interest tamen discernere, quid importet
I hujusmodi revelatio. Si namque infundat
species,

DISP. XIK, DUB. IV.
species, et lumen, quibus objectum cogni­
tum iniuilfestiilur; oi intellectuscoininunicatur in vi veritatis cognita;, et ah eu mo­
veatur ad assensum : non negabimus, quod
Christus ut viator in prædicto sensu co­
gnoverit Trinitatis mysterium quod an est
per divinam revelationem. Sed lumen illud
intrinsecum est ipsa scientia per se infusu,
de qua agimus. Si vero divina locutio, lu­
men ct species hujusmodi non infundat,
sed præcise moveat ad assensuni quasi ab
exiriuseco, et in vi solius testimonii Dei
loquentis (quod Auctores hujus responsio­
nis magis intendunt.) : impossibile est,
quod alium assensum inducat, quam obscu­
rum, et proprium fidei : nani licet locutio
evidens in se sit, et evidenter cognosca­
tur, objectum tamen in se non manifestat,
nec principia, aut effectus, unde evidens
ejus cognitio generetur. Unde cum evi­
dentia divinæ revelationis cohæront optime
fidei habitus, et assensus circa objectum a
Deo dictum, et solo extrinseco testimonio
revelatum, ut cum frequentiori Thomistarum sententia ex professo ostendimus tract.
17, disp. 3, dub 1. Quare si Christus ut
viator, et extra Verbum non habuit aliam
Trinitatis notitiam, quam in vi testimonii
divini evidenter cogniti (quod vocant evi­
dentiam in attestante), sequitur, quod
assensus, quo judicavit de existentia Trini­
tatis, fuerit simpliciter obscurus, pertinueritque formali ter ad fidem : assentiri nam­
que propter auctoritatem solam dicendis
(sive locutio cognoscatur evidenter, sive
non) est formalissime credere, et proprissimus fidei actus. Christus autem nec ha­
buit fidem. nec assensum obscurum, ut in
argumento ostendimus.
Potestque hujusmodi impugnationis vis
magis confirmari exemplo : etenim supre­
mus Angelus in statu viæ evidenter co­
gnovit sc illuminari a Deo sibi proponente
mvsterium Trinitatis : et tamen in via crodidit Trinitatis mysterium : quia illa Dei
locutio non manifestabat Trinitatem in se,
sed ab extrinseco proponebat, ut exemplum
istud firmando late ostendimus loco cit. §
3. Idem itaque de Christo ut viatore, et
extra Verbum cognoscente dicendum est,
si præcise cognovit Trinitatis mysterium
in vi solius testimonii divini, quamvis
\:Άevidenter cogniti. Videatur D. Thom. 2, 2,
. quæst. 5, art. 2, ubi affirmat posse inlcllec; luneonoinci, ul cognoscat manifeste aliquod
Murum dici a Deo, qui non mentitur; licet i
ikiid futurum, quod praedicitur, in se evidens |

175

non essd : undo per hoc ratio fidei non tol­
leretur.
Nec tandem satisfacit, si dicatur cum Respon­
sio
Conci loco cit. numer. 121, argumentum Gonet
nostrum efficax non esse : nam concesso, everti­
quod Christus ut viator Trinitatem cogno­ tur.
verit, potest dici habuisse talem cognitio­
nem per lumen propheticum, quod a scien­
tia infusa distinguitur. Hæcinquam, evasio
minime, satisfacit, sel est magis volunta­
ria, et minus doctrinalis, quarn præcedentes. Tum quia in ipsa plano supponitur
lumen propheticum posse cognoscere Tri­
nitatem quoad an est : at D. Tho. in hoc D.Thom.
art. palam affirmat Christum per scientiam
infusam cognovisse omnia illa, quæ per re­
velationem divinam hominibus innotescunt,
sive pertineant ad donum sapientiae, sive ad
donum prophetiae ; ergo si Christus uL viator
cognovit mysterium Trinitatis, ut contra
Vasquez ostendimus, et hæc responsio
concedit; illum utiquo cognovit per scien­
tiam infusam. Tum etiam quia nulla potest
assignari repugnantia in eo, quod idem ob­
jectum cognoscatur per lumen propheti­
cum, et per lumen scientiæ infusæ; sicut
nec. est in eo, quod cognoscatur simul per
scientiam infusam, et per scientiam bea­
tam : importantur enim utrobique distinc­
tas rationes formales sub quibus: inter se
tamen, vel in ordine ad subjectum nullate­
nus repugnantes : aliunde vero ad perfec­
tionem animæ Christi pertinet cognoscere
non solum omnia objecta, sed omnibus
etiam modis non dicentibus imperfectio­
nem : ergo dato quod anima Christi cogno­
verit mysterium Trinitatis per lumen pro­
pheticum ; perperam colligitur, quod illud
etiam non cognoverit per lumen scientiæ
infusæ, sed magis inferendum est, quod hoc
etiam secundo lumine attigerit. : quippe
omne objectum quod per aliquod lumen eat
atiingibile extra Verbum cognitum est a
Christi anima per scientiam infusam, ut
satis constat ex toto hujus disputationis pro­
gressu. Tum denique quia lumen prophe­
ticum, cum sil gratia gratis data, magis
ordinatur ad utilitatem aliorum, quam ad
perfectionem proprii subjecti in se: ex quo
ulterius habet, quod conferatur per modum
transeuntis, et quod non habeat locum in
statu beatitudinis, ut explicuimus in com­
ment. ad art. 7, ex quæst. I. Oportuit au­
tem, quod Christus habuerit notitiam Tri­
nitatis extra Verbum (si semel hæc notitia
est possibilis, ut asserere tenetur, qui res­
pondet pertinuisse ad propheticum lumen),

M

t *

J s D’.r
■

$
&
-

I ·!
’ I

: h iT
9 i
’ , w,.
I

i

v

.

<
I

I 'i

i

i?

*

Ï

«

'7

i.·

I

4

1

176

DE INCARNATIONE.

DISP. XIX, DUB. IV.
non solum in ordine ad alios, sed etiam ob
perfectionem subjectivam, et in se; nec so­
lum transeunter, sed etiam permanentor ;
nec solum conjungendam cum statu viæ,
sed etiam cum statu comprehensuris. Ergo
Christus ut viator habuit prædictam noti­
tiam per lumen altius lumine, prophetico :
atque ideo per scientiam infusam.
58. Secundo probatur eadem assertio ranto ex
D?Thc». lione desumpta ex D. Tho. in hoc art. et
qua generaliter in praecedentibus usi fui­
mus : nam Christi dignitatem decuit,
quod potentia, sive capacitas animæ ipsius
reduceretur ad actum, ne maneret imper­
fecta : sed in anima Christi fuit potentia
obedientialis ad cognoscendum evidenter
’ per scientiam infusam mysterium Trinitatis
evidentia quoad an est : ergo prædicta po­
tentia redacta est ad actum, sive exerci­
tium ita cognoscendi : et consequenter
anima Christi per scientiam infusam cogno­
vit evidenter mysterium Trinitatis quoad
an esi. Caetera constant. Et minor suade­
tur : nam mvsterium Trinitatis est evidenter cognoscibile extra \rerbum evidentia
quoad an 'est : sed quidquid est cognoscibile
extra Verbum, potest per scientiam infu­
sam attingi : ergo anima Christi habuit
potentiam obedientialem ad cognoscendum
evidenter mysterium Trinitatis quoad an
est per Scientiam infusam. Major hujus se­
cundi syllogismi ostenditur : quoniam ad
cognoscendum mysterium Trinitatis evi­
denter evidentia præcise quoad an est non
est necessarium videre Deum in se ipso :
. quippe hujusmodi visio non est præcise
evidentia quoad an esi, sed etiam quoad
quid esi : omnis autem notitia, quæ non
habetur in Deo viso, potest haberi extra
Verbum, ut ex terminis liquet : ergo mys­
terium Trinitatis est cognoscibile evidenter
extra Verbum, eviilentia præcise quoad an
est.
Fulcitur, Confirmatur : nam licet Deus auctor
supernaturalis ut Unus nequeat extra Ver­
bum cognosci evidenter quidditative, po­
test tamen extra Verbum cognosci evi. denter quoad an esi : ergo pariter quamvis
Deus ut Trinus non possit extra Ver­
bum cognosci evidenter quidditative; va­
let tamen extra Verbum cognosci evi­
denter quoad an est. Antecedens constat
exprænotatis num. 50 et 52. Consequentia
vero probatur a paritate : tum quia Deus
auctor supernaturalis ut Unus non minus
est supra intellectum creatum, quam ipse
Deus ut Trinus : ergo si unus potest extra

»

Verbum cognosci evidenter quoad an est·
pariter Deus ut Trinus poterit extra Ver
bum eadem evidentia cognosci. Tum etiam
nam ideo evidentia unius Dei precise
quoad an est potest haberi extra Verbum,
quia notitia evidens præcise quod an cil
non est notitia evidens quiddilativa, ut ex
ipsis terminis liquet; atque ideo non petit
fieri per speciem propriam objecti, sed
fieri valet per species longe inferiores : sed
hæc ratio’etiam militat in notitia Trinita­
tis, evidenti præcise quoad an est, ut facile
consideranti constabit : ergo Deus ut Trinus potest extra Verbum cognosci eviden­
ter, evidentia præcise quoad an est. Tum
denique nam ideo Deus ut Unus potest
extra Verbum cognosci evidenter præcise
quoad an est, quia dantur aliqui effectus
necessario connexi cum Deo uno; atque
ideo quidditative cogniti ducunt in noti­
tiam unius Dei, manifestantque ipsum
evidenter quoad an est : sed etiam dantur
aliqui effectus necessario connexi cum
Deo, ut Trino : ergo tales effectus quiddi­
tative cogniti possunt inducere in notitiam
Dei ut Trini ; et subinde manifestare mys­
terium Trinitatis evidenter quoad an est.
59. Respondebis ex hoc ipso ultimo ΐφ»
motivo sumi manifestam rationem dispa- S3.
ritatis : nam ideo per effectus naturales
possumus comparare evidentem notitiam
quoad an esi unius Dei naturalis Auctoris,
quia tales effectus per se petunt procedere
ab uno Deo : et similiter per effectus supernaturales potest dari evidens notitia
supernaturalis quoad an est unius Dei su­
pernaturalis auctoris, quia hujusmodi ef­
fectus petunt per se procedere ab uno Deo
supernaturali principio. Hoc autem fun­
damentum locum non habet respective ad
Deum ut Trinum : quia effectus tam na­
turales, quam supernaturales non proce­
dunt a Deo ut Trino, sed ut Uno : quippe
virtus eorum productiva non convenit Deo
secundum proprietates personales, sed se­
cundum communem omnibus virtutem.
Unde D. Thom. 1 p. quæst 32, art. I,D.Tb*
inquit : Virtus crealiva Dei est communis
loti Trinitati : unde perlinet ad unitatem
essentiæ, non ad Trinitatem personarum.
Quare sicut ob hanc rationem per nullos
effectus naturales possumus devenire in
ev dentem notitiam Trinitatis adhuc quoad
an est, ut ex professo ostendimus tract. 14,
disp. 3. dub. 1 per totum et specialius
num. I ; sic etiam per nullos effectus supernatutales possumus comparare talem
notitiam :

notitiam : militat enim utrobique eadem
ratio, nompo omnes effectus procedere
a Deo non secundum proprietates persona­
les, sed secundum rationem, et virtutem
omnibus personis communem, qua·, est
omnipotentia divina.
^';'4' Sed contra hoc est, quod licet per nullos
offectus, quatenus a Deo procedunt in ge­
nere causæ efficientis, possit comparari
evidens notitia quoad an est mysterii Tri­
nitatis : eo quod effectus procedunt effec­
tive a Deo secundum rationem absolutam,
omnibus personis communem, et quæ eo­
dem modo salvaretur in uno Deo, etsi
Trinus non esset, quantum est ex parte
exigentiæ creaturarum, ut hæc responsio
optime fundat : unde parum probabilem
censemus sententiam eorum, qui opposi­
tum opinantur. Nihilominus dantur aliquæ
creaturæ, quæ licet non in genere causæ
efficientis, tamen in aliis generibus neces­
sario connectuntur cum Deo ut Trino.
Hujusmodi est visio beatifica : nam neces­
sario attingit Deum prout est in se : Deus
autem in se Trinus est : unde talis visio
necessario connectitur cum Deo ut Trino ;
et implicat videre Deum in se, et non
videre tres divinas personas, ut cum com­
muni Theologorum sententia ostendimus
tract. 2, disp. 7, dub. 2, § 2. Similiter
I
actus fidei, quo explicite credimus TriniI
tatis mysterium, necessario connectitur
cum illo sicut cum objecto terminativo :
cum enim fides Theologica sit infallibilis
veritatis; impossibilis est actus fidei, qui
necessario non connectitur cum objecto
credito; sive (et in idem redit) implicat
dari assensum fidei circa aliquod objec­
tum, et quod objectum non ita sit. Per
hujusmodi itaque effectus evidenter quidi
dilative cognitos potest intellectus creatus
devenire in notitiam evidentem Trinitatis
quoad an est : et in hoc sensu procedit
'
argumentum a nobis factum, quod proinde
i
non diluitur adhibita responsione : licet
;
hæc recte convincat (quod non negamus),
j
esse media ad cognoscendum Deum ut
unum tam naturalem, quam supernaturalem auctorem, quam ad cognoscendum
I
mysterium Trinitatis quoad an est.
JM 60. In hoc igitur sensu reintegratur
βλ-propositum fundamentum : nam ideo per
h effectus naturales, aut supernaturales, po­
test comparari evidens notitia quoad an esi
unius Dei auctoris naturalis, aut super­
naturalis : quia tales effectus necessario
connectuntur cum Deo ut uno, ab ipsoque
Salmant. Curs. theolog. torn. XV.

177

ut uno essentialiter dependent : unde quid­
ditative, et comprehensive cogniti nequeunt
non inducere evidentem notitiam quoad an
est unius Dei, aut primi principii, ut satis
constat ex dictis num. 52 et in præmissa
responsione supponitur. Sed dantur aliqui
effectus supernaturales, qui necessario connectuntur cum mysterio Trinitatis, et ab eo
essentialiter dependent, licet non in genere
causæ efficientis, tamen in aliis generibus,
ut patet in visione clara divinarum perso­
narum, et in actu fidei, quo ipsas explicite
credimus. Ergo intellectus creatus cognos­
cens quidditative, aut etiam comprehen­
sive prædictos effectus potest perduci in
evidentem notitiam Trinitatis quoad an
esi : et consequenter nulla est repugnantia
in eo, quod mysterium Trinitatis cognos­
catur evidenter quoad an esi extra Ver­
bum, sive per scientiam infusam.
Et hinc ultra progrediendo probatur de­
terminate nostra conclusio, et ostenditur
non solum possibilitas, sed etiam existentia notitiæ evidentis mysterii Trinitatis
quoad an est in anima Christi per scientiam
infusam. Quoniam impossibile est cognos­
cere quidditative, et comprehensive effec­
tus necessario connexos cum mysterio
Trinitatis, et importantes essentialem, at­
que expressum ordinem ad tale mysterium,
quin ipsum mysterium evidenter cognos­
catur evidentia saltem quoad an est, sive
quæ sufficit ad indicandum evidenter, quod
tale mysterium existit. Sed anima Christi
per scientiam infusam cognovit quiddita­
tive, et comprehensive aliquos effectus ne­
cessario connexos cum mysterio Trinitatis,
et qui ad ipsum important essentialem,
et expressam habitudinem. Ergo anima
Christi per scientiam infusam cognovit evi­
denter mysterium Trinitatis, saltem evi­
dentia quoad an est. Major, et consequen­
tia patent. Minor autem ostenditur : nam
visio divinarum personarum in se ipsis
necessario connectitur cum illis, et ad
easdem dicit essentialem ordinem sicut ad
terminum, et objectum. Similiter actus
fidei, quo explicite credimus tres divinas
personas secundum proprias uniuscujusque
rationes, habet necessariam connexionem
cum illis, et ab eisdem sicut ab objecto
specificatur. et dependet. Pariter modus
creatus unionis hypostaticæ necessario
connectitur cum Verbi persona sicut cum
termino, et ad illam dicit essentialiter
transcendentalem respectum. Anima au­
tem Christi hos effectus cognovit quiddi-

178

DE INCARNATIONE.

tativo, ot comprehensivo per scientiam
infusam ; siquidem per talem scientiam
cognovit quidditative et comprehensivo
omnia entia supernaturalia creati, ut os­
tendimus dub. præced. Ergo anima Christi
per scientiam infusam cognovit quiddita­
tive, et comprehensive aliquos effectus, qui
necessario connectuntur cum mysterio Tri­
nitatis, et essentialiter important habitu­
dinem ad ipsum sicut ad terminum vel
objectum. Nec hujus fundamenti prout sic
dispositi robur debilitari poterii vel eva­
sionibus, vel objectionibus, quas proponit,
diluitque Godoi ubi supra a num. 78 ; quare
illas ut leves omittimus.
61. Sed oppones : ideo dicimus animam
Christi per scientiam beatam non cogno­
visse evidenter mysterium Trinitatis quoad
an esi per evidentiam in attestante, sive
revelationis divinæ, quia hujusmodi testi­
monium, et revelatio sunt quid extrinsecum
objecto cognito, ut constat ex dictis num.
56, sed non minus exlrinsece se habent ad
mysterium Trinitatis visio Dei, et actus
fidei : ergo in hujusmodi actibus licet
quidditative, et evidenter cognitis nen po­
test attingi evidenter mysterium Trinitatis
quoad an esi. Vel aliter potest hæc objectio
disponi : ideo asserimus animam Christi
per scientiam infusam cognoscere eviden­
ter mysterium Trinitatis quoad an esi in
actibus visionis, et fidei circa tale myste­
rium ; quia hujusmodi actus essentialiter
cum eo connectuntur : sed non minus cum
eo connectiiur testimonium Dei illud
proponentis ; quippe implicat Dei locutio­
nem non esse veram, et objecto confor­
mem : ergo anima Christi potuit cognoscere
evidenter mysterium Trinitatis quoad an
esi evidentia in attestante, sive evidentia
divinæ revelationis : quare immerito num.
56 illum dicendi modum rejicimus.
Respondetur negando consequentiam ob­
jectionis uno, et altero modo dispositæ :
quia nos non negavimus animam Christi
posse produci in aliquam notitiam mysterii
Trinitatis per evidentiam in attestante :
sed negavimus posse perduci in notitiam
evidentem hujus mysterii adhuc quoad an
est per evidentiam solius revelationis
divinæ : quia ut ibi ostendimus, optime
cobæret evidentia divini testimonii cum
obscuritate, et fide circa objectum a Deo
propositum, et assertum : Christus autem
non habuit obscuritatem, et (idem circa
mysterium Trinitatis ; siquidem illud vide­
bat scientia beata : unde non potuit mo­

veri ad notitiam, et assensum ejus extra
Verbum ex vi solius testimonii divini licet
evidenter cogniti; sed oportuit, quod illius
existentiam cognoverit extra Verbum per
medium aliud. Rursus non negavimus
animam Christi habuisse evidentem noti­
tiam quoad an est ox vi revelationis diviuæ
evidenter cognitæ : quia hæc fit aliquid
extrinsecum respectu objecti revelati ; cum
manifestum sit, quod ex notitia unius ex­
tremi possit induci evidens, et scientiUca
alterius cognitio, quamvis unum sit extrin­
secum alteri, ut patet, cum ab effectu ad
causam demonstrative procedimus, aut e
converso. Sed illud negavimus : quia tes­
timonium in esse testimonii, quamvis in­
fallibile sit, et evidenter cognoscatur, non
manifestat objectum in se, nec in suis
principiis, vel quoad esse, vel quoad co­
gnosci ; sed præcise denominat dictum, movetque ad ejus assensum in ratione dicti,
sive propter auctoritatem dicentis : qui as­
sensus est formalissime actus fidei, et con­
sequenter obscurus, et ad scientiam non
spectans.
Unde ad consequentiam priori modo
dispositam dicendum est visionem Dei, et
actum fidei ex una parte, et revelationem
divinam ex alia habere se exlrinsece ad
mysterium Trinitatis ; sed aliter, et aliter.
Quia visio, et actus fidei sic sunt extrinseca
illi mysterio, quod nihilominus ab illo
speciiicantur, et dependent in genere causæ
formalis, habentque suam essentiam per
habitudinem intrinsecam ad prædictam
mysterium, prout est in se : quocirca si
quidditative, et comprehensive cognoscan­
tur, nequeunt non afferre evidentem no­
titiam talis mysterii saltem quoad an est.
Quare anima Christi videns quidditative,
et comprehensive tales effectus, vidit in
eisdem, sive ex vi illorum mysterium Tri­
nitatis quoad an est. Testimonium autem
divinum non ita se habet ad objecta dicta,
sed mere extrinsece, et præcise in vi testi­
monii : quare licel evidenter cognoscatdr
quoad an est 'nec enim major ejus evidentia
extra Verbum haberi potest) non manifestat
objectum in se adhuc quoad an est, sed illud
relinquit simpliciter in se obscurum, constituitque aptum, non ut sciatur, sed ut
credatur propter testimonium Dei evidenter
cognitum. Ex quibus etiam patet ad conse­
quentiam posteriori modo dispositam :
nam licet testimonium Dei connectatur
cum objecto dicto, sicut visio, et actus fidei
cum mysterio viso, et credito : aliter la-

DISP. XIX, DUD. IV.
mon, cl aliter contingit hujusmodi conne­
xio. Nam visio, et actus fidei connectuntur
cum eo sicut effectus cum causa, in online
ad quam habent suam essentiam : unde si
quidditative, et comprehensivo cognoscan­
tur, nequeunt non afferre evidentem mys­
terii notitiam quoad an esi. Testimonium
autem Dei non connectitur illi tauquam
effectus cum causa, ant e converso ; sed
præcise sicut cum termino dicto, in ratione
dicti, et revelati : quare licet illud testi­
monium evidenter cognoscatur, non mani­
festat objectum in se, vel quoad intrinseca
prædicata : sed solum in ratione dicti, et
revelati, quatenus evidens est, quod omne
dictum a Deo sit verum, cadente evidentia
non supra rem in se, sed supra testimonium
Dei, el supra rem ut dictam a Deo. Cum
;
qua evidentia cohteret rem manere in se
simpliciter non evidentem, sed obscuram,
et terminare fidei assensum : hujusmodi
namque est actus, quo aliquam veritatem
dictam amplectimur propter testimonium
dicentis evidenter cognitum. Recolantur,
qnæ fusius expendimus loco supra cit. ex
I
tract. 17.
62. Ex dictis autem infertur assertioeali nem nostram, quam specialiter Trinitatis
mysterio applicuimus, extendendum esse
ad omnia alia *. et consequenter conceden­
dum esse, quod anima Christi per scientiam
infusam cognoverit evidenter cuncta mysI
teria gratiæ, et entia supernaturalia increala, saltem evidentia quoad an esi. Quod
supposita veritate assertionis nostræ, ejusque probationibus, facile suadetur : tum
quia altissimum, et obscurissimum om!
nium mysteriorum est mysterium TrinitaI
lis: ergo si anima Christi per scientiam
I
infusam cognovit illud evidenter quoad an
J
til, ut hactenus ostendimus; idem de aliis
Î
mysteriis dici debet. Tum etiam quia post
I
illud videntur secundas sedes habere mysI
terium Incarnationis, et mysterium EuI
cbaristiæ : hæc autem evidenter quoad an
T
esi cognovit anima Christi per scientiam
infusam : cum enim per hujusmodi scienIj
tiam evidenter quidditative, et comprchenII
sive cognoverit modum unionis hypostaI
licte, et modum præsentiæ sacramentalis,
?
quæ sunt entia creata; non potuit non cx
Γ
vi hujus habere evidentem notitiam præ!
dictorum mysteriorum saltem quoad an esi.
Tumdenique nam ideo asseruimus animam
Christi cognovisse evidenter quoad an esi
I
mysterium Trinitatis, quia evidenter coi
emovit visionem beatificam circa Trinita-

179

torn, et actus fidei, quo illam explicite
credimus, qui actus specificantur, dependenique a Trinitate, prout est in se : atque
ideo evidenter quidditative, et comprehen­
sive cogniti afferunt evidentem notitiam
Trinitatis saltem quoad an esi. Hæc autem
ratio militat in omnibus mysteriis, ct enti­
bus increatis : quoniam nullam est, quod
a beatis non videatur, saltern ab anima
Christi ; et rursus circa omnia, ut explicite
credita possumus exercere fidei assensum.
Ergo anima Christi hæc omnia per scien­
tiam infusam cognovit evidenter, evidentia
saltem quoad an est.

§ III.
Fit salis contrariée opinionis molitis.

63. Oppositam nobis sententiam amplec­
tuntur Durandus in 2, dist. 23, quajst. 2. Duran­
dus.
Vasquez in præsenti disp. 53, cap. 3 et Vazquez.
tom. 2 in 1 p. disp. 135, cap. 2 cum Lorca.
seq Lorea disp. 50, a num. 7. Silvius in Sylvius.
Bannez.
præs. art. 1. Bannez 1 p. quæst. 32, art. Hurtado.
I, dub. 2. Hurtado disp. 8, difficultate Alvarez·
II, et alii, qui cum sentiant animam
Christi per scientiam infusam non co­
gnovisse quidditative entia supernaturalia
creata ; valde consequenter negant, quod
cognoverit evidenter quoad an esi myste­
rium Trinitatis, vel alia cum eodem con­
nexa. Ad quam opinionem ex Auctoribus
pro nostra assertione relatis non parum
accedunt, qui docent animam Christi per
scientiam infusam solum cognovisse evi­
denter mysterium Trinitatis, evidentia in
attestante, sive divinæ revelationis, ut
Suarez, Zumel, et nominatim Alvarez tum
in præs. disp. 61, quam lib. 12 de Auxi­
liis disp. 129. et Ragusa disp. 94, § 2. Ragusa.
Quam opinionem probant primo ex D.
Tho. in hoc art. 1, ubi recensens omnia Priniuni
fundaobjecta, quæ Christus per scientiam infu­ mcetuni
sam cognovit, immediate adjecit : Ipsam ex D.
tamen Dei essentiam per hanc scientiam non Thom.
cognovit, sed solum per primam, videlicet
per scientiam beatam. Impossibile autem
est cognoscere mysterium Trinitatis non
cognoscendo Dei essentiam. Sensit ergo
D. Tho. non pertinuisse ad scientiam in­
fusam animæ Christi cognoscere Trinitatis
mysterium.
Nec satisfacit interpretatio a nobis adhi­
bita num. 54, quod S. Doctor eis verbis
solum excluserit notitiam quidditativam
essentiæ Dei, qualis habetur per scientiam

ISO

DE INCARNATIONE.

heatam. Nam contra hoc est, quod actus queunt, sicut comprehendit omnes supcrproprius scientiæ infusæ est qniJditativa naturaies offectus, sic etiam complexus
objectorum cognitio, sicut generaliter con­ fuit essentiam Dei ut in talibus effectibus
tingit in omni scientia : ergo si Christus participatam, et in eisdem manifestatam
per scientiam infusam non cognovit quid­ quoad an est. Hujus autem notitiæ iuipuditative Dei essentiam ; sequitur, quod I gnatio non urget : nam licet scientia priillam nullo modo cognoverit, ac proinde I marin se exerceat per cognitionem quiddinec Trinitatis mysterium. Sicut ex eo,
talivam objecti, potest tamen secundario
quod scientia beata aliquod objectum non 1 se extendere ad aliam cognitionem præcise
cognosceret quidditative, optime arguere­ I scientilicam, et evidentem quoad mi est, ut
tur illud nullo modo attingere. Et confir- j manifeste constat in scientia naturali, quæ
matur : nam si semel essentia Dei fuisset cognoscendo quidditative naturales effecobjectum cognitum per scientiam infusam ; tus, ex hoc ipso procedit ad cognitionem
fuisset utique primum, et nobilissimum [ non quidditativam, sed abstractivam evi­
objectum, quod per talem scientiam attin­ dentem Dei unius naturalis principii quoad
geretur; atque ideo debuisset inter objecta an est. Quod autem scientia beata cognos­
talis scientiæ primo loco recenseri. Aliter cat quidditative omnia objecta, quæ attin­
autem se gessit D. Tho. quia non solum git, nil refert : quia id habet nou ex ge­
essentiae Dei, recensendo objecta scientiæ nerali scientiæ conceptu , sed ratione
infusæ, non meminit, verum illam positive materiæ. Cum enim ejus primarium ob­
exclusit, ut constat ex verbis relatis, et to­ jectum, nempe Deus in se, perfectissime
tius articuli progressu. Ergo manifestum i contineat cætera alia objecta secundum
signum est, quod ex ejus sententia anima ’ proprias eorum rationes ; ducit in quiddi­
Christi per scientiam infusam non cogno- 1 tativam eorum notitiam. Sed vice versa
verit Dei essentiam, nec Trinitatis mys- l effectus sive naturales, sive supernaturales
terium ; sed hæc objecta pertinuerint ad non participant Dei essentiam perfecte :
aliud lumen.
et ideo licet evidenter cogniti ducant
Dirui­
Respondetur explicationem illam opti- in ejus notitiam abstractivam evidentem
tor. mam esse, et in littera D. Thom. funda- I
quoad an est, non tamen in quidditativam
tam, ut loco cit. ponderavimus, et firmari j ipsius notitiam.
amplius potest ex eo : quoniam effectus su- j
Unde etiam patet ad confirmationem :
pernaturales quidditative cogniti per scien­ nam licet Deus absolute, et in esse entis
tiam infusam non sunt minus apti ad I sit nobilissimum objectum ; id tamen non
manifestandum existentiam unius Dpi su- 1 habet, in quantum est objectum scientiæ
pematuralis auctoris ; quam naturales ef- I infusæ ; sed potius in esse objecti hujus
fectus cogniti quidditative per naturalem ■' scientiæ supponit creaturas perfectiori mo­
scientiam ad manifestandum existentiam i do cognitas : quia non attingitur a præunius Dei auctoris naturalis. Certum au- I dicta scientia adhuc quoad an est, nisi in
tem est, quod per scientiam naturalem, et : creaturis quidditative cognitis. Quare D.
quidditativam naturalium effectuum duci- ; Thom. optima ratione processit recen­
mur in notitiam evidentem quoad an est i sendo expresse alia objecta, quæ per scien­
unius Dei auctoris naturalis. Ergo simili- 1 tiam infusam primario, ct quidditative at­
ter anima Christi per scientiam infusam, , tinguntur, et excludendo in eodem sensu
et quidditativam effectuum supernatura- ! essentiam Dei, utique ut immediate, et
lium ducebatur in notitiam evidentem I quidditative attingendam.
quoad an est unius Dei supernaturalis auc- ;
64. Arguitur secundo : quia anima Secistoris ; quidquid fuerit de notitia Dei ut ! Christi cognovit extra Verbum mysterium dn
Trini. Quod hic non discuti, sed magis i Trinitatis per evidentiam in attestante : 2ΓΠsnpponi debet, ut supposuimus a num. 52. ergo non cognovit illud per scientiam in­
Cum ergo D. Thom. essentiam Dei exclu­ fusam. Consequentia patet : nam evidentia
sit, solum negavit ejus notitiam quiddita- ■ in attestante distinguitur ab evidentia per
tivam extra Verbum, qualem parit lumen scientiam infusam, ut satis constat ex su­
gloriæ : sed non exclusit, nec excludere pra dictis num. 56 et 61. Antecedens vero
potuit aliam notitiam inferiorem, et evi­ suadetur : quoniam Deus revelavit animæ
dentem præcise quoad an est : quin potius Christi extra Verbum mysterium Trini­
asserendo expresse animam Christi cogno­
tatis : sed anima Christi evidenter cogno­
visse omnia, quæ extra Verbum cognosci vit tum hujusmodi revelationem esse divi­
nam:

Pt

DIBP. XIX, DUB. IV.
nam : siquidem evidenter novit se non
illuminari a creatura : tum Deum nec falIere, nec falli posse : ergo anima Christi
extra Verbum habuit notitiam Trinitatis
por evidentiam in attestante.
Siiiüo. Respondetur negando antecedens : quia
licet anima Christi evidenter cognoverit
testimonium Dei revelantis, et proponen­
tis mysterium Trinitatis; nihilominus as­
sensus, quem elicuit circa Trinitatis exis­
tentiam, non processit exercite ex motivo
divini testimonii in vi testimonii, sed ex
alia ratione motiva manifestante tale mys­
terium quoad an est, ut § præced. explicui­
mus. Nam assentiri veritati objecti propter
auctoritatem, et testimonium dicentis (sive
cognoscatur evidenter, sive obscure), est
formalissime credere : Christus autem non
potuit credere mysterium Trinitatis, quippe
qui illud evidenter quidditative cognoscebat
per scientiam beatam, et evidenter quoad
an esi per scientiam infusam : unde non
potuit exercite moveri ad assensum talis
mysteriiinvi divini testimonii licetevidenter cogniti : implicat enim simul scire,
et credere objectum, ut constat ex dictis
tract. 17, disp. 3, dub. 2. Antecedentis
autem probatio nihil contra hanc doctri­
nam evincit : quia solum probat animam
Christi evidenter extra Verbum cogno­
visse existentiam testimonii Dei revelan­
tis Trinitatis mysterium : quod facile
admittimus. Sed aliud est cognoscere tes­
timonia, et aliud exercite moveri ex
testimonio ad assensum circa objectum
revelatum : quia primum est actus
scientiæ, secundum vero est actus fidei :
et primum cohæret cum cognitione evi­
denti objecti habita per aliud medium,
non autem secundum, ut proxime diceba­
mus. Potestque id declarari exemplo : nam i
licet anima Christi cognoverit evidenter
testimonium Dei dicentis se esse unum
Deum, aut primum omnium rerum prin­
cipium; non propterea movebatur exercite
ad assensum circa has veritates in vi divini
testimonii; quod esset formaliter credere
Deo dicenti : quia cum prædictas veritates
cognosceret evidenter per lumen tam natu­
rale, quam supernalurale ; non poterat |
exercite illas credere, sive ad assensum j
earum moveri ex vi testimonii divini, in
vi testimonii, licet evidenter cogniti : ha­
beret namque assensum fidei, et assensum
scientiæ circa idem objectum; quod im­
plicat.
ta Diximus animam Christi non potuisse |

181

exercite moveri, aut exercite procedere, etc.,
quia non negamus, quod cognoscendo evi­
denter divinum testimonium circa illamet
objecta, quæ sciebat, cognoverit illa cadere
sub infallibilitate testimonii divini, et hinc
I ulterius habere ampliorem certitudinem
objectivam. Unde actus scientiiicus circa
objecta sic revelata evadebat certior : si­
cut contingit in Philosopho Christiano,
qui scit per media naturalia Deum esse
unum, et aliunde cognoscit eandem ve­
ritatem esse a Deo revelatam : quamvis
enim .illa non credat propter evidentem
sibi occurrentem notitiam; nihilominus ex
hoc ipso magis certificatur, et scit per as­
sensum ex pluribus titulis firmiorem, ut
explicuimus tract, et disp. citatis, dub. 3,
§ 2 per totum.
65. Arguitur tertio : quia anima Christi Tertium
per scientiam infusam solum cognovit illa
objecta quæ possunt repræsentari per spe­
cies creatas : sed mysterium Trinitatis non
est repræsentabile per speciem creatam,
ut statuimus tract. 2, disp. 2, dub. 4 ; ergo
anima Christi per scientiam infusam non
cognovit prædictum mysterium. Probatur
major : nam de ratione sciSntiæ infusæ ex
una parte est cognoscere objecta extra
Verbum; et ex alia cognoscere objecta in
proprio genere, sive per se, et non in alio
objecto prius cognito, ut satis constat ex
dictis disp. 17, dub. 4, §2 ;,hæ autem con­
ditiones nequeunt salvari, nisi scientia in­
fusa attingat objecta per proprias species
creatas.
Confirmatur præoccupando tacitam eva­ Confir­
sionem : nam si scientia infusa posset matio.
cognoscere mysterium Trinitatis saltem
quoad an est, maxime per species repræsentativas supernaturalium effectuum : sed
per has nequit cognoscere prædictum mys­
terium : ergo per nullas valet illud attin­
gere. Probatur minor : nam ut per hujus­
modi species posset mysterium Trinitatis
cognoscere, opus erat, quod ellectus supernaturales in eis repræsentati importarent
respectum ad Deum ut Trinum : sed nul­
lus Dei effectus dicit habitudinem ad ip­
sum ut Trinum : ergo per species supernaturales nequit cognosci tale mysterium.
Minor hujus secundi syllogismi ostendi­
tur : quoniam habitudo effectuum ad Deum
fundatur in passiva eorum productione a
Deo : sed producuntur a Deo ut Uno, non
vero ut Trino; siquidem virtus, qua Deus
agit est prædicatum absolutum, et com­
mune : unde provenit, quod opera Triui-

DE INCARNATIONE.

tatis ad extra sint indivisa. Quo discursu
D. Thom. ! p. quæst. 3?, art. I, probat,
quod ex creaturis possunt do Deo cognosci
ea quae pertinent ad unitatem naturæ; non
vero quæ ad distinctionem, et pluralitatem
personarum spectant : ergo nullus Dei ef­
fectus dicit habitudinem ad ipsum ul Tri­
num.
Nec satisfacit dicere esse aliquos effec­
tus, qni dicunt habitudinem transcendentalem ad Trinitatem, si non in genere
causæ efficientis, ut in hac confirmatione
probatur, saltem in genere causæ forma­
lis specificativæ, ut patet in actu visionis
Trinitatis, et in actu fidei, quo illam ex­
plicite credimus : quarc prædicti effectus
quidditative cogniti possunt esse medium,
in quo Trinitas cognoscatur evidenter
quoad an est. Td, inquam, non satisfacit :
quia prædicti effectus nequeunt quiddita­
tive cognosci, nisi Trinitas quidditative,
et non præcise quoad an est cognoscatur :
sed implicat mysterium Trinitatis cognosci
quidditative extra Verbum, et per effectus
creatos : ergo prædicta via salvari nequit,
quod scientia infusa per species aliquorum
effectuum supernaturalium cognoverit Tri­
nitatem quoad an est. Probatur major :
nam qui cognoscit quidditative v. g. visio­
nem claram Trinitatis, atque ideo esse
notitiam non abstractivam, sed intuitivam
illius mysterii in se, debet conferre illam
cum tali objecto, et discernere, quod at­
tingit Deum non solum quoad rationes
communes, sed etiam secundum speciales,
et personarum proprias : impossibile au­
tem est, quod sic conferat, et discemat,
quin eo ipso Trinitatem quidditative, et
secundum propriam rationem cognoscat :
ergo prædicti effectus nequeunt quiddita­
tive cognosci absque quidditativa Trinita­
tis cognitione. Eo vel maxime, quod visio
est omnino similis, et conformis objecto :
atque ideo nequit quidditative cognosci, nisi
cognoscatur quidditative illa similitudo ,
et conformitas : quod fieri non valet sine |
quidditativa talium extremorum notitia.
Sâliçfit
GG, Ad argumentum , omissa majori,
meîiîo. distinguenda est minor, et concedenda de
repræsentatione quidditativa; neganda vero
est de repræsentatione præcise quoad an
esi. Sicut enim per species creatas potest
repræsentari, et cognosci Deus ut unus
præcise quoad an esi : sic etiam proportionabiliter potest repræsentari, et cognosci
Deus ut Trinus, ut constat ex supra dic­
tis. Quemadmodum enim omnes effectus

dicunt habitudinem ad Deum ut Unum :
ita aliqui effectus important respectum ad
Deum ut Trinum. Majoris autem (quam
aliunde admittimus , probatio, quatenus
huic doctrinæ opponi posset, nil evincit :
nam licet de ratione scientiæ infusæ «il
cognoscere res in proprio gonere, id est,
nun in Verbo, sed per species creatas : ni­
hilominus ad ejus essentiam non pertinet
cognoscere omnia immediate : unde potest
in uno objecto cognoscere aliud. Et si co­
gnoscendo creaturas cognoscit in illis
Deum quoad an esi, vel præcise ut Unum,
vel etiam ut Trinum juxta distributionem
accommodam proxime insinuatam.
Ad confirmationem negamus minorem : Oeamoppositum enim satis liquet ex dictis toto
§ præc. Ad probationem autem in conUa- ofc
rium iterum neganda est minor. Et quæ
pro ea suadenda inducuntur, nihil evin­
cunt : quoniam licet effectus Dei ex gene­
rali ratione et propter solam dependentiam
ab illo in genere causæ efficientis non in­
ducant notiliam Dei nisi ut unius, sive
quantum ad unitatem naturæ, etprædicata
absoluta ( quod et non amplius intendit,
docetque D. Tho. loco cit. ) dantur tamen
aliqui effectus, qui secundum specialem
rationem, et ob dependentiam a Deo ut
Trino in genere causæ formalis specifica­
tivæ, inducunt cognitionem Dei ut Trini.
Quare per species horum effectuum potest
scientia infusa cognoscere evidenter mys­
terium Trinitatis, evidentia quoad an esi :
sicut ex omnibus aliis effectibus, et ob ge­
neralem dependenti® rationem potest ea­
dem evidentia cognoscere Deum ut unum.
Ea vero, quæ contra hanc doctrinam
objiciuntur, non urgent; sed absoluta ma­
nent ex dictis dub. præced. per totum, et
præcipue num. 41, et non magis impu­
gnant evidentem notitiam quoad an esi Dei
ut Trini, quam Dei ut Unius. Sicut enim
implicat cognoscere quidditative Deum ut
Trinum per species creatas ; sic etiam implicat cognoscere quidditative Deum ut
Unum per easdem species : et sicut omnes
effectus important habitudinem ad Deum
ut Unum ; sic aliqui effectus dicunt ordi­
nem ad Deum ut Trinum. Atque ideo si­
cut anima Christi per scientiam infusam
potuit v. g. cognoscere quidditative visio­
nem Dei, non cognoscendo Deum quiddi­
tative, sed quoad an est : sic etiam potuit
cognoscere quidditative visionem Trinita­
tis non cognoscendo Trinitatem quiddita­
tive, sed quoad on est.

DISP. XIX, DUB. IV.

i Oi«m· Ad quod (ut impugnationi magis directe I
*■ occurramus) opus non est illa compara­
tione, collatione, et discretione : sed suf­
ficit videro quidditative, et comprehensive
effectum dependentem, et specilicatum a
Trinitate : nam in ipso ita cognito cognos­
citur Trinitas evidenter quoad an csl : sicut
visa gratia, cognoscitur evidenter quoad an
al natura Dei, quæ in illa participatur :
quamvis neutra cognitio dirigatur vel ad
naturam Dei, vel ad Trinitatem cognos­
cendas directe secundum modum, quem
habent in se ; nec hic modus per species
illorum effectuum repræsentetur. Per quod
patet ad difficultatis augmentum : negan­
dum enim est visionem Dei, aut Trinitatis
esse formalem horum objectorum similitu­
dinem, aut importare in hoc sensu conformitatem cum illis : hæc enim munia sunt
propria specierum, non autem intellectio­
nis, aut visionis, ut tradunt N. Complut,
abbrev. in lib. de anima disp. 20, quæst.
2,num. 14. Unde ad cognoscendum quidditative visionem opus non est cognoscere
talem similitudinem, et objectum, cui vi­
sio assimiletur ; et negandum est supposi­
tam. Consistit itaque visio in tendentia
vitali ad objectum cognitum, quæ potest
quidditative cognosci, licet objectum non
cognoscatur quidditative, et in se ; sed
præcise judicetur evidenter, quod terminat
talem visionem. Sicut Angelus cognoscit
quidditative amorem, quo Deum in se dili­
git; quin ex vi hujus attingat Deum quid­
ditative, et in se. Et quilibet beatus com­
prehendit suam visionem, qua Deum in se
intuetur : et tamen Deum non compre­
hendit. Satis itaque est in hujusmodi es­
sentialiter connexis, quod si unum attingi­
tur quidditative, aut etiam comprehensive,
aliud cognoscatur saltem evidenter quoad
an est, et in ratione terminandi extremum
sibi connexum ; sed non oportet, quod
attingatur eodem modo quidditative, aut
comprehensive, et prout in se, ut magis
constat ex dictis dub. præced,
67. Arguitur quarto (et potest esse replica contra præcedentem doctrinam) : nam
si anima Christi per scientiam infusam
WH
-gnovisset
mysterium Trinitatis modo a
nobis descripto, illud utique cognovisset
per discursum : consequens est falsum,
siquidem prædicta scientia discursiva non
est, saltem ex necessitate, ut ostendemus
disp. seq. dub. 2; ergo anima Christi per
scientiam infusam non cognovit mysterium
Trinitatis evidenter quoad an est. Sequela

183

ostenditur : quia discurrere, sive cognos­
cere cum discursu constitit formaliter in
eo, quod unius cognitio inducat cognitio­
nem alterius, sive in eo, quod intellec­
tus ab uno objecto cognito progrediatur
ad aliud : sed asserimus, quod anima
Christi, cognoscendo quidditative aliquos
effectus supernaturales cum mysterio Tri­
nitatis connexos, devenerit in notitiam
Trinitatis quoad an esi; et quod hujusmodi
notitiam comparare non potuerit, quam ex
prædictis effectibus quidditative cognitis ;
sequitur ergo ex nostra doctrina, quod
scientia infusa animæ Christi cognoverit
per discursum mysterium Trinitatis quoad
an est.
Confirmatur : quia cognitio evidens Tri- conflrnitatis extra Verbum quoad an est nequit mall0‘
esse immediata, nec mediata : ergo est
absolute impossibilis. Antecedens quoad
primam partem est certa : nam cognitio
immediata objecti est clara ejus visio in
se : Trinitas autem nequit clare in se vi­
deri nisi per scientiam beatam. Quoad
secundam etiam suadetur : quoniam in
primis illa non est cognitio mediata per
causam ; cum Trinitas nullam causam
habeat. Deinde nequit esse mediata per
effectum ; siquidem omnis effectus respicit
per se Deum ut Unum, non autem ut
Trinum : quippe omnis effectus eodem
modo procederet a Deo, quamvis Trinus
non existeret.
Ad argumentum respondetur negando se- Fit satis
quelam : nam anima Christi, ut per scientiam
infusam cognosceret Trinitatem quoad an
esi, opus non habuit distinctis cognitioni­
bus, per quarum unam cognosceret effec­
tus supernaturales cum Trinitate connexos,
et per aliam attingeret Trinitatem : sed
per unicum actum potuit cognoscere ta­
les effectus, et in eisdem Trinitatis existentiam. Quocirca ibi non intervenit
discursus formalis, et subjectivus, qui
consistit in motu, sive progressu ab una
cognitione in aliam, ut contingit, quando
effectus cognoscitur per suam causam
prius, et alia cognitione cognitam. Cum
enim actus scientiæ infusæ fuerit quiddi­
tativa, et comprehensiva cognitio effectuum
connexorum cum Trinitate secundum
explicitam Trinitatis rationem ; hanc quan­
tum an est evidenter cognovit in effec­
tibus quos attigit; quin opus ad id habue­
rit alia cognitione superveniente distincta.
Unde sicut ob hanc causam Angelus co­
gnoscendo comprehensive suam essentiam

I

DE INCARNATIONE.

cognoscit in ea suas proprietates absque
discursu ; sic etiam anima Christi cognos­
cendo comprehensive effectus supernaturales importantes essentialem habitudiuem
ad Deum ut Trinum, cognoscebat eviden­
ter Trinitatem quoad un est absque dis­
cursu, sive indigentia alterius cognitionis
ex illa orta·, et ad Trinitatem per se ter­
minate. Et quidem totum hoc argumen­
tum non magis impugnat cognitionem Dei
ut Trini, quam Dei ut Unius per effectus,
aut in effectibus supernaturalibus, ut facile
consideranti constabit. Incredibile autem
est. quod anima Christi per scientiam in­
fusam, et effectus supernaturales non co­
gnoverit unum Deum supernaturalem auc­
torem; sicut per scientiam naturalem, et
naturales effectus cognovit unum Deum
auctorem naturalem, ut supra pondera­
vimus num. 15. Unde sicut anima Christi
per scientiam vel naturalem, vel infusam
comprehendendo effectus potuit cognos­
cere Unum Deum quod an est absque
indigentia discursus : sic etiam comprehen­
dendo effectus specialiter connexos cum
Deo ut Trino, potuit sine discursu cognos­
cere Deum ut Trinum quoad an est.
68. Addimus permitti etiam posse, quod
anima Christi per scientiam infusam existentiam Trinitatis cognoverit cum dis­
cursu, sive distincta cognitione ab illa, per
quam praedictos effectus attingit : non qui­
dem ex indigentia, sed voluntarie : nam
licet habitus scientiæ infusæ non sit dis­
cursibus quantum ad acquisitionem, et ex
necessitate; potest tamen esse discursivus
in exercitio, et quantum ad usum ex li- .
bera Christi inteliigentis applicatione, ut
loco cit. magis explicabimus. Nec inde
colligendum est secundam cognitionem
attingentem Trinitatem procedere ab ha­
bitu distincto : sicut in scientiis naturali­
bus contingit, quæ distinguuntur ab habitu
attingente principia. Nam cum habitus
scientiæ infusæ sit superioris ordinis, et
possit conclusiones, aut quasi conclusio­
nes attingere in principiis a se compre­
hensis absque indigentia supervenientis ;
discursus : potest etiam pro libito in- ■
telligentis conclusiones per se, sive per ;
actum distinctum attingere; quin opus sit I
alium habitum superaddere. Cujus op­
positum contingit in naturalibus ob oppo­
sitam majoris limitationis rationem : et ,
quia cognitio conclusionum debet necessa- ]
rio esse diversi vu. et acquisitiva habitus
scientiæ circa illas, ut loco cit. dicemus.

Nec refert, si contra id, quod admitlimus, opponas sequi ex prædicta doctrina **
posse dari speciem creatam, quæ Trinitttem immediate repræsentet ; consequens
est contra ea, quæ supposuimus num, 51;
ergo minus consequenter procedimus. Pro­
batur sequela : nam semel admisso, quod
scientia infusa possit discursive procedere
ad notitiam Trinitatis quoad an est; con­
sequenter fateri oportet, quod sicut prima
cognitio terminatur immediato ad effectus
cum Trinitate connexos, ita secunda co­
gnitio terminatur immediate ad Trinita­
tem, ut eisdem effectibus connexam : atque
ideo, quod Verbum, sive species expressa
terminans secundam cognitionem sit spe­
cies repræsentans immediate non aliquid
creatum, sed Trinitatem. Id, inquam,
non refert : quia licet repugnet species
creata repræsentativa immediateTrinitatis.
vel alterius prædicati divini, tam ex parte
objecti terminativi, quam ex parte ob­
jecti motivi, quod principaliter statui­
mus num. cit. nihilominus non implicat
species creata, quæ aliquid divinum reprae­
sentet immediate ex parte objecti praecise
terminativi, dummodo objectum motivum
sit aliquid creatum. Et in hoc sensu con­
cedimus sequelam, quam et non amplius
persuadet ejus probatio : nam licet in ea
secunda cognitione Trinitas quoad an esi
sit objectum immediate terminans cogni­
tionem, et in verbo, sive specie expressa
repraesentatum ; semper tamen cognosci­
tur; et repraesentatur dependenter a crea­
turis sicut ab objecto motivo, et ad quarum
instar apprehenderetur : quod satis specificatur, cum dicitur cognosci immediate
Trinitatem ut connexam cum effectibus
supernaturalibus, et terminantem eorum
habitudinem, et praecise quoad an est. Disparitas vero inter speciem creatam reprae­
sentantem immediate aliquid divinum ex
parte objecti tam motivi, quam termina­
tivi; et speciem creatam repræsentantem
immediate illud praecise ex parte solius
rationis terminativæ, est : quoniam immaterialitas, perfectio, et continentia rei repræsentatæ attenditur in specie ex parte
objecti motivi, quod se habet per modum
rationis formalis; non autem ex parte ob­
jecti mere terminativi, quod per motivum
quasi formalizatur, et actuatur, ut in spe­
cie reluceat. Unde inconvenientia, quæ oc­
currunt in specie creata, quæ immediate
repraesentaret Deum in ratione objecti tam
motivi, quam terminativi, et loco cit. ex­
pendimus ;

DIRI». XIX, DUB. V.
pendimus; non militant in specie creata,
quæ Deum repraesentaret immediate non
in ratione objecti motivi, sed praeciso in
ratione objecti terminativi, dependenter ab
aliquo creato sicut ab objecto motivo, ad
cujus modum cognosceretur.
Otflin- 69, Ad confirmationem negamus antecedens. Ad cujus probationem dicendum
st-ji· est cognitionem evidentem Trinitatis, de
qua loquimur, non esse immediatam, sed
mediatam; non quidem per causam, sed
per effectus, ut constat ex hactenus dictis.
Et licet omnis effectus in genere causæ
efficientis dependeat per se a Deo, ut uno,
non autem ut Trino : aliqui tamen effec­
tus supernaturales sunt, qui dicunt essen­
tialem habitudinem ad Deum ut Trinum,
ut patet in actu visionis, et actu fidei circa
eandem Trinitatem : unde in illis quiddi­
tative, et comprehensive cognitis potuit
mima Christi cognoscere mysterium Tri­
nitatis evidenter quoad an est. Et si dica­
tur, quod sicut effectus in genere causæ
efficientis salvarentur, licet Deus non esset
Trinus; sic etiam salvarentur actus visio­
nis, et actus fidei, licet Deus Trinus non
i
foret, quippe qui non specificantur a perI
sonis, sed a natura divina : negandum est
assumptum. Quoniam actus visionis, et acI
tusfidei re ipsa cognoscunt Deum Trinum,
I
et illum per se ex parte objecti cogniti ex­
plicite respiciunt : unde impossibile est,
quod quidditative, et comprehensive co­
gnoscantur absque evidenti notitia Trini­
tatis quoad an est, et in ratione terminantis
habitudinem expressam illorum actuum,
licet ratio formalis terminandi sit absoluta.
Etsi Deus non esset Trinus, actus visionis,
et actus fidei non attingerent objectum,
quod nunc explicite attffigunt ; sed essent
!
differentes saltem specie materiali. Id vero
j
nullum locum habet in effectibus ut proce;
dentibus a Deo in genere præcise causæ
efficientis : quia ex parte sua nullatenus
ίΐ
respiciunt, aut exposcunt Trinitatem ex
parte principii : sed eodem modo ex parte
sua, et cum omni perfectione, quam modo
I
habent, procederent a Deo sicut a princi­
pio effectivo, quamvis Trinus non esset.
DUBIUM V.

Christi per scientiam infusam
cognoverit, aut cognoscere potuerit om­
nia possibilia.

Γίπηηιαηήηα

Ad complementum hujus disputationis,

185

quæ agit de scientia infusa quantum ad
objecta cognita; solum superest decisio
praesentis difficultatis. Quam dum aliqui
proponunt, solent addere, in se ipsis ; sed
superflue, dum agitur de scientia infusa :
quia hæc in eo potissimum distinguitur a
beata, quod attingit objecta extra Verbum,
sive in proprio genere, et in se ipsis.
Porro ornnium possibilium vocabulo si­
gnificamus omne ens creatum collective, et
quidquid est factibile a Deo, sive sit natu­
rale, sive supcrnaturale, et sive sit subs­
tantia, sive accidens : cuncta enim hæc
participant rationem possibilis, et juxta
collectionem possibilium continentur. Sed
a facilioribus incipiendo, sit

Resolutio dubii quantum ad factum.

70. Dicendum est primo animam Christi Prima
­
per scientiam infusam non cognovisse om­ conclu
sio.
nia possibilia. Sic docent communiter
Theologi, quorum pluresdabimus num. 73
et 92, paucis exceptis num. 91. Et proba­
tur primo ex D. Thom. quæst. 20 de verit. D.Thom
art. 5, ad I, ubi ait : Dicendum, quod
quidquid Deus potest facere, est minus, quam
ipse Deus, et facilius posset ab anima Christi
cognosci, si animæ Christi, per se offerretur,
quidquid Deus potest facere, sicut per se ei
repræsenlatur ipse Deus. Nunc autem ea,
quæ potest facere Deus, non offeruntur
animæ Christi in se ipsis, sed in Verbo. Et
ideo ratio non sequitur. Sentit ergo S. Doc­
tor, quod anima Christi per scientiam in­
fusam non cognoverit de facto omnia pos­
sibilia. Idemque tradit aliis locis, quæ infra
expendemus.
Secundo probatur ratione D. Thom, in Ratio
verbis relatis : nam ut anima Christi per
scientiam infusam cognoverit de facto om­
nia possibilia, debuit de facto habere om­
nes species intelligibiles repræsentativas
omnium possibilium : sed de facto non
habuit omnes hujusmodi species : ergo de
facto non cognovit per scientiam infusam
omnia possibilia. Major est certa : quia
nihil potest cognosci, nisi per speciem
illud repræsentantem : ergo pro cognitione
omnium possibilium in se ipsis, sive extra
Verbum, requiruntur omnes species creatæ
eorum repræsentativæ : atque ideo si
anima Christi per scientiam infusam cognovit omnia possibilia, debuit habere
omnes species eorum. Minor etiam cous-

■»vW'

?

186

DE INCARNATIONE

tat : nam species omnium possibilium
sunt infinitæ, sicut ipsa possibilia : sed
anima Christi non habuit species infinitas
in actu : ergo non habuit species omnium
possibilium. Declaratur vis hujus motivi
praeoccupando simul tacitam evasionem :
nam ideo Christus in cognitione omnium
possibilium non habuisset species infinitas
secundum multitudinem ipsorum possibi­
lium, quia per unam speciem posset co­
gnoscere quamdam possibilium collectio­
nem, et per aliam cognoscere alteram
collectionem, et sic de reliquis : sed hoc
dici non potest : ergo si cognovit omnia
possibilia, quav sunt infinita, debuit ha­
bere species infinitas in actu. Probatur
minor : tum quia multitudo simpliciter
infinita, qualis est collectio omnium possi­
bilium, nequit adequate revocari ad spe­
cies numero finita nam finitum additum
finito nequit infinitum constituere: alias
infinitum per ablationem finiti infinitatem
amitteret, quod est impossibile : ergo
Christus per species multitudine finitas non
cognovit infinitam simpliciter possibilium
collectionem. Tum etiam quia ut Christus
prædicto modo cognosceret omnia possibi­
lia; deberet habere species in repræsentando universalissimas, quæque in hoc
munere .excederent species angelicas : sed
hujusmodi species de facto non habuit, ut 1
D.TIioid. tradit D. Thom. in hac quæst. art. ·4, ubi
resolvit, quod scientia indita animæ Christi
est infra scientiam angelicam quantum ad
modum cognoscendi. Tum denique nam
qua licentia dicitur animam Christi coeno
visse de facto omnia possibilia per species 1
numero determinatas , v, g. per centum j
species inlelligibiles ; eadem etiam licentia i
dicetur cognovisse de facto per species nu- I
mero pauciores, utputa per decem, aut !
quinque ; et rursus dicetur cognovisse per i
unam tantum speciem aliis omnibus uni­
versaliorem : id vero (quidquid de possibili
fueritï, non est admittendum de facto ; nam
superat modum connaturalem intelligendi
animæ humanæ adhuc in ordine gratiæ, ut
tradit D. Thom. loco cit.
Rtspon·
Nec satisfacit, si dicatur cum Cas510 CX
r
CâsüUo. tillo disp. 15, quæst. i, part. 6, hoc ar­
gumentum solum convincere, quod anima
Christi per scientiam infusam non co­
gnoverit de facto omnia individua possi­
bilia, secus vero omnes rerum species :
quoniam licet prædicta individua sint in­
finita in potentia, non tamen rerum spe­
cies, seu quidditates : quippe non datur

in his processus in infinitum, sed deve
n lendum est ad ultimam, et omnium
perfectissimam, ut probat Kcolus 2 Metaph. quæst. 4 et 5.
9
1
Id, inquam, minimo satisfacit : quo- c*·.^
niam disparités ab hoc Auctore assignata k.
minimo subsistit : nam ut tenet commit·
c
nis, et vera Theologorum, et Philoso­
phorum sententia, quam optime tuentor
N. Complut, abbrev. in lib. Physic, disp.
18, quæst. 3, non solum sunt individua
infinita in potentia, sed etiam rerum
species, sive essentiæ ; ita ut qualibet
data, sit possibilis alia, et alia sine ter­
mino. Cum enim omnis essentia creata
sit quaedam participatio perfectionis di­
vinæ, quæ infinita simpliciter est, et infi­
nitis modis imitabilis; repugnat dari ali­
quam essentiam creatam, quæ illam adeo
perfecte imitetur, ut non sit possibilis
alia .imitatio perfectior : alias infinitum
exhauriretur, et adaequaretur per finitum :
quod est impossibile. Oportet itaque,
data qualibet specie, sive essentia creata
sit possibilis alia, et alia sine termino,
quin sit pervenire ad ultimam. Ergo qua
ratione juxta hunc dicendi modum anima
Christi non cognovit per scientiam infusam
omnia individua possibilia, quia infinita
sunt, eadem etiam ratione (si illa a liciijus
momenti est), non cognovit omnes species
possibiles, quæ etiam sunt infinitæ. Aliun­
de vero prædictus dicendi modus minus
consequenter procedit : nam si'anima
Christi per scientiam infusam cognovit
de facto omnes species possibiles, quia
finita· in numero sunt; pariter potuit co­
gnoscere omnia specierum individua, licet
infinita sint. Quamvis enim species intelligibiles deservientes scientiæ infusæ
animæ Christi non sint ita universales,
sicut species intelligibiles Angelorum;
nihilominus non sunt adeo limitatæ, ut
una non sufficiat ad repræsentandum ali­
quam naturam specificam, et individua
sub ea contenta : quin potius ob suam
elevationem, et immaterialitatem exten­
duntur ut minus ad hujusmodi repræsentationem. Unde anima Christi per speciem
v. g. cogitationis humanæ cognoscit om­
nes cogitationes humanas futuras per to­
tam æternitatem. licet infinitæ sint, ut
salis constat ex dictis dub. 2. Si ergo ad
repræsentandas omnium rerum essentias,
sive naturas specificas sufficiunt species in·
lelligibiles numero finitæ; pariter sufficient
ad repræsentandum omnia illarum natura­
rum

Dlflr. XIX, DUB, V.

iui
Ιιχ'Λ
few
HS,

*

!

rum individua, Quare minus consequenter
dum primum illud de facto conceditur,
posterius illud negatur. Decolantur supra
dicta num. 13.
72. Probatur tertio nostra conclusio :
quia anima Glirisli per scientiam beatam
non cognovit de facto omnia possibilia :
ergo anima Christi per scientiam infusam
non cognovit do facto omnia possibilia,
Antecedens constat ex dictis disp, prajced. dub. 1. Consequentia vero probatur ;
quoniam licet forte non implied, quod
anima Christi plura cognoscat per scien­
tiam infusam, quam per scientiam bea­
tam; nihilominus connaturalis rerum ordo
et exigentia exposcunt, quod non pauciora
cognoscantur per scientiam beatam, quam
per infusam comparative ad eundem intel­
lectum. Tum quia si attendamus ad per­
fectionem intensivam harum scientiarum,
scientia infusa non est major, quam beata;
sed potius illi commensuratur , cum utraqua consequatur eundem gratiæ gradum :
ergo attendendo ad augmentum extensi­
vum, oportet, quod scientia infusa non se
extendat ad plura objecta, quam scientia
beata : præsertim cum hujusmodi extensio
in habitibus communiter fundetur in ma­
jori perfectione, et intensione, ut patelin
scientia beata, quæ quanto in se plus ha­
bet intensionis, et perfectionis, tanto se
extendit ad cognoscendum plura possibi­
lia, ut diximus tract. 2, disp. 7, dub. 5,
Tum etiam quia scientia infusa compara­
tor per modum proprietatis ad scientiam
beatam : unde scientia infusa solum in
beatis invenitur saltem per se loquendo :
connaturalis autem rerum ordo exposcit,
quod proprietas non sit major, quam es­
sentia, et quod non plus se extendat quam
illa.
Confirmatur : quia cognitio per scienίύηι beatam est cognitio matutina, et co­
mitio per scientiam infusam est cognitio
vespertina : atqui cognitio vespertina non
attingit plura objecta, quam cognitio ma­
tutina ’. ergo cognitio scientiæ infusæ non
attingit plura objecta, quam cognitio scien­
ti® beatæ in eodem subjecto : et conseipenter si anima Christi per scientiam
i/atam non cognovit de facto omnia postibilia, sequitur quod illa de facto non co­
gnoverit per scientiam infusam. Utraque
'wequentia est legitima. Et major patet
i sola explicatione terminorum : quia co­
gnitio matutina dicitur notitia rerum in
Verbo; cognitio autem vespertina notitia

187

rerum extra Verbum, sive in proprio ge­
nere : illa autem habetur per scientiam
beatam, et hæc per scientiam infusam.
Minor etiam constat : quia cognitio matu­
tina et vespertina dicuntur per habitudi­
nem ad idem objectum, cognitum tamen
ordine quodam, prius videlicet in essentia
Dei, et postea in se ipso. Ubi enim hujus­
modi cognitiones referuntur ad objecta
disparate se habentia, et prædicto ordine
non attacta ; non est, cur matutina et ves­
pertina dicantur ; cum vespere dicatur per
ordinem ad mane : quare cognitio attin­
gens in se objectum prius in Verbo minime
cognitum non deberet vocari vespertina :
quippe quæ non supponeret matutinam
ejusdem objecti notitiam. Quæ doctrina
sumitur ex D. Thorn. I p. quæst. 58, D.Thom.
art. 6, ubi ait : Sicut in die consueto mane
est principium diei, vespere autem terminus : ita cognitio ipsius primordialis esse
rerum dicitur cognitio matutina : et hæc
est, secundum quod res sunt in Verbo. Co­
gnitio autem ipsius esse rei creatæ, secundum
quod in propria natura consistit, dicitur co­
gnitio vespertina. Nam esse rerum fluit a
Verbo sicut a quodam primordiali princi­
pio : el hic effluxus terminatur ad esse re­
rum, quod in propria natura habent. Et
ari. seq. addit : Si cognitio vespertina dica­
tur, secundum quod Angeli cognoscunt esse
rerum, quod habent in propria natura per
formas in?ialas ; sic alia est cognitio vesper­
tina, et matutina. Et ita videtur intelligere
Augustinus, cum unam ponat imperfectam
(nempe vespertinam) respectu alterius. Alia
omittimus, quæ possemus expendere pro
assertione; quia hujus veritas a fortiori
constabit ex immediate dicendis.

§ Π.
/tecti ίο dïf/îctdlahs quantum ad potentiam

firmatur ex f). Thoma.
73. Dicendum est secundo animam Secanda
­
Christi per scientiam infusam non po- conclu
sio.
tuisse cognoscere omnia possibilia. Hanc
assertionem evidenter, ut putamus, docet
D. Thom. locis statim referendis. Unde D.Tbom.
sic communiter docent S. Doctoris disci­
puli, censentes oppositum implicare. Soto
in 4, dist. 49, quæst. 3, art. 3, in resp.
ad object, contra 5 concl. Cajetan. I p. Cajctaquæst. 12, art, 8, £ Ad secundam autem, nus.
et § Ad evidentiam horum. Bannez ibidem Bannez.
in resp, ad secundam confirmationem.

188

DE INCARNATIONE.

fuisset in sententia nobis contraria, quæ
Ferrara 3, contra gent. cap. 56. § Sed quia
asserit animam Christi non cognovisse ile
dictum est. Nazarius in præs. art. 1,
facto umnia possibilia in so ipsis, potuisse
Amxo. quæst. 5, conci. 1. Arauxo supra quæst.
tamen illa cognoscere ; responsio in
ίο, art. 3, dub. 2, conci, 1, et in præs.
promptu esset, negando argumenti mino­
Cabrer*. art. 3, dub. 2, conci. 1. Cabrera art. 1,
rem, quæ oppositum assumit : quia non
Cerne;*, disp. 1, concl. 2. N. Cornejo tract. 2,
Ferre, disp.
dub. 1, in resp. ad 3. Ferre 1 p.
oportet esse de facto manifestatum Christi
Jwon. «tract. 3 de visione quæst. 9, S 8. Joan, a animæ, quidquid absolute potest manifes­
S.TùOEh
tari creaturae. Sed Angelicus Doctor valde
S. Tho. disp. 12, art. 2, § In hoc puncto,
Grana­ et alii. Quibus consentiunt Granados con­
aliter se gessit negando immediate majo­
dos·
rem, nempe omne possibile, sive factibile
tre v. 1, tract. 8, disp. 3, sect. 4, num.
Marsi- 32 et p. quæst. 11, tract. 6, disp. 2. Mar- I ia "
Deo esse manifesiabile, et repræsentabile
lins.
creature : et ita simul occurrit alteri in­
RagUéJ. sil. in 3, distinct. 14, quæst. lû. Ragusa
Lum- in præs. disp. 95. Lumbier quæst. 28, art
terrogationi, quam meditato in responsione
birr
alterius argumenti ut ibi non necessariam
Cuuîio. 13, num. 1508. Castillo num. 71 relatus,
quatenus affirmat repugnare, quod anima omiserat, nempe quare animæ Christi non
Christi per hanc scientiam cognoscat om­ praesententur, aut offerantur omnium pos­
nia individua possibilia. Pro qua sententia sibilium species? Respondet enim non of­
refert Scotum, Radam, Fabrum, et Pyti- ferri, aut manifestari : quia collectio om­
nium factibilium a Deo non est creatura
gianum.
ÀBClOmanifestabilis. Verba S. Doctoris sunt : .id
Probatur
primo
ex
D.
Tho.
qui,
ut
num.
nus
quartum dicendum, quod sicut non potui
D.Tbom. 70 vidimus, in quæst. 20 de verit. art.
esse, quod sit factum, quidquid Deus potui
5 ad 1, affirmat animam Christi non co­
gnoscere in se ipsis omnia, quæ Deus fa­ facere; quia sic Deus fecisset tot, quod non
cere potest : quia non offeruntur animæ posset plura ; el sic ejus potentia esset limi­
tata ad creaturas aclu existentes : ita non
Christi in se ipsis, sive per proprias spe­
cies. Quæ ratio optima, et immediata est potest poni, quod alicui creaturas sil mani­
ad excludendum, quod anima Christi co­ festatum, quidquid Deus potest facere, vel
gnoscat omnia possibilia in se ipsis : nihil manifestare. Ubi rotunde nostram conclu­
sionem asseruit, nempe collectionem om­
enim immediatius potest responderi, quam
nium possibilium non esse intellectui creato
ideo esse, quia non omnia possibilia in
se ipsis, sive in propriis speciebus non of­ manifestabilem : et totum discursum circa
praesentem difficultatem absolvit, nempe
feruntur animæ Christi. Sicut si quis in
tprrogatus, qupre homo non volet? respon­ ideo animam Christi non cognovisse om­
deat : quia non habet alas : immediate nia possibilia in se ipsis, quia non fueruat
ei oblata, aut præsentata in se ipsis : et
enim, et optime interrogationi satisfacit.
Cæterum sicut iste posset uiterius inter­ rursus ideo non fuisse præsentata, aut ma­
nifestata in se ipsis, quia non potuerunt
rogari, quare homo non habeat alas ? Ad
manifestari. Sicut enim, inquit S. Doctor,
quod nihil aptius posset respondere, quam
quod implicat hominem alas habere. Sic implicat Deum facere in actu, quidquid
potest facere : sic etiam implicat Deum
D. Tho. licet in eo loco aliud non respon­
derit, quam species omnium possibilium manifestare in actu, quidquid potest facere,
aut manifestare. Primum autem illud esc
animæ Christi non offerri, aut præsentari ;
quam, et non ulteriorem responsionem simpliciter impossibile.
74. Respondet Godoi disp. 35, num.
argumentum exigebat : nihilominus no­
bile S. Doctoris ingenium optime vidit 240. D. Tho. loqui in solut. ad 4 de ma­
posse ulterius inquiri, quare animæ Christi nifestatione omnium possibilium in Verbo,
non praesententur omnium possibilium
ex qua inferretur Dei comprehensio : quia
species? Quod nolens vel dissimulare, vel de hac manifestatione egerat in corp, ar­
intactum relinquere proposuit quartum ar­ ticuli, cui tam argumentum, quam respon­
gumentum eam interrogationem continens sio se accommodare debuerunt. Unde non
sub hac forma : Quidquid Deus potest facere,
sequitur, quod ex mente D. Tho. repugnet
potest manifestare : sed quidquid potest ma­ omnia possibilia cognosci ab anima Christi
in se ipsis, sive extra Verbum.
nifestari alicui crealuræ, Christo manifesta­
tum est : ergo quidquid Deus polest facere,
Sed responsio est voluntaria, et non ha­
esi manifestatum Christo. Videamus itaque bens fundamentum in textu : tum quia
quid D. Tho. respondeat. Et quidem si licet D. Tho. in corp. art. dixerit de co­
gnitione

DISP. XIX, DUR. V.

Ferrari.
Ni»-

“T
s»

«r.

gnitiono possibilium in Verbo ; nihilomi­
nus ncc id praecise dixit, noc mons ejus
eo prrcciso colliniabat, sed magis ut ex­
cluderet ab anima Christi cognitionem
omnium possibilium sive intra Verbum,
sive extra illud, ut constat ex titulo arti­
culi, Utrum anima Christi sciat omnia illa,
qua Deus potest facere. Ubi difficultas non
restringitur ad cognitionem determinate
in Verbo, sed proponitur absolute. Idque
evidenter apparet considerando, quod S.
Doctor egerat do cognitione possibilium
prout in Verbo in art. 4, immediate prae­
cedenti, ubi inquirit: Utrum anima Christi
sciat in Verbo omnia, quæ scit Verbum.
L’nde non eandem difficultatem inculcavit
in art. seq., sed aliam proposuit magis
universalem, et quæ complectitur cogni­
tionem omnium possibilium in se ipsis.
Ergo absque fundamento doctrina S. Doc­
tors in ea responsione restringitur ad so­
lam cognitionem omnium possibilium in
Verbo. Tum etiam quia dato, quod D.
Tho. in eo art. egisset directe de cogni­
tione possibilium in Verbo ; potuit tamen
occasione argumentorum, ut sæpe fit,
considerationem extendere ad alias diffi­
cultates, et agere de cognitione possibilium
in se ipsis, utre ipsa fecit. Tum praeterea
nam ex ipso modo, quo D. Tho. loquitur
in corp. art. manifeste colligitur, quod
non loquatur de cognitione determinate
possibilium in Verbo, sed de cognitione
possibilium absolute : non enim dicit ani­
mam Christi non potuisse cognoscere in
Verbo omnia possibilia (quod jam docuerat
art. præced.) sed vice versa dixit : Impos­
sibile est, quod aliquis intellectus creatus
ccgnoscat omnia, quæ in Verbo cognosci pos­
sunt : et hæc sunt omnia, quæ Deus polest
faure. Unde impossibile est, quod anima
Christi sciat omnia, quæ Deus polest facere.
Ubi manifestum est, quod ly in Verbo
non conjungitur cum prima propositione :
Impossibile est, quod intellectus creatus cognoscal omnia ; sed cum secunda, quæ in
Fcrfro cognosci possunt, et sunt omnia, quæ
litus polest facere. Ergo abstrahendo a
modo cognitionis in Verbo resolvit D.
Thom. repugnare, quod intellectus creatus
cognoscat omnia possibilia. Tum denique
nam S. Doctor in illa resp. ad 4, non me­
minit comprehensionis Dei ob cognitionem
omnium possibilium in Verbo; sed suam
resolutionem aliunde ex magis generali
principio probavit : quia videlicet sicut
Deus non potest facere in actu omne facti­

189

bile ; sic non valet manifestare in aclu
omne manifesiabile : quæ est ratio longe
diversa.
Confirmatur ad hominem, detegendo Impngnator
minorem prædictæ responsionis conse­ amplius.
quentiam : nam perdoctus illius Auctor,
statuens animam Christi potuisse cognos­
cere omnia possibilia in se ipsis, sive
extra Verbum, id primo loco probat ex D.
Tho. loco cit. ex quæst. 20 de Verit.
art. 5, in resp. ad 1, ubi ejus opinioni
favere videtur, ut ingeniose ponderat
num. 224. Inquirimus igitur, an in ea res­
ponsione loquatur D. Tho. de cognitione
omnium possibilium in Verbo; vel de co­
gnitione omnium possibilium in se ipsis ?
Si eligatur primum : plane infertur doc­
trinam illius responsionis non deservire
decisioni praesentis difficultatis, quæ non
est de cognitione possibilium in Verbo,
sed in se ipsis : et consequenter praedic­
tum Auctorem nihil in ea responsione
habere ad suæ opinionis patrocinium. Si
autem eligatur secundum : non minus li­
quido infertur, quod sicut D. Tho. in ea
responsione ad 1 locutus est de cognitione
possibilium in se ipsis ; non obstante quod
in corp, egerat de cognitione possibilium in
Verbo, ut praetendit ille Auctor : sic etiam
locutus fuerit in resp. ad 4 de cognitione
possibilium in se ipsis. Sicut enim absque
ulla inconsequentia? nota egit in corp, de
cognitione possibilium in Verbo, et deinde
in resp. ad 1 (exigente id argumento) egit
de cognitione possibilium in se ipsis : sic
etiam, et ob eandem rationem potuit agere,
egitque re ipsa de cognitione possibilium
in se in resp. ad 4. Ergo sine fundamento
et minus consequenter dicitur doctrinam
hujus responsionis alligandam fore cogni­
tioni possibilium in Verbo : quia de hac
egerat D. Tho. in corpore articuli.
75. Sed age, proferamus aliud eviden­ Aliud
tius S. Doctoris testimonium in 3 ad An- D.Thora.
testimo­
nibald. dist. 14, quæst. unica art. 2, ubi nium.
idem argumentum proponit his verbis :
Quidquid Deus potest facere, potest mani­
festare : sed quidquid Deus alicui crealuræ
potest manifestare, animæ Christi creditur
manifestatum : ergo anima Christi scit,
quidquid Deus polest facere. Gui argumento
posset respondere negando minorem, si
teneret Adversariorum, et nobis opposi­
tam opinionem, quæ asserit animam
Christi potuisse quidem omnia possibilia
cognoscere, de facto tamen illa non co­
gnovisse, ob speciales quasdam congruen-

<

.

M0W

190

DISP.

DE INCARNATIONE

tiæ rationes, ut g præced. insinuavimus.
Sed S. Doctor aliter omnino se gerit :
occurrit enim argumento negando majo­
rem, qu» ctt Adversariorum assertio. .Id
tertium, inquit, dicendum, quod si distri­
butive accipiatur : Quidquid Deus potest fa­
cere, potest manifestare, verum est : quia
quodlibet eorum, quæ potest facere, potest ma­
nifestare. Si autem intelligatur quasi collec­
tive, falsum est. Non enim Deus potest facere,
quod aliqua creatura sciat, quidquid ipse
potest facere : sicut nec quod possit eum
comprehendere. Ubi absolute, et independenter ab hoc, quod cognitio creatu­
rarum fiat in Verbo, vel non, sed abs­
trahendo ab his differentiis (sicut etiam
abstrahit argumentum, cui occurrit, di­
serte profert cum impossibile esse, quod
Deus manifestet omnem collective creatu­
ram : tum Deum efficere non posse, quod
creatura aliquasciatomnia,quæ ipse potest
facere. Et ulterius affirmat tam repugnare
hoc, quam creaturam Deum comprehen­
dere : quod est absolute impossibile, ut vi­
demus disp. 17, dub. 5. Ex qua compara­
tione magis liquet, quod non loquatur de
cognitione omnium possibilium in Verbo,
quæ fieret ex vi penetrationis, sive com­
prehensionis divinæ essentiæ : alias idem
sibi compararet; quod est absurdum. Ergo
ex sententia S. Doctoris implicat, quod
anima Christi cognoscat absolute omnia
possibilia, sive cognoscenda sint in Verbo,
sivo in se ipsis.
niteri^ Eoteetque id amplius confirmari ex eoeadem’ dem S. Doctore infra quæst. 13, art. 1
resolutio ad 2, ubi hæc habet : Est igitur ulterius
Tboma. considerandum, quod id quod a superiori
natura in inferiori recipitur, habetur per
inferiorem modum : non enim calor in ea­
dem perfectione, et virtute recipitur in aqua,
qua est in igne. Quia igitur anima Christi
inferioris naturæ est, quam natura divina ;
similitudines rerum non recipiuntur in ipsa
anima Christi secundum eamdem perfectio­
nem, et virtutem, secundum quam sunt in
natura divina. Et inde est, quod scientia
animæ Christi est inferior scientia divina
quantum ad modum cognoscendi ; quia
Deus perfectius cognoscit res, quam anima
Christi : ei quantum etiam ad numerum
scitorum; quia anima Christi non cognoscit
omnia, quæ Deus potest facere ; quæ tamen
Deus cognoscit scientia simplicis intclligentiæ : licet cognoscat omnia præsentia, prælerila, cl futura, quæ Deus cognoscit scientia
visionis. EI similiter similitudines rerum

anvnæ Christi inditx non adaquant virtu­
tem divinam in agendo, ut scilicet jwwinl
omnia agere. quæ Deus potest, etc. In quo
testimonio licet D. Thom. loquatur de
facto, nihilominus ea principia assumit, ei
quibus convincitur ipsum sensisse, quod,
anima Christi nullo modo potuerit cognos­
cere omnia possibilia. Probat enim, quod
non cognovit omnia, quæ Deus potest fa­
cere, et sunt objectum simplicis inlelligentiœ divinæ : quoniam virtus, quæ a
superiori natura participatur in inferiori,
semper habetur secundum inferiorem mo­
dum : virtus autem, qua anima Christi
prædicta objecta intellexit, participabatur
a natura superiori in inferiori : et ideo
anima Christi debuit habere inferioritatem
non solum penes modum cognoscendi, ut­
puta quantum ad intensionem, simplici­
tatem, etc., sed etiam secundum numerum
scitorum : atque ideo non se extendit ad
omnia, quæ Deus potest facere. Hic autem
discursus probat non solum de facto, sed
etiam de possibili : repugnat enim, quod
virtus , qua superior natura Dei parti­
cipatur iu natura inferiori animæ Christi,
non habeatur secundum modum inferio­
rem ; cum participatio essentialiter exigat
hujusmodi inadæquationem. Probat etiam
prædictus discursus non solum in cogni­
tione objecturum in A’erho per scien­
tiam beatam, sed etiam in cognitione
possibilium in se ipsis per scientiam in­
fusam : nam utraque scientia participa­
tur a superiori natura in inferiori : atque
ideo utraque debet modum inferiorem ob­
servare tam in modo cognoscendi, quam
in multitudine cognitorum. Sensit ergo
D. Thom. repugnare, quod aliqua scien­
tia animæ Christi se extendat ad omnia,
quæ Deus potest facere, sive ad cuncta possi­
bilia collective. Idque magis convincitur ex
consequenti, quod ex præmissis principiis
inferi : colligit namque : Similiter similitu­
dines rerum animæ Christi inditas non ada­
quare virtutem divinam in agendo, ut pos­
sint omnia agere, quæ Deus potest. Certum
quippe est quamlibet virtutem animæ
Christi communicatam insufficientem esse
ad producendum omnia, quæ Deus facere
potest. Pariter itaque nulla scientia creata
ex sententia D. Thom. potest attingere
collective omnia, quæ Deus efficere valet.
Quamvis intersit discriminis, quod nullum
est ens creatam, quod divisive attingi non
possit per scientiam creatam ; sunt ta­
men aliqua, quæ adhuc divisive per virtu­
tem

tem creatam effici nequeunt, ut patet in
his, quæ petunt fieri per creationem, et
observat I). Thom. in verbis sequentibus
ejusdem responsionis.

g HI.

Assertio D. Thom, probatur ratione.
EvvJi·
J ; »
nw.

76. Probatur secundo eadem resolutio
ratione dessumpta ex Thom. locis relatis,
quam jam attigimus disp. præced. dub.
!,§1, et possumus ad hanc formam redu­
cere : nam si anima Christi per scientiam
infusam cognovisset omnia collective pos­
sibilia, illa utique cognovisset per unam
speciem creatam : consequens est impos­
sibile : ergo et antecedens. Sequela osten­
ditur : quia si anima Christi per scientiam
infusam cognovisset omnia collective pos­
sibilia ; illa cognovisset per unam intel­
lectionem creatam : ubi enim una in­
tellectio non sufficit ad complectendum
aliquod infinitum, nec plures sufficere pos­
sunt ; cum ex parte objecti semper super­
sit aliquid attingendum : unde vulgo dicitur
infinitum esse impertransibile successive,
at uni cognitioni sufficit unica species :
ergo sl anima Christi per scientiam infu­
sam cognovisset omnia collective possibi­
lia, illa utique cognovisset per unicam
speciem creatam. Idque magis elucet in
specie expressa, seu verbo mentali : quam­
vis enim contingere possit, quod plures
species intelligibiles per subordinationem
conjunct®, et unitæ concurrant ad unicam
intellectionem ; tamen ubi una est intellec­
tio, non producit nisi unicam speciem ex­
pressam, in qua contemplatur, quidquid
cognoscit : atque ideo si anima Christi om­
nia possibilia simul cognovit per unam
intellectionem (successive enim, et per
plures repugnat infinitum percurrere), de­
buit omnia collective possibilia cognoscere
in unica specie expressa, seu verbo men­
tali. Quod magis confirmatur exemplo
virtutis cognoscitivæ, sive scientiae in­
fusae, qua Christus omnia possibilia co­
gnosceret : nam qui asserunt in Christo
russe hujusmodi cognitionem, opus est
illum actum reducant ad unam aliquam
virtutem cognoscitivam : idem ergo de­
lent dicere de specie ad eum actum requi­
sita, nisi inconsequenter loquantur.
Minor autem, seu falsitas consequentis
probatur multipliciter ostendendo impli­
care. quod una species creata repræsentet

omnia collective possibilia, repræsentatione clara, et distincta, qualis ad cognos­
cendum omnia possibilia distincte, et in
particulari requiritur. Nam inprimis repu­
gnat speciem creatam esse infinitam sim­
pliciter in ordine repræsentativo : sed
species repræsentans omnia collective pos­
sibilia est simpliciter infinita in ordine
repræsentativo : ergo implicat species
creata, quæ repræsentet omnia collective
possibilia. .Major est certa : nam implicat,
quod aliquid creatum in aliquo ordine
vero, et reali sit simpliciter infinitum;
siquidem eo ipso quod creatum est, fini­
tum sit : sicut enim constituitur diflerentia individuali, sic etiam differentia speci­
fica, atque ideo clauditur termino, et
limitatur ad determinatam rationem : sed
ordo repræsentativus est ordo verus, et
realis, et independens a fictione intellec­
tus : ergo repugnat speciem creatam esse
infinitam simpliciter in ordine repræsenta­
tivo. Minorantem ostenditur : quia species
in ordine repræsentativo est ipsum objec­
tum, quod repræsentat; sive, et in idem
redit , non est minoris amplitudinis ,
quam objectum repræsentatum, sed ipsum
intentionaliter continet : atqui collectio
omnium possibilium est simpliciter infinita
non solum quoad individua, sed etiam
quoad species, ut supra diximus num. 71 ;
ergo species repræsentans omnia collective
possibilia est simpliciter infinita in ordine
repræsentativo. Confirmatur : implicat ali­
quid simpliciter infinitum repræsentari
immediate, et adæquate per aliquid sim­
pliciter finitum : eo quod ad repraesenta­
tionem adæquatam, et immediatam requi­
ritur adæquatio, ut ex ipsis terminis liquet :
quo discursu optime solet probari repu­
gnantia speciei creatæ, quæ Deum imme­
diate repræsentet. Atqui collectio omnium
possibilium est simpliciter infinita; omnis
autem species creata est simpliciter finita.
Ergo repugnat species creata, quæ om­
nem collectionem possibilium immediate
repræsentet.
77. Respondet Godoi omnia collective
possibilia claudi sub finita, et determinata
aliqua ratione, nempe sub conceptu quidditalis finitæ : quia cum omnia possibilia
sint entia creata, debent tam divisim,
quam collective considerata importare quidditatem finitam, et clausam terminis gene­
ris, et differenthe. Quare nulla est impli­
catio, quod sic accepta repræsententur per
unam aliquam speciem simili ratione Gni-

J

il

I

J L·

· v»

η

st?

i

Solutio
Godoi*

’·

49?

DE INCARNATIONE

tam. Idque declarat exemplo desumpto ex
communi Thomistarum doctrina, quæ ad­
mittit per unam speciem posse repræsentari omnia individua alicujus naturæ spe­
cifica', quin et omnes species alicujus
ceneris, ut supra diximus dub. 1, num. 6, ;
et constat in Angelo, qui una specie homi- i
nis potest cognoscere omnia individua hu­
mana, et una specie animalis omnes ani- i
malis species. Pari itaque ratione per unam
speciem creatam poterunt repræsentari |
omnia possibilia, ut continentur sub ra- !
tione entis creati, quin inde arguatur ali- !
qua simpliciter infinitas in specie eorum i
repræsentativa.
j
Ostendi­
Hæc tare en responsio minime satisfacit,
tor
insuffi­ sed deficit in pluribus : quoniam in argu- i
cient. mento nostro vim nec facimus, nec |
ponimus in eo, quod objectum repræsentatum per speciem, de qua agimus, sit
quidditative, aut secundum essentiam in­
finitum; sed in eo, quod sit collectio,
sive multitudo infinitarum quidditatum se
excedentium simpliciter in perfectione sine
termino. Pervium quippe est, quod ratio
infiniti non solum attenditur in essentia,
aut secundum essentiam, sed etiam se­
cundum alia prædicata : sic enim si daren­
tur infiniti homines in actu, daretur infini­
tum simpliciter, non secundum essentiam,
sed secundum multitudinem : et si gratia
existcret infinite intensa, daretur infinitum
simpliciter, non secundum essentiam, sed
secundum modum intensionis. (Quamvis
aliunde per consequentias mediatas infini­
tas etiam secundum quidditatem arguere­
tur.) In hoc igitur sensu probamus spe­
ciem, quæ totam collectionem possibilium
secundum particulares eorum rationes repræsentaret, fore simpliciter infinitam :
quoniam species intelligibilis continet actualiter in esse representative objectum,
quod immediate représentât : sed collectio
omnium possibilium est simpliciter infi­
nita, si non quidditative, saltem in multi­
tudine quidditatum in ea contentarum,
et se excedentium sine termino : ergo
species repræsentans immediate omnia col­
lective possibilia continet actu in ordine
repræsentativo aliquod simpliciter infini­
tum : impossibile autem est, quod infini­
tum simpliciter contineatur in simpliciter
finito : ergo species repræsentans imme­
diate omnia collective possibilia est sim­
pliciter infinita in ordine repræsentativo.
78. Declaratur hoc amplius : nam ea
proportionali ratione virtus repræsentativa

DISP. XIX, DUB. V.

continet objectum, quod valot repræsen
sino termino : atque ideo nequit præhaberi
laro, qua virtus productiva continet offec­
in specie linita, ct limitata; sed in ea
tum quem potest producere : utraque enim
præcise, qua; est infinita simpliciter in
continet actu repræsentabile, et producirepræsentando, qualis est sola essentia di­
bile, una in ordine repræsentativo, et
vina, ut satis constat ex proxime dictis,
altera in ordine operative. Sed virtus opeD.Tlo·.et tradit D. Thom. 1 p. quæst. 55, art. i,
rativa, qua' una existons potest producere
ubi ait : Hoc est proprium essenliæ divin#,
omnia possibilia sine termino, sive quæ
quæ infinita est, ut in se simpliciter omnia
data qualibet quidditate finita, potest
comprehendat perfecte El ideo solus Deus
aliam, el aliam efficere, quin sit pervenire
omnia cognoscit per suam essentiam. Quod
ad aliquam ultimam, per quam exhauria­
autem dicitur de repræsentatione infinito­
rum individuorum per speciem naturæ
tur, est simpliciter infinita. Quo discursu
specific®, aut etiam do repræsentatione
communiter probatur infinitas divinæ po­
infinitarum specierum per speciem repræ­
tentiæ. Ergo pariter virtus repræsentativa,
sentativam naturæ genericæ ; nihil probat
quæ una existons valet repræsentare om­
ob manifestam disparitatem : quoniam in­
nia possibilia sine termino, aut quæ rcfinita individua continentur sub finita, et
præsentata qualibet quidditate finita, po­
determinata perfectione naturæ specific®,
test ulterius repræsentare aliam, et aliam,
cujus sunt : et similiter infînitæ naturæ
quin perveniatur ad ultimam, quæ ejus
specific® unius generis continentur sub
vim repræsentativam exhauriat, est sim­
finita, et determinata perfectione naturæ
pliciter infinita. Atqui species, quæomnia
genericæ, cujus sunt. Unde species intelli­
possibilia collective repræsentaret, esset
gibilis, quæ per se primo repræsentat
hujusmodi : quemadmodum enim ex parte
naturam specificam, aut genericam, suffi­
objecti data qualibet quidditate finita, est
cit ad repræsentandum ex consequenti ea­
assignabilis altera, et altera, et praeceden­
rum inferiora, individua videlicet, et spe­
tes excedens sine termino, et quin possit
cies, licet infinita sint. Satis enim est,
ad aliquam ultimam pervenire : sic etiam
quod in finita commensuretur cum finita
ex parte speciei illa simul, et collective
ratione naturæ specific®, aut genericæ, ut
repræsen tantis, data qualibet quidditate
ex consequenti repræsentet earum infe­
finita repræsentata, est assignabilis alia,
riora : quia licet infinita in multitudine
et alia, quæ repræsentetur usque in infi­
sint, continentur tamen sub finita perfec­
nitum, sive absque termino, et quin per­
tione speciei, aut generis, cujus sunt.
veniatur ad aliquam ultimam, quæ tandem
Cæterum collectio omnium possibilium
speciem quoad vim repræsentativam ex­
nullam hujusmodi determinationem im­
hauriat. Ergo species, quæ omnia collec­
portat : nam omnia possibilia sub nulla
tive simul, et immediate repræsentat, est
specie, et sub nullo genere continentur,
simpliciter infinita in repræsentando. Unde
sed tantum conveniunt analogice in ra­
facile colligitur (quamvis vim in hoc non
tione entis creati. Porro ens creatum non
ponamus), talem speciem fore quidditave
dicit unum conceptum objectivum simpli­
infinitam : quia totum esse speciei consis­
citer unum, et inferioribus communem;
tit formalissime in repræsentando, et id
sed dicit immediate ipsa inferiora, ut recte
non præstat per aliquid sibi accidentaliter
fes· probant N. Complut, abbrev. in Logica
superadditum, sed per se ipsam; cum ex
* disp. 11, quæst. 4, § 4, et est communis
propria quidditate sit formalis, et naturalis
Thomistarum assertio. Unde omnia possi­
similitudo objecti, quod immediate repræ­
bilia collective sumpta non habent aliquam
sentat : quare si in esse repræsentativo
rationem unam finitam, secundum quam
est simpliciter infinita, debet esse infinita
repræsententur immediate per speciem insimpliciter non præcise quoad aliquem
telligibilem, et ex consequenti secandum
modum, sed secundum suum esse, sive
essentiam.
I
rationes particulares : sed si immediate
repraesentatur eorum collectio, opus est,
Ex quibus corruunt fundamenta adhiquod ipsa omnia immediate repræsenten­
bitæ responsionis : quoniam licet quidditas l:sX
respr
omnium possibilium etiam collective sump­ M/2*
tur : quo pacto important multitudinem
torum sit quid finitum in ratione essentia?, sm
simpliciter infinitam, et quam continere
seu quidditatis; ipsa tamen possibilium
nequit species simpliciter in repræsentando
collectio est infinita simpliciter multitudo
4 finita, ut supra ponderavimus.
quidditatum se excedentium in perfectione
'λ 79. Nec refert, quod opponit Godoi colsine
Salmant. Curs. theolog. torn. ΤΓ.

193

lectionem omnium possibilium sub ratione
entis creabilis habere sufficientem unitatem
ad specificandum aliquam potentiam spe­
cifice unam, v. g. intellectum : ergo pari­
ter eodem modo considerata habent suffi­
cientem unitatem, ut sub illa queant
repræsentari per unam speciem intelligibilem creatam : quippe non minor unitas
objecti requiritur ad terminandum poten­
tiam specifice unam, quam ad terminan­
dam unitatem, quam species debet habere
in esse repræsentativo. Et confirmatur : Con fir·
quia non obstante, quod ens creabile, matio.
sive possibilia sub ratione analoga entis
non dicant unum conceptum objectivum
inferioribus communem, possunt tamen
attingi per unum conceptum formalem
omnibus correspondentem, ut tradunt N.
Complut, loco cit. g 2 ; ergo pariter non
repugnat, quod per unam speciem creatam
repræsententur.
Hæc, inquam, non referunt : nam ad Dissol·
objectionem Godoi respondetur excessive vuntur.
probare : nam ratio entis unius sufficiens
ad specificandum intellectam creatum com­
plectitur non solum creaturas, sed etiam
Deum : unde idem intellectus creatus hæc
omnia attingit, et ab eis sub communi
ratione entis specilicatur. Ergo si eadem
unitas sufficit ad unitatem speciei intelligi­
bilis; sequitur, quod una species creata
possit immediate repræsentare non solum
omnia possibilia, ut ille intendit ; sed etiam
Deum, et creaturas, ut nemo Thomista­
rum admittet. Deficit etiam ea similitudo
in eo, quod intellectus creatus non respicit
immediate onnia entia creata possibilia :
plurima quippe eorum sunt supernatura­
lia, ad quæ attingenda non habet propor­
tionem, et activitatem immediatam, sed eget
adjuvari distincta, et supernatural! virtute.
Id vero non habet locum in specie ; quæ
cum sit formalis similitudo objecti, quod
repræsentat, ut cum communi Thomista­
rum sententia docent N. Complut, abbrev. n. Com
in lib. de anima disp. 17, quæst. 2, per se plut.
Ρι“1·
ipsam, et non per virtutem superadditam
habet illud repræsentare. Unde concesso
antecedenti negamus consequentiam : quia
intellectus non specilicatur intrinsece per
objectum, sed per habitudinem ad illud :
potest autem una habitudo terminari ad
plura ut proportionabiliter se habentia in
modo terminandi talem habitudinem, ila
ut unitas eorum, quæ in esse entis est
solum analoga, fiat univoca, et specifica in
terminando respectum. Cæterum species
13

ft?

Lu

1

.■

?· ■·*■.

.

194

h
’I

a

Conti*
nuaiio
nostri
diseursus.

DE INCAHNATION'E.

intelligibilis longe alitor so habet, ac
materinlitas consequitur perfectionem, et
intellectus : non enim specificatur ab ali­
actualitatom : omnis autem species creata
quo exirinseco, nec per habitudinem ad
habet determinatam perfectionem, ct ac·
aliquid oxtrinsecum ; sed constituitur in­
tualitatem ; cum non sil actus purus, et
trinsece In ordine intentionali, seu repræinfinitus : ergo repugnat species creata,
sontativo per ipsam naturam objecti, quod
quæ non sit certæ, ot detorminatro imma­
repræsentat : quinimo est intenlionalitor terialitatis. Minor aulem ostenditur : quia
ipsum objectum, ut fuse tradidimus tract. 3.
immaterialitas speciei commensuratur ob­
disp. 2, dub. ‘2. Quod aliqui non incongrue jecto, quod immediate repræsentat; vel
declarant exemplo imaginis v. g. Christi ad minus non debet esse, minor, quam
Domini, quæ licet in esse physico distin­
objecti immaterialitas : atqui omnia entia
guatur ab eo; tamen in esse repræsentativo collective possibilia non important imma·
est ipse Christus : undo adoratur eodem
terialitatem certam, et determinatam : ergo
cultu : quod sino labo idololatriae fieri non species, quæ omnia collective possibilia
posset, si Christi imago non esset in esse repraesentaret, non esset in certo, et de­
repræsentativo Christus ipse, sed aliquid terminato immaterialitatis gradu. Proba­
creatum simile Christo, ut arguit Lumbier tur minor hujus secundi syllogismi : quo·
loco cit. num. 1518. Quocirca species in­
niam assignato in prædicta collectione
telligibilis repraesentans omnia collective quolibet certo, ot determinato immateriapossibilia constituereturper ea omnia in litatis gradu, est possibilis, alius et alius
esse repræsentativo : et foret in tali ordine,
usque in infinitum, quin sil pervenire ad
quidquid ea sunt : et non posset in tali
aliquem ultimum immaterialitatis gradum
ordine habere unitatem, quam ipsa non ‘ certum, ct determinatum. Sicut enim data
habent. Atquo ideo sicut collectio omnium
qualibet creatura, est possibilis alia, et
possibilium esset objective simpliciter in­
alia immaterialior, quin possit dari, vel
finita, si non in quidditalo, tamen in mul­ assignari ultima, quæ sit summæ imma­
titudine quidditatum ; eadem etiam raliono
terialitatis, et ultra quam nequeat pro­
ne species illa repræsentans foret simplici­ gredi.
ter infinita : quod implicat, si est species
Dices omnem immaterialitatem cunc-Qw^a
creata.
torum collective possibilium terminari sal- praoliAd confirmationem respondetur con­
tem extrinsece per immaterialitatem divi­ ic.
ceptum formalem, qui in nostro intellectu
nam, quatenus ad illam pertingere nequit:
correspondot conceptui objeclivo creati, ■ atque ideo contineri intra finitum, et limi­
esse confusum, et imperfectum, quia non
tatum gradum immaterialitatis creatæ.
attingit objectum simpliciter unum, sed
Sed ita sit : adhuc tamen urget inconve­
unum præcise proportionabiliter, ut do­
niens in hac probatione intentum. Quo­
cent Complut, loco cit. el in eodem sensu
niam immaterialitas creata, licet nequeat
admittimus speciem, quæ rationem entis adæquare immaterialitatem divinam, el ha­
creati repraesentet eodem modo, nempe beat hunc terminum extrinsecum : nihilo­
imperfecte, et confuse. Sed talis non esset minus ex hoc ipso fundat infinitum in
species, de qua agimus, quteque deserviret
potentia progressum, quin sit pervenire ad
ad cognoscendum omnia entia creata in
ultimum aliquem gradum determinatum.
particulari, et illa immediate repraesenta­
Cum enim quælibet creatura, quantumvis
ret.
immaterialis assignetur, infinite distet a
80. Sed progrediamur ulterius probando
Deo : inter Deum, et ipsam relinquuntur
alia via minorem propositam num. 76,
infiniti gradus tam immaterialitatis, quam
nam implicat species creata, quæ non sit perfectionis ulterius pertransibiles; et con­
in certo, et determinato immaterialitatis sequenter non repugnat produci alia, et
gradu : sed species, quæ repraesentaret om­ alia sine temino creatura simpliciter im­
nia collective possibilia, non esset in certo,
materialior : atque ideo non est assignabilis
et determinato immaterialitatis gradu :
ex parte creaturarum ultimus, ct certus
ergo implicat species creata, quæ omnia , immaterialitatis gradus. Et tunc urget con­
collective possibilia ropræsentet. Major est sequentia a nubis facta : quia non est mi­
certa : tum quia ipsa immaterialitas spe­ nor immaterialitas speciei intelligibilis,
ciei creatæ est aliquid creatum : omne
quam objecti per illam immediate reprae­
aulem creatum est quid finitum, atque
sentati : omnes aulem collective creaturæ
Certum, et determinatum. Turn quia im- non important gradum immaterialitatis
certum,

DISP. XIX, DUB. V.

F.’.xiàiir8S.

corium, cl determinatum, sed majorem,
ot majorem, ut ostensum ost : ergo spocios,
quæ omnes illas immediate repræsentat,
non importat certum, ot determinatum im­
materialitatis gradum : atquo repugnat,
quod species creata non habeat certam,
et determinatam immaterialitatem : ergo
repugnat species creata, quæ omnia col­
lective possibilia immediate ropræsentet.
Tertio, et ultimo probatur illa major
argumenti principalis : nam si daretur spe­
cies creata repræsentans omnia collective
possibilia, talis species esset omnium crea­
turarum universalissima, et qua nulla pos­
set dari universalior : consequens repu­
gnat : ergo et antecedens. Sequela est
evidens : tum quia species creata non re­
præsentat immediate Deum, sed solas
creaturas : talis autem species repræsentaret immediate omnes creaturas nulla ex­
cepta : ergo talis species esset omnium
universalissima, et qua non posset dari
alia universalior. Tum quia vel præter ea,
quæ in tali specie repraesentantur, datur
aliud immediate repraesentabile per speciem
creatam ; vel nihil ulterius remaneret ? Si
dicatur hoc ultimum : plane sequitur talem
speciem esse universalissimam, siquidem
nihil est per speciem creatam repraesenta­
bile, quod non repraesentetur in tali spe­
cie. Si autem eligatur primum : infertur
hujusmodi speciem non repraesentare om­
nia collective possibilia ; siquidem præter
ea, quæ repræsentat, restat aliud repræ•ratabile per speciem creatam. Falsitas
autem consequentis ostenditur : quoniam
universalitas in repræsentando consequitur
immaterialitatem speciei : sed repugnat
species creata, quæ sit immaterialissima,
sive in summo immaterialitatis : quippe
inter quamlibet immaterialitatem creatam,
el immaterialitatem divinam datur infinita
distantia; atque ideo assignata qualibet
immaterialitate creata, est possibilis alia,
et alia sine termino major immaterialitas
creata : ergo repugnat species creata om­
nium universalissima, et qua non possit
dari alia universalior.
Confirmatur : quia omnis species creata
est debita aut saltem commcnsurata alicui
virtuti proxime intellectivæ vel ordinis na­
ture, vel ordinis gratiæ ; species autem
universalissima et qua nequeat excogitari
alia universalior, nec est debita, nec commensurata alicui virtuti proxime intellec­
tivæ vel ordinis naturæ vel ordinis gratiæ :
ergo implicat species creata, quæ sit om­

195

nium universalissima, et qua universalior
excogitari non possit. Probatur minor ;
nam si attendamus ad ordinem naturæ,
data qualibet natura intellectiva , potest
dari alia, et alia perfectior sine termino,
quin possit assignari ultima omnium per­
fectissima : sed naturæ intellectivae, quo
perfectiores sunt, eo petunt intelligere per
species universaliores, ut ostendimus tract.
7, disp. 5, dub. 5 ; ergo species universa­
lissima, et qua universalior dari nequeat,
non debetur , nec commensuratur alicui
virtuti proxime intellectivæ ordinis naturæ.
Si vero attendamus ad ordinem gratiæ,
(praetermisso lumine gloriæ, cui non debe­
tur species creata, sed essentia divina unita
in ratione speciei), exigentia magis uni­
versalium specierum nequit fundari nisi in
majori perfectione, et intensione gratiæ
habitualis, et virtutum intellectivarum,
quæ ipsi annectuntur, ut consideranti
constabit : repugnat autem dari gratiam
habitualem (et idem intellige de virtutibus),
omnium perfectissimam, et intensissimam,
quandoquidem gratia potest in infinitum
syncathegorematice augeri , et assignato
quolibet in ea intensionis gradu, potest
dari alius, et alius simpliciter perfectior,
et intensior, ut supra statuimus disp. 15,
dub. unie. § 2 et 3 ; ergo species universa­
lissima, sive qua major excogitari non pos­
sit, nec debetur, nec commensuratur ali­
cui virtuti proxime intellectivæ ordinis
gratiæ.
81. Posset aliquis his difficultatibus op­
pressus respondere discursum nostrum so­
lum probare animam Christi per scientiam
infusam non potuisse cognoscere omnia
collective possibilia per speciem, aut species
creatas, eo tamen principio non legitime
colligi, quod absolute non potuerit omnia
illa cognoscere : quia posset Deus supplere
concursum, aut influxum speciei creatæ,
quæ alias ad hujusmodi cognitionem requi­
reretur. Et ita plane insinuat Suarez disp.
27, sect. 4, ubi affirmat assertionem nos­
tram esse incertam, et nullam pro se ha­
bere efficacem, aut satis probabilem ra­
tionem. El adde, inquit, posse Deum sine
speciebus inhaerentibus supplere per potentiam
suam earum necessitatem, et efficacitatem :
ergo hoc etiam modo posset elevare animam
Christi ad cognitionem omnium extra Ver­
bum.
Sed id qua facilitate dicitur, eadem re­
fellitur : manifestat aulem vim argumenti,
quod obligavit ad tam absurdum effugium.

Effügitnii.

< Γ’

Suarez.
fli

..

fc

Obstrui­
tur.
♦ i ·. i •■u
i

196

DE INCARNATIONE.

Et rationes, qua» ad id cogunt, efficaces
sunt, et satis probabiles, ut ab ipso effectu
convincitur ; quidquid dissimulet Suarius.
Quippe tam absurdum est dicere posse intelloclumabsque specie objecti intelligere;
quam asserere voluntatem non pneeunte
objecti cognitione amare posse. Sed cum
dicitur posse Deum supplere specierum ne­
cessitatem, et efficacitatem; inquirimus
utrum sensus sit, quod Deus valeat uniri
per modum speciei intelligibilis, et præstare
sine imperfectione, quod præstat species
creata : an vero, quod possit ita supplere
necessitatem specierum, ut intellectus abs­
que omni specie tam creata, quam increata
intelligere queat ? Et quidem primum non
negamus : at concessum nihil facit ad præsentem difficultatem. Agimus enim de co­
gnitione rerum extra Verbum : cognitio
autem, quæ fit dependenter ab essentia
divina unita in ratione speciei intelligibilis,
non est cognitio extra Verbum, sed in
Verbo, ut patet in visione beata, et ex ip­
sis terminis liquet. Aliunde vero impossi­
bile est, quod essentia divina uniatur intel­
lectui creato in ratione speciei intelligibilis,
nisi ille elevetur, et disponatur per lumen
gloriæ, ut ostendimus tract. 2, disp. i,
dub. 2, $2. Modo vero non agimus de actu,
seu cognitione correspondente lumini glo­
riæ, seu scientiæ beatæ; sed de cognitione
scientiæ infusæ, et ab ea diversae. Unde
quidquid dicatur de supplemento specierum
creatarum per essentiam divinam unitam
in ratione speciei ; satis impertinenter di­
citur. Præsertimcum prius deberet probari
possibilitas speciei creatæ, omnia collec­
tive possibilia repræsentantis, cujus Deus
suppleret defectum : alias non supplet, sed
præstat, quod præstaret chimæra, si dare­
tur. Adde nec ipsam essentiam divinam
unitam intellectui creato in ratione speciei
intelligibilis, posse illi repræsentare omnia
collective possibilia, quia ad id requiritur
species non solum infinita, sed unita etiam
modo infinito : ubi enim finito modo uni­
tur, perinde se habet ad prædictum effec­
tum, ac si infinita non esset : essentia au­
tem divina licet sit species infinita, et
possit uniri intellectui creato; non tamen
modo infinito ob intellectus creati incapacilatem : alias videntes Deum per essen­
tiam possent ipsum comprehendere, quod
esse omnino falsum constat ex dictis disp.
Everti- ^»dub.

ct l^lsP· præ^ed. dub. 1.

iur *
82. Restat itaque in eo sensu dici, quod
amplius. Deus queat supplere necessitatem, et elfi-

cacitatem speciei creata» in ordine ad intelligendum omnia collectivo possibilia,
quatenus possit efficere, quod intellectus
creatus absque omni specie creata, et in­
creata intelligat talia objecta. Id autem est
prorsus impossibile. Tum quia omnis co­
gnitio est partus quidam intentionalis pro­
cedens a potentia intellectiva fecundata per
objectum, juxta illud vulgare Philosopho­
rum : Ab objecto, el potentia parilur noli·
tia : sed objecta creata non fecundant in­
tellectum immediate per se ipsa ; cum per
se ipsa illi immediate non uniatur : ergo
debent illum fecundare per aliquid ab eis
distinctum, ipsarum tamen vices gerens,
quod appellamus speciem intelligibilem :
repugnat ergo cognitionem procedere ab
intellectu nulla specie fecundato ; sicut et
quod sit partus, et nullum sit generans.
Tum etiam quia intellectio est unio actua­
lis, et vitalis cum objecto ; sed non est unio
cum objecto, secundum quod habet esse
extra intellectum ; cum sæpe distet, et sæpissime sic acceptum non sit in rerum na­
tura : ergo est unio cum illo, prout habet
esse intra intellectum : habet autem esse
intra illum per species sui repræsentativas :
ergo impossibile est, quod exclusa omni
specie objecti tam creata, quam increata,
intellectus illud intelligat. Tum præterea,
quia omnis cognitio fit per assimilationem;
unde perficitur in Verbo, quod est expressa
objecti similitudo : intellectus autem dcse
non est similis objectis ; sed magis tanquam
tabula rasa, in qua nulla similitudo est
depicta ; ergo indiget similitudinibus ob­
jectorum, quas species appellamus : atque
ideo si istæ negentur, repugnat intellectum
actu cognoscere. Tum denique fper quod
directe evertitur oppositum motivum), quia
concursus speciei intelligibilis est et for­
malis determinando intellectum in se ipso;
et effectivus vitalis influendo in intellectio­
nem : sed Deus ex suppositione, quod non
uniatur per modum speciei intelligibilis (ut
in hac dilemmatis parte supponitur), ne­
quit exercere munus causæ formalis erga
intellectum, nec officium principii effectivi
vitalis erga intellectionem ; cum seclusa
illa subrogatione, pure extrinsece se ha­
beat : ergo nisi uniatur per modum speciei
intelligibilis, supplere nequit necessitatem
et efficacitatem speciei creatæ : atque ideo
repugnat, quod intellectus absque specie
creata videat vel minimam rem in se ipsa,
sive extra Verbum. Videantur N. Complut,
abbrev. in lib. de anima disp. 17, quæst.

D18P. XIX, DUB. V.

IjUbicum communi Theologorum, et Phi­
losophorum sententia statuunt, et recte
probant neco sitatem specierum ad quarncumque cognitionem.

§ IV.
Eipendilur aliud motivum pro eadem
assertione.
83. Solet etiam conclusio nostra probari
sequenti discursu : nam si anima Christi
naib per scientiam infusam potuisset cognoscere
omnia possibilia, potuisset etiam compre­
hendere Dei omnipotentiam, ac subinde
et ipsum Deum : consequens est falsum,
ut constat ex supra dictis disp. 17, dub. 5,
et disp. praeced. dub. I ; ergo repugnat
animam Christi per scientiam infusam posse
cognoscere omnia possibilia. Sequela os­
tenditur : quia tunc aliqua virtus compre­
henditur, quando cognoscitur ejus terminus
adæquatus, in quem extendi valet om­
nipotentia ; siquidem Dei virtus nequit ad
aliud, quam ad possibile extendi : ergo qui
cognosceret omnia collective possibilia,
comprehenderet omnipotentiam ; et conse­
quenter si anima Christi per scientiam in­
fusam potuisset cognoscere omnia collective
possibilia ; potuisset etiam Dei omnipoten­
tiam comprehendere.
fcaa Sed non omnes nostrae assertionis approbant hujus consequenti® vim; sed deα bilitant potius Arauxo, Ferre, et alii, qui
licet doceant implicare, quod intellectus
B· creatus cognoscat per scientiam infusam
omnia possibilia; asserunt tamen, quod
etsi illa cognosceret, adhuc non compre­
henderet Dei omnipotentiam : idque adeo
mordicus tuetur Ferre, ut loco cit. § 10,
in fine affirmet omnium possibilium in se
ipsis cognitionem nec arguitive inferre Dei
comprehensionem. Alii autem Auctores
prædictam consequentiam approbant, et
urgent, ut Joan, a S. Thom. N. Cornejo,
Lnmhier, Granados, et alii, qui saltem
mediate colligendum censent Deum comprehensum iri a creatura, si hæc cognosceret omnia possibilia in se ipsis. Inter
quas sententias non parum hæsimus ob
earum probabilitatem, et sæpe voluimus
nostram, et communem inter Thomistas
assertionem tueri independenter (ut fieri
potest·, ab hac secunda difficultate : quia
assertionis veritatem satis superque evin­
cunt, quæ proposuimus g præcedenti;
quidquid fuerit de Dei comprehensione.

At»

i
j
I

|

197

Sed quia rem semel attigimus, minus con
gruum consuimus illam indecisam relin­
quere, nulli parti subscribendo. Priusquam .Nota
autem propriam sententiam proponamus,
advertere oportet convenientem similium
quæstionum resolutionem sæpe dependere
ex modo, quo repraesentatur hypothesis,
seu casus conditionatus, et non semel in­
cludere suppositiones complicatorias, ex
quibus una, et altera contradictionis pars
inferatur. Sic continget in præsenti, si in­
quiratur : An casu, quo creatura cognos­
ceret omnia possibilia per speciem creatam,
comprehenderet Deum ? Nam licet ex sup­
positione, quod omnia possibilia cognos­
cerentur, Dei comprehensio forsam in­
ferretur ; tamen ex suppositione , quod
possibilium cognitio foret per speciem crea­
tam, non inferretur Dei comprehensio :
nam implicat Deum comprehendi per ali­
quam creatam speciem. Aliunde etiam
complicalorium est et omnia possibilia co­
gnosci, et omnia possibilia per unam spe­
ciem creatam repraesentari, ut § praeced.
ostendimus. Ut ergo proposita difficultas
locum habeat, aliter, et magis absolute
repræsentandum est, an videlicet ex imme­
diata cognitione omnium possibilium in se
ipsis necessario inferatur Dei comprehen­
sio ? quidquid sit de medio, aut modo,
quibus talis cognitio fieret, et quæ eidem
resolutioni subjiciendi sunt.
48. In quo sensu probamus consequen­ Appro­
bator
tiam factam, et prosequimur propositum præmisargumentum. Praecipue autem ad id move­ sus dis­
cursus,
mur, quia videmus esse ipsissimum dis­ ct
com­
cursum Angelici Praeceptoris in quæst. 20, munitur
ex D.
et Verit. art. 5. Inquisierat enim D. Tho. Thom.
art. 4, immediate praeced. : Utrum anima
Christi sciat in Verbo omnia, quæ scit Ver­
bum. Ad quod negative respondit. Sed ul­
terius progressus inquirit in art. 5 : Utrum
anima Christi sciat omnia illa, quæ Deus
potuit facere. Ubi evidens est non tractari
difficultatem respective ad cognitionem in
Verbo : alias repeteret dubium in art. im­
mediate praeced. propositum, et decisum :
quod indignum erat tanto Doctore. Agit
itaque de cognitione omnium possibilium
vel absolute, sive præscindendo a medio
cognitionis ; vel excludendo positive, quod
medium sit essentia divina unita per mo­
dum speciei, de quo egerat in alio arti­
Ϊΐϊϊΐ
culo immediate
præcedenti : unde difficullatem versat in sensu a nobis praemisso.
Ad quam post plura respondet : Unde im­
possibile est, quod anima Christi sciat om-

i

7

•

* 1

; tf-Γ

■

H 'i
i/

31
çi

'J

·· ■ -

n·’

ii=· ■
•IL :
glgà;

life··

198

h;

η ■.

F

DE INCARNATIONE

nia, qux Deus potest facere : sicut impossi­
bile est, quod comprehendat virtutem divinam.
Tunc enim unx quaeque res comprehenditur,
quando ejus definitio scitur : definitio enim
est virtus comprehendens rem. Cujuslibet
autem virtutis definitio sumitur ex his, ad
qux virtus se extendit. Unde si anima Christi
sciret omnia, ad qux virtus Dei se extendit,
comprehenderet omnino virtutem Dei : quod
est omnium impossibile. Ubi independenter
a suppositione, quod possibilia cognosce­
rentur in Deo, sed præmisa præcise sup­
positione absoluta, quod cognoscerentur,
infert 1). Thom. inde sequi comprehensio­
nem virtutis divin® : quod et non plus af­
firmamus. Et eodem modo se gessit S.
Doctor in resp. ad 5, ubi ait : Ponere ani­
mam Christi cognoscere omnia, qux Deus
potest facere, importat defectum exparte ip­
sius Dei, scilicet ipsum Deum comprehendi
ab anima Christi, quod derogat infinitati
ejus. Non enim ponit, aut supponit ani­
mam Christi cognoscere omnia in Deo ;
sed ex suppositione absoluta, quod cognos­
cat omnia, quæ Dens facere potest, infert
comprehensionem Dei. Ergo ex sententia
S. Doctoris, si anima Christi cognosceret
omnia possibilia absolute, sive præscin­
dendo a mediis, quibus hæc cognitio fieret ;
necessario comprehenderet Deum. Non
vidimus apud eos, qui oppositum opinan­
tur, hæc testimonia, nec responsiones,
quibus ea diluant : unde non habemus in
hac parte, quid præcludamus, præserlim
suppositis, quæ diximus num. 74.
Ratio ex
Deinde probatur hæc resolutio ratione
D.Tbotn.
D. Tho. in verbis relatis : nam si anima
Christi per scientiam infusam cognosceret
omnia collective possibilia ; cognosceret
comprehensive terminum adæquatum di• vinæ virtutis : ergo comprehenderet virtu­
tem divinam. Antecedens demonstratur :
quia tunc aliquid cognoscitur comprehen­
sive, quando nihil ejus tam formale, quam
virtuale, aut erainentiale. latet videntem :
unde quicumque cognosceret Deum secun­
dum omnia quæ dicit, tam formaliter,
quam virtualiter, aut eminenter, non pos­
set non Deum comprehendere : sed qui
cognosceret omnia collective possibilia, ita
cognosceret terminum adæquatum divinæ
virtutis, quod nihil hujus termini vel for­
male, vel virtuale, vel eminentiale lateret
cognoscentem ; siquidem hæc omnia vel
formalia, vel victualia, vel emineutialia
clauduntur in collectione omnium possi­
bilium ·. ergo qui cognosceret omnia coi-

Icclive possibilia, comprehenderet term!
num divinæ virtutis. Consequentia vero
probatur : tum quin totum esse virtutis in
esse talis explicatur et participatur, insuo
termino adæquato : ergo qui hunc com­
prehendit, pariter comprehendit, ot illam :
ergo si anima Christi cognosceret compre­
hensive terminum adæquatum divinæ vir­
tutis , comprehenderet ipsam virtutem
divinam. Tum etiam quia ille, qui com­
prehendit terminum adæquatum alicujus
virtutis, potest diffinire, quid sit, quanta
sit, quæ possit, et quæ non possit, quibus
modis attingat etfectus, quam habeat ab
4
eisdem dependentiam, vel connexionem,et
alia ejusmodi : quippe hæc omnia per ef­
fectum adæquatum, et adaequate sine com­
prehensione cognitum satis innotescunt :
sed qui de aliqua virtute ea omnia scit, il­
lam in esse virtutis satis comprehendit, ut
liquet in comprehensione nostra circa na­
turalia : ergo idem, quod prius.
Respondent Adversarii hunc discursam Fkj
ad summum probare in effectu adæquato
causæ univoeæ, sive ejusdem rationis cum
effectu ; secus vero in effectu adæquato
causæ equivocal, et quæ cum effectu analogatur : hæc enim semper importat mo­
dum superiorem, et qui in effectibus non
participatur. Deus autem comparatur per
modum causæ equivoeæ ad totam possi­
bilium collectionem : quippe qui illam
infinite excedit, et habet in se modum nec
ab aliqua creatura, nec a tota illarum
collectione participabilem. Unde licet tota
collectio possibilium, quæ est terminus
adæqualus divinæ virtutis comprehensive
cognosceretur, non induceret comprehen­
sionem divinæ virtutis.
. i
85. Sed non satisfaciunt : primo quia pra*
hi (et sunt Thomi&tæ) contra se habent
D. Thomam in verbis supra relatis, quæ duT
generalia sunt, et procedunt circa omnem
virtutem, ut liquet ex eorum materia.
Tunc unaquaque res comprehenditur, quando
ejus definitio scitur : definitio enim esi vir­
tus comprehendens rem. Cujuslibet autem
virtus definitio sumitur ex his, ad qux vir­
tus se extendit. Unde si anima Christi sciret
omnia, ad qux virtus Dei se extendit, com­
prehenderet omnino virtutem Dei. Ubi geI
neraliter docet ex comprehensione termini,
ad quem virtus se extendit, inferri com­
prehensionem virtutis, nulla adhibita dis­
tinctione inter virtutem univocam, et
æquivocam; et similiter præscindendo ab
anteriori virtutis in se ipsa penetratione,
ad

DIRP. XIX, DUB. V.

;

ad quam illi Auctores recurrunt : sed at­
tondendo ad admquationem inter virtutem,
et effectum, hujusquo comprehensionem.
Nec aliter se gerit in hac 3 part, quæst.
10, art. 2, ubi ait : Nam esset comprehen­
dere omnia, quæ Deus potest facere : quod
asci comprehendere divinam virtutem, el
per consequens divinam essentiam. Virtus
enim quxlibel cogjioscilur per cognitionem
omnium^ in quæ potest. In hac enim gene­
rali regula nec vestigium ponit distinctio­
nis inter virtutem æquivocam, et univocam
quantum ad prædictum effectum : sed ex
cognitione adæquata effectus colligit simi­
lem cognitionem virtutis in esso talis.
Unde oportet, quod hoc principium sic
accipiamus, ut non sapiamus supra magis­
trum. Secundo : quoniam sive virtus sit
univoca, sive æquivoca, ejus tamen ratio
explicatur per ordinem ad effectum, et
tota ejus ratio per ordinem ad effectum
totalem, et adæquatum, ultra quem non
potest, nec virtus est : ergo sicut ex co­
gnitione alicujus effectus habetur aliqua
cognitio virtutis; sic ex cognitione adæ­
quata, et comprehensiva effectus totalis
habetur cognitio adæquata virtutis in esse
virtutis. Tertio : quia prædicta evasio mi­
nime diruit vim probationis nostræ se­
cundo loco adhibitæ : sive enim virtutis
sit univoca, sive æquivoca, qui totalem,
et adæquatum ejus effectum comprehendit,
potest diffinire, quid virtus sit, quanta sit,
ad quæ se extendat, et similia, quæ de
virtute in esse virtutis sciri possunt :
quippe omnia hæc relucent in effectu ejus
totali totaliter, et adæquate comprehenso.
Qui autem virtutem adeo exacte cognos­
cit, illam profecto comprehendit in esse
virtutis : sicut comprehenderet virtutem
solis, qui comprehensive cognosceret om­
nes effectus solis, quoquo modo ab ipso
producibiles : et quemadmodum compre­
henderet principium aliquod, qui com­
prehensive cognosceret omnes conclusio­
nes qualibet ratione ab eo deducibiles.
Confirmatur, et declaratur amplius :
nim qui cognoscibiliter exhaurit aliquam
virtutem, ut nihil ejus maneat, illam pro­
fecto comprehendit : sed qui comprehen­
sive cognoscit omnia collective possibilia,
exhaurit divinam virtutem in esse virtutis,
nt nihil ejus maneat : ergo qui comprehen­
sive cognoscit omnia collective possibilia,
comprehendit divinam virtutem in esse
tali?. Major, et consequentia patent. Mi­
norantem suadetur : tum quia cognoscens

I comprehensivo omnia collective possibilia
resolvit divinam virtutem in omnem ejus
possibilem participationem, ita ut eviden­
ter judicet nihil in tali virtute relinqui ul­
terius participante : ergo exhaurit divinam
virtutem in esse talis. Tum etiam, et præcipue, nam id cognoscibiliter præstant
offectus ut cogniti, quod physice, et exedg
culive præstarent, si essent producti : sed
si omnia collective possibilia fuissent pro­
ducta, exhaurirent physice, et executive
divinam virtutem, ita quod in Deo non
maneret major virtus, vel virtus ad aliquid
aliud; alias non supponerentur omnia pos­
sibilia collective producta : ergo pariter
omnia possibilia collective, et comprehen­
sive cognita exhaurirent cognoscibiliter toI
tam Dei virtutem, ita ut non remaneat
major virtus cognoscenda, vel virtus co­
gnoscenda in ordine ad alios effectus :
ergo qui cognosceret comprehensive omnia
collective possibilia, exhauriret cognosci- >1
biliter totam Dei virtutem, ita ut nihil
virtutis non cognitum remaneret.
86. Unde corruunt motiva adhibitae res-Everiunponsionis : nam motivum a nobis proposi­, tur
. opposita
tum generale est, habetque locum in omni’ iuudavirtute collata cum ejus totali, et adæquato mcDta.
effectu, comprehensive cognito, ut hacte­
nus ostendimus. Et distinctio inter causam
univocam ex una parte, et æquivocam,
sive analogam ex alia impertinenter se ha­
bet ad præsentem considerationem. Prae­
cipua enim earum diversitas in eo consis­
tit, quod causa univoca est ejusdem speciei
cum effectu ; secus æquivoca, vel analoga :
sed hæc differentia minime excludit, quod
uni, et alteri correspondeat effectus totalis,
et adæquatus, in quo virtus causæ in esse
virtutis adaequate participetur : sicut nec
excludit, quod virtus in esse talis, sive
univoca sit, sive analoga, importet præcontinentiam effectus, et se explicet in illo.
Id vero, in quo utraque causa convenit,
præstat sufficiens fundamentum, ut in
utraque colligamus, et generaliter infera­
mus non posse effectum totalem alienjus
virtutis comprehensive cognosci , quin
comprehendatur virtus ei correspondons
in esse virtutis. Sicut enim ubi totalis, et
adæquatus alicujus virtutis effectus poni­
tur, exhaurit totam virtutem, sive sit uni­
voca, sive analoga; cum non relinquatur
virtus ad alium effectum : sic etiam ubi
totalis, et adæquatus alicujus virtutis ef­
fectus cognoscitur, exhaurit cognoscibiliter
totam virtutem, sive sit univoca, sive ana-

1

* ■*:

■·?*

' I
•

•

» *

'. ‘J _

I··..!

·

.·

V

:

‘i

Γ·

200

DE INCARNATIONE.

logs ; siquidem non relinquitur virtus
cognoscenda in online ad alium effectum :
atque ideo cognoscitur, quidquid est virtus
in esse virtutis : quo nil amplius ad virtutis
comprehensionem desideratur. Undo licet
effectus causa? æquivocæ sit physice lo­
quendo divers® rationis ab illa : nihilo­
minus totalis, et adæqualus causæ etiam
æquivocæ effectus est quantum ad præsentem considerationem æquivalenter. et arguitive ejusdem rationis cum causa : nam
totalis, et adæqualus virtutis effectus est
ipsa virtus actu explicata, resoluta, et par­
ticipata in tali effectu. Quare qui effectum
totalem, et totaliter cognoscit, simili ra­
tione cognoscit virtutem totam, et totali­
ter in esse virtutis : quod est ipsam com­
prehendere.
Id vero, quod dicitur de modo supere­
minenti causæ æquivocæ, quem habet in
se, et qui in effectu non participatur, nul­
lius momenti est. Primo quia etiam causa
univoca habet modum in se, qui in effectu
non participatur; alias causa univoca in
nihilo distingueretur realiter ab effectu;
quod est absurdum : et tamen Adversarii
concedunt discursum nostrum procedere
optime in effectu causæ univocæ, ac subinde
quod qui comprehenderet effectum causæ
univocæ adæquatum, pariter comprehen­
deret ipsam causam : ergo simili ratione
licet causa æquivoca habeat in se modum,
qui non participetur in effectu ; nihilomi­
nus si totus causæ æquivocæ effectus com­
prehenderetur, non posset non causa æqui­
voca comprehendi : et subinde opposita
in his statuere est inconsequenter agere.
Secundo, quia discursus noster eo tendit,
ut ex cognitione comprehensiva effectus
totalis alicujus virtutis inferatur compre­
hensio virtutis in esse talis ; et hoc plane
convincit : ergo quod in virtute sit aliquis
modus, qui non comprehendatur, minime
impedit, quod virtus comprehendatur in
esse virtutis; quidquid fuerit de illo modo,
quem aliunde virtus adjunctum habet.
Idque amplius declaratur inquirendo ab
Adversariis, utrum ille modus sit forma­
lissime de linea virtutis in esse talis, vel
non? Si dicant hoc ultimum : sequitur,
quod non comprehensio illius modi mi­
nime inferat non comprehensionem vir­
tutis in esse talis quippe talis modus non
est de linea virtutis ; nec autem solum
intendimus (saltem immediate) comprehen­
sionem virtutis in esse talis. Si autem
eligant primum ; sequitur comprehensio­

nem virtutis in osse virtutis inferre com­
prehensionem illius modi; siquidem de
linea formali virtutis est ; et repugnat
:
effectum adæquatum, et totalem alicujus
I
virtutis comprehendi, quin virtus in ra­
tione virtutis comprehendatur, ut constat
ex dictis.
/
87. Et hæc, quæ generalia sunt, majori Ab­
jure applicantur speciali materi®, in qua
versamur : quare ex suppositione, quod os ».
cognitione comprehensiva omnium collec­
tive possibilium colligatur comprehensio
divinæ virtutis in esse virtutis, sive in esse
facultatis productivæ talium effectuum;
ulterius inferimus comprehensionem divi|
me essentiæ. Tum quia hujusmodi conse|
cutionem nos docet D. Thom. nam loco
j
cit. ex hac 3 p. inquit : Hoc essel cotnpreI
hendere omnia, qux Deus potest facere :
1
quod esset comprehendere divinam virtutem,
et per consequens divinam essentiam. Et
similia profert locis relatis ex quæst. 20
j
de Veritate. Quæ consequentia'nequit non
I
reputari bona a legitimis S. Doctoris disci;
pulis. Tum quia vis cognoscitiva, et spe■
cies sufficientes ad comprehensionem diI
vinte virtutis secundum expressum , et
Î
specialissimum conceptum virtutis produc1
tivæ ad extra sufficiunt etiam ad compre­
hensionem divinæ essentiæ , et aliarum.
perfectionum : ergo si ex cognitione om­
nium collective creaturarum colligitur com­
prehensio divinæ virtutis, in esse virtutis,
sive in ratione facultatis productivae ad
extra; pariter colligitur comprehensio di­
vinæ essentiæ, et aliarum Dei perfectio­
num : atque ideo si intellectus creatus
,
posset cognoscere omnia collective possibi­
lia, posset comprehendere Deum. Utraque
consequentia patet. Et antecedens suade­
tur : quoniam virtus divina in esse virtu­
tis, sive in ratione facultatis productivæ
omnium possibilium est actus purus, et
infinitus ; quippe omnia collective possibi­
lia nequeunt in aliquo potential!, et finito
!
præcontineri, sed solum in actu puro, et
infinito : atqui vis cognoscitiva, et species
j
sufficientes ad cognitionem comprehensi;
vam actus puri, et infiniti sufficiunt ad com­
prehendendum essentiam divinam, et re­
liquas Dei perfectiones, quæ omnes in ra­
tione actus puri, et infiniti conveniunt :
|
ergo vis cognoscitiva, et species sufficien­
tes ad comprehensionem divinæ virtutis,
sive facultatis productivæ omnium collec­
tive possibilium sufficiunt etiam ad com­
prehendendum essentiam Dei, et alias

DISP, XIX
ipsius perfectiones. Præsertim cum a/1
cognoscendum omnia collectivo possibilia
requiretur species intelligibilis simpliciter
infinita, ut ostensum est
præced. ad­
junctis etiam, quæ tradidimus disp. præccd. dub. 1, §4.
Ex quibus colligitur primo, quod cognink tio omnium collective possibilium absolute
considerata, id est, præscindendo a modo,
“, J' et medio quibus fiat, nempe intra, vel
extra Verbum, infert comprehensionem
Dei : et consequenter hanc conditionalem
esse veram, si anima Christi per scientiam
infusam cognosceret omnia collective possi­
bilia, anima Christi per scientiam infusam
comprehenderet Deum. Et eodem verificandaj sunt aliæ prædicationes, quæ com­
prehensioni Dei necessario adjunctæ sunt,
utputa quod cognosceret Deum in se,
quod cognosceret Deum infinite, quod
lumen, et species deberent esse infinitæ,
et aliæ similes. Dato enim illo primo im-·
possibili, alia etiam per locum ab intrin­
seco inferuntur. Quod si ex parte antece­
dentis ponatur aliquid eidem suppositioni
complicatorium, v. g. si anima Christi co­
gnosceret omnia possibilia in se ipsis, id est,
per speciem creatam, ei finitam : tunc utra­
que contradictionis inferretur. Nam qua
parte supponitur cognoscere omnia possi.
bilia; infertur comprehendere Deum, ut
ostensum est : et qua parte supponitur
[
cognoscere per speciem creatam, et fini­
tam; infertur Deum non comprehendere :
impossibile enim est, quod Deus per
speciem finitam cognitus comprehendatur.
Idemque semper contingit in aliis suppo­
sitionibus complicatoriis, et præterea non
doctrinalibus. Quare curavimus præsentem
difficultatem aliter tractare, attendendo
videlicet ad cognitionem omnium possibi­
lium absolute, sive præcisive a medio, in­
vestigantes, quid ex illa consequatur. Col­
ligitur secundo argumentum a principio
hujus g propositum efficax esse, meritoque
illud urgere plures nostræ sententiæ pa­
tronos, quidquid alii contradicant : nam si
mima Christi quacumque via cognosceret
collective omnia possibilia, Deum compre­
henderet, ut statuimus disp. 17, dub. 5;
ergo impossibile est, quod anima Christi
aliqua via cognoscat Deum comprehen­
sive : atque ideo repugnat, quod anima
Christi per scientiam infusam cognoverit
omnia possibilia in se ipsis.
38. Sed illi, quibus discursus hic non
hi«. arridet, opponunt primo : nam Deus ne­

DUB. V.

201

quit comprehendi, nisi in se videatur: sed
si omnia possibilia viderentur in se ipsis,
non propterea videretur Deus in se ipso ;
siquidem possibilia in se ipsis non vide­
rentur per essentiam divinam unitam loco
speciei, sed per speciem creatam : ergo ex
cognitione omnium possibilium in se ipsis
non infertur Dei comprehensio. Quoi con­
firmat Ferre : nam si cognitio possibilium
daretur extra Verbum, esset possibilis
creaturæ : sed creaturæ non est possibilis
Dei comprehensio : ergo cognitio possi­
bilium extra Verbum non esset compre­
hensio Dei. Opponunt secundo : nam quæ Secundo,
non est cognitio quidditativa Dei, nequit
esse Dei comprehensio ; cum hæc sit in­
comparabiliter perfectior : sed ex cogni­
tione omnium possibilium in se ipsis non
sequitur cognitio quidditativa Dei ; ergo
nec comprehensio. Probatur minor : nam
talis cognitio procederet ab effectu ad cau­
sam : hujusmodi autem cognitio licet pos­
sit esse quidditatis, non tamen quiddita­
tiva. Opponunt tertio : nam ex visione Tertio,
omnium possibilium non infertur visio
Dei : ergo nec ex comprehensione omnium
possibilium infertur Dei comprehensio.
Consequentia patet a paritate. Et antece­
dens suadetur : nam recte cohæret, quod
omnia objecta alicujus potentiæ videantur,
et quod non videatur potentia, ut contin­
geret, si omnes colores essent producti,
et non esset producta potentia visiva :
possent enim omnes colores videri; et
tamen non videretur potentia visiva, cum
non existeret : ergo pariter possent videri
omnia possiblia, quin videatur Dei poten­
tia, vel ipse Deus. Quarto denique (ut alia Quarto.
minoris momenti omittamus), opponunt :
quia terminus adæqualus divinæ virtutis
non est sola collectio omnium creaturarum
possibilium : sed ad comprehensionem vir­
tutis necessarium est comprehendere illius
terminum adæquatum ; ergo comprehen­
sio omnium collective possibilium non es­
set comprehensio divinæ virtutis. Probatur
major : quia divina virtus non producit
præcise creaturas, sed etiam personas di­
vinas ad intra : ergo collectio omnium
possibilium non est terminus adæquatus
divinæ virtutis.
89. Hæc tamen non obscure dissolvun­ Solvitor
tur ex dictis. Ad primam enim objectio­ prima.
nem respondetur, quod ejus minor conti­
net suppositionem complicatoriam, si ly in
se ipsis idem significet, ac per proprias spe­
cies creatas : ex qua suppositione colligitur

.MI

r *■·

i4

202

DE INCARNATIONE.

utraque contradictionis pars, ut num.
præced. explicuimus. Nam qua parte sup­
ponitur cognitionem fieri per speciem crea­
tam, non fieret per essentiam divinam, ut
in ipsa objectione probatur : et qua parto
esset cognitio omnium possibilium, non
posset fieri per speciem finitam, et crea­
tam : atque ideo fieret per divinam essen­
tiam, et in Deo ipso. Unde ex tali suppo­
sitione visio, et non visio Dei inferretur.
Si vero ly in se ipsis solum significet ob­
jecta præscindendo a medio, sive specie,
in quibus cognoscantur, minor est abso­
lute, et determinate falsa : nam ex cogni­
tione absoluta omnium possibilium infer­
tur comprehensio divinæ virtutis, ut
ostensum est, et pariter cognitio infinita,
et per infinitam speciem, sive in Deo ipso,
ut collegimus num. præced. Contra quam
doctrinam nihil ista objectio affert. Et eo­
dem modo confirmatio diluitur : nam cum
dicitur, si cognitio possibilium daretur ex­
tra Verbum, sive per speciem propriam,
proponitur suppositio complicatoria : im­
plicat enim cognitionem omnium possibi­
lium exerceri per speciem creatam, ut
ipse Ferre nobiscum affirmat. Unde
talis cognitio esset possibilis creaturæ,
quia supponitur fieri extra Verbum : et
esset absolute impossibilis, quia repugnat
omnia possibilia extra Verbum attingi.
Diluitor
Ad secundam objectionem respondetur
secunda·
eodem modo, concedendo majorem, distin­
guendo, sive explicando minorem : nam si
ly in se ipsis denotet speciem creatam est
suppositio complicatoria, ex qua sequitur,
et non sequitur quidditativa cognitio Dei.
Sequitur, qua parte præsupponitur cognitio
omnium possibilium, quæ absque compre­
hensiva, et subinde quidditativa cognitione
non contingit : et non sequitur, qua parte
supponitur cognitionem omnium possibi­
lium fieri per speciem creatam, quæ nequit
Deum quidditative repræsentare : quod et
non amplius minoris probatio evincit. Gæterum si ly in se ipsis solum denotet objec­
tum cognitum præscindendo a medio, minor
est determinate falsa : quia cognitio om­
nium possibilium nequit fieri per speciem
finitam, et creatam, sed per Dei essentiam,
quæ Deum quidditative repræsentat. Ex
cognitione enim omnium possibilium se­
cundum se, sive præscindendo a medio
considerata, recte infertur, quod debeat
fieri per speciem infinitam, ut ostendimus
I præced. et concedunt Ferre, et alii, quos
circa hanc consequentium Adversarios ha­

bemus : et eodem modo colligitur quiddl·
tativa Dei cognitio, et quod plus est, com­
prehensio.
'J0. A·! tertiam negamus antecedens :
constat enim ex supra dictis omnia collec­
tive possibilia videri non posse nisi per
speciem infinitam, atque ideo nisi in Es­
sentia divina ; et subinde quin Deus ipso
videatur. Ad probationem autem in con­
trarium dicendum est non posse omnes co­
lores (et idem intellige de aliis objectis, et
effectibus adœquatis respective ad suas po­
tentias), secundum omnem modum, quem
habent, videri, quin cognoscatur quiddilative, et comprehensive potentia visiva :
licet contingere possit, quod hujus cognitio
non sit visio, et intuitio proprie loquendo:
quia intuitio supra id, quod importat de
linea cognoscitiva, addit, aut connotai
coexistentiam physicam objecti : et contin­
gens est, quod existant omnes colores non
existente potentia visiva. Id vero in mate­
ria, in qua sumus, locum non habet : quia
de essentia Dei est existere : unde impos­
sibile est, quod aliquis cognoscat Deum
quidditative, et comprehensive, et quod
Deum non videat, sive intueatur. Si autem
fiat suppositio, quod omnes colores videan­
tur. non tamen secundum omnem modum,
quem habent vel inter se, vel in ordine ad
potentiam visivam, et ad sua principia;
tunc ex visione omnium colorum non col­
ligeretur potentiæ visivæ comprehensio :
quippe in tali hypothesi ipsi colores non
comprehenderentur. Sed exemplum sic in­
tellectum nequit applicari rei, de qua agi­
mus : quia impossibile est omnia collec­
tive possibilia et quoad substantiam, et
quoad modum videri, quin collectio possi­
bilium comprehendatur, ut num. 84 proba­
vimus ; atque ideo quin comprehendatur
etiam divina virtus in esse virtutis ob ea,
quæ supra diximus.
Ad quam respondetur consequentias a
nobis factas respicere directe, et immediate
comprehensionem divinæ virtutis factivæ
per veram causalitatem, sive productivæad
extra. Et in hoc sensu negamus majorem :
quia divina virtus factiva per rigorosam
causalitatem non potest amplius extendi,
quam ad omnia collective possibilia : nihil
enim est factibile, quam possibile. Ad
probationem autem in contrarium negamus
in eodem sensu antecedens : quia virtus
factiva per veram causalitatem, et produc­
tiva ad extra non producit personas divi­
nas ; quin est perfectio absoluta, et omni­
bus

• Λ!

DI8P. XIX, DUB. V.
bus illis communis. Undo licol Deus non
esset Trinus, adhuc haberet eandem vir­
tutem productivam creaturarum, quam vo­
camus omnipotentiam. Quamvis autem ex
cognitione omnium collective creaturarum
solum immediate inferatur comprehensio
divinæ virtutis, in osse talis, sive quatenus
adiequate in suis effectibus explicatur, et
ultimo resolvitur : nihilominus per conse­
quentias magis mediatas etiam colligitur
comprehensio divinæ Essentiæ, Attributo­
rum, et Personarum. Quoniam virtus di­
vina in esse virtutis productiva) omnium
possibilium est actus purus, et infinitus :
quod autem sufficit ad comprehendendum
actum purum, et infinitum, sufficit etiam
ad prædictorum comprehensionem ; cum
debeat esse vis cognoscitiva actualissima,
et infinita. Quare de primo ad ultimum qui
cognosceret omnia collective possibilia,
comprehenderet non solum divinam virtu­
tem in esse virtutis productive ad extra,
sed alia etiam omnia, quæ Deo conveniunt :
quamvis comprehensio divinæ virtutis pro­
betur magis immediate, reliquorum vero
magis mediate.

Referuntur opiniones contraria, el satisfit
earum molivis.

™ 91. Prima sententia primæ assertioni
κό. nostræ contraria defendit animam Christi
per scientiam infusam cognovisse de facto
omnia collective possibilia. Pro qua refert
Suarez Magistrum, Alensem, et alios :
nam cum dicant animam Christi cogno­
visse omnia possibilia, idque non limitent
ad scientiam beatam; verosimilius est,
i
quod idem a fortiori sentiant de cognitione
;
per scientiam infusam, quæ nec cognoscit
i
Deum in se, nec effectus in Deo. Et saltem
quod anima Christi per scientiam infusam
cognoverit omnes naturas specificas posi £■*· sibiles, tuentur Scotus in 3, dist. 14,
I a quæst. 3 et 4, ubi Pytigianus art. 5 et 6.
i te. Faber disp. 36, cap. 2. Rada controvers.
hzi'i. 9, art. i. Castillo ubi supra, et alii. Priol·^;· res Auctores id probant unico funda‘ mento : quoniam cognitio omnium possiI
bilium per scientiam infusam ex una parte
non implicat, et ex alia parte dicit perfecI tionem : sed omnis perfectio possibilis,
I sicut in aliis lineis, sic etiam in linea
cognoscitiva attribuenda est animæ Christi,
utpote in quo fuerunt omnes thesauri sa-

203

pientiæ, et scientiæ Der, ct cujus omnis
potentia tam naturalis, quam obedientialis
completa est, ut sæpius in hac materia
cum D Thom. affirmavimus : ergo anima
Christi per scientiam infusam cognovit de
facto ornnia collective possibilia. Major
quoad secundam partem est manifesta : et
quoad primam probatur omnibus argumen­
tis opinionis num. scq, referenda*. Aucto­ Λ Hod.
res autem secundo loco relati suam sen­
tentiam suadent : quia licet implicet
intellectum creatum cognoscere omnia col­
lective possibilia ; non tamen repugnat
cognoscere aliquam collectionem finitam :
sed hujusmodi est multitudo naturarum
specificarum : quippe non est procedendum
in his naturis usque in infinitum, sed per­
veniendum est ad aliquam ultimam, et
cæteris perfectiorem : ergo non repugnat
intellectum creatum cognoscere omnes na­
turas specificas possibiles : atque ideo ac­
tualis earum cognitio, cum quædam per­
fectio sit, Christi animæ debet attribui.
Ad primum aliquorum fundamentum Convel­
respondetur primo negando majorem : luntur.
nam implicat animam Christi cognoscere
absolute omnia possibilia, ut ostendimus
num. 73, et magis constabit ex infra
dicendis. Respondetur secundo omittendo
majorem, et negando minorem : quia
præscindendo ab impossibilitate absoluta,
occurrunt sufficientes rationes, ne dicatur
animam Christi de facto cognovisse omnia
possiblia per scientiam infusam, ut cons­
tat ex supra dictis § 1. Ad insertam autem
minoris probationem dicendum est non
omnem absolute perfectionem attribuen­
dam fore animæ Christi, sed pro hujus­
modi attributione attendendum esse ad
alias circumstantias, ut jam observavimus,
et ostendimus disp. 15, dub. unico num.
18 et disp. 17, dub. 7, num. 13. Ubi enim
aliqua secundum se perfectio vel impediret
alias perfectiones Christi convenientes, vel
inverteret connaturalem earum ordinem;
ipsi minime attribuenda esset. Et sic con­
tingit in cognitione omnium possibilium
per scientiam infusam : nam ex uno capite
excederet intensionem, et extensionem
scientiæ beatæ, quod est absurdum ; et ex
alio capite exigeret in anima Christi mo­
dum intelligendi universaliorem præ An­
gelis, quod etiam est inconveniens, ut § 1
magis explicuimus. Ad aliud aliorum fun­
damentum respondemus negando mino­
rem : quia naturæ specific® sunt infinitæ
sincathegorematice, sive in potentia, quin

. I

. *
»

Λ

5'i fri

204

DE INCARNATIONE.

detur aliqua ultima, vel ultra quam pro­
gressus fieri non va'eat. Cum enim nulla
sit simpliciter infinita ; inter quamlibet, et
Deum datur infinita distantia, et ulterior
Dei participabilitas. Quod in re theologica
supponimus ex vera, et communi Philoso­
phia apud N. Complut, num. 71 relatos.
Stti&dâ•
92. Secunda sententia docet animam
opinio
contra­ Christi per scientiam infusam non cogno­
ria.
visse de facto omnia collective possibilia ;
absolute tamen potuisse illa cognoscere.
Suarez. Ita Suarez disp. 27, sect, 4 in fine, GoGodoi.
Goeel. doi disp. 35, g 15. Gonet disp. 17, art. 6,
l’Uûda- num. 118, et alii. Quod probant primo ex
locnîüin
ox ex D. Thom. quæst. 20 de Verit. art. 5, ubi
D.Tbom.• proponit hoc argumentum :
Quicumque
scii majus, polrst scire minus : sed Deus est
majus, quam quidquid potest facere : ergo
cum anima Christi cognoscat Deum, multo
magis polesl cognoscere, quidquid Deus potest
facere. Et respondet : Ad primum dicen­
dum, quod quidquid Deus polesl facere est
minus, quam ipse Deus, el facilius posset ab
anima Chrisli cognosci, si animæ Chrisli per
se offerretur, quidquid Deus potest facere,
sicut per se ei reprxsentatur ipse Deus. Nunc
autem ea, quæ potest facere Deus, non offe­
runtur animx Chrisli in se ipsis, sed in
Verbo : et ideo ratio non sequitur. Et id
ipsum, inquit Godoi (licet formalia verba
non referat), docet D. Thom, in 3, ad An­
nibald. dist. 14, quæst. unica art. 2 ad 2.
Unde colligit 8. Doctorem esse in hac
scientia : tum quia, quod anima Christi de
facto non cognoscat omnia possibilia præ­
cise revocat D. Thom, ad hoc, quod talia
possibilia ei non offerantur in se ipsis, non
vero ad aliquam implicationem : et tamen
si in hoc esset aliqua repugnantia; negatio
prædictæ cognitionis in talem implicatio­
nem longe medius reduceretur. Tum etiam
quia D. Thom. expresse affirmat, quod
facilius posset ab anima Christi cognosci,
quidquid Deus potest facere, quam ipse
Deus, si eidem animæ offeiretur : sed
quod est impossibile, non est facilius :
ergo ex sententia D. Tho. non est impossi­
bile, quod quidquid Deus potest facere co­
gnoscatur ab anima Christi.
ConQrConfirmatur : quia ubicumque D. Tho.
inalio
’ negat animam Christi cognoscere omnia
possibilia, suam resolutionem probat, quia
ex ea sequeretur Dei comprehensio : sed
hæc non sequitur ex cognitione eorum in
se ipsis, sive per scientiam infusam : ergo
juxta mentem S. Doctoris non repugnat,
quod anima Christi per scientiam infusam

cognoverit omnia possibilia. Probatur mi­
nor : quia comprehensio causæ non con­
tingit nisi ex cognitione omnium effectuum
in ea, sive ex penetratione causæ in ordine
ad omnes effectus : sed cognitio possibi­
lium in se ipsis non est cognitio eorum in
Deo, sive ex vi penetrationis virtutis diviine in ordine ad illos, ut ex ipsis terminis
liquet : ergo ex cognitione omnium possi­
bilium in se ipsis non inferretur Dei com­
prehensio.
Respondetur ad argumentum, quod ex Dinis 1
testimoniis S 2 relatis satis manifeste cons-,;2i Γ
tat, quod D. Tho. docuerit assertionem
(
nostram, suffragante etiam communi conI
sensu discipulorum, quos viderimus, Go|
doi excepto , quem postea imitatus fuit
|
Gonet. Testimonium autem, quod nobis
j
objicitur, nihil probat, ut diluendo conse|
quentias ex eo formatas constabit. Ad pri- ϊ» |
mam respondemus D. Thom. optimo jure
negationem cognitionis omnium possibi­
lium revocasse immediate in negationem
repræsentationis eorum : quia hæc erat
immediata responsio : sicut si quis inter­
rogetur cur non volet? optime respondet,
quia non habeo alas. Et sicut si iste ulte­
rius interrogetur, quare alas non habeat?
respondebit, quia impossibile est hominem
alas habere : sic D. Thom. licet eo loco
præcise dixerit animæ Christi non omnia
possibilia offerri ; tamen præsentiens posse
I
I
ulterius inquiri, cur ipsi non offerantur,
adjecit paulo post in resp. ad 4 : Sicut non
polesl esse, quod sil facium, quidquid Deus
potest facere, quia sic Deus fecisset lot, quod
non posset plura ; et sic ejus potentia esset
limitata ad creaturas actu existentes : ita non
potest poni, quod alicui creaturæ sit mani­
festum, quidquid Deus potest facere, vel ma­
nifestare. Quo nil clarius dicere potuit, ut
manifestaret repræsentationem omnium
possibilium esse animæ Christi simpliciter
impossibilem, ut supra num. 73 fusius
ponderavimus. Ad secundam respondemus
non esse urgentiorem : quia cum D. Tho.
asserit, quod anima Christi facilius cognos­
ceret omnia possibilia, quam Deum, si
omnia possibilia ipsi offerrentur , nihil
enuntiat de absoluta conditionis possibili­
tate; sed consequentiam docet, aut permit­
tit, negata aliunde nihilominus conditione.
Sicut se gereret dicens : Si homo alas ha­
beret, facilius volaret, quam videret Deum:
non enim sic loquens convinceretur sen­
tire, quod homo posset habere alas, aut
quod posset absolute volare ; nec id signi­
ficaret :

DISP. XIX, DUB. V.

ficarot : sed supposita conditione (quam
alias cognoscit impossibilem), prædicarot
in vi consequential alium rationem condi­
tioni magis annexam, aut data conditione
faciliorem.
s* Et cum additur D. Thomam id ipsum
docere loco cit. ex 3 sent, ad Annibald.
respondemus, quod si id ipsum docet, eo­
dem modo explicandus est. Sed re vera non
docet illud, sed hæc præcise habet, quæ
sunt satis diversa : Ad secundum dicendum,
quod quamvis Verbum sil majus, quam quod
in Frrbo cognoscitur, tamen majus est vi­
dere aliquid in Verbo, quam cognoscere Ver­
bum : sicut facilius est cognoscere aliquod
principium in se, quam conclusionem in
principiointuen. In his autem nihil habet,
in quo faveat huic opinioni : quia loquitur
de his, quæ cognoscuntur in Verbo : et
hæc non sunt omnia possibilia sed aliqua.
Inde vero nec apparenter colligitur, quod
omnia possint in se cognosci : srbut, ut
exemplo S. Doctoris utamur, non infertur
eum, qui cognoscit aliquod principium vel
aliquas conclusiones in principio, ex vi hu­
jus cognoscere, aut posse cognoscere om­
nes conclusiones in se : sunt enim ista sa­
tis, aut prorsus diversa, Et quod D. Tho.
nec id sentiat, ncc id colligat, constat’ evi­
denter ex ejus verbis statim referendis.
·;Ad confirmationem respondetur primo
n. negando majorem : quia S. Doctor non se!^niel resolvit creaturam non posse cognoscere omniæ possibilia, quin recurrat ad Dei
comprehensionem, quæ inferretur ; sed
adhidendo rationes longe diversas. Liquet
hoc, nam probat scientiam animæ Christi
non posse attingere omnia, quia est virtus
participata, et deficiens a scientia divina
nonsolum in modo cognoscendi, sed etiam
in numero, aut multitudine cognitorum,
ut tradit infra quæst. 13, art. 1 ad 2 : Si­
militudines, inquit, rerum non recipiuntur
in ipra anima Christi secundum eandem
perfectionem, et virtutem, secundum quam
iunl in natura divina. Et inde est, quod
scientia animæ Christi est inferior scientia
dirino quantum ad modum cognoscendi;
quia Deus perfectius cognoscit res, quam
anima Christi : et quantum ad numerum
uiloruin; quia anima Christi non cognoscit
omnia, quæ Deus potest facere. Recolantur
supra dicta num. 75. Liquet etiam, quia
probat animam Christi non cognoscere
omnia possibilia, quoniam nequit cognoscibiliter exhaurire divinam omnipotentiam,
nt tradit quæst. 28 de Verit. art. 5 ad 4 :

205

Sicut, inquit, non polesl esse, quod sil fac­
ium, quidquid Deus potest facere, quia sic
Deus fecisset lol, quod non posset plura ; et
sic ejus potentia esset limitata ad creaturas
actu existantes : ita non potest poni, quod
alicui creaturæ sit manifestatum, quidquid
Deus potest facere, vel manifestare. Videan­
tur supra dicta num. 72. Et similia tradit
loco cit. ex 3, ad Annibald. in resp. ad 3,
bis verbis : Si distributive accipiatur, quid­
quid Deus potest facere, polesl manifestare,
verum est : quia quodlibet eorum, quod
polesl facere, polesl manifestare. Si autem
inlelligalur quasi collective, falsum esi. Non
enim Deus polesl facere, quod aliqua crea­
tura sciai, quidquid ipse polesl facere : sicut
nec quod possit eum comprehendere. Ubi
eam repugnantiam non reducit immediate
ad comprehensionem, sed ad caput aliud,
quod cum comprehensione parificat Et
quod in eis verbis non loquatur determi­
nate de cognitione omnium possibilium
in Deo viso, sed absolute ; liquet evidenter
ex sequentibus : immediate namque sub­
jungit : Sed quia rationes in contrarium
videntur concludere etiam quantum ad scien­
tiam visionis, etc. Quæ superflue adderet, si
in præcedentibus exclusisset præcise cogni­
tionem omnium possibilium per scientiam
beatam, ut ex se constat. Falsa itaque illa
maxima est, quod ubicumque D. Tho. ma­
teriam istam versat, negat creaturæ om­
nium possibilium cognitionem eo tantum
motivo, quod sequeretur Dei comprehensio.
Respondetur secundo eidem confirmationi
negando minorem : tum enim ostendimus
§ præced. quod ex cognitione omnium pos­
sibilium absolute, sive præscindendo a me­
dio inferretur comprehensio Dei in se ipso.
93. Arguitur secundo refricando diffi­
cultatem, quam sibi objecit D. Tho. in
testimoniis relatis, et lib. 3 contra gent.
cap. 56, et non videtur satis diluisse :
quoniam majus quid est Deus in se ipso,
quam tota collectio créaturarum possibi­
lium ; cum Deus sit infinitus simpliciter
tam in esse entis, quam in esse cognos­
cibilis ; creaturæ autem possibiles solum
sunt infinitæ in multitudine, finitæ autem
secundum essentiam : sed non implicat in­
tellectum creatum videre Deum in se ipso,
ut liquet in beatis, et docet fides : ergo nulla
est implicatio in eo, quod intellectus crea­
tus videat omnia possibilia in se ipsis. Pa­
tet consequentia : quia supposita majoris
veritate, arguitur a majori ad minus, et a
difficiliori ad facilius.

t

hill.

?r ■

1

I

D.Thom.

Secun­
dam
argu­
mentum.

l·
i

«

206

Solutio.

,‘V.»

i

* ·

i
! · 9· kC/ i

• ·

• M-L*

4 Λ ’· ·
*'■'.?·> i '

DISP. XIX, DUB. V.

DE INCARNATIONE.

Respondetur omittendo promissas, et
negando consequentiam. Et ratio disparitalis est : quoniam licet Deus in so sit infi­
nitus tam in esse entis, quam in esse co­
gnoscibilis ; habet tamen speciem, nempe
essentiam suam, quæ possit finito modo
uniri intellectui creato, ei ei repnesentare
infinitam Dei perfectionem modo finito :
in quo nulla est implicatio, ut supponimus
ex dictis tract. 2, disp. I, dub. 1, cum
sequentibus. Cæterum licet creaturæ pos­
sibiles distributive, et divisim const lorate
sint finitæ, et finito modo repræsentabiles :
nihilominus eædem collective, et simul
sumpte sunt objectum simpliciter infini­
tum ; non quidem vel per essentiam, vel
quia impertent aliquam unam essentiam
infinitam ; sed quia dicunt essentias multitudino infinitas, et se excedentes in perfec­
tione, atque ideo in immateriali late, et
cognoscibilitatesine termino. Quæ collectio
nullo modo est manifestabitis, quam motio
determinate infinito : impossibile enim est
ea omnia simul repræsentari nisi per spe­
ciem infinitam, et infinite repræsentantem,
ut ostendimus g 3. Itaque Deus infinitus
potest attingi modo infinito, et modo finito ;
el hujus ultimi capax est intellectus crea­
tus. Sed omnia possibilia ut collective
simul cognoscenda explicant objectum non
solum infinitum, sed modo infinito cognos­
cendum : quod creaturæ repugnat. Ad pro­
bationem autem consequenti®, quatenus
huic doctrinæ potest opponi, respondetur
ex immediate, dictis, quod licet Deus in so
sit majus quid et in esse entis, et in esse
objecti, quam tota collectio possibilium ;
nihilominus modus cognoscendi omnia
possibilia collective est major, et difficilior,
quam modus cognoscendi Deum præcisive
in se : quoniam Deus potest in se cognosci
modo finito, et citra comprehensionem :
sed omnia possibilia nequeunt collective,
et simul cognosci, nisi tota eorum collectio
comprehendatur, ubi enim omnia possibilia
collective cognoscuntur; nihil illius collec­
tionis latet cognoscentem : comprehensio
autem infinitorum, et infinite, sive absque
termino se excedentium importat in co­
gnitione modum infinitum. Unde absolute
majus, et difficilius est cognoscere omnia
possibilia collective, quam cognoscere
Deum in se. Et hæc dicimus præscindendo
a Dei comprehensione, quam ex cognitione
omnium collective possibilium inferri os­
tendimus^ præced. nam si ad eam attenda­
mus. evidentius adhuc est, quod majus et

difficilius sit cognoscere omnia collectivo
possibilia, quam cognoscere Deum in se :
sicut difficilius est cognoscere Deum com­
prehensive, quam solum quidditativo.
Et observandum est falso ab aliquibus
allegari D. Thom. loco cit. ex 3 contra
gant, quasi dixerit majus esse videre Deum,
quam videre omnes e/feclus possibiles in m
ipsis. Nam 8. Doctor talem propositionem
non habet, sed istam et satis diversam :
fimim esi igitur, quod majus est inlelligere
divinam substantiam, quam quidquid aliud
prxler ipsam, quod in se ipso cognoscipotcsl.
Cum autem quælibet creatura in se ipsa
cognoscibilis sit ; majus quid est cognos­
cere substantiam Dei, quam cognoscere
quamlibet divisive creaturam in so ipsi.
Sed cum tota collectio creaturarum non
ait in se repræsentabilis, nec cognoscibilis,
ut plane docet D. Thom. locis supra rela­
tis ex auæst. 20 de Verit. et ex 3 sent,
ad Anmbald. plane fit, quod ex ejus sen­
tentia collectio omnium creaturarum non
veniat in prædictam comparationem; quin
et quod non sit minus quid, quam Dei
substantia : immo majus quid sit in ratione
cognoscibilis. Potest enim Dei substantia
quidditativo tantum, et finito modo co­
gnosci : sed omnia collectivo possibilia
cognosci nequeunt, quin tam ipsa, quam
Dei virtus, et consequenter Dei essentia
comprehendatur, ut ostendimus § præced.
94. Sed instabis : nam licet Deus sit infinitus potest cognosci quidditative, et non
comprehensive : ergo pariter licet collectio
omnium creaturarum possibilium sit infi­
nita, poterit cognosci quidditative tantum,
et non comprehensive. Probatur conse­
quentia : nam ideo Deus infinitus potest
cognosci quidditative, quin comprehenda­
tur ; quia potest cognosci quoad omnia
formalia, non cognitis omnibus, quæ emi­
nenter, aut virtualiter importat : sed etiam
omnes creaturæ possibiles possent co­
gnosci quoad formalia, non cognitis, quæ
virtualiter dicuntur : ergo possent co­
gnosci quidditative tantum, et non com­
prehensive.
I
Respondetur negando consequentiam. Dès.:·
Et ad probationem negamus minorem :
implicat enim in terminis cognosci omnia
collective possibilia, et non cognosci om­
nia, quæ possibilia tam formaliter, quam
virtualiter important. Nam omnia tam
formalia, quam virtualia vel sunt purum
nibil, vel claudunturintra collectionem pos­
sibilium : quare vel non cognoscuntur
omnia

I

i

I

I

urania possibilia, ot sic tollitur suppositio,
et materia hujus dubii : vol cognoscuntur
omnia tum formalia, quam virtualia, quæ
in possibilibus reporluntur. Ubi autem
nihil objecti cogniti latet cognoscentem,
opus est, quod objectum comprehendatur :
atque ideo idem ost cognoscere omnia
collectivo possibilia, ac totam comprehen­
dero possibilium collectionem. Hujusmodi
autem consequentia non habent vim in
Deo cognito : nam cum creaturæ possibiles
in Deo eminenter contente non sint formaliler ipse Deus; non repugnat ox ter­
minis, quod totus Deus quantum ad
formalia cognoscatur, quin cognoscatur
quantum ad virtualia, atquo ideo quin
comprehendatur. Cujus oppositum contin­
git in collectione omnium possibilium ob
oppositam rationem jam assignatam. Unde
licet Deus in se sit majus quid, quam
omnes creaturæ ; non sequitur, quod qui
potest videre Deum in se, possit cognos­
cere omnes creaturas collective : quia cum
dicimus collective, ibi implicite significatur
modus infinitus cognitionis, intellectui
ereato repugnans. Sicut absolute homo quid
majus est, quam coelum : et non propterea
infertur, quod qui potest gignere hominem,
valeat cœlum producere : quia productio
coeli importat modum infinitatis, cum
creatio sit.
95. Arguitur tertio : quia tota collectio
possibilium in se ipsis potest repræsentari
per unam speciem finitam : ergo et attingi
per unam cognitionem finitam : ergo non
repugnat quod cognoscatur ab anima Christi
per scientiam infusam. Hæc secunda con­
sequentia patet ex prima : nam anima
Christi per scientiam infusam capax est
cognoscendi cognitione finita quodlibet
objectum finita cognitione attingibile.
Prima vero consequentia legitimo infertur
«antecedenti : quoniam uni speciei finite
una ct finita cognitio correspondet. Ante­
cedens autem suadetur : tum quia species
repraesentans infinitas naturas specificas
ilicujus generis non est infinita, eo quod
omnes illæ naturæ continentur sub genere
finito : sed, etiam omnia possibilia conti­
centur sub aliqua ratione finita, nempe
mb conceptu analogo entis creabilis, quod
ert quidditative finitum : ergo una species
imita potest repræsentare omnia collective
possibilia in se ipsis. Tum etiam quia illa
sola species est simpliciter infinita, quæ
immediate repræsentat objectum quiddita­
tive infinitum : sed collectio ornnium pos-

207

sihilinm non est objectum quidditative
infinitum ;cum nullam includatquidditatem
«implicitor infinitam : ergo species totam
illam collectionem repnesentans non esset
simpliciter infinita, sed finita. Tum deni­
que nam stat bene, quod objectum infini­
tum ropnesentetur modo finito : ergo licet
collectio omnium possibilium infinita sit,
poterit tamen repræsentari modo finito :
sed ad repræsentandum infinitum modo
finito sufficit species finita : ergo tota pos­
sibilium collectio potestper speciem finitam
repræsentari.
Respondetur negando antecedens in- soiatio.
tellectum, ut in præsenti loquimur, de re­
præsentatione distincta omnium possibi­
lium in se ipsis secundum proprias eorum
rationes, et non præcise quoad aliquam
rationem communem, et confusam : oppo­
situm enim satis constat ex dictis § 3. Ad
primam autem probationem in contrarium,
concessis præmissis, negamus consequen­
tiam. Et disparités constat ex supra dictis,
quod ratio generica v. g. animalis est
simpliciter una, determinata, et finita, cui
finita species potest commcnsurari, et ex
consequenti repræsentet infinitas multitu­
dine naturas specificas sub ea contentas.
Cæterum ratio entis creabilis non est
simpliciter una, sed importat immediate
inferiora : ei cum hæc ita sint mul­
titudine infinita, quod sub nulla ratione
finita contineantur, sed multiplicentur,
et se excedant usque in infinitum : spe­
cies illa immediate repræsentaûs debet
esse simpliciter infinita, quippe quæ nul­
lum habet terminum in repræsentando,
nec in certo immaterialitatis gradu consti­
tuitur : ita enim se habet species in re­
præsentando, sicut immediatum ejus ob­
jectum se habet in essendo. Ad secundam
negamus majorem : quia non solum ad
repræsentandum objectum quidditative in­
finitum requiritur species infinita, sed
etiam ad repræsentandum immediate quidditates multitudine infinitas, et quæ sub
nulla finita quidditate continentur : quali­
ter se habent omnia collective possibilia.
Quia sicut ea multitudo est infinita, hoc
est, sine termino; et sicut nullum importat
ultimum, et certum immaterialitatis gra­
dum : sic etiam species illam quidditative
repnesentans, et in esse representative
continens, nullum haberet terminum in
repræsentando, nec constitueretur in certo
gradu immaterialitatis : qua multitudine,
et illimitatione gaudere nequit species,

,î

j?

·:■

r*

V

20S

DE INCARNATIONE.

quæ simpliciter infinita non sit, magis ex­
pendimus Jj 3. Ad tertiam concesso ante­
cedenti negamus primam consequentiam,
ex qua secunda dependet : quia licet lini­
tum possit attingi modo finito, cum præ­
cise attingitur quidditative, aut modo in­
feriori, vel solum quoad aliquam rationem
communem : nihilominus impossibile est,
quod infinitum attingatur finito modo, ubi
cognoscitur adæquate, et comprehensive :
quia tunc oportet cognitionem adæquari i
objecto infinito, et consequenter esso infi­
nitam. Repugnat autem omnia possibilia
collective cognosci secundum proprias ra­
tiones, non cognosci comprehensive : quia
ubi omnia cognoscuntur, nihil eorum
latet : atque ideo collectio tota, et totaliter
manifestatur ; quod est adæquate cognosci,
sive comprehendi. Quare qui cognosceret
omnia collective possibilia, cognosceret
infinitum modo infinito.
Replica.
96. Sed replicabis (et sit quartum argu- j
mentum) : nam stat bene, quod infinitum i
cognoscatur comprehensive, et nihilomi­
nus cognoscatur finite, sive finita cogni­
tione : ergo dato, quod intellectus creatus
cognosceret comprehensive infinitam pos­
sibilium multitudinem, adhuc non in­
ferretur cognoscere infinitum modo in­
finito. Consequentia patet. Et antecedens
suadetur : quia de facto anima Christi co­
gnoscit infinitas cogitationes futuras per to­
tam æternitatem, illasque comprehensive
cognoscit,ut satis constat ex his, quæ diximus disp. præced. num. 32 et 43, et tamen
anima Christi nullam elicit cognitionem
simpliciter infinitam, sive quæ modo in­
finito attingat objectum : ergo stat bene,
quod infinitum comprehendatur, et nihi­
lominus attingatur modo finito. Et sic j
D.Tbom. plane docet D. Thom. in præs. quæst. 10,
art. 5, in fine corp, ubi inquit : Sicut ma­
terialia possunt accipi ab intellectu imma­
térialité)', et mulla finite : ita infinita pos­
sunt accipi ab intellectu non per modum
infiniti, sed quasi finite ; ul sic ea, quæ
sunt in se ipsis infinita, sint in intellectu
cognoscentis finita. El hoc modo anima
Chrisli scit infinita, in quantum scilicet
scit ea non discurrendo per singula, sed in
aliquo uno, puta in aliqua creatura, in cu­
jus potentia exislunl infinita, el principali­
ter in Verbo.
ConflrEt confirmatur : quia tunc solum comiu»tio. prehensio infiniti debet esse cognitio sim­
pliciter infinita, quando est comprehensio
infiniti simpliciter talis : sed collectio

omnium possibilium non est aliquod sim·
pliciter infinitum : ergo ejus comprehensio
non est cognitio simpliciter infinita : et
consequenter stat bone, quod hujusmodi
infinitum comprehendatur, et nihilominus
cognoscatur modo finito. Cætera constant.
Et minor suadetur : quia solum illud in­
finitum est simpliciter infinitum quod est
infinitum secundum essentiam, aut quid­
ditatem : collectio autem omnium possibi­
lium non est hujusmodi ; siquidem impor­
tat praedicata essentialia finita, quibus
constituitur ens creatum : ergo collectio
omnium possibilium non est aliquod sim­
pliciter infinitum. Qui discursus desumi­
tur ex D. Thom. loco cit. in resp. ad 2,
ubi ait : Nihil prohibet aliquid esse infinitum uno modo, quod est alio modo finitum :
sicut si imaginemur in quantitatibus super­
ficiem, quæ sit secundum longitudinem infi­
nita, secundum latitudinem autem finita.
Sic igitur si essent infiniti homines numero,
haberent quidem infinitatem secundum ali­
quid, scilicet secundum multitudinem :
secundum tamen essentiæ rationem ha­
berent finitalem. eo quod omnium essentia
esset limitata sub ratione unius speciei.
Sed id , quod est simpliciter infinitum
secundum essentiæ rationem est Deus, ul
in 1 p. dictum est. Proprium autem
objectum intellectus est quidquid est, ul di­
citur in 3 de anima : ad quod perlinet ra­
tio speciei Sic igitur anima Chrisli propter
hoc, quod habet capacitatem finitam, id
quod est simpliciter infinitum secundum es­
sentiam, scilicet Deum, attingit quidem;
sed non comprehendit, ul dictum esi. Id au­
tem infinitum, quod in creaturis est in
potentia, potest comprehendi ab anima
Chrisli : quia comparatur ad ipsam secun­
dum essentiæ rationem, ex qua parte infini­
tatem nonhabel. Nam etiam intellectus noster
intelligit universale, puta naturam generis,
vel speciei : quod quodammodo habet infi­
nitatem, in quantum polesl de infinitis
prxdicari. In quibus verbis disserte asserit
8. Doctor, quod licet infinitum secundum
essentiam, cujusmodi est solus Deus, non
possit cognosci comprehensive, nisi attin­
gatur modo infinito, qui creaturæ repu­
gnat : nihilominus, quod est infinitum
secundum essentiam, sed alio modo infe­
riori, potest comprehendi cognitione finita.
Et hoc modo salvet, quod anima Christi
I cognoverit aliqua infinita per finitam co]I gnitionem. Sentit itaque infinitum posse
I modo finito comprehendi.
Ad

<
|

■

i

1
|
I

I

w»

λ-c

DISP. XIX, DÜB. V.
Waiter

I

,
i

l
I

Α<1 rcplicain, sivo argumentum respandetur negando antecedens, intellectum
(ul debet) de inlinito simpliciter, sive de
eo, quod sub nulla ratione linita contine­
tur; cujusmodi esso omnium possibilium
collectionem constat ex supra dictis : ratio
enim entis creati, vel quidditatis finitæ,
quæ imaginari posset, non est aliqua ra­
tio una continens inferiora, sed importat
ipsa inferiora immediate. Ad probatio­
nem autem in contrarium, concessis præmissis, negamus consequentiam, intellec­
tam in eodem sensu de inlinito simpliciter
proxime explicato. Et disparitas est, quod
omnis multitudo infinita, quam anima
Christi de facto cognovit, continetur sub
aliqua una ratione determinata, et finita,
v. g. cognovit infinitos homines existen­
tes in potentia hominis, aut infinitas co­
gitationes existentes in potentia intellectus.
Et ad hujusmodi infinita comprehendenda
fatemur sufficere cognitionem finitam :
quia cum talia objecta cadant sub una ra­
tione finita, et sic cognoscantur; possunt
adæquari, et exhauriri per finitam simpli­
citer cognitionem. Nec amplius intendit
D. Thom. in verbis relatis, ut satis ex il­
lis constat : El hoc modo anima Chrisli
scii infinila, in quantum scit ea, non diseurrtndo per singula, sed in aliquo uno, pula in
aliqua crealura, in cujus potentia existant,
tic. Cæterum multitudo omnium collec­
tive possibilium est simpliciter infinita :
quia sub nulla ratione, una simpliciter,
continetur, sed solum in omnipotentia divina, cui ex parte objecti commensuralur : unde nequit comprehensive, sive
adæquate cognosci nisi per cognitionem
simpliciter infinitam, ut satis evidenter
docet ipse D. Thom. locis relatis f 2; et
præsertim in 3 ad Annibald. ubi ait :
don enim Deus polesl [acere, quod aliqua
crealura sciai, quidquid ipse polesl facere ;
sicut nec quod possil eum comprehendere :
tam impossibile reputans primum illud,
quam hoc secundum.
Ad confirmationem negamus minorem.
El ad ejus probationem constat ex imme­
diate dictis, quod licet omnia possibilia
sint unius quidditatis linitae in hoc sensu,
quod unumquodque eorum distributive,
aut divisim sumptum habet finitam essen­
tiam : nihilominus non sunt unius quiddilalis finitæ in hoc sensu, quod continean­
tur sub aliqua una linita quidditate : quia
nulla datur una quiddilas omnibus possi­
bilibus communis, et quæ possibilia comSahnant. Cars. theulog. loin. AT.

J’

209

prehendat : quippo sola ratio entis creabi­
lis illis communis est; quæ tamen non
importat aliquid unum finitum, sed dicit
immediate ipsa inferiora, se absque ullo
termino excedentia in prædicatis quidditativis. Unde impossibile, quod in eorum
repræsentatione, aut cognitione sistatur
in aliquo finito. In quo sensu potest quidditas omnium possibilium dici simpliciter
infinila : non quia una quidditas formaliter sit; quia est talis æquivalenter, quate­
nus quidditates possibiles nullo termino
clauduntur, sed protrahuntur sine termino,
et absque ulla ultima quidditate, quam
ambiat species inteiligibilis, aut cognitio.
Unde repugnat speciem creatam repræsentare, et cognitionem creatam attingere
omnia collective possibilia. Nec oppositum
vel leviter insinuat D. Thom. loco cit. [·,τΐ«ηη.
tum quia exemplilicat in infinitis contentis
in potentia alicujus creaturæ, et quæ non
exprimunt majorem infinitatem, quam illa.
Tum quia dicit Deum non posse compre­
hendi, quia est infinitus secundum essen­
tiam : collectio autem omnium quiddiiatum
est æquivalenter una quidditas infinita.
In quo sensu dixit S. Doctor loco sæpe
cit. ex quæst. de Verit. : Quod sicul non
polesl esse, quod sil facium, quidquid Deus
polesl facere quia sic ejus potentia essel li­
mitata ad creaturas actu existentes : ita
non polesl poni, quod alicui creaturæ sil
manifestatum, quidquid Deus potest facere,
vel manifestare.
97. Quinto, et ultimo arguitur : quia uhimum
ad repræsentationem omnium collective
possibilium nec requiritur una species
simpliciter infinita, nec requiruntur spe­
cies numero infinitæ : ergo sufficiunt
aliquæ species finitæ tam in numero,
quam in quidditate : sed harum capax
fuit anima Christi, ut liquet iu aliis spe­
ciebus, quas habet : ergo anima Christi
potuit habere species sufficientes ad re­
praesentationem, atque ideo ad cognitio­
nem omnium collective possibilium. Cae­
tera constant. Et antecedens, ex quo reliqua
dependent, suadetur : quia ad repræsen­
tandum aliquod unum genus creatum non
requiritur una species simpliciter infinita,
sed sufficit finita : unde Angelus per unam
speciem potest cognoscere genus anima­
lis, ut sæpius in hoc dub. significavimus :
ergo ad repræsentandum aliqua genera
sufficiunt aliquæ species numero, et quid­
ditate finitæ : sed omnia collective possi­
bilia ad decem genera, sive prædicamenta
14

21 û

DE INCARNATIONE.

revocantur : nullum quippe est ens crea­
repræsentat : ergo sicut ob hanc rationem
tum, quod in aliqua prædicamento non
implicat dari unam speciem creatam, quæ
collocetur : ergo tota possibilium collectio
repraesentet omnia contenta sub conceptu
ut repræsenletur, non exposcit vel unam
ends creabilis, ut ostendimus num. 80;
speciem simpliciter infinitam, vel plures
sic otium repugnat species creata, quæ
species numero infinitas. Quod magis in
repræsentet omnia, quæ sub genere subs­
particulari declaratur : nam genus subs­
tantia» constituuntur. Quod argumentum
tanti» potest repraesentari per unam spe­
locum nou habet in specie ropræsontante
ciem finitam ; et genus qualitatis per aliam genus aliquod magis determinatum, v. g.
speciem finitam, et sic de reliquis decem
animalis : nam omnia sub ea contenta ha­
generibus, seu prædicamcntis. Unde ad
bent certam, et linitam immaterialilatem,
decem genera sufficient decem species et perfectionem. Denique sicut repugnat
finito ; et sic tandem tota possibilium re­ divinam virtutem exhauriri exercite pro­
praesentatio absolvetur ; quippe cuncta pos­ ducendo omnia entia ; sic etiam repugnat
sibilia sub eis generibus comprehendun­
exhauriri exercito producendo omnes subs­
tur.
tantias : quippe sicut dato quodlibet ente
R^oftRespon letur negando antecedens. Ad resiat aliud producible, sic etiam data
* ' cujus probationem dicendum est, quod li­
qualibet substantia, superest producibilis
cet ad repræsentandum aliquod genus de­
alia. Ergo pariter non solum implicat di­
terminatum, utputa animalis, sufficiat una
vinam virtutem exhauriri intelligibiliter
species finita : tamen ad repraesentan­
per repraesentationem omnium entium,
dum universalissimum substantiæ genus quæ efficere potest: sed etiam per reprae­
(ut modo alia omittamus), necessaria est sentationem omnium substantiarum, quas
species infinita simpliciter. Quamvis enim
producere valet : quod tamen contingeret,
si omnes substantiæ possibiles per unam
rationes a nobis facto magis, et evidentius
speciem creatam repræseutarentur. Vi­
probent, si immediate applicentur toti
deantur supra dicta num. 85. Maneant ita­
possibilium collectioni, quæ in nullo uno
genere constituitur : nihilominus earum que, quod licet plures rationes, aut evidentiusprobantesoccurrantadostendendum
aliquæ suum etiam locum habent in uni­
versalissimo substantiæ genere, etsi im­
implicare, quod una species creata repræ­
sentet omnia collective possibilia : nihilo­
portet rationem objectivam logice unam,
et inferioribus communem. Idque magis minus etiam adsunt plures rationes, et
proportionabiliter eadem, ut ostendatur
constabit illas breviter applicando. Nam
in primis sicut virtus, quæ posset produ­
repugnare, quod una species creata repnecere omnes creaturas contentas sub genere sentet immediate omnes creaturas, quæ sub
genere substantiæ comprehenduntur, ut os­
substantiæ, esset infinita simpliciter in
agendo; ita species, quæ omnes illas crea­ tensum est. Unde satis constat ad argu­
turas posset repraesentare, foret infinita menti explicationem, quin opus sit ad alia
prædicamenta descendere : jam enim os­
simpliciter in repræsentando : quippe non
tendimus in eorum uno implicationem,
minus in esse intentionali continet spe­
quod per unam speciem finitam repræcies, quod repræsentat ; quam in ordme
sentetur. Ex quo magis firmatur, quod
physico continet virtus, quod agit, ut ma­
gis expendimus num. 78. Quo i motivum
ens creabile collective sumptura nequeat
non militat in specie repræsentativa gene­ per species, vel numero vel quidditate li­
ris animalis, el specierum sub illo : quia nitas, adæquate repræsentari.
sicut una virtus finita sufficeret ad hæc
producenda; sic una species finita suffi­
ARÎICÜLÜS h.
J
cit ad illa repræseutanda. Præterea et
tïrew
kac scientia uii potnerit non conter*
principaliter, quia omnia, quæ continen­
tendu jfc ad phantasmata.
tur sub genere substantiæ, nullum sibi
A4 secundum lie procedi ur. Videtur quod anima
determinant ultimum, et certum imma­
Chnsti non potuerit intelligere secundum banc scicntam,
convertendo se ad phantasmata : quia at dicilwr 3
terialitatis gradum; quippe data qualibet oisi
de anima pbaniasnuU comparantur ad animam iutclleesubstantia perfecta, et immateriali, po­ tiram humanam, sicut colores ad visum : sed poleatia
visiva Christi non potait exirc in actam, nisi converfrndo
test dari alia, et alia immaterialior, eL se
ad coton s : ergo etiam neque anima intellectiva ejus
perfectior sine termino : species autem de­
potuit aliquid intelligere, nisi convertendo se ad phan­
tasmata·
bet habere immaterialilatem non infe­
Præterea. Anima Christi c^t ejusdem naturae cum aairiorem, quam objectum, quod immediate
imbus nostris, alioquin ipse non cs*ct ejosdem speciei
nobiscum,

;
!

·

2H

DISP. XX, DUB. J.
aobiwom, contra id* quod A post, dicit Phil. 9, quod csl
ju similitudinem hominum fartus : sed anima nostra non
potesl intelligere. nisi convertendo se ad phantasmata :
maethin neque antas Christi.
PrækTri. SeuMis dati sunt homini, ut deserviant inWlectul 81 igitur anima Christi Intelligere potuit abi*
que conversione nd phan’asmala. qua? p r aonsiii arcipiontor, sequeretur quod -muis frustra fuissent in anima
Christi, quod est inconveniens. Videtur igitur quod anima
Christi non potuerit intelligere, nisi convertendo no ad
ptanDsnwla.
Sed contra csl, quod anima Christi cognovit qumdain,
qarper phantasmata cognosci non possunt, scilicet snbsUalias separatas. Potuit igitur inlclligcre, non conver­
ting se ad phantasmata.
Respondeo dicendum, quod Christus in statuante pas-*
iioeem, fuit simul \iator et comprehmsor, ut infra magis
plebit. Et praecipite quidem conditiones viatoris habuit
ei parte corporis in quant m fuit passibile, conditiones
sero comprehensuris maxime habuit ex parle animæ
iatdlertivæ Est autem hæc conditio animæ comprchensoris, ut nullo modo subditur suo corpori, aut ah eo de*
petat, sed totaliter ei dominetur. Unde et post re<onectionem, ex anima gloria redundabit ad corpus. Ex
boe astem anima hominis viatoris indiget ad phantasmata
cttwrti, qua' est corpori obligati, et quodammodo ei
subjecta, et ab eo dependens : et ideo animæ beata?,
et ante resurrectionem et post, intelligere possunt absque
«aversione ad phantasmata. Et hoc etiam oportet dicere
deanima Christi, quæ plene habuit facultatem comprehensoris.
Ad primum ergo dicendum , quod similitudo illa ,
ijna Philosophus ponit, non attenditur quantum ad omnîa. Manifestum est enim quod finis potentiæ vlsivæ est
rojMMære colores : flnis aulem potentiæ intclleclivæ non
est cognoscere phantasmata, sed cognoscere species inlellipbiles : quas apprehendit, a phantasmatibus, et in phanUsmatibns secundum statum præsentis vitæ. Est igitur
similitudo quantum ad hoc, ad quod aspicit utraqne po­
tentia : non autem quantum ad hoc. in quod utriusque
patentis conditio terminator. Nihil autem prohibet, secnxfom diversos status ex diversis rem aliquam ad suum
fiwa tendere: finis tamen proprios alicujus rei semper
est anus : et ideo licet visus nihil cognoscat absque
colore, intellectu^ tamen secundum alnpiem statum potest
renoscere absque phantasmate, sed non absque intelligibili.
Ad secundum dicendum, quod licet anima Christi fue­
rit ejusdem oaturæcum aniinabus nostris : habuit tamen
alitem statum, quem animæ nostra? non habent nunc in
re, sed sohim in spe, scilicet statum comprehensionis.
Ad lenium dicendum, quod licet anima Christi potue­
rit intelligere, nnn convertendo se ad phantasmate,
pîerat tamen intelligere se ad phantasmata, convertendo :
d ideo sensus non fuerunt frustra in ipsa præseriim
cmiwos non dentur homini solum ad scientiam inlellecdnm, <ed etiam ad necessitatem vitæ animatis.

Î

I

Conclusio est affirmativa.
ARTICULUS III.

Utrum kao scientia fuerit coit alit a
Ad latiom sic proceditur. Videtur quod anima Christi
tacsdenliam non habuerit per modum collationis. Di­
cit enim Damasc. ili 3 lib. In Christo non dicimur conrilhm. neque electionem. Non autem removentur hæc a
Christo, nisi in quantum important collationem et dis«mm : ergo videtur quod in Christo non fuerit scienluwlbliva vel discorsiva.
Pmtereâ. Homo indiget collatione et discursu ralio5:s, ad inquirenda ea, quæ ignorat : sed anima Christi
emovit omnia, ut supra dictum est : non ergo in ea
fst! scientia discursive vel collativa.
PfTtrrca scientia animæ Christi se habuit per modum
^prehensorum, qui Angrlia conformantur, ut dicihr
Milth. 22; sed in Angelis non est scientia di^cursiva,
tef rolhtiia, ut patet per Dio. 7, cap. de div. nom. ergo
sa etiam in anima Christi fuit scientia discnrriva seu colhtin.
Sed contra est, quod Christus tabuit animam ration’ea, d! supra habitum est. Propria nutem operatio
«ia* rationalis est conferre et discurrere de uno in

À.

aliud. Ergo in Christo fuit scientia dîscwrma v< 1 colkitivj.
Respondeo dicendum, nomi aliqua scientia potent esse
discoriiva vel collativa dupliciter. Uno modo, quantam
ad finientia·, acquisitionem, sicut accidit in nobis, qui pro­
cedimus ad cognoscendum unurn per aliud, sicut effectos
per cautas, vel r converso. Et hoc modo scientia animæ
Christi non fiiildieuniva vH collativa : quia hæc scientia
de qua nunc loquimur, fuit sibi divinitus indita, nnn per
investigationem rationis acquitta, Alio modo, potest dici
aliqua scientia di<cor$iva. vel collativa, quantum ad
ii*om : sicut interdum scientes. ex cauris concludunt
ciTcrtus, non ut do novo addiscant, volentes uti scientia,
quam jam habent. Et hoc modo scientia animæ Christi
potent os<e collativa, et disrnrsiva : poterat enim ex uno
ad aliud concludere, sicut sibi placebat. Sicut Matlh. 17,
cum Dominus quæsisset a Petro, a quibus Reges ÎCrræ
tributum acciperent, a filiis suis, an ab alienis. Petro
respondent*, quod ah alienis, conclusit, ergo liberi sunt
lilii.
Ad primum ergo dicendum, nuod n Christo excluditur
consilium, quod est cum dubitatione, et per consequens
ekclio, quæ in sui ratione tale consilium inclodit. Non
autem a Christo excluditur u‘us consiliandi.
Ad secundum dicendum, quod ratio illa procedit de
discursu ei collatipnc, prout ordinatur ad scientiam acquiremhin.
Ad tertium dicendum, quod beati conformentur Ange­
lis, quantum ad dona gratiarum : manet tamen differentia,
quæ est secundum naturam : et ideo uti collatione et
discursu, est connaturale animibus beatorum, non autem
Angelis,

‘ V'·
i

lw'

Prima conclusio : Hæc scientia non fuit
collativa quantum ad acquisitionem.
Secunda conclusio : Hæc scientia potuit
esse collativa quantum ad usum.

< *-■■■
■ « ·1

• · v æF

DISPUTATIO XX
À?

De scientia infusa animæ Christi quantum
ad modum ipsius.

Postquam D. Tham. in art. t, hujus
quæst, egit de objectis, quæ scientia infusa
animæ Christi se extendit ; statim ab art.
2, ccepit explicare modum, quem hujus­
modi scientia in attingendis suis objectis
observavit. Quam methodum prosequentes,
notitiæ objectorum scientiæ infusæ, cui
in præcodenti incubuimus, consideratio­
nem superaddemus circa modum, quem
observat in eorum attingentia : pro quo
præsens disputatio deserviet.

DUBIUM I.
Virum Christus in exercitio scientiæ infusæ
usus fuerit conversione ad phantasmata.

Pro intelligentia tituli, et conve- Observa
*
no.
nienti dubii resolutione oportet breviter,
et rudi saltem Minerva observare conver­
sionem ad phantasmata in eo consistere,
quod dum intellectus cognoscit quidditatem aliquam, phantasia simul cognoscat
aliquod individuum talis naturæ. Porro
intellectum nostrum pro statu præsenti

> ‘ «■
i

•*

—-----

DE INCARNATIONE.
conjunctionis animæ ad corpus indigere
hoc pbantaske ministerio ad intelligendum
(præter communem Philosophorum sentenD.Tboffi. tiam., luculenter probal D. Thom. 1 p.
quæst. 84, art. 7, cujus verba licet solito
plura placuit transcribere : quia rem op­
time illustrant, et viam aperiunt dicendis.
Impossibile, inquit, esi in lelUctum secundum
præsentis vilæ statum, quo passibili corpori
conjungitur, aliquid intelligere in aclu, nisi
convertendo se ad phantasmata. Et hoc
duobus indiciis apparet. Primo quidem,
quia cum intellectus sil vis quædam non
Viens corporali organo, nullo modo impedi­
retur in suo aclu per læsionem corporalis
organi, si non requireretur ad ejus actum
actus alicujus potenliæ utentis organo corpo­
rali. Utuntur autem organo corporali sensus,
et imaginatio, et alix vires perlinentes ad i
partem sensitivam. Unde manifestum est,
quod ad hoc, quod intellectus aclu intelligat,
non solum accipiendo scientiam de novo,
sed etiam utendo scientia jam acquisila,
rcquirilur actus imaginationis, et exterarum
virtutum. Videmus enim, quod impedito
aclu virtutis imaginative per Iasionem or­
gani, ut in phreneticis, et similiter impedito
aclu memoralivx virtutis, ut in lethargicis ;
impeditur homo ab in'.elligendo in aclu etiam
ea, quorum scientiam prxaccepil. Secundo,
quia hoc in se ipso quilibet experiri potest,
quod quando aliquis conatur aliquid intelli­
gere, format sibi aliqua phantasmata per
modum exemplorum : in quibus quasi inspi­
cia l, quod intelligere studet. Et inde est
etiam, quod quando aliquem volumus facere
aliquid intelligere, proponimus ei exempla,
cx quibus phantasmata formare possit ad
intelligendum. IJujus autem ratio est : quia
potentia cognoscitiva proportionalur cognos­
cibili. Unde intellectus Angeli, qui est totali­
ter a corpore separatus, objectum proprium
est substantia intelligibilis a corpore sepa­
rata : cl per hujusmodi inlelligibilia mate­
rialia cognoscit. Intellectus autem humani,
qui est conjunctus corpori, proprium objec­
tum est quiddilas, sine natura in materia
corporali existens, et per hujusmodi naturas
visibilium rerum etiam in invisibilium re­
rum aliquam cognitionem ascendit, be ra­
tione autem hujus naturæ est, quod in
aliquo individuo existât ; quod non est absque
materia corporati. Sicut de ratione naturæ
lapidis csl, quod sil in hoc lapide : ct de
ratione nalurx equi est, quod sil in hoc
equo : cl sic dc aliis. Unde natura lapidis,
vel cujuscumque materialis rei cognosci non

potest complete et vere, nisi secundum quod
cognoscitur ut in particulari existens. Par­
ticulare autem apprehendimus per semuin,
et imaginationem. Et ideo neccsst est ad
hoc, quod intellectus intelligat suum objec­
tum proprium, quod convertat se ad phan­
tasmata. ul speculi lur naturam universalem
in particulari exislenlem. llæc omnia D.
Thom. ex quibus apparet tum quid con­
tersio ad phantasmata sit : tum quod
præter dependentiam, quam intellectus
noster pro hoc statu habet a ministerio
sensuum in comparando sibi species intelliglbiles, quæ potest dici dependentia in
actu primo ad intelligendum ; habeat etiam
dependentiam a conversione ad phantas­
mata. ut exercite intelligat, quæ appellari
valet dependentia in actu secundo. Ex
quibus supponimus, quod prior illa non
convenerit scientiæ infusæ anima» Christi,
nec ejus speciebus : quia istae, et illa in­
fusæ fuerunt ipsi a primo conceptionis
momento, et independenter a sensus in­
fluxu, vel ministerio, ut statuimus disp.
17, dub. 4, num. 54. Unde dubium Pes
præcise relinquitur circa exercitium co­ di&xuu.
gnoscendi, quæ est dependentia in actu
secundo. Et hoc inquirit titulus dubii.

Vera b. Thom. sententia duabus assertionibus
explicatur.

2. Dicendum est primo Christum in Pii»
exercitio scientiæ infusæ opus non habuisse
conversione ad phantasmata, sed potuisse
elicere actus talis scientiæ independenter
ab hujusmodi conversione. Ita D. Tho. Ptttat
in art. 2, quem sic absolvit : Animj. ££
bcalx, et ante resurrectionem, et post intel­
ligere possunt absque conversione ad phan­
tasmata. Et hoc etiam oportet dicere de
anima Christi, quæ plene habuit facultatem
comprehensoris. Unde sic unanimiter do­
cent Thomistæ, et communiter alii Theo­
logi, ex quibus Medina contrariam senten­
tiam vocat periculosam, quidam autem
temerariam appellant. Et profecto animam
Christi per scientiam infusam cognovisse
aliqua objecta independenter a phantas­
matibus, manifeste probat D. Tho. in
I
argurn. Sed contra his verbis : dnima
Christi cognovit quædam, quæ per phan­
tasmata cognosci non possunt, scilicet subs­
tantias separatas : potuit igitur intelligere
non convertendo sc ad phantasmata. Addimus

DISP. XX, DUB. I.

213

mus animam Christi cognovisse omnia
hujusmodi alligationogp, sive obligationem
entia supernaturalia, oinniu mysteria gra­ in cognoscendo quo llibet objectum per
tta, cogitationes cordium, futura contin­
conversionem ad phantasmata : quare et­
gentia, plurimas creaturas possibiles, quæ si aliquando attingat objecti .superiora ,
nunquam erunt, ut constat ex disp. præ­
quorum phantasmata non habet; illa ta­
ced. per totam : hæc autem cognoscuntur
men intelligit per comparationem ad cor­
siuo conversione ad phantasmata, utpote . pora, quorum phantasmata sunt. Cæterum
qua» in eis non relucent : habuit ergo
anima Christi erat simpliciter beata, et
anima Christi exercitium prædictæ scien­
in statu comprehensoris : atque ideo pote­
tiæ independenter a tali conversione.
rit operari supra generales, et imperfectas
yec refert, si dicas D. Thom. loco cit.
conditiones aliarum animarum in corpore
ex 1 pari, in resp. ad 3, docere, quod oxistentium, ut magis ex dicenlis num. 4
incorporea, quorum non sunt phantasmata,
constabit.
cognoscuntur a nobis per comparationem ad
3. Probatur secundo nostra conclusio Ratio,
corpora sensibilia, quorum sunt phantas­
ab inconvenienti, quod sequitur ex contra­
mata : sicut veritatem inleUigimus cx con­
ria sententia : nam si anima Christi per
sideratione rei, circa quam veritatem spescientiam infusam non intellexit, nisi de­
culamus : Deum autem, ut Dionys. dicit,
pendentor a conversione ad phantasmata ;
cognoscimus ut causam, cl per excessum,
sequitur Christi animam non habuisse
cl per remotionem. Alias etiam incorporeas usum hujus scientiæ nisi post aliquot an­
substantias in statu praesentis vilæ cognos­ nos a sua conceptione : consequens est
cere non possumus, nisi per remotionem,
absurdum : ergo anima Christi potuit uti
ccl aliquam comparationem ad corporalia.
scientia infusa sine conversione ad phan­
Et ideo cum de hujusmodi aliquid intellegi­
tasmata. Sequela ostenditur : nam propmus, neccsse habemus converti ad phantas­ terea alii pueri non habent usum rationis,
mata corporum , licet ipsorum non sint nisi post aliquos annos, quia eorum intel­
phantasmata. Ergo licet anima Christi per lectiva cognitio dependet a conversione ad
scientiam infusam plura sciverit, quorum
phantasmata ; et facultates sensitivæ non
non sunt phantasmata; non recte proba­
sunt aptæ a principio, sed post aliquos an­
tur, quod illa cognoverit absque conver­ nos ad formationem phantasmatum, et ad
sione ad phantasmata : debuit enim illa
ministrandum intellectui : eadem autem
ratio militat in anima Christi, si semel
cognoscere per comparationem ad corpora,
fas- quorum phantasmata sunt. Id, inquam,
non habuit usum scientiæ infusæ, nisi
L!' non refert : tum quia licet supernaturadependenter a phantasmatibus : ergo si
asseratur hujusmodi dependentia : sequitur
lium, et spiritualium imperfecta, obscura,
eteomparativa cognitio fiat per conversio­
animam Christi non habuisse usum scien­
nem ad phantasmata, in quibus apparent
tiæ infusæ, nisi post aliquot annos a con­
corpora, ad quorum similitudinem illa
ceptione. Minor autem, quam negat Du­
objecta connotative attinguntur, quod præ­ randus , nullum reputans inconveniens ,
cise intendit D. Tho. loco immediate re­
quod in sua infantia non habuerit usum
lato; nihilominus cognitio illorum quid- scientiæ infusæ, sed objecta præcise codilativa, clara, et per proprias species fit gnoverit per scientiam beatam (in quo
independenter a phantasmatibus, quippe
satis audacter loquitur), probatur efficaci­
quæ nihil in se habent, quo perfect® eorum
ter : tum quia Christus habuit a primo
cognitioni deserviant : anima autem Christi
conceptionis momento scientiam infusam,
per scientiam infusam non solum attigit
ut supra statuimus disp. 17, dub. 4, num.
prædicta objecta, sed illa etiam cognovit
54, sed non habuit illam otiosam; alias
quidditative, clare, et per proprias species,
superflua foret pro eo tempore illius infu­
ni D. Tho. hoc loco supponit, et constat sio : ergo illam exercuit per actualem
ex dictis disp. præced. unde palam sequi­
cognitionem : absurdum itaque est dicere,
quod non habuerit usum ejus, nisi post
tor animam Christi in attingentia prædicaliquot annos a conceptione. Tum etiam
tornm per scientiam infusam non indi­
quia eo inconvenienti devorato ulterius
guisse conversione ad phantasmata. Tum
etiam quia S. Doctor loco cit. cx 1 p. lo­ sequitur Christum nobis non meruisse a
primo conceptiodis momento, sed post ali­
quitur de cognitione nostra pro hoc statu,
quot annos, saltem per actus plurimarum
in quo sumus puri viatores, et anima al­
ligatur corpori : quocirca debet explicare virtutum, quæ non regulantur immediate

< <%

4 9

<·. H;

·.

*

DE INCARNATIONE.
per scientiam beatam, sed per scieniiam
in proprio genere, aut fidem loco ejus, ut
in nobis contingit : sublato enim usu
scientiæ infusæ a primo conceptionis mo­
mento, el non admisso nisi post aliquot
annos; consequens est, quod eodem mo­
do negetur, vel admitttatur usus aliarum
virtutum, quæ per scieniiam infusam re­
gulamur : nemo autem non videt, quam ab­
surdum sit dicere, quod Christus non me­
ruerit in sua infantia, et non satisfecerit
per plurima, quæ in ea passus fuit; et
quantum id deroget perfectioni, et univer­
salitati tam meriti, quam satisfactionis
Christi. Tum denique quia oppositum ejus,
quod Durandus ausus fnit deglutire, satis
expresse docet Scriptura juxia frequentem
Patrum , et Theologorum expositionem ;
nam Isaiæ 7 dicitur : Butyrum, ct mei
comedet, ut sciat reprobare matum, ei di­
fféré bonum. Ubi D. Hieronym. : Id est, ad­
huc puer hoc sciel. Et ad Ilebr. 10 : /nffrediens mundum dicit : Eccc venio, ut
faciam Deus voluntatem luam. Scientia
enim eligens, sive quæ regulat electiones
his locis significatas, non tam proprie
est scientia beaca, quam scientia extra
Verbum, et in proprio genere, quæ vocatur
infusa.
Alia
4. Ultimo probatur conclusio ratione D.
ratio
Tho. in hoc art. quoniam animæ beatorum
ex I).
Tboci, possunt intelligere sine conversione ad
phantasmata : sed anima Chrisli fuit beata
à primo conceptionis momento, ut hic
supponit I). Tho. ex dictis quæst. 9, art.
2, et supra ostendimus disp. 17, dub. 4. g
1 ; ergo anima Christi per scientiam infu­
sam potuit intelligere sine conversione ad
phantasmata. Major probatur : nam quod
anima in intelligendo dependeat a phan­
tasmatibus, sive, et in idem redit, quod
non possit intelligere sine conversione ad
illa, provenit ex eo, quod est obligata
corpori : unde oportet, quod sicut habet
esse in eo, sic habeat operari dependentor
ab illo : hæc autem est conditio animarum
comprehensorum, ut nullo modo subdan­
tur suo corpori, aut ab eo dependeant,
sed totaliter ei dominantur : ergo animas
beatorum possunt intelligere sine conver­
sione ad phantasmata.
Vasqdtt
Sed hanc D. Tho. rationem parvipendet
c Jcctio. yaSqUCZ ^;Sp
cap. 2, et illi opponit,
quod ex independeutia apimæ beatæ a
corpore solum sequitur, quod aliqua ejus
cognitio sit independens a corpore, sive
a conversione in phantasmata : et hujus-

modi est cognitio beata. Cæterum non
infertur, quod omnis cognitio anima·
beatæ sit a corpore indopendens : alias
eodoin argumenti genere probaretur Chris­
tum potuisse uti scientia per se acquisita
ministerio sensuum, sine conversione ad
phantasmata. Unde adhuc probandum res­
tat D. Thomæ, quod præcipue probandum
erat, animam videlicet Christi in usa
scientiæ infusæ non habuisse dependen­
tiam a phantasmatibus. Eo vel maxime,
quod intellectus Christi, quantum erat ex
parte conjunctionis ad corpus debuit ope­
rari cum dependentia ab illo : et quod in
actu proprio scientiæ beatæ non habuerit
hujusmodi dependentiam, provenit ex con­
ditione, non animæ, aut intellectus, sed
ipsius scientiæ beatæ. Ergo ut D. Tho.
recte procederet in probando, quod anima
Christi in usu scientiæ infusæ non habuit
dependentiam a phantasmatibus prius de­
buit ostendere independentiam hujusmodi
scientiæ tam a corpore, quam ab illis.
Quod cum non fecerit : diminute processit
in suo discursu, et non satis assertionem
evincit.
*Μ-·Ι
Hæc tamen objectio levissima est. elm.i;;
solo dissidendi ardore procedens, quem l3f·
compescere potuit Vasquez dilucida, el
brevi responsione Cajetani in hoc art. 2,
ubi objectum scrupulum prævenit, et dis­
pellit his verbis : Auctor sollicitus fuit
non circa verba, sed circa illud, in quo
consistit difficultas. Concurrentibus autem
duobus simul ad propositam quæstionem,
scilicet potentia intellectiva, et habitu
scientiæ : et cum ex parte scientiæ ex suo
genere infusæ nulla debeatur ratio vinculi
ad phantasmata, quin potius ex hac parte
habetur elevatio supra phantasmata : res­
tat ut tota difficultas ex parte intellectus,
qui naturali necessitudine devinctus expe­
ritur phantasmatibus, se teneat : an scili­
cet naturale vinculum inter intellectum
humanum, et phantasmata efficiat, ut non
possit etiam infusa uti scientia, nisi con­
vertendo se ad phantasmata. Et ideo diffi­
cultatis hujus veritate aperta, monstrando
quod intellectus comprehensorum, ac per
hoc animæ Christi, non obligatur ad phan­
tasmata ; pro constanti, et claro dimissum
est, quid dicendum sit ad quaesitum,
scilicet quod potuit secundum infusam
scientiam Chrisli animam intelligere abs­
que conversione ad phantasmata. Unde
ad objectionem respondetur per se notum
esse, quod scientia per se infusa ex suo
genere

DISP. XX, DUB.
genero sit indopendens a et corpore, phan­
tasmatibus : nec id probandum fuisse a
Div. Thom. sed supponendum. Sed quia
scientia infusa animæ Christi habuit esse,
et operari in anima corpori unita; dubitari
potuit, an pnvdicta scientia habuerit ab
hac pario dependentiam aliquam a cor­
pore : communiter quippe unumquodque
recipitur ad modum recipientis. Unde non
aliud in hac difficultate probare debuit
D. Tho. quam animam Chrisli, licet cor­
pori unitam, illi tamen non subdi, nec
obligari, sed dominari potius, sicut in aliis
beatorum animabus contingit. Quod pro­
bavit, et eo probato conclusionem demons­
tratam reliquit, quin opus illi fuerit aliquid
addere ex parte scientiæ infusæ. Augmen­
tum vero difficultatis eodem modo dissolvi­
tur negando consequentiam : quia D. Tho.
merito supposuit scientiam per se infusam,
non dependere, quantum est de se, a
corpore, et phantasmatibus : unde pro­
bando, quod nec dependentiam habuerit
ex parte subjecti, de quo præcise dubitari
poterat, probavit absolute assertionem : et
opus non habuit ostendere primum illud,
in quo suadendo Vasquez studium, et ope­
ram lusit.
5. Dicendum estsecundo animam Christi
à. per scientiam infusam potuisse intelligere
cum conversione ad phantasmata. Conclu­
sio intelligitur saltem principaliter de co­
gnitione illorum objectorum quæ mate­
rialia sunt, et quorum singularia possunt
ia phantasmatibus relucere, ut sunt om­
nes materiales quidditates. Et in hoc sensu
•T!:5·illam expresse docet D. Tho. in hoc art.
2. in resp. ad 3, his verbis : Dicendum,
quod licet anima Chrisli potuerit intelliwre, non convertendo se ad phantasmata ;
prierai tamen intelligere, se ad phantasmata
convertendo. Nec audiendus est Vasquez,
qui loco cit. num. 12, dicit hæc non intelligi de usu determinate hujus scientiæ,
sed indefinite, ut sensus sit Christum per
aliquam scientiam, nempe beatam, et in­
fusam potuisse intelligere sine conversione
d phantasmata ; et per aliam scientiam,
videlicet acquisitam potuisse intelligere
cum conversione ad phantasmata. Nam
praedicta expositio est manifeste contra
mentem S, Doctoris : tum quia in eo ar­
ticulo non agit de conversione ad phan­
tasmata per quamlibet scientiam, sed de
conversione per scientiam infusam, ut
liquet non solum ex totius quæstionis or­
dine, sed etiam specialiter ex titulo illius

215

articuli : Utrum Christus hac scientia uti
potuerit non convertendo se ad phantasmata :
et in hoc sensu proponit, diluitqae argu­
menta. Tum etiam quia in art. 4, ejusdem
quæst. conferens scientiam infusam animæ
Christi cum scientia Angelorum ait : Quan­
tum autem ad secundum scientia indita
animæ Chrisli est infra scientiam angeli­
cam, scilicet quantum ad modum cognos­
cendi, qui est naturalis animæ humanæ,
qui scilicet est per conversionem ad plcanlasmala. Ubi manifestum est non loqui
indefinite de aliqua scientia animæ Christi,
sed determinate de scientia infusa : de hac
igitur, et in eodem sensu loquebatur in
verbis supra relatis. Unde assertionem
nostram docent communiter Thomistæ,
Alvarez disp. 63. Arauxo dub. 3, conci. Alvarez.
Ara πιο.
1. N. Cornejo disp. unica dub. 2. Joan, Cornejo.
a S. Tho. disp. 14, art. 1. Godoi disp. Ioann, a
37, §4, num. 115. Gonet disp. 17, art. S.Thom.
Godoi.
7, § 3, num. 139, et alii plurimi. Idem Gonet.
Suarez.
etiam tuentur Suarez disp. 28, sect. 1, § Ragusa.
Addit quarto. Ragusa disp. 96, conci. 2. l.umLumbier quæst. 28, art. 12, num. 1500. bier.
Grana­
Granados controv. 1, tract. 8, disp. 3, dos.
sect. 3, et alii.
Probatur ratione, excludendo simul ali­ Ratio
quos dicendi modos aut diminutos, aut fal­ funda­
mentalis.
sos, quibus aliqui nostram assertionem de­
clarant : quia intelligere per conversionem
ad phantasmata non consistit formaliter in
eo, quod species intelligibiles abstrahantur
a phantasmatibus : id enim præsuppositive
se habet ad actum intelligendi : sed con­
sistit in eo, quod cum intellectus cognoscit
naturam aliquam specificam, potentia imaginativa simul concurrat formando phan­
tasmata, quæ représentent aliqua illius
naturæ individua, per ordinem ad quæ
intellectus naturam specificam attingat,
ut non obscure tradit D. Tho. verbis
supra relatis num. 1. Sed hoc modo pote­
rat anima Christi se gerere in usu, et
exercitio scientiæ infusæ : nam per species
hujus scientiæ potuit cognoscere aliquam
quidditatem materialem ; et rursus potuit
movere potentiam -imaginativam ad for­
mationem phantasmatum repræsentantium
singularia aliqua prædictæ naturæ, per
ordinem ad quæ scientia infusa attingeret
naturam specificam ; licet illam absolute
posset apprehendere independenter ab hoc
respectu, et comparatione. Sicut proportionabiliter contingit in eo , qui cum
possit aliquod objectum in se videre,
voluntarie avertit oculos ab objecto in se,

:

216

DE INCARNATIONE.

et illos convertit ad speculum, in quo |
objectum intueatur. Ergo anima Christi
per scientiam infusam potuit intelligere ,
cum conversione ad phantasmata.
,
Fuciisr. Confirmatur, et explicatur amplius : i
nam intelligere cum conversione ad phan­
tasmata tunc contingit, quando intellectus
cognoscit inielligibile non secundum se.
aut sistendo in illo, sed attingendo ipsum
cum proportione, et ordine ad singularia,
quæ in phantasmatibus repraesentantur;
ita ut potentia imaginativa deserviat intellectivæ in tali cognitione, non quidem
ministrando species, sed formando, et mi­
nistrando terminum, cui inteliimbile com- !
paretur. Nulla autem est ratio, ne Christus
in usu scientiæ infusæ potuerit ita se
gerere : quandoquidem per species pro- l
prias scientiæ infusæ potuit sibi repræsentare aliquam naturam materialem non ;
sistendo ibi. sed illam comparando cum
ejus singularibus repraesentatis per phan- j
tasmata, quæ imaginativa tunc simul ex ·
imperio intellectus utentis scientia infusa, '
et libera voluntatis applicatione produce- .
ret : ergo Christus utens scientia infusa
potuit intelligere per conversionem ad
phantasmata. Ad hæc : nequit intellectio I
dependere a phantasmatibus, quin cognos­
cens tali intellectione cognoscat cum con- |
versione ad phantasmata : sed cocmilio
scientiæ infusæ in Christo potuit a phan­
tasmatibus dependere : ergo Christus po- i
tuit intelligere per scientiam mediam cum j
conversione ad phantasmata. Suadetur
minor : quia non repugnat actus scientiæ j
infusæ attingens objectum non absolute,
sed illud conferens cum phantasmatibus '
tanquam cum termino habitudinis, et com­
parationis: siquidem objectum est cognos­
cibile non solum absolute, sed etiam qua­
tenus comparationi hujusmodi subditur :
atqui cognitio ita attingens objectum de- 1
pendet a phantasmatibus saltem sicut a
connotato, et obliquo, quoi necessario
importatur in objecto talis cognitionis,
ut illam terminat : ergo cognitio scientiæ.
infusæ in Christo potuit a phantasmatibus
dependere.
υΐΓ°οχ*
θ’ H°c autem motivum, et modus deD.Thom. clarandi conversionem ad phantasmata,
quam Christus in usu scientiæ infusæ po­
tuit habere, fundantur in D. Tho. qui
quamvis in hoc art. 2, illa non exposuerit,
satis aperte aliis locis insinuavit. Nam in
3, dist. 14, quæst. 1, art. 3, quæstiunc.
2, in corp, ait : Intellectus habet se ad

phantasmata dupliciter. Γηο modo sicut
accipiens a phantasmatibus scientiam : quod
est in illis, qui nondum scientiam habent
secundum motum, qui est a rebus ad ani­
mam. Alio modo secundum motum, qui est
ab anima ad res, in quantum phantasmati­
bus utitur quasi exemplis, m quibus inspicit,
quod considerat : cujus tamen scientiam
prius habebat in habitu. Et hoc ultimo
modo affirmat potuisse animam Christi
uti scientia infusa eum cofatione, idem
significans de conversione ad phantas­
mata. Et in hac 3 p. supra quæst. 7, art.
8 ad 1 ait : Licet Christus habuerit ple­
nam, et perfectam notitiam quantum ad
partem intellectivam (utique per lumen
intellectivum infusum), habuit tamen in
parte imaginativa quasdam similitudines,
in quibus etiam poterat speculari divina,
in qumilum non solum erat comprehensae,
sed etiam viator. Et eadem ratione, atque a
fortiori potuit in usu scientiæ infusæ spe­
culari naturas materiales, per comparatio­
nem ad quasdam similitudines in parte
imaginativa firmatas. Et profecto ipse
Christus per hanc scientiam docebat homi­
nes proponens parabolas, et exempla rerum
materialium ad capessendum spiritualia,
Et eadem ratione potuit per talem scien­
tiam movere imaginativam ad formandum
idola earum rerum", quibus modo explicato
deserviret ipsi scientiæ.
7. Ex quibus fit primo hujusmodi con­ iraitversionem, quam dicimus animam Christi Βδ.
potuisse habere in usu scientiæ infusæ
circa aliqua objecta, non fuisse ipsi ne­
cessariam, ut in nobis contingit; sed vo­
luntariam, et certam ex libera applicationo
ipsius volentis ita quandoque cognoscere.
Primum satis constat ex dictis pro prima
conclusione : nam quod anima nostra non
possit pro hoc statu intelligere sine con­
versione ad phantasmata provenit ex ejus
alligatione ad corpus, cui non plene domi­
natur, ut in limine dubii vidimus ex D.
Tho. anima autem Christi erat beata, et
corpori simpliciter dominabatur : undo
non egebat absolute, ministerio corporeo
phantasmatum ad cognoscendum per scien­
tiam infusam. Per quod probatur secun­
dum : quia si illa conversio necessaria non
fuit, sequitur fuisse voluntariam. Decait
autem Christum sic velle tum ad ostenden­
dum potestatem suam : tum ad explican­
dum modum operandi connaturalem animæ.
existentis in corpore : tum ut phantasia
suas etiam partes haberet in praedicto
ministerio.

DISP. XX
ministerio. Undo postquam D. Tho. in
hoc art. in rcip. ad 3, dixit : Licet anima
Christi potuerit intelligere non convertendo
se ad phantasmata; poterat tamen intelligere
se ad phantasmata convertendo ; slatim ad­
jecit : El ideo sensus non fuerunt frustra
in ipsa. Fit secundo, quod licet habitus,
et species scientiæ infusæ non habuerint
dependentiam a phantasmatibus : nihilo­
minus alia cognitio illi habitui, et scienti©
correspondons habuit aliquam a phantas­
matibus dependentiam. Primum liquet :
quia habitus, et species scientiæ infusæ
fuerunt producti per infusionem, et independenter ab ullo sensuum ministerio, ut
satis constat ex dictis disp. 17, dub. 4, §
Î, el magis adhuc constabit ex dicendis
disp. seq. Posterius autem patet ex supra
dictis : ostendimus enim possibilem fuisse
Christo aliquem actum scientiæ infusæ
attingentem objectum cum habitudine, et
comparatione ad phantasmata tunc, et in
eundem finem producta : quod Geri non
potest absque connexione talis actus cum
phantasmatibus, et sine aliqua ab eis
dependentia, saltem sicut a termino conno­
tate, et sicut ab obliquo objecti cogniti in
recto.
Fit ultimo falsam, ac diminutam esse
expositionem Suarii, et aliorum, qui præmissam conversionem explicant non per
connexionem intellectionis cum phantas­
matibus, et multo minus per aliquam de­
pendentiam ab eis; sed solum per meram
concomitantiam, quatenus dum Christus
aliquod objectum cognoscebat per scientiam
infusam, poterat simul idem objectum,
rei aliqua ejus singularia per phantasiam
imaginari : et non aliud volunt intendisse
D. Tho. locis supra relatis. Sed refellun­
tur tum quia D. Tho. expresse affirmat
scientiam infusam animæ Christi habuisse
exparte conversionis ad phantasmata ali­
quam imperfectionem ex parte, et ratione
subjecti, fuisseque ab hac parte infra scien­
tiam inditam Angelorum : id vero minime
affirmaret, si conversio non fuisset con­
nexio, aut dependentia, sed mera conco­
mitantia : hæc quippe nullum ex genere
imperfectionem importat. Tum etiam quia
cum dicitur aliquid intelligi cum conver­
sione, vel per conversionem ad phantas­
mata, ly cum, et ly per aliquam explicant
connexionem, dependentiam, aut causalitatem, et non concomitantiam præcise :
sæpe quippe contingit plura simul concomitanter esse, fieri, et cognosci, quin

DUD. I.

217
; <c *

propterea illæ habitudines exprimantur.
Tum quia ex opposito dicendi modo se­
queretur Christum habuisse exercitium
scientiæ beatific© cum conversione, ant
per conversionem ad phantasmata ; potuit
enim dum aliquod objectum per scientiam
beatam intelligebat, illud simul per phan­
tasiam imaginari : id vero inauditum est
apud Theologos. Et profecto similem ad
phantasmata conversionem, quæ mera con­
comitantia est, non negarent ipsi Adver­
sarii, ut liquet in exemplo proxime allato.
Unde non immerito dixit Godoi num. 120.
Suarium, et alios, qui verbis tenent D.
Tho. assertionem, in modo eam expli­
candi ipsam deserere, et adhærere parti
contraria).

■j
1
Λίί

J.' V

4
4

4 -

Referuntur scnlenlte opposite, et occurritur
earum motivis.
8. Contrariam primæ assertioni senten­ Prima
opinio
tiam docet Durandus in 3, dist. 14, quæst. adversa
3, num. 7, et dist. 18, quæst. 2, ubi duo Duran­
supponit : primum perfectionem recipi in dus.
subjecto juxta modum subjecti : secundum
animam aliter recipere habitum scientiæ
pro statu viæ, et aliter pro statu patriæ;
et conditionem ejus pro statu viæ esse,
quod nihil cognoscat nisi dependenter a
sensibus, et per conversionem ad phantas­
mata. Unde cum scientia infusa fuerit per­
fectio animæ Christi pro statu viæ ; infert
Durandus Christi animam per scientiam
infusam nihil cognovisse nisi dependenter
a phantasmatibus. Unde ulterius colligit
Christum ab initio suæ conceptionis solum
habuisse habitum hujus scientiæ, non
autem usum, sive exercitium : quia non
erant tunc phantasmata, sed illa per sensus
progressu temporis comparavit. Pro quo
dicendi modo referri etiam possunt illi
Auctores, quos dedimus disp. 17, dub. 4,
num. 53, asserentes, quod in Christo non
fuerit scientia per se infusa; sed quod illi
ab initio infusa fuerit scientia ex genere
suo acquisibilis sensuum ministerio, et
ejusdem rationis essentialis cum nostra.
Cum enim sic sentiant ; consequenter dicere
debent, quod licet talis scientia producta
per accidens fuerit a solo Deo independenter a ministerio sensuum, et industria sub­
jecti ; nihilominus ejus usus a conversione
ad phantasmata dependebat, sicut in nobis
contingit : virtus enim ejusdem rationis

Λ

:

*
λί

218

DE INCARNATIONE

a quolibet producatur, eodem modo ope­
ratur. ut patet in igne, sive producatur a
solo Deo per creationem, sive fiat ab alio
agente naturali per generationem. Unde
hi Auctores, nisi inconsequenter agant,
obbgantur admittere corollaria Durandi.
Sed quidquid de hoc fuerit.
ΑιγαPraecipuum hujus sententia» fundamenTCODtCK
’ tum est illud jam ex Durando insmuatum :
quoniam unumquoque recipitur ad mo­
dum recipientis : sed scientia infusa reci­
piebatur in anima Christi ut viatoris, se­
cundum quam rationem intelligebat per
conversionem ad phantasmata, sicut in
aliis hominibus viatoribus contingit : ergo
Christus in statu viatoris non potuit uti
scientia infusa sine conversione ad phanοί°ΐο" tasniata· Confirmatur primo, et declaratur
amplius : quia modus operandi sequitur
modum essendi : sed anima Christi habe­
bat esse in corpore : ergo necessario intelligebat cum conversione ad phantas­
mata corporea. Sicut a contrario sensu,
quia anima separata non est incorpore;
potest sic separata intellisere sine conver­
ÀLj. sione ad phantasmata. Confirmatur se­
cando : nam quandiu anima habet esse in
D. Dio- corpore, impossibile est, ut loquitur D.
DJS.
Dionys. cap. 1 Ccelcslis Hiérarchisé, nobis
supcrlucerc divinum radium, nisi varietate
sacrorum velaminum <id est phantasma­
tum) circumveletur. Quod approbat D.
D.Thom. Thom. 2, 2, quæst. 174, art. 2 ad 4, his
verbis : Dicendum, quod illustratio divini
radii in vita prxsenti non fit sine velamini­
bus phantasmatum qualitercumque : quia
connaturale est homini secundum statum
przsentis vita, ut non inlelliqal sine phan­
tasmate. Ergo Christus, quandiu erat in
hac vita mortali non poterat uti scientia
infusu, quin ad phantasmata convertere­
tur, et dependenter ab illis.
Solvitur
Ad argumentum respondetur minorem
argu­
mentum. esse absolute falsam : quia scientia infusa
non . est recepta in intellectu Christi ut
vialoris reduplicative, sed ut ab statu via­
toris præscindit : tum quia talis scientia,
quantum est de se, abstrahit a prædicto
statu : tum quia comparatur per modum
proprietatis ad scientiam beatam, quæ non
viatoris, sed comprehensoris statnm consti­
tuit, ut ex se liquet. Sed addimus neces­
sitatem, quam alii viatores habent se con­
vertendi ad phantasmata, cum intelligunt,
non provenire ex eo præcise, quod viatores
sunt, sed ex eo quod sunt viatores præcise,
et non comprehensores : qui enim puri

viatores sunt, habent animam corpori al
ligatam tam in essondo, quam in opo
rando : qnod alitor accidit in viatoribus
simul comprehensoribus, quorum anim»
corporibus dominantur, et so elevant in
agendo supra sensuum ministerium, nt
discurrit D. Thom. in hoc art. et ex-D.Tb».
pendimus num. 4. Undo idem D. Thom.
loco cit. in resp. ad 2 ait : Dicendum,
quod licet anima Christi fuerit ejusdem
natura cum aninxabus nostris ; habuit
tamen aliquem statum, quem animx nos­
tra non habent nunc in re, sed solum
in spe, scilicet statum com prehenseris.
Ex quibus palet ad primam confirmatio­ DinoIU
nem : nam licet modus operandi naturalis cojp·
sequatur modum essendi; modus tamen BMil·
supernaturalis operandi potest esse supra
modum essendi : et hujus posterioris ratio­
nis erat operatio propria scientiæ infusas.
Potestque id declarari exemplo scien­
ti ;e beatæ : erat enim in anima Christi
conjuncta corpori : et nihilominus non imi­
tabatur modum essendi ejus, sed operaba­
tur supra conditiones corporis, et independenter a phantasmatibus. Addimus
animam Christi beatam sic fuisse conjunc­
tam corpori, quod illi dominaretur : et
hunc essendi modum sequebatur modus
operandi per scientiam infusam independenter a conversione ad phantasmata.
Unde etiam constat ad secundam : nam
illa regula SS. Dionysii, et Thomæ pro­
cedit in puris viatoribus, et operantibus
citra miraculum. Sed non debet Christo
applicari, qui non erat purus viator, sed
simul comprehensor, et per scientiam
beatam, cui infusa per se corresponde!,
cognoscebat independenter a phantasma­
tibus.
9. Sed instabis: ideo anima Christi inRe?'in.
statu hujus vitæ potuisset intelligere cum
omnimoda independentia a corpore, et
subinde absque conversione ad phantas­
mata, quia perfecte dominaretur corpori,
ut sæpius diximus cum D. Tho. atqui
anima Christi in statu hujus vitæ mortalis
non perfecte dominabatur corpori : ergo
non poterat intelligere sine conversione
ad phantasmata. Probatur minor : quia
ut corpus perfecte subdatur dominio et
informationi animæ gloriosae, indiget dote
impassibilitatis , ut explicuimus tract. 9,
disp. 5, dub. 2, t· 2 ; sed corpus Christi in
I statu vitæ mortalis non habuit hujusmodi
I dotem, ut liquet ab eflectu ; cum vere pas• sum, et mortuum fuerit : ergo anima Christi
in

i J

D18P. XX, DUD. I.

in elatu vitat mortalis non perfecte do­
minabatur corpori.
j .\όώ.
Respondetur negando minorem intel­
lectam do dominio ex parle animæ, prout
significat independeniiain a corpore se­
cundum esse, et quæ fundat similem
indepeudentiam in operando : do quo do­
minio hactenus locuti sumus cum D. Tho.
in hoc ari. Ad probationem nutem in
contrarium, concessis praemissis, negamus
consequentiam, quæ minus recte infertur
ex illis : nam dos impassibilitatis non ad
hoc desideratur, ut se teneat ex parte
animae ad dominandum corpori ; sed ut se te­
neat exparte corporis ad hoc, quod sit bene
et faciliter mobile ab anima, et ut per­
fecte illius informationem participet : unde
magis deservit ad ta, quæ propria sunt
ipsius corporis, quam ad proprias animæ
operationes. Pro his enim, et pro dominio
animæ, de quo loquimur, constituitur
non dos corporis, sed dos animæ, quæ
dicitur fruitio, et de qua inquit D. Tho.
in i, dist. 49, quæst. 4, art. 5, quæstiunc. 1 ad 3 : Fruitio, secundum quod
comprehensionem includit, distinguitur a
dilectione, cl visione; alio tamen modo,
quem dilectio a visione. Dilectio enim, cl
lino diversos habitus nominant, quorum
unus perlinet ad intellectum, alter vero ad
tjfcclum. Sed comprehensio, vel fruitio
secundum quod ponitur pro comprehensione,
non importat alium habitum ab illis duobus.
Sed importat remotionem impedimentorum,
t: quibus efficiebatur, ut non posset mens
beo prxsenlialiter conjungi. Et hoc quidem
ftper hoc, quod ipse habitus gloria· animam
ab omni defectu liberat : sicut quod facit
i
«ni sufficientem ad cognoscendum sine
phantasmatibus, et ad prxdominandum cor­
pori, et ad alia hujusmodi, per quæ exclu­
duntur impedimenta, quibus fit, ut nunc
peregrinemur a Domino. Cum ergo cogni­
tio scientiæ infusæ non sit motus corporis,
sed actus solius animæ; sufficit animam
ex parte sua habere hujusmodi dotem,
rive dominium, ut queat cognoscere in­
dependenter a phantasmatibus; quidquid
fuerit de alia dote se tenente ex parte cor­
poris, ut animæ subdatur, et ab illa movea­
tur perfecte.
10. Arguit secundo Durandus : quia
Christus Dominus habuit naturam cum
lsa· naturalibus defectibus : sed intelligere cum
dependentia a phantasmatibus est quidam
naturalis defectus naturæ humanæ : ergo
Christus illum habuit : atque ideo nec per

219

scientiam infusam intellexit independenter
a phantasmatibus. Et hac de causa aliæ
cognitiones, quæ a nobis eliciuntur per
habitus infusos, v. g. per fidem, aut pru­
dentiam supernaturalem, non hunt absque
conversione ad phantasmata. Quod am­
plius confirmat : nam si Christus intellexit
per scientiam infusam independenter a
phantasmatibus, atque ideo ab ipso con­
ceptionis momento, ut consequenter affir­
mamus, sequitur Christum finxisse omnia,
quæ agebat ut infans, ut cum vagiebat,
et balbutiebat ad instar aliorum infantium ;
consequens est absurdum, utpote contra­
rium maximæ veracitati Christi : ergo
non cognovit per scientiam infusam a sua
conceptione, nec independenter a phan­
tasmatibus.
Ad argumentum respondetur majorem
solum verificari in defectibus naturalibus,
qui sunt compossibiles cum statu comprehensoris, in quo Christus fuit a primo
conceptionis momento; secus in illis, qui
tali statui repugnant. Non posse autem
intelligere nisi dependenter a phantasma­
tibus est defectus hujus posterioris : quia
anima eo ipso, quod beata sit, absolvitur
ab hac dependentia, quantum est de se,
nisi propria cognitionis ratio illam expos­
cat, ut supra ostendimus. Cognitio autem
scientiæ infusæ ex genere suo illam de­
pendentiam non postulat. Unde nulla est
ratio, ut anima Christi illum defectum
habuerit in scientiæ infusæ exercitio. Fi­
des vero non cohaeret cum statu beatitudinis : unde in suis actibus (qui alias etiam
obscuri sunt), illam dependentiam non
exuit. Et idem dicendum est de aliis ha­
bitibus cognoscitivis supernaturalibus, qui
modo conjunguntur cum fide, et sequuntur
modum cognitionis ipsius. Ad confirmatio­
nem negamus sequelam : quia licet Chris­
tus infans per scientiam infusam plura co­
gnoverit, quam omnes Angeli, et viri per­
fecti; tamen in vagiendo, balbutiendo, et
alia exercendo infantilia, nihil fingebat,
sed permittebat parti sensitivæ suas ope­
rationes. Præsertim cum in ea ætate pro
teneritudine, ac incapacitate tam organo­
rum, quam membrorum non potuerit loqui,
quæ sciebat. Et observandum est inconve­
niens a Durando objectum militare simili­
ter in cognitione per scientiam beatam, ut
facile consideranti constabit. Nemo autem,
nec Durandus ipse negabit Christum ha­
buisse cognitionem illam a sua conceptio­
ne ; quin propterca finxerit illa infantilia.

I*
î

f

Re?PonSio,

1

Μ
s > 'i-.

I
w
O
B
•λ
L’
-

-

·

*

DE INCARNATIONE
scanda
11 Adversus secundam conclusionem
Ætra- sentiunt Vasguez loco supra citato, Lorca
na. disp. 51, membro 2, num. 2. Becanus
'tow.1 ’cap. 9. tpa»t. 5. Hurtado disp. 8, difdb«43« cult. 13. Castillo disp. 15, quæst. G, parte
ùsiuîo. 3. et alii qui negant Christum per scien­
tiam infusam potuisse cognoscere cum
Arffn- conversione ad phantasmata. Et præcipuum
njcntiiŒ. COrnm fundamentum est; quoniam cognos­
cere cum conversione ad phantasmata im­
portat dependentiam cognitionis a phan­
tasmatibus, el connexionem cum operatione
sensuum : sed Christus in usu, sive actibus
scientiæ ipfusæ non potuit habere depen­
dentiam a phantasmatibus : ergo Christus
perscientium mediam non potuit intelligere
cum conversione ad phantasmata. Major
AristoL probatur ex Aristot. 3 de Anima, cap. 7,
text. 30, ubi ait : Animæ autem, quæ est
principium ratiocinandi, ipsa phantasmata
perinde, ac sensibilia sensui ipsi subjiciun­
tur. Et post pauca : Quapropter ipsa anima
sine phantasmate nunquam intelligit. Et
text. 33 : Intellectivum igitur ipsas formas
in phantasmatibus ipsis intelligit. Major
autem suadetur : nam habitus scientiæ
infusæ, et hujus species non habent ullam
dependentiam a sensibus, nec potuerunt
produci dependentor ab illis ; cum potius
per se petant fieri a solo Deo, et commu­
nicari per infusionem ; ergo idem dicen­
dum est de cognitione, quæ hujusmodi
habitui, et speciebus correspondet : atque
ideo Christus in tali cognitione nullam
potuit habere dependentiam a phantasma­
tibus.
ConfirConfirmatur primo : nam beati nequeunt
mjiio 1.
scientia beata cognoscendo ppr con\'ersionem ad phantasmata, quia talis scientia
est superioris ordinis, et non acquiritur
ministerio sensuum : sed etiam scientia
infusa est ordinis superioris, nullamque in
sua productione dependentiam habent a
sensuum ministerio : ergo Christus non
potuit uti scientia infusa cognoscendo cum
Swanda. conversione ad phantasmata. Confirmatur
secundo : quia D. Thorn, in hoc art. 2
probat Christum per scientiam infusam
potuisse cognoscere sine conversione ad
phantasmata, quia ejus anima erat beata,
et corpori non subdebatur : ergo sentit,
quod si intelligeret per conversionem ad
phantasmata, anima Christi corpori alli­
garetur, et subderetur : atqui ex supposi­
tione, et in sensu composito, quod fuerit
beata, non potuit corpori subdi : ergo
anima Christi per scientiam infusam non

I potuit intelligero cum conversione ad phan1
tasmata. Confirmatur tortio : nam im- Terti,
possibile est animam Christi per scientiam
infusam intelligere eadem objecta sine
conversione ad phantasmata, et simul cum
conversione.ad phantasmata; cumprædicti
modi opponantur in se, et unus afterat
negationem alterius : sed omnia objecta,
quæ attigit anima Christi per scientiam
infusam, cognovit sine conversione ad
phantasmata : ergo anima Christi per scien­
tiam infusam nullum objectum potuit co­
gnoscere cum conversione ad phantasmata.
Probatur minor : quia modus cognoscendi
;
sine conversione ad phantasmata est longo
j
nobilior, quam oppositus cognoscendi moJ
dus : sed Christo attribui debet modus
-1
cognoscendi perfectior : ergo anima Christi
|
per scientiam infusam omnia objecta co’
gnovit sine conversione ad phantasmata.
12. Ad argumentum aliqui respondent Sa-u
negando majorem : existimant enim ad
conversionem istam sufficere quod intellec­
ί
tus cognoscat objectum quod, vel cujus
singularia phantasia tunc actu imaginetur.
Et ad probationem dicunt Aristotelem lo­
qui de cognitione, et scientia naturali,
quæ pro isto statu competunt homini; non
autem de cognitione, et scientia infusa,
quas ipse minime cognovit. Sed hunc di­
cendi modum explicantem conversionem
ad phantasmata per meram concomitan­
tium inter actum intellectus, et actum
phantasiæ, absque alia connexione, et de­
pendentia unius operationis ab alia, jam
rejecimus num. 7. Et quidquid sit de auc­
toritate Philosophi, istæ voces per con­
versionem, vel cum conversione denotant
non meram concomitantium, sed ordinem,
connexionem, et dependentiam unius ad
aliud, ut loco cit. magis ponderavimus.
Unde ad argumentum respondetur conce­
dendo majorem, et negando minorem :
quia licet anima Christi per scientiam in­
fusam potuerit absolute intelligere absque
conversione ulla ad phantasmata, nuUamque hujus conversionis indigentiam ha­
buerit; nihilominus potuit voluntarie uti
prædicta scientia attingendo aliqua ipsius
objecta cum comparatione, et ordine ad
phantasmata, ex intentione hujus finis
tunc producta. Cognitio autem scientiæ in­
fusæ prædicto modo attingens objecta habet
aliquam dependentiam a phantasmatibus
sicut a termino illius comparationis, et
quem objectum ita cognitum connotât in
obliquo, ut num. cit. explicuimus. Ad
minoris

DISP. XX, DUB. I.
minoris autem probationem, concesso an­
tecedenti, distinguendum ostconsequens,ct
consequentia concedenda est de dependen­
tia absoluta cognitionis per scientiam in­
fusam; negari vero debet de dependentia
cognitionis ex suppositione, quod anima
Christi voluerit attingere per scientiam
infusam ojus objectum, non præcise sis­
tendo in illo, sed ipsum comparando
phantasmatibus : nam facta hac supposi­
tione, cognitio scientiæ infusæ dependet a
phantasmatibus modo explicato : et anima
Christi in tali cognitione potuit ab illis
dependentiam habere.
Nec refert, si objicias cognitionem cum
‘k*’ conversione ad phantasmata, et dependen­
tem ab illis distingui essentialiter a cogni­
tione sine conversione ad phantasmata, et
independentem ab eis : ergo nequeunt per­
tinere ad eundem habitum scientiæ infu­
sæ : et consequenter hujusmodi habitus
nunquam eliciet cognitionem cum conver­
sione ad phantasmata. Non, inquam, hoc
refert: quia licet prædictæcognitiones dis­
tinguantur essentialiter specie ob diversum
objectum, quod attingunt, aut potius prop­
ter modum diversum attingendi idem ob­
jectum : quippe una attingit naturam sis­
tendo ibi; alia vero illam comparando cum
phantasmatibus : nihilominus ea diversitas
est materialis in ordine ad habitum, qui
objectum respicit sub ratione alia formali
magis communi, ut est repræsentabile in
se per species non dependentes a sensi­
bus : quod sufficit, ut utraque illa cognitio
pertineat ad idem lumen. Frequenter enim
contingit operationes specifice distinctas
ad eundem habitum spectare : quia distinc­
tio est materialis, si ad principium refera­
tur ob universaliorem istius in attingendo
objectum rationem. Sic eadem fides, ea­
dem prudentia, et alii habitus eliciunt
plures actus specie materiali diversos, ut
facile consideranti constabit. Et idem in­
tellectus intelligit aliquando cum conver­
sione ad phantasmata, et aliquando sine
conversione ad illa ; quin hæc diversitas
in operationibus arguat similem diversita­
tem in principio.
13. Ad primam confirmationem néga­
tif mus majorem : nam ratio adæquata, quare
beati nequeant per scientiam beatam intelIjgere cum conversione ad phantasmata,
non est illa, quæ in majori refertur ; sed
in eo præcise consistit, quod objectum
primarium scientiæ bcatæ est solus Deus
in se ipso quidditative cognitus : quo pacto

22 i

nullatenus potest attingi cum analogia ad
corpora, quæ in phantasmatibus repræsentuntur. Unde etiam provenit, quod nec
ipsa objecta secundaria queant attingi cum
habitudine ad phantasmata : attinguntur
enim in Deo primario cognito, et eo modo,
quo ipse cognoscitur ; quin valeant diver­
sum respectum fundare. Hæc autem ratio
nullatenus militat in scientia infusa : attin­
git namque plures quidditates materiales,
quorum singularia possunt in phantasma­
tibus reducere, et terminare in obliquo co­
gnitionem aliquam , qua scientia infusa
eas quidditates cognoscat comparative ad
ipsa. Accedit etiam, quod licet utraque
scientia, et beata, et infusa sit in se independens a phantasmatibus, et operatione
sensuum ; nihilominus interest discriminis
inter eorum exercitia : nam beata non
subditur voluntati quantum ad usum, sed
omnino necessario operatur : unde si se­
cundum se non dependet a sensibus, et
phantasmatibus, impossibile est, quod ex
applicatione voluntatis eliciat operationem
dependentem ab illis. Cæterum scientia in­
fusa subditur voluntati quantum ad usum,
ut in aliis habitibus communiter contingit :
quare licet nullam habeat a phantasmati­
bus dependentiam, ut in prima conclusione
statuimus ; potest nihilominus ex applica­
tione voluntatis, et libera subjecti elec­
tione cognoscere aliqua objecta cum res­
pectu ad phantasmata, atque ideo habere
in operatione ita elicita a phantasmatibus
dependentiam.
Ad secundam respondetur ex illo dis- Diluitur
cursu D. Thom. optime inferri, quod si secunda,
anima Christi per scientiam infusam intel—
ligeret ex indigentia, et necessitate cum
conversione ad phantasmata, non esset
beata, et corpori subderetur : sicut in no­
bis contingit. Sed ex eo, quod non ex ne­
cessitate, et indigentia, sed ex libera elec­
tione, et applicatione potuerit, licet non
debuerit, intelligere cum ea conversione ;
minime arguitur, quod non fuerit beata,
sed corpori subdita : quippe potestas ita
operandi nullam ex vi hujus arguit imper­
fectionem ex parte principii, ut liquet in
ipsis beatis. Nam quidquid sit de scientia
infusa; nemo negat, quod per scientias
naturales, et acquisitas valeant intelligere
cum conversione ad phantasmata : cum
hoc sit homini naturale, et gratia non des­
truat naturam.
Ad tertiam omittendo præmissas, nega- Dispelli­
mus consequentiam : quia licet repugnet te[jrai

DE INC AB N ATI ONE

Tcrlia
opinio
con iraria.
Lugo.

idem objectum simul vel una. vel pluribus eognitionihus attingi sino conversione, et cum
conversione ad phantasmata, nulla tamen
est repugnantia in eo, quod objectum nunc
cognoscatur sine illa conversione, et pos­
tea cum ipsa. Et sic anima Christi per
scientiam infusam poterat modo cognos­
cere quidditatem materialem sine conver­
sione ad phantasmata, et modo cognoscere
eandem quidditatem cum tali conversione.
Ad probationem autem minoris, quatenus
huic doctrinæ opponi posset, dicendum est
Christo attribuendum fore non solum mo­
dum cognoscendi magis perfectum, sed
etiam modum cognoscendi magis connaturalçm, qui nec modo perfectiori opponitur,
nec ex indigentia, aut imperfectione pro­
cedit. Qua de causa in Christo recognos­
cimus non solum scientiam beatam, et in­
fusam, sed etiam scientiam acquisitam, et
cognitionem sensitivam, et alia hujusmodi.
Modus autem cognoscendi per conversio­
nem ad phantasmata est homini connatu­
ral is; et in Christo utente scientia infusa
non proveniebat ex aliqua indigentia, vel
impotentia, sed ex libera ipsius intelligentis applicatione ; et tandem non impediebat
modum alium cognoscendi magis perfec­
tum, ut proxime explicuimus. Unde nulla
est ratio, ut negetur animam Christi per
scientiam infusam cognovisse aliquando
cum conversione ad phantasmata; et multo
minus, ut negetur potuisse pro sua libera
voluntate, et applicatione ita cognoscere.
1 i. Denique contra conclusionem utram­
que est sententia Lugonis disp. 20, sect.
1, anum. 15, qui affirmat diplicem scien­
tiam infusam supernaturalem distinguen­
dam esse tam in Christo, quam in aliis
hominibus beatis : unam quæ utitur spe­
ciebus infusis, et cognoscit independenter a phantasmatibus ; alteram vero, quæ
utitur speciebus acceptis ministerio sen­
suum, et cognoscit cum conversione ad
phantasmata. Nec aliud urgentius pro sua
sententia affert fundamentum, quam quod
ordo supernaluralis non minus patet,
quam naturalis : sed in naturali ordine
distinguitur duplex scientia : una, quæ
cognoscit per conversionem ad phantas­
mata, ut in nobis pro hoc statu contingit ;
et alia, quæ cognoscit independenter a
phantasmatibus, ut accidit in animabus
separatis : ergo eadem proportione distin—
guendæ sunt duæ scientiæ supernalnrales,
et per se infusæ, quæ diversis illis modis
procedant. Quam proper ionem sive cor-

respondontiam tam mordicus somndam
consuit, ut affirmare non dubitaverit cons­
tituendos etiam osse duos habitua cliaritatis, quorum uno ametur objectum co­
gnitum indopendentor a sensibus, et alio
diligatur objectum cognitum cum conver­
sione ad phantasmata : sic enim colligit
a num. 19, Hæc autem, si vera sunt, as­
sertiones nostras, et doctrinam D. Thom.
eis explicatam oppugnant : nnm ponitur
quiudam scientia infusa, quæ ex indigentia,
et necessitate cognoscat cum conversione
ad phantasmata ; quod est contra primam
conclusionem : et rursus ponitur alia
scientia infusa, cui repugnat procelcre
cum tali conversione etiam ex libera ap­
plicatione subjecti : quod opponitur se­
cond®.
Cæterum in profligando hanc Theolo­
giam, illius voto deliueatam, non expedit, r,Uf.
nec opus est immorari : nam falsitatem
ejus sufficienter prodit peregrina adeo
opinandi singularitas, ut recognoscit Lu­
go illis verbis : De hoc dubio nihil dicunt
Auctores, et ideo quidquid dixeris, non erit
contra illos. Nam si nihil de his habitibus
dixerunt D. Thom. et alii Theologi, et
Scholastici, qui tam exacte de virtutibus
disputarunt, et habitus in Christo usque
ad minimas differentias recensuerunt :
evidens moraliter apparet habitus a Lugone Lsfaê.
multiplicatos, et introductos esse nihil,
et pro nihilo reputatos fuisse a Doctoribus : et subinde quidquid de eorum asse­
ritur existentia, esse contra illos. Nec satis
sobrie in re gravi procedit, qui licet contra
illos non agat, agit sine illis : solida nam­
que Theologia a Patribus, et antiquioribus
ipsius magistris derivatur ad nos : unde
suspectam illam habemus, de qua nihil
dicunt Auctores. Quo motivo jampridem re­
jecimus scientiam mediam tract. 3, disp.
10. dub. 7, § 3, et alibi. Sed his, quæ pru- Refel­
dentialia sunt molo omissis, pnedictus li’.
dicendi modus evertitur brevi, et efficaci
ratione : quoniam ille secundus habitus
scientiæ supernaturalia, et per se infusæ,
quem adstruit Lugo uti speciebus acceptis
ministerio sensuum, et cognoscere neces­
sario per conversionem ad phantasmata,
vel elicit cognitionem claram objecti in sè,
vel solum cognitionem obscuram ? Si di­
catur hoc ultimum; sequitur non esse
scientiam, sed vel fidem, ve) aliud lumen
obscurum, ac imperfectum, quod minime
cohæret cum perfectione, et statu tam
Christi, quam aliorum beatorum, sicut nec
cohæret

223

DISP. XX, DUB. Π,

cobuffcl ipsa fidos. Tenonda itaque esi primu JUouunutis pars, nempe cognitionem ab
illo elicitam esse claram notitiam objecti in
$t\ Atqui repugnat, quod objecta supernaluralia clare lu se cognoscantur per species
acceptas a sensibus : istæ namque solum
n'præsentant clare quiddiiates materiales,
quarum singularia possint in phantasma.tlbus reducere. Unde ipsa experientia de­
prehendimus. quod per hujusmodi species
nullum objectum supcrnaturale percipimus
evidenter in se. Ergo implicat habitus
scienti® supernaluralis infusæ, qui suum
objectum supcrnaturale v. g. presentiam
corporis Christi in Eucharistia (quod est
Lugonis exemplum), attingat clare in so
per species acquisitas ministerio sensuum,
et cum necessaria ad phantasmata conver­
sione. Accedit etiam istius habitus super­
fluitas : nani habitus scientiæ infusæ a
Theologis cognitus sufficit ad cognoscen­
dum tum objecta entitativo supernatura­
lia, tum objecta naturalia modo superna­
tural! attingenda, ut satis constat ex dictis
disp. præced. per totam : sufficit etiam
praedictus habitus ad attingendum cum
libera ad phantasmata conversione illa ob­
jecta, quæ sunt capacia, ut cum tali con­
versione attingantur, ut in hoc dub. ex­
plicuimus. Ad quid igitur admittetur alter
ille habitùs ex una parte non necessarius,
et ex altera non nisi imperfectionem, et
depressionem inducens?
Ad motivum autem contrarium respondetur ex ipsa majori perfectione ordinis
*·- supernaluralis potius inferri contrarium :
u eam etsi iste ordo debeat esse non minus
universalis, quam ordo naturalis inferior,
nihilominus debet habere perfectionem
magis unite, et cum majori simplicitate,
sicut in speciebus superioribus contingit.
Unde unus habitus superior potest prtestare, quod præstant plures habitus inferio­
res distincti. Sic enim in naturalibus dis­
tinguuntur plures specie amicitiae juxta
limitatam rationem boni, in cujus commu­
nicatione fundantur : sed in supernaturalibns ob oppositam rationem non datur
nisi una species amiciliæ, quæ est charitas,
at diximus tract. 19, disp. 1, dub. 2 et 3.
Sic igitur quod scientia nostra naturalis
pro hoc statu sit dependens a sensibus, et
cum (onversione ad phantasmata; quod
vero in statu separationis habeant animæ
aliam seienliam ab cis dependentiis libe­
ram, provenit ex ipsa conditione statuum,
et limitatione habituum, qui eisdem alli-

gantur. Sed hnc motivum non militat in
habitu scientiæ supernaturalia per se infnsæ : nam universalior est, et per se non
convenit nisi animæ beat® : quippe in pu­
ris viatoribus non adest hæc scientia, sed
fides. Consectarium autem illud de multi­
plicatione habituum charitatis ob diversam
regulationem, sive propositionem objecti
jam supra precidimus disp. 17, dub. i,
num. 58, et opus non est alia addere, con­
cusso etiam fundamento, cui nitebatur :
licet illo adhuc stanto, illegitima existcret
consequentia, ut loco cit. ostendimus.

DUBIUM II.
Utrum Christus in exercitio scientiæ infusæ
usus fuerit discursu.

15. Difficultas hæc affinis est prece­
dent! : et ideo D. Tho. unam proposuit
post aliam : quem ordinem imitamur, li­
cet titulos voce tenus variemus, ut dubii
punctum specialius repræsentetur. Nam
etsi D. Thom. inquisierit tantum, Utrum
hæc scientia fuerit collativa : per hæc ta­
men significavit scientiam discursivam, et
pro eodem usurpavit, ut liquet ex corp,
art. Aliqua scientia potest esse discursiva,
vel collativa dupliciter. Et rursus : Hoc
modo scientia animæ Christi non fuit discur­
siva, vel collaliva. Et quidem merito : nam
ejusdem est conferre componendo, aut di­
videndo conceptus, cujus est discurrere.
Quia tamen certum est habitum scientiæ
infusæ in prima sui productione, et com­
municatione non dependere a discursu, per
quem fiat, sicut contingit in habitibus ac­
quisitis ; propterea difficultas revocatur
ad predict® scientiæ jam product® actua­
lem usum et exercitium. Quid autem im­
portet discursus proprie dictus, hic expo­
nendum a nobis erat, si explicatum non
fuisset tract. 7, disp. 8, dub. 2, § I. Sed
ex ibidem dictis supponimus duas principa­
les exigere conditiones. Prima est, quod
adsint duæ cognitiones realiter distinct® :
non enim sufficit ad discursum proprie dic­
tum quod unum cognoscatur esse causam
alterius aut quod’unum cognoscatur per
aliud, si totum hoc una cosnitione attingitur, ut patet in Deo, ot Angelis, qui hæc
cum predicto ordine ex parte objecti co-,
gnoscunt, et discursum, ut sic dicamus,
victualem, et objectivum attingunt ; ct ni­
hilominus non discurrunt, ut de Deo om­
nes, et de Angelis affirmant communiter

Nota.

v-cs^ç".

DE I N’CA Π NATIONE
tur ex imperfecto modo cognoscendi depen­
dentor a sensibus : unde provenit, quod
visis principiis non slatiin, nec in eis
videantur conclusiones : et e contrario
Angeli, qui sensibus carent, nullam ha­
bent discurrendi necessitatem : sed ut
4
Christus cognosceret per scientiam infu­
sam, nullam habuit necessitatem conver­
tendi se ail phantasmata, ut constat ex
dictis num. 2; ergo pariter in usu talis
scientia' non habuit necessitatem proce­
dendi cum discursu. Probatur tertio : quo·
i
niam ex una parte species intelligibiles,
quibus utitur scientia infusa, représentant
'
non solum rerum essentias, sed etiam ;
earum proprietates : ot ex alia scientia I
infusa potest immediate, et comprehensive
|
cognoscere objecta, quæ sibi in prædiclis
1
speciebus repræsentantur, ut satis constat
1
8
ex dictis disp. præced.; ergo anima Christi
■
utens scientia intusa opus non habet i
Duabus conclusionibus verior sententia
proponitur.
distinctis cognitionibus, quarum una co­
gnoscat rerum essentias, et prima princi- B
Prima
16. Dicendum est primo Christum in pia, et alia cognoscat proprietates et con­
conclu­
I
exercitio scientiæ infusæ non indiguisse clusiones; sed unico, et simplici intuitu
sio.
discursu, sed potuisse attingere objecta prædiclis speciebus correspondente potest I
attingere simul essentias, ac proprietates, I
prædictæ scientiæ independenter ab illo.
Sic docent communiter Theologi contra et tam principia quam conclusiones. Cons­
tat autem quod ubi non concurrunt plures
I
Durandum, quorum plures referemus num.
Thom. 17 et 23. Et probatur primo ex D. Thom.
realiter cognitiones, non datur discursus
in 3, diet. 31, quæst. 2, art. i, in corp,
proprie dictus, ut in limine dubii obser­
ubi negat beatis discurrendi necessitatem vavimus : ergo anima Christi per scien­
his verbis : In actu scientiæ prædictæ cluo tiam infusam potuit sine discursu cognos­
considerantur, scilicet motus inquisitionis,
cere : atque ideo in usu talis scientiæ
et rationis discurrentis ; et terminus, scilicet,
non habuit discurrendi necessitatem.
certitudo, quæ habetur de conclusionibus,
Confirmatur ex his, quæ tradit Div. Bci«·
secundum quod jam sunt reduclæ in prima Thom. 2, 2, quæst. 9. art. 1 , ubi agens
principia. Motus autem ille imperfectionis est de scientia, quæ ponitur donum Spiritus
quantum ad necessitatem discurrendi, ul Sancti, hæc habet : Dicendum, quod ccri
causelur certitudo : ct ideo in beatis non liludo cognitionis in diversis naturis inveS
remanebit actus scientiæ quantum ad ne­ nitur diversimode secundum diversam con­
cessitatem motus, sed quantum ad certitu­ ditionem uniuscujusque naturæ. Nam homo
dinem tantum. Et in resp. ad 6, addit : consequitur certum judicium de veritate per
Dicendum, quod non erit actus scientiæ discursum rationis. El ideo scientia humana
quantum ad discursum, sed quantum ut ex demonstratione acquiritur. Sed in Deo
terminum certitudinis. Quæ ad minus acci­ certum judicium veritatis absque omni dis­
pienda sunt quantum ad exclusionem dis­ cursu per simplicem intuitum, ul in primo
j
cursus orti ex indigentia, aut necessitate, dictum est. Et ideo divina scientia non esi
'j
talio. Cum ergo anima Christi fuerit simpliciter
discursiva, vel ratiocinativa ; sed absoluta,
I
beata, sequitur, quod jrrxta præmissam D. el simplex : cui similis est scientia, quæ
Thom. sententiam opus non habuerit ponitur donum Spiritus Sancti cum sil quædiscursu ad exercendum actus proprios dam participata similitudo ipsius. Constat
scientiæ infusæ. Probatur secundo ex dictis autem, quod scientia infusa animæ Christi
Î
dub. præced. quoniam scientia infusa in est quædam participatio scientiæ divinæ,
1
Christo non magis exposcit in suis actibus et quod ab illa exemplatur, et quod non
discursum, quam conversionem ad phan­ est minus perfecta quam scientia, quæ
I
tasmata; cum necessitas discurrendi oria­ ponitur donum Spiritus Sancti. Ergo scien­
tia

Thomislæ. Secunda est, quod prædicta)
cognitiones non se habeant disparate, aut
solum servent ordinem præcise durationis,
et successionis inter se : alioquin Angeli
etiam discurrerent, qui possunt unum post
aliud cognoscere : sed ultra praedictum
(vel solius naturæ, vel temporis', ordinem
prior cognitio influat in posteriorem, qua­
tenus intellectum ad eliciendum ipsam de­
terminat. Juxta quæ discursus proprie dic­
tus est quidam motus, sive progressus
potentiæ intellectivae, quo ab uno prius
cognito (saltem ordine naturæ; procedit ad
cognitionem alterius posterius cogniti de­
pendentor a primo. Inquirimus ergo utrum
Christus in usu scientiæ infusæ prædicto
modo processerit.

—

DISP. XX

lia infusa animæ Christi potuit proprias
operationes elicere sine discursu, saltem
qui ex indigentia, el necessitate procederet.
Seeaià
17. Dicendum est secundo Christum
in exercitio scientiæ infusa; potuisse uti
discursu; non quidem ex necessitate, aut
indigentia, sed ex voluntaria ipsius elec­
tione, et applicatione. Secunda hujus con­
clusionis pars constat ex præced. asser­
tione. Primam vero partem docet expresse
C.ÎO-. d. Thom. in hoc art. 3, illis verbis : Alio
modo potest aliqua scientia dici discursiva,
vel collativa quantum ad usum : sicut interduni scientes e.r causis concludunt effec­
tus; non ul de novo addiscant, sed volentes
uti scientia, quam jam habent. El hoc
modo scientia animæ Christi poterat esse
collativa , cl discursiva : poterat enim ex
uno aliud concludere, sicut sibi placebat.
El in 3, dist. 14, art. 3, quæstiunc. 3,
inquit : Alia collatio est, secundum quam
homo ea, quæ habitu tenet in actum ducens,
cx principiis considerat conclusiones, sicut
tx causis effectus. El talis collativa scientia
fuit in Christo. Unde sic docent communiter Thomistæ Cajetan. Medina, Cabrera
Itiiii. et Sylvius in expositione hujus art. 3.
Alvarez, disp. 64. Arauxo dub. 4. N.
iGi. Cornejo disp. unica dub. 2. Joan. aS.
Thom. disp. 14, art. 1. Secunda ergo pars,
fcttfi Gbdoi disp. 17, § 5. Gonet. disp. 17, art.
■J·”· 7, num. 137, et alii. Idem etiam tuentur
Gt’. Scotus in 3, dist. 14, quæst. 3, g Ad ar':··“· gumenlum
gumentum in resp. ad 3, Lorea
Lorca disp. 51,
GL. membro 2. Valentia in præs. art. 3,
^•puncto 2. Granados contra. 1, tract. 8,
Ivo. disp. 3, sect. 3. Ragusa disp. 97. N. Lumhier quæst. 23, art. num. 1487. Martin.
Perez disp. 23, sect. 10. Ripalda tom. 1,
ΐ*Ε-·:· disp. 55, a num. 18. Becanus cap. 9,
quæst. 5. Hurtado disp. 8, difficult. 5.
Castillo disp. 15, quæst. 6, parte 2, et alii
plures.
Probatur primo : quia non obstante,
quod anima Christi in usu scientiæ infusæ
opus non habuerit se convertendi ad phan­
tasmata; nihilominus potuit ex libera ap­
plicatione , et electione intelligere per
scientiam infusam cum conversione ad
phantasmata : ergo pariter quamvis anima
Christi in usu scientiæ infusæ opus non
habuerit procedendi cum discursu; potuit
tamen ex libera electione, et applicatione
cum discursu procedere. Antecedens cons­
tat ex dictis dub. præced. conclus. 2. Con­
sequentia vero probatur tum a paritate :
tum ex eo, quod modus cognoscendi cum
Salmant. Curs. theolog. lom. ΙΓ.
V ·ο’.3·
M.

|
Î
I
I

[
J

I
f

DUB. H.

225

conversione ad phantasmata, et modus
procedendi cum discursu se mutuo comitantur, et subsequuntur : unde Angeli
ulriusque sunt incapaces; et nos utroque
indigemus : ergo qua ratione anima Christi
per scientiam infusam potuit cognoscere
cum conversione ad phantasmata, eadem
etiam ratione potuit cognoscere cum dis­
cursu. Tum denique : nam ideo dicitur
Christum per scientiam infusam potuisse
cognoscere cum conversione ad phantas­
mata, quia licet modus est connaturalis
animæ rationali, quem decuit Christum
posse retinere in usu scientiæ infusæ, non
quidem ex necessitate, sed ex libera elec­
tione agendi modo magis naturali : sed
connaturale etiam est animæ rationali
cognoscere cum discursu : ergo Christus
per scientiam infusam potuit intelligere
cum discursu. Et sic D. Thom. in resp.
ad 3, inquit : Beali conformantur Angelis
quantum ad dona gratiarum. : manet ta­
men differentia, quæ est secundum natu­
ram. El ideo uti collatione, et discursu est
connaturale animabus beatorum, non autem
Angelis.
Nec satisfacit dicere cum Suario notam Re?pott
SIO
adesse distinctionem inter conversionem Suarii
ad phantasmata ex una parte, et discur­ refelli­
sum ex alia : nam conversio solum dicit tur.
concomitantiam potentiæ imaginativæ mo­
ts ab intellectu : unde nullam ponit im­
perfectionem, aut dependentiam in acti­
bus scientiæ infusæ. Cæterum discursus
importat necessario dependentiam unius
actus ab alio ; ex qua parte nequit non
dicere imperfectionem tam in actu depen­
denti, quam in habitu, prout ipsum elicit.
Unde licet anima Christi potuerit per
scientiam infusam cognoscere cum conver­
sione ad phantasmata, non tamen cum
discursu. Non, inquam, satisfacit hæc
responsio, sed voluntaria est : quoniam
intelligere cum conversione ad phantas­
mata non importat meram concomitantiam
actus intellectus cum exercitio phantasiæ ;
sed necessario dicit, quod actus intellectus
factus per conversionem ad phantasmata
habeat aliquam dependentiam saltem in­
directam ab illis ; licet hæc dependentia
non sit absoluta, et ex terminis, sed ex
suppositione liberæ electionis intelligendi
cum conversione ad phantasmata, ut di­
ximus dub. præced. num. 7 et 12. Ergo
ex hac parte nulla congrua disparitatis
ratio potest assignari inter conversionem
ad phantasmata, et discursum sed magis
15

■ÎSt

**·

-

DE INCARNATIONE

226

convincitur, quo<l sicut nullum est incon­
veniens, quod anima Chrisli potuerit per
scientiam infusam cognoscere cum con­
versione ad phantasmata; licet actus ita
elicitus habuerit aliquam a phantasmati­
bus dependentiam : sic etiam inconve­
niens, non est, quod potuerit per talem
scientiam intelligere cum discursu ; quam­
vis actus cum discursu factus dependeat
ab alio actu anteriori. Præsertim cum minor improportio, et, ut sic dicamus, inde­
centia appareat in eo, quod una scientiæ
iniusæ cognitio dependeat ab altera ejus­
dem scientiæ cognitione; quam in eo,
quod operatio scientiæ infusæ ab imaginativæ operatione dependeat.
Afi»
18. Probatur secundo conclusio ratione
LrtioDe a priori, quæ simul evertit fundamenta
opinionis contrariae : quia ad discursum
proprie dictum sufficit, quod intellectus
procedat ab una ad alteram cognitionem
dependentem a prima : sed Christus in
exercitio scientiæ infusæ potuit ita pro­
cedere : ergo in exercitio scientiæ infusæ
potuit uti discursu. Consequentia est legi­
tima. Et major constat ex prænotatis in
dubii limine. Minor autem suadetur :
quia ex una parte species scientiæ infusæ
non solum repræsentant objecta, sed etiam
connexionem inter eorum veritates objec­
tivas, et quod una sit ratio alterius : v. g.
species infusa hominis non solum repræ­
sentat essentiam hominis, et proprietates
ejus; sed etiam earum connexionem, et
quod essentia sit ratio a priori proprieta­
tum, et per illam istæ cognosci queant. Ex
alia vero parte intellectus humanus potest
dividere suos conceptus formales attin­
gendo inadæquate objectum, ita ut per
unum conceptum formalem attingat unam
veritatem objectivant, et per alium aliam :
in quo distinguitur ab intellectu angelico,
qui ob majorem perfectionem, et simpli­
citatem exposcit magis unite attingere ob­
jectum, et non partiri conceptus. Cum ergo
habitus scientiæ infusæ, et species illi
correspondentes subdantur voluntati Christi
quoad usum ; potuit optime in exercitio
scientiæ infusæ ita procedere, quod per
unum conceptum formalem cognoverit es­
sentiam v. g. hominis sistendo ibi, et hinc
motus, et determinatus fuerit ad alium
conceptum formalem, quo attigerit homi­
nis proprietates. In quo casu manifestum
est intellectum in exercitio scientiæ infusæ
procedere ab una cognitione in alteram
dependentem a prima. Sic enim comparan­
•

tur præmissæ mentales ad conclusionem
mentalem, sicut prœmissi» objectiva» ad
conclusionem objectivant : undo sicut es­
sentia hominis determinat objective per
modum rationis formalis ad proprietates
hominis : sic cognitio essentiæ homiitis
determinat formaliler, et effective ad co­
gnoscendas hominis proprietates : atque
ideo ubi hæ cognitiones realiter distin­
guuntur, prima est causa sequentis.
Confirmatur : nam ideo Christus utens Ceuf.
scientia infusa non posset per distinctas, Elti’
et ordinatas cognitiones attingere essen­
tiam hominis, et ejus proprietates, quia
tam essentia, quam proprietates repræsentantur per unicam, et indivisibilem
speciem : sed hæc ratio est nulla : ergo
anima Christi in exercitio scientiæ infusæ
potuit prædicto modo procedere; atque
ideo intelligere cum discursu. Probatur
minor : tum quia habitus, et species scien­
tiæ infusæ subduntur voluntati Christi
quantum ad usum, et applicationem : ergo
sicut hac ratione potest uti adæquate spe­
cie hominis cognoscendo omnia ipsius;
sic etiam potest uti illa inadæquate co­
gnoscendo ex vi illius inadæquati concep­
tus solam hominis essentiam, vel hominem
præcise quoad essentialia. Tum etiam quia
sicut species hominis deserviens scientiæ
infusæ repræsentat quantum est de se non
solum hominis essentiam sed etiam ejus
proprietates; sic etiam repræsentant non
solum naturam specificam humanam, sed
etiam omnia ejus individua, tam aliquando
existentia, quam absolute possibilia, ut
constat ex dictis disp. præced. dub. 1,
num. 10; et nihilominus cum Christus
utebatur tali specie, opus non erat, quod
illa uteretur adæquate cognoscendo tam
naturam specificam, quam omnia ejus
individua, quæ infinita sunt in potentia;
sed poterat ex illis individuis cognoscere,
quæ sibi placeret attingere, vel quæ exige­
ret occasio, aliis tunc actu non considera­
tis : v. g. potuit cognoscere Abrahamum,
non considerando actu Neronem, et sic de
aliis, ut non obscure constat ex dictis disp.
præced. dub. 1, num. 14, ubi ostendimus
Christum per hanc scientiam non cogno­
visse simul cuncta ipsius objecta : ergo pa­
riter potuit per speciem hominis cognos­
cere hominem præcise quoad essentialia,
non considerando ex vi hujus conceptus for­
malis hominis proprietates, sed illas medi­
tato relinquens ut attingendas explicite, et
recto per aliam distinctam cognitionem.
19.

DISP. XX, DUB. II.

0»i«- 19. Sed contra hunc discursum oppones
***’ primo : anima Christi per scientiam infu­
sam cognovit comprehensive entia creata :
orgo non potuit ita dividere conceptus
formales, et uti inadæquate speciebus, quod
per unam cognitionem attigerit rei essen­
tiam, et per alium actum cognoverit ip­
sius proprietates. Antecedens constat ex
supra disp. præced. dub. 3, a num. 34.
Et consequentia probatur : tum quia es­
sentia rei nequit comprehensive cognosci,
nisi ex vi ejusdem cognitionis attingantur
ipsius proprietates. Tum quia ob hanc ratio­
nem Angeli nequeunt conceptus formales
dividere, et discurrere saltem circa entia
naturalia, quia illa comprehensive cognos­
cunt, ut ostendimus tract. 7, disp. 6,
dub. 3 et disp. 7, dub. 2 et disp. 8, dub.
2. Si ergo anima Christi entia creata co­
gnovit comprehensive, et ad instar Ange­
lorum; non potuit circa aliqua conceptus
formales dividere, nec uti speciebus ina­
dæquate.
■^· Oppones secundo : ad discursum proprie
dictum non sufficiunt cognitiones realiter
distinctae, et quod una succedat post aliam ;
sed insuper requiritur, quod una cognitio
sit immediata, et alia mediata; ac similiter
(et ex præced. infertur), quod objectum
primæ cognitionis sit notum per se, objec­
tum vero secundæ sit notum per aliud.
Atqui gratis permisso animam Christi in
usu scientiæ infusæ potuisse uti inadæquate speciebus, et dividere conceptus
formales; adhuc nihilominus non salva­
rentur conditiones proxime assignat®. Ergo
illo primo permisso (quod ad summum
evincit ratio a nobis facta) ; adhuc anima
Christi in usu scientiæ infusæ non discur­
reret discursu proprie dicto. Probatur mi­
nor ; nam inprimis anima Christi per
scientiam infusam cognoscit entia creata
proprio, et quidditativo conceptu, prout
sunt in se ipsis, sicut statuimus disput.
præced. dub. 3, anum. 29; ergo animæ
Chrisli utenti scientia infusa omnia erant
æqualiter nota in se ipsis : atque ideo
objectum unius cognitionis non poterat
fieri illi notum per objectum alterius.
Deinde anima Christi per scientiam infu­
sam omnia objecta cognovit immediate,
sive per proprias species repræsentativas
renun in se ipsis : in hoc enim præcipue
distinguitur cognitio per scientiam infusam
a cognitione per scientiam beatam, quod
hæc attingit entia creata mediate, sive in
Xcrbo; illa vero attingit objecta imme­

227

diate in se ipsis :■ ergo in anima Christi
utente scientia infusa salvari nequit, quod
una cognitio fuerit immediata, et alia
mediata.
Ad primam objectionem respondetur,
quod sicut ex eo, quod anima Christi co­
gnoverit entia creata sine conversione ad
phantasmata, minime sequitur, quod non
potuerit illa cognoscere cum conversione
ad phantasmata, ut constat ex dictis dub.
præced.; sic ex eo, quod anima Christi
cognoverit comprehensive entia creata,
minime infertur, quod non potuerit illa
cognoscere sine comprehensione, et per
discursum proprie dictum. Et ratio est
proportionabiliter eadem : nam sicut ex
eo, quod entia creata sine illa conversione
cognoverit, tantum sequitur, quod ea con­
versione non egeat, ad cognoscendum ;
minime vero, quod non possit ex libera
electione, et applicatione intelligere cum
conversione ad phantasmata, ut magis os­
tendat modum cognoscendi naturæ humanæ
connaturalem : sic etiam ex eo, quod en­
tia naturalia comprehensive cognoverit,
solum colligitur non indiguisse discursu
ad ea cognoscenda; minime autem, quod
ex libera, et studiosa applicatione non
potuerit cum discursu cognoscere ad ma­
nifestandum modum cognoscendi conna­
turalem naturæ humanæ. Decuit enim,
quod per talem scientiam et cognosceret
objecta, et cognosceret cum modis sibi
possibilibus, et propriis statui non repu­
gnantibus : sicut decuit non solum co­
gnoscere objecta, sed etiam cognoscere
per omnes scientias, videlicet beatam, in­
fusam, et acquisitam. In hoc ergo sensu
concesso antecedenti, negamus consequen­
tiam. Et ad primam ejus probationem di­
cendum est solum convincere, quod anima
Christi cognoscens comprehensive objecta
non diviserit in tali cognitione conceptus
formales, sed unico actu omnia, quæ in
illis erant cognoverit. Cæterum cum hoc
cobæret : quod his suppositis, posuerit
pro libito cognitiones dividere, et per
unam attingere rei essentiam, et per aliam
rei proprietates. Quod est discurrere non
ex indigentia, aut ex necessitate, sed ex li­
bera intelligentis applicatione : sicut de
conversione ad phantasmata proxime dice­
bamus, et declarat optime D. Thom. exem­
plo ejus, qui habet scientiam objecti, et dis­
cursu non eget ad eam sibi comparandam :
et nihilominus voluntarie discurrit proce­
dendo a cognitione causæ ad cognitionem

SohfUr
prior
objeetio.

D.Thoai.

2ÎS

DE INCARNATIONE.

in Deo viso attingit. Sed sicut hac dis­
effectus. Sicut, inquit, interdum scientes,
ex causis concludunt effertus: non ul de novo tinctione supposita, scientia infusa attin­
addiscant, sed volentes uti scientia, quam git omnia objecta mediis eorum speciebus,
Jam habent. El hoc modo scientia animæ ' et id non negatur, cum dicitur attingere
objecta immediate in se; sic etiam proprie·
Christi poterat esse collativa, el discursiva :
poterat enim ex uno aliud concludere, sicut ! tates rerum percipit per earum essentias
sibi placebat. Ad secundam probationem res­ I eadem, aut diversa attingentia cognitas.
pondemus, quod reddit non causam pro Unde sicut ob hanc rationem proprietates
causa : quod enim Angelus discurrere i possunt per scientiam infusam cognosci
nequeat, non provenit ex communi com­ j modo scientifico, et discursu saltem vir·
tuali, el objective, quod nemo negat : sic
prehensionis conceptu, ut proxime vidi­
mus; sed ex propria conditione intellec­ etiam possunt attingi discursu proprio,
tus angelici, qui discursivus non est, ut I et formali, si intellectus cognoscens queat
ostendimus ultimo loco ex citatis, et hic conceptus formales circa essentiam, et pro­
probari non debet. Intellectus autem hu­ prietates dividere. Id vero fuisse possibile
manus ex sua specie discursivus est; unde animæ Christi in exercitio scientiæ infusæ
discurrero potest circa illa objecta, quæ supra ostendimus : el curandum Adversa­
per discursum possunt attingi. Et sic riis erat implicationem aliquam circa hanc
partitionem, et multiplicationem concep
breviter respondit D. Thom. in praes. arlic. solut. ad 3, illis verbis : Uti colla­
tuum formalium in Christo assignare.
tione, cl discursu est connalurale animabus Quod cum non faciant; stare oportet pro
bealorum; non autem Angelis.
Christi libertate, et potestate, ut videlicet
Diluitor
Ad secundam objectionem respondetur ' potuerit non ex indigentia, sed pro libito
po fe­
negando minorem. Ad cujus probationem
discurrere in hujus scientiæ exercitio.
lior.
20. Qua facultate usum exercite aliconcesso antecedenti, negamus conse- I
quentiam, quam satis absurde deduxit quando fuisse est admodum verosimile.
Vasquez disp. 52, cap. 3, num. 20; quo­ Unde D. Tho. suam resolutionem in hoc
niam licet essentia, et proprietates v. g.
art. absolvit his verbis : Poterat Christus
hominis cognoscantur quidditative in se ex uno aliud concludere, sicut sibi placebat.
ipsis; nihilominus essentia cognoscitur ut i Sicut Matth. 17, eum Dominus quæsisset a jiar
nota per se, et proprietates attinguntur Petro, a quibus reges lerræ tributum acci­
ut nolæ per aliud, videlicet per essentiam : i perent, a filiis suis, an ab alienis, Petro res­
sic enim hæc se habent in se, atque objec­ pondente, quod ab alienis, concludit : Ergo
tive, quod essentia est ratio proprietatum, ■ liberi sunt filii. Fecit enim Christus hunc
et istæ reducuntur ad illam sicut ad sui ra- ' discursum : Filii sunt liberi a solvendo
dicem, atque principium. Unde excluso i tributum : sed ego per naturam, et vos
etiam discursu formali proprietates possunt } per gratiam sumus filii Dei : ergo sumus
attingi scientifice per suam causam, sive per liberi a solvendo tributum. (Quod secun­
aliud objective magis notum : sicut cognos­ dum libertatem spiritus accipiendum est,
cuntur a Deo, et Angelis. Quare, quantum non de sensu secundum carnem, quem
est ex vi hujus, optime potuit anima Christi ' etiam justi debent principibus solvere,
in usu scientiæ infusæ cognoscere quiddita- j ut docet Apost. ad Rom. 8), similem dis­
tivq, el in se essentiam, et proprietates ho­ cursum repræsentavit Dominus , Matth. Ihi*
minis; et tamen illa attingere diversis . 22, probans se Davide majorem illis ver­
actibus, cognoscendo videlicet per unum j bis · Quid vobis videtur de Christo? Cujus
essentiam ut notam per se, et attingendo filius est? Dicunt ei: David. Ait illis : Quo­
per alium proprietates ut notas per essen­ modo ergo David in spiritu vocat eum Do­
tiam : quo nil amplius desiderari potest minum dicens : Dixit Dominus Domino
ad discursum formalem, et proprie dictum. meo, sede a dextris meis, donec ponam ini­
’
Nec magis urget secunda probatio : nam micos tuos scabellum pedum tuorum? Si
cum communiter dicimus scientiam infu­ ergo David vocat eum Dominum, quomodo
sam cognoscere sua objecta immediate in filius ejus est? In quibus manifeste appa­
se ipsis, per has particulas solum exclu­
rent collatio, ratiocinatio, et discursus.
Sed Vasquez, quod nihil, quod in D.
dimus essentiam divinam, tanquam me­
dium, in quo, et per quod cognoscantur Thom. impugnet, dissimulat, debilia repu­ sioue
objecta creata : in quo stat distinctio
tat ista : unde in calce capitis supra citati
scientiæ infusæ a beata, quæ objecta creata respondet primo Christum more humano
ea

D18P. XX, DUB, Π.
ea protulisse, ut so accommodaret audien­
tibus : ex quo non sequitur, quod ad intra
in mente sua usus fuerit discursu. Sicut
si Deus in forma humana appareret, posset
eodem modo loqui : et tamen nemo diceret,
quod discurreret interius. Respondet se­
cundo Christum potuisse illos discursus
formare per scientiam acquisitam, illosque
verbis manifestare. Unde non infertur,
quod per scientiam infusam discurrat, nec
est fundamentum, ut ilii discursus hujus­
modi scientiæ attribuantur.
c«·5· Utraque tamen solutio est voluntaria,
et potest falsitatis convinci. Et incipiendo
a secunda, prædicti discursus non potue­
runt esse scientiæ naturalis, et acquisitæ.
Conclusit namque Christus aliquas veritates
omnino supernaturales, nempe se Filium
Dei esse liberum a tributo, et Ecclesiam
(modo supra insinuato) esse etiam liberum
per gratiam : conclusit etiam se esse majo­
rem Davide patre suo, quod habet, quia
est verus Deus, et Patri æterno coæqualis.
Hujusmodi autem veritates nec in princi­
piis naturalibus continentur, nec ad scien­
tias naturales spectant, quæ præcise ver­
santur circa naturalia ministerio sensuum
subministrata. Ergo discursus illi non
potuerunt formari per scientiam naturalem,
et acquisitam, ut Vasquez asserere audet :
sed debuerunt pertinere ad lumen superius,
supernaturale, et infusum. Prior vero res­
ponsio absurdior adhuc est : quoniam
attribuit Verbo subsistenti in natura hu­
mana fictam quandam repræsentationem :
quæ dedecet veritatem assumptæ naturæ.
Erat namque verus homo, et ut verus
homo significabat verbis, quod mente
conceperat. Cum ergo verba expresserint
discursum, ut Vasquez negare non potest ;
sequitur, quod illas veritates interius co­
gnoverit per discursum verbis expressum,
juxta illud vulgare Philosophorum, Verba
sunt signa conceptuum. Eo vel maxime,
quod ex verbis Christi Domini potuerunt
homines, et nos possumus colligere vere
aliquando discurrisse tanquam hominem
rationalem : sicut proportionabiliter in aliis
hominibus ex eorum locutione colligimus.
Nulla vero locutio Christi reperietur, quæ
magis manifestet discursum, quam illæ
superius relatæ, ut facile consideranti
constabit. Unde si istæ non correspondebant alicui discursui interno, ut intendit
Vasquez; sequitur nullam nobis relinqui
viam, ut ex Christi verbis probemus Chris­
tum discurrisse ut hominem rationalem.

229

! Quod durissimum apparet, et incredibile
I dictu : si enim ex verbis aliorum hominum
rationabiliter colligimus ipsos discurrere,
et sic distinguimus inter rationis compo­
tes, et amantes ; qua verisimilitudine dici
potest,quod oppositum acciderit in Christo,
vero homine, qui viator aliquando fuit, et
in operationibus propriis naturæ humanæ
ut viator se gerebat? Habuit itaque in
mente discursus, quos verbis manifestavit.
Cumque illi non potuerint pertinere ad
scientiam naturalem acquisitam, ut refel­
lendo primam responsionem ostendimus,
sequitur formatos fuisse per scientiam in­
fusam. Per quæ excluditur exemplum in
contrarium allatum : nam Deus naturam
humanam non assumens, sed in figura
humana præcise apparens, cum non esset
verus homo ; non posset veras hominis
operationes exercere, atque ideo nec dis­
currere, nec modum loquendi externum
conformare cum modo cognoscendi inte­
riori.
21. Magis apparenter posset quis ad- Praelii
ductis Scripturæ testimoniis occurrere dicendo prædictos discursus formatos fuisse effuab anima Christi per Theologiam acquisi- ε'ϋΠ!·
tam, et ejusdem rationis cum nostra :
procedit enim hujus cognitio ex principiis
revelatis vel obscure, vel evidenter, et at­
tingit veritates supernaturales in eis con­
tentas. Unde non efficaciter recurrimus
ad diversum habitum scientiæ infusæ. Sed
nihilominus cum supra a nobis ostensum
fuerit Christum per scientiam infusam po­
tuisse cognoscere cum discursu; merito
discursus, quos a Christo factos reperimus,
in prædictum habitum revocamus, sicut
exercitium tali principio proportionate res­
pondens ; quin opus habeamus ad aliud
lumen recurrere, licet possibile non nege­
mus. Nec amplius -intendit D. Tho. in
verbis supra relatis : non enim assertio­
nem ab actu probat, ut quidam merito
voluerunt : sed postquam aliunde probavit
Christum potuisse in usu scientiæ infusæ
discurrere, exemplum proposuit, quod
continent illa verba. Et quidem aptissime,
tum propter immediate dicta, tum quia
supposito, quod in Christo fuerit scientia
infusa, et procedere cum discursu potue­
rit; non est, cur illos discursus revocemus
ad alium habitum inferiorem : et qui illos
ad lumen inferius reduceret, qua facilitate
id assereret, eadem refelleretur. Tum de­
nique quia Christus non sibi comparavit
Theologiam acquisitam a momento con-

DE INCARNATIONE.

230

ceptionis, sed post adquod tempus, ut de
omnibus scientiis acquisitis dicemus disp.
22, dub. 2, ex suppositione autem, quod
per scientiam infusam discurrero potuerit,
non est ratio, ut negemus ante illud tem­
pus usum ea fuisse in discurrendo : et con­
sequenter discursus ab eo factos melius
reducimus in scientiam ipsi infusam, quam
in Theologiam ab illo comparatam.

Co7H»Uuntur fundamenta adversantium
opinionum.
Prima
opinio
contra­
ria,
Dorandos.
Alexan­
der.

22. Contrariam primæ conclusioni opi­
nionem tuetur Durandus relatus dub. præ­
ced. num. 8. et pro eadem etiam referri
solet Alexander 3 p. quæst. 13 , art. 5,
et alii relati disp. 17, dub. 4, num. 53,
qui, cum sentiant scientiam animæ Christi
communicatam, non fuisse per se infu­
sam, sed ex se acquisibilem, et ejusdem
rationis specific® ; consequenter affirmant
animam Christi per talem scientiam non
potuisse sine discnrsu cognoscere, vel pro­
cedendo ab uno ad ignotum, vel saltem
ab uno noto ad alterum notum. Funda­
menta hujus sententiæ non sunt alia, quam
illa, quæ proposuimus, et diluimus dub.
præced. a num. 8, unde nihil occurrit,
quo relatam sententiam de novo promo­
veamus, et cui oporteat occursum ire.
Secunda
23. Adversus secundam assertionem
opinio
opposiw.
opposita sentiunt D. Bonavent. in 3, dist. I i, art.
quæst- 2, in resp. ad ult. Richardus
navent.
Bichar- ibidem art. 4, quæst. 3. vasqueznum.
dos.
Vazqaez
29 relatQS· Suarez disp. 28, sect. 2. Lugo
Suarez, disp. 20, sect. 6, et alii, qui negant ChrisLqe°· turn in exercitio scientiæ infusæ potuisse
Primum uti discursu. Quod solent probare eisdem
mentum, argumentis, quibus persuadent uti non
potuisse conversione ad phantasmata, et
solvimus dub. præced. a num. 11. Sed
insuper probatur : nam D. Damascenus
lib. 2 de fide cap. 22, et lii). 3, cap. 14,
affirmat in Christo non fuisse consilium,
nec electionem. Sed hæc non alia ratione
potuerunt Christo negari, nisi quia im­
portant discursum. Ergo scientia infusa
animæ Christi non potuit cum discursu
procedere. Explicatur amplius: nam D.
Damascenus excludit deliberationem, et
discursum practicum circa agenda, quia
nihil ignorabat, ut constat ex illis verbis :
Neque enim ignoratione laborabat : sed ea­
dem ratio militat in discursu speculativo :

ergo nec speculativus discursus potuit in
eo reperiri.
Huic argumento occurrit D. Tho. in hoc
art. in resp. ad 1, his vertis : Dicendum D,n<*
quod a Christo excluditur consilium, quod
est cum dubitatione, et per consequens elec­
tio, qux in sui ratione tale consilium inclu­
dit. Non autem a Christo excluditur usus
consiliandi. Cujus responsionis legitimus
sensus (ut recte expendit Arauxo loco cit.)
est consultationem ex ignorantia proce­
dentem, et quæ fit cum discursu ordinato
ad inquirendum medium usque ad consul­
tationem ignoratum, non fuisse in Christo
Domino. Per quod tamen minime excludi­
tur consultatio vel ex dono consilii, vel ex
prudentia, quæ aut sine discursu, aut cum
illo attingat actu medium, quod prius actu
non considerabat, licet nec illud ignoraret
propter habitualem scientiam tam practicam, quam speculativam. Ex hoc autem
solum concludi potest, quod Christus opus
non habuerit discursu ad removendum ali­
quam ignorantiam, vel ad comparandum
sibi scientiam infusam ; quod statuimus
assertione prma : sed minime excluditur
discursus non ex indigentia, sed libera
intelligentis applicatione ortus, et qui ex
scientia consummata procedat : hoc enim
modo potuit Christus ex una veritate actu
cognita procedere ad aliam, habitualiter
quidem scitam, sed usque tunc actu non
consideratam, ut explicuimus num. 18.
Ad majorem argumenti explicationem cons­
tat ex immediate dictis, quæ magis con­
firmantur ipsius Damasceni verbis : liquido
namque manifestant ipsum negasse Christo
consultationem, et discursum, qui ex igno­
rantia procedant, quod et nos fatemur.
Unde a contrario sensu colligitur non
exclusisse, sed magis admisisse consulta­
tionem, et discursum, qui fundentur non
in aliqua indigentia, vel ignorantia, sed
in scientia habituali perfectissima, et libera
intelligentis applicatione.
24. Arguitur secundo : nam anima
âa
Christi per scientiam infusam cognovit, irrssicut Angeli, videlicet per unam speciem LC’IS.
plura simul attingendo : sed Angelus non
cognoscit cum discursu : ergo Christus
in exercitio scientiæ infusæ non potuit dis­
currere. Nec satis erit dicere, quod licet
Christus potuerit per scientiam infusam
absque discursu cognoscere ; nihilominus
etiam potuit ex libera electione procedere
cum discursu, dividendo conceptus, et
utendo speciebus inadæquatc. Nam contra
opponit

DI8P. XX, DUB. II.
opponit Suarez quod acientia infusa ex
natura sua non est discursiva : ergo non
potest ex applicatione subjecti procedere
cum discursu. Probatur consequentia : tum
quia ageret contra proprium modum ope­
randi ; quod repugnat. Tum quia eadem
ratione dici valeret habitum principiorum
posse discurrere : quamvis enim non sit
discursivus, posset cum discursu procedere
ex applicatione subjecti. Tum denique quia
similiter Angelus posset discurrere non
ex indigentia, sed ex libera applicatione :
consequens est falsum : ergo si semel
scientia infusa non est discursiva : fieri
non valet, quod cum discursu procedat,
quantumvis ad id applicetur.
R^a- · Respondetur sustinendo solutionem in­
ter arguendum datam, quæ optima est,
et conformis supra dictis a num. 18;
quamvis enim Christus per scientiam in­
fusam cognoverit more Angelorum ; ni­
hilominus non alligabatur huic præcise
cognoscendi modo, sed poterat etiam ex
libera electione cognoscere modo humano,
et suæ naturæ magis conformi, nempe
dividendo conceptus, et cognoscendo unam
unitatem per aliam, ut magis supra ex­
plicuimus. Ad impugnationem autem hujus
doctrinæ respondetur, quod licet scientia
infusa non sit discursiva essentialiter, sive
petens procedere cum discursu ; tamen nec
est non discursiva essentialiter, aut exclu­
dens essentialiter discursum : sed utraque
ratio accidit illi ex diversa conditione
subjecti, si ipsa per se, et secundum se
accipiatur. Et in hoc sensu, distinguendo
antecedens, negamus absolute consequen­
tiam, quam induct® probationes minime
evincunt. Non prima : quia ut immediate
diximus, scientia infusa secundum se neu­
trum modum essentialiter excludit, sed
utrumque admittit juxta diversas subjecto­
rum conditiones : quare quod in natura
humana cum discursu procedat, non est
agere contra proprium operandi modum,
sed magis juxta illum, non ex necessitate,
sed ex libera intelligentis juxta naturam
suam applicatione. Nec etiam secunda :
nam cum habitus principiorum versetur
adæquate circa prima principia, quæ adhuc
ex parte subjecti non sunt in alia reso­
lubilia, alias non essent prima ; repugnat,
quod talis habitus vel ex applicatione sub­
jecti discurrat. Sed scientia infusa attingit
objectum, quod ex parte sua admittit dis­
cursum, illumque objective importat ; alioquin non posset scientifice cognosci, quod

231

est absurdum. Unde si subjectum sit capax
dividendi conceptus circa rem cognitam,
ut vere Christus fuit, poterit objectum
attingere cum discursu formali. Nec de­
t
nique lerlia : quia intellectus Angeli nullo
modo est discursivus, sed excludit con­
trarie discursum, ut ostendimus locis rela­
tis num. 19, quocirca nec ex voluntaria
applicatione potest Angelus discurrere. Cæ­
terum scientia infusa non negat essen­
tialiter discursum, et aliunde collocari
potest in subjecto discurrendi capaci :
;
quare potest ex hujus applicatione discur­
sive procedere circa objecta scibilia.
25. Sed replicabis : quoniam scientia RepiPa.
infusa animæ Christi est ejusdem speciei
cum scientia infusa Angelorum : sed huic
repugnat essentialiter discursus : ergo et
T
illi. Consequentia est legitima : nam prae­
i
dicta essentialia vel positiva, vel contraria
conveniunt ratione speciei. .Minor etiam
est certa apud nos. Major autem probatur :
nam scientia infusa tam in Christo, quam
in Angelis consequitur ad gratiam habi­
tualem per modum proprietatis : sed
proprietates consequentes eandem essen­
tiam sunt ejusdem speciei : ergo cum
gratia habitualis sit ejusdem speciei in
omnibus subjectis, ut ostendimus tract.
14, disp. 4, dub. 8, sequitur, quod scientia
infusa animæ Christi fuerit ejusdem spe­
ciei cum scientia infusa Angelorum.
Huic replicæ occurrit Godoi a num. Occursus
106, negando majorem : opinatur enim, Godoi.
quod scientiæ istæ distinguuntur essentia­
liter. Ad probationem autem in contrarium
respondet negando majorem : quia scientia
infusa non consequitur ad gratiam habitua­
lem nec in viatoribus, nec in comprehensoribus : alias omnes viatores, vel saltem
omnes comprehensores haberent scientiam
infusam : quod falsum reputat; cum non
omnes etiam beati cognoscant cogitationes
cordis, et futura contingentia.
26. Displicet tamen hæc doctrina. Pri­ Ostendi­
tur
mo : quia habitus specie multiplicat non in suffialia necessitate, quam satisfaciendi pro- ciens.
positæ objectioni : quæ tamen verius, et
facilius potest aliter expediri. Secundo
quia omnes alii habitus supernaturaies,
qui in Angelis, ct in hominibus beatis reperiuntur sunt ejusdem speciei : ergo idem
dicendum est de habitu scientiæ infusæ.
Quod salis evidenter expressit D. Thom.
in hoc art. in resp. ad 3, cum agens de
scientia infusa Christi, et Angelorum di­
xit, quod beati conformantur Angelis quan-

i - '

r
I?
?’·

f

I

;·■
I

I

I

* · f.

J'H A

3

is

..

232

Confuta
tar
eadem
doctri­
na.

DE INCARNATIONE.

tum ad dona gratiarum : manet tamen
differentia, qua est secundum naturam :
nam in donis gratiarum, quorum unum
est scientia infusa, non differentiam, sed
conformitatem constituit. Tertio quia sicut
in ordine naturali omnes facultates pro­
rim®, et virtutes reducuntur ad unam
communem radicem, quæ est natura; ita
in ordine supernatural! omnes virtutes, et
habitus reduci debent ad unum aliquod
commune principium se habens per mo­
dum naturæ, quod est gratia sanctificans,
ut ostendimus loco cit. dub. i et 6; sed
scientia infusa est quidam habitus ordinis
supernaturalis, et profecto nobilissimus :
ergo reduci debet ad gratiam sicut ad com­
munem radicem : gratia autem est ejus­
dem rationis atomæ tum in Christo, et aliis
hominibus beatis, quam in Angelis : ergo
idem dicendum est de habitu scientiæ
infusæ. Si enim hoc argumento recte con­
vincimus homines beatos, et Angelos vi­
dere Deum per idem in specie lumen glo­
riæ, et diligere Deum per eandem specie
charitatem, et in via credere per eandem
specie fidem, et sic de aliis ‘. quare eodem
argumenti genere non concludemus scire
res in proprio genere per eandem specie
scientiam infusam supernaturalem ? Unde
obiter liquet debilitas motivi oppositi :
concedimus enim habitum scientiæ infusæ
consequi gratiam consummatam eo pro­
portionali modo, quo illam sequitur lu­
men gloriæ, concedimus etiam quod om­
nes beati tam Angeli, quam homines
possint quantum est de se, cognoscere
futura contingentia, et cogitationes cor­
dis, et quod hæc aliquando cognoscant :
in quo nihil videmus absurdi. Sed non
propterea sequitur, quod prædicta neces­
sario, et æqualiter omnes cognoscant : nam
cum ad cognoscendum requirantur species
intelligibiles ; possunt ex Dei providen­
tia inæqualiter distribui, secundum quod
uniuscujusque beatitudo, status, et dignitas
poscunt : unde beati aliqui per hanc scien­
tiam cognoscent plura, alii pauciora, et
alii forsan nulla ex futuris contingentibus,
et cogitationibus cordis.
27. Confirmatur primo : nam si scien­
tia infusaanimæ Christi, et scientia Ange­
lorum distinguuntur essentialiter, ut per­
doctus ille Auctor affirmat, sequitur unam
esse altera specifice perfectiorem : sic
enim generaliter se habent rerum species.
Inquirimus itaque quænam illorum sit
specifice perfectior? Et dici non potest,

quod scientia infusa animæ Christi sit
simpliciter, sive specifice perfectior, quam
scientia infusa Angelorum : quoniam
scientia infusa Christi est ejusdem speciei
cum scientia infusa aliorum hominum
beatorum : sed hæc non est perfectior spe­
cifice, quam Angelorum scientia : nec ul­
lum occurrit rationabile fundamentum, ut
id asseramus, ut constabit conferendo na­
turam naturæ, et gratiam grati® : ergo
scientia infusa animæ Christi non est spe­
cifice perfectior, quam scientia infusa An­
gelorum, Nec ulterius dici valet, quod
scientia infusa Angelorum sit specifice per­
fectior, quam scientia infusa Christi : tum
quia Christus est caput Angelorum, et eos
illuminat per scientiam infusam : unde
j
non decuit, quod ejus scientia infusa esset
minus perfecta in specie, quam scientia
infusa illorum, ut satis expressit D. Thom.
supra 8, art. g ubi ait : Corpus Ecclesia
I
mysticum non solum consistit ex hominibus,
sed etiam ex Angelis. Totius autem hujus
t
multitudinis Christus est caput : quia proI
pinquius se habet ad Deum, et perfectius
I
participat dona ipsius, non solum quam hoI
mines, sed etiam quam Angeli: et de ejus
|
influentia non solum homines recipiunt,
'J
sed etiam Angeli. Unum autem ex donis
|
Dei, quæ Christus participat, est habitus
!
scient.æ infusæ. Tum etiam quia præcipua perfectio scientiæ attenditur penes cer­
titudinem, qua attingit objectum : ex qua
parte scientia infusa animæ Christi non
esc minus perfecta, sed potius longe per­
fectior. quam scientia Angelorum, ut. plane
affirmat D. Thom. infra art. seq. his ver|
bis : Scientia indita anima: Christi fuit
;
multo excellentior, quam Angelorum scien­
tia, et quantum ad multitudinem cognito­
rum, et quantum ad scientia: certitudinem.
j
I Quod ulterius non prosequimur, quia evi! dentius constabit ex dicendis disput. seq.
dub. 4.
· Xm
Confirmatur secundo destruendo oppositum fundamentum : nam ideo scientia i:.’“
infusa animæ Christi distingueretur a
scientia infusa Angelorum, quia illa est
■
capax procedendi cum discursu ; huic auI tem repugnat cum discursu procedere :
4
i sed hoc non evincit distinctionem essenI
' tialem inter prædiclas scientias : ergo non
I
! distinguuntur essentialiter. Probatur mi1
nor : quia stat optime, quod prædictæ
J
1 scientiæ ex conjunctione ad diversa sub­
jecti habeant tam differentes procedendi
modos : et quod nihilominus secundum
essentialem

'■ '· >

ί

DTSP. XX, DUB. Il,

233
·:

essentialem sui rationem sint ejusdem spe­
ciei, et a prædiclis modis, sicut et a sub­
jecti conditionibus præscindant. Quod
exemplis declarari potest : tum quia gra­
tia habitualis in nobis radicat virtutem
pœnitenti® : et eidem gratiæ prout in
Angelis repugnat radicare talem vir­
tutem : et nihilominus gratia habitualis
in nobis, et in Angelis est ejusdem speciei
essentialis, cum sola diversitate modali
secundum diversam conditionem subjecti.
Tum etiam, quia relatus Auctor disp. 6,
$6, num. 115, affirmat gratiam habitua­
lem in Christo radicasse specialem virtu­
tem justitiae commutativæ satisfacientis ad
æqualitatera pro peccato gravi : quam
virtutem minime radicare potest in pura
creatura : quo non obstante affirmat cum
communi sententia gratiam habitualem
Christi esse ejusdem rationis essentialis
cum nostra. Videantur supra dicta disp.
I, dub. 9, £ 6. Tum præterea quia fides
theologica, prout in nobis cognoscit supernaturalia componendo, et dividendo,
utiturque speciebus per conversionem ad
phantasmata : repugnat autem, quod in
Angelis hoc modo cognoscat objecta : et
nihilominus fides Theologica in nobis, et
in Angelis est ejusdem rationis essentialis
specific®. Stat igitur optime, quod aliqua
duo secundum se considerata sint ejus­
dem rationis essentialis; et quod hoc non
obstante ex conjunctione ad diversa sub­
jecta sortiantur diversos modos, præstentque in uno subjecto, quod præstare ne­
queat in alio. Et consequenter ex eo, quod
scientia infusa Christi possit procedere
cum discursu, et id repugnet scientiæ infusæ Angelorum ·, minime convincitur ta­
les scientias essentialiter distingui : nam
prædictam diversitatem (sibi secundum
se consideratis, accidentalem) mutuantur
ex diversa participatione, et conditione
subjectorum, quibus insunt.
^5« Ex quibus patet ad objectionem num.
25 propositam : concessa namque majori,
distinguenda est minor, et concedenda,
si intelligatur de scientia infusa Angelo­
rum, prout in illis, et ratione subjecti :
negari vero debet intellecta de scientia
infusa, quæ est in Angelis, si secundum
se, et præcise quoad speciem consideretur.
El deinde negamus absolute consequen­
tiam, quæ supposita adhibita distinctione
ex præmissis non infertur. Sicut nec ex
eo, quod fides theologica in Angelis non
sitcognoscitiva cum conversione ad phan-

tasmata, quod fides theologica habet in
nobis, colligitur essentialis earum distinetio.
28. Nec refert, si cum prædicto Auc­ Alia
tore opponas Theologiam nostram distin­ replied
ex Go­
gui essentialiter a Theologia Angelorum; doi
quia nostra essentialiter est discursiva,
utpote per discursum comparata; et Theo­
logiae Angelorum essentialiter repugnat
discurrere : et tamen utraque Theologia
est supernaturalis, ut tenet communis satis
sententia : ergo idem dicendum est de
scientia infusa Christi, et aliorum homi­
num beatorum comparata cum scientia
infusa Angelorum. Probatur consequentia
tum a paritate. Tum quia si utraque Theo­
logia est supernaturalis; debet in gratia
habituali radicari : ergo si communis hæc
radix non fundat unitatem specificam inter
illas, nec fundabit unitatem specificam
inter scientias infusas hominum, et An­
gelorum. Id, inquam, non refert, sed facile Dispelii
dispellitur omittendo majorem, et negando tar.
minorem : quia longe verius est Theolo­
giam nostram esse habitum entitative na­
turalem, utpote comparatum nostris acti­
bus, et qui in sui acquisitione sequitur
conditionem debilioris partis, præmissæ
videlicet naturalis, a qua dependet. Et
sic docent Navarrete. Arauxo, Joan, a S.
Tho. Gonet, N. Philippus, Vasquez, Gra­
nados apud Ferre tom. 1, in 1 p. tract. Ferre.
J, quæst. 3, g 5. Unde mirum non est,
quod Theologia nostra distinguatur ab
angelica ; cum essentialiter ex propria
ratione important diversos adeo procedendi
modos. Qui vero docent sententiam in mi­
nori propositam, curabunt objectionem
factam diluere : nostri namque studii non
est (ut jam alibi admonuimus) alienas
cum nostris conciliare sententias. Quod
tamen in objecta difficultate arduum admo­
dum non erit attendendo, quod Theologia,
licet asseratur entitative supernaturalis,
non tamen est virtus infusa, sed habitus
nostris actibus acquisitus, ut probat Ferre
loco cit. § 17. Unde non fundatur proprie
loquendo in gratia nec ab ea dimanat,
sed nostræ industriæ respondet, supposita
gratia fidei. Cum autem producatur per
discursus, in eosdem etiam ab intrinseco
revocatur : quare habet, in quo essentiali­
ter diffferat ab Angelorum Theologia, quæ
opposito modo procedit. Per quæ satis
patet ad consequenti® probationes, qua­
tenus præmissæ responsioni possent op­
poni.

:

IS
■

• -Hy

·l

w
Si ^4;
«

:

S3 * d

»

J

•a :·>
I

I
4
i

;;
5-4. t

il!

y

I

1

A'
Λ
I
• ·
- ;< J . »

ί

/ÿs
i

I

A

DE INCARNATIONE.
Tertiom
09 Arguitur tertio : nam actus, quo
iBcnwn. scientia infusa attingit immediate rerum
essentias, et actus, quo juxta nostram sen­
tentiam attingeret cum discursu, et in vi
prioris rerum proprietates, essentialiter
distinguuntur : sed actus essentialiter di­
versi nequeunt pertinere ad eundem specie
habitum; cum iste sortiatur speciem per
ordinem ad proprias operationes : ergo
actus cum discursu procedens non potuit
pertinere ad scientiam infusam Christi.
Consequentia patet. Et major est certa :
tura quia illi actus habent essentialiter
diversos modos procedendi. Tum quia
ta’es actus possent in eodem subjecto si­
mul concurrere cum solo ordine naturæ :
repugnat autem duo accidentia so’o nu­
mero diversa recipi in eodem subjecto :
ergo distinguuntor plusquam numero, at­
que ideo essentialiter.
ConûrConfirmatur : nam implicat eundem ha­
bitum esse discursivum, et intellectivum
sine discursu : sed habitus scientiæ infusæ
in Christo fuit intellectivus sine discursu,
ut cum communi sententia in prima con­
clusione statuimus : ergo praedictus habitus
non fuit discursivus : atque ideo nec ex
applicatione subjecti potuit cum discursu
procedere. Cætera constant. Et major pro­
batur : nam quæ distinguunt essentialiter
potentias, nequeunt in eodem habitu adu­
nari; cum potentia sit longe universalior,
quam habitus : sed rationes discursivi, et
non discursivi distinguunt essentialiter po­
tentias ; siquidem non alia ratione intellec­
tus humanus, et angelicus essentialiter
differunt, nisi quia humanus est, discursivus, secus angelicus : ergo implicat eun­
dem habitum esse discursivum, et non
discursivum, sive intellectivum sine dis­
cursu.
DiloooAd argumentum respondetur negando
tar.
minorem : nulla enim est repugnantia,
quod idem habitus eliciat plures actus
essentialiter inter se distinctos, cum sola
distinctione materiali in ordine ad habi­
tum : quia illos non respicit secundum
illam rationem, in qua differunt; sed
secundum aliam magis universalem, et per
se ab habitu inspectam, in qua conveniunt,
ut similem objectionem diluentes magis
explicuimus dub. præced. num. 12. Ad
confirmationem patet ex supra dictis præsertim a num. 26, quod licet idem habitus
nequeat ex specie sua esse non discursivus
contrarie, et discursivus positive, sive
(et in idem redit) petere secundum se

procedere cum discursu, et petere secun­
dum se absque discursu procedere : nihilo­
minus nulla est repugnantia in eo, quod
aliquis habitus ex specie sua neutrum
essentialiter petat, saltem in omnibus acti­
bus, et tamen utrumque ratione subjecti
secundum diversos actus permittat. Et sic
se habuit scientia Christi Domini : licet
enim ex se posset absque discursu pro­
cedere, ut in prima assertione diximus;
illum tamen ratione subjecti potuit ad­
mittere, et per ipsum se explicaro, ut in
secunda affirmavimus. Et in hoc sensu
negamus majorem. Ad cujus probationem
dicendum eandem etiam potentiam esse
intellectivam sine discursu, et cum dis­
cursu, ut patet in nostro intellectu, qui
non discurrit circa principia, et discurrit
circa conclusiones. Quod vero intellectus
humanus, et angelicus penes hæc prædicata essentialiter (si verum est) distin­
guantur, provenit ex eo, quod humanus
discursum non excludit, quem tamen an­
gelicus essentialiter excludit ob diversam,
et essentialem conditionem naturarum, in
quibus illæ potentiæ fundantur. Sed non
ita se habet scientia infusa, quæ fundatur
in una gratiæ natura, et minime dicitur
non discursiva, aut intellectiva sine dis­
cursu, quia illum ex se essentialiter exclu­
dat ; sed quia ipsum essentialiter non
exposcit, licet juxta diversam subjecti con­
ditionem permittat.
DUBIUM ΙΠ.

Utrum Christus per scieniiam infusam co­
gnoverit futura intuitive.
Hoc etiam dubium pertinet ad modum
cognitionis, quem scientia infusa habuit
in Christo. Supponit namque, quod Chris­
tus per hanc scientiam cognoverit futura
contingentia absoluta, ut statuimus, et
ostendimus disp. præced. dub. 2. Investi­
gat autem hujus cognitionis modum,
nempe utrum talis cognitio fuerit intuiliva.
Et ne difficultas reducatur præcise ad
voces, ut quidam putant, succum non ube­
riorem ab ea exprimentes; curabimus
præmiltere tam, quæ ad vocabulum per­
tinent, quam quæ communiter admittuntur
ab aliis, vel colliguntnr ex hactenus dictis;
ut punctus ad rem faciens seorsim dis­
cutiatur, sicut decet.

• ·

DI8P. XX, DUB. III.

235

•X

t

â f·

convenit loqui. Uno modo secundum primam
ejus impositionem : alio modo secundum
Prjtlibanlur aliqua difficultati minus
usum nominis, ut patet in nomine visionis,
obnoxia.
quod primo compositum est ad significan­
dum actum sensus visus. Sed propter digni­
(risit 3θ, Intueri, si ad vocem attendamus,
tatem, el certitudinem illius sensus extensum
£.non aliud significat, quam videre, vel ocu- est hoc nomen secundum usum loquenlium
I
los convertere in aliquod ; licet dicamur ad omnem cognitionem aliorum sensuum.
>
intueri cura, et videre natura, illudque Dicimus enim : vide quomodo sapii, vide
supra hoc attentionem aliquam addere quomodo redolet., vel quomodo est calidum.
L
censeatur. Unde cognitio intuitiva, illa
Et ulterius etiam ad cognitionem intellectus,
attentione addita, idem est, quod cognitio secundum illud Matth. 5 : Beati mundo corde,
visiva, seu visio objecti : atque ideo con­
quoniam ipsi Deum videbunt.
ditiones propriæ cognitionis intuitivæ ac­
31. Sed ultra communem adeo (licet . Quæ
cipi debent per analogiam ad visionem non minus communiter receptam), visio­ inUOIcctio
l
corporalem, cui primario nomen hoc im­ nis acceptionem progressi reperiemus, dicatur
positum fuisse videtur. In visione autem
quod cognitio intellectiva terminata ad ob­ visio.
[
corporali plures conceptus reperimus, ut­ jectum ut existens, et sub exercitio exisputa, quod sit cognitio; quod sit clara;
tendi, potiori jure, et strictiori titulo visio
quod sit certa; quod sit rei actu existentis,
appellatur, ob majorem videlicet similitu­
.
et denique quod sit rei sibi præsentis.
dinem cum visione corporali, quæ ad nul­
Quare cognitio intellectiva per corresponlum objectum terminatur, quod non existât,
:
dentiam ad hujusmodi conceptus potest ut experimento liquet. Hac de causa, et
cum majori, aut minori proprietate vocari in isto sensu Theologi cum D. Thom. 1
[
visio, aut notitia intuitiva. Et ita omnis co- p. quæst. 14, art. 9 et lib. I contra gent,
j
gnitio intellectiva ex generalissimo cognitio- cap. 56, scientiam Dei respectu creatura­
i
nis conceptu solet appellari visio, ut ex usu
rum dividunt communiter in scientiam
Scripturæ probat Alvarez super Isaiam
simplicis intelligentiæ, et scientiam visio­
I
cap. 1, vers. 1. Quin et cognitio intellec- nis. Illam vocant, quatenus terminatur
I
tiva, licet obscura sit, tamen ratione cer- ad creaturas ut possibiles, sive secundum
!
titudinis visio vocatur. Unde sic appellatur suas quidditates præscindendo ab existenirfO cognitio fidei juxta illud Apost. 1 ad Cotia habita, vel habenda in aliqua differen­
rinth. 13: Videmus nunc per speculum in tia temporis : istam vero appellant, qua­
inigmate. Cognitio autem prophetica juxta tenus terminatur ad creaturas existentes
communem Scripturæ phrasim visio di­ pro aliquo tempore, ut explicuimus tract.
citur, ut observat D. Thom. quæst. 12,
3, disp. 4, dub. 3, num. 9. Licet enim
art. 1, quæ tamen, ut idem S. Doctor ea­ prior illa cognitio possit vocari visio ob
dem quæst. art. 12 notat, solet habere communissimam eam acceptionem num.
.
obscuritatem admixtam , juxta illud D.
præced. explicatam : tamen quia secunda
, ttot petri jn 9, cap. 1 : Habetis firmiorem procognitio magis se habet ad instar visionis
I
pheiicum sermonem, cui benefacitis allen- corporalis in hoc, quod supra conceptum
dentes sicut lucernae lucenti in caliginoso cognitionis addit terminationem ad rem
I
loco. Et eadem ratione omnis contempla­ existcntem, quam corporalis visio neces­
tio fundata in fide, atque ideo non plane
sario exposcit; propterea scientia visionis
clara, vocatur visio, ut loquitur D. Dioconsuevit, debuitque antonomastice dici.
nys. cap. 2 de mystica Theolog. et D.
In quo sensu inquit D. Thom. quæst. 2
I
Gregor, quem refert, et sequitur D. Thom.
de Verit. art. 9 ad 2 : Dicitur scientia visio­
I
2,2, quæst. 180, art. 5 ad 1. Ex quibus
nis in Deo ad similitudinem visus corporalis,
I
liquet, quam late pateat nomen visionis,
qui res extra se positas intuetur.
Unde ulterius fit strictiori adhuc titulo, ProprisI
sive intuitionis ob solam convenientiam
sima
et ratione magis propria illam cognitionem visionis
;
cum visione corporali in ratione cognitiointellectivam appellandam esso visionem, ratio.
!
nis, aut certitudinis circa objectum. Quisive notitiam intuitivam objecti, quæ res­
I
nimo propter insinuatam rationem actus,
;
sive cognitio cujuscumque alterius sensus picit illud non solum ut existens, sed
solet visio appellari, ut optime observavit etiam ut sibi eadem duratione coexistons,
et physice præsens : quia in hoc magis
I
Thom. 1 p. quæst. 67, art. 1 in corp.
ubi hæc habet : De aliquo nomine dupliciter j assimilatur visioni corporali, quæ hujus-

dr Λ

U . I
ii

I*

I

•'·
ψ

à
I
*<3
· *> :
ϊ

£5 y ί

î;

■

I

I

I
y
i*

.·

1

t

ί«

<

!

i .¥£ .
£

236

modi coexistentiam. et physicam objecti
præsenliam exigit. Non enim ad visionem,
sive intuitionem corporalem sufficit, quod
ejus objectum sit aliquando existens, sed
debet esse ipsi coexistens, et physice
præsens, ut experientia constat : quippe
non videmus sensu, quæ fuerunt, vel quæ
erunt, sed quæ actu sunt, et nobis præsentialiter objiciuntur. Et in hac accep­
tione, quæ omnium proprissima est, sola
illa cognitio intellectiva appellari debet
visio, et notitia intuitiva objecti, quæ illud
habet sibi præsens, non solum intentionaliter, aut objective media specie (quod
in omni cognitione commune est), sed
etiam physice in propria duratione, sive
cognitionis mensura, ita ut cognitio, et
objectum vere coexistant, et habeant esse
simul in ordine ad talem mensuram. Unde
D.Thoa). ut D. Thom. cum omnimoda proprietate
salvaret, quod cognitio, quam erga futura
absoluta Deus habet, est eorum visio, sive
notitia intuitiva, curavit exponere non
solum, quod talis cognitio terminatur ad
aliquid aliquando existens, ut proxime
explicuimus; sed etiam quod terminatur
ad aliquid physice præsens, et eidem æternitati coexistens in mensura æternitatis.
Sic enim ait loco supra cil. ex 1 parte :
Horum, quæ actu non sunt, est attendenda
quædam diversitas. Quædam enim, licet non
sint nunc in actu, tamen vel fuerunt, vel
erunt : et omnia ista dicitur Deus scire
scientia visionis. Quia cum intelligere Dei,
quod est ejus esse, æternitate mensuretur,
quæ sine successione existens totum tempus
comprehendit ; præsens intuitus Dei fertur
in lotum tempus, et in omnia, quæ sunt in
quocumque tempore, sicut in subjecta sibi
præsentialiler. Quædam vero sunt, quæ sunt
in potentia Dei, vel crealuræ, quæ tamen
nec sunt, nec erunt, neque fuerunt. Et
respectu horum non dicitur habere scientiam
visionis, sed simplicis intelligenliæ. Quod
ideo dicitur : quia ea, quæ videntur apud
nos, habent esse distinctum extra videntem.
In quibus plane docet, quod ad cognitio­
nem intellectivam,, quæ dicatur visio, et
notitia intuitiva objecti cum omnimodo
rigore, requiritur existentia, et præsentia
objecti non solum intentionalis, et objec­
tiva, secundum quam potius dicitur esse
in cognoscente, quam in se ipso; sed
existentia etiam, et præsentia physica
objecti in se : sicut in visione corporali
contingit, quæ necessario terminatur ad
rem distinctam, et existentem extra viden-

S

'Il

Γ

‘l

&

i

DE INCARNATIONE.

c

DISP. XX, DUB. ΠΙ.

tem. Qualiter autem futura, qum compara­
[lx.W appellatur visio : sicut Luc. 1G dicitur,
tive ad nostrum tempus non sunt in actu,
I
quod divos positus in inferno vidit Abrahabeant esso physice existens, et præsens
|I
ham a longe, et Laxarum ut sinu ejus : et
respectu æternitatis, quæ mensuratur co| [ tamen erant in locis satis diversis, et longo
gnitio divina, et sic terminent scientiam
i
intervalli) distabant. Et 4 Rog. cap. 5,
visionis, late explicuimus tract. 3, disp,
I!
legitur P. N. Eliseum, cum procul esset a
8, dub. 2 cum seq.
) 1 I Giezi, etNaaman, vidisse, quæ gesserant :
32. Et hm sunt conditiones, qurc ut eki*. y unde dixit ad Giezi : Nonne cor meum in
cognitio intellectiva sit proprie visio, sive * i præsenti erat, quando reversus est homo de
notitia intuitiva objecti, desiderari viden· U;;;- £
curru suo in occursum tui, etc.
Uir. Quod enim Scotus, Gabriel, et Gre- ra I
33. Ilis sic in genere constitutis tam
gorius (cum quibus sentiunt Molina 1 p.
|
circa vocabulum, quam circa rem signifiquæst. 1, art. 2. disp. 4, et quæst. H,
■ ύ. catam per visionem, aut notitiam intuiliart. 13, disp. 4. Fonseca 6. Metaph. cap.
vain, facile apparet cognitionem, quaChris2. quæst. 9. sect. 3, et Castillo infra refe­
tus per scientiam infusam attigit futura
rendus) exigant ad hujusmodi notitiam
absoluta, posse in aliquo vero sensu appel­
objectum non solum actu physice existens
lari visionem, et notitiam eorum intuiti­
atque coexistens, sed etiam loco indistans,
vam. Nam sic vocatur omnis cognitio in­
sive quod sit præsens nedum quoad dura­
tellectiva certa, ut ex usu Scripturæ, et
tionem, sed etiam quoad locum; absque
Patrum vidimus num. 30; actus autem
nationabili fundamento dici videtur, et
scientiæ infusæ in Christo circa futura fuit
communiter rejicitur. Nam cognitio intel­
cognitio intellectiva certissima, ut constat
lectiva, quæ in sui ratione non dependet a
ex dictis disp. præced. dub. 2; ergo potest
sensibus, nec fit per conversionem ad
saltem largo modo visio, et notitia intui­
phantasmata, nullam vel indirectam de­
tiva vocari. Rursus cognitio intellectiva,
pendentiam habet a loco : quippe hujus­
quæ attingit objectum ut existens pro ali­
modi dependentia non aliter posset fundari
qua duratione, et sub ipso exercitio exis­
nisi in ea, quam sensus habent in reci­
tendi, cum majori proprietate dicitur ejus
piendo species ab objectis sensibilibus. Co­
visio, et intuitio, ut constat ex dictis num.
gnitio autem intellectiva ex genere suo non
31. Christus autem per scientium infusam
importat dependentiam a sensibus, nec fit
cognovit futura ut existentia pro aliqua
per conversionem ad phantasmata, ut li­
duratione temporis, et sub ipso exercitio
quet in Deo, in Angelis, in hominibus
existendi, ut explicuimus loco cit. num.
beatis, et in actibus scientiæ infusæ juxta
25; ergo hujusmodi cognitio potest non
ea, quæ supra diximus dub. 1. Ergo ut
immerito dici visio, et intuitiva futurorum.
cognitio intellectiva sit visio, et notitia in­
Et in hoc sensu ad propositam in hoc du­
tuitiva objecti, nihil refert, suppositis aliis
bio difficultatem respondendum esse affir­
conditionibus supra præmissis, quod ejus
mative.
objectum sit, vel non sit loco distans, et
A!
Sed controversia est inter Theologos,
secundum locum præsens. Quæ est doc­
utrum præmissæ hujusmodi conditiones
trina D. Tho. 1 p. quæst. 107, art. 4 in D.r^s· C’a sufficiant, ut cognitio futurorum dicenda
corpore, ubi ait : Eliam nostra intellectua­
â sit eorum visio, et notitia intuitiva cum
lis operatio est per abslraclionem ab hic, et
proprietate? Ubi, ht a limine dubii obsernunc, nisi per accidens exparte phantasma­
ijtt. uvimus, difficultas ad voces reducitur. Et
tum, quæ in Angelis nulla sunt. Et subdit:
affirmant plures, nempe quotquot negant
Unde in locutione Angeli nullum impedi­
fatura esse Deo physice præsentia in æter­
mentum facit distantia loci. Et magis pers­
nitate; et nihilominus cum communi senpicue in resp. ad 1 addit : Sicut localis
j tentia docent cognosci a Deo per scientiam
distantia non impedit, quod unus Angelus
I visionis. Et insuper pro eadem sententia
alium videre possit : ita etiam non impedii,
I referuntur Paludanus, Victoria, et Soto
quin percipiat, quod in eo ad se ordinatur.
apud Cabreram in præs. art. 1, disp. 4,
Nihil itaque refert, ut cognitio intellectiva
nam‘ θ’ E1 ^uidem Alvarez, qui hoc loco
sit, et dicatur visio objecti, et attingat il­
disp. 60 defendit animam Christi per
lud intuitive, quod objectum loco distet,
l**a. scientiam infusam cognovisse intuitive fu­
dummodo adsint aliæ conditiones supra
tura, non aliud ad notitiam intuitivam de­
relatæ. Unde reperimus in usu Scripturæ,
siderare videtur : eis namque utitur argu­
quod cognitio objectorum loco distantium
mentis, quæ non aliud probant quam (
appellatur

237

præsenliam, et coexistentiam intentionaiern, quidquid fuerit de physica præsentia,
ut specialiter constat ex resp. ad 4. Ratio
autem istorum Doctorum est : quoniam
cognitio, quæ per speciem propriam attin­
git futurum ut existens pro aliqua differen­
tia temporis et sub exercitio existendi per
corrcspondentiam ad illam durationem, in
qua erit, illud cognoscit tam certo, et tam
evidenter, ac si objectum esset sibi physice
præsens ; sed si objectum esset physice
præsens, talis cognitio esset intuitiva, ut
nemo negat : ergo idem dicendum est de
cognitione illa, quæ attingit futurum ut
existens pro aliqua duratione, et sub exer­
citio, existendi per correspondentiam ad il­
lam ; licet ipsi cognitioni physice non
coexistât. Eo vel maxime, quod omnis co­
gnitio intellectus vel est abstractiva, vel
intuitiva : sed prædicta cognitio non est
abstractiva : hæc enim attingit rei quidditatem abstrahendo ab ejus existentia :
iste vero attingit futurum ut existens, et
sub exercitio existendi ex parte rei cognitæ : ergo talis cognitio est intuitiva, et
sic absolute, et cum proprietate appellanda
est.
34. Alii autem existimant ad rationem
notitiæ intuitivæ, et scientiæ visionis illas
conditiones non sufficere, sed insuper desi­
derari, quod objectum cognitum coexistât
physice cognitioni, et sit ipsi physice præ­
sens in aliqua reali durationis mensura.
Ita Capreolus in 4, dist. 10, quæst. 4 ad
1, contra 3 conci. Cajet. 1 p. quæst. Ί4,
art. 9. Ferrara lib. 2 contra gent. cap.
93. Nazarius in præs. Scotus in 3, dist.
14, quæst. 3, § Ad quæslionem. Molina 1
p. quæst. 55, art. 2, disp. 2, memb. 2, et
alii plures. Idque adeo mordicus tenet Mo­
lina, ut neget scientiam Dei respectu fu­
turorum esse intuitivam , sive visionis ,
nisi pro illo instanti, aut tempore, quo
existunt in propria duratione : censet enim
lutura non esse Deo physice præsentia in
æternitate. In quo licet falsum supponat,
et concludat, tamen consequenter loqui­
tur. Fundamentum autem horum Aucto­
rum est, quod cognitio intellectiva dicitur
videre, aut intueri per analogiam ad actum
visionis corporalis : impossibile autem est
videre corporaliter, nisi objectum physice
præsens, sive coexistens; ergo ut cognitio
intellectiva dicatur cum proprietate visio,
et notitia intuitiva objecti, non satis est,
quod attingat ejus existentiam, et exerci­
tium existendi pro alia duratione, sed iu-

Aliorum
senten­
tia.

Capreo­
lus.
Ferrara.
Naza­
ri os.
Sectus.
Alolina.
k

t;
.1

■■

23$

DE INCARNATIONE.

super desicieratur,
desideratur, quod coexistât physice
objecto. Accedit, quod ubi objectum non
coexistit physice cognoscenti, quamvis at­
tingatur ejus existentia, et oxistendi exer­
citium ; nihilominus totum hoc attingitur I
signate, et ad instar quidditatis : quod ad I
cognitionem non intuitivam, sed ad abs­
tractivam spectat.
Prefer·
Uterque hic dicendi modus est satis
ta
vkisos probabilis. Sed cum in quæstione de voce
aier&di sit; ille praferri debet, cui scientiarum
nzodus.
principes magis favent : oportet enim, j
quod ab eis accipiamus voces, diffinitio- I
nes, et principia. Et hac de causa magis
probamus ultimum dicendi modum : quia
D. Au- illum satis aperte docent D. Augustinus,
gasiin.
et D. Thomas. Ille lib. 11, confess, cap. I
17, cum ait : Ubi illa viderunt, qui futura
cecinerunt, si nondum sunt? Neque enim
potest videri, quod nondum est. Et rursus :
Quoquo modo se itaque habeat arcana præsentia futurorum; videri, nisi quod est,
non potest. Quod autem jam est, non
futurum, sed præsens est. Et tandem :
Futura ergo nondum sunt, et si nondum
sunt : videri omnino non possunt ; sed
prædici possunt ex praesentibus , quæ jam
sunt, et videntur. Hic vero quæst. 3 de i
Verit. art. 3, ad 8 inquit : Simpliciter
notitia dicitur non ad excludendum respec- |
tum scientiæ ad scitum, qui inseparabiliter
omnem scientiam comitatur : sed ad exclu­
dendum admixtionem ejus, quod est extra
genus noliliæ, sicut est existentia rerum,
quam addit scientia visionis. Quibus plane
D.Tboa. docet D. Thom. quod scientia visionis,
quatenus a simplici notitia, sive intelligentia distinguitur, addit existentiam rerum :
quæ nequit esse existentia mere objectiva,
et intentionalis : hæc enim in omni cogni­
tione quantumvis simplici, et abstractive
repentur : atque ideo debet esse coexistentia objecti physice exercita, sive realis
ejus ad cognoscentem præsentia. Unde
loco supra relato ex 1 p. quæst. 14 ,
non aliter salvat, quod Deus habet scien­
tiam visionis, et notitiam intuitivam futu­
rorum ; quam statuendo, quod ista exis­
tant, et sunt Deo physice præsentia in
mensura æternitatis. Quia cum intelligere
D Thom. fiei (inquit S. Doctor) quod esi ejus esse,
xlernitale mensuretur, quæ sine successione
existens lotum tempus comprehendit ; prx­
sens intuilus Dei fertur in totum tempus,
el in omnia, qux sunt in quocumque tem­
pore sicut in subjecto sibi præsenlialiler.
El eandem doctrinam continuo repetit, ut

DIBP. XX, DUB. III.

eadem 1 p. quæst 57, art. 3 et quæst
fc«l· 35, § 13. Gonet disp. 17, art. 5, $ 4. La­
uni.
S6, art. 4. et 2, 2, quæst. 171, art. 6 el
h^· bat disp. 6, dub. 2, § 1. N. Philippus,
lib. I contra gent. cap. 66 et in 1 sent,
disp. 6, dub. 6. Ragusa disp. 91, §3.
diet. 38, quæst. 1. art. 5, et alii sæpo.
Castillo disp. 15, quæst. 4, part. 6, num.
S*®· 66. Bannez. 1, p. quæst. 14, art. 3,
Sola itaque cognitio intellectiva vocanda
est in rigore, et proprietate sermonis visio
concl. 4. Zuniel 1 p. quæst. 57, art. 3,
objecti, et notitia intuitiva illius, quæ
|j concl. 5, et alii communiter, Idemque a
coexistit ei, ipsumque habet sibi physice
fortiori tuentur Scotus, Durandus, Gabriel,
præsens.
Gregorius, Aureolus, Suarez, Valentia,
Et motivum oppositum non urget : nam
et alii plurimi, qui negant futura esse Deo
licet cognitio attingens objectum futurum ‘j;·;
physice præsentia in æternitate.
ut existens in aliqua duratione, et sub ipso ___
tui 1
Probatur unico, sed satis solido fun‘:.r
exercitio existendi, illud
:
tam clare, et
damento : nam ut Christus per scientiam
certo cognoscat, ac si esset sibi physice
infusam coguosceret intuitive futura, de­
præsens; nihilominus re ipsa illud non
berent hæc esse physice præsentia tali
habet physice præsens, nec ei coexistit.
cognitioni ; sed non fuerunt ; ergo anima
Notitia autem intuitiva hoc ultimum ne­
Christi per scientiam infusam non cogno­
cessario exposcit : quia supra certitudi­
vit futura intuitive. Major supponitur ex
nem, et claritatem addit aliquid, quod est
prænotatis, et in hoc sensu procedit præextra genus cognitionis, nempe existentiam
sens difficultas, et insuper convincitur
objecti, ut tradit D. Thom. verbis illis
exemplo cognitionis divinæ, quæ juxta
proxime relatis : Simplex notitia dicitur
communem Thomistarum sententiam a
ad excludendum admixtionem ejus, quod
nobis propositam, et propugnatam tract.
est extra genus noliliæ, sicut est existentia
3, disp. 8, dub. 3; g 2, non aliter intuetur
rerum, quam addit scientia visionis. Unde
fotura, quam habendo illa sibi physice
licet ilia notitia sit æque clara, et certa,
præsentia in mensura æternitatis, ut ibi­
ae si haberet objectum sibi physice coexis­
dem explicuimus. Minor autem probatur :
tons ; non propterea est visio, aut notitia
nam ut futura forent physice præsentia
intuitiva, sed abstractiva, proprie, et ab­
illi cognitioni, quam Christus eorum ha­
solute loquendo. Per quod etiam excludi­
buit per scientiam infusam, debuisset pro­
tur difficultatis augmentum : quia non est
pria talis cognitionis duratio se physice ex­
contra rationem notitiæ abstractive attin­
tendere usque ad ipsa futura : hac enim
gere objectum existens, et sub exercitio
ratione (et quidem unica) salvamus Thoexistendi pro aliqua duratione : quippe
mistæ, quod futura fuerint cognitioni divinæ
totum hoc potest respicere per modum
physice præsentia in æternitate, quæ estdi­
quidditatis, hoc est, abstrahendo a phy­
vinæ cognitionis duratio : aliter namque
sica coexistentia, et præsentia objecti res­
inexplicabile est, qualiter duo aliqua phy­
pectu soi ; atque ideo attingendo rem non
sice concurrant, et sint præsentia, nisi in
sibi absolute præsentem, sed comparatione
aliqua duratione simul realiter sint, ut
sui simpliciter futuram : cum tamen visio,
a ipsis terminis constare videtur. Sed
et intuitus proprie loquendo sint cognitio
duratio cognitionis, quam Christus futu­
rei præsentis. Et in hoc sensu, qui exclusa
rorum habuit per scientiam infusam ,
controversia de vocibus circa rem est,
non se extendit physice usque ad ipsa
procedit præsens difficultas.
fatura. Ergo futura hujusmodi non fue­
rant physice præsentia illi cognitioni,
§ H.
qua Christus illa per scientiam infusam
attigit.
Negans, el communis senlcnlia defenditur.
Minor hujus secundi syllogismi, in qua
est tota difficultas, multipliciter ostendi­
35. Dicendum est Christum per scien
tur. Primo : nam quod duratio præsens
tiam infusam non cognovisse futura in· Sik
non restringatur ad nunc præsens, sed
tuitive. Ita Medina in præs. art. 1 ad y.;porrigatur physice usque ad futura, est su­
2 Scoti. Nazarius controversia, unica, Νωprema dignitas durationis in esse talis, et
quæst. 4, concl. 4. Cabrera disp, ut 4, ω·Λ
adeo eminens, ut vix, atque ægre salvetur
concl. 3. Arauxo dub. 2, j? Ad tertium, An,u
in dnralione increata; quin a plurimis
Joan, a S. Thom. disput. 13, art. 2,
negetur : sed duratio cognitionis Christi
Nihilominus tanquam verius, Godoi disp. Giie
psrscientiam infusam non est suprema in

35λ

239

linea durationis; siquidem in linea hujus­
modi exceditur non solum a durations
increata, sed etiam a creata duratione vi­
sionis beatifica· : ergo duratio cognitionis
Christi per scientiam infusam non se ex­
tendit physice usque ad futura, sive usque
ad coexistentiam cum illis. Patet conse­
quentia : quia non est concedendum du­
ration! inferiori, quod est ultimum, et
supremum in superiori. Secundo : nam
quod æternitas se extendat physice ad fa­
tura, non fundatur adæquate in sola indivisibilitate talis durationis, sed magis in
ejus infinitate, ratione cujus ambit omnes
durationes, atque ideo ad illas physice se
extendit, ut significavit D. Thom. verbis
supra relatis : Quæ sine successione existens
lotum tempus comprehendit : sed certum
est durationem cognitionis per scientiam
infusam, licet indivisibilis fuerit, fuisse
tamen simpliciter finitam : ergo hujus­
modi duratio non se extendit physice ad
futura. Tertio : nam quod duratio sit per­
fectior et ad fatura valeat se extendere,
provenit ex immaterialitate rei durantis :
ideo namque Deus est retemus, et se ex­
tendit physice ad coexistendum futuris,
quia est simpliciter immutabilis : sed co­
gnitio per scientiam infusam in Christo
fuit mutabilis simpliciter : ergo non habuit
durationem simpliciter perfectam, et quae
potuerit se extendere ad coexistendum fu­
turis. Minor liquet : nam scientia infusa
subdebatur voluntati Christi quoad usum :
unde pro hujus arbitrio incipiebat scientiæ
cognitio, durabat, aut desinebat, ut facile
constat ex dictis duobus dubiis præcedentibus : ergo cognitio scientiæ infusæ in
Christo fuit simpliciter mutabilis.
36. Confirmatur primo : quia duratio
rei aeviternae, qualis est Angelus, est sim­
pliciter immutabilior, quam duratio co­
gnitionis scientiæ infusæ, quam habuit
Christus : sed duratio rei æviternæ non
gaudet tanta immutabilitate, ut coexistât
physice rebus futuris illasque constituat
sibi physice præsentes : ergo idem a for­
tiori dicendum est de cognitione scientiæ
infusæ, quam habuit Christus. Consequen­
tia patet. Et minor est certa : nam si An­
gelus coexisteret physice futuris, iliaque
sibi præsentia haberet ; posset illa certo
cognoscere : quod est falsum, ut salis
constat ex dictis disp. præced. num. 20,
unde nullum Theologorum hactenus vi­
dimus, vel audivimus, qui hujusmodi coe­
xistentiam respectu futurorum Angelis con-

. ' ·
■ ;·

r J?

<

j

<·

r

» ·

Confir­
matio.

I»
r

Q-

240

DE INCARNATIONE

cedat. Major denique non minus perspicua
esi : quoniam reviterna tantam habent
immutabilitatem, ut per nullas vires natu­
rales deficere, aut mutari in se ipsis
queant, sed solum per extraordinariam,
et absolutam Dei potentiam : quare An­
gelus semel creatus petit ex natura sua
durare in aeternum absque aliqua intrin­
seca , et substantiali sui variatione. E
contra vero cognitio scientiæ infusæ in
Christo est capax mutationis in se ipsa
tum penes intensionem, et extensionem :
tum et præcipue propter subordinatiouem
ad voluntatem Christi : nam sicut dependenter ab ejus applicatione concipit esse,
sic etiam ex arbitrio ejus, et non applica­
tione potest deficere, et non semel deficit.
Ergo duratio rei æviternæ est simpliciter
immutabilior, quam duratio cognitionis per
scientiam infusam, quam habuit Christus.
Aiû·
Confirmatur secundo, et declaratur am­
plius : quia cognitio scientiæ infusæ nequit
coexistere aliquibus futuris : ergo nullis
coexistere potest. Consequentia patet : quia
si semel coexistere posset aliquibus, ideo es­
set, quia usque ad illa indivisibiliter exten­
deretur physice in actu per modum mensu ræ
superioris illa ambientis, et in durando
continentis : hoc autem supposito, nulla
assignari potest ratio, cur extendatur ad
aliqua, et non extendatur ad omnia : præsertim ubi omnia sunt futura, el habebunt
esse simul in aliqua una duratione. Ante­
cedens autem suadetur : nam ut aliquid
modo existens extendatur actu ad futura,
et eis coexistât, debet importare durationem superiorem ad ducationes eorum, ut
illa trahat ad se, et sibi præsentia red­
dat , atque sub ambitu suæ ducationis
constituat. Qua ratione ætemitas omnes
alias ducationes, et res, quæ per illas
durant, facit sibi actualiter physice præsentes : e converso autem ævum, licet
sit mensura satis nobilis, indivisibilis, et
excellentior temporibus, nequit illa sibi
præsentia physice constituere, quia vide­
licet non est adeo superior, quod illa con­
tineat, ui expendimus tract. 3, disp. 8,
dub. 2, num. GG. Atqui duratio cognitio­
nis scientiæ infusæ in Christo non com­
paratur per modum superioris, et con­
tinentis ad ducationes plurium rerum, quæ
re ipsa erant futura respectu Christi, ut
patet tum si comparemus illam cognitio­
nem cum visione beatifica futura v. g. D.
Laurentii ; siquidem nobilior et immuta­
bilior est actus scientiæ beatæ, quam actus

I

I

DISP. XX, DUB. III.

scientiæ infusæ; el eadem occurrit in®
C*·*»- Non, inquam, hoc satisfacit. Tum quia
qualitas in earum Jurationibus : tum com
' si semel cognitio scienti» infusæ non
parando cognitionem scientiæ infusæ cam
I
extenditur physice usque ad ipsa futura,
alla cognitione scientiæ infusæ futura vel
nequit illa respicere ut sibi physice præin aliis, vel in ipso Christo; quippe pes■!
senlia ; ad rationem autem visionis, et
sunt esse ejusdem speciei, el intensionis:
notitiæ intuitivæ requiritur, quod attingat
atque ideo nulla est ratio, ut prior exer­
objectum sibi physico præsens : et in hoc
ceat rationem superioris, et continentis
sensu versamus præsentem difficultatem,
respectu aliarum. Ergo cognitio scientiæ
utprænotavimus num. 34 ergo; si cognitio
infusæ in Christo non potuit coexistere
scientiæ infusæ non extenditur physice
physice aliquibus futuris. Unde consequen|
usque ad ipsa futura, ut hæc evasio sup­
tiæ probatio supra proposita magis expenI
ponit; nequit cognoscere intuitive futura.
ditur : nam de facto coexistunt simul 1
Idenique affirmamus de visione beata, di
visio beatifica v. g. D. Laurentii, el ali- i
semel ipsa, vel ipsius duratio »usque ad
quæ cognitiones scientiæ infusæ a beatis j
futura physice non extenditur : de quo
elicitæ, et hæc nostra scribendi actio, et 1
num. 47, sermo redibit. Tum etiam quia
omnia, quæ de facto sunt in rerum natura. ]
nec ipsa species cognitioni scientiæ infusæ
Impossibile autem est, quod aliquid phy- ·;
deserviens extenditur physice usque ad
sice coexistât uni eorum, quin omnibus 2
futura, nec illis physice coexistit : quam­
similiter coexistât : quippe omnia habent ·
vis enim sit immutabilior, quam cognitio
esse simul duratione vera, vel imaginaria.
!
ad quam concurrit, ut recte ostendit eva­
Ergo quod uni eorum non coexistit, nequit |
sio ; tamen non est immutabilior, quam
physice coexistere aliis, Atqui cognitio i
Angelus, et alia æviterna : hæc autem
scientiæ infusæ, quam Christus habuit, 1
non habent tantam immutabilitatem, ut
fundent durationem continentem futura,
dum erat in hac vita mortali, non potuit
vel se physice extendentem ad illa, ut
tunc coexistere visioni beatificæ, et actibus ■
scientiæ infusæ modo elicitis; siquidem I
omnes docent : ergo pariter species deser­
non comparabatur ad eos per modum con- i
viens cognitioni scientiæ infusæ non ha­
bet immutabilitatem sufficientem ad fun­
tinentis, et superioris, ut proxime osten­
dimus. Ergo pariter non potuit coexistere I
dandum similem coexistentiam : atque
physice huic scriptioni, et aliis rebus, quæ
ideo cognitio scientiæ infusæ nec ratione
sui, nec ratione speciei qua fit, potest
modo simul, cum relatis coexistunt.
futuris physice coexistere. Unde elucet
37. Nec satisfacit primo, si respondea- Ite­
disparitas ad exemplum in hac evasione
tur, quod ut cognitio scientiæ infusæ atpropositum : nam essentia divina, quæ
tingat intuitive futura, non requiritur, à.
per modum speciei unitur mentibus beato­
quod eis physice coexistât : sed sufficit,
rum, coexistit physice futuris : quare
quod species, per quam fit, habeat hujus­
(quantum est de se) inducit, paritque inmodi physicam coexistentiam. Sicut plu- |
tuitivam eorum notitiam. Sed species con­
res ex Thomistis docent visionem beatifi- '
currens ad cognitionem scientiæ infusæ,
cam aitingere intuitive futura, non quia
hujusmodi coexistentiam non habet, sicut
ipsa coexistât illis physice ; sed quia eis
nec alia entia creata, quorum immutabili­
sic coexistit species, qua visio fit, nempe
tatem minime excedit. Quod evidentius
essentia divina unita in ratione speciei men­
apparet considerando cognitionem non fieri
tibus beatorum. Quamvis autem illa, quæ
proprie loquendo in specie impressa, sed
expendimus, recte probent in cognitione
in expressa, aut verbo mentali : ibi enim
scientiæ infusæ, quippe quæ non ha­
attingit actualiter objectum, licet depen­
bet immutabilitatem sufficientem ad fun­
deat a specie impressa sicut a forma com­
dandum durationem cum prædicta coexisplente, fecundante potentiam cognoscititentia; tamen non probant in specie, qua I
vam in ordine ad ipsam cognitionem. Porro
talis cognitio fit. Et disparitas est in
species expressa, aut verbum deserviens
promptu : nam cognitio subditur volun- .j
tati Christi, incipitque, et desinit pro ejus I
cognitioni scientiæ infusæ non habet majo­
arbitrio : sed species non habet hujusmodi
,
rem immutabilitatem, quam cognitio ipsa ;
subjectionem : sicut enim infunditur in- I
sed potius cum illa incipit, et desinit de­
dependenter a Christi voluntate, sic etiam ■
pendenter ab eisdem principiis : quippe
conservatur independenter ab illa, potestquæ est actualis ejus terminus, et effectus.
que durare in æternum.
1
Sicut ergo cognitio scientiæ infusæ non
Nod,
Salmant. Curs, theolog. tom. AT.

241

habet sufficientem immutabili tit tern ad
coexistendum physice futuris : sic etiam
species, in qua cognoscit futura, eadem
immutabilitate caret, ut queat eisdem fu­
turis physice coexistere. Atque ideo præ­
dicta cognitio ex nullo capite habet illam
physicam cum futuris coexistentiam; et
consequenter nequit exercere munus vi­
sionis, et notitiæ intuitivæ respectu illo­
rum.
38. Nec secundo satisfacit, si respon­
deatur discursum nostrum ad summum
evincere, quod cognitio scientiæ infusæ
non possit ex natura sua coexistere phy­
sice futuris, quia illius duratio non est
adeo eminens, quod usque ad illa extenda­
tur : sed minime convincere, quod abso­
lute, et per divinam virtutem non valeat
habere erga futura hujusmodi coexisten­
tiam. Licet enim prædicta cognitio id ex
natura sua nec habeat, nec exposcat ; po­
test tamen divinitus participare durationem superiorem, ratione cujus extenda­
tur physice usque ad futura. Sicut nulla
creatura, sed solus Deus potest ex natura
sua videre Deum in se : et nihilominus
creatura elevari divinitus valet ad Deum
in se videndum. Et similiter creatura ex
natura sua determinatur ad unum locum,
et non extenditur ad alia : quo non obs.tante potest divinitus participare modum
immensitatis, ut alibi constituatur, ut patet
in corpore Christi existente in tot numero,
et adeo distantibus Sacramentis. Cur ergo
non poterit in duratione progredi, ultra
quam ex natura sua petit, aut valet ? Si
autem id non repugnat ; concedendum
profecto est cognitioni Christi per scientiam
infusam : sic enim ejus dignitati congruit,
cum perfectio non levis sit cognoscere in­
tuitive futura.
Id, inquam, non diruit vires propositi
fundamenti. Ec incipiendo ab hac ultima
evasionis parte, non est universaliter ve­
rum omnem perfectionem absolute non
repugnantem attribuendam fore Christo,
ut ostendimus disp. 15, dub. unico num.
18, et disput. 17, dub. 2, num. 13. Sed
ultra absolutam perfectionis possibili­
tatem attendere oportet, utrum condu­
cat ad finem redemptionis, et an invertat
modum magis connaturalem vel essendi,
vel operandi. Si enim non conducat, aut
prædictum modum perturbet; nulla est
ratio, ut asseratur in Christo, sed magis
ut negetur, sicut explicuimus locis relatis.
Quod autem cognitio scientia? infusæ in
10

242

DE INCARNATIONE

Christo durol per Jurationem non sibi connaturalem, et propriam, sed per aliam su­
periorem sibi dix initus communicatam ;
invertit modum connaluralem essendi, et
durandi in prædicta cognitione, ut ex ip­
sis terminis liquet : aliunde vero non
illam perficit in linea cognitionis : ut enim
supra num. 34 vidimus ex D. Thom. exis­
tentia rerum, quam addit scientia visionis,
estextra genus notitiæ. Unde cognitio scien­
tiæ infusæ, quam Christus habuit futurorum,
fuit æque clara, et certa, ac si illa sibi phy­
sice præsentia haberet; licet præsentia non
essent, ut eo loco dicebamus. Rurans ad­
ditamentum illud durationis extraordina­
riae supra connaluralem nihil ad redemp­
tionis finem conducit : ad istum quippe
referunt profecto certitudo, et claritas du­
rationis, quæ æque bene salvantur cum
duratione connatural!, et non se exten­
dente physice usque a«l futura. Ergo per­
misso, quod alius durationis modus non
esset absolute impossibilis; absque ratio­
nabili tamen fundamento assereretur in
Christo.
Major
Potestque impugnatio hæc magis fulciri
impagnatuh, ex supra dictis in secunda confirmatione :
nam concedendæ sunt in Christo aliquæ
cognitiones futurorum per scientiam in­
fusam, quæ non se extenderint physice ad
talia futura. Quippe hujusmodi extensio
fundatur in eminentia, et superioritate co­
gnitionis supra rem cognitam, ratione cu­
jus duralio cognitionis ambit durationem
objecti cogniti, et sub se comprehendit, ut
liquet in æternitate respectu durationum
inferiorum. Demus itaque 'quod re ipsa
contingit’, Christum per unum actum
scientiæ infusæ, in primis annis elicitum,
cognovisse aliquem actum ejmdem scien­
tiæ postea futurum, sive post aliquot annos
a se eliciendum. Inquirimus, an isti duo
actus mensurentur duratione praïcise sibi
connaturali ; an autem uterque mensure­
tur illa duratione extraordinaria, quam
introducit evasio ; an denique prior men­
suretur sola duratione superiori, et alter
mensuretur so a duratione propria ? Si dica­
tur primum : habemus intentum, nempe |
ad perfectionem Christi et redemptionis ;
finem non referre, quod ejus cognitio per
scientiam infusam mensuretur alia dura- I
tione quam sibi propria, et connaturali :
quia illi duo actus non minus perfecte,
clare, et certe attingunt sua objecta, quam
alius ejusdem scientiæ cognitiones : et pri­
mus non potuit se physice extendere ad |

durationem sequentis, siquidem sunt ejus­
dem rationis, et durationis. Et idem
sequitur eligendo secundam dilemmalis
partem : quia etiam supponuntur esse
ejusdem durationis extraordinaria*, et su­
perioris : atque ideo unus nequit per Jura­
tionem suam continere alterius durationem.
Denique si eligatur ultimum ; jam sequi­
tur fuisse in Christo aliquem actum scien­
tiæ infusæ, qui non mensuretur duratione
extraordinaria, et superiori, sed sola dura­
tione sibi propria, et connaturali : qui ta­
men habuit perfectio nem, qualem dignitas
Christi, et finis redemptionis exigebant,
ut ex se liquet. Eadem itaque ratione po­
tuerunt esse alii actus, ut paritatis ratio
convincit; quin opus sit admittere de facto
in actibus scientiæ infusæ, quos Christus
exercuit, aliam durationem superiorem, et
extraordinariam, quam idem actus ex na­
tura sua non postulant.
39. Sed regrediamur ad priorem partem ii; j
evasionis, et ostendamus ejus falsitatem :
quoniam ratio, quare cognitio scientiæ ewû
infusae in Christo non habeat ex natura
sua durationem se physice extendentem
ad futura, stat in eo. quod talis cognitio,
ί
ejusque duralio non sunt simpliciter im­
mutabiles, nec excedunt- immutabilitatem
ævilernorum, quæ certum est non coexis­
tera futuris, ul supra expendimus a num.
35; sed impossibile est, quud cognitioni
scientiæ infusæ in Christo, ejusque dura­
tion! communicetur major immutabilitas,
quam ex natura sua habent, vel quæ superet immutabilitatem aeviternorum : ergo
si cognitio scientiæ infusæ in Christo ex
natura sua non coexistit futuris, ut evasio
concedit; repugnat, quod illis coexistât
ratione alicujus durationis superioris sibi
de potentia Dei absoluta communicata.
Probatur minor : nam mutabilitas conve­
niens ex natura sua cognitioni scientiæ
infusæ, ejusque duration! consistit in eo,
quod talis cognitio incipiat de novo, et
subdatur voluntatis applicationi, possitque
deficere, et sæpe deficiat : in quorum plu­
ribus minorem perfectionem habet, quam
æviterna, ut facile consideranti constabit,
sed quæcumque alia duratio superior, ct
extraordinaria tali cognitioni communice­
tur, non tollit ab ea, quod incipiat de
novo, quod subdatur voluntatis applica­
tioni, et quod possit deficere juxta ejus
arbitrium : ergo impossibile est, quod
cognitioni illi, ejusque duration! major
immutabilitas communicetur, quam ex na­
tura

DISP. XX, DUB. III.

lura sua habeant, et quæ superet im­
mutabilitatem æviternorum. Cum autem
horum immutabilitas non sufficiat ad fun­
dandum coexistentiam physicam cum fu­
turis; sequitur idem judicandum esse de
cognitione scientiæ infusæ, quantumvis
dicatur participare secundum absolutam
Dei potentiam aliquam superiorem duratio­
nem.
Quod magis perspicuum fiet inquiren.yj)r do, an superior hæc duratio, quæ com­
municari dicitur, sit ipsa duratio increata
Dei, vel alia duratio creata? Primum dici
non potest : quoniam increata Dei duratio
est ipsa æternitas, quæ non mensurat nisi
rem simpliciter immutabilem, cui repugnat
incipere, et deficere : cognitio autem scien­
tiæ infusæ non est simpliciter immutabilis,
nec illi repugnat incipere, et deficere,
ut ex se liquet : ergo impossibile est, quod
cognitio hujusmodi mensuretur increata
Dei duratione, sive æternitate. /funus
æternitas est duratio simpliciter infinita,
et rem, quam mensurat, constituit infinite
simpliciter durantem : cognitio autem
scientiæ infusæ, cum sit aliquod creatum,
et linitum, sicut est incapax essendi, aut
inhærendi infinite simpliciter ; sic etiam
est incapax simpliciter infinite durandi :
repugnat igitur, quod mensuretur, et duret
per increatam Dei durationem, sive æternitatem. Et si dicatur æternitatem, sive
durationem Dei increatam non communi­
cari adæqoate, et infinite prædictæ cogninitioni, sed finite, et inadæquate juxta
susceptivi capacitatem; sicut infinita Verbi
subsistentia communicatur finito modo
Cbristi humanitati : in hoc ipso manifes­
tatur inconsequentia, et insufficientia adhibitæ responsionis. Quoniam si res ita se
habet; sequitur, quod cognitio scientiæ
infusæ mensurata per increatam Dei dura­
tionem, sive æternitatem non plus physice
duret, nec plus physice extendatur, quam
duraret, et extenderetur per durationem
creatam sibi propriam, et connaturalem :
sicut humanitas Christi subsistens per in­
creatam Verbi subsistentiam non plus
physice subsistit, quam subsisteret per
subsistentiam creatam, et propriam, cujus
loco divina subrogatur. Sed si cognitio
scientiæ infusæ mensuraretur duratione
i
creata et propria, non se extenderet phy­
sice ad coexistendum futuris, ut supra
ostendimus, et hæc respon.-io supponit.
Ergo licet mensuraretur duratione increata
Dei, sive æternitate; adhuc tamen non

243

coexisteret physice futuris : nec magis
intensive, aut extensive duraret, quam
per durationem propriam. Eo vel maxime,
quod talis cognitio, quamvis mensurata
per increatam Dei durationem, sive æternitalem, adhuc tamen quoad usum sub­
deretur humanæ Christi voluntati : atque
ideo juxta hujus arbitrariam applicationem
posset incipere, cessare, et durare plus,
aut minus : quo nihil repugnantius esse,
aut dici potest respectu immutabilitatis,
quam exposcit coexistentia physica rei
praesentis cum futuris.
Adde, quod si semel admittitur non
repugnare, quod increata Dei duratio com­
municetur operationi creatæ, et quod de
facto communicata fuerit alicui cognitioni
scientiæ infusæ in Christo : consequenter
concedi debet, quod communicata de facto
fuerit omnibus, et singulis talis scientiæ
cognitionibus ; cum non alia nec major
ratio in una, quam in reliquis occurrat. Id
vero absurdissima imaginatio est, et Dei
majestate indigna. Cum enim Christus
elicuerit, eliciatque plures, et diversas
scientiæ infusæ cognitiones, quæ pro ejus
voluntate modo incipiunt, modo desinunt,
modo plus, aut minus continuantur; opor­
tebit, quod Deus ad extra, et cum hujus­
modi varietate se communicaverit, et phy­
sice univerit in ratione æternitatis, et quod
toties desierit esse unitus, eis cognitioni­
bus deficientibus. Id vero nec ejus di­
gnitatem decere, nec habere rationabile
fundamentum, ut asseratur, cordatus qui­
libet recognoscet.
40. Ex quibus facile ostenditur altera
dilemmatis pars. Tum quia nulla duratio
creata plus perfectionis communicare valet
cognitioni scientiæ infnsæ, quam commu­
nicaret ipsi increata Dei duratio, sive
æternitas, si eidem uniretur : sed licet
increata Dei duratio uniretur cognitioni
scientiæ infusæ, non constitueret talem
cognitionem physice praesentem futuris,
ut ostensum est : ergo idem a fortiori
dici debet de qualibet alia duratione creata,
quæ tali cognitioni communicaretur. Tum
etiam quia nulla duratio creata potest
esse perfectior, aut invariabilior, quam
ævum, sive duratio æviternorum : nec
enim aliquid creatum imaginari valet ma­
gis stabile, quam quod ex natura sua petit
in æternum durare, licet possit de po­
tentia absoluta, negato Dei concursu, de­
ficere (a qua mutabilitatis imperfectione
nihil creatum absolvi potest) : sed ævum

DE INCARNATIONE

<·

i

sive duratio æviternorum non constituit
-------------futuris
λ---- ........
........suum mensuratum
physice
praesens,
ut omnes docent : erso nulla duratio
creata, quantumvis excellens, aut superio­
ris ordinis, potest communicari scieniæ
infusæ, quæ ipsam constituât physice præsentem futuris, sive quæ modo existons
ad coexistendum illis physico porrigatur.
Tum denique, nam ratio, quare cognitio
scientiæ infusæ ex natura sua nun coexis­
tât physice futuris est connaturalis ejus
defectus, sive imperfectio, secundum quod
subjicitur in fieri, et esse, et cessare vo­
luntatis applicationi : cum qua vertibililate
minime cohæret tanta invariabilités, ut
simul actu physice coexistât futuris : sed
nulla creata duratio potest prædictæ cogni­
tioni superaddi, quæ praedictum defectum
vel absorbeat, vel excludat; quin potius
eidem imperfectioni subditur sicut ipsa
cognitio 'quæ eum non videat summum
bonum in se, minime nécessitât quoad
exercitium ; sed libere fit, exercetur, et
durat, saltem per se loquendo, et occur­
rente advertentia ad deliberandum requi­
sita) : ergo nulla duratio creata, quantum­
vis excellens, et superioris ordinis, potest
cognitioni scientiæ infusæ communicari,
quæ illam constituat physice præsentem
futuris.
Sab'.er41. Dices hujusmodi duration! superad­
fugiam.
dendam esse æternitatem per participatio­
nem, sive participationem formalem aeter­
nitatis : sicut enim aliæ oerfectiones
divinæ sunt participabiles : sic etiam æternitas : quocirca hujusmodi duratio praes­
tabit effectum formalem æiernitatis saltem
partialiter, et inadæquale, sicut in aliis |
participationibus contingit : atque ideo i
constituet cognitionem scientiæ infusæ phvsice præsentem saltem aliquibus futuris, j
Viufr'
hoc nihil est, suppositis hactenus i
dictis. Non enim vim facimus, aut ponimus in nominibus; quin permittimus,
quod duratio cognitionis scientiæ infusæ,
aut aliorum entium supernaturalium ap­
pelletur participatio durationis divinæ,
quæ est æternitas, et quod diealur æternitas per participationem (quamvis melius
vocetur ævum, vel tempus discretum or­
dinis superioris) : sed licet id permitta­
mus, negari tamen nequit, quod sit du­
ralio creata, capax inceptionis, et desitionis,
et mutationi absolute obnoxia. Id vero
(quod ad rem facit), satis evincit quod ejus
duratio, quæcuiuque sit, aut dicatur, ei­
dem mutabilitati subdatur, et consequenΛ

' ter quod incapax sit coexistendi physice
futuris, et continendi earum durations,
et constituendi suum mensuratum illis
physico praesens. Unde quantum ad hoc,
vel iu isto conceptu minime participat,
nec participaro potest ætermtatem. Quod
enim æternitas coexistât futuris, non ha­
bet ex solo conceptu du rationis ordinis
superioris, nec ex sola indivisibilitate ; sed
ex conceptu omnimodæ immutabilitatis,
et infinitatis, secundum quas ambit, el
continet omnem durationem, ut loco supra
cit. ex tract. 3 ostendimus : ot qua ra­
tione coexistit physice uni futuro, cooxistit omnibus, et e contra. Quamvis autem
possit dari aliqua duratio creata, quæ sit
participatio formalis æternitatis quantum
ad conceptum vel indivisibilitatis, vel Ju­
rationis ordinis superioris; implicat tamen
duralio creata, quæ participet formaliter
conceptum infinitatis, et omnimodæ im­
mutabilitatis : nam eo ipso, quod creata sit,
et linita est, et alicui variationi subjecta.
Unde repugnat, quod physice extendatur
usque ad futura, et quod suum mensura­
tum constituat illi physice præsens. Etsi
semel id praestaret respectu unius, vel ali­
quorum futurorum ; eadem etiam ratione
posset respectu omnium : quod infinitatem
arguit. Nam ex parte ipsorum futurorum
non est major ratio unius, quam aliorum;
cum possint esse simul, et æqualiter a duratione præsenti distare ; ct ex parte ipsius
durationis, si semel ad nunc praesens non
alligaretur, sed a prædicta limitatione ab­
solveretur se physice, extendendo ad fu­
tura, nulla etiam esset ratio, quare ma­
gis coexisterai uni futuro, quam aliis,
et quam omnibus : posita namque illa
limitatione, et carentia determinationis
ad durationem præsentem, nequit nisi
voluntarie, et tine fundamento fieri res­
trictio ad quædam prae aliis futura; cum
ea illimitatio fundet æqualem coexistententiam respectu omninm. Sicut si personalitas creata non alligaretur propriæ natune, sed ad terminandum aliam, aut alias
se extenderet ; non posset non se extendere ad terminandum omnem sine termino ; atque ideo esset simpliciter infinita iu
terminando : quia ubi excluditur aLigatio
ad solam naturam propriam, aperitur via
ad terminandum omnes alias; cum ex
parte istarum non adsit major ratio in
una. quam in reliquis, ut expendimus disp.
8, dub. 7, g 1. Maneat itaque cognitionem
Christi per scientiam infusam non solum
de

9
3
i
}

j
1
*
-i
d
j
1
I
1

DJSP. XX, DUB. III.
do facto non habuisse physicam cum fu­
turis coexistentiam, atquo idoo non fuisse
notitiam illorum intuiiivam; quod pro as­
sertione statuimus : sed etiam noc de po­
tentia absoluta oppositum habere potuisse;
quod in uostro discursu incidenter adjeci­
mus. Idque magis constabit diluendo ar­
gumenta contraria, et occurrendo aliquibus
exemplis supra objectis : quorum disparitatem studiose omisimus sequentibus in­
serendam.

§ HI.
Convelluntur adversx opinionis motiva, præ­
ter ultimum.

I
42. Christum per scientiam infnsam
[tyfr cognovisse intuitive futura docent Cajetan.
in present. art. 1, g Ad secundum dubium,
. i n:.'N. Cornejo disp. 1, dub. 2. Alvarez disp.
go. Herrera in M. S. dub. 2, concl. ult.
I
et alii. Sed Cajetan. explicari potest, quod
H
loquatur non de notitia intuitiva proprie
I
sumpta, quatenus terminatur ad rem sibi
i
physice præsentem, et coexistentem ; sed
l
de notitia intuitiva minus proprie dicta,
I
prout terminatur ad rem existentem, et
I
sub exercitio existendi pro aliqua tempof
ris duratione, juxta ea quæ præmisimus
I
num. 33. Et eodem modo videtur proceI
dere Alvarez : quia eis argumentis utitur,
i
qnæ non aliud persuadent, ut loco cit.
observavimus. Sed Herrera, et Cornejo
aperte docent cognitionem futurorum in
g Christo per scientiam infusam habuisse
I physicam coexistentiam cum illis, fuisseque in toto rigore intuitivam. Unde con[
tradicunt directe nostræ assertioni. Et in
hoc sensu
;’ia Arguitur primo auctoritate simul, et
^. ratione, quæ possunt ad hanc formam
reduci : nam cognitio scientiæ infusæ,
per quam Christus attigit futura, non fuit
minus perfecta, quam cognitio prophetica
futurorum : sed hæc est notitia simpliciter
intuitiva, et terminata ad objectum sibi
physice præsens : ergo idem dicendum
est de cognitione scientiæ infusæ, qua
Christus novit futura. Probatur minor :
tam quia Prophetæ in Scriptura vocantur
fej. ridentes juxta illud 1 Reg. 9 : Olim in
htael sic loquebatur unusquisque vadens
i unsulere Deum : Venite, el eamus ad Viden! tem. Qui enim Propheta dicitur hodie,
I Wabatur olim Videns. Sed visio proprie
I
dicta est notitia intuitiva objecti, et termi- |

I

natur ad objectum physice præsens, ut
supra notavimus num, 31 ; ergo cognitio
prophetica futurorum est intuitiva illorum
notitia, ct ad ipsa ut sibi physice praesen­
tia terminatur. Tum etiam, quia notitia
terminata ad objecta in se ipsis est intui­
tiva eorum cognitio, et illa attingit ut sibi
physice coexistentia : sed cognitio prophe­
tica futurorum terminatur ad futura in
se ipsis : ergo cognitio prophetica futu­
rorum est notitia intuitiva illorum, et ipsa
attingit ut sibi physice coexistentia. Minor
probatur ex D. Tho. qui illam proposi- D.Thom
tionem docet 2, 2, quæst. 95, art. 1 et
quæst. 171, art. 6, ad 2 et quæst. 172,
art. 1, et lib. 1 contra gent. cap. 154 et
alibi frequenter.
Confirmatur primo : quia cognitio pro- Conflrphetica est participatio divinæ cognitionis mi,tl0
ut mensuratur æternitate : ergo ipsa etiam
mensurabitur æternitate saltem partici­
pata : atque ideo coexistet physice futuris,
et illa intuebitur in se ipsis. Antecedens
probatur ex D. Tho. quæst. 12 de Verit. D.Thom.
art. 6, in corp, ubi ait : Quod a Magistris
dicitur Prophetas in speculo xternilatis vi­
dere, non sic inlelligendum est, quasi ipsum
Deum xternum videant, prout est speculum
rerum : sed quia aliquid creatum intuentur,
in quo ipsa aeternitas Dei repraesentatur :
ul sic speculum aeternitatis intelligatur, non
quod est aeternum, sed quod est aeternitatem
repraesentans. Ex hoc enim competit Deo
futura cerliludinaliler ul praesentia cognos­
cere, ul Boetius dicit, quia ejus intuitus
æternitate mensuratur, quæ est lota simul :
unde ejus aspectui subjacent omnia tempora,
cl quæ in eis geruntur. In quantum igitur
ab isto divino aspectu resultat in mente
prophelx futurorum scientia per lumen pro­
pheticum, ct per species, in quibus Propheta
videt, ipsx species simul cum lumine pro­
phetico speculum xternilatis dicuntur : quia
divinum intuitum repræsentant, prout in
æternitate futurorum eventus prxsenlialiter
inspicii. Et similia tradit in resp. ad 2.
In quibus satis aperte docet species prophcticas dici speculum aeternitatis, quia
repræsentant divinum intuitum, quatenus
æternitate mensuratur. Et idem inquit S.
Doctor inlelligendum esse de scientia per
lumen propheticum : quæ proinde erit
participatio cognitionis divinæ, prout men­
suratur æternitate.
3
Confirmatur secundo, et urgentius ex Seconds,
eodem testimonio : quia cognitio prophe­
tica futurorum non aliter potest certo at-

.M

rç

* ·?■

i

■

‘

:

/3

246

DE INCARNATIONE.

tingere futura, nisi quatenus est participa­
tio divinæ cognitionis illa attingentis ; sed
divina cognitio non valet certo cognoscere
futura (saltem contingentia) nisi quatenus
existant in aeternitate, et Deo physice coe­
xistant, et præsentialiter objiciuntur : ergo
pariter cognitio prophetica nequii illa certo
cognoscere, nisi illa respiciat ut sibi phy­
sice coexistentia, et præsentia in mensura
æternitatis vel increatæ, vel participate.
Minor in qna poterat esse difficultas, traD.Thoœ. diiUr a d. Tho. in relato testimonio illis
verbis : Ex hoc enim competit beo futura
certitudinaliter ul præsentia cognoscere, ul
Doctius dicit, quia ejus intuitus ælernitale
mensuratur, quæ esi tota simul : unde ejus
aspectui subjacent omnia tempora, et quæ
in eis geruntur. Quam doctrinam fusius
adhuc tradit 1 p. quæst. 14, art. 13 et
quæst. 87, art. 4 et lib. 1 contra gent,
cap. 66 et 67 et quæst. 2 de Verit. art.
12, et ali;s pluribus locis : in quibus per­
petuus est in affirmando Deum non aliter
cognoscere futura absoluta, quam'intui­
tive, et quatenus habent esse physice
præsentia in aeternitate, quæ est divinæ
cognitionis mensura.
S JlisBl
43. Respondetur argumento negando
areumeuto. minorem. Ad cujus primam probationem
constat ex supra dictis num. 32, nam, ut
ibi ostendimus, nomen visionis in usu
Scripturae non solum attribuitur cognitioni
rerum existentium, et præsentium ; sed
etiam cuilibet cognitioni cerne, licet ha­
beat objectum distans, aut non existens.
Merito autem prophetica futurorum cogni­
tio appedatur visio, licet illa non respiciat
ut physice præsentia, nec ipsa proprie
loquendo intueatur : tum quia certissima
est : tum quia aliquando habet adjunctam
claritatem : quia fieri solet per species
proprias objectorum représentantes illa
in se ipsis : quamvis nec repugnet, quod
habeat admixtam obscuritatem, ut eo loco
observavimus. Et certe cognitio fidei, qua
aliqua futura attingimus, vfjio etiam appel­
latur juxta illud Apostoli ibi allegatum.
Videmus nunc per speculum in xnigmate :
ex quo tamen nemo rationabiliter coll get,
quod habemus physice præsentia illa fu­
lura, quæ credimus. Ad secundam proba­
tionem negamus majorem universaliter
intellectam : quia ut objectum dicatur
cognosci in se ipso, sufficit cognosci per
speciem propriam, quæ illud immediate
repræsentot : ad quod minime requiritur
generaliter loquendo, quod objectum exis­

tât in se, et coexistât cognoscenti, ut li­
quet in cognitione quidditaliva rerum per
proprias earum species præcisive ab exis­
tentia : eat enim cognitio objocti in se, hoc
est, non in alio objecto ut quod prius co­
gnito ; et tamen non est notitia objecti
existentis, aut intuitiva. Nec aliud docet
D. Tho. locis relatis, quam cognitionem
propheticam futurorum fieri per proprias
eorum species. Quod longe distat a præ­
senti difficultate, ut ex se liquet.
■■
Ad primam confirmationem vel negatur ttuia
antecedens, vel eo omisso negatur utraque F«’
consequentia : nam licet prophetica futurorum cognitio sit participatio cognitionis
divinæ, quæ mensuratur æternitate ; ipsa
tamen nec æternitatem participat, ncccoexistit futuris ob ea, quæ supra diximus.
j
Sicut gratia habitualis est formalis par­
ticipatio naturæ Dei, quatenus in se est
infinita, et actus purus : et non propterea
talis gratia est infinita, vel actus purus
subjective in se ipsa, sed tantum imita­
tive, sive ex parte exemplaris, quod par|
ticipat, ut explicuimus tract. 14, disp.
;
4, dub. 4. Testimonium autem D. Tho.
quod ad suadendum antecedens inducitur,
|
nihil probat : quin potius S. Doctor affir­
mat prophetam solum habere repnesentative, quod Deus habet secundum realem
coexistentiam ad futura propter eminen­
tiam, et continentiam æternitatis Itaque
prophetia, et ejus species attingunt ex
parte objecti cogniti, et repræsentali fu­
tura coexistentia physice aeternitati, et Deo
illa cognoscenti : sed tamen ipsæ non
coexistant physice ipsis futuris, nec illa
respiciunt ut sibi physice coexistentia.
Sunt enim prædictæ species temporales,
et mutationi subject®, quamvis ex parte
rei cognitæ aliquid æternum, aut potius
æternitati coexistons repraesentent, ut sa­
tis aperte significavit D. Thom. eodem D.Tia.
loco in resp. ad 8, his verbis : Dicendum,
quod speculum, in quo videt propheta, quam­
vis sit temporale : tamen et Dei rternam
prxscienliam (intellige in elfectibus, sive
objectis) repræsentant, el secundum hoc in
speculo xlernitatis videt.
Ad secundam confirmationem, conce- Soluta
dendo praemissas, negamus consequentiam. Et ratio disparitatis esi tum, quod
supposita existentia physica futurorum in
mensura æternitatis, esset imperfectio ex
parte Dei, et durationis divinæ eis non
coexistera, et sibi præsentia facere : ar­
gueretur enim Dei durationem non esse
simpliciter

DIBP. XX, DUB. HI.
.«implicitor infinitam, et cunctas alias duratlones comprehendentem : undo, suppo­
sita tali existentia, nequit Deus futura
cognoscere, nisi ut sibi præsentia, et in­
tuitive. Cæterum in cognitione prophetica
nullum est inconveniens, sel potius ne­
cessarium constituere oppositam imper­
fectionem : nam cum ejus duratio sit
simpliciter infinita, et mensurans rem
simpliciter mutabilem ; alligatur ad pro­
prium mine præsens (sive sit revum, sive
tempus discretum), et non se extendit
ad futura ut sibi physice coexistentia :
unde non respicit illa ut præsentia phy­
sice, atque ideo nec attingit intuitive
proprie. Tum etiam quia cum perfectione
cognitionis divinæ, quæ est actus purissi­
mus, et omnino immutabilis non cohæret,
quod modo respiciat futura ut futura, et
postea ut præsentia, transeatque formaliter, aut virtualiter de conceptu abstractivæ
ad conceptum notitiæ inluitivæ, ut loco
cit. ex tract. 3 ponderavimus. Nullum
autem est inconveniens, quod hujusmodi
imperfectiones insint cognitioni prophe­
tic® aut cuilibet alteri cognitioni creatæ.
Tum denique nam si futura contingentia
non haberent esse physice præsentia di­
vinæ cognitioni ex vi decreti absoluti illa
constituentis in esse pro aliqua temporis
duratione, et sub infinito æternitatis am­
bitu; non haberent certam, et determina­
tam veritatem; sed indifferentia essent
ad utramque partem : unde nequeunt ut
futura absolute a Deo cognosci, nisi ut
præsentia in æternitate, et Deo physice
coexistentia. Hoc autem supposito, potest
dari cognitio creata, quæ illa certo, et
determinate cognoscat, licet illis physice
non coexistât : quia non repugnat species
creata repræsentans talia objecta, ut coexis­
tant proprie ipsorum duration!, et stant
suh determinatione divina, ex suppositione
istius, ut explicuimus disp. præced. dub.
2, num. 25. Ad quod tamen minime re­
quiritur coexistentia physica talis speciei,
et cognitionis cum futuris. Potestque ista
doctrina magis confirmari exemplo assen­
sus fidei, qui nullo modo coexistit futuris,
nec illa intuetur; et tamen illa certo co­
gnoscit participando certitudinem cogni­
tionis divinæ circa illa. Ad salvandum
igitur in cognitione creata certitudinem
erga fatura necessaria non est illa cum eis
physica coexistentia. Sed quod requiratur
in cognitione divina, provenit ratione ma­
teriae, descenditque a radicibus assignatis.

247

Quin et ad salvandum utcumque certitudi­
nem in cognitione divina erga futura non
esset necessaria illa præsentia; sed suffi­
ceret absoluta, el infallibilis efficacia di­
vini decreti, ut liquet in cognitione Dei de
futuris conditionatis, quæ nunquam erunt,
atque ideo nec in æternitate sunt. Requiri­
tur itaque speciali ratione in cognitione
divina futurorurn absoluta ob rationes assi­
gnatas, et præcipue, ne incipiat in tempore
esso intuitiva : quod cum summa actualitate divinæ cognitionis non cohæ­
ret.
44. Arguitur secundo : nam cognitio rei Secundom
ut existentis, et sub exercitio existendi ar^uest cognitio intuitiva : sed Christus per meniam
scientiam infusam cognovit futura ut exis­
tentia , et sub exercitio existendi, ut sta­
tuimus disp. præced. dub. 2; ergo Christus
per scientiam infusam cognovit futura in­
tuitive. Major probatur : tum quia notitia
dividitur adæquate in abstractivam, et intuitivam : sed coanitio rei ut existentis,
et sub exercitio existendi non est notitia
abstractive; quippe ista ab existentia ob­
jecti præscindit : ergo est determinate no­
titia intuitiva. Tum eliam quia talis
cognitio posset permanere usque ad exis­
tentiam physicam, et exercitam objecti :
sed ea adveniente, esset absque ulla va­
riatione notitia intuitiva illius : ergo et
prius erat intuitiva notitia ipsius. Proba­
tur consequentia : nam cum rationes no­
titiæ inluitivæ, et notitiæ abstractivæ di­
vidant adæquate cognitionem ; repugnat
quod cognitio transeat de abstractiva ad
intuitivam : ergo quæ modo est intuitiva
objecti, semper fuit intuitiva illius.
Confirmatur : nam si ob aliquam ra- Confirtionem prædicta cognitio non esset notitia mali0·
intuitiva objecti, maxime quia licet attin­
gat objectum existons, et ut existons ;
nihilominus illud respicit ut distans, sive
tunc non præsens : sed hæc ratio est
nulla : ergo, etc. Probatur minor : tum
quia etiam cognitio divina respicit futurum
ut futurum, sive ut distans a propria
mensura, in qua Deus est; siquidem fu­
turum nequit trahi physice ad nunc præ­
sens cujuscumque durationis : et tamen
divina cognitio est notitia intuitiva fu­
turorum. Tum etiam quia cognitio infusa,
qua Christus cognovit objecta alibi exis­
tentia, utputa in coelo, aut inferno, fuit
notitia intuitiva illorum ; licet essent lo­
caliter distantia : ergo pariter cognitio,
qua cognovit futura ut aliquando exis-

?4Λ

DE INC A KN AT I ON E.

tentia, fuit intuitiva eorum notitia, quam­
vis fuerint tempore absentia.
Sôlùlio
Respondetur hoc argumentum, et con­
arcum-nli. firmationem pertinere ad quaestionem de
voce circa notionem propriam intuitivæ
cognitionis, quam superatam reliquimus
1. Modo enim, ut quiesiio de re sit,
supponimus non dari notitiam intuitivam
proprio dictam, nisi objecti physice existentis, et cognoscenti praesentis. Et in hoc
sensu ad argumentum respondetur distin­
guendo majorem, iilamque concedendo,
si intelligatur de cognitione rei ut exis­
terais pro duratione ipsius cognitionis,
atque ideo ut illi physice coexistentis.
Sed neganda est. si intelligatur, de cogni­
tione rei ut existentis pro alia duratione,
ad quam non pertingit cognitio, et quæ
est simpliciter futura respectu ipsius co­
gnitionis. Et distinguendo eodem modo
minorem, negamus a:.solute consequen­
tiam. Ad primam autem minoris probationem, quatenus huic doctrinæ potest
opponi, dicendum est non esse contra ra­
tionem notitiæ abstractive? attingere in
objecto existentiam, et exercitium existendi, quando illa respicit ut absentia,
atque distantia, et subinde per modum
quidditalis abstrahentis ab exercitio existendi hic. et nunc præsentialiter ad ipsam
cognitionem. Et hoc modo se habuit co­
gnitio scientiæ infusæ. qua Christus attigit
futura: respiciebat namque’ illa ut exis­
tentia quidem pro alia duratione, sed non
ut sibi coexistentia. atque potentia. Unde
ad secundam probationem concessis præmissis, negamus consequentiam : quia
nulla est repugnantia in eo, quod cognitio
creata transeat de ahstractiva ad intuititivam : praesertim ubi notitia solum per
accidens erat abstracti va, n^rupe oh defec­
tum existerai® in objecto cognito. Sicut
Angelus eandem cognitionem , qua modo
cognoscit abstractive Eclypsim futuram,
quia non est præsens, potest conservare
usque ad physicum Eclypsis exercitium,
et ipsam intueri præseniem absque ulla
variatione penes intensionem, aut exten­
sionem, aut aliam rationem de linea noti­
tiæ; sed ad summum cum nova relatione
reali ad objectum præsens, quæ prius non
erat ob absentiam termini. Consequenti®
vero probatio minime urget : licet enim
omnis cognitio debeat esse ahstractiva, aut
intuitiva; nihilominus ratio intuitivæ est
aliquid extra genus notitiæ, ut docet D.
Tho. num. 3i relatus : quia supra totum.

quod cognitio in osse cognitionis impor­
tat, solum addit ex parte objecti existent
liom physicam, et praesentiam realem ip­
sius : und' notitia, qnto hanc notitiam
:
non connotando erat ahstractiva, illam
’
connotando Iit intuitiva.
]
Ad confirmationem negamus minorem.
Cujus prima probatio nihil evincit : quia
modo supponimus ox communi Thomistarum sententia, quam statuimus loco supra ι«.
cit. ex tract. 3. quod Deus habet sibi
physice praesentia, et coexistentia omnia
absolute futura in mensura æternitaiis,
quæ ambit omnes duratio.’.es, et res in
eisdem existantes. Si enim oppositum sup­
ponatur ; consequenter negandum est, quod
Deus prædicta futura intuitive proprio
cognoscat : et nihil habebit confirmatio,
quo persuadeat minorem. In quo laudamus
Molinam num. 3 i relatum, qui primum
negans negavit consequenter secundum.
Sed plures ejus socii minori cum conse­
quentia procedunt, dum ex una parte
negant futura Deo physice coexistere, et
ex alia conantur Deum proprie loquendo
ipsa intueri : quod ut salvent, rem ad vo­
ces revocant terminos impropriando. Nec
magis urget secunda minoris probatio ob
manifestam disparitatis rationem jam assi­
gnatam num. 32, quia sine praesentia
locali salvatur existentia physica objecti,
et coexistentia ejus cum cognitione : quo
aliis suppositis ex parte cognitionis, nihil
amplius ad notitiam intuitivam desidera­
tur. Sed ubi objectum non existit physice
vel in propria duratione, vel in mensura
superiori cognitionis : impossibile est,
quod cognitioni coexistât, et fiat physice
præsens : atque ideo nequit terminare ejus
intuitum.
45. Arguitur tertio : quia non implicat Terlna
cognitio scientiæ infusæ, quæ attingat
intuitive futura : et talis cognitio est per­
fectior, quam notitia eorum ahstractiva :
ergo cum Christo debeat attribui major
perfectio, concedere oportet, quod Chris­
tus per scientiam infusam fotura intuitive
cognoverit. Antecedens quoad primam
partem posterior enim est satis nota) sua­
detur : tum quia in Deo datur cognitio
intuitiva futurorum : sed aliæ perfectiones
divin® sunt parti ci pabiles a creatura, ut
inductive potest ostendi : ergo non impli­
cat cognitio scientiæ infusæ, quæ sit
participatio illius .cognitionis divinæ, et
attingat futura intuitive. Tum etiam quia
majorem perfectionem explicat cognitio
divina,

DISP. XX, DUB. 111.
divina, quatenus attingit Deum intuitive
in se ipso, quam ut terminatur ad futura
in so ipsis : sed cognitio increata, quate­
nus attingit Deum intuitive, est participa­
bitis per cognitionem creatam, ut patet in
visione beatifica Deum praedicto modo at­
tingente·, ergo pariter, ot a fortiori cogni­
tio divina ut futura intuitive attingens
est participabitis per aliquam cognitio­
nem creatam, quæ futura intuitive attin­
gat.
CidrConfirmatur primo : quia attributum
zii) 1
•immensitatis non minus dicit, ac explicat
infinitatem, quam attributum aeternitatis :
sicut enim hoc importat extensionem ad
omnia tempora, sic illud importat exten­
sionem ad omnia loca : sed attributum
immensitatis est participabile a creatura :
ergo idem dicendum est de attributo æternilatis : atque ideo creatura æternitatem,
aut æternitatis modum participans coexis­
te: physice futuris, et illa subinde in­
tuebitur. Cætera constant. Et minor sua­
detur : nam corpus Christi, quod est
terminus consecrationis, participat immen­
sitatis modum, ratione cujus potest esse
in sacramento Eucharistiæ totum in toto,
et totum in qualibet parte : et eadem
ratione posset esse in toto Universo, licet
istud esset infinitum, ut plures non im­
probabiliter docent, et videri potest apud
Machin. 1 p. quæst. 8. disp. 13, sect. 3.
Confirmatur secundo : quia species scientiæ infusæ sunt exemplatæ ab essentia
divina; et inde habent certitudinem, et
claritatem in manifestando futura : atque
ideo debent illa repraesentare, sicut repræsentantur in essentia divina : sed hæc
représentant futura cum determinatione,
experientia, et præsentia, quæ ad notitiam
intuitivam sufficiunt : ergo species infusæ
possunt futura praedicto modo repraesen­
tare : et consequenter gignent intuitivam
futurorum notitiam.
:;ar Ad argumentum possemus respondere
^□.omittendo antecedens, et negando conse­
quentiam : quia non omnis major perfecI
lio, et absolute, non implicans attribuenda
Christo est, ut supra ostendimus num.
38, ubi hanc eandem difficultatem praeoccuyavimus. Sed absolute respondetur ne­
gando antecedens quoad primam partem
' obea quæ supra diximus a num. 39. Ad
primam autem probationem in contrarium
dicendum est, quod licet non repugnet
cognitio creata, quæ sit formalis partici­
patio cognitionis divinæ futuris physice

249

coexistentia, ot illa intuentis; repugnat
tamen cognitio creata, in qua participetur
physica cum futuris præsehtia, et eorum
intuitio. Nam ad salvandum in cognitione,
creata talem participationem sufficit, quod
ex cognitione divina capiat conceptum
notitiæ clarae, ct certæ futurorum; licet
non participet alios conceptus : in quo
nulla datur implicatio. Sed ut sit formalis
participatio cognitionis divinæ in eo, quod
coexistit physice futuris, et illa præsentia­
liter intuetur, occurrunt omnes repugnan­
tia! assignat® a num. 39. Potestque hæc
responsio declarari exemplo : nam sicut
aliæ divinæ perfectiones sunt participabiles
a creatura, sic etiam cognitio, qua Deus
se ipsum comprehensive intuetur : ex quo
tamen solum sequitur, quod possit dari
cognitio creata, quæ Deum videat in se
ipso ; in quo nulla datur implicatio : sed
non infertur posse dari visionem creatam,
quæ Deum comprehendat : quia hoc im­
plicat, ut constat ex dictis disp. 17, dub.
2. Et ratio generalis est : quia dantur
aliqua praedicata, et modi habendi perfec­
tionem, quæ necessario vel afferunt infini­
tatem simpliciter, vel in ea fundantur : et
quia hujusmodi infinitas creatura? repu­
gnat, propterea eriam repugnat, quod talia
praedicata, et modi habendi perfectionem
reperiantur in creatura. Hujusmodi autem
sunt cognoscere Deum comprehensive, et
coexistere physice futuris, ut locis relatis
ostendimus. Ùnde licet possit fieri partici­
patio cognitionis divinæ in aliis praedica­
tis ; non tamen in his modis, et rationi­
bus. Ad secundam probationem, omittendo
praemissas, negamus consequentiam. Et
ratio disparitatis constat ex immediate
dictis : nam potest dari cognitio creata
attingens Deum in se modo finito : in quo
nulla est contradictio. Sed cognoscere fu­
tura intuitive, sive in ipsis physice existendo, importat modum infinitatis crea­
turæ repugnantem. Unde licet creatura
possit participare divinam cognitionem in
eo, quod futura cognoscit certo, et clare;
non tamen in eo, quod eis physice coexis­
tit. Sicut licet possit participare, cognitio­
nem divinam in eo. quod est visio Dei
clara; non tamen in eo, quod est visio
Dei comprehensiva. Quia sicut comprehen­
dere Deum, ita etiam coexistere physice
futuris importat modum infinitatis, et su­
perat, aut solvit limitationem creaturæ.
Solvitur
40. Ad primam confirmationem res­ prior
coutlrpondetur omittendo praemissas in sensu matio.

F .■ s

'4

‘250

7

DE INCARNATIONE.

statim declarando, et negando nframqne
consequentiam. Et disparius fundatur in
modo cooxistendi locis, et coexistendi fu­
turis. Pro quo supponendum est immen­
sitatem esseimparticipabilem in hoc sensu,
quod idem corpus existens circumscriptive
in uno loco constituatur circumscriptive
in alio : id enim implicat contradictionem,
ut cum D. Tho. infra quæst. 76, art. I,
et communi disc pulorum sententia, op.Co»-t:me probant N. Complut. Abbrev. in lib.
I,lul· 1 hysie. disp. 19, quæst. 7. Et in hoc
sensu minime admittimus, quod creatura
valeat participare immensitatem. Nec in
eodem sensu potest applicari exemplum
Christi pxistentis in Sacramento Eucha­
ristia? : tum quia Christus non est in
Sacramento sicut in loco. Tum quia non
est in Sacramento ratione mod: unius im­
mensitatis, sed quatenus terminat diversas
conversiones, et subcedit loco diversarum
substantiarum, quæ in ipsum convertun­
tur. Unde sicut, quoti plures subsistentiæ
sint sub plnribus accidentibus numero
diversis; et sicut quoi substantia sub
quantitate exis ens sit tota in tota quan­
titate, et tota in qualibet quantitatis par­
ticula, non provenit ab immensitate, nec
importat infinitatem ; sed potius est con­
sonum ejus natur» licet finitæ, ut osten­
dunt iidem Patres in lib. de Generat,
disp. 5, quæst. 1 sic, quod Christus (sup­
posito miraculo plurium conversionum),
sit in pluribus numero Sacramentis, et
totus in iota quantitate, et totus in qualibet
ejus parte, non probat ipsum participare
in præi'icto sensu immensitatem, aut infi­
nitatem : quia est ad modum substantiæ,
et succedit vice plurium substantiarum.
Si quæ ergo participatio immensitatis
admittitur, non in hoc sensu, sed in alio
longe diverso constituenda est, et consistit
in eo, quod sicut Deus habet esse in loco
non per quantitatem, aut per commensurationem, sed per operationem; sic etiam
substanti» spirituales creatæ habent eadem
proportionabili ratione esse in loco, ut di­
ximus tract. 7, disp. 2, dub. 1, cum se­
quent. Et quia prædicta' creaturæ habent
virtutem finitam, et determinatam in ope­
rando; propterea sibi determinant certam
activitatis sphæram, sive spatium tanquam
locum æquivoce dictum, in quo naturali­
ter sint, et ultra quod naturaliter non ex­
tendantur. Sed quia nuda est implicatio
in eo, quod a Deo recipiant diversam, et
majorem virtutem ad agendum ; propterea

DISP. XX, DUB. III.

possunt juxta divinam elevationem ad
plura, et plura loca se extendere, ut di·
ximus loco cit. dub. 8. Et in hoc sensu
admittimus, quod participare queant mo­
dum quemdam, aut similitudinem immen­
sitatis. Sed inde nequit trahi argumentum
ad coexistentiam physicam cum futuris,
quæ sit æternitatis participatio, ob mani­
festam disparitatem. Nam quod Angelus
participet a Deo majorem virtutem ultra
illam, quam naturaliter habet, et agat
circa res, quæ actu sunt in rerum natura,
nullam arguit infinitatem aut implicatio­
nem, ut inductive potest ostendi in ins­
trumentis divinæ virtutis : agunt enim
ex ea elevatione, ultra quod naturaliter
possunt ; et attingunt contactu virtutis
loca, quæ naturaliter non valerent. Sed
quod res nunc existons extendatur actu
ad coexistendum physice objectis, quæ
nunc actu non sunt, sed erunt; arguit in
tali re infinitatem simpliciter : tum quia
non alligatur determinationi ducationis
propriæ, sed ab ea solvitur : tum quia
extensio debet fundari in continentia su­
periori objectorum : tum quia est propria
rei simpliciter immutabilis : tum denique
quia qua ratione attingit physice aliqua
objecta, potest, et debet attingere om­
nia, ut supra a num. 39 magis pondera­
vimus.
Ad secundam confirmationem palet ex
hactenus dictis, et præsertim ex responsione ad præmissum argumentum : nam osta·
ex eo, quod species scientiæ infusæ sint
exemplatæ a divina essentia, solum se­
quitur participare eam perfectionem, cu­
jus sunt capaces, nempe certitudinem, dis­
tinctionem. et claritatem in repræsentando
objecta : in hoc enim nulla invenitur
implicatio. Sed sicut species creatæ non
sunt capaces participando immutabilita­
tem simpliciter utpote repugnantem crea­
tura? ; ita nec capaces sunt participandi
durationem omnino invariabilem, sive
æ'.ernitatem : quæ tamen requiritur, ut
res nunc durans extendatur physice ad
objecta, quæ actu non sunt, sed erunt. Et
ideo implicat speciem creatam coexister©
physice futuris, et illa repræsentare in or­
dine ad notitiam proprie intuitivam.

Ï

secundum se ipsam, cum non sil successiva
neo ex parte videntis, aut visi ; cum utrum Occurritur ultimo argumento, et explicatur,
que sil extra motum. Non potest etiam men­
on visio beatifica cognoscat intuitive fu­ surari ævo : quia ævum secundum quod ab
tura.
æternitate distinguitur; perlinet ad crea­
turam immutabilem: hæc autem visio ex­
jortn 47, Arguitur quarto, et contra doctri- cedit potentiam naturalem crealuræ; cum
ad eam nulla creatura naturaliter pertin­
jrTîâ n<im Proximo traditam : nam si vera es­
set, probaret generaliter nullam cognitio­ gere possit. Unde propria mensura ejus
nem creatam coexistere physice futuris,
est ipsa ælernilas. El ideo visio Dei, quæ
et illa proprie loquendo intueri : conse­ est -ipsa beatitude, est ipsa vita ælerna.
quens est falsum : ergo et doctrina hac­
Quibus verbis satis aperte docet D. Tho.
tenus tradita. Sequela videtur mani
mensuram, sive durationem propriam vi­
festa: nani probamus cognitionem scientiæ sionis beatificæ esse ipsam increatam Dei
infusæ non intueri proprie loquendo fu­ æterniiatem, Idque magis confirmari po­
tura, quia ad coexistendum illis physice
test ex eodem testimonio, si illi adjunga­
non extenditur : et rursus probamus non
mus aliud ex 1 p. quæst. 10, art. 5, ubi
extendi physice usque ad futura, quia ad
resolvit S. Doctor durationem adæquate
hoc requiritur duratio simpliciter immu­
dividi in æternitatem, ævum, et tempus.
tabilis, et subinde infinita : quam certum
Cum ergo expresse affirmet visionem bea­
est non competere cognitioni scientiæ in­
tificam non mensurari ævo, nec tempore;
fos®. Hic autem discursus probat gene­ palam sequitur, quod mensuretur per æter­
raliter in omni cognitione creata : implicat nitatem, quæ est ipsa increata Dei duratio.
enim creatura, et creaturæ duratio, quæ
Idemque sentire videtur D. August, lib. d. Aaabsolute nequeant mutari, variari, et de­
15 de Trinit. cap. IG.ubi agens de scien­ gust.
ficere, saltem per suspensionem divini
tia beata inquit : Non erunt volubiles co­
concursus. Falsitas autem consequentis gnitiones nostrx ab aliis in alias euntes :
probatur : nam visio beatifica attingit, et sed omnem scientiam nostram uno simul
cognoscit intuitive futura, ut communiter conspectu videbimus. Quibus verbis om­
docent Thomistæ : atque ideo debet se
nem mutationem a scientia beata excludit :
extendere ad coexistendum physice cum
quæ autem ævo, aut tempore, aliquam
illis. Io quo exemplo eliduntur omnes
mutationem admittunt saltem in acciden­
consequenti» a nobis factæ : si enim visio
tibus : sensit itaque D. August, visionem
beata non obstante, quod simpliciter mu­
beatam mensurari æternitate. Et esse ita
tabilis sit, et possit absolute deficere ; ex­
asserendum probatur ratione : quia ex una
tenditur physice usque ad futura, iliaque
parte non implicat, quod increata Dei du­
intuetur : non recte colligimus cognitio­ ratio communicetur visioni, saltem inanem scientiæ infusæ non posse futuris
dæquate : et ex alia parte decet, quod ea,
physice coexistere, nec illa proprie lo­
quæ sunt ejusdem ordinis, mensurentur
quendo intueri ex eo, quod non est sim­
eadem mensura, sicut omnia temporalia
pliciter immutabilis.
mensurantur tempore primi mobilis : visio
1«:Huic argumento communiter responautem beatifica est ordinis divini ; atque
*
detur negando sequelam : quia visio bea­
ideo debet mensurari prima ejusdem or­
tifica est exceptio illius communis regulæ,
dinis mensura, quæ est ipsa increata Dei
qn® aliis creatis cognitionibus applicatur.
æternitas.
Quoti ut salvent diversimode procedunt
Hac autem sententia supposita, merito Solutio
Auctores : nam Ferrara, Bannez, Znmel,
respondetur ad argumentum negando se­ argu­
menti
Navarrete, Biescas, et alii, quos refert
quelam : quia jam assignatur’specialis juxta
Ferre 1 p. tract. 2 , quæst. 8 , § 13. num.
notitia creata, quæ mensuretur æternitate, pr.Tmi-sam
587, censent visionem beatificam non
et subinde coexistât physico futuris, quæ opinio­
mensurari duratione creata, sed ipsa es­ in ipsa æternitate continentur, atque ideo nem.
illa intuitive cognoscat. Et ratio disparisentiali æternitate Dei sibi inadæquate
tatis inter hanc cognitionem, et alias co­
communicata. Idque præcipue fundant in
gnitiones aliorum luminum, et specialiter
doctrina D. Tho. in 4, disp. 49, quæst.
scientiæ infusæ est ; quod cognitio scien­
I, art. 2, quæstiunc. 2, in corp, ubi ait :
tiæ beatificæ mensuretur æternitate, aliæ
lïiio Dei, quæ ponitur esse bealiludo homi­
nis, non polest esse actio tempore mensurata vero mensurentur inferioribus duration!-*
J

3 IV.

IV.

tâtât

F.
Λ·/»>«

;8 Jtfâ

DE 1ΧΟΑΗΧΛΊΊΟΧΕ.

bus, sic exigente diversa ipsarum cogni­
tionum natura : quippe beatifica est sim­
pliciter immutabilis, ut vidimus ex D.
August. et in supremo dignitatis ordine ;
alia? autem cognitiones sunt mutabiles
simpliciter, et pertinent ad ordines inte­
riores.
fmpro*
48. Sed prædictam sententiam merito,
bitor
et frequentius rejiciunt alii Thomista·.,
ilh
opiâio. Capreolus, Cajetan. Gonzalez, et alii phiJoann, a res, quos refert, et sequitur Joan, a S.
"pJ^“’Thom. tom. i, in i p. disp. 10. art. 1.
Godot. Ferre ubi supra, Godoi in præs. disp. 35,
§ 14. Nam imprimis, quod visio beatifica
non mensuretur, aut duret per ipsam es­
sentialem Dei aeternitatem, sed per aliam
durationem inferiorem, et creatam, pro­
batur primo ex D. Tho. in eodem loco,
quem proxime expendimus, et pro se re­
ferunt Adversarii : nam plane mens D.
Tho. in eo est, quod sicut visio beatifica
est operatio creata, participans tamen in­
creatam Dei visionem; sic etiam duratio
visionis beatificæ est daratio creata, par­
ticipans nihilominus increatam Dei du­
rationem, sive æternitatem. Liquet id ex
ultimis verbis illius testimonii : Et ideo
visio Dei, quæ est ipsa beatiludo, esi ipsa
vita ælerna : sicut enim vita hæc non est ■
vita increata, sic etiam ly aeterna ipsi ad­
juncta non significat increatam Dei du­
rationem, sed creatam. Quod evidentius
adhuc constat ex resp. ad 3, ubi ait D.
b.Thom. Thom. : Ælerndas polesl homini communi- 1
cari secundum qwindam participationem, ut
sicul homo fil particeps divinæ operationis in
videndo Deum ; ita fit particeps ælernitalis,
qua divina operatio mensuratur. Sicut ita­
que homo dicitur fieri particeps divinæ
operationis in videndo Deum, non quia
videat per visionem increatam, sed per
creatam cognitionem, quæ imitatur increa­
tam Dei visionem, ut relati Thomistæ
docent, et satis constat ex dictis disp.
17, dub. 2 et 3 ; sic etiam dicitur fieri
particeps divinæ æternitatis, non quia ejus
visio duret per increatam Dei æternitatem ;
sed quia durat per durationem creatam,
quæ æternitatem imitatur in aliquo im­
mutabilitatis modo, et in mensurando ope­
rationem ordinis divini. Et in resp. 4,
P.Tbom addit S. Doctor: Vita æterna, quæ a Sanctis
habebitur, dicitur secundum participationem
æternitatis. Ubi manifestum est sermonem
fieri non de increata, et essentiali æter­
nitate Dei, sed de quadam creata ipsius
participatione. Denique in 1 dist. quæst.

2, art. 2, in resp. ad
ait : Æltrnilalts
participai,? in beatis erunt plures secundum
plures beatos. Et similia repetit 1 p. quæst,
10, art. 3, in corp, et in resp, ad I ct
lib. 3 contra gent. cap. 61, et alibi sa*pe.
Si autem æternitas increata esset mensura
visionis beatificæ; non darentur in mullis
beatis aeternitates multæ; siquidem in­
creata æternitas una, et indivisibilis est.
Mensuratur itaque visio beatifica per du­
rationem creatam, quro increatam æter­
nitatem imitatur, et participat : unde sicut
dantur plures in beatis visiones ; sic etiam
in visionibus dantur plures æternitates per
participationem, vel plures participata ut
loquitur D. Tho. Ergo ex ejus sententia
visio beatifica non mensuratur aeternitate
increata.
Ratione etiam idem ostenditur : tum
quia duratio non sequitur immediate ad n*
rerum essentiam, sed ad existentium, cui ΓΗ
proinde proportionatur : sed visio beatifica opiri·
ces.
non existit per existentiam Dei increatam:
ergo non durat per increatam Dei dura­
tionem, quæ est æternitas. Tum etiam
quia æternitas est mensura rei simpliciter,
et absolute immutabilis : sed visio beati­
fica, licet de lege ordinaria nequeat mutari, nihilominus absolute mutari valet
vel intensione, vel absoluta sui destruc­
tione, ut nemo negat : ergo talis visio
non mensuratur æternitate. Tum praete­
rea, nam ideo Angelus non mensuratur
æternitate, quia licet secundum substantiam sit immutabilis, et de lege ordinaria
nequeat deficere; tamen est mutabilis se­
cundum accidentia, et absolute deficere
potest per suspensionem divini concursus :
sed eadem ratio militat in visione beatifica
ut facile consideranti constabit : ergo præ­
dicta visio non mensuratur æternitate, sed
alia duratione inferiori. Tum denique
quia sicut omnis creatura vindicat sibi
creatam, et connaturalem existentiam, sic
etiam vindicat creatam, et connaturalem
durationem, quæ existent!® immediate
commensuratur : sed visio beatifica est
crealura, et hac ratione vindicat sibi
existentiam creatam, et connaturalem :
ergo eadem ratione vindicat sibi duratio­
nem creatam, et connaturalem, et con­
sequenter non durat per increatam Dei
durationem. Tum denique, quia ægre, aut
nullo modo explicari valet, qualiter Deus
non unitus sub conceptu subsistentiæ, aut
existentia*, quæ magis habent rationem
termini terminantis, quam formæ infor­
mantis,

DISP. XX, DUB. Hi.
mantis, communicari physico valeat sub
conceptu Jurationis intrinsece mensuran­
tis, atque ideo afficientis subjectum crea­
tum. Et quamvis id absolute non implica­
ret contradictionem ; tamen exequi non
valet absque insigni miraculo, atque agendo
supra, et contra naturales rerum exigen­
tias. Nulla autem necessitatis ratio, nullave auctoritas obligat ad id de facto asreudum, ul magis constabit diluendo motiva
contraria. Tenendum itaque est visionem
beatificam mensurari duraliono creata sibi
connatural!, et propria ; non vero essen­
tiali æternitate Dei, sibi intrinsece adæquate, vel inadæquate communicata. Quæ
motiva facile quivis applicare poterit tum
visioni beatificæ animæ Chrisli, tum et
præcipue cognitioni ipsius per scientiam
infusam.
■Satti49. Illa vero, quibus fulciebatur oppo­
to
t.b situs dicendi modus num. 47 relatus pa­
sail. rum urgent : nam ad
testimonium D.
Thom. satis constat ex dictis num. præ­
ced. Quod autem additur ex eodem S. Doc­
ture durationem adæquate dividi in æternitatem, ævum, et tempus, verum quidem
est:sed ex eo non infertur visionem bea­
tificam mensurari æternitate increata; sed
ad summum, quod mensuretur æternitate
participata, sive quadam imperfecta æternilatis participatione. Neque enim illa
membra dividentia sunt prorsus infima,
sed subalterna. Unde sicut sub genere
temporis continetur tempus continuum,
el tempus discretum : ita sub conceptu
analogo æteruitatis continetur principale
analogatum. quod est æternitas proprie,
et simpliciter dicta; et continetur analogalum minus principale, quod est æternitas impropria, et secundum quid, sive
æternitatis participatio, qua mensurantur
visio beatifica, lumen gloriæ, et alia supernaturalia, quæ statum beatiludinis cons­
tituunt. Dicilurque prædicta duratio æter­
nitas potius, quam ævum, quia licet lorte
ei parte immutabilitatis in suis mensuratis
satis conveniant; nihilominus ævum ma­
gis attribuitur rebus naturalibus, aut per­
linentibus ad hunc statum ; æternitatis
aulem parlicipatæ nomen magis congruit
rebus divini ordinis, iis præsertim, quæ
invariabilem statum beatiludinis consti­
tuunt. Eodem modo explicatur D. August,
non enim docet scientiam beatificam esse
simpliciter invariabilem per ordinem ad
quancumque potentiam : id enim repugnat
eruture et ad mensuralionem per æter­

253

nitatem increatam requirebatur. Sed so­
lum, quod connaturaliter sive ex natura
sua invariabilis sit : quod sufficit, ut men­
suretur duratione superioris ordinis, quæ
est participatio quæ larn æternitatis, ut
immediate explicuimus. Ad insertam au­
tem rationem constat ex supra dictis, quod
ex unapartet repugnat increatam Dei dura­
tionem communicari creaturæ, saltem ubi
supponitur non communicari divina sub­
sistentia, aut existentia ; et quod ex alia
parte talis communicatio non est connaturalis visioni beatificæ, nec alicui crea­
tu ræ : nam licet sint ordinis divini; id
tamen habent per solam participationem,
cum sint aliquid creatum : unde satis est,
quod mensurentur duratione divini ordi­
nis per solam participationem, et simpli­
citer creatam.
50. Sed age,- concedamus illis Aucto­
ribus visionem beatam mensurari ipsa
essentiali Dei æternitate sibi intrinsece
communicata sub conceptu Jurationis :
adhuc tamen non recte, nec efficaciter
colligunt visionem beatam coexistere phy­
sice futuris, iliaque subinde proprie lo­
quendo intueri : quod erat principalis
eorum scopus, ut a doctrina generali a
nobis tradita prædictam visionem excipe­
rent, et constituerent immunem. Id vero
ita ostenditur : nam quod essentialis Dei
æternitas coexistât physice futuris, et illa
præsentia reddat divinæ cognitioni, oritur
ex eo, quod per modum durationis supe­
rioris, et infinitæ continet omnes Juratio­
nes creatas, ut loco sæpius cit. ex tract.
3, cum communi Thomistarum sententia
ostendimus : atqui licet essentialis .Dei
æternitas in se, et secundum se accepta
importet hujusmodi continentiam ; nihilo­
minus illam nec haberet, nec explicaret
ut unita cognitioni creatæ : ergo quamvis
essentialis Dei æternitas uniretur in ra­
tione durationis visioni beatificæ; tamen
prout unita non coexisleret physice lutu­
ris, nec illa constitueret physice præsentia
beatis : atque ideo ex vi hujus unionis
(gratis etiam admissæ), minime salvaretiir
beatos per visionem beatificam cognoscere
futura intuitive proprie loquendo. Hæc
consequentia patet ex prima : quia ad
notitiam intuitivam proprie dictam requi­
ritur ; quod ejus objectum sit physice
præsens, et coexistons cognoscenti, ut
stepe diximus, et specialiter observavimus
num. 34. Prima vero consequentia legi­
time infertur ex præmissis. Minor autem,

U rgeeuor
inipiegnatio.

•254

1)1·: INCARNATIONE.

in qua poterat esse difficultas, ostenditur :
quoniam æternitas non aliter continet
omnes durationes creatas, quant sumpta
adæquate, in tota sua latitudine, et secun­
dum omnem suam viriuahtatem : sed æternitas non uniretur visioni beatific® adæquate sumpta, et in tota sua latitudine, et
secundum omnem suam virtualitatem ; si­
quidem uniretur modo finito, et communi­
caretur inadæquate ob non majorem ca­
pacitatem subjecti, ut ipsi Adversarii
recognoscunt ; ergo licet essentialis Dei
aeternitas secundum se accepta contineat
omnes durationes creatas ; nihilominus
praedictam continentiam non haberet, nec
explicaret ut unita cognitioni creatæ.
Coali·
Confirmatur et declaratur exemplis, quæ
nuater.
nostro judicio rem evidenter evincunt.
Nam in primis licet subsistentia divina
sit infinita in subsistendo, et contineat
eminenter omnem subsistentiam creatam;
nihilominus ut communicata humanitati
non explicat illam infinitatem, nec supplet
omnem subsistentiam : quia videlicet uni­
tur inadæqnate. et modo finito juxta fini­
tam succeptivi capacitatem. Unde huma­
nitas terminata subsistentia divina non
magis physice loquendo subsistit, quam
subsisteret per subsistentiam propriam,
creatam, et finit <m si ibi esset. Prxlerea
sanctitas increata est sanctitas infinita,
et continet eminenter omnem sanctitatem
creatam : quo non obstante sanctitas in­
creata unita humanitati Christi non sanc­
tificat illam infinite physice, nec præsiat
illi formaliter omnem modum sanctitatis :
quia videlicet unitur inadæquate, et finite
juxta capacitatem subjecti, cui proinde
locum relinquit, ut sanctificetur ulterius,
et diveiso modo per sanctitatem creatam,
quim gratia habitualis communicat, ut
constat ex dictis disp. 12, dub. 4. § 3 et 4.
Denique salis probabile est, quod sicut
humanitas Christi existit per existcntiam
divinam, sic etiam duret per durationem
increatam : quia duralio correspondet existenliæ; quin, ut plures volunt, ab ea non
distinguitur realiter : unde sicut existentia
divina subrogata est loco existentiæ creatæ,
ut statuimus disp. 8, dub. 3 ; sic etiam
subrogata est, aut subrogari potuit ducatio
divina loco durationis creatæ, et humani­
tati conuaturalis. Et nihilominus prædicta
duralio, quæ de se est mensura rei om­
nino immutabilis, et impassibilis, non
constiluit humanitatem immutabilem, im­
passibilem, aut immortalem, ut liquet ah

effectibus contrariis, quos humanitas su|
j biit, sicut si propria ducatione duraret.
Ei hoc ideo quia increata ducatio commu; nicatur ad extra inadæquate, ct juxta
|
i propriam, et finitam susceptivi capacita|
tern. Ergo idem consequenter ad prædicta
I
exempla dicendum esset, licet admitteretur
|
visionem beatificam duraro per essentiaj lem Dei æternitatem sibi luco durationis
j
creatæ communicatam : quoniam in tali
1
etiam suppositione, communicaretur ina|
dæquate, linito modo, et juxta limitatam
|
i visionis capacitatem. Atque ideo, licet
|
ætemitas secundum se accepta contineat
I
omnes durationes, extendaturque physice < j
comprehendendo in suo ambitu omnia in
j
prœdiclis ducationibus existentia : id ta­
men non habet, pi multo minus præstat,
1
! aut præstare potest ut unita cognitioni
creatæ.
, ■ 8
51. Unde obiter excluditur sententia
Nazarii in præs. art. 1, controv. unie. Niai
quæst. 4, qui etsi nobiscum sentiat visio·
■' nem beatificam non mensurari increata isfnMj Dei ducatione, sed alia duralione creata, u’· ;
et inferiori ; adhuc tamen contendit, quod
talis duralio coexistât physice omnibus
partibus temporis realis futuri, et reddat
omnia in eo futura sibi physice præsentia.
Quia talis duratio, inquit ille, est supra
durationem omnium creatorum, mediaque
inter ævum, et æternitatem : unde qua
parte est æternitate inferior non coexistât
omnibus partibus temporis veri, et imagi­
narii, præteriti, et fuiuri : sed qua parte
est ævo superior, coexistit non successive
(quod habet ævum) sed simul actu ( quod
ævum non habet) omnibus saltem partibus
temporis realis futuri. Excluditur, inquam,
prædictus dicendi modus : nam, præterquam quod est satis singularis, destituitur
solido fundamento ; nam ut aliqua ratione
duratio visionis dicatur superior ævo, et
magis accedere ad æternitatem ; sufficit,
quod mensuret rem nobiliorem, magisque
accedentem ad Deum, qui æternus est.
Sei quod coexistât physice futuris, abso­
lute repugnat ob ea, quæ supra expendi­
mus : fundatur enim hujusmodi physica
extensio, et coexislentia in omnimoda im­
mobilitate, et continentia cminentiali durationum inferiorum. Implicat autem quod
aliqua duratio creata ( comprehendendo
etiam visionem beatificam ) sit omnibus
3
modis immutabilis; cum possit absolute
deficere ; et similiter implicat, quod aliqua
duratio creata comineat eminenter alias
durationes;
;

4

♦ *·
Ji

D18P. XX, DUB. Ill
durationes ; cum per propriam differentiam
constituatur, limitetur, et alias excludat.
Ergo siçul hac ratione ævum nequit coexis­
ted simul physice partibus temporis fu­
turi, ot rebus in eo durantibus; pariter
duralio creata visionis beatæ (licet dicatur
superior ævo in sensu proxime explicato)
non valet habere similem coexistentiam,
nec objecta futura physice sibi præsentia
facere. Et sic sentiunt omnes Thomistæ
pro utroque modo dicendi relati nurn. 47
ei 18. Videatur specialiter Godoi loco su­
pra cit. num. 209.
52. Prædictis ergo dicendi modis relic££* lis, Auctores num. 48 relati, quamvis res:.·.- cognoscant visionem beatificam nec per
increatam Dei durationem, nec per aliam
durationem creatam coexistere physice fu­
turis, ut hactenus ostensum est ; adhuc
Verificari existimant, quod talis visio co­
gnoscit futura intuitive. Nam licet duratio
visionis beatificæ non extendatur usque ad
ipsa futura in se ipsis, nec illorum dura­
tions contineat ; nihilominus prædicta vi­
sio intuetur æternitatem increatam, siqui­
dem videt Deum in se ipso, qui est realiter
ipsa æternitas. Et quia æternitas continet
futura ut sibi actu, et physice præsentia;
de primo ad ultimum sequitur, quod visio
beatifica habeat futura sibi præsentia in
æternitate visa, et consequenter, quod illa
intueatur. Ad quod non oportet, quod du­
ratio propria visionis contineat futura :
aut e converso quod duratio futurorum
i contineat visionem, sed salis est, quod vi­
so, el futura coexistant æternita i, in qua
visio cognoscit futura. Hic dicendi modus
est valde probabilis, et communis : et
juxta eum ad argumentum num. 47 pro­
positum respondetur negando sequelam
quoad secundam partem. Gujus probatio
diluitur assignando disparitalem inter co­
gnitionem beatificam, et alias cognitiones
creatas : nam licet omnes in eo conve­
niant , quod nullius duratio extenditur
physice usque ad futura in se ipsis ; quod
i motiva a nobis proposita ad summum sua­
dent : differunt tamen in eo, quod visio
beatifica intuetur ipsam æternitatem, in
qua futura physice existunt : unde potest
Γ illa intueri in æternitate visa : nulla au■ tem alia cognitio videt æternitatem in se
: ipsa; cum non videat ipsum Deum : atque
aleo nec in prædicto sensu verificari potest,
'fex quod intueatur fatura.
K Sed, ut verum fateamur, prædicta res■Ù ponsio nobis non satisfacit, et obnoxia

255

manet impugnationibus, quas expendimus
num. 50. Quoniam æternitas non continet
physice futura, nec sibi fa> it præsentia,
nisi adæquate sumpta, in tota sua latitu­
dine, et secundum omnem suam virtualitatem : sed aeternitas mentibus beatorum
non ita unitur, ut ibi ostendimus, et exem­
plis declaravimus : erga æternitas non ita
unitur mentibus beatorum, quod ipsis
constituat futura physice præsentia; sicut
ad notitiam inluitivam desideratur. Eu vel
maxime, quod continentia, qua æternitas
ambit futura ut sibi actu præsentia, est
continentia physica : unio autem, qua
æternitas (sive essentia divina) unitur men­
tibus b?atorum, non est unio physica, sed
intentionalis et in ratione formæ inteiligibilis : ergo licet æternitas habeat alias con­
tinere futura ut sibi actu præsentia; non
tamen ut unita menti;.us beatorum. Unde
licet beati videndo ætern.tatem cognoscant
futura esse physice æternitati præsentia ;
minime tamen ilia cognoscunt ut præsentia
sibi physice, sed solum intentionaliter, et
per modum objecti repræsentat! in essentia
divina sicut in specie inteliigibili, et in
objecto prius cognito : quomodo proportionabiliter cognoscerentur, licet essentia di­
vina non coexisteret iliis physice, sed so­
lum haberet illa repræsentare, ut plures
sentiunt. Ad notitiam autem intuilivam
proprie dictam non sufficit præsentia in­
tentionalis ; sed requiritur præsentia phy­
sica objecti, ut in hac difficultate supponi­
mus ex dictis num. 34.
Gunfirmatur animadvertendo, quod licet Confataæternitas sit formaliter indivisibilis, habet
tamen virtualem divisibilitatem, et plures
sinus, quibus præterita, præsentia, et fu­
tura correspondent : et proplerea licet om­
nia in tota æternitate simul sint, tamen
non correspondent æternitati secundum
eundem sinum, aut virtualitatem, sed se­
cundum diversa : in uno enim sinu fuit
Adam, et in alio erit Antichristus : unde
vitatur, quod licet sint in æternitate, ha­
beant absolute osse simul, ut fuse explicui­
mus loco cit. ex tract. 3, disp. 8, num.
G8 et 121. Ad rem ergo : licet visio beati­
fica B. Petri sit physice præsens æternitati,
non tamen pro omni sinu, sed pro sinu
isto, qui visioni præsenti D. Petri corres­
ponded atqui æternitas secundum istum
sinum non continet, nec sibi præsentem
physice reddit Antichristum , ergo licet
æternitas alias habeat omnia futura sibi
præsentia; nihilominus ut formaliter præ-

I

P

·.':» · i: ’■ ’
Ii!'.-

'it
Γ

fl

I

a
I

5

Jh(
·♦ »h J
H

$&■·

•* f ϊ··

T

TV

?ι

4

·. ■

i
I ’. .'■

i
(

1

'256

1*’

L’J». t /·« Λ

DE INCARNATIONE.

sens visiôni, non importat formaliter prae­
sentiam futurorum : atque ideo ex præ­
sentia visionis beatifica' ad æternitatem
visam, et ex præsentia æternitatis ad fa­
tura, minime sequitur, quod visio attingat
futura ut sibi formaliter præsentia ; sed so­
lum quod in æternitate sicut in specie, aut
objecto cognito attingat futura, quæ alias,
et secundum aliam virtualitatem, aut si­
num sunt physice præsentia æternitati. I l
vero ad notitiam proprie intuitivam objecti
minime sufficit.
Legitima
53. Unde ad argumentum, pro quo di­
argnmeoii luendo hæc omnia expendimus, responde­
soluto. tur concedendo sequelam intellectam de
cognitione intuiliva proprie dicta : cen­
semus namque generaliter, et sine aliqua
exceptione repugnare, quo i aliqua cogni­
tio creata sit notitia intuitiva futurorum :
quia repugnat cognitionem creatam res­
picere futura nt objecta sibi physice prae­
sentia, sicut ad notitiam intuitivam proprie
dictam desideratur. Idque convincunt mo­
tiva a nobis proposita : quæ eo meliora
sunt, quo universaliora, atque omnes, et
singulas cognitiones creatas comprehen­
dentia : fundantur enim in limitatione,
et mutabilitate creaturæ, a quibus nulla
creata cognitio est immunis. Sequel® au­
tem probatio non urget : quia cum ratio
notitiæ intuitivæ habeat latitudinem, quam
g 1 proposuimus, possitque sumi cum
majori, aut minori proprietate; non in­
congrue ejus nomen adaptari potuit visioni
beatifieæ comparative ad futura. Licet
enim illa non respiciat ut physice sibi
praesentia, atque ideo nequeat dici notitia
intuitiva in omni proprietatis rigore, et
sensu, quibus modo loquimur : habet
tamen alias conditiones, ut juxta commu­
nem satis loquendi modum possit appellari
notitia intuiliva futurorum. Nam illa at­
tingit certo, distincte j?i clare, non so.um
secundum quidditatem, sed etiam secundum
existentiam, et existeudi exercitium in
ordine ad propriam durationem, cui in re
correspondebunt : soiumque illi deficit cunnot itum coexistent!®, et praesenti®, quod
est extra genus notitiæ, ut vidimus ex D.
Tho. num. 34 relato. Si autem praedictae
conditiones sufficiunt, ut aliæ cognitiones
dicantur visio,, et notitia intuitiva objecti
juxta ea, quæ observavimus num. 33,
multo magis sufficient in visione beatiiica,
quæ supra addit illis attingentium futurorum
in Deo, cui futura sunt physice praesentia.
Idque satis superque est ad communem

1

loquendi modum. Sed un in rigore.^ü^^l
ceditur attendendo ad omnimodam proprietatem notitiæ intuitivæ; tenenda est
;
resolutio, quam moda firmavimus. Et sic
accipi debent, quæ insinuavimus aliis-ocis,
in quibus non oportebat rem adeo exacte
discutere, et præsertim disp, 18, num. 30.
'
54. Nec refert, si cum Godoi disp. cit. o;·.,.
num. 210 opponas primo : nam D. Thom.
quæst. præced. art. 3 distinguit in anima
Christi duplicem modum scientiæ, qua
cognoscit res in Verbo, nempe et illas,
quæ sunt in actu, et illas, quæ sunt in
potentia : atque affirmat cognitionem futu­
rorum esse cognitionem rerum in actu :
sed cognitio rerum, prout sunt in actu,
est notitia intuitiva illarum : ergo ex sen­
tentia D. Tho. cognitio futurorum in
Verbo per scientiam beatam est intuitiva
eorum notitia. Secundo quia D. Tho. I p.
quæst. 1'2, art. 10, statuit ea, quæ viden­
tur a beatis, non successive sed simul
videri : sed si cognitio futurbrum in Verbo
non esset intuitiva eorum notitia; illa non
simul, sed successive cognosceret ; ergo
nisi agendo contra D. Tho. negari nequit,
quod eorum cognitio in A'erbo sit notitia
intuitiva. Probatur minor : nam supposito,
quod cognitio futurorum in Verbo non sit
ab initio intuitiva eorum notitia; conse­
quenter dicendum est talem cognitionem
non attingere illa intuitive a principio;
et quod adveniente eorum existentia, at­
tingat illa intuitive : quod est cognoscere
illa non simul, sed successive. Terlio :
quia visio beatifica mensuratur æternitate
participata, quæ est duratio immutabrior
ævo Angelico : sed ævum non admitti
mutationem in substantia, quam mensu­
rat : ergo nec illam admittit æternitas
participata in cogn tione, quam mensurat :
si autem cognitio futurorum in Verbo ab
initio non esset intuitiva, et postea esse;
intuitiva, intrinsece mutaretur; siqui­
dem denominatio intuitivæ est intrinseca
(unde si Deus non ab æterno, sed in tem­
pore cog osceret objecta intuitive, intrin­
sece mutaretur, ut diximus tract. 3, disp.
8, dub 3, § 4); ergo talis cognitio est ab
initio notitia intuiliva futurorum.
Hæc, inquam, non referunt. Ad pri- Rs:->
st
mum namque respondetur differentiam a lil»
D. Thom. assignatam in eo consistere,
quod possibilia pure pro nulla duratione
habent esse in actu, sed tantum habent
esse in potentia : futura autem habent ali­
quando esse in actu, pro illa videlicet du­
ratione.

ahticumjs iv.

,

et ea præcise ratione non dicebatur ea vi­
ratione, in qua erunt. Unde cognitio pos­
dere, et intueri, quia non connotabat phy­
sibilium nullo modo est visio eorum : sed
cognitio beatifica futurorum est visio eo­
sicam eorum præsenliam : qua proinde
rum, quando actu sunt : et a principio di­
connotata transit de abstracliva in intuiticitur attingere ens in actu, non quidem
tivam cognitionem eorum absque muta­
durationis visionis, sed, in actu pro illa
tione alia reali, quam relationis. In quo
duratione, in qua objectum erit. Sed hoc
(et bene observandum est) differt ab aliis
cognitionibus, quæ dicuntur asbtractivæ,
nun sufficit, ut a principio, et quando ob­
jectum in se non existit, dicatur proprie quia attingunt præcise objecti quidditatem,
non autem existentiam, et exercitium exis11 intuitiva ipsius notitia. Ad secundum resktapondemus negationem, successionis, quam
tendi ; quæ proinde ut transeant in intui>.nc3. eo loco statuit D. Thom. in visione beata,
tivas, indigent majori longe mutatione : et
non esse ex parte objecti, aut modi cognos­ forte transire non valent; sed debet alia
cendi objectum ; sed ex parte speciei reentitativa cognitio succedere. Quod de
præsentantis, quæ est ipsa essentia divina,
cognitione Dei additur, dissolutum reliquiut liquet ex ipso textu : Ea, inquit, quæ | mus num. 43. Solent aliqui in præsenti
videntur in Deo, non videntur singula per dis*p. seorsim examinare, utrum anima
suas similitudines, sed omnia per unam
Christi per scientiam infusam cognoverit
essentiam Dei. Unde simul, et non successive
simul, et unico actu hujus scientiæ ob­
videntur. Ex hac itaque parte visio beati­ jecta. Sed ad hoc satis constat ex dictis
fica futurorum habet esse simul, et non
disp. præced. dub. 1, num. 14, ubi du­
successive. Et rursus id ipsum habet,
bium istud prævenimus, quin opus sit alia
quantum est ex se . excludit enim succes­
nunc addere.
sionem partium, aut graduum, quin et ob­
jectorum prius non cognitorum. Sed id
ARTICULUS IV.
minime tollit, quod objecta ipsa diversi­
Utrum ktee scientia in Christo fuerit mejor scientia
mode illi coexistant : nam quæ prius non
Angelorum.
erant physice præsentia, sed solum ob­
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod hujusmodi
jective, et consequenter non terminabant
scientia in Christo non fuerit major, quam in Angelis.
notitiam intuitivam, sed abstractivam ;
Perfectio enim proportiouatur perfeclibili : sed anima
humana secundum ordinem natura·, est infra naturam an­
fiunt illi postea physice præsentia, et cum
Cum igitur scientia, de qua nunc loquimur, sil
proprietate videntur terminando intuitivam gelicam.
indita animæ Christi ad perfectionem ipsius, videtur
quod hujusmodi scientia fuerit infra scientiam, qua
sui notitiam, sicut in Angelis circa natu­
perllcitur natura ançelica.
ralia proportionabiliter contingit. Et in
Præterea. Scientia animæ Christi fuit aliquomodo
hoc sensu, et cum prædictis limitationibus
illativa et discursiva, quod non potest dici de scientia
angelica : ergo scientia animæ Christi fuit inferior
nullum est inconveniens admittere in vi­
scientia Angelorum.
sione beata successionem in modo attin­
Præterea. Quanto aliqua scientia est magis immate­
rialis, tanto est potior : sed scientia Angelorum est
gendi futura, seu potius in modo illis immaterialior,
quam scientia animæ Christi : quia anima
coexistendi : quippe coexistentia hæc, ut Christi est actus corporis, et habet conversionem ad
phantasmata, quod de Angelis dici non potest : ergo
sæpc diximus, est juxta genus notitiæ.
s'cientia Angelorum est polior, quam scientia Christi.
Ex quibus palet ad tertium : nam sicut
Sed contra est, quod Apost. dicit Hebræ. 2 : Eum
autem, qui modico quam Angeli minoratus est, ri­
in Angelo, licet mensuretur ævo, non est demus
Jesum propter pastionem mortis, gloria et
inconveniens admittere mutationem, non honore coronatum. Ex quo apparet, quod propter solani
mortis dicatur Christus ab Angelis minora­
quidem in substantia, sed penes aliquam passionem
tus, non ergo propter scientiam.
relationem substanti® advenientem ob no­
Respondeo dicendum, quod scientia indita animæ
potest dupliciter considerari. Uno modo secun­
vam alicujus termini connotationem : sic Christi
dum illud, quod habuit a causa influente. Alio modo
etiam in visione beata, quamvis mensure­ secundum id, quod habuit ex subjecto recipiente :
quantum igitur ad primum scientia indita anima* Christi
tur æternitate participata, nullum est ab­
fuit multo excellentior, quan Angelorum scientia et
surdum concedere aliquam mutationem,
quantum ad multitudinem cognitorum, et quantum ad
scientiæ certitudinem : quia lumen spiritualis gratia:·,
non quoad intrinsecam suæ entitatis va­
quod est inditum animæ Christi, est multo excellentius,
riationem, sed penes novam relationem ad
quam lumen, quod pertinet ad naturam angelicam. Quan­
tum autem ad secundum, scientia indita animæ Christi,
objectum de novo physice præsens. Præ­ est
infra scientiam angelicam, scilicet quantum ad mo­
sertim cum talis mutatio nihil afferat,
dum cognoscendi, qui est naturalis animæ humanæ, qui
est per conversionem ad phantasmata, et p r col­
nihilque addat in genere notitiæ : nam visio scilicet
lationem et discursum. El per hoc, patet responsio ad
beata prius attingebat in futuris non so­
objecta.
lum quidditatem, sed etiam existentiam,
Prima conclusio ; Hæc scientia in Christo
et exercitium existendi pro suo tempore;
fuit ex parte principii inffuentis major scionSalmanl. Curs. theolog. tom. AT.

...

·

DE INCARNATIONE.

258

tia Angelorum quantum ad certitudinem, et
multitudinem cognitorum.
Secunda conclusio : Ha c scientia in Christo
fuit ex parte subjecti minor scientia Angelo­
rum quantum ad modum cognoscendi, qui est
naturalis animæ humana.·.

ARTICULOS V.
Wm»

mmiîmi farit Mitulii.

Ad qaiaioixi sic proceditur. Videtur quad ia Christo
Mi faerit habitam scientia. Dictum est enim, quod
a ai ma οι Cbruti decuit ranima perfectio scienti» : sed
fttfjor est perfectio scienti» exukotis in acto, quam
existes lis io potetuia rei habita : ergo conveniens fuisse
videtur, riod omnia sciret ia acia : noa ergo habuit ha­
bitualem ^dentum.
Praierea. Cum habitas ordinetur ad netum, frustra vi­
detur esse habitualis scientia, qu» auaqaam io xtu re­
ducitur. Cum autem Christus suivent em au, sicut jam
dictam est, non potuisset aciu omnia illa considerare.
Boum post abad cogitando : quü iaifaita non est enamerando pertraeyiie. Frustra igitur faisset iu eu, quonrodam seie&iia habitualis, quod est iuconveniens. Ha­
buit ergo actoalea scientiam omnium, quæ scivit, et non
habitualem.
Præterea. Scientia habitualis est qwedam perfectio
scientis : perfectio autem est nobilior perfectibili. Si
igitur in anima Christi fuisset aliquis habitus scienti»
creatos, sequeretur quod aliquid creatum esset nobilius,
qsacj anima Christi : nou igitur in anima Christi fail
scientia habitualis.
Sed contra. Scientia Christi de qua nunc loquimur,
univoca fait scienti» nestne : sicut et anima ejus fuit
unius speciei cum anima nostra : sed scientia nostra est
in genere habitus: ergo et scientia Christi in.l habitualis.
Respondeo dicendum, quod sicut supra dictum est,
modus hujus scientiæ indita: animæ Christi fuit conve­
niens ipsi subjeclo recipienti : nam receptum est in re­
cipiente per modum recipientis. Est amem hic modus
connaturalis animæ human», ut quandoque sil inleliigens
actu, quandoque in potentia : mediam aatem inter pdrara
potentiam, et a:tum completum, est habitus ejusdem
autem generis est medium ct extrema, et sic patet quod
modus connaturalis animæ human» est, ut recipiat scien­
tiam per modum habitos, et idea dicendum est, quod
scieatia indita animæ Christi fuit habitualis, ea poterat
ea utr, quando volebat.
Ad primum ergo dicendum, quod in anima Christi fuit
duplex cognitio, et atraque suo modo perfectissima. Ena
quidem excedens modum natura? human», qua scilicet
vidit Dei essentiam, et alia in ipsa, et bæc fuit perfec­
tissima simpiidter, et talis cognitio non fait habitualis.
Sed actualis respecta omniim, quæ hoc modo cognovit.
Alia autem cognitio fuit in Christo secundum modum
proportionatoui human? natur», prout scilicet cognovit
res per species sibi dirinitus indita», de qna cognitione
nunc loquimur. Et hæc cognitio non fuit simpliciter
perfectissima, sed perfectissima in genere human? cogni­
tionis, unde non oport it, quod esset semper in actu.
Ad secucdum dicendum, quod habitus reducitur ia ac­
tum ad imperium voluntatis, nam habitus est quo quis
agit, cum voluerit. Voluntas autem indeterminate se ha­
bet ad inOnita. Nec tamen hoc est lustra, licet non in
omnia aclualiter trudat, dummodo tendat actualiter ia
id. quod convenit loco et tempori, et ideo etiam habitis
non est frustra, licet non omnia reducantur in actum, quæ
habitui subjacent, dummodo reducatur tn actum id, quod
«ingruit debitum finem voluntatis, secundum eugeneam
negotiorum et temporis.
Ad tertium dicendum, quod bonum, sicut et ens, du­
pliciter dicitur. Uno modo simpiidter. et sic bonum et
ens dicitur substaulia, quæ in suo esse, et sua bonitate
subsistit. Alio modo dicitur ens et bonum secundum
quid, et hoc modo dicitur ens et bonum accidens : non
quia ipsum habeat es-e ct bonitatem, sed quia ejus sub jeclum est ens et bonum. Sic igitur scientia habitua is
non est simpliciter melior, aut dignior, quam anima
Christi, sed secundum quid, cum tota bonitas habitualis
scienti® cedat iu bonitatem subjecti.

Conclusio est affirmativa

DJKP. XXI, DUB. L

DISPUTATIO XXL
De scientia infusa animæ Christi quantum
ad ejus unitatem, et perfectionem,
%
Succedit, ut post notitiam objectorum,
ad quæ scientia infusa animæ Christi se
extendit, et modi, quo illa attingit, disse­
ramus de ipsius unitate, et perfectione
cum D. Tho. ab art. i, hujus quæst. 11.
Quamvis autem scientia infusa Christi di­
vidatur in supernaturalem, et naturalem
juxta superius dicta disp. 17, num. 51,
nihilominus consideratio nostra (quod alibi
jam admonuimus), circa scientiam infusam
supernaturalem principaliter, et ex pro­
fesso versabitur. Quid autem de scientia
infusa naturali sentiendum sit, ex dicendis
ipsis incidenter, et non obscure constabit.

DUBIUM I.
Utrum species scientiæ infusæ in Christo
fuerint supernaturales, et universaliores,
ac perfectiores angelicis.
Supponimus scientiam infusam anim®
Christi indiguisse speciebus superadditis
intellectui : quia omnis cognitio ab his
principiis procedit, juxta vulgare illud: Ab
objecto, et potentia parilur notitia. Objectum
autem scientiæ infusæ, cum per se attin­
gat res extra Verbum, est aliquid crea­
tum : quod proinde nequit per se .ipsum
intellectui uniri, illud fecundando, et cons­
tituendo in actu primo proximo : et con­
sequenter debet intellectui uniri per
aliquam sui similitudinem, et speciem intelligibilem. Opus itaque habuit scientia in­
fusa animæ Christi aliquibus speciebus,
quarum conditionem hic consideramus, ut
ab hac parte propria hujus scientiæ ratio
magis innotescat.

11.
Asseritur supcrnaluralilas spccierum hujus
scientiæ.

1. Dicendum est primo species scientiæ Priai
infusæ in Christo fuisse entitative super-6$ jr'
naturales. Hæc assertio est satis communis
inter Theologos : sic enim docent Alvarez
disp. 56. Arauxo in præs. art. 6, dub. 3, Jhuin resp. ad 3, ubi Nazarius con trovers.
2. Cabrera disp. 1. Godoi disp. 37, g 1. God«.‘
N.

Cornejo disp. unica duh. I in principio, Lumbier art. 6, num. 1428. Suarez
disp. 27, sect. 3 et disp. 29, «ect. 1. Ragusa disp. 99, concl. 5, ot alii plures,
M* Probatur ratiuno : quin species connaWw>iü* turalitor repræsentans vol objecta supernab. turalia, vel objecta naturalia supernatural!
modo, et secundum rationem supernuturalem, est entitative supernaturalis : sod spe­
cies scientiæ infusæ animæ Christi impor­
tant hujusmodi repræsentationem : ergo
tales species sunt entitative supernaturales.
Major est certa : nam implicat speciem
ordinis inferioris repræsentare connaturaliter rem ordinis superioris : qua ratione
repugnat speciem corpoream repræsentare
connaturaliter Angelum, et speciem crea­
tam repræsentare connaturaliter Deum :
ergo species, quæ connaturaliter repræ­
sentat objectum supernaturale, vel etiam
objectum naturale secundum aliquam supematuralem rationem, debet esse supematuralis entitative. Minor autem cons­
tat ex dictis disp. 19 per totam : quoniam
species illud repræsentat connaturaliter,
quod repræsentat quidditative ; siquidem
quidditativa repræsentatio fnndatur in na­
turali, formali, et propria similitudine cum
objecto : sed species scientiæ infnsæ animæ
Christi repræsentant quidditative mysteria
supernaturalia, et etiam objecta naturalia
cum supernatural! modo, et secundum
rationem supernaturalem, ut explicuimus
disp. cit. duh. 1, et 2 et 3 ; ergo species
scientiæ infusæ animæ Christi repraesen­
tant connaturaliter supernaturalia objecta,
et etiam naturalia objecta modo superna­
tural!.
feif- Confirmatur primo praeoccupando quan‘ dam objectionem : nam ideo species de­
servientes fidei Theologicæ possunt esse
naturales entitative, licet praedicta fides,
et ejus operatio supernaturales sint; quia
prædictæ species non repræsentant imme­
diate, quidditative, et in se ipsis objecta
fidei supernaturalia; sed præcise naturalia
objecta, ad quorum instar et connotative
supernaturalia apprehenduntur : ergo a
contrario sensu species deservientes scienliæ infusæ supernatural! debent esse supematurales entitative; quia repræsentant
immediate, quidditative, et in se ipsis
objecta supernaturalia.
Confirmatur secundo : quia species intellkihiles excedentes omne debitum, et
exigentiam cujuscumque naturæ creatæ,
et creabilis sunt entitative supernaturales;
C^eje,

n.

259

siquidem supernaturalitas importat for­
maliter hujusmodi excessum supra natu­
ram : sed species deservientes scientiæ in­
fusæ supernatural! excedunt omne debitum
cujuscumque naturæ, creatæ, et creabilis :
ergo tales species sunt supernaturales
entitative. Probatur minor : quia sicut
cognitio objectorum supernaturalium, et
cogitationnm cordis, et futurorum contin­
gentium excedit debitum, et exigentiam
cujuscumque naturæ creatæ, et creabilis,
sic etiam prædictum debitum, et exigen­
tiam excedit formalis talium objectorum
repræsentatio : cui namque non debetur
alicujus objecti cognitio, nec debetur talis
objecti repræsentatio, sed objectorum, quæ
recensuimus, repræsentatio fit formaliter
per species deservientes scientiæ infusæ
supernatural! : ergo species, quæ huic
scientiæ deserviunt, excedunt omne debilum, et exigentiam cujusque naturæ
creatæ et creabilis. Recolantur, quæ dixi­
mus tract. 14, disp. 3, dub. 1 et 3, ex
quibus doctrina hæc fulciri amplius valet :
licet non longa discussione egeat; cum
principia a nobis assumpta sint multum
certa, et communia.
2. Contrariam nihilominus sententiam, Opinio
­
quæ vel generaliter negat species scientiæ contra
ria.
infnsæ in Christo fuisse supernaturales, vel
saltem id negat de speciebus, quæ deservierunt representation! objectorum natu­
ralium, defendunt Medina art. 6. Vasquez Medina.
tom. 2. in 1 part. disp. 200, cap. 3, el Vazquez,
alii non pauci, quos suppresso nomine re­
fert Alvarez ubi supra. Idemqne tuebatur
Curiel in M. S. ad hos articulos. Et pro- Curiel,
Argubatur ratione : nam ideo species scientiæ mentum.
infusæ supernaturalis deberent esse supernatuales entitative, quia naturali virtuti,
cui deserviunt, deberent proportionari, et
quia ad cognitionem supernaturalem con­
currunt : sed hæc ratio est nulla : ergo
non requiritur, quod species scientiæ in­
fusæ supernaturalis sint supernaturales
entitative. Probatur minor : tum quia ha­
bitus fidei Theologicæ est entitative super­
naturalis, ut cum communi Theologorum
sententia statuimus tract. 17, disp. 3,
dub. 3, num. 25, et idem judicium fieri
debet de ejus assensu, sive operatione, ut
contra aliquos Theologos ibi ostendimus §
4 per totum : et nihilominus species fidei
Theologicæ sunt entitative naturales, ut
contra Suarium in hæc 3 part. disp. 19,
sect. 3, docent communiter Thomistæ :
ergo stat bene, quod species deservientes

260

DE INCARNATIONE

supernatural! habitui, et concurrentes ad
supernaturalem operationem sint entitative
naturales : atque ideo ex pnedictis princi­
piis non recte colligitur species scientiæ
infusæ esse supernaturales entitative. Tum
etiam quia ut species influat in cognitionem
supernaturalem, sufficit, quod sit supernaturalis elevative. sive quod elevetur per
supernaturalem virtutem, licet entitative
naturales sint : quo pacto Sacramenta,
quæ sunt entia quædaih entitative natu­
ralia, producunt supernaturales effectus, et
concurrunt ad supernaturales operationes :
ergo opus non est, quod pro scientia in­
fusa, et ejus operatione admittantur species
supernaturales entitative.
CoûfirConfirmatur : quia ad alias cognitiones
ID3ÎÎ0.
supernaturales, licet requiratur infusio supernaturalis luminis, non tamen semper
requiritur infusio specierum, ut agens de
cognitione prophetica expresse docet D.
D.Thom. Thom. 2, 2, quæst. 173, art. 2. ubi con­
cludit : Sic igitur patet, quoti prophetica
revelatio quandoque fit per solam luminis
influentiam ; quandoque autem per species de
novo impressas, vel aliter ordinatas. Quod
etiam tradit quæst. 9 de potentia art. 5.
Et idem a fortiori dicendum est de specie­
bus requisitis ad cognitionem, et operatio­
nes tam prudentiæ infusæ quam donorum
Spiritus Sancti. Ergo pariter, quamvis
cognitio scientiæ infusæ supernaluralis
in Christo fuerit supernaluralis entitative ; j
non propterea sequitur species pro ea re- 1
quisitas fuisse entitative supernalura'es.
Satisfît
Ad argumentum respondetur negando i
argu*·
menlo. majorem : ratio namque nostræ assertionis
non est illa, quam major assignat ; sed I
quam supra proposuimus, ut prævenire- i
mus tam argumentum istud, quam aliquas |
evasiones. Licet enim non repugnet spe- ■
ciem entitative naturalem ad cognitionem j
entitative supernaturalem concurrere : im­
plicat tamen, quod species per se primo, i
immediate, et connaturaliter repræsentet '
supernaturale objectum vel in esse rei, vel i
in esse objecti, et quod supernaluralis en- I
litative non sit : cum nihil intimius spe- i
ciei conveniat, quam immediata, et conna- !
turalis repræsentatio. Unde non oportebat
alia addere pro diluendo argumento. Sed
prætermissa (in sensu tamen explicato)
majori, negamus minorem. Et priorem
ejus probationem, omittendo præmissas
cum prima consequentia, negamus abso­
lute secundam. Ratio autem disparitatis
est tum quod fides non ordinatur pop so

primo ad cognitionem, et apprehensionem
extremorum, quibus deserviunt species;
sed ad judicium, et assensum : undo po­
test supponere extrema naturaliter cognita,
et apprehensa, atque ideo per species na­
turales : sed scientia infusa, de qua agimus, utrumque per se respicit : unde cum
supernaluralis sit, debet importare species
entitative supernaturales. Tum etiam, et
præcipue, quia cognitio fidei non attingit
objecta supernaturalia in se ipsis, id est
per species proprias, quæ illa quidditative
repræsenteni : sed illa cognoscit vi medii
extrinseci divinæ revelationis, et per spe­
cies connotative représentantes : ex quo
provenit cognitionem ejus esse obscuram :
quocirca fidei species non debent esse su­
pernaturales entitative. Cæterum in scien­
tia infusa oppositum reperimus : attingit
enim supernaturalia vel in re, vel in modo
objecta per proprias eorum species, quæ
connaturaliter, et quidditative talia objecta
représentant : quod minime præstarent,
si non essent supernaturales entitative, et
quoad essentiam, ut supra ostendimus.
Recolantur, quæ diximus loco in argu­
mento cit. anum. 53, ubi addidimus,quod
licet species fidei Theologicæ deservientes
sint entitative naturales, indigent tamen
aliqua supernatural! coordinatione, ut in
suo genere ad supernaturalem fidei assen­
sum concurrant, ut ibi ostendimus ex D.
Tboma. Ex dictis satis constat ad secun­
dam minoris probationem : nam species
représentantes quidditative objectum non
id habent ex accidentaria sibi aliqua ele­
vatione, sed ex propria quidditate, et na­
tura ; cum ad id munus ordinentur per se
primo : quocirca si objectum supernatural
prædicto modo représentent, ut in specie­
bus scientiæ infusæ contingit, debent esse
entitative ejusdem ordinis, atque ideo su­
pernaturales entitative. Cujus oppositum
contingit in instrumentis divinæ virtutis,
et in aliis, quibus accidit promoveri ad ali­
quid supernaturale attingendum : naturalia
quippe ex propria ratione sunt, et sufficit
per aliquid supernaturale elevari.
Unde etiam constat ad confirmationem : Sol»i:x
nam omnes illæ supernaturales cognitiones, sive propheticæ, sive prudentiæ inI
fusæ, sive alterius luminis, quæ non egent
s
speciebus entitative supernaturalibus. non
;■
sunt quidditative supernaturalium objec«
torum cognitiones, sed solum connota']
live, et obscure : quibus sufficiunt nahirales specio? supernatural iter coordinntæ.
·<

■

DISP. XXI, DUB. J.

:

ut do cognitione, ot speciebus fidei proxime
TBo».diximus, et docet D. Thom. loco cit. ex 2,
2, in resp. ad 3, his verbis : Dicendum,
quod quascumque formas imaginatas potest
homo formare absolute hujusmodi formas
considerando : non tamen ut sini ordinalæ
ad reprxsenlandum inlelligibiles veritates,
qux hominis intellectum excedunt : sed ad
hoc necessarium esi auxilium supernaluralis
luminis. In speciebus autem propriis scien­
tiæ infusæ supernaluralis non invenitur
præcise accidentaria hæc coordinatio ; sed
connaturalis, et quidditativa objectorum
supernaturalium repræsentatio : quocirca
debent esse entitative ejusdem ordinis, et
secundum suam essentiam supernaturales.
Et idem dicendum est de speciebus deser­
vientibus Prophetiæ omnino perfectæ, quæ
attingat clare aliqua objecta supernaturalia
in se ipsis : militat enim eadem ratio; et
ita significavit D. Thom. loco cit. dum
dixit : Quandoque per species de novo im­
pressas. Et hujusmodi censendum est
fuisse species, quas Christus in quantum
Propheta habuit. Videantur, quæ diximus
in Comment, ad quæst. 7, art. num. 5.
3. Sed replicabis : non stat bene ob­
jectum scientiæ infusæ esse supernaturale
in esse intelligihilis, atque ideo quod
specificet scientiam, et cognitionem su­
pernaturalem, et quod nihilominus non
sit supernaturale in esse repnesentabilis,
et subinde, quod repræsentari queat per
naturales species : ergo nulla est neces­
sitas constituendi species supernaturales,
quæ scientiæ infusæ deserviant. Conse­
quentia patet. Et antecedens suadetur exem­
plo objecti fidei Theologicæ, quod in esse
intelligibili est supernaturale sicut ipsa
fides, quam terminat : et tamen in esse
repræsentabili est naturale sicut species,
per quas cognoscitur : ergo idem potest
dici de objecto scientiæ infusæ, ut paritatis
ratio convincere videtur.
fer· Respondetur negando antecedens. Ad
cujus probationem satis constat ex dictis :
concesso namque antecedenti negamus
consequentiam ob manifestam disparitatem. Nam habitus, et assensus fidei ex
una parte, et species eis deservientes ex
alia non habent idem objectum formale :
quippe formale habitus, et assensus fi­
dei motivum est sola divina revelatio, ut
diximus tract. 17, disp. 1, dub. 2; ob■ jectum vero specierum quæ illis deser­
viunt, non est prædicta revelatio : sed sunt
res naturales, ad cujus instar, et conno-

■ I

-

.

261

tative repræsentantur supernaturalia ob­
jecta, quæ per fidem attingantur. Unde
licet objectum formale fidei sit in esse co­
gnoscibilis supernaturale; potest tamen
dici naturale in esse repnesentabilis per
species, saltem secundum illud, quod pri­
mario in talibus speciebus relucet. Hæc
autem distinctio locum non habet in ob­
jecto scientiæ infusæ supernaluralis : quia
ex una parte debet esse supernaturale
saltem tn esse attingibilis ; et ex alia debet
attingi quidditative in se ipso : quod ne­
quit fieri nisi per species illud immediate
représentantes, quæ sunt ejusdem or­
dinis cum ipso in esse attingibilis, et
consequenter entitative supernaturales.
Quæ disparitas magis firmatur ex eo, quod
objecta entitative supernaturalia, ut gratia,
et visio beatifica, nequeunt repræsentari
quidditative in se, nisi per species enti­
tative supernaturales, et ejusdem ordinis :
et tamen species, quibus utimur in cre­
dendo prædicta objecta, naturales sunt,
et ordinis inferioris : quod satis declarat
aliam rationem habendam esse de objecto
supernatural!, ut fide creditur, et de eodem,
ut per scientiam infusam evidenter co­
gnoscitur.
4. Arguitur secundo : quia species scien­ Secun­
dum
tiæ infusæ suntconnaturalesanimæGhrisli: argaergo non sunt entitative supernaturales, inenium.
sed naturales. Consequentia patet : nam
quod est entitative supernaturale, excedit
omnem naturam creatam, et creabilem :
ergo vice versa, quod alicui naturæ creatæ
est connaturale, nequit esse supernaturale,
sed naturale. Antecedens autem suadetur
ex D. Thom. qui de tota scientia infusa D Thom.
conjunclim ad suas species, quin et de­
terminate de ipsis speciebus, affirmat esse
connaturales animæ Christi. Liquet hoc
ex art. 4 hujus quæst. ubi ait : Quantum
ad secundum scientia animæ Christi est
infra scientiam angelicam, scilicet quan­
tum ad modum cognoscendi, qui est na­
turalis animæ humanæ, qui scilicet est per
conversionem ad phantasmata, el per col­
lationem el discursum. Ad quam doctri­
nam se remittens in art. 5 , inquit : Sicut
dictum est, scicnlia indita animæ Christi
habuit modum connaluralcm animæ hu­
manæ. Est autem connaturale animæ hu­
manæ, ut recipiat species in minori uni­
versalitate, quam Angeli.
Respondetur, quod sicut gratia habi- solutio,
tualis, licet sit entitative supernaluralis,
dicitur naluralis homini Christo : quia

I
I

1

ς

r

J

1

4

I >. * e

«'

i

S
t

»
262

DE INCA HNATION E.

quamvis absolute excedat debitum, et detur : quia lit suppositio, quod species
exigentiam naturæ creatæ s ecundum se;
infusa, et species naturalis repræsentant
nihilominus debetur humanitati, ut ter­
idem objectum : atque ideo non distin­
minat® per Verbum, et in ipso Verbo guuntur ex parte objecti : si namque spe­
habet principium intrinsecum, ut late ex­ cies infusa aliquid amplius repræsentet,
plicuimus quæst. 2, in Commem, ad art. jam destruitur suppositio, quod repræsen­
12, et præsertim num. 5. Sic etiam, et in tet idem objectum, quod per scientiam na­
eodem sensu, potest dici scientiam infu­ turalem cognoscitur.
sam esse animæ Christi connaturalem,
Ad hoc argumentum, quo movetur Vaz- Ro­
etsi entitative tam scientia, quam species quez, satis constat ex dictis disp. 19, dub.
supernaturales sint. Et in hoc sensu, con­
1 fere per totum , et præcipue num. 3.
cesso antecedenti, negamus consequen­ Juxta quæ respondetur negando antece­
tiam : quæ non magis urget in speciebus, dens : quia licet species acquisita, et spe­
quam in scientia; siquidem in eodem sensu cies propria scientiæ infusæ, de qua agi­
dicuntur animæ Christi connaturales. Pro­ mus, possint convenire in repræsentando
batio autem antecedentis, quatenus huic idem materialiter objectum, v. g. homi­
doctrinae posset opponi, non urget, quia nem : nihilominus differunt in ipsomet
cum D. Thom. aftirmat modum cognos­
objecto formaliter sumpto, et quatenus per
cendi per hanc scientiam cum conver­
tales species repræsentatur. Quoniam ob­
sione ad phantasmata, et per species minus jectum prioris speciei est homo objectum
universales esse animæ Christi connatu­ naturale, et pure naturaliter sumptum,
ralem ; non loquitur de connaturalitate se­ sive quoad prædicata mere naturalia : ob­
cundum exigentiam, aut debitum compara­ jectum autem alterius speciei est idem
tive ad animam secundum se sumptam :
homo objectum naturale, sed non natura­
sed agit de connaturalitate proportio­
liter acceptum, sed quatenus importat ra­
nis, quatenus ex suppositione, quod ta­
tionem aliquam supernaturalem saltem
lis scientia infundatur supra omnem exi­ terminative, et connexive, utputa poten­
gentiam subjecti ; congruit, quod in modo tiam obedientialem, aut subordinationem
operandi se accommodet conditioni illius :
ad ordinem gratiæ, et ad potentiam mira­
gratia namque non destruit naturam, sed culorum factivam. Probatio autem antece­
illam perficit. Sicut in hoc eodem sensu
dentis minime urget : quia licet possimus
licet gratia, et gloria sint simpliciter su­ admittere suppositionem, quod tales spe­
pernaturales, affirmai nihilominus D.
cies attingant idem objectum materialiter
D.Thom. Thom. in 1 p. quæst. 62, art. 6 : Ratio­ acceptum ; non tamen formaliter conside­
nabile esi, quod secundum gradum natura­ ratum. Nec hoc plus difficultatis habet in
lem Angelis data sint dona gratiarum, et speciebus, quam in ipsis scientiis, quibus
perfectio beatitudinis. Et concludit : Unde species deserviunt : nam tales etiam scien­
videlur, quod Angeli, qui habuerunt me­ tiæ attingunt idem objectum , identitate
liora naturalia, habuerunt plus de gratia,
materiali, sed non formali, et in esse ob­
et gloria. Certum quippe est, quod hujus­ jecti : alias prædictæ scientiæ non distin­
cemodi commensuratiunis fundamentum guerentur essentialiter, nec una esset sunon est debitum aliquod, aut exigentia pernaturalis, etalia naturalis, utinpræsenti
naturæ, sed consona quædam rebus pro­ supponimus. Ex dictis facile constat spe­
portio.
cies deservientes scientiæ infusæ naturali
Tertium
5. Arguitur tertio : quia species, qua animæ Christi non esse supernaturales :
mendum, utitur scientia infusa animæ Christi ad tum quia proportionantur prædictæ scien­
cognoscendum v. g. hominem nullo modo tiæ : tum quia licet excedant connaturadistinguitur ex parte objecti a specie na­ lem exigentiam naturæ humanæ pro hoc
turali, qua hominem cognoscimus : sed statu, nihilominus non excedunt abso­
hæc non est supernaturalis ex parte ob­ lute exigentiam, et debitum omnis naturæ
jecti, atque ideo nec entitative in se ipsa,
creatæ : debentur namque Angelis, et forte
ut ex se liquet : ergo nec species, qua animabus separatis, et profecto ipsis ho­
Christus per scientiam infusam idem ob­ minibus in statu beatitudinis. Recolantur
jectum cognovit : ergo saltem species illæ,
supra dicta disp. 17, dub. 4, num. 51.
quibus per talem scientiam objecta natu­
ralia attigit, non sunt supernaturales intitative. Cætera constant. Et major sua­

DIRP. XXI, DUB. I.

Dtdaralur, quam universales fuerint hujus
scientiæ species in Chrislo.

feu.

ta

é·

6. Multipliciter potest aliquid dici uni­
versale; nempe vel in causando, ut Deus,
qui omnes effectus caueat; vel in praedi­
cando, sicut ratio animalis abstracta per
intellectum pnedicatur de inferioribus; vel
denique in repræsentando, sicut species
intelligibilis in Angelo multa repræsentat.
Et hoc posterius dupliciter contingere po­
test : primo confuse, quatenus species re­
præsentat directe solam aliquam rationem,
aut quidditatem, inferiora autem confuse,
et indirecte, sicut in nobis contingit, qui
inlelligimus per species abstractas a phan­
tasmatibus, et singularibus. Secundo dis­
tincte, quatenus species repræsentat non
solum naturam communem, sed etiam ejus
inferiora, et omnes differentias, et modos,
quibus contrahitur : ita ut hæc omnia dis­
tincte, et actualissime repræsententur, si­
cut accidit in speciebus Angelorum, et
observavimus tract. 7, disp. 5, dub. 5,
num. 77. Cum autem investigamus uni­
versalitatem specierum deservientium scien­
tiæ infusæ in Christo, non loquimur de
universalitate vel in causando, vel in prædicando, quæ in aliis rebus invenitur; sed
de universalitate in repræsentando, quæ
speciebus proprie convenit. Et rursus non
consideramus universalitatem confusam, et
imperfectam, qualem habent species nos­
tra pro isto statu : sed universalitatem
cum actualitate, et distinctione, qualis
congruit speciebus non acceptis a rebus
sed a Deo infusis, et a divina essentia
exemplatis, quibus utitur scientia infusa.
Si namque hujusmodi species reperiuntur
in Angelis, ut loco cit. ostendimus ; non
est, cur denegentur Christo intelligenti
per scientiam infusam. Præsertim cum tot
objecta, et talis conditionis, et eo perfec­
tionis modo cognoverit, quod necessariæ
ad id fuerint species universales, ut satis
constat ex dictis disp. 14, dub. 1 et 2.
Vitandæ autem sunt in proposita diffi­
cultate duæ sententiæ extreme contrariæ :
Prima Scoti in 3, diet. 14, quæst. 4, affir­
mantis animam Christi tot numero species
intelligibiles habuisse, quot numero fue­
runt objecta ab ipso cognita, et per illas
repræsentata : neque enim vel in Angelis
admittit species, quæ cum majori univer­
salitate objecta repraesentarent. Quod agen­

263

tes de Angelorum cognitione rejecimus ex
professo tract, cit. disp. 5, dub. 2, cum
sequentibus : et rejiciunt etiam communi­
ter Theologi. Nam elevatio ipsa naturæ
intellectivæ, præsertim angelicæ , supra
sensitivam exposcit cognoscere per species
magis universales ; atque ideo quod hujus­
modi species non ita coarctentur, et commensurentur objectis, ut singulis singulæ
correspondeant, sicut in cognitione sensi­
tiva contingit ; sed potius una plura possit
repræsentare. Quod amplius confirmare
non oportet in præsenti, sed magis supponere ex dictis loco cit. Secunda sententia Rejicitor 3
est Marsilii in 3, quæst. 10, art. 2, part. Marcii?
4, conci. 2, qui affirmat animæ Christi
infusam præcise fuisse unam tantum spe­
ciem universalissimam, quæ sufficiens illi
principium fuit ad cognoscendum omnia,
quæ per scientiam infusam attigit. Sed
hanc sententiam falsam supponimus ex
dictis disp. 19, num. 14, et illam recte
confutat Suarez disp. 29, sect. 1, conci. 1 Snarez
(licet non negat talem speciem esse possi­
bilem) his fere motivis : tum quod est sin­
gularis, et contra communem Theologôrum
sententiam cum D. Thom. in præs. art. 6,
et in 3, dist. 14, quæst. unica art. 3. Tum
quia valde difficile intellectu est res dis­
tinctissimas, et pertinentes ad genera valde
diversa, quales scientia infusa attingit, ut­
puta naturalia, et snpernaturalia, corporea,
et spiritualia, necessaria, et libera, præ­
sentia. et futura per unam speciem crea­
tam repræsentari quidditative in se ipsis.
Tum quia cum scientia infusa sit minus
perfecta, simplex, et unita, quam scientia
beata, non debet cognoscere omnia per
unam speciem, sicut illa; sed per plures.
Addimus, quod licet absolute non impli­
caret unam speciem creatam omnia illa re­
præsentare, et animam Christi per unam
cognitionem illa omnia attingere; nihilo­
minus id non contingeret connaturaliter,
sed miraculose adhuc intra ordinem gra­
tiæ : quia attenta conditione naturæ hu­
manæ fieri non valet, quod extra Verbum
cognoscat simul objecta tam plura, et tam
diversa, qualia scientiæ infusæ correspon­
dent; nec apparet sub qua ratione illa ob­
jecta uniantur ad determinandum unam
simplicem cognitionem extra Verbum.
7. Rejectis itaque his extremis senten­ Pnnctus
tiis, et supposito contra Scotum, quod in diilifUk
talis.
anima Christi pro usu scientiæ infusæ
fuerit aliqua species universalis; et contra
Marsilium, quod non fuerit una tantum

264
ϊ ;

DE INCARNATIONE

species, sed plures : dubitari potest utrum
hujusmodi species in Christo fuerint niaOpinîo gis universales, quam in Angelis. Ad quod
Sairii. aflinnativerespondet Suarez loco cit. conci.
3, referens Ricardum in 3, dist. 14, art.
4, quæst. 2, idemque tuentur plures JuD.Tftoa. niores. Et sic profecto docuit D. Thom.
in 3, dist. 14, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 4, his verbis : Dicendum, quod ex
limpidilale cognitionis contingit, quod scientia
est magis unita, et simplex : quia quanto
limpidius videt intellectus, tanto ex pau­
cioribus potest cognoscere plura. Unde cum
anima Christi habuit limpidissimam cogni­
tionem inter omnes creaturas ; scientia ejus
fuit magis unita, et per formas magis uni­
versales, quam aliqua scientia creatura'. Nec
audiendus est Bergomensis dub. 1226,
qui dixit D. Thom. hoc loco non agere
de speciebus, sed de habitu scientiæ in­
fusa· : nam oppositum liquet ex textu : et
quamvis S. Doctor ibi specialiter dispu­
taverit de prædicto habitu, nihilominus
ejus occasione de speciebus etiam egit,
et expresse asseruit : Scientia ejus fuit ma­
gis unita, et per formas magis universales,
quam aliqua scientia crealurx. Estque
prædictus dicendi modus satis probabilis
loquendo de speciebus supernaturalibus,
quas modo consideramus, ut recognovi­
mus tract. 7, disp. 5, dub. 5, num. 98.
Secanda
g. Dicendum tamen est secundo spesio. cies scientiæ infusæ m Christo fuisse mi­
nus universales, quam in Angelis. Sic
Tbomis-docent communiter Thomistæ. Cajetan.
Araaxo. Medina, Alvarez, Nazarius, Cabrera, quos
^Tftoni3 refprt’ et seQa’tur Arauxo art. 6, dub.
Godai. 1. Joann, a S. Thom. disp. 14, art. 2, i
Vaien- difficult. I. Godoi disp. 37, num. 154.
lUgosx Idem etiam docent Valentia quæst. 14, |
puncto 2. Ragusa disp. 99, concl. 3. Gra­
dos.
Ægi­ nados controveis. 1. Tract. 8, disp. 3,
dius. sect. 2, g Ex hoc principio. Ægidius a Præsent. lib. 11, de beatitud. quæst. 8, art.
6, § 2, et alii. Urgentius autem nobis pro
Testi­
monium hac assertione fundamentum est auctori­
D.Thom. tas D. Thom. qui cum tam aperte docuis­
set contrariam loco supra relato ex 3
seni, illam non minus perspicue retrac­
tavit in hac quæst. art. G in corp, ubi
ait : Scientia indita animx Christi habuit
modum connaluralem animx humanx. Est
autem connaturale animx humans, ul re­
cipiat species in minori universalitate, quam
Angeli : ita scilicet, quod diversas naturas
specificas per diversas species inlelligibiles
cognoscat. Nec minus perspicue loquitur

in resp. ad I ubi ait : Scientia animx
Chris'i est infra scientiam angelicam, quan­
tum ad modum recipientis. Et ad hujus­
modi modum perlinet, quod scientia dia
per multos habitus distinguatur quasi per
I species magis particulares exislens. Incre­
dibile autem est tantum Doctorem prio­
rem illam opinionem retractasse sine ali­
qua non satis gravi ratione.
Hujusmodi autem est, quæ ab ipso locis Rill
proxime relatis insinuatur, et potest adD-Tu®
hanc formam reduci : nam licet species
scientiæ infusæ, de quibus agimus, fuerint
simpliciter supra exigentiam, et debitum
animæ Christi secundum se, quippe quæ
erant entitative supernaturales, ut præ­
ced. ostendimus; nihilominus servarunt
proportionem cum modo connaturali, et
proprio animæ rationalis : sed btec juxta
modum sibi connaturalem, et proprium
petit intelligere per species minus univer­
sales, quam Angeli : ergo species scientiæ
infusæ fuerunt in Christo minus universa­
les, quam in Angelis. Consequentia patet.
Et minor est certa : quia major vel minor
universalitas specierum correspondet na­
turis intellectivis secundum majorem, aut
minorem earum immaterialitatem : sed
anima rationalis inter naturas intellectivas
est in inGmo immaterialitatis gradu : ergo
secundum modum sibi connaturalem pro­
prium, petit intelligere per species minus
universades, quam Angeli. Unde sicut ob
rationem istam Deus, qui est in summo
immaterialitatis gradu utpote actus purus,
incelligit per unicam, et universalissimam
speciem, quæ est ejus essentia : et An­
geli, qui post Deum succedunt, cum par­
tira sint in actu, et partim in potentia,
quanto immaterialiores sunt, tanto per
species universaliores intelligunt, ut os­
tendimus tract. 7, disp. 5, dub. 5; sic
etiam anima rationalis, quæ constituitur
in ultimo immaterialitatis gradu, utpote
pura potentia a principio, et materiæ con­
juncta, debet intelligere per species minus
universales. Major autem, in qua est diflicultas, suadetur : quia illa præcise pro­
portio cum natura debet excludi in com­
municatione specierum, et aliorum donorum
supernituralium, quæ illarum, et istorum
supernaturalitati opponitur; secus vero,
quæ cum illa cohæret : siquidem Deus
elevando naturam se ipsi conformat omni
conformitate possibili, et quæ conceptui
supernaturalitatis non repugnat : ergo
species scientiæ infusæ, quamvis entitative
supernaturales,

*

DISK XXI. DUB. I.

m£53.

ÈÜL

supernaturales, servarunt proportionem
cum modo connaturali, et proprio animæ
rationalis. Potestque hujus discursus vis
duplici exemplo magis manifestari : nam
licet gratia habitualis sit simpliciter su­
pernaturalis, nihilominus in sui commu­
nicatione observavit proportionem cum
naturis Angelorum : unde Angeli juxta
minorem, aut majorem perfectionem natu­
ralem, quam habent, receperunt minus,
aut magis copiosam gratiam, ut expresse
docet 1). Thom. 1 p. quæst. 02, art. 6, et
admittunt communiter Theologi. Similiter
licet scientia infusa sit simpliciter super­
naturalis, et quantum est de se præscindat
in propria operatione tam a conversione
ad phantasmata, quam a discursu ; nihilo­
minus in anima rationali, quæ ex natura
sua est capax cognoscendi cum conver­
sione, et discursu, illum modum conna­
turalem observat, ut cum D. Thom.
tradidimus disp. præced. dub. 1 et 2.
Formæ igitur supernaturales, quantum
cum sua connaturalitate cohæret, servant
modum magis connaturalem, et proprium
naturarum, quibus insunt.
9. Respondent Adversarii species intelligibiles magis debere in sua universali­
tate proportionari cum lumine, aut scien­
tia, quibus immediate deserviunt, quam
cum natura in qua sunt. Unde cum
scientia infusa Christi fuerit longe major,
quam scientia infusa Angelorum (sicut
Christi gratia istorum gratiam excedit,
ut diximus disp. 15, dub. unico, § 1) ma­
gis sequitur, quod species scientiæ in­
fusæ in Christo fuerint universaliores AnSed hoc effugium, quod simul est ur­
gentius partis contrariæ motivum, everti­
tur efficaciter assumendo principium op­
positum : nam universalitas specierum
non commensuratur lumini proximo, sed
naturæ inteilectivæ·, ubi hæc inter se non
commensurantur ob inæqualitatem ordi­
num, sicut in universum contingit, cum
lumen supernaturale infunditur naturæ
creatæ : sed natura humana non est ita
immaterialis, sicut Angelica, ut ex se li­
quet : ergo licet lumen infusum naturæ
bumanæ sit intensius lumine Angelis in­
fuso; non sequitur, quod species scientiæ
infusæ in Christo fuerint magis univer­
sales, quam in Angelis; sed potius in­
fertur oppositum. Cætera constant. Et
major, quamvis non possit a priori de­
monstrari (tangit namque ipsas rerum

265
t

essentias), suadetur tamen a signo, et
effectibus : etenim lumen infusum scien­
tiæ infusæ supernaturalis est in omnibus
Angelis ejusdem rationis specific», sicut
contingit in omnibus aliis habitibus supernaturalibus. Et tamen species infusæ
tali lumini deservientes important mino­
rem, et majorem universalitatem essen­
tialiter specifice distinctam.Non enim ima­
ginandum est, quod minor, aut major
universalitas in speciebus intelligibilibus
sit mera intensio intra eandem speciem :
nam quæ universaliter existât, id habet
essentialiter ex propriis prædicatis, quin
augeri, aut diminui valeat. Unde quamvis
species magis universalis, et minus uni­
versalis in eodem objecto materiali con­
veniant, semper tamen difierunt essen­
tialiter in modo immaterialitatis per se
requisito ad lineam intelligibilem, et qui
pro majori, aut minori immaterialitate
majorem, aut minorem universalitatem
fundat. Stat igitur in Angelis aequalitas
specifica in lumine infuso cum inæqualitate
essentiali in speciebus supernaturalibus
penes majorem, aut minorem universali­
tatem : et talium specierum inæqualitas
commensuratur inæqualitati, quam An­
gelorum naturæ habent. Ergo signum est,
quod universalitas specierum non atten­
ditur per respectum ad lumen proximum ;
sed secundum majorem, aut minorem
immaterialitatem naturæ inteilectivæ, cui
insunt, quando natura, et lumen ad di­
versos onlines pertinent. Et consequenter,
quamvis lumen scientiæ infusæ in Christo
fuerit intensius, quam in Angelis : non
sequitur species talis luminis in Christo
esse universaliores Angelicis : sed e con­
verso, quia anima Christi est inferioris
immaterialitatis ; infertur species illas in
Christo fuisse minus universales, quam in
Angelis.
Et si Adversarii dicant inæqualitatem
specificam, quas species Angelicæ ob­
servant, desumi ab inæqualitate, si non
essentiali, saltem intensiva luminum :
nam quo Angeli habent lumen scientiæ
infusæ intensius, eo etiam habent species
magis universales. Contra hoc est : tum
quod cum in Angelis inveniatur inæqua­
litas essentialis in naturis, et non reperiatur inæqualitas essentialis in habilibus,
sive, luminibusscientiæ infusæ; congruen­
tius inæqualitas essentialis, sive major,
aut minor universalitas specierum revo­
catur od proportionem, quam species in

·.

Confotatur.

■?

266

Fnlcilar
eadem
D.Thom.
ratio.

DE 1NCAB NATIONE

universalitate debent habere cum nature,
in qua sunt; quam in proportione cum
lumine cui deserviunt. Tum etiam et
praecipue, quia stat bene, quod lumina
sint ïnæqualia in intensione, et quod spe­
cies eis deservientes habeant eandem uni­
versalitatem : ergo signum est, quod inæqualis universalitas specierum non fundatur
in diversa intensione luminum. Probatur
antecedens : quia homines beati habent
scientiam infusam inæqualis intensionis,
sicut et habent gratiam, et gloriam inten­
sive inæquales : et nihilominus omnes
species infusæ in omnibus hominibus bea­
tis sunt ejusdem universalitatis : neque
enim universalior est species, quæ uni
beato repraesentat naturam hominis cum
suis individuis, quam species, quæ in alio
beato eandem naturam humanam cum suis
individuis repræsentat : nec tales species
plnsquam numero distinguuntur. Ergo stat
bene, quod lumina sint diversae inten­ i
sionis, et quod species infusæ eis deser- I
vientes eandem intensionem observent.
Unde magis roboratur discursus D.
Thom. quia si major, et minor universali­
tas specierum non sumeretur per habi­
tudinem ad naturam magis, vel minus
perfectam, sed per respectum ad lumen I
magis perfectum; stante æquaiilale es­
sentiali luminum daretur æqualitas es­
sentialis in universalitate specierum ; et
similiter posita inæqualilate luminum po­
neretur inaequalitas in universalitate speciernm. Consequens autem est falsum :
nam videmus Angelos habere æqualitatem [
essentialem in lumine scientiæ infusæ; I
et non habere æqualitatem essentialem I
in universalitate specîerum : et e contra
videmus homines beatos habere inæqualitatem gradualem in lumine scientiæ iniusæ; et non habere inæqualitatem in
universalitate specierum, quæ tali scien­
tiæ deserviunt. Cujus discriminis non alia
congruentior ratio assignari potest, quam
Angelos habere naturas specifice diver­
sas, et se essentialiter excedentes : atque
ideo exigere, quod ex suppositione, quod
eis infundantur species scientiæ infusæ,
communicentur cum simili inæqualitate,
et proportionale ad naturam : homines
autem omnes esse ejusdem naturæ specificæ ; et subinde petere, quod omnes
species scientiæ infusæ ex suppositione,
quod ipsis infundantur, observent eandem
universalitatem, et communicentur cum
proportione ad naturam. Ergo major, aut

I minor universalitas specierum non common·
suralur lumini; sed attendi principaliter
debet penes majorem, aut minoram per­
fectionem naturæ intellectivae, cui con­
feruntur.
10. Confirmatur ad hominem contra Mn.
Suarez : quia nisi attendamus ad majo­
rem, aut minorem perfectionem naturæ,
ut species illi communicata sit magis, aut
minus universalis; concedendum est ani­
mam Christi per unicam speciem cogno­
visse omnia objecta, quæ ad scientiam
sibi infusam spectant, ut Marsilius sin­
gulariter asseruit : consequens est fal­
sum, ut Suarez relatus num. 6 recognos­
cit : ergo et antecedens. Probatur sequela:
tum quiamotivum Suarii, utnon obstante,
quod natura humana sit inferior angelica,
affirmat species infusas naturæ humanæ
in Christo fuisse angelicis universaliores,
est suprema Christi dignitas supra Ange·
los : sed hæc est infinita, et infinite An­
gelos excedens : ergo species infusa animæ
Christi est infinite, aut quasi infinite uni­
versalior. quam species angelicæ : si au­
tem res ita se habeat, una species suf­
ficit in Christo ad repræsentandum omnia
objecta scientiæ infusæ. Tum etiam nam
praedictus Auctor concedit Marsilio pos­
sibilitatem talis speciei, sed negat ejus
existentiam. Hunc autem existentiæ de­
fectum reducere non valet in agens extrinsecum : Deus namque, quantum est
de se illam producere posset, et produce­
ret, si congrueret. Nec revocari valet ad
rem ipsam ex parte facti ; siquidem illa
species, ut Suarius admittit, est possibilis,
produceretur sicut alia possibilia, nisi
aliud obstaret. Nec aliud talis negationis
caput apparet, quam minor capacitas na­
turæ humanæ ad speciem adeo univer­
salem. Atqui Auctor ille affirmat univer­
salitatem specierum non attendi penes
majorem, aut minorem perfectionem na­
turæ ; sed penes majus, aut minus lumen :
et hac ratione docet species infusas in
Christo fuisse magis universales, quam in
Angelis; licet horum, et præcipue su­
premi natura.sit longe superior. Cum ergo
habitus scientiæ infusæ in Christo fuerit
unicus, et omnium intensissimus; se­
quitur, quod Christus per scientiam in­
fusam cognoverit omnia hujus objecta per
unicam speciem intelligibilem omnium
universalissimam. Et si hoc non admitti­
tur, opus est recurrere ad limitatam capacitem naturæ humanæ : quæ sicut fun­

dat

DISP. XXI, DUB. I.

267

dal nogationom unius epocioi pro omnibus
tatio, ot immaterialitas : ex quibus illa
'
objectis; sic etiam fundat negatfonom
sumitur per ordinem ad objectum; hæc
*
specieruin adeo universalium, sicut in
vero per ordinem ad subjectum. Undo
Augolis reperiunlur : quippe natura hu­
contingere potest, quod perfectio unius
mana minus pertecta, et immaterialis est,
speciei crescat ex una parte, et diminuatur
i
quam angelica.
ex alia, ut si comparemus speciem repræW»· 11. Sed contra assertionem nostram
sentativam Angeli superioris existentem
plora opponunt Adversarii. Primo,' quia
in Angelo inferiori cum specie lapidis
species scientiæ infusæ supernaturalis non
existente in Angelo superiori; prior illa
communicantur secundum potentiam na­ est perfectior in esse repræsentativo, sive
turalem, sed secundum obedientiulem : at­ ex parte objecti repræsentati ; posterior
qui potentia obedientialis in anima Christi
autem est perfectior quantum ad immatenon est magis limitata, quam in Angelis :
rialitatem. Cum enim materialitas, vel
et hac ratione anima Christi non solum
immaterialitas formæ sumatur per connorecepit gratiam æqualem, sed longe supetationem, aut elevationem supra mate­
1
riorem, quam in Angelis reperitur; ut
riam, vel quod habet modum materiæ :
diximus disp. 15, dub, unico, g 1; ergo
sicut est subjectum ; illa forma censetur
■
species scientiæ infusæ in Christo non
materialior, quæ trahitur ad subjectum
fuerunt minus universales, quam in Ange­ magis materiale, seu potentiate ; et illa
lis, sed longe universaliores, et perfectioimmaterialior censetur, quæ recipitur in
res. Secundo, quia aliæ perfectiones supersubjecto perfectiori, et magis actuali.
!
naturales in Christo fuerunt majores, quam
Deinde observa, quod licet potentia obein Angelis, ut gratia, gloria, charitas, etc. ;
dientialis sit ejusdem speciei infimæ in
j
ergo pariter species scientiæ infusæ fue- omni creatura ad eundem finem, et Deum
ki’. nmt in ipso universaliores. Tertio, quia
agentem ; nihilominus intra prædictam
1
ipsa scientia infusa Christi excessit scien­ -speciem explicat majorem, et minorem
tiam infusam Angelorum in certitudine,
immaterialilatem secundum majorem, aut
f
claritate, et multitudine cognitorum,
minorem actualitatem rerum, quibus inest.
ut expresse affirmat D. Thom. in hac
INam cum talis potentia dividitur in po­
quæst. art. 4; ergo pariter excedit in
tentiam obedientialem v. g. Angeli, et
Çîîü. universalitate specierum. Quarto, quia ilpotentiam obedientialem hominis; est di­
l
luminans recipit species in majori univisio formæ, sive accidentis in subjecta :
;
versalitate, quam illuminatum, ut docet materialitas autem etimmaterialitas formæ
D. Dionys. cap. 15, ccelestis hierarch.
dicitur per habitudinem ad subjectum, ut
iKj.etD. Thom. quæst. 9 de Verit. art. 1 ad
proxime diximus : unde per respectum ad
Î
4; sed Christus Dominus illuminat Angediversa subjecta potest forma eadem in
■
los, cum sit eorum caput, ut diximus disp.
specie dici magis, aut minus immaterialis.
16, dub. 5; ergo Christus habuit species
Ultimo nota universalitatem specierum
magis universales, quam Angeli. Quinio,
coincidere cura earum immaterialitate,
s
quia ex opposito fieret Christum non posse
aut in ea fundari : sicut enim inateria est
'
unico actu scientiæ infusæ cognoscere tot
radix limitationis, et determinationis, si­
[
objecta, quod Angelus cognoscit per actum
cut explicuimus tract. 1, disp. 1, dub. 1
unum ejusdem scientiæ : quod multum
et 2, ita immaterialitas fundat amplitudi­
derogat Christi dignitati. Sequela ostendi­
nem, et universalitatem : unde quo ali­
tur : nam per unicum actum cognoscun­
quid est actualius, et immaterialius, eo
tur, quæ per unicam speciem repræsentanpotest universalius esse. Et hac ratione
•·ΐ·χtur, ut docet D. Thom. I p. quæst. 14,
species intellectus sunt universaliores spe­
art. 14, quæst. 58, art. 2 ; ergo si species
ciebus hominum; et inter ipsos Angelos
scientiæ infuste in Christo non est ita
species superiorum sunt universaliores
.
universalis in repræsentando, sicut est in
speciebus inferiorum ; et denique species
’
Angelis : sequitur Christum non posse per
increata est universalior omnibus : quia
ihr- unum actum scientiæ infusæ cognoscere
videlicet secundum prædictam graduatioΛ1 omnia, quæ Angelus per alium actum ejusnem se excedunt. His suppositis.
12. Ad primam objectionem responde- Dituiur
dem scientiæ cognoscit.
tur negando minorem : quia sicut potentia Pri,au®·
v’-‘ His tamen arduum non erit occurrere,
obedientialis in Christo est determinata,
si prius observemus, quod in specie intel■ K ligibili quo concurrunt, nempe repræsen- et contracta ad naturam magis limitatam,

r

268

DE INCARNATIONE.

et minus immaterialem, quam in Ange­
lis : sic etiam ratione subjecti est magis
limitata, et minus immaterialis. Unde ut
perficiatur modo sibi magis connatural!, et
proportionate, debet actuari per species
intelligibiles minus universales. Id vero,
quod dicitur de gratia habituali non obest :
quia hæc non importat universalitatem
in repræsentando, de qua agimus, et quæ
immaterialitati commensuratur : sed dicit
aliam rationem, et perfectionem longe
diversas, quæ ex aliis capitibus desumun­
tur, maxime vero, et primario ex dilec­
tione divina, quæ creaturam ordinat, et
amat ad altiorem finem ; et sic intensio­
rem, aut minus intensam gratiam commu­
nicat. Dilexit autem naturam humanam
in Christo præ omnibus Angelis in ordine
ad altissimum finem : unde non obstante
ejus inferioritate, communicavit ipsi in­
tentissimam gratiam, sive omnibus pro­
Solritur ductis majorem. Ex quibus ad secundam
seconduru. concesso antecedenti, negamus consequen­
tiam : nam ex eo, quod aliæ perfectiones
in Christo sint majores ; non sequitur ejus
species esse universaliores; sed esse ab­
solute perfectiores, sive majores in perfec­
tione, quod non negamus Sunt enim
prædicti conceptus longe diversi : nam
universalitas, sicut et immaterialitas, at­
tenditur per ordinem ad subjectum ; per­
fectio vero sumitur ex aliis capitibus,
præsertim ex objecto, et fine, et ordine.
Unde sicut ob hanc differentiam actus
supernaturalis temperanti» existens in ap­
petitu corporeo est minus immaterialis,
quam actus scientiæ nqluralis in Angelo
existens; et nihilominus hunc superat
simpliciter in perfectione, juxta doctrinam
a nobis traditam tract. 14, disp. 4, dub.
7, g 5 ; sic etiam quamvis species scientiæ
infusæ in Christo sit minus immaterialis,
et universalis, quam species ejusdem scien­
tiæ in Angelo ; potest tamen ipsam sim­
pliciter excedere in perfectione, ut g seq.
magis constabit.
Satisfit
Ad tertiam liquet ex immediate dictis
tertio.
negandam esse consequentiam : quia aliæ
perfectiones desumuntur ex aliis capitibus,
ex quibus possunt excedere perfectiones
angelicas : sed universalitas specierum re­
gulatur penes immaterialitatem subjecti :
ex qua parte scientia Christi exceditur a
scientia Angelorum. Sicut actus fidei Théo­
logie» in nobis excedit simpliciter actus
scientiæ naturalis in Angelis : et tamen non
illos excedit in universalitate specierum,

quibus utitur : certum quippe est species
intelligibiles Angelorum esse universaliores
speciebus, quibus utimur in credendo. Quia
fides nostra, et fides Angelorum viatorum
ejusdem rationis est, ut satis constat ex
dictis tract. 17, disp. 8, dub. 1, et con­
tingere potest, quod sit major, sivo inton­
sior tides in homine, quam in aliquo An­
gelo, sicut et major gratia, et charitas : ct
tamen species deservientes fidei in homine
sunt simpliciter minus universales, quam
species deservientes fidei in Angelis. Quod
exemplum aptissimum est ad retundendum
Suarii principium, quod major, aut minor
universalitas specierum non attenditur ex
parte naturarum, in quibus sunt; sed ex
parte luminum quibus deserviunt : oppo­
situm enim præmisso exemplo convinci·
I
tur; maxime si speciei express® applice­
tur.
■
Ad quartam respondetur D. Diony- Okstsium, et D. Thomam loqui determinate de »
illuminatione Angelorum, et in eis verificari doctrinam ab ipsis traditam. Nam
superiores illuminant inferiores : et quo
superiores natura sunt, eo habent species
magis universales : et sic verum est, quod
illuminans habet species universaliores,
quam illuminatum. Sed prædicta maxima
locum non habet in Christo : quam certum
est habuisse naturam creatam inferiorem
angelis. Unde sicut non obstante, quod
in natura inferior sit, est tamen Angelo­
rum caput, et eos illuminat : sic non
obstante, quod habeat species intelligibilesminus universales potest eos illumi­
nare? Præsertim, quia etsi comparando
singulas species Christi cura singulis spe­
*
ciebus Angelorum, quælibet species Christi
sit minus universalis qualibet Angelorum
specie : nihilominus tota collectio specie­
rum in Christo excedit incomparabiliter
totam collectionem specierum in Angelis :
et plura objecta, et plures objectorum ra­
tiones repræsentantur per illam collectio­
nem, quam per istam, sicut expressit D. DThi.
Thom. art. 4, illis verbis : Scientia in­
dita animx Christi fuit mullo excellen­
tior , quam Angelorum scientia, quantum
ad multitudinem cognitorum. Unde res- taxi.·
tir
pondemus ad quintam , et ultimam nul­ uitisa.
lum esse inconveniens, sed potius rerum
naturis congruere, quod Angelus per uni­
cum actum plura cognoscat, quam anima
Christi per alium unicum actum : licet
plura absolute possit Christus per scien­
tiam infusam cognoscere applicando
divinas

MSP. XXI, DUB. I.

divinas species, ot multiplicando ope­
rationes. Addi etiam probabiliter valet
posse Christum unire plures species scien­
ti® infusæ, ôt illas ita coordinare, ut gi­
gnant unicam cognitionem, quæ sit uni­
versalior qualibet cognitione angelica :
unde Christus uno actu cognoscat plura
objecta, quam Angelus allero actu cognos­
cat.
13. Consulto autem in hac difficultate,
nec pro sententia nostra, nec pro illi con­
traria meminimus speciei intelligibilis,
qua Christus, et Angeli per scientiam
beatam cognoscunt : quia hujusmodi spe­
cies est unica, indivisibilis, et omnibus
communis, nempe ipsa essentia divina
unita in ratione formæ intelligibilis. Unde
in ipsa nequit fieri comparatio penes
majorem, aut minorem universalitatem ;
cum omnis comparatio petat extrema dis­
tincta. Præsertim cum cognitio per scien­
tiam beatam extrahat simpliciter cognos­
centia a modo cognoscendi proprio, et sibi
magis connaturali ; atque elevet ad modum
cognoscendi divinum. Quod non ita con­
tingit in cognitione scientiæ infusæ : licet
enim hæc sit entitative supernaturalis, or­
dinatur tamen ut natura cognoscat modo
tam sibi, quam objectis creatis magis con­
natural!, nempe in se ipsis, et per species
proprias, consonasque et cognoscenti, et
objecto. Ex dictis autem facile constat,
quod loquendo de speciebus scientiæ in­
fusæ entitative naturalis, dicendum sit il­
las in Christo fuisse minus universales,
quam ih Angelis : si enim id asserimus
de supernaturalibus propter proportionem
cum natura ; idem a fortiori ob eandem,
et majorem proportionem de naturalibus
dici debet.
Si autem inquiras, quanta sit univer­
salitas, quam tribuere debemus speciebus
Christi deservientibus scientiæ infusæ suI
pernaturali ? Respondent Vazquez, Ga­
ft brera, et alii, quibus consentire videtur
I Cajetanus, quamlibet illarum specierum
I repræsentare unam naturam specificam
| cum omnibus suis individuis, proprietatiI bus, et accidentibus communibus tam na­
il' toralibus, quam supernaturalibus, præsenI tibns, præteritis, et futuris. Sed apparet
I: hæc universalitas valde nimia; cum com■ plectatur plurimas naturas specifice dis■ linctas : et non satis cohæret cum infe■ rioritate naturæ humauæ in cognoscendo,
quam hactenus ponderavimus. Unde prokdflior nobis videtur aliorum sententia.

qui dicunt quamlibet speciem Christi repræsentare unam naturam substantialem
cum omnibus ejus individuis, et acciden­
tibus propriis, aut etiam omnibus ut
appropriatis : idque satis est ad compre­
hensivam talis natura) substantialis co­
gnitionem. Pro aliis autem accidentibus
communibus, præsertim supernaturalibus
requiri alias species quæ uniuscujusque
naturam specificam cum suis individuis,
et proprietatibus repræsentent : sicut de
naturis substantialibus dictum est. Nec id
possumus magis in particulari determi­
nare.

I

:
I

ii ri

Explicatur perfectio prædiclarum specierum
in Christo.
14. Dicendum est tertio species scientiæ Tertia
­
infusæ supernaturalis in Christo fuisse conclu
sio.
absolute perfectiores speciebus ejusdem
scientiæ in Angelis. Sic supponunt com­
muniter Theologi, ut testatur Joan, a S. Joann, a
Thom. disp. et art. relatis difficult. 2. Et S.Tbom.
quidem Auctores num. 7, relati facile, et
consequenter hanc assertionem probant :
nam cum doceant species hujusmodi fuisse
in Christo magis universales, 'quam in
Angelis, simili ratione affirmare pos­
sunt , quod fuerint in eo perfectiores.
Sed difficilior erit nobis probatio, qui
principium oppositum statuimus. Proba­ Ratio.
tur tamen : nam cum alia dona superna­
turalia fuerint perfectiora in Christo, quam
in Angelis ; idem sentire oportet de spe­
ciebus supernaturalibus, nisi grave aliquod
fundamentum occurrat, ut illas a generali
ea regula excipiamus : atqui non occurrit
tale fundamentum : ergo species superna­
turales scientiæ infusæ fuerunt perfectiores
in Christo, quam in Angelis. Probatur
minor : nam si quæ esset ratio ad opposi­
tum asserendum, maxime quod prædictæ
species sint in Christo minus universales,
quam in Angelis, ut f præced. statuimus :
hæc autem ratio minime persuadet oppo­
situm : cum enim specierum perfectio non
consistat in sola universalitate, sed in aliis
etiam prædictis; stat bene, quod minor
universalitas compensetur ex aliis capiti­
bus cum excessu, ut num. II insinuavi­
mus : ergo non est ratio obligans, ut
species supernaturales animæ Christi a
communi illa regula reliquarum perfec­
tionum supernaturalium excipiamus.

I

Ay ·

I

-, ‘ I

Π ·{ -i

27ΰ

DE INCA B NATIONE.

gelo existens : (pio non obstanto, et at­
trariam defendant sententiam. Potes! tatentis omnibus, illa est perfectior, quam
men opponi primo .· nam quanto species
hæc, ut constat ex doctrina a nobis traperfectiores sunt, tanto sunt universaliores
! Ntnt dita tract. 17, disp. 4, dub. 7. Ad se­
in repraesentando, ut docet D. Tho. 1 p.
cundum, omisso antecedenti, negamus
quæst. 55, art. 3; unde concludit in Λη·
consequentiam : nam quod Angelus mi­
gelis superioribus esse pauciores species,
nus perfecte intelligeret per speciem
quam in inferioribus : orgo si species
Christi, si in illo constitueretur, non pro­
Angelorum sunt universaliores, quam spe­
veniret ex eo, quod talis species furet
cies Christi, ut § præced. statuimus;
minus perfecta, sed quia esset Angelo
debent etiam esse, absoluto perfectiores.
minus proportionate. Sicut ub eandem ra­
Secundo : quia si species existens in Christo S«a
tionem Angelus inferior non ita perfecte
constitueretur in Angelo, iste non perfec­
intelligeret per speciem Angeli superio­
tius per illam intelligeret, quam per spe­
ris, si in ipso constitueretur : et tamen
ciem, quam habet : ergo signum est, quod
illa est simpliciter perfectior, quam spe­
illa istam non excedit in perfectione. Trr- ïeû
à&il cies propria existens in inferiori. Ad 1erlio : quoniam non apparet, in quo con­
ati.
limn constat ex dictis in nostri fun­
sistat major illa claritas, et distinctio,
damenti confirmatione : quia species
quam speciebus Christi prie angelicis attri­
Angeh dicuntur universaliores, quia plu­
buimus : species namque universaliores
res naturas specificas sub aliqua ratione
habent unite, quidquid in inferioribus est
communi repræsentant ; cum tamen spe­
dispersum : atque ideo species Angelorum,
cies Christi repræsentent non tot naturas
si sunt universaliores speciebus Christi,
specificas, nec sub ratione adeo communi :
debent habere, et consequenter repræsen·
quod satis est, ut species Angeli dicatur
tare, quidquid explicatur per species
continere unite naturas, quæ per diversas
Christi. Quarto : nam ita comparantur inter Qat
speciesin Christo repræsentantur. Cæterum
se species Christi, et Angelorum deser­
circa eandem naturam plures, et latenvientes scientiae infusæ supernatural!, si­
tiores rationes, et connexiones manifes­
cut inter se comparantur species Christi,
tantur per species Christi, quam per spe­
et Angelorum deservientes scientiæ in·
cies Angelorum. Nec enim opus est
fu?æ naturali : sed species Angelis deser­
concedere, quod Angelus comprehendat
vientes scientiæ inditæ naturali non sunt
objecta supernaturalia, nec etiam natu­
minus perfectæ, quam species Christi, qnæ
ralia, quatenus speciebus supernaturalibus
scientiæ infusæ naturali deserviunt : ergo
correspondent : cum tamen hæc omnia
idem dicendum est de speciebus snpernacomprehensive cognoverit anima Christi.
turalibus, sive quibus utiiur scienlia snEl consequenter nec oportet, quud tot
pernaturalis infusa. Probatur minor : quia
rationes divinæ providentiæ repræsentenAngelus per illas species naturales cognos­
tur per species Angelorum, quot repræcit naturalia objecta quidditative, et com­
sentautur per species Christi circa eandem
prehensive : ergo nihil amplius est, quod
naturam, vel objectum. Quod est species
in prædictis objectis per species Christi
Christi magis clare, distincte, et perfecte
repræsentetur : et consequenter reprae­
repræsen tare.
sentatio talium objectorum Gt non minus
Ad quartum posset responderi negando
clare, perfecte, et distincte per species
existentes in Angelis, quam per species
. majorem ob disparitatem, quæ ex doctrina
immediate tradita sumitur : nam species
existentes in Christo.
fl'
Respondetur ad primum majorem soscientiæ inditæ naturalis repræsentant An­
lum verificari eæteris paribus, ut in spe­
gelo objecta comprehensive : quod non
ciebus Angelorum inter se comparatis
præstant, saltem necessario, species scien­
contingit. Sed potest aliunde major uni­
tia; infusæ supernaturalis. Unde licet con­
versalitas, aut immaterialitas ex aliis ca­
cederetur quod facta comparatione inter
pitibus compensari cum excessu : et ita
species deservientes scientiæ infusæ natu­
accidit in speciebus Christi, ut in fun­
rali tam in Christo, quam in Angelis,
damento nostrce assertionis explicuimus.
horam species non essent minus perfectæ,
Et profecto dubitari non potest, quod sit
quam species Christi ; non inde inferretur
possibilis aliqua species supernaturalis
idem judicium ferendum esse de specie­
minus universalis in repræsentando, quam
bus supernaturalibus inter se collatis. Sed
15. Non reperimus Auctores, qui conaliqua species natura’is in supremo An­
quia probabilius censemus species etiam
gelo

Confirmetur, et explicatur amplius de­
tegendo radices praedicti excessus : quia
principalis perfectio specierum consistit
in eo. quod cum majori claritate, distinc­
tione. et efficacia repræsentent in objecto
plures. el latentes rationes : sed species
supernaturales scientiæ infusæ in Christo
cum majori claritate, distinctione, et effi­
cacia repræsentant plures, et latentes
objectorum rationes, quam species super­
naturales in Angelis existentes : ergo spe­
cies supernaturales Christi fuerunt simplici­
ter perfectiores speciebus supernaturalibus
Angelorum. Probatur minor : quia adhuc
facta suppositione (vera quidem, ut supra
ostendimus', quod una species superna­
turalis in Christo ob minorem universali­
tatem non repraesentet, nisi unam naturam
spe ificam v. g. hominem ; et quod species
al a supernaturalis in Angelo propter ma­
jorem universalitatem repræsentet illam
naturam specificam cum aliis naturis spe­
cificis unite, et sub una universaliori ra­
tione v. g. animalis : nihilominus plura,
et magis distincte possunt repræsentari in
homine per speciem existentem in Christo,
quam per speciem universaliorem hominis,
et aliorum existentem in Angelo. Potest
enim species in Christo existens manifes­
tare hominem per ordinem ad plures
terminos, et secundum plures rationes
divinæ sapientiæ, el cum habitudine ad
futura libera : quæ non oportet, quod ab
Angelo comprehendantur. Ergo species
objecti existens in Christo potest cum
majori claritate, distinctione, et efficacia
repræsentare plures, et latentes ejusdem
objecti rationes, quam species existens in
Angelo. Et ratio a priori est : quia nec
Angelis, nec humanæ naturæ debetur co­
gnitio, et penetratio rerum supernatu­
ralium, nisi ex divina ordinatione, et
quantum Deus voluerit juxta uniuscujus­
que elevationem, et ordinationem ad di­
versos fines : constat autem Deum elevasse
naturam humanam in Christo ad altissimum finem præ Angelis, posuisseque in
ea thesauros sapientiæ suæ : ergo plura
incomparabiliter revelat tali naturæ, quam
Angelis : atque ideo licet coïncidant in
cognitione ejusdem objecti per speciem
minus universalem in Christo, et universa­
liorem in Angelis; tamen species in
Christo plura et latenliora, et magis clare,
et distincte repræsentat, quam alia species
Objec- ejusdem objecti in Angelis existens.

Con firmilio.

liones.

018!'. XXI, DUB. U.
deservientes scientiæ infusæ naturali in
Christo esse absolute perfectiores speciebus
naturalibus Angelorum ob eandem proportionabiliter rationem, quam circa super­
naturales expendimus; respondetur conce­
dendo majorem, et negando minorem. Ad
cujus probationem dicendum est, quod
licet Angelus cognoscat quidditative, et
comprehensive objecta per species natura- les; adhuc tamen potest fieri actualior, et
perfectior talium objectorum repræsentatio per species naturales Christo infusas.
Quia licet non manifestent plures, aut
alias, aut diversas rationes in prædictis
objectis ; easdem tamen magis manifes­
tant : quod etiam in cognitione compre­
hensiva locum habet. Sicut species exis­
tons in Angelo superiori non manifestat
in homine v. g. plures rationes, quam quæ
repræsentantur per speciem in Angelo
inferiori existentem : et tamen illas clarius,
et perfectius manifestat. Et similiter idem
prorsus objectum potest manifestari per
lucem solis, et per lucem candelæ : sed
perfectius, et magis clare, videtur per lu­
cem solis.

v ·

DUBIUM IL
t v*
(i; ’ ·

Utrum scientia infusa animæ ChriUi fuerit
habitus ab speciebus distinctus.
Supposita notitia conditionis, et perfec­
tionis specierum scientiæ infusæ deser­
vientium , considerandum succedit, an
talis scientia in eisdem, et solis speciebus
formaliter consistat ; an vero præter ipsas
importet pro formali aliquem habitum.
Habitum autem vocamus qualitatem per­
manentem, quæ rem bene, vel male dis­
ponit, ut explicuimus tract. 12, disp. 1,
dub. 1, § 2. Et juxta præsentem conside­
rationem habitus scientiæ, si semel a
speciebus distinguitur, erit qualitas per­
manens disponens intellectum ad cognitio­
nem objectorum, quæ scientiæ infusæ cor­
respondent : sicut habitus fidei, qui in
omnium sententia distinguitur ab specie­
bus, est qualitas permaneuter elevans in­
tellectum ad attingendum objecta revelata :
et sicut charitas est qualitas, qua volun­
tas permanenter disponitur ad diligendum
Deum finem supernaturalem supra omnia.
Inquirimus itaque utrum in anima Christi
præter species intelligibiles, de quibus
egimus, detur aliquis habitus, qui scien­
lia infusa dicatur.

.’

4

I

DE INCARNATIONE.

Vera, tl communior sententia defenditur.

t

Coodt16. Dicendum est scientiam infusam
s‘°· animæ Christi esse habitum ab speciebus
D.Tbom. distinctum. Ila D. Thom. locis statim
Jisii. referendis, cui subscribunt discipuli. GaCabrm. jetan. Alvarez, Medina, Cipullus, Nazarius
Conejo. 1,1 præsenti art. 6. ubi Cabrera disp. 4.
jwnn. a Arauxo dub. 2. conclus. 1. N. Cornejo
S Thom.
Philip­ dub. 2. Joan, a S. Thom. disp. 14, art. 3,
pus
concl, 1. N. Phillippus disp. 6, dub. 4.
Godoi.
D. Bo­ Godoi disp. 37, g 2, et alii communiter.
na veni. Idem etiam docent B. Bonavent. in 3 ,
Bieardist. 14, art. '3, quæst. 2. Ricardus ibidem
dus.
Soirei. art. quæst. 4. Suarez disp. 29, sect. 2 ;
Grana­
Granados controv. 1, tract. 8 , dist. 3,
dos.
Lorca. sect. 2, num 8. Lorca disp. 51, membro
Beea­
1. Becanus cap. 9, quæst. 4. concl. 2,
nus.
Lum· Lum bier art. 6, num. 1437. Lugo disp.
bier.
Lugo. 20, seel. 4, num. 53. Ragusa disp. 100,
(Ragusa. dicens esse communem sententiam, et alii
plures.
TesiiProbatur primo ex D. Tho. quem aliD.Tbom. Qu* nou dubitaverunt pro contraria senten­
tia referre. Sed quam absurde, et sine
fundamento, constabit consideranti in pri­
mis generalia principia ab ipso tradita, et
deinde descendenti ad magis particulares
propositiones, quæ circa hanc difficultatem
specialiter docuit. Igitur S. Doctor 1, 2,
quæst. 54, art. 4, generaliter asseruit
scientiam esse unam simplicem qualita­
tem , licet ad plura objecta extendatur.
Quod tradit, et demonstrat his verbis :
Habitus est perfectio quædam polenliæ.
Omnis autem perfectio proporlionalur suo
perfectibili. Unde sicut potentia cum sil una,
ad multa se extendit, secundum quod con­
veniunt in uno aliquo, id est in generali
quadam ratione objecti; ita etiam habitus
ad mulla se extendit, secundum quod habent
ordinem ad aliquod unum ; puta ad unam
specialem rationem objecti, vel unam natu­
ram, vel unum principium. Si igitur con­
sideremus habitum secundum ea, ad quæ
se exlendil ; sic inveniemus in eo quondam
multiplicitatem. Sed quia illa multiplicitas
est ordinata ad aliquod unum, ad quod
principaliter respicit habitus : inde est, quod
habitus esi qualitas simplex non constiluta
ex pluribus habilibus, etiamsi ad mulla se
extendat. Quam doctrinam in generali tra­
ditam applicat specialiter scientiæ, ut li­
quet ex respons. ad 3, ubi ait : Qui in
aliqua scientia acquirit per demonslralio-

iwil scientiam conclusionis unius, habit
quidem habitum, sed imperfecte : cum vero
acquirit per aliquam demonstrationem scien­
tiam conclusionis allerius , non generatur
in eo alius habitus ; sed habitus, qui prius
inerat, fit perfectior, ulpote ad plura se exlsn·
dens. In quibus evidens est D. Thom. dis­
tinguere habitum scientiæ a speciebus, quæ
ei deserviunt : tum quia supponit habitum
attingere plura objecta, quod sine pluri­
bus speciebus fieri non valet : et tamen
cum hac multitudine objectorum, et specierum salvat habitum esse unum : quod
minime componere posset, si habitus scien­
tiæ non esset aliquid præter species. Tum
quia expresse affirmat, quod licet de novo
acquiratur alicujus objecti notitia, quod
nunquam fit absque acquisitione novæ
speciei, non propterea acquiritur, vel aggeneratur novus habitus ; sed habitus
præexistens iit perfectior : id vero falsam
omnino esset, si habitus scientiæ non dis­
tingueretur realiter a speciebus : quia tunc
oporteret, quod in eodem sensu, in quo
de novo acquirerentur species, in eodem
aggenerarentur habitus : et similiter, quod
sicut species realiter inter se distinguuntur,
et una non perlicitur per aliam ; sic etiam
habitus differrent inter se, et præexistens
per alterius adventum non fieret perfec­
tior. Tum denique nam species, cum
plures sint, non alia ratione possunt cons­
tituere habitum uuum, nisi per aliquam
compositionem, et coordinationem, ut ipsi
Adversarii docent, et quidem merito : nam
quæ realiter differunt, nequeunt esse reali­
ter unum, nisi unitate compositionis, aut
ordinis : atqui D. Thom. liquido profert
habitum esse qualitatem simplicem non
constitutam ex pluribus habilibus : sensit
ergo, quod habitus non est realiter ipsæ
species scientiæ deservientes, sed aliquid
præter eas, et ab illis realiter differens.
Nec minus evidenter de ejus sententia
constat ex his, quæ tradit 1 p. quæst. 12;DTl*
nam art. 2, statuit necessitatem simili­
tudinis, sive speciei ad videndum Deum
in se : quam dicit esse non aliquid crea­
tum, sed ipsam Dei essentiam per mo­
dum formæ purissimæ in ordine intelli­
gibili, ut liquet ex fine corp, et resp. ad
3. Et tamen supposito, quod intellectus
beati per hujusmodi speciem constituatur,
adhuc exigit habitum luminis gloriæ ad
hoc, quod intellectus elevetur, et disponatur pro actu visionis illi speciei respond^ntis, ut manifeste constat ex art.

DISP. XXI, DDB. II.
5, in corp, et ad 1, ubi ait : Dicendum
quoci lumen creatum e.st necessarium ad vi­
dendum Dii essentiam : non quod per hoc
lumen Dei essentia intelligibilis fiat, quæ
secundum se intelligibilis est : sed ad hoc,
quod intellectus jiat potens ad inlelligendum
per modum, quo potentia fit polcnlior ad
inteliigcndum per habitum. Ùbi evidens
est8. Doctorem distinguere inter speciem,
et habitum, et intondere, quod licet po­
tentia habeat speciem objecti, adhuc ta­
men indigeat habitu sibi superaddendo,
ut actum sibi, ot speciei correspondenlem
I
eliciat : quod falsum foret, si habitus
scientificus non distingueretur realiter a
specie, et speciebus, per quas objectum
trahitur ad intellectum, et illi unitur. Sen­
sit itaque D. Thom. habitum scientiæ
esse aliquid præter species, et ab eis dis­
tingui.
ε«γ;·>
er6° principiis de mente S.
nib Doctoris in genere constitutis, evidentius
Γκα· constabit, quod idem etiam specialiter sen­
serit de scientia infusa, et ejus specie­
bus in anima Christi, sicut pro assertione
statuimus. Nam in 3, dist. 14, quæst. 1,
art. 3, quæstiunc. 2 in corp, ait : Dicendum, quod ad cognitionem intellectivam
tria requiruntur, scilicet potentia intellec­
tus; lumen, quo intelligit; et similitudo rei,
per quam cognitio rei determinatur : et se­
cundum hæc tria potest aliqua cogjïilio esse
altera polior tripliciter. Primo quantum ad
tfflcaciam cognoscendi, sive certitudinem
cognitionis (sive limpidilatem, quod idem
est), quæ ex ipso lumine consequilur : et
sic cum Christus abundanter lumen gratiæ
habuerit magis quam Angeli; habuit lim­
pidiorem cognitionem, quam Angeli. Se­
cundo potest esse aliqua cognitio polior alia
quantum ad similitudinem cognitorum, quæ
attenditur secundum species : el secundum
hoc etiam Christus perfectiorem cognitionem
habuit, quam Angeli : quia plurium spe­
cies sibi infusæ fuerunt, quam Angelis concreatæ, et infusæ, etc. Hæc D. Thom. in
!
quibus evidenter distinguit tria in Christo,
nempe intellecturo, species, et lumen, sive,
habitum intellectivum : et non minus dis­
tinguit species a lumine, quam ab intel!
lectu, aut e converso, ubi hæc tria com­
parat inter se, et in ordine ad effectus.
Cum ergo certum sit, quod ex ejus sen­
tentia species distinguantur ab intellectu ;
sequitur idem sensisse de speciebus comi
parative ad lumen : et consequenter, quod
i
lumen, sive habitus scientiæ infusæ sit
I
Salmant. Curs, theolog. tom. ΛΎ.

273

aliquid præter species. Nec minus pers­
picue, nec in diverso sensu loquitur quæstinne. 4, in fine corp, ubi ait: Quod anima
Christi habuit scientiam magis universalem,
quam aliquis Angelus : ideo non habuit
diversos habitus, quibus cognosceret : sed
uno habitu omnia cognovit, quæ ad hanc
scientiam pertinent, quamvis diversis spe­
ciebus. Et in resp. ad 1 addit : Dicendum,
quod scientia Christi etiam rerum in pro­
prio genere (atque ideo per plures, et pro­
prias earum species), fuit mullo allior,
quam scientia nostra. Ubi manifeste cons­
tituit differentiam, distinctionemque realem inter habitum scientiæ infusæ, et ejus­
dem scientiæ species : quia statuit species
esse plures, et e contra habitum unum,
non quidem aggregatione, aut coordina­
tione, sed simplicitate; siquidem vel de
naturali, qui minus simplex est, asseruit
loco cit. ex 1, 2; Habitus est qualitas
simplex non constituta ex pluribus ha­
bitibus.
Eodem modo loquitur in hac 3 p. nam coofirquæst. 9, art. 3, ait : Et ideo sicut in
eodem.
Angelis secundum eumdem Augustinum po­
nitur duplex cognilio (ima scilicet matutina
per quam cognoscunt res in Verbo : el alia
vespertina, per quam cognoscunt res in pro­
pria natura per species sibi inditas) ita,
præter scientiam divinam, et increatam est
in Christo secundum ejus animam scientia
beata, quæ cognoscit Verbum, et res in
Verbo : et scientia infusa, sive indita, per
quam cognoscit res in propria natura per
species inlelligibiles humanæ menti propor­
tionates. Nam cum S. Doctor dicat ani­
mam Christi per scientiam infusam co­
gnoscere per species intelligibiles. sive
mediis speciebus, satis aperte distinguit
inter species, et talem scientiam, non mi­
nus quam si diceret : Scientia infusa co­
gnoscit per species : quæ propositio signifi­
cat in rigore res distinctas, principium
videlicet, et medium cognitionis.
Sed veniamus ad quæst. 11, in qua Ulterior
sumus, et reperiemus S. Doctorem cons­ confir­
matio.
tanter procedere, et eandem sententiam
tradere distinguendo species a lumine,
sive habitu : nam art. 6, in resp. ad 3,
ait : Dicendum, quod lumen divinitus infu­
sum est communis ratio intelligendi ea,
quæ divinitus revelantur : sicut et lumen
intellectus agentis eorum, quæ naturaliter
cognoscuntur. Et ideo oportet esse in anima
Christi proprias species singularum rerum
ad cognoscendum cognitione proprio vnum-

1

»

’

S

ι·

t

t

V'

3• V
·<

hi-

18
i
i

1

·>

27'.

Prima

4

DE INCARNATIONE.

quodque. In quibus non minorem diver­
sitatem constituit inter species scientiæ
infusæ ex una parte, et habitum hujus
scientiæ ex alia ; quam inter species natu­
rales rerum, et lumen intellectus agentis :
certum est autem, quod lumen intellectus
agentis, sicut et intellectus ipse, distingui­
tur realiter a naturalibus rerum speciebus :
eodem itaque modo proportionabiliter dif­
ferunt species scientiæ infusæ, et habitus
hujus scientiæ. Pairsus communis ratio
inteiligendi distinguitur a particularibus
rationibus repræsentandi : sed D. Thom.
aftirmat lumen scientiæ infusæ esse com­
munem rationem inteiligendi ; species vero
prædictæ scientiæ esse rationes particulares
repræsentandi singulas res : sensit ergo
lumen, sive habitum hujus scientiæ ab
ejus speciebus distingui. Tandem S. Doc­
tor ex eo, quod lumen, sive habitus hujus
scientiæ sit ratio præcise communis co­
gnoscendi omnia, quæ divinitus revelan­
tur, colligit necessitatem constituendi plu­
res hujus scientiæ species intelligibiles,
quæ ipsius objecta in particulari manifes­
tent, et determinent commune illud prin­
cipium ad actum particularem, et circa
particulare objectum, ul liquet ex verbis
relatis, et exemplo intellectus agentis,
quo utitur : prædictus autem discursus
nullius efficacité esset, si habitus hujus
scientiæ non esset aliquid præter ipsius
species : quippe idem per idem probaret,
et ab uno magis communi non procederet
ad aliud magis particulare : censuit itaque
S. Doctor prædictum lumen, sive habitam
esse aliquid diversum ab speciebus. Nec
sibi contradixit, sed magis eamdem sen­
tentiam firmavit, cum immediate sub­
junxit : El secundum hoc oportuit esse
diversos hubilus scientis in anima Christi.
Intendit namque, non quod habitus pro
numero specierum multiplicentur, sed quod
plures sint ex parte specierum : licet enim
prædicta scientia sit unus habitus, sicut
est una communis inteiligendi ratio; im­
portat nihilominus plures species, per
quas determinatur ad particularia objecta :
unde absolute in vi luminis est unus habi­
tus; sed cum addito, et ex parte specie­
rum determinantium est multiplex, ul
dub. 3 magis constabit.
18. Deinde probatur assertio nostra

05«% aliquibus rationibus : quas quia alibi fuse
iione expendimus, hoc loco non tam expendere,
ratio. quam refriCare, et abbreviare curabimus·
Et prima desumitur ex dictis tract. 2.

I

disp. ‘2, dub. ‘2, ubi cum communi sen­
tentia Theologorum ostendimus esseutiim
divinam uniri de facto intellectibus bea­
torum per modum speciei inteiligibilis in
ordine ad claram Dei visionem : el disp.
4, dub. 3, cum sequentibus, ubi cam non
minus communi Theologorum sententia
statuimus necessitatem luminis gloriæ
creati ad eliciendum visionem Dei in se
ipso. Ex quibus sic arguitur: ad cogni­
tionem scientiæ beatæ, præter speciem,
ct intellectum, requiritor aliud lumen ab
eis distinctum : ergo pariter ad cognitio­
nem scientiæ infusæ præter species, ei
intellectum desideratur aliud lumen ab
eis diversum, quod habitum scientiæ in­
fusæ vocamus. Vel aliis terminis : scien­
tia beata non consistit in sola specie di­
vina communicata intellectui, sed importat
£f?
aliud lumen habituale superadditum : ergo
similiter scientia infusa animæ Christi
non consistit in sois speciebus infusis
intellectui, sed præter illas importat lu­
men intellectui superadditum, et ab illis
speciebus diversum. Antecedens supponi­
tur ex dictis locis relatis. Consequentia
vero constat a paritate, quæ potest am­
plius urgeri, et applicari : nam ideo ad
visionem requiritur species, et ulterius lu­
men, quia omnis cognitio debet a poten­
tia cognoscitiva, et objecto procedere, juxta
illud apud Philosophos vulgare : Ab ob­
jecto, et potentia parilur notitia : objectum
autem influit per speciem : potentia vero
cognoscitiva influit per lumen, sive vir­
tutem sibi additam, præsertim ubi opera­
tio est supernaturaiis, sicut contingit iu
^7
visione beatifica : unde species se tenet ex
parte objecti, virtus autem operative subordinatur potentiæ. Atque ideo oportet,
quod in visione beatifica præter speciem
objecti concurrat etiam virtus potentiæ,
quam lumen gloriæ appellamus. Hæc au­
tem principia, et motiva æqualiter mili­
tant in cognitione scientiæ infusæ, quæ
procedere etiam debet ab objecto, et po­
i
tentia. Quare sicut ab objecto dependet
I
mediante specie, quæ est inteationalitcr
ipsum objectam ; sic etiam a potentia de­
pendere debet mediante virtute ejusdem
I
ordinis cum operatione, per qaam poten­
I
tia elevatur, et quam vocamus habitum
j
scientiæ infusæ. Sequitur ergo, quod hu­
jusmodi scientia sit quidam habitus ab
speciebus distinctus.
■
I
Confirmatur, nam si quæ species pas- Get·
set obire simul munus speciei, et luminis.
i
maxime

DISP. XXI, DUB. II.
maximo essentia divina, quflu eet infinila,
ei actus purus in omni ordino : atqui es­
sentia divina non exercet utrumque mu­
nus : ergo nulla species potest illa exer­
cere : atque ideo opus est, quod pro
cognitione scientiæ infusæ, praetor species
Ipsi deservientes, addatur lumen, quod
habitum scientiæ infusæ vocamus. Minor
constat ex dictis locis relatis : nam pro
visione beatifica, præter essentiam divinam
unitam sub conceptu speciei inteiligibilis,
constituitur lumen gloriæ, quod est quædani qualitas habitualis, et supernaturaiis
elevans intellectum. Et quamvis Vazquez
hujus fundamenti vires diruere conatus ■
fuerit variis subterfugiis ; in eis tamen
praeludendis non immoramur, quia id
fecimus locis relatis.
19. Nec refert, si dicas, quod admisso
etiam antecedenti hujus discursus, non
est necessaria consequentia ob satis no­
tam disparitatem : quia licet essentia di­
vina queat uniri per modum speciei, in
quo unionis genere nulla clauditur im­
perfectio; nequit tamen uniri per modum
virtutis operativæ ob imperfectiones huic
unioni annexas formæ incompletæ, et su­
bordination's ad potentiam, ut ipsimet
ostendimus tract, cit. disp. 4, dub. 5,
unde oportet assignare aliud lumen crea­
tum se tenens ex parte potentiæ. Cæterum in specie creata non militat hoc
niotivum, quippe quæ subire potest imper­
fectiones formæ incompletæ et potentiæ
subordinate : unde simul habebit ratio­
nem speciei,· et luminis, quin opus sit
addere aliud ab ea diversum. Id, inquam,
non refert : quia sicut species increata
non potest uniri per modum luminis, quia
subiret imperfectionem in evasione as­
signatam ; sic species creata non potest
habere rationem virtutis proximæ, et phy­
sice operativæ, quia inde convinceretur
esse infinitam : et non minus repugnat
speciei creatæ infinitas, quam increatæ
speciei imperfectio. Sequela autem ostenditur : nam sicut nulla forma potest res­
picere immediate esse, ct operari, nisi
sit forma infinita; quia esse, et operari
sunt duo actus adæquati pertinentes ad
ordines diversos : unde nequeunt respici
per se primo, nisi ubi sunt unum, et idem
absque distinctione virtuali, ut in Deo
infinito contingit : sic etiam nulla forma
potest respicere immediate operari, et reprasentare, nisi sit forma infinita; quia
operari, et repræsentare sunt duo actus

275

adæquati pertinentes ad diversos ordines,
physicum videlicet, et intenlionalem : et
conseij nenter nequeunt respici per se primo,
nisi ubi unum sunt sine ulla reali, aut vir­
tuali distinctione, sicut accidit in essentia
divina. Videantur N. Complut, abbrev. in N.Com
lib. Physic, disp. 10, quæst. 2, ubi recte P101,
probant implicare, quod forma creata respiciat per se primo esse, et operari. Re­
colantur etiam, quæ diximus tract. 2,
disp. 2, dub. 3, § 4, ex quibus impugnatio
proxime adhibita amplius confirmari po­
terit. Adde ulteriorem, et magis urgentem
ejus explicationem : etenim impossibile
est eandem formam suhordinari per se
primo duobus principiis realiter diversis,
et influentibus in ordine diverso. Id au­
tem contingeret, si species creata esset
simul virtus operativa elevans intellec­
tum. Nam qua parte est species, subordinaretur per se primo objecto : et qua
parte esset virtus operativa, subordinaretur per se primo potentiæ intellectivae.
Objectum autem, et potentia in creatis
realiter distinguuntur, et spectant ad or­
dines simpliciter diversos : objectum enim
influit in ordine intentionali; potentia
Vero in ordine physico. Nec idem, in­
conveniens (ut evasionem præoccupemus),
militat in intellectione : quia licet respiciat objectum, ct potentiam, non ta­
men ut sunt plura, sed quatenus sunt
intentionaliter unum, et constituunt idem
principium adæquatum, ut explicuimus
tract. 3, disp. 2, dub. 1 et 2.
20. Altera pro assertione ratio desu­ Aliud
­
mitur ex dictis tract. 12, disp. 2, dub. assertio
nis
4, §3, ubi statuimus, virtutes intellectivas moliAngelorum v. g. sapientiam, et pruden­ viim.
tiam non esse ipsas species intelligibiles,
sed lumen, sive habitum ab eis diversum,
et intellectui superadditum. Quod ibi ex
professo ostendimus motivis, quorum ali­
qua hic sufficiet insinuare. Primum, quod
virtus affectiva se tenet tam in Angelis,
quam in nobis ex parte voluntatis : ergo
idem dicendum est de virtute intellectiva,
quod videlicet se tenet ex parte intellec­
tus : atqui species non se tenet ex parte
potentiæ, sed ex parte objecti; cum ordi­
nentur per se primo, ut pro eo suppleant :
ergo virtus intellectiva non consistit for­
maliter in speciebus, sed aliud lumen est
præter ipsas. Secundum, quod si virtutes
intellectivæ in Angelis essent ipsæ species
intelligibiles, multiplicatis speciebus, mul­
tiplicarentur tales virtutes : id autem est.

£
H t.

1

276

DE INCARNATIONE.

manifeste falsum : nam Angelus inferior
habet plures species, quam superior ; et
tamen non habet plures virtutes. Nec
valebit recursus ad specierum coordina­
tionem : quia virtus non est aggregatum
quoddam, sed simplex qualitas, ut num.
16 vidimus ex D. Thom. Tertium, quod
virtus intellectiva determinat de se ad
verum, sicut affectiva ad bonum : species
autem intelligibilos, si aliud lumen non
additur, non determinant ad verum ; sed
sunt indifferentes ad cognitionem veram,
et falsam : ergo scientia Angelorum im­
portat aliquod lumen ab ei
peciebus
diversum, et cui ipsæ subordinantur.
Quartum, quod proprius actus virtutis in­
tellectivæ est rectum judicium : species
autem non præstant immediate judicium,
nec facultatem judicandi, sed per se primo
solum deserviunt ad apprehendendum ob­
jecta, quatenus illa intra intelligentem
constituunt : ergo non sunt formaliter
virtus intellectiva, sed ad hujus propriam
rationem etiam in Angelis aliud præter ip­
sas lumen-addendum est.
Hoc ergo supposito, arguitur : quoniam
ita se habet scientia infusa in Christo,
sicut scientia indita in Angelis, ut expresse
tradit D. Thom supra quæst. 9, art. 3 in
fine corp, sed scientia indita Angelorum
importat lumen, sive habitum ab speciebus
diversum, ut constat ex immediate dictis :
ergo idem de scientia infusa Christi dicen­
dum est. Nec videmus, quid momenti,
præmisso illo principio, responderi possit,
nisi scientiam Christi esse perfectiorem
angelica. Sed futilis erit evasio : tum quia
scientia Angelorum satis perfecta est.
Tum etiam, quia si loquamur de prædictis
scientiis intra eundem ordinem, sunt ejus­
dem speciei, et solum differunt penes
magis, aut minus intra eandem speciem :
sed magis, aut minus intra eandem spe­
ciem nequeunt variare propria rerum
constitutiva : ergo si scientia infusa supernaturalis Angelorum est lumen a specie­
bus distinctum ; idem dicere oportet de
scientia infusa supernatural! Christi. Quod
argumentum a fortiori fieri valet compa­
rando scientiam infusam naturalem Christi
cum scientia indita naturali Angelorum.
Tum præterea, quia quod scientia an­
gelica distinguatur ab speciebus non fun­
datur in peculiari talis scientiæ imperfec­
tione, sed in propriis rationibus specierum,
et virtutis cognoscitivæ, ut constat ex
motivis supra insinuatis : hujusmodi au3?
Γε·

:

I tem rationes etiam occurrunt in speciebus,
et scientia Christi inter se collatis, ut
' facile consideranti apparebit. Tum deni: que nam ex eo, quod scientia Christi
I sit perfectior, quam angelica, potius in' fertur, quod non consistat in speciebus,
sed in aliqua simplici qualitate : quo enim
i aliquid perfectius est, eo niajorem, et sim, pliciorem unitatem habet, ut ex se liquet.
[
21. Ultimum denique assertionis fun-Ter.ti
I damentum desumitur ex principio fuse1^
. a nobis alibi stabilito, nempe impossibile fisnI esse potentiam naturalem elicere superI naturalem operationem, nisi prius intrin­
sece elevetur per aliquam qualitatem
ejusdem ordinis vel permanentem, vel tran­
seuntem, ut agentes de actu visionis beatificæ ostendimus tract. 2, disp.
dub.
5, et de actu charitatis tract. 20, disp. 4,
dub. 1, et generaliter de omni actu super­
natural! tract. 1-1, disp. 5, dub. 3. Quibus
locis plurimas Adversariorum evertimus
evasiones, quibus recurrunt vel ad extrinsecam Dei assistendam, vel ad ejus
unionem in esse virtutis, vel ad concur­
sum simultaneum, vel ad potentiam obe­
dientialem immediate operativam, vel ad
similia capita, ostendentes omnium eorum
insufficientiam. In quo studio ne actum
agamus, non expedit immorari.
Sed eo principio supposito, arguitur in
hunc modum : nam implicat potentiam
naturalem elicere supernaturalem opera­
tionem, nisi prius elevetur per aliquam
supernaturalem virtutem tali operationi
proportionatam : sed intellectus animæ
Christi est potentia naturalis, operatio
vero scientiæ infusæ, de qua agimus, est
supernaturalis : ergo non potuit intellec­
tus Christi talem operationem elicere nisi
elevatus per aliquam supernaturalem vir­
tutem : et hanc appellamus lumen, sive
habitum scientiæ infusæ. Nec proderit ο»·η
recursus ad species hujus scientiæ : quia
hunc recursum num. 19 præcidiraus. ιζ.
Species namque non est virtus elevativa
potentiæ cognoscitivæ; sed eam supponit
in suo ordine physice constitutam, influitque per modum seminis objecti, ex cujus
parte se tenet supplens ejus vel absentiam,
vel distantiam, vel unionem intra intel­
lectum. Unde videmus, quod præter spe­
cies, quæ ad supernaturalem fidei assen­
sum concurrunt, admittitur ab omnibus
Theologis habitus lidei infusæ, et super­
naturalis, qui est una ex tribus virtutibus
theologalibus : per quem intellectus ele­
vatur.* ·
9

4
·>

DISP. XXI, DUB. H.
vatur, et proportionatur ad præcontïnenduni, et eliciendum talem assensum, quem
ex se non potest. Sicut ergo species fidei
deservientes sunt in suo genere sufficien­
tes ad actum lidei, modo quem descripsi­
mus tract. 14, disp. 3, dub. 3, num. 53,
et nihilominus lumen lidei non consistit
fonnaliter in praedictis speciebus, sed in
virtute physica intellectui superaddita :
sic etiam licet species infusæ animæ Christi
sint in suo genere, hoc est, per modum
specierum, et in linea repræsentativa,
sufficientes ad cognitionem supernatura­
lem scientiæ infusæ ; tamen hujus scientiæ
lumen non consistit formaliter in talibus
speciebus, sed in virtute physica supe­
raddita intellectui, quam vocamus habitum
scientiæ infusæ.
ΗΛα Confirmatur : quia in anima Christi
non solum est constituendum principium,
æ· ut absolute, et utcumque possit elicere
actum supernaturalem scientiæ infusæ;
sed etiam ut illud possit elicere connaturaliter, prompte, delectabiliter, et faciliter.
Quamvis autem sine habitu scientiæ infusæ
elevante intellectum absolute, et utcum­
que elicere possit actum supernaturalem
scientiæ infusæ ; non tamen connaturaliter, prompte, delectabiliter, et faciliter :
operari namque prædicto modo est effec­
tus habitus, seu principii permanentis.
Unde hoc motivo ducti Adversarii nobiscum affirmant constituendos esse in Christo
habitus gratiæ sanctificantis, charitatis,
prudentiae, et similes, ut ostendimus disp.
13, dub. 1, num. 5’, ut scilicet connaturaliter, et prompte, et perfecto modo in
ordine supernatural! operetur. Ergo con­
cedendus est in Christo habitus scientiæ
infusæ, qui simili perfectione, et connaturalilate eliciat talis scientiæ operationes.
Quamvis autem non implicaret ( cujus
oppositum supra ostendimus), eandem qua­
litatem exercere munus et speciei intelligibilis, et virtutis physice elevantis intel­
lectum : nihilominus magis connaturale
est, quod hæc officia fiant per diversas qua­
litates; quarum una, nempe virtus physi­
ca, se teneat ex parte intellectus, quem
elevat et in ordine supernaturali constituit;
alia vero, nempe species, se teneat ex
parte objecti, quod repræsentat, et cum
intellectu intentionaliter unit. Ergo atten­
tis saltem naturis rerum, fatendum est
scientiam infusam animæ Christi fuisse ha­
bitum ab speciebus diversum. Quod magis
constabit solvendo argumenta contraria.

§ η.
Convelluntur fundamenta contraria
opinionis.

22. Oppositam nobis sententiam defen­
dunt Vasquez in præs. disp. 54, cap. 2. Vazquez.
Bernal, disp. 53, sect. 5. Hurtado disp.
8, difficult. 21. Castillo disp. 15, quæst. Castillo.
5, et alii. Quam probant primo ex D. Tho. Argu­
pluribus in locis : nam quæst. 10 de Ve­ mentum
ex I).
rit. art. 2 in fine corp, ait : Et ideo alii Thom.
dicunt, quod species intelligibiles in intellectu
possibili remanent post actualem considera­
tionem, et harum ordinatio est habitus
scientiæ. Quam sententiam statim appro­
bat. Ergo ex ejus sententia scientia’non
est habitus diversus ab speciebus ordina­
tis, nec aliquid præter illas. Et quæst.
20, art. 2 in fine corp, loquens de cogni­
tione Christi extra Verbum inquit : Quan­
tum vero ad cognitionem aliarum creatu­
rarum habuit habitum, qui est collectio
specierum ordinatarum ad cognoscendum.
Quibus verbis eandem sententiam eviden­
ter expressit, nempe habitum scientiæ
esse species collectas, et ordinatas. Et in
hac 3 p. supra quæst. 9, art. 3, probat
Christum habuisse scientiam infusam, quia
species infusas habuit. El ideo, inquit,
oportet in Chrislo ponere scientiam inditam,
in quantum per Verbum Dei animæ Chrisli
sibi personaliter unita impressæ sunt species
intelligibiles ad omnia, ad quæ intellectus
possibilis est in potentia. Denique in præs.
art. 6, resolvit scientiam hanc in Christo
esse distinctam in plures, aut secundum
plures habitus. Et explicans in solut. ad 3,
qui, aut qua ratione isti habitus plures
fuerint, inquit : Oportuit esse in anima
Chrisli proprias species singularum rerum
ad cognoscendum cognitione propria unum­
quodque. Et secundum hoc oportuit esse
diversos habitus scientiæ in anima Chrisli.
Ubi manifestum est, quod nomine habi­
tuum scientiæ in anima Chrisli significat
species intelligibiles : atque ideo ex ejus
mente scientia Christi non est aliquid
præter species.
Confirmatur : nam S. Doctor supra CocÜriua(io
quæst. 9, art. 3, affirmat ita se haJbero ex
D.
in Christo scientiam infusam, sicut in Thom.
Angelis se habet scientia indita : sed ex
ejus sententia scientia Angelorum non
importat lumen distinctum a speciebus
intelligibilibus : ergo idem sentit de scientia
infusa animæ Christi. Minor constat ex

278

DE INCARNATIONE

lib. 3, ent. dist. 14, quæst. I, art. 1.
quæÿliunc. 2 ad I, ubi hæc habet :
Angelas non indiget habitu in cognitione
naturali :guia non abstrahit a phantasmati­
bus species, sed habet eas innatas. Indiget
tamen eo in cognitione supernalurali : unde
dicitur Job. 25 ; Numquid csl numerus
militum ejus, el super quem non fulget
lumen illius? Et ideo Angeli in cognitione
naturali non indigent habitu, secundum
quod ad habitum requiritur lumen. Exigitur
autem, secundum quod requiruntur species
rerum, quia habent esse limitatum.
Dirailnr
Respondetur hæc omnia D. Thom.
fanda
mearam testimonia parum urgere, pnesertim quæ
expli­ non desumuntur ex Summa : nam cura
cando
quæ est ultimum S. Doctoris
testimo­ in hac
ny
scriptum), 1, 2, quæst. 51, art. i. exr
S. Doc·
presse doceat habitum scientificum esse
toris.
qualitatem simplicem, iliumque a specie­
bus distinguat, ut supra ponderavimus
num. Hî, stare oportet huic ultimæ reso­
lutioni; et per iilam explicanda, aut etiam
corrigenda sunt alia ex aliis scriptis testi­
monia, si quæ nostra assertioni opponun­
tur. Sed nec pro bis, quæ objiciuntur
modo, retractatione indigemus, cum facile
exponi queant. Ad primum itaque respon­
detur cum Cajet, loco cit. ex 1, 2, D.
Thom. non loqui assertive, sed recitative.
Nec ejus approbatio (ut falso supponitur),
dirigitur ad eam partem, quæ asserit habi­
tum esse ordinationem specieruin, sed ad
aliam longe diversam, ut constabit totum
locum perlegenti. Disputat namque in eo
art. Utrum in mente sil memoria. Et rela­
tis falsis aliquorum opinionibus, qui ne­
garunt species conservari in intellectu,
subjungit : Et ideo alii dicunt, quod species
inleltigibiles in intellectu possibili remanent
post actualem considerationem, et harum
ordinatio est habilus scientis : el quod hæc
vis, qua mens nostra relinere potesl species
inleltigibiles post actualem considerationem
memoria dicitur. Et hoc magis accidit ad
propriam significationem memorise. Hæc,
et non plura I). Tho. ex quibus evidenter
liquet approbationem ipsius non dirigi
ad illam partem, quæ dicit habitum scien­
tiæ esse ordinationem specierum. et quæ
incidenter posita fuit; sed ad aliam om­
nino differentem, quæ memoriam in parte
intellectiva constituit. Ad secundum res­
pondetur cum Ferrara 1 contra gent. cap.
56, D. Thom. propterea dixisse habitum
scientiæ esse collectionem specierum ordi­
natarum : quia ipsæ species non pertine-

rent ad propriam rationem habitus scien­
tific! , nisi daretur habilitas {quæ est
qualitas simplex, per quam intellectus Iit
formaliter habilis ad utendum speciobiyt
modo scientificis) ordinet prædicta species,
Unde D. Thera, non loquitur do scientia
formaliter sumpta, quæ ut sic est lumen,
et habilitas potentiæ : sed per eas voces
significat scientiam fundamentaliter, cl
materialiter acceptam : quia videlicet
scientia supponit plures species, quas or­
dinat ad scientificam objecti cognitionem,
Quin potius ex eo, quod 8. Doctor asserat
scientiam esse collectionem specierum or­
dinatarum, manifeste sequitur scientiam
importare aliul lumen præter species :
istæ namque non habent ex se prœdiç?
tam ordinationem, nec ex se magis deter­
minant ad assensum verum, quam ad
falsum. Unde oportet addere aliud lumen
magis determinatum, quod illas species
recte disponat, et ordinet, ut gignant de­
terminate assensum scientificum, et per­
fectum. Quod lumen est habitus scientiæ.
23. Ad tertium dicendum est consecu­
tionem illam D. Thom. optimam esse,
sed minime inferre identitatem liabitus
scientific! cum speciebus. Fundatur au­
tem illa consequentia in eo, quod prædictæ
species proportionantur lumini scientiæ
infusæ, et communicantur, ut illi deser­
viant : atque ideo ex eo, quod anima
Christi habuerit species infusas, optime
colligitur, quod habitum scientiæ infusæ
etiam habuerit : alias enim sequeretur
tales species frustra in Christo luisse,
quippe quæ non assequerentur finem, ad
quem principaliter ordinantur. 8ed inde
nec apparenter inferri valet, quod habitus
scientiæ, et collectio specierum sint realiter idem. Ad quartum satis constat ei
supradictis num. 17, non enim loquitur
D. Thom. do pluralitate habitus hujus
scientiæ ex parte ejus, quod iormaliter
dicit, nempe luminis ; sed ex parte ejus,
quod materialiter importat, videlicet spe­
cierum, quæ plures sunt : præter quas ibi
expresse adstruit lumen infusum divinitus,
quod dicit esso communem rationem co­
gnoscendi ea, quæ divinitus recdanlur.
Ad confirmationem respondemus, quod
potius assertionem nostram evincit : nam
in eodem sensu, in quo D. Thom. mt
objiciens imaginatur) negat, quod in An­
gelis pro cognitione scientifica naturali
detur lumen ab speciebus distinctum ; ex­
presse affirmat, quod pro cognitione scien­
tifica

DISP. XXX, DUB. 11.

[
I
1
I
l
[
!

tifica supornaturali habent lumen infusum
ab spocicbus diversum. Cognitio autem
scioutiæ infusæ, de qua modo agimus, supernaturalu est. Unde hujusmodi scientia
est aliquod lumen, sive habitus præter
species. Sed quia censemus idem proportionalitor dicendum esse do scientia na­
turali Angelorum, ut statuimus loco supra
j
citato ex tract. 12, respondetur ex ibidem
‘
dictis num. 74, duo tantum nomine haI
bitus excludere D. Thomam : primo ha;
bitum ex influxu intellectus agentis pro­
ductum, quo non eget Angelus, quia non
accipit species per abstractionem a phan­
tasmatibus, sed habet illas sibi inditas
Γ
a principio. Secundo habitum, qui non
I
sit naturaliter debitus, et acceptus in
,
prima productione : namque Angelus a
I
sua creatione habet habitum scientiæ naI
luralis tanquam rectitudinem sibi natu­
raliter debitam : unde intellectus Angeli
t
ut naturaliter perfectus non indiget novo
I
habitu superaddito in ordine naturali. Sed
hoc non tollit, quod habitus scientiæ na­
turalis distinguatur tum ab intellectu An­
geli secundum se, et essentialiter conI
siderato ; tum et magis ab speciebus
[
naturalibus, quæ prædictum habitum co­
mitantur.
F®· M. Arguitur secundo : quia nihil est
in actu cognitionis scientiæ infusæ, ad
p®*' quod requiratur habitus distinctus ab spe­
ciebus talis scientiæ : ergo hujusmodi
scientia non fuit habitus aliquis ab spe­
ciebas distinctus. Probatur antecedens :
quia si in tali actu consideremus con­
ceptum generie.um intellectionis, hic suf­
ficienter reducitur in potentiam intellec­
tivam, quippe quæ sufficit ad intellectionem
ut intellectio est : si vero attendamus ad
conceptum specificum, differentialera, et
supernaturalem talis actus ; iste sufficien­
ter revocatur in speciem infusam, quæ
cum determinatum objectum repræsentet,
et supernaturalis sit, sufficit ad produ­
cendum illam cognitionem, quatenus se­
cundum suam rationem specificam at­
tingit peculiare objectum, et supernaturalis
ert.
Confirmatur primo : quia actus pro­
prius hujus scientiæ vel est apprehensio
objectorum talis scientiæ, vel judicium
de illis : sed ad utrumque sufficit intel­
lectus cum speciebus infusis : ergo nihil
est in exercitio hujus scientiæ, pro quo
requiratur habitus ab speciebus distinctus.
Suadetur minor : nam ad apprehenden-

279

dum objecta scientiæ infusæ sufficiunt
species infusæ : cum enim sint formales
objectorum similitudines, illa naturaliter,
et necessario repræsentant. Unde facile
ostenditur minor quoad aliam partem :
nam judicium hujus scientiæ supponit cla­
ram apprehensionem objectorum in se
ipsis : supposita autem clara cognitione
objectorum, prout sunt in se, nulla oc­
currit difficultas in judicando de illis.
Ergo intellectus cum speciebus infusis
sufficit ad hujus scientiæ actum, tam ut
est apprehensio objectorum, quam ut est
judicium de illis.
Confirmatur secundo : quia intellectus Secunda,
per id, quod ex se habet, concurrit ad
omnes hujus scientiæ actus tanquam causa
communis, et virtus determinabilis : sed
sufficienter determinatur ad attingendum
peculiaria objecta per proprias eorem spe­
cies : ergo præter hujusmodi species, et
intellectum nullus requiritur habitus. Con­
firmatur tertio : nam si talis habitus re­ Tertia.
quireretur, maxime quia actus hujus scien­
tiæ est supernaluralis : sed propter id
non requiritur; ergo, etc. Probatur minor :
quoniam ut actus sit supernaturalis, suf­
ficit habere, et exigere unum aliquod
supernaturale principium : cum eo ipso
excedat omne naturæ debitum, et exigen­
tiam i sed species, quas sicut principium
exigit cognitio hujus scientiæ, sunt su­
pernaturales : ergo cognitio hujus scientiæ
ex vi talis principii supernaturalis est,
quamvis alius supernaturalis habitus non
addatur. Denique confirmari potest om­ Quarta.
nibus argumentis, quibus Vasquez tom.
1 , in I part. disp. 43, persuadere con­
tendit ad actum visionis beatidcæ non
concurrere nisi vel lumen gloriæ, quod
simul habeat rationem speciei ; vel solam
essentiam divinam unitam in ratione spe­
ciei, quæ simul habeat rationem luminis :
inde enim confici videtur, quod actus co­
gnitionis scientiæ infusæ opus non habeat
alio lumine præter species.
25. Ad argumentum respondetur ne­ Solutio
argu­
gando antecedens. Ad cujus probationem menti.
dicendum est multipliciter deficere : nam
in primis gradus genericus intellectionis
repertus in cognitione scientiæ infusæ,
licet logice consideratus non explicet supernaturalitatem, sed ab ea præscindat;
nihilominus physice sumptus, et prout re
ipsa ponitur a parte rei est supernaturalis
propter identitatem cum ultima differentia,
secundum quam lotus actus supernatura-

280

DE INCARNATIONE.

lis evadit. Repugnat enim poni extra eausas aliquam rationem, quæ non sit vel
naturalis, vel supernaturalis physice. Ra­
tio autem generica rationi specificæ su­
pernatural· identificata naturalis non est;
aliter namque identificari non posset cum
ratione supernatural! differential!. Est ita­
que prædicta ratio physice determinate
supernaturalis. Et consequenter repugnat,
quod intellectus prædictam rationem pro­
ducat, quin prius elevetur per aliquam
virtutem supernaturalis ordinis, quæ ta­
lem rationem physice præcontineat : sicut
ob eandem rationem nequit absque tali
elevatione rationem differentialem præ­
dictæ cognitionis producere. Rursus, licet
permitteretur talem rationem genericam
non esse physice supernaturalem, nec exi­
gere supernaturalem elevationem ex parte
intellectus; adhuc tamen talis elevatio
requireretur ad attingendum rationem dif­
ferentialem, quæ supernaturalis supponi­
tur. Nam principium proprie, et in rigore
producens, atque eliciens cognitionem
scientiæ infusæ secundum suam ultimam
diflerentiam non est sola species intelli­
gibilis, sed magis intellectus : species
namque non concurrit proprie et in rigore
efficiendo, atque eliciendo ; sed solum de­
terminando ex parte objecti, qui est in­
fluxus effectivus secundum quid. Unde
licet species sit supernaturalis; adhuc
oportet addere supernaturalem elevatio­
nem ex parte intellectus : aliter namque
principium in ipsam principaliter influens
non esset eidem proportionatum. Denique
licet cognitio scientifica nec ex parte ge­
neris, nec ex parte differentiæ supernatu­
ralis foret, adhuc tamen exigeret ex parte
intellectus aliquam virtutem supra nudam
ejus essentiam : quia talis cognitio im­
portat specialem rectitudinem in linea co­
gnitionis, quæ proiude debet in suo prin­
cipio eflectivo præcontineri. Intellectus
autem creatus non est sua rectitudo, nec
est ab intrinseco ex prædicatis specificis
determinatus ad rectitudinem operatio­
nis : id enim solum competit intellectui
divino, qui est sibi rectitudo, et regula
in operando. Unde ut intellectus creatus
scientific© cognoscat, eget aliquo sibi
superaddito, quod dicitur dispositio, vel
habitus penes diversum modum essendi,
quam habet in intellectu. Qua de causa
vel in ipsis Angelis, qui perfectissimum
intellectum habent, scientia est aliquid
intellectui superadditum, et ab speciebus

DISP. XXI, DUB. III.

281

ostensum est locis num. 21 relatis. Et supernaturalem : quid enim de natarali
diversum, ut latius ostendimus loco supra
’
quod minoris probationi inseritur, chimæ- debeat in suo ordine asseri, ex dicendis
cit. ex tract. 12. Et eadem ratione requi|
ricum est : nam licet actus, qui non est obiter apparebit.
ritur hujusmodi superadditum in anima
!
supernaturalis, nequeat exigere aliquod
Christi, non solum ad elicieudum actus
j
principium supernaturale : tamen eo ipso,
scientiæ infusæ supernaturalis, sed etiam
|
quod supernaturalis sit, et supernaturale
pro eliciendis actibus alterius scienti» nai
aliquod principium exigat, debet necessa­
Præferlur, et probatur unitas habitus
turalis infusæ. Per quod magis evanescit
!
rio petere, quod omnis virtus proxima in
scientiæ infusæ.
difficultas argumenti.
|
ipsum effective influens sit supernatura­
Ad primam confirmationem respondetur o«s>
lis; quippe qui in naturali virtute præcon26. Dicendum est animam Christi Do- Conclunegando minorem quoad utramque parlineri non valet. Unde si actus scientiæ mini per unicum realiter habitum scientiæ sio·
tem. Et ad prioris probationem dicendum κ·ιίru­
infusæ exposcit speciem supernaturalem
infusæ cognovisse omnia hujus scientiæ
es t apprehensionem non esse solam reprae­ üfil·’.
se tenontem ex parte objecti, ut hæc con­
objecta : atque ideo opus non esse plures
sentationem objecti ex parte speciei se
firmatio supponit : similiter exigere debet hujusmodi habitus in eo constituere. Ita
tenentem; sed esse actum inteliigendi
supernaturalem virtutem se tenentem ex D. Tho. locis statim referendis, cui fre- D.Thom.
vitalem, quo intellectus simplici notitia
Bergocognoscit essentiam in specie repræsen­
parte intellectus : quia non minus proprie,
quentius subscribunt discipuli, Bergomen- rnensis.
tantem. Unde ubi objectum, et apprehen­
sed potius magis rigorose in genere causæ sis in Concord, dub. 1216 (non dub. 12
sio supernaturalia sunt ; opus est intellec­
efficientis influit intellectus in cognitioet 16, ut allegavit Suarez, et transcripsit
tum per virtutem supernaturalem elevari
Diraisr nem, quam objectum. Ad ultimam constat Godoi locis statim referendis). Medina in Medina,
­
ad continendum, et eliciendum actum
ex dictis tract. 2, disp. 2, dub. I et 2, et præs. art. 6, ubi Nazarius controv. 2, in Naza
ri os.
apprehensionis. Quæ virtus non est spe­
disp. 4, dub. 1 et 4, ubi illam Vasquii
ultimis ejus verbis, Alvarez in exposit. Alvarez,
cies; cum hæc non se teneat ex parte
Theologiam, quæ satis singularis est, late art. Arauxo dub. 3. Godoi disp. 37, g 4, Arauxo.
Godoi.
intellectus, sed ex parte objecti, ut supra
confutavimus. Et hac de causa non propo­ num. 65. Gonet. disp. 17, art. 7, num. Gonet.
diximus. Unde facilius constat ad alterius
Labat.
nimus, nec diluimus alia argumenta : quæ
135. Labat disp. 6, dub. 2, § 4 in fine, Philip
­
partis probationem
nam eminentia, et
licet contra assertionem nostram dirigi N. Philippus disp. 6, dub. 4, et alii. Cum pus.
supernaturaiitas judicii hujus scientiæ ex­
­
possent, magis pertinent ad alios tracta­
quibus etiam sentiunt Ricardus in 3, dist. Ricar
dos.
cedit naturalem facultatem intellectus, et
tus, eisque satisfecimus locis tam proxime,
14, art. 3, quæst. 4. Marsilius ibidem, Marsietiam supposita objectorum in se ipsis
lius.
quam num. 21 relatis.
quæst 10, art. 2, part. 4. Suarez disp. Suarez.
apprehensione (licet non oporteat hos
29, sect. 3. Ragusadisp. 101. Lumbier Ragosa.
actus in tali scientia realiter- distingui) : et
LumDUBIUM III.
quæst. 28, num. 1425, et alii plures.
bier.
ideo exposcit supernaturalem virtutem,
Probatur primo ex D. Thom, in 3, dist. Probatur
qua intellectus elevetur.
14, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 4, ubi «θ®·
Utrum habitus scientiæ infusæ in Christo
Ad secundam confirmationem negamus Dili’s
‘ expresse docet hanc sententiam his verbis :
fuerit unicus.
minorem : quia intellectus in ordine ad χαώ.
Angeli, qui habent scientiam magis univer­
actus supernaturales eget duplici deter­
Auctores dub. præced. relati, qui habi- salem, ulpole non, acceptam a rebus, non
minatione, una ex parte objecti, quæ Gt
ziain scientiæ infusæ ab hujus speciebus habent cognitionem de rebus per diversos
per speciem : et alia ex parte ipsius poten­
non distinguunt, consequenter ad propo­ habitus. Quia ergo anima Chrisli habuit .
tiæ, quæ fit per virtutem, ut supra magis
sitam difficultatem respondere debent ne­
scientiam magis universalem, quam aliquis
explicuimus. Unde species infusa non est
gative : si namque habitus, et species Angelus : ideo non habuit diversos habitus,
sufficiens, et adæquata determinatio intel­
hujus scientiæ idem realiter sunt, oportet quibus cognosceret : sed uno habitu omnia
lectus; ut possit scientiæ infusæ cognitio­
quod sicut species in communi sententia cognovit, quæ ad hanc scientiam perlinent,
nem elicere.
j B_’·___
sunt plures, sic etiam habitus plures sint.
quamvis diversis speciebus. Quod magis
Ad tertiam confirmationem negamus EiTor
Et licet asserant habitum esse species non
firmat in resp. ad 3, his verbis : Dicendum,
minorem. Ad cujus probationem dicendum terâ.
utcumque, sed coordinates, quo pacto quod ?ion quælibet specierum diversitas facit
est actum supernaturalem exigere, quod
unitatem aliquam habent : nihilominus
habitum diversum; alias oporteret, quod
omnis virtus proxima in eam effective
’ cum hæc unitas specierum solum sit ordi­
quot sunt res, tot essent scientiæ : sed di­
influens sit supernaturalis : implicat enim,
nis, et cum distinctione reali inter coordi­ versitas specierum, quæ non reducitur ad
quod aliqua virtus possit immediate in­
nate; non majorem unitatem queunt in
eundem modum cognitionis. Quæ quidem
fluere in actum, quem in se non præconhabitu constituere : qhem proinde fatemur diversitas contingit ex hoc, quod lumen in­
tinet : et rursus implicat, quod eum in se
non esse qualitatem simplicem, sed ex tellectus nostri est magis particulatum, et
præcontineat, nisi ejusdem ordinis sit cum
pluribus coalescere. Nos vero cum hujus­
debile. Et ideo in Christo non fuit talis
ipso. Cum ergo intellectus secundum se
modi habitum a prædictis speciebus dis­
divisio habituum propter luminis claritatem.
non sit virtus supernaturalis, nec actum
tinxerimus, locum habemus ulterius exa­ . Nec satisfacit, quod communiter res­ Respon
ut supernaturalem contineat ; impossibile
SIO
minandi, an unus sit, vel debeat in plures pondent Adversarii D. Thomam senten­ contra
est, quod in operationem supernaturalem
­
tiam illam, quam eo scripto docuerat, riorum
dividi : quod hic discutiendum est. Proinfluat, nisi per supernaturalem virtutem
retractasse in præsenti art. 6, ubi expresso eveniceditque difficultas (ut in similibus jam
aliquam elevetur. Quod latissime a nobis
lilar.
resolvit
:
Et
ideo
scientia
indita
animæ
alibi
monuimus)
circa
scientiam
infusam
ostensum

4

282

DE INCARNATIONE.

Christi fail distincta secundum diversos ha­
bitus. Nam contra hoc est, quod S. Doc­
tor minime affirmat hoc loco, quod scien­
tia Christi fuerit multiplex realiter in esse
habitus, sed præcise quantum ad species :
quod est additum diminuens, et consti­
tuetis præcise pluralitatem ex parte connotati sive obliqui, ut salis evidenter li­
quet ex resp. ad t. ubi ait : Et ad
hujusmodi modum perlinet, quod scientia
illa per mullos habitus distinguatur, quasi
per species magis particulares existens. Et
ex resp. ad 3, ubi inquit : Oportuit esse
in anima Christi proprias species singula­
rum rerum ad cognoscendum cognitione pro­
pria unumquodque. Et secundum hoc opor­
tuit esse diversos habitus scienti* in anima
Christi. In quibus locis dictiones illæ
Quasi per species, et secundum hoc oportet
salis aperte denotant totam pluralitatem
non constitui ex parte habitus in esse habi­
tus, et luminis, ac secundum id, quod in
recto importat ; sed præcise ex parte spe­
cierum, quas scientia affert, et connotât :
idque etiam similiter docuerat in 3 sent.
Unde nec est discordia in prædictis locis,
nec primus revocatur per secundum ; sed
in utroque traditur eadem doctrina, ut recte
vidit Bergomensis loco citato. Et profecto
nemo contendit D. Tbomam in hoc art. 6,
evidenter docere, quod habitus scientiæ
infusæ in Christo dividatur realiter, et
plurificetur in esse habitus ; cum satis pro­
babiliter ejus verba admittant, aut potius
offerant explicationem immediate adhibi­
tam. Erit itaque ad summum probabile,
# quod docuerit oppositum. Ubi autem non
constat evidenter de retractatione S. Doctoris; sed potest probabiliter aliter expli­
cari ; megis auctoritati, et honori ipsius
consulit, qui ejusmodi varietatem, atque
revocationem vitat tuendo uniformiter ejus
sententias, ipsasque conciliando ; sicut
fieri in præsenti optime valet. Non est
itaque dicendum, quod doctrinam in lib.
sententiarum traditam revocaverit, nisi ex­
hibeantur alia urgentiora, et evidentiora
testimonia : quæ non occurrere magis
constabit ex num. 33 dicendis.
Datio
27. Secundo probatur assertio unica
cx D.
Thom, ratione desumpta ex D. Thom. locis su­
pra relatis, ad quam reducuntur omnia
alia motiva, quæ Auctores solent expen­
dere : quia nou oportet multiplicare rea­
liter habitus scientiæ infusæ in Christo
absque gravi, et rationabili necessitate :
sed nulla est necessitas multiplicandi rea-

I liter in Christo habitus scientiae infusæ :
ergo habitus hujusmodi non fuit multi­
plex realiter, sed unicus : atque ideo
anima Christi per unum et indivisum ha­
bitum scientiæ infusæ cognovit omnia ob­
jecta, quæ ad talem scientiam spectant.
Utraque consequentia patet, Et major
est certa : tum quia gratia, sicut et na­
tura, quemadmodum non deficit in ne­
cessariis, sic vitat superflua. Tum etiam :
quia scientiæ Christi attribuenda est ma­
jor perfectio, quam recta ratio non nogat:
scientia autem eo perfectior est, quo est
magis simplex, et una, ut dicitur in lib.
de causis : unde scientia divina habet
maximam simplicitatem, et unitatem juxta
illud Ps. 146 ; Et sapienti* ejus non eslts.\&
numerus, id est, sapientia ejus non divi­
ditur in plures : ergo non debemus ha­
bitum scientiæ infusæ in Christo realiter
multiplicare absque gravi, et rationabili
necessitate. Minor denique ostenditur :
nam si quæ necessitas obligaret ad prae­
dictam multiplicationem, maxime mul­
titudo quasi innumerabilis objectorum,
quæ Christus per talem scientiam attigit :
hæc autem minime obligat : quippe cum
omnia illa objecta cadant, et attingantur
sub eadem ratione sub qua entis creati, ut
cognoscibilis supernaturaliter in se : ergo
nulla est gravis, et rationabilis necessitas
multiplicandi realiter habitum scientiæ in­
fusæ in Christo.
( ■
Declaratur hoc amplius : nam plura
sunt objecta intellectus Christi, quam ob- te·
jecta scientiæ infusæ : sed quia omnia
intellectus objecta attinguntur sub una
ratione sub qua, non est necessitas mul­
tiplicandi realiter intellectum : unde uni­
cus realiter intellectus Christi extenditur
ad omnia illa attingenda : ergo ob ean­
dem proportionabililcr rationem non est
necessitas multiplicandi realiter in Christo
habitum scientiæ infusæ. Idemque decla­
rari valet exemplo habitus Metaphysicæ,
qui extenditur ad omnia entia realia se­
cundum communes entis rationes : et ni­
hilominus non multiplicatur realiter in
eodem subjecto; quia omnia illa, licet
plurima sint, attingit sub una ratione sub
qua, in qua conveniunt in osse objecti
talis scientiæ : cum ergb scientia infusa
animæ Christi sit non minus eminens, et
universalis, quam Metaphysics, ut illius
dignitas exposcit, sequitur, quod possit
omnia sua objecta sub una ratione attin­
gere, atque ideo esse unus habitus in spe­
cie.

DISP. XXI, DUB, III.
cie. Quem discursum proposuit D. Thom.
illis verbis supra relatis : fion quxlibct
specierum diversitas facit habitum diver­
sum ; alias oporteret, quod quot sunt res,
tot essent scientia) : sed diversitas specierum, qua; non reducitur ad eundem modum
cognitionis.
h«l,r· Confirmatur evertendo opposita funda­
menta : nam ideo opus esset in scientia
infusa distinguere plures specifice habi­
tus, quia talis scientia attingit objecta
naturalia, et supernaturalia, quæ specie,
quin et genere, aut ordine distinguuntur;
vel quia elicit actus specifice differentes ;
vel denique, quia utitur speciebus essen­
tialiter diversis, quarum quælibet cons­
tituit diversum genus scibilis : sed hæc
omnia motiva sunt insufficientia : ergo
nulla est necessitas multiplicandi habitus
scientiæ infusæ in anima Christi. Proba­
tur minor quoad singulas ejus partes :
prima quidem, quia licet naturalia, et
supernaturalia differant essentialiter in
esse entis, non tamen, quatenus a scien­
tia infusa attinguntur ; hæc namque non
attingit naturalia, ut naturalia præcise
sunt, sed quatenus aliquam rationem supernaturalem important, ut explicuimus
disp. 19, dub. 1, quo pacto constituunt
idem objectum in esse scibilis cum objectissupernaturalibus : atque ideo possunt
ad eundem habitum scientiæ infusæ per­
tinere. Sicut ob eandem proportionabiliter rationem ens creatum , et ens
increatum, quæ magis in esse entis diffe­
runt, quam entia creata naturalia, et supernaturalia, pertinent ad eundem intel­
lectum , et etiam ad eundem habitum
Metaphysicæ : quia videlicet attingun­
tur ab eis sub aliqua ratione, quæ est
una, et specifica in esse scibilis. Secunda
etiam probatur : quia non est contra ra­
tionem habitus unius in specie concurrere
ad plures actus specifice differentes inter
se, si respiciantur ab habitu secundum
aliquam rationem unam, in qua conve­
niunt, et secundum quam respiciunt ob­
jectum ut habitui correspondons. Nam
ea distinctio, quæ se habet de formali ad
actus inter se collatos propter majorem
eorum limitationem, est de materiali com­
parative ad habitum ob majorem univer­
salitatem, quæ in respiciendo objectum
procedit : qua de causa certum apud om­
nes est eundem specifice habitum posse
elicere actus specifice diversos, ut liquet
in fide, in Logica, in Philosophia. Ergo

283

ex eo, quo ! dentur actus scientiæ infusæ
specie distincti; minime infertur scien­
tiam infusam dividendam esse in plures
specifice habitus. Terlia denique ostendi­
tur cx immediate dictis : nam idem ha­
bitus potest uti speciebus intelligibilibus
essentialiter diversis, et afferentibus dis­
tinctas, et adæquatas rerum essentias;
quin propterea constituant diversum ge­
nus scibilis, ut patet in Philosophia natu­
rali, quæ utitur speciebus hominis, leo­
nis, lapidis, arboris, et similium, quæ
distinctas, et adæquatas rerum essentias
important ut ex se liquet ; unde Philo­
sophia per aliud principium, sive essen­
tiam procedit ad proprietates hominis, et
per aliud principium, sive essentiam ad
proprietates arboris, et sic de reliquis.
Quod ergo scientia infusa utatur diversis
realiter speciebus ; minime probat, quod
tales species constituant diversum genus
scibilis per scientiam infusam, nec quod
hæc dividatur in plures habitus.
28. Respondent Adversarii ideo spe- Adversa,
cies hominis, leonis, iet similium
.
non
constituere diversum genus scibilis, prout sio.
pertinent ad philosophiam, quia non af­
ferunt principia adæquata : species vero
infusas illa afferre ; diffinitio namque, vel
essentia hominis, ut repraesentatur per
speciem infusam adæquatur cum hominis
essentia tanquam cum principio demons­
trativo proprietatum hominis ; et prout
sic distinguitur ab essentia, sive diffinitione
leonis, quæ per hujus speciem repræsensentatur : quocirca habent constituere di­
versum genus scibilis, et deserviunt ha­
bitibus essentialiter diversis. Et si eis
objiciatur disparitatem hanc esse volun­
tariam : quia etiam species naturales ho­
minis , et leonis deservientes philosophae
repræsentant diffinitiones, sive essentias,
quæ sunt principia adæquata, ef adæquate
diversa proprietatum hominis, et leonis :
addunt ulterius differentiam in eo sitam
esse, quod diffinitiones hominis, et leo­
nis ut habitae per species naturales con­
tinentur sub aliqua ratione communi, et
sub abstractione objectiva propria phi­
losophi® : unde non distinguuntur adæ­
quate , nec postulant habitus philosophiæ
essentialiter diversos. Cæterum diffini­
tiones hominis, et leonis, quatenus repræsentantur per species infusas, non respi­
ciuntur ab habitu scientiæinfusæ, ut stant,
aut continentur sub aliqua ratione com­
muni, sed attinguntur per se, et ratione

284

DE INCARNATIONE.

sui : quare constituunt diversum genus retur ratio quæ, sive res cognita; sicut
scibilis, et debent attingi per habitus spe­ scientia infusa attingit essentiam hominis,
cie diversos. Hæc in sumina Cabrera, et
vel leonis in se, per se, et raiione sui, at­
Joannes a S. Thom. infra referendi.
que independenter ab aliis; sic etiam, et
Sed minime satisfaciunt, et non minus eodem proportionali modo philosophia il­
voluntarie in secunda, quam in prima res­ las attingit; cum utraque scientia utatur
ponsione procedunt : quia nulla est ef­
speciebus propriis objectorum, licet in di­
ficax ratio, ut essentia, sive diffinitiones verso ordine. Si autem consideretur ra­
hominis, et leonis, ut repræsen tau tu r per tio sub qua, sive modus tendendi in ob­
species acquisitas, sint principia inadæ- jectum, sive passiva objecti attingentia:
quata, et subinde non exigentia diversos quæ facile Adversarii cum communi sen­
habitus philosophiæ ; et quod eædem tentia dicunt philosophiam cognoscere
hominis, et leonis essentiæ, sive diffini­
omnia sua objecta sub communi ratione
tiones, ut repraesentantur per species in­ entis mobilis; eadem et nos dicimus scien­
fusas sint principia adæquata, et adæquate tiam infusam attingere omnia sua objecta
distincta; et consequenter postulant di­
sub ratione communi entis creati superversos habitus scientiæ infusæ. Id vero ita naturaliter cogniti in se ipso, sive per
ostendimus : nam si attendamus ad ipsas proprias species. Nulla igitur est disparerum essentias, quæ per has, vel illas ritas assignata ab Adversariis, nullaque
species repnesentantur, sunt principia necessitas multiplicandi realiter habitus
adæquata suarum pruprielatum, et adæ- scientiæ infusæ in anima Christi.
quate distincta : unde essentia hominis
29. Ad hæc : si principia,
per se, et independenter ab essentia leo­ eis Auctoribus proposita convincerent, eonis fundat suas proprietates; et e con­
dem modo probarent scientiam infusam «trà
verso. Si vero ipsas species intelligibiles supernaturalem Angelorum dividi simili­
consideremus, sicut species infusa homi­ ter in plures realiter habitus : consequens
nis adæquatur cum huc objecto, et illud est falsum : ergo prædicta principia et
repræsentat independenter a specie leo­ motiva non convincunt. Sequela osten­
nis : sic etiam species naturalis, et ac­ ditur : nam ideo dicunt scientiam infusam
quisita ejusdem hominis adæquatur cum Christi dividi in plures realiter habitus,
tali objecto, illudque independenter a quia non attingit omnia sua objecta sub
leonis specie repræsentat. Denique si ad
aliqua una ratione : et ideo asserunt,
ipsos habitus attendamus, sicut habitus
quod sua objecta sub una ratione non at­
naturalis potest procedere sub ratione tingit, quia utitur speciebus, quæ repræmagis communi, quam sint species, ut sentant objecta adæquata, et adæquate
in philosophia constat : sic etiam habitus distincta, quatenus principia in eis reprae­
supernaturalis, et infusus procedere valet sentata , nempe rerum diffinitiones, ad
sub ratione magis communi, quam spe­ alterutrum non dependent. Hæc autem
cies sint, ut in prudentia infusa liquet,
motiva, si quid valent, eodem modo pro­
quæ cum pluribus speciebus utatur, est bant in scientia infusa supernatural! An­
unicus habitus, quia illas species, aut po­ gelorum : nam species, quibus talis scien­
tius objecta sub aliqua ratione adunat,
tia utitur, repræsentant objecta adæquata,
et sub ea in suis actibus procedit. Si nam­ et adæquate distincta ; siquidem repræ­
que objecta naturaliter cognita queunt sub
sentant rerum essentias, sive diffinitiones,
una aliqua ratione communi cadere, el quæ ad invicem non dependent in ra­
ita attingi; cur non etiam objecta super­ dicando proprietates : ex quo, si bona
naturalia, aut cognita secundum aliquam est Adversariorum consecutio, infer­
supernaturalem rationem ? Præsertim cum tur, quod objecta per tales species resupernaturalia ex genere suo, sicut sunt præsentata non contineant sub aliqua
perfectiora naturalibus, sic etiam sint ratione una, secundum quam possint spemagis unita, et magis unite se soleant cilicare unicum habitum scientiæ infusæ;
ad plura extendere. Quod vero dicitur ejusque ordinem terminare. Nec facile
scientiam infusam attingere essentias ho­
assignabitur inter hoc exemplum, et ma­
minis, et leonis per se, et ratione sui;
teriam præsentem rationabilis differentia,
philosophia vero illas respicere sub ali­
ut consideranti magis constabit. Minorem
qua ratione, aut abstractione communi,
autem probat Godoi ad hominem contra
sine fundamento dicitur : nam si conside­ M. a S. Thoma, quem dicit concedere,
quod

■Ù- .

DISP. XXI, DUB. III.
quod hæc scientia in Angelis non dividitur
in plures habitus ; licet lucum particula­
rem, ubi id doceat, Godoi non designet,
nec nos, qui attente locum, in quo de
hac difficultate agit, legimus, reperire
potuimus. Unde ea probatione omissa,
aliter probatur minor : quia non minorem
unitatem in Angelis habet scientia infusa
supernaturalis, quam scientia indita na­
turalis : sed hæc in Angelis unica est, et
non dividitur ir. plures realiter habitus,
ut concedit Joan, a S. Thom. disp. 14,
art. 3 in fine , nosque docuimus tract.
12, disp. 2, dub. 4, num. 72; unde una
scientia indita naturalis sine multiplica­
tione reali præstat in Angelis quod nobis
conferunt Metaphysica, Mathematica , et
Philosophia, et eisdem eminenter æquivalet : ergo scientia infusa supernaturalis
Angelorum non dividitur in plures reaiiter habitus.
Et declaratur magis vis hujus consequentiæ : nam sicut species inhisæ super­
naturales Angelorum non repræsentant
objecta adæquata, et adæquate distincta;
sic etiam species indilæ naturales Angelo­
rum repræsentant eodem modo objecta, licet
in diverso ordine : et nihilominus objecta
repræsentata per species inditas naturales
possunt ita adunari sub una ratione sub
qua, quod specificent eundem realiter ha­
bitum scientiæ naturalis in Angelis : ergo
pariter objecta repræsentata per species
supernaturales infusas queunt ita uniri
sub una ratione sub qua, quod specificent
eundem habitum supernaturalem scientiæ
infusæ Angelorum. Unde facile promo­
veri poterit consequentia ad scientiam
Christi.
Neu
30. Hic autem observare oportet (tum
ad legitimam nostræ assertionis intelligentiam, tum ad excludendum aliquas
objectiones), quod cum affirmamus scien­
tiam infusam Christi esse unum realiter
habitum, nomine scientiæ infusæ non si­
gnificamus omne lumen infusum animæ
Christi ; sed illud præcise, quod deservit
ad attingendum objecta creata in se ipsis,
sive per proprias species, quatenus talia
objecta recipiuntur sub una ratione co­
gnoscibilium supernaturaliter in se ipsis,
ut satis liquet ex dictis disp. 17, dub. 4,
§ 2, adjunctis omnibus, quæ a disp. 19
diximus recensendo ejus objecta, modum
procedendi, et perfectionem, quæ satis
declarant propriam ejus indolem, et na­
turam. Quod enim dentur alia lumina

.

-X, -

285

supernaturalia, et divinitus infusa in anima
Christi, eamque perficientia quantum ad
partem intellectivam, quæ realiter differant
a scientia infusa specialiter dicta; certius
est, ut possit in dubium revocari. Liquet hoc
in prudentia supernaturali, et in donis Spi­
ritus Sancti, sapientia, intellectu, etc., li­
cet enim hæc sint lumina quædem divini­
tus infusa, distinguuntur tamen realiter a
scientia infusa specialiter accepta. Tum
quia realiter separantur, ut liquet in no­
bis, qui cum habeamus prudentiam su­
pernaturalem, et dona Spiritus Sancti ;
scientiam tamen infusam, et species ei
deservientes non habemus. Tum quia licet
tam scientia infusa, quam prudentia at­
tingant objecta supernaturalia, aut modo
supernaturali; nihilominus illa attingunt
sub diversa ratione sub qua, ut facile
constat ex his, quæ diximus tract. 12,
in arb. virtutum num. 7 et 21 adjunctis,
quæ tradidimus supra in Comm. ad art.
4, quæst. 7. Unde sicut ob hanc rationem
inter se realiter distinguitur : quia vide­
licet objecta naturalia ab illa scientia co­
gnita attingunt sub diversis, et magis
specialibus rationibus, ut observavimus
tract. 12, disp. 2, dub. 3 ; sic etiam fa­
teri oportet, quod in anima Christi præler
scientiam infusam supernaturalem par­
ticulariter dictam, de qua agimus, den­
tur alii habitus supernaturales, qui ob­
jecta ab illa scientia cognita attingant
secundum diversam rationem sub qua,
et sub distincto motivo. Idque magis
specialiter constat in gratia, seu lumine
prophetiæ. Videantur, quæ diximus in
Comment, art. 8, quæst. 7.
Major aliqua difficultas poterat esse de
lumine gloriæ, quod aliqui significarunt
esse eundem realiter habitum cum lumine
scientiæ infusæ : nam proprius hujus ac­
tus est cognoscere creaturas immediate
in se ipsis : lumen autem gloriæ illas at­
tingit non solum in divina essentia, sed
etiam immediate in se ipsis; sicut eadem
charitas attingit creaturas non solum ra­
tione bonitatis divinæ, sed etiam propter
se, et ratione sui : ergo superfluum est
pro tali actu constituere habitum a lu­
mine gloriæ distinctum, atque ideo glo­
ria, et scientia infusa sunt idem realiter
habitus. Accedit, quod lumen gloriæ po­
test se ipsum cognoscere non solum in
divina essentia, sed etiam in se, et ra­
tione sui : cum inter lumen in ratione
cognoscitivi, et idem lumen gloriæ in

¥

Incidens
dubium·

• ,r·

DE INCARNATIONE
ratione cognoscibilis detur omnimoda
commensuratio, et proportio; nulla est
ergo ratio, quare nequeat cognoscere se
in se ipso, et ratione sui. Et huic parti fa­
vet Suarius disp. cit. sect. 4.
Lefitinw 31. Sc i standum est communi, et vera
rf^i0* sententiæ. qua distinguit realiter praxdictos habitus, et merito quidem. Tum
D.Tbea. sic manifeste significat D. Tho. in hac
3 p. quæst. 9, art. 2, cum duobus sequentibus, et quæst. 10 et 11 et 12, qui­
bus locis non minus distinguit inter ha­
bitum luminis gloriæ, et habitum scientiæ
infusæ, quam inter hos habitus, et ha­
bitum scientiæ acquisita’ : hic vero rea­
liter distinguitur ab illis : ergo pariter
ipsi inter se comparati realiter distin­
guuntur. Tum etiam quia licet connaturaliter loquendo habitus scientiæ infusæ
habeat conjunctionem cum habitu lu­
minis gloriæ; nihilominus possunt ab­
solute separari : sicut enim non im­
plicat, quod detur actus scientiæ infusæ
sine actu visionis : quippe nulla est re­
pugnantia in eo, quod creaturæ cognos­
cuntur in se, Deo in se non viso : sic.
etiam non implicat, quod habitus scientiæ
infusæ separetur ab habitu luminis glo­
riæ : realis autem separatio manifestat
rcalem distinctionem : ergo prædicta lu­
mina realiter differunt. Tum præterea quia
hujusmodi habitus habent objecta adæquate distincta in esse objecti; siquidem
lumen gloriæ respicit tanquam objectum
primarium adæquatum Deum in se ipso,
cætera vero ut objectum secundarium ;
lumen autem scientiæ infusæ respicit
tanquam objectum primarium solas crea­
turas ut cognoscibiles per proprias spe­
cies : objecta autem primaria, etadæquata
transfundunt distinctionem realem in lu­
mine, a quibus respiciuntur, ut inductive
potest ostendi in aliis potentiis, et habiti­
bus. Tum denique quia ad actum pro­
prium huminis gloria* nulla alia species
concurrit, quam essentia divina unita
sub munere speciei intelligibilis : essentia
autem divina non manifestat creaturas
primario : et per se, aut ratione sui ; sed
manifestat primario se ipsam, et creaturas
secundario, mediate, et ut contentas in
se : ergo impossibile est, quod lumen
gloriæ eliciat cognitionem immediatam
creaturarum in se ispsis : atque ideo opor­
tet pro hujusmodi creaturarum cognitione
addere, alium habitum realiter diversum,
quem vocamus scientiam infusam. Et

hæc principia constant partlm cx dictis
i
in disputationibus præcedentifius, partim,
et principaliter ex dictis tract. 2 fore
per totum, et specialiter disp. 2 et disp.
7, in quibus egimus do specio, et aclu
propriis scientiæ beatæ.
Qua· autem in contrarium afferebantur Conn:
levia sunt : jam enim ostendimus impii{ care, quod habitus luminis gloriæ attingat
j creaturas in se ipsis immediate, et non in
essentia Dei tanquam in objecto prius
cognito. Unde necessarium est admittere
alium habitum scientiæ infusæ, qui attin­
gat creaturas in se ipsis, sive per proprias
species, et prout ipsœ exposcunt in pro­
prio genere attingi. Quod vero inseritur de
charitate falsum omnino est : implicat
enim vharitatem elicere aliquem actum,
vel attingere aliquod objectum, nisi ex
motione bonitatis increatæ, quæ est for­
male, et adæquatum ipsius motivutn, ut
ostendimus tract. 19, disp. 2, dub. 1 ct 2;
quocirca amor creaturarum ratione boni­
tatis creatæ, sive inhærentis sistendo ibi
nullo modo pertinet ad habitum charitatis
Theologicæ. An autem sit possibilis alia
char i tas virtus moralis, quæ prædictum
actum eliciat, difficultas est longe diversa :
in qua si teneatur pars affirmativa, magis
firmabit, quod præter habitum luminis
gloriæ sit possibilis habitus alius scientiæ
infusæ attingens creaturas immediato, et
ratione sui, ut affirmamus. Quid autem
absolute dici debeat, statuimus loco cit.
dub. 4. Denique quod ultimo loco additur,
nullius momenti est : sicut enim lumen
gloriæ nequit cognoscere immediate alias
creaturas, ita nec se ipsum. Et ratio est
eadem : quia species adæquata cum eo
lumine concurrens est sola essentia di­
vina, quæ primario solam se ipsam mani­
festat; cætera vero secundario, mediate,
et ut in se contenta. Et qui oppositam
conantur intrudere Theologiam, obligantur
consequenter dicere lumen gloriæ non esse
lumen Theologicum, nec specificari a DeO,
sed ab aliquo alio prredicto non determi­
nate divino, sed Deo, el creaturis com­
muni : quod absurdissimum est, ut vel in
fide Theologica ostendi valet.
1
!

1

Refertur opinio opposita, ejusque molira
eliduntur.

32. Contrariam nobis sententiam tuen­
tur

DISP. XXJ, DOB. m.
tur graves Adctoros, Cajetanu’, ot Sylvius
sKs. in hoc art. 6, ubi Cipullus dub. unico,
W Cabrera disp. G, Joan, a S. Thom. disp.
14, art. 3, conci. 2. Granados controv.
|1»*»·*Ι, tract. 8, disp. 3, sect. 2, conci. 3.
æ Lorca disp. bl, inernb. 1. Franciscos a
• te. Christo lib. 4 de Incarnat, quæst. 6.
[S’jLugo disp. 20, sect. 4, num. 59, et alii,
tfcio. Qui licet non satis conveniant in assi­
gnando multitudinem, sive numerum ha­
bituum scientiæ infusæ in Christo : non­
nullis asserentibus tot hujus scientiæ
habitus fuisse, quot in eo fuerunt species
infusæ, ut magis placet Cabreræ, et Joan,
a S. Thoma; aliis vero affirmantibus fuisse
in Christo duos hujus scientiæ habitus,
unum circa naturalia, et alterum circa
supernaturalia, quod Lorcæ, et quibusdam
aliis magis arridet ; conveniunt nihilomi­
nus in negando, quod Christus per unicum
realiter habitum scientiæ infusæ cognove­
rit omnia objecta huic scientiæ correspondentia : in quo assertioni nostræ directe
opponantur.
Full·
Præcipuum, et satis grave eorum fun­
aerlsn
ibEib- damentum est auctoritas D. Thomæ, qui
' i'r?le„ Pro *Psis stare Edetur : nam cum in hoc
B.T:oa.
ari. 6 inquirat : Utrum hæc scientia fuerit
distincta per diversos habitus, affirmative
respondit his verbis : Et ideo scientia in­
dita animæ Christi fuit distincta secundum
diversos habitus. Quæ est ipsa sententia
eodem modo, et tot verbis ab iis Aucto­
ribus asserta. Nec valet dicere D. Thom.
iorpui non de pluralitate habitus in esse
habitus, sive ex parte recti ; sed solum
quantum ad species intelligibiles, et ex
parte connotati, ui explicuimus num. 23
et 2G. Nam contra est : tum, quod juxta
hunc dicendi modum sequitur D. Thomam
reliquisse indecisam quæstionem a se
propositam; siquidem non resolvit, an
habitas hujus scientiæ dividatur in plures :
quæ difficultas non ad species, sed ad
lumen ipsum refertur : dicere vero, quod
difficultatem non resolverit, indignum
est tanto Doctorc. Tum etiam, quia in
arg. Sed contra, sic exponit testimonium
Zachariæ, ut pluralitatem habituum scien­
tiæ infusæ evincat, et non solam multitu­
dinem specierum : arguit namque in hunc
modam : Zachariæ 3 dicitur, quod super
lapidem unum, id est, Christum, sunt sep­
tem oculi : per oculum autem scientia in tdligilur : ergo videtur, quod in Christo
fuerint plures habitus scientiæ. Gui argu­
mento non satisfacit; sed tacite concedit,

287

quod concludit. Tum præterea quia S.
Doctor in corp. art. ex diversitate specie­
rum colligit diversum genus scibilis : sed
diversum genus scibilis infert diversitatem
habitus in esse talis, ut in aliis habitibus
valet : ergo hanc docuit D. Tho. et non
solam distinctionem habitus ex parte specierum, sive obliqui.
Confirmatur : quia D. Tho. in resp. ad Confir­
1, comparat scientiam Christi cum scien­ matio.
tia Angelorum, illasque distinguit in ra­
tione habitus, affirmans scientiam Christi
per multos habitus distingui : sed scientia
Angelorum quantum ad species, sive obli­
quum etiam est multiplex; siquidem utitur
pluribus, ut ex se liquet : ergo pluralitas,
quam D. Tho. scientiæ Christi attribuit
non est solum ex parte specierum, et
connotati, sed etiam ex parte habitus, et
secundum id, quod in recto importat :
alias nullam differentiam inter scientiam
Christi, et scientiam Angelorum consti­
tuisset. Et eadem consequentia formatur
ex resp. ad 2, nam illam distinctionem, et
pluralitatem concedit habitui scientiæ in­
fusæ in Christo, quam negat habitui fidei
Theologicæ : hæc autem etiam est multi­
plex ex parte specierum, et connotati ;
cum ipsi plures species deserviant : ergo
aliam majorem distinctionem, et plurali­
tatem constituit D. Tho. in habitu scien­
tiæ infusæ ; atque ideo diversitatem in esse
habitus, et secundum id, quod rectum ejus
importat.
33. Respondetur prosequendo datam Diruitur
fundaresponsionem, qüæ in ipsa littera D. Tho,• mentum.
fundatur, ut supra ostendimus ; et non
diruitur adhibitis impugnationibus, ut sin­
gulis diluendo constabit. Ad primam ne­
gamus sequelam : quia S. Doctor satis
resolvit quæstionem dicendo, quod scien­
tia infusa animæ Christi est perfectior
ex parte luminis infusi a Deo, quam scien­
tia Angeloriim; quamvis sit inferior ex
parte subjecti recipientis, secundum quod
attenditur major multiplicitas specierum,
ut tradit in resp. ad 1, adjuncta his, quæ
tradit in corpore. Præsertim cum in resp.
ad 3, statuat lumen hujus scientiæ so
habere ad modum luminis intellectus
agentis, quod est unum in specie : et tan­
dem addat : Secundum hoc, id est. quan­
tum ad species, oportuit esse diversos ha·
bilus scientiæ in anima Christi. Quibus
verbis constituit pluralitatem non in recto
talis scientiæ, sed in ejus obliquo, ut ma­
gis se explicuerat loco supra cit. cx 3

• · ' «r ■ ·

■

i J«-‘‘

288
iw.

;·ί

* Ί

* -g ;

;

>
·<

*.

*

■

>7. I · P

DE INCARNATIONE

sententiarum. Ad secundam respondetur
argumentum sed contra non semper con­
cludere, nec continere propriam Doctoris
sententiam, ut sæpissime occurrit in scrip­
tis D. Thom. Et licet in illo concluserit
plures habitus ; pluralitas tamen hæc non
refertur ad rectum habitus, sed ad ejus
obliquum, sive species ob ea, quæ imme­
diate diximus. Et eodem modo explican­
dum est Zachari® testimonium : quamvis
exponi etiam possit de numero omnium
luminum existeniium in anima Christi,
quæ realiter distinguuntur, ut supra num.
30 observavimus. Ad tertiam dicendum
est D. Thomam ex diversitate specierum
recte concludere diversum genus scibilis
diversitate adæquata per comparationem
ad species ; sed quæ est inadæquata per
comparationem ad lumen scientiæ infusæ :
quia omnia illa objecta per species repræsentata possunt contineri sub una alia
universaliori ratione objectiva, et attingi
per eundem specie habitum : sicut exem­
plo habitus scientiæ naturalis (ubi occur­
rit eadem difficultas; num. 27 et 28 ex­
plicuimus. Unde habitus scientiæ infusæ
ex vi hujus solum plurificatur ex parte
connotati, sive specierum, manens tamen
indivisus ex parte ejus, quod in recto
importat.
confir°r Àd primam confirmationem constat ex
matic? dictis num. 29, quod scientia infusa tam
in Christo, quam in Angelis est una in
specie, et non dividitur in plures realiter
habitus : nec quantum ad hoc voluit D.
Thom. differentiam constituere. Sed diver­
sitas stat in eo, quod species infusæ Christi
sunt minus universales, quam species in­
fusæ Angelorum, ut constat ex supra dictis
a num. 8, et consequenter scientia Christi
indiget, utiturque pluribus speciebus ,
quam scientia Angelorum. Et ex hac parte
dividitur in plures habitus, quam scientia
Angelica, sumendo habitum non pro eo,
quod dicit in recto; sed pro eo, quod im­
portat in obliquo, sive ex parte specierum.
Quod non obscure significavit D. Thom.
in eodem loco illis verbis : Scientia Chrisli
est infra scientiam Angelorum quantum
ad modum recipientis. El ad hujusmodi
modum pertinet, quod scientia illa, per
mullos habitus distinguatur, quasi per spe­
cies magis particulares existent. Et hinc
sumitur responsio ad secundam confirma­
tionem : quia species, quas fides supponit
non determinant ad ejus assensum, sed
præcise deserviunt ad objectorum simpli-

cium apprehensionem : judicium voro,
assensus, et actus fidei fit in vi testimonii
divini sicut unici motivi : quare licet
illæ species sint plures, non potest dici,
quod habitus fidei dividatur in habitus
adhuc ratione specierum, quas supponit:
quia tales species omnino de materiali se
habent etiam in ratione connotati. Quod
aliter contingit in speciebus propriis scien­
tia' infusæ, quæ ob suam eminentiam non
solum repræsentant objecta simplicia, sive
essentias rerum, sed etiam proprietates,
complexiones, et veritates objectivas : et
hoc pacto determinant in suo genere ha­
bitum scientiae infusæ ad assensum scientificum. Unde hujusmodi scientia illas de
formali importat, non quidem in recto,
sed in obliquo ut connotatum per se. Id­
que sufficit, ut ubi prædictæ species sunt
plures, dicatur scientia infusa dividi in
plures habitus pluralitate specierum, et ex
parte obliqui.
34. Arguitur secundo : quia ad multi­ &Φ·
Ü3 -i
plicandum realiter habitus sufficiunt di­ 8Jb
versi actus, divers® rationes formales ex :Eülll·
parte objecti : sed hæc omnia concurrunt
in scientia infusa animæ Christi : ergo
dividitur in plures realiter habitus. Mi­
nor est certa : quia reliqui habitus ex illis
capitibus distinguuntur; ut inductive po­
test ostendi. Minor autem suadetur : quia
scientia infusa Christi attingit omnia en­
tia creata tam naturalia, quam supernaluralia, ut constat ex dictis disp. 19, dub.
1 et 3 ; sed objecta naturalia, et supernaturalia important diversas rationes ob­
jectivas, et naturalia attinguntur per ac­
tum supernaturalem : ergo scientia infusa
Christi habet diversos actus, diversas
tendentias, et rationes formales objectivas.
Confirmatur primo : quia ad multipli­ Cxfc*
candum habitus sufficiunt diversa genera 2M4.
scibilis : qua ratione Mathematica sunt
habitus realiter distincti : sed species
infusæ, quibus utitur hæc scientia, fun­
dant diversa genera scibilis, ut plane sup­
ponit D. Thom. in hoc art. 6 in corp.;
ergo scientia infusa animæ Christi divi­
ditur in plures habitus. Confirmatur se­
cundo : quia tunc multiplicantur habitus
cum habent modos tendendi in objecta
formaliter diversos : sed hos habet scien­
tia Chrisli : ergo dividitur in plures ha­
bitus. Probatur minor : quia hæc scientia
aliqua objecta attingit per speciem quidditativam eorum, ut entia necessaria,
sive rerum essentias; quædam vero so­
lum

D1SP, XXI, DUK HL
Ium cognoscit per revelationem, ut futura
contingentia libera : sed hi modi cognos­
cendi sunt formaliter diversi, ut ex ipsi»
terminis constat ergo, etc.
li
Ad argumentum respondetur negando
B>*. !). minorem. Ad cujus probationem dicendum
est, quod licet scientia infusa, de qua agi­
mus, attingat objecta entitative naturalia;
tamen illa attingit sub aliqua ratione
supernaturali. Et ratio est manifesta :
quia cum ipsa scientia supernaturalis sit,
et utatur speciebus supernaturalibus repræsentantibus res in se ipsis; repugnat,
quod naturalia objecta attingat sub ratione
naturali : sed illa respicit modo superna­
tural!, et attingit per supcrnaturales ope­
rationes, et sub aliqua supernaturali ra­
tione. Et consequenter prædicta objecta
naturalia possunt cum supernaturalibus
univocari in aliqua ratione objectiva, et
in esse scibilis; atque ideo specificare
eundem habitum scientiæ infusæ, sicut
in fundamento nostræ assertionis magis
expendimus, et exemplis declaravimus.
Ex quibus patet ad primam conlirmatiour
1 (ciirsl·,nem..Nec D. Thom. oppositum docet;
sed solum quod plures species constituant
diversum genus scibilis, adæquatum qui­
dem iu ordine ad singulas species, sed
inadæquatum in ordine ad scientiæ ha­
bitum, ut num. præced. explicuimus. Nec
magis urget secunda : quia procedit ex
falsa suppositione, quod anima Christi per
scientiam infusam cognoscit futura con­
tingentia in vi solius divinæ revelationis :
cam tamen juxta nostram sententiam illa
cognoscat per speciem propriam repræsentantem illa in se ipsis, sicut attingit
alia objecta : unde ex vi hujus nullum
mutuatur diversum modum formalem ten­
dendi in objecta, ut statuimus disp. 19,
dub. 2, a num. 25. Melius dirigeretur
hæc difficultas in Suarium, et alios, quos
ξ impugnavimus loco cit. num. 23.
35. Nec refert, si replices, quod scientia
l-jij infusa cognoscit objecta creata quidditap^tive in se ipsis, objecta vero increata
I
solum quoad an est, ut tradidimus disp.
I cit. dub. 4, sed hic procedendi modus est
i formaliter diversus; cum manifestum sit
I
notitiam evidentem quoad quid est distin!
gui formaliter a notitia evidenti præcise
I quoad an est : ergo in scientia infusa danI lur diversi formaliter modi attingendi
I objecta : quod satis est ad multiplicandum
I realiter habitus. Id, inquam, non refert,
I sed facili negotio dispellitur : quia præ- |
I
Salmanl. Curs, lheolog. tom. XV.

j dicti modi tendendi non conveniunt scinnI lia.· infusæ per se primo, et æqualiter, sed
unus fundatur in alio, et quasi ex conseI quenti, sivq per quandam extensionem se
habet. Non enim imaginari debet, quod
scientia infusa eliciat primario aliquem
actum, quo directe cognoscat entia in­
creata quoad an est : sed cognoscendo
quidditative aliquos effectus supcrnaturales
cum prædicatis increatis connexos, co­
gnoscit ex consequenti talium prædicatorum existentiam. Nec ad id opus habet
distincto actu ; sed primarius ille sufficit
cum extensione ad increata præcise quoad
an csl, ut constat ex dictis loco cit. num.
65 et 67. Quæ autem prædicto ordine se
habent, pertinent ad eundem habitum, et
habitus non multiplicant, ut est per se
notum.
36. Arguitur tertio : quia nulla est ra­ Tertium
argotio, quare habitus effectivi infusi multipli­ icectum.
centur in Christo, et non multiplicetur
habitus scientiæ infusæ : sed certum est
habitus effectivos multiplicari, ut patet in
charitate, fortitudine, et temperantia, quæ
realiter distinguuntur : ergo idem dicendum
est de scientia infusa : id enim paritatis
ratio convincit. Confirmatur primo : quia ConGrspecies infusæ animæ Christi repræsentant maiio.
objecta totalia, et adæquata, utputa re­
rum essentias inter se non subordinatas :
sed objecta totalia, et adæquata debent
attingi per diversos habitus : ergo habitus
scientiæ infusæ,. cui illæ species deser­
viunt, non est unicus, sed dividitur in
plures. Confirmatur secundo : quia si Alia.
unicus scientiæ infusæ habitus attingeret
quidditative in se objecta naturalia, et
supernaturalia, necessaria, et libera ; pari­
ter posset attingere quidditative in se
objecta creata, et increata : sicut enim
excogitari valet una ratio communis res­
pectu illorum, sic etiam respectu istorum :
consequens non admittimus, ut constat ex
dictis disp. 19, dub. 4; ergo inconsequenter procedimus, cum asserimus antecedens.
Ad argumentum respondetur procedere Solvitor
argaex æquivocatione non distinguente inter rnculum.
lumen infusum animæ Chrisli, et habitum
scientiæ infusæ specialiter dictæ : quam
æquivocationem jam correximus num. 30.
Et juxta ibidem dicta respondetur, quod
sicut Christus habet plures habitus affec­
tivos infusos; sic etiam habet plures habi­
tus intellectivos infusos, v. g. scientiam
beatam, scientiam hanc infusam, de qua
agimus, prudentiam infusam, et dona
19

«
I

•i ' ·· ·

290

S

Dirdunicr
conur.miüo*
nes·

p.W·
’■

*A

3?

■

't

î

•i ·

κ

DK INCARNATIONI·
XXI, Dl’B. IV.

29»

Spiritus sancti pertinentia ad intellectum :
tra-litls, levi manu expedire possumus, el
et hos habitus fatemur distngui inter se
paucis absolvemus. Illam autem speciali­
fusam Christi excedoro simpliciter in perejus intensione : unde scientia naturalis,
realiter ob diversam rationem sub qua
ter versat D. Thom. in peculiari art. I
fectiono scientiam infusam Angelorum.
quanto intensius penetrat principia, tanto
propria objecta attingunt. Sed loquentes de ! hujus quæst. : et resolvit, quod scientia
ila docet D. Thom. art. 4 cit. ut statirn
magis ad plures conclusiones se extendit :
Cwu·
scientia infusa particulariter dicta oppo­ Christi secfindum quod habet ex causa
I tu. expendemus, et sequuntur Cajetan. Mosed scientia infusa Christi habuit majorem
1 Wiu. dina, Alvarez, Cabrera, Nazarius, et alii
situm ob oppositam rationem affirmamus : 'influente, est multo excellentior, quam
intensionem, ut proxime ostendimus : ergo
£ omnes expositores: quos proinde super­ et extensionem. Tum etiam quia extensio
J Atairt
quia ejus munus est attingere objecta ut scientia Angelorum : sed secundum quod
supernaturaliter cognoscibilia in se ipsis,
habet ex subjecto recipiente, est infra
-1 5:u· fluum est recensere. Probatur ratione :
hujus scientiæ est juxta dignitatem, et
MJ.
sive per proprias eorum species : in quo
scientiam Angelicam. Gæterum cum utra- Stu*
statum subjecti in ordine ad finem a Deo
BMio nam facta comparatione inter habitus in­
tab· tellectivos ejusdem speciei, illo est sim­
conveniunt omnia objecta, qua? per talem
que propositio sit modificata, et cum spe·‘Pe­
præstitutum ; sed hæc in Christo exigunt
scientiam primario cognoscuntur : unde
dali determinatione; adhuc dubitari valet,
J ûKliextensionem incomparabiliter majorem,
lis. pliciter perfectior, qui majorem habet
nulla est necessitas dividendi illam in
intensionem, et extensionem : sed scientia
quænam istarum scientiarum sit absolute,
quam in Angelis; siquidem est eorum
et attentis omnibus perfectior : quod hic
I
plures habitu üt in fundamento nostræ
infusa animæ Christi habuit majorem in­
caput, judex hominum, et dominas om­
assertionis magis explicuimus.
decidere oportet. Et ne in non necessariis
tensionem, et extensionem, quam s iennium rerum : et hac ratione cognoscit
immoremur, supponimus scientiam Christi,
j
Ex quibus patet ad primam confirma­
tia infusa Angelorum : ergo illa fuit sim­ plura futura contingentia, et secreta cor- ·
et scientiam Angelorum esse ejusdem spe- j
tionem : nam objecta repraesentata per
pliciter perfectior, quam hæc. Consequentia dium, et creaturas possibiles, quam An­
ciei infirme, seu non distingui essentiali\
species infusas sunt totalia, et adæquata
patet. Et major liquet ex sola termino­ geli, ut manifeste liquet ex dictis disp. 19,
■
in ordine ad easdem species, et in esse \ ter. Et ratio constat ex dictis dub. præced,
rum explicatione : quia in habitu intellec­
fere per totam, et specialiter dub. 3 et 5 ;
j
entis : sed sunt inadæquata, et partialia ■ quia videlic t utraque scientia est lumen
tivo perfectio potissima, quæ supra, et ergo scientia infusa Christi habuit majorem
j
in ordine ad habitum scientiæ infusæ : ' infusum, utens speciebus iulusis, et alliapræter ejus essentiam attendi valet, vel
extensionem, sive, et in idem redit, plura
j
quia respiciuntur secundum unam ratio­ ■. gens objecta sub ratione una in esse
est intensio, secundum quam perGcitur objecta attigit, quam scientia infusa An­
I
nem. ia qua adunantur in esse scibilis j scibilis, nempe quatenus objecta creata
in se ipso, et attingit idem objectum cum
gelorum.
per talem scientiam. Sicut etiam Philoso­ i sunt repræsentabilia, et attingibilia in se
majori certitudine, et claritate; vel est
38. Et hunc discursum continent, licet Meas
phia utitur speciebus repræsentantibus ; per species proprias : nullum igitur est
extensio, secundum quam se dilatat ad non adeo explicent verha D. Thom. art. 1 : D-Tbom*
caput ad distinguendum essentialiter tales
objecta totalia, et adæquata in ordine ad
plura objecta attingenda : ergo supposita Scientia indita, inquit, animæ Christi potest
habitus. Idque magis declaratur exfcmplo
ipsas species, et in esse rei : quo non
æqualitate in prædicatis specificis duorum
dupliciter considerari. Uno modo secundum
ipsorum Angelorum, qui licet specie dif­
obstante taba objecta constituunt unum
habituum intellectualium, ille simpliciter illud, quod habuit a causa influente : alio
ferant, utanlurquc speciebus magis, aut
in esse scibilis per Philosophiam : quia
perfectior censeri debet, qui majorem ha­
modo secundum id, quod habuit a subjecto
minus universalibus, juxta majorem, aut
conveniunt in participando rationem entis
bet intensionem, et extensionem. Quod recipiente. Quantum igitur ad primum,
minorem perfectionem in esse naturali,
mobilis, secundum quam ab illa inspiciun­
exemplo facile declaratur tam in natura­ scientia indita animæ Christi fuit multo
nihilominus omnes habent scientiam infu­
tur, ut supra num. 27 magis ponderavi­
libus, quam in supernaturalibus : nam
excellentior, quam Angelorum scientia, et
sam ejusdem speciei inlimæ : quia talis
mus. Patet etiam ad secundam : nam cum
si comparemus duos habitus Philosophiæ
quantum ad multitudinem cognitorum, et
scientia infusa cognoscat sua objecta extra scientia elevat supra conditiones natura­
existentes in duobus subjectis, ille sim­
quantum ad scientiæ certitudinem. Majorem
les, atque attingit objecta secundum unam,
Verbum, et feratur in ilia-ut repræsentabi­
pliciter est perfectior, qui habet in se in­ namque intensionem significavit per hæc
et eandem rationem in esse scibilis : quod
lia supernaturaliter per species proprias;
tensionem majorem, et ad plura objecta ultima verba, et quantum ad scientiæ cer­
motivum militat pariformiter in anima
implicatorium est, quod objecta increata,
se extendit : et idem reperiemus, inter titudinem, quoniam certitudo est firma
nempe Deum, ejusque perfectiones, ut Christi, ut facile consideranti constabit.
duos habitus luminis gloriæ existentes in
adhæsio intellectus ad suum intelligibile :
Omissa itaque comparatione quantum ad
objectum primarium attingat : nam qua
diversis beatis, ut facile consideranti cons­
eo autem hujusmodi adhæsio est firmior,
prædicata specifica, quæ ob immediate dicta
parte cognosceret per speciem propriam,
tabit. Minor autem, in qua poterat esse
quo est intensior, et intelligibile magis
locum non habet; reliquum est, ut alias
cognoscet illa in se ipsis; et qua parte
difficultas, facile ostenditur : nam in pri­ penetrans : unde supposita æqualitale spe­
attendendo dubium decidamus. Sub quo
cognosceret illa extra Verbum, non attin­
mis si ad intensionem habitus scientiæ cifica, illa scientia est firmior, quæ in­
comprehensas volumus tam scientias infu­
geret illa in se ipsis : repugnat enim, quod
infusæ attendamus; cum iste fundetur,
tensior est. Et majorem etiam extensio­
Hit
sas supernaturales Christi et Angelorum,
increata videantur immediate in se, nisi
et radicetur in gratia, habet intensionem
nem expressit illis verbis : Et quantum
quam eorum scientias per se infusas natu­
per verbum, sive essentiam Dei unitam
juxta quantitatem illius, ut patet in aliis ad multitudinem cognitorum, quia habitus
rales, juxta ea, quæ observavimus disp.
in ratione speciei intelligibilis. Recolantur
habitibus charitatis, luminis gloriæ, et si­
scientificus tanto majorem extensionem
17, dub, 4, num. 51, nam quantum ad
supra dicta num. 31, ubi ostendimus
milibus, qui eo intensiores sunt, quo in­ habet, quanto ad cognoscendum plura se
comparationem præsentem pares censemus
scientiam infusam particulariter dictam
tensiori gratiæ correspondent. Sed gratia extendit, ut ex ipsis terminis constat.
earum conditiones, et quod debeant sub
esse habitum diversum a scientia beata,
habitualis animæ Christi fuit longe inten­
Ex quibus ulterius roboratur proposi­
eadem resolutione proportionabililer com­
seu gloriæ lumine.
sior, quam Angelorum gratia, ut nemo
tum fundamentum : nam cæteris quan­
prehendi.
tum ad essentiam paribus, ille habitus
non concedit, et ostendimus disp. 15,
DUBIUM IV.
dub. unico, § 1. Ergo pariter scientia in­ scientificus est absolute perfectior, qui
§ Unicus.
■
procedit cum majori certitudine, claritate,
fusa animæ Christi fuit longe intensior,
Uirum scientia infusa animæ Christi fuerit
et universalitate : istæ namque sunt pro­
quam
scientia
infusa
Angelorum.
Deinde
perfectior, quam scientia infusa Angelo­
Vera D. Thom. sententia duabus assertio­
fectiones propriæ habitus intellectivi : sed
si
consideremus
extensionem
hujus
habi
­
rum >
nibus explicatur.
'-*1
scientia infusa animæ Christi procedit cum
tus, facile deprehendemus, quod ad multo
Pnsi
majori certitudine, claritate, et universa­
plura
objecta
se
extendit,
quam
Angelo
­
Diîlicullatein banc, suppositis hueùsqxio
37. Dicendum est primo scientiam in­
litate, quam scientia infusa Angelorum :
rum scientia : tum quia extensio habitus
fusam,
ergo illa hanc simpliciter excedit in pcrfecintellectivi fundatur per se loquendo in

«
λ·:.

i

i ? -t

DE INCARNATIONE.

P

tione. Minor quoad omr.es suas partes
liquet ex proxime dicti nam scientia; certitudo, et claritas augetur ad ejus intensio­
nem; siquidem ubi scientia magis intendi­
tur, firmius adhæret objecto, ipsumque in­
timius penetrat : ergo si scientia infusa
animæ Chrisli excessit angelicam in in­
tensione; sequitur, quod etiam excesserit
in certitudine, et claritate. Rursus major
universalitas attenditur penes extensionem
ad plura objecta cognoscenda : ergo si
anima Chrisli per scientiam infusam plura
cognovit, quam Angelus, ut ostensum est;
infertur, quod cum majori universalitate
processerit.
DispeHiNec refert, si opponas, quod species
tor
euædam infusæ hujus scientiæ in Christo fuerunt
objectio, minus universales, quam in Angelis, ut
statuimus dub. l,num. 8; cum quo non
cohæret, quod talis scientia in Christo
processerit cum majori perfectione ; et
multo minus, quod processerit cum uni­
versalitate majori. Id, inquam, nihil re­
fert : quia ad summum evincit aliquam
inferioritatem secundum quid, et ex parte
subjecti, de qua statim. Tum etiam, et
principaliter : quia non obstante, quod
species infusæ animæ Chrisli fuerint mi­
nus universales in repræsentando, quam
species Angelic® ; nihilominus fuerunt ab­
solute perfectiores attentis omnibus, ut
explicuimus loco cit. j 3 ; ergo pariter li­
cet scientia infusa animæ Christi usa fue­
rit speciebus minus universalibus, quam
utatur scientia Angelorum; illam nihi­
lominus excessit simpliciter in perfectione.
Tum denique, quia universalitas quam
servat habitus in attingendo objecta non i
commensuratur speciebus, quibus utitur;
præsertim cum licet singulæ species divisim sumptæ sint minus universales,
tamen earum, et objectorum per ipsas
repræsen tatorum collectio possit esset
longe major, sicut in Christo contigit :
ergo quamvis singulæ species infusæ fue- i
rint in Christo minus universales, quam
singulæ Angelorum species ; tamen · ha­
bitus scientiæ infusæ in Christo potuit
cum majori universalitate procedere, quam
scientia infusa Angelorum, et re ipsa de
facto processit : plura namque Christus
per hanc scientiam cognovit, quam An­
geli, ut supra diximus.
Scruuda
39. Dicendum est secundo, quod scienC°sio.U lia infusa animæ Chrisli est secundum
quid minus perfecta, quam scientia infusa
D.Tbom. Angelorum. Sic docent D. Thom. ut sta-

I tim videbimus, et communiter omnes ejus
expositores ari. 4. Et probatur ratione :
quia ut scientia infusa Christi dicatur mi·
nus perfecta secundum quid; sufticit quod
sit minus perfecta ex aliquo capito, quam
scientia Angelorum : sed est minus per­
fecta ex aliquo capito : ergo est minus per­
fecta secundum quid, quam scientia An: gelorum. Probatur minor : tum quia ex
parte subjecti est minus perfecta; cum
anima rationalis sit minus perfecta, quam
Angeli. Tum etiam (et sequitur ex illo)
nam eo ipso, quod scientia infusa in anima
rationali recipiatur, est capax elicendi
suas operationes cum discursu, et conver­
sione ad phantasmata, ut ostendimus disp.
præced. dub. 1 et 2 ; sed ex genere per­
fectius est intelligere absque discursu, et
conversione ad phantasmata, quam cum
illis, ut patet in scientia beata, quæ ob
maximam sui perfectionem nequit prae­
dicto modo procedere, sed ipsum contra­
rie excludit : ergo scientia Christi infusa
est minus perfecta ex aliquo capite, quam
scientia infusa Angelorum. Quod funda­
mentum proposuit D. Thom. art. cit. ubiD.Tfc.
post verba supra relata statim subjunxit :
Quantum autem ad secundum (nempe quoad
illud habuit ex subjecto recipiente), scien·
lia indita animæ Christi esi infra scien­
tiam Angelicam, scilicet quanlinn ad modum
cognoscendi, qui esi naturalis animæ humanæ, qui scilicet est per conversionem
ad phantasmata, el per collationem, el
discursum.
Confirmatur : quia ut tradit ipse S, Cfife
Doctor quæst. 9 de Verit. art. 1 ad 7, lu­ raa.
men intellectivum supernaturale est ejus­
dem rationis in omnibus Angelis : et ta­
men in inferioribus habet modum essendi,'
et procedendi minus perfectum, quam in
superioribus, ortum ex minori perfectione
subjecti : unde provenit, quod inferiores
intelligant per species minus universales
et a superioribus illuminentur : cum ergo
anima rationalis sit subjectum inferius
respectu Angelorum ; sequitur, quod lu­
men supernaturale scientiæ infusæ in
anima Christi existens, licet ejusdem spe­
ciei cum lumine Angelico, et majoris
intensionis, ac extensionis, sit tamen ex
parte subjecti minoris perfectionis, qua­
tenus illius naturæ se accommodat in intelligendo per species minus universales,
et cum discursu, atque ad phantasmata
conversione.
40. Sed oppones primo ; quia ad regu­ 0W«»>
landum

DISP. XXI, DUB. IV.
I
landuni perfectionem habitus intellectivi
I
magis attendi debet ad modum, quo pror
‘ cedit, quam ab alia capita; cum speciem,
I
et perfectionem habeat ex modo attingendi
■
objectum : ergo si scientia infusa Christi
I
m modo procedendi est minus perfecta,
I·
quam scientia infusa Angeli, ut in hac
I?
secunda assertione affirmamus, et ejus
■
probatione suademus; sequitur, quod
i'
scientia infusa Christi sit simpliciter miI
nus perfecta ; et sic destruimus primam
ί Αβ1· assertionem, et qua) pro ea diximus. SeI
eundo : scientia infusa Christi, et scientia
I
infusa Angeli recipiuntur in potentia obel
dientiali eorum, quæ est ejusdem rationis
atom® in ordine ad actus supernaturales :
ergo repugnat, quod scientia infusa AnI
geli sit ratione subjecti perfectior, quam
Î
scientia Christi : atque ideo et quod illam
j
ab isto capite excedat.
I
Respondetur ad primam objectionem,
I ,n*i' quod perfectio specifica habitus attenditur
I
penes modum respiciendi objectum, aut
I
secundum rationem sub qua illud attin[
gendi : in quo scientia infusa Christi, et
!
scientia infusa Angelorum æquales sunt :
i
quia ad omnia objecta se extendunt sub
;
eodem motivo, ut a limine dubii obserL
vavimus. Ad regulandum vero majorem
I
perfectionem accidentalem intra eandem
i
speciem potissimum attendi debent inl
tensio, et extensio, certitudo, et claritas :
•
et quia in his eminet scientia Chrisli su!
pra scientia Angelorum, ut supra ostenI
dimus; propterea scientia Christi debet
I
dici simpliciter perfectior. Modus autem
I
ille procedendi, in quo præcellentiam
I
scienti® Angelicæ tribuimus, ex una parte
I
solum attenditur ex parte subjecti ; et ex
i
alia non convenit scientiæ Chrisli ex neI
cessitate, sed ex libera ejus applicatione,
I
qua vult intelligere cum discursu, et conI
versione ad phantasmata, ut se accommodet
’
modo connaturali animæ rationalis ; licet
F
absolute sine discursu, et conversione in!
telligere valeat, ut explicuimus dub. t et
I
2, disp. præcedentis. Unde imperfectio
quasi subjectiva minime impedit, quod
scientia Christi sit simpliciter attentis om­
nibus perfectior, quam scientia Angeloi.Ttja. riim. Unde D. Thom. in 3, dist. 14,
quæst. 1 ad 3, quæstiunc. 2, cum ibi si­
milem difficultatem objecisset, nempe,
quod quanto natura intellectiva est per­
fectior, tanto magis scientia illius debet
esse major, respondit in in hunc modum :
Ad primum dicendum, quod ista cognitio

293

non fuit solum in Chrislo secundum pro­
portionem virtutis, quæ debetur naturæ hu­
manas : sed secundum quod humana natura
perfecta est per gratiam, quæ fuit potior in
Chrislo, quam in Angelis. Unde el perfec­
tiorem scientiam habuit simpliciter. Et ma­
gis liquet nullam esse inter assertiones
nostras oppositionem.
Ad secundam 'respondetur negando con­
sequentiam : quia cum illa unitate spe­
cifica atoma, quam habent intellectus
Angelicus, et humanus, considerati se­
cundum potentiam obedientialem, optime
cohæret aliqua inaequalitas quasi materia­
lis, et subjectiva ipsius potenti® obedientialis ratione diversarum naturarum, in
quibus est. Quare licet scientia Christi
sit in intellectu humano, quatenus secun­
dum potentiam obedientialem est ejusdem
speciei inûmæ cum Angelico; adhuc ta­
men ab hac parte habet aliquam inferioritatem, et minorem immaterialitatem,
quam ille. Unde provenit, quod connaturaliter petat actuari per species minus uni­
versales, quam sint Angelicæ, ut supra
ostendimus a num. 8. Et in eodem sensu
affirmamus, quod scientia Chrisli ab hoc
capite sit minus perfecta, quam scientia
Angelorum ; quatenus ex vi ejus admittit
imperfectionem, ut possit cognoscere dis­
cursive, cum conversione ad phantas­
mata, et in species minus universales :
quæ est infériorités secundum quid com­
parative ad alia capita, in quibus eminet
scientia Christi. Potestque id declarari
exemplo fidei Theologicæ, quæ est, et
fuit ejusdem rationis in hominibus, et An­
gelis, recipiturque in eorum intellectibus
secundum potentiam obedientialem ejus­
dem rationis atomæ, potuitque esse in­
tensior, et simpliciter perfectior in ali­
quibus hominibus, quam in aliquibus
Angelis. Et hoc non obstante importat
in eisdem inæqualilatem quasi subjecti­
vam, et materialem ratione diversarum
naturarum : et ex hac parte fides Angelo­
rum excedit hominum fidem : unde non
admittit imperfectionem discursus, et con­
versionis ad phantasmata, supponitque
universaliores species. Sæpe namque con­
tingit in bis habitibus, qui vel immediate
versantur circa objecta creata, vel per spe­
cies creatas cognoscunt, quod se accommo­
dent mo lo magis consono naturæ cognos­
centis. Quod aliter contingit in scientia
beata, quæ non sequitur modum cognos­
cendi subjecti, sed illud omnino elevat ad

*

v ·: · I
·’ Λ t* λ Ài

i

·
DE INCARNATIONE.
♦

QUÆST1O XII.
modum superiorem, et proprium naturæ
divinæ .’ quia est suprema participatio lu­
minis increati, reddens nos similes Deo,
ut dicitur 1 Joann. 3.
Pep.ka. 41. Instabis : nam ex præmissa doc­
trina sequitur, quod idem in specie, et
intensione lumen scientiæ infusæ, quod
est in Christo, si poneretur in intellectu
Angeli, eliceret naturaliter perfectiorem
cognitionem, quam in Christo : conse­
quens est falsum : ergo et præmissa doc­
trina. Sequela ostenditur : nam affirma­
mus lumen scientiæ infusæ. quia in Christo
habet esse in subjecto minus perfecto, eli­
cere cognitionem ex hac parte minus per­
fectam, quam eliciat scientia infusa An­
gelorum : ergo si idem lumen, quod est
in Christo, constitueretur in Angelo, eli­
ceret connaluraliter in eo perfectiorem
cognitionem. Falsitas autem consequentis
ostenditur ; quia ex opposito fieret, quod
aliqua supernaturalis perfectio corresponderet naturæ, et potentiæ naturali : et
consequenter supernaturalis non esset :
quod est manifesta contradictio. Et hoc
molivo ducti statuimus tract. 2, disp. 5,
dub 3 impossibile esse, quo! mei or po­
tentia intellectiva cum æquali lumine glo­
riæ videat melius, aut intensius essen­
tiam divinam, aut suppositum constituat
magis beatum.
Respon- Respondetur negando sequelam abso‘ lute. Ad cujus probationem dicendum est
Christum posse elicere cognitionem scien­
tiæ infusæ sine illa imperfectione, quasi
subjectiva, quæ provenit ex modo cognos­
cendi cum discursu, et conversione ad
phantasmata : quippe qui absolute valet
sine tali discursu, et conversione eiicere
hujus scientiæ operationes. Unde licet
idem lumen, quod est in Christo, consti­
tueretur in Angelo; non propterea eliceret
cognitionem perfectiorem, quam per prædictum lumen potest Christus elicere, et
aliquando elicit, cum et sæpissine utitur
tali lumine independenter a discursu, et
conversione, ut dub. 1 et 2 præced.
disp. explicuimus. Quod vero Christus
adhibeat discursum, vel conversionem ad
phantasmata in usu hujus scientiæ, admittatque ex hac parte imperfectionem
quandam propriam naturæ humanæ, et
cujus Angeli non sunt capaces, minime
provenit ex insufficientia luminis ad mo­
dum oppositum cognoscendi ; sed ex li­
bera Christi applicatione, qui quandoque
voluit illam imperfectionem naturalem,

ot negativam in actibus hujus seicntiæ admittere, ut manifestaret comli·
tionom propriam naturæ humana» in .
modo cognoscendi. Et in hoc præciso
sensu idem lumen positum in Angelo eli­
ceret cognitionem perfectiorem, hoc est,
sine illa imperfectione. In quo admittendo
nullum inconveniens occurrit : quia prædiela inæqualiias non refunditur imme­
diate in naturam ; sed in diversam (el
utique supernaturalem) cognoscentium ap­
plicationem. Per quod satis patet ad con­
sequentis in hoc sensu improbationem,
et ad id, quod refertur ex tract. 2, ubi
eorum sententiam rejecimus, qui affir­
mant æqualo lumen gloriæ in potentia
nobiliori necessario inferre intensiorem,
aut magis claram visionem Dei : quod
longe exulat a doctrina immediato tradita. In cujus confirmatione uti possumus
exemplo charitatis, quæ cum eadem in­
tensione v. g. ut quatuor potest esse in
homine, et Angelo viatore : et communiter loquendo intensiorem actum elicuit in
Angelo, quam in homine : non quidem
ex defectu virtutis, sed ex diversa, et li­
bera subjectorum applicatione. Nam An­
gelo connatu raie est operari secundum
ultimum posse suorum habituum; atquo
ideo cum charitate ut quatuor elicit amo­
rem ut quatuor : sed homo, qui corpore
gravatur, et aliis impedimentis; quamvis
cum charitate ut quatuor. valeat elicere
ejusdem intensionis amorem, frequenter
hunc gradum non attinget : non quidem
necessario, aut ex defectu sufficientiae in
virtute; sed libere, aut ex tepiditate juxta
miseram, debilemque naturæ human©
conditionem.
■
42. Adversus sententiam D. Tho. hac­ Ρήω
tenus explicatam plures possent referri c;:si)
dicendi modi ; sed quorum fundamenta
convulsa in præcedentibus sunt, et novam
non allerunt difficultatem. Unde satis erit
illos referre, et ad sedes proprias remit­
tere. Prima itaque sententia primæ asser­
tioni contraria docet, quod scientia infusa
animæ Christi est absolute minus per­
fecta, quam scientia Angelorum. Ita D. D. &·
Bonavent. Alexander, et alii relati disp. Bina
Alex»
17, dub. 4, num. 57. Quorum fundamen­
tum est, quod censeant hanc Christi scien­
tiam, qua creaturas in se ipsis cognovit,
non esse supernaturalem, nec per se infu­
sam; sed fuisse ejusdem rationis cum
scientia nostra, quam propriis actibus
comparamus, licet Christo per accidens
infusa

infusa fuerit. Quo supposito valde con.sequonter procedunt in negando excessum
hujus scientiæ Christi supra scientiam an­
gelicam. Sed fundamentum illud diruimus
loco cit. § 2, et oppositum in praesenti
cum communi sententia supponimus. Seeunda opinio secunda» assertioni opposita
r>-;w-e$t Vazquii, et aliorum asserentium scien­
tiam infusam Christi fuisse non solum
absolute, sed etiam omnibus modis per­
fectiorem angelica. Et moventur ex eo,
quod sentiant hanc scientiam in Christo
habuisse species infusas universaliores,
et nullo modo admisisse imperfectionem
subjectivam procedendi cqm discursu, et
conversione ad phantasmata. Sed hæc
principia convulsa reliquuntur disp. præ­
ced. dub. 1 et 2, et in disp. præced. dub.
I et 2, et in præs. disp. 1, § 2 nec alia
r Trftb afferuntur, quibus occurramus. Tertia opi­
nio, et magis specialis, et quasi media est
Scoti in 3, dist. 14, quæst. 4, et aliquorum
• Scotistarum, quos refert, et sequitur Cas­
tillo disp. 15, quæst. 6, part. 4, qui conce­
dunt scientiam infusam Christi quantum ad
notitiam absiractivam fuisse perfectiorem
scientia angelica ; sed dicunt quod quantum
adnotitiam intuitivam fuerit simpliciter per­
fectior. Et ratio eorum quantum ad hoc pos­
terius est, quod opinentur notitiam intuiti­
vam nec in Angelis, nec in Christo fieri

295

per speciorn, sed per præsentiam objecti :
objectum autem, quantum est de se, for­
tius movet nobiliorem potentiam : unde
cum intellectus Christi sit minus perfec­
tus, quam Angeli; sequitur, quod scientia
hæc, quantum ad notitiam intuitivam sit
in Christo simpliciter minus perfecta,
quam scientia Angelorum. Sed fundamen­
tum hoc ruinosum est, ct communiter
improbatur : quia impossibile est intellec­
tum aliquam cognitionem elicere, nisi
prius per speciem intelligibilem in actu
primo constituatur; cum objectum, licet
præsens, illi per se ipsum non uniatur. Et
rursus eo principio omisso, nulla foret
consequentia : quia saltem requiritur lu­
men intelligibile supernaturale hujus scien­
tiæ, de qua agimus : et ita quanto hoc
lumen fuerit perfectius (ut fuisse in
Christo constat ex dictis), tanto perfectio­
rem notitiam sive abstractivam, sive in­
tuitivam eliciet. Videatur Cajetan. art. 4,
dicens Scotum quantum ad illam assertio­
nem posuisse in cadum os suum : et Cabre,
in Comment, ejusdem art. num. 7, asse­
rens ejus assertionis principia esse plusquam falsa, el indigna chrishano Theologo.
Sed nos a censuris abstinentes præcise
intendimus communem, veram, et Christo
magis dignam Theologiam defendere.

I

·■·

JA

De scientia animae Christi acquisita in quatuor articulos divisa.

I

Deinde considerandum est do scientia
animæ Christi acquisita, vel expérimentait.
El circa hoc quærunlur quatuor. Primo, etc.
articulus i.
Citum secundum hanc scientiam Christus cognoverit
omnia.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod secundum
bat scientiam Christus non omnia cognoverit. Hujus­
modi enim scientia per experientiam acquiritur : sed
Cbr&to non omnia expertus
: non igitur omnia
modum scientiam scivit.
Pnclerea. Homo scientiam per sensum acquirit : sed
m owitia sensibilia sensibus corporalibus Christi fue­
rint subjecta : non igitur secundum hanc scientiam omώ cognovit Christus.
mtterea. Quantitas scientiæ attenditur secundum sciWb. Si igitur secundom hanc scientiam Christus omnia
uiiisset, esset in eo scientia acquisita œqualis scientiæ

infusæ, et scienliæ beatæ, quod est inconveniens : non
ergo secundum hanc scientiam Christus omnia scivit.
Sed contra est, quod nihil imperfectum fuit in Christo
quantum ad animam. Fuisset autem imperfecta hæc ejus
scientia, si secundum eam non scivisset omnia : quia
imperfectum est, cui potest Ocri tdditio. Ergo secundum
hanc scientiam Christus omnia scivit.
Respondeo dicendum, quod scientia acquisita ponitur
in anima Christi (ut supra dictum est) propter conve­
nientiam intellectus agentis, ne ejus actio sit otiosa,
quæ facit intclligibilia in actu : sicut ct scientia indita
vel infusa ponitur in anima Christi r»d perfectionem in­
tellectus possibilis. Sicut autem intellectus possibilis
est, quo est omnia Heri, ita intellectas agens est, quo est
omnia facere : ut dicitur in 3 de anima. Et ideo sicut per
scientiam inditam scivit anima Chridi omnia illa, ad
quæ intellectus possibilis est quocumque modo in po­
tentia, ita per scientiam acquisitam scivit omnia iila,
quæ possunt sciri per actionem intellectus agentis.
Ad primum ergo dicendum, quod scientia rerum acquiri potest non solum per experientiam ip-arum, sed
etiam per experientiam quarumdam aliarum rerum, cum
ex virtute luminis intellects agentis possit homo pro­
cedere ad jnlcliigendum effectus, per causas, ct causas

ii

$

I

.:

fl

-

Sôe

DISP. XXII, DUB. I.

DE 1NCABNAT10NE.

per eiTiflus et simiîü per similia, et contraria per con­
traria. hk· icitor licet Christus non faent oiaiiù experif$ - ex fefe uunen, qiæ expertus est, iu omnium
Jcier.it uolilftw.
Ad itvûnduai dicendum» quod licet sensibus corpora·
hbus Cùn>ti «en fuerint subjecta omnia sensibilia : fu» ruet Uwen sensibus ejus ^objecta aliqua sensibili), ex
quibus pxoppr exeeUeilissinoiu vim rationis ejus po­
tuit io aliorum notitiam deu*nire per modum pra dic·
tum : sicul videndo corpora ca le>tia» putuit comprebendere eorum vrtutcS' el effecta*, juos habent in istis
inferioribus» qui ejus sensibus non subjacebant Et ea­
dem ratione cx quibnseumque aliis, in aliorum notitiam
détruire potuit.
Ad tertiam dicendam, quod secandum istam scientiam
antK4 Christi non simpliciter cognovit omnia : sed illa
omnia, quæ per tomen intellectus agentis homini saut
cognoscibilia» i nde per hanc scientiam ton cognovit
essentiam substantiarum separatarum, nec etiam tingulari.! prætcrîia, ei fetura, quæ tamen cognovit per
scicbtiam inditam, ut supra dictum est.

Conclusio in corp. ari. el in resp. ad. 3.
Chrisius per hanc scientiam cognovit om­
nia» quæ per lumen intellectus agentis ho­
mini sunt cognoscibilia.
ARTICULUS

II,

quæstio quoad an csl) statuimus ibidem
3. Quod vero hæc scientia distinguatur
essentialiter ab alia scientia naturali, quæ
dicitur per so infusa, et per se convenit
substantiis separatis, ostendimus eo loco
a num. 56. Denique quod præter istas
scientias naturales, per se inditam, et
per se acquisibilem, non sit admittenda
alia tertia scientia naturalis, quam Sua­
rius singulariter introducere voluit, el
experimentalem vocavit ; constat ex eodem
dub. g 4. Unde non mult© difficultates
occurrunt, quas circa scientiam per se
acquisibilem in præs. disp. tractemus. Sed
pnecipua, et gravior est, quæ in titulo
dubii proponitur.

acliônem in Christo poneie, El ex hoc seqaiior» quo·!
in anima Christi a iqitls habitus scientia) fuerit, qoi pw
hujusmodi abstraclioiiem spccieoim potuerit aogmeiHari.
ex hoc scilicet, quod intellectus agens poll prims
.* petits intelligibilem abstractas a phantasmatibus potent
etiam alias» el alias abstrahere.
Ad pnmuiü ergo oiconduui, quod tam scientia mfoM
anima* Christi, quam scientia beata luit effert os agentis
infinitæ vîrïntis, qui potest simul totum operari, el iu
In neutra scientia Christus profecit, ?ed λ principio
eam perfectam habuit : sed edentia acquisita causa ;r
ub inirllecio agente, qiu noti simul tutum operat r,
sed successive : et ideo secundum hanc scientiam Cbri?·
tus non a principio scivit omnia, sed paulalim, ct poti
aliquod tempus, scilicet in perfecta ælale, quad patet tx
hoc, quod Evangelista simul dicit eum profaiw incr,/.u, rc xtute.
Ad secuudum dicendum, quod hæc etiam snentu
semper fuit perfecta secundum teuipus : liai non
semper fuerit perfecta simpliciter, el secundam naturaa :
et ideo potuit habere augmentum·
Ad tertium dicendum, quod verbum Dsinasc. inielligitar quantum ad illos, qui dicant simpliciter fatise
factam additionem scientiæ Chrisli, scilicet seeundun
quamcumqce ejus scientiam, et præcipue secundum ιαίαsam, qoæ causatur in anima Chrisli ex unione ad Ver­
bum : non autem imelligilur dc augmento scientiæ,
ex naturali agente causatur.

Propria, el vera D. Tliomæ sententia
defenditur.

Conclusio est aflirmaliva.

UlrM Chrislxt in Aer tatilia profecerit.
Ad secomtam sic proceditor. Videtur quoi seendum
hinc scientiam Christus non profecerit. Sicut enim se­
cundam scientiam beatiludinis. et secundam scientiam
infisim Christa* cognovit omnia, ita el secundum hanc
scientiam acquisitam, ul ex dictis patet : sed secundum
illas scientias non'profecit : ergo nec secundum istam.
Prxderea. Proficere est imperfecti : quia perfectum
additionem non recip.l : sed in Christo non est ponere
sdeutiam icaperferiam : ergo secundam hanc scientiam
Christes non profecit.
Præterea.Damas, dicit: Qoi proficere dicunt Christum
sapientia, et gratia ut additamentum sensus suscipien­
tem. non venerantor unionem, quæ est secandum hjpostasim : sed impium est, illam unionem non venerari :
ergo impuni est dicere, qaod scientia ejus additamen­
tum receperit.
Sed rortlra est, quod dicitor Lue. 2, quod Jrsos

proficiebat saiicntia, el retate, ct fjratia apud Deum
et homines. Et Aznbr. dicit qnod proficiebat secundum
sapientiam huruanom. Humana autem sapientia est, quæ

humano modo acquiritur, scilicet per lumen intellectus
agrntis : ergo Christus secundum hanc scientiam pro­
fecit.
Respondeo dicendum, quod duplex est profectus
scientia;. Unus quidem secundum essentiam» prout
scilicet ipse Labitus scientiæ augetur. Alius autem se­
candam effectum, pala si aliquis secandum eundem, et
æqaaîem scientiæ uabitum, primo minora ahis demon—
iret, el postea majora, et subtiliora. Hoc autem secundo
modo manifestum est, quod Christus in scientia et gratia
profecit, sicut ct in ætaie; quia scilicet secandum aagmeutum ætàtu opera majoia faciebat, qnæ scilicet
majorem scientiam, et gratiam <Pmonstrabani : sed quan­
tum ad ipsum habitam scientiæ manifestam est quod
habitus scientiæ in eo non est augmentais, cum a
principio plenarie fuerit sini omnium scientia infusa, el
multo miou- scientia beata in eo augeri potuit. De
scientia enim divina quod non possit augeri, supra in
prima parte dictum est. Si igitur præter habitum scien­
tiæ infasum, non sit in anima Christi aliquis lubilus
scientiæ acquisitae (ut quibusdam videtur et mihi ali­
quando visum est) nulla scientia in Christo augmentata
toit secundam essentiam, sed solum per experientiam,
id est, conversionem spec.ierum intelligibilium indito­
rum ad phantasmata. Et secundam hoc dicunt, quod
scientia Christi profecit secundum experientiam, con­
vertendo scilicet species intelligibiles inditas, ad ea
quæ de novo per sensum accepit : sed quia inconveniens
videtur, quod aliqua naturalis actio inteiligibilis Cbri<ta
deckel, cum extrahere species intelligibiles a pbaniasmatibos. sil quædam naturalis actio hominis secundum
inleUcetuin agentem, conveniens videtur hanc etiam

«

DISPUTATIO XXII.
De scientia animæ Christi acquisita.

Prænriserat D. Thom. supra quæst. 9,
Christum præter increatam scientiam ha­
buisse tres scientias creatas, nimirum bea­
tam, per se infusam, et per se acquisibilem : earumque existentiam ibidem
probavit per tres articulos, quorum doc­
trinam explicuimus disp. 17, dub. 4.
Deinde proprias rationes, et conditiones,
quas scientia infusa, et beata habuerunt
in Christo, proposuit quæst. 10 et 11, cui
studio dicavimus quatuor præcedentes dis­
putationes. Modo autem in hac quæst.
12 exponit, quæ ad scientiam Christi
per se acquisibilem pertinent, et eidem
operi in hac disp. incumbemus. Suppo­
nimus autem scientiam per se acquisibi­
lem illam dici, quæ propria naturali
industria intellectus humani comparari po­
test, ut Philosophia, Mathematica, et si­
miles,
i
DUBIUM I.

1. Dicendum est Christum scientiam ex
se acquisibilem propriis actibus compa­
rasse, et in ea profecisse. Secunda asser­
tionis pars evidenter infertur ex prima :
quia si semel Christus propria industria
acquisivit hujusmodi scientiam; non po­
tuit habere subito cunctam ipsius latitu­
dinem ; sed debuit successive procedere
in ea augescenda : quod est in illa profi­
cere. Unde assertio nostra, ostendendo
primam ejus partem, quoad utramque pro­
bata manebit : quare in priori suadenda
principale studium ponemus. Unam vero,
iua, et alteram evidenter docet D. Thom. nam
quæst. 9, art. 4, inquit : Dicendum est in
Christo fuisse scientiam acquisitam, quæ
proprie est scientia secundum modum hu­
manum, non solum ex parte subjecti reci­
pientis, sed etiam ex parte causæ agentis.
Et in præs. quæst. art. 2, ait : El ex hoc
sequitur, quod in anima Chrisli aliquis
habitus scientiæ fuerit, qui per hujusmodi
abslraclionem specierum potuerit augmenlari, ex hoc scilicet, quod intellectus agens
post primas species intelligibiles abstractas
a phantasmatibus, poterat diam alias abs­
trahere. Et in resp. ad 1 inquit : Dicen­
dum, quod tam scientia infusa animæ
Chrisli, quam scientia beata, fuit effectus
agentis infinilæ virtutis, qui polesl simul
totum operari : el ita in neutra scientia
Christus profecit, sed a principio eam per­
fectam habuit. Sed scientia acquisita cau­
satur ab intellectu agente, qui non simul
totum operatur, sed successive. El ideo

CiMlas».

’

I

Utrum Christus scientiam ex se acquisibilem
propriis actibus comparaverit, el in ea
profecerit.

Aliquas difficultates, quæ ad hujusmodi
scientiam pertinent, decisas cum D. Thom.
reliquimus disp. 17, dub. 4, nam quod
Christus habuent scientiam istam (et erat
quæstiû

Christus secundum hanc scientiam non a
principio scivit omnia, sed pdulalim.
Quibus verbis palam exclusit varios
dicendi modos, qui ad obscurandam, aut
etiam labefactandam propriam S. Doctoris
sententiam inventi sunt. Nam quod Sua­
rius ait Christum habuisse ab initio, et ex
infusione habitum scientiæ acquisibiiis,
ct ejus species, sed postea propriis actibus
comparasse scientiam experimentalem, re­
fellitur illis verbis : In Christo fuit scientia
acquisita, quæ proprie esi scientia secundum
modum humanum, etc., nam evidenter
significant scientiam proprie dictam, de
qua loquimur; et qua supposita, illa experimentalis nihil’ addic in esse habitus,
sed solum connotât sensuum exercitia,
ut diximus disp. 17, dub. 4, § 4. Quod
vero alii dicunt hanc scientiam fuisse
Christo infusam solum quoad habitum,
non quoad species; confutatur ex ipso
progressu D. Thom. qui pro eodem repu­
tat comparari habitum, et comparari spe­
cies, et inde colligit
Scientia acquisita
causatur ab intellectu agente, qui non si­
mul totum operatur, sed successive. Quod
autem nonnulli addunt Christum ab initio
habuisse habitum, ct aliquas species hujus
scientiæ, sed postea propria industria, et
causalitate intellectus agentis plures spe­
cies acquisivisse, et auxisse habitum ;
evidentius opponitur ejus menti : nam
cum in hac quæst. 12, art. 2, agat de aug­
mento prædictæ scientiæ, in quæst. 9, art.
4, non de incremento agit, sed de prima
hujus scientiæ productione quoad essen­
tiam, sive entitatem, ut evidenter consta­
bit articulum cum articulo conferenti.
Denique quod affirmat Lumbier infra
referendus D. Thomam in lib. 3 senten­
tiarum oppositam docere opinionem ; et
sic posse utramque partem in via S. Doc­
toris problematice defendi, frivolum est.
Nam licet sic eo loco senserit, contrarium
tenet in hac 3 parte, cui tanquam ultimo
scripto, et testamento stare oportet legi­
timos S. Doctoris discipulos. Præsertim
cum evidenter semel, et iterum revocet
sententiam illam, quam in lib. sentent,
tradiderat, ut constat ex locis supra rela­
tis : nam art. 4, ex quæst. 9, ait : Sic
igitur neccsse est dicere, quod in Christo
fuerint aliquæ species intelligibiles per ac­
tionem intellectus agentis in intellectu pos­
sibili ejus rcceplæ : quod est esse in ipso
scientiam acquisitam, quam quidam expé­
rimentaient nominant. El ideo quamvis

tur.

obs

ΙίΚΛΤΙΟΝβ
aliter alibi scripserim, dicendum est in
Chrislo fuisse scientiam acquisitam , qux
proprie esi scientia secundum modum hu­
manum, non solum ex parte subjecti reci­
pientis, sed etiam ex parte causx agentis.
Et. in præsenti art. 2, inquit ; $» igitur
prxler halitum scientis infusum non si! in
anima Christi aliquis habitus scientia? ac­
quisiti, ut quibusdam videtur, el mihi
aliquando visum est; nulla scientia in
Chrislo augmentâtes fuit secundum essen­
tiam, etc. Quæ sunt adeo manifesta, ut si
quæ retractatio in operibus D. Thom.
occurrit, nullibi tamen evidentior. Qua
itaque ratione dici poterit S. Doctorem
sustinere problemaiice, quod tam aperte,
et cum relatione ad priora scripta iterum,
atque iterum revocat? Id vero non solum
nos certos facit de mente D. Tho. sed
manifestat argent issimam illi, ut se corri­
geret, occurrisse rationem, quam statim
Cjpreaexpendemus. Unde sic docent Thomistæ,
ius.
Cajeta- Capreolus in 3, dist. 14, quæst. unica,
vos.
Heâioi· art. i, conci. 2, et art. 3 ad 1, contra 2.
I
Cibrera
’ ^aîelan' SQPra QHâst. 9, art. 4, ubi etiam
Cabrera
A.'vjrez^ Medina, Silvius, et Cabrera, Alvarez disp.
Naia- 53, Nazarius controv. unica, Arauxo in
Araaxo. P*®8· dub. 1. Joan, a S. Tho. disp. 11, »
" S.TIiom.
cû4i.3.? artLabat disp. G, dub. 3. Gonet. disp.
Libat. 18, art. 2. N. Philippus disp. 6, dub. 7.
Philip­ Godoi in calce torn. 2
licet hanc dispu­
pus.
Goret. tationem, et alias quæ pertinent ad scien­
Godoi. tiam naturalem, omittat) num. 157, et
Argen­
tina;. alii plures. Idem etiam tuentur Argentinas
.Major. in 3, dist. 14, art. 4, ubi Major quæst. 5.
MarsiMarsilius quæst. 10, art. 2, part. 4, conci.
lius.
Salme- 2. Salmeron tom. 14, disp. 4, in epist. ad
Vazgier. θθ^θ?δ. Vazquez in præs. disp. 55. VaVairfiiia lentia quæst. 9, puncto 1. Ragusa disp.
Ragasa.
Grana­ 103. Granados controv. 1, tract. 8, disp.
dos.
4, sect. 2, et alii.
Fnnda2. Probatur primo auctoritate plurium,
ir.Rutnni
ab upcio- et gravissimorum Patrum, qui sic intelliritate. guut verba Lucæ 2 : El Jesus proficiebat
Luca 2
' sapienlia, cl itate, vel sicut aliqui eorum
statim referendi legunt, xlale, el sapientia.
Significari enim censent augmentum in
sapientia naturali, quam sibi Christus
comparavit, et augescebat : et ita expo­
nunt eum locum, ut perfectum in alia
tantum diviniori sapientia negent. Unde
I). Aiu - D. Ambros. lib. de Incarnationis domibras.
nicæ Sacramento inquit : Sensu hominis
profecit, sicut scriptum est : El Jesus pro­
ficiebat itate, ct sapienlia. Quomodo proficiebat sapientia Dei? Doceat te ordo verbo­
rum : profectus est itatis, cl profectus

sapienti», sed human» est, ideo .riaient
ante prxmisit, ut secundum hominem ertdf
res dictum : itas enim non divinitatis, sed
corporis est : ergo si proficiebat itate homi­
nis, proficiebat sapienlia hominis. D. Λα- DJ,.
gust. lib. 3 contra Maximin, cap. 23 :
Legimus quidem, quod Jesus proficiebat
astate, et sapientia secundum formam ho­
minis, quam pro nobis accepit. 8. P. N.
Cyrillus lib. 10. Thesauri cap. 7 : Non hJd.
dicit Verbum Dei profecisse, sed Jesum pro­
fecisse, ne scilicet Verbum proficere vide­
retur, sed humana natura, qu<v profectus
est susceplibilis. Et in lib. 2 de fide ad
Reginas cap. 3 : L'bi nostram indutus est
carnem, lentatus est per omnia : nihilomi­
nus non dicimus, quod ignoraverit, sed quod
praeexistente divina cognitione, etiam per
ipsam experientiam voluit discere. Et in
eodem sensu explicat D. Fulgentius lib. D.R1 ad Trasimund. cap. 3, illud Isaiæ 7 : f®*5·.
Antequam puer sciat malum, el bonum.
Et eandem sententiam, atque explanatio­
nem tradunt D. Athanas. serm. 4 contra D.Ath·
Arianos. S. Virgilius lib. 4 contra Euty- s
chetem, Theodor, in Epitome divinor, Jis.'
»
decret. D. Laurenti. Justinianus in lib,
.
de casto connubio cap. 10. V. Beda rela- D.u?
tus a Glossa Lucæ cap. 2. Richardus a S. Jaaa.
Victore lib. 1. Emmanuel., cap. 15, etv. Μι
alii. Quorum omnium D. Thom, sensum 3Rittai.
S. Vi:·
edoctus prædictum locum exponit in præs. ia. |
art. non solum in arg. Sed contra, verum D.T:æ
etiam in resp. ad 2, ubi ait : Scientia
acquisita causatur ab intellectu agente, qui
non totum simul operatur, sed successive.
El ideo secundum hanc scieniiam Christus
non a principio scivit omnia, sed paulalim,
el post aliquod tempus, scilicet in perfecta
itate. Quod patet ex hoc, quod Evange­
lista simul dicit eum profecisse scientia, el
itate.
Nec refert, quod Patrum non pauci Pœd?
illud testimonium Lucæ sic exponant, ut ilitH
de­
Christum profecisse in sapientia solum pus.
quoad manifestationem admittant, ut D.
Nazianz. D. Epiphanius, D. Hieronym.
D. Bernard, et D. Anselmus apud Tole­
tum Luc. 2. Quin et D. Joan. Damascen. ο. n>
lib. 3 de fide cap. 21 oppositam exposi­ □am
tionem percellit his verbis : Qui proficere
dicunt Christum sapienlia, ct gratia, ut
additamentum sensus suscipientem, non ve­
nerantur unionem, qux est secundum hypostasim. Id, inquam, non refert : primo
quia Patres a nobis allegati sunt non
inferiores auctoritate, et plures numero.
Secundo,

*

DISP. XXIi; DUB. I.
Secundo, et principaliter, nam In, qui
verbis videntur Christo negare in sapien­
tia profectum, id præcise intendunt, quod
non acquisierit notitiam rorum, quas prius
absoluto ignoraverit : et id quidem optima
ratione : nihil enim Christus per scientiam
acquisitam novit, quod non cognoverit
prius per scientiam beatam, et infusam.
Cum quo tamen optime cohæret, quod
scientiam ex se acquisibilem propria indus­
tria comparaverit, et in ea profecerit, ut
Patres pro nubis allegati communiter affir­
5.hw mant. Et sic explicuit Γ). Tho. Damasce­
num in hoc art. in resp. 3, his verbis :
/Hwni/um, quod verbum Damasceni intelHi/ilur quantum ad illos, qui dicunt simplici­
té)'fuisse faciam additionem scientiæ Christi,
scilicet secundum quamcumquc ejus scien­
iiam, et præcipue secundum infusam, quæ
causatur in anima Chrisli ex unione ad
Verbum. Non autem inlelligitur de aug­
mento scientiæ, quæ ex naturali agente
causatur. Unde Patres relati nullam ha­
bent in exponendo sensum illius loci d scordiam; sed eandem, quæ nostra est,
docent sententiam. Juxta quam verba illa
Evangelii, Proficiebat sapienlia applicata
scientiæ acquisibili exponuntur in rigore
sensus litteralis, et proprii : quod semper
inScriptura servandum est, ubi ex rigorosa
verborum acceptione nullum sequitur in­
conveniens. Et quod non sequatur consta­
bit ex immediate dicendis.
&0T3. Ut autem propriam rationem D.
>15
Thom. in verbis jam relatis contentam
.rir£ congruentius proponamus, ejusque effica! n ciam repraesentemus, oportet alteram praeplka. mittere in ejus verbis imbibitam, quæ
t
•j
viam ad illam parabit. Est autem ejus­
modi : scientia ex natura sua acquisibilis,
et ejusdem rationis cum nostra non cons­
tituitur in Christo ex necessitate ad co­
gnoscendum absolute objecta, vel ad hoc,
quod dicatur absolute sciens; sed consti­
tuitur, ut sit, et dicatur sciens modo
proprio, et connaturali naturæ humanæ :
atqui hunc finem non consequeretur Chris­
tus si nun comparasset scientiam natura­
lem acquisibilem per proprios actus, sed
aliunde infusam accepisset : ergo Christus
hujusmodi scientiam propriis actibus acquisivit. Consequentia patet. Et major
(quæ alias posset, et deberet supponi ex
dictis disp. 17 , dub. 4 per totum , et spe­
cialiter § 3), suadetur sola explicatione
terminorum : etenim omnia objecta, quæ
per scientiam naturalem ex genere suo
4

299

acquisibilem cognosci queunt, cognita fue­
runt a Christo perfectissimis cognitionibus
scientiæ beatæ, et scientiæ infusæ tam
supernaturalifi, quam naturalis, ut constat
ex dictis loco cit. et communiter admit­
tunt Auctores contrariæ sententiæ : ergo
Christus opus non habuit scientia naturali,
ex genere suo acquisibili ad cognoscen­
dum perfecte ejus objecta. Ad quid igitur
constituitur in Christo talis scientia? Pro­
fecto non ad aliud, quam ut cognosceret
modo proprio, et connatural! humanæ
naturæ. Sicut enim decuit, quod Christus
cognosceret modo divino, ad quod habuit
scientiam beatam; et quod cognosceret
modo proprio creaturæ attingentis objecta
in se, ad quod habuit scieniiam infusam
supernaturalem; et quod cognosceret modo
proprio Angelorum, et animæ separatæ,
ad quod habuit scientiam inditam natura­
lem : sic etiam oportuit, quod cognosce­
ret modo proprio, et connaturali naturæ
humanæ, ad quod subinde habere debuit
scientiam naturalem, ex genere suo ac­
quisibilem : ob hunc itaque finem con­
cedimus, quod praedictam scientiam ha­
buerit. Minor denique ostenditur : quia
modus connaturalis, et proprius, quo na­
tura humana cognoscit scientia naturali,
et propria, consistit in eo, quod cognos­
cens acquirat species intelligibiles media
operatione sensuum, et interveniente abstractione intellectus agentis, et producendo
in se qualitatem, quam habitum scientiæ
vocamus, et per quam intellectus deter­
minatur ad prompte, faciliter, et delecta­
biliter attingendum hæc, aut illa objecta,
ut patet ipsa experientia, et communi
hominum apprehensione. Nihil autem ho­
rum observaretur, si Christus ab initio
suæ conceptionis scientias naturales ex
genere suo acquisibiles accepisset ex in­
fusione, et propriis actibus non comparas­
se!, ut ex se liquet. Ergo nisi concedatur
Christum hujusmodi scientias propriis ac­
tibus acquisivisse, frustratur finis, ob
quem tales scientiæ constituuntur in
Christo.
Respondent Adversarii nullum esse in­
conveniens, quod praedictus finis ex parte,
sive quantum ad modum invertatur in
Christo ob alliorem finem, videlicet ad
vitandum inconveniens, quod ab initio
fuerit ignorans; et ad salvandum quod
fuerit perfectus per omne scientiæ genus.
Quæ minime componi queunt, si negemus
illas scientias ipsi fuisse infusas; sed ex-

I

3

I
Γ

■

,t-·

Adver­
sarioruin
occur­
sus.

V *-» *(

300

DE INCARNATIONE.

pectemus potius subjecti industriam ) et
moras temporis.
Evenihoc motivum (et est Adversariojndtipii- rum praecipuum motivum) multipliciter
. citer, corruit. Primo, quia cum Christus ab ini­
tio conceptionis sciverit omnia objecta per
scientiam beatam, et infusam ; nullo modo
potest dici, quod aliquod eorum ignora­
verit, licet illud per scientiam naturalem,
ex genere suo acquisibilem, non cogno­
verit : ut enim quis absolute dicatur
sciens, et ne dicatur ignorans aliquod ob­
jectura, sufficit cognoscere illud per unum
medium, licet ipsum non attingat per
omnia media absolute non repugnantia. Se­
cundo quia nullum est inconveniens ad­
mittere in Christo inperfectiones mere
negativas, et naturales saltem pro aliquo
tempore, exclusis imperfectionibus mo­
ralibus, et privativis, ut liquet in ipso
corpore, et membris Christi, quæ a prin­
cipio non habuerunt illam firmitatem,
agilitatem, et 'perfectionem quas nata
erant habere in ætate virili. Carentia au­
tem scientiæ naturalis, ex genere suo
acquisibilis, fuit hujusmodi ab initio: quia
talis scientia pro eo tempore non erat
debita, sicut nec præsentia objectorum
sensibilium, nec exercitium sensuum ex­
ternorum principalium, nec cooperatio
phantasiæ nec alia plura, ex quibus illa
scientia naturaliter dependet. Tertio quia
certum est, et ab ipsis Adversariis ad­
mittitur Christum a principio suæ con­
ceptionis non habuisse scientiam experimentalem, sive actualem sensibilium
experientiam : quod absque inconvenienti
conceditur : quia talis experientia non
erat perfectio debita Christo pro ullo tem­
pore, et ejus carentia non erat imperfectio
moralis, aut privativa, sed mere negativa,
et naturalis. Eadem autem ratio militat
in scientia naturali ex genere suo acquisibili : quia ex natura sua dependet ab
experientia, et non habet suam perfectio­
nem, usquedum actus suos usque ad ex­
perientiam ipsam ultimo resolvat, vel re* solvere valeat. Nulla igitur est imperfectio,
ad quam excludendam, nullave perfectio,
ad quam fundandam opus sit concedere
Christum ab initio suæ conceptionis ha­
buisse scientias naturales ex genere suo
acquisibiles.
^uor'
5· Confirmatur primo : quia non solum
iuipu- oportet Christum habere omnes scientias,
gauio. gej etiam cum modo uniuscujusque pro­
prio : idque pertinet ad majorem Christi

perfectionem : qua de causa habuit non
solum scientiam beatam, sed etiam perminentor, ut ipsa exposcit, et sic do aliis :
sed modus proprius, et connaturalis scien­
tiæ ex genere suo acquisibilis est haberi I
per proprios actus, et dependenter a seni
sibus; non autem ab extrinseco, et per
infusionem : ergo Christus non solum
habuit scientiam ex genere suo acquisibi- |
lem, sed illam etiam comparavit per pro- |
prios actus ; idque magis confert ad per­
fectionem ipsius.
a
Confirmatur secundo : quia exgeneresuo Cwb
in his, quæ sunt consequibilia per proprios BWiactus. perfectius, et nobilius est habere
aliquid ex propria industria, quam illud
recipere pure ab extrinseco ex influxu al­
terius agentis : unde, melius est consequi 1
gloriam ex meritis propriis per modum
coronæ, quam illam habere ex meritis
alienis per modum hæreditatis : sed scien­
tiæ, de quibus agimus, sunt ex natura
sua consequibiles per propriam industriam |
subjecti : ergo major perfectio attribuitur j
Christo ex eo, quod illas comparaverit per
operationem propriam ; quam ex eo, quod
)
illas participaverit ab extrinseco ex influxu
«
Dei illas infundentis : atque ideo prater I
duplicem scientiam, beatam, et infusam
quibus fuit sapientissimus a primo Incar­
nationis momento, concedenda est scientia
ista, quam ipse industria, labore, et pro>
prii ingenii acumine comparaverit. Reco­
lantur, quæ diximus disp. 14, dub, 1, § 1,
1
ubi hæc magis expendimus agentes de vir­
tutibus moralibus in Christo, et varias
I
responsiones, quæ hic adhiberi possent,
■
confutavimus.
1
Confirmatur tertio, et evertitur amplius Pi»
Adversariorum motivum : quoniam habitus sunt propter actus : sed Christus ab |
initio suæ conceptionis non habuit actum,
I
sive exercitium scientiæ naturalis, ex ge­
nere suo acquisibilis : ergo nec habuit ha­
bitum hujusmodi scientiæ. Consequentia i
patet tum ex præmîssis : tum ex eo, quia |
si nuilurn est inconveniens, quod Christus
3
ab initio non habuerit actum hujus scien­
tiæ, nec hoc arguit aliquam imperfectio'J
nem, quæ vitari debeat; idem pariter de
j
habitu dici potest, ut facile consideranti I
constabit. Minor autem, in qua poterat esse 1
difficultas, ostenditur; quia scientia hæc
1
naturalis dependet a cooperatione sen- j
suum, et ministerio phantasiæ : sed Chris- I
tus in prima illa, et tenerrima ætate infan1
tili non habuit ex parte sensuum, et
|
organorum
I

DISP. XXII, DUB.
organorum illam organisationem, etdispotitionem, quæ requiritur ad prædictum
ministerium, et ad formandum discursus,
ut patet in nobis, qui ob naturalem hunc
defectum in prima illa ætate non discurrimus : ergo Christus ab initio suæ Incarnationis non habuit actum, sive exercitium
scientiæ naturalis, ex genere suo acquisihilis. Et si Adversarii conentur hujusmodi
actum proea duratione in Christo adstruere ;
I
rejiciendi omnino sunt : quia præter provi­
dentiam non naturalem constituendi habi­
tum hujus scientiæ ex infusione, introducunlstupendum satis miraculum vel perfectæ
organisationis in Christo pro usu discur­
rendi ab initio Incarnationis; vel discursus
et scientiæ actualis naturalis ejusdem cum
nostra speciei independenter a sensuum
;
cooperatione. Quæ nec dici debent sine
urgenti fundamento, nec illud in præsenti
■
occurrit, ut ex dictis constat, et magis fir•
mahitur ex dicendis.
iEiwdi- G. Hoc discursu præmisso, succedit
D.Tk=. optîæe secunda pro assertione nostra ratio,
nw. quam proponit D. Thom. nam Christus
Dominus habuit intellectum agentem :
ergo habuit propriam ipsius operationem,
quæ est abstrahere species intelligibiles a
phantasmatibus : ergo Christus habuit
scientiam naturalem ex genere suo acqui­
sibilem, non quidem sibi per accidens in­
fusam, sed a se propriis actibus com­
paratam. Antecedens, supposita veritate
communis Philosophi® quam optime pro­
ponunt N. Complut, in lib. de anima,
disp. 19, quæst. 1, quod in parte rationali
animæ nostræ datur quædam potentia,
quæ dicitur intellectus agens, est de fide :
hæc namque docet Verbum divinum as­
sumpsisse naturam humanam integram,
et perfectam cum omnibus suis potentiis
naturalibus, ut satis constat ex dictis in
Comment, ad art. 2, quæst. 5. Et inde
legitime infertur prima consequentia : quia
nulla potentia naturalis fuit otiosa in
!
Christo; alias frustra in illo fuisset : ergo
:
debuit elicere propriam operationem : sed
I
propria intellectus agentis operatio est
1
abstrahere species intelligibiles a phantas­
matibus illas producendo in intellectu
1
possibili : ergo si intellectus agens fuit in
i
Christo, sequitur, quod in eo habuerit
) prædictam operationem. Ultima denique
I consequentia ostenditur : quoniam habi­
tus scientiæ supponit, vel affert species
intelligibiles sibi correspondentes, quibus
utitur in attingendo proprium objectum :

I
«
ί
i
r
F
I
:
1

undead idem suppositum, sive principium
fjuod pertinet producere habitum, et pro­
ducere species ei deservientes : si ergo
species intelligibiles propriæ scientiæ na­
turalis, ex genere suo acquisibiles non
fuerunt infusæ Christo, sed productæ ab
ipso per intellectum agentem ; sequitur,
quod habitus prædictæ scientiæ in Christo
non fuerit illi communicatus per infu­
sionem; sed vere sit ab ipso comparatus
suis actibus sive industria proprii intel­
lectus.
Hanc D. Thom. rationem labefactare
i conati sunt Adversarii, et communiter
negant primam consequentiam : nam ut
potentia naturalis dicatur non esse otiosa
in aliquo subjecto, sufficit, quod pertineat
ad perfectionem ipsius, licet nullam in eo
operationem eliciat. Quod declarant exem­
plo ipsius intellectus agentis, qui existit
in beatis, et tamen in eis non abstrahit
species a phantasmatibus. Fuit etiam in
Adamo, qui species, et scientias naturales
habuit, non per industriam propriam,
aut operationem intellectus agentis, sed
per infusionem a Deo, ut tradit D.Thom.
1 p. quæst. 94, art. 3, in corp, et ad 1;
similiter in beatis est potentia nutritiva,
et in Christo fuit potentia generativa
absque actibus sibi correspondentibus ;
quin propterea dicatur prædictas potentias
esse frustra in illis subjectis. Addunt Cas­
tillo, et alii, quod Christus habuit scien­
tiam infusam quoad habitum ex infusione;
et quantum ad species ex operatione in­
tellectus agentis : unde ex una parte sal­
vant assertionem nostræ contrariam ; et
ex alia vitant inconveniens a nobis ob­
jectum, quod intellectus agens esset frustra
in Christo, si species intelligibiles non abs­
traheret. Addunt præterea Hurtado Complutensis, et alii, quod Christus habuit
scientiam hanc partira per infusionem, et
partira per propriam industriam : nam ex
infusione accepit habitum hujus scientiæ
secundum suam essentiam cum aliquibus
speciebus; et deinde sibi comparavit prædicti habitus augmentum cum speciebus
aliis. Tandem addit Vaquez, (etsi asser­
tionem nostram defendat) certum non esse,
quod intellectus agens sit potentia realiter
distincta ab intellectu possibili : si autem
non distinguitur, minime infertur talem
potentiam esse otiosam, quamvis non
producat species intelligibiles; siquilem
exercet operationem inteliigendi : et sic
debilitatur D. Thom. discursus. Et præ-

Vari#
respon­
siones.

302

-

DE INCARNATIONE.

terea, concesso intellectum agentem dis­
convenit animtc rationali, nec intellectui
tingui realiter a possibili ; nihilominus agenti pro omni statu ; sed pro statu via·,
operatio ipsius adanjuata non est abstra­
sive conjunctionis ad corpus. Unde ei eo,
here species intelligibiles sed etiam illus­ quod prædicius intellectus illam operatio­
trare principia, ut eis utatur intellectus nem in boatis non exerceat, miniiuc sequi­
possibilis : atque ideo licet in Christo tur, quod in illis frustra sit : salis namque
primum officium non exercuerit, potuit est, quod in statu vite se exercuerit, ct
exercere secundum : unde non esset otio­ quod in statu beatitudinis conservetur ad
sus.
ornamentum, et integritatem naturæ raIn-f a7. Sed omnia ista effugia praeludentur tionalis. Et idem dicendum est ad aliud
wiilm relntegrando rationem D. Thom. juxta exemplum potential uutritivæ , ut facile
D.Tsoa. principia, quæ in priori nostro discursu consideranti constabit. Cæterum Christus
proposuimus : nam frustra est potentia habuit intellectum agentem conjunctum cor­
naturalis in aliquo subjecto, in quo nul­ pori pro hoc statu, et se accommodavit
lum habet impedimentum ad operandum conditionibus naturalibus nostræ naturæ :
vel ratione status, vel ob alias circums­ cujus veritatem in propriis ipsius opera­
tantias ; et nihilominus propriam op, ra­ tionibus manifestare decebat : quare si
tionem non elicit : sed ir. anima Christi intellectus agens pro tali statu non exer­
nullum fuit impedimentum vel ratione cuisset propriam operationem in Christo,
status, vel ob alias circunstantias. propter frustra fuisset in illo. Et eodem fere modo
quod intellectus ejus agens non debuerit respondetur ad exemplum Adami : nam
elicere propriam operationem : ergo si hic creatus est anima, et corpore perfectus
illam non elicuit, sequitur, quod frustra ut esset aliorum principium, non solum
fuerit in Christo : cum ergo proprissima per generationem, sed etiam per indus­
ejus operatio sit abstrahere species intel­
triam, et doctrinam : unde conveniens
ligibiles a phantasmatibus producendo illas I fuit, quod crearetur cum scientia, et spe­
in intellectu possibili; legitime infertur ciebus naturalibus, sic exigente prima il­
vel frustra fuisse, vel tales species pro­ lius status conditione : quare intellectus
duxisse. Major, et utraque consequentia agens non fuit frustra in eo, licet tunc
patent. Minor autem ostenditur : quia si ; non exercuerit propriam suam operationem
quid obstaret, ne intellectus agens exer­ ; abstrahendo primas illas species a phan­
ceret operationem propriam abstrahendo tasmatibus. Christus autem genitus est
species a phantasmatibus; maxime ipsius in ætate infantili, et ut esset aliorum caput
Christi dignitas, et perfectio, cum quibus non quidem in esse naturali, sed in superconciliari non posset, quod Christus pro ! naturali ordine grariæ : unde non oportuit,
aliqua duratione caruerit scientia, et spe­ [ quod ab initio habuerit species naturales;
ciebus naturalibus : sed hoc motivum mi
sed magis, quod illas comparaverit pro­
nime subsistit, nec alicujus ponderis est : pria industria, ut in aliis hominibus con­
jam enim supra a num. 3 ostendimus tingit : quippe qui ex vi status, in quo
potius pertinere ad Christi dignitatem, et genitus est, nihil habuit, quod impediret
perfectionem, quod habuerit non solum propriam intellectus agentis operationem.
scientiam, et species naturales, sed etiam Accedit, quod in Adamo sine inconve­
modo humano, et naturali, hoc est, de- nienti asseritur, quod habuerit scientiam
pendenter a ministerio sensuum, et ope­ per accidens infusam, et quod caruerit
ratione intellectus agentis : ergo si in­ I per accidens perfectione illa, quæ in eomtellectus agens hujusmodi operationem j parando proprii ingenii industria sciennon exercuit; sequitur, quod frustra fue­ ' tiam, et in connaturali, ac per se istius
rit in anima Christi. Ubi namque , et I productione resplendet : quia majus quid
quæ magis otiosa dici potest potentia na­ ( non exposcit Adami perfectio. Oppositum
turalis, quam quæ, et ubi absunt impe­ autem contingit in Christo : in quo, quan­
dimenta, et occurrit congruitas operandi,
tum fieri potest, vitari debent, quæ sunt
non exercet propriam operationem, et na­ per accidens, et asseri quæ magis decent
tura inclinationem suspendit, atque in
perfectionem, et dignitatem ipsius : cuEvrrti- suum ûhem minime collimeat ?
jusmodi est acquirere sibi scientias nalutur
Unde confutantur omnes adhibitæ res- I rales per propriam, et connaturalem ορο­
vriu» ponsion.es. Prima quidem : uam operatio ί rationem. Ex quibus etiam patet ad exemr sfo.'1 abstrahendi species a phantasmatibus non I pium potentiæ generativæ : licet enim in
Christo

DISP. XXII, DUB. 1.

tab·
unr

Christo potuerit oxercoro suum actum;
nihilominus puritas, et sanctitas Christi
impedimento fuit, ne illum exerceret :
quia ipse non fuit genitus, ut esset alio­
rum principium in ordine naturali, sed
in ordino gratiæ, in quo ct commendavit
spirituales eunuchos, et virginitatem con­
suluit, et se præbuit illius exemplar. Cætorum nullum in Christo fuit impedimen­
tum, aut majus bonum, quod exercitium
intellectus agentis excluderet : quare si
hic propriam in eo operationem non exer­
cuisset, frustra in illo fuisse diceretur.
8. Secundum etiam effugium præcluditur eadem impugnatione : tum quia ope­
ratio propria intellectus agentis extenditur
non solum ad productionem specierum,
sed etiam eis mediantibus ad generatio­
nem habitus scientific! : est enim prædictus intellectus seminarium quoddam gene­
rale totius naturalis cognitionis in homine :
aliunde vero nullum in Christo fuit impe­
dimentum, ut talem operationem exer­
ceret, ut ostensum est : ergo nisi illam
exercuisset se extendendo usque ad gene­
rationem habitus scientific!; frustra pone­
retur in Christo. Tum etiam quia de ipso
scientiæ naturalis habitu immediatius,
el magis proprie diceretur frustra esse in
Christo toto illo tempore, quo acquisitio­
nem specierum intelligibilium praecede­
ret : quippe cum sine speciebus non posset
elicere operationes, ad quas inclinat : at­
que ideo non attingeret proprium finem,
nec ipsum ex vi modi suae productionis,
nempe absque speciebus, attingere posset.
Tum præterea quia juxta hunc dicendi
modum ideo Christus non accepit tales
species per infusionem, sed acquisivit illas
per intellectum agentem; quia est connaturalis, ct proprius modus productionis ta­
lium specierum : sed etiam proprius, et
connaluralis modus productionis habitus
scientific!, de quo agimus, est ner opera­
tionem intellectus tam agentis, quam pos­
sibilis : ergo Christus non habuit hujus­
modi habitum ex infusione, sed per proprias
operationes. Tum insuper quia habitus
scientilicus sine speciebus, esto, sit possi­
bilis, habet tamen statum valde imperfec­
tum, et diminutum ; siquidem nequit pro­
xime ad operandum concurrere : ergo dum
Adversarii affectant attribuere Christo ma­
jorem perfectionem, in eo constituunt im­
perfectionem non levem. Tum denique
nam quod habitus scientilicusseparetur ab
omnibus speciebus intelligibilibus, estvalde

303

præternaturale, et miraculosum : nulla
autem necessitas, aut congruentia obligat
ad asserendum novum istud in Christo
miraculum, ut supra ostendimus : sed
magis expedit observari connaturalem or­
dinem rerum.
ûl
Eisdem impugnationibus refellitur 1er- corruit
r.nna-­ tertia.
lia resoonsio.
responsio, ut facile consideranti cons
tabit. Eo vel maxime, quod proprium in­
tellectus agentis officium est non præcise
influere in augmentum habitus scientific!,
et specierum naturalium; sed multo magis
concurrere ad primum eorum esse (quippe
anima humana ex se est tanquam tabula
rasa; depingenda tamen speciebus intelli­
gibilibus ministerio sensuum, et intellec­
tus agentis operatione) : ergo nisi intellec­
tus agens pro luxerit in Christo primas
species intelligibiles, et habitum scienti»
naturalis quoad entitaiem, dicendum erit
fuisse frustra in Christo quantum ad pri­
mariam ejus operationem. Præsertim, quia
sicut nullum fuit obstaculum impediens
augmentum habitus, et specierum per pro­
priam Christi industriam, ut hic dicendi
modus concedit; sed etiam nullum fuit
ad primam eorum existentiam, et produc­
tionem.
Quartum denique, et ultimum effugium Convel­
litur
confutatur : quia discursas D. Tho. proce­ ulUrna.
dit, supposita verissima, ct communissima
Philosophorum sententia, quæ asserit dis­
tinctionem realem inter intellectum agen­
tem, et possibilem, ut videri potest apud
N. Corap'ut. abbrev. in lib. de anima disp.
19, quæst. 1, | 2. Nec D. Tho. opus ha- D.Thom.
huit firmare in præsenti hoc principium,
qui illud supponebat ex optime traditis, et
probatis 1 p. quæst. 79, art. *3 et 4 et 5,
et 10, ubi ait : Intellectus agens, el possibi­
lis sunl divers# potenlîæ : sicut in omnibus
esl aliapolenlia activa, cl alia passiva. Illud
vero, quod additur, levius adhuc est : nam
concesso, quod ad intellectum agentem
pertineat illustrare principia, quod plures
negant ; nihilominus primaria ipsius ope­
ratio est abstrahere species a phantasmati­
bus, ul omnes concedunt, et docet D. Th.
locis proxime relatis. Unde si hoc exerci­
tium non habuisset in Christo, frustra in
eo esset : sicut frustra poneretur in Christo
virtus spei ad expectandum gloriam corpo­
ris ; cum non potuerit exercere actum pri­
marium sperandi gloriam essentialem, ut
tradit D. Tho. supra quæst. 7, art. 4, et
docuimus tract. 18, disp. 3, dub. 2. Ad vi­
tandum itaque inconveniens, quod ihleliec-

4

!

I

fij
I

v
I

J

I

ili

.■

I

M
■

;

I

»

·:·
·<’ / r

I

■

'

Λ

DE INCARNATIONE.

304

tus acens frustra luerit in Christo, fateri
opertet ipsum produxisse species intelligi­
bles per abstraclionem a phantasmatibus,
et iisdem mediantibus habitum scientiæ
naturalis : et consequenter Christum ha­
buisse talem scientiam, et species, non
quidem ex infusione, sed per propriam po­
tentiarum industriam.

I H.
Refertur opinio contraria cum suis
argumentis.

■

9. Oppositam nostræ assertioni senten­
D. IfûM- tiam defendunt B. Bonavent. in 3, dist.
vt-nl.
Scoius. 14, art. 3, quæst. 2. Scotus quæst. 3, §
Boan­ Contra conclusionem, Durand, quæst. i. Ridus.
Ricar­ cardus, et Paludanus quæst. 2. Suarez
dos.
disp. 30, sect. 2. Hurtado Complut, disp.
Pafnda8, difficult. 22. Castillo disp. 15, quæst. 7,
DBS.
Soarez. conci. 3. Lumbier quæst. 29, art. 1. Lugo
Hurtado. ,·
o
CistiIJo. dl*P- -1
sect. 1, et alii. Cui magis favet
Lum­ Lorca disp. 19, § 25, licet fateatur senten­
bier.
Lugo. tiam D. Tho. probabilissimam esse. Est
Lora. tamen his Auctoribus valde discolor proce­
dendi modus in luendo hanc opinionem.
Nam Scolastici relati moventur ut in plu­
rimum, quod sentiant scientiam naturalem
ex genere suo acquisibilem non distingui
ab illa, quam inditam vocamus, et quam
fatemur fuisse Christo ab initio Incarna­
tionis infusam. Sed modo supponimus op­
positum ex dictis disp. 17, dub. 4, | 2 et
3. Unde illorum argumenta non tangunt
præsentem difficultatem : sed pertinent ad
locum cit. ubi illis occurrimus. Castillo et
alii concedunt Christo, quod acquisierit
species hujus scientiæ ; et solum adstruunt
infusionem habitus. Hurtado cum aliis
etiam fatetur, quod Christus comparaverit
aliquod augmentum habitus, et specierum :
sed simul intendit, quod habitum, et ali­
quas species habuerit ab initio per infusio­
nem. Lugo expresse negat conci. 1, quod
Christus habuerit in infantia istam scien­
tiam, et quod illa usus fuerit sine conver­
sione ad phantasmata : sed tamen postea
asserit conci. 2, quod in adulta ætate illam
acceperit a Deo per infusionem. Quæ in­
constantia magis manifestat nostræ asser­
tionis veritatem, et quod ab illa non peni­
tus recedant omnes Auctores relati. Id
vero, in quo conveniunt, et D. Thomæ
opponuntur, nempe Christum non compa­
rasse talem scientiam, ejusque species per
propriam operationem, saltem adæquato,

; ·.·

K

sequentibus probant : quæ tamen majori ex
parte convulsa relinquimus juxta, doctri­
nam hactenus traditam.
9
Arguitur primo : quia virtutes morales Pr.:5
naturales, sive ex genere suo acquisibiles
fuerant per accidens infusæ Christo ab ini­
tio suæ Incarnationis : ergo idem dicendum
est de virtutibus intellectivis naturalibus,
sive ex genere suo acquisibilibus. Antece­
dens conceditur a pluribus nostræ assertio­
nis patronis. Consequentia vero suadetur :
tum quia ideo conceduntur virtutes mora­
les ab initio, et per accidens Christo infu­
sæ, ne maneret imperfectus ob earum
carentiam : quæ ratio etiam militat in
scientia, et virtutibus intellectivis. Tum
etiam quia virtutes morales supponunt ne­
cessario virtutes intellectivas ejusdem or­
dinis, quibus regulentur, et dirigantur :
ergo si morales fuerunt per accidens
Christo infusæ, idem a fortiori de intellec­
tivis dici debet.
■
Confirmatur : nara Christus per scien­ C::h
tiam naturalem cognovit substantias sepa­
ratas, et substantiam animæ suæ, sicut
anima separata se ipsam cognoscit : cogno­
vit etiam alias substantias separatas : sed
hæc objecta non potuit cognoscere per spe­
cies abstractas a phantasmatibus ; quippe
quæ talia objecta secundum proprias ra­
tiones non repraesentant : ergo illas cogno­
vit per species a Deo infusas : atqui ex
suppositione, quod habuerit species infusas
circa aliqua objecta, nulla est ratio, cur
illas non habuerit circa alia : ergo species,
quibus Christus per scientiam natutalem
cognovit objecta eidem scientiæ correspondentia, fuerunt ipsi per accidens in­
fusæ : et consequenter idem de habitu
scientiæ dicendum est.
Ad argumentum respondent plures, con­
cesso antecedenti, negando consequen­ toiit
tiam : cujus probationes diluere conantur
assignando aliquas disparitatis rationes.
Sed eas omnes insufficientes esse ostendi­
mus ex professo disp. 14, dub. 1, § 3.
Unde longe melius, et magis consequenter
respondetur negando antecedens ob ea,
quæ late tradidimus illo loco a num. 6, et
lector recolere debet. Ad confirmationem
respondemus negando majorem intellectam
de cognitione quidditativa substantiarum :
istarum namque cognitio non pertinuit ad
scientiam naturalem ex genere suo acqui­
sibilem, ut in nobis liquet, qui tales subs­
tantias quidditative cognoscere non vale­
mus : sed pertinet ad scientiam per se
infusam

DISP. XXII, DUB. I.

Infusam vel supernaturalem, vel naturalem,
ut diximus disp. 17, dub. 4, § 2 et 3.
D.Tboa •Quæ est doctrina D. Tho. in præs. art. 1,
ad 3, ubi ait : Dicendum, quod secundum
istam scientiam anima Christi non simpli­
citer cognovit omnia; sed illa omnia, qua
ptr lumen, intellectus agentis homini sunt
cognoscibilia. Unde per hanc scientiam non
cognovit essentiam substantiarum separa­
tarum, neque etiam singularia præsentia,
prxlcrila, et futura : quæ tamen cognovit
per scientiam inditam. Paralogizantur vero
non semel Adversarii in hac difficultate,
dum quæ unius scientiæ sunt, alteri tri­
buunt; et ita concludunt utriusque infu­
sionem : quæ tamen distinguere oportet, et
recognoscrre, quod scientia, de qua agi­
mus, majorem perfectionem in Christo non
posuit, quam ex genere suo afferat, hoc
est, per suborjinationem ad intellectum
agentem.
Secaa10. Arguitur secundo : nam Christo
i;n
agi- Domino attribui debet omnis perfectio,
KîWE.• quæ non opponitur fini Incarnationis : sed
quod Christus ab initio habuerit scientias
naturales ex genere suo acquisibiles cum
speciebus naturalibus ejusdem ordinis, est
aliqua perfectio; et aliunde non opponitur
Incarnationis fini : ergo asserendum est,
quod praedictas scientias, et species ha­
buerit ab initio, atque ideo per infusionem.
Cætera constant, et minor suadetur : nam
in primis negari nequit, quod tales scien­
tiæ, et species afferant subjecto non me­
diocrem perfectionem : deinde earum præ­
sentia nullum impedimentum afferre potuit
hominum redemptioni, quæ fuit Incarna­
tionis finis, ut patet in aliis scientiis, beata
scilicet, et infusa, quæ sunt longe majo­
res, et nihilominus finem illum npn impe­
diverunt.
talrConfirmatur : quia a Christo Domino
EKO
oportet removere omnem imperfectionem :
sed, quod comparavit praedictas scientias,
et species per proprios actus, et successu
temporis , importat imperfectiones non
paucas : ergo praedictas scientias, et spe­
cies non acquisivit, sed accepit per infu­
sionem. Probatur minor : tum quia si illas
scientias, et species successu temporis acquisivisset, habuisset pro tempore antece­
denti aliquarum rerum ignorantiam : quæ
sine dubio magna imperfectio est. Tum
etiam quia ad praedictum modum conse­
quendi scientias, et species requiritur tran­
situs ab imperfecto ad perfectum : qui
proinde supponit Christum in aliquo statu
Salmant. Curs, theolog. tom. TK

imperfecto praefuisse. Tum denique quia
imperfectio est , quod Christus accipiat
scientiam ab hominibus, vel Angelis : ergo
pariter imperfectio est accipere species a
robus : quas tamen accepisset, si scientiam,
et species habuisset per operationem intel­
lectus agentis.
Ad argumentum respondetur negando
minorem quoad utramque partem. Ad cu­
jus probationem in primis dicendum est,
quod licet scientiæ, et species naturales
quolibet modo product® sint in se aliqua
perfectio; nihilominus majorem ex parte
modi perfectionem dicunt, si comparentur
per propriam operationem suppositi, in quo
sunt, quam si ab extrinseco, et per acci­
dens infundantur : ex genere namque suo
petunt primum illum productionis modum ;
et ex terminis melius est aliquid habere ex
se, quam ab alio, ut supra diximus num.
5, in 2 confirmatione. Unde ipsa major
perfectio, quam Christo attribuere debe­
mus, exposcit, quod hujusmodi scientiæ,
et species non fuerint ab initio communicatæ Christo per infusionem, sed ab ipso
productæ, et acquisitæ per proprios actus.
Deinde addimus , quod licet prædictæ
scientiæ, et species habit® per infusionem
a primo Incarnationis momento non oppo­
nantur directe Incarnationis fini, oppo­
nuntur tamen indirecte : quia perfectus
nostrae Redemptionis modus exegit, quod
Christus Dominus conciperetur, et prius
esset in ætate infantili, in qua proinde non
posset cognoscere cum conversione ad
phantasmata, et dependenter a sensibus
membrorum, et organorum incapacitatem.
Cum autem hujusmodi scientiæ habeant
eam in suis operationibus dependentiam,
minime exercere possent suas operationes
absque novo miraculo : quod tamen abs­
que urgenti fundamento affirmari non de­
bet. Frustra vero essent a primo Incarna­
tionis instanti, si tunc operationes proprias
exercere non possent. Perfectus itaque
nostræ Redemptionis modus, qui fuit In­
carnationis finis, opponitur saltem indi­
recte perfectioni scientiarum, et specierum
naturalium, ut habit® in primo ipsius In­
carnationis momento. Quod non ita accidit
in scientia beata, et scientia per se infusa :
nam cum non dependeant a conversione ad
phantasmata, nec ab operatione intellectus
agentis, potuerunt connaturaliter esse in
anima Christi a primo Incarnationis mo­
mento, et hoc magis conduxit ad Christi
perfectionem.

306

DE INCARNATIONE.

Soiritor Ad confirmationem respondetur remoffli’io? vendas esse a Christo imperfectiones mora­
les, et privativas ; sed opus non esse, quod
removeantur omnes imperfectiones natu­
rales, et negativae : certum namque est
illas habuisse, ut patet in ipsa ætate infan­
tili, quæ non paucas affert naturales, et
negativas imperfectiones. Et concedendo
in hoc sensu majorem, negamus minorem.
Ad cujus primam probationem negamus
sequelam : quia cuncta, quæ a Christo
sciri potuerunt per scientiam naturalem ex
genere suo acquisibilem, fuerunt ab ipso
cognita per scientiam infusam, et beatam
a primo incarnationis momento : unde
absolute nullam talium objectorum igno­
rantiam habuit. Quod vero illa per scien­
tiam naturalem non cognoverit, non arguit
ignorantiam, quæ est carentia cognitionis
debitæ, sed simplicem quandam nescientiam, non quidem absolutam, sed præcise
ex vi scientiæ naturalis; sive, et in idem
redit, quod omnia objecta non cognoverit
a principio per media scientiæ naturalis;
in quo nullum apparet inconveniens : sicut
nec in eo, quod non omnia ab initio scive­
rit per sensibilem experientiam, ut ipsi
Adversarii dicere debent. Unde patet ad
secundam probationem : licet enim Christus
ab initio fuerit perfectus per scientiam bea­
tam, et infusam; nihilominus non debuit
esse perfectus per scientiam naturalem :
unde quantum ad hujusmodi scientiam nul­
lum csl inconveniens, quod transierit de
non esse perfecto illius ad esse perfectum
ejus; et consequenter quod prius fuerit sub
statu imperfecto, imperfectione naturali,
et negativa, non quidem absolute, sed
quantum est ex vi scientiæ naturalis. Unde
D.Thoni. D. Thom. in hoc art. 2, in resp. ad 2,
ait : Dicendum, quod hæc etiam scientia in
Christo semper fuit perfecta secundum tem­
pus : Ucet non semper fuerit perfecta simpli·
citer, ct secundum naturam. Et ideo potuit
habere augmentum. Et in eodem sensu di­
xerat in solutione immediate precedent; :
Secundum hanc scientiam Christus non a
principio scivit omnia, sed paulalim, et post
aliquod tempus, scilicet in perfecta ætate.
Denique ad ultimam probationem, con­
cesso antecedenti, negamus consequen­
tiam. Et ratio disparitatis est, quod qui
ab alio accipit scientiam, aliquid ex ipso
addiscens, eidem subditur sicut magistro :
quod Christo omnium capiti non congrue­
bat. Sed Christus accipiendo species ab
objectis, eisdem minime subdebatur ; sed

illa potius sibi subordinabat mediis phan­
tasmatibus, ex quibus intellectus agens
species inlelligibiles abstrahebat, depu­
rando ipsas a conditionibus sensibilibus.
I i. Arguitur tertio : nam quia Adamus Tbîh
creatus est caput aliorum hominum, ideo^’;
habuit ab initio suæ creationis omnes”"
scientias naturales sibi per accidens infu­
sas; et nullum fuit inconveniens, quod
caruerit modo connaturali, quo hujusmodi
scientiæ aliis hominibus acquiruntur : sed
etiam Christus genitus est, ut excellentiori
ratione esset aliorum hominum caput :
ergo decuit, quod ab initio sua* Incarna­
tionis habuerit omnes scientias naturales
sibi per acci lens infusas; et absque incon­
venienti concedi potest, quod in prima
earum productione non exercuerit opera­
tionem propriam intellectus agentis, sicut
etiam contingit in Adamo.
Con(innatur : quia si Christus habuit c«i>
scientiam naturalem ex genere suo acqui­ ΕΓ-j.
sibilem, ut concedimus, consequenter di­
cendum est habuisse scientiam naturalem
non minus perfectam, quam habuerit Ada­
mus : decet enim Christi dignitatem, quod
in nulla perfectione vel supernaturali, vel
naturali fuerit aliis inferior : id autem
minime salvari valet, si scientias naturales
per infusionem non accepit, sed propriis
actibus acquisivit : ergo fateri oportet,
quod tales scientias non comparaverit,
sed acceperit. Probatur minor : quia ad
acquirendum propria industria scientias
naturales requiruntur objectorum sensibi­
lium præsentia, et experientia : sed Christo
ob ipsius modestiam, et vitæ brevitatem
paucissima objecta sensibilia præsentia
fuerunt : ergo si scientias naturales non
aliter habuit, qaam per proprios actus,
sive per sensibilium experientiam ; sequi­
tur, quod satis exiguam scientiam natu­
ralem habuerit, et minorem, quam Ada­
mus. Quod magis declaratur : nam Adamus
cognovit scientia naturali omnes species
animalium, avium, piscium, metallorum,
gemmarum; cognovit etiam virtutes om­
nium stellarum, et corporum coelestium.
Hæc autem Christus sibi præsentia non
habuit, nec illa expertus fuit, nec in brevi
adeo vitæ periodo experiri valuit. Si ergo
habuit scientiam naturalem, non quidem
sibi infusam, sed a se propriis actibus
comparatam, impossibile apparet, quod
habuerit scientiam naturalem adeo perfec­
tam, sicut in Adamo fuit.
ir.iAd argumentum respondetur concessis
præmissis,

307

DISP. XXII, DUB. I.

Svlritor
eosfirmtio.

præmissis, negando consequentiam. Et
disparitas constat ex dictis num. 7, quod
Adam creatus est aliorum caput in esse
naturali, ut foret cæterorum principium
non solum per generationem, sed etiam
per gubernationem in his rebus naturali­
bus. Unde oportuit, quod statim per infu­
sionem acciperet earum species, et scien­
tiam, quam non ita breviter sibi comparare
posset. Sed Christus non venit in hunc
mundum, ut esset aliorum naturale prin­
cipium, aut alios in his robus naturaliter
gubernaret; sed ut foret cæterorum caput
morale, et mysticum in ordine gratiæ.
Quare satis illi fuit habere ab initio scien­
tias ejusdem ordinis; licet scientiam ex se
acquisibilem non habuerit. Sicut enim ex
assignata radice provenit, quod Adam
fuerit productus vir perfectus, Christus
vero tenerrimus infans : sic ex eadem as­
signatur congrua dilTercntiæ ratio, ut ille
debuerit habere ab initio scientiam, et
species naturales; hic vero debuerit illas
sibi comparare per propriam operationem :
imperfectio namque satis magna esset in
viro perfect® ætatis carere notitia, sive
speciebus rerum naturalium; sed in in­
fante nulla est imperfectio, quod illis careat, sed magis decet, quod juxta incremen­
ta, et perfectionem ætatis illas acquirat.
12. Ad confirmationem (qua non pauci
cam Lugone convincuntur, ut dicant plu­
res rerum naturalium species fuisse Christo
saltem post infantiam per accidens infu­
sas, ne inferior in hac scientia, quam
Adamus, Salomon, et alii ex sapientioribus esset), respondetur plura continere
satis incerta, quæ simul posita videntur
difficultatem afferre : sed si distinguantur,
et seorsim considerentur, dehiscunt. Nam
in primis si absolute loquamur, plane
fatendum est, quod Christus ab initio suæ
Incarnationis fuerit simpliciter sapientior,
quam Adam, quin et quam Angelus su­
premus : quoniam (quidquid fuerit de
scientia naturali) habuit scientiam supernaturalem, et naturalem incomparabiliter
majorem, nempe beatam, infusam, et
naturalem per se inditam, ut constat ex
dictis a disp. 18. Et ad hujusmodi scien­
tiam principaliter attendunt sacri Doctores,
cum Christi scientiam aliorum scientiis
præponunt. Si vero comparatio trahatur
ad solam scientiam naturalem ex genere
suo acquisibilem, de qua in præsenti agi­
mus, ulterius distinguendum est. Nam vel
comparatio refertur ad talem Christi scien-

liam pro primo Incarnationis momento :
et in hoc sensu negandum est suppositum :
quia Christus in eo momento talem scien­
tiam non habuit, sed post aliquod tempus,
nempe ubi organa, aliaque requisita con­
currerunt, quæ ad sentiendum objecta, et
abstrahendum species a phantasmatibus
desiderantur, ut in aliis infantibus contin­
git : hoc enim exegerunt, et modus Incar­
nationis, et ipsa infantilis ætas Christi, ut
ex supra dictis constat. Vel denique com­
paratio refertur ad subsequens post In­
carnationem tempus : et in hoc etiam
sensu negamus, quod Christus in quolibet
ætatis tempore habuerit scientiam natura­
lem simpliciter perfectiorem, quam Ada­
mus : nam cum primas rerum species
comparavit, primosque scientiæ naturalis
actus exercuit, non potuit babere scien­
tiam tam perfectam intensive, et extensive,
sicut Adam. Nec hoc est majus inconve­
niens, quam quod Christus tunc non
fuerit vir ita perfectus, et quod non ha­
buerit tot sensationes, atque experientias,
ut ille : quæ cum omnimoda veritate
dicuntur supposito modo, quo myste­
rium Incarnationis peractum est. Unde D. D.Thom.
Thom. hoc art. 2, in resp. ad 1, palam
concedit : Christus secundum hanc scien­
tiam non a principio scivit omnia, sed paulatim, et post aliquod tempus, scilicet in
perfecta ælale.
Si quæ igitur in prædicta comparatione Nuta,
occurrit difficultas, sita est in comparando
scientiam naturalem Adami cum scientia
naturali Christi in ælate perfecta. Et in
hoc sensu, quidquid fuerit de extensione,
sive mirititudine objectorum (de qua statim), tenendum est scientiam Christi quan­
tum ad intensionem, et modum co­
gnoscendi fuisse absolute perfectiorem :
quoniam habuit nobilius ingenium, et'
eflicaciorem apprehensionem, quæ (ad­
juncta etiam impotentia errandi, ut dice­
mus disp. 25, dub. 6), gignebant perfec­
tiores, sive intensiores assensus. Quod
enim species Adami fuerint infusæ per
accidens, et species Christi acquisitæ, ni­
hil referebat ad inæqualitatem : quia ejus­
dem rationis erant in se cum sola diversi­
tate ex parte principii efficientis : sicut
visus productus per generationem, vel per
resurrectionem, vel per aliud miraculum.
Quin ex hac parte eminebat scientia Christi,
utpote retinens modum eidem magis connaturalcm, quo scientia Adami destitue­
batur.

·>*··· ■
■■R

ί i

80S

DE INCARNATIONE

iu rio13. Sed attendendo ad multitudinem
no‘ objectorum, in qua confirmatio videtur
ponere vim.· profecto nullum videmus
inconveniens in admittendo, quod scientia
Adami ad plura objecta se extenderit, ut
probationes confirmationis lentant : quia
perfectio scientiæ non attenditur simpli­
citer penes objectorum multitudinem, sed
magis secundum intentionem, et connaturalitatem in modo cognoscendi, in quibus
eminet scientia Christi, ut proxime dice­
bamus. Cæterum nec opus habemus con­
cedere illud primum,- aut confirmationi
adhuc in hac parte cedere. Nam si atten­
damus ad Adamum, firmum non est, quod
in confirmatione supponitur, quod videlicet
acceperit per infusionem omnium objecto­
rum sensibilium species : satis enim illi
fuit accepere eas, quæ pro primo illo tenpore post suam productionem requireban­
tur : alias autem sua industria comparavit,
sicut ejus naturæ, et perfectioni magis conJoâûn. .a gruebat, ut observavit Joan, a S. Thom.
S.Tbom.
1 loco supra cit. § Licet enim. Si vero atten­
damus ad Christum ; quamvis ab initio nul­
las hujusmodi species habuerit, nihilomi­
nus per species acceptas ab aliquibus sensi­
bilibus, quæ plurimæ fuerunt in toto vitæ
tempore, et juxta nobilitatem, et efficaciam
proprii ingenii (in quo omnes homines, et
ipsum Adamum superavit), potuit pervenire
in notitiam cæterornm objectorum, quæ sibi
physice non occurrebant : qui procedendi
modus perlinet etiam ad majorem perfectio­
nem scientiæ naturalis, et discursivæ. Unde
D.Thom. D. Thom. in præs. art. I ad 1 inquit : Scien­
tia rerum acquiri potest non solum per expe­
rientiam ipsarum, sed etiam per experien­
tiam quarundam aliarum rerum : cum, ex
virtute luminis intellectus agentis possit
homo procedere ad inlelligeridum effectus
per causas, et causas per effectus, et similia
per similia, et contraria per contraria. Sic
igitur licet Christus non omnia expertus fue­
rit, ex his tamen, quæ expertus est, in
omnium devenit notitiam. Ad quod pluri­
mum juvari, atque excitari potuit scientia
naturali per se indita, quæ ad omnia natu­
ralia secundam proprias rationes se exten­
dit, ut constat ex dictis disp. 19, dub. 1.
Nec enim contra rationem scientiæ na­
turalis acquisitæ est, quod excitetur ad
cognoscenda aliqua objecta naturalia per
lumen superius; licet ex se habeat sufficien­
tem virtutem ad eorum cognitionem. Sic
enim in nobis experimento compertum
est, qui ex lumine fidei proponentis

mysteria v. g. Incarnationis, ct Eucharis­
tia? excitamur ad cognoscendum aliqua
objecta naturalia, in quorum notitiam
tvgre, aut nullo modo alias deveniremus,
v. g. distinctionem personalitatis creatæ a
natura, et quantitatis a substantia corporea,
et alia ejusmodi. Et hac via non dubitamus,
quod Christus per scientiam naturalem
acquisitam cognoverit non pauciora ob­
jecta, quam Adam ; licet iste supponatur
hanc accepisse per infusionem omnium
sensibilium species, ut verius censemus
propter auctoritatem D. Thom. 1 p. quæst. d.ti-,ϊ,
94, art. 3, in corp, ct resp. ad 3. Quæom­
nia majorem ex dicendis lucem accipient.

DUBIUM II.
Qualiter aliæ difficultates circa scientiam
Christi acquisitam expediri debeant.
Sicut a limine praecedentis dubii obser­
vavimus, principalis difficultas circa scien­
tiam Christi acquisitam pertinet ad modum
acquisitionis ejus, quam in præcedentibus
superare studuimus. Sed aliæ insuper oc­
currunt : dubitari namque potest, ad quot
objecta se extenderit : quando inceperit, et
consummationem habuerit? an acquisita
fuerit per solam inventionem? et denique
quotuplex sit ? Omnes tamen sub hoc du­
bio comprehendimus, quia supposita doc­
trina tradita dub. præced. et locis in ejus
principio relatis, diffusius examen non ex­
poscunt. Claritatis tamen gratia seorsim
difficultates singulas explicabimus.

§ι.
Ad quæ objecta se extenderit scientia Christi
acquisita.
14. Dicendum est primo scientiam Priai
iChristi acquisitam se extendisse ad omnia t03£l
ώι.
objecta, quæ cognosci possunt per virtu­
tem intellectus agentis. Sic D. Thom. in D.Tiat
præs. art. 1, cui subscribunt omnes disci­
puli. Ideoque a fortiori tuentur Auctores
num. 9 relati, qui sentiunt hujusmodi
scientiam communicatam Christo fuisse
per infusionem. Legitimus autem D.
Thomæ, et nostræ assertionis sensus mi­
nime est, quod hæc Christi scientia se ex­
tenderit ad omnia, quæ absolute in qua­
cumque rerum serie sciri valent per virtutem
intellectus agentis : hic enim habet quan­
tum est de se, virtutem ad cognoscendum
omn^s

-

D18P. XXIJ, DUB. II.

omnes quidditates materiales possibiles,
quæ sunt syncategorematice infinita:; ad
quas tamen non oportet, quod scientia
Christi acquisita extendatur. Sed est sen­
sus pnedictam scientiam extendi ad om­
nia, quæ in hac rerum serie, sive præsenti
hujus universi providentia, cognosci ab
homine possunt ex influxu intellectus
agentis, et sunt omnes quidditates mate­
riales ad hoc universum pertinentes, quæ
mediis accidentibus sensibilibus, sensuum
ministerio subduntur : hæc namque ob­
jecta proprio loquendo ad scientiam natu­
ralem, de qua loquimur, spectant. Et in
hoc sensu
isw
Probatur conclusio ratione D. Thomæ :
quoniam omnis scientia, quæ ponitur in
Christo, debuit esse in suo genere perfecta,
sic exigente ipsius Christi perfectione, et
dignitate : sed scientia naturalis acquisita
non esset perfecta, si non se extenderet ad
omnia objecta, quæ sciri valent per actio­
nem intellectus agentis : ergo prædicta
scientia omnia hujusmodi objecta cogno­
vit. Probatur minor : tum quia scientia
naturalis acquisita potest se extendere ad
omnia objecta cognoscibilia ex influxu in­
tellectus agentis : hic namque ordinatur
ad naturalem scientiam, seu cognitionem :
ergo nisi talis scientia extendatur ad omnia
objecta, quæ sciri valent ex actione intel­
lectus agentis, manet imperfecta. Tum
etiam quia illa scientia est imperfecta, quæ
non attingit objectum, quod ex natura sua
cognoscere potest : sed scientia naturalis
potest ex natura sua cognoscere, quidquid
est cognoscibile per lumen intellectus
agentis : ergo si ad illud non se extende­
ret, maneret imperfecta.
Confirmatur : quia non minorem scientiam naturalem, sive ex genere suo acquisibilem habuit Christus, quam Adamus, et
Salomon : sed horum scientia naturalis se
extendit ad omnia, quæ cognosci possunt
per actionem intellectus agentis : ergo
idem de scientia naturali a Christo acqui­
sita dicendum est. Major est certa : quia
sicut non decuit, quod Christus esset illis
hominibus inferior in aliis perfectionibus
naturalibus, utputa in temperamento, in­
genio, pulchritudine, et aliis hujusmodi ;
sic non decuit, quod foret inferior in sa­
pientia, quæ inter naturales perfectiones
valde eminet. Minor autem quantum ad
Adamum asseritur, et optime probatur a
D. Tho. 1 p. quæst. 94, art. 3, nam in
arg. Sed contra, inquit : Ipse imposuit no-

309

mina animalibus, ul dicilur Genes. 2. No­
mina autem debenl naturis rerum con­
gruere. Ergo Adam scivit naturas omnium
animalium : cl pari ratwne habuit omnium
aliorum scientiam. Et in corp, ait : Pri­
mus homo sic institutus est a beo, ul habe­
ret omnium scientiam, in quibus homo natus
est instrui. El hxc sunt omnia illa, qua virlualiter existunl in primis principiis per se
nolis, quæcumque scilicet naturaliter homi­
nes cognoscere possunt. Et ut manifestet se
agere de scientia naturali non per se in­
fusa, sed ex genere suo acquisibili, de qua
et nos loquimur, subdit in resp. ad 1 : Pri­
mus homo habuit scientiam omnium per
species a Deo infusas : nec tamen scientia
illa fuit alterius rationis a scientia nostra :
sicut nec oculi, quos cæco nato Christus de­
dit, fuerunt alterius rationis ab oculis, quos
natura produxit. Quantum autem ad Salo­
monem probatur ipsius Salomonis testi­
monio Sapient. 7, ubi ait : Ipse enim dedit
mihi horum, quæ sunt, scientiam veram : p!ent''*
ul sciam dispositionem orbis terrarum, et
virtutes elementorum, initium, el consum­
mationem, et medietatem temporum, vicissi­
tudinum permutationes, et commutationes
temporum, anni cursus, et stellarum dispo­
sitiones, naturas animalium, et iras bestia­
rum, vim ventorum, el cogitationes homi­
num, differentias virgultorum, et virtutes
radicum, et quæcumque sunt absconsa, et
improvisa didici : omnium enim artifex do­
cuit me sapientia. Et 3 Reg. 4, dicitur : 3Rtg.4
Disputavit super lignis a cedro, quæ est in
Libano, usque ad hyssopum, quæ egreditur
de pariete : et disseruit de jumentis, el volu­
cribus, et reptilibus, el piscibus. Et quamvis
probabile sit hanc Salomonis scientiam
fuisse per se inditam, aut etiam supernaturalem ; tamen non minus probabile est,
quoti fuerit naturalis, et ex genere suo acquisibilis, saltem ex parte specierum, ut
non obscure significavit D. Thom. quæst. D.Thom.
12 de Verit. art. 12, in corp, ubi ait :
Quandoque in prophetia non est aliqua supernaluralis acceptio, sed judicium tantum
supernatural : el sic solus intellectus illus­
tratur sine aliqua imaginaria visione. Et ta­
lis forle fuit inspiratio Salomonis, in quan­
tum de moribus hominum, et naturis rerum,
quæ accipimus, divino instinctu exteris cer­
tius judicavit.
15. Colligitur autem ex nostra asser­ Consec·
tione Christum per hujusmodi scientiam tari am.
non cognovisse quidditative substantias
separatas. Hoc consectarium statuimus

• -,

310

DE INCARNATIONE.

contra Suarium disp. 30. sect, i, uhi oppo­
situm affirmat. Sed agit evidenter contra
D.Ttoa. p\ Thom. in præs. art. 1, in resp. ad 3,
nbi inquit : Dicendum, quod secundum
istam scientiam anima Christi non sim­
pliciter cognovit omnia, sed illa omnia,
quæ per lumen intellectus agentis sunt
cognoscibilia. Unde per hanc scientiam
non cognovit essentiam substantiarum se­
paratarum. Et ratio constat ex hactenus
dictis : quia extensio hujus scientiæ in
Christo commensuratnr lumini intellectus
agentis : est enim ejusmodi rationis essen­
tialis cum nostra, quæ prædicto lumini
adaequatur : sed lumen intellectus agentis
non se extendit ad repraesentationem, et
cognitionem quidditativam substantiarum
separatarum : ergo nec talis scientia in
Christo. Probatur minor : quia lumen in­
tellectus agentis eatenus progreditur per­
ficiendo propria actione intellectum possi­
bilem, quatenus ex sensibilibus abstrahit
species intellegibiles : in hoc enim officio
primaria operatio intellectus agentis ver­
satur, et sita est : sed species intelligibiles ex sensibilibus abstract® non repræ­
sentant quidditative substantias separatas :
ergo lumen intellectus agentis ad eas quid­
ditative repræsentandas, et cognoscendas
se non extendit. Confirmatur, et declara­
tur : nam sicut scientia Christi acquisita
est ejusdem rationis essentialis cum scien­
tia nostra; sic etiam species hujusmodi
scientiæ in Christo sunt ejusdem ratio­
nis cum nostris : sed istæ non repræ­
sentant quidditative substantias separatas,
ut experientia liquet : ergo nec illæ spe­
cies in Christo : et consequenter Christus
per scientiam acquisitam non cognovit
quidditative tales substantias.
Praelu­
Nec valet dicere cum Suario Christum
ditur
Suarii in usu hujus scientiæ habuisse, et adbieffu­
huisse species per se infusas : quoniam
gium.
hæc responsio voluntaria, et non rationalis
est. Tum quia licet non pauci asserant
species scientiæ istius fuisse per accidens
infusas a primo conceptionis momento, ut
constat ex dictis num. 9, nihilominus
omnes cognoscunt esse ejusdem rationis
essentialis cum nostris; et quod solum
dilïerant penes distinctum modum produc­
tionis, sicut visus productus per crea­
tionem, vel per generationem, vel per re­
surrectionem, vel alio modo, ut exemplificatD.Thom. num. præced. relatus. Tum
etiam quia vel istæ species, quas introducit
Suarez, sunt ejusdem rationis cum aliis

speciebus per se infusis, qua? scientiæ na­
turali por se inditæ deserviunt, vel non?
Si primum asserat : plano confundit utram­
que scientiam, non minus quam earum
species : quas tamen distinguendas esso
constat ex dictis disp. 17, dub. 4, et sup­
ponitur in præsenti. Si autem eligat se­
cundum : profecto assignare debet, quid
repræsentent species secundœ, quod por
illas priores non innotescat : id vero mi­
nime præstabit; cum species scientiæ natu­
rales per se inditæ repræsentent objecta
naturalia secundum omnes naturales ra­
tiones : superfluum itaque erit alias spe­
cies per se infusas circa talia objecta
addere. Tum denique quia scientia na­
turalis ex genere suo acquisibilis cons­
tituitur in Christo, ut intelligat modo
intellectui humano connatural!, et nobis
communi, ut satis constat ex dictis dub.
præced. : sed scientia naturalis ex genere
suo acquisibilis utitur connaturaliter spe­
ciebus naturalibus acquisitis, aut saltem
per se acquisibilibus, licet per accidens
infusis ; non autem speciebus infusis per
se, sive quæ excedant intellectus agentis
actionem : omnis namque scientia vendicat sibi species ejusdem ordinis, et ratio­
nis : ergo falsum est, quod Christus in usu
scientiæ hujusmodi habuerit, et adhibuerit
species per se infusas. Ea vero, quæ Sua­
rez pro singulari illo dicendi modo affert,
levia sunt, et quibus occurrimus supra
num. 9. Diximus autem in hoc corollario
anima Chrisli non cognovisse quidditative,
etc., ut hanc cognitionem præcise exclude­
remus. Quia si loquamur de cognitione
abstractiva, plane fatendum est Christum
per hujusmodi scientiam naturalem, et
acquisitam cognovisse evidenter quoad
an est substantias separatas, et præcipue
Deum ut unum, auctorem naturæ. Et ra­
tio sumitur ex dictis pro assertione : quo­
niam Christus per hujusmodi scientiam
cognovit omnia, quæ sciri valent per ac­
tionem intellectus agentis : esse autem
unum Deum auctorem naturæ scibile est
per actionem intellectus agentis, ut liquet
in optimis Philosophis; et satis aperte si­
gnificat Apost. ad Rom. 1 : Invisibilia Dei
per ea, quæ facta sunt, intellecta conspiciun­
tur,et luculenter probat per quinque media
D. Thom. 1 p. quæst. 2, art. 3.
i G. Colligitur secundo ex eadem asser­ Afiti
tione Christum per hujusmodi scientiam ““ζ”’
non cognovisse omnia singularia quidditatum materialium. Sic docet D. Thom. art. d.H».

DISP. XXII, DUR. II.
1, in resp, ad 3, illis verbis : Secundum
istam scientiam anima Chrisli non simplici­
ter cognovit omnia : sed illa omnia, qux
per lumen intellectus agentis homini sunt
cognoscibilia. Unde per hanc scientiam non
cognovit essentiam substantiarum separata­
rum, nec etiam singularia prælerita, præ­
senlia, et futura, quæ tamen cognovit per
scientiam inditam. Et ratio constat ex dic­
tis: quoniam hujusmodi scientia in Christo
extendebatur secundum commensurationem ad influxum, et virtutem intellectus
agentis, qui est seminarium totius cogni­
tionis naturalis : sed virtus et influxus
intellectus agentis non extendebatur in
Christo ad manifestationem plurium sin­
gularium pertinentium ad quidditates ma­
teriales : ergo Christus per scientiam hu­
jusmodi non cognovit omnia prædicata
singularia. Probatur minor : quia intellec­
tus agens non aliter concurrit ad manifes­
tandum objecta, quam abstrahendo species
intelligibiles a phantasmatibus : unde opor­
tet, quod objecta per intellectum agentem
manifestanda, in phantasmatibus aliquomodo præcontineantur : certum autem
est, quod phantasmata in Christo existentia
nullo modo continebant plura singularia
præterita, et futura; quippe quæ nullo
modo Christi sensibus objiciebantur, ut in
nobis etiam liquet : ergo virtus, et influxus
intellectus agentis in Christo non extende­
batur ad manifestationem plurium singula­
rium pertinentium ad naturas materiales.
Quin ex eisdem principiis infertur Chris­
tum per hujusmodi scientiam non cogno­
visse primario, et directe illa singularia
materialia, quæ re ipsa naturaliter attigit,
sed solum secundario, et indirecte, et per
quandam reflexionem. Quoniam species in­
telligibiles immediate product® ab intel­
lectu agente non repræsentant directe, et
formaliter individua, sed solam naturam
specificam ab individuis abstractam , ut
cum Aristot. 1 Physic, text. 20, et D.
Thom. 1 p. quæst. 85, art. 1, et alibi
J.Ca-sœpe, probant N. Complut, in lib. de ani"!’ ma disp. 17, quæst. 6; scientia autem nai
turalis, de qua agimus, utitur speciebus
I inlelligibilibus immediate productis ab in'
lelleclu agente : unde Christus per talem
scientiam non cognoscit primario, et di­
recte singularia. Sed quia intellectus nos!
ter est reflexivus, potestque advertere tum
ad phantasmata, ex quibus abstrahitur spe­
cies, tum ad individua in quibus natura
i
specifica participatur ; valet ex consequenti,

31!

secundario, et per reflexionem in notitiam
singularium pervenire, ut explicant prædicti Patres loco cit. disp. 20, quæst. 5.
Et simili ratione Christus per scientiam
naturalem hujusmodi singularia cognos­
cebat.
Quod autem prædicta scientia non co- Praocgnoverit saltem directe, et primario singularia, nulla fuit in Christo imperfectio,
quam removere debeamus. Tum quia
scientia naturalis acquisita non est de sin­
gularibus : quo sensu Philosophus loco
proxime cit. dixit : Intellectus est universa­
lium; sensus vero singidarium. Tum quia
Christus debuit habere hujusmodi scien­
tiam connaturaliter, et modo eidem scien­
tiæ proprio : modus autem proprius, et
connaturalis hujus scientiæ est, quod
singularia non attingat nisi ad sum­
mum secundario, indirecte, et per re­
flexionem, ut in nobis contingit : quare si­
cut absque inconvenienti conceditur, quod
Christus non omnia expertus fuerit; sic
etiam sine inconvenienti dicitur, quod non
omnia singularia per hanc scientiam co­
gnoverit saltem directe, et primario. Tum
denique : nam si quæ in hoc procedendi
modo occurreret imperfectio, maxime igno­
rantia prædictorum singularium, quæ ta­
men minime occurrit : nam ex una parte
prædicta singularia cognoscuntur saltem
indirecte, et secundario cognoscuntur per
scientiam naturalem acquisitam : et ex
alia parte cognoscuntur absolute a Christo
per alias scientias : unde nullam habet eo­
rum ignorantiam. Et ita D. Tho. post-D.Thoni.
qnam loco cit. asseruit : Christus per hanc
scientiam non cognovit essentiam substan­
tiarum separatarum, nec etiam singularia
prælerita, præsenlia, et futura; statim addi­
dit : Quæ tamen cognovit per scientiam in­
ditam, ut supra dictum est. Recolantur,
quæ diximus disp. 19, dub. 1 et 2.
17. Rræcipua vero contra nostram, et Difflcilior
communem assertionem difficultas (omis­ objectio.
sis aliis levibus, quæ ad eandem ultimo re­
ducuntur), desumitur ex alia assertione
nostra dub. præced. proposita: quoniam
Christus habuit scientiam naturalem, de
qua agimus, non per accidens infusam, sed
propria industria acquisitam : sed impos­
sibile apparet, quod Christus comparaverit
scientiam omnium specierum materialium
hujus Universi, ad quas virtus intellectus
agentis se extendere valet : ergo Christus
per talem scientiam non cognovit omnes
hujusmodi species. Probatur minor : quia

312

DE INCARNATIONE.

scientia, quæ non infunditur, sed natura­
liter acquiritur, fundatur in experientia, ot
ortum ducit a sensibus, quibus præsenlantur objecta : sed nec Christus omnia ex­
pertus est, nec ejus sensibus cuncta sen­
sibilia objecta fuerunt : ergo impossibile
apparet, quod Christus industria propria,
el per viam inventionis sibi comparaverit
scientiam circa omnes sensibiles quiddita­
tes. Præsertim cum ejus vita brevis fuerit,
modestissima, et peregrinationibus, cu­
riositatibus, et studiis non addicta.
^anc tamen difficultatem optime diluit
D.Tr.oic. D. Tho. in hoc art. 1, in res. ad 1 et 2,
his verbis : Dicendum, quod scientia rerum
acquiri potest non solum per experientiam
ipsarum, sed etiam per experientiam qua­
rumdam aliarum rerum : cum ex virtute
luminis intellectus agentis possit homo pro­
cedere ad inlelligendum effectus per causas
el causas per effectus, el similia per similia,
et contraria per contraria. Sic igilur licet
Christus non fuerit omnia expertus, ex his
tamen, quz expertus est, in omnium deve­
nit notitiam. Et licet sensibus corporalibus
Christi non fuerint subjecta omnia sensi­
bilia , fuerunt tamen sensibus ejus subjecta
aliqua sensibilia, ex quibus propter excel­
lentissimam vim rationis ejus potuit in no­
titiam aliorum devenire per modum pre­
diction : sicut videndo corpora caleslia
potuit comprehendere eorum virtutes, et ef­
fectus, quos habent in istis inferioribus, qui
ejus sensibus non subjacebant. Et eadem
ratione ex quibuscumque aliis in aliorum
notitiam devenire potuit. Et quamvis con­
tra hanc S. Doctoris resolutionem plura
opponant Durandus , et alii , utputa ,
quod ex visione corporum cœlestium mi­
nime sequatur eorum comprehensio ; et
quod falsum sit omnia hujus Universi
comparari inter se vel tanquam similia, vel
tanquam contraria, vel per modum causæ,
et ellectus, cum plura queant disparate se
habere : nihilominus prædicta doctrina
optima est, et difficultatem evacuat, sup­
positis principiis a D. Tho. insinuatis et a
nobis additis num. 13.
Princi­
Primo, quod licet scientia naturalis sup­
pia
aliqua ponat aliquam experientiam, non tamen
valde oportet,
_ ____ r
quod experientia fiat immediate
\anda? c*rca objectum, quod scitur; sed satis est,
si fiat, circa aliud : nam cum intellectus
noster sit discursivps, potest optime ex
uno cognito per experientiam procedere ad
cognitionem alterius vel similis, vel con­
trarii, licet sub eadem experientia non ca-

dat, ut in nobis liquet : et hac ratione
Christus, ut sciret omnia, opus non habuit
omnia experiri : idemque dicendum est tie
præsentia objectorum sensibili, sive sensi­
bus facta. Secundo, quod Christus habuit
excellentissimum omnium ingenium, quo
superavit Adamum, Salomonem, Aristote­
lem, et omnes mundi Philosophos ; unde
perfectius penetravit rerum sibi oblata­
rum essentias celeriusque ipsas compre­
hendit, intellectus aciem intendendo, et
extendendo ad alia plura eis vel con­
nexa, vel similia, vel contraria. Si enim
experimento compertum est, quod inge­
niosissimus homo plura in una hora co­
gnoscit, penetrat, et comprehendit, quam
rusticus, plumbeus, et hebes per inte­
grum annum : quanto magis Christus,
cujus comparatione alii rusticissimi fue­
runt? Unde Durandus dum voluit hæc
communi palmo metiri, rustice salis in
hac parte discurrit. Tertio, quod Christus
ob summam perfectionem suppositi non
potuit falsitatem in judiciis incurrere, nec
ad errorem deilectere : unde opus non ha­
buit tempus consumere in corrigendo fal­
sas aliquas opiniones ; sed per intellectio­
nes cunctas directe collimabat in verum,
et scibilia attingebat. Quod aliter in nobis
contingit, qui ob oppositam radicem in falsa
sæpissime impingimus, et plus temporis
non raro terimus in corrigendo semel recep­
tas falsas opiniones, quam in consequendo
veras. Quarto, quod cum Christus omnia
objecta scientiæ naturalis acquisitæ prius
sciverit scientia per se infusa tam super­
naturali, quam naturali, ut in superiori­
bus ostensum est; ex eisdem excitari po­
tuit ad attingendum eadem objecta per
scientiam acquisitam, quæ ad talem attingentiam habet sufficientem virtutem : sicut
fides mvsterii Incarnationis nos excitat ad
cognoscendam distinctionem personalitatis
creatæ a natura, quam non ita facile posse­
mus ex sensibilibus deprehendere. Quinto,
quod vita Christi sufficientem durationem
habuerit, immunisque ab aliis distrahenti­
bus, præsertim vero animi passionibus,
fuerit, ad scientiam rerum comparandam.
Quæ capita, sive principia simul juncta,
non obscure persuadent, quod Christus
potuerit scientiam naturalem omnium
quidditatum materialium acquirere; dispelluntque difficultatum, vel admirationem
potius, quæ in comparando scientiam adeo
extensam occurrit.
____
18. Addit Cajetanus in hoc art. 1. At AMm.
si

DISP. XXII, DUB. IL
si quis dixerit sensibus Christi omnia sin!
gularia opportuna ad perfectam per inven[
tionem scientiam omnium naturali ratione
F
cognoscibilium oblata esse Angelorum mi1
nisterio supplento, non aberraret : quo­
niam si (Evangelista testante) esurienti
i
Christo Angeli cibum corporalem minisI
traverunt, Math. 4, multo magis raliona[
bile est, ut indigenti Christo spirituali
I
cibo scientiæ acquisitæ ministraverint AnI
geli singularia opportuna, ex quibus ipse
suo ingenio adinveniret scientiam. Hoc
I
enim nullum inconveniens habet annexum,
j
nec est miraculum voluntarie fictum ; sed
■
super simili, et minus necessario expresso
in Evangelio fundatum : et propterea ut
todi-rationabile amplectendum est. Quæ resù/:i. ponsio (licet eam Juniores communiter
tu. carpant, et rejiciant), satis probabilis est,
addendo tamen, tum quod hoc mysterium
Angelorum non fuerit circa omnia ob­
jecta : plurima enim naturaliter occurre­
bant Christo, sicut et aliis hominibus.
Tum quod tale ministerium pure præsuppositive se habuerit, et de materiali res­
pectu actus, quo Christus scientiam illorum
objectorum comparavit : nam ad prædictum actum per accidens est, quod objecta
sensibilia vel occurrant per se ipsa, vel
afferantur ab hominibus, vel afferantur
ab Angelis : supposita enim physica eo­
rum præsentia, quoquo modo contingat,
sensus accipiunt species, ex quibus in­
tellectus agens abstrahit species intelligi­
biles, et perficit intellectum possibilem
modo sibi connatural! : quod praecipue
in hac difficultate salvandum est. Sicut
licet arte daemonis planta, vel gemma lu­
diarum ad nos afferretur ; experientia ta­
men, et scientia illius nobis naturalis es­
set, ut aliarum rerum, quæ nascuntur
apud nos. Tum quod ministerium illud
Angelicum non fuerit proprie loquendo
miraculum ; cum non excedat facultatem
naturæ : sed fuit providentia debita Christo
ex vi suæ Incarnationis, juxta illud Apost.
W ad Hebr. 1 : Et cum iterum introducit pri­
fetal. mogenitum in orbem terræ, dicit : El adorent
cum omnes Angeli Dei, Unde sicut Chris­
tus posset famulo, aut alteri homini, sic
potuit Angelis imperare, ut coram se af­
ferrent has, aut illas res sensibiles (jam
prius a se cognitas scientia per se infusa),
quas vellet experiri, naturalem earum
scientiam propriis actibus comparando.
Sed quia D. Tho. hanc Cajetani respon­
sionem non insinuavit, sed aliter diluit

*

313

difficultatem, illam ut non necessariam
omittimus, veriorem censentes, sufficien­
tem sententiam S. Doctoris num. præc.
explicatam.

Quando hxc scientia in Christo capcrit, el
consummationem habuerit.

19. Dicendum· est secundo scientiam secunda
acquisitam in Christo non incepisse in conclu
sio·
primo ipsius conceptionis momento, sed
alio tempore sequenti : et similiter non
accepisse subito suam consummationem,
et perfectionem, sed successive. Hæc con­ Ratio
clusio quoad utramque partem est D. Tho. quoad
priorem
locis statim referendis : cui communiter partem.
subscribunt discipuli tam in præs. art. 1
et 2, quam supra quæst. 9, art. 4. Et
prima ejus pars probatur : quia Christus
acquisivit scientiam hujusmodi, ut intel­
lectus agens ipsius exerceret propriam, et
sibi connaturalem operationem abstrahendi
species intelligibiles a phantasmatibus :
sed intellectus agens non exercuit prædic­
tam operationem in primo conceptionis
momento : ergo nec inceptio, sive prima
talis scient.æ acquisitio habuit esse in illo.
Major, praeterquam quod constat ex hac­
tenus dictis, probatur ratione, et aucto­
ritate D. Tho. supra quæst. 9, art. 4, ubi d .Thom
concludit : Sic igitur necesse est dicere,
quod in Christo fuerint aliquæ species inlelligibiles per actionem intellectus agentis
in intellectu ejus possibili receptæ : quod
est esse in eo scientiam acquisitam, quam
quidem experimentalem nominant. Et ideo
quamvis aliter alibi scripserim, dicendum
est in Christo fuisse scientiam acquisitam,
quæ proprie est scientia secundum modum
humanum, non solum cx parte subjecti re­
cipientis, sed etiam ex parle causæ agentis.
Pertinuit namque ad majorem Christi per­
fectionem habere non solum scientiam ex
genere suo acquisibilem, sed etiam modo
connatural!; videlicet per propriam indus­
triam, sive actionem intellectus agentis,
ut ostendimus dub. praecedenti. Minor
etiam constat : quia ut intellectus agens
suam operationem exerceat abstrahendo
species a phantasmatibus, opus est dari
phantasmata ipsa in sensibus internis : et
rursus, ut adsint hujusmodi phantasmata,
oportet, quod occurrat præsentia objecto­
rum sensibilium et fiat sensatio in sensi­
bus exterioribus : hunc enim ordinem

3' t
« I.

»

DE INCARNATIONE.

314

natura servat in progressu a sensibilibus
usquo ad species intelligibiles per intellectum agentem abstractas ; atqui in primo
Incarnationis momento non est facta hug
jasmodi sensibilium applicatio, nec sensus
Christi exercuerunt circa illa suam ope­
rationem : ergo de primo ad ultimum non
fuerunt pro illo momento phantasmata ;
atque ideo nec intellectus agens suam ope­
rationem exercuit abstrahendo species in,
telligibiles ab illis.
naul·"
Confirmatur primo ; quia applicatio sen­
sibilium ad sensum, et subinde ipsa sensa­
tio fit successive, saltem communiter, et
connaturaliter loquendo, ut experimento
liquet : sed successiva non incipiunt, nec
habent esse intrinsece in instanti, sed in
tempore, ita quod verifieetur : Nunc non
sunt, ct immediate post erunt, ut cum com­
muni Philosophorum sententia probant
N.com-N. Complut, in lib. Physic, disp. 24,
p dt' quæst. 1, §' 1 ; ergo sensus Christi non
exercuerunt suas sensationes in primo
ipsius Incarnationis momento : et conse­
quenter cum ejus scientia acquisibilis ince­
perit dependenter a sensuum operatione, ut
supra ostendimus ; sequitur, quod in primo
illo instanti non habuerit suam inceptio­
nem, et primum esse. Diximus in majori
Communiter, et connaturaliter loquendo :
quia non negamus, quod sensatio possit
absolute incipere in primo instanti, ut de
D.Thom. sensatione tactus tradit D. Tho. infra
quæst. 34, art. 3 ad 3, ubi ait : Potuit in
eo esse etiam operatio sensus in primo ins­
tanti suæ conceptionis, maxime quantum ad
sensum tactus : quo sensu proles concepta
sentit in matre, etiam antequam animam
rationalem obtineat, ut dicitur in lib. de ge­
nerat. animalium. Sed hæc sensatio, quæ
infima omnium est, non sufficit ad forma­
tionem phantasmatum, quæ ut intellectus
agens producat species intelligibiles, et in­
tellectus possibilis discurrat, desiderantur :
ad id namque desideratur aliorum nobilio­
rum sensuum concursus.
Alia
Confirmatur secundo, et explicatur am­
confir­
matio. plius : quia primum exercitium hujus scien­
tiæ, a quo ipsius acquisitio incepit, habuit
dependentiam ab operatione, seu corpora­
tione pbantasiæ ; hæc namque est conditio
scientiæ naturalis, et ex se acquisibilis ;
unde experimento compertum est, quod
læsa phantasia impeditur usus rationis. Et
rursus operatio pbantasiæ dependet ab or­
ganis, et aliis dispositionibus naturalibus,
quæ non occurrunt a primo animationis

JI

momento : et hac de causa usus rationis
ab oo instanti non incipit, sed tempore se­
quenti, ut in aliis infantilius liquet : ergo
primum exercitium hujus scientiæ in
Christo non incepit a primo ipsius Incar­
nationis, sive animationis momento. Sicut
ob eandem proportionabiliter rationem
Christus ab eo momento non coepit ambu­
lare, loqui, comedere : ’quia tunc non ha­
buit membra, et organa in oa dispositione,
I
quæ ad hos actus desideratur. Qu® nulla
est imperfectio moralis, aut privativa ; sed
naturalis, sive propria naturæ humante pro
statu illo, in quo Verbum eam assumpsit,
20. Et in hoc sensu accipiuntur secun- Ei^>
dum proprium, et litteralem sensum, non
pauca Scripturæ testimonia, ut illud Isai. «£·
7 : Antequam sciat puer vocare patrem, el
matrem, auferet virtutem Damasci, etc.
Quod de scientia acquisita exponunt D.
Ambr. lib. 1 de c. 7, et Richardus de S.
Victore lib. 1 de Emmanuele cap. 15, ct
16, cum aliis. Et illud ejusdem Isai. 7 : Ul
sciat probare malum, et eligere bonum, ul
explicat D. Bernard, in lib. de gradibus
humilit. Et illud Lucae 2 : Proficiebat sa-Litu,
pienlia, et xlate, ut exponunt plures Patres
num. 2 relati. Et denique illud Apost. ad Ai
Hebr. 5 : Cum esset Filius Dei, didicit ex iis,
quæ passus est, obedientiam. Nam discere
non est uti scientia præhabita, sed illam
comparare : et rursus discere pertinet ad
intellectum, non vero ad sensus, in qui­
bus proprie loquendo non reperiunlur
doctrina, et disciplina. Cum ergo prtedicta testimonia possint juxta assertionem
nostram in sensu proprio, et rigoroso ex­
plicari, i'si applicentur scientiæ acquisii®;
ita plane exponi debent juxta regulam D.
Augustini communiter receptam. Et sic
explicata prædictam resolutionem confir­
mant, et ab ea vicissim illustrantur.
21. Si autem inquiras, quando Christus la&eu
cœperit hanc scientiam acquirere? Respondetur, quod quando phantasia, et alii Et.
sensus habuerunt sufficientem dispositio­
nem ad ministrandum intellectui. Quo
autem tempore id contigerit, diffiniri a
nobis non valet. In aliis quidem pueris
communiter accidit circa septennium, ut
vulgo creditur, et tradit D. Thom. in 4, D.Tus.
dist. 27, quæst. 2, art. 2 in corp, et
I tunc dicitur incipere usus rationis. Quamvis revera id io omnibus uniformiter non
contingat propter varias puerorum dispo­
sitiones, ac complexiones, el modos edu­
cationis diversos, et qui meliorem sortiti
sunt

B·

DISP. XXII, DDB. Π.
sunt animam, por se loquendo citius inci—
piunl discurrero. Unde crediderimus ραβ­
rumJesuin prie omnibus aliis anticipasse,
hunc naturalem, do quo loquimur rationis
usum : quia habuit animam nobilissimam,
et excellentissimum ingenium, et nulla
malitia, aliave morali imperfectione præpediebalur. Præscrtim cum Spiritus Sanctus, qui est agens infinitio virtutis, fuerit
agens formans specialiter sacratissimum
Christi corpus : in quo proinde posuit
organa perfectissima, aliasque dispositio­
nes, ut citius, quam in aliis hominibus,
potuerit exercere suos actus, et minis­
trare intellectui. Sed hæc, ut diximus,
i
iatelligenda sunt de usu mere naturali
rationis, sive de actibus scientiæ acquil
sitte : nam quod Christus absolute babue*
rit usum liberi arbitrii a primo Incarna«
tionis momento, tam per scientiam beatam,
quam per se infusam constat ex dictis
i disp. 17, num. 44 et 54, et probat optime
’
D. Thom. infra quæst. 34, et nequit
salva fide negari.
22. Secunda etiam assertionis pars,
nempe Christum non subito, sed successive sibi comparasse hanc scientiam naturalem in sua perfectione, probatur eisdem
motivis : quia ideo asseritur Christum
acquisivisse scientiam naturalem, ex ge­
nere suo acquisibilem, ut illam haberet
'
modo connaturali, nempe ex influxu in!
tellectus agentis, et ministerio phantasue,
II et aliorum sensuum, sicut in nobis proI portionabiliter contingit : sed nec intellec; tus agens, nec phantasia, et alii sensus
potuerunt connaturaliter ita concurrere,
. quod Christus simul, et subito habuerit
i omnes hujusmodi scientiæ species : tum
I quia objecta sensibilia non occurrebant
Γ simul, et subito, sed successive : tum
■ quia prædictæ potentiæ nequeunt simul,
I
et subito suas operationes circa omnia
1
objecta exercere : ergo Christus non siI
mul, et subito habuit talis scientiæ perl·fectionem, sed paulatim, et successive ejus
incrementa suscepit. Quam rationem pro• ponit D. Thom. in præsenti art. 2, in corp,
ubi ait : El ex hoc sequitur, quod in anima
1 Chrisli aliquis habitus scientiæ fuerit, qui
K per hujusmodi abslraclionem specierum po­
rn luerit augmentant : ex hoc scilicet, quod
j intellectus agens post primas species inlelliI gibiles abslraclas a phantasmatibus, poterat
I diam alias, cl alias abstrahere. Quod magis
I explicat in resp. ad 1, his verbis : Dicendum,
j quod lam scientia infusa animæ Christi,

I
I
ί
I
j
I
I
■
I
I
i
I

315

quam scientia beata fuit effectus agentis
inflnitæ virtutis, qui poleslsimul totum ope­
rari : el ita in neutra scientia Christus
profecit, sed a principio eam perfectam
habuit. Sed scientia acquisita causatur ab
intellectu agente, qui non simul lotum ope­
ratur, sed successive. El ideo secundum
hanc scientiam Christus non a principio
scivit omnia, sed paulatim, cl post aliquod
tempus, scilicet in perfecta relate. Quod
palet ex hoc, quod Evangelista simid dicit
eum profecisse sapientia, I relate. Quod in
argumento sed contra confirmat testimonio
D. Ambrossii sic explicantis locum Luc.
2. Et idem sentiunt alii Patres num. præ­
ced. et num, 2 relati. Quo autem die, Dubium
vel quo anno Christus habuerit hujusmodi incideas·
scientiam perfectam acquisitione specie­
rum intelligibilium omnium quidditatum
materialium, nequit a nobis certo deter­
minari, ut de prima ejus inceptione pro­
xime dicebamus. Sed verosimile apparet,
quod illam perfectam habuerit circa, aut
versus duodecimum annum : tum quia
hæc ætas est sufficiens ad perfectum usum
rationis etiam in aliis pueris : tum quia
suppositis principiis nobilissimis, quæ
Christus habuit ad comparandum sibi
scientiam naturalem, et num. 17 des­
cripsimus, satis fuisse videtur prædictum
tempus, ut talem scientiam in statu per­
fecto acquisierit. Post quod tamen non
negamus, quod illam exercuerit per di­
versos actus, eam per experientiam appli­
cando specialibus objectis.
23. Oppositam nostræ assertioni opi- Senteunionem defendunt Auctores num. 9 rela- coln’’ia_
ti : nam cum asserant hanc scientiam fuisse ria.
Christo per accidens infusam; consequen­
ter affirmant, quod illam cum omnimoda
perfectione habuerit ab initio Incarnatio­
nis. Eandem etiam tuentur alii Auctores
relati disp. 14, dub. 1, num. 26, qui etsi
nobiscum sentiant Christum propriis acti­
bus acqnisivisse tam scientiam natura­
lem, quam virtutes morales ejusdem ordi­
nis; contendunt tamen, quod illas sic
comparaverit in primo Incarnationis mo­
mento. Propria autem, et principalia eo- Motiva,
rum motitiva expendimus, et diruimus
locis relatis : unde nihil fere occurrit,
quod nostræ assertioni opponamus. Ob­
jicies tamen primo : nam in Christo fuit Primo,
ab initio potentia ad hujusmodi scien­
tiam : sed omnis potentia, quæ non redu­
citur ad actum proprium, est imperfecta :
ergo si Christus ab initio Incarnationis

316

DE INCARNATIONE.

non habuisset scientiam naturalem, de
qua agimus; ejus potentia fuisset tunc im­
perfecta : cum ergo omnis imperfectio de­
beat a Christo removeri; sequitur quod
hujusmodi scientiam habuerit ab initio
Sea.Dio. incarnationis. Secundo : nam Christus, quia
est Unigenitus Dei, debuit osse plenus
scientia, seu veritate : sed ab initio sum
Incarnationis fuit Unigenitus Dei : ergo
etiam debuit esse plenus scientia : quod
non potuisset salvati, si tunc scientiam
naturalem ex genere suo acquisibilem non
Tertio
• habuisset. Tertio : quia si Christus a prin­
cipio non habuit hujusmodi scientiam : se­
quitur, quod habuerit ignorantiam objec­
torum ad ipsam pertinentium : sed in
Christo nulla fuit ignorantia, ut plane do­
cuit D. August, lib. 2, de peccatorum
meritis cap. 29 et D. Thom. infra quæst.
15, art. 3; ergo asserendum est, quod
prædiciam scientiam habuerit a primo
Quarto, incarnationis momento. Quarto quia si
Christus prædictam scientiam non habuis­
set ab initio in omni sua perfectione;
nec illam habere potuisset toto tempore se­
quenti; quippe cum ad comparandum
scientiam perfectam omnium quidditatum
materialium opus sit longissimo tempore :
consequens est falsum ; siquidem Christus
aliquando habuit scientiam naturalem perQamio. fectam : ergo et antecedens. Quinto, et ul­
timo : nam si scientia naturalis Christi
paulatim, et successive augmentum sus­
cepisset; sequeretur, quod ante tale argu­
mentum fuisset imperfecta : sed nihil im­
perfectum constitui debet in Christo : ergo
scientia Christi non suscepit augmentum
successive, sed ab initio habuit omne suum
augmentum, et perfectionem. Unde D.
Thom. plane docet Christum præditum
fuisse scientia beata infusa, et naturali, et
in his scientiis crescere non potuisse.
Solvitur
Sed hæe omnja facile dissolvuntur juxta
P
' doctrinam superius traditam. Ad prunum
enim respondetur, quod licet in Christo
ab initio Incarnationis fuerit potentia ad
comparandum, et habendnm scientiam ex
genere suo acquisibilem ; non tamen fuit
potentia ad comparandum, et habendum
tum prædictam scientiam, sed tempore
convenienti : unde quod talis potentia ad
eum actum reducta tunc non fuerit, nulla
fuit imperfectio privativa, sed mere nega­
tio perfectionis tunc non adhibitæ. Sicut
etiam Christus ab initio Incarnationis
habuit potentiam ad cognoscendum per ex­
perientiam, et ad loquendum, et ad simi-

'
i
j
j

317

DISP. XXII, DUB. II.

lia : sed non ad hos actus pro eaduratione, sed pro tempore convenienti :unde
tamen non supponitur, quod proprie Ιο- I
quod nunc non cognosceret per experienquondo habuerit aliquam ignorantiam, sed
liani, nec loqueretur, nec ambularet, nec
simplicem negationem cujusdam modi
similia exequeretur, non erat imperfectio
;
sciendi, qui tunc minime debebatur. Quæ
privativa, sed negatio perfectionis pro eo
j T»®· est doctrina D. Thomæ loco in hac objec­
[ tunc non debitæ, et propria, et naturalis
tione cit. nam ibi in resp. ad 3 exponens |
I conditio naturæ humanæ, quam decuit
I
illud Isaiæ : Antequam sciat puer, etc. in­
Christum relinere juxta veritatem huma- :
quit : Dicendum, quod loquitur ibi Propheta
nitatis assumptae. Quod alitor contingere |
de scientia humana Christi. Dicit enim,
debuit in scientiis beata, et per se infusa,
.
Antequam sciat puer, scilicet secundum hu­
et earum actibus : quia non dantur juxta
manitatem, vocare patrem suum, scilicet
capacitatem naturalem, nec ex influxu in­
Joseph (qui pater ejus fuit putativus), et
tellectus agentis ; sed secundum potentiam
matrem suam, scilicet Mariam, auferetur
obodientialem et ex virtute Dei agentis ini
fortitudo Damasci. Quod non est sic intollifiniti, ut num. præced. vidimus ex D.
j
gendum, quasi aliquando fuerit homo, et
Thoma. Ex quibus patet ad secundum:
hoc nesciverit (sciebat enim perfectissime
nam licet Christo, ex quo est Unigenitus{·^
scientia beata, et per se infusa) : sed ante­
Dei, sit debita omnis scientia; tamen non
quam sciat, id est, antequam fiat scientiam
habens humanam.
omnis scientia debita fuit pro omni tem­
pore, sed in duratione convenienti : unde
Ad quartum negamus sequelam. Ad cu­
ρίπο ei
scientias beatam, et per se infusam habuit
jus insertam probationem constat ex supra
dictis num. 17 et 22, ubi illam diluimus
ab initio Incarnationis; sed scientiam ac­
quisitam habuit alia duratione sequenti :
ostendendo principia, ex quibus Christus
potuerit successive in tempore non ad­
quia sic exigebant et dignitas Christi, et
modum mulio scientiam naturalem per­
modus connaturalis operandi in natura
fectam sibi comparare. Ad quintum ne­
assumpta. Semper tamen fuit plenns gra­
ganda eliam est sequela intellecta de i
tia, et veritate : quia omni tempore habuit
imperfectione privativa, sive importante
scientia pro eo congruam, ct requisitam.
carentiam perfectionis debitæ : quia sicut
Et declarari potest responsio tum exemplo
Christo non fuit debitum, quod ab initio
scientiæ experimentalis, quæ etiam debe­
Incarnationis haberet absolute scientiam
batur Christo qua Unigenito Patris; ei
acquisitam; sic non fuit debitum, quod
tamen non fuit a principio : tum exemplo
quando incepit illam acquirere, haberet
gloriæ corporis, quæ fundatur in eodem
illam simpliciter consummatam, sed suo
debito; et nihilominus non afluit a prin­
tempore : ut declarari potest exemplo tum
cipio, sed suo tempore.
scientiæ experimentalis, tum corporalis
24. Ad tertium negamus sequelam : Itka
incrementi : quod enim Christus in statu
quoniam ut quis dicatur habere ignoran­
pueritiæ non habuerit staturam viri per­
tiam aliquorum objectorum, debet illa per
fecti, non fuit aliqua imperfectio privativa,
nullam scientiam cognoscere : Christus
sed carentia perfectionis eo tempore non
autem per scientiam beatam, et per se in­
debitæ, et convenienti tempore habendæ.
fusam cognovit ab initio Incarnationis
KT»:< Et sic respondet D. Thom. in præs. art. 2
omnia objecta, quæ per scientiam acqui­
adi, illis verbis : Secundum hanc scien­
sitam attingi possunt : unde licet ab initio
tiam Christus non a principio scivit omnia,
Incarnationis illa objecta non sciverit per
sed paulatim, et post aliquod tempus, scili­
scientiam acquisitam ; non sequitur, quod
cet in perfecta ælate. Quod patet ex hoc,
circa talia objecta habuerit ignorantiam.
quod Evangelista simul dicit eum profecisse
Rursus ignorantia non est carentia cujusscientia, et ælate Quasi ætatis incremento
libet scientiæ, sed carent ia scientiæ pro tem­
pore, quo debetur : scientia autem acqui­
declaraverit scientiæ in modo acquisitionis
sita non fuit debita ab initio Incarnatio­
profectum : qui proinde non debuit esse
nis, ut supra ostendimus : atque ideo ejus
repentinus, aut simultaneus, sed succes­
carentia non fuit ignorantia, sed mera
sivus Et objecto inconvenienti occurrit in
i nescientia, aut negatio perfectionis tunc
resp. ad 2, dum addit : Dicendum, quod
non debitæ. Quod facile declaratur exem­
hxc eliam scientia in Christo semper fuit
plo proxime allato scientiæ experimenta­
perfecta secundum tempus : licet non sem­
lis, quam Christus tunc non habuit : et
per fuerit perfecta simpliciter, et secundum
naturam. Et ideo potuit habere augmen­
tamen

tum. Sicut statura Christi semper fuit per­
fecta secundum tempus, quantum scilicet
ætas ejus exigebat; licet in statu infantiæ
non fuerit perfecta simpliciter, sed auges­
cenda tempore convenienti.

g III.
Qua via Christus scientiam acquisitam sibi
comparaverit.
25. Dicendum est tertio Christum ac Tertia
quisivisse scientiam prædictam adæquate conclu*
sio.
per viam inventionis, sive propria indus­
tria; non vero per viam disciplinæ, seu
doctrinæ traditæ ab alio. Sic D. Thom. Io- D.Tbom.
cis statim referendis, cui subscribunt com­
muniter Theologi. Probatur simul, et ex- Fundaplicalur conclusio ex S. Dociore supra menl0®·
quæst. 9, art. 4 ad 1, ubi ait : Dicendum,
quod cum duplex sit modus acquirendi
scientiam, scilicet inveniendo, et addis­
cendo : modus, qui est per inventionem,
est praecipuus ; modus autem, qui est per
disciplinam, est secundarius. Unde dicitur
in 1 Elhic. : Ille quidem est optimus, qui
omnia per se ipsum intelligit : bonus au­
tem rursus est ille, qui bene docenti obedit.
Et ideo Christo magis competebat habere
scientiam per inventionem, quam per disci­
plinam : præsertim cum ipse daretur om­
nibus in doclorem, secundum illud Joel 2 :
Datamini in Domino Deo vestro, quia dedit
vobis doclorem justiliæ. Explicatur hoc am­
plius : nam sicut ex genere melius est
habere aliquid per se, quam illud habere per
aliud : sic etiam melius est habere scien­
tiam perse, quam illam discere per alium :
sed qui scit per viam inventionis, scit per
se ; qui autem scit per viam disciplinæ,
scit per alium docentem, et intruentem :
ergo melius fuit Christo acquirere omnem
scientiam naturalem per viam inventio­
nis, quam per viam disciplinæ : et conse­
quenter ita asserendum est, ut magis
firmabitur ex immediate dicendis.
Ex prædicta assertione colligitur primo, Conseequod Christus nihil didicerit ab homini- ,arium·
bus. Quod statuit, et probat D. Thom. in D.Thom.
hac quæst. art. 3 : quia in quolibet genere
id, quod est primum movens, non movetur
secundum illam speciem motus : sicut pri­
mum alterans non alteratur. Christus autem
constitutus est a Deo caput Ecclesia, quinimo omnium hominum, ut supra dictum
est, ut non solum omnes per ipsum gratiam
acciperent, sed eliam ut omnes ab eo doclri-

318

DE INCARNATIONE.

nam veniatis reciperent. Unde ipse dicit
Joan. 18, in hoc natus sum, et ad hoc veni
in mundum, ut testimonium perhibeam ve­
ritati. Et ideo non fuit conveniens ejus di­
gnitati, ul a quocumque homine doceretur.
Quod optime confirmat in arg. Sed contra
bis verbis : Dicitur Isaiæ 55 : Ecce testem
populis dedi eum, ducem, ac præceplorem
gentibus. Præceptoris autem non est doceri,
sed docere. Ergo Christus non accepit ali­
quam scientiam per doctrinam alicujus ho­
minis. Et quamvis 'tac'tam evasionem
præcludimus) Christus non fuerit caput,
aut doctor hominum in ordine naturali,
sed in ordine gratiæ : ex quo videtur non
esse inconveniens, quod in ordine naturali
aliquid ab hominibus didicerit; et subinde
infirmari D. Thom. discursum : nihilo­
minus congruentissime concludit. Tum
quia si non decuit, quod Christus ab ho­
minibus instrueretur in rebus majoribus,
quæ adsupernaturalem ordinem pertinent;
multo minus decuit, quod fieret hominum
discipulus in rebus inferioribus ad natura­
lem ordinem spectantibus, quarum noti­
tiam poterat ipse naturali industria acqui­
rere. Tum quia addiscens debet magistro
credere, et principia fide accipere : qui
procedendi modus non potuit cobærere
cum summa sapientia supernatural!, quam
eorundem objectorum Christus habuit, et
secundum quam erat hominum caput, et
doctor.
Objec­
26. Sed objicies primo : Christus inter­
tiones.
Primo. rogavit doetores, ut legitur LuC. 2 ; interLuc® 15. rogare autem est proprium addiscentis :
ergo Christus aliquid didicit ab homini­
bus. Eadem objectio fieri potest ex pecu­
liari Christi interrogatione apud Joan. 15 :
Ubi posuistis eum ? Didicit ergo a respon­
dentibus , ubi positus fuisset Lazarus.
Secundo. Objicies secundo : quia nobilius est acci­
pere scientiam ab hominibus, quam a
rebus sensibilibus ; quanto homines sunt
nobiliores, quam hujusmodi res : sed
Christus accepit scientiam naturalem ab
hujusmodi rebus ; siquidem ab eis abs­
traxit species intelligibiles, ut constat ex
dictis dub. præced. : ergo multo magis
potuit addiscere propria prædictæ scientiæ
objecta ab hominibus. Denique objicies :
nam Christus plura audivit ab hominibus :
sed audiens venit in notitiam eorum, quæ
dicuntur ; quod est addiscere : ergo Chris­
tus aliquid didicit ab hominibus. Verbi
gratia, cum mater dixit : Dolentes quærebamus le, didicit, quod mater habuerat

tristitiam ex absentia, et sic de aliis. Quod
præsertim verificandum videtur in notitia
idiomatis, quud puer Jesus, sicut et alii
pueri, novit ex communicatione cum pa­
rentibus, et concivibus.
Primam objectionem diluit D. Thom.
loco cit. in resp. ad 1, his verbis : Dian·
dum, quod sicut Origonet dicit super Lu­
cam, Dominus interrogabat, non ul aliquid &
addisceret : sed ul interrogatus erudiret.
Ex uno quippe doclrinæ fonte manat et in­
terrogare, et respondere sapienter. Unde d
ibidem in Evangelio sequitur, quod dupebant omnes, qui eum audiebant, super pru­
dentia, et responsionibus ejus. Addit D.
Gregor, hom. 2, in Ezechiel. Christum ea
occasione interrogasse, ut formam serta- ·
rei puerilis ætalis. Et eadem D. Thom. |
responsio applicanda est aliis ob Chrisli
interrogationibus : de nihilo enim inquisiI
vit, quin illud absolute ignoraret; cum
|
sapientissimus semper fuerit per scientiam
|
beatam, et infusam : unde interrogavit I
non ad discendum, sed ob alios fines; |
præsertim vero ut occasione responsionis
I
homines erudiret, sicut explicant Origenes odp|
loco cit. D. Ambros. lib. 5 de fide cap. Λ,ΐ
8. D. Chrysost. hom. 78, in Math, D. i.xj
Aug. serm. 55 de verbis Domini, et alii
passim Doctores. Recolantur supra dicta /b·
disp. 18, dub. 2.
0s·;
Secundam objectionem dissolvit optime ειλ
D. Thom. in resp. ad 2, ubi ait : Diceddum, quod ille, qui addiscit ab homine,
non accipit immediate scientiam a speciebus
inlelligibilibus, quæ sunt in mente ipsius;
sed mediantibus vocibus sensibilibus tanquam signis intelligibilium conceptionum.
Sicut autem voces ab homine formali sunt
signa'intellectualis scientiæ ipsius : ita crea­
turæ a Deo condilæ sunt signa sapientis:
ejus. Unde dicitur Eccles. 1, quod Deus
effudit sapientiam super omnia opera sua.
Sicut igitur dignius est doceri a Deo, quam
ab homine; ita dignius est accipere scientiam
per sensibiles creaturas, quam per hominis
doctrinam. Itaque objecta sensibilia, a
quibus Christus species accipiebat, non
se habebant ut magister, nec exercebant
aliquam superioritatem respectu ejus, aut
scientiæ ab ipso acquisitæ : sed compara­
bantur per modum materiæ circa quam,
aut signorum sapientiæ divinæ. Unde quod
Christus mediante attingentia eorum con­
ceperit scientiam acquisitam, nullam po­
nit in eo inferioritatem, aut imperfectio­
nem, quam removere oporteat ab humana
ipsius

DISP. XXII, DUB. II.
ipsius natura : cum ex vi hujus solum
habeat Deum doctorum per suos efleclus.
Sed si Christus disceret ab hominibus per
eorum magisterium , fieiet ipsorum disci­
pulus : quod ejus dignitati non congruit.
Siliitar
Unde ad ultimam objectionem respon­
ut ii,
detur, quod cum Christus aliquid audiebat
ab hominibus, non ab ipsis addiscebat;
sed a rebus per eos propositas accipiebat
species, sicut posset ab eisdem rebus
accipere, si per homines non proponeren­
tur, sed alio modo. Suppositis autem spe­
ciebus sensibilibus, ipse per intellectum
agentem formabat species intelligibiles,
et per possibilem procedebat ad discursus
scienti heus ; quin opus ad id habuerit alia
instructione, aut directione magistri. Ad
id, quod additur de notitia idiomatis,
responderi potest prædiclam notitiam non
esse scientiam, nec pertinere ad præsentem considerationem : unde Medina non
reputat inconveniens, quod illam accepe­
rit ab hominibus. Sed melius respondetur
juxta immediate dicta, quod mediis qui­
dem hominibus accepit species sensibiles
verborum : sed eis suppositis ipse indus­
tria propria acquisivit artem loquendi,
sicut et scientias. Præsertim cum ipse
habuerit donum linguarum, sive interpre­
tationem sermonis : unde ex infusione
cognoscebat omnium gentium idiomata,
ut tradit D. Tho. supra quæst. 7, art. 7
et ibi explicuimus num. 7, et sic excitatus
speciebus sensibilibus loquentium facil­
lime excitabatur ad cognoscendum idioma
per propriam etiam industriam, seclusa
alia hominum instructione.
A5-J
27. Infertur secundo ex eadem asser­
Ma. tione Christum nihil didicisse ab Angelis.
Ila D. Tho. art. 4, quem sequuntur com­
muniter Theologi. Et probatur ex supra
dictis : tum quod Christo melius fuerit
habere scientiam per inventionem, quam
per viam disciplinæ : tum quod Christus
fuerit caput Angelorum, et eos illuminet
circa mysteria gratiæ, ut docet D. Dionys.
relatos in arg. Sed contra. Quod magis
confirmat D. Tho. in corp. art. quoniam
ad comparandum scientiam naturalem ex
se acquisibilem sufficit virtus intellectus
agentis independenter ab x\ngelorum ma­
gisterio, aut instructione : et aliunde
oportuit, quod intellectus agens in Christo
otiosus non esset, ut ostendimus dub.
praecedenti.
Nec adversus communem hanc doctri­
nam occurrit objectio alicujus momenti,

319

quam quæ desumitur ex verbis Lucæ 22 : Lucæ·??.
Apparuit autem illi Angelus de calo confortans eum. Non potuit enim ipsum confor­
taro, nisi illuminando ejus intellectum, et
proponendo aliquam rationem consolatio­
nis : aliquid ergo didicit Christus ab
/Vngelo, quod ex se saltem per scientiam
naturalem, sive ex genere acquisibilem
non cognoscebat. Ad hanc autem difficul­
tatem respondet D. Tho. in solut. ad 1 : D.Tbom.
quod illa confortatio Angeli non fuit per
modum instructionis, sed. ad demonstran­
dam proprietatem humanæ naturæ. Unde
Bcda dicit super Lucam : In documento
ulriusque naturæ et Angeli ei ministrasse,
et eum confortasse dicuntur. Creator enim
creaturæ suæ non eguit præsidio : sed homo
factus sicut propter nos tristis est, ita
propter nos confortatur, ut scilicet in nobis
fides Incarnationis ipsius confortetur. Sed
quia S. Doctor non explicat, qualiter
Angelus potuerit vere confortare Christum
ad demonstrandum proprietatem humanæ
naturæ, quin eum instruxerit, aut illuminaverit circa aliquod consolationis moti­
vum; addendum est ex eodem in 2, dist.
11, quæst. 1, art. 3 ad 7, ubi hæc habet :
Dicendum, quod Angelus dicitur confortasse
Christum non aliquid in ipsum imprimendo,
sed per modum ministerii, in quantum con­
gratulabatur fortitudini ejus : sicut homo
naturaliter in tribulatione confortatur ad
præsentiam amicorum. Et ita per modum,
quo fuerat vera tristitia fuit confortatio
vera, et non apparens tantum, ul quidam
dicunt. Eandem explicationem amplectun­
tur D. Hieronym. Dialog. 2, adversus D. Ilicronyin.
Pelag. D. Epiphanius hæres. 69. S. P. N. D.
EpiCyrillus epist. 9. D. Damascen. lib. 3 de phanius
fide, cap. 20, et alii plures apud Barradas N. Cyril
lus.
torn. 4, lib. 6, cap. 14. Et movere non Carra·
debet, quod Evangelista post verba relata dis.
immediate subjungat : Et factus in agonia
prolixius orabat. Et factus est sudor ejus,
sicut gultæ sanguinis decurrentis in terram.
Ex quibus videtur, quod ex præsentia, et
laudatione, et congratulatione Angeli nul­
lam Christus vere suscepit, ut Vazquez
sentit disp. 5G, cap. 2, hanc difficultatem
objectans communi Patrum expositioni.
Quoniam dicendum est, vel quod existente
Christo in agonia, et sudore sanguineo
facta fuerit per Angelum confortatio ; licet
prius (quod non semel contingit) Scrip­
tura referat apparitionem, quam agoniam.
Vel quod etsi ad modicum tempus Chris­
tus se prædicto modo consolari permiserit,

DE INCARNATIONE.

320

paulo post voluit, quod timor sua' naturæ
relinqueretur, et eos haberet effectus. Et
hoc ultimum magis probamus ut textui
magis cohærens.

§ IV.

Quoluplex in Christo fuerit habitus
scientiæ acquisitæ.
28. Dicendum est quarte hujusmodi
scientiam in Christo non fuisse unicum
realiter habitum, sed plures realiter ha­
bitus, sicut in nobis contingit. Hæc asser­
tio colligitur ex principiis D. Tho. supe­
Ratio. rius traditis. Et probatur efficaciter : quia
hæc scientia in Christo fuit ejusdem ratio­
nis cum nostra : sed scientia naturalis
in nobis non est uniens realiter habitus,
sed mutiplex, ut liquet ex reali eorum
separatione; cum frequenter una scientia·
reperiatur sine alia : ergo scientia hæc
in Christo non fuit unicus realiter habitus,
sed multiplex. Confirmatur : nam Christus
habuit hujusmodi scientiam, ut humanus
ejus intellectus perficeretur modo sibi
proprio, et connatural! : ex quo principio
probavimus, quod illam habuerit non ex
infusione, sed per propriam industriam,
et ministerio sensuum, atque influxu in­
tellectus agentis : sed connaturale, et pro­
prium intellectus humani est, quod per­
ficiatur per plures scientiæ acquisitæ
habitus : ergo scientia naturalis, de qua
agimus, non est unicus realiter habitus,
sed multiplex. Ad hæc : Christus habuit
Metaphysicam, Philosophiam, Mathemati­
cas, Logicam, et alias : habuit etiam
scientias speculativas, et practices : sed
istæ omnes inter se realiter distinguuntur
propter diversa objecta, et modos illa
attingendi : ergo cum in Christo servave­
rint easdem materias, et modos (cum in
eo connaturaliter fuerint, sicut in aliis
hominibus); sequilur, quod in Christo
fuerint plures realiter habitus scientiæ
naturalis.
Nec refert, quod scientia naturalis in
Pncoccapalnr Angelis non dividatur in plures realiter
objectio.
habitus, ut diximus tract. 12, disp. 2,
dub. 4, num. 72. Nam inter scientiam
naturalem Angelorum, et scientiam hanc
naturalem Christi adest manifesta diffe­
rentia, quæ disparitatem in modo unitatis
constituit. Tum quod scientia naturalis
Angelorum non est acquisita, sed indita :
cui proinde assimilanda non est scientia
Quirla
conclu­
sio.

Christi acquisita, sed indita ; quam fateraur esse unicum habitum , ut statuimus
dub. præced. dub. 3, num. 26. Tum quoti
intellectus Angeli est longe immaterialior,
quam humanus Christi intellectus : unde
sicut ex prædicta radico provenit, quod
Angelus in tel ligat per pauciores species,
sed magis universales ; et quod Christus
intelligat per species minus universales,
sed plures, ut explicuimus disp. cit. dub.
1,^2; sic ex eadem radico procedit, quod
scientia naturalis in Angelis attingat ob­
jecta sub universaliori ratione, atque ideo
sit unus habitus ; e contra vero in Christo
tendat in objecta sub rationibus magis
particularibus, et limitatis, et consequen­
ter in plures habitus realiter dividatur.
Tum denique quia distinctio realis scien­
tiarum naturalium in nobis provenit ex
diversa a materia abstractione mediorum,
per quæ procedunt, ut declarant N. Com­
plut. abbrev. in Logica disp. 19, quæst.
4 ; hæc autem distinctionis radix non
habet locum in Angelis, qui omnia attin­
gunt per principia abstrahentia a mate­
ria intelligibili : unde ex eo, quod scientia
naturalis in Angelis sit unus habitus;
non sequitur, quod eandem unitatem
habeat in nobis, vel in Christo, qui ad
instar nostri per hanc scientiam perfectus
est, videlicet modo humano.
29. Dubitant vero nonnulli, utrum om-W®
nes scientiæ naturales fuerint in Christo
ob speciales aliquas dubitandi rationes,
i
quæ in aliquibus occurrunt, ut in Magia,
quæ communiter reprobatur; in Logica,
quæ versatur circa entia rationis, quorum
formatio, cum quædam fictio sit, videtur
indigna Christo ; in Theologia, quæ cum
subordinatur fidei, non potuit locum ha­
bere in Christo, qui fidem non habuit, et
sic de aliis. Sed universaliter tenendum
est, quod omnis vera scientia naturalis *·
fuerit in Christo : quoniam omnis vera
scientia perficit intellectum , et potest
honestum usum habere : idemque ob ean­
dem rationem affirmamus de cunctis ar­
tibus tam liberalibus, quam servilibus.
Unde Christus secundum habitum fuit
non solum optimus dialecticus, philoso­
phus , mathematicus , medicus, ethicus,
seu politicus ; sed etiam musicus, gram­
maticus, puta, rethoricus, faber, agricola,
pictor, nauclerus, miles, et sic de aliis.
Diximus, secundum habitum, et modo
addimus secundum internam operationem :
quia quantum ad applicationem externam
incertum

QÜ/ESTIO XIIT.
incertum est, quos artium actus Christus
exercuerit, nec oportet ad magis particu­
larem considerationem descendere ; quam­
vis S. Justinus in dialogo cum Triph.
affirmet ipsum exercuisse artem faciendi
juga, et aratra.
Dtoel- Ea vero, quæ pro motivo dubitandi
^r. afferebantur levia sunt. Nam Magia naturii ralis pars Philosophice est, quæ investigando, et applicando causas communiter
occultas, mira agit : quod ex genere suo
nullam affert indecentiam. Illa vero, quæ
communiter reprobatur, mira agit ope
dæmonum ; et scientia non est, sed su­
perstitio prorsus damnanda. Unde prima
solum Magia fuit in Christo; quamvis
perfidi Judæi Magiam diabolicam illi attri­
buerint. Deinde ad Logicam pertinet
quidem speculari entia rationis directiva
intellectus; sed ex vi hujus illa non for­
mat : quia hæc non fiunt per cognitionem
mere abstractivam ; sed per intuitivam, et
practicam, sicut proportionabiliter contin-

321

git in productione creaturarum per scien­
tiam, sive cognitionem divinam. Dato
autem, quod Lugica deberet illa formare,
nulla hæc esset imperfectio in Christo,
sed magis naturalis conditio intellectus
humani : nam ens rationis non dicitur
fingi, quia mendacium, aut falsitas fit;
cum plerumque fiat sola apprehensione, in
qua nec mendacium, nec falsitas reperitur :
sed fingi dicitur, quia fit, et componitur
a solo intellectu : sicut in eodem sensu
compositores luti figulos appellamus. De­
nique quod ad Theologiam attinet, de
hujus essentia non est subordinari fidei,
aut ex principiis creditis procedere ; cum
conservetur in statu beatiludinis : quippe
quæ per se non subordinatur fidei, sed
magis scientiæ beatæ. Unde ex eo, quod
in Christo defuerit fides, non sequitur de­
fecisse Theologiam, sed magis infertur
oppositum. Videantur, quæ diximus tract.
12, in arb. virt. num. 29.

De potentia animæ Christi in quatuor articulos divisa.
Deinde considerandum est de potentia
anima; Chrisli, et circa hoc quæruntur qua­
tuor. Primo, etc.
articulus

i.

Utrum anima Christi habuerit omnipotentiam
simpliciter.
Ad primum sic proceditur Videtur quod anima Christi
habuerit omnipotentiam. Dicit enim Ambros. super Luc.
Potentiam, uam Dei Filins naturaliter habet, homo erat
ex tempore accepturus : sed hoc præcipne videtur esse
secundum anim<m, quæ e-t potior pars hominis Cum
ergo Filius Dei ab æterno omnipotentiam habuerit,
videtur quod auima Christi ex tempore omnipotentiam
habuerit.
Praeterea. Sicut potentia Dei est infinita, ita etiam
et ejus scientia : sed anima Christi habet omnium scien­
tiam, quæ scit Deos, quodammodo, ut supra dictum est :
ergo etiam habet omnium potentiam, et ita est omnipo­
tens.
Præterea. Anima Christi habet omnem scientiam s
sed scientiarum quædam est practice, quædam specu­
lativa : ergo habet torum, quæ scit, scientiam practiram,
ut scilicet sciat facere ea, quæ scit. El sic videtur quod
omnia facere possit.
Sed contra Illud, quod est proprium Dei, non potest
alicui crea’uræ convenire : sed proprium est Dei esse
omnipotentem, secundum illud Exod. 15 : Iste Deus
meus, el glorificabo eum. Et postea subditur, omnipotens
nomen ejus : ergo anima* Christi, cum sit creatura, non
babet omuipotemiam.

Salmant. Curs, theolog. Ioni. JT.

A

Respondeo dicendum, quod sicut supra dictum est, in
mysterio Incarnationis, ita facta est unio in persona,
quod tamen remansit dictinctio naturarum, utraque sci­
licet natura retinente id, quod sibi est proprium. Po­
tentia autem activa cujuslibet rei, sequitur formam ipsius,
quæ est principium agendi. Forma autem vel est ipsa
natura rei, sicut in simplicibus, vel est constituens ipsam
rei naturam, in his scilicet, quæ sunt composita ex ma­
teria, et forma. Unde manifestum est, quod potentia
activa cujuslibet rei consequitur naturam ipsius. Et
per hunc modum, omnipotentia consequenter se habet
ad divinam naturam, quia enim natura divina est ip>um
esse Dei incircuns<riptum (ut pat t per Dionys. 5 cap.
de divin, uom.) inde est, quod habet potentiam activam
respectu omnium, quæ possunt habere ra ionem entis,
quod est habere omnipotentiam : sicut et quælibet alia
res habet potentiam activam respectu eorum, ad quæ se
extendit perfectio suæ naturæ, sicut calidum ad calefa­
ciendum. Cum igitur anima Christi sit pars humanæ
naturæ , impossibile est quod omnipotentiam habeat.
Ad primum ergo dicendum, quod homo accepit ex
tempore omnipotentiam, quam filius Dei habuit ab
æterno, per ipsam unionem personæ, ex qua factum est,
ut sicut nomo dicitur Dens, ita dicatur omuipotens, non
quasi sit alia omnipotentia hominis, quam Filii Dei,
sicut nec- alia Deitas : sed eo quod est una persona Dei,
et hom nis.
Ad secundum dicendum, quod alia ratio est de scien­
tia, et de potentia activa, sicut quidam dicunt. Nam
potentia activa consequitur ipsam naturam rei, eo quod
actio consideratur ut egrediens ab agente. Scientia au­
tem non semper habetur per ipsam es<cnliam scientis :
sed potest haberi per assimilationem scientis ad res
scitas, secundum similitudines susceptas : sed hæc
lio non videtur sufficere : quia sicut aliqui* pntest fû-

ft.·

-

!

«

322

DE INCARNATIONE

gnosoere per MîmiHledreera suscepUtu ab alio, iu etiam I suo online iiniuutaia fuerint, sicut Dionje. probat fa
>4JpKl ad Pohrarpum : ergo aniuu Christi habuit Omnipolc*l agere per ioîiüjiu ab alio susceptam : sicut aq a,
vd fc^uta cakbcil per valorem su>cepium ab igne.
potentiam respectu immutationis ncaturarum.
Aon rrgu per boc prombdur, quin sicut anima Christi
Sed contra e>t, quod ejusdem e>l Iraosmutm crranrr siariitudiaes omnium rerum >ibi > Deo inditas, po·
tora*, cujus est eas consiliare: ed hoc edulius |)ei,
secundant illud Ihb. 1 : Portans omuls verbo virum
lest omnia cognoscere, ita per easdem similitudines pos­
sit ea facere. Ks( igitur ulterius considerandum, quod
sua·. Ergo solius Dei est habere oinuiputenium reifccti
immutationis creaturarum. Non ergo hcC convenit amœx
M. quod λ superiori natura in inferiori recipitur, habe­
Christi.
tur per inferiorem modum : nun enim calor m eadem
perfectione, ei virtute recipitur sb aqua, qua esi in igne,
Respondeo dicendum, quod bic duplici distinctione
quia igitur anima Christi inferioris natura· e>t, quam
est opus, quarum prima est M pano transmnutuniis
natura divina, similitudines rerum non recipiuntur in
creaturarum, quæ triplex c«t. Una quidem eft natmlis,
ipsa ini&a Christi secundam eandem perfectionem, ei
qua1 scilicet lit a proprio agente secundum ordimm ru­
virtotem, secundum quam sunt in natura divina. Et
tu ræ. Alia vero est miruculosa, qux· Ut ab acente
inde est, quod scientia animæ Christi est Inferior scicn
supernatural!, supra consuetum ordinem, et cursum mlia divina, quantum aJ modum cognoscendi, quia Dens
tura : sicut resuscitatio mortuorum. Tertia autcia est,
perfectius cognoscit res, quam anima Chnsti, el ouausecundum quod omnis creatura vertibilis est in nihil.
tam etiam ad numerum sciturum : quia anima Chnsti
Srcunda autem distinctio est arripienda ex parte auiae
non cognoscit omnia, quæ Deas potest facere, qua* ta­
Chi isti, quæ dupliciter considerari potest. Uno modo
secundum propriam naturam, et virtutem, alio inc-do
men Deus cognoscit scientia simplicis iatelligcntiæ, licet
co^no'cat ouiuia præsentia, præSenla, et futura, quæ
prout est instrumentum Verbi Dei, sibi personaliter
l·eucognoscit scienua v*$ivnis. Et similiter simi ituuniti. Si ergo loquamur de anima Christi, secoedaa
diues rerum animæ Christi ÎBdilæ, non ad.equant virtu­
propriam naturam et virtutem, sive naturalem, sive in­
tem divinam in agendo, ot scilicet posJnt omnia agere,
tuitam, potentiam Imbuit ad illos etTeclus faciendos qii
suut animæ convenientes : puta ad gubernandum corpus,
quæ Deus potesl, vel etiam eo modo agere, sicut Deus
el ad disponendos humanos actus, et etiam ad dla3411, qui agit infiatu viriate, cujus crraiun n >u est
capix. Nulla autem r
<t, ad cujus cognitionem ali­
minandum per gratiæ, ei scientiæ plenitudinem, oraaes
qualiter habendam requiratur virias infinita, licet alicreaturas rationales ab ejus perfectione delicientes, per
quis modus cognoscendi sil virtutis iatfairæ; quædam ta­
modum, quo hoc est conveniens creatura· ratiûeah : si
men suut qua? non possuit fieri, nisi a virtute infinita,
autem loquamur de anima Christi secundum qood est
sicut creatio, et aha tojesmodi, ut patet ex his, qua? »n
in*trumen»nm Verbi sibi uniti, sic Imbuit instroroentalea
prima parle dicit sunt. Et ideo anima Christi, quæ cum
virtutem ad omnes immulaiiones miraculosas facirndas,
sit creatura, est virtutis infinite?, poiest^qnidem omuia
ordinabiles ad Incarnationis finem, qui est inrtttfire .
cognosctre, sed noo per omnem modum : non autem
umuia, sive quæ iu eœlis, sive quæ in terris sunt. Immu tat i on es ver»» creaturarum, secundum quod sunt Verti­
potest omnia facere, quod prriicet ad rationem omnipotenliæ. El inter extera manifestum est, quod non poksi
biles in nihil, correspondent creationi rerum, prout
creare >e<p*am.
scilicet producuntur ex nihilo. Et ideo sicut solus Deus
potest creare, ita solns potest creaturas in nihilum redi­
Ad tertium dicendum, quod anima Christi habuit el
scientiam practical, cl specublivam : noo tamen opor­
gere, qui etiam solus eas in esse conservat, ne in
nihilum decidant. Sic ergo dicendum est, quod anima
tet, quoi omnium illorum habeat scientiam praeticam,
Christi non habet omnipotentiam respectu immalatiums
quorum habuit scientiam speculativam Ad >eicntiam
enim speculativam habendam, sufficit sola conformitas,
creaturarum.
Ad primum ergo dicendum, quod sicut Hieronym.
ve* a^similatio scientis ad rem scitam : ad scientiam
dicit, illi potestas data esi, qui paulo ante crucifixus, qui
autrm praclicam requiritur, quod forma* rcrom, quæ sunt
sep Itus in tumulto, qui postea resurrexit, id esi Christo,
in intel edu, sin factivae P as autem est babere (orsecundum quod homo. Dicitur autem sibi omnis potestas
tnam, el imprimere formam babium in alterum, quam
data, ra.ione unionis, per quam factum est, ui homo esset
solum «ancre
habere formam
plus est
lucrfe el
illumi­
lonnaui : sicut ρι__
__ _____
_______
omnipotens, ut supia dictum est. Et quamvis hoc an!e
nare, qaara
quam solum loccre.
locere. Et iode
inde est, quod anima
resurrectionem innotuerit Angelis, posl resurrectionem
Christi babel quidem specutelivam scientiam creandi
tamen innotuit omnibus hominibus, ut Remigio* didt.
(scit enim qualiter Deus creat) sed non habet hujus rei
Tunc autem dicuntur res fieri, quando innotescunt : et
scientiam pnclicam ; quia non habet scientiam creationis
facti vam.
ideo post resurrectionem dicit Dominus sibi datam om­
nem poteslakm in cœio, el iu terra.
Ad secundum dicendum, quod licet omnis creatura sil
Conclusio est negativa.
mutabili ab alia creatura præter soptemum Angelum,
qui tamen pote-t illuminari ab anima Christi, non limea
ARTICULUS II.
immutatio omnis, quæ potest fieri circa creaturam, potest
fieri a creatura : sed quædam immulaiiones possunt fieri
tVnim animo Christi habuerit omnipotentiam respectu
a solo Deo. Quæcumque autem immutationes poss.nl
immutationi creaturarum.
fieri per creaturas poscunt etiam fieri per animam Christi,
secundum quod esi instrumentum Verbi, nuo autem
secundum propriam naturam, el virtutem : quia quædam
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod anima
hujusmodi immutationes non pertinent ad animam, ne­
Christi habeat omnipotentiam respectu immutationis creaque quantum ad ordinem naturæ, neque quantum ad
turaium. Dicit enim ipse Math. ultimo ·. Data etl mihi
omnis potestas in calo. el in terra : sed nomine cati
ordinem gratiæ.
Ad tertium dicendum, quod (sicut dictum est io se*
et terra uiteUigilur omnis crea'ura, ut patet rum dici­
tur Genes. 1 : In principio creacit De·9 calvm ei 1er·
eunda part ) gratia virtutum seu miraculorum dator
ram .* e go videtur quod anima * bristi habeat omnipo­
animæ alicujus sancli, non ut propria virtute ei conveniat
tentiam respectu immutationis creatuiarum.
miracula facere, sed ut per virtutem divinam hujusmodi
Prteterea. Anima Christi est perfectior qualibet crea­
miracula li-nl Et hæc quidem gratia excellentissime dila
tura : sed quælibet creatura potest moveri ab aliqua crea­
est animæ Christi, ut scilicet non solum ipse miraculi
tura : dicit enim Aug in 3 de Trinil. quod sicut corpora
faceret, sed etiam ut hanc gratiam in alios transfunde­
crassiora cl inferiora, per sub.iliora, et potentiora quodam
ret. Unde dicitur Math. 10, quod convocatis duodecim
ordine reguntur, ita omuia corpora per spiritum vii· .
discipulis, d «dit eis potestatem spirituum immnadoram,
spiiitus vilæ rationalis per spiritum vitæ rationalem, et
ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem, el omnem
infirmitatem.
spiritus vitæ rationalis desertor, atque peccator* per
spiritum vit® rationalem, pium, et jusrum. Anima au­
tem Christi eliatn ipsos supremos spiritus movet illu­
Prima conclusio : Anima Christi sectindtifft
minando eos, ut dicit Dioujs. 7 c
Cœl. Hier. Ergo
virtutem propriam vel naturalem, vel gra­
videtur, quod anima Christi habeat omnipotentiam res­
tuitam habuit potentiam ad effectus oidem
pectu immutationis creaturarum.
animæ convenientes.
’'
Prætcrea. Anima Chnsti habuit plenissime gratiam
Secunda conclusio : Anima Christi ut é$t
miraculotum, seu virtutum, sicut et cæteras gratias : sed
omnis immutatio creituræ potest ad gratiam niiracnloinstrumentum Verbi sibi uniti habuit virtu­
rum pertinere, cum etiam miraculose coelestia corpora a
tem instrumentaient ad omnes immutationes

miraculosas

Dis!’. XXIÎ1, DUB. I.
inlrdoulosas ordinabiles ad linoni Incarnatio­
nis.
Tertia conclusio : Anima Christi nec ut
instrumentum Verbi habet virtutem ad ini—
mutationum creaturarum, ut sunt vertibiles
in nihil.
Quarta conclusio : Anima Christi non habet
omnipotentiam respectu immutationis crea­
turarum.

DISPUTATIO XXIII.
Us potentia animæ Chrisli.
Prosequens D. Thom. considerationem
perfectionum coassumptarum a Filio Dei
in natura humana , qudm inchoavit a
quæst. 7, et continuavit per sex quæstiones sequentes, disserens de Christi
gratia, virtutibus, et scientiis, pervenit
tandem in hac quæst. 13, ad disserendum
de ipsids potentia : oportebat enim prius
agere de his, quæ Christum perficiunt in
ipfeo, uti se habent gratia, virtus, et scifehtia; quam de illis, quæ magis ordinantur
ad alia, ut potentia est. Et quia in dubium
revocari non poterat, quod in Christo ali­
gna potentia fuerit; siquidem manifestum
est hanc reperiri in aliis hominibus, qui
plures valent producere effectus naturales,
artificiales, et morales : propterea generili
adeo consideratione omissa, disputat de
alia virtute validiori, et in ordine ad pe­
culiares eûectus, qui communes naturæ
vires excedunt. Quem ordinem imitantes
primb loco duximus discutiendum

323

de omnipotentia in tota hac amplitudine,
sive de potestate ad omnia absolute
procedit præsens difficultas, ut vividius
expressit D. Thom. in primo hujus quæst.
art. Ihquirens : Utrum anima Christi ha­
buerit omnipotentiam simpliciter. Deinde
dupliciter potest inlelligi, quod aliquod
prædicatum conveniat animte Christi, sive
humanitati : uno modo in coricreto per
communicationem præcise idiomalum
propter unitatem suppositi : alio rnodo
forrnaliler in se ipsa, et prout a supposito
distinguitur. Et in priori sensu non du­
bitamus, quod omnipotentia, sicut et na­
tura Dei, et alia prædicala divina, fuerit
communicata humanitati, quatenus con­
juncta sunt in eadem Verbi persona.
Quare sicut hic homo, designato Christi
supposito, dicitur Deus, retemus, infini­
tus ; sic etiam appellatur omnipotens, ut
optime tradit D. Thorn, hoc art. I, in d.Them,
resp. ad 1, ubi ait : Homo accepit ex tem­
pore omnipotentiam, quam filius Dei habuit
ab ælerno, per ipsam unionem persons : ex
qua facium est, ut sicut homo dicitur Deus,
ita dicatur omnipblens. Non quasi sit alia
potentia hominis, quam filii Dei, sicut nec
alia Deilas : sed eo, quod est una persona
Dei, el hominis. Procedit ita difficultas in
alio posteriori sensu, ut satis exprimit
dubii titulus, utrum habuerit formaliter
Omnipotentiam. Quod breviter resolvemus,
nam paucis eget, et solutionem habet ex
alibi dictis. Omittendum tamen illud noh
duximus, et quia proponitur a D. Thom.
et quia viam pàtat dicbndis.

DUBIUM I.
Ulrlim dnima Christi habuerit formaliter
omnipotentiam.
Pulentiaopcrativadicitur facultas agehdi,
sive transmutandi aliud, ut sumitur éx
Aristot. 5. Metaph. et dubium non est,
quod Christus habuerit aliquam hujus­
modi potentiam, ut proxime notabimus.
Sed omnipotentia dicit potentiam, fa­
ciendi omnia factibilia, et Omni modo
faclibili ; sive facultatem oxequeridi, quid­
quid non implicat contradictionem, ut
iTwa. tradit D. Thom. 1 p. quæst. 25, art. 3,
ubi ait : Quæcumque contradictionem non
implicant, sub illis possibilibus conlinenlur,
respectu quorum dicitur Drus omnipotens.
Ea vero, quæ contradictionem implicant, sub
divina omnipotentia non conlinenlur, qiiia
Mb possunt habere possibilium rationem. Et

Proponitur fera, et catholica sententia.

1. Dicendum est animam Christi non Conclu*
sîo.
habuisse formalitër omnipotentiam. Ita D. D.Tbom.
Tho. in præs. art. 1, cui subscribunt
unanimiter discipuli, quin opus sit illos
in particulari referre. Idem etiam tuentur
Scholastici cum Magistro in 3, dist. 14, Magis­
tibi D. Bonavent. art. 3. Durandus quæst. D.ter.Bo5. Scotuè quæst. 2, in resp. ad 2. Hicar- navent.
­
diis art. 2, et alii communiter. Videantur Duran
dus.
etiam Suarez disp. 31, sect. 1. Vazquez Scolus.
disp. 57. cap. 1, et Lorca disp. 52. Pro­ Rtcardns.
batur primo ratione D. Thom. quæ Om­ suarer.
nium optima est : quia non putuit omni­ Vazqaez.
Lorca.
potentia communicari formaliter animæ
Christi, non communicata eidem furmaliter natura divina : sed natura divina nort

■

DE INCARNATIONE.
est communicata formaliter animæ Christi :
ergo ar.ima> Christi non est communicata
formaliter omnipotentia : atque ideo talis
anima non habet omnipotentiam formali­
Prim* ter. Hæc secunda consequentia patet ex
rati·».
prima : nam cum anima humana non
habeat ex se formaliter omnipotentiam ;
si illam haberet, deberet esse ex commu­
nicatione : ergo si illi non communicatur
formaliter omnipotentia, nequit illam ha­
bere formaliter. Prima vero consequentia
legitime infertur ex præmissis. Ex quibus
minor est certa secundum fidem : quia
unio hypostatica non est facta per com­
municationem naturæ divinae ad naturam
creatam, sicut formae ad susceptionem;
sed per assumptionem naturæ creatæ ad
hypostasim Verbi, sive per communica­
tionem utriusque naturæ in eodem Verbi
supposito, ut ex professo ostendimus disp.
3, dub. I ; sed ut natura divina communi­
caretur formaliter animæ Christi, deberet
habere rationem formæ respectu illius :
ergo natura divina non est communicata
formaliter animæ Christi. Major autem est
evidens lumine naturali : quia omnipo­
tentia est attributum fundatum in infini­
tate naturæ divinæ : quia enim natura
divina (inquit D. Thomas) est ipsum esse
Dei incircumscriptum, inde esi, quod habet
potentiam activam respectu omnium, quæ
possunt habere rationem entis : quod est
habere omnipotentiam : sed attributum
fundatum in ipsa infinitate naturæ divinæ
nequit communicari non communicata
natura : ergo omnipotentia non potuit
communicari formatter animæ Christi,
non communicata eidem formaliter natura
divina.
ConflrConfirmatur : quia non obstante com®atl0· municatione, sive conjunctione naturæ divinæ, et naturæ humanæ in eadem Verbi
persona, prædictæ naturæ manserunt inter
se distinctæ, inconfusæ, et impermixtæ
cum suis proprietatibus naturalibus simi­
liter distinctis, inconfusis, et impermixtis,
ut ostendimus loco cit. et eadem disp.
dub. 4, § 4. Modo sufficiat referre verba
Agitho Agathonis Papæ relata in 6 Synodo act.
t>ap3‘ 4 : Aposlolica Christi Ecclesia unamquamque
harum Christi naturarum perfectam esse
cognoscit, et quod ad proprietatis naturam
D.Au- pertinet, omnia duplicia confitetur. Et D.
gustin. August, serm. 191 de temp, ait : Illorum
exeeramur blasphemiam, qui novo sensu
asserere conantur a tempore acceptx carnis
omnia, quæ erant divinitatis in hominem

demigrasse. Et idem diffinitur in Concil.
Chalced. act. 5, et in Lateran. sub Martino
1, consult, wit. can. 9, et in aliis. Constat
antem, quod omnipotentia est proprietas,
sive prædicatum proprium naturæ divinæ,
ut optime probat D. Tho. in arg. Std
contra, ex illo Exodi 15 : Iste Deus meus,
et glorificabo eum, et postea subditur : Omnipolens nomen ejus. Ergo omnipotentia
|
mansit præcise in natura divina, et non
demigravit in animam, sive naturam hu­
manam Christi : atque ideo sicut supposita
unione hypostatica, natura divina perse­
veravit cum sua naturali, et propria po­
tentia. quæ est infinita; sic etiam natura
humana permansit cum sibi propria, et
naturali facultate, quæ finita est, et ad
omnia possibilia minime extenditur. Anima
igitur Christi non habuit formaliter omniJ
potentiam.
2. Dices, quod sicut omnipotentia fun- ob­
datur in natura divina, sic etiam subsistentia Verbi fundatur in eadem natura;
·
siquidem natura quælibet est radix eorum,
quæ in ipsa reperiuntur : et tamen potest
'
subsistentia Verbi communicari ad extra,
non communicata natura divina; cum
unio hypostatica re ipsa facta fuerit non
in natura, sed in persona, ut ostendimus
loco cit. ; ergo pari ratione poterit omni­
potentia communicari formaliter animæ
Christi, quamvis natura divina eidem for­
maliter communicata non fuerit. Quod
j
amplius in naturalibus declaratur : nam
j
calor est virtus, et proprietas consequens
1
naturam ignis : et tamen potest calor
1
ignis communicari, etsi natura ignis non
communicetur, ut patet in aqua calida :
habet namque formaliter calorem, licet
1
naturam ignis non habeat.
‘1
Respondetur vel negando minorem, vel Sctïts '
omissis præmissis negando consequentiam.
|
Nam in primis falsum est, quod subsis’
tentia Verbi communicata fuerit, non
communicata natura divina, cum enim
’
eadem indivisibilis entitas sint; impossi­
bile est, quod una uniatur humanitati,
1
quin alia eidem communicetur : unde
natura divina ut imbibita in subsistentia
Verbi communicata fuit, non quidem per
modum formæ physicæ, sed per modum
termini : sequitur enim in tali communi­
catione modum subsi-tentiæ Verbi, quæ
non per modum talis formæ, sed ratione
termini pure terminantis immediate unita
est, ut constat ex dictis disp. 4, dub. 4 et
disp. 8, dub. 2. Ex qua similitudine potius
sequitur,

DISP. XXIII, DUB. L

325
*

soquitur, quod si omnipotentia, vel alia
perfectio divina uniretur ad extra formali­
ter, sive per mudurn formæ informantis;
non posset natura divina prædicto modo
unita ut in tali perfectione imbibila non
uniri formaliter, sive in ratione formæ.
Cum ergo certum sit, quod natura divina
prædicto modo unita animæ Christi non
fuerit; sequitur, quod nec omnipotentia
sic unita fuerit : atque ideo, quod anima
Christi non habeat formaliter omnipoten­
tiam. Præterea unio in ratione puri ter­
mini nullam importat imperfectionem : et
ideo natura divina non solum ratione
subsistentiæ personalis, sive ut imbibita in
tali subsistentia, sed etiam per se ipsam
sub expressione subsistentiæ absolutæ po­
test terminare, et suppositare naturam
creatam trahendo illam ad proprium esse
subsistentiæ, et existentiæ, ut explicuimus
disp. 8, dub. 4. Unio autem per modum
formæ importat imperfectionem repugnan­
tem naturæ divinæ : quia communicari
per modum formæ est communicari per
modum entis incompleti, et subordinati
supposito creato tanquam principio quod
in essendo, et operando. Ad hoc vero,
quod communicaretur omnipotentia divina
sub conceptu potentiæ, deberet communi­
cari natura divina sub conceptu formæ :
virtus enim agendi proxima consequitur
ad potestatem radicalem, quam confert
forma, seu natura : unde juxta diversita­
tem formarum, et naturarum est diversitas
virtutum, sive facultatum proximarum, ut
D.Ttom. egregie ostendit D. Tho. in hoc art. illis
verbis : Potentia activa cujuslibet rei sequi­
tur formam ipsius, quæ est principium
agendi. Forma autem vel est ipsa natura
rei, sicut in simplicibus : vel est constituens
ipsam rei naturam, in his scilicet, quæ sunt
composita ex materia, et forma. Unde im­
plicat divinam potentiam communicari
formaliter non communicata similiter na­
tura divina sub conceptu formæ, et naturæ : quam etiam implicat uniri prædicto
modo, ut proxime dicebamus : et saltem
de facto credimus, quod sic unita non
fuerit. Id autem, quod dicitur de calore,
minus adhuc urget : quia calor nec est
proprietas ignis, nec potentia ejus operativa, nisi cum speciali modo, et determi­
nato intensionis gradu : secundum quos
necessario supponit naturam ignis, et
nunquam contingit, quod reperiatur in
aliis naturis. Calor vero, qui aliis subjectis
communicatur, magis est effectus ignis,

aut virtus ipsius insirumentaria, secun­
dum quam participatur in mixtis, ut
declarant N. Complut, in lib. de generat, N. Com­
plui.
disp. 9, quæst. 3.
3. Probatur secundo eadem assertio : Aliud
­
quoniam si anima Christi haberet for­ assertio
nis
maliter omnipotentiam, maxime ut esset fu u daformaliter omnipotens : sed anima Christi meutum.
non fuit formaliter omnipotens : ergo non
habuit formaliter omnipotentiam. Probatur
minor : quia si fuisset formaliter omnipo­
tens ; vel fuisset talis per ipsam increatam
Dei omnipotentiam, vel per aliquam po­
tentiam, aut virtutem creatam, quæ es­
set formalis participatio virtutis divinæ.
Utrumque autem est impossibile. Primum
quidem : tum quia omnipotentia increata
nequit communicari formaliter naturæ
creatæ, ut in ratione præced. ostensum
est : tum quia licet communicaretur, non
uniretur infinite, sed finito modo juxta
finitam, et limitatam capacitatem creaturæ;
atque ideo non constitueret hanc infinite
potentem, ut ad esse formaliter omnipo­
tentem requiritur. Sicut licet subsistentia
infinita communicetur humanitati Christi,
non constituit illam subsistentem infinite
ob terminabilis incapacitatem : et simi­
liter quamvis intellectus humanus consti­
tueretur formaliter intelligens per increa­
tam Dei intellectionem, nou propterea
fieret intelligens infinite, aut Deum com­
prehendens, ut magis expendimus disp.
17, dub. 5, num. 65. Secundum etiam
non minus aperte repugnat : quia omnis
virtus creata est determinate finita; cum
debeat ligari terminis propriis generis,
et differentiæ ; atque ideo nequit continere
in actu (sicut ad rationem potentiæ activæ
desideratur) omnia absolute possibilia ,
quæ sunt simpliciter infinita, et se absque
termino intrinseco excedunt in perfectione.
Præsertim cum virtus creata potens in
omnia non possit esse participatio virtutis
divinæ; siquidem adæquate esset omnis
virtus, et attingeret terminum adæquatum
omnipotentiæ; quod est esse formaliter
ipsam increatam omnipotentiam : foret
itaque, et non foret talis virtus creata :
quod implicat contradictionem. Cujus motivi vires magis expendentur dub. 6, ubi
ostendemus repugnare, quod una qualitas
creata sit virtus adhuc instrumentalis ad
faciendum omuia miracula.
4. Ultimo probatur : nam implicat quod Ultimum
natura creata fiat potens ad intelligendum mutiYttnu
per lumen increatam ; et similiter quod

C

-Π.
>*

4
h ·

vSl
twj

* 1

i

INCARNATIONE
fiat potens ad diligendum per increatam
voluntatem : et pariter quod fiat potens
ad agendum per naturam divinam sibi
unitam in ratione principii çuo radicalis :
et deinde quod fiat potentior ad opera su­
pernaturalia per virtutem increatam sibi
unitam, et gerentem vices auxilii, et tan­
dem quod fiat actu intelligens per intel­
lectionem increatam sibi unitam in ra­
tione operationis : ergo pariter implicat,
quod humana Chrisli natura facta fuerit
potens per potentiam divinam sibi for­
maliter communicatam : ego prædicta na­
tura nor. habuit formaliter omnipotentiam,
Hæc secunda consequentia patet ex prima ;
quoniam omnipotentia non est aliud, quam
increata Dei potentia; et esse formaliter
omnipotentem est esse potentem per in­
creatam potentiam Dei : ergo si natura
humana in Chrislo non fuit potens per
increatam Dei potentiam, non habuit om­
nipotentiam formaliter. Prima vero cons­
tat a paritate : quia eæde.m rationes, quæ
probant implicare, quod prædicata increata
habeant ad extra rationem luminis, charitalis, naturæ, auxilii, et operationis, pro­
bant etiam non posse uniri per modum
potentiæ operativæ : fundantur enim in
imperfectionibus vel entis incompleti, vel
form® informantis, vel virtutis, aut ope­
rationis subordinatæ supposito, quæ eo­
dem modo, aut etiam urgentius militant
in potentia proxima operative, ut facile
consideranti constabit. Antecedens autem
probavimus ex professo tract. 2, disp.
4, dub. 5, et tract 14, disp. 5, dub. 3,
et tract. 19, disp. 4, dub. 1 et in boc
tract, disp. 12, dub. 4, §3, et disp. 17,
dub. 3, ubi rationes prædictæ repugnan­
ti® reperiet lector, quas proinde non
expendimus in praesenti, ne scilicet ac­
tum agamus, et in non necessariis immoremur.
inddens°
®*1 aut0m *n<luiras> utrum anima
et’reJo-’ Chrisli habuerit saltem moraliter omniluiio. potentiam, sive et in idem redit, utrum
per viam meriti, et satisfactionis potuerit
influere in omnia possibilia, et afficere
quidquid non implicat contradictionem ?
Respondetur negative: quoniam licet forma
dignilicans humanitatem Chrisli sit na­
tura divina, quæ supereminentem valo­
rem habet respectu quorumcumque pos­
sibilium , iliaque moraliter in prædicto
sensu continet : et similiter quamvis va­
lor moralis operationum Chrisli fuerit sim­
pliciter infinitus, ut constat ex dictis disp.

'■
I

1
'
!
!
1
[
I

:
.

I, dub. 6 et disp. 12, dub. 4, possilqun
proinde, quantum est ox hac patie huma­
nitas Christi dici moraliter omnipotens;
nihilominus caret aliis requisitis ad prædictam denominationem, et consequenter
omnipotens absolute adhuc in linea morali
appellanda non est, nisi per communica­
tionem idiomatum. Nam, ut interim alia
requisita omittamus, omnipotentia est vir·
tus non solum infinita sed quæ præsupponitur per modum principii ad omnia factibilia,
et in ea induero valet: sed humanitas Chrisli
ut digniiicaia per naturam divinam, et ut
importans actus meritorios, et satisfactorios, non est præsupposita ad omnia
factibilia, nec in ea adhuc moraliter in»
fluere potuit : ergo non habuit omnia re·
quisita, ut denominetur moraliter omni·
potens. Probatur minor : nam inter alia
factibilia recensentur ipsa humanitasCbristi, mysterium Incarnationis, nativitas ex
hac Virgine, actus fidei, quibus antiqui
crediderunt, et speraverunt Christum fu,
turum : sed humanitas Christi nec se­
cundum se, nec ut digniiicaia per natu­
ram divinam, nec ut importans actua
meritorios, ac salisfactorios, præsupposita
fuit ad hujusmodi factibilia · unde in ea
influere meritorie non valuit, ut ex pro­
fesso ostendimus disp. 7, dub. 1 et 2 et
4; ergo humanitas Christi ut dignificata
per naturam divinam sibi per modum
formæ sanctificantis unitam, et ut impor­
tans actus meritorios, et salisfactorios in­
finiti valoris, non est præsupposita ad
omnia factibilia, nec in ea potuit moraliter
influere.
Confirmatur, et declaratur amplius :
quia de omnipotentia moraliter conside­
rata philosophandum est per analogiam ad
omnipotentiam physice sumptam : sed po­
tentia physica, quæ necessario supponit
abquid factum, el nequit influere in om­
nia objective possibilia, non est omnipo­
tentia physice : ergo pariter potentia,
seu virtus moralis, quæ supponit aliquid,
et nequit ad omnia factibilia se exten­
dere, non est omnipotentia moraliter :
cum ergo virtus moralis humanitatis, et
operationum Christi supposuerit aliquid
factum, in quod non potuerit moraliter
influere, sequitur, quod talis humanitas
non habuerit adhuc moraliter omnipo­
tentiam.

§ n.

DISP. XXIII, DUB. I.

?. H.

Convelluntur motiva contraria,
Etw
Min­
nis.
; Btûy-

6. Oppositum nostrto assertioni erro­
rem docent cum Euthychianis relatis disp,
3, dub. I, aliqui hæretici nostri temporis,
quorum meminimus eadem disp. num. 74.
Asserunt namque attributa divina fuisse
in incarnatione humanitati formaliter com­
municata, ita ut omnipotentia illam cons­
tituerit omnipotentem, immensitas im­
mensam, et sic de aliis : unde non dubitant
asserere, quod Christus sit ubiquo : et
fM’is· inde appellantur communiter Ubiqui.dx. El
IX.
relidis magis generalibus motivis, quæ
spectant ad hæresim Euthycbianam, et eo
loco soluta sunt, solum referemus, quæ
ad præsentem considerationem spectant,
Fnssa d parum negotii allerunt. Arguitur ergo
irpsitua, pnmo : quia omnipotentia est potestas su­
per omnem creaturam : sed huic homini
Ghristo data est potestas super omnem
creaturam : ergo Christo ut homini, sive
ejus humanitati communicata fuit omnipo­
tentia. Probatur minor ex verbis Christi
Jhub. apudMatth. ult: Dala est mihi omnis potes­
i!U
tas in ca-lo, el in terra : nomine autem
coeli, et terræ significatur omnis creatura,
juxta illud Genes. 5 : in principio creavit
Deus catum, ct terram, ubi comprehendi­
tur omnis creatura tam spiritualis, quam
corporalis : ergo huic homini Christo com­
municata est potestas super omnem crea­
D. Au­ turam. Et in hoc sensu D. Ambros. in
ks;.
illud Luc. Hic erit magnus, inquit ; Poten­
tiam , quam Dei Filius naturaliter habel
(et est omnipotentia) homo erat ex tempore
D. Dl- accepturus. Et Damascen. lib, 3 de fide
iüii.
cap. 8, ait : Nihil non poterat humanitas
ratione Verbi. Et eodem fere modo loquun­
5. Cr- tur S. P. Cyrillus lib. de Incarnat, cap.
r£ji.
TSfôfbi- 8, et Theophilus Alexandrinus in illud
II» , Joan. 13 : Sciens, quia omnia dedit ei PaAhisd.
ütxiod. term
, .
manus.
Respondetur concedendo majorem intellectam de potestate super omnem crea­
turam absolute, ac secundum omnem mo­
dum, et negando minorem in eodem sensu,
statim magis explicando. Ad cujus pro­
bationem respondetur, verba illa intelli;
genda esse per communicationem idiomatum, quatenus per gratiam unionis factum
I
est, quod hic homo esset Deus, et omnipo!
tens : ex quo tamen non sequitur, quod
omnipotentia communicata formaliter fue­
rit humanitati, vel quod hæc omnipotens

327

formalitor facta sit. Et ila explicat illa
Christi verba D. Thom. art. 2, in resp. ad D.Thom
1, ubi ait ; Dicendum, quod sicut Hierony.
dicit : [Ih potestas data est, qui paulo ante
crucifixus, qui sepullus in lumulo, qui postea
resurrexit, id td, Chrislo secundum quod
homo. Dicitur autem sibi omnis potestas dala
ratione unionis, per quam factum est, ut homo
esset omnipotens, ut supra dictum est. Et
quamvis hoc unie resurrectionem innotuerit
Angelis ; post resurrectionem tamen innotuit
omnibus hominibus, ut Ilemigius dicit : Tunc
autem dicuntur res fieri, quando innotes­
cunt. El ideo post resurrectionem dicit Do­
minus sibi datam omnem potestatem in
calo, et in terra. Et in eodem sensu lo­
quuntur, explicandique sunt Patres alle­
gati, ut D. Ambrosium exponens inquit
D. Thom. hoc art. 1, in resp. ad 1, ubi
ait, quod homo accepit ex tempore omnipo­
tentiam, quam Filius Dei habuit ab æterno,
per ipsam unionem person# : ex qua facium
est, ut sicut homo dicilur Deus, ila dicatur
omnipotens. Non quasi sil alia omnipotentia
hominis, quam Filii Dei, sicut nec alia dei­
tas : sed eo, quod est una persona Dei, ct
hominis. Addimus prædicta Christi verba
satis probabiliter exponi posse, ut non
significent omnipotentiam, sive omnem
potestatem simpliciter; sed facultatem ope­
randi miracula, et alia in ordine ad finem
Incarnationis, qui est hominum salus :
quæ potestas communicata fuit humanitati
Christi sicut divinitatis organo, et ins­
trumento. E^quia est participatio quædam
divinæ virtutis, vocatur omnipotentia. Quæ
expositio desumitur ex D. Augustino lib.
contra Felician. Arianum, cap. H. D.
Leone Magno epist. 81, ad Episcopos Palestinos, S. P. N. Cyrillo lib. 10. The­
sauri cap. 9 et lib. 4, in Joan. cap. 24,
et aliis Patribus, quos refert Vazque? ubi
supra.
7. Arguitur secundo : quia sicut posse Secun­
dam
omnia est proprium Dei : ita et scire om­ argu
­
nia : sed animæ Christi communicata est, mentum
quod sciat omnia : ergo pariter et quod
omnia possit : quod est habere formaliler
omnipotentiam. Major probatur ex D. Tho. D.Thom.
supra quæst. 10, art. 2, ubi ait : Ad Chris­
tum ct ejus divinitatem , spectant quo­
dammodo omnia, in quantum ei subjecta
sunt omnia. Ipse etiam est omnium judex
constitutus a Deo, quia filius hominis est, ut
dicilur Joan. 5. Et ideo anima Chrisli in
Verbo cognoscit omnia existentia secundum
quodeumque tempus, el etiam hominum co-

■nta

ï.

Ü

·■’ ':'-A
r ·■;
?î >’

»

.'. ijl

.1

DE INCARNATIONE.
gitalus, quorum est judex : ita quod de eo
dicitur Joan. 2 ; Ipse enim sciebat, quid essel in homine : potest intclligi non solum
quantum ad scientiam divinam, sed etiam
quantum ad scientiam animx, quam habet
in Verbo. Et addit inferius : Quxdam sunt
non solum in potentia divina, sed etiam in
potentia creaturæ : et hujusmodi omnia scit
anima Christi in Verbo. Comprehendit enim
in Verbo omnis creaturæ essentiam, et per
consequens potentiam, et virtutem, el om­
nia, qux sunt in potentia creaturæ. Quæ
omnia satis alias constant ex supra a noConCr'* bis traditis disp. 18, dub. 2. Confirmatur
uatio.
præcludendo responsionem : quia prædicta
scientia in anima Christi non est præcise
speculativa, sed etiam praclica, nempe ut
possit facere, quæ scit : sed scienda practica est factiva rerum : ergo sicut anima
Christi omnia scit, sic etiam potest om­
nia, et consequenter habet omnipotentiam.
Solutio
Ad argumentum respondetur, quod ani­
Îlgumenti. ma Christi non scit omnia absolute possi­
bilia ut ostendimus disp. cit. dub. 1 et disp.
sequenti, dub. 5, unde non sequitur, quod
possit omnia absolute possibilia, sicut re­
quirebatur, ut diceretur habere formaliter
omnipotentiam. Quam responsionem (licet
videatur uno verbo tradi) luculenter exD.Tbom. pendit D. Tho. in huc art. 1, in resp. ad
2, ut simul explicet diversitatem inter
scientiam, et potentiam, et quud scientia
animæ Christi, plusquamejus potentia, ex­
tendatur. Rejecta ergo quorundam doctrina,
inquit : Est igitur considerandum, quod id,
quod a superiori natura in inferiori recipitur,
habetur per inferiorem modum : non enim ca­
lor in eadem perfectione, el virtute recipitur
ab aqua, quæ est in igne. Quia igitur anima
Christi inferioris naturæ est, quam natura
divina ; similitudines rerum non recipiun­
tur in ipsa anima Christi secundum eandem
perfectionem, el virtutem, secundum quam
sunt in natura divina. Et inde est, quod
scientia animæ Christi est inferior scientia
divina quantum ad modum cognoscendi;
quia Deus perfectius cognoscit res, quam
anima Christi : et quantum diam ad nu­
merum scitorum ; quia anima Christi non
cognoscit omnia, quæ Deus potest facere :
quæ tamen Deus cognoscit scientia simplicis
inlelligentiæ : licet cognoscat omnia prxsenlia, prxtcrila, el futura, quæ Deus co­
gnoscit scientia visionis. El similiter simi­
litudines rerxim animæ Christi inditæ non
adæquanl virtutem divinam in agendo, ut
scilicet possint omnia agere, quæ Deus po-

test ; vel etiam eo modo agere, sicut Deus
agit : quia agit infinita virtute, cujus crea­
tura non est capax. Sulla autem res est,
ad cujus cognitionem aliqualiter habendam
requiratur virtus infinita; licet aliquis mo­
dus cognoscendi sit virtutis in finds. Qui­
dam tamen sunt, quæ non possunt fieri,
nisi a virtute infinita, sicut creatio, el alia
hujusmodi, ut palet ex his , quæ in l pari,
dicta sunt. El ideo anima Christi, qux cum
sil creatura, est virtutis finitx, potest qui­
dem omnia cognoscere, sed non per omnem
modum. Aon autem potest omnia facere,
quod perlinet ad rationem omnipotenti».
El inter cælera manifestum est, quod non
potest creare se ipsam. In quibus verbis du­
plex, et ulraque legitima continetur pro­
positi argumenti solutio. Prima, quod
anima Christi non scit omnia, quæ Deus
scit : et sic juxta argumenti intentionem
non possit omnia, quæ Deus potest, et
subinde non sit omnipotens. Secunda,
quod pius extenditur Christi scientia, quam
potentia : quia nullum est objectum, quod
sa tern divisive sumptum non valeat ab
anima Christi cognosci : sed aliqui sunt
effectus, qui nequeunt ab illa produci, ut
sunt omnes, qui aliter fieri non possunt,
quam per creationem, ut omnes substantis
spirituales inter quas potissimum com­
putari debet ipsa Christi anima, quæ se
creare non valet.
Et conformiter, et omnino consequenter
«Λad præmissam doctrinam diluit S Doctor G>à.
confirmationem in resp. ad 3, his verbis : DTiÆ
Dicendum, quod anima Christi habuit el
scientiam speculativam, et praclicam. Non
tamen oportet, quod omnium illorum habeat
scientiam praclicam, quorum omnium habet
scientiam speculativam. Ad scientiam enim
speculativam habendam sufficit sola conformitas, vel assimilalio scientis ad rem sci­
tam : ad scientiam autem praclicam requi­
ritur, quod formæ rerum, quæ sunt in in­
tellectu, sint faclivæ. Plus autem est habere
formam, el imprimere formam habitam in
alterum, quam solum habere formam, sicut
plus est lucere, et illuminare, quam solum
lucere. El inde est quod anima Christi ha­
bet quidem speculativam scientiam creandi
(scit enim qualiter Deus creat), sed non ha­
bet hujusmodi scientiam praclicam; quia non
habet scientiam creationis factivam.
8. Arguitur tertio : quia operari sequi- Tertia
tur ad esse : unumquodque enim operatur
secundum quod habet esse in actu : sed
humanitas Christi habet esse formaliter in
actu

DISP. XXIII, DUB. I.

actu per increatam Dei existentiam, ut
statuimus disp. 8, dub. 3 ; ergo per ean­
dem constituitur potens operari : atque
ideo cum existentia Dei sit re ipsa ejus
virlus, sive omnipotentia; sequitur, quod
humanitas Christi omnipotentiam formali­
ter habeat. Etaugotur difficultas destruendo
fundamentum D. Thom. in hoc art.; nam
probat humanitatem non esse potentem
formaliter per omnipotentiam, quia omni­
potentia est virtus propria natura; divinæ,
aqua natura humana distinguitur : quam
rationem labefactat existentiæ similitudo :
quia non obstante, quod existentia Dei
sequatur naturam divinam, et sit ejus pro­
pria, communicatur naturæ humanæ, quæ
a divina distinguitur, et illam constituit
formaliter existentem : ergo non obstante
quod omnipotentia sit virtus consecuta ad
naturam divinam, et ejus propria, potest
communicari naturæ humanæ, et illam
reddere formaliter omnipotentem : id enim
paritatis ratio convincit.
CûaJrConfirmatur : quia natura divina cons­
311Î0.
tituit humanitatem Christi formaliter
sanctam : ergo constituit illam formali­
ter omnipotentem. Antecedens constat ex
dictis disp. 12, dub. 4, ubi statuimus,
quod forma sanctificans formaliter huma­
nitatem Christi sanctitate substantiali est
ipsa, et sola natura divina eidem applicata
per substantiam Verbi. Consequentia vero
probatur : tum quia ideo natura divina
sanctificat formaliter humanam, quoniam
in se est forma sanctificans, sive ipsa
sanctitas, et per Verbi personam humani­
tati conjungitur : sed etiam est formaliter
omnipotentia, et humanitati per Verbum
applicatur : ergo illam constituit formali­
ter omnipotentem. Tum etiam, nam de
conceptu formæ sanctificantis est, quod sit
natura, sive principium quo divinarum
operationum ; ergo si humanitas Christi
habet esse sanctam a natura divina sicut a
forma sanctificante ; sequitur quod ab ea­
dem habeat potentiam saltem radicalem
ad divinas operationes : quo supposito mi­
nime repugnare potest, quod habeat omni­
potentiam, quæ talem naturam, sive po­
tentiam radicalem consequitur.
! felUr
Ad argumentum respondetur, quod
Rlitttm. operari sequitur ad esse naturæ, quæ difi
finitur esse primum principium intrinsej
cnm agendi ; non vero ad esse existentiæ,
j
quæ adæquate distinguitur a natura, et
ICca- solum se habet per modum conditiunis, ut
jta. natura agat, ut recte declarant N. Com-

plut, abbrev. in lib. de generat, disp. 15,
quæst. 6, concl. 2. Et similiter explican­
dum esc aliud axioma, quod unumquod­
que operatur, secundum quod habet esse
in actu : nam si referatur ad actum formæ,
et naturæ, verum absolute est; si autem
referatur ad existentiam, solum denotat
conditionem, ut ibidem exponunt num.
72. Unde ex eo, quod humanitas Christi
sit existens, habeatque esse in actu per
existentiam divinam; non sequitur, quod
eadem constituatur potens ad agendum.
Augmentum vero difficultatis diluitur ex
supra dictis num. 2, quia sicut subsisten­
tia, sic etiam existentia non habet ratio­
nem formæ informantis, aut constituentis
naturam, aut subordinatæ supposito; sed
præcise gerit munus termini terminantis,
et ultimæ actualitatis tam suppositi, quam
naturæ : unde non repugnat quod deitas
sub munere existentiæ communicetur na­
turæ creatæ, et illam con-tituat formaliter
existentem : et sic de facto contingit in
Christo, ut loco cit. fuse declaravimus. Sed
omnipotentia, sicut et potentia quælibet,
habet rationem formæ, et virtutis proximæ subordinatæ naturæ cujus est, sicut
principio quo radicali agendi. Quare ut
omnipotentia, quæ est potentia naturæ
divinæ, communicaretur formaliter huma­
nitati, deberet supponere communicatio­
nem naturæ divinæ sub conceptu naturæ,
et radicis, sive quod unio hypostatica facta
fuerit in natura. Cujus oppositum cum
fides doceat, ut constat ex dictis disp. 3,
dub. 1, et disp. 8, dub, 2, optime collegit
D. Thom. quod omnipotentia sub hac ex­
pressione non fuerit communicata huma­
nitati; et subinde, quod hæc non habuerit
formaliter omnipotentiam.
Ad confirmationem respondetur distin­
guendo antecedens, illudque concedendo
de sanctificatione formali : sed negandum
est, si intelligatur de sanctificatione for­
mali physica saltem adæquate, sive quoad
omnes effectus : et deinde negamus ab­
solute consequentiam. Et ratio disparitatis
est : quoniam de ratione formæ sancti­
ficantis non est unio physica cum sanctificabili per modum formæ, nec quod
omnes sanctificationis effectus formaliter
physice communicet; sed sufficit, quod
uniatur moraliter, et quod ad sanctifica­
tionis effectus moraliter saltem concurrat.
Quod quia non repugnat naturæ divinæ ,
ideo de facto habuit rationem formæ hu­
manitatem substantialiter sanctificantis,

Eliditur
confir­
matio.

330

DE INCARNATION E

ut loco cit. explicuimus : quamvis non
negemus, quod aliquos sanctificationis of­
fectus physice communicaverit, ut ibidem
ex professo exposuimus ii 3. Cæterum in
præsenti agimus de omnipotentia physice
accepta, et physice constituente potentem :
ad quod requiritur unio physica in ra­
tione formæ, ut constat ex supra dictis.
Unde ex vi antecedentis illegitime infertur
illud consequens, sed magis colligendum
orat ejus oppositum. Consequential autem
probationes non urgent : nam ad primam
respondetur non ideo naturam divinam
sanctificare humanitatem, quia de se est
forma sanctificans, et humanitati unitur :
sed quia de conceptu format sanctificantis
in genere non est uniri determinate phy­
sica, sed vel physice, vel moraliter; et
hoc posterius non repugnat naturæ divinæ.
Sed de conceptu potentiæ, aut omnipo­
tenti® est unio physica per modum forma!,
et virtutis : et implicat perfectionem di­
vinam sic ad extra communicari. Ad se­
cundam respondemus, quod de ratione
formæ physice adiequate sanctificantis est
uniri physice per modum principii quo
divinarum operationum : et quia natura
divina nequit humanæ ita uniri, ideo il­
lam non sanctificat physice saltem adae­
quate. Sed quia de conceptu communi
formæ sanctificantis non est uniri physice
per modum principii quo, sed vel ita, vel
moraliter : et hoc posterius non repugnat
naturæ divinæ ; propterea est forma sanc­
tificans Christi humanitatem. Ad commu­
nicationem autem omnipotentiae, quæ est
prædicatum exigens determinate modum
unionis physicæ sub conceptu potentiæ,
non sufficit hoc posterius; sed primum
illud requirebatur ; quod tamen implicare
constat ex dictis.
Qnarttnn
9, Arguitur quarto : quia humanitas
argt>
weulum. Christi per unionem ad Verbum habet
aliquam potentiam physicam , quam ex
se, vel in proprio supposito non habe­
ret : sed uon habet aliam potentiam crea­
tam ; siquidem assignabitis non est : ergo
habet potentiam increatam, quæ est om­
nipotentia. Cætera constant. Et major
suadetur : quia humanitas Christi Verbo
unita habet pneslantiorcm modum essendi,
quam haberet ex se, vel in proprio sup­
posito : sed ad perfectiorem modum es­
sendi sequitur præstantior modus oporandi : nam quo aliquid in se melius
est dispositum , eo melius, et efficacius
agere valet : ergo Immanitas Christo Verbo

unita habet aliquam potentiam physicam,
quam ex se, et in proprio supposito non
haberet.
-.‘a
Huic argumento respondent D. BonaHirthir. ♦·’>.
vent, in 3, dist. 14, art. ‘2, rr_
q. 92. Riclurdus, et Gabriel ibidem concedendo majo­
rem, cujus probatione convincuntur, bed
immerito, ut statim ostendemus; et ea
concessa, non facile elident minorem, nec
declinabunt vim consequentias, Melius igi­
tur cum communi Theologorum sententia
respondetur negando majorem : quoniam
nullum est caput, unde humanitas as­
sumpta habeat ex vi hujus formaliter no­
vam aliquam, aut majorem potestatem
physicam, quam ex se haberet. Quatuor
namque præcise ibi considerari possunt,
nempe ipsa humanitas, substantia Vorbi,
existentia divina, et modus unionis hypostaticæ. Nihil autem horum potuit com­
municare formaliter novam aliquam, aut
majorem potentiam physicam : non qui­
dem humanitas, quia permansit invariata
cum suis naturalibus proprietatibus : nec
subsistentia Verbi, quia non habuit ra­
tionem principii quo, sed termini perso,
nalis : unde actiones humanitatis Chrisli
suppositatæ a Verbo fuerunt ejusdem pror­
sus rationis physicæ cum nostris : nec
præterea existentia divina; quia existen­
tia ex communi suo conceptu non est ra­
tio, aut principium operandi, sed condi­
tio ad agendum : nec denique modus
unionis hypostaticæ, quia non est forma,
sed modus : nec ordinatur ad operari, sed
ad esse componendo -suppositum. Quod
vero aliqui Thomistarum dixerint huma­
nitatem ex conjunctione ad Verbum par­
ticipare quendam modum creatum, et inhærentem ; nihil ad rem, de qua agimus,
facit : tum quia talis modus ut commen­
titius a nobis rejectus est disp. 1, dub.
6, § 4, et, ut sit, a suis patronis non as­
seri: ur physicus, sed moralis præcise in
ordine ad digniiicandum humanitatem, et
ejus opera. Nihil itaque est assignable,
per quod humanitas ex vi solius assump.
tionis ad Verbum fiat formaliter, et phy­
sice potentior. Ad probationem autem ma­
joris constat ex dictis num. præced. quod
operari physice sequitur ad osse non subs­
tantiæ, vel existentiæ, sed naturæ : unde
ut detur nobilior, et validior modus ope­
randi physico non sufficit nobilior modus
essendi personaliter, aut exislentialiter, sed
requiritur perfectior modus essendi in na­
tura, vel essentia : quem cum humanitas
Christi

J

DISP. XXlli, DUB. If.
Christi por (is8umpUonem non habeat, si­
quidem perseverat cum eisdem prædîcatfa
specificis, et naturalibus, sequitur, quod ex
vi assumptionis non habuerit diversum, aut
nubiliorem modum physice operandi. Alia
argumenta, et præcipue quod desumi pos­
set ab exemplo essentia! divinæ unitæ per
modum formæ intelligibilis, soluta reperiel lector locis relatis num. 4.

DUBIUM II.

Utrum Christus ut homo vere fecerit opera
miraculosa, et supernaluralia.

contra rerum exigentiam, sive contra id,
quod potentia (vel naturalis, vel obedientialis sit) in suo ordine exigit, sicut resur­
rectio mortui, illuminatio caeli, conversio
D. Pauli, et alia hujusmodi, ut ex pro­
fesso explicuimus tract. 15, disp. 4, dub.
4, § I. Inquirimus igitur, an Christus ut
horno per humanitatem (de illo quippe ut
Deo, et ratione naturæ divinæ dubitari
non valet) vere fecerit opera supernaturalia, et miraculosa : sic enim gradum con­
venienter facimus, ut postea discutiamus
qua potestate,

§ unicus.

Dubium illud (sicut et præcedens), non
tam excitamus, ut superemus ejus diffi­
cultatem, quæ nulla est apud Theologos,
quam ut expeditiorem viam magis obscu­
ris paremus. Videmus enim, quod dum
hæc, et alia aliquibus sub eadem contro­
versia proponuntur, afferant præter rei
difficultatem, non levem confusionem,
nec leviorem prolixitatem. Supposito ita­
que, quod Christus ut homo non habueuit
potestatem ad omnia, ut dub. præced. cum
P, Thom. probavimus; procedendum est
ad discutiendum , utrum illam habue­
rit in ordine ad peculiares aliquos effectus,
qui magis eminere videntur, ut sunt opera
supernaluralia, et miraculosa. Porro supernaluralium operum vocabulo non si­
gnificamus supcrnaturales actiones, cujusmodi sunt videre. Deum in se ipso, diligere
illum amore charitatis, et aliæ operationes
virtutum infusarum : supponimus namque,
quod sicut alii justi, sic et a fortiori Chris­
tus illas potuerit elicere et elicuerit, ut
suis locis ostendimus, et præcipue disp.
** 13, fere per totam. Sed significamus eorum
to. nomine effectus supernaturales in aliis pro­
ductos, ut gratiam justificantem, auxilia,
et alia dona, quæ ordinantur, et ordinant
subjectum ad Deum secundum modum
proprium, quem habet in se ipso, sicut
supernaturalitatem explicuimus tract. 14,
disp. 4, dub. 3, num. 41. Ad rationem
autem miraculi (ut alium terminum in ti­
tulo positum explicemus) nec requiritur
quod sit aliquid supernaturale ex parte
facti, ut liquet in resurrectione mortui;
nec sufficit, quod sit ex parte facti super­
naturale, ut liquet in communi peccatorum
justificatione, quæ licet supernaturalis,
miraculosa tamen non est, ut doçet D.
Thom. 1, 2 quæst. 113, art. 10; sed suffi­
cit, et requiritur, quod sit aliquid factum

Veritas Catholica vindicatur a calumn Hs.

10. Dicendum est Christum ut horni- Conelnnem vere elfecisse opera supernaluralia, Sl0·
et miraculosa Hæc conclusio est de fide,
et probatur immediate ex sacra Scriptura
in quatuor Evangeliis, quæ tam frequen­
ter relerunt Christum illuminasse cæcos,
mundasse leprosos, resuscitasse mortuos,
s.anasse. infirmos, multiplicasse panem,
ambulasse super aquas, libérasse a dæmonibus, justificasse peccatores, ut super­
fluum sit , et fere impossibile singula
hujusmodi opera, et loca singula, in
quibus hæc referuntur, expendere. Unde
Joan. cap. ult. alludens specialiter ad præ­
dicta opera Christi Domini ait : Sunt au­
tem et alia mulla, quæ fecit Jesus, quæ si
scribmitur per singula, nec ipsum arbitror
mundum capere posse eos, qui scribendi sunt
libros. Sed prædicta opera vere fuerunt
miraculosa, ut palet ex communi, et evi­
denti hominum judicio, qui manifeste cog­
noscunt resurrectionem mortui, ct illu­
minationem cæci, et similia esse miracula,
sive opera supra facultatem, et conira exi­
gentiam naturæ facta. Ergo Christus ut
homo vere fecit opera miraculosa. Idemque de supernaturalibus dicendum est,
ut idem discursus convincit. Unde ipse
Dominus utcumque effectum conjunxit, et
unum ab alio probavit Math. 19 : Ut scia- Matth.9.
lis, quod filius hominis habet in terra poleslatem remittendi peccata, tunc ait para­
lytico : surge, tolle lectum tuum, el vade in
domum tuam. El surrexil et abiit in do­
mum suam. Confirmatur : quia Prophetae Conilrprædixerant Messiam facturum esse mira- n,al10’
culosa, ut Isaiæ 53 : Deus ipse, veniet, et Isar.v53.
salvabit nos. Tunc aperientur oculi cxco-

332

DE INCARNATIONE.

rum, et aures surdorum patebunt. Tunc
.Eneas Sylvius lib. do origine Bohcmor. .Et a
saliet sicut cervus claudus, d aperta erit cap. 35, negarunt genera iter vora mi- Sl” a
racula, et de ipsis operibus Christi, quæ
I
lingua mutorum, etc. Christus autem fuit
Messies antiquis promissus : atque ideo
narrant Evangelia , dicebant fuisse phan­
hæc, et alia miracula vere fecit. Unde
tastica, et illusoria, qualia fecerunt Magi
Ma:t.ll. Math. II, coram discipulis Joannis, qui
Pharaonis. et operabitur Antichristus.
ejus nomine inquisieram : Tu es, qui ven­ Sed lii, dum affirmant Christum operatum
turus est, an alium ex} edamus? miracula esse mendacia miracula, ipsum faciunt
j
|
patravit, et dixit : Euntes renuntiate· auctorem mendacii, et ipsum, quod pro1
Joanni, quæ audistis, et vidistis. Cæci vi­ fitentur, deserunt Christianitatis nomen,
dent, claudi ambulant, leprosi mundantur,
Aliunde vero contradicunt evidenter Evansurdi audiunt, mortui resurgunt, etc.
gelio : nam ut alias historias omittamus,
Quasi diceret : vidistis a me facta mira­ Laxarus vere , et notorio mortuus est,
bilia quæ Prophetæ prænuntiarunt fa­ et positus in monumento : et rursus re­
vocatus fuit ad vitam voce, et jussu Do|
cienda fore a Messia.
Evertitor
I
11. Nec proderit dicere cum quibusdam mini, et postea inter homines vixit. Hæc
qoorun1
<btn
hæreticis, quorum meminit Lucas Tu- vero non apparenter, et illusorie, sed vere
hareiidensis lib. 3 contra Albigenses cap. 2 ,
gesta sunt, et continent stupendum mi1
coruffl
raculum. Unde D. Chrysost. recte ponde-d.Cu?·
respon­ hæc, quæ in Evangeiio referuntur, mys­
sio.
Si
tice
accipienda
esse,
ut
dum
narrant
rat
hum.
6-1,
in
Joan.
:
Lazarus
manducabat
Loris
Taden- Christum sanasse infirmos, illuminasse
cum Christo, ul veræ, et non phantastici
sis.
cæcos, et ressuscitasse mortuos, solum si­ resurrectionis signum daretur, nempe quia
gnificent effectus spirituales sanandi, il­
post tot dies et viveret, et comederet. Et
luminandi, el justificandi peccatores. Id, in­ hom. 63 dixerat : Ideo Lazarum, post­
quam, non refert, sed merum delirium
quam exivit ligatus c monumento, jussit a
est : tum quia Evangelia narrant imme­
vinculis solvi, ut eum tangentes noscerent
diate historiam factorum Christi : unde vere resurrexisse. Idem de illuminatione
sicut alia gesta accipi debent, et ab ipsis cæci a nativitate idem de sanatione pahæreticis accipiuntur, ut sonant; sic etiam
ralytici, idem de multiplicatione panis in
hæc, quæ ad miraculosa opera pertinent.
manibus Christi coram tanta hominum
Tum etiam quia non minor potestas re­
multitudine dici debet : fuerunt enim adeo
quiritur ad effectus illos spirituales, quos evidenter opera vera, et vere miraculosa,
unice, et mystice significari, comminis­
ut id nisi ab hominibus penitus obcæcacuntur hæretici, quam ad effectus mira- tis, et induratis negari nequeat. Unde
culosos, quos intendimus : ergo insulse,
ipsi Pharisæi, manifesti et jurati inimici
et incomequenter delirant admittendo
Christi non negaverunt, quod hæc mi­
quosdam, et respuendo alios. Tum prae­
rabilia fecerit, ut constat Joan. 11 : Col- Job γ.
terea, quia non solum illa gesta miracu­ legerunt ergo Pontifices, el Pharisæi conci­
losa, sed etiam alia externa Christi opera lium, el dicebant : Quid facimus, quia hio
significarunt mystice, sive spiritualiter homo multa signa fecit? Et cap. 12:Go·
aliud : et tamen negari nequit, nisi ne­
gilaverunt autem principes sacerdotum ul
gato penitus Evangeiio, quod alia Christi et Lazarum interficerent.· quia mulli prop­
opera, ut ambulatio, fuga in Ægyptum,
ter ilium (hoc est, cognoscentes miraculobajulatio crucis, et similia vere, et phy­
sam ejus resurrectionem) abibant ex Jusice facta fuerunt : ergo idem de sanitate dæis el credebant in Jesum. Pudet in his
infirmorum, resurrectione mortuorum, et immorari : sed non possumus non ad­
D. Au­ aliis miraculis dici debet. Unde D. Au­
dere stultissimam istorum hæreticorum
gustin.
gust. serm. 44 de verbis Domini gene­
calumniam non affunde originem trahere,
raliter docet : Dominus noster Jesus Chris­
quam ex blasphema contra Deum existi­
tus ea, quæ faciebat corporaliter, eliam matione, quod nequeat ipse naturæ, et
spiritualiter volebal intelligi : neque enim
omnium rerum dominus, contra, et su­
tantum miracula propter miracula facie- pra naturam agere operando vera mira­
Λ.·ηρυ™
Î S£d ul illa, quæ faciebat, mira essent
cula. Si enim potest; cur non etiam per
denti» videntibus, vera essent inlelligentibus.
homines tanquam per instrumentum? Et
icluudiNon melior, sed impudeniior est ressi per alios, cur non et per hominem
ur.
N. Gui- ponsio AValdensium, qui ut refert N.
Christum.'' Si vero potest, et Scriptura
d0·
Guido lib. contra hæreses cap. 25, et
gestum sic narrat : quare non creditur
sed

DISP. XXIII, DUB. II.
sed ad phantasias, ot illusiones recurri­
tur? Non itaque nisi ex obcæcata proter­
via id negari valet.
Rcftiii· |2. Sed perfidi Judæi alia via incesserunt, recognoscendo veritatem prædictonw rum operum, et illa attribuendo virtuti
dæmonum. Unde Luc. 11 dicitur : El
ball, erat ejiciens daemonium, el illud erat mu­
lum. El cum ejecisset dæmonium, loculus
est mutus, el admirals sunt turbae. Quidam
autem cx eis dixerunt : In Beelzebub prin­
cipe daemoniorum ejicit daemonia. Et Marci
3 : Scribae, qui ab Jcrosolimis descenderunt,
dicebant : Quoniam Beelzebub habet, el
quia in principe daemoniorum ejicit daemonia. Et eandem calumniam obtenderunt
Ano- Ethnici apud Arnobium lib. l,.num. 27,
iiîî' illis verbis : Magus fuit, clandestinis arti­
bus omnia illa perfecit : Egypliorum ex
abdilis Angelorum potentium nomina, et
remotas furatus est disciplinas. Sed stupi­
dum hoc eflugium præcludunt manifesta
argumenta tam moralia, quam naturalia.
Tum quia ut ipse Dominus exposuit Mare.
3. Quomodo polest Satanas Satanam ejicere?
Et Lucæ 11 : Omne regnum in se ipsum
divisum desolabitur, et domus supra domum
cadet. Si autem et Satanas in se ipsum
divisus est, quomodo stabit regnum ejus?
quia dicitis in Beelzebub me ejicere dæmonia. Si enim Magia, ars diabolica, posses­
sio dæmonum, et regnum Satanæ per hæc
Christi opera expugnabantur, destrueban­
tur, et ejiciebantur foras, ut. ab ipsis
effectibus liquet; qua fronte, vel flata
calumniandi licentia, dici valet, quod
Christus illa fecerit per artem magicam,
aut dæmunis adjutorio, et quod diabolus
sibi contrarius fuerit fovendo proprium
1««· 1. excidium ? Unde ipsi dææones Marci 1
clamabant : Quid libi, et nobis Jesu Naza­
rene? Venisti ante tempus perdere nos.
Idque motivum præciPue pungit in his
miraculis, quæ Christus specialiter effi­
ciebat ad dissolvendum opera diaboli, ut
sunt peccata, quæ generaliter ipse inten­
dit, ut cum Dominus dixit : Ul sciatis,
quod filius hominis habet in terra potesta­
tem dimittendi peccata, surge, tolle lectum
tuum, et vade. Tum præterea quia si mi­
racula Christi facta fuissent per Magiam,
et diaboli auxilio, alia miracula potentiora
supervenissent, quæ priora dissolverent,
et illorum proderent falsitatem : pertinet
namque ad divinam providentiam, quod
falsa per vera miracula subruantur, ut
liquet Exod. 7 et 8, ubi Magi Pharaonis

333

superati sunt a Moyse. Tum insuper,
quoniam cuncta dæmonum multitudo; et
omnis diabolica potentia efficere non po­
tuit, quod semipntridum, et betens jam
Lazari cadaver refloresceret, et vitam
amissam indueret : nec hactenus dæmones, aut Magici tale quid operati sunt :
et idem proporLionabiliter est de illumina­
tione cæci a nativitate. Tum denique quia
resurrectio monui, illuminatio, sanatio
paralytici, et similes effectus repentine,
et nullis adhibitis medicamentis facti sunt
vera miracula, ut nec ipsi Judæi negare
non possunt veritatem edocti Veteris
Testamenti : sed solus Deus, non vero
creatura potest efficere vera miracula;
cum solus Deus habeat potestatem supra
totam naturam, et ejus ordinem; vinus
autem creaturæ ad naturam pertineat,
ejusque ordini subdatur, ut optime probat
D. Thom. 1 p. quæst. 11ύ, art. 4; ergo
miracula illa a Christo facta non fuerunt
ex Magia, aut ex potestate dæmonis, sed
ex divina virtute.
13. Stupidius adhuc errarunt quidam Confupessimi in hac causa Christiani, apud
Michaelem de Medina lib. 1, de recta in rum
Deum fide cap. 7, qui censuerunt Chris- 4®’^'
tum ratione optimi temperamenti, quod Michael,
ipsi vocant justitiæ, sive ad pondus, ope- Medina·
ratum fuisse miracula, quæ in Evangelica
historia recensentur. Imaginantur namque
posse corpus humanum ita temperatum
esse in elementaribus qualitatibus, ut ip­
sas habeat in æquali mensura : quo suppo­
sito colligunt, quod posset se tuto in
quolibet elemento constituere, et alia mi­
raculosa operari. Cujus temperamenti fuisse
S. P. N. Eliam refert ex sententia Gen­
tilis Fulginatis Consiliator, in differentia Concilia
20, et ideo fuisse sine hesione receptum lor·
in curru equorum igneorum; ut dicitur
Eccles. 48. Et hæc audent extendere ad
miracula Christi. Cæterum hæc stultorum
Medicorum Philosophia prorsus delira est,
et digna potius quod flammis, quam ratio­
nibus compescatur. Esse quidem possibile
illud justitiale, ut vocant, temperamen­
tum, in quo nulla qualitas aliam in gradu
intensionis excederet, asserunt Galenus
lib. de temperam. et lib. de tuenda valetud. Averroes 2, de generat, comment.
48, et alii : sed iidem supponunt in nullo
fuisse. At longe probabilius est, quod
tale temperamentum possibile non sit sal­
tem per vires naturæ, ut cum Aristot. N.Com­
D. Tho. et aliis recte probant N. Complut. plot.

-

334

DE INCARNATIONE.

abbrev. in lib. do generat, disp. 12,
quæst. unica. El profecto ipsa membra
corporis exposcunt diversum, et eminen­
tem quondam diversarum qualitatum ex­
cessum, utputa cor petit pius caloris,
cerebrum pius humiditatis, ossa plus sic­
citatis, et sic de aliis : quæ si hanc inæqualitatem non haberent, eorum harmonia
in corpore humano cessaret : tantum
abest, ut illa qualitatum æqualitas ad
majorem perfectionem deserviat. Rursus
corpus illam habens esset satis languidam,
et injuriis agentium extrinsecorum ob­
noxium : nam calorem, qui est agendi
principium, haberet satis remissum; et
nulla roboraretur qualitate notabi iter in­
tensa, qua damnificantibus repugnaret.
Sed quid implicamur bis Philosophicis?
Demus Christum habuisse temperamentum
illud : inde tamen inepte colligitur, quod
virtute ejus operatus fuetit miracula.
Nam prædicta virtus mere naturalis esset :
quæ tamen ad patrandum miracula mi­
nime sufficiens est. Quid enim refert tem­
peramentum ad pondus pro dæmonum
expulsione, et mortuorum resurrectione,
et similibus? Præsertitn cum Christus
prædicta non simul, operatus fuerit absque
contractu, et physica applicatione ; sed ad
nutum, subito, et in absentia. Procul
itaque ab omnium mente ableganda est tam
falsa, et ridicula cogitatio.
EvertiUnde consequenter rejicitur aliorum deaiiorom
Qui hujusmodi affectus virtuti, atimagi- que efficacité imaginationis, sive phantasiæ.
na,,°’ Christi attribuerunt, secuti doctrinam AviA vicena. cenæ in 4 Sexti naturalium cap. 4, ubi
tantam imaginalivæ hominis virtutem de­
fert, ut affirmet posse non solum immu­
tare corpus, in quo est, sed etiam alia
extrinseca, atque distantia, ut interficere
alios, et ipsos e contra a qualibet infirmi­
tate sanare, excitare ventos, causare plu­
vias, etc. Censet namque animam nostram
esse ejusdem naturæ specific® Cum AnOrigc- gelis, quod et docuit Origen, lib. 1. Pencs’ riar. cap. 5 et 8, et consequenter, quod
sit supra totam naturam corpoream, et
possit, prout voluerit immutare. Id, in­
quam, refellitur ex immediate dictis, et
aliunde peccat in pluribus. Nam anima
nostra distinguitur specie ab Angelis;
cum sit. substantia incompleta, forma cor­
poris, et vera pars humaeæ naturæ, ut
ex professo, oppositum errorem confuD.Tbom. tans, docet D. Tho. I p. quæst. 75 , art.
7t Rursus licet esset Angelus, adhuc non

posset disponere circa materiam corpo­
ralem ad nutum, et multo minus mira­
cula facere : quia nec Angeli habent ad
hæc potestatem naturalem, ut probat
idem S. Doctor 1 p. quæst. Ill), art. 2
et 4. Præterea vis imaginalivæ naturalis
est, quæ proinde non sufficit ad ngendum
contra, et supra totam exigentiam naturæ,
ut in miraculis contingit Et licol ali­
quando efficiat aliqua satis mirabilia in
proprio corpore, ut expendunt Galenus in
lib. de theriaca, et Valles ile sacra Phi­
losopha cap. il , quis tamen unquam vi­
dit, audivit, aut logii, quod suscitaverit
mortuos, illuminaverit ctecos, et subito
infirmos sanaverit, ut Christus fecit ? Aut
quid confert bonitas phantasiæ ad superna­
turalem remissionem peccatorum in aliis,
pro qu i confirmanda paralyticum sanavit?
Quod ergo prædicta miracula operatus fue­
rit, non fuit effectus nnaginativæ ipsius,
14. Rejectis itaque pnemissis caluuiniis, Bes­
et exclusis miraculorum principiis adeo
stolide assignatis, tcrlendum est cum Ec-rœa
clesia Catholica Christum miracula, fet
opera supernaturalia vere fecisse virtute
aliqua divina, sive a Deo communicata.
Quod palam ipse Dominus professus est
Lucæ 11 : Si in digilo Dei ejicio dxmonid ,‘Lb.I!,
nam digitus Dei virtutem divinam signi­
ficat, juxta illud Exodi 8: Digitus Dei etl
hic, et Joan. 4 : Paler in me manens ipse
facit opera, et cap. 5 : Ego culent habeo
testimonium majus Joanne. Opera enim,
quæ dedit mihi Paler, ut perficiam ea :
ipsa opera, quæ ego facio, testimonium per­
hibent de me. Et ipsi videntes miraciila
Christi, et attendentes ad eorum finem,
et circunstantias, judicabant ea fieri vir­
tute Dei, qui per eadem testimonium auc­
toritati, et doctrinæ Christi perhibebat.
Unde post sanationem paralytici subditur
Matth. 9 : Videntes auleta turbæ timuerunt, jusi
el glorificaverunt Deum, qui dedit potesta­
tem talem hominibus, Et Lucæ I : Slupor iK_;
apprehendit omnes, et magnificabant Deum.
El repleti sunt Umore dicentes : Quia vidi­
mus mirabilia hodie. Et bene observat
Suarez disp. 31, sect. 2, quod hæc duo, ssr»
nempe miracula facta a Christo esse vere
miracula, fierique virtute divina, erant
ex effectibus, modo, et circunstantiis, qu®
supra ponderavimus, tam manifesta, ut
non solum Angeli boni, et mali id evi­
denter cognoverint, sed etiam homines illa
videntes, et attente considerantes potae·*
rint evidenter cognoscere, et eorum non
pauci

D1KP. XXJ1I, DUB. III.
pauci ita judicaverint, ut significant tes·
limonia relata. Unde qui repugnarunt,
non putuerunt id facere absque insigni
proterviro, et temeritatis malitia. Et ideo
IwilO ipso Dominus Joan. 10 dixit ; Loquor
vobis, et non credilis. Opera, quæ ego facio
i/ι nomine Patris mei, hæc testimonium
perhibent de me : sed vos non credilis, quia
non estis ex ovibus meis. Et infra : Si non
facio opera Patris mei, nolile credere mihi.
Si aulem facio, cl si mihi non vultis cre­
dere, operibus credite, ut cognoscatis, el cre­
datis, quia Paler in me esi. El proplerea
Jui.lî ■ Joannes cap. 12, profunde expendit : Cum
aulem tanta signa fcclsscl coram eis, non
credebant in eum , ul sermo Isaiæ Pro­
phets impleretur, quem dixit : Domine, quis
credidit auditui nostro? El brachium Domini
cui revelatum esi? Proplerea non poterant
credere, quia iterum dixit Isaias : ExcæcaVÎI oculos eorum, el induravit cor eorum,
(intellige permissive) ul non videant oculis
ct non intelligent cordc, et convertantur,
el sanem eos. Hæc dixit Isaias, quando vidit
gloriam ejus, ct loculus est de eo. Quæ per­
pendit Evangelista, ut concludat miracula
Christi fuisse adeo evidenter Dei opera,
ut non potuerint non videri nisi a cæcis.
Videatur D. Thom. infra quæst. 43. art.
2, ubi hanc veritatem ex professo, et Theo­
logice demonstrat;
15. Inquires, quando Christus inceperit
facere miracula? Suarez sect, proxime cit.
; «· semel, et iterum significat rem non cons'
lare, sed incertum esse. Absolute tamen
tJ-Tla.respondendum est cum D. Thom. quæst.
43, art. 3, quod incepit non ab infantia,
sed in nuptiis convertendo aquam in vi­
num. Et probatur primo auctoritate : nam
•'“•-Joan. 2 dicitur de prædicto miraculo :
Hoc fecit initium signorum Jesus in Cana
Galileæ. Et licet posset dici non fuisse ab­
solute primum, sed solum quantum ad
publicam notitiam, et manifestationem
virtutis, et confirmationem doctrinæ :
nihilominus cum nihil momenti occurrat,
quo! obliget ad hanc limitationem ; multo
melius, et sincerius accipiuntur verba
Evangelistic de primo absolute initio.
Quæ enim miracula referuntur in lib. de
infantia Salvatoris, apocrypha sunt, ut
declaravit Gelasius Papa in cap. Sancta
Horna na, 15 dist. Et licet I). Chrysos­
tom. a Suario relatus mirabilia, quæ
referuntur in nativitate Salvatoris, ut ap­
paritionem stellæ, referat ad Christi vir­
tutem; loquitur tamen de Christo ut Deo,

335

potius quam ut bornine ; præsertim cum
alibi doceat evidenter oppositum, ut statim videbimus. Deinde probatur eadem Halio ex
resolutio discursu D. Thom. qui optimus D.Thom.
est. Miracula, inquit, facia sunt a Christo
propter confirmationem doctrinæ ejus, el ad
ostendendum virtutem divinam in ipso. El
ideo quantum ad primum non debuit ante
miracula facere, quam docere inciperet.
Non autem debuit incipere docere anle
perfectam ælalem, ul super habitum est, cum
de buplismo ejus ageretur. Quantum aulem
ad secundum sic debuit per miracula deita­
tem ostendere, ul crederetur veritas huma­
nitatis ipsius. El ideo sicut dicit Chrysosl.
(hom. 20 in Joan, parum ante me­
dium) decenter non incepit signa facere in
prima ælate : exislimassent enim phantasma
esse Incarnationem, el ante opportunum
tempus cruci eum tradidisscnl Et si obji­
ciatur Chris um fouisse miracula virtute
divina, quæ fuit in ipso ab initio Incar­
nationis, respondet optime 8. Doctor in
solut. ad i, quod Dei virtus operabatur in
Christo secundum quod erat necessarium ad
salutem humanam, propter quam carnem
assumpserat. El ideo sic miracula fecit vir­
tute divina, ul fidei de veritate carnis ejus
praejudicium non fieret. Et quæst. 29, art.
I ad 3, ait : In infantia oportebat impediri
malitiam diaboli i no cum acrius perseque­
retur, quando Ghrislus nec pali disposuerat,
nec virtutem suam ostendere ; sed in om­
nibus aliis infantibus se similem exhibebat.
Et si ulterius inquiratur, an Christus post Auerins
mortem, atque inccelo regnans fecerit, aut quæstioDis
faciat miracula? Respondendum est affir­ derisio.
mative : quia hoc pertinet ad perfectam
hominum redemptionem (plures enim per
miracula nova ad fidem vocantur) et non
dedecet statum Christi gloriosum. De quo
iterum infra dicemus.

r*

4Λ

i

DUBIUM III.
Uirum Ghrislus ut homo fuerit causa prin­
cipalis miraculorum, et operum stipernaluralium.

Supposito, quod Christus opera mira­
culosa, et supernaturalia vero fecerit, ut
ostensum est; discutere oportet, quo ge­
nero influxus ad ea concurrerit. Et qui­
dem, quod ut Deus fuerit principalis eorum
auctor, evidentius est, ut disputari debeat :
Inquirimus itaque de Christo ut homine,
an in prædicta opera per modum efficien-

·*ζ % *■ «· · · *

'5

··. >
. j

336

DE INCARNATIONE.

tis influxerit. Sed ly ul est accipiendum in
sensu redup icativo, quasi humanitas fue­
rit virtus, aut ratio formalis influendi
principaliter in talia opera ; manifeste nam­
que constat pars negativa ob insufficien­
tiam, et improportionem humanitatis in
ordine ad eos effectus. Sumitur itaque
specificative, ut idem sit, ac secundum
humanitatem, vel per humanitatem : et
sensus est, an Christus per operationes
creatas, et ab humanitate (qualitercum­
que supponatur potens, aut elevata) pro­
cedentes concurrent ad tales effectus per
Siâtus modum causæ principalis. Ad cujus ma^nfs'.0' jorem lucem observandum est dupliciter
intelligi posse, quod Christus prædicta
opera fecerit, nempe physice, et moraliter : quippe sub communi causalitatis effectivæ conceptu uterque ille modus in­
fluendi continetur, ut satis constat ex supra
dictis disp. 7 fere per totam, et specia­
liter dub. 4. In quo autem differant cau­
sare physice, et causare moraliter expli­
cuimus tractat. 15. disp. 3, dub. 5, num.
105. Et præcipua eorum diversitas at­
tenditur penes diversum modum influendi :
principium namque moraliter influens non
attingit immediate suum effectum, sed me­
diante influxu alterius causæ physicæ,
quam movet, allicitque, ut effectum in­
ducat, sicut patet in meritis, consilio,
oratione, et similibus, quæ ut omnes do­
cent. moraliter causant, et tamen non ali­
ter influunt, quam illo modo. Cui oppositus
constituit causam physicam, cum videli­
cet principium per se, et immediate at­
tingit in suo ordine effectum, licet nec
aliorum principiorum consortium exclu­
dat : sic ignis causai physice alium ignem,
materia causât physice formam materia­
lem, et sic de aliis : quia hæc praestant
non suadendo, aut movendo alia imme­
diatiora principia, sed se ipsis, et per id,
quod sunt, et possunt. Hoc supposito,
dubium breviter, sed cum distinctione
absolvetur : præcipua enim hujus disp.
difficultas sequenti dubio servanda est :
sic namque congruit procedere separando
certiora a minus certis.

sio.

pernatutalium. Ita D. Tho. locis statun d.tub
referendis, cui subscribunt communiter
Theologi, ut opus non sit eos in particu|
lari referre. Videri tamen possunt apud
i
Aranxo in præs. art. 5, dub. 2. Et quii
dem quod attinet ad opera supernatura· \π·„ |
lia, cujusmodi sunt justificatio aliorum, I
gratia sanctificans, virtutes supernaturaI
les, auxilia supernaturalia tam efficacia,
quam sufficientia, probatur generali ra­
tione : nam implicat, quod aliqua crea- Fuatura vel ex natura rei, vel ralioue alicujus6fKa·
elevationis prœdiclos effectus per modum
causæ principalis producat : sed humani­
tas Christi est aliqua creatura : ergo huI
manitas Christi, sive Christus ut homo nec
I
produxit, nec producere potuit per modum
I
causæ principalis prædictos effectus. Conse1
quentia est legitima, et minor evidens. Ma|
jorem autem ex professo probavimus tract.
j
14, disp. 8, dub. 1, ad quem locum re|
mittimus lectorem, ne alibi dicta repe|
tamus, et illum non necessariis onere­
mus. Confirmatur : quia humanitas Christi
per hoc, quod Verbo hypostatice unita a 1
fuerit, non acquisivit formaliter novam,
I
aut majorem aliquam potestatem physiI
cam, quam si illi unita non fuisset, ut
I
constat ex supra dictis num. 9; sed si
I
Verbo unita non fuisset, non esset, nec
j
esse posset causa efficiens physica prinI
cipalis ad producendum in aliis effectus
|
supernaturales proxime relatos; siquidem
|
foret ejusdem omnino rationis cum aliis j
humanitatibus, quibus id repugnare os- 1
tendimus loco cit. ex tract. 14 : ergo
I
humanitas Verbo unita non fuit causa
1
efficiens physica principalis ad producen|
dum in aliis supernaturales effectus.
1
Sed licet alias probationes relinquamus, rmJ
omittere non debemus testimonium D. DTa4
Tho. I. 1,2, quæst. 112, quæ est de mum
|
gratiæ. art. 1, ubi inquirit : Utrum solus
I
Deus sil causa gratiæ, et respondet : Di’
cendum, quod nulla res potest agere ultra
suam speciem, quia semper oportet, quod
causa polior sit effectu. Donum aulem gra­
tiæ excedit omnem facultatem naturæ créais,
cum nihil aliud sit, quam quædam partici­
patio divinæ naturæ, quæ excedit omnem
aliam naturam. Et ideo impossibile «I,
quod aliqua creatura gratiam causet (utique
Duplici conclusione difficultas expeditur.
modum causæ principalis, ut evidenter
liquet ex resp. ad 5.) sic enim necesse esi,
16· Dicendum est primo Christum ut
quod solus Deus deificet communicando con­
nominem non fuisse causam principalem
sortium divinæ naturæ per quondam sûniphysicam miraculorum, et operum su- litudinis participationem : sicut impossibile
est.

nisi*. XXIII, DUB. in.
tsl, quod aliquid igniat, nisi solus ignis.
El quia de Christo ul homine poterat
specialiter dubitari, sibi opposuit hoc argumentuiu : Dicitur enim Joan. 1 ! Gratia,
d veritas per Jesum Christum [acia est :
nd in nomino Jesu Christi iniflbgilur non
solum natura divina assumens, sed etiam
natura creata assumpta : ergo aliqua crea­
tura potest esse causa gratiæ. Ad quod res­
pondet in solut. ad 1 : jncendum, quod
humanitas Christi esi sicut quoddam orga­
num divinitatis ejus, ul Damasc. dicit fh
3 libro. Instrumentum aulem non agit ac­
tionum agentis principalis propria virlule,
sed virtute principalis agentis Et ideo
humanitas Christi non causât gratiam pro­
pria virtute, sed virtute divinitatis ad­
junctae, ex qua actiones Christi sunt salu­
tares. Et conformiter ad hanc doctrinam
in hac 3 p. supra quæst. 8, art. 1 , cum
sibi opposuisset, quod capul influit sen­
sum, el motum in membra. Sensus autem,
tl motus spiritualis, qui est per gratiam,
non influitur nobis a Christo homine : quia
sicut Augus. dicit in lib. de Trinil. nec
diam Christus, secundum quod est homo
dat spiritum sanctum, qui nobis datur,
nosque inhabitat per gratiam habitualem),
sed solum in quantum est Deus. Ergo ei,
secundum quod est homo, non competit esse
caput Ecclesiæ. Cui argumento ita occurrit,
Ad primum dicendum, quod dare gratiam,
aut Spiritum Sanctum convenit Christo,
secundum quod Deus, aucloritalive. SedinsIrumenlaliter convenit etiam ei, secundum
quod homo, in quantum scilicet ejus hu­
manitas instrumentum fuit divinitatis ejus.
El ita actiones ipsius ex virtute divinitatis
fuerunt nobis salutiferæ, ulpole gratiam in
nobis causantes et per meritum, el per ef­
ficientiam quondam (nempe instrumenta­
lem, ut proxime dixerat), Augustinus au­
tem negat Christum, secundum quod homo
est, dare Spiritum Sanctum per auctorita­
tem, quod pertinet ad causam principalem
gratiæ), Instrumentantes' aulem, sive minislerialiter etiam alii sancti dicuntur dare
Spiritum Sanctum, secundum illud ad Galal.
3; Qui tribuit nobis Spiritum. Ha?c omnia
D. Thom. ex quibus habemus tum evi­
denter, quod ex ejus sententia Christus
ut homo n<m fuerit causa efi.ciens phy­
sica principalis gratiæ sanctificantis in
aliis, ac perinde nec aliorum supernaturalium effectuum, qui ad ipsam ordinan­
tur : tum optimas hujus rei rationes, quas
loco cit. expendimus.
Salmant. Curs, theolog. tom. IE.

337

17. Quod autem pertinet ad miracula, con iptiam constat ratione, et auctoritate ejus­ nostar
dem S. Doctoris s. p. quæst 110, ari. 1,
ubi ait · Dicendum quod miraculum pro­
prie dicitur, cum aliquid fit præter ordinem
naturæ Sed non sufficit ad rationem mirac li, si aliquid fiat præter ordinem naturæ
alicujus particularis. Quia sic cum aliquis
projicit lapidem sursum, miraculum faceret ;
cum hoc sil præter ordinem naturæ lapidis.
Ex hoc ergo aliquid dicitur esse miraculum,
quod fit præterordinem lotius naturæ creatæ.
Hoc aulem non potest facere, nisi Deus :
quia quidquid facit Angelus, vel quæcumque
alia creatura propria virlule, hoc fit secun­
dum ordinem naturæ creatæ : el sic non
est miraculum. Unde relinquitur, quod solus
Deus miracula facere possit. Qui discursus
etiam militat in Christi humanitate, sive
in Christo ut homine : quia cum adæquate
contineatur intra ordinem totius naturæ
creatæ, impossibile est, quod possit per
modum causæ principalis agere ultra prae­
dictum ordinem, et multo minus contra
illum : quod tamen ad efficiendum mira­
cula per molum causæ principalis deside­
ratur. Declaratur hoc amplius : nam pro­
pria miraculi ratio non consistit praecipue
in eo. quud effectus ex. parte rei laste sit,
vel non sil naturalis, sed magis, aut potis­
simum in modo, quo fit, videli- et præter
id, quod tota natura creata poscit, ita ut
non sit actus debitus, aut consonus alicui
potentiæ adhuc in ordine supernaturali.
Et hinc provenit, quod plures effectus supernalurales, utputa communes peccato­
rum justificationes, non sint miracula :
quia videlicet licet ex parte facti excedant
naturam, nihilominus fiunt eo modo, quo
possunt, et petunt intra ordinem gratiæ
fieri, ut fuse tradidimus tract. 15, disp. 1,
dub. 1. Si autem aliqua creatura esset
causa efficiens physica principalis mira­
culorum, haberetque proinde virtutem
(vel propriam, vel communicatam) suffi­
cientem, et adæquatam respectu talium ef­
fectuum ; jam illi non contingerent præter
id quod tota natura cieata poscit; sed po­
tius fierent juxta virtutem, et exigentiam
creaturæ per talem virtutem constitutæ :
sicut comiaturale est cuilibet causæ prin­
cipali producere suum effectum : quia vi­
delicet habet virtutem sufficientem ad il­
lum; et omnis causa sufficiens naturaliter
se communicat. Illi itaque effectus in tali
hypothesi essent, et non essent miracula :
quod contradictionem implicat. Repugnat
00

338

DE INCARN ΑΠΟΝΕ

ergo, quod aliqua creatura, atque ideo
humanitas Chrisli, vel Christus ut homo
sint causa efficiens physica principalis
miraculorum.
Præt-c ·
Quæ ratio (ut evasionem pra'cludamus)
cupa tur
non militat in effectibus instrumentorum ;
eflupom. cum hæc excedantur ab illis, et non petant
influere, nisi ex motione agentis principa­
lis, in quo tantum virtus adæquate suppo­
nitur. Unde D. Tho. infra quæst. 13, art.
2. inquit : tero miracula sala virtute di­
vina fieri possunt : quia solus Deus potest
mutare ordinem naturæ : quod pertinet
ad rationem miraculi. Unde Leo Papa dicit
in epist. ad Flavian, quod cum in Christo
sint dux naturæ, una earum est, scilicet
divina, qwx fulget miraculis; allera, scilicet
humana, qux succumbit injuriis. El tamen
una earum agit cum communicatione alte­
rius, in quantum scilicet humana natura
est instrumentum divinæ actionis, et actio
humana virtutem accipit a natura divina,
ul supra habitum est. Nempe in hac quæst.
13, art. 2, ubi ait : Si autem loquamur
de anima Chrisli, secundum quod est ins­
trumentum Verbi sibi uniti, sic habuit instrumenlalem virtutem ad omnes immuta­
tiones miraculosas faciendas, etc.
Secunda
18. Dicendum est secundo Christum ut
conclu­
hominem fuisse causam principalem mo­
sio.
ralem miraculorum, et effectuum superna­
turalium. Hæc etiam conclusio est satis
Alvarez. communis inter Theologos. A7ideantur AlJoann, a
•
sÏTbotu?
varez disp, 66, conci. 1. Joan, a S. Tho.
Afjuxo. disp. 15, art. 2. Arauxo in præs. dub. 1,
Godoj. in principio, et Godoi disp. 35, num. 5.
Ratio Probatur ratione manifesta : nam sicut
fondain en U - causa physica principalis illa dicitur, quæ
lis.
agit per virtutem sufficientem, et physice
continentem effectum; ita causa moralis
principalis appellanda est, quæ influit per
virtutem sufficientem, et moraliter conti­
nentem effectum : nulla quippe occurrit
ratio, ut aliter de harum causarum princi­
palitate discurramus : sed Christus con­
currit ad miracula, et opera supernaturalia
per virtutem sufficientem, quæ adæquate
moraliter continebat prædictos effectus :
ergo Christus fuit causa principalis moralis
miraculorum, et operum supernaturalium.
Probatur minor : quoniam Christus in­
fluxit moraliter in prædictos effectus ut
causa meritorii illorum, sive ul agens per
meritum : sed meritum Christi sufficien­
ter, et superabundanter, sive cum excessu,
continebat effectus, quos attigit ; erat
enim simpliciter infinitum, ut constat ex

dictis disp. I, dul>. 6, per lotum, et specialitor § 8 : ergo Chrislus concurrit ad
miracula, et opera supernaturalia per vir­
tutem moraliter sufficientem, et adæquate,
ac superabundanter continentem tales ef­
fectus.
Confirmatur : quia comparatio efficientis
moraliter ad effectum est comparatio me­ Ur.
rentis ad premium : atque ideo ubi salva­
tur adæquatio meriti cum prœmio, ibi
etiam salvatur ’ratio efficientis moraliter
principaliter : sed meritum Christi habuit
adæquationem cum omnibus miraculis, et
operibus supernaturalibus sumptis in esse
præmii; siquidem nullum eorum, nec om­
nia simul superaverunt vim meritoriam,
sive valorem meriti Christi : ergo Christus
influxit in prædictos effectus per modum
causæ efficientis moraliter principalis.
Sed oppones, quod sicut ad rationem Objxcausæ efficientis physice non solum at- ω·
tenditur virtus, sed aliæ etiam conditio­
nes, ut existentia et applicatio ; sic etiam
ad rationem causæ efficientis moraliter
non debet attendi valor, sed etiam aliae
conditiones, ut ordinatio, et acceptatio :
ergo dum præcise attendimus ad valorem
meritorum Christi inefficaciter concludi­
mus, quod fuerit causa efficiens moraliter
principalis prædictorum operum. Respon­
detur negando consequentiam : nam quod nr.
Christus influxerit moraliter in miracula,
et opera supernatur alia in præs. ex dictis
loco supra cit. et ex infra dicendis quæst.
19. Unde solum poterat esse difficultas
circa modum, an videlicet per modum
causæ principalis ? Et quia ad principali­
tatem præcipue, aut præcise attenditur
eminentia adæquata effectus in causa, ut
in physicis etiam contingit; propterea opor­
tuit, et satis fuit probare ab hac parte as­
sertionem. Quam propterea indefinite pro­
posuimus, ut ab aliis hic non necessariis
præscinderemus, uti est coexistentia, aut
antecedentia physica causæ efficientis mo­
raliter respectu effectus. Nam utrum hoc
modo Christus effecerit miracula, et opera
supernaturalia, quæ ipsius physicam exis­
tentiam tempore præcesserunt, abunde
constat ex dictis disp. 7, dub. 4. Satis ita­
que est dicere in genere Christum effecisse
moraliter principaliter ea, quæ morali­
ter produxit : inter quæ computantur
opera supernaturalia, etmiraculosa : quid­
quid sit, an omnia hujusmodi, quæ ali
quando fuerunt, effective moraliter causaverit : de quo loco immediate cit.
19

DISP XX111, DUB. HI
hûu

I
■
;
L
l·

19. Contra primam nostram assertionem sentiunt Medina in pries, dub. ult.
'»· conci. 8, et Cabrera disp. 2, qui sentiunt
cdicu. Christum ul hominem, sive humanitatem
Christi esse causam secundam efficientem
principaliter physice nostram justificatiouem, sive gratiam sanctificantem, qua
justi sumus. Sed argumenta, quibus illi
utuntur, et alia expendimus, ct diluimus
SwicJj tract. 1 i, disp. 8, dub. 1. Contra secundam
conclusiouem possent referri Scotistæ, qui
W
eu. cum suo Doctore sentiunt opera meritoria
Si;·:.·»·
u·. Christi Domini non fuisse ab intrinseco
valoris simpliciter infiniti. Eorum tamen
motivis ex professo satisfecimus supra disp.
1, dub. G, % 6 et 7. Unde nihil momenti
relinquitur, cui in præsenti occurramus.
0$«· Opponi tamen potest, quod idem princi­
pium nequit eundem effectum producere
physice, et moraliter, seu meritorie : sed
Christus ut homo causavit physice opera
miraculosa, et supernaturalia, ut docent
communiter Thomistæ : ergo illa non pro­
duxit moraliter, seu meritorie. Probatur
major : nam causans moraliter, sive me­
ritorie aliquem effectum respicit illum
physice communicandum, sive producen­
dum ab alio, nempe a præmiante, ut sa­
tis liquet ex his, quæ in limine dujni ob­
servavimus : sed causans physice effectum
continet illum in se, ct ipsum producere
per se valet : qui modi attingendi effec­
tum sunt valde diversi, et etiam inter se
oppositi : ergo idem nequit eundem effec­
tam producere physice, et moraliter, seu
meritorie. Quod non obscure significat D.
o.îtca. Tho. 1 p. quæst. 62, art. 4, ubi ait :
Quælibel res ad ultimum finem per suam
operationem pertingit. Qux quidem operatio
in finem ducens vel est [activa finis, quando
finis non excedit virtutem ejus, quod ope­
ratur propter finem, sicut medicatio est [ac­
tiva sanitatis : vel esi meritoria [mis, quando
finis, excedit virtutem operantis proplei'
finem. Beatitudo autem ultima excedit el
naturam angelicam, el humanam, ut ex
dictis palet. Unde relinquitur, quod tam
homo, quam Angelus suam beatitudinem
meruerit. In quibus satis aperte repræsentat S. Doctor incompossibilitatem ejus,
quod una actio efficiat physice finem, et
eundem finem mereatur : quæ repugnan­
tia eodem modo occurrit in eo, quod idem
eundem effectum efficiat physice, et mo­
raliter, seu meritorie : præsertim quia si
his modis posset influere, pariter posset
influere eadem actione.

339

Bespondetur distinguendo majorem, il- Dissolvi
lainque permittendo intellectam de effi­ tor
cientia physica principali : sed neganda
est, si intelligatur de efficientia physica
per modum instrumenti. Deinde minor
dist.nguenda est, et neganda de elficientia
physica principali; concedenda vero de
efficientia physica instrumentait. Et nega­
mus absolute consequentiam. Etenim li­
cet admittamus repugnare, quod causans
principaliter physice, aliquem effectum
tendat in ipsum per viam meriti : implicatorium namque, aut certe superfluum
apparet expectare ab alio ut præmium id
ipsum, quod agens physice virtute propria
producit : nulla tamen vel repugnantia,
vel inordinatio, vel superfluitas occurrit
in eo, quod quis mereatur, et ab alio expectet, quod instramentaliter tantum at­
tingit. Nam cum agens instramentaliter
excedatur simpliciter ab effectu principalis
agentis, et illum adæquate ex parte vir­
tutis non contineat, et subinde egeat con­
cursu actionis superioris : facile intelligitur, quod dum instramentaliter physice
agit, simul expectet effectum ab alio, apud
quem ipsum mereatur vel eadem, vel alia
actione. Christus autem non produxit phy­
sice principaliter opera miraculosa, et su­
pernaturalia, ut num. 1G statuimus; sed
solum physice instrumentaliter, ut dub.
sequenti cum communi Thomistarum sen­
tentia dicemus. Unde optime potuit in­
fluere simul in eosdem effectus moraliter
per viam meriti. Si eeim aliunde suppo­
natur possibilitas influxus instrumentalis
physici in illos ; quæ vel apparens repu­
gnantia potuit esse in eo, quod Christus
de condigno (sive principaliter moraliter)
meruerit, quod ejus humanitas elevaretur
ad attingendum instrumentaliter physice
talia opera? Quod est principaliter mora­
liter efficere illa. Et D. Tho. loco cit. nihil
docet huic doctriuæ contrarium, nec dif­
ficultatem istam attingit : solum namque
docet, quod actio dupliciter comparatur
ad finem, nempe vel producendo ipsum
virtute propria, vel illum saltem merendo :
et quod ibi deficit primum, debet admitti
secundum. Unde quia Angelus non potuit
in se producere beatitudinem virtute pro­
pria; optime colligit (quæ erat difficultas
in eo art. proposita) quod illam habeat
per viam meriti, ut manifeste constat ex
verbis relatis. An vero eadem actio possit
physice, et moraliter influere in eundem
terminum, minime diffinit, nec ad ejus

•à’ i‘
H
·-

14)

II B
(4

DE INCARNATIONE

340

intentionem referebat : huic namque erat
satis, quod Angelus, nec eadem nec di­
versa actione potuerii beatitudinem prin­
cipaliter efficere, ul legitime inferretur
meruisse beatitudinem : debuit enim illam
habere uno ex pnedictis modis. Quod au­
tem aliquid in aliud influere possit et per
viam efficientia? instru men talis physicæ,
et per viam meriti, est expressa sententia
D. Tho. infra quæst. p. 8, art, G ad 3 :
et utroque modo virtus passionis Christi
ad nostram salutem concurrit, ut ibi tra­
dit S. Doctor, et ex infra dicendis satis
constabit.
Replies?
Huic responsioni plura opponit Godoi
ei Godoi
dispel­ disp. cit. a num. 1*2 : sed qnte levi manu
luntor. dispellentur : quippe eo tendu, t, ut pro­
bent, quod non solum potest aliquod in
aliud influere meritorie, et simul instrumentaliter physice, verum etiam et phy­
sice principaliter : quod declarat exemplo
ejus, qui per peccatum mortale causai
demeritorie privationem gratiæ, et simul
physice principaliter illam infert, juxta
doctrinam D. Tho. *2, 2, quæst. 24, art.
10, quam expendimus, et prosecuti su­
mus tract. 15, disp. 2, dub. 3, anum.
10. Hæc autem, ut diximus, parum ur­
gent : quia sive ita se habeant, sive non;
evidentius tamen est, quod idem possit
influere in eundem effectum et meritorie,
et instrumentaliter physice : et id sufficit
tam ad patrocinium nostræ, et communis
inter Tbomistas doctrinæ, quam ad di­
luendum difficultatem objectam, ut ex adhi­
bita responsion · constat. Unde de super­
vacaneum censuimus, et censemus addere
difficultatem non necessariam, et doctri­
nam minus certam. Ad quam excludendam
respondimus permittendo, aut omittendo
majorem intellectam de causa influente
simul meritorie, et principaliter physice.
Si autem quis contendat posse ita ad «-un­
dem effectum concurrere; compendiosius
occurret objectioni negando majorem. Sed
hæc resolutio nostræ non opponitur ; cum
intactum relinquat influxum saltem per
modum instrumenti physici, ut constat ex
dictis.
DUBIUM IV.

Utrum Christus ul homo concurrerit instrumenlaliler physice ad opera miraculosa,
et supernaturalia.
Ilie jam occurrit gravior præcedentibus

DISP XXill

difficultas : non quod humanitas Christi,
sive Chri.-tus ut homo potuerit influere
in opera proposita per modum causæ mu­
ralis, facile intelligitur, ut ex supra dictis
constat : sed non ita facile explicatur,
qualiter potuerit influere per modum ins­
trumenti physice operantis, ob plures hu­
jus conditiones, quæ in naturali enlilate
comparativo ad effectus supernaturales
concurrere non videntur. Inter quas (ut
hoc a dubii limine supponamus), potissi­
mum computatur, quod habeat aliquam
virtutem propriam, et actionem præviam,
et moveatur ab agente principali per ali­
quid intrinsecum; ut ex D. Tbo. et
communi discipulorum sententia probant
N. complut, abbrev. in lib. Physic, disp.
1*2, quæst. 1 et 2. Sed nihilominus

i. Profertur sententia affirmans, el
auctoritate D. Thomæ fulcitur.

Probatur primo ex D. Tho. quem pro
se stare gloriatur Vasquez infra referen­
ce dus, et de cujus mente immerito dubitavit
5T'ιβ· Lorca proxime relatus : nam adeo eviden­
ter, et consequenter docet nostram asser­
tionem, ut nobis, quantum capimus, de­
monstretur : cujus signum est tam adeo
conformis discipulorum consensus. Inci­
piendo itaque ab hoc ait. 2 resolvit S.
Doctor Christum ul hominem fuisse ins­
trumentum Dei ad omnes miraculosas
mutationes, exceptis tamen creatione, et
annihilation© rerum. Sic enim habet : Si
autem loquamur de anima Chrisli, secun­
dum quod esi instrumentum Verbi sibi
uniti, sic habuit instrumentaient virtutem
ad omnes immutationes miraculosas facien­
das, ordinabiles ad Incarnationis finem :
qui est instaurare omnia, sive qua; in cœlis,
sive quæ in terris sunt. Immutationes vero
creaturarum, secundum quod sunt vertibi­
les in nihil, correspondent creationi rerum,
prout scilicet producuntur ex nihilo. Et
ideo sicut solus Deus potest creare, ita solus
polesl creaturas in nihilum redigere, etc.
Ubi in eodem sensu concedit Christum
hominem fuisse instrumentum ad alias
mutationes miraculosas, quo negat fuisse
instrumentum ad creationem, et anihilationem. Christus autem potuit esse instru­
mentum morale ad has posteriores muta­
tiones : constat namque, quod influere
moraliter est, suasione, aut ratione mo­
vero alium, ut aliquid efficiat : et Christus
potuit prædicto modo movere Deum ad
alicujus rei creationem, vel anihilationem : quippe in hoc nulla vel levis apparet
repugnantia. Non potuit autem esse instru­
mentum physicum ad tales mutationes ob
rationem a D. Tho. insinuatam, quam fu­
sius tradit 1 p. quæst 45, art 5. Ergo D.
Tho. concedit Christus ut hominem fuisse
instrumentum physicum ad reliquas mu­
tationes miraculosas, et supernaturales.
21. Nec alicujus momenti est responTjqiii. sio Vasquii dicentis D. Thomam negare
Christo rationem instrumenti moralis res­
pectu, creationis et annihilationis, quia de
ratione talis instrumenti est, quod impe­
tret faciendo aliquid circa subjectum, in
quo ponitur effectus miraculosus, ut cum
quis consequitur sanitatem infirmi tan­
gendo ipsum. Et quia nulla creatura | otest
præcise operari circa rem creatione pro­
ducendam; ideo nulla creatura potest esse
instrumentum morale creationis, idque
I
intendit D. Tho. loco cit.

F.tii-

CiE.'»
iit fl

20. Dicendum est Christum ut hominem D.n».
fecisse instrumentaliter physice miracula,
et opera supernaturalia. Ita D. Tho. locis Pùàstatim referendis, cui subscribunt disci­ MS.
puli, Capreolus in 3, dist. 25, art. 3, al
10.
arg. conira 1, et in 1, dist. 11, quæst. Mehl
1, ad arg. contra 1, ubi etiam Paludamus Alnrtt
quæst. 1. Solo quæst. 3, art. 5. Cajetan. Km·
D0.
in præs. art. 2, ubi Medina § Dubium
aliud, Alvarez disp. 66, conci. 2. Naza-J^
rius controv. 2. Sylvius dubit. 2. Cabrera s.tvi
disp. 2. Cipullus dub. 2. Arauxo dub.
2. Joan, a S. Tho. disp. 15, art. 2. N. câ;i
Philippus disp. 1, dub. 1 et 2. Godoi
disp. 1, num. 8. Gonet disp. 19, art. 2, Visca­
conci 2. Labat, disp. 6, dub. 4. Vincen- ti u.
tms in sua relect. quæst. 6, conci. I, tiw.
Veti
pagina 785. Gboquetius de origine gratiæ Dndi.
lib. 2, disp. 6, cap. 1, et alii plures. Si ceΓΜ.
Idem et am tuentur Vega lib. 7, in Tri- V ifau
_
dent. cap. 11. Driedo tract. 2. de captivit. Sura,
cap. 2, part. 3, art. 6. Salmeron iom,
6. tract. 15, fol. 136 Valentia quæst. Lw.
13, punct. 2. Suarez disp. 31, s ct. 3. Atbcrtb
m.
Granados controv. 1, tract. 9, disp. 2. Tata«i.
Lorca disp. 53. Albertinus tom. 1. prin­ Ptirt·
cipio 2, corullario 3, puncto 3. Tanneras
quæst. 5. dub. 1, dubitat. 2. Puteanus
dub. 2 et 3. Bonæ spei disp. 11, dub. 1. jF*.
M.
Bonacina disp. 2, quæst. 9, punct. 3. .ün.
Carolus de Abra disp. 2, cap. 2. Pesantius Pri­
lia
disp. 21. Lumbier quæst. 30, num. 1629, biael alii.
kto.
Probatur

DUB. IV.

341

Hæc, inquam, responsio minime satis­ Evcrti
facit. Primo, quia sine fundamento pro­ tar.
cedit. Quæ enim auctoritas Scripturæ,
Patrum, aut Theologorum statuit instru­
mentum morale, ut Vasquez illud diffinit,
et pro suo nutu depingit? In nulla sane
hactenus vidimus, quod instrumentum
morale, si da ur. debeat eam conditionem
habere. Unde voluntarie inducitur ab eo
Auctore ad elu lendum I). Tho. auctori­
tatem. Secundo, qu a falsum omnino est
talem cond.tiunem ad ra ionem instru­
menti moralis de.-iderari : demus namque,
quod aliquis solo merito de congruo, et
absque omni contactu physico impetret
a Dpo miraculosam infirmi sanitatem, ut
contingere potest, et in viris sanctis sæpe
contingit. Perfecto sic impetrans erit causa
efficiens moralis talis effectus; siquidem
influxus moralis non ad aliud genus
reducitur, quam efficientis : at non erit
causa principalis; cum non influat per
meritum adæquate sufficiens, sive ejusdem
virtutis, et valoris cum termino : erit
ergo causa moralis instrumentalis. Vel
assignet Vasquez inter hæc medium. Ter­
tio, quia ex opposito fieret Christum non
fuisse instrumentum morale ad miracula,
quæ fecit; cujus oppositum ille Auctor
affirmat. Probatur sequela : nam Christus
sæpe fecit miracula sine illo prævio con­
tactu, ut cum sanavit servum Centurionis
absentem : si ergo talis contactus prævius
est necessarius ad instrumentum morale,
fit Christum non fuisse instrumentum mo­
rale , miraculorum. Quarto, quia inde
etiam inferretur plus requiri ad rationem
causæ moralis instrumentalis quam ad
rationem causæ moralis principalis : quod
est incredibile, et (ut non immerito dixit
Go'oi ubi supra num. 25), ridiculum.
Sequela constat : nam Christus independenler ab eo prævio contactu fuit causa
moralis principalis miraculorum, ut os­
tendimus num. 18 : et tamen ut Vasquez
affirmat, non potuit in ea influere instru­
mentaliter moralitef, nisi dependenter a
tali contactu. Quinio, quia licet illa res­
ponsio haberet aliquam apparentiam in
creatione, cum res creanda secundum nihil
sui supponatur, nullam tamen habet in
annihilatiune, ubi res destruenda potest
illi contactu çubdi, ut facile consideranti
constabit. Quis enim ambigit, quod quis
attingendo aliquid possit impetrare, aut
mereri ejus non es.-e? Et tamen D. Tho.
negat, quod Christus potuerit esso ins-

342

DE INCARNATIONE.

trumentum annihilationis. Non ergo loqui­
tur de instrumento morali, sed physico :
et hac exceptione firmat, quod fuerit ins­
trumentum physicum ad alia opera mira‘culosa, ut affirmamus.
CoBft»· 22. Confirmatur primo : quia si apud
nuphDs. D. Thom. Christus non influxisset per
modum instrumenti physici, sed solum
per modum instrumenti moralis; non dis­
tingueret S. Doctor influxum effectuum
Christi per modum instrumenti ab influxu
ipsius meritoria : sed D. Thom. hæc evi­
denter distinguit : ergo ex ejus sententia
Christus influxit per modum instrumenti
physici in opera miraculosa, et superna­
turalia. Sequela videtur evidens : quia
Christus exercuit influxum moralem per
meritum ; siquidem per istud movit moraliter Deum ad istos effectus : in quo causalitas effectiva moraliter constitit : ergo
si alium influxum effectivum in prædictos
effectus non habuit, qnam moralem, va­
num, et superfluum foret distinguere in­
fluxum ejus effectivum, et instrumentalem
ab influxu ipsius meritorio. Minor etiam liD.Thoat. qUet : nam p Thom. supra quæst. 8, art. 1
ad 1, inquit : Dare gratiam, aut Spiritum
sanctum convenit Christo, secundum quod
Deus auclorilative. Sed instrumentaliler con­
venit etiam ei, secundum quod homo, in
quantum scilicet ejus humanitas instrumen­
tum fuit divinitatis ejus. El ita actiones ip- j
sius ex virtute divinitatis fuerunt nobis sa· I
lutiferæ, ulpole gratiam in nobis causantes, j
el per efficientiam quandam. Quibus ver­
bis aperte distinguit quandam efficientiam I
ab influxu ipsius meritorio, seu morali.
Solem. Non minus perspicue loquitur infra quæst. j
6, p. art. in corp, ubi ait : Dicendum, |
quod interiorem sacramentorum effectum ,
operatur Christus, et secundum quod est |
Deus, ct secundum quod est homo : ali- '
1er. Nam secundum quod est Deus opera- i
lur in sacramentis per auctoritatem. Se- i
eundum autem quod est homo, operatur I
ad interiores effectus sacramentorum meri- \
lorie, et efficienter, sed instrumentaliler. Ubi ;
evidenter distinguit efficientiam instru- i
mentalem ab efficientia meritoria, qu:e est
moralis, et principalis. Sed evidentior minoris probatio est tota series quæsiinonis |
48, num. in 1, art. statuit passionemChristi j
influxisse in nostram salutem per modum ·
meriti; in 2, per molum satisfactionis; in
3, per modum sacrificii : in 4, per modum
redemptionis : ad quæ capita reducitur .
omnis causaiitas moralis, quæ in actibus, 1

et passione Chrisli excogitari valet. Qua
consideratione absoluta,inquirit in Gancausaverit nostram salutem per modum effi­
cienti®? Et respondet : Dicendum, quod
duplex esi efficiens principale, el inslrumentale. Efficiens quidem principale noslrx
salulis est Deus. Quia vero humanitas
Christi est divinitatis instrumentum, tdjupra dictum est : ideo ex consequenti omnes
aeliones, et passiones Christi instrumentaitter operantur in virtute divini talis ad salu­
tem humanam. Ergo præter omnes, et sin­
gulos modos concurrendi moraliter, quos
S. Doctor Christo in præcedentibus attri­
buerat, assignat efficientiam instrumen­
talem, quam proinde ab omni morali in­
fluxu distinguit. Quod adhuc maris
exprimit diluendo tertium argumentum
his verbis : Decendum, quod passio Chrisli,
secundum quod comparatur ad divinitatem
ejus, agit per modum efficientis : in quan­
tum vero comparatur ad voluntatem anime
Chrisli agit per modum meriti.
23. Nec satisfacit, si cum Vasquez res- a&
pondeatur D. Thom. distinguere in Christo
meritum, et efficientiam circa nostram *
salutem, non quia ejus humanitas, aut
passio præter influxum meritorium habeat
aliam efficientiam : sed quia fuit medium
a Deo electum, et assumptum in ordine
ad finem nostne salutis. Et quia medium
in physicis influit effective in finem; prop­
terea humanitas; et passio Christi dicuntur
causare nostram salutem per modum cujusdam efficientiae, ut loquitur D. Thom.
licet revera nisi merendo nihil efficiant :
satis namque est, quod sint medium elec­
tum, ut moraliter dicantur efficere.
Non, impiam, satisfacit hæc responsio, pntis
quæ non explicatio, sed destructio est litteræ, et doctrinæ D. Thomæ. Quid enim
ipsi magis contrarium dici potuit, quam
ubi toties distinguit in Christo efficientiam,
et meritum, nullam a merito diversam ef­
ficientiam significari ? Plane si S. Docior
nihil aliud intenderet, quam quod Vas­
quez ; supposita doctrina præcedentium
articulorum, superflue inquisivis-et, an
Christus, et ejus passio causaverint nos­
tram salutem per modum efficienti® : quia
notum erat a prima hujus 3 partis quæstione fuisse medium electum ad finem sa­
lutis nostrae : hic vero procedendi modus,
et toties repetitus indignus erat tanto Doctore. Et rursus opus non habuisset subtili
illa distinctione, quam occurrens tertio
argumento adhibet : nam passio Chrisli
sive

4

c

DISP. ΧΧ1Π, DUD. IV.

343

sive comparetur ad ojus divinitatem, sive communicari potest, sibi communicata fuit
ad ipsius animam, fuit medium electum
mullo abundantius : ul scilicet materia elead nostram salutem : unde ex hac parte mentaris magis obedirel sibi ad nutum,
non hahet, ut comparata potius divinitati quam aditis qualitatibus, vel etiam virtuti ’
concurrat per modum eflicientiæ, aut e cœlesli ; el quod magis potuisset movere
contra. Præterea cum D. Thom. a prin­ catum, quam aliquis Angelus, si tamen
cipio articuli causam efficientem divisit
Angeli movent orbes. Quod alibi affirmat
in principalem, et instrumentalem, veras
pluribus in locis relatis a N. Complut,
causas, et influentes vere significavit : ergo
abbrev. in lib. de coelo disp. 3, quæst. 3.
cum immediate adjecit humanitatem fuisse
In hoc itaque loco ponderandum est, quod
causam instrumentalem, per quam divini­
D. Tho. attribuit humanitati Christi po­
tas influxit, veram etiam causam, et vere
testatem ad plures effectus, qui sunt sim­
influentem expressit : alias valde inconsé­ pliciter miraculosi respectu humanæ na­
quente? procederet. Denique (ut responsio
turæ, ut est movere coelum, influere in
Vasquii se ipsa destruatur), omne medium
materiam elementarern, et in mineralia
electum, et assumptum ad aliquem finem
ad modum virtutis coelestis, quod nec
influit in exeeutione effective in ipsum
Angeli habent; subjicere sibi materiam
finem : sed passio Christi vel nullo modo
corporalem ad nutum, quod etiam virtu­
influxit effective in nostram salutem ; vel
tem Angelorum excedit. Sed ad hujusmodi
influxit effective physice : ergo vel non fuit effectus non habuit facultatem per modum
medium, ut ille affirmat ; vel influxit effec­ causæ principalis, ut ex se liquet : ergo in
tive physice in salutem nostram, ut inten­
eos potuit per modum instrumenti. Quod
dimus; non quidem principaliter, sed ins- vero D. Tho. loquatur de virtute physica,
trumentaliter, ut tam sæpe tradit D. Thom.
et Christum in ratione agentis physice
et præcipue in illo loco. Probatur minor :
constituente, probatur evidenter : tum
quia supposito, quod passio Christi influ­
ex titulo articuli, ubi inquit, an omnipo­
xerit moraliter principaliter, ut D. Thom.
tentiam habuerit, sicut omnium scien­
statuerat art. 1, non relinquitur alius in­
tiam ? Scientia namque omnium (utique
fluxus effectivus, nisi vel physicus, vel mo­
terminantium Dei visionem) quam Chris­
ralis instrumentalis : sed juxta doctrinam
tus habuit, quid physicum est, et in
Vasquii passio Christi non habuit influ­
Christo physice existit, et ipsum physice
xum moralem instrumentalem ; cum non
scientiem constituit : in eodem itaque
habuerit praevium contactum physicum
sensu loquitur de potentia. Tum etiam
nobiscum, vel cum salute nostra, quem
quia in eo sensu concedit Christo poten­
ille ad rationem instrumenti moralis desi­
tiam ad illos effectus, quo ipsi negat
derat, ut vidimus num. 21 ; ergo passio
absolute omnipotentiam, ut constat ab illis
Christi, supposita causalitate in ratione verbis, Credo tamen : sed negat, quod
meriti, vel nullo modo influxit, vel in­ omnipotentia potuerit physice communi­
fluxit effective physice in nostram salu­
cari, ut evidenter liquet ab ejus discursu :
tem.
ergo concedit Christo potentiam physicam
P*™ 24. Confirmatur secundo ex eodem S.
ad præiictos effectus. Tum præterea quia
nnio. Doctore in 3, dist. 14, quæst. 1, art. 4,
si solum loqueretur de facultate morali,
ΐιΤϊ;π. uj)j inquirit : Utrum anima Chrisli habuerit minus recte illam in Christo restrinxisset
omnipotentiam, sicut el omnium scientiam? ad effectus, qui per virtutem creaturæ
Et respondet : Dicendum, quod unumquod­ fieri valent : nam certum apud ipsum erat
que est activum, secundum quod est ens posse longe plura, ad quæ virtus creaturæ
actu. Unde quanto aliqua habent deficientius extendi non valet, v. g. ad destruendum
esse, lanto sunt minus activa, sicut palet de gravem offensam Dei per viam condignæ
materia prima, in qua non est activa po­ satisfactionis. Ergo ex D. Tho. sententia n.Thoj.
tentia : quia tenet ultimum gradum in (quæ hoc loco videtur evidens), Christus
entibus. El ideo potentia activa commensu- ut homo fuit instrumentum physicum ad
ralur essentiæ. El propter hoc sicul animæ plures effectus excedentes simpliciter pro­
Chrisli non potuit communicari, quod habe­
priam ejus virtutem, ac subinde miraculoret infinitatem essentiæ : ita nec omnipo­ sos. Et omnino consone ad testimonium
tentia sibi communicari potuit, nec alicui relatum loquitur in hac quæst. ari. 3, ubi
creaturæ communicari polesl. Credo tamen,
ait ; Anima Chrisli polesl dupliciter consi­
quod omnis potentia, quæ alicui creaturæ derari. Uno modo secundum propriam virtu-

I

344

DE INCARNATIONE

tem, et naturam : et hoc modo sicut non pote­ I num ad corporales creaturas pervenire potest,
rat immutare exteriora corpora a cursu, et
ut per eas quodammodo naturæ prxsentdur
ordine naturæ: ita etiam non poterat immu­ divinum pr.rceptum,et sic agant quodammodo
tare proprium corpus a naturali dispositione : spiritus humani, vel angelici ut instrumen­
quia anima Christi secundum propriam natu­
tum divinæ virtutis ad miraculi perfectionem:
ram habet determinatam proportionem ad
non quasi aliqua virtute habilualitcr in eit
suum corpus. Alio modo potest considerari
manente vel gratuita, vel naturali in actum
anima Christi, secundum quod est instrumen­ miraculi possint : quia sic quandocumque
tum unitum Verbo Dei in persona. Et sic subde­ vellent miracula facere possent : quod tamen
batur ejus potestati totaliter omnis dispositio
Gregor, in 2 Dialog, non esse verum testa­
proprii corporis. Quia tamen virtus Aetionis tur. Sed virtus ad cooperandum Deo in mi­
non proprie attribuitur instrumento, sed prin­ raculis, in sanctis intclligi potest ad modum
cipali agenti: talis omnipotentia mugis attri­ formarum imperfectarum, quæ intentiones wbuitur Verbo Dei, quam animæ Christi cantur.quæ non permanent, nisi per præsentia
Et expendi debet in his ultimis verbis,
magentis principalis, sicut lumen in aere, et
quod loquendo de virtute instrumentaria
motus in instrumento. Et talis virtus potest inanimæ Christi in ordine ad miraculosam
telligi donum gratiægratis datx, qua est gra­
proprii corporis immutationem, affirmat
tiæ virtutum, vel curationum : ut sic hæc
S. Doctor talem virtutem non proprie gratia, quæ datur ad operandum super natu­
attribui instrumento, sed magis principali
raliter, sit similis gratis prophetiæ, quæ datur
agenti, nempe Deo Quod falsum prorsus ad supernaturaliter cognoscendum, perquam
esset, si loqueretur de virtute morali,
propheta non potest, quandocumque vult, pro­
aut moraliter influente : nam causa in­ phetare : sed solum cum spiritus prophets
fluens moraliter proprie non est Deus,
cor ejus tangit, ut Gregor, probat in 1 hom.
sed anima Christi : nec enim Deus orat,
super Ezech. Nec etiam est mirum, si per
impetrat, aut meretur, sed Christus ut hunc modum spirituali creatura Deus inshomo. Loquitur itaque de virtute instru:
trumcntaliler utitur ad faciendum mirabiles
mentaria physica, et instrumentum phy­ effectus in natura corporali; cum etiam cor­
sicum constituente.
porali creatura utatur inslrumentaliter ad
T.Thnni
Confirmatur ultimo ex eodem S.
spirituum justificationem, ut in sacramentis
vsesti.j’ Doctore quæst. 6 de potentia art. 1, nam patet Hæc D. Tuo. in quibus singula fere
D-Gft- ibidem affirmat cum D. Gregor. lib. 2.
verba, et exempla manifestant, quod lo­
cor.
e
Dialog, cap. 30, quod sancti dupliciter mi­ quatur de instrumento influente physice,
racula faciunt, nempe orando, et potesta­
et per virtutem sibi physice impressam.
tive. Sed agere miracula orando est illa j
Nam in primis ducet, quod defertpata
facere moraliter, movendo scilicet Deum,
SSH
imperium Dei ad corporales creaturas, 1 intpraes
illa faciat : ergo per facere potestative Si­
quibus miraculum iit. Licet autem im-usà»
gnificat influxum physicum, sive a morali perium ex generali conceptu non importet UL
distinctum. Qui locus cum sit satis perspi­
nisi influxum muralem, ut in humanis
cuus, merito a Cajetano in præs. pro noscontingit : nihilominus imperium Dei erga
Vazqaez tra assertione relatus est. Sed Vasquez creaturas, præsertim irrationales, non est
repre-L Cajetanum reprehendit : quia hoc loco con- aliud, quam physica influentia: juxta il­
bi-odens trarium dicit a S. Ductor etradi, siquidem
lud, ipse dixit, et facta sunt, ipse mandavit,
et creata sunt. Unde sanctos (Ium inshcnJfior. docuit sanctos operari præsentandu divi­
num imperium : quod est influere morali­
trumentaliter concurrunt ad miracula non
ter. At quam rectis oculis legerit, si legit,
præcise orando, sed potestative), deferre
D. Thomam, constabit lectori referendo
imperium Dei, est executive defierre
illius loci verba : Sancti quandoque faciunt | physicum Dei influxum, atque ideo physice influere : sicut semen defert, et ap­
miracula orando, quandoque ex potestate.
plicat influxum principalis generantis. Id­
Qualiter autem hoc esse possit considerandum
que evidentius liquet ex illa D. Tho.
est. Constat autem quod Deus solo imperio
assertione : Constat, quod Deus solo impe­
miracula operatur. Videmus autem, quod divi­
num imperium ad inferiores rationales spiri- rio miracula operatur : quia nemo Catho­
licorum dicet Deum influere in miracula
rilus, scilicet humanos, mediantibus superio,
ribus, scilicet Angelis, pervenit, ut in veteris solum moraliter, et non physice. Rursus
D. Tho. affirmat, quoi virtus sanctis
legis latione apparet. Et per hunc modum per
spiritus angelicos, vel humanos imperium divicommunicata ad cooperandum Deo in mi­
raculis,

*

DISP. XXIII, DUR. IV.

raculls, non habet esse in i'lis permanen­
tor. ot habilualitcr, sed solum irameunler, ot per modum intentionis, sicut mo­
tus est in instrumento naturali, cum a
principali agente movetur. Quæ omnia
nisi iuepte nequeant attribui virtuti mo­
rali : hæc enim nec habilualitcr, nec
transeunter recipitur in instrumento : cum
nihil in eo sit. Applicantur autem conve­
nienter virtuti physic®, quæ in eo reci­
pitur, et ad instar motus communicatur,
ut exemplum motus recte declarat. Prælerea asserit S. Doctor virtutem hanc collaiam instrumentis miraculorum, cum non
præcise orando agunt, esse similem gratiæ
prophetiæ, quæ datur ad supernaturaliter
cognoscendum ; hujusmodi autem gratia
non est aliquid mere morale, sed verum
lumen physicum, et physice durans, illuminansque mentem hominis, ut cognos­
cat : idem itaque de illa virtute miracu­
lorum dicendum est. Tandem excludit D.
Tho. hujus rei admirationem, sive impos­
sibilitatem apprehensam, exemplo sacra­
mentorum : nam res corporales ut sunt
sacramenta possunt agere inslrumentaliter
in spiritum : pariter res spiritualis, ut est
anima, poterit inslrumentaliter operari ef­
fectus miraculosos in rebus corporis. Sa­
cramenta autem legis gratiæ, in quibus
tenet exemplum, D. Tho. causant instrumentaliter physice gratiam, ut tradit idem
S. Doctor infra quæst. 62, art. 1, et in
hoc præcipue differunt a sacramentis ve­
teris legis, ui ibidem ostendit. Ergo pari
ratione, si probat exemplum, anima po­
test ut instrumentum physicum causare
miraculosos effectus in rebus corporeis.
Unde evidenter constat, quod hic Div.
Thomæ locus pro nostra sententia expendi
debuerit, applicando generalem illam doc­
trinam Christo Domino, qui non minus
perfecte in miracula influxit, quam alii
sancti : et non minus evidenter constat,
quam sinistre, et violenter conatus fuerit
Vasquez prædictum testimonium in sui
patrocinium detorquere. Ut non immerito
Godoi ( cum Antithomistis satis in aliis
arbanus), dixerit num. 106 : Crediderim
hunc Auctorem D. Thomam non legisse, vel
illum intelligere noluisse. Addere potuit,
vel voluisse data opera ab intellecta ve­
teji- ritate recedere, et caliginem ipsi obdu­
dnlsr cere.
t&kis
26. Sed quia contraria juxta se posita
JTixa. æagis se manifestant, et quia expedit, ne
Ta8* infra circa hæc amplius implicemur; vi-

345

deamus quid Vasquez pro se afferat, et
nobis opponat ex D Tho. Et primo obji­
cit testimonium proxime relatum, quod
quam ipsi faveat, satis constat ex dictis.
Secundo opponit, quod D. Tho. 2, 2,
quæst. 178, art. 1 ad 1, hæc tradit ·:
Dicendum, quod sicut prophetia se extendit
ad omnia, quæ supernaturaliter cognosci
possunt: ita operatio virtutum se extendit ad
omnia, quæ supernaturaliter fieri possunt,
quorum quidem causa est divina omnipoten­
tia, qux nulli creaturæ communicari potest.
Et ideo impossibile est, quod principium ope­
randi miracula sit aliqua qualitas habitua­
nte/' manens in anima. Sed tamen hoc po­
test contingere, quod sicut mens prophelæ
movetur ex inspiratione divina ad aliquid
supernaturaliter cognoscendum; ita etiam
mens miracula faciens moveatur ad facien­
dum aliquid, ad quod sequitur effectus mira­
culi, quod Deus sua virtute facit Quod quan­
doque quidem fit præcedenle oratione, sicut
cum Petrus Tabitam mortuam suscitavit, ut
habetur Act. 9 : Quandoque etiam non prae­
cedente manifesta oratione, sed Deo ad nutum
hominis operante, sicut Petrus Ananiam, et
Sapphiram mentienles morti increpando tra­
didit, ut dicitur Aci. 5 : Unde Gregor, dicit,
irrl : Dialog, quod Sancti aliquando ex potes­
tate miracula exhibent, aliquando ex poslu' latione. Utrolibet autem modo Deus princi­
paliter operatur, qui utitur instrumentante/'
vel interiori motu hominis, vel ejus locutione,
vel etiam aliquo exteriori actu, seu etiam con­
tactu corporali etiam mortui. Unde Jos. 10,
cum Josue dixisset quasi ex potestate, sol contra
Gabaon de movearis, subditur postea : Non
fuit antea, et postea tam longa dies, obedienle
Deo voci hominis. In quo testimonio tria
ponderantur, quæ nostiæ assertioni opponi
videntur. Primum, quod D. Tho. asserit,
quod virtus miraculorum se extendit ad
omnia, ad quæ extenditur Dei omnipotentia :
sed hæc extenditur ad creationem : ergo
etiam miraculorum virtus, sive operatio :
certum autem est in via D. Tho. quod
nequit dari virtus instrumentalis physica
ad creationem, ut tradit I p. quæst. 15,
art. 5 : ergo ex ejus sententia virtus ins­
trumentalis ad mira<ula non est physica,
sed moralis. Secundum, quod affirmat men­
tem miracula facientis moveri ad facien­
dum aliquid, ad quod sequitur effectus mi­
raculi, quod Deus sua virtute facit. Id vero
recte applicatur instrumento morali; secus
instrumento phy.-ico : nam proprium ins­
trumenti moralis est, quod effectus se-

346

DE INCARNATIONE.

quatur ad operationem principalis agentis
moti ab instrumento morali : sed ad ins­
trumentum physicum pertinet, quod ad
ejus operationem effectus immediate se­
quatur ; ergo non loquitur D. Tho. de
instrumento physico, sed de morali. Ter­
tium^ quod prædictam doctrinam declarat
exemplo miracula facti ad imperium Josue, cui Deus obedisse dicitur : imperium
autem est concursus moralis : hunc igitur,
et non physicum attribuit D. Tho. ins­
trumentis divinæ virtutis in ordine ad
patrandum miracula. Idemque proinde ex
ejus sententia dicendum est de Christo ut
homine miracula inslrumentaliter ope­
rante.
Mons
Respondetur ex hoc ipso D. Tho. testi­
D.Thom.
monio non parum confirmari nostram sen­
tentiam : tum quia dum concludit esse
impossibile, quod principium operandi mi­
racula fil aliqua qualitas, non quidem ab­
solute, sed limitationem addens, habilualiter permanens, satis indicat possibile
esse, quod tale principium sit aliqua qua- ;
litas communicata per modum transeun- j
tis : instrumentum autem, quod tali qua- j
litate elevatur, physice concurrit, ut in |
. naturalibus patet. Tum quia affirmat men- ■;
tem miracula facientis ita moveri, sicut J
movetur mens prophetæ : hic autem mo- .
vetur per aliquid sibi physice impressum,
et physice ad actum prophetiæ concur- '
rens : idem ergo sentit D. Tho. de eo, qui j
miracula facit : quod tamen aliter omnino ■
contingeret, si non influeret physice instrumentaliter in miracula : nullo quippe
elevante physice opus haberet.
Ea vero quæ pro contraria sententia
ponderantur, non urgent. Ad primum enim !
respondetur, quod cum D. Thom. asserit
virtutem miraculorum se extendere ad om­
nia, ad quæ se extendit omnipotentia, lo­
quitur de omnibus non absolute, sed existentibus, aut aliquid reale supponentibus :
nam quod nulla virtus instrumentaria se
extendat ad creationem, supponit ex gene­
rali resolutione tradita loco cit. ex I p.
et cujus menimit in præs. art. 2. Nec opus
illi erat adhibere semper explicite prædic­
tam limitationem. Sed addimus verba S.
Doctoris non esse illa, quæ in hac ponde­
ratione proponuntur, sed ita : Operatio vir­
tutum se extendit ad omnia, qux supernaturaliler fieri possunt, quorum quidem causa
est divina omnipotentia. Creatio autem non
est opus supernaturale, sed naturale, et
Deo agenti naturali respondet. Unde non

I continetur in verbis D. Tho. et negandum
est suppositum. Ad secundum respondetur
illa verba optime etiam adaptari instrumento physico : nam movetur a Deo ad
eliciendum suam operationem instrumenI talem circa passum; et ad hujusmodi v*irtuosum contactum sequitur effectus mira·
culosus, qui est effectus Dei principaliter
operantis : undo datur ordo causalitas in­
ter actionem instrumenti physici, et actio­
nem Dei terminative consideratam er
parte effectus miraculosi : nec quantum
ad hoc assignari potest aliqua inter instrumenta diversitas. Ad tertium responde]
mus, quod imperium directum ad creatu|
ras irrationales, si semel datur, non est
I
causalitas moralis, sed applicatio exeentiva
1
divinæ virtutis. Unde vox Josuc delinen·
I
tis Solem non tam intimavit suam, et Dei
|
voluntatem, quam applicavit executive vir1
tutem physicam ad retardandum motum
i
illius. Quod autem dicatur Deum obedisse
i
voci hominis, est figurata locutio ad signiI
ficandum effectum divinæ virtutis; quia
I
Deus illum ita continuo exeeutus est, ac si
1
obediret.
I I
26. Tertio opponit Vasquez testimonium
D. Tho. in 3, dist. 16, quæst. i, in corp.
|
ubi ait : Dicendum, quod ejus solius est tin- D.fki 1
mutare legem, el cursum nalurx impositam. 1M“· j
qui naturam instituit, el ordinavit, quod
|
solus Deus fecit. El ideo nec aliqua virtus
1
corporalis, nec spiritualis, aut animx, aut
|
Angeli, nec etiam animx Chrisli, potuil ad
1
immutationem legis nalurx imposilx dini1
nilus, nisi per modum orationis, aut in·
■
lercessionis. Constat autem, quod concur1
sus per orationem, aut intercessionem non
1
est physicus, sed moralis. Ergo ex sentenj
tia D. Tho. anima Christi non fuit instru1
mentum physice influens in opera, in qui­
bus immutatur lex, sive cursus naturæ
impositus.
■
Respondetur negando consequentiam, Ευϋα
quæ ex prædicto loco minime infertur: ls‘
quia mens D. Tho. in ilio non est, quod
creatura non possit ullo modo immutare
legem, et causam naturæ, sed quod id non
possit virtute propria, seu naturali. An
I
autem posset virtute Dei minime negat,
I
nec diffinit. Unde solum sequitur, quod
q
anima Christi virtute propria non potuerit
miracula facere, nisi orando, aut impe|
trando, accedente scilicet debilibus, ex se
naturæ vocibus divina misericordia, quævel
peccatores exaudit) : sed minime infertur,
quod aliter, et etiam physice non potuerit
influere

DISP. XXI11, DUB. IV.

k

influere ex virtute divina, et ut instrumen­
tum illius. Fundaturque hæc responsio in
eodem loco : nam immediate post verba
relata subdit D. Thomas : Et ideo hoc sunt
fuit signum deitatis Christi, quod impetrando
signa perficiebat, el non orando, sicut alii
sancti: ubi aliquid præter influxum mora­
lem ipsi attribuit. Et in resp. ad 4, men­
tem suam, et distinctionem immediate a
nobis propositam magis, et satis declarans
inquit : Dicendum, quod Christus etiam
miracula sanitatum non poterat facere vir­
tute humanitatis sed divinitatis sibi con­
junct. In hoc itaque sensu statuerat in
corp. art. animam Christi non posse nisi
oratione, aut intercessione, immutare le­
gem divinitus naturæ impositam scilicet
virtute humanitatis. Sed quod potuerit ali­
ter influere virtute divina, minime nega­
vit, quin admisit in ea responsione. Et
tandem hanc esse suam sententiam liquido
declarat in præs. quæst. art. 3, ubi ait :
Dicendum quod anima Christi potest dupli­
citer considerari. Uno modo secundum pro­
priam naturam, el virtutem. El hoc modo
sicut non poterat immutare exteriora cor­
pora a cursu, et ordine naturæ : ita diam
non poterat immutare proprium corpus a
naturali dispositione : quia anima Christi
secundum propriam naturam habet deter­
minatam proportionem ad suum corpus. Alio
modo potest considerari animæ Christi, se­
cundum quod est instrumentum unitum
Verbo Dei in persona. El sic subdebatur ejus
potestati totaliter omnis dispositio proprii
corporis. Quia tamen virtus actionis non
propria attribuitur instrumento, sed princi­
pali agenti : talis omnipotentia (scilicet in
ordine ad proprii corporis dispositionem)
magis attribuitur ipsi Verbo Dei, quam
animx Christi. Ex quibus satis constat,
quid senserit in loco cit. ex 3 sent. Cons­
tat etiam ex his omnibus, quæ pro nobis,
et contra nos expendimus, D. Thomam
stare pro nostra, et communi inter ejus
discipulos opinione.

2 II.
Proponilur principale assertionis
fundamentum.

21. Variæ solent expendi pro nostra
conclusione rationes; sed quæ dum solum
innituntur naturali discursui, parum efficientiæ habeant in re non naturali, sed
penitus libera. Unde eis omissis, et oppo-

347

sito modo procedentes unicum proponi­
mus fundamentum, quod est hujusmodi :
Christum ut hominem, sive humanitatem
Christi fuisse instrumentum physice in­
fluens in opera supernaturalia, et miraculosa, pendet unice ex divina voluntate, quæ
non aliter nobis innotescit, quam in doc­
trina Scripturæ, Conciliorum, et Patrum,
vel ipso effectu, et modo operandi Christi :
sed hæc omnia satis manifestant Christum
ut hominem fuisse instrumentum physi­
cum ad prædicta opera : ergo sic sentire, et
affirmare oportet. Major debet reputari
principium certum apud Theologos · nam
esse, aut non esse instrumentum physi­
cum ad opera supernaturalia, et miraculosa, non convenit Christo necessario, et
per modum proprietatis : potuit namque
ejus ratio salvari independenter a simili
perfectione, et ab hujus carentia : sicut
etiam salvaretur, licet Christus nullum,
aut nullo modo operaretur miraculum ;
quod ergo fuerit, vel non instrumentum
physicum ad prædicta, provenit ex libera
voluntate Dei decernentis. Ubi autem de
hac evidenter, aut in se non constat, re­
currere opus est ad media assignata, per
quæ manifestari solet. Minor autem pro­
batur quoad singulas partes : nam in pri­
mis quod Scripturam attinet, Lucæ 5,
dicitur: Virtus de illo exibat, el sanabat om­
nes. Et cap. 8 dixit ipse Christus : Novi Chris
tum
rirlulem de me exisse. Quibus locis virtu­ f lisse
tum nomine significantur ipsi effectus mi- iustruraculosi juxta consuetam Scripturæ phra­ menlam
physisim·, ut Mare. 6 : Non poterat ibi virtutes /cum
facere, id est miracula. Matth. II : Si in 'Di®opncera*
Tyro, el Sidone faclæ fuissent virtutes,.quæ miraeafactæ sunt in te. Act. 19 : Virlulesque non probatur
,lorum
lotOtn
quaslibet faciebat Deus per manus Pauli.· cx Scriptura.
Unde gratia miraculorum appellatur ope­ Lucæ
5.
ratio virtutum, 1 ad Corinth. 12.· Eflectus Marc. 6.
Ik
autem exit absolute a causa physica, non Malt.
Act. 19.
vero a causa morali : hæc namque influit I ad
non aliter, quam movendo, et alliciendo Cor. 12’
causam physicam, ut effectum producat.
Similiter Scriptura absolute profert Chris­
tum fecisse effectus supernaturales, et miraculosos, tum quando in generali dicit,
Joan. 1 : Lex per Moysein data est : gratia, et Joann, l
veritas per Jesum Christum facta est : tum et ultquando singula ejus miracula describit, ut
sæpissime occurrit in Evangel iis : unde
Joannes cap. ult. post plura miracula
Christi subdidit : sunt autem el alia mulla, Suadetor
quæ fecit Jesus, Facere autem absoluto dic­ ex Con­
ciliis.
tum non significat
concursum
præcise
moe

348

DE INCARNATIONE

ralem, sed influxum physicum, ut infra rere autem divinitatis vim, quæ quid phy­
Con.-ii. magis ponderabimus. Quo·! veto ad Conci- sicum 0-1, efficientiam physicam salU de­
p s' lia pertinet, in Ephesino can. 11 diffinitur notat; et sic explicat conditionem organi,
carnem Christi esse vivifica trieem propler sive instrumenti. Et cap. 19 addit; IVrunionem ad Verbum, quoad vitam habet di­ bum por corpus non secus, ac per instru­
vinam. Et idem canon refertur, et appromentum quoddam. divinas actiones efficiebat.
VrB'e' batur ,n Concil. Lateranensi sub Martino Efficere vero divinas actiones quid aliud
I consultat. 4 Esse autem vivificatricem exprimit, quam vere, et proprie ad opera
idem est. ac habere potestatem communi­ divina concurrere? Et sic intellexit Da­
candi vi am : et cum hujus ratio, sive prin- mascenum D. Thom. quæst. 27 de Verit. n.Tk:
• cipium assignetur aliquid physicum, nempe art. 4, in < orp. ubi ait : Damascenus in 3
unioad Verbum; satis manifestat Conci­ lib. dicit, quod humana natura in Christo erat
lium, quod in carne Christi fuerit physica vetui quoddam organum dirinita : et ideo
virtus ad communicandum vitam. Et in 6 humana natura aliquid communicabat in
Jus. Synodo, art. II, approbatur sententia So- operatione virtutis divinæ, sicul quod Chris­
phronii : Verbum per carnem suam fecit tus tangendo leprosum mundavit : sic enim
|
opera, quæ fuerunt divinitatis judicia. Quod ipse tactus Christi causabat instrumenlaliUr
vero Verbum faciat per carnem, satis de­
salutem leprosi. D. Gregor. Nazianz. in ρ.χμ
notat influxum phys'cum per carnem sicut carmine de miraculis Christi ait : Liriper instrumentum, ut cum icimu- homi­
bus ejicitur Christi cum dxmone febrit.
nem operari per manus, et ignem agere
D, Ambros. serm. 90 et 91. Theodoret. in I·*·'·'·
per calorem.
dialogo Immutabilis. Eusebius lib. 4 nt
θοί·™ι*”
veniamus ad Patres, qui id ipsum demonstrat. Evang. cap. 13 et alii vocade bra·
Patri- evidentius adhuc significant : nam S. P.
humanitatem, et carnem Christi organum
H· Cyrdlus, mysterii Incarnationis spe- divinitatis, vim ejus instrumentariam, et
riilns. cialissimus Doctor, lib. 1 in Joan cap.
effectricem significantes. D. August, tract, p.&
14, ait : Hac de causa in excitandis mortuis 21 in Joan, agens de miraculo multiplinon solum verbo, atque imperio ut Deus cationis panis affirmat fuisse ad id yolesutebatur, verum etiam carnem suam quasi talem in manibus Chrisli. Euthimius in Erèi·
cooperatricem non nunquam adhibebat, ut cap. 7 Lucæ, capite suo 17, ait : Quemad- ΧΆ
re ipsa ostenderet carnem quoque suam, quo­ modum ferrum, quod in igne aliquo tempore
niam sibi conjuncta est, vivificam esse. permansit, habet ignis operationes : ita quo­
Quid est carnem esse vivificam, et Deo que sancta ipsius caro divinitati unita, qux
cooperatricem, nisi carnem simul cum
divinitatis -sunt operabatur. Quibus influ­
Deo agere, qui non moraliter sed physice xum verum, sive physicum evidenter si­
influit? Et infra ubi loquitur de resurrec­
gnificat. Et ut alios plures non recensea­
tione filiæ Principis Synagogæ inquit :
mus, Angelicus Doctor, qui pro pluribus
Ut Deus, et verbo, et carnis sux contactu eam
est, et omnium spiritu loquitur, satis
excitavit, unam ab uno se Christo, Deo vide­
aperte tradit Chri.-tum ut hominem fuisse
licet, atque homine opertionem producens.
divinitatis instrumentum, non præcise per
Producere autem operationem, nise vio
modum meriti, signi, aut conditionis nnlenter explicetur, non aliud significat,
raliter concurrens; sed vere, et realiter
quam proprie, et realiter agere. Similiter influens, ut constat ex dictis § præced.
loquitur in Exegesi ad Va erianum, quæ Quibus add mus locum ex 1,2, quæst.
Idem,
habetur in Concil. Ephes, torn 6, c. 17, u >i
112, art. 1 ad I : quia in eo loquitur om­
aflirmat carnem Christi, quia vivificantis nino consone ad Patres immediate relatos,
Verbi propria affecta est, actionem ejus par­ quasi imi ans eorum phrasim : Humanitas
ticipasse. Et denique in epist. ad Monachos Christi, inquit, est sicul quoddam organum
Ægypti, quæ habetur tom. 1. docet Chris­ divinitatis ejus. Instrumentum autem non
tum hominem coelesti virtute instructum agit actionem principalis agentis propria vir­
perfectiori modo,quam Moysem, miracula pa­
tute, sed virtute principalis agentis. Et ideo
trasse. Et plura alia, quæ ad hunc sensum
humanitas Chrisli non causal gratiam pro­
faciunt tradit lib. 1 de fide ad Regin et pria virtute, sed virtute divinit itis adjunct*.
D. Da· dialog 6 de Trinit. et alibi. D. Joan. DaDenique si attendamus ad eflectus ipsos,
masceu. jpasc
3, de fi<Je cap. 15, ajt ; \'erbi
et mo lum, quo fiebant a Christo, haud «***
divinitas per carnem vim suam exerebat : di­
obscure manifestant Christum ut hominem
vinitatis enim organum caro extilit. Exevere, et physice in eos influere. Unde
Joan.

DISP. XXllf, DT’B. IV.
Joan. 20 dicitur : Hæc cum dixisset, in­
sufflavit vi dixit fis : Accipite Spiritum
sanctum. Ubi significatur vera, et realis
collectio gratiæ, et potestatis spiritualis,
quam immediate d< dii, et subinde iinmouiate causavit. Qui autem moraliter so­
lum concurrit ad aliquem ellectum, non
ita influit ; sed movendo præcise causam
physicam, a qua immediate, et realiter
procedit effectus. Quod etiam denotant
h(æ 5. illa verba Lucæ 5 : Ego novi virtutem de me
exisse, id est, effectum ipsum, sive miraM’1' culosatn mulieris sanitatem, ut exponit D.
Fulgentius lib. 2 ad Trasimund. cap. 15 :
.Yon alium, inquit, putemus illum de Christo
virtutis exitum, nisi divinæ curationis effec­
tum. Erat itaque Christus principium
immediatum, a quo illi effectus procede­
bant : quod causa moralis mimme.habet.
Et in hoc sensu observavit optime D.
D Cbry-chrvsost. hom. 26, in Matth. quod leprosus dixit : Domine, si vis, poles me mundare.
Notat enim, quod non dixerit; si oraveris,
si merita pro me offeras, aut similia mora­
lia facias; sed, si vis : omnia, inquit S.
Doctor, ejus arbitrio, el potestati commit­
tens. Quod Christus ipsa operatione proba­
vit, et confirmavit dicens : Volo mundare :
et statim effectus secutus est.
Btapi28. Ex quibus omnibus reintegratur, et
magis explicatur ratio superius facta : nam
quadter Christus ut homo miracula fecerit,
non aliter nobis constare potest, quam ex
revelatione divinæ votatis per doctrinam
Scripturæ, Conciliorum, et Patrum : sed
hæc significat Christum ut hominem illa
operatum fuisse per modum instrumenti
physici : ergo ita sentire debemus. Pro­
batur minor : quoniam verba Scripturæ,
Conciliorum, et Patrum sunt accipienda in
sensu rigoroso, et proprio, ub nullum se­
quitur inconveniens : sed ea, quæ supra ex­
pendimus, semper in sensu proprio signi­
ficant influxum physicum : ex eo quod
ita accipiantur, nullum sequitur inconve­
niens : ergo eorum sententia significat
Christum ut hominem operatum fuisse ef­
fectus supernaturales, et miraculosos ut
physic m instrumentum. Minor hujus se­
cundi syllogismi quantum ad secundam
partem videtur per se nota : quia influxus
ihysicus non excludens influentiam moraem. quam Christus habet p r modum causæ
principalis meritoriæ, nullam affert im­
perfectionem Christi humanitati repugnan­
tem ; sed magis perfectionem, qua sibi
tales effectus physice subordinat; et facit a

lus. Ï8.

»

&

349

se defendere, importando novam eminen­
tiam supra illos Sed prior ejusdem mino­
ris pars facile ostenditur : nam facere, pro­
ducere cooperari, vil ificare, et ahæ voces,
quibus Scriptura, Concilia, et Patres utun­
tur, in proprietate sermonis significant ac­
tionem phy sicam, hoc est, realem, et realem influentiam principii in effectum.
Similiter divinitatem agere, et efficere per
carnem : et similiter divinitatem esse orga­
num, cl instrumentum Dei ad praedictos effec­
tus, ut toties in relatis testimoniis reperimus, si in proprio sensu accipiantur,
significant carnem, sive humanitatem esse
instrumentum, per quod physice Deus illos
effectus operabatur : sicut cum dicimus
ignem agere per calorem, artificem per ins­
trumenta artis, et semen esse instrumen­
tum, quo mediante generans influit in pro­
lem.
Nec satisfacit, si cum Vasquez, et qui­ Vazqaii
­
busdam Junioribus respondeatur ad sal­ respon
sio.
vandum prædictas voces, etmodos loquendi
in sensu proprio, sufficere concursum,
sive influxum præcise moralem : sic
enim rex dicitur agere per ju licem, et ami­
cus per amicum, et manddarius vocatur
instrumentum mandantis, ut patet ex com­
muni modo loquendi. Unde relata testi­
monia minime evincunt, quod ex senten­
tia Scripturæ, Conciliorum, et Patrum
Christus ut homo fuerit instrumentum
physicum ad operandum miraculosos, et
supernaturales effectus : sed satis eorum
menti occurritur concedendo fuisse ins­
trumentum morale.
Hæc, inquam, responsio minime satisfa- Confatacit, sed potest duplici via efficaciter con- pV£0
futari. Prima quidem, et frequentiori os­
tendendo prædictas locutiones, dum Christo
applicantur, non salvari in sensu proprio,
si ad moralem præcise influentiam restrin­
gantur. Quod ostenditur primo : quia fa­
cere in proprietate sermonis non significat
influxum præcise moralem, se I physicum :
unde excommunicatio lata contra aliquid
facientes non comprehendit consulentes,
aut mandantes, licet moraliter influant, ut
est communis sententia apud Sanchez,
lib. 3 de Matrimonio cap. 19, et alios,
quæ refert Godoi ubi supra num. 12. Cum
ergo testimonia supra relata toties repetant
Chi istum fecisse, produxisse, et operatum
fuisse effectus miraculosos; non possunt
in propr etate sermonis significare influ­
xum præcise moralem. Unde ob ter cons­
tat ad id, quod in hac responsione dicitur

t

•l··
’ ·j
■

a ·.■ ■>
y

v

?.. .ί '
1

■

’ d!
\;4

»
*

h

*

350

DE INCARNATIONE.

de commuui modo loquendi: fatemur enim
illum esso frequentem ; at non proplerea
proprius est. sed metaphoricus, ut sæpo in
aliis locutionibus valde communibus contingit. Secundo .* nam ideo mandataries, el
judex dicuntur instrumenta mandantis, et
regis, quia influunt ut talia, nempe ut subordinata agenti principali moraliter præ·
cise influenti : sic enim mandans, et rex
tam per se, quam per alios agunt in sub­
ditos. Sect ubi excluditur causa principalis
moralis, opus est excludi moralia instrumenta : sicut etiam in physicis contingit
ubi non datur influxus instrumenti, nisi
adsit influxus causæ principalis. Christus
autem ut homo non agebat ut instrumentum subordinatum alicui agenti principali
morali, siquidem Deus, cui tantum subordinari posset, non efficit opera miraculosa.
et supernaturalia per modum agentis moralis, sed ut causa physica. Ergo cum illæ
locutiones Chrislo app.icantur, non possunt
in proprietate sermonis salvari, nisi con­
cedatur Christum ut hominem fuisse, ins­
trumentum physicum, et physice concur­
risse ad eos effectus,. Tertio : quia si in
Chrislo abstrahamus influxum moralem,
quem exercuit in eos effectus per modum
causæ principalis merendo, orando, impetrando, etc., juxta superius dicta rum. 18,
non est imaginabilis in eo aliquis alius
concursus moralis nisi per modum signi,
conditionis, aut medii nullatenus agentis :
sed ea, quæ præcise concurrunt per modum
conditionis, aut signi, aut medii non agen­
tis minime dicuntur cum proprietate fa­
cere, producere, aut operari : alias peccatum originale, quod fuit conditio requisita
ad nostram redemptionem, diceretur eam
efficere : et omnia signa, quæ fuerunt in
Veteri Testamento, dicerentur operari nostram salutem : et plenitudo temporis, ac
translatio regni Judæorum, quæ fuerunt
media electa, et prænuntiala ad Messiæ
adventum, dicerentur ejus instrumentum,
et causa operatrix : quæ omnia absurda
sunt, et aliena prorsus a mente Sancto­
rum : ergo excluso ex una parte influxu
morali principali per modum meriti, et
negato ex alia parte influxu instrumental!
physico, maxime potest verificari in sensu
proprio, quod Christus ut homo fuerit ins­
trumentum ad faciendum miracula, nec
quod effectus supernaturales, et miraculosi
ab illo exierunt : quod tamen asserunt
Scriptura, Concilia, et Patres locis supra
relatis. Ergo nisi concedatur Christum ut

:
j
I
i
j

'

|
:

j

ΐ

j

.
|
|

hominem fuisse instrumentum physicum
in operando tales effectus, prædici® sen­
tentia? nequeunt salvari in proprietate ser­
monis.
3
Continuatur : quia non minus frequonter, aut perspicue Patres allegari docent
Christi humanitatem effecisse opera mira· ‘
culosa, et supernaturalia, quam doceant
sacramenta novæ legis causare gratiam ;
sed ex eo, quod docuerint hoc ulLmum,
sequitur quod ex eorum sententia talia
sacramenta sint instrumenta physica ad
gratiam causandam : ergo ex ea, quod asseiuerint illud primum, recte colligitur,
quod humanitas Christi ex eorum senten­
tia fuerit instrumentum physicum ad ope­
randum prædictos effectus : atque ideo non
recte explicantur restringendo eorum dicta
ad solam causali tatem instrumentalem
moralem. Minor prohatur ex D. Thom. d.tlx
qui eodem nostro discursu ductus rejecit
eorum opinionem, qui asserebant sacra­
menta novæ legis solum esse instrumenta
moralia, sive signa nostræ justificationis :
censuit namque id minime cohærere cum
dictis Patrum affirmantium talia sacra­
menta causare gratiam. Et quia omnia,
quæ S. Doctor tradit, æqualiter militant D.Tat
in humanitate; cum mutatis præcise voci­
bus immediate applicari queunt; transcri­
bemus formalia ejus verba infra quæst.
62, art. 1 : Nrcesse, inquit, est dicere sacra­
menta novx legis per aliquem modum gratiam
causare. Manifestum esi enim quod per sacra­
menta novx legis homo Christo incorporatur,
sicut de baptismo dicit Apost. ad Calat. 3;
Quotquot in Christo baplisali estis, Christum
i
induistis. Non autem efficitur homo membrum
1
Christi, nisi per gratiam. Quidam tamen di­
cunt, quod non sunt causa gratiæ aliquid opf
rando, sed quia Deus sacramentis adhibitis
gratiam operatur. Et ponunt exemplum (U
illo, qui afferens denarium plumbeum accipit
centum libras ex regis ordinatione : non quod
denarius ille aliquid operetur ad habendum
prxdictx pecunix quantitatem, ad hoc opera­
tur sola voluntas regis. Unde el Uernardusdicit in quodam serm. decarna Domipi : sicut in­
vestitur Ca nonicusper librum, .4 bbasper bacu­
lum, Episcopus perann ulum ; sicdivisionesgrat tarum diversx traditx sunt sacramenta. Sed
si quis recte, consideret iste consideret, iste mo­
dus non transcendit rationem signi : nam
denarius plumbeus non est nisi guoddam -5
signum regix ordinationis de hoc, quod pe­
cunia recipiatur ab illo. Similiter liber est
quoddam signum, quo designatur tradi­
tio

DISP. XXJlI, DUB. IV.

ΪΠ

lio canoniculus. Secundum hoc igitur sa­
cramenta novx legis nihil plus essent,
quam signa gratias (quæ Adversarii vo­
cant iintrumen la mor.ilia) cum tamen ex
multis sanctorum auctoritatibus habeatur,
quod sacramenta novæ legis non solum si­
gnificant, sed causant gratiam El ideo aliter
dicendum, quod duplex est causa agens, prin­
cipalis, el instrumentons, etc., concludit
sacramenta novie legis esse instru mentales gratiæ causas. Quod vero sen­
tiat, et eisdem principiis concludat esse
causas instrumentales physicas, sive phy­
sice influentes, liquet ex seq. art. 1, ubi
inquirit : Utrum in sacramentis sil aliqua
virtus gratiæ causalivx ? Et respondet
Dicendnm, quod illi, qui ponunt, quod
sacramenta non causant gratiam, nisi per
quandam concomilanliam (et sunt, quot­
quot docent esse instrumenta præcise mo­
ralia), ponunt, quod in sacramentis non sil
aliqua virtus, qux operetur ad sacramenti
effectum, est tamen virtus divina assistens,
qux sacramenlalem effectum operatur. Sed
ponendo, quod sacramenta est instrumentales
causa gratiæ, necesse est simul ponere, quod
in sacramento sil quædam virtus instrumentalis, ad inducendum sacramenlalem effec­
tum. El hæc quidem virtus proportionalur
instrumenta. Unde comparatur ad virtutem
absolutam et perfectam alicujus rei, sicut
comparatur instrumentum ad agens princi­
pale. Instrumentum autem, ut dictum est, non
operatur, nisi[in quantum est motum a princi­
pali agente,quod per se operatur. Et ideo virtus
principalis agentis habet permanens, et com­
pletum esse in natura : virtus autem instrumen­
tons habet esse transiens ab uno in aliud, el
incompletum : sicut et motus est actus imper­
fectus ab agente in patiens. Quæ omnia ne­
queunt instrumento, quod Juniores vo­
cant morale, nisi violenter, aut etiam
ridicule applicari. Si ergo Angelicus Doc­
tor censuit non posse salvari dicta Sanc­
torum Patrum dicentium sacramenta, quæ
sunt instrumenta separata, esse causas
gratiæ, quam ponendo esse causas physi­
cas : idem censendum est de Christi hu­
manitate (quæ fuit organum, et instru­
mentum divinitati conjunctum), cum Patres
’’non minus frequenter, et palam affirment
fecisse, produxisse, causasse, et operatam
esse opera miraculosa, et supernaturalia.
Sed age, aggrediamur secundam viam
insinuatam, quæ nobis compendiosior vi­
detur, et ad confutandum adhibitam eva­
sionem efficacior. Etenim verba Scripturæ,

351

Conciliorum, et Patrum accipienda sunt in
veru, et proprio sensu, quem admittunt,
ubi nullum sequitur inconveniens : sed
eorum verba supra relata in vero, et pro­
prio sensu accepta, esto, significent in­
fluxum moralem; nihilominus etiam si­
gnificant influxum realem, et physicum;
et ex eo, quod ita accipiantur, nullum
sequitur inconveniens : ergo fatendum est,
quod hujusmodi influxum significent :
et consequenter, quod Christus ut homo
influxerit in prædictos effectus, non præ­
cise moraliter, ut Adversarii volunt, sed
etiam physice, ut affirmamus. Utraque
consequentia patet ex præmissis. Et major
quoad secundam partem liquet ex supra
dictis; magisque constabit ex argumento­
rum solutione. Quoad priorem vero par­
tem est evidens : nam si facere, producere,
el operari possunt vere, et proprie dici de
agente morali, ut Adversarii exponunt;
quanto magis vere, et proprie prædicari
valent de agente physico? Cum evidenter
constet, quod agens physicum magis pro­
prie faciat, producat, et operetur, quam
agens morale; et quod effectus magis
proprie procedat a principio physice in­
fluente, quam ab agente morali, si proprie
ab isto procedit. Scriptura autem, Conci­
lia, et Patres sæpe, et perspicue docent
Christum hominem effecisse, produxisse,
et operatum esse opera miraculosa, et su­
pernaturalia ; fuisseque instrumentum, et
organum divinitatis ad hos effectus; atque
istos ab illo exivisse, seu procesisse. Ergo
eorum sententiæ, et verba sincere, et in
rigore, ac proprietate sermonis accepta
significant non solum influxum moralem,
sed etiam physicum. Idque evidentius li­
quet applicando easdem voces aliis causis
physice influentibus : nemo namque nega­
bit, quod physicam influentiam cum pro­
prietate significent. Major autem est ex­
pressa regula D. Augustini in exponendo d. ao
sacram Scripturam : sic enim docet lib. gustin.
3, de doctrina Christiana cap. 27, et lib.
11 de civit, cap. 9, et lib. 14. Confess,
cap. 30, ubi ait : Cum alius dixerit :
hoc sensit Moyses, quod ego ; el alius, imo
illud, quod ego : religiosus me arbitror
dicere, cur non ulrumque potius, si utrum­
que verum est ? El si quid tertium, ct si quid
quartum, el si quid aliud omnino verum
quispiam in his verbis videt; cur non ille
omnia vidisse credatur, per quem Deus
unus sacras lilleras vera, el diversa visuris
mullorum sensibus temperavit? Et etiam D.

♦

h

f
4P

352

Tho. cum aliis locis, cum expresso I p.
quæst. I, art. 10, ubi concludit : Quia
auctor saerx Scripturx Deus est: quia omnia
simul suo intellectu comprehendi : non est
inconveniens. ut August. dicit 12. Confessio­
num, si etiam secundum litteram sensum in
una littera Scripturæ plures sint sensus. Et
idem docent communiter Théo ogi, et
Expositores, quos refert, et sequitur N,
K. Ante-Antonius a matre Dei pralud. 3, dub. 8.
DUS.
g 2. Et oppositus sentiendi modus ansam
praestat hæreticis ut acceptato, vel accepto
uno Scripturæ sensu, quem sibi favere
putant, spernant alios Catholicos, unde
convinci queant : quod absque fidei præjudicio non fiet.
UrgeoAdde, quod cum simus in controversia
lior
confria- circa legitimum sensum Scripturæ, Conci­
üo.
liorum, et Patrum in testimoniis supra
relatis; ille sensus præferri debet, quem
verba in significatione magis propria ex­
primunt, et qui dignitati tam Scripturæ,
Conciliorum, et Patrum, quam ipsius
Christi magis congruit : sed hujusmodi
est, quem contineri in prædictis testimo­
niis affirmamu ergo præferri debet. Probatur minor quoad singulas ejus partes :
nam in primis negari nequit, quod facere,
producere, et operari magis proprie signi­
ficant influentiam physicam, quam con­
cursum moralem, qui ægre, aut nullo
modo nomen actionis, aut operationis me­
retur. Rursus ad majorem Scripturæ di­
gnitatem peninet, quod loquatur, et acci­
piatur in ea amplitudine, et proprietate :
idemque proportionjbiliter de Conciliis,
et Patribus dicendum est. Denique ad di­
gnitatem Christi pertinet, quod ejus hu­
manitas sit organum et instrumentum Dei
ad influendum physice in specialissima
Dei opera, ut sunt miracula, et superna­
turales effectus. Unde apparet, quantum
nostra sententia præemineat adversæ :
hæc enim procedit impropriando voces
Scripturæ, Conciliorum, et Patrum, limi­
tando eorum sensus, et negando Christo
rationem causæ physicæ in ordine ad talia
opera. Quæ omnia et absurda reputari de­
bent, et vitantur in nostra sententia.
Junio­
29. Pro. ter hæc aiqui Juniores, quibus
rum
evasio pneluxit Vasquez 1 p. disp. 132, res­
pondent discursui nostro negando secun­
dam minoris partem : quia relata, in­
quiunt, testimonia nequeunt in sensu a
nobis intento sine inconvenienti explicari,
et acceptari. Tum quia implicat, quud de­
tur instrumentum physicum ad opera suD.Tbcir •

V?

:Γ

f

'

l
'i

r’i/

DE INCARNATIONE
pernaturalia, et miraculosa. Tum quia li­
cet id non implicaret absolute; implicatur
tamen tot argumentis, et difficultatibus,
ut vix expediri queant : unde non oportet
rationem instrumenti physici Chnsti attri­
buere,; præsertim cum id nihil, aut parum
afferat dignitatis, sed communicari etiam
possit brutis, et rebus inanimatis. Quam
responsionem magis fulciunt ex eo, quod
nec in Scriptura, nec in Patribus reperiant
vocem instrumenti physici, cum de influxa
Christi loquuntur.
Sed hæc frigida sunt, et minime doc- oiwatrinalia. Atque illa inverso ordine refellen­
tes inquirimus : : quo loco Scripturæ aut
Patrum vocabulum reperiant instrumenti
moralis? Temere itaque procedunt, dum
nomen instrumenti in Patribus repertum
impropriant trahendo ad solam rationem
moralis, quod est additum diminuens. Nos
vero illud vocabulum accipimus, ut decet
in sensu proprio; et sic acceptum signi­
ficat instrumentum vere, et realiter in­
fluens in eflectum : quod et non aliud
instrumentum physicum est. Et in hoc
sensu unio hypostatica appellatur a P. N.
Cyrillo unio physica : et auxilium vere ap­
plicans ad agendum vocatur prxmolio phy­
sica, ut alibi observavimus. Quod vero
de difficultate d>citur in explicando phy­
sicam Curisti influentiam per modum ins­
trumenti in prædicta opera, levissimum
est .- quia Theologus defendere debet vera,
sive facilia sint, sive ardua, ut sæpius
contingit. Unde (inter alia capita) doc­
trinam scientiæ mediæ numquam probavi­
mus, sed nobis semper suspectam habui­
mus, quod ejus Auctor illam proposuit ut
medium admodum facile ad concordiam
inter libertatem no-tram, et gratiæ effica­
ciam, posthabita D. Augustini sententia
propter obscuritates, et difficultates, quas
in illa reperit, et superare nescivit, ut vi­
dere est in Concordia Ulysiponensi fol.
189, § Nos pro nostra tenuitate, et 1 p.
quæst. 23, art. 1, disp. 1, membro 6,
impressionis Conchensis pag. 1592, §
Quocirca si meum de hac re judicium.
Et hic non obstantibus, difficu tatibus,
sentem a D. Augustini est incomparabili­
ter verior, et Ecclesiae laude probaiur. Quæ’
autem objiciuntur nostrae assertioni, non
obi-cure dissolvuntur, ut § sequenti cons­
tabit. Denique quod dicunt de repugnan­
tia sive impdcatione influxus physici hu­
manitatis Christi in supernaturales, et
miraculosos effectus, aptius profecto erat
al
(σ.

• > JT»

-

DISP. XXIII, DUB. IV.

353

ad diruendum fundamentum nostrum : i non debeant accipi in sensu proprio, atque evincere quod Christus ut homo sic
ovinceret namque allata α nobis testimo­
nia non posse in eo sensu salvari Pt su­ de facto ad prædictos effectus concurrerit.
30. Nec refert, si huic fundamento op- Objecbinde trahenda os.-o ad alium possibilem.
Sed ipsis incumbit ostendere eam impli­ ponas D. Augustin, lib. 22 de Civit, cap. "’,·
9, cum versaret hanc quæstionem, no­
cationem ; et quandiu non ostenderint,
luisse asserere, quod creatura operetur
stare oportet pro omnipotentia divina, pro
majori Christi perfectione, et pro vero, et physice instrumentaliter miracula, sed id
sub dubio reliquisse, ut refert D. Tho.
proprio' eorum locorum sensu.
quæst. 6, de potentiæ art. 4 Non autem
Et profecto nun dari eam repugnantiam
declarant exempla admodum probabilia se gereret pra dicto modo, si testimonia
ίψ· tam in Philosophia, quam in Theologia.
a nubis allata, præsertim Scripturæ, con­
Etenim tota, aut principalis ratio repu­ tinerent eum sensum, quem intendimus :
gnantia?, quh posset occurrere in eo, quod
nam hoc dato oporteret S. Doctorem ejus
humanitas Christi esset instrumentum phy­ sententiam tenere, et circa id non ambisicum ad supernaturales. et miraculosos gere. Id, inquam, non refert : quia licet Eliditor
effectus, consisteret in distantia, sive'im- D. Augustinus eo loco nostram sententiam
proportione humanitatis ad effectus hu­
non asserat, tamen nec illam negat; sed
jusmodi. Hanc autem rationem non ur­
ab utraque parte (ut scopo, in quem colgere probatur tum ex generali conceptu,
limabat. non necessaria) præscindit : quod
quod instrumentum elevatur ad id, quod
facere potuit absque ullo Scripturæ præde se non posset : ct agit effectum piin- judicio, ut ex se liquet. Idque magis cons­
cipaliter intentum virtute non propria,
tabit, si consulamus D Thomam loco cit. D.TIiom
quæ est insufficiens, sed principalis agen
ex quo ulterius apparebit, quod manifeste
tis. Tum etiam exemplo accidentium, quæ
in nostra fuerit sententia. Potest dici, in­
licet non contineant substantiam, sed sint quit, quod ad miracula facienda Angeli tri­
longe inferiora ; illam nihilominus effec­ pliciter operamur : uno modo precibus im­
tive physice instrumentaliter attingunt, petrando : qui modus et hominibus, ei
o®-ut recte declarant N. Complut, abbrev.
Angelis polesl esse communis. (Ecce modum
|hl.
in lib. Physic, disp. 10, quæst. 3. Tum
concurrendi moraliter). Alius modus est,
secundum quod Angeli materiam disponunt
praeterea exemplo seminis animalis, quod
sua naturali virtute ad hoc, quod miraculum
non est formaliter vivens; et tamen per
fiat : sicut dicitur, quod in resurrectione col­
modum instrumenti physici producit fæligent pulveres mortuorum. (Et hic modus
tum viventem. Tum insuper exemplo sa­
cramentorum novæ legis, quæ sunt ele­
non se habet immediate ad miracula, et‘
menta corporea : et hoc non obstante
a D. Tho. omittitur). Tertius modus est,
attingunt physice animam spiritualem, et
quod operentur etiam aliquid coagendo. (Qv.i
producunt gratiam super naturalem in
importat subind physicum influxum). Quem
virtute Dei principalis agentis, ut tradit quidem modum Augustinus sub dubio reli­
D. Tho. num. 27 relatus, et probant
quit in 22 de Civit sic dicens : sive enim
communiter Thomistæ infra quæst. 62.
Deus per se ipsum miro modo, sive per suos
Tum di-nique exemplo ignis inferni, qui
ministros etiam faciat, sive etiam per marty­
licet corporens, et materialis sit ; tamen
rum spiritus, sive per homines adhuc in cor­
vere et realiter torquet spiritus angelicos, et pore constitutos, sive omnia ista per Angelos,
humanos per modum instrumenti physice
quibus invisibiliter imperat, operetur (ut quæ
divinæ juslitiæ , ut ex professo osten­
per malyres fieri dicuntur, eis orantibus tan­
dimus tract. 13, disp. 17, dub. 2. Si­
tum, et impetrantibus, non etiam operantibus
cut itaque accidens potest influere in subs­
fiant), sive aliis modis, qui nullo modo com­
tantiam, res inanimata in rem animatam,
prehendi a mortalibus possunt ; tamen at­
res corporea in spiritualem, et res natura­
testantur (huc respiciebat S. Doctor), hæc
lis in supernaturalem : sic etiam huma­
miracula fidei, in qua carnis in ælernum renitas Christi potuit divinitus elevari ad
surrelio prxdicalur. Sed Gregorius in 2 Dia­
influendum per modum instrumenti phy­
log. hanc quæstionem determinare videtur di­
sici in effectus supernaturales, et iniracucens, quod sancti homines etiam in carne
losos : ul ex argumentorum solutione
viventes non solum orando, el impetrando,
magis constabit. Hoc vero supposito, nulla
sed etiam potestative, ac per hoc cooperando
est ratio, quare testimonia supra relata
miracula faciunt. Quod probat el ratione,
Salmant. Curs. theolog. tom. XV,
23

Li ■
II

5g*

I

Alt

*

r’4

:H.:

354

DE INCARNATIONE.

cl exemplis, etc. Ei hanc partem amplecti­ I ficat finem actionis humante positum esso
tur D. Tho. Quamvis itaque D. August. :
in extensione, ot contactu, et ad suscita­
illam determinato eo loco non docuerit,
tionem mortuorum se non extendere. Si
nihilominus aperte supponit esso possibi­
autem humanitas Christi fuisset instru­
lem. et eidem satis favet aliis locis, quæ
mentum coopérons ad miraculum resur­
refert Suarez disp. cit. sect. 3.
rectionis; humanitatis actio non sisteret
in contactu, sed progrederetur ad princi- j
palem effectum. Sensit ergo Damascenus
i
â ni.
Christum ut hominem non eflecisse phy­
Htftrlut opinio contraria, el aliqua molita
sico miracula; sed hæc in ipsum ut Deum
i
illius diluuntur.
tanquam in unicam causam effectivam rc!
I vocanda esse. Et eodem fere modo, ac
Damascenus, loquuntur D. A thanas, serai, ο. Ufa·
31. Oppositam nobis sententiam tuen­
D aran­ tur Durandus in 3, dist. 14, quæst. 5,
4 contra Arîanos, S. Leo Magnus episl.
dus.
10, cap. i. Sophronius in epist. quæ re- s«tta»· j
Vazquez. art. 2. Vasquez in præsenti disp. 51, cap.
fertur in sexta Synodo act. 11, ct alii Pa5 et l p. disp. 176. cap. 3. Ragusa disp.
très.
1
nus. 36, § 6, et disp. 106, § 3. Beccanus cap.
Hurtaio. 10
quæst. 9. Gaspar Horta lo disp. 8,
Confirmatur secundo ab autoritate, licet cjek·
Aversa, difficult. 1. Aversa quæst.
13, sect. 3,
negativa, in hac tamen causa efficaci :B,tw : !
Castillo· Castillo disp. 16, quæ?t. : et alii, qui
nam cum Christum ut hominem fuisse
D Bo- commuuiter pro eadem referunt D. Bo­
instrumentum physicum Dei in ordine ad
nav.
navent. Akisiodorensem, Alexandrum,
supernaturalia, et miraculosa opera depen­
Stolas. Sco.um. Ocamum, el alios, quatenus ne­
deat ex libera ipsius voluntate ; non debet
gant Sacramenta nostra esse instrumenta
affirmari absque sufficienti Scripturae, vel
physica ad causandam gratiam. Quod ex
Patrum auctoritate : hæc autem non oc­
Cano. Thomistis docuii Cano in relect. de sa­
currit : ergo temere, et sine fundamento
Primum cram. part. 4, 1, post concl. 6. Pro qua
illud affirmamus. Probatur minor : tum
argdquia testimonia a nobis allata | præced.
Dtttuo. sententia arguitur primo ab auctoritate Con
Cuncii. cilii Trid. sess 6 de justificat. cap. 7, ubi
solum significant communem conceptum
faciendi, aut causandi : hic autem concep­
recensens nostræ justificationis causas in­
tus non restringitur præcise ad causam
quit : Hujus justificationis causæ sunt, fina­
physice efficientem, sed salvatur etiam in
lis quidem gloria Dei, et Christi, ac mia
æterna : efficiens vero misericors Deus, qui efficienti moraliter : atquo ideo sine fun­
graluilo abluil, el sanctificat, elc., meritoria
damento trahimus relata testimonia ad
influentiam physicam per modum instruautem dilectissimus unigenitus suus, Domi­
trumenti. Tum etiam quiacausa principa­
nus noster Jésus Christus, etc., instrumentons
sacramentum Baptismi, etc. Demum unica lis moralis est magis proprie causa, quam
instrumentum physicum : ergo dato, quod
formalis causa jusliliæ Dei, etc. Ubi Conci­
lium minime attribuit Christo, quoi sit prædicta testimonia debent significare, et
accipi cum omni proprietate; non sequi­
causa inslrumentalis physica nostræ justi­
tur, quod determinent causam instrumenficationis, sed præcise quod sit causa me­
talem physicam, sed magis quod signifi­
ritoria. Aliter autem omnino se gereret,
cent causam efficientem moralem. Tum
si Christus fuisset causa instrumentalis
physica nostræ justitiæ ; siquidem ab op­
denique quia hac ratione verilicatur Chris;
posito inferretur diminute processisse.
tum cum omni proprietate nos redemisseSensit ergo Concilium, quod Christus non
licet ad effectum redemptionis solum con­
exercuerit munus prædictæ causæ, sed
currerit per modum causæ moralis meripræcise instrumenti moralis.
toriæ, et satisfactoriæ.
ConfirConfirmatur primo ex D. Damasceno
32. Respondetur argumento, retor­ S>L»sl
initio 1.
quendo illud in Vasque*. qui ipsum op­ *é»
ü. I)*» in lib. 3, Quomodo ad imaginem Dei circa
eesU.
mrcoa. finem, ubi agens de operationibus Christi
ponit, nam Concilium eo loco non dicit
ait : Si quando divinitas tactu carni sanabat
Christum esse causam instrumentaient
infirmum, alia erat propria aclio divinitatis,
moralem justificationis : et tamen ipse,
altera humanitatis : el finis humanis actio­
et cum eo sentientes prædictam causaliianis in manus extensione, el tactu posilus
tem ei alinbuunt; quin propterea con­
erat, divinæ aulem natura: in excitatione
cedant Concilium diminute processisse
puella·, In quibus verbis satis aperte signiin recensendo justificationis causas. Nec
possunt

DISP. XX11I, DUB. IV.

355

possunt dicere causalitatem moralem ins- præcise moralem instrumentaient dici pro­
prie causalitatem, aut influxum (quod
frumentariam comprehendi α Concilio sub
esso falsum ostendimus num. 27). Nihi>
causalltate meritoria, quam Christo de­
lominus negari nequit, quod influxus phy­
fert : quoniam in eorum principiis prædiclæ causalitates sunt valde diversæ. Unde sicus instrumentalis sit verum efficere, et
Sanctorum reliquias dicunt esse instru­ operari proprie dictum. ut liquet in natu­
ralibus instrumentis. Unde cum verba
menta moralia ad miracula, quæ earum
contactu fiunt : et tamen non sunt causa Scripturæ, Conciliorum, et Patrum, quæ
supra expendimus, sint indefinita, et de­
menturia. Et de Christo concedunt, quod
beant cum amplitudine exponi, complec­
potuerit mereri creationem, vel annihilationem alicujus rei : quem tamen negant tendo omnes sensus proprios, præsertim
potuisse ad eos effectus concurrere per mo­ qui majorem Christo deferunt perfectio­
nem; recta ratio dictat, quod sic acci­
dum instrumenti moralis, ut supra xidipiantur , et quod sic accepta significent
mus num. 21. Denique Christus ut merito­
Christum ut hominem habuisse physicum
rie influens concurrit ut agens principale
moraliter in justificationem nostram, et influxum in opera supernaturalia, et mi­
raculosa. Et contrarius procedendi modus
in opera miraculosa, ut ostendimus dub.
præced. num. 18, atque ileo ut meritorie nec fundamentum ad eam exclu-ionem
influens non potuit habere rationem ins­ habet, nec satis salvat proprietatem litteræ,
trumenti moralis. Objecta igitur difficultas
nec multum consulit majori Christi digni­
ab eis lem dilui debet. Et pro illis, et no­ tati, ac perfectioni.
bis respondemus Concilium dinumerasse
33. Arguitur secundo : nam si humani- Ser.nncausas, quas fides docet in justificatione
tas Christi influxisset physice in opera
intervenire : quales non sunt istæ, de qui­
miraulosa, et supernaturalia; hæchabuis- mentum,
bus agimus, et quas Theologi hinc inde
sent veram dependentiam ab humanitate.
probabiliter negant, aut sustinent.
Christi : consequens est falsum : ergo et
antecedens. Probatur minor : quia illud,
oGr" Ad primam confirmationem respondewii0 !. tur diluendam eiiam fore ab Adversariis :
quod ex se, et ab intrinseco non dependet
ab alio, nequii ab eo vere dependere etiam
ipsi namque affirmant humanitatem Christi
de potentia absoluta : sed opera supernaattigisse per modum instrumenti moralis
turalia, et miraculosa ex se, et ab intrin­
effectus miraculusos : unde obligantur di
seco non dependent ab humanitate Christi :
cere humanitatis actionem, s ve moralem
alias hæc esset naturale instrumentum,
ejus influxum non sistere in extensione,
aut tactu, sed extendere se usque ad prin­ et naturaliter requisitum ad eorum pro­
cipalem effectum : atque ideo debent Da­ ductionem ; quod est falsum ; ergo opera
supernaturalia, et miraculosa non habue­
mascenum, quem objiciunt, interpretari.
runt veram dependentiam ab humanitate
Pervia vero, et facilis explicatu est ejus
sententia : nam docet, quod actio humani­ Christi. Major hujus secundi syllogismi,
in qua poterat esse difficultas, ostenditur :
tatis, quatenus ab illa per modum causæ
principalis procedit, sistit in effectu natu­
tum ratione : qnia unum dependere ab
rali, quod propria virtute potest. Sed non
alio, est illo indigere, et j-ine illius con­
negat, quod humanitas per modum ins­
cursu fieri non posse : sed repugnat quod
trumenti participet actionem principalis i'lud, quod ex se, et ab intrinseco ab alio
agentis Dei, et quod per eam effectum
non dependet, eo indigeat; siquidem præ­
principalem attingat. Hæc enim duo sunt dicta independentia talem indigentiam ex­
inter se compossibilia, et supponebantur cludit : quo discursu N. Complut, abbrev. N. Corain lib. Physic, disp. 15, quæst.*S probant p!u·
a Damasceno, cum loco allegato num. 26
affirmet : Verbi divinitas per carnem vim
implicare, quod idem numero effectus pro­
suam exeribal : divinitatis enim organum ducatur a duabus causis totalibus ejusdem
caro exlilil. Et eodem modo loquuntur, et ordinis : ergo quod ex se, et ab intrinseco
non dependet ab alio, nequii ab eo depen­
explicandi sunt alii Patres; cum nostram
sententiam doceat, ut vidimus loco cit. dere etiam de potentia absoluta. Tum
RtrdV A(I secundum negamus minorem, cujus etiam exemplis : nam quia anima ratio­
falsitas con tat ex dictis præced. Et ne nalis ex se, et ab intrinseco non dependet
in singulis ejus probationibus di uendis a materia; per nullam potentiam potest
fieri dependens ab illa : et idem contingit
immoremur, sed omnes simul demetamus ;
respondemus permittendo causalitatem in materia prima, quæ quia de se non

3Ô6

DE INGA 11 NATION E.

dependet a subjecto, nullo modo valet ab
eo dependere.
ConfirConfirmatur : quia inter instrumentum
a3l’°' physice influens, et ejus effectum debet
dari ordo realis : sed inter humanitatem
Christi, et gratiam v. g. in aliis produc­
tam nequit dari realis ordo . ergo humani­
tas Christi non fuit instrumentum physice
influens in gratiam : idemque in ordine
ad alios effectus dicendum est. ut eadem
ratio conviucit. Et major videtur mani­
festa : nam ideo effectus respicit causam
principalem ordine reali, quia realiter exit
ab illa : sed etiam realiter exii ab instru­
mento physice influente in ipsum : ergo
inter instrumentum physice influens, et
ejus effectum datur realis ordo. .Minorem
late persuadet Vasquez ex eo, quod ex­
trema de se non relata nequeunt de novo i
correferri absque intrinseca sui mutatione,
ut con-tat ex fuse a nobis disp. i, dub. I,
§ 2; humanius autem Christi, et gratia
sunt extrema de se non relata : et aliunde
nec in humanitate Christi, nec in gratia
intervenit aliqua mutatio; cum gratia pro­
ducitur : ergo inter humanitatem Chrisli,
et gratiam in aliis productam non datur (
realis ordo. Minor hujus secundi sylio- j
gismi quantum ad primam partem suade­
tur : nam si humanitas mularetur deberet I
esse ratione alicujus elevationis intrinsece
receptæ : qua; plane repugnat : si enim |
est virtus sufficiens constituet humanita- i
tem causam principalem : si vero est i
inadæquata relinquet eam cum eadem im­
potentia, et improporiione : ergo humanilas in productione gratiæ non immutatur. I
Secunda vero ejusdem minoris pars osten- ditur : nam eadem gratia, quam dicimus
effici media Christi humanitate, prorsus j
invariata potest a solo Deo produci : ergo
cum producitur, ut affirmamus per huma- |
nitatem, nullam subdit mutationem.
I
Occurri­
Ad argumentum respondetur negando !
tor
minorem. Et ad ejus probationem neganda
argu­
mento • est major, quæ prout jacet et in ea uni­
versalitate manifeste fulsificatur, tum in
ihumanitate Chnsti, quæ de se, et ab
ntrinseco non dependet a V» rbo : po-seu
enim per subsistentiam s bi propriam suf­
ficienter terminari : et tamen de facto a
Verbo suppositante dependet. Tum in
effectibus, de quibus agimus : non enim
ex se, et ab intrinseco dependent a meritis
Chrisli, nec ab ejus humanitate sicut ab
inslrumento morali ; et nihilominus fi nl
depeuaenter ab illis in prædictis generibus.

ut Vasquez ipso concedit ; în quem prûinde
objecta difficultas returquondli est. Quæ
a noi is facile dissolvetur observando urnnia principia, a quibus effectus per se
dependet, contineri eminenter in Deo,
qui effectum sua virtute attingere valet,
bed bac virtute dupliciter utitur : uno
modo solitarie, et sine consortio instru­
menti : altero illam communicando ins­
trumento, et influendo per ipsum. Unde
I licet gratia ex se, et ab intrinseco non
I dependeat a Christi humanitate secundum
se accepta; potest tamen ab ea dependero,
ut est instrumentum virtutis Dei, et illam
applicat, ejusque influxum usque ad effec­
tum defert : ubi tota defendentia est a
divina virtute, sive in se, sive in instru­
mento participata : a qua dependentia
nullus effectus potest abso vi. Quo suppo­
sito, ad primam probationem respondetur,
quod sicut gratia non dependet ab buman tate Chrisli secundum se, sic etiam non
indiget humanitate Christi secundum se.
Cæterum sicut dependet a virtute divina,
quæ dupliciter influere valet, scilicet vel
solitarie, vel per instrumentum ; sic eget
eadem virtute, sive hoc, aut illo modo
influat ; et in eodem sensu indiget huma­
nitate Christi, ut est instrumentum talis
virtutis. Id vero, quod in hac probatione
dicitur de causis totalibus ejusdem ordinis,
non est ad rem : quia tales causæ sunt
simpliciter plures, et nubam habent subor
dmationem : quo irca si uua est sufficiens,
altera nullo modo est necessaria. Instru­
mentum autem divinæ virtutis influit ut
subordinatum Deo, et deferens ejus in­
fluxum : unde unum quasi principium
cum eo constituit. Quare sicut gratia
dependet a Deo, ejusque influxu eget abso­
lute : sic etiam dependet ab instrumento·
Dei ex suppositione, quod Deus velit non
al ter, quam per instrumentum influere.
Minus urget secunda probatio : nam ma­
teria prima, et anima rationalis habent
essentialem a subjecto independeniiam ;
cum illa sit subjectum primum, et ita
furina per se subsistens : unde p r nullam
potentiam fieri queunt a subjecto depen­
dentes. Gratia vero, et alii effecus depen­
dent ab influxu Dei, qui agit vel se solo,
vel cum instrumento et idcirco po-sunl
dependere ab instrumento Dei, non qui­
dem materialiter, et secundum se accepto;
sed ex suppositione, quod Dei instrumen­
tum sil.
D rihir
cûrfrEx quibus ad confirmationem responde­ mit*.
tur

Diep. XX11I, DUB. IV.
tur negando majorem, Cujus probationem
diluere tenetur ipse Vnsquez eam oppo­
nens : nam concedit humanitatem Christi
fuisse instrumentum morale, et vere ita
influxisse in gratiam. Prædicta namque
extrema ex se nun correferuntur ; ct tamen
correferri debent, si semel comparantur
per modum causæ, et effectus. Vel ergo
adest sufficiens mutatio ad fundandum
realem inter ea relationem, vel non? Si
dicat hoc ultimum : non poterunt corriferri, atque ideo non comparabuntur per
modum causæ, et eflectus : et subinde
destruet id ipsum, quod docet, et suppo­
nit. Si veio eligat primum : jam aderit
mutatio ad fundandum relationem, suffi­
ciens : quod fieri non posse objicit. Stat
ergo in eadem causa, et debet occurrere
difficultati tam prolixe a se compositæ.
Ad quam respondemus negando utramque
minoris partem : nam humanitas, cum
assumitur ad officium instrumenti, immu­
tatur tum per aliquid elevans, et habens
rationem virtutis (sive sit permanens, sive ·
transiens, et sive sit qualitas, sive motio :
quæ est difficultas alia, de qua in sequen­
tibus) tum etiam per ipsam applicationem,
quia movetur ab agente principali, sicut
in instrumentis naturæ, et artis videmus.
Ex parte etiam gratiæ product® mutatio
datur ad fundandam relationem sufficiens :
non quia alterius rationis sit, quam si a
Deo solo pro luceretur : in quo eventu ad
solum Deum relationem diceret : sed quia
realiter transit de non esse ad esse dependenterab humanitate sicut ab instrumento,
quo mediante Deus influit in ipsam. Sicut
licet homo possit a solo Deo produci independenter ab alia causa; nihilominus
ubi ab alio homine gignitur, ad hunc rea­
liter correfertur. Et licet contra hanc doc­
trinam, quæ vera, et communis est, pos­
sint aliquæ replicæ opponi, in eis diluendis
nolumus immorari : quia facilem solutio­
nem habent ex dictis loco in hac comfirmatione relato, et illas solvit Godoi disp. cit.
a num. 172.
îffliini 34 Arguitur tertio : quia humanitas
sfiiîn. Christi nullo modo potuit assumi ad ratio­
nem instrumenti physici in ordine ad eflec­
tus, de quibus agimus : ergo non influxit
in eos physice. Antecedens probat latis­
sime Vasquez : nam quatuor modis potest
concipi ista ascumptio : primo in ordine ad
quoscumque effectus pro solo assumentis
arbitrio : et hoc dici non potest : quia quod
instrumentum sit physicum non dependet

i

357

ex sola voluntate, sed debet supponere in
ipso instrumento < captationem aliquam :
et hoc motivo probat D. Tho. 1 p. quæst.
45 art. 5, creaturam, non posse esse ins­
trumentum ad creationem. Secundo ratione
alicujus potenti® obedientialis, seu insitæ,
immediate operativæ : et hoc dici non va­
let : quia ta is potintia in ordine ad opera
supernatur.tlia, et miraculosa est fictitia,
■ut late probat ipse Vasquez 1 p. disp.
.176. Terlio ratione assistentiæ divinæ vir­
tutis. ex cujus præsentia humanitas ipsa
redderetur virtuosior : et nec hoc dici po­
test : quoniam hujusmodi assi.-tentia nihil
in humanitate formaliter ponit; sed eam
relinquit cum impotintia, et insufficientia,
quam se habet. Quarto denique ratione
alicujus elevationis, aut virtutis in huma­
nitate intrinsece receptæ : et istud etiam
est falsum : nam hujusmodi virtus nequit
recipi in humanitate, tum quia deberet
esse spiritualis, et supernaturalis, atque
ideo incapax existendi in subjecto naturali,
et corp ireo : tum ob alias implicationes,
quas Auctor ille contendit assignare disp.
citata.
Confirmatur : quia de ratione instru- Confir­
ment! physici est habere virtutem, et mali0·
actionem præviam, quibus attingat pas­
sum principalis agentis, ut sumitur ex D.
Thom. loco cit. ex 1 p. et cum communi
discipulorum sententia docent N. Complut,
abbrev. in lib. Physic, disp. 12, quæst 2;
sed humanitas Christi non potuit habere
hujusmodi virtutem et actionem præviam
in ordine ad effectus, de quibus agimus :
ergo non fuit instrumentum physicum ad
eorum productionem. Probatur minor :
tum quia passum principalis agentis erat
spirituale, ut patet in animarum justifica­
tione, circa quod non potuerunt præcise
operari virtus, et actio humanitatis corporeæ. Tum quia tale passum sæpe disiabat,
ut cum Christus sanavit s?rvum Centurio­
nis, Matlh. 8, et cum animam Lazari exis·
tenlem in Lymbo revocavit ad suum cor­
pus. Joan. 11.
Respondetur ad argumentum negando solniio
antecedens. Cujus probatio tangit diflicultatem in sequentibus discutiendam. Modo
autem diluitur eligendo quartam, et ulti­
mam ejus pariem : in qua nullam occurrere
contradictionem liquet exemplis satis com­
munibus : nam ignis inferni vere, et re di­
ter, et non solum moraliter torquet malos,
angelicos et humanos, illos subordinando,
et alligando per modum instrumenti divinæ

4

358

DE INCAHNATIONE.

virtutis, ut est jam fere communis, et ceria
Theologorum assertio. Qualiter enim ignis
in ordine ad spiritus queat influere præcise
moraliter; si vere (ut est certum) influit;
Γ,
inintelligibile est. Occurrit autem ibi
eadem difficultas, cum ignis illo sit corpo­
reus, et passum spirituale. Sed eam supeD.Thoia. rare siepius docet D Thom. ut quæst. de
Anima art. 21, in corp : /</nis ille, in quan­
tum virtute divina detinet animam alligatam,
agit in animam ul instrumentum divins
justitis. Et quæst. 26 de Verit. art. 1 :
Ignis ille corporeus agens ul instrumentum
»
divins jushtis, facit aliquid supra virtutem
naturs, scilicet animam delinere. Et in
resp. ad 1 ; Ignis in quantum agit in ani­
mam ut instrumentum divins jastitis, est
anima prsslantior. Et loco cit. ex quæst.
de Anima in resp. ad 8 : Dicendum, quod
instrumentum non agit virtute principalis
agentis? et ideo cum ignis ugat in animam
ut instrumentum divins justilis, non est
attendenda dignitas ignis, sed divins virtutis.
Sacramenta etiam nostra sunt res corpo­
rem, et naturales; et nihilominus elevan­
tur p^r aliquid intrinsece, in eis receptum
ad attingendum passum spirituale, et producenium supernaturalem eiïectum, ut
D.Thom. nos docet D. Thom infra quæst. 62, art. i
in corp, ub: ait : Ponendo, quod Sacramen­
tum esi inslrumenlalis causa gratis, nec
esse esi simul ponere, quod in Sacramento
sit qusdom virtus inslrumenlalis ad indu­
cendum Sacramenlalem effectum. Et in resp.
ad 1 addit : Dicendum, quod virtus spiri­
tualis non polesl esse in re corporea per
madum vir Iulis permanentis, el complets,
sicut ratio probat. Nihil tamen prohibet in
corpore esse virtutem spiritualem inslrumenlaliler, in quantum scilicet corpus po­
test moveri ab aliqua substantia spirituali
ad aliquem spiritualem effectum inducen­
dum. Denique in naturalibus semen est
formaliler quid inanime ; et tamen recipit
elevationem virtualiter vitalem ad produ­
cendum foetum formaliler vivum. Et etiam,
quæ per modum instrumenti assumuntur
ab artificibus, mere naturalia sunt; et ta­
men recipiunt motionem artificiosam, quæ
supra naturam evehitur, et per quam effec­
tus proprius rationis, et artis attingunt.
Quid ergo aut implicatiorum, aut porten
tosum apprehenditur in eo, quod Christi
humanitas similem virtutem acceperit ad
attingendum passum spirituale, et super­
naturales effectus? Quod hic in communi
dixisse sufficiat : difficultas enim, quæ

communis est, operosius tractabitur in
sequentibus. Videatur «loan, a S. Them,
in resp. ad 5, ubi concludit : Videntur,
obsecro, quam facile solvatur ratio illius
Auctoris, Vasqu<z, quam ipse summopere
magnificat, utpole cui sua maxime /luce­
bant, prxserlim quando communi senlenlix
Thomislarum se opponebat.
Ad confirmationem concedimus major
rem : nam cum instrumentum assumamut agens insufficiens, et improportiona- sumtum ; debet habere aliquam virtutem, qu® MB*
elevetur, licet insufficientem, et improporlionatam. Si autem assumitur ut habens
virtutem, non debet illa virtus, instru­
menti propria, esse otiosa, quandj instru­
mentum ab agente principali movetur, sed
coagere licet improportionate, et sufficien­
ter. Quod est habere prævie virtutem, et
actionem, ut loquuntur Thomistæ. Nega­
mus tamen minorem : quia in humani­
tate Christi facile assignantur virtus, et
actio prævia ex se insufficientes, el improportionatæ, ut facile consideranti cons­
tabit. Ad pi obationem autem in contrarium
respondetur cum N. Complut, loco cit.
num. 17, in resp. ad 1 conf, non requiri
in instrumentis divinæ virtutis, quod actio
prævia attingat immediate, et formai ter
passum, et effectum principalis agentis;
sed sufficere, quoad ad illa usque mediate,
et virtualiter extendatur : quatenus per
virtutem, et acüonem præ’.ias, et sibi
proprias determinant virtutem, et actionem
prin-ipalis, et proprias ag ntis praecipui,
ad quarum participationem elevantur. Nam
eo ipso, quod Deus velit, per instrumentum
influere ; ejus virtus, et actio prout ad
extra modificantur, et limitamur juxta con­
ditionem instrumenti. Et hinc provenit,
quod nulla creatura valeat esse instru­
mentum ad creandum : nam cum actio
Dei principalis agentis modificatur aliquomudo per actionem præviam, evadit ne­
cessario limitata : et subinde nequit at­
tingere ens in quantum ens, quoi est
terminus proprius creationis. Probationes
autem minoris solum evincunt iiludmet,
quod concedimus, nempe humanitatem
Christi per actionem præviam, et sibi
propriam non potuisse attingere imme­
diate, et formaliter ea subjecta, et eos
effectus ; sed non persuadent, quoi ne
queat prædicta attingere mediate, et vir­
tualiter modu descripto. Potestque respon­
sio magis firmari, et explicari exemplis
proxime allatis ignis inferni, et sacramen­
torum,

DISP. XXIII, DUB. IV.

359

lorum, ut facile consideranti constabit
sic opus non habuit alio intiuxa physico
O.waij 35, Arguitur quarto quia ad plura miinstrumentait. Vel corpus grave Christi
uuL. racula concurrit humanitas Christi, quie sustentabatur a Deo super aquas, ne suo
non potuit efficere ut instrumentum phy­
pondere eas premeret : sicut Abacuc duc­
sicum : ergo in pnedicta solum influxit per
tus est al» Angelo in Babylonem pendens
modum instrumenti moralis : ergo idem de
ex uno capillo. Hæc autem detentio pon­
omnibus aliis dicen tum est Hæc secunda deris non aliter congruentius fieri potuit,
consequentia probatur : quia testimonia quam per suspensionem divini concursus,
Scripluræ, Concil orum, et Patrum, quæ
ne corpus gravitaret : ad quam suspensio­
l præced. expendimus, communia sunt,
nem nullus requiritur, aut dari valet phy­
et uniformiter loquuntur de Christo in mi­
sicus instrumenti influxus. Vel denique
racula influente : ergo si absque illorum
fieri potuit per aliquem impulsum compri­
testimoniorum præjudicio conceditur Chris­ mentem aquas, ne diffluerent, et absorbe­
tum fecisse aliqua miracula per modum
rent corpus : et hoc fieri non potuit prop­
instrumenti duntaxat moralis; idem de
ter naturalem aquæ conditionem. Unde
aliis miraculis dicendum erit; quin opus sistendum est in suspensione divini con­
sit difficultatem satis gravem, et non ne­
cursus ne corpus Christi actu gravitaret, et
cessariam add< re. Prima vero consequentia deorsum tenderet : ad quod nullum ins­
legitim* colligitur ex antecedenti : quia
trumentum concurrit Probatur quarto :
non est medium inter instrumentum phy­
quia plura miracula facta sunt a Christo
sicum, et instrumentum morale. Antece­
per imperium, ul constat Matth. 18, Mare.
dens autem suadetur primo : quia Christi
1. Luc. 3, et alibi : im perium autem non
humanitas concurrit ad aliquos effectus,
est influxus physicus, sed moralis. Hæc et
qui facti sunt per creationem, v. g. ad for­
alia usque ad nameam \rasquez locis supra
mationem columbæ, quæ in baptismo su­
relatis.
per ipsum apparuit : nam si vera columba
Huic argumento posset salis probabili­ Prima
fuit, non potuit subito aliter, quam per ter responderi cum Vega ubi supra, et Ca- solutio,
Ve$a.
creationem produci : respectu autem crea­ jetano 22, quæst. 178, art. 1, admittendo Cajetan
tionis non potest dari instrumentum phy­
antecedens : nam si aliqua fuerunt mira­
sicum, ut asserimus commun ter Thomistæ cula, quæ non potuerunt terminare influ­
cum S. Doctore 1 p. quæst. 45, art. 5.
xum physicum instrumenti, ut arguens
Probatur secundo , quia aliqua miracula | probare nititur, nullum est inconveniens
facta sunt per solam suspensionem divini
concedere, quod Chrisli humanitas non
concursus, ut patet in obscuritate solis
fuerit instrumentum physicum ad operan­
tempore passionis Christi, quæ facta est dum talia miracula. Sed eo antecedenti
per substractiunem lucis : in ordine autem
permisso, perperam infertur utraque con­
ad talem suspensionem nequit dari instru­
sequentia. Prima quidem : nam dato, quod
mentum physicum : unde D.Tho. in præs.
non influxerit phjsice, solum infertur,
an. 2, probat Christi humanitatem non
quod influxerit præcise moraliter : cætefuisse instrumentum ad annihilationem.
rum influxus moralis Christi aut merito,
Ή
Probatur tertio : quia aliqua miracula facta
aut impetratione non const tuit ipsum in
sunt absque ulla impressione, aut produc­ ratione instrumenti, sed in ratione causæ
tione alicujus effectus physici, ut patet,
principalis moralis, ut supra statuimus
Meti·cum
Christus Marci 1, et Lucæ 4, dixit num. 18, habuit enim viitutem moraliter
iLx*
*4I.
dæmoiii hominem obsidenti : Obmutesce,
sufficientem, et superabundanlem ad talos
el exi ab homine : nec enim apparet, quid | effectus. Et inefficacia prædictæ consequenpotuerit imprimere vel ad silentium, quod
tiæ demonstratur evidenter contra Vas­
est negatio quædam, vel ad expulsionem a
quez, qui nobis opponit exemplum crea­
corpoie : ubi autem nihil physicum pro­
tionis : ipse enim non concedit Christum
ducitur, impossibilis est influxus physicus
fuisse instrumentum physicum respectu
instrumenti. Et eadem probatio urget in
creationis; et nihilominus non propterea
miraculo deambulationis Chrisli super asserit, quod fuerit respectu illius instru­
aquas. Matth 14, quod uno ex tribus mo­ mentum morale : generaliter namque ne­
dis explicari potest. Nam vel tunc con­
gat rationem instrumenti in ordine ad opus
cessa est corpori Christi dus agilitatis : et creationis, ut num. 21 vidimus. Nec me­
si hoc dicitur, jam Christus habuit virtu­
lior est secunda consequentia, ut evertendo
tem sufficientem ad talem effectum : et ejus probationem constat: nam cum verba

K

. 4

-5 (

Γ

Ί

?* t ■
•

ξ

‘
;

■
■

360

DE INCARNATIONE.

DISP. XXIII, DUB. IV.

Scripturæ, Conciliorum, et Patrum sint
tur : in quibus significat miraculum illud
indefinita, et debeant accipi in omni sensu
contigisse per carentiam, aut suspensio­
proprio, et rigoroso ubi nec occurrit im­
nem illuminationis : non sic accipiendum
possibilitas, nec sequitur in conveniens ;
est, sed ut exponit D. Tho. loco cit. ubi
minime colligitur, quod si humanitas ait : So/ dicitur retraxisse radios, in quail·
Christi non influxit instrumentaliler phy­ tum divina virtute factum est, ut solis radii
sice in aliqua miracula, quibus repugnat ad terram non pervenirent. ob interposi­
terminare prædictum influxum ; pariter tionem videlicet Lunæ. Unde liquet, quod
non influxerit prædicto modo in alio mi­ i in utroque miraculo et columbo), el obs­
racula, quibus terminare eum influxum curitatis solis fuerit aliquid positivum, ad
minime repugnat : sed potius sequitur op­ j quod potuit Christus effective physice con­
positum, ut ex se liquet. Peccat itaque currere.
·,ί
totum argumentum, dum a puris particu­ ;
Ad tertiam probationem respondetur silaribus procedit ad conclusionem univer­ I lentium illud (quod videtur negatio) imsalem, et a non distributo ad distributum. j positum fuisse dæmoni, ne loqueretur per
Quod satis erat dicere, ne in ejus solutione I os obsessi, quem vexabat, quod facile fieri
amplius immoraremur.
i poimi a, ponendo in hujus lingua aliquam
Melior
36. Sed absolute respondemus negando I physicam indispositionem, qualem babent
respo nantecelens : quia longe verius censemus . muti : et ad id positivum miraculose fac­
«0.
Chrisium fuisse instrumentum physicum
tum concurrit Christus. Quod vero dicitur
pro omnibus miraculis, ad quæ re ipsa ' de expulsione, facilius adhuc dissolvitur:
concurrit : et oppositum non evincunt j quia sicut ignis inferni imprimit dæmonitot inductæ probationes. Ad primam enim I bus aliquid reale, quo alligantur ad leterrespondetur columbam illam non fuisse I mmata loca, ut fuse exposuimus tract 13,
creatam ex nihilo, sed formatam ex præ- : disp. 17, dub. 2; sic Christus potuit quid
jacente materia, ut D. Augusi. in lib. de i simile dæmoni illi imprimere, quo alliga­
agone Christian, cap. 22 (quem allegat retur ad alium locum, et obsessum relinD.Tbom. D. Thom. infra quæst. 39, art. 7), satis ' queret : et hoc impressum potest non
significat his verbis : Non erat difficile , immerito vocari impulsus, per analogiam
Deo verum corpus columbæ sine aliarum J ad ilium, quo corporalia projicimus Nec
columbarum ministerio figurare : sicut non i plus difficultatis habet aliud exemplum
fuit ei difficile verum corpus in utero Mariæ j deambulationis Christi super aquas, quod
sine virili semine fabricare; cum creatura
tantis modis versavit Vasquez : nam quocorporea, el in visceribus faminæ ad for­ ’ libet ex illis factum fuer t, occurrit aliquid
mandum hominem, el in ipso mundo ad ! positivum, in quod Christus potuerit phyformandum columbam imperio Domini, vosice intluere, ut consideranti constabit.
lunlalique serviret. Et similiter responde­ ! Sed præferimus primum ut faciliorem, et
tur ad secundam, quod obscuritas illa solis I ut magis corruat instantia Adversarii :
tempore mortis Christi non contingit per
potuit enim tunc corpus Christi habere do­
suspensionem divini concursus, aut per | tem agilitatis per modum transeuntis, si­
carentiam illuminationis ex parte solis ; I cut claritatem in transfiguratione habuit :
sed per interpositionem lunæ, ut aperte
et subinde Christi anima potuit per mo­
D. Dio- tradit D. Dionvs. (qui eclvpsim vidit, et | dum instrumenti physici concurrere ad
nvô. observavit) in epist. ail Polycarp. his ver­ productionem illius dotis in proprio cor­
bis : Inopinabililer soli lunam incidentem
pore. Ad quartam respondemus nihil va­
videbamus. Et hanc sententiam sequitur lere : quia sicut Deus operatur per im­
D. Thom. infra quæst. 4i, art. 2 ad 2,
perium, et tamen influit physice : sic
ubi etiam refert, licet non probet, senten­ etiam Christus ut homo potuit per virtu­
tem divinam simul agere imperio, et in­
0 ige- tiam Origenis hom. 35 in Matth. qui
nei. dixit obscuritatem illam contigisse per
fluxu physico : proprium enim est instru­
mirabilem interpositionem nubium, quæ
mentorum prædictæ virtutis, quod deferant
multæ, et tenebrosissimæ concurrerunt executive divinum imperium, et illud phy­
super Hierusalem, et terram Judeæ. Quod
sice applicent ut supra num. 25 vidimus
ex D. Tho. Idqu^ praecipue verificandum
D. Hie» vero dicit D. Hieronym. in cap. 27
lonym. Matth. : Videtur luminare majus retraxisse
est in imperio Christi erga res inanimatas,
radios, ne aul pendentem videret Dominum,
ut cum imperavit ventis.
aul impii blasphemantes sua lucc frueren'i iv.

361

gnari primo; quia cx eo, quod indistantia,
præsentia, sive contactus agentis ad pas­
Deliqua ejusdem opinionis argumenta dis- sum solum sit conditio ad agendum, non
solvuntur.
recte infertur, quod divinitus excludi, aut
suppleri valeat. Nam existentia solum est
Qiiatutn 37. Arguitur quinto : nam ad hoc,
conditio ad agendum, ut tradunt N. Corn- N. Com­
sYarum. quod Christus ut homo posset per modum
plut. abbrev. in lib. de generat, disp 15, plu1,
instrumenti physici efficere opera super­ quæst. G, et lumen repugnat, quod absque
existentia agens possit attingere passum.
naturalia, et miraculosa deberet contin­
Unio enim inter materiam, et formam so­
gere physico eorum subjecta : sed non
lum est conditio, ut suas causalitates exer­
semper illa contingebat, nec contingere
potuit : ergo non omnia opera supernatu­ ceant : et nihilominus impossibile est ma­
teriam recipere, et formam informare sine
ralia, et miraculosa attigit per modum phy­
un one. Denique apprehensio objecti >olum
sici instrumenti. Major est certa in vera
est conditio ad ejus amorem, ut docent
Philosophia : nam agens, et passum deAfisiot. |jent esse simul, ut docet Aristot. lib. 7,
idem Complut, in Physic, disp. 14, quæst.
3, quo non obstante implicat objectum
Physic, cap. 2, qui explicans, quid im­
portet esse simul, ait : Simul aulem dico,
amari, quin prius cadat sub apprehensione.
quia nihil, inter ipsa est. Hoc aulem com­
Impugnatur secundo : quia prædicta res­
mune esi in omni, quod movetur, el quod
ponsio, si quid valet, evertit discursum D.
movet. Quod exponit D. Thom. ibidem,
Thom. loco cit. ex 1 p. qui probat præet magis ex professo tradit 1 p. quæst.
sentiam Dei in omnibus rebus, eo quod m
8, art. 1, inde probans præsentiam Dei in
omnibus rebus, eo quod in omnrnus agat
omnibus rebus, quia in omnibus operatur.
communicando illis esse, et agens debet
Et id ipsum tradunt communiter Theologi,
contingere passum : dicitur namque talem
et Philosophi, quos referunt, et sequun- contactum, sive indistantiam esse meram
N.Com-lur jf. Complut, abbrev. in Physic disp.
conditionem, quam Deus observare non
26, quæst. 2. Minor etiam constat in mi­
debeat, ideo nec existere, ubi agit.
raculis, quæ aliquando fecit Christus ab­
38. Respondetur sustinendo datam res- Defendisens, et loco distans, ut cum suscitavit
ponsionem, quæ optima est : quia licet ιυΓ·
Jlmb.8. puerum Centurionis, Matth. 8, et animam
indistantia agentis a pas-o sit conditio re­
Jm.n. Lazari revocavit ab inferis, Joan. 11. Cum
quisita connaturaliter ad agendum : unde
enim contactus physicus importet neces­ ubi actio connaturaliter tit, semper debeat
sario indistautiam localem, ut proxime dari prædictus contactus ; quod præcise in­
vidimus ex Philosopho ; impossibile est,
tendunt Aristot. et alii Philoso hi : nihi­
lominus prædicta cond'tio non exciditur es­
quod se physice tangant, quæ loco dis­
tant.
sentialiter, ubi actio non fit connaturaliter,
Soîaiio.
Nec satisfacit, qui respondeat contactum sed miraculose, et supra facultatem na­
turæ Nullum quippe urgens fundamentum
agentis, sive indistantiam agentis ad pas­
occurrit, quod hujusmodi essentialem de­
sum requiri connaturaliter ad actionem
physicam, non autem essentialiter : quia pendentiam, aut connexionem evincat. Et
præ lictus contacius, sive indistantia non
oppositum suadent exempla tum ignis in­
est ratio agendi, sed mera conditio, quæ
ferni agentis in dæmones distantes, tum
divinitus suppleri, aut excludi valet. Unde sacramentorum producentium gratiam in
cum Christus fuerit instrumentum divinæ subjecto, quod physice nou tangunt, tum
virtutis; potuit concurrere non solum ad
denique specierum sensibilium, quæ in
effectus rairaculosos, et supernaturales,
Empireo, producuntur ab objectis in sen­
sed etiam modo supernatural!, agen o vi­ sibus beatorum, licet distent; el ibi non
sit medium, per quod virtus, et causalitas
delicet in passum distans, attingendoque
ob,ecioruin diffundatur, ut explicuimus
illud contactu non formali, sed virtuali,
tract. 9, disp. 5. dub. 3, num. 59. Hac
Sive ex parte effectus, quem in eo produxit.
itaque ratione Christus potuit operari mi­
Sicut declarari potest exemplo ignis in­
racula in passis oco distantibus, et modo
ferni, qui torquet dæmones apud nos exis­
in ccelo existens causet gratiam in nobis.
tentes, licet loco distent, a.'itque en eos
Ad qu'»d non requiritur, quod virtus insinstrumentaliler physice ut tradidimus
Ispa- loco.supra cit. ex tract. 13. Hæc, inquam,
trumentalis in Christo man-ns producat
fwiur.
aliquam aliam in medio, et hæc aliam, et
responsio non satisfacit, sed potest impu-

r

$

362

DISP. XXIII, DUB. IV.

DE INCARNATIONE,

aliam usque ad passum, ad instar solis,
qui hoc modo usque ad terram lucem suam
derivat, et minus philosophi-o explicat
Lon- Lumbier ubi supra num. 1632, hac ratione
Γ' IW' declarans illud Evangel, l’irlus de illo rribal et sanabat omnes. Hæc enim est ab­
surda imaginatio , quæ consequenter
apprehendere debet virtutem quandam spi­
ritualem diffusam per omnes cœlos, et
elementa usque ad nos, et derivatam a
Christo Sed sufficit, et requiritur, quod
virtus in instrumento existens suum effec­
tum ponat in passo distanti, quatenus su
bordmatur Deo principali aeenti, quod a
nullo passo distat. Sicut enim corpus ne­
quit naturaliter agere in spiritum, ad quod
tamen divinitus elevatur : sic etiam nequit
naturaliter agere in distans, ad quod tamen
divinitus promovetur : idque est attingere
passum non contactu immediato, et for­
mali , sed medi4to, et virtuali, sive ex
parte effectus, qui in eo producitur.
Ea vero, quæ contra ban: doctrinam
«utr» opponuntur, nonurgent. Ad primum enim
re^ûii- respondetur nos non excludere nécessitaobjecti, tem contactus formalis, qma condnio sit;
sed quia est conditio connaturaliter requi­
sita ; rationes enim, quibus tais necessi­
tas probatur, connatura Ii talem tantume vin­
cunt. Quæ vero connaturaliter duntaxat
desiderantur, possunt divinitus excludi,
aut prætermitti. Dantur tamen aliæ con­
ditiones essentiales : istae, licet conditio­
nes sint, nullo modo suppleri queunt :
ut facile cognosci poterit a negatione
effectum, pro quibus desideramur. Et hu­
jusmodi sunt, quæ in hac objectione ex­
penduntur : nam quod actu non habet
existentiam, est actu nihil in se : quod
autem nihil est, nihil operari pot°st :
unde existentia est conditio ad agendum
essentialiter requisita. Materia etiam, et
forma exercent suns causalitates per recep­
tionem, et informationem, sive imrinsece
se communicando : quod absque earum
unione intelligibile est : quare licet unio
sit conditio, est tamen essentialiter ne­
cessaria ad præd ictum effectum. Et hæc
de unione probabiliter dixerimus : nam
revera conditio non est, sed causalités
ciusarum intrinsecarum, ut statuunt, et
recte probant N. Complut, abbrev. in lib.
Physic, disp. 9, quæst. 3. Denique etiam
apprehensio objecti est conditio essentialis
ad actum voluntatis circa illud : tum quia
omnis inclinatio sequitur ad aliquam for­
mam : et sicut appetitas naturalis natura-

I lem, sic elicitus sequitur apprehensam.
Tum quia eum voluntas sit potentia cæca,
sive non apprehensive objecti, nequit in
illud ferri, nisi per aliaiiK potentiam pro­
ponatur, quod est apprehendi. Ad secun­
dum negamus sequelam : quia Deus nequit
supra suam naturam agere, et juxta illam
operatur semper producendo aliquem effec­
tum, nempe esse creaturarum : quod ab
ipso immediate dependet : quocirca om­
nem creaturam attingit immediate contactu
formali virtutis Et cum virtus Dei non
I distinguatur ab ejus supposito, dum ope­
ratur in rebus, iit illis neces-ario præsens,
sive ab eis indistans, ut declarat D. Tho.
loco cit. ex 1 p. quæst. 8 Aliter autem
omnino contingit in ejus instrumentis :
possunt enim elevari ad a.endum supra
conditiones naturæ, atque ideo ad indu­
cendum effectum in passo, a quo silualiter distant, attingendo illud contactu prae­
cise virtuali, sive ex parie effectus, ut
supra expheu mus.
9
39. Arguitur sexto (et potest esse re- Salta
plica contra doctrinam proxime traditam), (u^:3
nam Christus eodem influxu concurrit ad
gratiam antiquorum patrum, et ad nos­
tram : sed in illam non influxit ut ins­
trumentum physicum : ergo nec in nos­
tram Major probatur : tum quia gratia
illorum, et nostra sunt ejusdem rationis
ut constat ex dictis tract. 14, disp. 4,
dub. 1 et 8 et tract. 20, disp. 3. dub. 1,
g 1. Tum quia verba Scripturæ, Concilio­
rum, et Patrum generalia sunt, et univer­
saliter significant Christum fuisse causam
gratiæ in omnibus : ergo si eorum veritas
salvatur, licet Christus non fuerit instru­
mentum physicum ad produc ionem gra­
tiæ in antiquis; pariter salvabitur, et si
non exercuerit tale munus circa gratiam,
quæ nobis datur. Minor autem constat:
quia ad influxum effectivum physicum re­
quiritur, quod ita causans actu physice
existât, ut immediate dicebamus : sed
quando gratia antiquis conferebatur. Chris­
tus non existebat physice : ergo Chrislus
non produxit gratiam antiquorum ut phy­
sicum instrumentum.
Non desunt Auctores, qui huic argu- AJiqw·
mento occurrant negando minorem : exis-.
timant namque, quod Christus physice sn.
instrumentaliter influxerit in gratiam an­
tiquorum : et probabile reputat Med na
in præs. art. 2, atque explicat exemplo
objecti, quod non existens in se, existens
tamen in sui specie, et apprehensione in­
fluit

-

fluit effectivo in actum voluntatis, Sic
itaque Christus non existons in se, exis·
tons tamen in lide. apprehensione, et
effectu antiquorum potuit effectivo phy­
sice influere in eorum gratiam. Quod
probant piimo : quia sicut indistantia
temporis, s.c etiam indistantia loci re­
quiritur ad physico influendum : sed
licet indistantia loci sil conditio natura­
liter requisita, potest tamen divinitus sup­
pleri : unde Christus loco distans fecit
physice miracula ut præcedenti argumento
respondimus : ergo pariter quamvis indistantia, sive præsentia temporis sil con­
ditio naturaliter desiderata ad physice agen­
dum, potest tamen absolute excludi : et
consequenter potuit Christus influere phy­
sice in eo tempore, in quo non erat phy­
sice in se. Secundo : quia objectum exis­
tens in apprehensione influit efficienter
physice in actum voluntatis : sed Christus
antequam existeret physice in se, existebat
in fide, et apprehensione antiquorum :
ergo pro tempore, quo non existebat in
se, sed erat physice futurus potuit influere
efiicien er physice in eorum gratiam. Ter­
tio : quia non minus difficile apparet, quod
res piæterita influat efficienter physice,
quam quod res futura præstet prædictum
influxum ; cum utrobique detur carentia
existentiæ in causa, quæ influere dicitur :
sed res præterita potest influere de præ­
senti influxu physico per mo mm instru­
menti : unde passio Christi, quæ physice
praeteriit, influit in nobis gratiam : ergo
pari er res futura potest influere de præ­
senti influxu physico instrumental!. Si au­
tem id non repugnet, non est, quare
Christo denegetur : præsertim cum doc­
trina Sciipturæ, et Patrum circa ejus
influxum sit generalis, et ad tempora non
restringatur : atque ideo vel pro omni
tempore probet influxum physicum , vel
pro omni influxum præcise moralem ,
ut recte ponderat objectum nobis argumen­
tum.
4u, Sed prædictæ responsioni non sub­
scribimus : falsam namque ejus doctrinam
censemus, et impossibilem. Quoniam quod
actu est physice nihil, nihil influere phy­
sice potest : sed Christus quando non
existebat, li et esset futurus, erat actu
physice nihil : ergo nihil physice influere
poterat. Declarat amplius : quia proprium
est causæ efficientis, quatenus ab aliis
causis distinguitur, influere prout existens
in actu, ly prout dicente conditionem es­

363

sentialem ad ciusalitatem effectivam. Nam
cum causa efficiens sit id, a quo primat
incipit morius in eicculione, ut diffiniunt
Aristot. D. Thom. et communiter philo­
sophi apud N. Complut, in Physic, disp. N. Com­
it), quæst. I, et implicatorium sit, quod ilul·
motus in exeeutione incipiat ab eo, quod
actu est nihil ; pariter implicat, quod ali­
quid habeat rationem causai actu efficien­
tis et quod non importet existentiam exer­
citam, per quam extra nihil formaliter sit.
Ergo repugnat rem actu non existentem,
licet futura sit, influere in actu per mo­
dum causæ efficientis. Quod ulterius ex­
plicari potest exemplo causæ finalis : quia
sicut finis movet ut e.vstens in apprehen­
sione, ly ul dicente conditionem; sic effi­
ciens movet ut existens in re, Ivtil -licente
conditionem; sed repugnat, quod finis
actu moveat, et finalicet, nisi actu appre­
hendatur ; licet de futuro apprehendendus
sit : ergo pariter repugnat, quod efficiens
actu moveat, et agat, nisi actu existât;
quamvis de futuro existet. In quo amplius
non immoramur : quia hoc principium a
fortiori constat ex fuse dictis disp. 7, dub.
4, ubi statuimus nec causam efficientem
moralem posse influere effective moraliter
priusquam existât, sive pro priori ad suam
existentiam saltem praevisam.
Quæ autem pro illis Auctoribus afle- Efiduoruntur, levia suut. Ad primum enim omit- lur
tendo præmissas, negamus consequentiam sionis
ob jam insinuatam disparitatem : quia in- in0liy3‘
dictantia localis non est conditio essentia­
lis al agendum, sed solum naturalis,
quam Deus supplere potest, ut diximus
num. 38, præsentia autem, sive coexistentia secundum tempus est conditio
essentialis, quie nec divinitus suppleri va­
let, ut proxime ostendimus. Potestque hu­
jus dispariiatis radix magis manifestari :
quia res licet distans luco, habet tamen
entitatem actualem, quæ suburdinari queat
Deo principali agenti, et participare ejus
virtutem ad operandum miraculum produ­
cendi effectum in loco distanti. Cæterum
res distans tempore, sive actu non existens
est actu n hil : atque ideo non est actu ali­
quid plevabile, et quod Deo principali agenti
suburdinari possit : unde incapax manet
producendi, sive influendi physice adhuc
per divinam virtutem. Ad secundum res­
pondetur excessive probare : suadet enim,
si quid valet, non solum rem futuram sive
aliquando existentem posse divinitus in­
fluere physice, sed rem etiam mere pos-

364

DE INCARNATIONE.

sibilem , et qu® nunquam existet. Quo­
niam in specie, et apprehensione bibet
esse non solum res futui a. sed etiam mere
possibilis. Dicere autem rem mero pos­
sibilem , et nunquam existentHtn agere
physice, chyme icum est : undæ hæc pro­
batio ab eisdem Auctoribus dilui debet.
Et facile diluitur : quoniam objectum ha­
bet existere in specie, et apprehensione
cognoscentis, non quidem phyrice, sed
mere intentionalitor, et in esse repræsen­
tativo. Quod sufticit ad hoc. quod possit
influere in esse physico, et naturali, qua­
tenus ab intentional! distinguitur. Unde
licet notitia pariatur ab objecto, et poten­
tia, et amor linis procedat ah ejus cogni­
tione; totus hic progressus non pertinet
ad ordinem physic um, sed >mpo tat de­
pendentiam in solo or-iine repræsentativo,
aut intenlionali. Et sic non sequitur, quod
Christus præcise apprehensus potuerit phy­
sice influere per modum instrumenti. Ad
tertium neganda est major : quia res præterita, licet non existât in se formaliter,
potest existere virtualiter in aliquo sui
effectu : et prout sic existens influere phy­
sice : ut contingit cum mortuo genitore
perseverat ejus semen, quo mediante in­
fluit active physice in generationem. Sed
res futura non habet existere in se formaliler, ut ex se liquet : nec habet existere
virtualiter in aliquo sui effectu, cum nun­
quam illum habuerit : et consequenter
nullum, et nullo modo habet esse, sicut
ad physicam inffuemiam desideratur Unde
si passio Christi modo influit efficienter
physice de quo statim'; ideo est, quia
licet non existai formaliter in se, existât
tamen virtualiter in aliquo effectu ipsius,
utputa in sacris Christi stigmatibus, et
in humanitate eis affecta. Christus vero,
quando gratia dispensabatur antiquis, nullo
modo existebat, atque ideo nec influebat,
aut influere potuerat ut physicum instru­
mentum.
Legitima
Unde ad argumentum aliter respondetur
argu­
menti negando majorem : oppositum enim satis li­
solutio. quet exdictis tam mo Io, quam disp. 7, dub.
4. Ad primam probationem in contrarium
respondemus nullius momenti esse : quia
idem in specie effectus potest diversimode,
et per diversas causas produci : aliter nam­
que productus est Adamus, et aliter nos;
quamvis ejusdem spe-iei simus. Unde ex
eo, quod Chr.stus producat physice instruinemaliter nostram gratiam; minime
sequitur quod gratiam antiquorum eodem

modo produxerit. Sicut Christus modo ut
existens formaliter in se afficit gratiam
nostram : et tamen nemo contendat gra­
tiam antiquorum fuisse productam a
Christo ut tunc pby.-iee in se formaliter
existente : certum quippe est, quod tunc
ita non existebat, sed ad summum vir­
tualiter in aliquo sui vices gerente, ut
quidam comminiscuntur, et proxime con­
futamus. Ad secundam probationem, con­
cesso antecedemi, negamus cou-equentiam,
quæ ex dio non infertur : fatemur namque
verba Scripturae, Conciliorum; et Patrum,
quia generalia sunt, accipienda subinde
esse in omni sensu proprio possibili, quem
admittunt : et quia Christus existens po­
test influere in miracula, et gratiam per
modum instrumenti physici; recte ex præ·
diet s testimoniis collL-imus, quod Chris­
tus existens sic influxerit, et influat, ut
ostendimus § 2. Sed quia implicat, quod
aliquid influat physice, priusquam existât,
ut p'O.xime probavimus; non possumus
prædicta testimonia extendere, ut signifi­
cent influxum physicum Christi pro tem­
pore, in quo non existebat, nempe quando
gratia communicabatur antiquis. Sicut
inepte quis contenderet ex eis testimoniis
colligere, quod Christus fuerit instrumen­
tum p hyskum ad productionem gratiæ in
Angelis, et Adamo. Recolantur supra dicta
num. 38.
41. Arguitur septimo : quia eodem Sepimodo Christus ut homo, vel Christi huma- ™
nitas causât gratiam in nobis, quo ejus κώκ
passio : sed passio Christi non causal
gratiam in nobis per modum instrumenti
physici : ergo nec illam prædicto modo
causât humanitas Christi. Major patet :
quia Christi humanitas causavit gratiam
mediante passione : unde hæc concurrit
ad omnes illius effectus. Et sic D Tho.
infra quæst. 48, postquam in prioribus
articulis statuit passionem Christi causavisse nostram salutem per modum meriti,
satisfactionis, sacrificii, et redemptionis,
etc., postea art. 6 resolvit, quod illam
etiam causaverit per mo lum efficientis,
significans influxum effectivum instrumentalem. Minor autem probatur : quia ut
aliquid influat per modum instrumenti
physici, debet actu existere : sed passio
Christi non existit in actu ; cum physice
præterierit : ergo passio Christi non causal
gratiam in no.-is ut physicum instrumen­
tum. Idemque argumentum fieri potest
de resurrectione Christi, quæ modo non
existit

DISP. XXIII, DUB.

<

existit aclu, et tamen causât nostram
salutem, ut docet D. Tho. quæst. 56,
art. I.
In solutione hujus argumenti proli­
G.Mfli. xissime, si alio in loco, se gessit Godoi a
num. 211, usque ad 245 referendo, et
refellendo non minus quam quinque di­
cendi modos, quorum aliquos tandem seq ilur Sed difficultas ea non est, ut tam
diffusas exigat curas, et duplici via satis
perspicua (quæ tandem in idem redit
caput) dissolvi potest. Et ante alia suppoCj'wi. nimus contra Cabreram infra quæst. 12,
disp unica, et quæst 62, art. l.disp. 3, f
12 et 13, quod sicut res futura, quia actu
pbystco nullo mudo existit, nequit physice
influere : sic etiam π-s ommno præterita,
quæ nullo modo de facto existit, non valet
influere physice : militat enim eadem
ratio, quam in responsione ad præcedens
argumentum assignavimus, ut facile con­
sideranti constabit Quo supposito respon­
> Priai demus primo negando majorem. Cujus
ϊ·ίιρ
probatio non urget : quia licet passio, et
wiîtio. resurrectio Christi non existant formaliter
in se; existant tamen virtualiter in aliquo
sui effectu, nempe in sacra Christi huma­
nitate. Et cum ille Auctor num. 236
opponit paseionem, et resurrectionem nihil
ponere in humanitate Christi, nisi ad sum­
mum denominationem extrinsecam, quod
passa fuerit, aut resurrexerit; responde­
mus falsum absumere, et principia a se
proposita impugnare. Nam in primis pas­
sio Christi reliquit in ejus humanitate sa­
cra stigmata, quæ denominatio extrinseca
non sunt, sed aliquid supra humanitatem
realiter addunt, in quo passio ut in ter­
mino. et effectus virtualiter perseverat.
Deinde tota humanitas fuit effectus resur­
rectionis Christi quæ paries ejus physicas
univit; et in ea sicut in proprio effectu
permanet virtualiter. Unde sicut humani­
tas actu existens potest physice insirumenlaliier influere in nostram salutem ; sic
etiam passio, et resurrectio Christi ut ha­
bens esse virtualiter in prædicta humanitaie stigmatibus allecta.
fer.b Respondetur secundo negando, aut exΥΓ plicando majorem ex doctrina N. Complut,
io*-abbrev. in hb Physic, disp. 12, quæst. 2,
FiL
I
num. 15 et 17 ; nam cum dicitur aliquam
actionem, passionem, motum, aut con­
tactum assumi ad rationem instrument
physici; hujus ratio non tam in illis, quam
in subjrcto quod, sive natura, quæ per
illas deiermii.antur, et modificantur sita

365

est. Et denotatur, quod suppositum, vel
natura non assumuntur vpI ex rei natura,
vel ex Dei placdo, nisi ut determinata per
talem actionem, passionem, aut contactum,
his, saltem ut conditionibus, et ut modi­
ficationibus, concurrentibus. Unde cum
dicitur passionem, aut resurrectionem
Christi fuisse, aut esse instrumentum nostræ salmis ; ratio instrumenti cum proprie­
tate non appellat supra ipsam passionem,
vel resurrectionem, sed supra humanita­
tem, ut eis aliquando determinatam, et ut
importantem earum modificationem. Quare
cum humanitas Christi de facto existât ut
determinata per passionem, et resurrec­
tionem, quæ aliquando fuerunt; merito
in prædicto sensu dicitur, quod passio, et
resurrectio Christi concurrant physice
inslrumentaliter ad nostram salutem, licet
actu non existant : sufticit enim in sensu
præmisso, quod aliquando fuerint, et hu­
manitatem determinaverint, quæ de facto
existit. Non enim concurrunt ut instru­
mentum, aut virtus instrumentaria; sed ut
conditiones, et determinationes instru­
menti assumpti, quas sufficit aliquando
præfuisse ; sive reliquerint aliquem eflectum realem in humanitate, sive solam
denominationem extrinsecam. Quæ res­
ponsio non obscure colligitur ex D. Thom. n.Tiiom.
infra quæst. 56, art. 1 ad 3 ubi ait :
Dicendum, quod resurrectio Christi non esi
proprie loquendo causa meritoria nostræ re­
surrectionis, sed est causa efficiens, et exem­
plaris. Efficiens quidem in quantum huma­
nitas Christi, secundum quam resurrexit,
est quodammodo instrumentum divinitatis
ipsus, et operatur in virtute ejus, ut supra
dictum est. Et sicut alia, quæ Christus in
sua humanitate fecit, vel passus est, ex vir­
tute divinitatis ejus sunt nobis salutaria :
ita et resurrectio Christi est causa efficiens
nostræ resurrectionis virtute divina : cujus
est mortuos vivificare Ubi perspicue expli­
cat, quo sensu resurrectio Christi dica­
tur inslrumentaliter nostræ resurrectionis
causa, non quidem quia vere inanimen­
tum sit ; sed in quantum humanitas Christi,
secundum quam resurrexit, est quodammodo
instrumentum divinitatis ipsius. Et idem
affirmat intelligendum esse de aliis, quæ
Christus in sua humanitate fecit, aut pas­
sus est. Videantur Cajet, infra quæst. 50, Cajeta·
HUS.
art. 6. Joan a S. Thom, ubi supra £ Ad Jouhl
a
s>cundam confirmationem secundi argu­ S. Thom.
Labat.
menti Labat in resp. ad 2. Gonet num. Gonet45, et alii Thomistæ, apud quos frequens

I

»

ü

»

Λ r·'

DISP. XXI11, DUB. V.

DE INCARNATIONE.
est utriusque responsionis doctrina, in
Goi< i. quam tandem venit Gudoi num. 211.
42. Arguitur octavo : nam quoi de se
Ociavpiu
nui am habet virtutem activam proximam,
irgujMnwm· aut saltem remotam ad influendum in ali­
quem effectum, nequit in illum physice
influere : qua ratione auditus nequii
elevari ad videndum, nec voluntas ad intelligendum : quia videlicet nullam de so
habent potentiam activam in ordine ad ta­
les actus. Sed humanilas Chrisli nullam
de se habet potentiam in ordine ad gra­
tiam nostram, et in ordine ad effectus
miraculosos Ergo Christi humanitas non
influxit in hos effectus per modum instru­
menti physici, sed præcise ut instrumen­
tum morale. Probatur minor : mm quolies
causa influit per aliquam virtutem sibi
propriam, toties in effectu relucet aliquid
specialiter correspondons tali virtuti : sed
in gratia nostra, et in effectibus rairaculosis nihil est, quod humanitati Chrisli
specialiter correspondeat : haberent enim
se eodem prorsus modo, licet ab humani­
tate Christi producta non fuissent : ergo
humanilas nullam ex se habuit virtutem
activam proximam, vel remotam ad influen­
dum in tales effectus.
Diluit r.
Respondetur majorem non esse univer­
saliter veram, sel solum in causa efficienti
principali, aut etiam in instrumentis agen­
tis naturalis, quæ assumuntur ex indigen­
tia, ut per aliquid sui cooperenlur agenti
principali : non autem in instrumentis
divinæ virtutis, quæ Deus ex libera volun­
tate assumit, non quia illis egeat, sed ut
eis suam virtutem operativam communicet.
Nam in his, licet nullam ex se vinutem
•
habeant ad effectum proprium Dei prin­
cipalis agentis, sufficit capacitas ad susci­
piendam divinam virtutem : quæ capacitas
est potentia obedientialis creaturarum ad
cooperandum Deo ut ejus instrumenta,
quæ prius debet ad actum elevationis
reduci, ut infra magis explicabimus. Ad
inseriam autem majoris probationem res­
pondemus, quod si loquamur de influxu
instrumental!, nulla forte est implicatio
in eo, quod auditus per modum instru­
menti divini attingat instrumentaliler vi­
sionem, nec in eo, quod voluntas producat
instrumentaliler intellectionem : quamvis
hi actus a suis principiis elicltivis sicut a
causis principalibus procedant. Dicitur au­
tem, et merito non posse auditum elevari
ad videndum, nec vo untatem ad intebigendum : quia denominationes videndi,

el intolligondi solum communicantur prin­
cipio elicitivo, et principali talium ο|Μ*rationum : ad quod opus esi, quod hujus­
modi operationes, utpote vitales, conti­
neantur intra spbæram aclivitat-s principii,
quod denominant, sive cui communicmt
suum formalem effectum. Videre autem
esc extra sphæram auditus, el intelligere
extra sphæram voluntatis : unde ropugnat,
quod auditus videat, et voluntas intelligat:
licet permittatur, quod in tales actus
instrumentaliler influant. Recolantur su­
pra dicta disp. 17. dub 3, ex quibus
.constat, quare implied potentiam aliquam
videre, aut videntem denominari nisi
per actum a se principaliter elicitum.
Probatio autem minoris (quatenus datæ
responsioni posset aliqualiter opponi) facile
diluitur : nam cum instrumentum attingat
effectum principalis agentis non per vir­
tutem sibi propriam, sed per virtutem
prædicti agentis sibi communicatam; non
oportet, quod in tali effe< tu detur aliqua
ratio, quæ correspondent illi secundum se,
aut secundum propriam virtutem conside­
rato; sed quæ correspondeat eidem secun­
dum virtutem principalis agentis, cui in at­
tingendo prædictum effectum subordmatur.
Arguitur uliimo : quia humanitas Nona
arpChristi est de se insufficiens ad efficiendum (B«l:a
opera miraculosa et supernaturalia : ergo
nisi aliquid ei intrinsece addatur; manebit
sub eadem impotentia; sed nihil ei supe­
raddi potest, per quod fiat sufficiens ad
prædictos effectus; siquidem vinus Dei
increata nequit illi intrinse e communi­
cari, ut non obscure constat ex disp. 17,
dub. 3, ct aliis locis ibi relatis, et rursus
nulla virtus creata videtur sufficiens ad
tot effectus supernaturaies, et miraculosos,
quot Christo attribuimus : ergo humanitas
Christi non potuit per modum in-trumenti
physici ad prædictos effectus concurrere :
restat igitur, quud solum concurrerit per
modum instrumenti moralis. Hoc argu- Rea:
mentum affert satis gravem materiæ diffi- , r
cultatcm, ad quam superandam oportet
seorsim in sequeniibus discutere.

DUBIUM V.

Utrum humanitas Chrisli ul esset instru­
mentum physicum ad opera miraculosa,
el supernaturalia, debucril elevari per
aliquid sibi intrinsece superadditum*.
Quia humanitatem Christi esse poten­
tiam

tiam per modum instrumenti physici est
quidam effectus formalis, quem ipsa ex
prædicatis specificis non importat; deter
minaro oportet, quæ sit forma, vel ratio
prædictum effectum, et denominationem
communicans : præsertim cum Vasqucz,
et alii num. 31 relati ab hac parte vehe­
mentius pulsent, ut ostendant impossibi­
lem esse virtutem, quæ Christum in
raiione instrumenti physici constituerit.
Et ne in non necessariis immoremur, sup­
ponimus increatam Dei virtutem non fuisse
formaliter humanitate Christi communi­
catam per modum formæ, aut virtutis
elevativæ : id enim abunde constat ex
supra dictis disp. 17, dub. 3, et aliis locis
ibi relatis. Qua etiam ratione non mullum
in versando præsentem difficultatem im­
morabimur : quia ejus resolutio haud obs­
cure constat ex principiis alibi propositis,
quæ satis erit commemorare, et ad rei
scopum dirigere.

Communis Thomislarum sententia ratione
probatur.
Cos:’q.

Dicenlum est humanitatem Christi ele­
vatam fuisse per aliquid sibi realiter, et
intrinsece superad litum, ut posset tanquam
instrumentum physicum in effectus mira­
culosos, et supernaturaies influere, SicsenD.TtMi. git d. Thom. cum de instrumentis divinæ
virtutis agens generaliter docet illa agere
per virtutem incompletam sibi superaddi­
tam, ut 22 quæst. 178, art. 1 ad 1 et
in hac 3 part, quæst. 62, art. 4 in corp,
et ad 1 et quæst. 63, art. 2, et alibi sæpe,
ut magis constabit ex infra dicendis num.
62 et 66. Unde sic docent communiter
ΰμκ- Thomistæ, Capreolus in 4, dist. 1, quæst.
1. art. 3, in resp. ad argumr contra 4,
pm>* ubi etiam Paludanus quæst. 1. Soto quæst.
155.
3, art. 5. Idem Capreolus in 3, dist. 25,
quæst. unica, art. 3, ad argum. contra I.
Wes- Martinus de Ledesma 1 p. 4, quæst. 3,
EJ.
ûjeli- art 4. Cajetan. in hoc art. § Ad eviden­
Hf. tiam. Nazar, contr. 3. Cabrera disp. 4.
riv. Arauxo dub. 3. Joan. aS. Thoma disp.
ίtoen. 15f art. 3. N. Complut, in lib. Physic.
J 83. a
’disp. i2, quæst. 1, et alii, quos prolixum
N fra-esset referre. Idem etiam docet Alensis
(quem Suarez immerito refert pro parte
contraria) 4 part, quæst. 34, membro 5,
&
art 2, ut clarissime constat ex solutione
argumentorum. D. Bonavcnt. in 4, dist.
sio.

367

1, art. i, quæst. 4. Seotus ibidem, quæst. S:/)laSr
4, et Ricardos art. 4, quæst. 3, quia licet Ricarnegent, quod natura creaia instrumentali- das.
ter physice influat in effectus miraculosos,
et supernaturaies; fatentur tamen, quod
si ita aliquando agit, debet elevari per ali­
quid sibi realiter superadditum, sive sit
qualitas, sive motio virtuosa, sive quid
aliud : de quo in sequentibus.
Fundamentum est, quod jam alibi, Rjiio
nempe tract. 2, disp. 4, dub 4, et tract. fandaraenuiis.
14, disp. 5, dub 2, et aliis locis insinua­
vimus : quia illud, quod de se est insuffi­
ciens ad aliquid producendum, nequit
illud efficere, nisi adjuvetur, et elevetur
per aliquid sibi realiter, et intrinsece su­
peradditum : sed humanitas Christi de
te est insufficiens ad producendum effec­
tus supernaturaies, et miraculosos; ergo
nisi adjuvetur, et elevetur per aliquid sibi
realiter et intrinsece superadditum, non
potest prædictos effectus producere : atque
ideo, ut illos insirumentaliter physice atti­
gerit, opus habuit aliquo sibi intrinsece rea­
liter superaddito. Utraque consequentia pa­
tet ex præmissis. Et major videtur evidens :
quoniam illud, quod de se est insufficiens
ad aliquem effectum, si non immutatur,
et elevatur per aliquid sibi intrinsece rea­
liter superadditum, manet sicut prius, et
consequenter sub eadem impotentia, et
insufficientia : ergo nisi hoc intrinsecum
ei addatur, nequit talem effectum produ­
cere. Unde quia intellectus creatus est de
se insufficiens ad claram Dei visionem,
debet elevari per lumen gloriæ, ut Deum
videat : et quia natura creata est de se in­
sufficiens ad actus supernaturaies, et-salutares, debet elevari per gratiæ auxilia, ut
locis relatis ostendimus. Minor autem non
est minus perspicua : quia humanitas
Christi non habet majorem virtutem, quam
natura nostra : sunt enim physice loquendo
ejuslem prorsus rat.onis : unio namque
hypostatica, ad quam recurri posset, non
est virtus activa, sel modus quidam or­
dinatus ad esse : consiat autem humani­
tatem in nobis exisientem esse de se
insufficientem ad opera miraculosa, et
supernaturalia ; ergo idem de humanitate
Christi dicendum ert. Idque vel ex eo li­
quet, quod humanitas Christi non efficit
prædicta opera per modum causæ princi­
palis, sed per modum instrumenti, ut
constat ex dictis in duobus dubiis præced. :
sed instrumentum est de se insuffle ens
ad effectum principalis agentis : unde agit

368

DE INCARNATIONE.

ut ejus lirtute adjutum, et eidem subordinatum : ergo humanitas Chrifti non habet
de se virtutem suffi· ieniem ad opera miraculosa, et supernaturalia.
Ccnik4 i Confirmatur, et explicatur primo :
qnia humanitas Christi, de se insufficiens
ad predict os effectus, nequit transire ad
es.-e sufficientem, nisi intrinsece, et reali­
ter immutetur : sed nisi aliquid recipiat
sibi intrinsece, et realiter superadditum,
nequii intrinsece, ei realiter immutari :
ergo humanitas Christi de se insufficiens
ad effectus supernaturales, et miracu’osos,
nequit transire ad esse sufficientem, nisi
aliquid ipsi intrinsece, et realiter supe­
raddatur. Minor est certa : quia nisi altquid addatur humanitati, manebit sicut
prius; atque ideo non immutab tur : nec
enim imaginari debet, quod immutetur
aliqua sui ablatione. Major autem osten­
ditur : quia humanitatem transire de non
esse ad esse t-ufficientem est aliqua deno­
minatio realis de novo posita in rerum
natura : hæc autem necessario exposcit
aliquam realem immutationem ex parte
alicujus extremi : quippe rebus omnino
stantibus sicut prius, nullum est funda­
mentum, ut denominatio nova consurgat.
Prædicta autem immutatio non potest
poni ex parte Dei principalis agentis, qui
immutabilis est : nec ex parte effectus
producti, qui supponit transitum humani­
tatis de non esse sufficientem ad esse
sufficientem ; si quidem ab illa ut suffi­
cienti præcedit. Restat igitur, quod talis
immutatio ex parte humanitatis consti­
tuenda sit. Cætera enim, quæ præter
relata extrema apprehendi possent, impertinenter ad talem denominationem se ha­
bent. Recolantur, quæ diximus tract. 15,
disp. 2, dub. 5, a num. 145, ex quibus
hæc confirmatio majores vires accipiet.
Secanda.
Confirmatur secundo, et explicatur am­
plius : quia de rat one cujuscumque ins­
trumenti proprie dicti est elevari ab agente
principali : et rursus elevari nori potest,
nisi aliquid recipiat : sed humanitas
Christi fuit instrumentum proprie dictum
in ordine ad effectus supernaturales, et
miraculosos, ut satis constat ex dictis dub.
præced. ; ergo ut humanitas in prædictos
effectus inllueret, debuit recipere aliquid
sibi realiter superadditum. Major quoad
primam partem suadetur : quia instrumen­
tum proprie dictum est agens de se infe­
rius·, et improportionatum ad effectum
agentis principalis : ergo nisi elevetur,

nequit illum attingere. Secunda eGam
minons probatur : quia ininte ligibile est,
quod aliquid elevetur nisi recipiendo ali­
quam majorem virtutem.
Confirmatur ultimo : quia de ratione Tertii
instrumenti est agere ut motum, et appli­
catum a principali agente, et ut illi subordinatum : sed nec moveri, et applicari ab
i lo potest, nec eidem subordinari. nisi
aliquid ab eo recipiendo : ergo de ratione
instrumenti est, quo.i ab agente princi­
pali aliquid recipiat sibi intrinsece supe­
radditum : atque i leo humanitas Christi,
ut per modum instrumenti influeret in
effictus supernaturales, et miraculosos,
debuit aliquid reale, et intrinsecum a Deo
agente principali recipere. Major constat :
quia cum nihil naturaliter moveatur ad
aliquid sibi improportionatum ; et effectus
principalis agentis sit improportionatus
respectu instrumenti secundum ea, quæ
ex se habet, utpote ejus vires excedens;
nequit instrumentum attingere effectum
principalis agentis, nisi ut ab isto motum,
applicatum, et eidem suhordinatum. Unde
D. Tho. infra quæst. 62, art. 1, inquit : D.Thœ.
Causa inslrumenlalis non agit per virtutem
suæ formæ, sed solum per motum, quo
movetur a principali agente. Et art. 4 :
Instrumentum non operatur, nisi in quan­
tum est motum a principali agente quod
per se operatur. Et quæst. 27 de Verit.
art. 4 : Hæc enim est ratio instrumenti, in
quantum est instrumentum, ut moveatur
motum : Unde sicut se habet forma completa
ad per se agentem ; ita se habet motus, quo
movetur a principali agente, ad instrumen­
tum : sicut serra operatur ad scamnum.
Quamvis enim serra habeat aliquam actio­
nem, quæ sibi competit secundum propriam
formam, ut dividere : tamen aliquem effec­
tum habet, qui sibi non competit, nisi in
quantum est mota ab artifice, scilicet facere
rectam incisionem, et convenientem forinx
artis. Minor eliam liquet : quia cum mo­
veri sic actus et exercitium proprium potentiæ receptivæ; impossibile est aliquid
ab alio moveri, nisi aliquid ab eo reci­
piendo. Ut enim inquit D. Tho. 1 p.
quæst. 2, art 3 : Nihil movetur, nisi secun­
dum quod est in potentia ad illud, ad quod
movetur : movet autem aliqud, secundum
quod est in actu. Movere enim nihil aliud
est, quam educere aliquid de potentia in
actum. Idemque dicendum est de subordinatione passiva; importat enim specia­
lem subjectionem, sive habitudinem ad
subordinationem :

I
■ I

(·

DISP. XXIII, DUB. V.
subordinaiionem : quæ fundatur in eo, quod
unum ab alio aliquid recipiat.

§ π.
Prociditur recuratis ad potentiam obedienlialem immediate activam.
Serii,
rtspoasw.

45. Hoc fundamentum conatus est di­
ruere Suarez in pries, disp. 31, sect. 5
et 6, et tomo 3, in hanc tertiam p. disp
'J, sect. 2, quibus locis docet humanitatem
Christi (idemque extendit ad alia instru­
menta physica divinæ virtutis), ut actu
instrumentaliter influeret in effectus mi­
raculosos, et supernaturales, opus non
habuisse virtute aiiqua de novo sibi rea­
liter superaddita : quia independenter ab
hoc additamento, habet potentiam obedientialem immediate activam, et sibi in­
natam, qua possit cum Deo instrumenta­
liter concurrere ad efficiendum, quidquid
ex parte facti non implicat contradictio­
nem. Si autem ab hoc Auctore inquira­
mus, quid sit hæc potentia obedientialis
activa? Respondet non esse aliud, quam
entitatem ipsius humanitatis ut ordinabi­
lem a Deo ad omnes etfectus miraculosos,
et supernatürales, pro quibus Deus prae­
paret ex parte sua concursum specialem :
unde prædicta potentia coalescit quasi ex
duobus, nempe ex entitate humanitatis, quæ
se habet ut potentia remota; et ex ordina­
tione divinæ voluntatis, et præparatione
concursus ad tales effectus : quibus connotatis prædicta potentia fit proxima. Hinc
colligit humanitatem Christi quantum ad
rationem potentiæ remotæ convenire cum
omnibus entibus hujus universi ; siquidem
cuncta habent entitatem a Deo assumptibilem, et ordinabilem ad effectus, quos
voluerit : differt tamen ab illis quantum
ad rationem potentiæ proximæ; quia non
omnia connotant actualem ordinationem
divinam, et præparationem concursus. Hic
vero jactis principiis, facile diruit funda­
mentum a nobis positum cum suis con­
firmationibus : nituntur namque in eo,
quod humanitas sit de se insufficiens ad
attingendum instrumentaliter physice ef­
fectus supernaturales, et miraculosos ; at­
que ideo non posse comparare talem suf­
ficientiam absque intrinseca mutatione
per aliquid de novo sibi impressum. Nam
cum Suarius dicat humanitatem habere
ad id potentiam, quæ solum dicitur re­
mota, quia non connotât ordinationem
Salmanl. Curs. theolug. toni. .11'.

369

divinam, et præparationem divini concur­
sus: sufficit hæc connotari, ut transeat
ad rationem proxime sufficientis : quæ
connotatio sine ulla humanitatis muta­
tione fieri potest, ut ex se liquet.
46. Sed hæc Suarii doctrina, et prin- Coufacipia in quibus fundatur, sunt multum ,alQr'
falsa : et eis corruentibus, persistet in suo
robore ratio nostra. Illud vero ostenditur
ab inconvenientibus, quæ prædictam doc­
trinam consequuntur. Sed prius adverti­
mus nos non negare, quod in omnibus
creaturis repedatur potentia obedientalis
remota ; quia ad id satis est, si habeant
capacitatem ad recipiendum intrinsecam
elevationem, qua fiant intrinsece, et for­
maliter potentes. Negamus autem, quod
habeant sufficientiam ex parte virtutis in
recto desideratam cum sola carentia connotationis divinæ ordinationis actualis, et
concursus præparati; et consequenter,
quod eis præcise connotatis dicatur, et sit
proxime sufficiens. Et hoc supposito.
Refellitur primo adhibita responsio :
quia de ratione cujuscumque agentis est
continere in se effectum in actu primo, et
illum ex se emittere ; sicut de ratione ef­
fectus est egredi a principio efficienti, in
quo prius continebatur : sed humanitas
Christi de se non continet in actu primo
effectus supernaturales, et miraculosos :
et rursus divina ordinatio actualis, et
concursus præparaïus, aut etiam exhibi­
tus non præstant ipsi talem continentiam :
ergo humanitas Christi non fit potens, et
proxime sufficiens ad eos effectus eo modo,
quem Suarius describit. Major, et conse­
quentia ostent. Et minor quoad primam
partem ostenditur : nam implicat, quod
res inferioris ordinis præcontineat in actu
rem ordinis superioris; siquidem præcontinentia in actu fundatur in perfectio ne
continentis comparative ad contentum; et
res inferioris ordinis est simpliciter imper­
fectior, quam res ordinis superioris, ut
ex ipsis terminis liquet : atqui humanitas
Christi est inferioris ordinis, effectus vero
miraculosi et supernaturales sunt res or­
dinis superioris; cum illa secundum totum
illud, quod in se subjective habet, perti­
neat ad ordinem naturalem ; isti vero ad
ordinem divinum spectant : ergo huma­
nitas Christi de se non præconlinet in
actu primo effectus miraculosos, et su­
pernaturales. Secunda etiam minoris pars
facile suadetur : quia humanitas nequit
præcontinere in actu aliquem effectum,
■li

370

In*
it

>·*'·
1$

DE IN CARNATION E.

nisi per illud, quod intrinsece habet, aut
recipit : sed ordinatio Dei, aut praepara­
tus ejus concursus nihil intrinsecum ponit
in humanitate : ut Suarius concedit : ergo
talis præparatio, aut ordinatio non præstant humanitati, quod præcontineat effec­
tus supernaturales, et miraculosos.
Confirmatur, et declaratur : nam vel
humanitas secundum se, et pro priori ad
actualem Dei ordinationem habet vires
sufficientes, et proximas ad causandum
physice instrumentaliter effectus illos, vel
non habet prædictas vires ? Si eligatur
hoc ultimum : sequitur, quod nec illas
habeat tali ordinatione supposita : quia
hujusmodi ordinem, ut Suarius vult, nihil
intrinsecum ponit in humanitate, seu il­
lam relinquit intrinsece immutatam; atque
ideo cum eisdem viribus, aut carum ca­
rentia, quas ex se habet : ergo si secundum
se, vel antecedenter ad talem ordinationem
non habet vires sufficientes, et proximas ;
nequit illas habere ex eo præcise, quod
in Deo detur actualis illa ordinatio. Quin
et hujusmodi ordinatio chymærica erit, et
Deo repugnans : implicat enim Deum or­
dinare, quod operetur illud, quod nec ex
se habet vires ad agendum, nec illas re­
cipit : ordinaret namque aliquid impossi­
bile, nempe agere absque viribus propriis,
vel acceptis. Prima autem dilemmatis pars
est prorsus falsa : tum ad hominem contra
Suarez, qui expresse affirmat oppositum,
ut sic vitet, ne omnis creatura dicatur
posse proxime efficere opera supernatura­
lia. et miraculosa. Tum ex se, non repu­
gnat habere vires proximas, ad effectus
supernaturales, nisi præcontinendo in actu
tales effectus : humanitas autem, cum
subjective, entitative, et intrinsece sit na­
turalis entitas, nequit sibi relicta præconlinere in actu effectus supernaturales, et
habere efficacitatem proximam ad eos
producendos.
Alia
47. Refellitur secundo ad hominem con­
Suarii
irapu- tra eundem Suarez, qui sect. 5 cit. docet
gnaito. humanitatem Christi non potuisse elevari
ad faciendum opera supernaturalia, et mi­
raculosa per unam aliquam qualitatem per­
manentem, quæ esset virtus instrumenta,
ria. Idque probat, quia si talis qualitas abs­
que nova alia elevatione esset sufficiens ad
omnes prædictos effectus adæquaretur in
agendo instrumentaliter omnipotentiæ divi­
næ, et esset infinita saltem extensive :quod
omni accidenti repugnat. Eadem autem
rallo si quid valet, militat in potentia

obedientiali activa, ot permanenti, quam
Suarius dicit esse virtutem elevantem ad
omnes offectus supernaturales, et miraculosos : et ad quidquid non implicat contra­
dictionem, quia hujusmodi potentia non
minus extenditur, quam extenderetur ea
qualitas superaddita; cum sit ad omne,
quod est inst rumen taliter producibilo. Ergo
si qualitas illa, ut contendit Suarez, im­
plicat; idem judicium fieri debet de poten­
tia obedientiali immediate activa, quam
ipse introducit. Idque a fortiori : tum quia
illa qualitas, si daretur, foret supernaturalis, et excedens exigentiam naturæ creatæ:
potentia vero obedientialis activa a Suario
introducta debet esse entitative naturalis;
utpote a naturali rerum entitato realiter
non distincta. Tum quia prædicta qualitas
non existeret in omnibus creaturis, sed in
ea, quam Deus sic elevare vellet : ista au­
tem potentia constituitur in omnibus crea­
turis, ut quæ non dilTert realiter ab illis.
Magis autem absurdum, et vero contrarium
apparet, quod omnes creaturæ per aliquid
entitative naturale, et earum proprium ha­
beant vires sufficientes ad producendum
instrumentaliter, quidquid est instrumen­
taliter producibile; quam quoad aliqua
creatura non per virtutem propriam, sed
per qualitatem supernaturalem sibi adve­
nientem, et a Deo ex nova gratia conces­
sam possit instrumentaliter in omnes præ­
dictos effectus. Nec momenti est, quod
respondet Suarez in solut. ad 8, quantita­
tem hujus potentiæ non esse regulandam
penes ejus entitatem, aut essentiam; sed
secundum perfectionem omnipotenti® di­
vinae, cui subordinatur, et cujus concursu
indiget : unde activitas talis potentiæ po­
test excedere ejus essentiam, sive entita­
tem. Nam idem totidem verbis potest dici
de illa qualitate, quamquam ipse et mo­
tive relato excludit : nam talis qualitas
etiam subordmaretur omnipotcntiæ divinie,
et egeret ejus concursu : quocirco activitas
talis qualitatis non regularetur penes ejus
entitatem, sed secundum perfectionem di­
vinæ virtutis, cui deserviret. Si enim id
habet potentia innata, et identificata cum
entitato rerum, ut Suarius vult, quare id
ipsum non posset habere qualitas supernaturalis, gratiose alicui creaturæ communi­
cata, et ab ejus entitate distincta?
Refellitur tertio : quia si daretur talis
potentia immediate operativa effectuum
supernaturalium ; talis potentia esset enti­
tative supematuralis, et non esset entita­
tive

Major
rcipwstoris
âTCTiifc

DISP. XXlu, DUB. V.

f

Fip
.‘Urii
pterii
t».

live supernaturalia, sed naturalis : conse­
quent implicat contradictionem : ergo et
Antecedens. Sequela quoad primani partem
ostenditur : tum quia omnis potentia im­
mediato operativa specilicatur ab actibus,
quos elicit : sed potentia immediate effec­
tiva operum supernaturalium, et miraculosorum eliceret operationes entitative
supernaturales; siquidem per illas attin­
geret effectus, sive terminos supernaturales
saltem in esso termini : ergo talis potentia
esset entitative supernaturalis. Tum etiam,
quia virtus pneeontinens in actu effectus
supernaturales debet esse supernaturalis
entitative: cum nihil possit in actu præcontineri nisi in principio ejusdem ordinis :
sed potentia immediate operativa miracu­
lorum, et effectuum supernaturalium præcontineret in actu supernaturales effectus;
siquidem illos efficeret : ergo hujusmodi
potentia esset entitative supernaturalis.
Tum deniqne, quia si supernaturalis non
foret, esset ordinis inferioris ad effectus,
quos producit : et sic esset improportionata
ad eos attingendos, indigeretque ulteriori
virtute sibi addita, ut nos intendimus, et
Suarius vitare curat. Deinde probatur se­
quela quoad secundam partem : nam im­
plicat potentia entitative supernaturalis,
et innata naturæ, atque ab illa realiter
non distincta. Cum enim supernaturale
dicatur per excessum supra omnem natu­
ram creatam, et creabilem ; implicatorium
est, quod aliquid sit entitative supernatu­
rale, et quod non distinguatur a natura,
sed sit illi innatum, et ab ea indistinctum,
ut constat ex fusius dictis tract. 2, disp.
3, dub. 1, et 2. Sed potentia obedientalis
immediate operativa operum supernatura­
lium, quam Suarius introducere voluit,
non distinguitur ab entit.ate cunctarum
rerum naturalium, sed eisdem·innata est
absque ulla distinctione reali, ut ipsemet
Auctor describit. Ergo prædicta potentia
non est entitative supernaturalis : sed na­
turalis.
Si autem cum prædicto Auctore respon­
deatur talem potentiam non esse entitative
supernaturalem, quia non est proxime po­
tens effectus supernaturales producere,
nisi conotando supernaturalem, specialem,
et indebitum concursum Dei : contra hoc
est, quod talis responsio solum in verbis
consistit. Nam ille concursus, qualitercum­
que describatur, vel confert potentiæ huic
totam vim activam ad supernaturales effec­
tus ; vel supponit in ea partem virtutis,

371

et aliam virtutis partem communicat : vel
tandem nullam virtutem communicat, sed
eam, quæ supponit, reducit ad actum secudum : nec enim excogitari potest, quid
aliud prædictus concursus præstet. Si eli­
gitur primum ; plane sequitur, quod præ­
dicta potentia elevetur, immuteturque per
aliquid in ea receptum: siquidem ex vi
concursus divini, qui ad agendum instru­
mentaliter desideratur, recipit lotam virtu­
tem activam. Sed il ipsum est, quod asse­
rimus, et negat Suarez. Et idem sequitur,
si eligatur secundum, quia licet non totam
vitutem recipiat, aliquid tamen ejus reci­
pit. Utraque tamen pars principiis Suarii
repugnat, qui affirmat concursum actualem
Dei nihil intrinsecum ponere in causa, sed
in effectu : unde concursum prævium non
admittit, sed præcise simultaneum, ut
constat ex dictis tract. 14, disp. 7, dub. 3
et 4. Restat igitur, quid ex ejus sententia
tertium, et ultimum eligendum sit. Si au­
tem hoc dicitur : plane convincitur, quod
virtus proxima, quæ potentia obedientialis
effectus supernaturales operatur, sit enti­
tative supernaturalis; siquidem per se
ipsum, et antecedenter ad effectum, et ad
concursum Dei cum effectu identificatum,
præcontinet supernaturalem effectum, habetque vires sufficientes, et proportionatas
ad productionem illius. Nec inde sequitur
(ut tacitam objectionem præoccupemus)
idem dicendum esse de potentia obedien­
tiali passiva, seu receptiva : quia potentia
receptiva non præcontinet in actu formam,
ad quam est in potentia, ut ex sc liquet.
Nec rursus debet esse ejusdem ordinis cum
omni forma, quam suscipit, sed solum cum
illa, quam naturaliter respicit, et recipit:
quod obedientiali potentiæ respectu forma- . .
rum supernaturalium non convenit : nam
est ipsa rei entitas, quæ solum connaturaliter recipit formas sibi connaturales, liegt
repugnantiam non habeat ad alias divini­
tus recipiendas.
49. Refellitur quarto : quia doctrina Aperitur
hæc de potentia obedientiali immediate IDJglS
illius
operativa, et rebus innata, atque indis­ doctnnæ
tincta in ordine ad faciendum miracula fclsitas.
non bene cohæret cum doctrina Scripturæ,
et Patrum. Quod ostenditur in primis :
quia principium proximum, quo homines
operantur miracula, est gratia gratis data,
quæ 1 ad Corinth. 12 vocatur operatio I an
virtutum, et gratia sanitatum. Hujusmodi, Cor* 12
autem gratiæ non sunt insitæ rebus natu­
ralibus, ab eisquo indistinct® ; sed dis-

* '

·; I
Sii

■ -4

S.
t·· 1

[ * / A4

ό

I

ι·.

DE INCARNATIONE,
tribuuntur ex speciali Spiritus Sancti dono,
non omnibus, sed quibus ipse vult, ut
aperte significatur in eodem loco illis
verbis : Hæc autem omnia operatur unuj,
atque idem Spiritus, dividens singulis,
prout vult. Ergo virtus proxime operative
miraculorum non est ipsa entitas creatu­
rarum, sed aliquid ab his diversum, eisque superadditum. Quod magis firmatur
ex eodem loco, in quo sicut recensentur
operatio virtutum, et gratia sanitatum,
sic etiam fides, scientia, el prophetia : hæ
autem non sunt in recto aliqua potentia
rebus innata, et ab eisdem realiter indis­
tincta, sed important aliquod lumen in­
fusum, et divinitus superadditum , ut do­
cent communiter Theologi. Idem itaque
de operatione virtutum, et gratia sanita­
tum, quæ sunt virtus proxima ad facien­
dum miracula, dicendum est. Rursus Pa­
tres communiter docent Baptismum, et
alia Sacramenta habere virtutem sancti­
ficandi animas ex speciali donatione, et
sanctificatione Spiritus Sancti. Sic enim lo­
Tertul­ quuntur Tertullianus lib. de Baptismo
lianus.
D. Basi­ cap. 4. D. Basil, lib. de Spiritu Sancto,
lios.
cap. la. D. Ambros. lib. 1 de sacram,
D. Am­
cap. 5. B. Nazianz. in orat, de Baptismo.
bras.
D. Na­ D. Chrysostom, hom. 25 in Joan. D.
nam.
D.'chry- August, lib. 2 de gratia Christi, cap. 32.
sosiom. D, Leo Magnus epist. 4. D. N. Cyrillus
Au
­' bb. ? contra Julianum, et alii commuDD.
guâ
”
gust.
D. Leo. niter. Supponunt ergo Patres vim proxi­
N. Cyrillus. mam operandi miracula, aut supernaturales
effectus non esse virtutem, aut potentiam
rebus congenitam, et insitam, sed aliquid
aliud eis accidentaliter superadditum.
Everti­
Et si Suarius respondeat ideo Scriptu­
tur
ram, et Patres dicere, quod hæc virtus
Suarii
«poti· datur ex dono speciali Spiritus sancti,
tio.
non quia oporteat aliquid rebus addere
ab eis diversum, ipsasque intrinsece ele­
vans; sed quia requiritur, quod a Spiritu
sancto designentur, et ordinentur ad pro­
ducendum tales effectus, et quod ipsis
præparetur divinus concursus. Contra hoc
est tum, quod Scriptura, et Patres expresse
dicant dari rebus virtutem ad eos effectus
producendos : illa autem designatio, or­
dinatio, et præparatio nihil dat, aut ponit
in rebus, ut sint principia talium effec­
tuum ; sed ad effectus ipsos immediate
diriguntur; cum nihil aliud præter ipsos
producant, ut Suarez affirmat : ergo præ­
dicta expositio minime cohaeret'cum sensu
proprio in testimoniis Scripturæ, et Pa­
trum, quantum potest fieri, observando,

ut dicebamus dub. præced., § 2. Tum etiam
quia illa designatio, ordinatio, et prwpa=1
ratio, cum nihil physicum constituant in
rebus, solum extrinsecc illas denomina­
bunt : quod quidem deservire poterit ad
rationem instrumenti moralis, secus au­
tem physici : unde Suarez, qui nobiscum
sentit humanitatem Christi fuisse instru­
mentum physicum ad patrandum mira­
cula , assertionem ipsam deserit, dum
dicit solum esse instrumentum per extrinsecam illam ordinationem : majorem
vero consequentiam servavit Vasquez, qui
sentiens nihil posse addi humanitati, qua
fieret physice potens, negavit esse instru­
mentum physicum, et intulit esse instru­
mentum præcise morale, ut argumentaba­
tur num. 42. Tum denique quia si res
ita se habet, ut Suarius describit, quod
hujusmodi instrumentum divinæ virtutis
nihil supra entitatem addant, quam desi­
gnationem divinam, et concursum actua­
lem Dei in effectum ; sequitur humanita­
tem Christi, Sacramenta, Apostolos, et
Sacerdotes nullam majorem virtutem in­
trinsecam habere ad causandum gratiam,
et miracula, quam habeant lapides, et
jumenta. Nam in constituendo prædicta
instrumenta nihil ex sententia Suarii con­
currit, quam potentia obedientialis activa,
et a rebus indistincta atque ordinatio Dei,
et concursus actualis in eflectum : potentia
autem ilia in omnibus rebus, ut ipse vult,
invenitur ; ordinatio vero, et concursus
nihil ponit in instrumentis ipsis, sed præ­
cise in effectu : ergo humanitas Christi,
Sacramenta, Apostoli, et Sacerdotes nul­
lam majorem virtutem intrinsecam habent
ad efficiendum gratiam, et miracula, quam
habent lapides, et jumenta. Id autem non
levem absurditatem piis auribus offerre vi­
detur, nec satis cohærere cum veritate
Scripturæ Luc. 9 : Convocatis duodecim Lw. 3
Apostolis, dedit illis virtutem, el potestatem
super omnia dæmonia, el ut languores cu­
rarent. Joan. 20 : Insufflavit, el dixit eis : Joaj.eo
accipite Spiritum sanctum: quorum remise·
ritis peccata, remittentur eis. Quod fit
formaliter per gratiam in remissione pro­
ductam. Sacerdotes etiam habent intrinse­
cum characterem, et in vi illius potestatem
convertendi panem in corpus Chrisli, et
communicandi gratiam remissivam pecca­
torum. Et denique Patres affirmant hu­
manitatem Christi fuisse organum, et
instiumentum divinæ virtutis ad opera
supernaluralia, et miraculosa, quia erat
conjuncta
J

DISP. XXIII, DUB. V.
conjuncta Verbo, ut constat px dictis num.
25. Qualiter ergo admittemus humanita­
tem Christi, Sacramenta, Apostolos, et
Sacerdotes nullam majorem, aut specia­
liorem virtutem intrinsecam in ordine ad
tales effectus habere, quam habeant lapi­
des, et jumenta?
Uiliol
50. Refellitur quinio : quia si in omni­
lili-u
ttspoa- bus rebus est potentia obedientialis imme­
sittis diate activa in ordine ad elïectus supernaturales ; sequitur intellectum, et voluntatem
per prædictam potentiam sibi innatam ,
et entitative naturalem posse elicere actus
fidei, charitatis, et alios conducentes ad
salutem. Id vero falsum apparet : nam Con­
cilia diffiniunt hominem per vires natura­
les non posse elicere prædictos actus, ut
ex professo ostenditur tract. 14, disp. 3,
dub. 3, cum sequentibus. Nec prodest
dicere cum Suario hoc inconveniens ex
ejus sententia illegitime inferre; cum ex­
presse præter potentiam illam activam
necessarium esse specialem Dei ordina­
tionem, et concursum ad effectum. Nam
contra hoc est : tum quod talis concursus
nihil ponit in causa ex parte principii;
sed solum in effectu, ut ipse affirmat :
ergo loquendo de intellectu, et voluntate,
ut habent rationem causæ, et principii ;
sequitur ex ejus sententia, quod agant
actus supernaturales, et salutares per soram potentiam obedientialem immediate
operativara, quæ est ipsa entitas naturalis
prædictarum potentiarum. Tum quod con­
cursus Dei cum causa creata in ordine ad
effectum, ad quem habet sufficientes vires
ex parte principii, non est gratia specialis,
sed generalis concursus, ut patet in con­
cursu Dei cum homine ad effectus natura­
les : ergo si ex parte intellectus, et vo­
luntatis, ut eliciant actus supernaturales,
et salutares, non requiritur major alia
virtus præter illam, quam habent omnes
res ratione potentiæ obedientialis activæ,
et quæ ab illis non distinguitur ; sequitur
sequitur quod concursus Dei cum intel­
lectu, et voluntate ad prædictos actus,
non sit gratia, sed generalis concursus :
et consequenter, quod intellectus, et voAt^1l*luntas illos eliciant per vires naturales,
nius proprias, innatas, et sibi convenientes ex
creatione. Quod motivum aliter alii exCibrerk pendunt. Cabrera disp. 4, f Ί, num. 80,
his verbis : Illa sententia ex illo potissimum
convincitur falsilatis, quod constituit in
creatura vim naturalem ad eliciendum actus
supernaturales, sine eo quod talis vis con-

373

fertur per appositionem alicujus rei super·
naturalis in ipsa creatura receplæ, cl in*
trinsece inhærentis : quod naturam liberi
arbitrii adeo extollit, ut gratiæ Dei derogare,
ac detrahere mullum videatur. Arauxo ubi Ara-χο.
supra, fol. 457, in hunc modum : Opposita
sententia favet Pelagianismo, id est, errori
eorum, qui ex stirpe Pelagii pullulantes ita
extollunt innatam virtutem nostri liberi ar­
bitrii, ut dicant habere naturalem vim ad
supernaturales actus, qua el possit initium
prxbere suæ justificationis, seque ad illam
disponere : siquidem admittit hæc sententia
hujusmodi potentiam obedientialem activam
innatam in nostro libero arbitrio ad super­
naturales actus eliciendos, sicul et in aliis
rebus ad alios effectus supernaturales, el
miraculosos. Alii alia similia proferunt :
quos ut inciviles notat Joseph. Ragusa Ragusa.
disp. 107, § 5, quod ista Suario oposuerint. Sed in Theologis reprehendi non
debet, quod virtutem nudam, et puram
magis quærant, quam fucatam urbanitem.
Nec ipse Ragusa multum parcit dictæ
sententiæ. cum dicat: Mihi tamen interim,
quod recens, et difficilis sit, minime videtur
amplectenda. Docet illam Suarez hic disp.
31, neque ullum prælerea invenio ex auc­
toribus, quorum publica exstant opera, typis
excusa. Et contra eandem ex eodem Ins­
tituto refert Bellarminum, Henriquez, et
Molinam.

§111.
Prxctudilur aliud effugium ad extrinsecam
sub ordinationem.

51. Non melior praecedenti et aliorum
responsio, qui ut motivo nostro occurrant,
fatentur humanitatem Christi non potuisse
sine aliqua elevatione producere instrumentaliter physice effectus supernaturales,
et miraculosos : sed aiunt hujusmodi ele·
vationem consistere in actuali subordinatione, qua Deus intime assistens, et
conjunctus humanitatem propriæ virtuti
increatæ subordinavit, trahendo illam ad
istius participationem, licet nihil intrinse­
cum in ea produxerit, qua formaliter ele­
vata fuerit. Quod sibi persuadent : quia
quaelibet vis inferior per conjunctionem ad
superiorem fit virtuosior, potestque in eos
effectus, qui sunt superioris proprii : sicut
potentia imaginativa per conjunctionem
ad animam rationalem fit potens ad discur­
rendum circa singularia, quod ex se, aut

Aliorum
respon­
sio.

374

DE INCARNATIONE

in aliis naturis non valet. Istorumquo doc­
trinam significare videntur D. Tho. et alii
graves Doctores, quando tam sæpe affir­
mant humanitatem de se insufficientem ad
opcran ium effectus supernaturales et mi­
raculosos, efficere illos per divinam virtu­
tem, sive increatam. Cum enim hujusmodi
virtutem participare nequeat per intrinse­
cam ipsius receptionem; consequens est,
quod per illam dicatur agere, quatenus illi
intime conjungitur, et ipsi in agendo actua­
liter subordinatur. In quam sententiam
Vinccn- inclinat Joan. Vincentius quæst. G et ei­
<î»js.
dem favent, qui primum gratiæ actualis
auxilium præmissa ratione explicant, ut
vidimus tract. 14, disp. 5, dub. 3.
ncfcliiSed hæc responsio contra se habet diffi­
Inr
m Jltipli- cultates præcedendi objectas, et alias pia­
ciier. res. Nam in primis motivum a nobis pro­
Primo.
positum in suo robore relinquit : humanitas
enim est de se insufficiens ad efficiendum
opera supernaturalia, et miraculosa : ergo
nisi aliter se habeat, semper manebit sub
eadem impotentia .-quippe, ut vulgo dicitur,
idem manens idem semper facit idem. Non
potest autem aliter se habere, nisi immu­
tetur; nec mutari valet, nisi aliquid de
novo respiciendo, ut fusius expendimus g 1.
Atqui humanitas per conjunctionem ad
Deum, et per subordinationem ad ipsum
in agendo nihil intrinsecum recipit, ut do­
cent hujus responsionis patroni. Ergo ex
vi prædictæ conjunctionis, ct snbordina­
tionis non fit sufficiens, sive proxime po­
tens ad attingendum instrumentaliter prædictos effectus.
Secundo. 52. Prælerca repugnat, quod aliquid vel
principaliter, vel instrumentaliter producat
in actu secundo aliquem effectum nisi ,
illum in se præcontineat in actu primo, i
cum agere non sit aliud, quam effectum |
extra se ponere, sive reducere actum pri­
mum ad secundum : sed Deus subordinavit
sibi humanitatem, ut per modum instru­
menti produceret effectus supernaturales,
et miraculosos : ergo talis subordinate
vol debuit supponere actum primum, sive
virtutem sufficientem in suo genere ad pro­
ducendum tales effectus, quod in Suario
impugnavimus § præcedenti; vel debet illi
.de novo communicare talem virtutem, ut
intendimus : unde hæc responsio implicatoria est, dum ex una parte vult, quod Deus
subordinaverit sibi humanitatem tanquam
instrumentum ad efficiendum effectus ea
superiores; et ex alia parte negat, quod ali­
quid intrinsecum in humanitate posuerit.

I Quod amplius declarari potest : quia hu·
manilatem esse actual iter subordinatam
Deo per modum instrumenti ad prædielos
effectus importat specialem ordinem, sive
respectum humanitatis ad Deum : qui res­
pectus non invenitur generaliter in aliis re­
bus, quæ non assumuntur a Deo ad rationem
instrumenti, ut ex so liquet : sed novus
respectus nequit consurgere absque muta­
tione reali ex parte alicujus extremi ;
;
quippe rebus stantibus nunc sicut priuSj
nulla est ratio, ut adsit novus respectus
realis, qui prius non erat ; ergo cum talis
mutatio non fiat in Deo humanitatem su­
bordinate, constituenda necessario est ex
parte humanitatis, cum Deo subordinatur,
agendo actualiter per modum instrumenti.
Et sic non cohærent illa, quæ asserit hæc
responsio, nempe humanitatem elevari per
subordinatiouem ad Deum principalem
agentem, et subordinationem istam nibil
no\um, aut intrinsecum in humanitate
formaliter constituere.
Deinde si humanitas ad influendum Tena,
instrumentaliter cum Deo in ordine ad
effectus supernaturales, et miraculosos non
per aliam viriutem elevaretur, quam per
ipsam virtutem increatam, cui subordinaretur ; Deus, et humanitas influerent per
eandem virtutem, increatam videlicet, con­
venientem Deo per essentiam, et humani­
tati per illam subordinationem : nec
enim aliam virtutem creatam elevantem,
et intrinsecam constituunt in humanitate
hujus responsionis Auctores : consequens
est falsum : ergo humanitas non elevatur
per virtutem increatam, cui subordinatur,
sed per virtutem creatam, quam recipit.
Probatur minor : quoniam humanitas in­
fluit ut causa distincta α Deo agente prin­
cipali, licet eidem subordinate ; quippe
manifestum est instrumentum, et agens
principale esse duo agentia distincta : sed
ut duo aliqua influant ut duo, licet unum
alteri subordinatur, sunt necessariæ du®
virtutes distinct®, quamvis eundem ordi­
nem, aut subordinationem observent :
ergo humanitas agens instrumentalis, et
Deus agens principalis non influunt per
eandem indivisibilem virtutem, sed per
diversas. Et declaratur amplius : nam
licet 1res divinæ personæ sint tria suppo­
sita realiter distincta; quia tamen influunt
ad extra per eandem indivisibilem virtu­
tem omnipotenti® ; non sunt tria agentia,
nec tres causæ, sed una : ergo ut humani­
tas Christi agens instrumentalis, et Deus
agens

DISP. XXIII, DUB. V.
agens principalis concurrant ut doo agen­
tia, sive causæ distinctæ, ut revera sunt,
debent induere per virtutes realiter dillerentes. Atque ideo componi non potest,
quod humanitas influat per modum ins­
trumenti, et quod non influat per virtutem
intrinsecam propriam, vel appropriatam,
sed solum per increatam Dei virtutem,
cui in agendo subordinetur. Explicatur
ulterius : nam virtus, qua instrumentum
elevatur, habet rationem principii guo
eidem instrumento sicut principio qiuod
subordinati : sed increata Dei virtus non
comparatur ad humanitatem sicut princi­
pium quo ad principium quod cui subordinetur, cum potius humanitatem sibi
subordinet, et humanitate utatur : ergo
virtus elevans humanitatem ad rationem
instrumenti non est increata Dei virtus,
sed aliquid creatum, et ab ea diversum.
Quito.
53. Ad hæc : humanitatem esse proxime
potentem ad efficiendum opera miracu­
losa, et supernaturalia est aliquis effectus
formalis intrinsecus : sed hujusmodi effectus petit aliquam causam, sive formam
intrinsecam : ergo cum increata Dei virtus
nequeat uniri intrinsece per modum formæ
informantis; sequitur, quod non potue­
rit humanitatem elevare, sive constituere
proxime putentem in ordine ab illos effec­
tus. Consequentia patet. Et minor est
certa : quia effectus formalis intrinsecus
non est aliud ex parte recti, quam forma
intrinsece communicata subjecto : sicut
ease formaliter album importat in recto
albedinem subjecto unitam, et esse cali­
dum importat calorem, et sic de aliis.
Major etiam constat tum ab eisdem exem­
plis : quia esse alhum est effectus formalis
intrinsecus, et similiter esse calidum :
ergo pariter esse potentem important effec­
tum formalem intrinsecum. Tum quia
unumquodque est proxime potens aliquem
effectum producere, quatenus illum præcontinet : et rursus illum præcontinet
per id, quod est, et habet in actu secun­
dum aliquam formam : ergo aliquod esse
proxime potens aliquid producere est effec­
tus formalis, et intrinsecus.
Denique rejicitur prædictus dicendi mo­
dus : quia in præsenti investigamus for­
mam, quæ præstat humanitati illam suffi­
cientem, et vires, quas ex se non habet in
ordine ad effectus supernaturales, et mi­
raculosos : sed in hoc complexo humanitas
ul subordinata increase Dei virtuti nihil
est, quod possit habere rationem formæ

ΒΠ.

communicantis humanitati prædictas vires,
et sufficientiam : ergo hic dicendi modus
asserens humanitatem elevari per subordi nationem ad increatam Dei viriutem
insufficiens est ad superandam præsentem
difficultatem, qualiter videlicet humanitas
elevetur ad agendum physice, quod ex se
non potest. Probatur minor : quia in tali
coihplexo non invenitur nisi humanitas,
subordinatio, et increata Dei virtus; nihil
autem horum potest habere rationem
formæ elevantis, ut constat discurrendo
per singula. Nam in primis non est hu­
manitas ; cum hæc potius elevanda sit.
Nec est subordinatio : quia hæc relatio
quæJam est, non autem virtus activa.
Nec denique est increata Dei virtus; si­
quidem extrinsece se habet, et humanita­
tem non immutat.
54. Dices esse ipsam humanitatem, non Evasio
quidem secundum se, sed ut connotât
Dei virtutem, et subordinationem ad il­
lam : frequenter enim contingit, quod
forma non præstans aliquam denomina­
tionem ex defectu alicujus connotati, eo
posito illam communicet : sicut materia
non connotando dispositiones antecedentes
non denominatur sigillata, et determinata
ad hanc formam ; ubi autem illas connotât
præcessisse, per se ipsam in recto deno­
minatur sigillata, quamvis nullam habeat
intrinsecam, et sibi superadditam dispo­
sitionem : sicut in instanti generationis
substantialis, et pro priori ad formam
contingit, ut recte declarant N. Complut, N. Com
abbrev. in lib. de Generat, disp. 2, quæst. plat.
6, num. 60.
Sed hoc nihil est : quoniam licet ali- pracidiquid possit conferre novam aliquam deno- ter­
minationem per suam entitatem in recto
connotando diversum obliquum, ut in
exemplo proposito accidit, et in pluribus
aliis, quæ facile occurrent : nihilominus
semper denominatio, sive effectus quasi
formalis debet esse juxta conditionbm recti,
sive formæ, aut entitatis, quæ talem de­
nominationem communicat. Et ratio est :
quoniam est aliud ex parte recti, quam
ipsa entitas, et forma, aut quasi forma
denominans. Ex qua radice provenit, quod
relatio nequit communicare denominatio­
nem, aut effectum formalem absolutum :
nec accidens potest praestare denomina­
tionem, aut effectum formalem substan­
tialem : nec forma naturalis impertiri
valet denominationem, aut effectum for­
malem supernaturalem, et sic de aliis.

DE INCARNATIONE.
Constat autem, quod esse proxime poten­
tem producere effectus supernaturales est
aliqua denominatio, et effectus formalis
supernaturalis : atque ideo non potest ex
parte recti communicari per formam, aut
entitatem, quæ naturalis sit. Ergo cum
humanitas sit entitative quid naturale;
nequit a se ipsa in recto denominari
potens proxime producere supernaturales
effectus, quamvis connotet Dei virtutem,
et illi subordinetur. Atque ideo oportet
assignare aliam formam elevantem, et quæ
illam denominationem communicet, l'ræsertim, quia si hæc evasio veritatem con­
tinet, non distinguitur ab opinione Suarii
asserentis humanitatem, et quamlibet enti­
tatem creatam habere vires, sive potentiam
sufficientem ad quosdbet effectus, connotando specialem Dei concursum sibi præparatum : quod tamen g præced. impugna
tum, et rejectum est.
Obstrui­
Adde hujus responsionis patronos non
tur
amplios. posse explicare, quid sit specialis illa hu­
manitatis cum Deo conjunctio, et ad ipsius
virtutem subordinatio, quam toties incul­
cant. Nam vel talis conjunctio est sola
indistantia secundum locum : et hæc impertinenter se habet ad elevandum huma­
nitatem ; siquidem est communis omnibus
rebus, quæ non propterea sunt, aut dicun­
tur elevatæ ad agendum supernaturales
effectus. Vel est ratio formalis, secundum
quam virtus divina uniatur humanitati in
ratione formæ : et hæc nec datur, nec est
absolute possibilis, ut supra ostendimus
dub. 1 et locis ibidem relatis num. 4.
Vel est unio hypostatica : et ista non or­
dinatur immediate ad operari, sed ad esse
constituendo humanitatem in supposito
Verbi loco suppositi proprii : unde huma­
nitatem relinquit cum eadem potentia, vel
impotentia physica, quam ex se habet : et
ideo Theologi circa ipsam humanitatem,
quam Verbo unitam supponunt, versant
hanc difficultatem. Dicere autem hanc
unionem explicandam esse secundum im­
perium, et causalitatem Dei, nihil est in
re, quam ludere verbis : quia vel impe­
rium, et causalitas Dei ponit aliquid intrin­
secum in humanitate, ut possit in effectus
supernaturales influere, vel nihil ponit?
Si dicatur hoc ultimum : immerito appel­
latur conjunctio, et humanitatem relinquit
in eadem dispositione, quam ex se habet,
et subinde cum eadem impotentia. Si au­
tem eligatur primum : habemus intentum,
quod humanitas elevatur non per solam

conjunctionem, et subordinationem ad ex·
trinsecam Dei virtutem, sed per aliquid
creatam, intrinsece, ct formaliter in ipsa
receptum.

Satisfit argumentis contraria opinionis.
Humanitatem Christi fuisse elevatam
ad efficiendum instrumentaliter physice
opera supernaturalia, et miraculosa absque
aliquo sibi intrinsece superaddito, docent
Suarez ubi supra, Puteanus dubit. 3. Pe- Satti
­
santius disp. 3. Granados coutrov. 1, tract. Pout
ou.
9, disp. 2, num. 13, et alii apud Joan.
Vincentium, quod ipse probabile reputat.
Quamvis autem prædicti Auctores diver­
simode explicent, qualiter humanitas
Christi facta fuerit proxime potens ad in­
fluendum instrumentaliter in prædictos
effectus, dum alii recurrunt ad potentiam
obedientialem immediate activam connotando specialem Dei concursum, alii vero
illam elevationem constituunt in conjunc­
tione, et subordinatione ad increatam Dei
virtutem : nihilominus in eo conveniunt,
quod humanitas pro tali elevatione opus
non habuerit aliquo realiter superaddito,
et sibi inhærente. Idemque tueri debent,
qui affirmant intellectum, et voluntatem
absque aliquo auxilio intrinsece recepto,
atque informante elicere actus supernatura­
les saltem primos; quos Auctores dedimus
tract. 14, disp. 5, dub. 2, g 4. Et quia eis
locis illorum motiva, quæ præsenti materiæ
communia sunt, ex professo diluimus; hic
illa solvere curabimus, quæ magis specia­
liter ipsi adaptari possunt.
Arguitur ergo primo : quia in omni ente Prisai
creato datur potentia obedientialis, quæ
connotando specialem Dei concursum potest
influere immediate in effectus supernatu­
rales, et miraculosos : ergo idem de huma­
nitate Christi dicendum est : sed hoc sup­
posito superfluum est illi addere novam
aliquam virtutem creatam, et inhærentem,
qua liat proxime potens ad influendum
I
physice per modum instrumenti : ergo
humanitas Christi absque tali virtute in­
fluxit instrumentaliter physice in omnes ef­
fectus supernaturales, et miraculosos, quos
produxit. Cætera constant. Et antecedens
primi enthymematis, in quo poterat esse
difficultas, pluribus modis probatur a Sua­
rio, cui etiam addemus. Primo quidem ab D. Αβauctoritate : nam D. August, lib. 9 de gnst.
Trinit.

——
DISP. XXIII, DUB. V.

377

Trinit. cap. 7, statuit res naturales habere effectus : sed hoc, si est inconveniens,
virtutem innatam adoperandum, quidquid eodem modo militat in potentia obedien­
Deus voluerit, ut quod lignum aridum re­
tial i pas.-iva, quæ etiam extenderetur ultra
pente floreat. Deinde in lib. de mirabilibus
proprios limites in recipiendo : ergo si hoc
sacr® Scripturæ totus est in persuadendo
non obstante, hæc admittitur, pariter illa
omnia miracula, qute in Veteri, et Novo
admittenda est.
Testamento referuntur facta fuisse secun­
Suadetur tertio ; quia intellectus, et
dum inclinationem rerum, in quibus patrata
voluntas in creaturis intellectivis habent
sunt. Hæc autem inclinatio non potuit esse
potentiam obedientialem activam ad actus
secundum potentiam naturalem; alias mira­ supernaturales : ergo idem de aliis rebus
cula minime forent : fuit itaque secundum
dicendum est in ordine ad supernaturales
potentiam obedientialem rebus inditam ad
effectus Consequentia patet a paritate.
D.Tbotu. agendum. Idem etiam probatur cx D.
Et antecedens ostenditur : nam in primis
Thom. in 4, dist. 8, quæst. 2, art 3 ad 4,
prædictæ potentiæ habent virtutem ac­
ubi ait : Sicut creaturæ inesl potentia obetivam talium operationum supernatura·
dienlialis, ut in ea fiat, quidquid Creator
lium : sed prædicta vis non est naturalis :
ergo est obedientialis. Probatur major :
disposuerit·, ita etiam ut mediante ea fiat :
quæ est ratio instrumenti. Ratio autem
quia tales potentiæ habent virtutem ac­
instrumenti importat vim activam : ergo
tivam ad omnes actus vitales, qui intra
ex sententia D. Thom. omnes res habent
sphaeram essentialem ex parte objecti con­
potentiam obedientialem activam ad effi­
tinentur : sed actus supernaturales fidei,
ciendum quidquid Deus voluerit. Et idem
charitatis et similes sunt hujusmodi : ergo
significat in quæst. 6 de potentia art. 4,
prædictæ potentiæ habent vim activam ad
D. Gte- ubi cum D. Gregorio affirmat, quod si hohujusmodi actus. Eo vel maxime, quod
i n3s· minibus data est potestas filios Dei fieri, non
eadem est potentia effectiva, et receptiva
est mirum, si ex potestate faciant miracula.
operationum vitalium, quales illi actus
Ergo sicut potestas hominum, ut filii Dei
sunt : sed intellectus, et voluntas habent
fiant, est potestas obedientialis ipsis in­
potentiam obedientialem passivam ad re­
nata, sic etiam potestas, qua miracula cipiendum eos : ergo habent potentiam
operantur.
obedientialem activam ad efficiendum ip­
Suadetur secundo idem antecedens :
sos.
quia in creaturis datur potentia obedien­
Suadetur quarto : quia omnipotentiæ
tialis passiva in ordine ad effectus super­
divinæ deferendum est, quod possit uti
naturales : constat enim gratiam, et vir­
creaturis in ordine ad quoscumque effec­
tutes supernaturales recipi in anima non
tus , et secundum omnem modum non
secundum potentiam naturalem, sed obe­
implicantem contradictionem : id enim
dientialem : ergo pariter datur in creaturis
pertinet ad majorem Dei eminentiam, et
potentia obedientialis activa. Probatur con­ ad intimiorem subjectionem creaturæ :
sequentia : tum quia actus, et potentia
sed in eo, quod omnes creaturæ possint
debent esse ejusdem generis, ut dicetur 8
cooperari Deo in ordine ad supernaturaies
Metaph. ; ergo si in creaturis datur potentia effectus per potentiam innatam activam,
obedientialis passiva ad supernaturales ef­
dependentem tamen in sua operatione ab
fectus; pariter debet in creaturis dari speciali Dei concursu, nulla est contradic­
potentia obedientialis activa, quæ passi­
tio : ergo concedere oportet, quod omnes
vam ad actum reducat. Tum etiam quia creaturæ habent potentiam obedientialem
sicut ad omnipotentiam Dei pertinet, quod
activam ad cooperandum Deo in ordine
creaturæ habeant potentiam obedientialem
ad omnes effectus non implicantes con­
passivam, per quam eidem omino subji­
tradictionem. Minor probatur tum ex eo,
ciantur in recipiendo : ita pertinet ad
quod non est assignabilis talis contradic­
eandem omnipotentiam, quod creaturæ
tio. Tum quia videmus inter ipsas crea­
turas, quod inferior habet potentiam obe­
habeant potentiam obedientialem activam,
dientialem ad obediendum, et cooperandum
qua eidem prorsus subordinentur in effi­
superiori : sic enim aqua maris, quæ se­
ciendo supernaturalia opera, et quidquid
contradictionem non implicat. Tum deni­ cundum suam naturalem potentiam solum
que, nam ideo deneganda foret potentia habet motum naturalem ad suum centrum,
ut obedit lunæ, habet fluxum, et reflu­
obedientialis activa, quia egrederetur ordi­
xum; et quatenus subordinatur bono tonem naturalem in agendo supernaturales

DE INCARNATIONE.

tins universi, movetur sursum, ne detur
vacuum in natura. Constat aulem, quod
cuilibet creatura? inest major inclinatio
ad obediendum Deo, quam ut obediat al­
teri creatura?. Oportet itaque, quod in
omnibus creaturis sit potentia obedientialis activa, ut Deo cooperetur in omnibus,
quæ ex parte facti non implicant contra­
dictionem.
Sohitnr
56. Ad hoc argumentum respondetur
irguneaicm. negando antecedens : quamvis enim in
creaturis detur potentia obedientialis ad
cooperandum Deo per modum instrumenti
in ordine ad effectus, quos voluerit ; hæc
tamen non est immediate activa, nec præcontentiva effectuum ; sed solum mediate,
quatenus prius debet elevari per aliquid
intrinsece sibi superadditum, et ejusdem
ordinis cum effectibus, ut satis constat ex
dictis g 2. Ad primum autem medium in
D. Au- contrarium respondetur ea D. Augustini
gu.-t.
verba non haberi loco, quem allegat Sua­
rez, ad lib. 9 de Gensi ad litteram. Nec
in illis loquitur S. Doctor de potentia
obedientiali immediate activa, sed de pas­
siva, ut constat ex sequentibus verbis :
Dedit quidem naturis, quas creavit, ul ex
eis hzc fieri possent, h&c non ex eis ;
vel quod ex eis fieri posset, ipse præfigit.
Ubi nullum est verbum, quod denotet
potentiam immediate activam sed passi­
vam, ut Deus ex illis faciat, quod vult.
Atque ideo in ligno arido non est potentia
obedientialis ad immediate germinandum,
sed ad recipiendum virtutem, qua ger­
minet. Ad aliud testimonium responde­
mus nec librum illud esse D. Augustini,
nec habere auctoritatem, cui occurrere
opus sit, ut optime vidit, et docuit D.
Thom. infra quæst. 45, art. 3 ad 2. Sed
ut sit, Auctor illius libri solum intendit
plura miracula fuisse a Deo patrata se-»
eundum inclinationem rerum quantum ad
substantiam operum, licet non quantum
ad modum, ut in miraculosa reparatione
salutis contingit. Ex quo minime sequi­
tur, quod senserit inesse rebus potentiam
obedientialem ad miracula patranda. Non
plus urget primum testimonium D. Tho.
quia in illo solum significatur res natura­
les habere potentiam obedientialem ad re­
cipiendum elevationem, qua constituantur
in actu primo proximo, ut Deo instrumentaliter cooperentur. Ut enim optime ob­
servarunt N. Complut, abbrev. leco supra
cit. in resp. ad ult. postquam D. Tho.
asseruit creaturas habere potentiam, ut

I in eis fiai,
tiat, quidquid Creator disposuerit
disposuerit,
continuo subjunxit : Ita oliam, ut ea medianle tiat. Ubi ly ea mediante ost relati­
vum identitatis, et repetit potentiam obedientialem, do qua immediate erat sermo.
Unde verus sensus est, quod licet potentia
obedientialis creaturarum sit immediate
ad recipiendum aliquid, nihilominus eo
recepto possunt per modum instrumenti
cum Deo concurrero producendum super­
naturales effectus. Sicut aqua per ipsam
potentiam receptivam caloris potest cale­
facere ; quia per eam recipit calorem, qui
est virtus proxima ad calefaciendum. Cum
minori adhuc fundamento opponitur se­
cundum testimonium : nam mens D. Gregorii, et D. Tho. eo tendunt, ut arguant
a majori ad minus, sicut argumentatus
est Apost. ad Roman. 8 : Qui proprio filio aie0
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit, ωπ· 8.
illum, quomodo non omnia nobis cum illo
donabit? Unde duo illi sacri Doctores op­
time proportionabiliter colligunt, quod si
Deus nobis dedit potestatem fieri filios
Dei per gratiam sanctificantem, quod est
supremum donum; mirum non est, si
minus donum nobis communicet, nempe
gratiam gratis datam ad operandum mi­
racula. Quod nihil commune habet cum
potentia illa innata miraculorum operativa; sed potius illam evertit constituens
donum intrinsecum, quo fiat proxime po­
tens.
Ad secundum medium concesso ante­ Indantur
cedenti, negamus consequentiam. Et dis- reliaas
paritas constat ex dictis, quod ex potentia proMobedientiali immediate passiva, seu re­ tioaa.
ceptiva effectuum supernaturalium nullum
sequitur inconveniens; sed ex potentia
obedientiali immediate operativa effectuum
supernaturalium plura colliguntur absurda,
ut satis ponderavimus g 2. Antecedentis
autem probationes non urgent. Nam ad
primam respondetur cum Arauxo, et Nazario axioma illud solum verificari in po­
tentia dicente ordinem positivum ad ac­
tum , et primario ipsum respicientem.
Quod non salvatur in præsenti nam po­
tentia obedientialis passiva, quam crea­
turis attribuimus, non importat ordinem
positivum ad aliquem actum supernatura­
lem, quem primario respiciat; sed solam
capacitatem, aut non repugnantiam ad
eum recipiendum : sicut ob eandem ratio­
nem capacitas passiva animæ ad recipien­
dum potentias accidentales non est acci­
dens. Et dato, quod in creatis daretur
aliquis

Disp. ΧΧΙΠ, DUB. V.
uliquis actus supernatural!» illi potentiæ
correspondons, ista illam reduceret ad
exercitium formalitor, non vero per mo­
dum principii effectivi secundum innatam
virtutem. Ad secundam respondetur, quod
licet ad omnipotentiam Dei pertineat, quod
creaturæ illi obediant tam in recipiendo,
quam in agendo; nihilominus id aliter,
et aliter contingit : nam per suam entitatem habent, quidquid requiritur ad re­
cipiendum ; idque in creaturis non tam
dicit perfectionem, quam indigentiam :
sed per suam entitatem non habent, quid­
quid desideratur ad agendum, præsertim
supernaturales effectus : id enim excedit
conditionem earum. Ex opposita vero at­
que intentata æqualitate inferretur, quod
sicut ex se habent, quod requiritur ad
recipiendum (sunt enim ex se potentiales,
et capaces) : sic etiam ex se haberent vires
sufficientes ad eliciendum actus superna­
turales, et conducentes ad salutem : quod
‘est manifestum Pelagianismum. Unde
eliam constat ad ultimam : nam in eo,
quod sit capax recipiendi dona superna­
turalia, non egreditur limites creaturæ i sed
in eo, quod per facultatem innatam, et sibi
propriam posset prædicta dona immediate
efficere, conditionem creaturæ exederet;
cum illud per se pertineat ad solum Deum
auctorem gratiæ.
57. Ad tertium medium respondemus
concedendo antecedens intellectum de po­
tentia activa mediata, et quasi radicali; et
illud negando de potentia activa immediata,
et sufficienti. Nec plus in consequenti col­
ligi valet. Et ad probationem antecedentis,
quatenus huic responsioni potest opponi,
dicendum est, quod licet intellectus, et
voluntas habeant commensurationem es­
sentialem ad omnes actus tam naturales,
quam supernaturales, quibus in propria ob­
jecta in tota sua latitudine tendere queunt;
nihilominus respectu actuum naturalium
simul cum illa commensuratione habent
quantitatem virtutis, sive efficacitatem
proximam : eo quod tales actus non exce­
dunt propriam eorum entitatem, et perfec­
tionem, sed in eodem ordine sunt. Cæterum
respectu actuum supernaturalium non ha­
bent ex se quantitatem virtutis, sive vires
proximas : quia prædicti actus illas in
entitate, perfectione, et ordine excedunt j
alias actus supernaturales, et conducentes
ad salutem possent a creatura fieri per so­
las vires proprias, quod est hæreticum.
Unde sufficit, quod intellectus, et voluntas

propter commensurationem illam essens
tialem habeant (quod non habent omnealitc creaturæ) capacitatem ad recipiendum
a Deo elevationem, sive virtutem proxime
sufficientem ad eliciendum prædictas ope­
rationes, ut fusius expendimus, et njagis
declaravimus tract. 14, disp. 3, dub. 1 a
num. 8. Insertum autem difficultatis aug­
mentum parum premit ob dicta num. præ­
ced. quia licet eadem sit potentia elicitiva,
et receptiva prædictarum operationum ;
nihilominus est receptiva immediate per
id, quod habet : sed est earum elicitiva me­
diate, sive per virtutem elevantem, et in­
trinsecam, quam a Deo recipit. Quamvis
addi etiam possit, quod ubi habitus super­
naturales in potentiis inveniuntur, hi sunt
ratio immediata tam eliciendi, quam reci­
piendi supernaturales operationes, ut su­
mitur ex D. Thom. 1 p. quæst. 12, art.
5, et explicimus tract. 2, disp. 4, dub. 3.
Ad ultimum medium concessa majori,
negamus minorem : quod enim in potentia
obedientiali immediate operativa effectuum
supernaturalium, et in modo concursus ex
parte Dei cum illa dentur plures implica­
tiones, satis ostendimus §2. Unde opus
non habemus respondendi ad primam mi­
noris probationem. Ad secundam dicimus,
quod ex inclinatione naturarum particula­
rium, et inferiorum ad obediendum supe­
riori, et magis universali, colligitur, et
experientia constat, quod illi obediant :
minime vero, quod habeant potentiam
activam, saltem immediatam ad tales mo­
tus. Aqua enim maris , ut illius exemplo
occurramus, movetur deorsum a gene­
rante, aut creante; et per fluxum et re­
fluxum a luna; et sursum a Deo auctore
totius naturæ. Generale quippe est, quod
inanimata non moveant se (quod est of­
ficium vitæ), sed ab alio agente extrinseco,
ut cum communiori Philosophorum seiitentia docent N Complut, abbrev. in lib. N. Com
Physic, disp. 26, quæst. 2. Unde ex præ- plut.
dicto exemplo, et nihil contra assertionem
nostram convinci valet, ut ex immediate
dicendis magis constabit.
58. Arguitur secundo : nam ideo hu­ Secun­
dum
manitas Christi ad efficiendum instrumen- argataliter miracula, et opera supernaturalia menium.
debuisset elevari per aliquid sibi realiter
superadditum, et in se receptum, quia
de se eet insufficiens ad prædictos effectus :
sed hæc ratio est nulla : ergo opus non
habuit elevari per aliquid sibi superaddi­
tum, et in se receptum. Probatur minor :

I

•

·■

<n

· ;

380

Confir­
matio.

DE INCARNATIONE.

quia stat bene, quod aliquid sit de se
insufficiens ad aliquos effectus, et quod
nihilominus fiat potens, et sufficiens ad
eos attingendos absque aliquo intrinseco
superaddito, sed per solam subordinationem ad aliud principium superius, et de
se sufficiens : ergo pariter quamvis huma­
nitas de se non fuerit proxime potens ad
prædictos effectus; potuit tamen elevari,
et fieri proxime potens absque aliquo
intrinseco superaddito, sed per solam con­
junctionem, et subordinationem ad increa­
tam Dei virtutem principaliter influentem.
Consequentia patet a paritate. Et antece­
dens suadetur pluribus exemplis, quæ jam
expendimus tract. 14, disp. 5, dub. 3’
num. 60. Nam in primis calor per solam
conjunctionem ad animal potest producere
carnem, quam ex se non potest : et per
subordinationem ad diversa principia at­
tingit effectus diversos, ad quos ex se
determinationem non habet : ita enim
in fœmina producit lac, et in igne ignem,
et sic de aliis. Deinde color non habet ex
se virtutem sufficientem ad producendum
species visibiles; quas tamen producit,
ubi luci conjungitur, et subordinatur. Pneterea potentia imaginative non habet ex
se, quod discurrat : et nihilominus ubi
conjungitur animæ rationali, potest circa
singularia discurrere. Ulterius phantas­
mata ex sola conjunctione, et subordinatione ad intellectum agentem possunt
producere insirumentaliter species intelligibiles ; ad quas non habent ex se, virtu­
tem. Denique, ut alia exempla omittamus,
membra corporis per solam subordinatio­
nem ad solam potentiam cognoscitivam,
vel appetitivam fiunt habilia ad motus
corporales, quos de se efficere non vale­
rent.
Confirmatur : quia agens non sufficiens
ad aliquem effectum, ubi conjungitur al­
teri agenti simul concurrenti, vel adju­
vanti, fit proxime potens ad prædictum
effectum absque ulla intrinseca sui mu­
tatione : ergo quamvis humanitas Christi
per se solam sit sufficiens ad producendum
instrumentaliter effectus supernaturales,
et miraculosos ; nihilominus per conjunc­
tionem, et subordinationem ad Deum po­
tentem illos producere fiet proxime suffi­
ciens, ut instrumentaliter ad eos concurrat,
quamvis nihil de novo recipiat, per quod
intrinsece elevetur. Consequentia patet a
paritate, praesertim cum nulla creatura
alteri creaturæ adeo intime subordinetur,

sicut Deo. Antecedens autem probatur
exemplo ejus, qui per se solum nequit
portare lapidem magnum : et tamen si
alteri associetur, potest proxime in præ­
dictum effectum absque alia intrinseca
elevatione. Et similiter potest declarari
exemplo infidelium, qui ex se non habent
vires sufficientes ad salutem : et tamen
ut dicantur posse salvari se convertendo,
opus non est recipere aliquod auxilium
intrinsecum; sed satis est, quod connotent
Deum potentem concurrere ad eorum salu­
tem per auxilium oblatum : alioquin, dum
nullum habent auxilium intrinsecum es­
sent extra statum consequendi salutem;
quod non est dicendum.
Ad argumentum respondetur negando Sliisi!
minorem. Ad cujus probationem negandum argaest antecedens in sensu statim declarando:
nullum enim exemplorum, quæ pro eo ex­
penduntur, illud evincit, ut constat ex fu­
sius dictis loco cit. quæ hic ad compendium,
redigemus, observando tamen differentiam
inter instrumentum rigorosum, et virtutem
instrumentariam. Illud enim concurrit ut
quod, et tanquam agens diversum ab agente
principali, licet eidem subordinatum :
unde oportet, quod influat per virtutem
distinctam, ut num. 52 ponderavimus :
et consequenter, si talem virtutem ex se
non habeat, illam debet aliunde recipere,
præsertim ab agente principali : alias sem­
per sub eadem impotentia manebit. Vir­
tus autem instrumentaria non est prin­
cipium quod operandi, nec constituit
diversum agens ab agente principali; sed
illi adjungitur, ut per ipsam influat. Et quia
id, quod per se ipsum est formaliter tale,
non indiget alio addito, per quod formaliter
tale fiat ; propterea opus non est tali vir­
tuti aliam addere : sed sufficit, si agenti
quod conjungatur, et per hujusmodi unio­
nem modificetur, et determinetur ad par­
ticulares effectus : quod habet ex vi suæ
productionis; sive emanationis a tali prin­
cipio. Qua ratione hujusmodi virtus solet
vocari instrumentaria intransitive : quia
per se ipsam est talis absque alio addito
ex parte recti. Quo supposito, ad primum
exemplum respondetur calorem esse vir­
tutem instrumentariam substantiæ, et
determinari ad peculiares effectus per dimanationem a diversis principiis : unde
licet secundum se non sufficiat producere
carnem, aut similia; nihilominus ubi fit
calor animalis, potest producere carnem,
et ubi fit calor fœminæ, potest producere
lac.

DISP. XXIII, DUB. V.

381

lae, et sic de aliis; quin opus sit aliam ei vires, quæ est partium ponderis ad vires
addere elevationem. Ad secundum respon­
partiales, et seorsim acceptas : atque ideo
detur colorem, cum sil objectum per se
non oportet, quod vires in se ipsis immu­
visibile, habere do se sufficientem virtutem
tentur, aut eleventur, sed sufficit si conjun­
ad producendum species visibiles tam in
gantur. Cæterum humanitas Christi nullas
medio, quam in sensu. Indiget tamen lu­
habet ex se vires proximas ad effectus su­
mine, quo medium fiat diaphanum in actu,
pernaturales, et miraculosos, nec est ejus­
Ariiiot· ut docet Aristot. lib. de Anima text. 67.
dem ordinis cum illis : unde nisi intrinsece
Unde si medium ita disponatur, producit elevetur manebit sub eadem impotentia,
species absque alia elevatione, sed posito
quamvis Deus velit ex parte sui concur­
præcise illo extrinseco complemento ex
rere : sed Dei concursus, si influit, opera­
parte medii. Ad tertium respondemus, quod
bitur effectum lotum, et totaliter, huma­
sicut calor, qui est virtus substantiæ, per
nitate nihil physice influente, sed ad
conjunctionem ad animal determinatur ad
summum concurrente moraliter, ut voluit
esse virtutem illius, et ut possit producere (et quidem consequenter eo principio dato)
carnem : sic imaginstiva, quæ est sensus □.Vasquez relatus dub. præced. Minus adhuc
interior animæ, per conjunctionem ad ani­
urget, quod dicitur de infidelibus : nam
mam discursivam, quod nostra habet, fit si nullum auxilium supernaturale reci­
virtus illius, et habilis ad discurrendum
piunt, non possunt physice proxime se
circa singularia : præsertim cum per talem
convertere eliciendo actus salutares : quia
conjunctionem sortiatur differentiam indinec ex viribus propriis possunt, nec ex
vidualem perfectiorem, quam in brutis.
viribus auxilii sibi superadditi. Dicuntur
Unde ad quartum responderi posset, quod
tamen posse moraliter consequi salutem :
phantasmata ex hoc ipso, quod producun­ ad quod sufficit Deum omnibus hominibus
tur ab anima rationali, sortiuntur suffi­
praeparasse auxilia sufficientia ad salutem :
cientem virtutem ad immutandum iutelsicut moraliter loquendo dicimus posse,
.x.Ccrn- lectum. Sed melius respondetur cum N.
quod possumus per amicos. Diximus, si
fdai.
Complut, abbrev. in lib. de Anima disp.
nullum auxilium supcrnaturale rescipiunl :
20, quæst. 2, phantasmata egere nova ele­
quia in nostra sententia nullus est adultus,
vatione : quoniam attingunt instrumenta­
quamvis infidelis, aut peccator, cui Deus
liter species intelligibiles, quod præstare
non solum præparet, et quantum est de se
nequeunt, nisi constituantur in actu primo
offerat, sed etiam oui reipsa non conferat
per aliquod lumen spirituale, et ejusdem
aliqua auxilia intrinseca supernaturalia,
ordinis cum ipsis : hujusmodi autem lu­
quibus possit se disponere ad conversio­
men non potuerunt recipere ex vi suæ pro­ nem, et salutem, et Deo in hoc negotio
ductionis, et a propria radice, quæ corpo­
cooperari, ut ex professo ostendimus trac­
rea est : sed illud participant de novo ex
tat. 14, disp. 6, dub. 3 aliter namque
illustratione, et influxu intellectus agentis,
ægre, aut nullo modo intelligitur, qualiter
cui ut principali agenti in suo ministerio
homines omnes possint salvari, et qua sin­
subduntur. Ad quintum el ultimum res­
ceritate Deus velit omnes homines salvos
pondetur membra externa non concurrere
fieri, ut eo loco ponderavimus.
active ad motus locales, sed solum pas­
59. Arguitur tertio : quia cum Deus per Tertium
argusive recipiendo motus, quos potentia locomodum causæ principalis, et humanitas mentuoi·
motiva in eis producit : unde prædictum
per modum instrumenti ipsiufc concurrunt
exemplum non est ad rem.
ad idem miraculum, vel supernaturalem
OereniAd confirmationem respondetur ne­
effectum non agunt per diversae virtutes;
tor
sed per eandem : ergo ut humanitas in­
<wSr- gando antecedens, ubi impotentia oritur
satmi. ex defectu virium intrinsecarum, et pro­
fluat, non elevatur per aliquam virtutem
portionis cum effectu, ut in præsenti ma­
creatam, et inhaerentem, sed præcise per
teria contingit. Ad probationem autem
conjunctionem, et subordinationem ad
in contrarium dicendum est, quod quando
increatam virtutem Dei. Consequentia
duo associantur ad portandum aliquod
patet : quoniam ex suppositione, quod in
pondus, vel ad trahendum navim, et ad
tali casu non influat nisi unica virtus
similes effectus, unusquisque eorum habet
activa, hæc non potest esse virtus creata ;
vires, et proportionem ad partem ponderis siquidem impossibile est Deum per istam
sibi correspondentem : unde eadem est
constitui in ratione agentis : debet itaque
proportio totius ponderis ad omnes eorum
esse una, et sola virtus increata : sed bu­

DE INCARNATIONE.
manilas noqait in se recipere increatam Dei
virtutem : ergo solum eam participat, qua­
tenus ei conjungitur, et intime in agendo
subordinatur. Antecedens autem suade­
tur · quia si in prædicto casu concurrerent
diversæ virtutes, deberent etiam distingui
divers» actiones; cum istæ a virtutibus
immediate procedant, et ipsis correspon­
dent : sed in prædicto casu non concur­
runt diversæ actiones, sed unica tantum,
et propria Dei agentis principali ergo nec
dantur diversæ virtutes. Minorem hujus
syllogismi, in qua posset esse difflcultas,
D.Tbcro. docet D. Thom. infra quæst. 12, art. 1 ad
2, his verbis : Dicendum, quod instrumen­
tum dicitur aliquid agere ex eo, quod move^
tur a principali agente : quod tamen præter
hoc potest habere propriam operationem se­
cundum suam formam, ul de igne dictum est.
Sic igitur actio instrumenti, in quantum ed
instrumentum non est alia ab actione prin­
cipalis agentis : potest tamen habere aliam
operationem, prout est res quædatn. Sic igitur
operatio, quæ est humanæ naturæ in Chrislo,
in quantum est instrumentum divinitatis,
non est alia ab operatione divinitatis : non
enim est alia salvatio, qua salvat humanitas
Chrisli, el divinitas ejus.
Respon­
Respondetur negando antecedens, cujus
sio.
oppositum constat ex dictis num. 52, nam
Deus principaliter agens, et humanitas
Christi, vel ipse Christus ut homo instrumentalitcr agens sunt simpliciter duo
agentia; unum increatum, et aliud crea­
tum; unum primum, et aliud secundum,
unum principale, et aliud instrumentale :
quod minime salvaretur, nisi agerent per
virtutes realiter diversas, ut ibidem osten­
dimus. Ad antecedentis autem probatio­
nem, concessa majori ob ea, quæ eidem
inferuntur, neganda est minor : Deus
namque agit per actionem increatam, et
formaliter immanentem : humanitas au­
tem Christi induit instrumentaliter per
actionem creatam, et formaliter transeun­
tem. Minoris autem probatio desumpta ex
illo D. Thom. testimonio minime urget ;
nam sensus ejus non est, quod actio, qua
humanitas, vel aliud Dei instrumentum
agit, sit formaliter ipsa actio principaliter
influentis; sed quod in humanitate, et
aliis instrumentis distinguenda sit duplex
actio : una correspondons illis secundum
propriam formam, et quatenus principa­
liter ad suos effectus concurrunt : alia
vero correspondons ipsis secundum virtu­
tem, el formam sibi superadditam, quam

ab agente principali participant, et quate­
nus in proprios ipsius elïectus instnnnentaliter influunt. Et de hac ultima actione
merito aftirmat non esse aliam ab actione
principalis agentis : quia revera ejus actio
est, et ipsi principaliter attribuitur; cum
procedat a virtute propria ipsius, quæ po­
test appellari divina per participationem.
Ad quæ tamen concilianda nec oportet,
quod Deus, et humanitas influant per
eandem et increatam virtutem, sed satis
est, quod virtus, qua humanitas agit, sit
proprius Dei elïectus, ab eo principaliter
$
impressus. Nec requiritur, quod habeant
/
unicam tantum actionem : sed sufficit,
i;
quod actio ab humanitate instrumentaliter
Ii
elicita sit propria Dei ut effectus ortus a
|
virtute per ipsum communicatam. Ultra
I
quam necessario admittenda est alia actio
t
increata, et Deo immanens, qua formaliter, et immediate attingit effectus ab hu­
manitate instrumentaliter productos, ut
contingit in omnibus aliis, qui a creaturis,
sive causis secundis producuntur. Et quod
hæc sit ipsa legitima D. Tho. sententia, D.Tbc».
liquet ex corp. art. ubi ait : Ubicumque
movens, el motum habent diversas formas,
el virtutes operatives, ibi oportet, quod sil
alia operatio moventis, el alia operatio pro·.
pria moli : licet motum participet operatio1
nem moventis, d movens utatur operatione
|
moti : et sic ulrumque agat cum commu|
nione alterius. Sic igitur in Chrislo humana
|
natura habet propriam formam, cl virtutem,
I
per quam operatur : el similiter divina.
1
Unde humana natura habet propriam ope|
•
rationem distinctam ab operatione divina;
,]
el e converso. El tamen divina natura uti!
tur operatione naturæ humanæ, sicut opera­
tione sui instrumenti : et similiter humana
natura participat operationem divinæ naluræ, sicut instrumentum participat opera­
tionem principalis agentis. Et in resp. ad
5 ait : Dicendum, quod aliud est proprium
operationis divinæ, et operationis humanæ
in Christo ; sicut operatum proprium divinæ
operationis est sanatio leprosi : operatum
autem proprium humanæ naturæ est ejus
contactus. Concurrunt autem ambæ opera­
tiones ad unum operatum, secundum quoduna natura agit cum communione alterius,
ut diclum est.
i "Ç?
GO. Arguitur quarto : quia illud inlrin- Qtutua
secum, quod superaddendum dicimus humanitati Christi, ut instrumentaliter agat, Sohtio.
vel constituit illam omnino proportional
tam ad attingendum flecetum : vel adhuc
non

DISP. XXIII, DUB. V,
non omnino proportionatam relinquit; ne
que enim inter hæc potest aliquid medium aflignari : sed neutrum dici potest ;
ergo nec quod humanitati addatur aliquid
inlinsecum , per quod in rationn instru­
menti constituatur, Probatur minor : nam
in primis si humanitas per illud sibi ad­
ditum iit omnino proportionata ad effec­
tus; producet illos non instrumentaliter,
sed ut causa principalis : sicut intellectus
perfusus lumino gloriæ, et habens hujus­
modi proportionem cum visione beatifica,
eam principaliter elicit. Si autem non
redditur omnino proportionata, indigebit
ulteriori elevatione intrinseca, ut propornelur. De qua idem argumentum fieri va­
let, et sic usque in infinitum. Et si dicatur
ideo humanitatem per hanc virtutem sibi
additam posse attingere instrumentaliter
effectum principalis agentis; quia licet
non omnino per illam proportionetnr, ni­
hilominus per eam subordinatur agenti
principali, in quo est virtus proportionata,
et omnino sufficiens respectu talis effec­
tus. Gontra hoc est : quod omnis creatura
est ab intrinseco Deo subordinata : atque
. ideo non indiget aliquo superaddito,’ ut
eidem subordinatur.
Sehlio.
Respondetur illud, quod humanitati ad­
ditur, illam constituere cum omnimoda
proportione ad attingendum per modum
instrumenti effectus miraculosos, et super­
naturales; secus autem per modum princi­
palis agentis. Unde non sequitur ullum ex
illis duobus inconvenientibus. Pro quo
animadvertendum est, quod duplex pro­
portio in causa efficienti in ordine ad effec­
tum distingui potest. Alia enim importat
omnimodam adæquationem cum illo, qua­
tenus continet adæquate ejus perfectio­
nem : sicut homo generans comparatur ad
hominem gignendum, et ignis ad ignem, et
sic de aliis. Et hujusmodi proportio consti­
tuit causam efficientem principalem; nec
humanitati in ordine ad effectus superna­
turales, et miraculosos competere potest.
Alia vero est proportio per modum tendentiæ, et viæ, cum aliquali continentia licet
imperfecta effectus; sicut motus est in hoc
sensu proportionates ad attingendum ter­
minum, licet sit illo imperfectior : et se­
men animalis est proportionate m ad gene­
randum animal, quamvis absolute sit illo
inferius in perfectione. Quæ proportio
competere potest humanitati in ordine ad
prædictos effectus, si elevetur per virtutem
aliquam, quæ participet virtutem Dei prin­

383

cipalis agentis, licet imperfecto modo. Nam
prædicta virtus eo ipso, quod talis condi­
tionis sit, excludit duo illa inconvenientia,
quæ in hoc argumento repræsentatur :
nam qua parte non adæqueat perfectionem
effectus producendi, non constituit causam
principalem illius, et qua parte est ratio
elevandi, proportionandi, et constituendi
instrumentum, non indiget ulteriori eleva­
tione : nam quod per se ipsum est formaliter tale, opus non hahet alia ratione,
qua in esse talis constituatur. In quo
manifestum est, quantum differat ah hu­
manitate, vel alia re, quæ ad rationem
instrumenti assumuntur; quia licet sint
«levabiles, et assumptibiles ad prædictum
officium, tamen non sunt ipsa elevatio, et
proportio : unde egent aliquo superaddito,
ut proportionentur, atque eleventur. Quod
vero in argumento additur, facile dispelli­
tur : quia non quælibet subordinate cons­
tituit instrumentum, sed illa, quæ ipsum
constituit continens effectum saltem imper­
fecte. Et hæc subordinatio non convenit
rebus, quas Deus non elevat ad rationem
instrumenti communicando ipsis virtutem,
ut effectum producendum aliqualiter præcontineat, et ad ipsum attingendum deter­
minentur.
6i. Quinto posset praemissa opinio Au*
argu­
probari omnibus argumentis, quibus aliqui menta
conantur suadere primum auxilium ad remis­
operationes supernaturales intellectus, et sive.
voluntatis non aliquid de novo his poten­
tiis impressum pro priori ad tales actus;
sed vel in eisdem formatter consistere,
vel in speciali Dei concursu simultaneo,
qui non attingit, nec immutat potentiam,
sed producit immediate effectum. Eis vero
motivis suo loco occurrimus tract. 14,
disp. 5, dub. 2, g 4. Et aliunde non affe­
runt specialem aliquam difficultatem præsentis considerationis propriam, cui opus
sit satisfacere. Ultimo arguitur motivo Ultimum
argu­
proposito num. 42, quod nihil congrue mentum
assignari valeat, quo humanitas Christi
fuerit intrinsece immutata, atque elevata,
ut præcontineret effectus supernaturales,
et miraculosos, et in ipsos potuerit physico
influere : ergo vel illos non produxit ins­
trumentaliter physice, sed solum moraliter,
ut intendit Vasquez; vel elevari ad id
potuit absque aliquo intrinseco in ipsa
recepto, ut Suarez affirmat. Et quamvis
hujus argumenti solutio non obscure cons­
tet ex dictis; ut tamen magis debilitetur,
discutiendum est.

Ii

;J
*1

DE INCA H NAT ION E.

384
dubium'VI.

Quid sil illud intrinsecum, per quod huma­
nitas Chrisli elevetur ad efficiendum instrumcutaliter opera miraculosa, el supernaluralia.

Quamvis ex hactenus dictis satis constat
aliquid intrinsecum humanitati Christi
superadditum fuisse, quo constituta fuerit
in ratione instrumenti physici proxime
potentis influere in miracula, et effectus
supernaturales : adhuc explicandum su­
perest, quid illud fuerit. In qua difficultate
citra controversiam supponere possumus
non fuisse aliquid substantiale, sive de
prædicamento substantial Tum quia hæc
non est immediate, operativa, ut cum
communi sententia Thomistarum probant
N. Com- N. Complut, abbrev. in lib. Physic, disp.
plot.
10, quæst. 2; id autem, quod humanitati
additur in ordine ad pnedictos eflectus,
est immediate operativum; cum sit illi
ratio proxima, et formalis agendi. Tum
etiam, quia hoc superadditum recipitur
immediate in potentiis humanitati cum
illas elevet ad agendum : nihil autem
substantiale potest in potentiis accidenta­
libus recipi. Tum denique, quia explicari
non valet, quid fuerit illud substantiale,
vel qualiter ad effectum elevationis con­
duxerit : nam vel ipse substantialis modus
unionis hypostaticæ, quæ omnium nobi­
lissimus censeri debet, non elevat physice
humanitatem ad operandum, sed eam re­
linquit cum potentia, aut insufficientia
physica, quam ex se habet. Unde subs­
tantia omissa, oportet considerationem ad
alias entitates, et prædicamenta conver­
tere.

§ I.
Legitima D. Thomx sententia aliquibus as­
sertionibus explicatur.
Prima
condosio.

62. Dicendum est primo humanitatem
Christi elevatam fuisse ad rationem ins­
trumenti physici in ordine ad prædictos
eflectus per aliquid de genere qualitatis.
D.Tlioiu. Hæc conclusio est D. Thom. locis infra
referendis, et præcipue quæst. 7 de ρο
tent, art., ubi generaliter statuit : Id, quod
a Üeo sii in re naturali, quo actualiter
agit, est ut intentio sola, habens esse incom­
pletum per modum, quo colores sunt in

aere, et virtus artis in instrumento artificis.
Constat enim, quod hœ qualitates sunt.
Unde sic frequentius docent Thomisiæ
allegandi num. 66, idque in simili diffi­
cultate statuimus tract. 13, disp. 17, dub.
2, et tract. 14, disp. 5, dub. 3, §3, et
disp. 7, dub. 6, num. 331. Fundamentum Rum
Î3l4>
est : quia omnis virtus immediate opera- nm
liva est de genere qualitatis : sed hoc
superadditum, de quo agimus, est virtus
immediate operativa : ergo hoc superad­
ditum est de genere qualitatis. Minor,
supposita doctrina in duobus dubiis pro­
cedentibus tradita, manifeste constat :
quia hujusmodi superadditum ad id deser­
vit, pro eoque constituitur, ut humanita­
tem de se sufficientem ad producendum
eflectus miraculosos, et supernaturales,
constituat proxime potentem in ordine ad
illos : unde est eidem ratio proxima agendi :
ratio autem proxima agendi est virtus
immediate operativa, ut ex ipsis terminis
liquet. Major vero facile ostenditur, tum
ratione : quia munus proprium qualitatis
est disponere, ut docent N. Complut,
abbrev. in Logica disp. 15, quæst. 2,
virtus autem immediate operativa disponit
substantiam, vel potentiam ad agendum :
ergo talis virtus est de genere qualitatis.
Unde D. Tho. 1, 2, quæst. 49, art. 2, D.Ttoa.
inquit : Id, secundum quod determinatur
1
potentia subjecti secundum esse accidentale,
I
dicitur qualitas. Et infra : Modus, sive
I
determinatio subjecti secundum actionem, et
î
passionem, attenditur in secunda, vel tertia
|
specie qualitatis. Tum etiam inductive,
|
quia videmus singulas species virtutis im1
mediate operativæ esse in qualitatis præI
dicamento : sic enim constituuntur ροI
tentiæ, habitus, dispositiones, auxilia
1
sufficientia, species intelligibiles, et sic de
i
aliis, quæ occurrere possunt : ergo signum
·
est, quod omnis virtus immediate opera­
tiva est de genere qualitatis. Tum denique
1
ab exclusione aliorum generum : quia
virtus immediate operativa non est subs­
tantia, ut proxime dicebamus : nec est
quantitas, aut relatio; cum istæ operativæ
non sint : et multo minus est aliquod ex
sex ultimis prædicamentis : restat itaque,
quod sit qualitas.
’
Confirmatur præcludendo, et evertendo CenSrunicum Adversariorum effugium : quia
vel ipsis concedentibus, hoc humanitati
superadditum nequit esse, nisi vel qualitas,
vel motus : sed non est motus : ergo est
qualitas. Probatur minor : quia motus
adæquate

l
DISP. XX1I1, DUD. Vf.
adæquate dividitur in augmenlationem,
alterationem, et lationem : sed illud supe­
radditum nec est augmentatio ; cum non
terminetur a<l quantitatem : nec est altcratio; cum nullam qualitatem humanitati
imprimat, ut docent Adversarii : nec est
motus localis ; cum humanitatem non mo­
veat de loco in locum : ergo prædicturn
additum non est motus.
!M^a· 63. Nec satisfacit, quod Joan, a S.
Jùjm. » Tho. disp. 15, art. 3, in solut. ad 2, post.
ïTkCB conci, respondet motum illum, in quo ipse
humanitatis elevationem constituit, non
contineri in divisione motus ab Aristot.
proposita, sed importare motionem alte­
rius ordinis superioris : posse tamen ap­
pellari alterationem perfectivam, aut cons­
titutivam instrumenti, non quia in eo
producat aliquid, sed in termino. Non,
inquam, satisfacit hæc responsio : quia
non pauca continet sibi non cohærentia.
EJ^" Nam in primis, quandiu oppositum ur­
genti ratione non ostenditur, oportet om­
nes, et singulos motus comprehendere sub
divisione Aristotelis : sed nulla est urgens
ratio, ut in præsenti materia introducamus
motum sub illa divisione non comprehen­
sum : ergo vel illud, quod humanitati
additur, non est motus, vel sub tali divi­
sione comprehenditur : cumque hoc se­
cundum sit falsum ; tenendum est illud
primum. Deinde immerito dicitur prædictum motum posse appellari alterationem,
quia producit qualitatem in passo, quod
humanitati ut Dei instrumento correspon­
det : quoniam alteratio est formaliter non
in agente, sed in subjecto, quod recipit
ejus terminum : ergo si nulla qualitas
producitur in humanitate, sed in ejus
passo, ut hic Auctor affirmat; sequitur
talem motum non esse alterationem per­
fectivam humanitatis, sed recipi in ejus
passo. Verbi gratia, si humanitas mira­
culose, ut potuit, calefaceret, nivem; al­
teratio non esset in humanitate, sed in
nive : idemque contingebat, cum sanabat
infirmos : nam si quæ alteratio in hoc
miraculo interveniebat, non perficiebat
humanitatem Christi, sed homines. Præ·
terea id, quod humanitati additur, ut ins­
trumentaliter agat, est virtus operativa,
ut supra ostendimus, et principium quo
actionis : datur enim humanitati, ut il­
lam proxime operativam constituat in or­
dine ad effectus superantes propriam ipsius
virtutem : sed motus nec est virtus ac­
tiva, nec principium quod actionis; sed
Salmant. Curs. theolog. lom. JK.

385

net realiter vel actio, vel receptio termini :
ergo id, quod humanitati additur, ut ele­
vetur, non C3t formaliter motus. Ulterius,
licet concederetur motum esse principium
actionis (quod est omnino falsum), tamen
nec virtus agens, nec actio potest intel­
ligi absque termino producto : ergo si mo­
tus hic recipitur in humanitate, in eadem
habebit terminum productum, nempe qua­
litatem, qua et non motu formaliter eleve­
tur. Denique, si ad hoc vitandum cum eo­
dem Auctore dicatur hujusmodi motum,
sive motionem habere terminum non in
subjecto, in quo est per modum transeun­
tis, quod est humanitas : sed in subjecto,
in quo quiescit, quod est humanitatis
passum : id, inquam, si dicatur, novas
affert implicationes : quippe intelligi non
valet, quod talis motus sit in humanitate
per modum transeuntis, et quod in huma­
nitatis passo quiescat, vel habeat esse
quietum, nisi talis motus transeat de sub­
jecto in subjectum : quod est impossibile ;
cum accidens individuetur a subjecto, in
quo recipitur.
Adde, quod prædicta doctrina præter
difficultates, quas ipsi opposuimus, habet
omnes illas, quas ejus patroni objiciunt
contra elevationem humanitatis per qua­
litatem. In eo namque consistunt, quod
talis qualitas nequit esse corporea; cum
producat effectum spiritualem : nec rursus
valet esse spiritualis ; cum recipiatur in
subjecto corporeo. Consistunt etiam in eo,
quod si qualitas est sufficiens ad effectum,
producet illum ut virtus principalis : et
si non est sufficiens; indigebit nova ele­
vatione, et sic in infinitum. Quæ difficul­
tates aequaliter applicari queunt elevationi
per motum : nam si corporeus est, non
attinget effectum spiritualem : et si spi­
ritualis est, non recipietur in subjecto cor­
poreo. Pariter si est sufficiens in ratione
elevationis, influet principaliter : si autem
est insufficiens, nec instrumentaliter in­
fluet, sed opus habebit alia elevatione.
Nulla igitur est ratio, ut humanitas ele­
vata fuerit ad rationem instrumenti potius
per motum, quam per qualitatem : e con­
tra vero recta ratio dictat, quod virtus
immediate operativa, cujusmodi est ad­
ditum illud humanitatem elevans, sit de
genere qualitatis. Adde ulterius nos non
negare, quod humanitas moveatur a Deo
ad agendum instrumentaliter, nec quod
motum istum in se recipiat : sed prader
illum constituimus qualitatem elevantem.

I

l

Aliæ
impu­
gnatio­
nes.

J

-·

rt

Nam mulus, quo Deus movet humanitatern, non est aliud, quam applicatio huinanitatis ad producendum effectum, quem
per modum instrumenti præcontinet in
actu primo. Applicatio autem causæ ad
. agendum supponit ipsam cum virtute in
suo genere sufficienti ad producendum
effectum,et continente illum inactu primo.
Ergo pro priori naturæ, quam humanitas
applicetur, sive moveatur a Deo ad produ­
cendum effectus supernaturales, et miracu­
losos, supponitur constituta in aclu primo
per aliquam virtutem elevantem humani­
tatem, et continentem illos effectus : sicut
causæ principales priusquam pnemoveanluraDeoper auxifum efficax, supponun­
tur constitutæ in actu primo per auxilium
sufficiens. Et cum hujusmodi virtus hu­
manitatem elevans supponatur ad motum,
sive applicationem; nequit formaliter in
ipso motu consistere, sed aliquo alio : quod
nequit ad alterum genus pertinere, quam
qualitatis, ut supra ostendimus.
Secandi
64. Dicendum est secundo humanita­
conclu­
tem Christi non fuisse elevatam ad pro­
sio.
ducendum inslrumentaliter prædictos ef­
fectus per qualitatem aliquam completam,
ct habitualem. Hæc assertio est aperte
D.rhom.
Thom. nam ubicumque agit de ins­
trumentis , negat elevari per qualitatem
hujusmodi. Unde infra quæst. 63, an. 3,
agens de Sacramentis Novæ legis, quæ
sunt instrumenta physica ad producendum
in nobis gratiam , inquit : Gratia est in
Sacramentis Novæ legis, non quidem secun­
dum similitudinem speciei, sicut effectus est
in causa univoca, etc.; sed secundum quon­
dam inslrumcntalem virtutem, quæ est
/luens, et incompleta in esse naturæ. Et
art. 4 seq. inquit : Virtus principalis agen­
tis habet permanens, et completum esse in
natura : virtus autem instrumental is habet
esse transiens ab uno in aliud, et incomple­
tum. Et iu resp. ad 2, magis explicans i
sententiam immediate propositam, inquit:
Dicendum, quod sicut motus, eo quod est
actus imperfectus, non proprie est in aliquo
genere, sed reducitur ad genus actus per- I
fecli, simii allevatio ad qualitatem : Ha vir- '
lus instrumentons non esi proprie loquendo i
in aliquo genere, sed reducitur ad genus, I
cl speciem virtutis perfects!. (Ubi obiter
nota in confirmationem eorum, quæ dixi- I
mus num. præced. quod si D. Thom.
sentiret virtutem elevantem instrumentum j
esse motum, non uteretur motus compa­
ratione, sed simpliciter diceret esse mu-

I tum, et ideo non constitui proprie in ali­
quo genere). Et quæst. G de potentia art.
4, ubi docet divinum imperium posse
! participari a creaturis, et sio agant quo• dammodo spiritus humani, et angelici ut
'< instrumentum divinæ virtutis an mira( culi perfectionem : non quasi aliqua virtute
habilualiler in eis manente vel gratuita,
vel naturali in actum miraculi possint.
Et inferius addit : Sed virtus ad coo! perandum Deo in miraculis, in sanelis
inlelligi potest ad modum formarum im­
perfectarum, quæ intentiones vocantur, qux
non permanent, nisi per præsentiam agentis
principalis. Et qurest. 3, art. 7 ad 7, ait :
Sicut securi per artem dari potuit acumen,
ut esset forma in ea permanens : non autem
duri ei potuit, quod vis artis esset in ca
quædam forma permanens, nisi haberet in­
tellectum : ita rei naturali potuit conferri
virtus propria, ut forma in ipsa permanens :
non autem vis, quæ agit ad esse ut instru­
mentum primæ causæ. Et 2, 2, quæst. 178,
art. 1 ad 1 , ait : Impossibile est, quoi
principium operandi miracula sil aliqua
qualitas habilualiler manens in anima. In
quibus et aliis locis perpetuus est in asse­
rendo virtutem inslrumentariam ad mi­
racula, et alios effectus non esse formam
aliquam perfectam, completam, et habi­
tualem. Unde nostram assertionem docent CijtUnss
unanimiter Thomistæ, Cajetan. in pries, Melfa
art. 2 et infra quæst. 62, art. 4. Medina Aiurei.
in præs. ubi etiam Alvarez disp -67. Cabrera disp. 4. Arauxo dub. 2, conci. 2. Ϊμμ.ι
Joan, a S. Tbo. loco supra cit. conci. I. S.ThOE.
Good.
Gonet. disp. 19, num. 58. Labat disp. 6, Lital
Juu.
dub. 4. Joan. Vincent, in sua relect. Visttsî.
pag. 822. Suto in 4, disp. 1, quæst. 3, So».
Eft.
art. 4. Bannez i p. quæst. 45, art. 5, BZiaml.
circa finem, Zumel 1,2, quæst, 112,
art. 1, disp. 3, proposit. 2, et alii. Idem
etiam tuentur communiter Theologi, quos
proinde superfluum est recensere. < .
Probatur ratione : quia si humanitas Rilii
Christi fuisset elevata ad rationem instru­ rrzc'amenti per qualitatem completam, et per­ lis.
manentem; una qualitas esset virtus ins­
trumentaria, sive elevans ad omnia opera
miraculosa, quæ fecit, et facit, et potest
facere : consequens est falsum : ergo
humanitas Christi non est elevata ad
rationem instrumenti per qualitatem com­
pletam, et permanentem. Sequela osten­
ditur : nam eo ipso, quod talis qualitas
esset completa, et permanens, qua ratione
concurreret ad unum opus miraculosum,
et

DIBI’. XXII j, DUB; VI.
et supermilurale, posset concurrere ad
alia : præsertim cum dato quolibet opere
uiiraculoso, aut supernatural!, adhuc vir­
tus illa permaneret, atque ideo posset
influere : ergo una qualitas in Christo
existens esset virtus instrumontaria ad
omnia opera miraculosa, et supernatura­
lia, qu® Christus fecit, et faciet, et potest
facere. Falsitas autem consequentis pro­
batur : quia talis virtus esset simpliciter
infinita iu linea virtutis instrumentariæ :
quod tamen non cohæret cum eo, quod
talis virtus in humanitate recipiatur; si­
quidem eo ipso limitatur, et finitur. Præ­
sertim cum hujusmodi virtus habeat es­
sentiam finitam, sicut aliæ creaturæ, et
sic fundet proprietates, et efficaciam fini­
tas. Inferri autem hujusmodi inconveniens
suadetur : tum quia talis virtus contineret
in suo genere effectus simpliciter infini­
tos, et se excedentes in perfectione, ut
sunt omnia opera miraculosa, et superna­
turalia, qu® a Christo fieri possunt. Tum
ex illimitatione objecti : reciperet enim,
quidquid est miraculose, et supernaturali­
ter factibile : quod est infinitum. Tum
exemplo potentiæ obedientialis immediate
activ®, qu® si daretur, esset simpliciter
virtus infinita, ut Thomistæ communiter
probant contra Suarez, et ostendimus num.
47.
Eq?».
Nec satisfacit, si dicatur hoc motivum
ad summum probare, quod humanitas
Christi non fuerit elevata per unam qua­
litatem permanentem ad omnia prædicta
opera ; secus vero, quod qualitas elevans
ad hæc, aut illa onera pQcularia non fuerit
permanens. Id, inquam, minime satisfaMar.
dllir· cit : quia, ut supra arguebamus, ex sup­
positione, quod hujusmodi qualitas sit per­
manens, et completa, qua ratione posseconcurrere ad unum miiaculuro, posset
ad alia, et alia, et sic de omnibus :
supposito enim, ct facto quolibet miraculo,
adhuc permaneret in huinaitate qualitas
completa, miraculorum factiva. Sed insu­
per refellitur hæc responsio : quia vel pro
singulis miraculis adstruit in humanitate
Chrisi novam qualitatem miraculorum factivam, vel non? si eligatur hoc ultimum;
sequitur, quod una qualitas permanens
fuerit eorum factiva : et sic perseverat in
suo robore inconveniens in argumento pro­
positum. Si autem primum eligatur; unum
c duobus necessario concedendum est :
nempe vel advenientibus novis qualitati­
bus, præcedcntes destrui : quod est con-

387

Ira naturalem conditionem qualitatis com­
plet®, et permanentis, quam hæc responsio
supponit, λ'βΐ omnes illas qualitates simul
in humanitate Christi concurrere, et con­
servari : quod est ridiculum, et mons­
truosum : sunt enim innumerabiles, sicut
effectus miraculosi, et supernaturales, quos
Christus fecit, facit, et potest facere. Præserjim cum earum plures esset ejusdem
rationis specific», et nequeant eidem sub­
jecto inhærere cum sola distinctione numerica.
65. Confirmatur primo : quia contra ra­
tionem virtutis instrumentariæ ab extrinseco advenientis, est esse formam comple­
tam, et permanentem : sed virtus elevans
humanitatem ad miracula et effectus su­
pernaturales, est instrumentaria, et ab
extrinseco adveniens : ergo talis virtus non
est qualitas completa, et permanens. Mi­
nor, et consequentia constant. Major autem
suadetur ; tum quia totum esse virtutis
instrumentariæ ab extrinseco advenientis
est subordinare instrumentum agenti prin­
cipali in ordine ad attingendum effectum,
quem vult producere : hæc autem ordi­
natio non est permanens, sed subjecta mo­
tioni, et applicationi agentis principalis.
Tum etiam quia prædicta virtus se habet
per modum viæ, et lendentiæ ad effectum
principaliter intentum : cum quo non cohæret, quod sit aliquid completum, et de se
permanens. Tum denique, et præcipue
quia omnis virtus operativa completa, et
permanens tendit omnino connaturaliter
in aliquem effectum sibi principaliter correspondentem; cum sufficientem adæquationem habeat in esse virtutis ad similem
effectum pr® continendum, ut palet in po­
tentiis, ct habitibus : sed virtus instrumen­
taria ab extrinseco adveniens nullum habet
effectum; qui sibi principaliter correspondeat; cum præcise ordinetur ad attingen­
dum principalis agentis, et tota ejus ratio
in hoc consistat : ergo hujusmodi virtus
non est aliquid permanens, et completum.
Diximus sæpe in hac confirmatione virtulein instrumenta rtam ab extrinseco ad'
venientem : ut excluderemus alias, qu®
adjunguntur substantiæ a prima produc­
tione illius, et per dimanationem ab ea,
ut calor, ct similes : quia ist® habent
esse completum, et permanens ob radicationem in substantia, et quia non ha­
bent tam rationem pur® elevationis, quam
potentiæ immediate operative, qu® cons­
tituit substantiam in actu primo proximo

I

4
I

.·

Major
impu­
gnatio.

■

1II]

«

A
I*

ip

•Ί

7

3Ü

:

I
■··

Nota.

IF
HI

DE IXGAHXATIONE

Ulterior
coniatatiw.

ad actus sibi naturaliter correspondantes.
Alia autem, et omnino diversa ratio est
de virtute, quæ solum est elevatio, et non
convenit naturaliter, aut per dimanationem subjecto, sed solum ex influxu agen­
tis extrinseci, intendentis a'ium eiïectum :
nam cum hic agens non ob aliud elevet
instrumentum, quam in ordine ad effec­
tum principaliter intentum; non perficit
instrumentum absolute in se, et propter
se, aut in esse quieto: sed illud ex vi ele­
vationis constituit in via, et quasi motu
ad effectum principalem : et consequenter
illa qualitas, quam instrumento imprimit,
non est completum, et permanens, qualis
sufficeret ad terminandum per se actio­
nem; sed est quid incompletum, et viale,
et quasi transiens ad eflectum, sive subjec­
tum in hoc progressu constituens. Et sic
contingit in omnibus instrumentis proprie
dictis : non enim constituuntur per ele­
vationem in aliquo esse quieto, sed in ten­
dentia ad effectum principalem, ut consi­
derans facile recognoscet.
Confirmatur secundo evertendo opposi­
tum fundamentum : nam ideo in huma­
nitate Christi esset constituenda virtus
instrumentaria completa, et permanens in
ordine ad effectus supernaturales, et mi­
raculosos, ut posset, quoties vellet, ope­
rari illos effectus : sed ad hoc non est
necessaria : ergo in humanitate Christi
non fuit virtus aliqua instrumentaria per­
manens, et completa. Consequentia patet :
quia ex suppositione, quod ex una parte
virtus instrumentaria, in genere loquendo,
non debeat esse completa, et permanens,
et quod ex alia parte in humanitate
Christi non occurrat speciale aliquod mo­
tivum, fit ea virtus talis sic; absque ra­
tionabili fundamento diceretur virtutem
instrumentariam in Christo fuisse qualita­
tem completam, et permanentem. Minor
autem, in qua poterat esse difficultas,
suadetur : nam ut Christus posset, quoties
vellet, operari miracula, satis erat habere
sibi assistentem increatam Dei virtutem,
offerentem, et etiam conferentem hujus­
modi elevationem, quoties Christus vellet
illam ad operandum habere. Sicut Christus
ut homo non poterat illam operationem
elicere absque motione Dei, quæ non est
quid completum, aut permanens, sed datur
in ipso exercitio operandi, et cum eo
transit : et nihilominus operabatur, quo­
ties volebat : quia habebat increatam Dei
virtutem intime sibi assistentem, et cum

eo concurrentem. Et similiter sacerdos
(supposita alias materia circa quam), con( secrat, quoties vult, et absolvit a pecca­
tis, quoties vult : et tamen ad hujusmodi
operationes indiget nova virtute elevante
(neque enim character est virtus ad id
proxime sufficiens). Sed quia illa virtus
est a Deo promissa, et datur, quoties sa­
cerdos ad praedictos actus se applicat ;
proplerea sacerdos dicitur posse conse­
crare, et absolvere, quoties vult. Hac ita­
que ratione Christus operabatur opera miI raculosa, quoties volebat, licet non haberet
virtutem elevantem, permanentem, et
completam. Præsertim cum ipsum velle
j Christi ut hominis esset ex applicatione,
et ordinatione Dei decernentis ejus velle,
et operari : et Christus per scientiam bea­
tam , et per se infusam cognoverit Deum
has, aut illas operationes humanitatis de­
crevisse, et pro eis virtutem elevantem,
ubi opus esset, praeparasse : quam proinde
sibi praesto adesse evidenter sciebat : unde
I ex carentia virtutis instnimentariæ com­
plete, et permanentis minime impedie­
batur operari miracula, quoties vellet.
66. Dicendum est tertio humanitatem Terth
Christi fuisse elevatam ad rationem instru­ coaeta·
sio.
menti in ordine ad praedictos effectus peraliquam qualitatem incompletam, et ha­
bentem esse fluidum, et transiens cum
effectibus Hæc conclusio est D. Thom. in D.Thoa.
omnibus locis relati num. 64, et præsertim
in ultimo, ubi affirmat : Impossibile esi, quod
principium operandi miracula sil aliqua qua­
litas habiluuliler manens inanima : nam lv
habitualiter manens habet vim exceptivæ,
et firmat oppositum, nempe animam posse
elevari ad qperandum miracula per qua­
litatem non permanentem, sed incomple­
tam, et transeuntem. Et hanc sine dubio
esse S. Doctoris sententiam fatetur Lorea
disp. 53, num. 12. Unde sic cum majori
frequentia docent Thomiste. Capreolus in Capreth
les.
4, dist. 1, quæst. 1, art. 3 ad arg. contra Pjlcda4. Palud. ibid. Hispalensis art. 4 ad 6. nus.
Beu
Ferrar. 4 contra gent. cap. 56. Vigue- Hispal.
rius in institut, cap. 56. Arauxo dub. 3, Perrara.
concl. 3. Gonet. et Labat locis supra re­ Vijeerios.
latis, Godoi (licet rem ex professo non Armo.
verset) disp. 40, num. 246. N. Complut, Goott.
tata.
abbrev. in lib. Physic, disp. 12, quæst. Godôi.
I. num. 7, et alii plures. Et idem con- K·f*®'
plsL
ditionate docent Scotus in \ , diet. 1 , Scotss.
quæst. 4, et Ricardus ibi art. 4, quæst. Rids3, affirmant enim, quod si humanitas ha­
buit efficientiam physicam in effectus mi­
raculosos,

DISP. XXIII, DUB. VI.
raculosos, et supernaturales, debuit ele­
vari per hujusmodi qualitatem.
Rjlio
Fundamentum desumitur ex hactenus
dictis, tam in hoc dub. quam in prtecedcntibus : quoniam ut humanitas Christi
potuerit influere instrumentaliter physice
in effectus relatos, debuit elevari per
aliquid sibi intrinsece superadditum, quo
tales effectus præcontinuerit in actu primo,
modo tamen deficienti : sed hoc additum
non potuit pertinere ad aliud genus, quam
qualitatis : et rursus non potuit esse
qualitas permanens, et completa, ut os­
tendimus in prima, et secunda conclu­
sione : ergo fuit qualitas, incompleta,
et per modum transeuntis, ut in præsenti
statuimus.
FalciConfirmatur primo : quia si humanitas
tsr 1.
Christi non fuisset elevata per hujusmodi
qualitatem, maxime quia qualitas talis
conditionis est impossibilis : sed hoc est
falsum : ergo humanitas Christi elevata
est ad rationem instrumenti Physici per
hujusmodi qualitatem. Probatur minor :
tum quia nulla est ratio ; ut qualitas aliqua
ita commensuretur cum operatione, cui
deservit, ut non extendatur ad alias;
atque ideo quod fluat, et deficiat cum
ipsa operatione ; et consequenter, quod
ad instar ejus habeant esse non perma­
nens, et completum, sed per modum
transeuntis. Tum etiam quia de facto
auxilia gratiæ tam sufficientia, quam effi­
cacia consistunt in hujusmodi qualitatibus
vialibus, et ab intrinseco transeuntibus,
aut ostendimus locis relatis num. G2.
Tum denique quia sub prima specie qua­
litatis sunt nonnullæ hujus rationis, quæ
propterea non dicuntur habitus, ut constat
s'. Cotn- ex his, quæ tradunt N. Complut, abbrev.
in log. disp. 45, quæst. 3. Videantur
etiam, quæ diximus tract. 12, disp. 1,
Seruo- dub. 3, num. 45 et 61. Confirmatur se­
do.
cundo : nam ex suppositione, quod talis
qualitas sit possibilis, aptissima est ad
constituendum humanitatem Christi in ra­
tione instrumenti physici in ordine ad
prædictos effectus : ergo cum esse possibi­
lem constet ex immediate dictis; conce­
dere oportet, quod humanitas Christi per
hujusmodi qualitatem elevata fuerit ad ra­
tionem talis instrumenti. Antecedens snadetur : quia prædicta qualitas qua parte
est quid physicum, potest humanitatem
in aliquo esse physico constituere : et qua
parte est qualitas, potest esse virtus im­
mediate operativa, et principium quo ac-

tionis; quod aliis rebus, et præsertim
motui repugnat, ut supra ostendimus : et
denique qua parte est aliquid incomple­
tum, et per modum transeuntis, non cons­
tituit rem, quam afficit, in aliquo esse
quieto, et in ratione causæ principalis,
sicut constituunt lumen gloriæ, et alii ha­
bitus, et qualitates permanentes; sed illam
quasi in transitu attingit trahendo ipsam
ad ulteriorem terminum principaliter in­
tentum, et sibi principaliter non correspondentem, sicut ad rationem instrumenti
requiritur. Habet itaque omnes conditio­
nes, quæ ad rationem elevationis instru­
mentum constituentis desiderantur.

Λ»ι

ί H.
Incidentis difficultatis decisio.

G7. Sed cum sæpe dixerimus virtutem
instrumentariam ab extrinseco agente pro­
venientem, et rei, quæ ad rationem ins­
trumenti elevatur, prorsus accidentariam,
et supra illius conditionem (cujusmodi
est illa, qua Christi ad munus instrumenti
elevata est) : esse qualitatem incompletam,
et ab intrinseco transeuntem : ad legiti­
mam hujus doctrinæ intelligentiam obser­
vare oportet, quod licet res ita se habeat ;
nihilominus fieri potest, quod talis quali­
tas longo tempore duret, et quod in hoc
sensu habeat per accidens esse permanenter. Quod exempla persuadent : nam in
primis qualitas elevans ignem inferni ad
torquendum spiritus angelicos, et huma­
nos, licet incompleta, et transiens ab in­
trinseco sit, durabit in æternum, sicut et
effectus, ad quem concurrit : et sic potest
vocari permanens per accidens, ut diximus
loco supra cit. ex tract. 13. Virtus etiam
instrumentaria, qua cœli, et stellæ ele­
vantur, ut ad generationem viventium ins­
trumentaliter concurrant, perseverat, et
perseverabit usque ad consummationem
prædictæ generationis, sive usque ad finem
temporis. Et denique semen animalis reti­
net virtutem instrumentariam sibi a gene­
rante impressam id ordine ad generatio­
nem prolis. Ratio etiam id persuadet :
nam cum hujusmodi virtus ordinetur ad
actionem, et effectum principalis agentis;
tandiu durare debet, quandiu continuatur
hujus productio, vel quantum ipse effectus
postulat : Geri autem valet, quod prædictus
effectus continuo fiat, ut patet in pcena
sensibili spirituum malorum, et in gene­

Quiliias I
ex se
lluidi
potest
diu
consis­
tere.

■

1

• ::

390

DE INCARNATIONE.

ratione viventium : unde oportet, quod
virtus instrumentalis, quamvis sit qualitas
incompleta, et per modum transeuntis;
nihilominus semper, aut longo tempore
perseveret. Qua etiam ratione licet auxi­
lium efficax, sive physice præmovens sit
qualitas hujus generis, tamen si applicat
ad actum continuum, ct semper manen­
tem, cum illo semper, et continuo perma­
net : quia semper ad ipsum applicat, ut
patet in promotions physica ad visionem,
et amorem Dei in se ipso, quæ in æternum applicabit, et permanebit.
Oppo­
Idque amplius declarari potest a contra­
situm
polesl rio sensu in hunc modum : nam qualis as
contin­
ex suo genere completa, et permanens po­
gere in
qualitate test communicari per modum transeuntis :
ex se ergo e contra qualitas ex suo genere incom­
perma­
nenti. pleta, et transiens potest per accidens com­
municari ad modum permanentis, ut sub­
jecto quasi habitualiter insit. Consequentia
patet a paritato : nam si qualitati complet®,
et permanenti potest respondere modus non
omnino commensuratus ; nulla est ratio,
quare etiam communicari non possit qua­
litati incompletæ, et transeunti. Antece­
dens probatur tum exemplo claritatis cor­
poris, quæ a gloria animæ derivatur : est
enim de se qualitas completa, et perma­
nens : et nihilominus Christo in transfigu
ratione communicata fuit per modum tran­
seuntis. Tum exemplo luminis gloriæ,
quod ex suo genere est habitus, et qualitas
permanens : et tamen Paulus in raptu illud
liabuit transeunter. Utrumque exemplum
D.Thom. accipimus ex D. Thom. infra quæst. 15,
art. 2, ubi docet Christum in eo mysterio
habuisse claritatem gloriæ, aliter tamen,
quam, in corpore glorificato, ftam ad corpus
glorificalum redundat claritas ab anima, si­
cul qualitas quxdam permanens, corpus affi­
ciens : unde fulgere corporaliter non est
miraculOsum in corpore glorioso. Sed ad
cofpus Chrisili in transfiguratione derivata
csl claritas a divinitate, el anima ejus non
per modum qualitatis immanentis, cl affi­
cientis ipsum corpus, sed magis per modum
passionis transeuntis : sicul cum aer illumi­
natur a sole. Unde ille fulgor tum in corpore
Chrisli apparens miraculosus fuit : sicul ct
hoc ipsum, quod ambulavit super undas
maris. Addi.tque in fine articuli ; El est
simile quantum ad animam de visione, qua
Paulus vidit Deum in raptu. De qua visione
agens super 2 tui Corinth, cap. 12, led.
1, hæc eleganter tradit : Sciendum csl, quod
visio Dei per essentiam fit per lumen aliquod,

scilicet per lumen gloriæ, do quo dicitur Ps.
35 : /n lumine luo videbimus lumen. Sed lu­
men aliquod communicatur alicui per mo­
dum passionis ; alicui vero per modum formas lita
inhxrenlis. Quod exemplis declarat, et pro­
sequitur : Similiter lumen gloriæ dupliciter
menti infunditur. Uno modo per modum
formae connaturalis factos : el sic facit men­
tem simpliciter beatam. El hoc modo infun­
ditur beatis in patria : et ideo dicuntur comprehensores, el, ul ita dicam, visores. Alio
modo contingit lumen gloriæ in mentem hu­
manam, sicul quxdam passio transient. Et
sic mens Pauli fuit in raptu lumine glorix
illustrata : unde ipsum nomen raptus osten­
dit transeundo hoc esse factum.
Ex quibus liquet differentiam propriam, Proprii
teter
iin qua nonnulli labi solent, et cujus noti- prrd.etia ad solutionem aliquorum argumentorum tis
infra deserviet) sitam non esse in eo, quali»·
tes
quod qualitas completa·, et permanens difftrealongo tempore duret; et quod qualitas in­ tia.
completa ; et transiens repente, aut cito
deficiat. Nam ut exemplis ostendimus, fieri
potest, quod qualitas completa, et de se
permanens non longo tempore permaneat,
sed breviter deficiat : et e converso, quod
qualitas incompleta, et de se fluens non
restringatur ad breve tempus, sed ad lon­
gum satis porrigatur. Consistit itaque præ­
dicta differentia in eo, quod qualitas com­
pleta, et de se permanens habet rationem
formæ perficientis subjectum, et consti­
tuentis illud in actu primo simpliciter ob
perfectam præcontinentiam operationis, et
effectus : unde provenit, quod operatio
reddatur connaturalis subjecto ita consti­
tuto, et quod effectus procedat ab ipso sicut
a caosa principali. Quæ omnia praestat
qualitas completa, et de se permanens,
sive brevi, sive longo tempore duret, ut
patet in potentiis, et habitibus. Qualitas
autem incompleta, et de so fluens non
comparatur per modum formæ ad sub­
jectum, sed per modum motus a mobile,
quia licet vere in subjecto recipiatur, ni­
hilominus non illud perficit simpliciter,
nec constituit in aclu primo continente
perfecte operationem, et effectum; sed
illud praecise quasi tangit, et permovet ad
attingendum effectum : ex quo provenit,
quod operatio non fiat ei connaturalis, sed
semper egrediatur cum aliquo excessu, et
improportione, saltem quantum ad modum.
Et hoc pacto se habet qualitas incompleta,
et de se fluens, sive longo r sive brevi du­
ratione existât, ut constat in auxiliis, in
elevationibus

I
O1SP. Χ.Χ1Π,
elevationibus instrumentants, et addere I
possumus, in passibilibus qualitatibus.
Düioei 68. Εχ hac autem doctrina, quæ est
communis inter Thomistes, et satis from«i· queas apud alios, dubium oritur, utrum
virtus factiva miraculorum fuerit in Christo
permanenter, et per modum habitus?
Quamvis enim ex dictis § præced. satis
constet virtutem illam fuisse qualitatem
incompletam, et de se fluidam ; nihilominus non repugnat qualitatem hujusmodi
permanere in subjecto, et durare per moiluin habitus, ut patet in virtute elevante
ignem inferni ad torquendum spiritus, et
in aliis exemplis, quæ supra proposuimus.
Idque amplius explicari potest ex eo, quod
qualitas, quæ ex natura sua est solum dispositio, ac subinde facile mobilis a subjecto, induit per accidens conditionem
habitus, et cum difficultate a subjecto removeatur : sic enim opinio vel vera, vel
falsa ex genere suo solum est dispositio
facile mobilis ; et tamen in haereticis exislit per modum habitus difficile removibilis.
Si autem res ita se habet; consentaneum rationi videtur dicere, quod virtus factiva miraculorum fuerit permanenter in Christo.
toodi
namque ex una parte non repugnat, ut
«iis iaducta exempla convincunt : et ex alia
[Phabi- partc pertinet ad perfectionem Christi eam
virtutem prædicto modo habere, ut cum
majori proprietate dicatur posse facere
miracula, quoties vult, sive, et in idem
redit, habere potestatem factivam miraculorum. Eo vel maxime, quod hæc potestas
convenitChristo ratione unioni hypostaticae
humanitatis ad Verbum : unde congruum
apparet, quod sicut unio est permanens,
sic etiam talis potestas habeat in Christo
Giiei. modum permanentis. Et ita affirmat Gonet
disp. 19, art. 2, num. 52, magisque confirmat exemplo prophetiæ, quæ licet in
aliis habeat modum transeuntis ; nihilominus in Christo fuit permanenter, ut ipse
statuerat disp. 12, art. 5.
PrebaHunc dicendi modum non possumus non
judicare valde probabilem : quia procedit
cum magna claritate, et consequentia juxta
principia inter Thomistas communia; et
aliunde congruit non parum dignitati
Christi. Unde illi, ut primæ, et probabili
propositi dubii responsioni libenter subscribimus. Sed secundo, et melius respondetur amplectendo partem negativam quam
supra num. 64 et 65 jam insinuavimus.
Et ratio est : quia repugnat qualitas, aut
virtus instrumentaria, quæ una existons,

mini haberet limitationem : sicut proportionabiliter contingeret in virtute principalis, quæ omnia prædicta posset. Ergo
Christus non habuit permanenter adhuc per
accidens unam qualitatem, sive virtutem
tem insirumentarium omnium miraculorum factivam. Oportuit itaque, quod elevaretur per diversas qualitates juxta diversitatem specificam, aut etiam numericam
operum mirabilium, quæ facere potuit, et
potest. Cumque ista sunt innumerabilia,
et nullum sibi vendicent terminum (ut
patet in mutationibus supernaturalibus per
diversas intellectiones, et affectionibus,
quæ erunt, et variabuntur in beatis per
totam æternitatem, et ad quas, sicut ad
aliasupernaturalia opera, humanitasChristi
instrumentaliler physice concurret) : unum
e duobus necessario tenendum est. Nempe
vel virtutes, aut motiones elevantes humanitatem Christi ad rationem instrumenti
physici pro talibus effectibus esse simul
in ea; vel quod transeunter pro singulis
operibus communicentur, et cum eis fluant,
Primum autem illud repugnat : sicut et
quod detur infinita multitudo virtutum,
sive elevationum in actu, ut supponimus
cum communi Thomistarum philosophia
apud N. Complut, abbrev. in lib. Physic, n.comdisp. 15, quæst. 5. Ergo asserendum est P,DU
secundum, videlicet quod virtus instrumentaria elevans Christi humanitatem non
solum fuerit ex se transiens, sed quod in
eo etiam habuerit esse transeunter, et non
per modum habitus.
69. Explicatur hoc amplius detegendo
rationem disparitatis ad alia exempla, quæ
in contrarium afferri possent; nam cum
virtus instrumentaria conferatur per me­
dum motionis, et applicationis commensuratæ cum effectu principaliter intento,
pro quo datur; oportet, quod habeat unitatem, et permanentiam commensuratam
cum illo. Unde ubi pnedictus effectus est
unus, et continuo producendus ; virtus instrumentaria debet esse una, et continuari,
licet ex se sit transiens : ut cum proportione in talem effectum influat. Et sic se
habet qualitas elevans ignem inferni ad
rationem instrumenti physici divinæ justitiæ : nam et effectus unus est in specie,
nempe sensibilis damnatorum poena, et
durabit in aeternum : unde talis qualitas

39’2

Praoccupalur
objec­
tio.

DE INCARNATIONE

una est in specie, et in æternum durabit.
Sed uhi effectus non est unus numero, sed
plures numero, et specie; et continuo non
fiunt, sed sæpius cum interruptione, et
vicissitudine succedunt, necessarium est,
quod virtus instrumentaria pro illis requi­
sita, vel a Deo ordinata, eisdem proportionetur : atque ideo non sit una, sed
multiplex, nec continuo duret, sed inter­
rumpatur, et secundum vicissitudinem ope­
rum deficiat, incipiat, et succedat. Constat
autem humanitatem Christi esse physicum
divinitatis instrumentum non ad unum mira­
culum præcise, nec ad unam specificam mi­
raculorum seriem ; sed ad omnia, quotquot
fiunt, et erunt in creaturis tam spirituali­
bus, quam corporalibus, ut liquet in eis,
quæ apud nos existens fecit, quæ diver­
sissima fuerunt, ut narrant Evangelia.
Constat etiam prædicta opera, Christi hu­
manitati correspondentia, non durare con­
tinuo in se ipsis, sed aliquibus cessantibus,
deficientibusque alia succedere, ut patet
in miraculis, quæ in Evangelio referuntur,
et magis adhuc liquet in quamplurimis
hominum justificationibus, quæ non con­
tinuantur, et in innumerabilibus motibus
supernaturalibus interioribus, qui facile va­
riantur, et præterlabuntur. Hac itaque de
causa non oportet, quod humanitas Christi
elevetur ad officium instrumenti physici
pro prædilis operibus per unam præcise
qualitatem : nec quod qualitas humanita­
tem elevans habeat esse in illa permanpnter, sive per modum habitus : sed mu'to
magis oporteat, quod et illa virtus sit
multiplex, et cum effectibus transeuntibus
transeat.
Quod si alicui minus congruum, aut
decens videatur tot qualitates, et tantam
earum vicissitudinem in Christi humani­
tate constituere; imaginationem corriget,
scrupulumque deponet exemplo auxilio­
rum, sive præmotionum, quibus Christus
ad hæc applicatur a Deo. Nam quidquid
fuerit de virtute sufficienti instrumentaria,
et constituente humanitatem in actu primo
in ordine ad tales effectus, negari nequit,
saltem inter Thomistas, quod quoties hu­
manitas Christi operatur miracula, toties
a Deo agente principali applicetur physice
ad operandum : quod fit per qualitatem
physicam, et physice præmoventem, et
cum ipso effectu transeunti fluentem ut
diximus tract. 14, disp. 7, dub. fi. Sicut
ergo nullum est inconveniens humanitatem
Christi immutari per hunc divinum con­

cursum tam sæpe, et tam varie communi­
catum; quia id exposcit conditio causæ
secundæ : sic nihil incongruum, aut minus
decens occurrit in eo. quod humanitas tam
sæpe, et tam varie immutetur per illum
concursum elevantem ; quia hoc exposcit
conditio causæ instrumentalis, ubi tam
sæpe, et tam diversi effectus sunt produ­
cendi. Quod facilius percipiet, si supponat
auxilium sufficiens, et efficax identiticari,
sive eadem qualitatem esse, quando effec­
tus succedit, et sufficientia concursus ab
efficacia non separatur, ut diximus loco pro­
xime cit. num. 331, et in eodem tract,
disp. 5, dub. 6, § 3. Nam hoc supposito
oportebit consequenter dicere, quod quolies humanitas efficaciter applicabatur, et
applicatur ad influendum instrumentaliter,
toties’receperit, recipiatque virtutem suffi­
cientem, sive instrumentariam : atque ideo
quod secundum multitudinem, et variatio­
nem effectuum fuerit, et sit hujus virtutis
multitudo, atque variatio. Sicut a contra­
rio sensu quia visio beata v. g. D. Petri
una existens durat, et durabit in ætemum,
auxilium ad eam applicans unum est, et
in ætemum perseverabit.
70. Juxta quam doctrinam facile dilui
possunt, quæ in favorem primæ respon­
sionis expendimus. Fatemur namque qua­
litatem incompletam, aut de se non
permanentem posse longo tempore durare
ad instar habitus, ut exempla elevationis
ignis inferni, et opinionis in hæretico
salis persuadent. Sed id contingit saltem
in virtutibus instrumentariis, quando virtus
uni effectui commensuratur, qui similem
habiturus est durationem : perseverat
enim talis virtus, ut continuo in ipsum
influat. Sed locum non habet in virtute
elevante humanitatem Christi : quia una
non est, sed multiplex juxta multitudinem
effectuum producendornm : et isti non
continuo, aut simul conservantur, sed
varie, et cum vicissitudine succedunt :
unde oportet, similis varietas, et vicissi­
tudo detur in tali virtute. Quod autem
dicitur de majori Christi perfectione, non
urget : quia non minus præsto adest illi
hæc virtus, cum vult operari miracula,
quam si illam sibi inhærentem per mo­
dum permanentis haberet, ut explicuimus
num. 65. Et explicatur amplius exemplo
auxilii efficacis, sive præmotionis ad præ­
dictos effectus : quæ licet illi permanenler
non insit, datur tamen ipsi, quoties opor­
tet. Denique quod additur de debilo prædictæ

DISP. XXIII, dub. VI.
dictæ virtutis fundato in unione hyposta­
tica, minus adhuc premit : quia sicut non
est debitum faciendi semper miracula,
nec illa Christus fecit nisi post aliquot
annos, ut supra diximus num. 15; sic non
est debitum habendi semper virtutem mi­
raculorum factivam, sed suo tempore.
Quod exemplo etiam explicatur auxiliorum
eflicacium : quæ licet fuerint debita
Christo ratione unionis; nihilominus non
debentur pro omni tempore, quo est unio;
sed debentur, et conferuntur pro tempori* bus opportunis. Exemplum autem illud
prophetiæ non admittimus : quia opposi­
tum constat ex supradictis disp. 19, numer. 27.
Objec­
71. Nec refert, si contra præmissam
tio.
doctrinam opponas, quod character sacer­
dotalis est quædam virtus instrumenLaria
ad conliciendum corpus Christi, ut eviden­
ter docet D. Thom. infra quæst. 63, art. 2,
qui effectus non semper, et continuo fit
a sacerdote, ut ipsa experientia liquet :
et nihil character habet esse in subjecto
permanenter, et indelebiliter, ut ibidem
tradit S. Doctor art. 5; ergo motivum, quo
negamus virtutem instrumentariam fuisse
permanenter in Christo, nullius roboris
est. Patet consequentia : quia in illo inni­
titur illud motivum, quod virtus instru­
mentaria Christi ordinabatur ad effectus,
qui non continuo fiebant, nec continuo per­
severabant.
SoliiId, inquam, non refert, sed facile dilui­
tnr.
tur negando majorem : quia character
proprie loquendo non est virtus instrumentaria, sive ultimo elevans sacerdotem,
iliumque constituens in ratione instru­
menti proxime operative conversionis panis
in corpus Christi : sed est quædam par­
ticipatio sacerdotii Christi, consignans ho­
minem ad tale ministerium : unde opor­
tet, quod sit perpetua, et indelebilis, sicut
est sacerdotium, cujus est participatio, et
sicut petit officium, ad quod minister con­
signatur. Unde talis qualitas non constitur in specie dispositionis, sed in specie
potentiæ, sicut aliæ qualitates permanen­
tes, quæ præstant posse, licet nova eleva­
tione opus habeant. Et sic sacerdos, ut
consecret in actu, indiget nova elevatione
instrumentaria ad patrandum illud mira­
bile opus : quæ semper (suppositis aliis
requisitis ex parte materiæ) illi adest,
quoties consecrare vult, ob consignationem
characteris, quæ illam exposcit, et duæ ex
Dei decreto sibi debitam facit. Nec oppo-

situm docet D. Thom. eo loco : non enim D.Thom.
agit de virtute, sed de potentia, ut liquet
ex titulo art : Utrum character sit spiritualis
potestas? Et in corp. : Character importat
quondam potentiam spiritualem, ordinatam
ad ea, quæ sunt ilivini cultus. Et in argu­
mento sed contra (cui consentit) exclusis
aliis speciebus qualitatis, infert; Ergo re­
linquitur, quod character sit potentia. Et.
quamvis D. Tho. characterem vocaret vir­
tutem instrumentariam, ut alias vocat art.
5, ejusdem quæst. non illum ita appellat,
quia virtus ultimo, aut proprie elevans
sit; sed quia constituit instrumentum per
modum deputationis tam ad ministerium,
quam ad recipiendum actualiter elevatio­
nem, quando ministerialiter, et intrumentaliter influit. Adde, quod licet concedere­
tur characterem esse proprie virtutem
instrumentariam, et permanentem, non
propterea corrueret principale nostrum
motivum, quod magis innititur in multitu­
dine, et diversitate effectuum, quos Chris­
tus instrumentaliter operatur, et operari
potest, et quos una qualitas continere non
valet; quam in eorum continuatione, aut
vicissitudine; quamvis haec etiam tantæ
multitudini adjuncta intentum evincat.
Character autem determinatur ad solos
effectus certæ speciei : unde ab hac parte
potest unus perseverare, licet proprie lo­
quendo foret virtus instrumentaria ; quod
tamen esse absolute falsum constat ex dic­
tis.

Referuntur sententiae opposite, el convelluntur
eorum motiva.
72. Contra primam nostrarum assertio­ Prima
ODltliO
num sentiunt non solum Suarez, et alii contra
­
Auctores relati num. 55, qui negant hu­ ria.
manitatem Christi elevatam fuisse ad ratio­
nem instrumenti (cujus oppositum in
præsenti dubio supponitur), sed etiam ex
Thomistis Cabrera controv. 4, conci. 2, Cabrcra.
Joan, a S. Tho. disp. 15, art. 3, conci. 3, Joano. a
qui universaliter negant tam humanitatem S.Thom.
Christi, quam alia instrumenta elevari per
aliquam qualitatem completam, vel incom­
pletam; sed affirmant elevari permotio­
nem Dei, sive usum passivum ipsorum
instrumentorum. Pro qua sententia refe­
runt aliquos Thomistas antiquiores; quos
tamen certum non est eidem subscribere,
cum qualitatem fluidam potuerint motio-

394

DE INCARNATIONE

nis nomine significare, ut statim explicabi­
Primom mus. Sed quidquid de hoc sit. illorum
»rgamrniani. sententia propatur primo ex D. Tho. qui
D. Thom. Ue instrumentis tam divin® virtutis, quam
in genere semper affirmat, quod elevan­
tur, et agunt per motum, quo moventur
ab agente principali. Sic enim infra quæst.
62, art. 1, inquit: Causa instrumentons
non agit per virtutem suæ formæ, sed per
motum, quo movetur <i principali agente.
Et art. 4: Instrumentum non operatur, nisi
in quantum est motum a principali agente,
quod per se operatur. El ideo virtus princi­
palis agentis habet permanens, el comple­
tum esse in natura ; virtus autem instru­
mentons, habet esse transiens ab uno in
aliud, et incompletum. Sicut el motus est
actus imperfectus ab agente in patiens. Et
de concursu passivo, quem habemus ad
actus salutares, quique assimilatur instru­
mentai!® elevationi, asserit 12, quæst. I
110, art. 2, non esse qualitatem, sed mo­
tum quendam animæ. Idemque frequenter
asserit aliis locis. Ergo ex ejus sententia,
id quod humanitatem Christi elevat ad ra­
tionem instrumenti, non est de genere
qualitatis ; sed est motus præcise, vel usus
passivus illius.
Respondetur negando consequentiam,
quæex testimoniis D. Thom. minime infer­
tur nara cum id, quod humanitatem, et alia
instrumenta elevat, sit qualitas non quidem
completa, et constituens subjectum in
aliquo esse quieto ; sed incompleta, tran­
siens, et subjectum constituens in via ad
producendum terminum principaliter in­
tentum : merito potest appellari motus, et
D.Thom. quando ila vocatur a D. Thom. non quia
vere motus sit, aut quia vere qualitas non
sit; sed quia qualitas existens habet esse
ad instar motus, ut supra explicuimus. Et
quod hæc sit manifeste ejus sententia, liquet
ex testimoniis relatis num. 64, in quibus
tam frequenter elevationem instrumentariam vocat virtutem operativam : virtus
autem, cum sit principium quo actionis,
non est motus, sed qualitas : præsertim
cum motus non recipiatur in agente, sed
in passo. Liquet etiam ex eo, quod negat
virtutem factivam miraculorum esse quali­
tatem habilualiter manentem in anima :
quasi firmans a contrario sensu, quod sit
qualitas transiens, et non habens esse hahitualiter. Denique liquet ex eisdem testi­
moniis. quæ modo objiciuntur : nam in eis
comparat virtutem instrumentariam cum
motu, ut constat ex verbis art. 4 imme­

diate relatis : si autum virtus instrumenti
ria non esset qualitas, sed solum motus,
superflua esset hujusmodi comparatio, sfd
magis vere, et compendiose diceretur ta­
lem virtutem esso motum. L'nde in eodem
art. in resp. ad 2, dixit : Virtus inslru·
mentaria non est proprie loquendo in aliquo
genere, sed reducitur ad gemus. el speciem
virtutis perfect#. Nemo autem dicet virtu­
tem perfectam esse motum, nec negabit
esse iu genere qualitatis. Et quæst. seq.
art. 2, ait. Sicut virtus, quæ est in Sacra·
mentis, non esi in genero per se, sed per re· '
ductionem, eo quod est quiddam fluens, el
completum : ila etiam character non proprie
est in genere, vel specie, sed reducitur ad
secundam speciem qualitatis. Cum autem in
loco cit. ex 12, asserit auxilium ad actus
supernaturales non esse qualitatem sed
motum animæ, in eodem sensu negat auxi­
lium esse qualitatem, quo affirmat gratiam
habitualem esse qualitatem, ut liquet ex
verbis immediate sequentibus; Jito modo
adjuvatur homo ex gratuita Dei voluntate,
secundum quod aliquod habituale donum a
Deo animæ infunditur. El sic donum gra­
ti# qualitas quædam est. Donum autem gra­
tiæ habitualis qualitas quædam est, et non
utcumque, id est, incompleta, fluens, vel
ad instar motus ; sed completa, stabilis, et
permanens ad instar habitus. Et hanc pos­
tremam qualitatis rationem negat D. Tho.
conveniri gratiæ actuali, sive auxilio. Unde
e converso sequitur, quod ex ejus sententia
sit qualitas, non quidem completa, et ex se
permanens; sed incompleta, et transiens
ad instar motus.
73. Arguitur secundo, quia impossibilis Se«ida
est qualitas, quæ non sit corporea, vel «Pspiritualis, sed qualitas, quæ elevaret hu- iaeniis.
manitatem Christi ad opera supernatura­
lia, nec esset spiritualis, nec corporea:
ergo talis qualitas est impossibilis : atque
ideo humanitas CbriSti non est elevata per
qualitatem, sed per motum, quo a Deo
principali agente applicabatur illis effecti­
bus. Probatur minor : quio si talis quali­
tas esset spiritualis, non posset recipi iu
subjecto corporeo, cujusmodi est humani­
tas; et si esset corporea, non posset pro­
ducere effectus spirituales, quales stepe
attingit causando gratiam in anima.
Confirmatur primo : quia vel illa qua- c»it·
litas potest ex natura sua, ev propria vi®i!Kl·
producere gratiam, vel non? Sed neutrum
horum dici potest : ergo talis qualitas
ut impossibilis, et impertinens rejicienda

DISP. XXIII, DUB. Vi.
cet. Probatur minor : nam si qualitas
illa ex natura, et vi sua nequit producere
gratiam, ad nihil deserviet : sed oportebit
recurrero ad aliam elevationem : quæ si
iterum sit qualitas, formabitur idem argu­
mentum. Si vero ex natura, et vi sua est
productiva gratiæ, sequitur esse causam
principalem illius : et subinde non ins­
trumentum, sed causam principalem cons­
tituet. Aliunde vero implicat qualitas ali­
qua a gratia distincta, quæ sit ejusdem
perfectionis cum gratia, vel quæ gratiam
principaliter producat, ut statuimus tract.
14, disp. 4, dub. 7, et disp. 8, dub. 1.
Cujus oppositum contingeret, si qualitas
hæc a nobis asserta ex natura, ex vi sua
foret productiva gratiæ.
Sfs*41· Confirmatur secundo : quoniam quali­
tas recipitur in subjecto creato, et eo
ipso determinatur ad operandum juxta mo­
dum illius, atque ideo non supra omnes
leges naturæ creatæ : atqui miraculum est
opus facium supra omnes naturæ creatæ
leges : .ergo implicat, quod aliqua qualitas
sit ex natura, et vi sua factiva miraculo­
rum : foret autem, si elevaret humanita­
tem Christi per modum virtutis instrumentariæ.
ReçeRespondetur hoc argumentum quod
rîBtur
îfpl· cum suis confirmationibus nobis opponit
=.Joan. a S* Thom. retorquendum esse in
-jiio/ejus auctorem, asserentem humanitatem
lt!· Christi elevari per motionem Dei virtuosam in eadem humanitate receptam, et
non pertinentem ad genus qualitatis. Ar­
gumentum quidem : nam vel talis motio
virtuosa est spiritualis; et sic non poterit
in subjecto corporeo recipi : vel est Curporea ; et sic non poterit effectum spiritua­
lem attingere. Prima etiam confirmatio ;
quia talis motio virtuosa vel est sufficiens
ex natura, ut vi sua ad producendum
gratiam; et ita illam præcontinebit; et
principaliter efficiet : vel est insufficiens ;
et ita nec instrumentaliter eam attinget,
sed alia elevatio necessaria erit. Secunda
denique confirmatio : quia prædicta motio
virtuosa recipitur in humanitate, et su­
binde limitatur, et determinatur ad non
operandum supra omnes naturæ leges :
non itaque concurret ad miracuja, quæ
sopra illas leges sunt. En, qualiter difficollates illae regerantur in objicientem, et
expediri ab eo debeant. Ipsis autem meliort juro utuntur Vasquez, et Suarez :
>
ille, ut neget humanitatem Christi fuisse
a* instrumentum physicum ad miracula ; hic

··♦

305

voro, ut probet non aliter fuisse instru­
mentum hujusmodi, quam per potentiam
obedientialem immediate operativam, ut
cum illi» opponebamus num. 42 ct 61.
Et plano i 1 convincit, si quid probat, qui
non aliter humanitatem elevari contendit,
quam per motum, sive usum passivum in
ordine ad miracula, et elïectus supernaturalos : nam prædictos motus non aliud
est, quam applicatio humanitatis ad præ­
dictos effectus : hujusmodi autem applica­
tio supponit virtutem proxime operativam
in eo, quod applicatur ad agendum, ut
patet in auxilio efficaci : unde si præter
talem motum nihil aliud in humanitate
constituitur; sequitur, quod humanitas
antecedenter ad talem motum habeat vir­
tutem proximam ad influendum in effectus
supernaturales, et miraculosos : quo non
amplius dicit Suarez à Thomistis commu­
niter impugnatus.
74. Ad argumentum ergo respondetur Satisfit
argu­
negando minorem. Ad cujus probationem mento.
dicendum est, utramque partem esse pos­
sibilem : nam in primis nulla est repu­
gnantia, quod talis qualitas sit corporea ; et
nilhominus effectum spiritualem producat:
quia virtus instrumentalis non debet esse
ejusdem perfectionis cum effectu princi­
pali. sed potest, et debet simpliciter ab illo
excedi : et satis est, quod habeat cum eo
aliquam proportionem, et sit ratio forma­
lis subordinandi instrumenti agenti prin­
cipali, in quo ellectus producendus absolute
continetur. Qua de causa satis probabile
est qualitatem elevantem ignem inferni
esse formaliter, et entitative corpoream,
licet deserviat ad producendum aliquid spi­
rituale in spiritibus, quo torqueantur, ut
diximus tract. 13, disp. 18, dub. 2, num.
45. Quod magis perspicuum fiet attendemjo
non esse contra rationem qualitatis corporeæ esse supernaturalem, ut agentes de
dotibus corporis gloriosi diximus tract. 9,
disp. 5, dub. 2, num. 40, et agentes de
virtutibus moralibus residentibus in appe­
titu statuimus tract. 12, disp. 3, dub. 2,
num. 32. Hac enim doctrina supposita,
facilius explicatur, qua ratione humanitas
Christi potuerit elevari per qualitatem
corpoream, et spiritualem : quæ ut cor­
porea proportionabatur subjecto ; et qua­
tenus supernaturalis illud subordinabat
Deo supernatural! agenti in ordine ad
effectus supernaturales, sive spirituales,
sive corporeos. Erit itaque illa instrumen­
talis virtus entitative corporea, et causali-*

•Ml

Γ7-·'

/♦ kr ; *

[·, <

396

D18P. XXIII, DUB. VI.

DE INCARNATIONE

ter, aut virtualiter spirituali sicut virtus
residens in semine non est formaliter
viva, el tamen causât fætum viventem.
Deinde possibile etiam est, quod talis
virtus sit spiritualis, et tamen recipiatur
in subjecto corporeo, nempe humanitate :
quia cum talis virtus non sit completa, et
per modum habitus, sed incompleta, et
per modum dispositionis transeuntis, non
habet esse ad modum recipientis, sed ma­
gis commensuratur conditioni termini pro­
ducendi : unde spiritualis est, quando
ordinatur a·! efficiendum terminum spiriD.Thoto. tualem. Quæ est doctrina D. Thom infra
quæst. 62, art. 4, ubi agit de virtute
elevante Sacramenta ad causandam gra­
tiam in anima, et sibi hanc eandem diffi­
cultatem proponit his verbis : Virtus gratiæ
causalita esi virtus spiritualis : sed in
corpore nequii esse virtus spiritualis, neque
Ha, quod sit propria ei (quia virtus fluit
ab essentia rei, el ita non potesl eam trans­
cendere.) neque Ha, quod recipial eam ab
alio : quia quod recipitur ab aliquo, est in
eo per modum recipientis : ergo in Sacra­
mentis non potesl esse aliqua virtus gratis
causativa. Ad quam difficultatem respon­
det his verbis : .4d primum dicendum, quod
virtus spiritualis non potesl esse in re cor­
porea per modum virtutis permanentis, et
complets, sicut ratio probat. Nihil tamen
prohibet in corpore esse virtutem spiritualem
instrumentaliter, in quantum corpus potesl
moveri ab aliqua substantia spirituali ad
aliquem effectum spiritualem inducendum.
Sicut in ipsa voce sensibili est qusdam vis
spiritualis ad exislendum intellectum homi­
nis, in quantum procedit a conceptione men­
tis. Et hoc modo vis spiritualis est Sacra­
mentis in quantum ordiantur a Deo ad
effeclumspirilualem. Et idem dicendum est
d*e virtute existente in humanitate ad pro­
ductionem spiritualium effectuum.
Sohan- Ad primam confirmationem patet ex sueonGr- Pra dictis num. 60, virtutem illam esse ex
maüo- natura sua, et physice proportionatam ad
nes.
nes' producendum principalem effectum; non
quidem per modum virtutis adæquatæ, et
constituentis causam principalem ; sed per
modum virtutis inadæquatæ, et constiuentis instrumentum. Unde noil sequitur, quod
debeat elevari per aliam virtutem : nam
cum sit ratio formalis subordinandi instru­
mentum causæ principalis, et continendi
inadæquate, sive instrumentaliter effec­
tum ; per se ipsam constituit instrumentum
proxime potens agere in dependenter ab

potest firmare in subjecto per longum tem­
alia additionis virtutes. Et ad secundam
pus : et tamen non potest facere, quod es­
dicendum est, quod licet nulla virtus creata
sentialiter dispositio sit habitus. Et e con­
possit per modum causa* principalis agere
verso habitum de se permanentem potest
supra omnes naturæ leges : nihilominus
subito post ejus productionem destruere :
nulla est repugnantia in eo, quod ita agat
sed efficere non valet, quod sit qualitas ex
instrumentaliter, sive per subordinationem
se transiens. Et ideo licet qualitas spiritua­
ad Deum, qui praedictas leges transcendit :
lis instrumentaria recepta in humanitate
ad hoc enim hujusmodi virtus a Deo des­
Christi duret in æternum ; non propterea
cendit, ut subjectum ex se impotens ad ta­
inferretur esse qualitatem permanentem,
lem effectum promoveat. Unde licet par
vel habitum.
receptionem in subjecto determinetur, et fiat
S«wii 76. Secunda sententia secundæ asserhæc; illud tamen elevat ad cooperandum
boni nostræ contraria docet humanitatem
Deo in his, quæ naturaliter, sive ex pro­
Christi elevatam fuisse rationem instrupriis viribus nequit.
»
menti per quondam habitum sibi superad75. Sed replicabis (et sit tertium argu- Teniae I ■ ditum productivam miraculorum. Ita quimentum) quia non cohæret, quod in huma■ s«erü dam Severus Antiochenus apud Caponium
nitate Christi detur qualitas spiritualis per
i As^'snpra quæst.
ai-t. 2, nec alium reperimodum transeuntis, et quod nequeat dari
I
mus, quem possimus pro hac sententia reper modum permanentis : sed per hunc
I fais ferre. Quæ tamen potest probari primo ab
modum nequit in eo esse, ut aperte docet
tîfuâ auctoritâte : quia Scriptura significat po­
D. Tho. in testimonio proxime relato : ergo
testatem, sive virtutem faciendi miracula
nec potest esse per transeuntis. Probatur
fuisse in Christo permanentem. Sic enim
sequela : quia prædicta qualitas nequit dici
significatur Luc. 6 : Virtus de illo exibat, el
transiens, quia habet esse ad modum rei
fcai.9. sanabat omnes. Et magis expresse Matth. 9,
successivæ, id est, partem post partem;
ubi ipse Dominus probans ab uno effectu
sed debet esse tota simul pro illo momento,
potestatem ad alios, dixit : Ul aulem sciatis,
aut tempore, in quo effectum producit :
quia Filius hominis habet potestatem in terra
atqui supposito, quod habeat totum esse si­
dimillendipeccata, tunc ait paralytico -.Surge.
mul, nulla est ratio, quare non possit a Deo
Unde subditur : Videntes aulem turbæ ti­
conservari, et habere esse permanens : ergo
muerunt, el glorificabant Deum, qui debit
si in humanitate Christi recipitur qualitas
poleslalem talem homirribus. Hæc namque
per modum transeuntis, poterit etiam recipi
potestatem, sive habitum satis permanen­
per modum permanentis.
tem significant. Deinde eadem Scriptura
Respondetur negando sequelam juxta in­ Solatis
significat fuisse in voluntate Christi facere
tentionem argumenti, quod vel valet, vel
lïiiiïs. pro suo velle miracula, ut Matth. 8 : Doprobare debet possibilitatem qualitatis com­
a
mine, si vis, poles me mundare : et responplet®. et habentis rationem habitus, receptæ
■
dit Dominus : Volo. Et Luc. 18 interrogavit
in subjecto corporeo : in quo sensu negamus,
s
cæcum : Quid tibi vis, faciam ? et responpossibilem esse virtutem instrumentariam
1
dit : Domine, ut videam; et dixit illi : Besquæ ab extrinseco adveniat, per modum
I
pice. Nullum autem majus signum habitus ;
permanentis, ut satis constat ex dictis toto
1
sive potestatis habitualis dari potest, quam
§ præced. Ad probationem autem sequelae,
J
operari pro libito ; cum habitus præstet huconcessa majori, negamus minorem quoad
1
jusmodi facilem promptitudinem. Idemque
ultimam ejus partem in sensu immediate
’
significant Patres supra relati num. 25, et
præmisso : quia licet Deus possit qualita­
-:|L.;· præsertim Euthimius, qui ait: Quemadmotem instrumentariam longo tempore con­
Π tr:· dum ferrum, quod in igne aliquo tempore
servare ut supra num. 67 ratione, et exem­
H
permansit, habet ignis operationes : ita quo­
plis confirmavimus : nequit tamen facere,
que sancta ipsius caro divinitati unita, quæ
quod sit ab intrinseco permanens : quia ex
divinitatis sunt, operabatur : calor enim ha­
propriis prædicatis est imcompleta, et
bet esse permanenter in igne. Unde sicut
fluens, atque subjectum promovens ad ter­
iropter hæc, et alia testimonia probavimus
minum producendum, potensque proinde
oco cit. quod Christus habuerit virtutem
peracto effectu, et cum ipso effectu tran­
physicam ad operandum per modum instru­
sire : et Deus nequit mutare essentias re­
menti miracula; sic etiam convinci debet,
rum, licet possit impedire illud, quod conquod habuerit virtutem habitualem, sive
naturaliter exigunt. Sicut etiam id, quod
habitum miraculorum operativum.
essentialiter est dispositio, v. g. opinionem
potesl
t

ί

397

Respondetur juxta superius dicta num.
65 et 70, quod ut Christus dicatur habere
potestatem faciendi miracula, et illa facere,
quando, et quomodo, vult (quod præcise
significant Scripturæ testimonia), non re­
quiritur, quod habuerit, vel habeat illam
elevationem, sive virtutem proximam, quæ
ad efficiendum miracula ultimo desideran­
tur : sed sufficit, quod ejus humanitas sit
organum, sive instrumentum divinitati
conjunctum : nam ex hoc ipso participat
talem virtutem", quandocumque vult mira­
cula operari. Tum quia talis virtus est
ipsi moraliter debita ratione dignitatis per­
sonalis, quoties miracula facere voluerit :
tum quia est eidem promissa, et a Deo
præparata : tum quia est ab ipso per
scientiam beatam, et infusam cognita pro
i temporibus, et occasionibus, ac modis, in
quibus congruit miracula facere. Quod sufficientissimum est, ut dicatur habere po­
testatem patrandi miracula, et illa pro suo
velle exeeutioni mandare. Sicut ob ean­
dem, licet in gradu inferiori, rationem
sacerdos, qui per characterem consignatus
est ad rationem instrumenti, dicitur habere
potestatem consecrandi quoties vult; quam­
vis indigeat nova elevatione, ut mirabile
conversionis opus perficiat. Et ipse Chris­
tus dicebatur (idemque contingit in aliis)
habere potestatem efficiendi operationes
supernaturales : quamvis non semper in
actu habuerit auxilia sufficientia ultimo ad
id requisita, et quæ præstant posse ulti­
matum tam ad existentiam, quam ad ma­
jorem actualitatem operationis, juxta doc­
trinam ex professo a nobis traditam tract.
14, disp. 5, dub. 5. Similitudo autem illa,
qua utitur Euthimius, non tenet in omni­
bus, sed in hoc, quod sicut ignis calefacit
non virtute propriæ formæ, sed per calo­
rem ab igne acceptum : sic humanitas
Christi agit miracula, non virtute propria,
sed per illam, quam suscipit a divinitate
sibi conjuncta. Quamvis addi etiam possit
similitudinem illam favere potius nostræ,
et communi assertioni : nam calor in ferro
non habet rationem formæ permanentis,
sed existât per modum transeuntis, sive
parvo, sive longiori aliquo tempore duret.
Quod itaque Christi humanitas fuerit ins­
trumentum physicum ad patrandum opera
miraculosa, et supernaturalia, fundatur
optime in testimoniis Scripturæ, et Pa­
trum asserentium absolute fuisse instru­
mentum, et fecisse talia opera : quia nihil
dicitur proprie instrumentum, et absolute
I

Respon­
sio,

«

s ··’.· ;

π I
ό i? i
? κ

I
·■

Ί
■H j

I,
3'1
i

Il
3

)·

?

H

ί

■

i E-

w .U·*·*

D18P. XXIJI, DUB. VI.

facere, nisi quid physicum sit, el physice
influat, ni ponderavimus loco cit. Sed quod
virtus humanitatem elevans, et ultimo in
ratione instrumenti constituens non sit
habitus, in eisdem testimoniis fundatur :
quia omnis virtus instrumenta™, et ins­
trumentum proprie dictum elevans com­
municari debet per modum transeuntis,
hoc est, non perficiendo subjectum in se,
nec illud constituendo in aliquo esse, sed
promovendo præcise ad attingendum tor­
minum ex libera, vel contingenti princi­
palis agentis applicatione, ut constat ex
supra dictis.
Seden­
77. Arguitur secundo, et impugnatur
dum
argu- responsio proxime tradita : quia optime
mentam. cobæret aliquid esse viriutem instrumentariam proprie dictam, et simul habitum,
sive qualitatem permanentem : ergo licet
humanitas Christi elevata fuerit ad ratio­
nem instrumenti per virtutem instrumentariam proprie dictam ; potuit tamen ha­
bere hujusmodi elevationem permanenter,
et in ratione habitus : cumque hoc magis
congruat dignitati Christi, sic factum fuisse
credendum est. L'traque consequentia pa­
tet. Et antecedens suadetur pluribus exem­
plis : nam virtus seminis est proprie ins­
trumentalis ; et tamen illi permanenter
hæret, el non minus, quam illud, durat.
Virtus etiam cœlorum ad influendum in
generationem viventium est proprie ins­
trumentaria; et nihilominus ipsis perse­
veranter affixa. Idem apparet in charactere
sacerdotum, qui perseveranter elevat ad
mirabile opus conversionis panis in corpus
Christi. Sacerdotium etiam Christi per­
manens, et stabile est juxta illud Ps.
Ps. 109. 109 : Tu es sacerdos in ælernum : et ta­
men importat virtutem instrumentariam
in opera miraculosa, et supernaturalia : si
enim hæc conceditur sacerdotibus novæ
legis, minime Christo negari debet.
C->nrir·
Confirmatur : quia aliæ gratiæ gratis
datæ fuerunt in Christo habitus, sive qua­
litates permanentes : ergo idem de gratia
miraculorum dicendum est. Consequentia
patet a paritate. Et antecedens constat in
gratia notitiæ linguarum, et in gratia
discretionis spirituum : quia extra dubium
apparet, quod Christus has gratias, seu
perfectiones permanenter habuerit. Idque
D.Tbom. salis aperte significat D. Thom. supra
quæst. 7, art. 7 ad 3, ubi de Christo ait :
Non oportuit, quod loqueretur pluribus lin­
guis : nec tamen defuit ei omnium lin­
guarum notitia; cum etiam abscondita

cordium (et pertinent ad discretionem
spirituum) ei non fuissent abscondita.· ./!
quorum voces quæcumque sunt signa. Nec
tamen inutiliter hanc notitiam habuit : sicut
non inutiliter habet habitum, qui eo non
utitur, quando non est opportunum.
Ad hoc argumentum satis constat ox Selita
doctrina tradita toto § præcedenti : juxta
quam negamus majorem, quæ relatis exem­
plis minime suadetur. Nam ad primum
dicendum est, quod licet virtus instrumen­
ta™ semini insidens longo tempore duret,
semper de se est qualitas incompleta, et
transiens : quia non perficit subjectum in
se, nec constituit illud in aliquo esse; sed
præcise ordinatur, et subjectum ordinat ad
effectum, pro quo datur, et cum ipso fluit :
quod aliter ob oppositam rationem contin­
git in potentia generative, quæ est qualitas
permanens, et perficit vivens in se ipso in
ordine ad principaliter generandum. Ad
secundam respondetur eo iem modo virtu­
tem elevantem coelos ad influendum in
generationem viventium esse qualitatem
de se fluidam, quamvis per accidens ob
continuationem effectuum producendorum
longo tempore duret : sicut proportionabiliter contingit in virtute elevante ignem
inferni ad torquendum spiritus. Ad ter­
tium constat ex dictis num. 71. Ad ulti­
mum respondemus sacerdotium Christi im­
portare pro formali non qualitatem aliquam
physicam, permanentem, aut transeuntem;
sed infinitam dignitatem moralem, quam
ut homo habet propter suppositum divi­
num, in quo humanitas subsistit, ut satis
aperte colligitur ex D. Thom. infra quæst.
G3, art. b. Hinc enim habuit Christus
offerre sacrificium infiniti valoris, satisfa­
cere pro hominibus, et exaudiri pro suo
reventia, ut loquitur Apostol ad Hæbr. 5. In-• AJ.
fluere autem physice in opera miraculosa, ,Ιη1'γ·'’
et supernaturalia non habuit proxime, et
formalitcr in vi sacerdotii, sed per quali­
tatem physicam sibi superadditam, et tali
sacerdotio moraliter debitam. Quæ, quia
instrumentalis, non fuit habitus, sed qua­
litas transiens sibi dispensata, quando, et
ubi opportunum erat, nt supra explicuimus.
Ad confirmationem respondemus omit­
tendo antecedens in sensu indefinito, stalim explicando, et negamus consequen­
tiam. Quia gratiæ gratis datte in suo
genere, et collective sumptæ nec sunt de­
terminate habitus, nec sunt determinate
virtutes transeuntes : sed primum conve­
nit aliquibus, et secundum aliis, ut obser­
vavimus

A.

39s

-i-

DI·: INCARNAΊΊΟΝΕ.

vaviinus in Comm. ad quæst. 7, art. 7,
num. 1. Undo ox eo, quod aliquæ gratiæ
gratis datæ sint habitus, minime colligitur
idem do omnibus aliis dicendum esso. Et
ita contingit in illis, quæ ad exemplum
atteruntur : nam cognitio spirituum, sive
secretorum cordis, et notitia idiomatum
orant in Christo actus sciontiæ infusæ, et
sunt etiam in beatis : scientia autem
hujusmodi habitus quidam est, ut palet ex
supra dictis disp. 17, dub. 4, et disp. 19
per totam. Cujus signum manifestum est,
quod Christus actus illos per modum causæ
principalis, et connaturaliler, atque in esse
quioto eliciebat. Sed gratia miraculorum
factiva, quæ ox genere suo est instrumenlaria, transiens, et propter effectum : atque
ideo nec in Christo potuit habitus rationem
.Neu. habere, ut supra satis ostensum est. Dixi­
mus In Christo aclus illos, etc., quia in
aliis puris hominibus viatoribus prædicta
cognitio secretorum cordis, et differentiam
linguarum non supponit habitum scientiæ
infusæ; sed fit ex vi luminis collati per
modum transeuntis, et habentis rationem
dispositionis : quod tamen satis est, ut
dicantur habere illas gratias gratis datas,
ut communiter loquimur.
itriam 78,
78. Arguitur tertio : quia Christus powisâ. toil habere unam virtutem permanentem,
omnium miraculorum factivam : ergo il­
lam de facto habuit. Consequentiam pa­
let : nam oportet, quod Christo pro sua
dignitate omnem perfectionem possibilem
attribuamus. Antecedens -vero suadetur :
quoniam si aliqua implicatio in eo esset,
maxime quod posse facere omnia miracula
est proprium omnipotenti® divinæ, quæ
non potuit humanitati Christi communi­
cari, ut dub. 1 statuimus. Hæc autem
contradictio minime occurreret : tum quia
talis virtus in Christo non extenderetur ad
creationem, et annihilationem, ut D. Tho.
observat art. 2. Tum quia omnipotentia
convenit Deo per essentiam : hæc autem
virtus permanens miraculorum factiva so­
lum per participationem conveniret huma­
nitati. Nulla autem est contradictio in eo,
quod illud, quod est proprium Dei per es­
sentiam, communicetur ppr participatio­
nem : nec id arguit aliquam in creatura
infinitatem simpliciter. Idque exemplis de­
claratur : nam posse cognoscere a se, et
per lumen proprium omnia futura, est
proprium intellectus creati : sed posse illa
cognoscere per virtutem aliunde acceptam,
non est proprium Dei, sed potest commu-

. -d»
Γ

nicari creaturæ, ot de facto animæ Christi
coinmnnicatum fuit, ut constat ex dictis
disp. 19, dub. 2. Similiter coexistere. ex
«e, atque immutabiliter omni tempori, pro­
prium est divinæ æternitatis : sed nulla
est repugnantia in eo, quod creatura coexis­
tai per accidens, et supposita Dei volun­
tate, toti ducationi temporum, ut patet in
Angelo : quin etiam valeret omni dura­
tion! reali, et imaginarim coexistere, ut
contingeret, si Angelus (quod fieri potuit)
fuisset ab æterno creatus. Cur ergo repu­
gnabit, quod creatura non ex se, sed per
virtutem propriam Dei, et ab eo receptam
possit omnia miracula efficere? Et si id
non repugnat, quare humanitati Christi
illud non conceditur?
Respondetur negando antecedens. Ad Solati?
cujus probationem dicendum est implica­
tionem illam contineri in terminis ipsius
antecedentis : quoniam virtus elevans ad
miracula non est virtus principalis, sed
instrumentalis : repugnat enim, quod ali­
qua creatura per illam virtutem propriam,
vel aliunde participatam sit causa princi­
palis miraculorum, ut cum D. Thom. et
communi Theologorum sententia ostendi­
mus dub. 3, et in præsenti supponitur.
Rursus implicatorium est, quod virtus ins­
trumentaria sit per se, et ex natura sua
permanens : quia non perficit subjectum
in esse quieto, sed promovendo illud ad
effectum ex libero Dei influxu, et applica­
tione : nec enim ad aliud deservit, nec
pro alio fine producitur. Et denique re­
pugnat, quod una existens contineat adhuc
instrumentaliter, quidquid miraculose, aut
supernaturaliter est producibile. Quæ om­
nia satis constant ex supra dictis, præser­
tim a num. 64, et nova confirmatione non
egent. Et vero, quæ ad suadendum ante­
cedens inseruntur, non urgent : quia independenter a modo creationis implicat,
quod virtus creata ad omnia producibilia
se extendat, sive, et idem redit, quod om­
nia contineat in actu adhuc imperfecte.
Et non refert ta'em virtutem convenire
per solam participationem : quia adhuc
participative nequit habere extensionem
adeo universalem, qualem importat facul­
tas omnium miraculorum, et operum supernaturalium factiva : sicut etiam impli­
cat,. qu5d adhuc per participationem detur
virtus cognoscitiva omnium categorematice possibilium.
Nec oppositum probant exempla in con­
trarium allata : non primum, quia cogni-

400

DE INCARNA RUNE

lio omnium futurorum nullam arguit
infinitatem, ut loco cit. ostendimus :
tantialia enim finita numero sunt; acci­
dentalia vero conveniunt, et attinguntur
sub una aliqua ratione finita. Deinde
cognitio omnium futurorum in Verbo
fit per speciem increatam, et infinitam
cuncta illa continentem : extra Acerbum
autem non fit per unam speciem crea­
tam, sed per plures, sine quibus virtus
creata non est proxime cognoscitiva om­
nium. Sed virtus ad omnia miraculose,
et supematuraliier producibilia nullam
importat limitationm ex parte termini,
et subjectorum, in quibus ea opera exer­
ceri queunt : et rursus si una est, et
sufficit; omnia continet per id quod ha­
bet : hæc vero arguunt infinitatem sim­
pliciter. Minus valet secundum exemplum :
quia supposito, quod æviterna producan­
tur, nihil perfectionis addit, qnod coexis­
tât longo tempore, vel brevi : præsertim
cum eorum duratio temporalem, et suc­
cessivam aliarum rerum durationem actu
et simul non contineat; sed eis præterlabentibus maneat, et. cum succcessive
decurrunt, coexistât : ad quod nulla infi­
nitas requiritur, sed sufficiat sola in existendo perseverantia. Virtus aulem omnium
miraculorum, et operum supernaturalium
factiva debet illa in actu eminenter, aut
causaliter prtecontinere, nullamque ex
parte objecti limitationem habere : quod
absque infinitate in ratione virtutis non
contingeret. Hac igitur de causa repu­
gnat, quod humanitas Christi elevata fue­
rit ad rationem jnstrumenti physici per
unam cræpise, et permanentem qualitatem
omnium miraculorum, et operum super­
naturalium factivam.
Terti»
79. Tertia sententia opposita ultimæ nos­
senten­
trarum assertionum negat humanitatem
tia
contra­ Christi fuisse elevatam ad prædictos effec­
ria.
tus producendos per qualitatem incomple­
tam, et ab intrinseco transeuntem : quia
sentit repugnare qualitatem, quæ hujus
Itipulda. conditionis sit. Ita Ripalda disp. 104.de
ente supernatural!, cum quo sentiunt ali­
qui Recentiores. Unicum autem hujus sententiæ fundamentum jam proposuimus, et
diluimus tract. 14, disp. 5, dub. 3, 5,
ethic tantum attingemus ad præsentis maArgu- terite complementum. Est aulem ejtfsmodi :
mentum.
,Γ .
,.
, .
nam implicat qualitas ab intrinseco petens
cito deficere : sed hujusmodi est qualitas
. ab intrinseco transiens : ergo talis qualitas
repugnat. Probatur major : nam quælibet

res appetit esso, et refugit non osse : qua­
litas autem petens cito deficere non appetii
esse, nec refugit non esse; cum potius ad
cito deliciendum inclinet, ut ex ipsis ter­
minis liquet.
Confirmatur, et declaratur : nam qua­ Coaür·
litas elevans humanitatem nequit habere tnibo.
esse transeuntem ratione subjecti ; siqui­
dem potentia obedientalis, in qua recipitur,
satis stabilis est : nec ratione causæ ef­
ficientis ; cum Deus illam producens com­
municet rebus permanentium : nec ratione
alicujus contrarii; quia nullum habet : nec
denique ex natura sua ; hoc enim esset
contra naturalem rerum inclinationem,
quæ suo pondere propend unt ad esse, et
refugiunt, quantum possunt, sui desilionem.
, ,λ
Respondetur ad argumentum negando Salisül
argJmajorem, cujus falsitas liquet in impulsu menJa.
violento, qui eo ipso, quod talis sit, non
petit perpetuitatem, sed potius cito de­
ficere Ad probationem autem in contra­
rium respondemus non aliud continere,
quam æquivocationem : nam licet nulla
res appetat non esse, quod habet rationem
mali ; sed appetat esse, quod habet ratio­
nem boni : nihilominus nequit appetere
appetitu innato qui importat proportionem
naturalem) esse absolute, aut semper; sed
solum pro tempore sibi debito : et post
illud admittit ex natura sua non esse, ut
liquet in omnibus rebus corruptibilibus,
quæ licet non petant esse semper, non
proplerea dicuntur appetere non esse, sed
illud ex natura sua permittere, Idque a
fortiori apparet in qualitate de qua agimus :
quia cum ad aliud non instituatur, quam
ad elevandum instrumentum ad produc­
tionem effectus principaliter intenti, ex
natura sua commensuratur huic ministe­
rio, eoque peracto non exposcit amplius
permanere, sed potius cum eo fluente
fluere, aut post ipsum non consistere.
Unde ad confirmationem patet negandam Dissninier
esse ultimam ejus partem : jam enim os­ conirtendimus, qualiter hæc virtus instrumen­ iMûa.
taria petat, aut potius ex natura sua ha­
beat non esse permanens. Quamvis id
etiam possit in aliis generibus ad aliquas
ex assignatis radicibus revocari : ad sub­
jectum quidem, nam licet potentia obe­
dientialis sit permanens, petit tamen ele­
vari per formas permanentes in ordine ad
permanentes effectus; et per dispositiones,
et motiones fluidas in ordine ad effectus
transeuntes, cujusmodi est operari mira­
cula :

DISP. XXIII, DDB. VU.

401

cula : pro quo nullum principium perma­ humanitas ut elevata, et prædicta virtus
nens assignari valot, ut supra ostendimus,
ul elevans, unica sit : non ergo humanitas
Ad causam etiam efficientem, quia Dp.us influit immediate in effectum principalem ;
influit in effectus non solum quoad sub­
sed agit per hanc virtutem sicut per ra­
stantiam, sed eliam quoad modum, po­
tionem totalem, et adaequatam agendi pro­
nendo in aliquibus libertatem, in aliis xime. Nec postremum hoc motivum di­
necessitatem, in aliis contingentium : et rui poterit exemplo intellectus, et speciei
eadem ratione alios producit, ut habeant intelligibilis influentibus immediate, et
esse permanens; et alios, ut habeant esse tamen uno tantum concursu : quia species
præcise per modum transeuntis, ut in ali­
non influit proprie loquendo ut principium
quibus actionibus, præsertim indelibera- quo, sed ut illud determinans ad speciem
tis, apparet. Et simili ratione virtuti insintellectionis : unde cum eo constituit
trumentariæ hujusmodi esse communicat :
unum tantum principium immediatum.
quia illam non ad aliud ordinat, quam ad
productionem alicujus effectus dependen­
DUBIUM VII.
tor a libera ipsius voluntate.
Quam potestatem, et efficaciam habuerit
80. Ex dictis in hoc, et præcedentilius dubiis facile colligitur qualitatem
anima Christi circa proprium corpus,
hanc incompletam, et transeuntem, collaet respectu eorum, quæ voluit.
tam humanitati Christi, quoties operatura
erat aliquod opus supernaturale ; aut miHoc denique dubium pertinet ad consi­
raculosum, fuisse illi totam rationem derationem perfectionis potentiæ, quam
agendi proximam in ordine ad talem effec­ habuit anima Christi : illudque specialiter
tum. Tum quia id generale est in omnibus
excitamus, ut litteram (licet non transcri­
virtutibus elevantibus ad supernaturales bamus) D. Tho. in duobus ultimis hujus
operationes, quamvis natura elevata con­
quæst. articulis explicemus, et quidem ex
currat ut causa principalis, ul de lumine præcedentibus satis constat, quod Christus
gloriæ, de charitate, et de ipsis auxiliis ut homo potuerit in ordine ad effectus
sufficientibus suis locis ostendimus : ergo
supernaturales, et miraculosos : modo
idem a fortiori dicendum est de hac virtute
autem videre oportet, quid potuerit in
elevante, et constituente causam instrumen­ ordine ad illa, quæ ad ipsum peculiariter
taient; siquidem minorem proportionem,
pertinebant, ut sunt proprium corpus, et
et coaptationem supponit in ea. Tum
voluntas, hujusque executio. Ad cujus Not>
eliam quia in natura creata nulla datur
lucem præmittenda est distinctio potentiæ,
potentia obedientialis immediate factiva
quæ D. Tho. utitur in his articulis : nam
miraculorum, ut contra Suarium ostendi­
aliam potentiam habuit humanitas, vel
mus dub. præced.
2 ; ergo tota ratio
anima Christi ex propria natura ; sive per
proxima agendi tales effectus advenit cuili­ modum causæ principalis : et aliam habuit
bet naturæ creatæ, et subinde humanitati sibi divinitus impressam, et tanquam ins­
Christi, per hujusmodi qualitatem ab extrumentum Verbo conjuntum. Deinde in
trinseco advenientem. Tum præterea, quia proprio Christi corpore distinguenda sunt
si hæc virtus non esset tota ratio agendi
genera immutationum : quædam videlicet,
proxima, sed humanitas immediate aliquid
quæ secundum naturalem cursum contin­
influeret; illud utique causaret per mo­ gunt in aliis humanis corporibus ; quædam
dum causæ principalis, sive virtute pro­
vero, quæ excedunt naturalem rerum cur­
pria : nihil autem in effectibus miraculosum, et sunt simpliciter miraculosæ. De­
sis, et supernaturalibus occurrit, quod in
nique circa voluntatem Christi distinguere
humanitatem sicut in causam principalem
etiam oportet : nam aliqua voluit Christus
reducatur, ut facile consideranti constabit :
ut a se facienda ;*et alia voluit ut facienda
ergo humanitas nihil immediate influit,
per alios. Et rursus dupliciter utraque
sed adæquata ratio, ut agat, est illi virtus
velle potuit : uno modo voluntate antece­
superaddita. Tum denique quia si humani­
denti, inefficaci, et quasi conditionata ;
tas, et hæc virtus influerent immediate alio autem modo voluntate consequenti,
partialiter, agerent diversis actionibus, seu
efficaci, et absoluta : sicut proportionaconcursibus, ut contingit in trahentibus
biliter solemus has volitiones in Deo disnavem : id vero falsum est, cum actio | tinguere, ut explicuimus tract. 14, disp.
principalis agentis, ad quam concurrunt
9, dub. 1. His præmissis distinctionibus,
2u
Salmant Cars, theoloq. toni.

Γ

:&

W2
propositam difficultatem per partes deci­
demus.

§ IResolutio dubii quantum ad potestatem circa
proprium corpus.

tû'xiu’
81· n»ce« Ium esi primo animam Christi
sio.· habuisse ex se, et per modum causæ prin­
cipalis potestatem ad immutandum pro­
prium corpus secundum omne genus mu­
tationis, quod corpori hnmano ex virtute
suæ formæ convenire valet. Ita aperte colD.Tbow. ligimr ex D. Thom. in præs. art. 3, ad 3,
et docent communiter Theologi. Ratio est
perspicua : nam anima Christi fuit individualiter perfectissima; et similiter ejus
corpus habuit optimum temperamentum,
ut constabit ex dicendis disp. seq ; ergo
anima Christi potuit ex se immutare
suum corpus secundum omne genus muta­
tionis, quod corpori humano ex virtute
Funda- suæ formæ competere valet. Probatur
cieulem.
.
r
j
consequentia : nain quod anima aliqua nequeat suum corpus immutare secundum
hujusmodi mutationes, provenit vei ex
imperfecta, debilique animæ virtute in mo­
vendo, vel ex prava dispositione corporis
ad obediendum : ergo vice versa, si anima,
et corpus humanum in Christo habuerunt
esse perfectissimum; sequitur, quod anima
potuerit immutare corpus omnibus muta­
tionibus, quæ corpori convenire queunt
virtute suæ formæ.
Siuiia
Hinc colligunt aliqui animam Christi in
8 rowT proprio corpore operari potuisse, aut etiam
operatum esse quædam satis mirabilia, ut
repelli- tactu sanare, nullam ab igne pati læsiolur· nem, lucem ab oculis mittere, capillos ex
sola imaginativæ applicatione movere, et
similia facere : quia ut ex Suetonio, et
aliis refert Nazarius in præs. reperiuntur
alii homines, qui hæc naturali tempera­
mento fecerunt. Sed insdicretam sic opi­
nantium pietatem minime probamus. Tum
quia dignitati Christi, cui consulere vo­
lunt, multum derogant; dum vera mira­
cula, quæ divina virtute ad confirmatio­
nem ductrinæ fecit, convertunt in sola
mirabilia ex naturali temperamento cor­
poris procedentia. Tum etiam, quia pro­
cedentia. Tum etiam, quia prodigiosa illa,
quæ intrudunt, referuntur ah auctoribus
Ethnicis, quos credibile est illa scripsisse
ad confiandum invidiam Christianis, et ut
detraherent veritati miraculorum ab ipsis

factorum in confirmationem Evangel
Tum præter ea quia licet concederentur
facta; fieri tamen potuerunt non virtute
naturalis temperamenti corporis humani,
sed arte dæmonis. Tum denique quia esto
admitteremus facta fuisse in virtute temperamenti adhuc sic opinantibus probandum fuisset; quod procederent ex temperamenti bonitate, ut similem virtutem
tribuerent Christo propter optimam ejus
corporis habitudinem : sed primum illud
minime probare valent, cum potius colli­
gatur oppositum. Quod enim aliquod cor­
pus non laedatur ab igne (si naturaliter
fieri potest) provenit ex summo frigiditatis
excessu : quod lucem, radios, aut ignem
spiret per oculos, periinet ad excellens do­
minium igneæ virtutis : quod moveantur
capilli, vel aures, ortum ducit ex prævaricatione potentke motivae exorbitantis a
regula naturali, et sic de aliis : quæ
proinde non evincunt temperamenti per­
fectionem, sed malignum potius in ali­
quibus excessum. Unde relicta illorum
fatuitate, probanda est temperantior, sin­
cerior, et magis pia regula D. Thom. loco D.Tbos.
cit. ubi ait : Dicendum, quod imagina­
tioni, si forth fuerit, naturaliter obedit cor­
pus quantum ad aliqua : puta quantum
casum de trabe in alto posita : quia imagi­
natio nata est esse principium motus localis,
ui dicitur in 3 de Anima. Similiter etiam
quantum ad alleralionem, quæ est secun­
dum calorem, el frigus, et alia consequen­
tia : eo quod ex imaginatione consequenter
nalæ sunt consequi animæ passiones, secun­
dum quas movetur cor : et sic per commo­
tionem spiritum totum corpus alteratur.
Aliæ vero dispositiones corporales, quæ non
habent naturalem ordinem ad imaginatio­
nem, non transmutantur ex imaginatione,
quantumcumque sil foriis, puta figura ma­
nus, vel pedis, vel aliquid simile.
82. Dicendum est secundo animam Sees adi
Christi habuisse potestatem immutandi to£0li'
corpus absolute a sua naturali disposi­
tione; non quidem naturaliter, propria
virtute, sed miraculose, et tanquam Dei
instrumentum, Verbo unitum. Ita D.
Thom. statim referendus, et communiter
Theologi. Prima autem assertionis pars Fonfaprobatur ab effectibus : nam anima Christi nMct,a
non semel corpus suum a naturali dispo- Liters
sitione immutavit : habuit ergo potestatem
illud immutandi. Antecedens probatur ex *■»'
illo Lucæ 4. Jesus autem transiens per me- P,rWB·
dium illorum ibat. Per quod significatur
Christum

|
1
i
I
|
j

I

—·
Disp, XX111, DUB. vii
Chrislum sc tunc fecisse invisibilem, ut
Qnjt- exponunt Origencs hom. 35, in Maith.
1«· et P. S. Cyrillus lib. 12, in Joan, cap.
21. Deinde Christus in horto non cognos­
cebatur, ut opus habuerit dicere ego sum,
Joan. 18, quia faciem mutaverat, vel eo­
rum oculos impediverat, ut tradunt idem
P. N. Cyrillus lib. 11, in Joan. cap. 83,
riilu.
D. Chrysost. hom. 82, in Joan, et alii.
Denique ex dominio animæ ipsius supra
corpus factum est, ut jejunaverit quadrapima dies inediam non senties nisi in
fine, ut ponderant idem Cyrillus lib. 2,
de fide ad Beginas, et S. Petrus Chrysofhlio log. serm. 11. Posterior vero assertionis
làtfias
^lris< pars facile ostenditur : quia prædicti eflec­
tus fuerunt vera miracula : anima autem
Christi non potuit facere miracula virtute
propria, et per modum causæ principalis ;
sed solum virtute Dei, et tanquam instru­
mentum Verbo conjunctum, ut constat ex
dictis dub. 3.
Quæ omnia optime complexus est D.
DImo;. Thom. in præs. art. 3, his verbis -.Dicen­
dum, quod anima Chrisli polesl dupliciter
considerari. Uno modo secundum propriam
naluram, el virtutem. El hoc modo sicut
non poterat immutare exteriora corpora a
cursu, el ordine naturæ : ila etiam tion po­
leral immutare proprium corpus a naturali
dispositione : quia anima Christi secundum
propriam naluram habet determinata pro·
perlionem ad suum corpus Alio modo polesl
considerari anima Christi, secundum quod
est instrumentum virtutum Verbo Dei in
persona. El sic subdebatur ejus potestati to­
taliter omnis dispositio proprii corporis. Quia
tamen virtus non proprie attribuitur ins­
trumento sed principalis agenti : talis om­
nipotentia magis attribuitur ipsi Verbo Dei,
':uj· quam animæ Chrisli. Ex qua doctrina coligitur animam Christi ex propria virtute
non potuisse impedire operationes proprias
facultatum naturalium, supposita debita
materiæ applicatione, v. g. non potuit
impedire, ne sensus perciperet objectum
sibi debite propositum, nec quod potentia
nutritiva ageret circa alimenta, et sic de
J.îtiQ. aliis, ut recte probat discursus D. Thom.
in arg. Sed contra, ubi ait : Dicitur ad
llebræ. 2, quod debuit per omnia fratribus
assimilari, el præcipue in his, quæ perlinenl
ad conditionem naturæ humanæ. Sed ad
conditionem humanæ naturæ pertinet, quod
valetudo corporis, el ejus nutritio, et aug­
mentum imperio rationis, seu voluntatis
non subdantur : quia naturalia soli Deo, qui

403

csl auctor naturæ subduntur. Ergo nec in
Christo subdebantur.
83. Sed oppones : anima Christi non Ob.eciiu.
habuit minorem potestatem supra suum
corpus, quam aliæ beatorum animæ in
corpora sibi unita : sed animæ beatorum
habent absolute potestatem supra sna cor­
pora : unde illa constituunt agilia, et im­
passibilia : ergo idem de anima Christi in
ordine ad suum corpus dicendum est. Et
declaratur exemplo : nam aliorum homi­
num animæ nequeunt naturaliter intelligere absque discursu, et conversione ad
phantasmata : et nihilominus, quia anima
Christi erat beata, poterat sine illis intelligere, ut patet in usu scientiæ per se in­
fusæ, et constat ex dictis disp. 20, dub. I,
et 2, ergo licet aliæ animæ non habeant
absolute potestatem supra suum corpus in
ordine ad omnem immutationem, bene
tamen anima Chrisli.
Respondetur nostram et D. Tho. asser- Diluitur
tionem intelligendam esse de anima
Christi, quatenus anima humana est, et
secundum id, quod naturaliter habet ; non
vero, quatenus est in statu beatitudinis :
nec enim dubitari debuit, quod anima
Christi ratione talis status in plura possit,
quam aliorum non beatorum animæ, ut
ex se liquet. Sed tamen addendum est,
quod quamvis Christus fuerit beatus quan­
tum ad animam; nihilominus erat viator,
et passibilis quantum ad corpus : nam di­
vina dispensatio disposuit, ne gloria
animæ reflueret ad corpus, et ne refunde­
ret dotes gloriæ, quas ad corpora aliorum
beatorum derivat : unde Christus in suo
corpore eam dispositionem retinuit, quam
alii viatores naturaliter habeant : et anima
ipsius pari modo prædictum corpus infor­
mabat, atque regebat. Unde ad objectio­
nem respondetur negando majorem : nam
licet anima Christi ratione beatitudinis
essentialis habuerit eamdem potestatem
proximam : tum quia informabat illud
amissibiliter, ut ipso mortis effectu proba­
tum est : tum quia ipsum corpus non erat
actualiter dispositum per dotes gloriæ ad
obediendum animæ, sicut in aliis beatis
contingit : unde alia sunt actu agilia, et
impassibilia, quod non habebat Christi
corpus. Per quod patet ad exemplum in
hac objectione propositum : nam intelligere vel cum conversione, et discursu, vel,
sine illis pertinet per se non ad corpus,
nec ad partem sensitivam ; sed ad animam
secundum partem intellectivam : et quia

-L

iû’<

Nu!1,

Replica.

DE INCARNATIONE

anima Christi erat in hac parte beata,
propterea. supposito beatitudinis statu,
absque alio miraculo potuit intelligere
independenter a discursu,ct conversione
ad phantasmata, ut loco cit. explicuimus.
Sed aliæ operationes pertinent per se ad
corpus, et mediis eius organis exercenda?
sunt : unde quia corpus Christi non erat
impassibile, sed retinebat naturalem con­
ditionem ; non poterat ejus anima quasli­
bet operationes, aut mutationes in suo
corpore exercere : sed quantum ad hoc
habebat aliam, et non majorem facultatem,
aliis animabus communem, licet cum
prædominio excellentis conditionis indi­
vidual's, ut num. 81 dicebamus.
Ex qua doctrina observabit lector, quod
egressus Christi a Virgine in nativitate
fuerit absolute miraculosus ut omnes affir­
mant : et tamen egressus Christi a sepulchro
clauso, sicut et ingressus ad discipulos
clausis januis, miraculosus probabiliter
non fuerit, ut non pauci probabiliter vo­
lunt. Et ratio disparitatis est : quod corpus
in nativitate erat passibile et retinens
naturales conditiones, secundum quas non
poterat naturaliter egredi absque læsione
claustri pu loris : unde quod absque detri­
mento exierit, miraculum magnum fuit.
Sed post resurrectionem erat corpus gloriosum, habuitque gloriæ conditiones : ad
quas, ut probabiliter aliqui opinantur,
pertinet vis penetrandi alia corpora : atque
ideo, quod penetraverit lapidem sepulchri
miraculum non fuit, sed effectus proprius
illius status. Sicut Christum in corpore
passibili ambulare super aquas miraculum
fuit ; secus vero, quod ambulaverit in cor­
pore glorioso. Videantur tamen, quæ dixi­
mus tract. 9 disp. 5, dub. 1, § 2, quibus
standum est absolute.
84. Replicabis : nam anima Christi
beata potuit refundere dotes gloriæ ad
proprium corpus, ut puta claritatem, et
impassibilitatem : unde miraculum fuit
quod illud ab initio non constituerit impas­
sibile, et immortale, ut colligitur ex doc­
trina D. Tho. infra quæst. 45, art. 2 ergo
ipsa anima, quantum erat de se, et ex
virtute, quam habebat poterat proprium
corpus immutare, constituendo illud glo­
riosum, et communicando illi præ lictas
perfectiones. Et si dicatur anima non po­
tuisse communicare prædictam gloriam,
quia corpus erat passibile, est manifesta
petitio principii : quia si gloriam commu­
nicaret, passibilitatem excluderet : atque

ideo sicut mira uluni erat, quod non com­
municaret gloriam, sic miraculum fuit,
modo careat, non miracu ose, sed natura­
liter impeditur a tali radicatione : et con­
quod non excluderet statum passibilitalis.
sequenter, quod in sensu composito caren­
Unde semper infertur, quod cessante mira­
ti» talis modi dominii, et informationis,
culo, atque ideo connaturaliter loquendo,
dotes, vel aliquod earum participium
potuerit proprium corpus immutare. Eo
vel maxime, quod gloria essentialis animæ
deriventur ai corpus, miraculum est, ut
D. Tho. tam aséeveranter affirmat. Fuit
Christi eadem fuit ante, et post resurrec­
namque dispositum, (qui sic expediebat
tionem : ergo sicut post resurrectionem
connatural^ r derivari potuit ad corpus,
ad nostræ redemptionis finem) quod anima
Christi licet essentialiter gloriosa non ha­
ita et prius : et consequenter connaturali­
buerit illum molum informationis, et doter, et sino miraculo anima Chrisli potuit
Mhs. minii supra corpus, ut D. Tho. significat
corpus sibi unitum immutare eo mutationis
ari. cit. in corp. Quod enim, ait, « princi­
genere, quæ aliis animabus minime conve­
pio conceptionis Christi gloria animæ non
nit.
redundaret ad corpus, ex quadam dispen­
Respondetur hanc replicam nihil contra StWnr.
satione divina facium esi, ul in corpore
assertionem nostram concludere, quæ, ut
passibili nostræ redemptionis expleret mys­
supra jam præmisimus, loquitur de anima
terium. Unde quod tali dispositione sup­
Christi secundum talionem humanæ forposita, gloria, c'aritas, vel quid simile
mæ, et humanitatem ejus physice consti­
derivaretur ad corpus, non erat ex natu­
tuentis ; quidquid sit de his, quæ sibi
rali virtute animæ gloriosæ secundum
competunt ratione status beatitudinis :
illum statum; sed ex miraculo speciali,
secundum quem semper concedimus, quod
ad quod concurrere potuit ut instrumen­
plura po.-sit in proprium corpus, quod
tum. Ex quibus dispellitur difficultatis
aliæ non beatæ animæ nequeunt. Sed ab­
augmentum : nam licet gloria essentialis
solute respondemus necando antecedens :
animæ Christi ante, et post resurrectionem
quod D. Tho. eo loco non docet, sed potius D.Tton.
fuerit eadem quoad substantiam ; fuit ta­
contrarium ; cum expresse affirmat, quod
men diversa quantum ad modum domi­
fulgor ille tunc in corpore Chrisli transfigu­
nii, quod habuit anima supra corpus, ut
rati apparens miraculosus fuit : sicul el
explicuimus, et magis illustrari potest ex
hoc ipsum, quod ambulavit super undas
dictis tract. 14, disp. 4 dub. 6, num. 105,
maris. Et infra : Miraculose habuit ea, quæ
ubi similem difficultatem diluimus.
pertinent ad dotes. Quod falsum esset si
animam non derivaret ad corpus clarita­
I n.
tem, et alias dotes fuisset miraculum :
quippe hoc supposito, actualis derivatio
Expeditur difficultas quoad potentiam, et
miraculum non foret, sed potius miraculi
efficaciam circa volita.
interruptio, vel suspentio. Unde approba­
mus responsionem inter arguendum da­
Trtii
85. Dicendum est tertio animam Christi
tam ; quia sicut ad hoc. quod gratia
Λ. ad omnia quæ voluit ut facienda per se,
radicet lumen gloriæ, non sufficit sola
habuisse per se, potentiam : sed ad illa,
gratia ; alias ubi primo nobis infunditur,
quæ voluit ut facienda divina virtute, non
illud radicaret, quod est falsum : sic etiam
habuisse ex se potentiam, sed ex virtute
ut gloria ipsa, vel gratia consummata ra­
I iriwi- Dei, cujus erat instrumentum. Hanc asdicet dotes in corpore, non sufficit ipsa
I an'» senionem statuit D. Thom. in præf. art.
gratia consummata, vel gloria; alioquin
I j'wfl. 4 (cui subscribunt Theologi) et utramque
illas radicasset in Christo, quod falsum
ejus pariem probat discursu adeo perspi­
esse constat. Et consequenter dicendum
cuo, ut supefluum sit ipsi addere. Est auest, quod sicut ad hoc, quot gratia, in­
lem ejusmodi : Anima Chrisli dupliciter
fundet, aut radicet per dimanationem
aliquid voluit. Uno modo quasi per se im­
lumen gloriæ, indiget speciali aliquo
plendum. El sic àicendum est, quod quid­
modo, quo fit consummata; et propterea
quid voluit, potuit : non enim conveniret
ubi hunc modum non habet, non miracu­
sapienlix ejus, ut aliquid vellet per se fa­
lose. sed naturaliter a tali lumine separa­
cere, quod suæ virtuti non subjaceret. Alio
tur : sic etiam ut fundet, et radicet gloriæ
modo voluit aliquid ut implendum virlule
dotes in corpore, opus habet speciali modo
divina ; sicul resuscitationem proprii cor­
dominii supra corpus ; quare si prædicto
poris, el alia hujusmodi miraculosa opera.
modo

DUB. VH

40b

Quæ quidem non poterat propria virtute,
sed secundum quod erat instrumentum di­
vinitatis. Et si objiciatur Christum oravisse
Pattern pro his etiam, quæ subjacere vi·
dentur potestati humanæ naturæ : quod
signum videtur impotentiae, (nemo enim
petit ab alio, quod per se facere potest)
respondet optime S. Doctor in solut. ad 3,
his verbis : Dicendum, quod Christus ora­
bat et pro his, quæ virtute divina fienda
erant, et pro his etiam, quæ humana vo­
luntate erat facturus : quia virtus, et ope­
ratio animæ Christi dependebat a Deo,
qui operatur in nobis velle, et perficere,
ut dicitur ad Philipp. 2.
86. Dicendum est quarto Christum ha­ Quula
buisse voluntatem antecedentem ineffica­ conclu·
sio.
cem, et quasi conditionatem circa aliqua,
quæ impleta non est. Sic D. Thom. in D.Tbon.
resp. ad 3, ubi statim videbimus, et una­
nimiter Theologi. Probatur : quia volun­ RjIîo,
tas antecedens, inefficax, et quasi conditionata illa dicitur, quæ non fertur in
objectum attentis omnibus, sed præcise
ad illud afficitur secundum aliquam ratio­
nem boni consideratum ; atqui nullum est
inconveniens, quod Christus circa aliqua
habuerit hujusmodi affectum, et quod talis
voluntas impleta non fuerit; siquidem
cum prædicta affectione cohæret voluntas
absoluta, et efficax, quæ attentis omnibus
intendat oppositum : ergo Christus habuit
aliquam voluntatem, nempe antecedentem,
et inefficacem, quæ impleta non est.
Confirmatur primo : quia in ipsa in­ Conürcreata Dei voluntate admittitur absque ullo matio 1.
inconvenienti hujusmodi affectio, et quæ
non impleatur absolute, ut explicuimus
loco cit. in limine dubii, et constat in eo,
quod Deus vult omnes homines salvos
fieri : ergo pariter nullum est inconve­
niens, quod in humana Christi voluntate
fuerit hujusmodi affectus. Confirmatur se - Sccunli.
eundo : quia Christum habuisse hujus­
modi voluntatem satis efficaciter prob”ffv>·
ex verbis ipsius, Matth. 26 : Pr^, si possi- Mati. 2g.
bile est, transeat a me calix iste, id est
mortis : manifestant enim affectum ad vi­
tam secundum se : qui tamen impletus
non fuit, eo quo I oppositum attentis om­
nibus, magis expediebat. Et eodem modo
declarat 1). Thom. alium affectum volun- D.Thom.
tatis Christi : opponit namque quod prxceplum est signum voluntatis : sed Dominus
quædam præcepil, quorum contraria acci­
derunt. Djcilur enim Matth. 9 : Quod excis
illuminatis comminatus est Jesus dicens, vi-

i

Γ.

4M

DE INCARN \T10NE

dele, ne guis sciai : illi autem exeuntes dif­
famaverunt illum per totam terram illam.
Aon ergo in omnibus potuit exsequi proposi­
tum sux voluntatis. Et respondet : Ad se­
cundum dicendum, quod sicut Gregor, dicit
19 : Moral, per hoc, quod Dominus prxcepil
laceri virtutes suas, servis suis se sequenti­
bus exemplum dedit, ut ipsi quidem virtutes
suas ocullari desiderent ; ei tamen ut alii
eorum exemplo proficiant, prodantur inviti.
Sic ergo prxeeptum illud designabat volun­
tatem ipsius, qui humanam gloriam refu­
giebat, secundum illud Joan. 8 : Ego glo­
riam meam non quxro. Volebat tamen
absolute, prxserlim secundum divinam vo­
luntatem, ul publicaretur miraculum fac­
tum, propter aliorum utilitatem. Prima
itaque voluntas ferebatur in non publica­
tionem miraculorum ex motivo refugiendi
gloriam humanam : sed secunda intendit
publicationem absolute, et attentis omni­
bus, obeonformitatem cum decreto Patris,
et propter hominum bonum.
Qoinîa
87. Dicendum est quinto voluntatem
conclu*
qua Christus aliquid voluit omnino abso­
S:O.
lute, et attentis omnibus, semper imple­
tam fuisse. Hanc assertionem satis indicat
D.Thoin. D. Thom. verbis immediate relatis; et
amplectuntur Theologi tanquam certissi­
D. An- mam, illamque aperte docet D. August,
gQslin.
(quem allegat D. Thom. in argum. Sed
contra) in lib. quæst. veteris, et novi Tes­
tamenti quæst. 77, ubi ait : Impossibile
est, ut Salvatoris voluntas non impleatur :
nec potest velle, quod scit fieri non debere.
Quæ ad minus verificanda sunt de his,
quæ Christus voluit omnino absolute, et
Ratio. attentis omnibus. Et probatur ratione :
quia Christus illa voluit omnino absolute,
et attentis omnibus, quæ sciebat Deum
velle absolute, et voluntate consequenti :
quippe qui per scientiam et beatam, et per
se infusam manifeste cognoscebat decreta
divina, ut satis constat ex dictis disp. 18,
2, et disp. 19, dub. 2, sed voluntas
Dei consequens, sive absoluta semper im­
pletur, ut esse de G-le ostendimus tract, 4,
disp. 9, dub. 4; ergo pariter voluntas,
qua Christus omnino absolute, et attentis
omnibus aliquid voluit, semper impleta
fuit.
Confir·
Confirmatur : nara quando voluntas
maliu.
Christi determinabatur ad volendum ali­
quid absolute omnino, et attentis omnibus;
vel cognoscebat omnia media ad conse­
quendum finem necessaria, et quod po­
nenda essent aut a se, aut ab aliis, vel

I

id non cognoscebat ? Hoc ultimum dici
non potest : quia velle aliquid voluntate
omnino absoluta, et attentis omnibus abs­
que prævia illa notitia, pertinet ad villum
imprudentiæ, et temeritatis; cujus sicut
et omnis peccati, Christus incapax fuit, ut
ex dicendis disp. 25, constabit. Tenendum
itaque est primum illud. Eo autem sup­
posito, quidquid Christus omnino absolute
volebat, sic contingebat : quia inter alia
media praevisa cognoscebatur voluntas
consequens Dei effectum efficaciter decer­
nentis : quæ voluntas semper impletur
juxta illud Ps. 113: Omnia, quxeumque Ps. 113.
voluit Dominus, fecit. Diximus, Omnino
absolute, el attentis omnibus propter ea,
quæ statim addemus, ut jam subjicimus.
88. Dicendum est sexto Christum po­ SexU
tuisse haberev et habuisse voluntatem in COUflQsio.
suo genere absolutam, et efficacem quæ
tamen impleta non fuerit. Ita D. Tho. in D.Ttoa.
præs. art. 4, in secunda solut. ad 1, ut sta­
tim videbimus Cajetan. ibidem in resp. □jeuBOS.
ad 1. Cabrera in Comment, numer. 3. Cabrera.
Arauxo dub unico, Nazarius controver. Araaxo.·
unica Joan, a S. Thom. disp. 15, art. 6 Nuv
Π35.
conci. 3. Vazquez disp. 58, per totam, Joins, aI
et alii. Sed priusquam veritatem hujus S.Th-HD,
Vizqoex.
assertionis ostendamus, oportet adhibere
ipsius explicationem, quæ non infimum
erit ejus fundamentum. Pro quo sciendum Obser­
est, quod voluntas humana dupliciter vatio.
potest dici velle aliquid absolute, et effica­
citer : primo omnino, sive omnibus mo­
dis : quod contingit, quando intendit illud
cum omnibus circumstantiis, et mediis
occurrentibus, sive procedant a sola vo­
luntate intendis, sive ex aliornm volun­
tate, et influxu. Secundo potest velle ali­
quid absolute, et efficaciter, non totaliter,
nec omnibus modis, sed in determinato,
et proprio genere, quando videlicet inten­
dit illud cum omnibus mediis, et circuns
tantiis, quæ pertinent ad potestatem pro­
priam ipsius appetentis; non tamen cum
omnibus illis, quæ ab aliorum influxu,
et voluntaria eorum applicatione depen­
dent. In quo volendi, aut intendendi modo
intervenit notabilis differentia inter volun­
tatem divinam, et creatam. Illa namque
nequit aliquid intendere absolute, et effi­
caciter ex parte ^sua, vel quantum potest,
quin eo ipso sit efficax omnino, sive
omnibus modis : quia cum voluntas di­
vina subjiciat sibi omnes causas creatas,
et omnia media possibilia; eo ipso, quod
velit aliquid, quantum de se potest, eo
ipso,

DISP. XXIII, DUB. VII
ipso, vult illud cum omnibus mediis,
atque ideo omnino absolute. Sed volun­
tas creata ünitæ virtutis est, et omnia sibi
in agendo non subordinat : quare cohæret
optime, quod intendat aliquid absolute,
et efficaciter, quantum de se potest; et
quod nihilominus non intendat illud om­
nino efficaciter, sive quantum ad omnia
modia, a quibus ejus executio dependet :
quia non omnia ipsi subduntur. Liquet
hoc in Medico prudenti, quia absoluta vult,
desiderat, et intendit, quod infirmus sumat
medicamentum aliquod, et illud consulit,
laudat, et præparat, faciendo in hac parte,
quidquid potest, ut effectum assequatur :
et tamen ex complexione, et ipsius infirmi
resolutione dbgnoscit, quod illud minime
admittet. In quo eventu Medicus non dici­
tur id intendere efficaciter, et absolute
omnino, sive omnibus modis; quia effec­
tus dependet ab aliis causis, quæ non sub­
duntur Medici potestati, aut voluntati :
dicitur tamen illud intendere serio, abso­
lute, et efficaciter in determinato genere,
nempe quantum est ex parte potestatis,
ct voluntatis ipsius Medici. In hoc itaque
sensu affirmamus Christum potuisse vo­
luntate humana velle aliquid absolute, et
efficaciter in determinato genere, quod
tamen re ipsa impletum non fuerit. Quid
vero dicendum sit de his, quæ voluit
absolute omnino, jam statuimus in præ­
ced. assertione, quæ ex modo dictis magis
illustratur.
FraiiConclusio ergo sic intellecta probatur
Mfiil· ratione : quia voluntas humana Christi
“s- potuit intendere aliqua, quæ depen ierent
non solum a se, sed etiam ab aliis, sive
quorum executio revocaretur non in solum
a se, sed etiam ab aliis, sive quorum exe­
cutio revocaretur non in solam potesta­
tem Christi, sed in aliorum etiam potes­
tatem : ergo potuit velle aliqua absolute,
et efficaciter in determinato genere; non
tamen absolute, et efficaciter omnibus
modis : ergo contingere potuit, quod ali­
quid volitum a Christo absolute, et effica­
citer in determinato genere non fuerit im­
pletum. Antecedens constat : quia certum
est plura a Christo volita habuisse etiam
dependentiam ab aliis causis. Prima vero
consequentia legitime ex illo infertur :
nam qua parte aliquid pertinet ad potesta­
tem humanæ voluntatis Christi, potest
esse ab ea volitum efficaciter, et absolute
in determinato genere, sive quantum per­
linet ad ipsius Christi voluntatem, et po­

407

testatem : et qua parte dependet ab aliis
causis, potest esse non volitum absolute,
et efficaciter omnibus modis ab humana
voluntate Christi ; quia tales causæ ipsi
do necessitate non subduntur : sicut in
exemplo proposito Medicus serio, absolute,
et efficaciter in determinato genere vult,
quod infirmus sumat potionem amaram ;
sed tamen id non intendit efficaciter om­
nino, sive omnibus modis, quia potionis
sumptio dependet etiam ab infirmi volun­
tate, quam Medicus subordinare sibi non
valet. Unde etiam patet secunda conse­
quentia : quia nullum est inconveniens,
quod illud quod a Christo non est voli­
tum efficaciter omnibus modis, re ipsa
non contingat : nulla quippe imprudentia
est, quod aliquis intendat aliquid effica­
citer, quantum potest ex parte sua, et quod
non intendat illud omnibus modis; et con­
sequenter quod effectus primæ illi inten­
tioni non correspondeat, ut exemplo pro­
posito Medici intendentis, quod infirmus
sumat potionem, satis declaratur.
Confirmatur : quia nullum est incon- Roboraveniens, si voluntati humanæ Christi ne- lar·
gemus, quod est proprium divinæ : sed
quod voluntas absoluta, et efficax alicujus
effectus semper impeatur, est proprium
voluntatis divinæ : ergo absque inconve­
nienti negamus, quod humana Christi vo­
luntas absoluta, et efficax, quantum erat
de se, fuerit semper impleta. Probatur mi­
nor : quod voluntas absoluta, et efficax
Dei semper impleatur, provenit ex eo,
quod prædictæ voluntati non solum subest potestas propria, sed potestas etiam
omnium causarum secundarum, quas effi­
caciter applicare valet ad effectum, quem
absolute, et efficaciter vuk, juxta illud
Esther 13 : Nemo esi, qui possit resistere es
voluntati tuæ : nulla autem creatura habet lher 13·
hujusmodi potestatem, cum nequeat effica­
citer præmovere alias causas, ut velint,
et agant; quamvis possit rogare, consu­
lere, suadere, et alia similia præstare, quæ
moraliter tantum movent, sed effectum
infalibiter non inferunt : ergo quod vo­
luntas ahsoluta, et efficax alicujus elleclus
semper impleatur, est proprium volunta­
tis divinæ.
89. Juxta hujus assertionis sensum ex­ Explica­
pendi potest locus ille Marci 7 : Et inde tur
Scrip­
surgens abiit in fines Tyri, et Sidonis : et tura
ingressus domum, neminem voluit scire, et Ma.C. 7.
non potuit latere. Mulier enim statim ul
audivit de eo, cujus filia habebat spiritum

:

•r

..

408

DE INCARNA ΠΟΝΕ.

immundum, intravit, et procidit ad pedes
ejus, etc. Ubi sermonem esse de voluntate
Christi absoluta, et efficaci, quantum erat
er parte ejus, constat ex illis verbis. El
non potuit : quoniam non posse consequi,
quod quis vult, non dicitur in proprietate
sermonis de eo, qui solum vult inefficaci­
ter, et conditionate : sed solum de eo, qui
sedulo, et ex proposito applicat omnia
media, quæ in ejus potestate sunt, ad con­
sequendum, quod vult. Qui namque so­
lum appetit inefficaciter, et conditionate,
sine non adhibendo omnia media, sub ip­
sius potestate cadentia, non tam dicitur
non posse, quam nolle absolute. Cum
ergo Evangelista aperte dicat Christum
voluisse latere, et non potuisse; satis aperte
significat, ipsum habuisse voluntatem ,
quantum erat ex parte ejus, absolutam, et
efficacem latendi : quod tamen non ita fac­
tam est; quia effectus dependebat non so­
lum ex voluntate, aut potestate ejus, sed
etiam aliorum, qui effectum illius volun­
tatis impediverunt, Et hæc profero est
D.Tnom. sententia D. Tho. in hoc art. 4, nam cum
sibi objecisset prædictum testimonium, ut
ex eo inferre!. Non ergo potuit in omnibus
exequi propositum suæ voluntatis, duplici­
ter respondit. Et secunda solutio, (quæ
juxta communem S. Doctoris stilum con­
tinet propriam ipsius sententiam) est hu­
jusmodi : Vel potest dici, quod hæc volun­
tas Christi non fuit de eo, qaod per eam
flendum erat ; sed de eo, quod erat flendum
per alios : quod non subjacet humanæ vo­
luntati ipsius. Unde in epistola Agathonis
Papæ, quæ est recepta in sexta Synodo, le­
gitur, Ergo ne ille omnium conditor, el re­
demptor, in terris latere volens non poluxt,
nisi hoc ad humanam ejus voluntatem, quam
Nola. temporaliter est dignatus assumere? Ubi
notandum est Pontificem agere contra Monothelitas, ut probet in Christo, præter
divinam voluntatem convenientem ei ra­
tione divinæ naturæ, fuisse etiam huma­
nam voluntatem convenientem illi ratione
naturæ humanæ, et id inducit locum
Marci, ut magis constat ex aliis ejus ver­
bis : Quanto ergo errore talia non discer­
nens involvetur, ul dicat una, et eadem
iterum voluntate in domo vili volentem la­
tere non posse secundum Evangelica testi­
monia? Si autem Pontifex sermonem face­
ret de voluntate Christi solum inefficaci, et
conditionate, nullius virtutis esset ejus
discursus, sicut argumentum : quia etiam
voluntas increata potest aliquid velle con-

dilionale, et inefficaciter, quod tamen ab­
solute impediatur, et non evoniat : ergo
ex sententia Pontificis, voluntas qua Chris­
tus voluit latere, fuit absoluta,, et efficax
in suo genere, id est, quantum erat ex
parte ipsius : quamvis quia effectus pehdebat etiam ex aliorum voluntate, per eos
impeditus fuerit, et non evenerit. Et in
hoc eodem sensu loquitur D. Tho. cum
retinens sententiam Pontificis ait : Kolunlas CJiristi non fuit de eo, quod per eam
flendum erat; sed de eo, quod erat flendum
per alios : quod non subjacet humanæ vo­
luntatis ipsius.
Nec satisfacit, si cum Lorca infra refe­ Eredi
tor
rendo dicatur, quod licet decreta Pontifi­ Lorca
cum, et Conciliorum sint infallibilis veri­ rtspatatis ; nihilominus non oportet, quod sio.
argumenta, quibus utuntur, sint infallibi­
lia : unde mirum non est, quod illud
Agathonis argumentum efficax omnino
non sit. Nam etiam introducit aliquas alias
volitiones Christi, ut eas a divina distin­
guat, de quibus tamen constat, quod non
fuerunt efficaces, et absolutæ. Td, inquam,
non satisfacit : quoniam licet rationes,
quibus Pontifices, et Concilia utuntur, ut
procedant ad aliquid diffiniendum, non
sint ejusdem auctoritatis, et infallibililatis
cum veritatibus diffinitis: tamen negari
non potest, quod sint maximæ auctoritatis,
et quod doceri, minus autem impugnari,
non debeant a Theologis, nisi urgentissimo
aliquo motivo, et cui satisfieri non valeat :
sic enim decet, quod existimemus de doc­
trina, quam Pontifices, et Concilia adhi­
bent in re adeo gravi, cujusmodi est veri­
tatem aliquam diffinire. Unde circa eam,
in qui versamur, et est utrumque probabi­
lis illa opinio magis præferri debet, quæ
procedit juxta doctrinam Pontificis, et lo­
quitur omnino consequenter ad ejus men­
tem. In quo longe præcellit assertio nostra ;
cum e converso contraria ad eas angustias
opus est, redigatur, ut dicat argumentum
Pontificis in re dogmatica inefficax fuisse.
Præsertim cum nihil ipsa afferat, quod ad
id obliget, ut diruendo ipsius motiva cons­
tabit. Quod si in illa Agathonis epistola
reperiantur alia, quæ ob aliquod inconve­
niens nequeant cum eadem efficacia proce­
dere ; ineis locum habebit responsio Lorcæ.
Sed dum id non ostenditur, magis stare
oportet doctrinæ Pontificis in Synodo re­
ceptae, quam cujuscumque Theologi, aut
Comb
etiam plurium.
ai»
90. Nec iterum satisfacit, si dicatur solatia.
argumentationem

DJKp. XXIII, DUB. VII

D. Pi-

argumentationem Pontificis in suo robore
manere; licet supponatur voluntatem, qua
Christus latere voluit, non fuisse effica­
cem, et absolutam, sed inefficacem. Nam
inter voluntatem humanam, et volunta­
tem divinam adest notabile discrimen,
quod hæc ex virtute propria potest im­
pleri et eflectum efficaciter inducere : il‘a
vero quantum est de se, potest deficere,
et eflectum non consequi. Pontifex ergo
probat Christum habuisse voluntatem hu­
manam distinctam a divina; non quidem
quia habuerit aliquam voluntatem absolu­
tam, quæ impleta non fuerit ; sed quia ha­
buerit, ut significant verba Evangelii : Et
non potuit latere. Id, inquam, non satis­
facit ; quia, ut supra jam ponderavimus,
homo non dicitur impotens respectu alicujus eflectus, quia illum actu non pro­
ducat per voluntatem inefficacem, et conditionatam ; cum possit illum absolute pro­
ducere per voluntatem absolutam, qua
adhibeat media sibi possibilia ad illum
consequendum : sed ut dicatur non posse,
debet suppositis illis mediis, et efficaci
voluntate, adhuc non valere. Ergo quam­
vis Christus ex vi actus inefficacis, quo
latere voluit, non latuerit; nihilominus
non'propterea verificatur, quod non po­
tuerit latere; si semel, ut Adversarii vo­
lunt, potuit absolute ex vi voiilionis effica­
cis in ordine adprædictuni effectum. Atque
ideo supposito, quod illa Christi voluntas
fuerit præcise conditionata, et inefficax,
nec verba Evangelii sincere intellecta verificantur, nec argumentatio Pontificis vi­
res conservat. Quam etiam expressit D.
Damasc. lib. 3 de fide, cap. 17, ubi ait :
Quo etiam facium est, ul cum sui conspec­
tum subducere vellet, per se id nonpolueril :
quod nimirum Deo Verbo perspicuum hoc
fieri placuisset vere in se inesse humanæ vo­
luntatis imbecillitatem. Significat namque
Damascenus Christum data opera, el adhi­
bita prudenti diligentia ex parte humanæ
voluntatis, et potestatis voluisse latere; et
tamen non potuisse propter imbecillitatem
prædictæ voluntatis. Si autem voluntas illa
fuisset præcise inefficax, et conditionata,
minime ex effectu non subsecuto ostende­
retur imbecillitas, sive major potentia vo­
luntatis humanæ : quoniam licet voluntas
potentissima sit, aut etiam omnipotens,
effectum non infert, ubi tantum est con­
ditionata, et inefficax, ut liquet in ipso
Deo. Ostenditur itaque humanæ Christi
voluntatis imbecillitas in eo, quod cum

405

aliquid serio, et efficaciter, quantum erat
in ejus potestate voluerit ; illud tamen
consecuta non fuerit : quia ab aliorum
etiam, et præsertim Dei voluntate depen­
debat.

i HI.
Diruuntur fundamenta contra ultimam as­
sertionem.
91 . Contrariam nostræ ultimae conclu­
sioni opinionem defendunt Medina in præs. Medina*
art. 4, conci. 4. Silvius dub unico, Sua­ Sylvius.
rez disp. 35, sect. 5 Lorca disp. 54, et Suarez.
Lorca.
alii, qui generaliter affirmant omnem
Christi voluntatem efficacem, et absolutam
fuisse semper impletam. Quæ sententia P. imum
a guest valde probabilis, et suadetur primo ab mentum
auctoritate : nam D. Thom. infra quæst. ex ü.
18, art. 5, distinguit in Christo volunta­ Them.
tem sensualitatis, et voluntatem per mo­
dum naturæ, et voluntatem secundum ra­
tionem, et addit : Secundum voluntatem,
quæ est per modum rationis, semper idem
volebat, quod Deus. Voluntas autem secun­
dum rationem erat in eo absoluta : et rur­
sus id, quod Deus vult, semper impletur :
ergo omnis voluntas Christi absoluta, et
efficax semper impleta fuit. Quod non mi­
nus perspicue tradit idem S. Doctor quæst.
21, art. 4, ubi ait : Secundum voluntatem
rationis. Christus nihil aliud voluit, nisi
quod scivit Deum velle. Et ideo omnis abso­
luta voluntas Christi etiam humana fuit
Deo conformis : et per consequens omnis
ejus oratio fuit exaudita. Et idem docent
D. August, num. 87, relatus, et D. Gre­ IL Ααgorius lib. 19. Moral, cap. 17, et alii Pa­ gustiü.
D. Gre­
tres, dum affirmant Christum habuisse gor.
omnimodam potentiam respectu suæ vo­
luntatis.
Respondetur quod ut constat ex dictis Elidinum. 87, et 88, duplex voluntas efficax, 13Γ.
et absoluta distinguenda est : alia om­
nino talis, quæ videlicet intendit objectum
attentis omnibus, et dependenter ab om­
nibus modis, et causis, quæ ad ejus executionem requiruntur : alia vero talis cum
addito, nempe in determinato genere,
sive quantum ad media, quorum execuiio
ad ipsum appetentem spectat, quidquid de
aliis sit; ut ibidem declaravimus. Sic ergo
voluntas humana Cbristi dupliciter aliquid
voluit absolute, et efficaciter : primo abso­
lute omnino, et attentis omnibus; et hæc
voluntas semper impleta est, ut num. 87,

fi
•h;
i · 5-·»

»·»

i

i i
V

>· .

nt

;
■:W

b*
J 51

4iΟ

DE ΙΜ'.ΑΗΝ ΑΠΟΝΕ.

statuimus : secundo absolute cum ad­
dito, siva in determinato genere, sive
quantum pertinebat ad propriam ipsius
potestatem; et hæc voluntas non sem­
per esc impleta, ut a num. 87, declaravi­
mus. Testimonia ergo hæc D. Thom. quæ
allegantur, ct alia, quæ expendi possent,
procedunt circa humanam Christi volunta­
tem absolutam omnino, sive attentis om­
nibus : unde merito statuunt talem volun­
tatem semper impletam fuisse. Sed non
loquuntur de alia Christi voluntate absosoluta præcise, et efficaci in determinato
genere, sive quantum ad proprium ejus
posse pertinebat : de hac enim voluntate
satis aperte docet D. Thom. quod non sem­
per fuerit impleta ut num. 89, ostendi­
mus : nec in ea occurrant motiva, quæ
alteri adsunt, ut matris ex dicendis constabit. Et eadem responsio aliis Patribus,
adhibenda est : quamvis et addi possit ip­
sos frequenter loqui de Christo, secundum
quod poterat vel per voluntatem divinam,
vel per voluntatem bumanam, quatenus
erat instrumentum divinitatis : quo pacto
omnia poterat, et semper implebatur.
TJnde non contradicunt nostræ assertioni,
quæ applicantur humanæ Christi volun­
tati efncaci præcise in determinato genere,
sive intendenti effectum, quatenus ab ipsa
secundum sibi propria dependebat.
econ99. Arguitur secundo : quia imprulenarga. tis est velle absolute, et efficaciter, quod
mentum, evidenter cognoscit non esse futurum;
quippe talis actus esset otiosus: sed Chris­
tus evidenter cognovit per scientiam bea­
tam, et infusam, quid non esse futurum,
v. g. quod non lateret; aliunde vero non
potuit imprudentiæ vitium incurrere :
ergo humana Christi voluntas nihil abso­
lute, et efficaciter voluit, nisi illud, quod
re ipsa cognovit esse futurum : hoc autem
sem per impletum est ut ex ipsis terminis
Confir- liquet. Confirmatur primo : quia Christus
ur‘ non potuit velle absolute, et efficaciter,
quod præsciti salvarentur : videbat enim
evidenter hoc nunquam fore, supposito
divino reprobationis decreto : ergo pariter
non potuit velle absolute, et efficaciter
allia, quæ futura non erant : ergo e con­
verso quidquid ita voluit, futurum fuit,
Srcondo. et opere impletum est. Comfirmatur se­
cundo ; quia voluntas humana nequit
esse absoluta, et efficax circa impossibi­
lia, et ut taliter cognita : sed Christus
cognovit, v. g. quod non posset latere
juxta decretum Dei, et aliarum causarum

I dispositionem : ergo Christus non potuit
velle efficaciter, absolute latere : idemque
de aliis etTectibus, qui ah ejus sola vo­
luntate non dependebant, dicendum est.
Ad argumentum respondetur negando
majorem universaliter intellectam : quia
licet contra prudentiam sit velle absolute
omnino, sive attentis omnibus, effectum,
j non dependet a sola potestate appetentis,
sed etiam aliorum, quos sibi appetens
nequit certo subordinare : nulla tamen est
imprudentia velle efficaciter cum addito,
sive in suo genere aliquem effectum, qua­
tenus ab appetentis voluntate dependet
i saltem partialiter, adhibeudo omnia media appetenti possibilia ; quamvis appetens
certo sciat effectum non esse futurum ab­
solute ex aliis causis. Sic enim prudens
I Medicus serio, et efficaciter vult ex parte
sua, quod infirmus sumat potionem, licet
certo sciat, quod resistet, et non sumet.
Nec prædictus actus dicendus est otiosus,
sed magis laudabilis : deservit enim tum
ad alios fines, tum et præcipue ut quis
faciat, quod potest, aut etiam debet, ut
patet in exemplo præmisso, et etiam in
D. Petro, qui licet certo crederet non
esse futurum, quod vitaret peccatum ne­
gandi Christum ; tamen poterat, et debe­
bat serio, et efficaciter in suo genere
velle talem vitationem, ad illam, quan­
tum erat in ejus potestate, conari. Sic igi­
tur Christus quamvis humana voluntate
non voluerit absolute omnino, et attentis
omnibus, nisi quod cognoverat esse futu­
rum : nihilominus potuit velle efficaciter
in suo genere, quæ sciebat non esse fu­
tura : quia ad hoc satis erat velle adhibere
omnia media, quæ ex propria facultate po­
terat, licet non posset, nec intenderet
alia, quæ pendebant ab aliis causis. Idque
absque ullo imprudentiæ næviculo : quia
ad id poterant occurrere illi congruentissimi fines, ut ostendendi suam charitatem,
aut vitandi gloriam humanam, vel alii : ut
cum D. Augustino significat D. Tho. in 1,
resp. ad t.
Ex quibus ad primam confirmationem
respondetur eodem modo, quod licet
Christus non voluerit absolute omnino homines (alias præscitos) salvari ; quia attentis omnibus causis id non erat futurum :
potuit tamen velle (et forte voluit) abso­
lute cum addito, sive in proprio genere
prædictorum hominum salvationem : quia
ad hoc satis erat, quod vellet facere,
I quantum ex humana facultate poterat, ut
exemplo

Sohiwr
"ξ8'

Ü
Pitei
πυύοMB·

exemplo Medici declaratur. Qui affectus
non erat imprudens, sed ex fine charitatis.
Ad
Unde etiam ad secundam dicendum est,
MCôndlB. quod licet circa impossibile per se, sive ex
terminis et ut tale cognitum, nullus possit
dari affectus absolutus, et efficax; nihilo­
minus circa impossibile solum ex supposi­
tione præscientiæ, et decreti, atque in
sensu composito eorum, quod tamen ma­
net simpliciter possibile objective, et in
sensu diviso, potest dari voluntas efficax,
et absoluta in suo genere, sive quantum
est ex parte ipsius : quia adhuc potest quis
conari facere circa illud, quod in se est.
Qua ratione D. Petrus potuit, et debuit
velle absolute, et efficaciter non negare
Christum : quamvis vitatio hujus peccati
cognosceretur impossibilis in sensu com­
posito divinæ revelationis ; quia ut Petrus
potuerit, et debuerit velle absolute, et ef­
ficaciter oppositum, quantum erat in ejus
potestate, sufficiebat illud esse absolute
possibile objective, et in sensu diviso.
Et eadem ratione quamvis Christus evi­
denter cognoverit, quod in sensu compo­
sito divinæ voluntatis decernentis ipsum
non latere, impossibile erat occultari :
quia tamen simul evidenter cognoscebat
id esse sibi possibile absolute, objective,
et in sensu diviso ; poterat conari ad laten­
dum, et serio ponere omnia media pro
isto fine, quæ erant in humana ipsius po­
testate : atque ideo similiter potuit velle
prædictum effectum absolute, et efficaciter
in suo genere, sive quatenus ab ejus po­
testate dependebat.
Miam
r93. Arguitur tertio :
quia humana
Eclata. Christi voluntas absoluta, et efficax de
agendis tam per se, quam per alios sem­
per fuit conformis voluntati divinæ con­
sequenti, seu beneplaciti : sed quidquid
Deus hac voluntate vult, semper impletur,
ut constat ex dictis num. 87; ergo quidquid
Christus voluit voluntate absoluta, et ef­
&»0r- ficaci, semper impletum est. Confirmatur :
SJtW.
nam omne, quod Christus voluit voluntate
humana absoluta, et efficaci, pariter voluit
Verbum suppositans humanam naturam ;
cum actiones sint suppositorum : sed quod
Verbum, sive Deus efficaciter vult sem­
per impletur : ergo quod Christus voluit
voluntate humana absoluta, efficaci, im­
pletum fuit : nihil ergo sic voluit, ad quod
potestatem non habuerit, et impleverit.
Ad argumentum constat ex dictis loco
tfpBrStO. cit. et in resp. ad 1. Juxta quæ dicendum
est, quod voluntas humana Christi fuit

omnino conformis voluntati divinæ conse­
quenti in omnibus his, quæ voluit absolute
omnino, sive attentis omnibus ; unde quia
voluntas divina consequens semper imple­
tur, idem de vuluntate humana Christi
absoluta omnino dicendum est. Sed sicut
in Deo potest dari voluntas antecedens,
qua velit aliqua secundum se, aut ex parte
alicujus causæ : ita in Christo potuit dari
voluntas hic divinæ conformis, quæ id
ipsum intendat adhibendo media sibi se­
cundum propriam virtutem possibilia :
quæ proinde fuerit absoluta, et efficax, si
non omnibus modis, tamen in determinato
genere. Nam sicut si Deus ageret, quod
propriis viribus potest in ordine ad ali­
quem effectum, diceretur velle illum abso­
lute, et efficaciter : sic cum voluntas
humana Christi agebat, quantum ex pro­
pria virtute poterat, dicebatur velle finem
absolute, et efficaciter in determinato ge­
nere. Interest tamen discriminis, quoi
divina voluntas agens, quod potest, sem­
per assequitur effectum, quia potest
omnia, sive facienda per se, sive facienda
per alios : sed humana voluntas vel in
Christo, vel in aliis hominibus non potest
omuia, sed solum quæ ad ipsam per­
tinent : unde potest velle aliquid absolute,
et efficaciter in suo genere, sive quantum
ex se potest; et quod nihilominus non
assequatur effectum, et subinde quin sit
efficax omnino, et attentis omnibus, ut
magis explicuimus num. 88. Voluntas
itaque simpliciter efficax in Christo cor­
respondet voluntati Dei consequenti, et
semper impletur sicut illa : sed voluntas
Christi efficax solum cum addito, sive in
determinato genere correspondet voluntati
Dei antecedenti, et potest sicut illa non
adimpleri.
Ad confirmationem dicendum est solum
convincere, quod quidquid volebat humana
Christi voluntas, volebat etiam Verbum,
non quidem ut subsistens in propria na­
tura divina, sed ut subsistens in natura
creata, sicut concurreret suppositum pro­
prium. Quamvis autem omne, quod Ver­
bum vult e'ficaciter ut subsistens in natura
creata : quia in ea subsistens sic physice
se habet in ordine ad operationes talis
naturæ, sicut se gereret proprium ejus
suppositum. Unde sicut hoc posset aliquid
velle efficaciter omnino; in suo genere,
quin vellet efficaciter omnino ; sic de
Verbo, prout ejus vices gerente dicendum
est.

■A·>;
' ** ·

r -

ik ·

Diluitur
confir­
matio.

ii r

.·

DE INCARNATIONE
QmrtoiB
94. Arguitur ultimo : nam voluntas
JX absoluta, et efficax beatorum semper im­
pletur : ergo cum anima Christi fuerit
perfectissime beata; semper impleta est
in omnibus, quæ volgit absolute, et ef­
ficaciter. Consequentia patet a paritate.
Et antecedens suadetur : quia ad perfec­
tionem status beatifici pertinet, quod nullo
absolute, et efficaciter desiderato frauden­
tur : ergo quidquid absolute, et efficaciter
volunt, re ipsa consequuntur. Confirma­
tur : nam voluntas Christi non est dicenda
velle absolute, et efficaciter, nisi intendat
praestare, quod absoluta potest, tam secun­
dum propriam sibi virtutem, quam ut est
instrumentum Verbi : sed ut instrumen­
tum Verbi omnia potest, et omnia conse­
quitur cum effectu : ergo quidquid voluit
absolute, et efficaciter, opere comp'etum
est.
Divol­
Ad argumentum respondetur majorem
vantur.
continere eamd^rn, quam versamus difficul­
tatem, quæ eodem proinde modo expediri
debet. Unde dicendum est, quod licet vo­
luntas beatorum omnino efficax, semper
impleatur; quia est conformis voluntati
Dei consequenti, sive efficaci : nihilomi
nus beati habent voluntatem efficacem in
genere determinato, sive quantum possunt,
quæ non semper impletur. Idque liquet in
sanctis Angelis custodibus : volunt enim,
et agunt quantum possunt, ut homines
sibi commendati salventur; cum adhi­
beant omnia me lia sibi possibilia, et se-

I

cumlum rectam prudentiam opportuna, ut
homines consequantur salutem : quod ta­
men non in omnibus adimpletur. De quo
videnti sunt D. Thom. 2, 2 quæst. 83,
art. 11, et Cajetae, ibidem. Nec inde
sequitur, quod beati vel tristentur, vel
defraudentur simpliciter desiderio suo :
nam quod simpliciter desiderant, et abso­
lute omnibus modis volunt, est, nt volun­
tas Dei consequens adimpleatur, cui se, et
omnes eiTctus suos summa subjectione,
et non minori conformitate submittant.
Ad confirmationem respondemus, quod li­
cet ut voluntas Christi dicatur aliquid
velle efficaciter omnibus modis; debeat
adhibere omnia, quæ quolibet modo po­
test tam physice, quam moraliter, et tam
principaliter, quam instrumenialiter ; ta­
men ut dicatur efficax in suo genere de­
terminato; sufficit, quod præstet ea, quæ
ex propria virtute polest : et sic se ha­
buisse dicimus, cum Christus neminem
voluit scire, el non poluil latere, ut Evan­
gelista testatur. Unde hæc confirmatio
non est ad rem : non enim agimus de
efficacia quam habuit voluntas Christi ut
instrumentum Dei, sed de illa, quæ sibi
secundum propriam virtutem, et inclina­
tionem conveniebat. Tn quo sensu statui­
mus Christum aliqua voluisse absolute,
et efficac ter in determinato genere, sive
quantum ex humana voluntate poterat,
quæ tamen impleta non sunt, ut satis
constat ex dictis.

QUÆST Ο XIV
De defectibus corporis assumptis a Filio Dei in quatuor articulos
divisa.
Deinde considerandum est de
quos Christus in natura humana
El primo de defectibus corporis,
defectibus animæ. Circa primum
quatuor, primo, etc.

defectibus,
assumpsit.
secundo de
quæruntur

ARTICULUS I.
Utrum fin Dei in humana natura ttssumert
debuerit carport* defectus.

Ad primum sic proceditur. Videtur quod Filius Dei
non debuerit assumere humanam naturam cum corporis

•iefectibu*. Sicut enim anima unita est personaliter
Verbo Dei, ita et corpus : sed anima Christi habuit
omnimodam perfectionem, et quantum ad gratiam, el
quantum ad scientiam, ut supra dictum est : ergo etiam
corpus debuit esse omnibus modis perfectum, nullum in
se habens defectum.
Præterea, anima Chrisli videbat Verbum Dei ca vi­
sione, qua beati vident (ut supra dictum est) et sir anima
Christi erat beata : sed ex beatdudine animæ glorifica­
tur corpus : dicit enim August, in epistola ad Dioscorum; tam potenti natura De;s fecit animam, ut ex ejus
plenissima beatitudine redundet etiam in inferiorem
naturam, quæ est corpus : non beatitudo, quæ fnieolie
el inteliigentis est propria, sed plenitudo sanitatis, id
est, încorruptionis v.gôr. Corpus igitur Christi foil in­
corruptibile. et absque omni defectu.
Prælerea,

DISp. XXIV. DUB. I.
PraHena, pffiua consequitur culparo : sed in Christo
.ioo fait aliqua culpa, hecundum illud piimæ Pel. 3.
(fri peccatum non fecit . ergo nec defectus corporales
ijoi soot pœoalee, in eo esse debuerunt.
Prætcrva. Nuiluasaptcns assumit id, quod impedit ipsum
a proprio fine : sed per hujusmodi defectus corporales,
multipliciter videtur impediri finis incarnationis : primo
quidem, quia : propter hujusmodi infirmitates, homines
ab rjus cognitione impediebantur, secundum illud hai,
53: Desideraumus eum despectum et novissimum virorum,

nma dolorum, et scientem infirmitatem, el quasi abi·
conditus rutius ejus et despectus : unde ncc reputavimus
eam. Secundo, quia sanctorum desiderium non videtur
impleri, ex quorum persona dicitur Isa i. 51 : Consurge,
induere fortitudinem brachium Domini. Tertio,
quia congruentius per fortitudinem, quam per infirmita­
tem, videbatur el potestas diaboli po.«se superari, el
humana infirmitas posse sanari. Non ergo videtur
convenient fuisse, quod Filius Dei humanam naturam
assumpserit cum corporalibus infirmitatibus, sive defec­
tibus.
Sed contra est, quod dicitur Heb. 2. In eo in quo pas­
sus est el lentatus, potens est el eis, qui lentantur, auxi­
liari : sed ad hoc venii, ut nos adjuvaret : unde et Da­
vid dicebat : Levavi oculos meos in montes, unde veniet
luiiTum mihi. Ergo conveniens fuit, ut Filius Dei
carnem assumpserit, infirmitatibus humanis subjacentem,
ut in ea poscit pali et tenlari, el sic auxilium nobis
ferre.
Respondeo dicendum, conveniens fuisse corpus assump­
tum a Filio Dei humanis infirmitatibus et defectibus
subjacere, et præcipue propter tria. Primo quidem, quia
ad boc Filius Dei carne assumpta, venit in mundum, ut
pro peccato humani seneris satisfaceret. Unus autem pro
peccato alterius satisfacit, dum poenam pro peccato alte­
rius debitam, in se suscipit. Hujusmodi autem defec­
tu^ corporales, scilicet mors, fames, sitis, et hujusmodi
sunt pœna peccati, quod est in mundum per Adam
introductum, secundum illud Roman. 5 zPcr unum ho­

minem peccatum intravit in mundum, el per peccatum
mors. Unde conveniens fuit, quantom ad finem Incarna­
tionis, quod hujusmodi pœnalitates in nostia naiura
susciperet vice nostra, secundum illud Γ&ή. 53 : vere
languores nostros ip*e tulit. Secundo, propter fidem
Incarnationis astruendam. Cum enim natura humana
non aliter essel nota hominibus, nisi pro hujusmodi
corporalibus· defectibus subjacet, si sine his defectibus
Filius Dei humanam naturam assumpsisset, videretur non
fuisse verus homo, nec veram carnem habuisse, sed
phantasticam, ut Manichæi posuerunt. Et ideo, ut dicitur
Phili. 2 : Exinanivit semtphsum, formam servi accipiens,

ii similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut
homo. Unde et beatus Thomas per aspectum vulnerum
est ad fidem revocatus, ut dicitur Joan 20. Tertio, propter
exemplum patenliæ, quod nobis exhibet, passiones, et
defectus humanos fortiter tolerando. Unde dicitur Heb.
12: Sustinuit a peccatoribus ad ve. sus semeptisum con­
tradictionem, ut non fatigemini, animis vestris deficien­
tes.
Ad primum ergo dicendum, quod satufectio pro peccatis
alterius, babei quidem quasi pro materia poenas, quas
aliquis pro peccato alienus sustinet : sed pro principio
babel habitum animæ, ex quo inclinatur ad volendum satbfacere pro alio, et ex quo satisfactio efficaciam habet :
non enim esset efficax satisfactio, nisi ex charitate proce­
deret ul infra dicetur. Et ideo oportuit animam Christi
et perfectam esse quantum ad habitus scientiarum el
virtutum, ut haberet fatuitatem satisfaciendi, et quod
corpus ejus esset subjectum infirmitatibus, ut ei satis­
factionis materia non deesset.
Ad secundum dicendum quod secundum naturalem ha**
bilodinem, quæ est inter animam, et corpus, ex gloria
soimæ redundat gloria ad corpus : sed hæc naturalis
haintado in Christo subjacebat voluntati divinitatis ipsius,
ex qua factum est, quod beatitudo remaneiet in anima,
et non derivaretur ad corpus, *ed caro pateretur, quæ
conveniunt naturæ possibili, secundum illud quod Dam.
dicit, quod beneplacito div nœ voluntatis permolebatur

cani p'ti, et operari quae propria.

Ad tertium dicendum, quod pœna semper sequitur
calpam actualem, vel original m : cpiandoque quid»m ejus
qui punitur : quandoque autem alterius, pro quo ille,
qai poenas naiitur, satisfacit.· El ita accidit in Christo,
secundum illud hai. 53 : Ipse vulneratus est propter

imqsitates nostras, attritus est propter scelera nostra.

413

Ad quarlum dicendum, quod infirmitas assumpta a
Christo non impedivit finem incarnationis, sed maxime
promovit, ut dictum est. Et quamvis per hujusmodi infir­
mitates absconderetur ejus divinitas, manifestabatur ta­
men humanitas, quæ est via ad divinitatem perveniendi,
secundum illud Roro. 5 : Accessum habemus per Jesum
Ch istum ad Deum. Desiderabant autem antiqui patres in
Christo, non quidem fortitudinem corporalem, sed spiri­
tualem per quam et diabolum vicit, et humanam infirmi­
tatem sanavit.
e

Conclusio conveniens fuit corpus assump­
tum humanis infirmitatibus, el defectibus
subjacere.

DISPUTATIO XXIV,
De defectibus ex parle corporis, assumptis a
Filio Dei.
Absoluta consideratione mysterii Incar­
nationis quantum ad substantiam, sive ex
parte omnium causarum, quæ ad ejus
existentiam concurrerunt, coeperat D.
Thom. agere a quæst. 7, de coassumptis
a Filio Dei. Quæ divisit in ea, quæ perti­
nent ad perfectionem, et in illa, quæ ad
imperfectionem, sine defectum spectant.
Et de prioribus luculenter disseruit ab ea
quaestione usque ad 13, inclusive. Modo
vero a quæst. hac 14, inchoat considera­
tionem de defectibus ex parte naturæ assumptæ : et quia hæc componitur ex cor­
pore, et anima, convenienter eos dividit
in defectus ex parte corporis, de quibus
agit in hac quæstione, et in sequenti. Et
eundem ordinem in nostris disputationis
bus imitabimur. In præsenti autem, ne
alibi dicta repetamus, supponimus Ver­
bum assumpsisse corpus non phantasti­
cum, aut præcise apparens, non coeleste,
aut etiam ex divinitatis substantia forma­
tum ; sed verum, reale, elementale, mix­
tum, ac denique humanum, sive ejusdem
speciei cum corporibus nostris, ut contra
Manichæos, Gnosticos. Appollinaristas, et
alios hæreticos ex doctrina fidei late os­
tendimus in Gomment, ad art. 1, et 2,
quæst. 5. Et hoc supposito inquirimus.

Γ--

: h
?* 'i :·· ·.
<•5 tn

U·

4
M |

•r

DUBIUM I.

An, et quos defectus Verbum assumpserit
ex parte corporis.

Defectus in præsenti non aliud signifi­
cat, quam carentiam alicujus perfectionis,
ut patet ex communi modo concipiendi :
unde regulari debet penes perfectionem
oppositam. Quare sicut dantur perfectiones
spirituales, sive ad animam pertinentes,

>1
f

DE INCARNATIONE
ut scienda, bonitas, gratia : ita dantur
defectus spirituales contrarii, ut ignoran­
tia, malitia, peccatum : de quibus sermo
erit dub. seq. Et quemadmodum dantur
perfectiones corporales, sive ad corpus
pertinentes, utputa pulchritudo,sanitas, im­
passibilités. immortalitas; sic etiam dan­
tur oppositi defectus, nempe deformitas,
infirmitas passibilitas, corruptibilitas, seu
mortalitas : quos in præsenti conside­
ramus. Sed observare oportet, quod ex his
defectibus quidam dicuntur communes,
quia consequuntur naturam humanam sibi
relictam, aut secundum speciem, et vires
proprias (ad quas, aliis superioribus ex­
clusis, post peccatum originale redigitur),
consideratam, ut defatigatio, passibilitas,
mortalitas : alii vero dicuntur partitulares, et per accidens, quia generaliter na­
turam humanam non sequuntur pro omni­
bus individuis, aut Jurationibus ; sed pro­
veniunt ex aliis causis, sicut deformitas,
mala complexio, et alia vilia, quæ in ali­
quibus individuis notamus, et communiter
reputantur privationes perfectionis debitæ
inesse naturæ, secundum quod connaturaliter habet. Qui defectus, optime ad­
venit D. Thom. art. 4, derivantur vel ex
imperfectione generationis, aut virtutis
formativæ, vel ex culpa ipsius individui,
ul puta ex immoderato victu. De omnibus
itaque his defectibus inquirimus, an fue­
rint in corpore a Verbo assumpto.

Prior assertio primx dubii parti respondens.

1. Dicendam est primo Verbnm assump­
sisse defectus ex parte corporis, sive cor­
pus cum suis defectibus. Hæc conclusio
procedit in sensu indefinito, non determi­
nando, quos, vel quales defectus Verbum
assumpserit : unde ad ejus veritatem suf­
ficit, quod assumpserit aliquos, præsertim
communes, et qui naturam humanam se­
Fun fla­ cundum se consequuntur. Et in hoc sensu
tten tum.
est de fide, ut evidenter evincant sequen­
tes probationes. Nam in primis hanc ve­
ritatem docet Scriptura, et historia Evangelica, quæ frequenter nobis Christum
repræsentat affectum molestiis, et poenalitatihus naturæ humanæ, ut sunt fatiga,
Juan u esuries, dolor, et ipsa mors. Sic Joan. 14.
Mau'iu i, Fatigatuscx itinere, et cap. 19. Silio. Mat20 etsi’ thiei 4. Cum jejunasset, etc., postea esuriil.
Et cap. 26: Tristis est anima mea usque ad
Conclu­
sio.

I

mortem. Et cap. 27. Deus, Deus meus, ul
quid dereliquisti me? Et post pauca : ite­
rum clamans voce magna emisit spirilum.
Lucæ 24. Nonne hxc oportuit Christum pali, Loeæ îi.
el ita intrare gloriam suam ? Ad Hebræ. 2.
Oportuit per omnia fratribus similari etc.
In eo enim, in quo passus est ipse, et tentatus, potens est et eis, qui lentantur,
auxiliari. Et I. Petri, cap. 2. Chrislus ipetr,î.
passus j>sl pro nobis relinquens exemplum.
Quæ omnia prædixerant Prophetæ, et
præsertim Isaias cap. 53. Quis credidit au- Isa. 53.
dilui nostro? et brachium Domini cui re­
velatum est? El ascendet sicut virgultum
coram eo, el sicul radix de terra sitienti :
non esi ei species, neque decor : el vidimus
eum, et non erat aspectus, el desideravimus
eum. Despectum, novissimum virorum, vi­
rum dolorum, el scientem infirmitatem :
el quasi absconditus vultus ejus, el despectus,
unde nec reputavimus eum. Vere languores
ipse lulit, et dolores nostras ipse portavit :
el nos reputavimus eum quasi leprosum, el
percussum a Deo, cl humiliatum. Ipse ail­
lent vulneratus est propler iniquitates nos­
tras, altristus est propler scelera noslra :
disciplina pacis noslræ super eum, et livore
ejus sanati sumus. Præterea id ipsum dif­
finiunt Summi Pontifices in suis Epistolis
decretalibus. S. Damasus epist. ad Paulin, Divi­
sas
in professione fidei, Eutychianus Papa Tapa.
epist. I. S. Leo Magnus epist. 11, Insu­ S. Leo.
­
per idem decernunt Concilia, Ephesinum Conci
lia m
anatbematismo 12. Chalcedonense actione Ephesia.
5. Lateranense sub Martino 1. consult. c^d5, can. 3. QuintaSynodus actione 8. Sexta cnatced.
Synodus actione 11, et 13, et 18. Conci- ci­
lium Toletan. 1. in confess, fidei, et alia. Launa.
Deinde Patres id constanter affirmant, P.
SvnoN. S. Cyrillus epist. 10. et homil. de In­ dos.
carnat. Verbi in princip. D. August, serm. N. CyrilIus.
101, de temp. D. Ambros. lib. 2. de fide D. Au­
cap. 4, et lib. de Incarnat, dominicæ sa­ gustin.
D. Am­
cramento cap. 6. et 7. D. Damascen. lib. bres.
3, de fide cap. 28, Tertullianus lib. de D. Da·
carne Christi. D. Thom. in præs. art. 1, γ^αet lib. 3, sent. dist. 15, quæst. 1, art. 1, ξόα.
et lib. 4, contra gentes, cap. 56 et alii Pa- D Tb<>ffl·
tres communiter. Quibus cum eadem con­
sonantia subscribunt Scholastici cum Ma­
gistro in 3, dist. 15, Theologi cum D.
Thom. in præsenti, quos proinde super­
fluum est recensere. Deinde tota Ecclesia
Catholica in Symbolo Apostolorum profi­ Symbo­
lam
tetur : Qui conceptus est de Spiritu Sancto, Apost.
natus ex Maria Virgine, passus sub Pontio
Pilato, crucifixus, mortuus’, el sepultus, etc.
Quæ

I

f M

DI8P. XXIV, BUB. I.
Qua) omnia si solum secundum apparen­
dam, aut phantasiam gesta dicantur, vel
ad sensus metaphoricos trahantur ; plane
evertitur veritas Evangelii, mysterii Incar­
nationis, et exempli propter quid Christus
dicitur hæc sustinuisse. Ergo sincera fide
concedendum est Verbum divinum assump­
sisse corpus humanum his defectibus, sive
miseriis subjectum.
Coa*2. Cum autem plures convenienti# ra­
(rteft·
u/ ei tiones ad persuadendum hanc veritatem
y.it-ΐ». aderantur, præcipua est, quam D. Thom.
in præs. proponit primo loco bis verbis :
Quia ad hoc Filius Dei carne assumpta venit
in mundum, ul pro peccato humani generis
satisfaceret. Unus autem pro peccato alterius
satisfacit, dum pcenam pro peccato alterius
debitam in se suscipit. Hujusmodi autem
defectus corporales, scilicet mors, fames,
sitis, et hujusmodi sunt pœna peccati, quod
est in mundum per Adam introductum, se­
cundum illud ad Boman. 5. Per unum ho­
minem peccatum intravit in mundum, el
per peccatum mors. Unde conveniens fuit,
quantum ad finem Incarnationis, quod hu­
jusmodi pænalitales in nostra natura susci­
peret vice nostra, secundum illud Isaiæ 53.
Vere languores nostros ipse tulit.
obi*
Nec refert, si opponas primo hunc dis­
ώ.
cursum, si quid valet, persuadere, quod
Christus sustinuerit pœnas purgatorii, et
inferni : consequens est haereticum : ergo
praedictus discursus nihil convincit. Se­
quela ostenditur : nam ideo Christus dici­
tur sustinuisse hujusmodi molestias, sive
pœnalitates, quia suscipit in se debitum
nostrorum peccatorum, quibus ipsæ de­
bentur, ut pro nobis satisfaceret : sed pec­
catis nostris debetur pœna purgatorii, aut
etiam inferni, ut fides docet : ergo ex prae­
misso discursu legitime infertur Christum
debuisse sustinere pœnas purgatorii, et
inferni. Minor etiam constat : quia sic
Ûfo- communiter dicunt haeretici, Calvinus lib. >
‘2.Institut, cap. 16. § 8. Brentius, Melanchthon, et alii apud Bellarmin. lib. 4, de
Christi anima, cap. 8, probantque tum ex '
illo Actor. 2 .· Quem Deus suscitavit solutis I
doloribus inferni, juxta quod impossibile
Ij. erat teneri illum ab eo. Tum ex discursu
D. Thom. quia si Christus sustinuit pœ­
nalitates illas, quia peccatis nostris deben­
tur; pariter sustinere debuit pœnas in­
ferni, tanquam pcenam ipsis debitam.
Oppones secundo prædictum discursum
similiter probare, quod Verbum assump- |
serit defectus particulares humani corpo- |

ris, ut leprarn, morbos, et similia : nam
hi etiam defectus introducti sunt per pec­
catum primi hominis, et habent rationem
pœnæ, quam pro peccatis sustinemus.
Consequens autem est falsum, et contra
ipsum I). Thom. infra ait. 4.
i
Non, inquam, referunt ist# objectiones : Diiuitu.·
nam ad primam respondetur negando se- primi·
I quelam, quam stupide prorsus, et irrationabiliter admittunt haeretici relati. Si enim
ejus probatio aliquid convinceret, pariter
I probaret Christum pcenam inferni in æterI num : quippe hujusmodi pœna debetur
j peccato originali, et cuilibet peccato gravi :
unde Christus, qui debitum nostrum in se
j suscepit, debuisset in æternum damnari,
i Hanc autem blasphemiam nec relati hæ: retici admittunt, qui fatentur Christi asj censionem et gloriam. Unde oportet, fai teantur Christum per pcenam temporalem
fecisse satis pro pœna æterna, quæ pecca­
tis nostris debita erat. Hoc autem con­
cesso, facile edoceri valent, quod Christus
per poenam hujus vitæ potuerit satisfacere
pro poenis purgatorii, vel inferni, quas
sustinere debuimus. Si namque pro debito
pœnæ æternæ potuit superabundanter sa­
tisfacere per poenam temporalem; pariter
pro debito pœnæ inferni potuit cum eadem
superabundantia satisfacere per poenam
hujus vitæ. Neque enim imaginandum est,
quod condignitas satisractionis Christi su­
matur ex quantitate materiali corporis,
aut pœnæ ; sed ex infinito valore operis
ob infinitam dignitatem person® satisfa­
cientis, ut supra late a nobis ostensum est
disp. 1, dub. 6 et 7. Unde discursus D.
Thom. probat optime congruentiam pœnalitatum assumptarum a Christo in hac
vita, sive pro statu viæ; sed minime ex­
tendi valet ad pœnalitates alterius, aut
in termino. Quod si Christus plures pœ­
nalitates suscepit, quam opus habuerit ad
condigne satisfaciendum pro nobis; id
fecit tam ad ostendendum erga nos charitatem, quam ad instructionem nostram,
ut similia (quod hæretici illi refugiunt),
sustineamus. Quæ est ultima ratio D. D Triom.
Thom, in hoc art. Conveniens, inquit, fuit
corpus assumptum a Filio Dei humanis in­
firmitatibus, el defectibus subjacere, propler
exemplum palienliæ; quod nobis exhibet,
passiones, et defectus humanos fortiter tole­
rando. Unde dicitur ad Hebr. 12: Sustinuit
a peccatoribus adversus semetipsum con­
tradictionem, ul non fatigemini animis ves­
tris deficientes. Eocus autem Act. quem

• I

fit

h

• -1!

\
i

i i*

I'

;

t/

I

»

I

K

’»·

♦ <·

DE INCAHNATIONE
objiciunt hæretici (quamvis nec opus esset
illum modo exponere), unico verbo expo­
nitur a D. August. episL 99, et juxta ejus
expositionem rejiciendus est in contrarios.
Dicitur enim Christus suscitatus solutis
doloribus inferni, non quibus teneretur,
sed ne teneretur. Quomodo, inquit S. Duc­
tor, solvi possunt laquei venantium, ne te­
neant, non quia tenuerunt.
Sftifiler
Ad secundani objectionem neganda
seraoda.
etiam est sequela. El ratio disparitatis est,
quod defectos, sive pœnalitates, de quibus
loquitur, sunt commune-, ei pertinent ad
naturam humanam secundum illam nu­
ditatem, quam ex se habet, et in qua re­
licta est post peccatum originale : unde
Christus, qui in hujus remedium princi­
paliter primario venit juxta dicta disp.
2, dub. 3, congruenter prædictos defectus
assumpsit. Cæterum alii defectus particu­
lares, de quibus procedit objectio, non
consequuntur communiter, et immediate
ad naturam, sed habent particulares cau­
sas, in quas reducantur : et aliunde im­
portant speciales inducentias, ob quas non
fuit conveniens, quod assumerentur a
Christo, ut magis explicabimus num. 7.
Modo enim satis erit referre differentiam
D Thnii. assignatam a D. Thom. loco cit. ubi sup­
posito, quod Christus defectus humanos
assumpsit ad satisfaciendum pro peccato
humanæ naturæ, et consequenter quod debuit
assumere illos defectus, qui consequuntur
ex communi pecalo totius naturæ, subdit :
Quidam autem defectus sunt, qui non con­
sequuntur communiter totam humanam na­
turam peccatum primi parentis; sed cau­
santur in aliquibus hominibus ex quibusdam
particularibus causis, sicut lepra, et morbus
caducus, el alia hujusmodi. Qui quidem de­
fectus quandoque causantur ex culpa homi­
nis, puta ex in ordinato victu : quandoque
autem ex defectu virtutis formatiez. Quo­
rum neuter convenit Chrislo : quia et caro
ejus de Spiritu Sancio concepta est, qui est
inflnilæ sapientiæ, el virtutis, errare, el
deficere non potens : el ipse nihil inordi­
natum in regimine suæ ritæ exercuit. Sunt
autem alii defectus, qui in omnibus homi­
nibus communiter inveniuntur ex peccato
primi parentis, sicut mors, fames, salis, el
alia hujusmodi. Ethos defectus omnes Chris­
tus suscepit, quos vocal Damascen. natura­
les, et indelraclibiles passiones : naturales
quidem, quia consequuntur communiter to­
tam naturam, humanam : indelraclibiles
autem (sive irreprehensibiles), quia defec­

tum scientiæ, el gratiæ non important.
3. Contrariam nostræ assertioni hæresim, qua' licet recognoscat Verbum as
sumpsisse verum corpus humanum, et
ejusdem speciei cum nostro, (in quo dis­
tinguitur ab hæresi Manichæorum, Gnoslicorum, et aliorum); negat tamen, quod
assumpserit corpus humanum cum his
delectibus naturalibus, et consequenter
quod in eo habuerit vere fatigationem,
dolorem, et similia) tenuerunt Julianus Jnli»K
Halicarnasseus, et Gajanus apud D. Damascen. lib. de hæresibus in 84. Tenuit ùjïnos’
etiam Justinianus Imperator, vir alioqui
fide, et pietate satis religiosus, in hac
parte astutia hæreticorum, et pietate falsa
seductus. Quomodo autem explicaverint
suum errorem, constare aliquantulum po­
test ex his, quæ de eodem Justiniano nar­ Jiblirat Nicephorus lib. 17, cap. 29, his ver­ uiaipis
lmp.
bis : Edictum scripsit, in quo corpus Do­ Sens»
flirtmini incorruptibile, el in quod irreprehen­ ex[»h*»ro.
sibiles etiam perfectiones non caderent, vo­
cavit : ita Dominum ante passionem edisse
dicens, sicut et post resurrectionem ederit :
ctquod non minus ab ipsa corporis in utero
Deigeniiricis conformatione, quam post re­
surrectionem mutationis, aut alterations in
spontaneis istis, el naturalibus perpessioni­
bus capax non fuerit : el quod idem corpus
incorruptibilitatem ipsam non posl passio­
nem tantum (id quod Catholica Ecclesia
profitetur), verum etiam, ante passionem ab
ipsa usque divina conceptione obtinuerit.
Ex quibus liquet hujus erroris patronos
sensisse corpus Christi fuisse quidem ve­
rum, humanum, et ejusdem speciei cum
nostris corporibus; habuisse tamen ante
resurrect onem dotes gloriæ vel ex toto,
vel saltem ex parte, saltem quantum ad
impassibilitatem ; cum hanc ipsi expresse
attribuerint.
Eorum autem motiva erant. Primum, Moiiu.
quod Ps. 15, et Act» 2, dicitur : Aon dabis pl"n"’?·
sanctum tuum (id est Christum) videre cor­ An. t
ruptionem : si autem Verbum assumpsisset
corpus humanum cum naturalibus et com­
munibus defectibus, vidisset- ejus corrup­
tionem, sive resolutionem per mortem :
non ergo assumpsit corpus cum his de­
fectibus. Secundum, et præcipuum, quod Serna·
Verbum non assumpsit aliquid indecorum : dan.
fatigari autem, dolore, et pati inuignasunt
Verbo. Tertium, quia Verbum nou as- Tetius
sumpsit animam cum defectibus propriis
animæ, ut sunt ignorantia, aut carentia
justitiæ : ergo nec assumpsit corpus cum
defectibus

DISP. XXIV, DUB. L
defectibus propriis corporis, ut sunt passiQur- bilitas, et mortalitas. Quartum, quod a
ua.
beaiitudine animæ derivatur gloria ad
corpus, quæ ipsum constituit impassibile,
ejusque defectus naturales excludit : Ver­
bum autem assumpsit animam beatam,
ut diximus disp. 17, dub. 4, |$ 1; ergo
assumpsit, habuitque corpus impassibile.
Qsil· Quintum, quoniam omnis pœna, aut poeIVJ.
nalitas consequitur culpam : sed in Christo
nulla fuit culpa : ergo in eo nulla fuit
pœna; atque ideo nec defectus hi naturaS*1118· les, qui pœnalitatem afferunt. Sextum,
quod hujusmodi defectus non conducunt
ad finem Incarnationis, sed magis ipsum
impediunt : unde Gentiles Christum his
defectibus expositum irrident, juxta illud
te 53 isaiæ 53 · Quasi absconditus vultus ejus,
et despectus : unde nec reputavimus eum.
Judæietiam non sic expectabant Messiam,
sed potentem, et gloriosum juxta sancto­
rum Patrum desideria, ex quorum per­
sona dicitur Isaiæ 51 : Consurge, consurge,
induere fortitudinem, brachium Domini.
tori4. Sed hæc parum urgent. Ad primum
hr
respondetur sensum illius loci non esse
de morte Christi, sive de divisione, et re­
solutione ejus in corpus, et animam ; sed
de resolutione corporis jam mortui in ci­
neres, et elementa per putrefactionem, ut
D. D> exponit D. Damascenus lib. 3, de fide cap.
uscen.
' 18. Quare autem conveniens fuerit corpus
Christi subjici primæ illi corruptioni, non
Ι'Πκβ. autem huic ultimæ, declarat optime D.
Thom. infra quæst. 51, art. 3 ad 1. his
verbis : Dicendum, quod Christus cum non
esset subjectus peccato, neque morti erat
obnoxius (nempe debito proprii peccati),
neque incineralioni : voluntarie tamen
mortem sustinuit propter nostram salutem
secundum rationes supra dictas. Si autem
corpus ejus fuisset putrefactum, vel resolu­
tum, magis hoc fuisset in detrimentum sa­
lutis humanæ : dum non crederetur esse in
eo virtus divina. Unde ex persona ejus
in Ps. 22 dicilur : Quæ utilitas in san­
guine meo, dum descendo in corruptionem?
Quasi dicat, si corpus meum putrescat, per­
detur effusi sanguinis utilitas. Addit in
resp. ad 2 : Corpus Chrisli quantum ad con­
ditionem naturæ passibilis putrefaclibile
fuit ; licet non quantum ad meritum putre­
factionis, quod est peccatum. Sed virtus di­
vina corpus Chrisli a putrefactione præservavit a morte. Quod ergo corpus Christi
sustinuerit passionem, et mortem, fuit ex
ejus natura, et propter nostram salutem :
Salmanl. Curs. theolog. torn. ΙΓ.

sed quod non contabuerit, fuit ex virtute
divina, perfecta jam, et absoluta Chrisli
pro nobis satisfactione per ejus mortem.
Ad secundum respondetur discursum FatsCt
illum inanem esse : nam quid deceat, vel secund<>'
non, Verbum in natura assumpta, æstimandum non est judicio humano, sed sa­
pientia divina, quæ maxime elucet in
mysterio Incarnationis, et in humilitate,
et passionibus Chrisli, juxta illud Apost.
1 ad Corinth. 1 : Verbum crucis perdentibus 1 ad Co­
quidam stultitia est; iis autem, qui salvi
fiunt, id est, nobis, Dei virtus. Scriptum
est enim : Perdam sapientiam sapientium,
el prudentiam prudentium reprobabo. Ubi
sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor hujus
sæculi ? Nonne stultam fecit Deus sapien­
tiam hujus mundi? Nam qui in Dei sapien­
lia non cognovit mundus per sapientiam
Deum : placuit Deo per stultitiam praedicatio­
nis salvos facere credentes. Quoniam el Ju­
daei signæ petunt, et Græci sapientiam quae­
runt : nos autem praedicamus Christum
crucifixum, Judaeis quidem scandalum,
Gentilibus autem stultitiam : ipsis autem
vocalis Judaeis, atque Graecis Christum Dei
virtutem, el Dei sapientiam. Et profecto
motivum illud, si quid valeret, in obji­
cientes ipsos regerendum foret, et ab eis­
dem diluendum : non enim negant, quod
Verbum assumpserit naturam humanam,
et finitam ; quod homo factus natus fuerit
de fœmina, et pannis involutus ; quod de­
nique illusus, flagellatus, et crucifixus.
Hæc autem non minus indecora Verbo
videntur, quam fatigari, et pati dolorem;
quin potius magis : nam illudi, flagellari,
et conspui afferunt gravem contemptum,
non autem sustinere viriliter dolorem.
Sed sicut illi respondebunt hæc non attin­
gere Verbum in se, aut in natura divina,
sed in humanitate : quod honorificentissi­
mum fuit, ut perfectissimam satisfactio­
nem pro nobis Dei offerret : sic eandem
habent in his, quæ objiciunt, a Catholicis
responsionem.
Tertium optime diluit D. Thom. in Sûluliü
tertii
præs. in resp. ad 1, his verbis : Dicendum, ei
D.
quod satisfactio pro peccatis alterius habet Tbom
quidem quasi materiam poenas, quas aliquis
pro peccato alterius sustinet : sed pro prin­
cipio habet habitum animae, ex quo inclina­
tur ad volendum satisfacere pro alio, et ex
quo satisfactio efficaciam habet. Non enim
esset efficax satisfactio, nisi ex charilute
procederet, ut infra dicetur. El ideo opor­
tuit animam Chrisli el perfectam esse quan07

4 IS

DE INCARNATIONE.

tum ad habitus scientiarum, el virtutum, ul
haberet facultatem satisfaciendi : (et con­
sequenter non subdit defectibus propriis
animæ, quos afferunt carentia scientiæ,
et justitiæ) : et Quod corpus ejus esset sub­
jectum infirmitatibus. ul ei satisfactionis
materia non deessct. Circa quam solu­
tionem notant Joan, a S. Thom. in præs.
art. I. § In quo etiam, et alii, quod D.
Thom, dixerit necessarium fuisse Christo
habitum charitatis ad satisfaciendum con­
digne, non quia absolute necessarius fue­
rit, sed quia est magis connaturaliter de­
sideratus. Cæterum hæc observatio nullum
habet fundamentum id verbis D. Thom.
quæ proinde simpliciter accipienda sunt,
ut significent necessitatem absolutam gra­
tiæ habitualis, et charitatis saltem prout
in ea content®, ut supra ostendimus disp.
13, dub. 4, § 3, concl. 5. Nec ista in
præsenti, nempe extra suum locum, attin­
geremus; nisi ad repellendum aliorum
intempestivam, et alienam a mente S.
Doctoris expositionem.
5. Quartum dissolvit S. Doctor in resp.
ad 2, his verbis : Dicendum, quod secun­
dum naturalem habitudinem, quæ est inter
animam, el corpus, ex gloria animæ re­
dundat gloria ad corpus. Sed hæc naturalis
habitudo in Christo subjacebat voluntati di­
vinitatis ipsius ; ex quo facium est, quod
beatiludo remaneret in anima, et non deri­
varetur ad corpus, sed caro pateretur, quæ
conveniunt naturæ passibili, secundum il­
lud, quod Damasc. dicit, quod beneplacito
divinæ voluntatis permittebatur carni pali,
el operari, quæ propria. Quibus addit
quæst. seq. art. 10. Christus ante passio­
nem secundum mentem plane videbat Deum:
el sic habebat bealiludinem quantum ad id,
quod est proprium animæ. Sed quantum ad
alia deerat ei beatiludo : quia el anima ejus
erat passibilis, cl corpus passibile, et mor­
tale, ul ex supra didis palet. 'El ideo simul
erat comprehensor, in quantum habebat
bealiludinem propriam animæ : el simul
viator in quantum tendebat in bealiludinem
secundum id, quod ei de bealiludine deerat.
Ex quibus liquet corpus Christi in hac vita
non habui-se doles gloriæ, nec semper,
ut hæretici volunt, nec aliquando, ut in­
tendit Hugo de S. Victore, cujus senten­
tiam merito excludit D. Tho. infra quæst.
45, art. 2. Videantur dicta quæst. præ­
ced. num. 84. Qualiter autem cum beatitudine animæ Christi, et summo gaudio,
quod affert, coexislere potuerint maxima

tristitia in ipsa anima, et summus dolor
in corpore, explicuimus dis. 17, a num.
d
45.
Ad quintum respondot in solui, ad 3, Diiaiu
his verbis : Dicendum, quod pirna semper ’J"*®’
sequitur culpam actualem, vel originalem : duL#
quandoque, quidem ejus, qui punitur : quan­
doque autem alterius, pro quo ille, qui pa­
nas patitur, satisfacit. El ita accidit in
Christo secundum illud Isaiæ 53. Ipse vul­
neratus esi propter iniquitates nostras, attri­
tus est propter scelera nostra. Quæ responsio
continet præcipuam conguentiæ rationem
circa nostram assertionem, ut supra ma­
gis expendimus num. 2. Et in hoc sensu
illi applicantur verba Apost. ut optime
ponderat S. Doctor 4, contra Gent, cap.
55 num. II. Et hoc est, inquit, quod
Apostolus dicit ad Romam. 8, quod Deus
misit filium suum in similitudinem carnis
peccati, id est, habentem carnem similem
peccatoribus, scilicet passibilem, el morta­
lem. Et subdit, ul de peccato damnaret pec­
catum in carne, id est, ul per pœnam,
quam in carne pro peccalo nostro sustinuit,
peccatum a nobis auferret.
Ultimum evertit in solut. ad 4, his Solntir
verbis : Dicendum, quod infirmitas as- θΙι,“’“·
sumpta a Christo non impedivit finem In­
carnationis; sed maxime promovit, ut dic­
tum est. El quamvis per hujusmodi
infirmitates absconderetur ejus divinitas :
manifestabatur tamen humanitas, quæ est
via ad divinitatem perveniendi secundum
illud ud Horn. 5. Accessum habemus per Jesum Christum ad Deum, Desiderabant au­
tem antiqui Patres in Christo non quidem
fortitudinem corporalem, sed spiritualem,
per quam et diabolum vicit, el humanam
infirmitatem sanavit. Addit loco cit. ex 4,
contra gentes : Per hoc magis ad spem im­
mortalitatis erigimur, quod, ipse de statu
carnis passibilis, et mortalis mutatus est
in impossibilitatem carnis. Quod eliam de
nobis sperare possumus, qui carnem geri­
mus passibilem, el mortalem. Si vero prin­
cipio carnem impassibilem, et immortalem
assumpsisset, nulla daretur occasio immor­
talitatem sperandi his, qui in se ipsis mor­
talitatem, et cor rupti bili tat em experiuntur.
6. Majus negotium facessere nobis pos­ Difficilia
Pair* di
sunt testimonia aliquorum Patrum, qui îwhffloplane videntur sentire cum Juliano, et nu.
Justiniano, illorumque tueri doctrinam.
Nam Clemens Alexandrinus lib. 6, Siro- dew»
matum, agens de corpore Christi inquit : AleI,ad·
Sancta virtute continebatur, et tamen come­
debat,

>* .·

DISP.
dcbat, ne phantasticum putaretur. Ipso au­
tem, ut semel dicam, impassibilis erui, qui
nullum subiit motum a/feolionis, vel volup­
tatis, nec doloris. Quibus aperte significat
Christum fuisse impassibilem, et doleris
Ik H o incapacem. I). etiam Hieronym. in cap.
r»4je. 26. Matth. in principio ait : Erubescant,
çui putant Salvatorem timuisse mortem, el
passionis pavore dixisse : Paler si fieri po­
test etc. Et similia profert D. August,
enarrat. 2. Ps. 21, et epist. 120, cap,
6. Sed qui evidentius aliis loquitur, si est
■
S. Hilarius Pictaviensis Episcopus pluri­
MS.
bus in locis, ut in Ps. G8, ad illa verba
Salvum me fac Deus, Et ad illa, El in sili
mea, et in Ps. 138, et præsertim in lib.
1Ü, de Trinit. cujus verba refert Magister
lib. 3, sent. §. Verumlamen magis movent.
Præcipua vero, et quæ ad rem magis fa­
ciunt sunt : Unigenitus Deus hominem ve­
rum secundum similitudinem nostri ho­
minis, non deficiens a se Deo, sumpsit : in
quo quamvis ictus incideret, aul modi con­
currerent, aul suspensio elevaret; a/ferrent
quidem hæc impetum passionis ; non tamen
dolorem passionis inferrent ; ul telum ali­
quod aquam perforans, vel ignem compun­
gens, vel aera vulnerans, omnes quidem
has passiones naturæ suæ inferi, ul perforet,
ut compungat, ul vulneret : sed naturam
suam in hoc passio illata non retinet, dum
in natura non est vel aquam forari, vel
compungi ignem, vel aëra vulnerari; quam­
vis naluræ sil teli vulnerare, el com­
pungere, el forare. Passus quidem in­
venitur Christus, dum cædilur, dum sus­
penditur, dum moritur ; sed in corpus
irruens passio nec non fuit passio, non ta­
men naturam passionis exercuit, dum el
panali mysterio pana dessævit, el virtus
corporis sine sensu pænæ in se dessævientis
excepit. Et post pauca : Caro illa de calis
est, et homo ille de Deo est, habens ad pa­
tiendum corpus, cl passus est ; sed naturam
non habens ad dolendum.
Respondetur, quod attinet ad testimo­
aftir.
nium Clementis Alexandrini, nos ejus
auctoritate non gravari, qui alias in suis
scriptis habet non paucas propositiones,
quæ errorem sapiunt ; sive ab htereticis
Illici
Uc lUcllllv,
ipoi uuuiulid
infertæ
fuerint, axvc
sive ipsi
humana lldgllL
fragili——
tate exciderint. Unde Gelasius Papa in
quodam Concilio Romano opera Clemen­
tis inter apocrypha recensuit. Ad testi­
monium D. Hieronymi respondemus,
quod non loquitur defectu ex parte cor­
poris, quem modo consideramus; sed de

DUB. I.

419

timore, qui est passio, sive defectus
animæ, et de quo dicemus disp. sequenti.
Modo vero ne suspensum omnino relin­
quamus lectorem, salis sit insinuare
L). Hieronym. excludere ab anima Christi
timorem, qui sit passio, non vero, qui
sit propassio : quæ juxta ejus phrasim
differunt in eo, quod passio denotat animi
motum turbatum, et pnevenientem ratio­
nem ; propassio autem significat motum
animi regulatum, et rationi subjectum. Et
eodem modo explicandus est D. August,
qui alias apertissime docet nostram, et
catholicam renlentiam super Ps. 93.
Difficilius explicatur D. Hilarius, quam­
vis Magister sent. Scholastici, et Theologi
varias ipsi adhibeant expositiones : qua­
rum probabilior videtur tradita a D. Thom. D.Thon.
quæst seq. art. 5, in resp. ad I, his verbis :
Dicendum, quod in omnibus illis verbis, el
similibus Hilarius a carne Christi non ve­
ritatem doloris, sed necessitatem excludere
intendit : el accepit necessitatem per com­
parationem ad causam primam horum de­
fectuum, quæ est peccatum ; ul scilicet ea
ratione dicatur caro Christi non subjacuisse
necessitati horum defectuum, quæ est pec­
catum ; ul scilicet ea ratione dicatur, caro
Christi non subjacuisse necessitate horum
defectuum, quia in ea non fuit peccatum.
Quantum tamen ad causam propinquam
horum defectuum, quæ est compositio con­
trariorum, caro Christi subjacuit necessitati
horum defectuum. Sed tamen licet hæc
pie sint dicta, possintque pie sustineri,
tamen ægre, aut nullo modo in verbis
D. Hilarii permittuntur : quia evidens vi­
detur non solum excludere necessitatem
doloris, sed etiam actualem doloris passio­
nem. Quid enim aliud denotant illa : Af­
ferrent quidem hæc impetum passionis, non
tamen dolorem passionis inferni? Quid porro
ea : Virtus corporis sive sensu pænæ vim
pænæ in se desaevientis excepit? Quid ulte­
rius ista? Habens ad patiendum corpus,
sed naturam non habens ad dolendum?
Quid denique exempla aquæ, ignis, aceris
quæ possunt verberari, perforari, et com­
pungi, et tamen nequeunt sentire vim do­
loris ? Unde consultius censemus fateri
magnum Doctorem Hilarium fuisse ali­
quando in hoc errore, sibi tamen tunc
materiali, invincibili et inculpabili ob non
cognitam certo oppositam Ecclesiæ doc­
trinam. Et sic ingenue concedit Claudius Chudins
Mamertus Episcopus Vienæ Galliarum Mimer·
tUS.
lib. 2 de statu animæ cap. 10, tom. 5,

'λ

U

■

•

»

»

j

1* -

•
■

.

■

, ·

1

:>

1

» · ·

‘R’

.
.w ■
M.

»·

•fi ‘5
Sh!
j

h

n
V

■

*■

I ■
J

g

1;

• ;,

DE INCARNATIONE,

420

BibToth. Vivebat autem Claudius anno
440. Probabile etiam est D. Hilarium
errorem illum retractasse, ut tradit
D.Ttio». D. Thom. in 3, dist. 15, in expositione
litteras, ubi ait : Unde hæc Hilari i videntur
a Christo dolorem passionis, et Umorem
excludere : quæ tripliciter solvuntur. Qui­
dam enim dicunt Hilarium hoc retractasse :
et hoc dicebat WilMmus Episcopus Darisiensis, qui viderat epistolam retractionis, et
fuerat sibi scriptum a quodam, qui eum lege­
rat. El hoc videtur probabile, etc. Ilemque
repetit S. Doctor in alio scripto adAnnibaldum in exposit. textus, et quæst. 26, de
Verit. art. 8 ad 7. Quod etiqm affirmant
D. Bonavent. B. Albertus, Dionys. CarNota. thusianus et a’ii. Et hoc supposito, frustra
laboramus in exponendo sententiam, quam
Hilarius postea recognovit falsam, atque
Catholice expunxit. Idemque pie creden­
dum est de Justiniano Imperatore : ipsum
namque hujus erroris pocnituisse haud
obscure colligitur ex Nicephoro loco supra
cit. in his, quæ refert de restitutione Eutychii ab exilio. Unde videmus sextam
Synodum, quæ prædictam hæresim dam­
navit, Justinianum tamen ab ipsa præfatione laudare, recensendo ipsum inter pios
Imperatores, qui beata pace fruuniur.

'i π
Alia conclusio dubium quoad
partem expediens.
Secuoda
conclu­
sio.

secundam

7. Dicendum est secundo Verbum non
assumpsisse corpus cum omnibus defecti­
bus, qui in aliis corporibus humanis ali­
quando reperiuntur ; sed solum cum de­
fectibus communibus, et quasi naturalibus,
secus vero cum defectibus magis particu­
laribus, et per accidens. Sensus hujus
conclusionis constat ex hactenus dictis :
supponit namque Verbum assumpsisse
aliquos defectus ex parte corporis, nempe
illos, qui naturam humanam consideratam
secundum naturalem
compositionem,
quam ex se habet, et in qua post pecca­
tum primi hominis relicta est, consequen­
ter: et hæc pars satis constat ex dictis,
quin opus sit ipsi adjicere. Negat autem
assertio Verbum assumpsisse a ios defectus
corporales magis speciales, sive qui ad
communem iliam radicem non sequuntur,
sed ad causas alias speciales. Et in hoc
b Thom. sensu assertionem tuentur D. Tho. in
hac quæst. art. 4, cum omnibus Theo-

logis tam hoc loco, quam in 3, dut. 15,
et Interpretibus sacræ Scripturæ ad illud
Matth. 8 : Ul adimpleretur, quod dictum
est per Isaiam, etc. Unde Cajetan. torn. 2, Cijm·
DO!.
opusc. tract. 13. Medina in præs. art. 4, Medina.
Suarez disp. 32, sect. 2, et alii satis com- suïrn.'
muniter, ac merito existimant oppositam
doctrinam esse temerariam, et piarum
aurium oiïensivam.
Ratio autem theologica, et optima est, tua#
quam proponit D. Tho. art. 4, his verbis: *)Jhua
Christus defectus humanos assumpsit ad sa­
tisfaciendum pro peccato humanæ naluræ :
ad quod requirebatur, quod haberet per­
fectionem scientiæ, et graliæ in anima.
Illos ergo defectus Christus assumere debuit,
qui consequuntur ex communi peccato lolius
naluræ ; nec tamen repugnant scientiæ, el
graliæ. Sic igitur non fuit conveniens, ut
omnes defectus, sive infirmitates humanas
assumeret. Sunt enim quidam defectus, qui
repugnant perfectioni scientiæ, et gratiæ,
sicut ignorantia, el pronitas ad malum, el
difficultas ad bonum. Quidam autem defectus
sunt, qui non consequuntur communiter to­
tam naturam humanam propter peccatum
primi parentis ; sed causantur in aliquibus ho­
minibus ex quibusdam particularibus causis :
sicut lepra, et morbus caducus, et alia hujus­
modi. Qui quidemdefectus quandoque causan­
tur exculpa hominis, puta ex inordinato victu:
quandoque autem ex defectu virtutis formativæ. Quorum neutrum convenit Christo :
quia el caro ejus de Spiritu Sancto concepta
I est, qui est infinitæ sapienliæ, et virtutis,
errare, el deficere non potens : el ipse nihil
inordinatum in regimine suæ vitæ exercuit.
Sunt autem tertii defectus, qui in omnibus
hominibus communiter inveniuntur ex pec­
cato primi parentis, sicut mors, fames, silis,
el alia hujusmodi. Et hos defectus omnes
Christus suscepit , quos vocat Damascen.
naturales, el indelractibiles passiones : na­
turales quidem, quia consequuntur commu­
niter lotam naturam humanam ; indetraclibiles autem, quia defectum scientiæ, el
graliæ non important.
Confirmatur ex eodem S. Doctore in Confirargum. Sed contra : quia Verbum vel as- “
sumpsit omnes, et singulos defectus cor­
porales, qni in omnibus, et singulis in­
dividuis humanis reperiuntur; vel solum
assumpsit aliquos, sed non omnes : neu­
trum dici valet : ergo Verbum nullos de­
fectus corporales particulares assumpsit.
Probatur minor : nam in primis impos­
sibile fuit assumere infirmitates, sive
morbos,

D18P. XXIV, DUR. I.
morbos, ut arguit D. Thom. eo quod con­
traria non possunt simul fieri in eodem :
srd quxdam infirmitates sunt sibi ipsis contrarix, utpole ex contrariis principiis cau­
sali : ergo non potuit esse, quod Christus
omnes infirmitates humanas assumeret. Idquo liquet evidenter in imperfectionibus
particularibus aliquorum individuorum :
quædam enim peccant per excessum, et
quædam per defectum : impossibile au­
tem est, quod idem individuum utroque
modo pecot : repugnat enim, quod sit si­
mul v. g. notabiliter magnum, et notabi­
liter parvum. Deinde nulla est ratio,
quare Christus potius assumpserit hos de­
fectus particulares, quam illos, ut facile
consideranti constabit. Si ergo omnes si­
mul non assumpsit, ut ostendimus, sequi­
tur quod nullos assumpserit.
8. Duo autem sunt, quæ in discursu
'D. Thom. difficultatem allèrent. Primum,
quod S. Doctor a principio hujus quæstionis statuerat agere in ea solum de de­
fectibus assumptis ex parte corporis, alios
pertinentes ad animam remittens ad quæst.
sequentem. Ut quid ergo modo immiscet
defectus, quæ ad.animam spectant, ut sunt
ignorantia, et pronitas ad malum? secun­
dum, quod divisio particularium defectuum
ab ipso assignata apparet diminuta : so­
lum namque recenset infirmitates, quæ
proveniunt vel ex defectu virtutis formativæ, vel ex immoderatione in victu. At
præter has radices assignabilis est alia,
nempe dispositio Dei immittentis infirmi­
tates ex providentia speciali, utputa ad
exercitium virtutum; vel ad satisfacien­
dum pro peccatis propriis, et alienis, ut
personis insignis sanctitatis contigisse
sæpe in historia Ecclesiastica legimus. Et
ab hac parte claudere videtur prædictus
discursus : quia licet non oportuerit Chris­
tum habere morbos ex primis illis radici­
bus, nullum tamen foret inconveniens
illas pati ex radice alia ultimo loco as­
signata : sed potius conduceret, ut plu­
res poenalitates offerret pro nostrorum
peccatorum satisfactione.
4feo.
Sed his scrupulis facile satisfit. Ad pri­
mum enim respondetur, quod licet D.
Thom. solum intenderit agere de defecti­
bus ex parte corporis; opus tamen habuit
non nihil incidcnter dicere de defectibus
ex parte animæ : quia tales, et non alios
defectus corporales oportuit in Christo ad­
mittere, qui non inferrent, aut suppone­
rent proprios animæ defectus, quales sunt i

421

ignorantia, ct malitia. Certum namque est
quasdam pravas corporis dispositiones præpararc ad vitia animæ : sicut et quod ali·
quæ corporis imperfectiones oriantur ex
animæ defectibus, utputa cx intemperan­
tia in victu, ut D. Thom. expresse recen­
suit. Ob connexionem itaque doctrinæ
meminit d-fectuum animæ, plenam eo­
rum considerationem quæstioni sequenti
reservans; quin ullum vitium contraxerit
in doctrinæ ordine. Ad secundum dicen­
dum est D. Thom. agere de defectibus
naturalibus, qui immediate, vel mediate
causantur ex principiis naturæ, et conse­
quuntur ad peccatum originale : quos
proinde merito, et adæquate divisit in
provenientes ex radicibus assignatis; et
rationabiliter omisit alias infirmitates, quæ
ex speciali providentia Dei proveniunt :
istæ namque reducuntur ad magis irre­
gulare principium. Sed neque istas pœnitus non recensuit, quin potius virtualiter
inclusit in corp. art. et magis expresse
exclusit in solut. ad 2; nam cum sibi ob­
jecisset, quod sicut Christus ex parte
corporis debuit omnes habitus perfectivos,
sic ex parte corporis debuit omnes defec­
tus habere·, qui sunt materia satisfactio­
nis; respondit in hunc modum : Dicendum,
quod plenitudo omnis gratiæ, et scientiæ
animæ Christi secundum se debebatur ex
hoc ipso, quod erat a Verbo Dei assumpta :
et ideo absolute omnem plenitudinem sapien­
tiae, et gratiæ Christus assumpsit. Sed de­
fectus nostros dispensative assumpsit, ut pro
peccato nostro satisfaceret; non quia ei se­
cundum se competerent. El ideo non opor­
tuit, quod omnes assumeret, sed solum illos,
qui sufficiebant ad satisfaciendum pro pec­
cato totius humanæ naluræ. Quales sunt,
qui ad prædictam naturam communiter
consequuntur, et in communibus ejus prin­
cipiis fundantur. Nec oportebat, quod
Deus ab extrinseco infligeret alias imper­
fectiones, quas non exigeret ipsa natura :
sed magis expediebat oppositum; cum Spi­
ritus Sanctus fuerit specialis illius huma­
nitatis artifex, qui pro sua sapientia de­
buit (ut D. Thom observat in corp, art.) D.Thom,
illi tribuere optimum temperamentum, ct
ipsam formare, et conservare in suo or­
dine perfectam.
9. Non defuerunt Christiani adeo stulti, Error
ut negata veritate nostræ assertionis, di- contra­
xerunt Christum infirmitate aliqua corpo- ΓΙ0ΐ*
rali laborasse , utputa lepra, aut morbo
caduco. Sed adeo stolide errant, quod pu-

DE INCARNATIONE.
Motiva.
Primo.
Isjîæô3.

deat eos nominare. Probabant tamen delilium suum primo ex illo Isai. cap. 53.
Pare languores nostros ipse tulit, et dolores
nostros ipse portavit : el putavimus eum
quasi leprosum, et percussum a Deo. el hu­
miliatum. Hæc namque non obscure si­
gnificare videntur, quod Christus vere
sustinuerit lepram, et alias plagas a Deo
Secando, sîbj inflictas. Secundo, quia Verbum ex
parte corporis assumpsit eas qualitates,
quæ sunt materia satisfactionis : constat
autem infirmitates a Deo immissas esse
materiam satisfaciendi, ut constat exem­
plo Mariæ Numeror. 12, et Giezi 4. Reg.
5. et aliorum, qui a Deo lepra percussi
sunt : ergo oportuit, quod Christus pla­
gam lepræ sustineret ad satisfaciendum
T< rlio. pro nobis. Tertio, quia potentia passiva in
in Christo non pondebat in actu patiendi
a sola ipsius voluntate, sed ab aliis etiam
causis, quæ semel ipsi applicatæ actum
inferre poterant : ergo potuit pati non so­
lum ab hominibus percutientibus, et cru­
cifigentibus, sed etiam ab inclementia
aeris, et elementorum, quæ morbos gi­
Quarto. gnere valent, et solent. Quarto, nam quod
est inassumptibile est incurabile, ut docet
D. Damascen. lib. 3, de fide, cap. 6, sed
Christus omnes infirmitates, et miserias
nostras sanavit : ergo omnes morbos, et
imperfectiones ex parte corporis assumpsit.
Quinto. Quinto, quia mors est maxima miseriarum,
etpejor morbis, quibus inducitur: Christus
autem mortem assumpsit; cum mortuus
fuerit : ergo pariter assumpsit omnes mor­
bos, et miserias ex parte corporis.
Diluitor
Hæc autem dum excessive probant, inpr m >ri.
hil probant : jam enim supra ostendimus
impossibile fuisse, quod Christus omnes
simul imperfectiones corporales particula­
res habuerit; cum ipsæ sint inter se incompossibiles. Ad primum ergo respon­
detur nihil minus in eo loco significari,
quam quod Christus fuerit vere leprosus,
aut infirmus corporaliter, ut constat ex
communi Patrum expositione. Sed sensus
est Christum protulisse pænas nostrorum
peccatorum, quæ lepra, et infirmitas spiritualiter dicuntur. Ipsamque ejus pul­
chritudinem per dolores, et contumelias
passionis fuisse deformatam, occultatam,
et quasi abolitam. Idque ipsa verba, puta
vimus, et quasi haud ob-cure indicant :
non enim repræsentant ita fuisse, sed
quod præ ignominiarum, acerbitatumque
multidine ita apparuerit. Quod vero mor­
bum aliquem, minus autem lepram, ha-

buerit, minime congruebat, ut reclo ex­
pendit D. Athanasius lib. de Incarnat, d. m »
ante medium his verbis : St igitur solito ni».
more secundum consuetudinem hominum,
corpus in lecto deposuisset ; creditum fuisset
hoc per infirmitatem accidisse, eumque nihil
plus, quam exteri homines possedisse. Ille
autem, qui vita erat, et Dei Verbum, et mors
pro omnibus requirebatur, ideo corpus suum
ut vita, et potentia corroborabat : quatenus
autem mors debebatur, calentis non ex se.
sed aliunde rationem immolandi mutuatus
est : quamquam nec morbo laborare Domi­
num decebat, ut qui aliorum morbos sanabat ;
nec infirmitates aliquas corporis eum pati
oportebat, in quo et aliorum infirmitates con­
firmabat. Et eodem moio loquuntur com­
muniter alii Patres, et Interpretes in
cap. 8, Matth. ad illa verba, Ul adimplerelur, quod dictum est per Isaiam etc,
Ad secundum patet ex dictis num. Sohita
præced. non oportuisse Christum assu­ semdjtB
mere omnes pœnalitates, quæ sunt ma­
teria possibi is satisfactionis; sed eas
solum, quas Deus destinavit, et quas
natura humana sibi relicta communiter
affert : quales non sunt lepra, et alii
morbi. Præsertim cum omnes simul pati
repugnet, ut supra ostendimus num. 7.
Sicut itaque objectio non evincit, quod
omnes simul morbos babuerit ; ita nec
probat, quod habuerit aliquem particula­
rem. Ad tertium respondemus concedendo EttffChristum potuisse pati non solum ab tioa.
hominibus, sed etiam ab alimentis, quo­
rum intemperies gignere valet morbos.
Sed tamen Christus pro sua sapientia
poterat ab eorum injuria ita cavere, eaque
moderatione tam in quantitate, quam in
qualitate alimentorum uti, ut morbos vi­
taret : non enim quæ generant aliquam
molestiam, statim infirmitatem inducunt:
sed eorum vis per sua contraria infringi,
et retundi valet saltem pro determinata
aliqua duratione, qualem importavit spa­
tium vitæ Christi. An autem pro semper,
constabit ex infra dicendus. Ad quartum Ei,w
respondetur, quod sicut ad hoc, quod
Christus sanaret personas nostras, opus
non habuit assumere personam creatam ;
sed satis fuit assumere naturam, in qua
tales personæ subsistunt : ita etiam ad
hoc, ut nos sanaret ab omnibus miseriis
(quod perficietur in beatitudine), non de­
buit assumere omnes eas in particulari;
sed sufficiens fuit assumere naturam hu­
manam, quæ est radix earum mediata,
vel

>1

DISP. XXIV, DUB 1
vel immediata, Unde 1). Tho. art. 4, in
resp. ad 1, inquit : Omnes particulares
defectus hominum causantur ex corruptibi­
litate, et possibilitate corporis super additis
quibusdam particularibus causis. Et ideo
cum Christus curaverit possibilitatem, et
corruptibilitatem, corporis nostri per hoc,
quod eam assumpsit, ex consequenti omnes
alios defectus curavit. Ad ultimum responDTAm. detur cum D. Thom. eodem loco in resp.
ad 3, quod mors in omnes homines devenit
ex peccato primi parentis; non autem qui­
dam alii defectus, licet sint morte minores.
Unde non est similis ratio. Quia ut ex su­
pra dictis constat, oportuit Christum
habere naturam humanam cum commu­
nibus defectibus corporalibus ex peccato
consecutis, cujusmodi est mors, in quem
omnes illi tendunt : sed non debuit as­
sumere omnes defectus in particulari, li­
cet minores sint ; cum ad alias causas
sequantur, et aliunde non possint in eo­
dem individuo conjungi.

habet potentiam non moriendi: unde in
Christo quantum ad humanam naturam fuit
necessitas moriendi. Et infra : Quidam di­
cunt non habuisse aliam necessitatem, nisi
ex conditione finis, attendentes personam di­
vinam. Sed quia mors inest Chrislo ratione
humanæ natura; : ideo sicul simpliciter con­
cedimus, quod Christus mortuus est, ita si­
militer concedere possumus simpliciter, quod
necessitatem moriendi habuit, non solum ex
causa finali, sed etiam necessitatem absolu­
tam ut moreretur, etiamsi non occideretur,
ut quidam dicunt. Unde August. Si non
occisus fuisset, naturali morte dissolutus
fuisset. Et ita plane significat D. August,
lib. 2, de peccat, merit, et remiss,
cap. 29, ubi postquam egit de infantia
Salvatoris, subdidit : Sed quia in eo erat
similitudo carnis peccati, mutationes æt dum
perpeti voluit ab ipsa exorsus infantia, ut ad
mortem videatur etiam senescendo illa caro
pervenire potuisse, nisi juvenis fuisset occisus.
Et communiter idem docent Theologi in
præsenti.
? HI
Occurrit tamen contra communem hanc Objecdoctrinam objectio desumpta ex dictis tI0·
Consectaria præcedentium assertionum.
§ præced. ubi statuimus, quod Christus
nullum assumpserit defectum particula­
10. Ex dictis infertur primo Christum
rem : ex parte corporis, et multo minus
assumpsisse necessitatem moriendi : atque
morbum, aut infirmitatem : qu:n et D.
ideo moriturum tandem senio fore, licet Athanasius relatus num. præced. expresse
mors violenta illi non fuisset illata. Ra­ affirmat non decuisse Dominum morbo la­
tio est : quoniam Christus assumpsit de­
borare, et non oportuisse infirmitatem ali­
fectus communes, qui consequuntur ad
quam pali. Atqui mors naturalis, sive non
naturam humanam consideratam secun­ violenta, nequit contingere absque infir­
dum eam nuditatem, quam ex se habet,
mitate, seu morbo. Ergo Christus, si
et in qua per peccatum primi huminis re­
violenter non fuisset occisus, minime
licta fuit, ut statuimus in prima assertione.
naturaliter moreretur : atque ideo non
Sed necessitas, sive debitum moriendi est assumpsit communem, ac naturalem defechujusmodi : nudas enim apparet defectus
turq, sive necessitatem moriendi. Et con- c-nfirmagis communis, et qui fundatur in prin­
firmatur primo : quia Christus per scien- ma,° l’
cipiis intrinsecis naturæ humanæ ex con­ tiam infusam cognoscebat omnia simp'icia,
trariis compositæ, et qui exclusa perfec­
et composita, quibus posset restaurare,
tione status justitiæ originalis per pecca­ quidqubl per actionem caloris naturalis
tum Adæ introductus est, aut natura res­
deperderet, et quibus valeret ingruenti­
titutos, juxta illud Apost. Ad Rom. 5.
bus, aut potius imminentibus infirmitati­
AI
ta 5 Propterea sicut per unum hominem peccatum
bus obsistere : ergo posset se in perpetuum
in hunc mundum intravit, et per peccatum
conservate : atque ideo non habuit de­
fectum, quem ipsi attribuimus, sive na­
mors, et ita in omnes homines mors perlransiit, in quo omnes peccaverunt. Ergo Chris­ turalem necessitatem moriendi. Secundo, Sec-indj.
quia hac via potuerunt primi homines se
tus assumpsit debitum, sive necessitatem
conservare in stam innocentiæ per usum
moriendi, ita ut licet violenter occisus non
ligni vitio : ergo idem à fortiori dicendum
fuit; adhuc tamen tandem naturaliter moest de Christo, qui non inferiori scientia
6T*a. reretur. Unde D. Tho. in 3, dist. 16,
quæst. 1, art. 2, in corp, inquit : Natura . ornabatur, et poterat sumere sibi conve­
humana quantum ad statum suæ possibilita­ nientia- Tertio, quia ut aliqui Medici aflir- τ. rtia
tis, in quo statu Christus eam assumpsit, non mant, si non fuisset statutum hominibus

124

DE INCARNATIONE.

semel mori, posset homo se in perpetuum
conservare utendo quibusdam cibis, et
Galenas, medicamentis. Unde Galenus in lib. de
Marasmo cap. 4, affirmat dictum illud,
Omne quod genitum esi, corrumpetur non
esse necessarium, sed verisimMe, et sola
experientia probari posse : refertque sen­
tentiam cujusdam Ægyptii asserentis ho­
mines sobrios solum interire, quia igno­
rant qualitatem, et quantitatem ciborum
sumendorum, et quia vitare nequeunt
causas extrinsecas. Cum ergo Christus hæc
omnia perfectissime noverit, et extrinseca
vitare potuerit, et sobrius perfecte fuerit ;
sequitur, quod nullam necessitatem natu­
ralem habuerit moriendi. Et sic sentire
aliquos Recentiores refert Joan, a S. Thom.
art. 4, f Majorem autem, quibus adjungit
ns\cni
B°navent>
3, dist. 16, art. 3.
Ridix'
1 i. Sed persistendum est in proposita
n uiîs'” reso^ut‘one» quæ longe verior, et commumorien- nior existit : nam inesse naturæ humanæ
intrinsecum principium deficiendi, atque
moriendi, multipliciter ex propria ejus
conditione demonstratur. In designando
autem primariam hujus defectus radicem
Vanjucz. late, sed erudite spatiatur Vazquez disp.
60, cap. 2 et 3, quod magis pertinet ad
Medicos, et Philosophos. Probabilissime
autem aliqua assignantur ab illis : tum
ipsa compositio ex contrariis, quæ conti­
nuo agunt, patiunturque, et se tandem labectant. Tum naturalis calor humidum ra­
dicale continuo exsiccans, et depascens,
ut docet Arist. in opusc. de longitudine,
et brevitate vitæ. Tum ipsa excrementa
corporis, quæ dum istud nutritur, conti­
nuo egeruntur ad varias corporis partes,
easque pravis afficiunt dispositionibus, ut
sentit Avicena sen. prima primi, capide
temperamento. Tum necessitas sumendi
cibum : nam calor naturalis ad coquen­
dum ipsum laborat, et remittitur : unde
opus est, quod tandem senescat, et inte­
reat, afferatque proinde hominis mortem.
D-Tliom. Et hanc causam præferre videtur D. Thom.
1 p. quæst. 97, art. 4, ubi ait : Duo re­
media ad conservationem vitæ habebat homo
statu contra duos defectus. Primus enim de feclus est deperdilio humidi per actionem
caloris naturalis, qui est animæ instrumen­
tum. Et contra hunc defectum subvenieba­
tur homini per esum aliorum lignorum para­
disi : sicut et nunc subvenitur nobis per
cibos, quos sumimus. Secundus autem de­
fectus est, quia ul Philosophus dicit 1 de
generat, illud, quod generatur ex aliquo

i

extraneo, adjunctum ei, quod pinus erat,
humido praeexistenti, imminuit virtutem ac­
tivam speciei : sicut aqua adjuncta vino
primo quidem convertitur in saporem vini;
sed secundum quod magis, et minus addi­
tur, diminuit vini fortitudinem : et tandem
vinum fit aquosum. Sic igitur videmus, quod
in principio virtus activa speciei est adeo
fortis, quod potest convertere de alimento
non solum quod sufficit ad reparationem
deperditi, sed etiam quod sufficit ad aug­
mentum. Postmodum vero, quod aggencratur non sufficit ad augmentum, sed solum
ad reparationem deperditi. Tandem vero in
statu senectutis nec ad hoc sufficit Onde
sequitur decrementum, et finaliter dissolu­
tio corporis. Et contra hunc defectum sub­
veniebatur homini per lignum vitæ. Habebat
enim virtutem fortificandi virtutem speciei
contra debilitatem provenientem ex admix­
tione extranei, etc.
Hæc autem satis declarant naturam hu­
manam esse ab intrinseco corruptibilem,
habereque ex se principia interna, unde
aliquando subeat interitum. Unde cum
eisdem principiis, seu dispositionibus na­
turalibus, in qu bus post peccatum primi
hominis relicta fuit, ut satis constat ex
dictis § 1, cum hæc non fuerit quantum
ad hoc vel ligno vitæ, vel alio remedio
suffulta : sequitur, quod naturalem mo­
riendi necessitatem habuerit. Et quamvis
ex optima temperie, ac complexione, quam
ex vi suæ conceptionis habuit, adjuncta
etiam scientia eorum, quæ possent docu­
mentum afferre, et summa sobrietate in
alimentorum usu, petuerit vitam diu con­
servare, et multo magis vitare morbum :
nihilominus hæc omnia minime in perpe­
tuum potuerunt continere causas mortis
naturalis proxime assignatas; cum earum
influxus foret continuus, virtus autem na­
turalis finita : unde sicut post longam sal­
tem vitæ periodum senesceret, sic tandem
aliquando naturaliter moreretur.
12. Ad objectionem itaque respondetur Dat>kx
dupliciter juxta duas Medicorum opinio-3d °'i”nes Sunt enim qui sentiant posse mortem Κμχβnaturalem contingere absque morbo, sive S|0·
infirmitate : quia ad mortem sufficit debi­
litas, sive defectus caloris naturalis, ut
proxime vidimus; ægritudo autem, sive
morbus addit aliquam cxtrinsecam indispositionem, seu causam aliunde prove­
nientem. Quod si res ita se habet; solvitur
objectio negando minorem : nec aliquid
occurrit, quod opus habeamus conciliare
cum

DISP. XXIV, DUB I

I

sw«· cum dictis § præced. Videantur Suarez dit : Non tamen simpliciter immortalila
lem causabat : quia neque virtus, quæ ine­
loco supra cit. et Raguea disp. 111, qui
hanc responsionem magis confirmant. Sed rat animæ [en altius principium), ad
quia Medici frequentius docent mortem conservandum corpus, causabatur ex ligno
naturalem non posse contingere absque vitæ. Neque etiam poterat immortalitatis dis­
aliqua infirmitate, sive ægritudine; res­ positionem corpori præstare, ut numquam
pondemus, quod ita proportionabilitor dissolvi posset. Quod ex hoc patet, quod vir­
contingere in Christo : moreretur enim
tus cujuscumque corporis est infinita. Unde
non poterat virtus ligni vitæ ad hoc se ex­
aliqua ægritudine levi, et velut naturali,
tendere, ul daret corpori virtutem durandi
quæ foret naturalis terminus omnium
tempore infinito, sed usque ad determina­
aetatum, mutationum, et habitudinum
corporis humani a prima ætate. Id vero tum tempus, etc. Ex quibus etiam patet ad
nullam majorem inducenliam (quæ certe tertiam confirmationem : non enim admit­
timus oppositam illam aliquorum Medico­
non est), affert, quam naturalis necessitas
rum doctrinam, quam vel experientia sola
moriendi : clauditur enim hæc, ut sic lo­
quamur, obligatio ultimo ægrotandi in condemnat.
13. Secundo ex eadem assertione colli­ Seconda
ipso naturali debito mortis, quod fundatur
illatio.
git Suarez Christum inter alios defectus Suarez
in naturæ ipsius conditione. Nec responsio
hæc opponitur nostræ secundæ assertioni,
communes ex parte corporis assumpsisse
localem circunscriptionem, sive esse in
et bis quæ g præced. tradimus : quia ibi
loquebamur de morbis particularibus, et loco determinato. Quod latissime probat
specialem aliquem defectum vel in gene­
sect. 4. Et res quidem ita se habet : nam
rante, vel in ipso genito supponentibus:
proprium corporis est existere non ubi­
quibus non decuit Christum subjacere.
que, sed in loco determinato : unde ex
Modo vero loquimur de defectu quodam
consequenti habet localiter moveri, et per
toti naturæ communi : hæc namque sicut motum acquirere novum ubi, sive præhabet naturalem necessitatem moriendi,
sentiam localem. Caeterum consideratio
sic etiam et pro aliquo tempore ægrotandi hæc, et controversia cum haereticis Ubiex suppositione, quod mors naturalis non
quistis aliena ab hoc loco est, ut etiam
possit sine aliquo modo contingere : hic notavit Vasquez ubi supra cap. 3, in hue.
namque computandus est pro resolutione Et plane, quod humanitas Christi loco
ultima.
circunscribatur, generalis quædam condi­
KssolAd primam confirmationem responde­
tio corporum est : minimeque pertinet
r«lsr
specialiter ad conditionem naturæ humanæ
c«ir- mus piobare quidem, quod Christus po­
zilkh tuerit per illa media vitam protrahere longe
in statu illo, in quo ad Verbum assumpta
ws.
diuturniorem, quam alii homines. Sed
fuit ; sed conservatur etiam in Christo post
quia nec ex medicamentis, quæ absolute
ressurectionem glorioso. Unde doctrina
sunt quid extraneum, integre reparatur,
illa Suarii, licet communis, et vera, con­
quod calore naturali, et aliis intrinsecis
sectarium nostræ assertionis non est; sed
contrariis ex humido radicali deperditur,
revocatur ad magis generalia principia.
propterea non posset vitam in perpetuum
Quæ vero ad refellendum Ubiquistarum Nuta
conservare, sed necessitatem naturalem
errorem sufficiunt, proposuimus disp. 3,
moriendi aliquando haberet. Ad secundam num. 74, et si quæ specialiter alia dis­
dicendum nec lignum vitæ, nec aliquid
cussio desideratur-, ad tract, de Eucharis­
simile hominibus post peccatum primi ho­ tia remittenda est.
minis præparari, quibus possint sine mira­
14. Tertio infertur, quod Verbum ex Illatio
tertia
culo substantiam deperditam reparare, et parte corporis non assumpserit defectum contra
vitam continuo ducere. Christus autem
naturalem, qui importat carentiam pul- Michae·
cbritudinis corporeæ. Oppositum hujus co- Mélina.
,*iem
en’ do
dc
suscepit naturam humanam, prout perti­
net ad hunc statum, seu conditionem.
rollarii statuit Michael de Medina lib. 2,
de recta in Deum fide cap. 7, negans
Unde idem de ipso, ac de aliis dicendum
est quantum ad necessitatem moriendi;
Christum suscepisse corporis pulchritudi­
quamvis mortem per plures annos vitare nem; quamvis fateatur non habuisse cor­
posset. Quin nec ipsum vitæ lignum per pus deforme. Idque sibi persuadet primo
se solum oppositam immunitatem præstare ex verbis Isaiae cap. 53 : Non est species IsaraSe.
Ο.π»3. posset, ut satis aperte significat D. Thom.
ci, neque decor : et vidimus eum, et non
loco supra cit. ubi post verba relata sub- erat aspectus. Præterea quia virum gra-

«

? (i ·

■■

Λ*

.

■
’ii

i

mi

i '

H
Γ

u
!'·

j

* 2 *·

·> ·?■

i

l

t.l
3*

426

OK INCARNATIONE.

vem, sanctam, et prædicatorem Evangel i i
non decet corporis pulchritudo; sed magis
facies austera, decolorata, et pœnitens.
Denique quia sic plane docuit Tertullia­
nus in lib. de carne Christi, ubi refellens
asserentes carnem Christi fuisse de mate­
rio cœlica mquit : Carnis terrer,æ non
mira conditio ipsa erat, quæ caetera miranda
faciebat, cum dicerent. Unde huic doctrina,
et signa ista ? Eliam despicientium formam
ejus hæc erat ror : adeo neque humanæ ho­
nestatis corpus fuit, nedum coelestis claritatis.
Tacentibus apud nos quoque Prophetis de igno­
bili aspectu ejus, ipsae passiones, ipsæque con tu
melte loquuntur : passiones quidem humanam
carnem, contumeliae inhonestam probavere.
An ausus esset aliquis ungue summo pers­
tringere corpus novum ? ullam sputaminibus
contaminare faciem, nisi merentem? Quæ
urgentius nobis posse confirmari videntur
verbis ipsius Chrisli apud Joan. 6. Spiri­
tus est, qui vivificat : caro non prodest
quidquam : his namque verbis parvi fecit,
quæ ad carnem pertinent, ut est corporis
pulchritudo, in quam homines exigui ju­
dicii intendunt.
Pul· Uri Sed consectarium nostrum docent una­
in ·<ι
ChrMî. nimiter Theologi, qui post Medinam rem
istam versarunt : quorum non pauci op­
positam sententiam ut imprudentem, aut
etiam temerariam perceliunt. Et forte non
immerito : quia Ecclesiæ Patres satis
communiter referunt ad corpus Chnsti
PS. 41 verba illa Ps. 44. Speciosus forma præ fi­
D. Λ ίliis hominum, ut videre in D. August, et
μπ t.
Cj> ιο- Cassiodoro ad prædictum locum, et D.
ιΙ ·ΓBernard, serm. 1, in festo omnium sanet,
D. Bar­
ubi ait : Adherebant ei aspectu illius delec­
war i
tati. Cujus nimirum vox suavis, el facies
ejus decora, sicut scriptum est, speciosus
forma pr% filiis hominum, Et quamvis ali­
qui illa explicent de pulchritudine spiri­
tuali, non propterea corporalem excludunt :
nam locus utrumque sensum immediate,
et secundum litteræ proprietatem admit­
tit. Rursus alii Patres id nominatim afp.chrv- firmant, D. Chrysost. hom. 18, in Mattii,
>(>·(·
inquit : Sicut in signis perficiendis mira­
bilis fuit ita visu gratiosissimus fuisse dici­
D Hio* tur. D. Hieronym. in epist. ad Principiam
rm y,n*
inquit : Absque passionibus corporis, uni­
versis pulchrior est virgo de virgine, qui non
ex sanguinibus, sed ex Peo natus esi. Ipsi
etiam Chrysost. et Hieronym. alias af­
firmant fuisse in vultu Chrisli majestatem
quandam, et divinum fulgorem ad trahen­
dum homines, ut contigit in conversione

I Matthei. D. Nazianz. orat. 2, Pasch. dicit h;N>I in ressurrectione fuisse Christo pulchritu­ liai.
dinem restitutam, nempe quam prius ha­
bebat, et fuerat in passione plagis, et
sputaminibus obscurata. Idemque docet
D. Them. num. 16, referendus. Denique
quotquot nobis de vultu Christi narrant,
ipsum pulchrum, elegantem, perfectum
structura, quantitate, figura, et coloribus
describunt, ut cum D. Epiphanio, et Ccdreno refert Nicephoros lib. 1, historiæ
cap. ult. et lib. 2, cap. 23. Affert etiam Hi.
epistolam Publii Lentuli ad Senatum Ro­
manum, in qua post plura de pulchritu­
dine Domini concludit : Speciosus inter
filios hominum Jesus Christus Marte filius.
15. Ratio etiam ex superioribus de­ Ralin
sumpta id facile persuadet : nam licet COBRV
Uiïi.
Christus assumpserit defectus communes
ex parte corporis humani, non tamen
particulares, ut § præced. ostendimus :
carentia autem pulchritudinis non est de­
fectus communis, sed particularis; cum
in pluribus individuis naturæ non inve­
niatur : ergo non decuit, quod Christus
assumeret defectum pulchritudinis. De­
claratur amplius vis hujus rationis : nam
ideo non decuit Christum assumere de­
fectus particulares ex parte corporis, ut sunt
morbi, quia isti defectus non sequuntur ad
principia communia naturæ humanæ : sed
reducuntur vel ad imperfectionem virtutis
formativæ in generatione, vel ad intempe­
rantiam ipsius individui in victu : unde si
Christus habuisset defectum aliquem parti­
cularem, v. g. lepram, vel alium morbum;
hic defectus vel tribueretur Spiritui Sancto,
qui formavit humanitatem Christi, vel re­
fundetur in Christum ipsum non sobrie se
gerentem in alimentorum usu : et utrum­
que est absurdum, ut ex se liquet. Hæc
autem ratio eodsm modo militat in. defectu
pulchritudinis, qui cum particularis sit,
reduci non potest ad communia naturæ
princip:a ; sed tribui deberet vel Spiritui
Sancto formanti humanitatem cum ea im­
perfectione, vel Christo ipsi, non recte
illum gubernati in alimentorum, et aliarum
rerum usu.
Confirmatur primo, supponendo nos Cüüfffnon agere de pulchritudine quadam molli, nwUô.
et fueminea, sed de mascula, et robusta,
qualis decet vitum perfectum, et fuit in
Adamo. Hæc autem in tribus præcipue
consistit, nempe in integritate membro­
rum, in eorum proportione, et in conve­
nienti colore nativo, ut sumitur ex D.
Thom.

DIHP. XXIV, DUB. 1.
I

pp.nsi. Thom. 1, p. quæst. 39, art. 8, ubi ait :
Ad pulchritudinem tria requiruntur. Primo
quidem integritas, sive perfectio : quæ enim
diminuta sunt, huc ipso turpia sunt. El debita
proportio, sive consonantia, El iterum clari­
tas : unde qux habent colorem nitidum, pul­
chra esse dicuntur Quod supposito, argui­
tur : nam Christus habuit omnia illa, in
quibus pulchritudo consistit : ergo ipsam
habuit, etnori illius defectum. Consequen­
tia patet. Et antecedens suadetur : nam in
primis habuit integritatem membrorum :
non enim assumpsit corpus mutilum, sed
omnia quæ Deus in natura humana plan­
tavit, ut communiter Patres loquuntur :
nec oppositum dici potest absque insigni
temeritate. Deinde habuit debitam mem­
brorum proportionem : quia oportuit,
quod illa haberet apta ad exercendum
prompte opera vitæ in prædicatione Evan­
gelii. Denique habuit convenientem colo­
rem : hic consurgit ex optima comple­
xione, et illam indicat : hæc autem fuit in
Christo; alias subjectus fuisset alicui infir­
mitati, quod § præced. reprobavimus. Ha­
buit itaque Christus omnia illa, in quibus
pulchritudo consistit.
Alia.
Confirmatur secundo : nam si attenda­
mus ad omnes causas, quæ ad formandum
humanitatem Chrisli concurrerunt, facile
reperiemus aptissimas fuisse, ut illa summe
pulchra, elegans, et perfecta esset; nec
oppositum dici posse cum rationabili fun­
damento.^ Nam causam materialis in aliis
est sanguis menstruus, ex natura sua satis
immundus : in Christo autem fuit virgi­
neus, et purissimus sanguis B. Mariæ.
Rursus causa formalis fuit anima Christi,
quæ est omnium individualiter perfectis­
sima, aptissimaque proinde ad ralicandum
optima accidentia in corpore. Præterea
causa efficiens hou fuit homo, sed Spiri­
tus, agens infinitæ sapientiæ, et virtutis,
errare, et deficere non potens, ut loquitur
D. Thom. in hec art. 4. Denique causa
finalis fuit, ut Christus esset caput homi­
FL 1 num, juxta illud Ps. 2. Ego hodie genui te.
Postula a me el dabo tibi gentes. Ut sil,
A4
inquit Apost. ad Rom. 8, ipse primogeni­
tus in multis fratribus. Congruebat autem
huic fini, quod Christus non esset minus
pulcher, quam aliis perfectionibus, sic
etiam in pulchritudine excederet : sicut
de facto excedit in patria : est enim pul­
chritudo corporis Christi exemplar pulchri­
tudinis corporum beaterum.
il:1·
Confirmatur tertio : quia quoties Deus

ut agens specialis format per se ipsum ali
quem effectum, edit ipsum perfectum, et
in suo genere pulcherrimum, sicut decet
artificis sapientiam, et virtutem. Unde
Adamus creditur pulcherrimus fuisse, ro­
busto decore, et virili majestate. Et vi­
num, quod Christus miraculosa conver­
sione fecit in Cana Galilææ, optimum fuit,
ut architriclinus laudavit Joan, 2. Tu au­
tem servasti bonum vinum usque adhuc.
Sed Christus conceptus est de Spiritu
sancto, qui tanquam specialissimus auctor,
aliud principium activum creatum non
admittens, sacram ipsius humanitatem in
flore sanguinis virginei delineavit, et fa­
bricatus luit pulchritudinem, quæ viri cor­
pori apta est congruere.
16. Quæ autem pro Medinæ sententia Moiiva
Medina)
expendimus,- levia sunt, et indigna, ut a everto
atam pio, tam securo, tt tam communi tor.
sensu valeant abducere. Nam illa Isaiæ
verba, Non esi species, etc. referuntur ad
Christum non quidem secundum suam naturalemdispositionem, sed secundum cruantem sui deformationem tempore passionis.
Unde subditur : El quasi abscondilus vultus
ejus : quia deformatus sub sputaminibus et
sanguine, nativus ejus decor non pœnitus
apparebat. Quo etiam sensu dicitur pul­
chritudo Christo in resurrectione restluta,
ablatis scilicet passionis fæditatibus, quæ
ipsius decorem deturpabant, et quasi velo
obnubebant, ut eleganter docet D. Thom. D.Thom
infra quæst. 54, art. 1, ad 3, liis verbis :
Sicut Severianus dicit in serm. pasch. Nemo
putet Christum sua resurrectione sui vultus
effigiem commutasse. Quod est inlelligendum
quantum ad lineamenta membrorum : quia
nihil inordinatum, el deforme fuerat in cor­
pore Christi per Spiritum sanctum concepto,
quod in resurrectione corrigendum esset. Acccepit tamen in resurrectione gloriam clarita­
tis. Quod vero additur pulchritudinem non
congruere viro gravi, et Evangelii prædicatori, verum quidem est de pulchritudine
molli, et feminea, atque affectata, aut per
delitiosam vitam, et lautam genii infulgentiam quæsita. Sed locum nec apparen­
ter habet in nativo, et virili decore uni­
cuique a Deo concesso; qui si modestiæ,
majestati, humilitatique conjungatur, non
parum facit ad sermonis gratiam, atque ad
detrahendum audientes : et hunc affir­
mamus fuisse in Christo, sicut et facun­
diam, et alias gratias, ut merito de illo
dixerint homines Joan. 7. Nunquam sic
loculus est homo.

Fit '· 1

/·

i

DE INCARNATIONE.

42 8

Quod ad Tertullianum attinet, ipse in
lib. contra Judæos cap. 14, et lib. 3, con­
tra Marcionem, ubi affert locum Isaiæ al­
legatum, non discedit a nostra, et com­
muni Patrum sententia. Cæterum in loco,
qui objicitur, excessit : intendens namque
probare contra hæreticos Christum non
assumpsisse substantiam cœlestem, et quod
natura carnis nostræ non fuerit, ut illi
opponebant, ipsi indecora, nimis deflexit
in extremum oppositum, parvipendens,
atque admittens fæditates ab eis objectas.
Sed ut senserit circa hoc ; in aliis pro­
fecto, erravit, et sententiae nostræ, quæ
Patrum est, praejudicium nequit afferre.
Denique quod extremo loco addebamus,
probat quidem pulchritudinem corpora­
lem in eodem etiam loco ponendam esse ;
præsertim si cum bonis spiritualibus com­
paretur. Nec adeo pro illa ut Christo at­
tribuenda pugnamus, quia magnum quid
in se sit; sed quia supponit optimum tem­
peramentum, et perfectionem in virtute
formativa, ut supra ponderavimus: et quia
nulla est ratio, vel convenientia, ut ipsius
carentia, sive oppositam imperfectionem
Christo tribuamus, quæ nec per se est
bona, nec ad finem redemptionis conducit.
Nota. Sei addere censuimus, quod licet hæc fue­
rit nativa corporis Christi dispositio et
pulchritudo ; nihilominus imminuta, et
aliquantulum deformata est corporalibus
molestiis, quibus ipse sacram humanita­
tem exercuit, utputa asperitate vestis ,
nuditate pedum, vigiliis, jejuniis, peregri­
nationibus, paupertate summa, et aliis
quæ carnem affligunt, ut late tradidimus,
et a lectore videri cupimus tract. 19, disp.
5, dub. 3, § 11, præsertim a num. 128.
Hæc enim præstare solent, ut vel floridus
juventutis decor flaccescat. Et ad hoc ca­
put refert illa Isaiæ verba : Non est species
Vigilius· ei, etc. Vigilius lib. 2 contra Eutychetem, ante medium ; estque satis verisimi­
lis expositio.

I

DUBIUM IL

Utrum defectus corporales assumpti fuerint
Christo voluntarii, vel necessarii.
N oU b

JS

Supposito, quod Christus habuerit ex
parte corporis aliquos defectus in natura
assumpta, ut dub. præced. statuimus, ul­
terius videndum est, qualiter prædicti ef­
fectus ipsi convenerint. Ad cujus resolutio­
nem considerare oportet,
quod in Christo
•

fuerint duæ voluntates, increata scilicet,
conveniens ratione naturæ divinæ ; et
creata conveniens ratione naturae humanæ.
Et rursus hæc considerari dupliciter va­
let : primo quatenus est instrumentum
Verbi participans ejus virtutem : secundo
quatenus importat suas proprias vires. Et
denique voluntas in hac ultima conside­
ratione adhuc apprehendi potest, quod
dupliciter agat : uno modo ut habet ra­
tionem naturæ inclinantis naturaliter in
bonum proprium : altero modo ut est vo­
luntas deliberata, aut libera sequens ju­
dicium rationis : sic enim distinguit D.
Tho. infra quæst. 18, art. 5. Deinde nota, Non s.
quod dupliciter potest aliquid dici volun­
tarium : uno modo formaliter, .sicut actus
elicitus a voluntate, vel appetitu : de quo
ex professo egimus in suo tract. 10, disp.
1, dub. 1. Et supponimus, quod defectus
a Verbo assumpti non fuerint Christo for­
maliter voluntarii : non enim eliciebantur
ab ipso, ut ex se constat. Altero modo
dicitur aliquid voluntarium objective, aut
terminative : quia licet non sit actus vel
elicitus, vel imperatus a voluntate, est ta­
men objectum volitum, amatum, et accep­
tatum ab illa vel in se ipso, vel in sua
causa, ut agentes de peccatis late explicui­
mus tract. 13, disp. 14, dub. 2, § 1. Cum
autem necessarium in præsenti conside­
ratione voluntario opponatur : eodem modo
distinguendum est : atque ideo illud ne­
cessarium appellabimus, quod non est vo­
litum, et acceptatum; sed contft volun­
tatem inducitur. His suppositis, arduum
non erit, nec prolixum expedire propositam
difficultatem : quæ majori ex parte deser­
viet, ut servemus congruam loquendi for­
mam in hac materia.

Legitima dubii resolutio duabus assertionibus
explicatur.

17. Dicendum est primo defectus cor­ PfiM
porales a Verbo assumptos fuisse Christo conda
sio.
simpliciter voluntarios. Ita D. Tho. in o.fbw.
Medina.
præs. art. 2, ut statim ponderabimus ’ Cabrera.
cui subscribunt discipuli, Medina, et Ca- j0ano'*i
brera in exposit. art. Arauxo dub. 2,
Ane»
concl. 2. Jean, a S. Tho. disp. 14, art. aiî*>û2. Idem etiam tuentur Magister sentent. re$.
D. Bonavent. Alensis, Scotus, Abulensis,
Marsilius, Ricardus, Durandus, Suarez,
Vazquez, et alii, quos a'Iegat Arauxo loco
cit.

429
M* cit. num. 39. Fundamentum eat : nam
ί®·4>·
Infill- illud in præsenti consideratione dicitur
li.<
simpliciter voluntarium, quod est simpli­
citer volilum et acceptatum : sed omnes
defectus corporales a Verbo assumpti fue­
runt a Christo simpliciter voliti, et accep­
tati : ergo omnes prædicti defectus luerunt
illi simpliciter voluntarii. Probatur mi­
nor: nam in primis si loquamur de divina
Christi voluntate, manifestum est, quod
per eam simpliciter voluerit tales defec­
tus, tum illos assumendo ; tum illos pro­
ducendo, et conservando ; tum denique
causas naturales, quæ illos (v. g. calo­
rem, aut sitim) inferebant, non impe­
diendo, cum posset. Si vero loquamur de
humana Christi voluntate, quatenus est
instrumentum Verbi ; idem etiam constat :
quia absolute moveri poterat omnes prædictos de eetus, sicut et in proprio corpore
causare oppositas dispositiones , utputa
dotes gloriæ : quod tamen non fecit, ut
servaret cum voluntate divina conformitatem : atque ideo voluit simpliciter tales
defectus. Denique si loquamur de eadem
humana Christi voluntate secundum suam
virtutem, ut est voluntas rationis, et se­
quitur judicium deliberatum ; idem pari­
ter apparet. Primo, quia in ipso conceptio­
nis momento omnes hujusmodi defectus,
et molestias corporales acceptavit, ut sa­
tis evidenter colligitur ex verbis Apost,
Ad
ad Hebræ. 10 : Impossibile enim sanguine
Ktki. I".
laurorum. ct hircorum auferri peccata. Ideo
ingrediens mundum dicit : hostiam, et obla­
tionem noluisti, corpus autem aptasti mihi :
holocaustomata pro peccato non tibi placue­
runt. Tum dixi : Ecce venio : in capite libri
scriptum est de me, ut faciam Deus volunta­
tem tuam. lloc est, voluntarie acceptavi
corpus passibile, et aptum ad sustinendum
defectus, sive passiones, et molestias cor­
porales, quas decrevisti, ut exposuit So­
phronius in epist. approbata a Sexta Sy­
nodo act. 11. Secundo, quia plures ex his
molestiis erant a Christo volitæ in se ipD, Di- sis, quando occurrebant, ut significavit D.
““m· Damascen. lib. 3 de fide cap. 20, illis
verbis : Volens sili, volens fame, elc.,affeclus esi : aliquando autem erant prævolitæ
in suis causis, quas ultro applicabat, vel
sustinebat, sicut esuries post jejunium qua­
draginta dierum : procedebat enim ex
diuturna cibi negatione, quam ipse voluit.
Cum igitur prædicti defectus fuerint a
Christo tot modis voliti, electi, et accep­
tati; sequitur, quod non fuerint illi simpli­

citer necessarii, aut coacti; sed simpliciter
voluntarii. Unde D. Tho. in hoc art. 2, D.Thom
concludit : Secundum vero, quod necessitas
talis (nempe ex suppositione, quod causæ
afferentes molestiam applicantur) repu­
gnat voluntati; manifestum est, quod in
Christo non fuit necessitas horum dejectuum,
neque per respectum ad divinam voluntatem,
neque per respectum ad humanam volunta­
tem Christi absolute, prout sequitur volunta­
tem deliberatam.
18. Dubitant autem aliqui, utrum hi Decidi·
tor
defectus dicendi sint Christo voluntarii qaæslîo
solum concomitanter, an vero anteceden- incidens.
i
ter an denique utroque modo? Primum
docent D. Bonavent., et Almainus : se­
cundum Alexander, et Abulensis : tertium
Arauxo, et alii. Sed difficultas est, quæ
superatur sola distinctione supra præmissa.
Nam per respectum ad divinam Christi
voluntatem omnes illi defectus fuerunt
voluntarii utroque modo : antecedenter
quidem, quia illos respiciebat non solum
ut objecta, sed etiam ut effectus, quos
causabat : concomitanter vero, quia in
eisdem, dum fiebant, complacebat. Sed
per respectum ad humanam Christi vo­
luntatem consideratam secundum propriam
virtutem ; quidam erant voliti præcise
concomitanter, quia illos non causabat,
sed acceptabat, sicut sensum frigoris, aut
caloris patiebatur ex astrorum influxu :
quidam vero erant etiam voliti anteceden­
ter vel in se, vel in causa, ut esuries ex
voluntario jejunio. Cæterum per respectum
ad eandem humanam Christi voluntatem,
ut erat instrumentum Verbi, omnes illi
defectus potuerunt dici voluntarii ante­
cedenter, et concomitanter; quatenus om­
nes illos ut instrumentum Verbi exclu­
dere potuit absolute, producendo in se
contrarias dispositiones , vel removendo
applicationem oppositarum causarum, vel
impediendo earum etiam applicatarum
influxum. In quo sensu docuit Abulen­ Abu.'en
sis parad. 3, cap. 21 , positum fuisse sis.
in voluntate Christi non sentire dolorem,
licet causæ ejus inductivæ fuissent sibi
applicatæ.
Sed oppones : si res ita se habuit, quod Objec­
omnes molestiæ, et passiones, qua Chris­ tio,
tus sustinuit, fuerunt ipsi simpliciter voluntariæ, sive volitæ ab ipso absolute vo­
luntate tam divina, quam creata ; sequitur
Judæos non peccasse affligendo, et occi­
dendo Christum : quippe nullus peccare
potest conformando se voluntati divinæ.

.'.-■'•t
ΪΙΩπ

DK INCARNATIONE.
X

aut etiam voluntati humanæ Christi, quæ
impeccabilis est.
Safuiio.
Respopdetur negando sequelam : quia
licet voluntas divina, et voluntas humana
Christi voluerit simpliciter, atque accep­
taverit illas molestias, et passiones, in eisque complacuerit, ut se tenebant ex parte
ipsius Christi, et quatenus passive consi­
derantur : tamen nec voluerunt, nec ap­
probaverunt easdem active sumptas, et
quatenus se tenebant ex parte Judæorum
persequentium, et occidentium; quin po­
tius sic acceptas reprobaverunt. Unde
Judæi ipsas exercendo non se conforma­
bant divinæ voluntati, sed adversabantur,
et delinquebant : ut et am contingit in
tyrranis persequentibus martyres : vult
namque Deus horum patientiam, sed illo­
rum sævitiam abominavit. Nec momenti
erit, si replicetur eum, qui vult eflectum,
velle etiam causam, ex qua effectus sequi­
tur necessario : nam respondetur id solum
esse verum in illo, qui vult effectum ut
ponendum a se ipso; non autem quando
vult ipsum ponendum ab alio agente :
quia tunc satis est velle positive effectum
secundum se, aut propter honesto fines,
permittendo præcise causæ influxum :
sicut Deus decernit pænitentiam, quæ sine
peccato esse nequ.t, quin propterea velit,
vel approbet peccatum, ut fuse declaravi­
mus tract. 5. disp. 6, dub, unico. § 4.
Secantia
Dicendum est secundo prædictas
sio. passiones, et molestias fuisse Christo se­
cundum quid, coactas, violentas, et neDThom. cessarias. Ita D. Thom. ut statim videbi­
mus, cui communiter subscribunt TheoFuotb- logi. Et probatur ratione : quia prædictæ
passiones, et molestiæ possunt comparari
cum humana Christi voluntate considerata
secundum propriam virtutem, et quate­
nus per modum naturæ inclinat ad bonum
proprium, et connaturale suppositi : sed
passiones, et molestiæ sic comparate erant
aliquomodo coacte, violente, et necessariæ respectu voluntatis humanæ Christi :
ergo prædictæ passiones, et molestiæ
fuerunt saltem secundum quid coacte,
violente, et necessariæ respectu Christi.
Probatur minor : tum quia prædictæ pas­
siones erant læsivæ corporis : atque ideo
opponebantur voluntati Christi, quatenus
per modum naturæ inclinat ad bonum
proprium, et connaturale suppositi. Tum
etiam quia Christus aliqua voluntate re­
fugit passionem, et mortem ut oppositam
bono naturæ : quem naturalem effectum

w. ·

I explicuit illis verbis, Matth. 26. Paler, Mm
si possibile est, transeat a me calix iste:
et consequenter respectu hujus saltem
voluntatis passio, et mors fuerunt involuntariæ, et violente. Tum præterea, quia
applicatis aliquibus causis naluralibbus,
natura humana Christi per virtutem pro­
priam non poterat impedire earum effec­
tus afferentes, et inferentes passionem,
atque molestiam : ac subinde ex naturali
I quadam necessitate sustinebat hujusmodi
i defectus. Tum denique, quia supposita
; conditione naturæ assumpte, Christus
naturaliter indigebat cibo, et potu : unde
quando carebat his, famen, et sitim natu­
raliter, et necessario sentiebat. Idemque
proportionabiliter de aliis defectibus di­
cendum est. Erant autem hæc involunta­
ria, et necessaria Christo solum secundum
quid, ut in assertione statuimus, videlicet
per comparationem ad solam humanam
ipsius voluntatem, consideratam praecise
secundum suas vires naturales, et quate­
nus inclinat per modum naturæ. Nam ab­
solute fuerunt simpliciter volita a Christo
tam per voluntatem divinam, quam per
voluntatem humanam, quatenus sequitur
rationem deliberatam, et fuit instrumen­
tum Verbi : ut supra declaravimus num.
17.
Et hæc omnia confirmatur ex littera D. Coofirœalw
Thom. in præs. art. 2, quæ invicem per exü.
ea amplius declarari valet. Secundum ne­ Tbûm,
cessitatem, inquit, quæ consequitur ma­
teriam, corpus Christi subjectum fuit neces­
sitati mortis, et aliorum hujusmodi defectuum :
quia sicut dictum est, beneplacito divinæ vo­
luntatis carni Christi permittebatur agere,
el pati, quæ propria. Hæc autem necessitas
causatur ex principiis carnis h umanæ. Si au­
tem loquamur de necessitate coactionis, sic
iterum corpus Christi secundum conditionem
propriæ naturæ naturæ necessitati subjacuit,
et clavi perforantis, et flagelli percudentis.
Secundum vero, quod necessitas talis repu­
gnat voluntati, manifestum est, quod in
Christo non fuit necessitas horum defectuum,
neque per respectum ad divinam voluntatem,
neque per respectum ad voluntatem humanam
Christi absolute, prout sequitur rationem de­
liberantem ; sed soium secundum naturalem
motum voluntatis, prout scilicet naturaliter
refugit mortem, et etiam corporis nocumenta·
Additque in resp. ad 1, quod Christus di­
citur oblatus, quia voluit, et voluntate di­
vina, et voluntate humana deliberata : licet
mors esset contra naturalem motum voluntatis
humanæ.

DISP. XXIV, DI’B JI
y
I

431

humana'. Et infra quæst. 18, art. 5, in corp,
mediate præmisso loquitur : sed agit de
ait : Christus secundum voluntatem sen­
illis defectibus per comparationem ad
sualitatis, et secundum voluntatem rationis, voluntatem Christi tam divinam, quam
qux consideratur per modum natura·, aliud humanam, prout hæc sequitur rationem
poterat oelle, quam Deus. Sed secundum vo­ deliberatam, et est instrumentum Verbi :
luntatem, qua· est per modum rationis, semper quo pacto illi defectus merite dicuntur
idem volebat, quod Deus. Quod patet ex hoc voluntarii : quia voluntas Christi illos
ipso, quod dicit : Non sicut ego volo, sed si­ simp'iciter voluit, vel acceptavit, vel caucut tu. Volebat enim secundum rationem vo­ savit, vel cum impedire posset, non im­
luntatem divinam impleri : quamvis aliud pedivit. Primum itaque asseruit D. Dadicat se velle secundum quandam aliam ejus masc. juxta sensum secundæ assertionis
nostræ : et secundum docuit juxta sensum
voluntatem. Unde liquet ipsasmet passio­
primæ ; atque ideo sine ulla contradictione.
nes, et molestias, quæ erant Christo se­
Unde ulterius sequitur, qualiter præ- Corollacundum quid necessariæ, involuntariæ, Pt
violentæ ob causas assignatas, et præser- dicti defectus aliquando appellentur natu- D.num.
Daturales, ut frequentius Damascen. et alii maseen.
tim ob voluntatem per modum naturæ illas
Patres loquuntur : aliquando vero dican­
refugientis, fuisse ipsi simpliciter volun­
tur supernaturales, aut supra naturam, ut
tarias secundum voluntatem tam divinam,
cum eodem Damasc. loco cit. ex 3, de fide
quam humanam per modum rationis illius
loquitur Nicetas lib. 3. Thesauri cap. 36. Nicelas,
acceptantis, et non impedientis, cum ab­
Dicuntur itaque naturales, quia fuerunt
solute posset ut Verbi instrumentum.
veri, et reales, ac realiter in Christo exis20. Ex quibus facile colligitur concor­
ΓαβίΐΓ
teptes, ut procul abigatur error Juliani, et
D. Di- dia inter duas sententias D. Damasceni
aasttoi species tenus satis contrarias : nam lib.
aliorum asserentium non fuisse naturales,
fetlEQde hæresibus in 84, inter alias Juliani sed assumptos, sive apparentes : sicut in
comediis assumitur aliquando persona re­
Halicarnassei recenset, quod dixerit hujus­
gis, quæ non est vera, et naturalis, sed
modi passiones non fuisse in Christo, sicut
apparens. Quod esse hæreticum constat ex
in nobis necessariæ, in Christo autem vodub. præced. et ut illud relegent Patres
luntariæ fuerunt : id, quod nisi hæreticum
judicasset, minus recte inter hæreses cons­ vocant passiones Christi naturales, et ir­
tituisset. At ipse S. Doctor lib 3, de fide reprehensibiles, ut ibidem observavimus.
Dicuntur præterea naturales, quia suppo­
cap. 20, affirmat has passiones in Christo
sita applicatione causarum, naturaliter se­
fuisse voluntarias, ipsiusque voluntatem
quebantur : ex suppositione namque quod
non prævenisse. Quæ duo minime inter se
Verbum assumpserit corpus humanum
cohaerere videntur. Sed juxta hactenus
non gloriosum, sed suæ conditioni relic­
dicta facile conciliantur : nam in primo
tum ; consequens erat tale corpus esse
loco fit sermo de voluntate Christi consi­
passibile, sive aptum ad sentiendum faderata per modum naturæ, et secundum
men, sitim, fatigationem, dolorem, aliassuas vires naturales, et supposita app'icaque passiones : et similiter ex supposi­
tione causarum naturalium inducentium
tione, quod causæ istarum passionum
passionum : quo pacto Christus necessario
naturaliter patiebatur, et non poterat do­
applicarentur, v. g. carentia cibi, longa
lorem, aut molestiam passionum impedire.
peregrinatio, flagellum percutiens, et simi­
Et oppositum Damascenus tanquam hæ­
lia; ipsi effectus, nempe fames, fatigatio,
reticum in Juliano reprehendit, utpote tan­
et dolor sequebantur naturaliter, sive ne­
quam procedens ex hæretica illius asser­
cessario per respectum ad naturam secun­
tione, quod Christus non assumpserit dum se : quamvis Christus voluntarie se
corpus humanum cum naturalis passibiliobtulerit istis causis. Quando vero Da­
tatis defectu, ut supra vidimus num. 3.
masc. Nicetas, aut graves alii Doctores
Eo namque illius hæresis patroni proce­ affirmant has passiones fuisse supra na­
turam, aut supernaturales, minime ne­
debant in excludendo defectum hujusmodi,
ut dixerint corpus Christi vel ab igne sibi gant veritatem doctrinæ immediate præapplicato non necessario, aut naturaliter misfæ, nec volunt fuisse entitative super­
calefieri. Cæterum quando Damascenus in naturales, miraculosas, aut non veras, et
secundo loco affirmat prædictos defectus ejusdem rationis cum nostris : sed solum
fuisse Christo voluntarios, non lahitur in intendunt, quod non contigerint Christo
errorem a se damnatum, nec in sensu im- secundum modum consuetum, et homini-

. v.!;·

·■

41

Ml

:

·$ » ·

DE INCARNATIONE.

432

bus aliis communem : in his namque peccatum primi hominis. Accepit enim natu­
præveniunt sæpe rationem, et impediri
ram humanam absque peccato in illa puri­
absolute non valent ; unde sunt simpliciter tate, in qua erat in statu innocenti» : et simili
involuntariæ : sed in Christo sequebantur
modo potuisset assumere humanam naturam
ejus liberam acceptationem, et poterant absque defectibus. Sic igitur patet, quod Chris­
ab ipso virtute Verbi absolute impediri;
tus non contraxit defectus, quasi ex debito
quocirca non fuerunt ei simpliciter neces­ peccati, eos suscipiens, sed ex propria voluntate.
sarie, et involuntariæ, sed solum involun­ Adlitque in resp. ad 1 : Causa mortis,
tarias secundum quid, propter oppositio­ et aliorum corporalium defectuum in humana
nem ad naturam humanam secundum se,
natura est duplex. Una quidem remota, qu»
et ad ejus voluntatem ut inclinantem per accipitur ex parte principiorum materialium
modum naturæ, sicut supra declaravimus.
humani corporis, in quantum est ex contra­
Aîtod
21. Et hinc Undem infertur, quod liriis compositum : sed hæc causa impediebatur
CODSCCbnom. cet absolute concedamus Christum as- per originalem justitiam. EI ideo proxima
sumptisse, habuisseque defectus natura­
causa mortis, et aliorum corporalium defec­
les ex parte corporis supra præmissos;
tuum est peccatum, per quod subtracta est
nihilominus non sit absolute conceden­ originalis justitia. Et propter hoc, qui Christus
dum, sed magis negandum, quod tales defuit sine peccato, dicitur non contraxisse hu­
DusUn fectus contraxerit. Quæ est doctrina D. jusmodi defectus, sed voluntarie assumpsisse.
D. Da- August, lib. 3, contra Julianum cap. 9.
Contrarius autem loquendi modus solet
®^η“· D. Damascen. lib. 3, de fide, cap. 20. D.
attribui Durando in 3, dist. 15, quæst. 1.
sfin;us. Anselmi lib. i. Cur Deus homo cap. 10 et Sed revera non utitur verbo contrahendi
D.Tbom. nt. 2, cap. 10, cum seq. et D. Thom® in
affirmans præcise Christum habuisse præpræs. art. 3, qui suam, et aliorum Patrum
dictos defectus ex necessitate quadam na­
turali. Quod in aliquo sensu verificari
mentem perspicue declarat, et optime con­
potest juxta doctrinam supra præmissam :
firmat sequenti discursu, quin opus sit illi
quia ex suppositione, quod Christus ac­
addere : Dicendum, quod in Verbo contra­
ceptaverit assumpseritque naturam huma­
hendi intelligitur ordo effectus ad causam :
•ut scilicet illud dicatur contrahi, quod simul nam passibilem, et non impedierit, cum
absolute posset, passiones illatas ex vi
cum sua causa ex necessitate trahitur. Causa
autem mortis, et horum defectuum in natura causarum applicatarum ; aliqua necessitate
naturali, et involuntarietate secundum quid
est peccatum: quia per peccatum mors intravit
in hunc mundum, ut dicitur ad Rom. 5: Et ideo illas sustinebat. Sed quia illas absolute
acceptabat, et non impediebat causas,
illi proprie dicuntur hos defectus contrahere,
quas absolute poterat : ideo non est con­
qui ex debito peccati hos defectus non habuit
cedendum absolute, quod tales defectus
ex debito peccati: quia ut August, dicit expo­
nens illud Joan. 3: Qui desursum venit, super habuerit ex necessitate naturali ; sed abso­
lute, et simpliciter illos voluntarie assump­
omnes est : Desursum venit Christus, id est, de
altitudine naturæ humanæ, quam habuit ante sisse, habuisseque, ut loquitur D. Thom.

De defectibus animæ a Christo assumptis in decem articulos divisa.
Deinde considerandum est de defectibus
perlinentibus ad animam. El circa hoc quxrunlur decem. Primo, etc.
ARTICULUS I.

Utrum in Christo fuerit peccatum.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod in Christo
fuerit peccatum. Dicitur enimPs. 21 : Deus, Deus meus,

respice io me, quare me dereliquisti, longe a salute mea
verba delictorum meorum : sed hæc verba dicuntur ei
persona Christi, ut patet ex hoc, qund ipse ea in cruce
protulit : ergo videtur quod in Christo fuerint delicto.
Præterea. Rom. 5 dicit Apost. quod in Adam omnes
peccaverunt, quia sci icet in eo omnes originaliter fue­
runt : sed Christus etiam originaliter fuit in Adam. Ergo
in eo peccavit.
Præterea Apost. dicit Heb. 2,quod in eo. in quo Chris­
tus passus est, et lentatus, poîens est et his, qii teotentur, auxiliari : sed maxime indigebamus auxilio ejus con­
tra peccatum. Ergo videtur quod in eo fuerit peccatum.
Præierea.

h 33

AltT.C

i

1‘rrlerea. Seciindæ ad Cor. 5 dicilor, quod Deus
eum, qui non noverat peccatum, scilicet Christum, pro
Ddbis |icccjIiidi fecit : sed illud vere Cll, quod a Deo
(ictum cat. Ergo in Christo vere fuit peaatum.
Pradeica. Sicut August, dicit in lib. de Agone GhrUtiaao, >u homine in Christo so nobis ad exemplum vitæ
præbuit filius Dei ; sed. homo indigui exemplo non solum
ud recte vivendum, sed etiam ad hoc, quod pœuileat
depereatis: ergo videtur, quod in Christo debuerit esse
pwcalqin, ut de peccatis pœniiendo pœoitenliæ nob’s
daret exemplum.
Sèd centra c>f, quod ipse dicil Joan. 8: Quis cx vobis
arguet me de peccato ?
Hespondco dicendum, qupd sicut supra dictum est,
Chrisms suscepit defectus nostros, ut pro noljis satls(ireret, et ut veritatem human® natura; comprobare’, ct ut
nubis fieret exemplum virthtl·: secundum quæ tria maui test um est, quod defectum peccati assumere non de­
buit. Primo quidem, quia peccatum nibil operatur ad
saiisfaciioncni, quinimo virtutem satisfactionis impedit :
quia ut dicitur Ecde. 31; dona iniquorum non probat
Allissimus. Similiter etiam ex peccato non demonstratur
vcrift> bum.inæ naturæ, quia peccatum non pertinet ad
bumauam naturam, cujus Deus csl causa, sed magis est
contra naturam, per seminationem diaboli introductum,
nt Damas, dicit. Tertio, precando exemplum virtutis
præbere non potuit, cum peccatum contradetur virtuti.
Et ideo Christus nullo mudo assumpsit defectum peccati,
nec originalis, nec actualis, secundum iiiud quod dicitur
l. Petri 2 : Qui peccatum non fecil.
Ad primum ergo dicendum, quod sicut Damas, dicit
in 3 lib. dupliciter dicitur aliquid de Christo, uno
modo, secundum proprietatem naturalem, et hypostati­
cam, sicul dicitur quod Deus factus esi homo,’et quod
passus est pro nobis, alio modo, secundum proprieta­
tem personalem et habitudinalem, prout scilicet aliqua
dieentur de ipso in persona.noxtra, quæ sibi secundum
seuullo modo conveniunt. Ünde et inter septem regulas
Ticomi, quas August, ponit in 3 de doctr. Christian,
prima pouitur de Domino, clejus corpore, cum scilicet
Christi et Ecclcsiæ una persona æstimatur, Et secundum
hoc Christus est .persona membrorum suorum loqpendo
dicit. Verba deliciorum meorum, non quod in ipso ca­
pite delicta fuerint.
Ad secandum dicendum, quod sicut dicit August, 10,
super Genes, ad litteram, non omni modo Chns'us fuit
• in Adam, et in aliis panibus, quo nos ibi fuimus. Nos
enim fuimus iu Adam secundum seminalem rarionem,
. et secundum corpulentam substantiam : quia scilicet, ut
ipse ibidem dicit, cum sil in semine, el visibilis cor­
pulentia, et invisibilis ratio, utrumque currit ex Adam :
sed Christus visibilem carnis substantiam de carne virg nis sumpsit : ratio vero conceptionis ejus non a se­
mine virili, sed longe aliter, ac desuper venit. Unde
non fuit iu Adam secundum seminalem rationem, sed
solum secundum corpulentam substantiam. Et ideo
Christus non accepit active ûb Adam humanam naturam,
sed solum materialiter.: active vero a Spiritu sancto :
sicut et ipse Adam materialiter sumprit corpus cx limo
terræ : active autem a Deo. Et propter hoc Christus non
peccavit in Adam, in quo fuit solum secundum mate­
riam.
Ad tertium dicendum, quod Christus cx sua tentatione
cl passione auxiliatus est, pro nobis satisfaciendo : sed
peccatum non cooperatur ad satisfactionem : sed magis
ipsam impedii, ut dictum est. Et ideo non oportuit,
quod peccatum in se habetet, sed omnino esset purus a
peccato, alioquin pcena, quam sustinuit fuisset sibi debita
pro proprio peccato.
A(1 quartum dicendum, quod Deus fecil Christum pec­
catum, non quidem ut in se peccatum baberet; sed quia
fecil eum- hostiam pro pecca o : sicut et Ose® 4, dicitur,
Peccata populi mei comedent, scilicet Sacerdotes, qui
secandum legem commedebant hostias pro peccato obla­
tas. Et secundum bdnt modum dicitur Isai. 52, quod
Dominus posuit in eo iniquité em omnium : quia sci­
licet eum tradidit, ut e?sel ’hostia pro peccatis om­
niam liomiiium, vel fecit
it eum peccatum, id est, haben­
1tem similitudinem carnis peccati, ut dicitur Roman. 8,
èl hoc propter corpus patibile,
passibile, et mortale, quod as­
sumpsit.
exem-­
. Ad quintum dicendum, quod pœnitens laudabile exem
plum dare potest, non ex eo quod peccavit, sed in hoc
'qood
volQotarie pcenal
pâmai suslinel
sàstinet’pro
prô peccato. UndeCbfisUnde Cbrisqood volootape
lus dedit maximum exemplum pœniientibus, dum non

SalmanL Curs, lheolog. torn.

pro peccato jroprio,scd pro peccatis aliorum volu
ptenam subire.

Conclusio est negativa.
ARTICULUS IL

Utrum in Christo fuerit fomes peccati.
Ad secundum sic procedit. Videtur quod in Christo
fuerit fomes peccati et passibilius corporis sive mor­
talitas, scilicet ex subsiractione originalis josfiliæ» per
quam simul inferiores vires animæ subdebantur rationi,
ei corpus anima* ; sed in Christo fuit pa-ribililas cor­
poris et mortalitas. Ergo etiam in eo fuit fomes peccati.
Præterea* Sicut Damase. dicit in 3 lib. Beneplacito
divinæ voluntatis permittebatur caro Christi pati, et ope­
rari qu® propria : sed proprium est carni, ut concupiscat
delectabilia sibi. Cum igitur nibil aliud sit fomes, quam
concupiscentia (ut dicitur in gl Roru. 7), videtur quod
iu Christo fuerit fomes peccati.
Præterea. Ratione fomitis peceati, caro concupiscit
divinæ adversus spiritum, nl dicitur Ga&. 5. Sed tanto
spiritus ostenditur fortior, ct magis dignus corona, quanto
magis superat hostem scilicet concupiscentiam carnis,
secundum illud 2 ad Timot. 2. Non coronabitur nisi
qui legitime certaverit. Christus autem habuit fortissi­
mum, et victoriosissimum spiritum, et maxime dignum
corona, secundum illud Apocal. 6:Data est ei corona,
ct exivit vincens, ut vinceret. Videtur ergo quod in
Christo maxime debuerit esse fomes peccati.
Sed contra ct, quod dicitur Matlh. 1 : Quod in ea
natum est, de Spiritu sancto est : sed Spiritus sanctus
excludit peccatum, et inclinationem peccati, quæ impor­
tatur nomine fomitis. Ergo in Christo non fuit fomes
peccati.
Respondeo dicendum, quoi sicut supra dictum est,
Christus perfectissime habuit gratam, et omnes virtutes.
Virtus autem moralis, quæ est in rationali parte animæ
eam facit esse rationi subjectam, ct tanto magis, quanto
perfectior fuerit virtus : sicut temperantia* concupiscibi­
lem et fortitudo, et mansuetudo irascibilem , ut in 2
parte dictum est. Ad rationem autem fomitis pertinet
inclinatio sensualis appetitus in id. quod est contra ra­
tionem. Sic igitur palet, quod quando virtus iu aliquo
fuerit magis perfecta, tanto magis in eo debilitatur, vis
fomitis. Cum igitur in Christo fuerit virtus secundum
perfectissimum gradum, consequens est, quod in eo fo­
mes peccati non fuerit, cum etiam iste defectus non sit
ordinabilis ad satisfaciendum : sed potius inclinet ad
contrarium satisfactioni.
Ad primum ergo dkendum, quod inferiores vires per­
tinentes ad sensibilem appetitum, naturaliter sunt obedibiles rationi : nou autem vires corporales, vel humo­
rum corporalium, vel etiam ipsius animæ vegetabilis,
ut patet in L Etbicor. Et ideo perfectio virtutis, quæ
c-t seeundum rationeni rectam, nou excludit passibilitatern corporis, excludit autem fomitem peccati : cujus
ratio consistit in resistentia sensualis appetitus ad ra­
tionem.
Ad secundum dicendum, quod caro naturaliter con­
cupiscit id, quod est sibi delectabile concupiscentia
appetitus sensitivi : sed caro hominis, qui est animal
rationale, hoc concupiscit secundum modum, et ordinem
raliojiis, et h c modo caro Christi concupiscentia appeti­
tus sensitivi naturaliter appetebat escam, et polum et som­
num, et alia quæ secundum rectam rationem appetun­
tur, ut patet per Damasc. in 3 lib. Ex hoc autem non
sequitur, quod in Christo fuerit fomes peccati, qui im­
portat concupiscentiam delectabilium, præler ordinem ra­
tionis.
Ad tertium dicendum, quod fortitudo spiritus aliqualis
Orttndilur, ex hoc quod resistit concupiscenti® carnis
sibi conirariantis : sed major fortitudo spiritus ostenditur,
si per ejus virtutem totaliter cao comprimatur, ne contra
spiritum concupiscere possit, et ideo competebat Christo,
cujus spiritus summum fortitudinis gradum attigerat.
Et licet non sustinuerit impugnationem interiorem ex
parte fomitis, Sustinuit tamen exteriorem impugnationem
ex parte mundi, et diaboli, quos superaddo victori®
coronam promeruit.
»

Conclusio est negativa.

DE INCA Ii NATION
E.
*

134

DISPUTATIO XXV.
De defectibus ex parte animx, assumptis a
filio Dei.

Postquam D. Tho. explicuit, quos de­
fectus ex parte corporis habuerit Chris­
tus, sive filius Dei natura humana as­
sumpta; statim procedit ad considerationem
eorum, qui ex parte animæ apprehendi
possunt. Inter quos præcipue computatur
peccatum. Quod si habituale est; recipitur
in ipsa substantia animæ, sicut et gratia
sanctificans, cujus est voluntaria priva­
tio : si vero actuale ; inest immediate
potentiis ut earum opus, et exercitium.
Ad peccatum autem, quod est malum
etiam pœnæ tanquam effectus ipsius re­
vocatur. Rursus dantur alii defectus, qui
etsi peccatum formaliter non sint, ejus
tamen conditionem sapiunt : quia vel ad
peccatum inclinant, vel ad peccatum dis­
ponunt, vel ex illo generantur, ut sunt
concupiscentia, sive peccati fomes, pas­
siones inordinatæ, transgressiones consi­
liorum, ignorantia privativa, error, habi­
tus vitiosi, et alia hujusmodi. Quæ omnia
D. Tho. in hac quæst. comprehendit :
nosque præsenti disp. exponere curabi­
mus, suam cuique parti aptantes expla­
nationem. Quare a certioribus, et facilio­
ribus incipiendo, sit.

i'i:*

&

DUBIUM T.
tilrum in Christo fuerit aliquod peccatum.
Multi­
plex
peccati

Peccatum in latissima quadam accep­
tione non aliud significat, quam devia­
tionem, aut exorbitandam a regula, sive
hæc sit in ordine naturali, sive in arti­
ficiali, sive in morali. Sed apud Theolo­
gos solum accipitur in moralibus : et
significat, in genere loquendo, voluntarium
contra regulam, seu legem aeternam. Di­
viditur autem in peccatum actuale, et
habituale : illud consistit in voluntario
contra prædictam legem per modum exer­
citii, sive fuerit positivum, et dicitur pec­
catum commissionis; sive privativum, et
vocatur peccatum omissionis : hoc vero
consistit in termino ex peccato actuali re­
licto, quod macula dicitur, et constituit
hominem permanenter turpem, et Deo
odiosum. Rursus peccatum actuale aliud
est grave, sive mortale ; nempe quod im-

portat gravem oppositionem ad legem Dei,
pertingitque usquo ad spiritualem animæ
mortem, quæ in privatione divinæ, sive
amiciæ cura Deo consistit : aliud vero est
leve, sive veniale, quod nimirum non tam
contra legem procedit, quam præter illam ;
quare non excludit vitam animæ, nec
principium veniæ, quod gratia est, Præ­
terea peccatum habituale dividitur in ori­
ginale, et personale : illud consistit in
privatione originalis justitiæ, quam con­
trahunt descendentes ad Adamo per semi­
nalem propagationem ; et ideo solet appel­
lari peccatum naturæ : istud vero consistit
in privatione gratiæ sanctificantis inducta
per peccatum actuale, proprium subjecti
in se ipso. Quas rationes, et divisiones hic
rudi tantum Minerva delibamus ex alibi
operosius, et accuratius dictis, nempe in
suo tract. 13 fere per totum, et tract. 15,
disp. 1, dub. 1. Omnia autem relata par­
ticipant formaliter, licet diverso modo,
propriam rationem peccati ; distinguun
turque ab aliis, quæ solum denominantur
peccatum, quia ad illud inclinant, vel dis­
ponunt, vel subsequuntur : de quibus in­
fra dicemus. Inquirimus ergo, utrum de­
fectus relati, vel eorum aliquis fuerit in
Christo.

Proponitur veritas Catholica.

I. Dicendum est nullum in Christo Coacta
5in.
Domino fuisse peccatum. Hæc conclusio Faota·
est de fide, ut evidenter convincitur ox mtûuni.
sequentibus. Primo : quia sic plane docet
Scriptura, Ad Hebræ. 7 : Oportebat, ul Ad
nobis esset Pontifex sanctums, innocens, im- Rebf·7
pollutus, segregatus a peccatoribus, et ex­
celsior calis factus. Et cap. 4 : Non habe­
mus Pontificem, qui non possit compati
infirmitatibus nostris, lentatum per omnia
pro similitudine absque peccato. Et cap. 9 :
Obtulit semelipsum immaculatum Deo. 1
Petri 2 : Qui peccatum non fecit, nec in-iftu.i,
ventus est dolus in ore ejus. Unde ipse Do­
minus Joan. 8 : Quis ex vobis arguet me Joaan.i
de peccato? In quibus locis manifestum
est omne peccatum negari, atque a Christo
removeri. Secundo : quia hanc veritatem
decernunt Concilia, Ephesia, can. 10, CnBÔ·
lia»
diffiniens Christum obtulisse sacrificium pro Eptepeccatis non pro suis, quia illa non habuit. sin.
Idemque affirmant Concil. Lateranense Couti·
liai
sub Martino 1, can. 5. Chalcedonense Cbakd.
act.

!

i

’

1)181'. XXV, DTJB. 1.
çsiat» act. 5. Quinta Synodus act. 5, etalia, qua·
7“' tenus diffiniunt Christum assumpsisse de­
fectus corporis naturales, et irreprehensi­
biles : excludunt namque defectus animæ
reprehensibiles, ol culpabiles, Tertio : quia
D. Dj· sic diffiniunt summi Pontifices, S. Damasus in Epist. 1, ad Paulinum, S. Leo
Èuij Epist. 11. Eutychianus Epist. 1, et alii,
ctijnus. Quario . qUja gjc affirmant universaliter
Patres, quorum plurima testimonia ex­
pendemus dub seq. Modo satis sit unum,
t». Epi-aut alterum referre D. Epiphanius in
poios. ^nc|j0rat,0 pOst medium : Si dixerimus
Christum perfectum hominem ex Maria na­
tum, nunquid suspicabimur ipsum peccatis
subjectum fuisse? Peccatum enim non fecit :
neque inventus est dolus in ore ipsius. Et
postea : Eliam si carnem veram accepit ex
Maria, et animam vere humanam, et mentem,
el si quid aliud est in homine, ipse in se ha­
bens universa continuit Deus exislens, non
divisa ad malitiam, non fracta a maligno
illo, non capta a voluptate, non cadentia sub
D Ns· peccato Adæ, D. Nazianz orat. 36, quæ
ua!ei1· est quarta de Theologia : Illud enim volun­
tas, cum lota deificala sit, Deo procul dubio
D.Gte non adversatur. D. Gregor. Nissenus orat.
N:s-ee.
Cant. : Christus est aurum immaculatum,
D. Fui- propterea, quod extra peccatum sil. D. Fulgentius lib. de Incarnat, cap. 6 : In ejus
humana carne non iniquilas hominis, sed
mortalitas fuil. Et sic passim loquuntur
alii. Quinto denique : quia omnes Scholas­
tici et Theologi, tam in præs. art. quam
in 3, sent. dist. 12, non solum docent
hanc veritatem, sed palam profitentur esse
·■.
de fide.
Precio- Nec momenti erit, si dicatur motiva,
sive testimonia proposita solum procedere
circa peccatum actuale; atque ideo non
excludere peccatum habituale, nec evin­
cere veritatem assertionis adeo universalis,
sicut proposuimus negantes Christo omne
peccatum. Id, inquam, nihil refert : quia
etsi non negemus, quod eorum aliqua
peccato actuali magis expresse, et imme­
diate applicentur; nihilominus generaliter
excludunt omne peccatum et maculam,
dum Christum asserunt innocentem, im­
pollutum, immaculatum, segregatum*a pec­
catoribus, peccatis non subjectum, existentem
extra peccatum. Constat, namque, quod
omne peccatum, sive actuale, sive habi­
tuale fuerit, communicat effectus contra­
rios : polluit enim, nocet, maculat, in
statu peccati constituit, et subjectum ag­
gregat peccatoribus. Rursus, omne pecca­

tum habituale vel est personale, vel ori­
ginale. Si personale ; habet rationem
termini, vel effectus producti per pecca­
tum actuale proprium, sive ex propria
voluntate in se ipsa : unde sicut proposita
motiva excludunt a Christo omne actuale
peccatum ; sic etiam ab ipso relegant omne
peccatum habituale personale. Si vero de
originali fiat sermo ; non minus perspicue
excluditur, tum in testimoniis præmissis.
ut proxime ponderavimus : tum verbis
Angeli ad Virginem Luc. 1 : Quod enim
ex te nascetur sanctum, vocabitur filius Dei,
et ad Joseph : Quod in ea natum est, de
Spiritu Sancto est. Loquitur enim de na­
tivitate non solum ex utero, sed in utero,
quæ fuit Christi conceptio, incarnatio, et
animatio : et Christum sic primo natum
vocat sanctum, et de Spiritu Sancio :
nullum itaque fuit momentum, in quo
sanctus non fuerit ; quod minime verificari posset, si aliquando originale pecca­
tum habuisset. Unde communis Patrum
Ecclesiæ expositio est, quod sicut his
verbis Christus asseritur semper sanctus,
sic etiam eximitur semper mundus, nullo­
que peccato affectus, juxta illud Isaiæ 1 :
Egredietur virga de radice Jesse, et flos de
radice ejus ascendet, et requiescet super eum
Spiritus Domini, id est, plenitudo gratiæ,
sanctitatis, et justitiæ. Sensus namque
est juxta communem Patrum sententiam,
quod in eodem momento, in quo sacra
Virgo floruit concipiendo filium, requie­
verit super eum Spiritus Sanctus, qui per
gratiam sanctificantem communicatur. Re­
colantur supra dicta disp. 13, dub. 1 § 4,
ubi ex professo ostendimus Christum in
ipso primo Incarnationis momento ha­
buisse gratiam habitualem : quæ profecto
negat, et secum non admittit peccatum
originale. Adde eos solum contrahere
originale peccatum, qui ab Adamo des­
cendunt per seminalem propagationem :
unde sicut de fide est Christum non ita
descendisse, sed fuisse virtute Spiritus
Sancti conceptum ; sic etiam de fide est,
quod non habuerit peccatum originale, ut
infra magis constabit.
2. Deinde probatur conclusio ratione n<jl 0
Theologica D. Thomæ : quæ omnium D.Thom.
optima est, potestque ad hanc formam re­
duci : quoniam ad hoc oportuit Christum
suscipere defectus nostros, ut pro nobis
satisfaceret, et ut ostenderet veritatem naruræ assumptæ; et ut nobis præberet
virtutis exemplum : sed ad hos fines non

436

«

DE INCARNATIONE

oportuit suscipere, vei habere peccatum
aliquod; quin potius peccatum eos im­
pediret : ergo Christus nullum peccatum
habuit. Majorem statuit, et probavit
D. Tho. quæst. præced. ari. 1, nam sus­
cepisse defectus nostros ad satisfaciendum
Ιαΐ«:·λ pro nobis, constat ex illo Isaiæ 53 : Iere
languores nostros ipse tulit. Ad us.endendum veritatem naturæ assumptæ, constat
Ad Phi- ex Apost. ad Philip. 2 ; Exinanivit senielip. 5k
tipsum, formam servi accipiens in similitu­
dinem hominilm factus. el habitu inventus ut
homo. Denique ad præbendum nobis exem­
plum virtutis, constat ex eadem Apostolo
Ad
ad Hebræ. 12 : Sustinuit a peccatoribus con­
Hebr.H.
tradictionem, ul non faligemini animis vestris
deficientes. Minor..uteuidemonstratur quoad
singulas partes : nam >n primis } eccatuiu
non conduct ad satisfaciendum sed potius
impedit vim satisfactionis, juxta illud
Eeel. 31. Eccl. 31 .’ Dona iniquorum non probat At­
tigimus. Nec ad hoc, quod Christus sa­
tisfaceret pro peccatis nostris, oportuit
habere peccata in se ipso, ad eum modum,
Ad
quo Apost. dicit al ïlebræ. 2 : Quod in
Ilebr. 9
’ eo, passus est, el tentalus, potens est el his qui
lentantur auxiliari. Nam ut optime resTJ.Tüom • pondet D. Thom. ad 3 : Christus ex sua
tentatione, et passione nobis auxiliatus est
pro nobis satisfaciendo : sed peccatum non
cooperatur ad satisfactionem; sed magis ip­
sum impedit. El ideo non oportuil, quod pec­
catum in se haberet, sed omnino esset purus a
peccato : alioquin pana, quam sustinuit,
fuisset sibi debita pro proprio peccato.
Præterea peccatum non conducit ad de­
monstrandum veritatem humanæ naturæ :
Quia peccatum, inquit D. Thom., non per­
tinet ad humanam naturam, cujus Deus est
causa : sed magis esi contra naturam, per se­
minationem diaboli introductam, ulDamasc.
dicit lib. i. de fide cap. 30, et lib. 3, cap. 20.
Quibus autem modis, et quantum oppona­
tur peccatum naturæ humanæ, explicui­
mus tract. 13, disp. 2, dub. 1, ex quibus
facile constabit, quod peccatum nou mani­
festat veritatem naturæ rationalis, sed ma­
gis deprimat, deturpet, et obscuret. Nec
proderit dicere, quod ad veritatem hu­
manæ naturæ pertinet potentia peccandi,
quæ per actum peccandi manifestatur sicut
causa per effectum. Nam licet potentia
peccandi foret de essentia naturæ humanæ
in proprio supposito ; non tamen in sup­
posito divino : unde natura humana in eo
constituta, ut in Christo supponitur, non
habet, quod per peccati actum manifeste-

lur, m fuse <lub. seq. dechir<ibiinus. Addi­
mus, quod ad manifestandum veritatem
humanæ natura· sut licit ostendere illa,
quæ habet ex Deo, et sibi conveniunt se­
cundum inclinationem inditam ab Auctore
naturæ. Posse autem peccare, esto, esset
essentiale nu tune humanæ, non tamen est
a Deo, nec inditum ab Auctore naturæ ;
sed convenit ipsi, quatenius habet esso ex
nihilo, potestque in nihilum redigi, et
agere contra naturalem incinationem. Vi­
deantur, quæ diximus tract, cit. disp. 12,
dub. 2.
Tandem Christus peccando, prosequitur iReir.9.
D. Tnorn. exemplum virtutis præbcrc non
potuit; cum peccatum eonlrarielur virtuti.
Quare ad prædictum titiem uon oportuit
peccatum habere, sed potius omnimodam
puritatem ab dio. Unde D. Petrus in 1,
cap. 2, cum dixisset Christum fuisse no­
bis virtutum exemplar : Pbbw inquit, re­
linquens exemplum, ul sequamini vestigia ejus,
statim addit : Qui peccatum non fecit. El
ipse Dominus cum ad virtutem exhorta­
retur, ut e ficaciter concluderet, si veri­
tatem dico vobis, quare non creditis mihi?
præmittere curavit : Qui ex vobis arguet
me de peccato? Tantum abest, ut ad præbendum virtutis exemplum oportuerit ha­
bere peccatum. Nec refert, si dicatur Oaar.iItir
Christum debuisse dare exemplum virtutis tacit®
pœnitentiæ, quæ necessario supponit pec­ objec­
catum. Nam panilcns i respondet optime tioni.
D. Thom. ad 5 , laudabile exemplum dare
potest, non ex hoc, quod peccavit, sed in hoc,
quod voluntarie panam sustinet pro peccato.
Unde Christus dedit maximum exemplum pa­
ndentibus, dum non pro peccato proprio, sed
pro peccatis aliorum voluit panam subire.
Itaque laudabilitas pœnitenlium non stat
in eo, quod peccaverint, in quo potius
pravum, exemplum præbuerunt; sed in
eo, quod pro culpis satisfaciant. Ad Chris­
tum vero pertinuit quidem pro peccatis ho­
minum satisfacere, quod laudabile est :
sed minime pertinuit peccare, ex quo non
laudem boni exempli, sed vituperationem
mali consequeretur. Unde provenit etiam,
quod virtutem pœnitentiæ non habuerit ;
quiahttc per se primo intendit satisfactio­
nem pro peccatis propriis, importatque
imperfectionem Christi sanctitati opposi­
tam, ut ex professo ostendimus disp. 14,
dub. 2, §2.
3. Contra nostram, et catholicam asser- Hxr-s-r
tionem senserunt Arius, et ejus sequaces, CÛfrtft*
ria.
ut refertur in tom. 1. Concilior, lib. 2, in Ari 55.
Nicr-num,

-

Ai

DISP. XXV, DUB, I.

--

Nicenum, ct scribit Niccphorus lib. 4,
Hist, cap. 5. Cum enim Ariani negaverint
Christum fuisse personam divinam, fa­
cile potuerunt illi attribuero peccata. Magis
inconsequentcr erraverunt aliqui hæretici
præcedontis sæculi apud Lindanum dialog.
1. Hosium lib. 1, de hæresibus, et Prateolum verbo Anlichrisliani, qui primum
illud confitcntes, reveriti tamen non sunt
Christo maculam, et peccatum imponere.
Asseruerunt enim Christum in Cruce pen­
dentem incidisse in molus impatientiæ, el
desperationis, quos illis verbis expresserit,
Miti.îî. Matth. 27 : Deus, Deus meus, ut quid dereli­
quisti me? Ad quod proxime accedit Calvi­
nus in harmonia ad prædictum caput, ubi
affirmat Christum quidem non desperasse,
emisisse tamen vocem desperationis. Nam
proferre cum deliberatione (qua nunquam
Christus caruit) desperationis verba gra­
vissimum est peccatum. Idem etiam Cal­
vinus docuit Christum in horto fuisse
mente turbatum5 et passione timoris ita
agitatum, ut inordinate oraverit : Pater, si
possibile est, transeat a me calix iste :
quamvis ad se reversus orationem correxe­
rit, et suam voluntatem Patri submiserit.
Unde omnes relati conveniunt in eo, aut
convincuntur sentire, quod Christus ali­
quod peccatum habuerit.
M w. Blasphema autem eorum sententia poI'riiw. test probari primo ex Apost. 2 ad Co­
rinth. 5, ubi dicit eum nempe Christum :
Qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum
fecit, scilicet Deus : sed quod Deus facit,
vere est : ergo peccatum aliquid vere fuit
in Christo. Secundo ex verbis Ps. 21 :
15. il.
Deus, Deus meus respice in me : quare me de­
reliquisti, longe a salute mea verba, delicto­
rum meorum. Quæ verba dicuntur ex per­
sona Christi, ut patet ex communi Patrum
expositione, tum ex eo, quod ipse illa
protulit in cruce. Ergo Christus habuit
Tulin. aliqua delicta:, sive peccata. Tertio, quia
omnes ad Adamo procedentes peccaverunt
in eo, indeque contrahunt peccatum origi­
.U nale, ut palam sumitur ex Apost. ad Rom.
’ 5, sed Christus vere processit ab Adamo :
ergo ineo peccavit, et ab eo contraxit oriÇono. ginale peccatum. Quarto, quia circuncisio
est instituta ad remedium originalis pec­
cati : sed Christus circuncisus est, ut
?. supponitur Luc. 2, docent Patres ibidem :
i
ergo Christus habuit aliquando'tale peccaI (fciiK'.tum. Quinio, quia baptismus ordinatur ad
tollendum aliquam spiritualem impurita­
tem : sed Christus baptizatus est, ut cons-

437

tat Matth. 3, ergo habuit aliquam spin- Matih.3.
tualem impuritatem, sive peccatum. Sexto, Sexto,
quia peccatum est imperare, ant consulere
peccatum : sed Christus consuluit, et im­
peravit peccatum, cum Joan. 13, dixit. Ι93Π.13
Judæ, qui i|>sum tradere moliebatur :
Quod facis, fac citius : ergo Christus com­
misit aliquod peccatum.
Sed hæc levia sunt, ut movere potue­ Diluan­
tur »n
rint, nisi homines desperatos, et Christi commoinimicos ad concipiendum tam horrendam ni.
de suo Redemptore ignominiam. Nam
in primis illa verba, Ut quid dereliquisti me?
nullam inordinationem, nullam despera­
tionem repræsemant; sed declarant acer­
bissimam afflictionem, quam Christus pa­
tiebatur in inferiori parte absque ullo
solatio, quod in eam redundaret ex supe­
riori, ut Patres communiter explicant.
Qualiter enim potest impatiens fingi, qui
summa, et ultronea charitate patiebatur?
aut qualiter desperans, qui visione beata
fruebatur, et gloriam ipsam tenebat? Unde
expositio, quæ in illis verbis desperatio­
nem, vel hujus imaginem comminiscitur,
hæreticum prodit affectum, ut longe ante
Calvinum, ip«um tamen quasi infami nota
præsignans, vidit D. Tho. super Ps. 21,D.Tiioai
vers. 1, ad illud : Quarc me dereliquisti?
ubi ait : Hxc fuerunt verba Christi in
cruce. Ex his autem verbis Arrius occasionem
sumpsit erroris, scilicet quod in morte Christi
separata est divinitas al) humanitate. (Non
quia senserit Christum fuisse hypostatice
E)eum, sed quia putabat Deum fuisse
specialiter in Christo sicut in creatura,
quam specialiter habitabat.) Unde de hoc
secundum eum conqueritur Dominus : Quare
me dereliquisti? Ecce de.-perationis signa
apud Calvinum, et socios.) Sed hoc erro­
neum est. Et autem sciendum, quod aliquis
dicitur derelictus a Deo, quando non adest
ei Deus, sicut videtur adesse, quando protegit
eum, ct implet ejus politionem. Hierem. 12:
Dominus Deus mecum est tanquam bellator
fortis : idcirco qui persequuntur me, cadent,
ct infirmi erunt. Et quia Christus non est
liberatus a passione corporali; secundum hoc
dicitur ad horam derelictus, id est, passioni
expositus. Rom. 8 : Proprio filio suo non pe­
percit : sed pro nobis tradidit illum. Item
illa petitio, Pater, si fieri potest, transeat a
me calix iste, ul dicitur Matth. 2G, non vide­
tur impleta, quia erat secundum carnem.
Isaix5\ ·. Ad punctum, et in modico dereli­
qui te. id est, passioni te exposui : et in mise­
rationibus magnis congregabo te, scilicet in

*

·.

t
ΓΜ '

i

438

Π E INCAR NATION E.

resurrectione. Et ideo didi : Quare me dere­
liquisti? Id e>t, passioni me exposuisti.
Ex quibus obiter constat ad id, quo i di­
citur de oratione Christi in horio : nihil
enim inordinatum habuit, sed manifesta·
vit (quod decentissimum erat) naturalem
inclinationem ad vitam secundum se, et
huic cohærentem mortis timorem, ut
recte expendit idem S. Doctor in hac
quæst. ari. 8. Voluit namque Dominus,
sicut alias, sic etiam timoris, ac mœroris
pœnam subire : unde nec obstupefecit sen­
sum, nec cogitationem avertit a passione
futura, nec fecit, ut potuit, gaudium a
superiori parte derivari ad inferiorem :
sed mentem potius defixit in omnia tor­
menta, et contumelias : ad quorum appre­
hensam imaginem permisit carnem timere,
quod ejus erat, et refugere mortem, non
quidem ut præcepjam, sed ut vitæ natu­
raliter contrariam, man i festa re que natura­
lem suum affectum. Unde summæ forti­
tudinis, et charitatis fuit in hæc adeo
affligentia se committere, et illa tandem
pro nobis non recusare. Quare finita ora­
tione alacriter occnrrit se quærentibus ad
mortem, manifeste significans timoris af­
fectum in se permisisse, qui cum voluit,
D. Au­ ipsum deposuit, juxta illud D. August,
gust.
tract. 49, in Joao. Non est dubitandum
eum non animi infirmitate, sed potestate
Diluil’ r turbatum. 4. Ad primum itaque hæretiprimum
in jûril·· eorum motivum respondet D. Thom.
culari. summa eruditione, el claritate in praesenti
D.Thotn.
his verbis : Dicendum , quod Deus fecit
quidem Christum peccatum, non quidem ut
in se peccatum haberet : sed quia fecit eum
hostiam pro peccato. Sicut et Oseæ i, dicitur :
Peccata populi mei comedent, scilicet sacer­
dotes, qui secundum legem comedebant hostias
pro peccato oblatas. Et secundum hunc mo­
dum dicilur Isaia 52, quod Dominus posuit
in eo iniquitatem omnium : quia scilicet eum
tradid\t, ut esset hostia pro peccatis omnium
hominum. Vel fecit eum peccatum, id est,
habentem similitudinem carnis peccati, ut
dicilur ad Rom. 8, et hoc propter corpus pas­
sibile, el mortale, quod assumpsit. Utraque
expositio optima est : sed prior videtur
præferenda propter omnimodam sinceri­
tatem, et consonantiam, quam habet ad­
modum loquendi Scripturæ.
Patet
Secundum diluit in resp. ad 1 his ver­
a<l se­
candum. bis : Dicendum, quod sicut Damascen. dicit
in 3 lib. dupliciter dicitur aliquid de Christo.
Uno modo secundum proprietatem naturalem,
et hypostaticam : sicut dicilur, quod Deus fac­

tus est homo, ei quod passus est pro nobis,
*;
.1 lio modo secundum proprietatem personalem,
et habitudinalem, prout scilicet aliqua dicun­
tur de ipso in persona nostra : quæ sibi secun­
dum se nullo modo conveniunt. Unde el inter
septem regulas Ticonii, quas August, ponit
in 3 de doctrina Christiana, proxima poni­
tur de Domino, et ejus corpore, cum scilicet
Christi, et Ecclesi.r una persona aestimatur. Et
secundum hoc Christus ex persona membro­
rum suorum loquens dicit: Verba delictorum
meorum : non quod in ipso capite delicta fue­
rint. Vocat itaque Dominus peccata homi'num delicta sua, non quia in se, vel .a se
fuerint, sed quia sunt membrorum ad ip­
sum alias moraliter pertinentium : unde
talia peccata ad eum referebantur imputa­
tive, sive quantum ad obligationem, quam
pro illis satisfaciendis in se suscepit. Quæ
responsio nihil commune habet cum doc­
trina Augustini de Roma archiepiscopi
Nazaræni affirmantis hanc (et ex ea pro­
cedentes) propositionem, Christus quotidie
peccat. Quam propositionem licet ipse ex­
posuerit de Chrisli capite non in se, sed in
membris, quatenus homines, qui suntmembra Christi quotidie peccant, tanquam scandalosam, et erroneam merito reprobavit
Concil. Basiliense sess. 22, sive tunc fue- Coacii.
rit schismaticum, sive non; quod nihilB3sllliB·
refert in præsentiarum. Quoniam hæc pro­
positio, Christus peccat, in proprietate ser­
monis denotat influxum Christi in peccata,
et quod homines peccant ut membra Christi,
et secundum id, quod participant à Christo :
utrumque autem est falsum : primum,
quia Christus nullo modo influit in peccato
hominum : posterius vero, quia homines
non peccant secundum id, quod à Christo
habent, et quatenus ejus membra; sed quia
(quod alias ex se habent) sunt defectibiles.
Unde dicere Christus peccat adhuc per ap­
plicationem, sive translationem ad mem­
bra, est in proprietate sermonis falsum, et
Chrislo injuriosum. Cæterum cum dicitur
peccata hominum esse Christi imputative,
solum significatur, quod Christi fuerint
quantum ad satisfaciendi pro illis obliga­
tionem, voluntarie ab ipso susceptam : id­
que verissimum est. Quod et asseritur à
D. Thom. ubi proxime, et sufficit, ut Chris­
tus peccata hominum potuerit vocare de­
licta sua.
5. Ad tertium respondetur majorem ve­ A4
rificari solum in illis, qui veniunt ab Adam tenua
per seminalem propagationem : quod Chris­
tus non habuit : atque ideo nec peccatum
originale,

DISP. XXV, DUB. !
clive, originale, ut fusius explicat D. Thom. in
solut. ad 2 his verbis : Sicut dicit August.
10 super Genes, ad liter, non eodem omni
modo Christus fuit in Adam, et in aliis Pa­
tribus, quo nos ibi fuimus. Nos enim fuimus
in Adam secundum seminalem rationem, ct
secundum corpulentam substantiam : quia
scilicet, ut ipse ibidem dicit, cum sit in semine
et visibilis corpulentia, et invisibilis ratio,
utrumque currit ex Adam. Sed Christus visi­
bilem substantiam de carne Virginis sumpsit :
ratio vero conceptionis ejus non a semine vi­
rili, sed longe aliter, ac desuper venit. Unde,
non fuit in Adam secundum seminalem ratio­
nem; sed solum secundum corpulentam sub­
stantiam. Et ideo Chrislus non accepit active
ab Adam humanam naturam, sed solum ma­
terialiter, active vero a Spiritu Sancio. Sicut
et ipse Adam materialiter sumpsit corpus ex
limo terræ, active autem a Deo. Et propter
hoc Christus non peccavit in Adam, in quo
fuit solum secundum materiam. Quod motivum est adeo efficax, quod licet Christus
non esset personaliter Deus, sed purus
homo, adhuc tamen ex vi modi, quo con­
ceptus est, non posset contrahere peccaD.As- tum originale, ut optime vidit D. Anselmus in lib. de concep. Virg. cap. 13, ubi
ait : Nimis absurdum inlelligilur, ut per
illud semen, quod non creata natura, nec vo­
luntas creaturæ producit, aut seminat, sed
solius Dei voluntas propria ad procreandum
hominem mumdum a peccato de Virgine se­
gregat, alieni peccati, sed debiti necessitas ulla
pertranseat : etiam si non sumatur in persona
Dei, sed ut purus homo fiat. Videantur,
quæ diximus tract. 13 in Comment, ad
art. 3, quæst. 81, ubi aliam etiam ratio­
nem assignavimus, ne Christus contrahere
potuerit originale peccatum. Sed quæ
proxime traditur a D. Tho. optime evincit
negationem talis peccati de facto, sicut ad
veritatem Catholicæ sufficit; quidquid fue­
rit de potentia absoluta.
M
Ex quibus ad quartum respondetur ne^“•gando consequentiam : quia ut recte
Ifta, tradit D. Thom, infra quæst. 47, art. 1
ad 3 : Sicut Chrislus propria voluntate'
mortem noslram suscepit, quæ est effectus
'
peccati, nullum in se habens peccatum, ut nos
;
a morte liberaret, et spiritualiter nos faceret
mori peccato : ita etiam et circumcisionem,
quæ est remedium originalis peccati, suscepit
absque hoc, quod haberet originale peccaI
tum : ut nos a legis jugo liberaret, et ut in
i'
nobis spiritualem circumcisionem afficeret :
ut scilicet suscipiendo figuram impleret veri-

439

talem. Quibus addi potest ex D. August,
serm. 13. de temp. : Dominus quibus susce­
pit circumcisionem, ablaturus ipsam cir­
cumcisionem : suscepit umbram, daturus lur­
cem : suscepit figuram, impleturus verita­
tem. Unde etiam patet ad quintum : nam
ut ex D. Ambros. tradit D. Thom. infra lni",0,°'
quæst. 39, art. 1 : Baplizalus est Dominus, ' ‘om‘
non mundari volens, sed mundare aquas,
ut ablutæ per carnem Christi, qui pecca­
tum non cognovit, baptismatis vim haberent.
Et ut inquit D. August, in Euchirid. cap.
49 : In aqua voluit baptizari a Joanne, non
ut iniquitas ejus dilueretur, sed ut magna
commendaretur humilitas,
Sextum denique, et ultimam evertit Ad
idem Angelicus Doctor loco cit. ex Joann, sexium.
D.Thom.
lect. 5, ubi optime verba Domini sequen­
tibus explicat : Verba, inquit, non sunt
præcipientis, seu considentis; cum peccatum
cadere non possit sub præcepto, el consitio
divino, quia dicitur in Ps. 18 : Præceplum
Domini lucidum, illuminans oculos. Sed sunt
verba permittentis. Nam ut dictum est, dia­
bolus miserat in cor Judæ, ut traderet eum.
Quod jam tractaverat cum principibus : sed
implere non poterat, nisi ipse Christus per­
mitteret. Isaiæ 53 : Oblatus est, quia ipse voluit.
Sunt etiam verba crimen proditionis expro­
brantia, ut ostenderet, quod dum ille confer­
ret beneficia, iste intentaret mortem. Sicut
etiam verba ad opus nostræ redemptionis
anhelantis, ut August, dicit : Non tamen præ
cepit facinus ; sed prædixit : non tam in per­
niciem perfidi sæviendo, quam ad salutem
fidelium festinando. Lue. 12 ; Baptismo habeo
baptizari, el quomodo coarctor, usque dum
perficiatur.
6. Ex dictis colligit Suarez disp. 33, Nola
sect. 1, conci. 2, quod in Chrislo secun­ circa
­
dum legem ordinariam non potuerit esse corolla
num.
peccatum. Idque affirmat esse certum sine
controversia inter catholicos. Sed in hoc
ultimo plane fallitur : quoniam Scotistæ,
cum quibus dub. seq. nobis agendum est,
vel nihil dicunt dum affirmant Christum
potuisse peccare; vel convincuntur sentire,
quod potuerit peccare de lege ordinaria,
sive attentis naturis rerum. Ipsi namque
nullam Christo ad peccatum deferunt im­
potentiam secundum ea, quæ substantiali­
ter, atque essentialiter habet ; sed præcise
ratione visionis beatificæ ; quæ profecto
juxta illorum principia non convenit
Christo ab intrinseco, sed ex distincta, et
accidentaria Dei gratia. Unde si Christus
cum sibi intrinsecis, et sibi propriis relin-

o H'

i

4Iù

DISP. XXV, DUB. II.

DE INC A B NATION E.

qneretur. absque scrupulo proterunt, quod
posset habere peccatum. Quoi autem quis
habet ex propriis, sive ab intrinseco, et
independenter ab accidentalia, nova, et
gratiosa Dei providentia, id utique hahet
ex natura rei, atque ideo secundum le­
gem, sive providentiam ordinariam, quæ
rebus consulit juxta eauim naturam, et
exigentiam. Quod vero Deus de facto de­
creverit nullum fore in Christo peccatum ;
minime probat Christum non potuisse de
lege ordinaria, et secundum communem
providentiam peccare : plura namque sta­
tuit de facio Deus, quorum opposita valent
de lege ordinaria, et communi providentia
contingere : sicut decrevit aliquos non
peccare graviter, quos certum esc potuisse
de lege ordinaria, et secundum commu­
nem providentiam peccare. At si nimis
durum, et prorsus absurdum, ut revera
est, apparet Theologum catholicam con­
cedere, quod Christus secundum legem
ordinariam potuerit habere peccatum ; ipsi
Scotistæ curabunt dicta componere, el
declinare vim consequentiæ insinuatæ :
quæ namque moliuntur, ut dicant Chris­
tum potuisie peccare de potentia absoluta,
eodem tenore probant potuisse peccare de
lege ordinaria. Unde immerito diciiur
nullam circa hoc ultimum esse controver­
siam inter catholicos. Sed melius dicere­
tur nullam esse debere ; quamvis sit, ut
magis constabit ex immediate dicendis.

runt propositam difficu’tatem. Ubi liquo',
et in calce præced. dubii notabamus, quod
tota illa distinctio penes potestatem de
lege ordinaria, et potestatem absolutam
non refertur ad Chr stum secundum pro­
pria, et intrinseca sibi praedicata conside­
ratum ; sed ad suppositionem absolute
accidentalem, quod gratiam consumma­
tam, beatiiudinemque habuerit, vel non
habuerit : unde omnem impotentiam
peccandi, quam Scotistæ Christo deferunt,
ad radicem, sive suppositionem accidenta­
lem revocant, quod Christus fuerit incar­
natus cum gratia, et b^atitu-line, sicut
ipsum magis decebat. Has ergo distinc­
tiones ut excludamus, consulto dubium
explicuimus Christo secundum se conside­
rato, hoc est, quantum ad illa intrinseca,
ex quibus substantialiter necessario cons­
tituitur, et sunt natura humana, persona­
litas Verbi, et mo lus unionis hypostatic®,
præcisive ab aliis donis gratiosis acci­
dentalibus. Ubi incidenter observandum
est argumenta*, quæ attingunt libertatem
Christi, et præcepta nisi imposita, pro­
cedere de facto ; siquidem illa de facto
habuit : et tamen omnes in eo conveniunt,
quod Christus de facto, sive secundum
illa, quæ re ipsa habuit, peccare non po­
tuerit : unde non specialiter urgent in
Christo pro alia hypothesi considerato se­
cundum se. Remittenda itaque sunt ad
suum ocum, ubi agemus de Christi me­
rito, et libertate.
Rursus maluimus inquirere, utrum in
DUBIUM II.
Christofueritpotentiapeccandi.quam utrum
peccare potuerit, ut sic magis directe ex­
Ulrwn in Christo secundum se considerato
cluderemus alias distinctiones insinuatas
fuerit potentia peccandi.
penes posse peccare de lege ordinaria, et
SU las
7.· Ab actu negato
ad po- posse peccare de potestate Dei absoluta :
· progredimur
· ·
q a-slio—•
nam si semel constet in Christo non fuisse
tentiam : sæpe quippe contingit, ut ea,
ni$ ,
I
ot.ab
quæ non sunt, possint esse. Solet autem peccandi potentiam, in nulla hypothesi ap-’
;'iiis
l"-s-j_ hæc diificultas aliter ab aliis proponi, an
prehendi aut fingi valebit, quod peccet,
proponilur.
videlicet Christus de potentia absoluta vel possit peccare : repugnat namque ex
peccare potuerit ? Supponunt namque
terminis, quod aliquis peccet, aut peccaro
Christum de facto non fuisse in poientia possit, nisi habeat potentiam peccandi :
proxima al peccandum, eo quod ab initio sicut implicat, quod quis videat, aut videre
suæ Incarnationis constitutus fuerit in queat absque potentia videndi. Dupliciter
statu beatitudiuis essential s, qui talem autem intelligi potest, quod potentia pec­
potestatem vel excludit, vel impedit om­
candi non sit in aliquo ; primo quatenus
licet talis potentia entitative ibi sit, est ta­
nino, ut docent communiter Theologi, et
men prorsus impedita, ne in actum exire
statuimus tract. 9, disp. 4, dub. unico.
Sed quia absolute non repugnavit, quod
valeat : potentia enim sic se habens maChrisms haberet naturam humanam abs- I gis dicitur impotentia :: sicut qui visum .
que beatitudine, et ullo gratiæ dono, et
habet omnino impeditum per albuginem
quasi constitutam iu puris naturalibus :
in pupilla, dicitur cæcus, et habere impo­
propterea ad ipsum ita constitutum refetentiam ad videndum : quo sensu beati di­
cuntur

Mrl >r
ej’i

(io.

cuntur non habere potentiam peccandi.
. Secundo, ot mugis proprie quatenus talis
potentia entitative deficit quantum ad realitatem dofectibilitatis : quia vel ex toto,
vel ex parte deest alii aliquod prædicatum
intrinsecum, quod ad ipsum posse, sive
actum primum requiritur : sicut proportionabiliter se haberet intellectus humanus
ad supernaturales operationes, pro quibus
nullum sibi auxilium sufficiens adesset aut
datum, aut præparatum. Uterque autem
modus sufficit, ut subjectum, cui una, aut
altera deest potentia, dicatur simpliciter
impotens, sive non potens actum elicere,
ut satis ex se liquet. Et in hoc sensu in­
quirimus, utrum in Christo fuerit potentia
peccandi. Quamvis enim eo contendamus,
ut talem potentiam etiam in secunda ac­
ceptione excludamus, unde evidenter erit
Chrisli impeccantia : nihilominus satis superque erit vel in priori sensu potestatem
illam abjicere, sicut Theologi magis com­
muniter solent procedere.
?

Vera, el communis sententia auctoritate
. 55. Patrum probatur.

8. Dicendum est in Christo secundum
so, sive quoad intrinsece constituentia
considerato, non fuisse potentiam pec­
candi : atque i leo Christum fuisse abso­
lute impeccabilem, et in nulla hypothesi,
aut dispositione rerum peccare potuisse.
Hæc secunda assertionis pars evidenter in­
fertur ex prima, ut constat tum ex imme­
diate prænotatis : tum ex eo, quod si
Christus ex se non habet potentiam pec­
candi, nequit peccare, nisi, talis potentia ei
addatur; quod implicat : quia nec Deus,
nec creatura aliqua valet talem potentiam
Dîtom. ei superaddere : quisquis enim peccat, id
C1MT0habet ex se ipso> Prior vero assertionis
Iw.
ΊDeu. pars, quæ directe titulo dubii respondet,
Pilodiest communis inter Theologos : sic enim
»U. .... .
jiihtoi. docet D. Thom. locis infra referendis, cui
subscribunt unanimiter discipuli, Capreol.
X«u- in 3, dist. 12, quæst. unica, art. 1 et 3.
Dezaibi, quæst. unica, Paludanus quæst. 1.
Anuo. Medina in præs. dub. unico. Alvarez
STtoffl1 disp. 68. Silvius dub. unico, Nazârius
PWip- cuutrover. unica, Cipullus dub. unico,
Godoi. Arauxo dub. I. Joan, à S. Thom. disp. 16,
Goeel. art. 1. N. Philippus disp. 7, dub. 6, Gokbit.
doidisp. 41, num. 23 etseq. Gonetdisp. 20,
Viln­
ius. art. 1. Labat disp. 6, dub. 5. Vinccntius

441

quæst. 1, pag. 32, et alii plures. Idem
etiam docent Magiste r sent, in 3, dist. 1'2, Minis­
B. Albertus ibi art. 4. D. Bonavent. ibi B.ter.AU
art. 2, quæst. 1. Ricardus quæst. 2. Dio- bertus.
Boninys. Gistertiens. quftrt. 3, art. 2. Car­ D.vent,
thusian. quæst. 2. 2\.lmainus dist. I, Ricar­
dus.
quæst. 2. Argentines quæst. 1, art. 2. Pe­ Diony
­
trus de Tarantasia, et Udalricus eodem sius.
loco, Palacios disp. 2, et alii plures scho­ Cistert»
Diony­
lastici. Idem denique asserunt alii Theo­ sius.
logi, Hugo de S. Viet. lib. 2, de sacram, Carllu
Aimaipart. 1, cap. 7. Valentia in præs. punct. 2. nas.
li­
Lorca disp. 57, memb. 2. Suarez disp. 54. Argcn
nas.
Vasquez disp. 61. Beccanus cap. 12, TaranteS 3.
quæst. 3. Gaspar Hurtado disp. 6, diffi­ PiUcios
cult. Ί. Lugo disp. 26. Amicus disp. 24. Hugode
>. Viti.
Granados controv. 1, tract. 10, disp. 2 ’ Valentia
Bernal disp. 43. Aversa quæst. 15, sect. 4 ’Corea?
et 5 Lumbier quæst. 32, art. conci. 7, Vazqnez,
Suret
num. 1706. Ragusa disp. 114, § 2. Bo- Grana­
dos.
næspei tract. 3, disp. 12, dub. 1 et 2. Logo.
Alderete disp. 69 et alii plurimi. Qualiter Avetsa
autem censeant de sententia contraria, Lu ru­
bier.
num. 39 constabit.
Præcipuum autem hujus communis as­ Obser­
sertionis fundamentum positum est in com­ va: io
preammuni SS. Patrum auctoritate. Quorum tes­ bula.
timonia ut congruentius proponantur, el
sincerius explicentur, præ oculis habere
oportet varias hæreses ad impeccantiam
Christi pertinentes, quibus ipsi obviam ire
contendebant. Arius namque, et sequaces
cum assererent Christum esse creaturam,
consequenter dixerunt potuisse peccare, ut
supra vidimus num. 3. Apollinaris au­
tem, et alii, ne Christum facerent peccabilem, dixerunt Verbum non assumpsisse
animam humanam, intellectumque ejus,
et voluntatem, sed horum loco fuisse hu­
manitati, seu carni unitum : non enim in­
telligere potuerunt, aut voluerunt, qualiter
persona habens voluntatem creatam ne­
queat per illam, et in illa peccare. Cujus
hæresis meminimus in Gomment, ad art. 2,
quæst. 5. Macharius denique Antioche­
nus, et alii, qui vulgo vocantur Monothelitæ, ut vitarent idem inconveniens, sive
contrarietatem voluntatis creatæ ad divi­
nam; quamvis admiserint in Christo duas
naturas secundum hypostasim unitas (in
quo ab hæresibus Nestorii, et Eutychetis
recesserunt), negarunt duas operationes, et
duas voluntates ; sed unam tantum vel per
confusionem , vel alio modo plane inexpli­
cabili in Christo constituerunt, ut constat
ex his, quæ tradit D. Thom. infra quæst. 18,
art. 1 et quæst, 19, art. l. Cæterum Sancti

&

•5

4*

i

ί

■J* J
i: i·;

I

p
1

ft

t.

if
>,• Λ0
ίf

DE INCARNATIONE.
Patres nihili fecerunt praedictam haereti­
corum argumen talionem : sed confitentes
catholice Christum habuisse naturam hu­
manam distinctam à divina, et similiter
voluntatem humanam distinctam a divina,
et tandem volitionem, sive operationem
humanam distinctam à divina, simul exclu­
serunt, et perpetuo negaverunt, quod Chris­
tus peccare potuerit : quia ipsa voluntas
creaia per assumptionem, sive unionem ad
hypostasim divinam proprium peccabilitatis defectum exuit, et facta est impeccabi­
lis : unde Christum impeccabilem absolute
prædicant, et non solum peccati exper­
tem, sed incapacem, sive non habentem
Funds- potestatem ad peccandum. Idque non re­
wcntum
c rom- vocant ad quaedam alia accidentaria, et
R OIH
unioni hypostaticæ supervenientia ; sed in
a' doiF ipsam substantialem conjunctionem huma,4'c· nitatis ad Verbum. Quod autem hæc fuerit
communis eorum assertio, mens, et sco­
pus, evidenter, quantum capimus, constat
ex sequentibus.
9. Et quamvis alios antiquiores Doctores statim referemus, primum tamen lo­
cum in hac causa damus Sanctissimo P. N.
N. Cj· Cyrillo Alexandrino, circa mysterium In­
nilas.
carnationis illuminatissimo, et qui prae­
sentem controversiam prævenisse videtur.
Sic enim habet lib. contra Anthropomorph.
cap. 23 : Stolidi vero, ac dementes prorsus,
qui ipsum etiam Christum, nescio quo pacto,
peccare posse affirmant eam ob causam, quod
in eadem ac nos specie fuerit versatus. quod­
que forma servi accepta cum hominibus in
terra egerit. Si enim desiit esse, quod erat,
aut ex divina natura in humanam tantum,
ac nostri similem naturam abiit, humanam
imbecillitatem illi objiciant. Si vero id circo
humanam naturam gestavit, ut eam qux ab
Adam acceperat imbecillitatem, in se validam,
ac peccato superiorem declararet ; cur frustra
id anxie inquirunt, quod invenire non pos­
sunt ? Ubi data discurrendi, aut etiam fin­
gendi licentia negat in Christo posse ad
peccatum : quia suppositum quod natu­
ram humanam gestavit, erat Verbum Dei,
validam ipsam constituens tanquam illi
principio invitantem, et insertam, quod
ad peccandum deflectere non valebat. Et
conformiter ad hæc inquit lib. 10 in Joan,
cap. 11 : Peccatum enim, et peccati ergo
diaboli sunt, Christus vero natura Deus, na­
turaque immutabilis, peccare non poterat.
Ubi hanc unicam, sufficientemque radi­
cem impotentia ad peccandum in Christo
assignat, quod Deus sit id quod in nulla
j

hypothesi non potuit esse, licet omnia
accidentalia deponeret. Idem S. Doctor
dialog. 6 de Trinit. vocat Christum inca­
pacem peccati. Et lib. de lide ad Theodos,
affirmat animam Chrisli per unionem ad
Verbum factam esse superiorem omni peccato,
et immutabilem. Nunc subjiciamus alios
Patres in eodem sensu loquentes.
D. Athanasius lib. de Incarnat, occurrit d. Aitaerrori Appollinaris existimantis so non
aliter posse apprehendere, aut constituere
Christum incapacem peccati (quod vel
ipsi hæretici supponebant), nisi negando
ipsi voluntatem humanam. Cui haeresi
occurrit Athanasius his verbis : Pfrfci in­
carnatio, secundum naturam Dei facta,
nostrorum vitiorum susceptibilis non fuit.
Quasi diceret : Verbum suscepit quidem
humanam voluntatem, sed non suscepit
ejus defectum, sive peccandi capacitatem;
quin potius ipsa susceptione peccabilitatem exclusit, aut extinxit. Unde subdit :
Neque enim metuendum erat, ne isto ineffabili
modo in unitatem personx a Verbo Dei na­
tura humana suscepta per liberum voluntatis
peccaret arbitrium ; cum ipsa susceptio talis
esset, ul natura hominis a Deo ita suscepta
nullum in se motum malx voluntalis admitte­
ret. Ubi plane docet naiuram humanam ipsa
susceptione, sive assumptione ad Verbum
deposuisse capacitatem admittendi pecca­
tum. Et in eodem sensu excludit calum­
niam Arianorum orat. 2 contra ipsos
circa finem, his verbis : Primo homine mu­
tato, et morte per peccatum introgressa, necesse omnino fuit secundum Adam immutabi­
lem esse, hoc est, inconvertibilem ad
malum, sive impotentem peccare.
D. Hilarius lib. 10 de Trinit. circa d. Ihh
medium, in eosdem Arianos invehitur, et rios.
1
ait : Homo Christus est, et in veritate nati­
vitatis est, dum homo est : et non est in pro­
prietate pcccali, dum Christus est : quia
qui homo est, non potuit non homo esse,
quod natus est : et qui Christus est, non
potuit amisisse, quod Christus est. Ubi af­
firmat tam necessarium esse, quod Christus
careat peccato, quam quod Christus sit,
vel quandiu Christus est : nam sicut ne­
cessariam est nasci hominem, quia homo
est; sic necessarium est Christum non
peccare, quia Christus est. In nulla itaque
bypothesi salvari debet ex sententia 8.
Doctoris, quod Christus sit, et peccet.
10. D. August, sæpissime, et claris- d. Assime eandem asserit veritatem : nam in 1«'·»»«·
Enchir. cap. 36 inquit : Per gratiam
union ii

DISP

XXV, DDB. II.

unionis facium est, ul Christus homo nullum 1
pwjd habere peccatum. Et cap. 40 affir­
mat in naturæ humanæ susceptione fac­
iam esse illi homini gratiam quodammodo
naturalem, quæ nullum peccatum posset ad­
mittere. Etlib. de prædest. Sanet, cap. 15 :
Sunquid metuendum fuit, ne accedente ætate !
homo ille libero peccaret arbitrio ? An ideo
in illo non libera voluntas erat, ac non tanto
magis erat, quanto magis peccato servire non
poterat? Etlib. 2 de peccati meritis cap.
Il : Mente conspiciens Christi justitiam, in
cujus non lanium divinitate, sed neque in
anima, neque in carne ullum potuit esse pec­
calum. Etlib. 1. contra duas epist. : Pela­
gian. Non ob aliud factus est inter Deum,
ct hominem mediator, nisi quia ex hominibus
non potuit esse peccator. Et lib. 2 de In­
carnat. prope finem : Sicul vas ipsum,
quod substantiam continet unguenti, nullum
genus aliud potest recipere liquoris : ita
anima Christi velut vas, in quo erat substan­
tia Unigeniti, impossibile fuit, ul contrarium
reciperet odorem. In quibus evidenter ex­
cludit a Christo potestatem committendi,
aut recipiendi peccatum : idque revocat ad
dignitatem personalem ipsius, qua illum
carere repugnat.
D.Fel- D. Fulgentius lib. 3 ad Trasimundum
fnto$· circa medium ait : Proplerea Chrisli huma­
nitas sine peccato permansit : quia eam in
unitate personæ divinitas accepit, quæ natu­
raliter peccare non potest. Ubi ex impoten­
tia personæ divinæ ad peccandum colligit
humanitatis Christi impeccantiam ; unio
autem humanitatis Christi ad personam
divinam est Christo essentialis.
Dieir- Dionysius Alexandrinus in epist, contra Paulum Samorat. sic loquitur de
Christo : Nisi fuisset Deus, non poterat esse
alienus a potestate peccandi : nemo enim est,
quin peccare possit, nisi unus Christus sicut
Paler Christi, et Spiritus Sanctus. Quod
non alia ratione verificari potest, nisi quia
suppositum Christi per humanitatem, et
in humanitate agens est Deus, sicut Pater,
et Spiritus Sanctus : esse autem personam
divinam est Christo essentiale : et nequit
Christus agere, quin agat divina persona.
Of'ftOrigenes lib. 2. Periarch. cap. 6, post
KS.
medium ait : Anima Chrisli, quæ quasi
ferrum in igne, sic semper in Verbo, semper
in sapientia, semper in Deo posita est, omne
quod agit, quod sentit, quod intelligit, Deus
est : ideo nec convertibilis, nec mutabitis dici
potest, quæ inconvertibilitatem ex Verbi Dei
unitate indesinenter ignita possedit. Ubi

Π3

manifestam est, quod inconvertibilitatem
ad malum, sive impeccabilitatem animæ
Christi attribuit, et quod illam sitam dicit
in unitate hypostatica ad Dei Verbum.
D. Epiphanius in Anchorato longe post Γ). Epimedium, Apollinaristas refellit his ver­ pha ins.
bis : Si dixerimus Christum perfectum ho­
minem ex Maria natum, nunquid suspicabi­
mur ipsum peccatis subjectum fuisse? Absit.
Et rationem assignat : Etiamsi carnem ve­
ram accipit ex Maria, el animam vere hu­
manam, et mentem, cl si quid aliud est in
homine; ipse in se ipso habens universa con­
tinuit, Deus existens, non divisa ad malitiam.
Ubi impeccantiam istam revocat ad illud
I caput, quod Christus Deus erat, omnia in
se continens principia, quæ alias possent
ad malitiam declinare.
­
11. Tertullianus lib. de carne Christi, Tertul
lianus.
id sibi opponit : Si nostram induit carnem,
peccatrix fuit caro Chrisli. Sed respondet :
Nostram induit, suam fecit, et suam faciens
non peccatricem effecit, id est, impeccatricem, sive non potentem peccare. Quia vi­
delicet eam assumendo, sive suam faciendo,
exclusit ab eo potentiam peccandi.
D. Anselmus lib. i. Cur Deus homo, IK Anselrnus
cap. 10, ait : Primus Adam peccare potuit,
quia purus homo : secundus Adam peccare
non potuit, quia est Deus. Ubi impotentiam
peccandi revocat ad hoc, quod Christus
Deus est sibi personaliter uniens naturam
humanam.
Rupertus Abbas in lib. de voluntate Dei, Rupertus
cap. 11, inquit : Humanitas Chrisli non Λ bias.
per creationem, sed per assumptionem facta
est creatura talis, quæ peccare non solum no­
let, verum etiam non posset.
D. Thomas in 3, dist. 12, quæst. 2, D.Ttom.
art. 1 in corpor. ait : Anima Christi, et
corpus fuerunt quasi organum Deitatis, se­
cundum quod dicit Damasc. Deitas regebat
animam, et anima corpus. Unde non poterat
peccatum attingere ad ejus animam, sicut nec
Deus potest peccare. Et in resp. ad 1 : Sicut
Deus non potuit descendere ad hoc, quod pec­
caret; et ideo Christus nunquam peccavit :
ita non potuit descendere ad hoc, quod peccare
posset; el ideo etiam Christus nunquam pec­
care potuit. Et art. 2 in corp, inquit :
Liberum arbitrium non ordinatur ad pecca­
tum, imo peccatum incidit ex defectu ejus :
unde peccare non specificat potentiam liberi
arbitrii. El ideo cum dicitur, quod aliquis
habet potentiam peccandi, non intelligitur,
quod habeat liberum arbitrium, sed quod ha­
beat ipsum ordinatum ad peccatum, ita ul

;
»;

*· f-

444

4

DISP. XXV. dub π

DE INCARNATIONE

peccare
El ideo sicut de Christa non di­
citur, quod possit peccare (ut ostenderat
art. I) Ha nec quod habet potentiam peccandi
proprie loquendo, et secundum se ; sed potesl
concedi sub hoc sensu, ut dicatur habere po­
tentiam peccandi : quia habet potentiam, quæ
in aliis est potentia peccandi. Ad eum plane
modum, quo in divinis Filius non habet
potrniiam generativam, licet habeat po­
tentiam ;nempe intellectum), quæ in Pa­
tre esi poientia generativa, ut infra magis
declarabimus, blque in eam radicein redu­
cit Doctor Angelicus, quod humanitas com­
paratur tanquam organum ad suppositum
divinum ; non quia in omni operatione
habuerit rigurosam rationem instrumenti,
ut perperam intellexit Vasquez; sed quia
divinum suppositum per humanitatem in­
fluxit in omnem operationem ab humani­
tate procedentem sicut suppositum agit per
organa corporis. Quod profunde significa­
vit D. Thom. in hac 3 part quæst. IS,
art. 1, ubi evertit errorem Munotheiitarum, et in resp. ad 4 inquit : Cum volun­
tas pertineat ad naturam, ipsum etiam quod
est aliqualiter velle, pertinet ad naturam, non
secundum quod est absolute considerata, sed
secundum quod est in tali hypostasi. Unde
etiam voluntas humana Christi habuit quon­
dam determinatum motum ex eo, quod fuit
in hypostasi divina, ut scilicet moveretur sem­
per ad nutum divinæ voluntatis. Et hinc
petenda est fundamentalis ratio nostræ as­
sertionis, ut infra expendamus.
Denique ut formalia verba aliorum Pa­
trum non transcribamus, eandem cum
aliis, jam relatis proferunt sententiam, D.
nvMtis" θ'0™5· Areopag. lib. decmlest. Hierarch.
Arcop. cap. 3, part. 3, ubi nos monet imitari
Christi impeccantiam, D. Ambros. lib.
de Incarnat. Dom. sacramento asserens
Christum non potuisse timere lubricum pec­
cati. D. Hieronym. epist. ad Etesiphone
contra Pelag. affirmans proprium esse
Hus5*'
esse impeccabilem. D. Basilius
epist. 65, in Soropoli agentibus, docens
Christum assumpsisse alios naturales af­
fectus, non tamen pravas affectiones,
P Chry- tanquam immaculata Deitate indignas. D.
sos«o<n.
Chrysostom, enarrat, in cap. 7 Isaiæ,
proferens Christum immunem esse om­
D. Na- nis peccati, nec peccare posse. D. Nazianzinnizen. orat. 36 pronuntiat voluntatem hu­
manam Christi ita fuisse deificatam per
unionem ad Verbum, ut non posset divinæ
P. Ire- repugnare. I). Irenæus lib. 3, cap. 5,
næu*· dicit Christum non posse mentiri (idem dicί

providentiam, juxta quam Christus hahuit
turus de aliis peccatis,) quia esi ipsa veritas.
gratiam consummatum, ei visionem bea­
D. Cyprianus lib. de cardinal. Christi ope- ο Cj.
tificam, ratione quarum peccare non po­
ribus, cap. de jejunio, et lentat. Christi, Pru“’
tuit. Sed quia non implicat, quud esset
affirmat ipsum ex vi unionis caruisse omni
Christus cum sola natura humana in puris
sensu, el consensu peccati. D. Gregor, lib. i0. Gw*
naturalibus, sive absque aliquo supernatu­
3. Moral, cap. 13 docet animam Christi
rali dono sibi superaddito : in quo eventu
ita divinitati fuisse conjunctam, ul non
peccaro posset; propterea vcrificatur, quod
solum peccare non potuerit, sed nec inte­
de absoluta potentia Dei (non quidem
rius tentari, aut turbari. Boetius lib. B-i vjîv
dantis Christo potestatem peccandi, sed
de duabus naturis circa finem, profert
auferentis gratiam consummatam, visio­
Christum assumpsisse in humanitate sua,
nem beatificam, et alia peccatum impedien­
ul nec peccaret, nec peccare posset. Tan­
tia·, Christus peccare potuerit. Nec id
dem ut plurium suffragia uno verbo refe­
negant Patres ; cum ad eventum hunc meramus, in sexta Synodo act. 8, cum age­ Sclli
taphysice possibilem non attendant.
retur conira Macharium Monothelitam, Swevertitur.
ihs 4θκπ:- Sed hæc responsio facile
negantem in Christo voluntatem divinam,
.
Mnw, quia licet Patres loquantur de
et voluntatem creatam inter se distinctas,
facto, et secundum præsentem providen­
ne ultimam, quod ipse pro inconvenienti
tiam; nihilominus eam rationem, sive ra­
opponebat, diceret peccabilem, Theopha­
dicem impeccabilitatis Christi assignant,
nes venerabilis Abbas ipsum interroga­
qnæ illi adest in omni statu, et secundum
vit : Habuit humanam voluntatem Dominus
quamlibet providentiam. Probant namque
noster Jesus Christus, el impeccabilem?
Christum non habuisset potentiam pec­
Intendebant namque sacra Synodus, et
candi in natura humana, sive per huma­
Theophanes ejus nomine disputans, quod
nam voluntatem, quia erat personaliter
hæretici confiterentur utrumque, nempe
Deus, aut (et in idem redit) quia in eo
et Christum habuisse voluntatem huma­
natura humana erat unita personæ divinæ,
nam a divina diversam, et rursum hanc
ut evidenter constabit recolenti allegata
humanam voluntatem fuisse in Christo
eorum testimonia : sed in omni statu, et
impeccabilem ex conjunctione ad suppo­
secundum quamlibet providentiam Chris­
situm divinum, cujus voluntas in Christo
tus necessario est persona divina, habeterat, ut sic recederent ab Appollinaris
que humanitatem substantialiter divinæ
errore, qui negaverat Verbum assumpsisse
substantiæ : et si hæc non absint, jam non
voluntatem humanam, ne potens per il­
manet Christus : ergo ratio, et radix im­
lam peccare dominaretur : quod et hære­
peccabilitatis Christi a Patribus assignata
tici, et catholici merito reputarunt absur­
convenit Christo in omni statu, et secun­
dum, et cavendum fore censuerunt.
dum quamlibet providentiam : unde D.
12. Quæ omnia simul collecta nostram, co^
Hilarius affirmat tam necessarium esse
et communem assertionem demonstrant in dJSX
ht*·
Christum non peccare, quam esse Chris­
vi auctoritatis SS. Patrum. Nam si in
tum : atque ideo juxta communem Patrum
Christo fuisset potentia peccandi, ipsum
doctrinam Christus pro nullo eventu ha­
constituisset potentem peccare : sicut aliæ
buit potentiam peccandi. Secundo, quia
potentiæ in Christo existentes ipsi com­
Patres attribuunt singulariter Christo im­
municant suos effectus, ut potentia intelli­
potentiam peccandi ut proprium ipsius
gendi potentem intelligere, potentia deam­
prædicatum ; in hocque studium posuerunt,
bulandi potentem deambulare, potentia,
et cum hæreticis decertarunt, ut assere­
sive capacitas moriendi potentem, seu
rent Christum ex una parte esse verum
capacem mori, et sic de aliis. Atqui Pa­
hominem, habuisseque humanam volunta­
tres constanter, et unanimiter negant, quod
tem, et ex alia parte caruisse potentia ad
Christus potuerit peccare; et eadem cons­
peccandum. Sed quod quis careat hujus­
tantia. atque uniformitate prædicant, quod
modi potentia ratione gratiæ accidentalis
Christus fuerit impeccabilis, sive incapax
consumæatæ, et visionis beatificæ, non est
peccati; atque oppositam doctrinam refel­
proprium Christi prædicatum, quia conve­
lunt tanquam hæreticam. Ergo juxta com­
nit innumerabilibus creaturis tam ange­
munem SS. Patrum sententiam in Ghristo
licis, quam humanis in statu beatiludiDomino non fuit potentia peccandi.
nis, ut ipsi Adversarii recognoscunt. Ergo
Respondent Adversarii, quod Patres Ιο­ EJo
Patres non intendunt negare Christo poquantur de facto, et secundum præsentem Φ·Β.
providentiam,

Γ ..

_

Vi 5

tentiam peccandi ratione solius gratiæ ac
cidentalis consummatæ, aut visionis bea­
tificae ; sed profundiorem longe causam
assignarunt, nempe Christum esse perso­
nam divinam ; quod verum est, et locum
habet in quacumque providentia. Et con­
sequenter Adversariorum responsio mul­
tum exulat a 3S. Patrum doctrina. Tertio,
quia ex prædicta responsione infertur Pa­
tres deceptos communiter fuisse in assi­
gnanda ratione, quare Christus fuerit
impeccabilis; et similiter sequitur, quod
Adversarii multo meius, quam communis
Patrum chorus, in hac materia discurrant,
ac loquantur : quæ nequeunt concedi abs­
que ingenti temeritate, et SS. Patrum con­
temptu. Utraque autem sequela ostendi­
tur : nam in primis Patres non aliam
rationem communiter assignant impeccabilitatis Christi, quam quod fuerit persona
divina, habueritque humanitatem deitati
conjunctam : quæ ratio apud Adversarios
invalida est; cum concedant Christum,
conservatis his prædicatis, necdum tamen
gratia accidentali, et visione beata peccare
potuisse
ergo ex eorum responsione
infertur Patres in assignando propriam
rationem impeccabilitatis Christi fuisse
deceptos. Deinde Patres unicam hujus
impeccabilitatis rationem as;ignaant unio­
nem hypostaticam : Adversarii vero hanc
non assignant, sed vel gratiam accidentalem, vel visionem beatam, sine quibus
palam docent unionem hypostaticam fuisse
insufficientem ad prædictum effectum :
ergo si eorum sententia vera est, sequitur,
quod Adversarii melius assignaverint ra­
tionem impeccabilitatis Christi, quam
constituerit communis Patrum sententia.
13. Nec satisfacit, si cum eisdem dicatur Patres in relatis testimoniis non agere
de ratione, quæ formaliler, et immediate
constituit Christum impeccabilem; sed de
ratione radicali, quam merito affirmant
fuisse unionem hypostaticam, sive perso­
nam divinam humanitati communicatam
in ratione subsistentiæ. Quoniam licet
talis unio, aut personalitas non constitue­
rit per se ipsam Christum impeccabilem
nihilominus titulo congruitatis exegit
gratiam et visionem beatificam, quæ Chris­
tum formaliler constituerunt. Cæterum si
hujusmodi gratia, et visio non fuissent
Christo communicat®·, maneret quidem
ipse cum impeccabilitate radicali, quate­
nus relineret eam unionem, cui illa dona
connaturaliter debentur; non tamen habe-

w Ll
»· t

1.

. »· !

I

-·

4 »·

I
·;■
■■

j

h

■
·?■

II
A ft.
«

ih
rl
vit

IU

Alia
fuga.

I

■

J

·/·

h i.

3$
•«
*

446

DE INCARNATIONE.

rei impeccabilitatem absolutam, sed po­
tius potentiam proximam peccandi, nempe
voluntatem humanam in puris naturalibus :
et sic proxime, et absolute peccare posset.
Pwndiinquam minime satisfacit : sed reur’ fellitur eisdem impugnationibus. Tum quia
cum Patres tam asseveranter affirment
Christum fuisse impeccabilem, et nullam
aliam rationem assignent hujus impotentiæ
ad peccandum, quam unionem hypostati­
cam, sive esse personam divinam; satis
diminute se gessissent non assignando
gratiam, et visionem beatificam, si semel
istæ sunt unica, et adæquata ratio forma­
lis constituendi prædictum effectum : quod
cum falsum sit, et contra Patrum auctori­
tatem, tenendum est ipsos in relatis testi­
moniis assignasse causam formalem, im­
mediatam, et sufficientem, ut Christus
impeccabilis fuerit. Et non habuerit po­
tentiam ad peccandum. Tum etiam quia
Patres provocabantur argumentis Apolli­
naris, et aliorum hæreticorum, ut expone­
rent, qualiter Christus habuerit volunta­
tem humanam, quæ in aliis est peccandi
potentia, et tamen non habuerit jpotentiam
peccandi : et non aliud respondent, quam
Christum non potuisse peccare per talem
voluntatem, quia Christus erat Deus, sive
quia voluntas humana erat in eo unita
personalitati divinæ : et nullo modo recur­
runt ad gratiam accidentalem, et visionem
beatificam, ut evidenter liquet ex locis
supra relatis : senserunt ergo rationem a
se assignatam sufficientissimam esse, ut a
Christo concluderent potentiam peccandi :
atque ideo loquuti sunt de ratione non
præcise, aut secundum exigentiam congruitatis, sed de ratione immediate, et per
se ipsam excludente potestatem peccandi.
Tum denique nam juxta hanc Adversario­
rum responsionem plane sequitur Christum
absolute consideratum, et præcisive a do­
nis accidentalibus gratiæ, et visionis bea­
tific® esse absolute peccabilem, et habere
potentiam proximam ad peccandum, ut
ipsi plane concedunt : id vero aperte con­
tradicit sanctis Patribus : loquuntur enim
de Christo absolute, et præcisive a prædictis donis, siquidem nullam eorum men­
tionem faciunt, sed unice attendunt ad id,
quod Christus substantialiter est, cum
constanter proferunt Christum esse abso­
lute impeccabilem : ergo prædicta responsio satis evidenter opponitur communi
tur * Patrum doctrinæ.
impiius.
14. Confirmatur manifestando hæc Ad­

versariorum effugia esse mera verba ad
ludificandum auctoritatem Patrum, quibus
in assertione tam gravi, et tam communi
contradicunt. Nam Patres statuunt Chris­
tum esse absolute impeccabilem, sive non
habuisse potentiam peccandi. Sed id ne­
quit salvari juxta Adversariorum doctri­
nam per recursum ad gratiam accidenta­
lem, et visionem beatificam. Ergo negant
re ipsa propositionem illam a Patribus Seoti
communiter assertam. Probatur minor : P”*»· ·
nam in primis Scotus in 4, dist. 15, quæst. I*”‘
2, § Respondeo, et Scotistæ affirmant gra­
tiam habitualem esse justitiam imperfec!
tam, et insufficientem ex se ad remissio­
nem peccatorum, nisi accedente extrinseco
Dei favore : unde sentiunt, quod ex
natura sua possit componi non solum cum
potestate absoluta, et expedita peccandi,
sed etiam cum ipso peccato actuali, et
habituali. Idem etiam Scotus in 1, dist.
1", quæst. 2, et Scotistæ affirmant gra­
tiam habitualem ex natura sua esse insuf­
ficientem ad dignificandum hominem, et
constituendum Dei amicum, et hæredem
vitæ æternæ : sed hæc præstare docent ex
favore extrinseco Dei ita disponentis su­
pra gratiæ valorem, sicut rex (quod est
exemplum eis familiare), solet valorem
metallorum, et constituere monetam, ut
fusius ex eisdem memoravimus tract. 14,
disp. 5, dub. 2, § 3, et tract. 15, disp. 1,
g 4. Ergo juxta illorum principia, minime
salvari potest, quod habitualis gratia Chris­
tum constituerit abrolute impeccabilem,
fueritque formalis, et immediata ratio ex­
cludendi ab eo potentiam ad peccandum.
Rursus si liat sucursus ad gratiam con­
summatam, sive ad visionem beatificam,
vel ad beatitudinis statum ; idem juxta eo­
rum principia dicendum erit : nam Scotus
in 4, dist. 49, quæst. 6, § Dico ergo, et
Scotistæ docent beatos solum habere,
quod non peccent, ab extrinseca manutenentia Dei, non vero ex natura ipsius
beatitudinis, quam non pugnare sentiunt
cum peccato, et multo minus cum potentia
ai peccandum. Idque eisdem argumentis
probant, quibus in præsenti utuntur, ut
negent Christum sine gratia, et visione
esse impeccabilem, nempe quia habet vo­
luntatem creatam, factam ex nihilo, et
liberam, ut ex professo ostendimus tract.
9, disp. 4, dub. unico, g 6. Ergo secundum
illorum doctrinam minime salvatur, quod
visio beatifica, aut beatitudo fuerit ratio
formalis, et immediata constituendi Chris­
tum

DISP. XXV, DUB. il.

V.7

tum absolute impeccabilem, ut Patres af­ unionis excludat ex natura sua potentiam
firmant. Oportet itaque fateantur prædic­
peccandi : cum qua tamen cohæret talem
tam rationem sitam fuisse in unione potentiam cum illa unione de potentia
hypostatica, sive in eo, quod humanitas,
absoluta conjungi, et consequenter Chris
ejusque voluntas factæ fuerint proprite tum absolute peccare potuisse. Nam hoc
personte divinæ per assumptionem ad | effugium facile præcluditur : tum ex eo,
ipsam, ut i idem Patres sincere, ct perspi­
quod nullum habet in Patribus fundamen­
cue doceut.
tum. Tum etiam quia juxta illud Christus
Declaratur hoc amplius inquirendo ab absolute potuit peccare : et tamen Patres
Adversariis, utrum Christus de facto fuerit negant absolute, quod peccare potuerit.
intrinsece, et absolute impeccabilis, sive Tum denique, quia si unio ex natura sua
incapax peccandi, vel non ? Si eligant hoc
expellit potentiam peccandi; conservatio
ultimum : evidenter contradicunt com­
talis potenliæ in præsentia unionis Deo
specialiter tribueretur : quod est impossi­
muni doctrinæ Sanctorum Patrum, qui
contrariam assertionem disertis verbis bile : sicut enim potentia peccandi non
est a Deo, ut ostendimus tract. 13, disp.
statuunt. Nec proferent Sanctorum ali­
12, dub. I et 2, sic etiam ejus conservaquem, qui asseruerit Christum fuisse pecttio nequit ab illo esse. \7ideantur, quæ
cabilem, habuisseque peccandi po'entiam.
diximus tract. 15, disp. 2, dub 4, § 2,
Si autem, ut decet, et opus est, confitean­
tur primum : rursus requirendi sunt circa ubi ex professo statuimus, quod quia ha­
formam, aut rationem, quæ Christum
bitualis gratia habet ex natura sua vim ad
constituit intrinsece, et absolute impecca­ expellendum peccatum habituale, si oppo­
sita gratia conservaretur illud peccatum,
bilem, sive incapacem peccandi. Et hæc
non potuit esse gratia, nec visio, aut bea- ejusque conservatio reduceretur in Deum :
titudo : hæ namque juxta illorum doctri­
quod repugnat.
nam non solum non ligant, excludunt,
Ad hæc : gratia substantialis unionis
aut negant potestatem absolutam peccandi;
perfectius sanctificat humanitatem Christi,
verum neque ipsum peccatum : possunt quam gratia habitualis, sive accidentalis
enim, ut ipsi opinantur, ex natura rei tam
cum omnibus donis eisdem adjunctis, et
cum potentia peccandi, quam cum peccato
majorem habet cum peccato oppositio­
actuali, et habituali cohærere, et quod
nem, quam illa, utpote quæ intimius, at­
non coexistant solum provenit ab extrinque immediatius conjungit humanitatem
seco et accidentaria Dei dispositione. Ergo
cum Deo, sicut ex professo ostendimus
disp. 12, dub. 1. Ergo si gratia substan­
si Christus non fuit peccabilis, nec habuit
potentiam peccandi; id profecto non acce­
tialis unionis per se ipsam non excludit
potentiam peccandi, nec constituit Chris­
pit a gratia, nec a beatitudine. Restat
lum absolute impeccabilem, ut Adversarii
itaque quod talem perfectionem habuerit,
quia erat persona divina, humanitatem­ sentiunt, sequitur, quod nec gratia habitua­
lis cum omnibus donis eisdem adjunctis
que, et humanitatis voluntatem sibi unitas
traxerit ad propriæ impeccamiæ partici­ communicetprædictum effectum : et conse­
pationem : quod videlicet semel eidem
quenter Christus nec ex gratia unionis, nec
ex gratia habituali constituetur impeccabi­
unitæ non poterant agere nisi ut ipsi
lis, sed retinebit potentiam peccandi, sicut
subordinate tanquam principio quod, ut
Patres satis evidenter significant, et §
alii homines : quod evidenter, et contradic­
seq. expendemus. Cum igitur prædicta
torie opponitur Sanctorum Patrum asser­
ratio in nullo statu,-et secundum nullam
tionibus. Aut vice versa si gratia habitua­
providentiam deficere potuerit, nisi defi­
lis cum donis ei adjunctis constituit Chris­
ciente, aut non existente Christo; sequi­
tum absolute impeccabilem, et exclusit
tur, quod Christus in nullo statu, et pro­
potentiam peccandi, et hac ratione sal­
vantur Patrum sententiæ ; sequitur quod
videntia peccare potuerit. Et hæc est
gratia substantialis unionis eundem effec­
sincera Patrum sententia, ut ex testimo­
tum per se ipsam communicaverit. Et
niis ipsorum liquet, dum aliam causam,
vel rationem nec assignant, nec requi­ consequenter cum Christus nequeat esse,
aut intelligi absque prædicta gratia, licet
runt.
Nec iterum proderit dicere Patres intel- ejus humanitas in puris naturalibus relin­
queretur, fit Christum in omni statu, et
ligendos esse juxta naturam rerum, et so“· Ium intendere, quod gratia substantialis secundum quamlibet providentiam fuisse,

.-/.M

I

!
j*

1r !I
I
*

it

?

j I

?1

•d

Λ

et fore impeccabilem, sive absque potentia
peccandi.

Fundamentalis ratio assertionis ea? Patribus
desumpta.

15. Licet diversa soleant assignari pro
communi assertione fundamenta, illud ta­
men unice expendemus, quod ex testi­
moniis Patrum supra relatis eruitur ; tum
quia sufficit : tum quia propriam eorum
mentem declarat; tum denique quia aptis­
simum est ut absque aliarum rationum mul­
tiplicatione legitime colligamus veritates
Notat. alias jn hac disp. stabiliendas. Sed ut i lud
congruentius proponamus, supponendum
est primo Deum, aut personam divinam per
se, aut in se nullo modo continere peccati
malitiam. Nam cum sit ipsa summa bonitas
per modum aclus purissimi, implicatorium
est. quod malitiam aliquam per se, aul in
se præcontineat : jam enim Deus non esset
summe, et purissime bonus, sed ex parte
malus, ut ex ipsis terminis liquet. Quod
non exigit diflusiorem probationem, et
quia ex se patet, et quia ex professo osten­
dimus tract, 13, disp. 12, dub. 2. Deum
nec continere, nec causare potentiam pec­
candi, quæ minus mala est, quam ipsa
malitia, vel peccatum actule.
Deinde observa suppositum cujuscum­
que naturæ continere per se, et in se per
modum suppositi omnes operationes pro­
deuntes a tali natura. Nam cum natura
non habeat esse in se, et per se indepen­
denter a supposito ; sed habeat esse ad ins­
tar fotmæ totalis subordinatæ supposito :
sic etiam non habet operari per se, et in se
independentera supposito; sed habet ope­
rari per modum formæ totalis, supposito
in agendo subordinatæ : qualiter namque
aliqua se habent ad esse, taliter se habent
ad operari. Si autem omnis natura unita
supposito operatur cum subordinalione ad
suppositum in quo est ; necessario conse­
quitur, quod suppositum concurrat ad om­
nes operationes naturæ in ipso existentia :
atque ideo, quod in se, et per se in linea
suppositi contineat omnes operationes pro­
deuntes a natura sibi unita. Idque induc­
tive liquet juxta veram, et communem
hominum apprehensionem : nam omnis
operatio, quæ est ab hac humanitate v. g.
Petri, procedit ab hoc homine Petro : hic
autem homo Petrus suppositum est, et di­

recte, atque in recto suppositum significat.
Unde si proprie dicitur, quod hæc huma­
nitas generat ; magis proprie dicitur, quod
hic homo genent. In cujus signum pater­
nitas, quæ actionem generativam conse­
quitur, minime consuevit applicari natura»,
sed supposito : non enim dicimus, huma­
nitus est paler, sed hic homo Petrus est paler.
Quod in divinis aleo verum existit, quod
lia*c propositio Deitas generat, c/ producit
Filium sit hæretica, cum inter Deitatem,
et Filium distinctionem realem constituat:
hæc autem, Prima persona, seu primum
suppositum generat Filium, sit catholica, el
de fide. Generaliter namque verum est ac­
tiones, et passiones, sive productiones
tam activas. quam passivas esse supposi­
torum, et subsistentium, ut tradit Aristot. Arisw,
1. Metapbys. cap. I et lib. t de. Anima
text. fi i. Quod proloquium sæpissime re­
petit, et in sensu præmisso accipit D. d.tm«
Thom. tum aliis locis, turn in l, dist. 5,
quæst. I, art. I, ubi ait : Dicendum, quod
in creaturis actus sunt suppositorum, et es­
sentia non agit, sed est principium actus in
supposito : non enim humanitas generat, sed
sortes virtute suce naturæ. In creaturis autem
essentia naliter differt a supposito : el ideo
nullus aclus de essentia proprie praedicatur,
nisi causaliter. Quæ suppositio magis fir­
mabitur ex dicendis num. 18.
Tandem observandum est (idque ex Nob
immediate præmissis colligitur), quod ut
aliqua natura, seu potentia in aliquo sup­
posito existens sit, et denominetur poten­
tia ad aliquem actum, non sufficit, quod
quantum est de se, et in sua linea queat
talem actum præcontinere, et elicere ; sed
insuper requititur, quod connotet supposi­
tum, in quo, et cujus est potentia, posse
continere, et efficere talem operationem.
Nam cum potentia in aliquo supposito
existens non influat nisi ut quo, et eidem
supposito subordinate; nequit esse poten­
tia ad al os actus, quam ad illos, quos sup­
positum in sua linea, id est, per modum
suppositi continet, et efficere valet. Unde
si suppositum actus aliquos continere, aut
efficere non possit; eo ipso potentia in tali
supposito existens non est in ordine ad ta­
les actus potentia; licet alias posset tale
munus obire constituta in alio supposito
continendi, atque eliciendi tales operatio­
nes capaci. Hac ratione licet in divinis in­
tellectus sit potentia generative, non ta­
men hoc munus, sive denominationem
exercet in quolibet divino supposito, in quo
est,

1)181’. XXV, DUB. II.
est, sed solum in prima persona : quia hæc
sola est suppositum capax generandi ad
intra. Unde licet in Filio, et Spiritu Sancto
sit illa potentia, quæ in Patre est genera­
tive ; in eis tamen potentia generativa non
est : quia prout in illis non connotât sup­
positum capax, quod per eam generare
possit, ut constat ex fuse dictis tract. G,
disp. 1, dub. 2 et 3. Et eadem ratione si
intellectus constitueretur in lapide, non
esset ibidem potentia intelligendi : quia
illud suppositum non posset per intellectum
sibi unitum intelligere : eo quod in sua li­
nea, sive in ratione suppositi nec continere,
necefficere valet intellectionem. Et ratio ge­
neralis est : quoniam ut absolute detur po­
tentia ad aliquem actum, non sufficit, quod
detur potentia ex partp hujus, aut alterius
principii ; sed requiritur potentia ex parte
omnium principiorum, quæ debent in ac­
tum iniluere : unde e converso ubi abso­
lute repugnat concursus ex parte unius
principii, absolute etiam datur impotentia
ad talem actum : ad potentiam namque
requiritur integritas, sive concursus om­
nium principiorum; ad impotentiam vero
sufficit quilibet, et cujuscumque defectus.
Recolantur, quæ diximus tract. 14, disp.
7, dub. 7, ubi statuimus, quod si Deus
ageret necessario, creatura non ageret li­
bere : quia non connotaret Deum poten­
tem concurrere ad actum oppositum : unde
neque ipsa posset prædictam actum elicere,
sicut ad libere agendum desideratur.
Rslio
16. Ex his itaque præsuppositis forma­
fa4awnia· tur ratio assertionis nostræ ; quoniam ut
lis. in Christo salvaretur potentia ad peccan­
dum, deberet suppositum Christi in sua
linea, sive in ratione suppositi continere
malitiam peccati actualis, et posse in
ipsam influere : sed suppositum Christi in
sua linea, sive in ratione suppositi non
continuit malitiam peccati actualis, nec
potuit in ipsam influere : ergo in Christo non
fuit potentia peccandi. Consequentia est
legitima. Major autem constat ex secundo,
et tertio notabili : tum quia suppositum
debet præcontinere in sua linea, sive per
modum suppositi omnes operationes cujus­
cumque naturæ in ipso existentis, ut os­
tendimus in secundo : tum quia nulla poknlia in supposito existens denominatur
potentia nisi in ordine ad illos actus, quos
tale suppositum in sua linea præcontinet,
et efficere valet, ut in tertio declaravimus.
Minor denique satis liquet ex dictis in
primo : quia suppositum Christi in sua
Salmanl. Curs. theolog. torn. JT.

4 VJ

linea, et secundum id, quod formaliter di­
cit in ratione suppositi, est Deus, sive per­
sona divina : Deus autem nec continet
malitiam peccati actualis, nec illam pro­
ducere potest.
Confirmatur, et declaratur primo : nam ContirChristus in natura humana illa tantum nMio.
habuit, quod Verbum immediate, vel as­
sumpsit, sibique univit : quidquid enim
nec immediate, nec mediate assumptum
est, ipsique personaliter unitur, nullo
modo est in Christo, sed ad ipsum extrinsece se habet : atqui Verbum divi­
num nullo modo potentiam peccandi, as­
sumpsit et sibi univit : ergo Christus in
humana natura non habuit potentiam
peccandi. Probatur minor : quia Verbum
illa omnia, et præcise assumpsit, quæ
Deus in natura humana plantavit, ut docet
D. Joan. Damasc. lib. 3 de fide cap. G;
sed Deus in natura humana non plantavit
potentiam peccandi : ergo Verbum natu­
ram humanam assumendo nullo modo
assumpsit, aut sibi univit potentiam pec­
candi. Minor hujus syllogismi constat ex
his, quæ diximus tract. 13, disp. 12, dub.
2, ubi statuimus potentiam peccandi non
esse a Deo ; alias peccatum esset ab illo,
ut ibidem ostendimus § 1. Unde D. Thom. D.Tbom.
in 3, dist, 12, quæst. 2, art. 2 ad G inquit : Potentia peccandi, in quantum pec­
candi non est a Deo, ut in 2 lib. dist. ull.
dictum est. Quo loco quæst. 1, art. 1, ait :
Sic ergo potentia, peccandi, quantum ad
id quod potentiæ est (sive quantum explicat
perfectionis) a Deo est .'quantum ad defec­
tum, qui implicatur, non est a Deo. Et
quæst. 22 de Verit. art. 6 ad 3, inquit :
Quod voluntas sit flexibilis ad malum, non
hdbel, secundum quod est a Deo. Eademque
est sententia D. Dionysii Areopag. D. Au­
gust. D. Fulgentii, D. Gregorii Nysseni, et
Damasc. quos allegavimus loco cit. num.
29 ; si autem potentia peccandi non est a
Deo, sequitur Deum non plantavisse talem
potentiam in humana natura, sed talem
potentiam huic aliunde convenire, non
autem ex Deo efficiente, et plantatore.
Explicatur amplius vis hujus confirmatio­
nis : quia eandem proportionem, et exten­
sionem habuit Deus in terminando, quod
assumpsit, quam habuit in efficiendo,
quod assumpsit : sed Deus in natura,
quam assumpsit, non effecit potentiam
peccandi, ut immediate vidimus : ergo
Deus in natura, quam assumpsit, non
terminavit potentiam peccandi : sed nihil
21)

·!; I

I

i

1

f

t

■

·.

I
> n
4
I i-

B
It
4.’
IV 9

ηZ
·:<

intrinsecum est in natura aVerbo assumpta,
et in Christo existent: non fuit potentia
peccandi.
Alia
i 7, Contirmatur secundo detegendo amLihJ. piius radicem hujus doctrinæ : quia poten­
tia peccandi consequitur creaturam ratio­
nalem,non secundum esse,vel perfectionem,
quæ habet a Deo ; aliter namque Deus
esset primum principium peccandi : sed
ex creatura resultat, quatenus de se habet
esse ex nihilo, et est capax manendi sub
nihilo : hac enim de causa sicut est defectibilis quoad esse, sic etiam est defectibilis quoad operari tam physice, quam inoraliter. Unde D. August, lib. 12 de civit.
' Dei cap. 9 investigans, unde voluntas
creata habeat, quod possit peccare : Utrum
quia nalura est, an quia ex nihilo facta est?
respondet voluntatem non esse malam,
sive principium peccandi, quia nalura est,
sed ex eo, quod de nihilo facta est. Et cap.
immediate' sequenti subdit : Hoc scio natu­
ram Dei nusquam, nusquam, nulla ex parle
■posse deficere : et ea posse deficere, quæ ex ni­
hilo facta sunt. Quam sententiam imitatur
t>. Fui- D, Fulgent, lib. de fide ad Petrum cap.
Julius, θ ,
¥erjjjs . [de0 naiuræ a D(0 fad#
proficere possunt, quia e»e cæperun! : ideo
deficere, quia ex nihilo faclæ sunt. Ad de­
fectum eas conditio ducit originis : ad profec­
tum cero provehit operatio creatoris. Et
b.Tlicm. £). Thom. quæst. 24, de Verit. art. 1,
observat creaturam non esse suum esse,
nec actum purum, sed permixtum poten­
tiæ, et subdit : Quæ permixtio potentiæ ei
accidit propter hoc quod est ex nihilo. Et
inde est, quod inter naturas rationales solus
Deus habet liberum arbitrium impeccabile, et
confirmatum in bono : creaturæ autem hoc
inesse impossibile esi, propter hoc, quod
ex nihilo. Quod ex proposito a nobis
probatum est loco supra cit. ex tract.
13, num. 29, et hic supponi debet. Cum
autem fieri, et esse magis proprie dica­
tur de supposito, quam de natura, quæ est
principium quo radicale, et de voluntate,
quæ est principium quo proximum ; ut
aliquid dicatur habere potentiam peccandi,
debet illa conditio (manendi videlicet,
quantum est de se, sub nihilo) afficere non
solum voluntatem, et naturam, sed etiam
suppositum. Constat autem, quod in Christo
non fuit suppositum capax manendi sub
nihilo : siquidem fides docet, quod in ipso
præcise luerit unicum suppositum divi­
num, ATerbum nempe, verus Deus, cui re­
pugnat fieri ex nihilo, et posse redigi in

nihilum, ut constat ex fuse dictis disp, 3,
dub. 2. Ergo in Christo non fuit potentia
v
peccandi. Et consequenter licet humani|
tas, et voluntas humana, quæ in Christo
j
extiterunt, collocato in supposito sibi pros
prio, capaci manendi sub nihilo, essent,
j
et denominarentur potentia; nihilominus
'
in Christo positæ non potuerunt ob contraI
riam suppositi conditionem istud munus,
|
et denominationem obire. Et id est, quod
I
profunde significavit D Thorn, num. Il D.Thoa. I
relatus, illis verbis : Da Christo non diciI
lur, quod habet potentiam peccandi proprie
|
loquendo, et secundum se. Sed polesl concedi
I
sub hoc sensu, ul dicatur habere potentiam,
>
quæ in aliis est potenlia peccandi. Quæ enim
est talis in recto connotando suppositum
creatum, desinit esse talis connotando
suppositum divinum, cui unitur intrinsece,
et in agendo subordinatur. Voluntas nam­
que, inquit D. Thom. relatus loco cit.,peri
tinel ad naturam, non secundum quod esi ab1
solute considerata, sed secundum quod est in
|
tali hypostasi. Unde diam voluntas humana
|
Christi habuit quondam determinatum moj
tum ex co, quod fuit in hypostasi divina, ut
|
scilicet moveretur semper secundum nutum
divinæ voluntatis.
1
Confirmatur denique explicando amplius Alien |
vim propositi fundamenti, et reducendo
Adversarios ad inconveniens minime ad­
mittendum ; nam si in Christo fuisset po­
tentia peccandi; in divina etiam Verbi
persona, ut condistinguitur a natura, et
voluntate humanis, fuisset potentia pec­
candi : consequens est falsum : ergo et
antecedens. Minor constat : quia divina
Verbi persona, ut condistincta a natura,
et voluntate creatis, importat illud quod
præcise divinum est, et ipse Deus est :
dicere autem, quod Deus habeat in se po­
tentiam peccandi est haeretica, et horribilis
blaspbemia. Major autem, sive sequela
ostenditur : quoniam si Christus peccaret,
peccatum esset non solum a natura, et vo­
luntate creatis, sed etiam a divina Verbi
persona, ut condistinguitur ab illis : ergo
similiter si in Christo esset potentia pec­
candi, in divina Verbi persona ut condis1
tincta a natura, et voluntate creatis, fuis|
set potentia peccandi. Consequentia patet
tam a paritate, quam ex eo, quod quidquid
facit actus actu, facit potentia possibiliter.
Antecedens vero suadetur : tum quia ad
unam, et eandem actionem concurrunt
voluntas, natura, et suppositum ; et propterea actio omnia hæc principia denomi­
nat :

DISP. XXV, DUB. II.

•i 51
gI

nat : ergo actio peccaminoaa Christi non so­
lum essct a voluntate, ut distinguitur a
natura, et supposito ; nec solum esset a na­
lura, ut distinguitur a voluntate, et suppo­
sito; sed esset etiam a supposito .quod est
divina Verbi persona, ut distinguitur a
voluntate, et natura. Tum etiam quia vo­
luntas in agendo non minus subordinatur
supposito, cujus est voluntas, quam na­
tura, a qua dimanat : sed propter subordinationem voluntatis ad naturam, pec­
cante voluntate, peccat natura : ergo
propter subordinationem voluntatis ad sup­
positum, peccante voluntate, peccat sup­
positum : atque ideo si Christus peccaret,
peccatum esset a supposito, sive divina
Verbi persona, quatenus a natura, et vo­
luntate creatis distinguitur. Tum denique,
nam quia in divina Verbi persona est hy­
postatice natura humana, omnia pertinen­
tia ad talem naturam sunt in prædicta
persona, quatenus a natura distinguitur :
ergo ob eandem rationem omnia, quæ sunt
a tali natura, sunt etiam a divina per­
sona, ut condistinguitur a natura : ergo
si peccatum esset a natura humana, etiam
esset a persona divina. Quæ enim congrua
dilTerentiæ ratio assignari valet, ut omnia,
quæ sunt in natura, sint in persona, et
omnia quæ sunt a nalura, non sint a per­
sona? Sive et in idem redit, quod omnia,
quæ uniuntur immediate naturæ, uniantur
mediale person®, ul distinguitur a natura;
et quod ea, quæ procedunt immediate a
natura, non procedant mediate a persona,
quamvis a natura distinguitur?

Adversariorum effugia, el eorum confutatio.
Præmissnm a nobis fundamentum
conati sunt Adversarii diversimode di­
ruere. Et frequentior apud illos responsio
est suppositum non influere in operatio­
nes; sed naturam esse unicum, et adæquatum earum principium. Unde cum
vulgo dicitur actiones esse suppositorum,
sensus est esse illorum præcise denomi­
native, non autem active, aut influxive.
Quare ad salvandum, quod Christus po­
tuerit peccare, opus non est admittere,
quod Verbum potuerit in peccatum in­
fluere, nec quod debuerit malitiam peccati
in se præcontinere : sed sufficit, quod
dicatur potens peccare pure denominative,
quatenus sustentat naturam, qv.ro peccaret.

Idque majus inconveniens non est, quam
quod Verbum in humanitate subsistens
potuerit crucifigi, et mori ; licet hæc prae­
dicata sibi in se ipso repugnant. Ita Du­
randus cum aliis num. 31 referendis, et
eisdem suffragatur Vasquez : licet enim
nostram assertionem tueatur, studuit ta­
men evertere ejus fundamentum magis
commune, magis Thomisticum, et SS.
Patrum doctrinæ magis cohærens : ipsi
namque non alia via statuerunt Christum
fuisse incapacem peccandi, quam atten­
dendo ad ejus suppositum, quod fuerit
persona divina, et hæc peccare non possit,
ut evidenter constat ex testimoniis, quæ
g 1 allegavimus.
Sed prædicta responsio multiplicatur, Confuta·
Primo ex dictis num. 15, quæ ipsa non tan
diluit, et hic magis confirmabimus. Sceundo quia actiones esse suppositorum
influxive concurrentium docent Arist. Arulot.
D. Damasc. et D. Thom. quorum loca
allegant N. Complut, in lib. de Generat, n. comdisp. 15, quæst. 6, § 1. Estque intelligentia P*uthæc adeo communis, ut Joannes Theolo- joann.
gus disputans contra Græcos in Cone. ThcvioFlorent. sess. 18 dixerit : Juxla omnium °us'
Philosophorum sententiam actiones sunt sup­
positorum. Et quod non loquebatur de
subjecto præcise denominato, sed de prin­
cipio efficienti, - liquet evidenter ex ejus
intentione : usus namque fuit isto axio­
mate apud Philosophos tam communi, ut
ostenderet essentiam divinam non agere ut
quod ad intra, sive in pfoductiorte divina­
rum personarum, sed supposita per essen­
tiam : non enim natura generat, sed
Pater per naturam : nec essentia spirat,
sed Pater, et Filius per naturam, et vo­
luntatem. Hinc enim colligebat (quod
erat ejus scopus), personam Spiritus Sancti
procedere a persona Filii, ut in eo Conci­
lio diffinitum est. Et licet principium
illud ab eo Theologo assumptum non
fuerit (ut Vasquez ridicule nobis opponit,
qui nec id intendimus, nec certitudine
tanta indigemus), tamen negari nequit,
quod certissimum, et communissimum sit.
Tum quia licet non fuerit res diffinita ;
fuit tamen medium Theologicum, ut Con­
cilium ad diffiniendum procederet : ra­
tiones autem, sive principia, quæ huic
fini deserviunt, sunt magnæ auctoritatis,
nec relinqui, aut negari debent absque
urgentissime in contrarium motivo, quod
in præsenti non occurrit. Tum etiam quia
incredibile prorsus apparet virum’ gravem,

Jr · !

If '

Mr· I

t

’ * r ‘ί'Ί
•Ί

i-

( I*.

r
1,

'· rJ.

1

452

DE INCARNATIONE.

et doctum, qualis erat ille a Concilio
designatus ad disceptandum cum Graecis,
ausum fuisse coram Patribus proponere
axioma illud esse communem Philoso­
phorum sententiam, nisi res ita se habe­
ret; cum facile alias posset falsitalis con­
vinci ab eo, qui proferret Doctores opposi­
tum affirmantes : erat ergo hæc illius
axiomatis intelligentia tunc communis, et
vera reputata fuit a Concilio. Tum deni­
que, quia concurrentibus in eo Patribus
Ecclesiæ tam Latiaæ, quamGræcæ, nullus
eorum contra illud axioma juxta intelligenliam Theologi disputantis reclamavit :
unde omnes illud, illamque admiserunt,
et virtualiler approbarunt tanquam doctri­
nam certam, et veram. Nihili ergo ha­
bendae sunt oppositæ, et animosæ aliorum
expositiones, qui illud axioma aliter ex­
ponere audent.
Everti19. Refellitur tertio, quia natura, ut
condislincta a supposito, et illud intrin­
sece non includens tanquam substantiale
sui complementum, non est principium
quod, et adæquatum operandi : ergo prin­
cipium quod, et adæquatum agendi est
suppositum per naturam constitutum.
Consequentia patet, quia praemissa veri­
tate antecedentis, nullum aliud principium
.quod, et adæquatum assignari potest. An­
tecedens vero suadetur : tum quia in di­
vinis natura ut condislincta a supposito,
et illud intrinsece non importans, non est
principium generandi, et spirandi : alias
natura divina distingueretur realiter a j
Filio, et Spiritu Sancto sicut a terminis I
productis, quod est hæreticum : unde
Innocentius Tertius in cap. Damnamus de
summa Trinitate approbavit sententiam
Magistri sententiarum docentis essentiam
divinam non generare; et condemnavit
contrariam assertionem Joachini Abbatis : i
ergo idem proportionabiliter dicendum est ■
de natura creaia ut condislincta a suppo- ,
sito, et illud intrinsece non importante |
tanquam sui complementum in ordine ad
influendum. Tum etiam (quod ex præcedenti raotivo sequitur) nam ideo natura ■
creata sola esset principium quod adæqua­
tum operandi, quia est radix, sive primum i
principium agendi : hoc autem motivum ■
esse prorsus invalidum liquet ex præmisso
exemplo; siquidem etiam natura divina est
radix, sive primum per modum radicis
principium producendi ad intra; quo non
obstante, non est principium quod proces­
sionum , sed hujus ratio convenit solis

suppositis : ergo idem de natura creaia
dicendum est. Tum præterea (et est gene­
ralis in omni ordine ratio), quia illud,
quod se habet per modum formæ constitu­
tivas alterius, nec est ut quod, nec operatur
ut quod; sed est principium quo aliud
constituitur, et operatur : atqui natura est
forma totalis, qua constituitur suppositura,
ita enim se habet natura hominis ad ho­
minem; natura Angeli ad Angelum, et sic
de aliis : ergo natura non est principium
quod agendi ; sed est principium quo sup­
positum, nempe homo, vel Angelus, vel
aliud quid operatur. Tum denique quia
non minorem integritatem, et, ut sic
loquamur, completionem exigit princi­
pium quod in operando, quam in essendo, ut commensuratio inter utrumque
ordinem satis evincit : sed sola natura non
includendo hypostasim, non est ens quod,
sive unice habens esse (hujus namque
ratio soli supposito convenif·; alias hy­
postasis, personalitas, aut subsistentia ad
nihil deserviret ; nec in substantia hu­
mana esset aliquid reale superadditum
naturæ. cujus vices suppleverit persona
Verbi subrogata loco subsistentiæ creatæ;
quod est prorsus falsum, et errori proxi­
mum) : ergo pariter natura totalis sola
non est principium quod, sive unice in­
fluens in operationem. Recolantur, quæ
diximus disp. 8, dub. 1, § 2, ubi statui­
mus necessitatem subsistentiæ creatæ,
quæ sit aliquid positivum, et a natura
realiter distinguatur, ipsamque compleat
in linea entis.
Confirmatur : quia principium quod Major
inpsagendi, et terminus qui actionis mutuo sibi gaatio.
correspondent. Terminus autem qui cujuscumque productionis non est sola natura,
sed suppositum subsistens in tali natura.
Unde in divinis terminus qui generationis
non est natura, sed Filius, ut diximus
tract, fi, disp. 2, a num. 118, et in hoc
Incarnationis mysterio terminus qui as­
sumptionis, sive actionis unitivæ, non fuit
humanitas, nec unio, sed persona Verbi
in humanitate subsistens, ut statuimus
disp. 5, dub. 4, g 1. Et similiter in gene­
ratione substantiali terminus qui genera­
tionis non est natura vel partialis, vel to­
talis, sed est suppositum subsistens in tali
natura, ut recte probant N. Complut, in N. Cealib. de generat, disp. 2, quæst. 3, I, et P,,u
plane docet D. Thom. 1, p. quæst. 45, art. d.TU·.
i, his verbis : Fieri ordinatur ad esse rei :
unde illis proprie convenit fieri, quibus con­
venit

DISP. XXV, DUB. II.
venit esse: quod quidem convenit proprie sub­
sistentibus. Et in hac 3, quæst. 17, art. 2,
magis explicat, quibus proprie convenit
esse, his verbis : Esse perlinet ad naturam,
et ad hyposlasim : Ad hyposlasim quidem si­
cut ad id, quod habet esse : ad naturam autem
sicut ad id, quo aliquid habet esse. Natura
enim significatur per modum formæ, quæ
dicitur ens ex eo, quod ea aliquid est : sicut
albedine est aliquid album, el humanitate est
aliquis homo. Sicut ergo natura totalis non
est terminus qui productidnis ; sed hujus
ratio convenit soli supposito in natura
subsistenti : sic etiam natura totalis non
est principium quod agendi; sed hic con­
ceptus competit soli supposito, quod in na­
tura subsistit : hæc autem tam in in­
fluendo, quam in terminando se habet ut
quo, sive per modum formæ, qua supposi­
tum vel agit, vel terminat actionem. Ad
hæc: si sola humanitas esset principium
quod actionis, v. g. generativæ, supposito
influxive, et active non concurrente, sola
humanitas, et non suppositum diceretur
pater : hujus quippe ratio, et denominatio
proprie convenit soli principio quod gene­
ranti. At res e contra se habet : humani­
tas enim nisi improprissime nequit dici
pater : suppositum vero, nempe Joannes,
aut Petrus, sic appellatur communi pro­
prietate, ut patet ex generali modo lo­
quendi, et communi hominum apprehen­
sione. Ergo esse principium quod genera­
tionis (et eadem est de aliis actionibus
ratio), non convenit soli naturæ, licet
totali; sed est proprium suppositi. Adde,
quod si sola natura, supposito active non
influente, esset principium quod genera­
tionis, et pater, pariter sola natura, sup­
posito non influente terminative, foret
terminus qui generationis, et filius. Et sic
in generatione exB. Virgine sola humani­
tas Christi esset terminus qui, et adæquatus talis generationis, et vere filius;
Verbum autem humanitatem suppositans
nullum munus in terminando generatio­
nem obisset, nec filius ex vi illius dicere­
tur. Id autem est plane Nestorianum,
utpote negans B. Virgini dignitatem ma­
tris Dei. Ergo vice versa dicendum est
terminum qui generationis, et cui nomen
filii proprie convenit, non esse naturam,
sed suppositum in natura. Unde pari ra­
tione colligitur principium quod generatio­
nis naturam non esse, sed suppositum per
naturam : quippe rationes principii quod,
pt termini qui mutuo sibi correspondent.

453

20. Et hæc penitus evertunt praecipuam Becàpiresponsionis partem, ex qua ipsa tota de­ tttbtio
dicto­
pendet, nempe suppositum ut condistinc- rum.
tum a natura non influere in operationes
a natura procedentes : jam enim oppositum
eatis a nobis ostensum est. Unde sicut
peccante natura existante in proprio ejus
supposito, v. g. Petro, peccaret supposi­
tum Petri : sic etiam peccante natura
existente in Christo, peccaret suppositum
Christi, quod est divina Christi persona,
loco suppositi proprii unita. Et sicut pec­
catum commissum a Petro deberet præcontineri non solum in ejus voluntate sicut in
principio quo proximo, nec solum in ejus
humanitate sicut in principio quo radicali,
sed etiam in supposito a voluntate, et na­
tura distincto, tanquam in principio quod,
et completo, cui natura, et voluntas in
agendo tam bene, quam male subordinantur : sic etiam in Christo, si semel in ipso
peccatum inveniri potest, dicendum est.
Et consequenter peccatum deberet præcontineri in divina Verbi persona; et hæc per
se, et secundum id, quod ex se habet in
ratione suppositi a natura humana condistincti, haberet potentiam peccandi, quod
esse impossibile, et omnino absurdum su­
pra ostendimus. Unde recte colligitur,
quod in assertione statuimus, Christum
videlicet nullam habuisse absolute poten­
tiam peccandi : quia ad hanc non sufficit
potestas ex parte naturæ, vel voluntatis se­
cundum se consideratarum; sed requiritur
etiam ex parte suppositi : quæ tamen in
Christo non fuit ; cum suppositum fuerit
persona divina, incapax prorsus conti­
nendi, et efficiendi malitiam.
Adde primo prædictam responsionem Insuffi­
cientia
minime satisfacere primæ confirmationi praemis
­
nostræ : ostendimus enim Verbum in na­ sa
­
tura sibi unita solum assumpsisse illa, respon
sionis.
quæ Deus in tali natuea plantavit : inter
quæ non computatur peccandi potentia :
unde potentia hujusmodi nec fuit in per­
sona divina secundum se, nec fuit in na­
tura assumpta a Verbo. Adde secundo hac
responsione non dirui secundam nostram
confirmationem : quia potentia peccandi
consequitur, efficitque entitatem ut factam
ex nihilo, et capacem manendi sub nihilo,
ly ut importante conditionem se tenentem
non solum ex parte naturæ, sed etiam ex
parte suppositi, cui potius quam naturæ
convenit fieri, et esse. Id vero in Christo
locum non habuit, cujus suppositum erat
divinum, ac proinde incapax, ut ex nihilo

t'
r

•”.f ».

:

4

ip

I

:

454

DE INCARNATIONE.

fieret, el sub nihilo maneret. Quare in
Christo non fuit peccandi potentia, quam­
vis in eo fuerit potentia illa, quæ in aliis
suppositis creatis est potentia peccandi, ut
supra vidimus ex D. Thoma.
Alsen
«21. Sed veniamus ad aliam responsionis
sionis' partem, quæ affirmat, quod licet sola huP»* manitas Christi foret principium quod in|Q7 ' fluxivum in peccatum ab ea commissum ; ni­
hilominus suppositum, sive divina Verbi
persona denominaretur peccans, quia ac­
tiones sunt suppositorum saltem denomi­
native. In qua parte refellenda non mul­
tum immorabimur; quia rem magis, quam
denominationes voluimus in hac parte pre­
mere, lectorem remittentes ad alios, qui
C.odoi. ; et præcipue Godoi disp. cit. anum. 198)
inconveniens, ab indecentia prædictæ de­
nominationis fusius prosequuntur. Sed uno
tantum dilemmate subruere curabimus
prædictam doctrinam, inquirendo ab Ad­
versariis. utrum peccante ut quod (sic enim
loquuntur ipsi), humanitate Christi, per­
sona Verbi humanitati unita denominaretur
peccans vere, et proprie; an vero solum
similitudinarie et secundum quid ? Neque
enim inter diversos istos denominationis
modos medium assignari valet. Si primum
eligant : plane infertur, quod divina Verbi
persona, subsistens in humanitate pec­
cante, diceretur vere, et proprie peccare :
et eadem consequentia Christus (desi­
gnando divinam Verbi personam, ut ab
humanitate condistinguitur), posset vere,
et proprie dici peccator, haereticus, blasphemus> Sodomita, Antichristus, pejor
diabolo, pessimus, reus œternæ damnatio­
nis, indigens redemptione per Salvatorem,
el alia hujusmodi, quæ animus horrei scri­
bere, minimo prolaturus, nisi necessitas
cogeret ad manifestandum falsitatcm sen­
tential contrariai, quæ ad talia ducit. Ne­
minem· enim existimamus esse adeo stoli­
dum, ut absurdissimum non reputet, quod
summa hæc opprobria praedicentur cum
veritate, et proprietate de persona divina
in aliqua possibili hypothesi. Afferunt
namque indecentiam moralem Deo eviden­
ter repugnantem, ut constabit intelligent!
terminos, et cognoscenti, quid sit Deus, et
quid illa sint. Et si Durandus dicat hoc
argumentationis genus esse verba devola ;
ipse ut non devotus, et non pius, ut non
digne de Christo sentiens (ne plus dica­
mus), exibilandus est : aliter namque de
Christo sentire, et loqui nos docent non
tantum devoti, sed summi etiam Theolo-

•

gite principes, et communes Ecclesiæ Pa­
tres £ 1 relati.
’
Quod si ad declinandum hujus inconve- inewenientis Scyllam, negata prima dilemmalis
parte, respondeant eligendo secundam, vnannempe quod peccante humanitate, Verbum d*a·
in ea subsitens solum diceretur peccans
similitudinarie, et secundum quid : opus
est, incidant in non securiorem Charybdim. Nam si res ita se habet; plane sequi­
tur actiones non solum non esse supposi­
torum causaliter, et influxive, sed neque
denominative vere, et proprie ; sed solum
similitudinarie, et secundum quid. Unde
ulterius fiet has propositiones : Filius Dei
in humanitate subsistens pro nobis satisfecit,
nos redemit, nos reconciliavit cum Deo, et
similes esse falsas in vero sensu, et pro­
prietate sermonis. Cumque prædictæ pro­
positiones frequentissime occurrant in
Scriptura, Conciliis, et Patribus; plane
colligitur doctrinam Scripturæ, Concilio­
rum, et Patrum esse, et quantum ad hoc,
simpliciter falsam in rigoroso sensu, et
proprietate sermonis. Si namque humani­
tate peccante, peccatum non prædicarelur
de Filio Dei in humanitate subsistente
tanquam de principio quo, sed solum deno­
minative; non quidem vere, et simpliciter,
sed solum similitudinarie, et secundum
quid ; quia actiones non aliter, nec in alio
sensu sunt suppositorum, et dicuntur de
suppositis ; pari ratione, et ob idem motivum dicendum erit Filium Dei in humani­
tate subsistens solum similitudinarie, et.
secundum quid satisfecisse pro nobis, nos
redemisse, etc., et consequenter omnes pro
positiones enuntiantes absolute illa prædicata de Filio Dei esse simpliciter falsas,
in rigore et proprietate sermonis. Id vero
qualiter non sit notoria hæresis non vide­
mus. Ut enim alia omittamus, si id admit­
titur, qua veritate dixit Apostol. ad Phi- Ad Phi­
lipp- 2 : Hoc enim sentite in vobis, quod el ,ip·
in Christo Jesu : qui cum in forma Dei esset,
non rapinam arbitratus est esse se .vqualem
Deo : sed semelipsum exinanivit formam send
accipiens, in similitudinem hominum factus,
el habitu impenlus ut homo, humiliavit semet­
ipsum, factus obediens usque ad mortem,
mortem autem crucis? Ubi sermonem fa­
cere de Filio Dei, evidenter liquet ex illis
verbis : Qui cum in forma Dei esset ; de hac
itaque prædicat sequentia: Humiliavit semet­
ipsum, factus obediens, etc. Atqui juxta
præmissam responsionem actiones humi­
litatis et obedientiæ (sicut et altae ab hu­
manitate

DISP. XXV, DUB. II.
inanitate elicitæ) non dicuntur de Filio
Dei, adhuc denominative, vere, et proprie,
sed solum similitudinarie, et secundum
quid. Ergo doctrina Apostoli est simplici­
ter falsa, prout jacet absolute, et in pro­
prietate sermonis. Nemo autem id dicet,
qni hæreticus non sit.
A I,J
22. Hoc forsan inconvenienti oppressus
CUSiû.
Marsilius respondit (et est secunda Adver­
sariorum solutio), quod si humanitas in
Christo existons peccaret, non propterea
Christus peccaret, atque ideo nec divina
Verbi persona in humanitate subsistens.
Unde vitat concedere, quod in prædicta
persona, ut condistincta ab humanitate,
fuerit potentia peccandi. Ejus autem ijio·
tivutn cum nostro fundamento coincidit :
neque enim aliam suæ responsionis ratio­
nem assignat, nisi quod peccatum repugnat
Deo. Quam tamen ex eo confirmat, quod
esse creaturam prædicatur de humanitate
oxistente in Verbo; et tamen esse creatu­
ram non prædicatur de Verbo subsistente
in humanitate. Id vero satis declarare vi­
detur ea, quæ dicuntur de humanitate, et
dicunt imperfectionem Deo repugnantem,
non prædicari de persona Verbi, quæ in ea
subsistit.
OWnii- Hæc tamen doctrina communiter rejici'w‘ tur, et satis merito. Nam in primis sapit
hæresim Nestorianam, ut recte vidit Suarez
ubi supra sect. 2, § Secunda ergo ratio.
Si enim humanitas Christis in omni sensu,
sive absque ulla dependentia a supposito
est principium quo operandi; sequitur,
quod ipsa suppositum quoddam sit : agere
enim, et pati suppositi sunt; vel influxive,
ut tenet communis sententia, vel saltem de­
nominative, ut pauci quidam affirmant :
quare si humanitas est subjectum, quod
adæquate, et sine consortio alterius suppo­
siti denominatur agens, suppositum quod­
dam erit a persona Verbi diversum. Et sic
tot erunt in Christo supposita, quot naturæ
totales, et harum unio non fiet in una per­
sona : quod est ipsissima Nestorii hæresis,
ut constat ex supra dictis disp. 3, dub. 2.
Quod magis explicatur in hunc modum :
nam ubi dantur duo agentia totalia, ibi dan­
tur duo supposita : sed juxta Marsilii doc­
trinam dantur in Christo duo agentia to­
talia, nempe Verbum agens operationes
divinas, et humanitas agens operationes
defectuosas Deo repugnantes : sequitur
ergo ex ejus sententia esse in Christo duo
supposita. Deinde refellitur eadem solutio
ostendendo ejus insufficientiam : quia cum

(licit, peccatum humanitatis non prædicari
de Verbo, quia Deo repugnat, vel sensus
iliius causalis est, quia repugnat Deo, ut
Densest, ct in propria natura; vel quia
repugnat Deo, ut homo est, et in natura
assumpta? Et si hoc ultimum dicat; id
ipsum intendimus, nempe implicare, quod
peccatum sit in natura assumpta, et Deo
unita : inde enim evidenter infertur Chris­
tum non habuisse potentiam peccandi,
adhuc in humana natura. Si autem pri­
mum illud eligat, sequitur, quod sicut pec­
catum non prædicalur de Verbo subsis­
tente in humanitate, sic etiam mors, et
passio non prædicantur de eadem Verbi
persona, ut in humanitate subsistit : quia
pati, et mori etiam repugnant Deo in pro­
pria natura. Unde nec per communicatio­
nem idiomatum verificabitur, quod Filius
Dei fuerit pro nobis natus, passus, mor­
tuus, et sepultus. Quod directe adversatur
fidei catholicæ, quam in Symbolo profite­
mur illis verbis. Qui, nempe Filius Dei,
propler homines, et propter nostram salutem
descendit de cœlis, et incarnatus est, et na­
tus est, el passus, el mortuus, el sepultus, et
resurrexit. Quare a contrario sensu faten­
dum est, quod sicut hujusmodi imperfectio­
nes, licet repugnent Deo in propria natura,
prædicantur tamen de illo in natura as­
sumpta, quia in eo fuerunt : sic etiam
peccatum, quamvis Deo in propria natura
repugnet, prædicaretur nihilominus de illo
natura assumpta, si semel in ista esset.
Et si Marsilius talem prædicationem, et
denominationem reputat impossibilem, ut
vere est, ut sapra contra Durandum osten­
dimus, ex hoc ipso dicere valet impossi­
bile etiam fuisse, quod humanitas in Verbo
existens habuerit potentiam peccandi.
Id vero, quo prædictus Auctor suam res- Motivum
ponsionem confirmabat, nullius momenti eva?10"
est : quia de Christo ut est homo, et se- corruit,
eundum humanitatem prædicari etiam po­
test, quod est creatura, et minor Patre, ut
tradit D. Thom. quæst. seq. art. 8. Unde D.Thom.
potius infertur, quod si humanitas Christi
peccaret, ipse etiam Christus diceretur pec­
care : quod ille renuit admittere. Sed
quod de Christo absolute non dicamus esso
creaturam, provenit ex duplici capite :
tum ne vel in verbis conveniamus cum
hæreticis Arianis, qui dixerunt Christum
esse absolute creaturam, non solum ratione
humanæ naturæ, sed etiam ratione personæ, ut observat D. Thom. loco cit. tum
quia prædicatum crealura ob suam trans-

t•9 <Γ

p υ
à <
f

4m

1
4

ϊ

1
I

I

«

E?
Si !

t

►
1

*

;

456

DE INCARNATIONE.

cendentiam extenditur ad omne id, quod
habet suppositum, de quo dicitur, nisi ex
adjunctis terminis, vel modificationibus
limitetur : unde cum Christus sit persona
divina, seu non facta; inquit de Christo
praedicari absolute, quod sit creatura, ut
magis explicabimus disp. seq. num. 56.
A li cd
23. Melius juvari posset Marsiiii solutio
pro
communi, praesertim apud
ei dea ex doctrina
cvasioae Thomistes : Deus namque efficit concursu
motivam. simultanée entitatem actus peccaminosi
quantum ad omnem ejus entitatem, et
perfectionem, quin propterea attingat actus
peccaminosi malitiam. Et quod plus est,
Deus prædeterminat physice voluntatem
creatam ad entitatem actus peccaminosi,
non prædeterminando ad malitiam ejus,
Et hac ratione vitatur, quod Deus non sit
auctor, causa, aut principium peccati. Si
autem inquiratur, quomodo posset Deus
simultanée, aut præcise influere in enlitatem actus peccaminosi, non causando ma­
litiam ; conjmuniter respondetur differen­
tiam in eo esse, quod quælibet entitas
continetur intra sphæram activitatis di­
vinæ, secus malitia ; unde illam attingere
potest, quin ad istam extendatur, ut fuse
explicuimus tract. 4, disp. 10, dub. 7. Hac
itaque via dici etiam posset, personam
Verbi concurrere ad omnes actiones huma­
nitatis sibi unitæ, vel saltem ab illis deno­
minari, quatenus dicunt entitatem, et
perfectionem ; non vero quatenus peccami­
nosæ sunt, et explicant malitiam : quia
sub hac expressione revocandæ sunt in
humanitatem sicut in subjectum adæquatum tam deficienti», quam denominatio­
nis. Et sic vitatur, quod humanitate
peccante, persona Verbi peccet, aut deno­
minetur peccare. Quo non amplius docet
Marsilius.
Destrui­
Sed nec isto modo explicata ejus res­
tur.
ponsio sustineri potest. Nam licet verum
sit, quod Verbi persona non contineat
malitiam, nec in eam influere possit, vel
ab ea denominari, ut hactenus ostendimus :
inde tamen non fit, quod humanitas Verbo
unita possit peccare, non peccante Verbo,
et non denominato a peccato : sed infertur
impossibile esse humanitatem Verbo uni­
tam peccare, quin Verbum diceretur pec­
care : quod repugnare, et supra ostendi­
mus, et hæc responsio supponit. Actiones
namque sunt suppositorum saltem deno­
minative : et humanitas Verbo unita non
est suppositum, sed habet esse in supposito :
undo actio etiam ut peccaminosa non deno-

minaret humanitatem tanquam supposi­
tum, sed Varbum in humanitate subsis­
tens.
Disparités autem inter exemplum objec­
tum, et rem præsentem duplex est. Prini»,
quod Deus simultanée, aut praevie concur­
rens ad actionem creaturæ non respicit
illam tanquam actionem aut causalitatem
propriam, sed duntaxat ut effectum : in
quo proinde potest attingere ad ipsum
Deum pertinentia, nempe entitatem, et
perfectionem, relinquendo creaturæ, qua;
ad ipsam spectant, defectum scilicet, et
malitiam. Cæterum Verbum concurrens
per modum suppositi ad actiones humani­
tatis sihi unitæ illas respicit tanquam ac­
tiones proprias in tali natura : sicut illas
respiceret suppositum proprium, et crea­
tum, pro quo subrogatur Verbum, si ibi
existeret. Unde sicut istud denominaretur
ab actionibus in humanitate existentibus,
adæquate sumptis, et secundum omnem
sic formalitatem vel entitatis, vel malitiae,
etiam Verbum ejus vices gerens deberet
denominari : quod esse impossibile cons­
tat ex dictis. Idque magis explicatur atten­
dendo, quod in priori casu concurrunt
duæ actiones : alia increata, et Deo im­
manens, quæ attingit solam entitatem;
alia vero creata, sive creaturæ, quæ sola
extenditur ad malitiam : quare Deus prævie, aut simultanée attingens entitatem
actionis creatæ, non dicitur principium
malitiæ, nec ab ista denominatur peccare,
vel in agendo deficere. Cæterum respectu
humanitatis, suppositi eam terminantis
non daretur nisi unica actio utrique cor­
respondons secundum omnia, quæ haberet :
quare si defectuosa esset, ejus malitia tam
in humanitatem, quam in suppositum re­
vocaretur, et utrumque principium deno­
minaret. Secunda differentia est, quod
Deus prævie, aut simultanée influens in
entitatem actionis peccaminosæ solum con­
currit per modum causæ generalis, et juxta
exigentiam creaturarum : unde malitia in
tali actione reperta non reducitur in Deum,
sed in creaturam sicut in unicum, et adæquatum deficiendi principium. Persona
autem Verbi humanitatem terminans con­
currit specialissimo modo, et sicut speciale
principium ad omnes actiones ah humani­
tate elicitas : quare si earum aliqua esset
peccaminosa, personæ divinæ sicut prin­
cipio attribueretur, ipsamque saltem deno­
minaret : quod implicat. Unde exemplum
objectum potest in contrariam partem re­
torqueri :

niRP. XXV, DUB. IL

-

........

■

j

i

torqueri : nam implicat actionem, ad quam
Deus concurrit simultanée, aut praevie per
modum causæ specialis, esse peccaminosam; eo quod malitia refunderetur in
Deum, ut loquentes de prima Angeli ope­
ratione ostendimus tract. 7, disp, 11, dub.
unico, § i ; ergo cum persona divina hu­
manitati unita concurrat specialissime, ad
omnes humanitatis operationes; quippe
quæ illas saltem mediate terminat, et in
se habet; implicat actionem aliquam hu­
manitatis eidem unitæ esse peccaminosam :
alitor enim peccatum tali personæ tribue­
retur, et ipsam denominaret, quod hæc
responsio vitare studet.
JUUrum
24. Tertia denique aliorum responsio,
tfarue. quasi succumbens oneri propositi funda­
menti, concedit quod si humanitas Verbo
unita peccaret, Verbum influeret per mo­
dum suppositi in peccatum, sicut suppo­
situm creatum, et proprium, si ibi adesset,
proportionabiliter influeret. Negat tamen,
quod* persona Verbi diceretur peccare :
tum quia influxus suppositi in operatio­
nem, prout a supposito egreditur, non est
liber : quod tamen ad denominationem
peccantis requirebatur. Tum quia ille in­
fluxus, prout a supposito, non est deter­
minatus, sed indifferens : determinatur
autem ab humanitate per liberam ipsius
voluntatem : quod non sufficit, ut suppo­
situm sic indifferenter concurrens peccare
dicatur. Sicut Deus agens concursu gene­
rali, et indifferenti attingit ipsam malitiam
actionis peccaminosæ ; quin illi ut causæ
propriæ malitia attribuatur, sed creaturæ :
quia Deus agit concursu indifferenti,
quem creatura determinat ad peccatum.
Hj.üdo. gjc respondent Hurtado disp. 59, sect. 5,
UgO. sub. 2, et Lugo disp. cit. sect. 1, num. 9.
Est
Cæterum hæc responsio est multo falsa,
rtscrtak et pejor omnibus præcedentibus, quæ pro
EQ2. comperto habuerunt (et hæc erat commu­
nis Theologorum apprehensio ante paucos
aliquos Juniores), Deum non posse in­
fluere in malitiam. Nec Durandus, Scotus,
et alii nobis in hac controversia contrarii,
ausi sunt id dicere : sed potius ut objec­
tum hujusmodi inconveniens declinarent,
negarunt actiones esse suppositorum inMelli- fluxive, ut supra vidimus. Refellitur ergo
cir.
prædicta responsio : nam in primis Deus
nequit mediate, vel immediate, libere,
vel necessario, concursu determinato, vel
indifferenti causare id, quod nullo modo
præcontinet : sed Deus non continet mali­
tiam operationis creatæ, cum sit ipsa rec-

titudo per modum actus purissimi, cui
talis malitia opponitur : ergo Deus nullo
modo influit in illam : idemque proinde
dicendum est de Deo unito humanitati in
ratione suppositi. Et confirmatur : quia
Deus nequit effective influere in illud,
quod est inordinabile in ipsum Deum tan­
quam in ultimum finem ; eo quod Deus
omnia, quæ facit, ordinet ad se sicut ad
finem : sed malitia peccati nequit ordinari
ad Deum sicut finem ; cum potius a Deo
tanquam a fine ultimo avertat : ergo Deus
nequit efficere malitiam actus peccaminosi.
25. Rursus, licet concederetur concur­ Refelli­
sum Dei ad extra esse indifferentem, et ex tur.
determinatione creaturæ applicari ad in­
fluendum in malitiam; non propterea
Deus diceretur in malitiam influere, ut
Juniores discurrunt : quia ille concursus
non gst ipse Deus, sed aliquid creatum :
nec descendit a Deo ex intentione peccati,
sed ex alio fine honesto providentiæ com­
munis. Id autem minime applicari potest
supposito divino, si semel influeret in
actus peccaminosos humanitatis, et in
eorum malitiam, ut Juniores audent con­
cedere. Tum quia influxus suppositi in
ratione suppositi non est per aliquid ab
,eo distinctum : et ita si suppositum divi­
num in esse suppositi concurreret ad pec­
catum, non posset influere in illud, et
continere ipsum per se ipsum, ut divinum
est : quod esse impossibile constat ex
praemissa impugnatione. Tum etiam quia
eo ipso, quod concedatur actiones huma­
nitatis esse effective a supposito, ut hæc
responsio concedit, pariter concedendum
est determinationes liberas voluntatis esse
etiam a supposito : ergo Verbum in hu­
manitate subsistens se libere determinaret
ad malitiam actionis peccaminosæ : atque
ideo cum omni proprietate esset causa
malitiæ, illamque suo modo intenderet.
Tum denique quia Verbum, ut in hu­
manitate subsistens, et humanitas ut unita
Verbo, non influunt per diversas actiones,
nec habent diversas determinationes, sed
unico actuali concursu se determinant, et
influunt : atqui humanitas Verbo unita
concurreret ad malitiam non concursu
indifferenti, sed determinato, et ex se
influente in malitiam : ergo eodem modo
Verbum concurreret : et consequenter si­
cut de humanitate vere et proprie dicere­
tur esse causam malitiæ per modum na­
turæ ; sic etiam de Verbo vere, et proprie
diceretur esse causam malitiæ per modum

*

I
1 i·

•U «

pg

»

x

I

il

I

Γ

!

L
î

Γ.

$

I!
Kl

:

4 58

DE IN CA Π NATIONE

suppositi. Id vero est prorsus impossibile;
cum Verbum in se nullo modo illam con­
tineat.
Everli·
Confirmatur : quia Verbum in huma­
lor.
nitate subsistens non aliter per modum
βπηηίΚ'Η eoru-nrrit
suppositi
concurrit fld
ad hnmnniintiu
humanitatis nrinra.
opera­
tiones, quoi concurreret proprium ejus
suppositum creatum, v. g. Petrus, si in ea
subsisteret : sed peccante humanitate, Pe­
trus in ea subsistens vere, et proprio pec­
caret, et foret causa malitiæ : ergo idem
dicendum est de Verbo gerente vicem
illius : quod tamen vel Juniores ipsi re­
nuunt concedere verbis. Declaratur hoc
amplius evertendo eorum motiva : nam
ideo peccante humanitate Verbo hyposta­
tice unita, et influente Verbo in malitiam
actus peccaminosi, non diceretur Verbum
peecare, et esse causa malitiæ; quia con­
cursus prout a Verbo in ratione suppositi
non esset liber, nec determinatus ad ma­
lum, et in hoc assimilatur concursui ge­
nerali Dei ad extra, qui determinatur a
creatura, ut Juniores loquuntur. Hæc au­
tem motiva nullius momenti esse constat
in supposito creato terminante naturam :
quia Verbum in ratione suppositi non
aliter concurrit ad actiones humanitatis,
quam concurreret suppositum creatum in
ea subsistens : ergo si concursus prout a
Verbo in ratione suppositi non est liber,
nec determinatus ad malum; et hac ra­
tione humanitate peccante, Verbum non
peccaret, nec proprie loquendo esset causa
malitiæ : pariter dicendum erit, quod
concursus Petri in ratione suppositi non
est liber, nec determinatus ad malum ; et
consequenter, quod peccante humanitate,
non peccat Petrus, nec est causa malitiæ
proprie loquendo : id autem est omnino
falsum, ut ipsi Juniores non negant. Vel
a contrario sensu, si non obstante, quod
concursus suppositi in ratione suppositi
non est liber, nec determinatus ad ma­
lum, peccante humanitate, peccat suppo­
situm creatum in ea subsistens, et est
vere causa malitiæ : pariter dicendum
erit, quod peccante humanitate, peccat
suppositum increatum in illa subsistens,
et est proprie causa malitiæ : quod conce­
dere non audent, neque catholice possunt.
Peccat autem Juniorum discursus in eo,
quod imaginantur alium esse concursum
actualem suppositi, et alium concursum
actualem naturæ, influentium in eandem
actionem bonam, vel malam : unico enim
influxu agunt ista ut quo, et illud ut quod.

Unde sicut ubediente natura obedit suppo­
situm in ea subsistens; sic peccante na­
tura, peccat suppositum, uno eodemque
peccato. Quare si humanitas Christi pec­
1 caret, Christus ipse, sive persona Verbi
peccaret.
Quæ si in unum colligamus, facile re­
dintegrabimus fundamentum nostra? asser­
tionis : nam repugnat, quod in Christo
fuerit potentia peccandi, nisi ex parte
suppositi in esse talis, et ut condistincto
tam ab humanitate, quam ab illis princi­
piis, fuerit prædicta peccandi potentia :
sed divina Verbi persona, quæ fuit suppo­
situm terminans Christi humanitatem, non
habuit ex parte sua potentiam peccandi;
cum non contineat malitiam, et sit essen­
tialiter impeccabilis : ergo in Christo nulla
fuit potentia peccandi. Utraque præmissa
patet ex dictis, et consequentia est legitima.

No4 i
fd 1 ’3menli
iasûtb
rjîh.

§ IV.
Aliqua fundamento nostro opponuntur,
atque enodantur.
zb.
26. Uportet
Oportet autem, priusquam opposi- Prima
tam sententiam, et communia ejus motiva ο|)1ί£1'«·
referamus, satisfacere aliquibus objectio­
nibus, quæ fundamentum a nobis propo­
situm specialiter oppugnant. Objicies ergo
•primo: principium quod, et adaequate in­
fluens in operationem est sola natura to­
talis, v. g. humanitas : ergo suppositum
non est principium in operationem in­
fluens : atque ideo ex eo, quod suppositum
Christi, prout ab humanitate distinctum,
non habeat potentiam peccandi, minime
sequitur, quod humanitas Christi talem
potentiam non habuerit, et quod Christus
per communicationem idiomatum, et de­
nominative non fuerit potens peccare.
Utraque consequentia patet. Et antecedens
suadetur : quia suppositum supra naturam
totalem non addit, nisi subsistentiam : sed
hæc non est principium quod operandi :
ergo sola natura totalis, ut condistincta a
supposito, est principium quod, etadæquate
influens in operationem. Probatur minor :
tum quia subsistentia non est vis activa;
cum non ordinetur ad agendum, sed ad
terminandum naturam : tum quia dato,
quod aliqualiter concurreret ad operatio­
nem, minime posset comparari per modum
principii quod : ipsa enim nec est ens, nec
entitas, sed quidam modus, ut diximus
disp. 8, dub. 7, g 2,
Confirmatur

DISP. XXV, DUB. H.
t*»f- Confirmatur primo : quia operari ut quod
*' non est proprium suppositi : ergo potest
salvari principium operans ut quod inde·
pendentor a supposito. Suadetur antece­
dens : nam anima rationalis separata
operatur ut quod : et tamon non est suppo­
situm,'cum sit forma subjecto communi­
cabitis : ergo operari ut quod non est
■
proprium suppositi. Deinde accidentia Eucharistiæ operantur ut quod ; nullum quippe
aliud principium assignare valet respecta
operationum ab eis accidentibus proceden­
tium : et tamen prædicta accidentia non
sunt suppositum, nec important subsisten­
tiam; siquidem ista est modus proprius
substantiæ : ergo idem, quod prius.
Confirmatur secundo : quia ita se habet
suppositum ad naturam, quam terminat,
sicut se habet aqua ad calorem, quem sus­
tentat : sed aqua non est principium vere
influens in calefactionem a calore proce­
dentem : ergo suppositum non est princi­
pium vere influens in operationes, quæ a
natura procedunt. Sed ad summum dici
ioterit principium per accidens, quatenus
tabet, et terminat nataram, quæ opera­
tur : quæ etiam modo aqua dicitur princi­
pium calefaciendi per accjdens, in quan­
tum sustentat calorem, qui calefacit.
ü.X.
Ad objectionem respondetur ne­
gando antecedens, cujus oppositum satis
constat ex supra dictis, præsertim num.
19. Ad probationem autem in contrarium
concessa majori, distinguenda est minor,
et concedenda, si applicetur subsistentiæ
in abstracto ; sic enim non est principium
quod, et adæquatum, sed principium de­
terminans principium quo, seu naturam, et
constituens principium quod, nempe suppo­
situm ; neganda vero est minor, si applicetur
eidemsubsistentiæin concreto; quippe quæ
ita accepta est ipsum suppositum, sive sub­
sistens in recto. Sicut anima in abstracto
non est principium quod operationum vita­
lium, sed forma illud constituens : sed in
concreto est principum quod, nempe
ipsum animal, aut concretum naturæ, ut
Adversarii discurrunt. Et deinde negamus
absolute consequentiam, ut quæ ex prae­
missis ita intellectis minime colligitur.
Probationes autem minoris, quatenus huic
doctrinæ opponuntur, nihil valent. Ad
primam enim respondetur, quod sicut
forma substantialis ordinatur per se primo
ad esse ; et ex consequenti respicit opera­
tionem : sic etiam subsistentia ordinatur
per se primo ad complendum substantiam |

459

in linea entis constituendo ens quod, et
por se subsistens ; sed ex hoc ipso habet,
quod per se, licet ex consequenti, et me­
diato, respiciat operationem, atque in eam
influat : nam operari sequitur ad esse ;
et idem est susceptivum quod existentiæ,
et principium quod operandi. Ad secun­
dum dicendum est non esse contra ratio­
nem modi, quod influat in operationem,
constituendo scilicet principium quod :
neque id Adversarii negare valent in ipsa
natura totali, quam dicunt esse princi­
pium quod : constituitur enim ex materia,
et forma non seorsim, aut præcise sump­
tis, sed conjunctis substantialiter : quod
importat modum unionis.
Ad primam confirmationem responde- Soiiiur
tur, quod nomine suppositi in præsenti
materia non significamus determinate ma-io.
subsistens quod in natura totali, ut est
homo ; sed vel istud, vel subsistens quod
etiam in natura partiali, ut est anima
rationalis separata. Sive enim aliquid sit
natura totalis, sive partialis, nunquam ope­
rabitur ut quod positive, nisi prius habeat
esse per se, et ut quod positive a subsis­
tentia. Dicitur tamen communiter actiones
esse suppositorum, quia in omnibus aliis
naturis, anima rationali excepta, nihil
subsistit, nisi suppositum, sive habens
esse in natura totali. In hoc itaque sensu
negamus antecedens. Ad cujus primam
probationem constat ex immediate dictis :
nam licet anima rationalis non sit suppo­
situm, est tamen subsistens quod constitu­
tum per subsistentiam : unde ista eodem
modo concurrit cum anima rationali ad
operandum quo concurrit cum natura
totali constituendo suppositum. Ad se­
cundam dicendum est accidentia Eucharistiæ non influere ut quod proprie lo­
quendo, sed solum ut quo : concurrunt
namque ut virtus de se subordinala subs­
tantiæ, et supposito, cujus fuerunt, et quæ
in eis virtualiter perseverant, sicut virtus
generantis manet in semine, licet gene­
rans defecerit. Cum autem dicitur illa ac­
cidentia operari ut quod, sensus est im­
proprius, et negativus; vuo etiam modo
dicuntur subsistere : solum namque signi­
ficatur prædicta accidentia non esse actu
positive in subjecto subsistente, et ope­
rante ut quod. Sed vere non habent mo­
dum positivum essendi per sé, et simili­
ter operandi.
Ad secundam confirmationem respon- Diruitur
det Godoi disp. cit. num. 195, concessa

460

DE INCARNATIONE.

majori, negando minorem : quia existi­ I quentia patet. Et minor videtur manifesta
mat aquam calidam vere inlluero in ca­
nam variata causa, opus est variari clïec
lefactionem, et calorem productum. Quod
tum : ergo si suppositum, et subsistentia
prius enim significaverat disp. 40, num.
compararentur per modum principii ad
159. Ex qua doctrina, si vera est, magis
operationes, non possent non istas variari,
infertur oppositum consequentis, nempe ! ubi esset diversitas in subsistentia. Minor
suppositum influere ut quod in opera­ I autem constat : quia in Christo subsislentiones naturæ, quam terminat. Sed me- ' tia est divina, et diversæ omnino ratioN. Com- }jUS respondetur cum N. Complut, abbrev. I nis a nostra : et nihilominus operationes
pu’ in lib. de Generat, disp. 15, quæst. 6,
ab humanitate Christi procedentes sunt
num. 70, negando majorem ob satis ma­ ejusdem rationis physicæ cum nostris, ut
nifestam disparitatis rationem. Quia sub­
liquet in visione, deambulatione, et aliis.
Confirmatur : quia subsistentia in Christo CoiJrsistentia, sive suppositum complet na­ !
turam tam in linea essendi quam in linea : fuit supernaturalis : et tamen Christus œitij.
operandi, quæ ad lineam per se conse­ I per humanitatem plures operationes entiquitur : ex quo provenit, quod natura pe­ , tative naturales elicuit : ergo signum est,
tat connaturaliter per subsistentiam com­ ! quod subsistentia non concurrit per se ad
pleri. Unde suppositum proprium naturæ
operationes naturæ, sed præcise deservit ad
(et etiam divinum loco proprii subroga­
terminandum naturam, quæ per se, et ut
tum) influunt per se in naturæ operatio- I quod operatur. Quod magis in hunc mo­
nes. ztqua vero nec est subjectum conna- | dum explicari potest : nam repugnat, quod
turale caloris, nec potest gerere vices operatio mere naturalis dependeat per se
illius : quocirca calefactio procedens a ab aliquo supernatural! principio : quippe
calore in aqua recepto non tribuitur aquæ j quæ supernaturalia sunt, excedunt simpli­
sicut agenti quod; sed igni, aut alteri sup- | citer exigentiam naturæ: sed subsistentia
posito, cujus calor virtus sit, eo plane I in Christo erat determinate supematuraproportionali modo, quo contingeret si I lis : ergo naturales Christi operationes
calor in aqua existens maneret ab omni ; non habuerunt dependentiam per se a
subjecto separatus, sicut accidentia Eu- ! subsistentia Christi sicut a principio : et
charistiæ. Omnis itaque actio petit aliquod consequenter principium adæquatum ta­
suppositum, sive principium quod vel con- j lium operationum fuit sola humana nanaturale, et proprium, vel quod hujus ra- tura. .
tionem perfecte suppleat. Et ideo opera­
Ad objectionem respondetur cum N. Satbit
­
tiones humanitatis in Verbo existentis
Complut, abbrev. ubi supra num. 70, ne- objec
tioni.
huic tanquam principio quod attribuun- j gando sequelam intellectam de variatione
tur : supplet namque perfectissime pro
operationum quantum ad speciem phy­
supposito proprio. Operationes autem ca­ sicam : quod enim forent diversæ vel
loris in aqua existentis nequeunt aquæ
materialiter, vel pure moraliter, parum,
attribui sicut principio quod : quia aqua i aut nihil ad intentionem objectionis re­
neque est suppositum connaturale caloris,
ferret : nec amplius evinceret majoris
nec hujus rationem perfecte supplere po­
probatio. Ratio autem, quare variata in
test : quare solum est subjectum calorum
Christo subsistentia, non varientur speci­
violenter sustinens; et caloris actio in fice operationes humanæ, licet a subsis­
aliud principium quod revocari debet, ut tentia per se dependeant, est : quia ope­
proxime dicebamus.
rationes non specificantur a quocumque
Secunda
28. Objicies secundo : quia si subsisten- ! principio efficienti (si tamen a principio
° jectl°* tia concurreret per se ad operandum, et efficienti specificantur, de quo alibi), sed
suppositum influeret per se in operationem,
solum a principio quo, seu ratione formali
variata subsistentia, variarentur opera- I agendi, ut potest exemplis facile declarari.
tiones naturæ : consequens est falsum :
Calefactio namque procedens non solum
ergo et antecedens : et consequenter ex a diversis suppositis, sed etiam a diversis
eo, quod subsistentia in Christo sit divina,
naturis (quas Adversarii non negant in­
et incapax continendi peccatum, minime
fluere efficienter in operationem), potest
infertur, quod humanitas per illam ter­
esse ejusdem rationis specificae, ut patet in
minata non potuerit peccare ; sed potius
calefactione ab homine, et ab equo, quæ
infertur oppositum ; cum ratio principii in
est ejusdem speciei, licet proveniat a sup­
sola humanitate salvetur. Utraque consepositis, et naturis specifice differentibus :
quia

Γ

DISP. XXV, DUB. H.
quia principium quo, sive ratio agendi
nempe calor, est ejusdem rationis, quanvis insit diversis suppositis, et naturis. Si­
militer visio beatifica in angelo, et in
homioe est ejusdem speciei; licet An­
gelus, et homo specie differant : quia
principium quo, sive ratio eliciendi visio­
nem est ejusdem rationis in illis, ut ma­
gis ex professo explicuimus tract. 2, disp.
5, dub. 2. Quia ergo subsistentia, licet
requiratur per se ad operandum, et active
in suo genere influat in operationem, non
concurrit ut principium quo, et ratio for­
malis agendi : propterea ex diversitate
subsistentiarum non infertur diversitas
specifica physica in operationibus : quia
stante diversitate in subsistentiis, potest
dari unitas in natura, et in principio quo
proxime agendi. Et sic contingit in Christo,
ct nobis : habemus namque naturam hu­
manam cum facultatibus proximis ejusdem
speciei : unde diversitas subsistentiarum,
seu suppositorum non infert diversitatem
specificam physicam in operationibus, quæ
No». ab humanitate procedunt. Diximus non
inferri diversitatem physicam : quia mo­
raliter loquendo in ordine ad æstimationem prudentum, plusquam specie differt
operatio divini suppositi ab operatione
suppositi creati : illa enim ob dignitatem
suppositi concurrentis est theandrica, seu
deivirilis, ut Patres loquuntur, hahetque
infinitum valorem moralem tam in satis­
faciendo, quam in merendo, ut late ex­
pendimus supra disp. 1, dub. 6. Hujus­
modi autem excellentia minime convenit
operationibus suppositi creati. Unde magis
colligitur suppositum comparari per se ad
operationem, et in eam influere, licet ip­
sam physice non specificet, ob rationem
supra assignatam.
Sdrîtar
Ad confirmationem, concessis præmistsafir·
negamus consequentiam. Et ratio
«lio. SIS
constat ex immediate dictis : nam cum
operatio non specificetur a subsistentia,
sed a principio quo, et ratione formali
agendi ; fieri optime valet, quod operatio
dependens a subsistentia entitative super­
natural! sicut a principio effectivo quod
naturalis sit : ct sic contingebat in Christo.
Ad augmentum vero, vel majorem ex­
plicationem difficultatis dicendum est na­
turales Christi operationes non exigere per
se subsistentiam supernaturalem ex parte’
principii quod; sed quantum est de se,
solum exposcere subsistentiam propriam,
et creatam. Quia tamen hæc in Christo j

>

461

non datur, sed ejus loco subrogata fuit
subsistentia divina; propterea operationes
humanitatis Christi dependent de facto a
tali subsistentia sicut a constituente, aut
complente principium quod earum pro­
ductivum. Unde tales operationes ex vi
hujus præcise supernaturales non sunt :
quippe quæ non respiciunt Christi subsis­
tentiam, quatenus supernaturalis est, sed
quatenus subsistentia est subrogata loco
propriæ, quam et non excellentiorem de
se petunt. Nec inde sequitur (ut tacitam
replicam præoccupemus,) suppositum Verbi
non influere per se in operationes humani­
tatis sibi unitæ : ex quo ulterius inferretur
prædictas operationes ex vi principii quod
non excludere determinate malitiam : at­
que ideo dirui ab hac parte fundamentum
a nobis propositum. Nam dicendum est,
quod licet humanitatis operationes non
exigant per se, quod suppositum Verbi in
eas influat ; exigunt tamen per se, quod
suppositum in humanitate subsistens ad
eas concurrat ; sive hoc suppositum sit
proprium, sive divinum proprii loco su­
brogatum. Et quia de facto supponitur
Christi suppositum esse divinum ; ideo
hac suppositione præmissa tale suppositum
induit de facto per se in operationes huma­
nitatis sibi unitæ. Et hinc habent, quod
nequeant esse peccaminosæ, ut supra vi­
dimus.
29. Objicies tertio : quia sola humani- Tertia
tas, licet unita supposito Verbi, potest objectio.
' esse principium quod suarum operatio­
num : ergo non requiritur, quod supposi­
tum Verbi influat ut quod in operationes
humanitatis sibi unitæ : atque ideo nec
quod tales operationes sint a supposito
Verbi, et incapaces malitiæ. Utraque con­
sequentia patet. Et antecedens suadetur :
tum quia humanitas per hoc, quod suppo­
sito Verbi uniatur, non amittit, quod ex
se habet : sed ex se habet operari ut quod;
siquidem ita operaretur casu, quo existeret
nulli supposito unita; quod esse possibile
diximus disp. 8, dub. 3, num. 88; ergo sola
humanitas, licet unita Verbo, posset esse
principium quod suarum operationum. Tum
.etiam quia non magis repugnat humani­
tatem solam esse principium quod actionis,
quam esse terminum qui productionis, ut
constat ex supra dictis num. 19; sed sola
humanitas, licet unita Verbo, potest esse
terminus qui productionis; siquidem de
facto in Incarnationis mysterio sola huma­
nitas terminavit generationem, et per

.v

• fi i

i

<?: *

r i.

• r.
i
Γ

i

k· i

Con^r-

Occurrilir
r.bjeclioflL

aliam actionem assumptivam in eodem
momento assumpta est ad personam Verbi :
ergo pariter sola humanitas, quamvis
Verbo unita, potest esse principium quod,
et subjectum quod operationum, saltem vi­
talium ; cum de harum ratione sit manere
in principio a quo fiunt : sed sola humani·
tas Verbo unita fuit subjectum quod res­
pectu suarum operationum : neque enim
imaginandum est, quod suppositum acci­
dentium, aut quod exercuerit munus causæ
materialis : ergo similiter sola humanitas
Verbo unita potuit esse principium quod
suarum operationum.
Confirmatur : quia ubi salvatur posse
adæquatum, ibi salvatur principium quod:
siquidem posse adæquatum complectitur
omne principium : sed in humanitate cum
suis facultatibus proximis salvatur posse
adæqnatum respectu operationum ab hu­
manitate procedentium : ergo humanitas
cum suis facultatibus est principium adæ­
quatum operandi ; et consequenter non
requiritur influxus suppositi per modum
principii quod. Caetera constant. Et minor,
in qua poterat esse difficultas, suadetur :
quoniam omne posse, atque ideo posse
adæquatum dividitur in posse radicale,
et in posse proximum : sed humanitas per
seipsam præstat posse radicale respectu sua­
rum operationum ; cum sit quædam natura,
de cujus ratione est esse primum princi­
pium, et radix operandi : facultates autem,
sive potentiæ humanitatis præstant posse
proximum : ergo in humanitate cum suis
facultatibus salvatur posse adæquatum
respectu operationum ab humanitate pro­
cedentium.
Respondetur objectioni negando ante­
cedens. Ad cujus primam probationem
dicendum est, quod si humanitas non
supposita existeret; operaretur quidem
ut quod negative, quatenus per hoc deno­
tatur negatio suppositi in ea tunc operan­
tis : sed non operaretur ut quod positive;
quia hoc est proprium suppositi, quod sola
natura non est. Sicut enim illa humanitas
non suppositata existens non esset homo,
aut persona : sic etiam non esset positive
principium quod operandi. Potestque id.
declarari exemplo accidentium Eucharistiæ, quæ licet separata a subjecto non
habent operari ut quod proprie loquendo,
sicut nec subsistere, ut supra diximus
num. 27. Cæterum ubi humanitas est
actu conjuncta supposito, ut in Christo
contingit, non habet esse, nec operari ut

ut quod, sic etiam non habet osse princi­
quod adhuc negative ; quia exislit actu in
pium quod, sed solum ut quo. Et quia
supposito cui comparatur per modum
humanitas hoc solum posteriori modo
formæ tam in essendo, quam in operando.
præstat posse adæquatum, videlicet per
Ad secundam probationem neganda est mi­
modum formæ ; ideo minor neganda est.
nor, cui inserta probatio nihil evincit :
Cujus probatio non urget : quia licet hu­
nam terminus qui generationis Christi
manitas per se ipsam præstet posse ra­
ex B. Virgine non fuit sola humanitas, ut
dicale , et ejus facultates communicent
falso supponitur; sed fuit persona Verbi
posse proximum; nihilominus hæc con­
in humanitate subsistens : communicavit
ferunt per modum formæ, et ut quo. Ultra
enim illa ex B. Virgine generatio mate­
quæ requiritur principium quod, nempe
riam, atque illam univit animæ per
subsistens, aut suppositum, quod sicut
Verbum, et in Verbo subsistenti, si­
habet esse per se completum in linea subs·
cut proportionabiliter in aliis humanis
tanüæ; sic etiam est principium per se,
generationibus contingit, et explicuimus
ct completum in ordine operativo.
disp. 5, dub. 2, num. 31, et fusius disp.
Jsirli
30. Objicies quarto : quia humanitas
11, dub. unico, § i, unde terminata est ad
t»·»·
to. Verbo unita potest operari absque ullo
suppositum divinum. Nec aliter B. Virgo
influxu Verbi concurrentis ad operatio­
diceretur mater Dei. Recolantur omnino,
nem : ergo licet in operatione ab humani­
quæ eis locis diximus, et penitus evanes­
tate elicita reperiretur malitia aliqua, non
cet objecta probatio. Ad tertiam respon­
propterea deberet præcontineri in suppo­
demus negando minorem : quia sicut sola
sito Verbi, nec ab illo procedere, nec
humanitas non habet esse ut quod, sic
ipsi attribui : et sic corruit fundamentum
etiam non habet ut quod esse subjectum
nostrum, quod componitur ex oppositis
accidentium. Et minoris probatio non ur­
principiis. Utraque consequentia patet.
get : quia sicut de aliis suppositis dicimus
Et antecedens suadetur : quia humanitas
esse subjectum quod accidentium inhærenretinens propriam personalitatem posset
tium immediate naturæ; sic. etiam pro­
uniri Verbo ; $pd ita unita non indigeret
portionabiliter in sano sehsu conceden­
ad operandum influxu Verbi in ratione
dum est suppositum Verbi in humanitate
suppositi; siquidem ad id sufficeret sibi
subsistens esse subjectum quod accident
influxus proprii suppositi, sicut contingit,
tium, quæ insunt humanitati. Ad quod
quando Verbo unita non est : ergo huma­
tamen nulla mutatio ex parte Verbi in se
nitas Verbo unita potest operari absque
requiritur, nullave imperfectio, aut potenullo influxu Verbi concurrentis ad ope­
tialitas admittitur : quia licet accidentia
rationem.
in eo sint, non tamen totaliter, et secun­
livin- Respondetur negando antecedens. Ad
dum omnia, quæ suppositum importat;
cujus probationem negamus majorem :
sed solum mediante natura, quæ est sub­
implicat enim, quod humanitas relinens
jectum immediatum receptionis. Que­
personalitatem propriam uniatur hypos­
madmodum enim terminando, et habendo
tatice Deo, vel assumatur ad subsistentiam
humanitatem ut quod terminat mediate, et
divinam, ut ex professo ostendimus disp.
habet humanitatis accidentia : sic etiam
9, dub. 2. Et illo impossibili admisso,
dicitur esse illorum subjectum quod abs­
mirum non foret, si utraque pars sequere­
que ulla tamen mutatione, informatione,
tur. Quod fundamentum nostrum non la­
aut receptione in se ipso ; sed præcise ex
befactat, sed firmat. Addimus tamen ac­
parte humanitatis. Præsertim cum possit
tiones humanitatis in tali hypothesi fore
obire id, quod perfectionis est in subjecto,
determinate suppositi divini, et non tan­
nempe sustentare accidentia mediante na­
tum suppositi creati : nam cum actiones
tura, absque ullo in se potentialitatis ves­
sitit suppositorum, ut supra ostendimus,
tigio. Videantur supra dicta disp. 3, dub.
facta hypothesi. quod humanitas existeret
'i, ubi explicuimus, quare Verbum per
in duobus suppositis, utrumque concurre­
unionem hypostaticam non fuerit ulla ra­
ret ad humanitatis operationes, et istæ in
tione mutatum.
:
unum,
et
alterum
referrentur. Idque magis
Ad confirmationem respondetur majo- $otn{«r
rem solum verilicari de pusse adæquato confirea- g liquet ex eo, quod suppositum divinum
(
posset ad aliquam operationem humanitaper modum subsistentis per se, et com- Uo'
I
lis concurrere; et tamen nulla esset huplete ; secus vero de posse per modum
I
manitatis operatio, quæ non procederet a
formæ : istud namque sicut non habet esse
ut

supposito creato, ct proprio, in quo hu­
manitas subsisteret : sicut contingit,
quando humanitas non terminatur a sup­
posito divino. Nec posset objici (ut ob­ Tacilæ
r pliraj
jectionem tacitam præoedupemus), non eversio.
posse unum effectum, qualis esset unica
humanitatis operatio, dependere a duabus
causis totalibus, ut forent suppositum di­
vinum, et suppositum creatum. Nam di­
cendum est rem quidem ita se habere :
sed fieri contrariam suppositionem ex parte
hypothesis, ac proinde inferri oppositum
consequens. Si namque non repugnat
unam, et eandem humanitatem dependere
a duobus suppositis adæquatis, divino vi­
delicet, et creato, ut supponitur : pariter
non repugnat, quod eadem humanitatis
operatio dependeat a prædictis duobus
suppositis. Sed addere oportet proloquium
illud intelligi de dependentia unius effectus
a duplici causa totali, quæ sit duplex non
solum ex parte suppositi, sed etiam ex
parte naturæ, et virtutis. Ubi enim non
est nisi unica natura, et unica virtus in­
fluens, ibi non est simpliciter nisi una
causa, et ratio terminandi dependentiam
effectus. Sicut 1res divinæ person® in­
fluentes per eandem naturam, et omnipo­
tentiam non sunt plures causæ, sed una.
Et si tres divinæ personæ assumerent ean­
dem humanitatem (quod esse possibile
diximus disp. 8, dub. 6), eadem huma­
nitatis operatio dependeret, et procederet
a tribus suppositis; quin inde inferretur
eundem effectum dependere a pluribus
causis totalibus : quia prædicta supposita
non essent plures causæ, sed una ob
unitatem naturæ, et virtutis. Sic igitur
proportionabiliter contingeret, si eadem
humanitas simul terminaretur per subsis­
tentiam divinam, et per propriam, seu
creatam subsistentiam.-

-ΛΙ « i i*

‘ ·

• ·

>4 1* .

§ V.

Refertur contraria sententia cum suis
argumentis.
3l. Durandus in 3, dist. 12, quæst. 2,
affirmat Christum in natura humana ha­
buisse peccandi potentiam, et peccare,
potuisse : et addit, quod suæ sententiæ
magis obsistunt verba devota, quam ratio
efficax. Idem etiam re ipsa defendit Scotus ibidem, et dist. 2, quæst. 1 ; sentit
namque Christum non potuisse peccare
ratione status beatitudinis, secus vero ra-

W · 1 Ϊ

Duran­
dus.

Scelus.

• *

DE INCARNATIONE.
lione unionis hypostatica' : undo cum ipse
alias doceat Christum potuisse carere bealitudine ; manifeste convincitur sentire,
quod potuerit absolute peccare. Scotum
sequuntur communiter ejus discipuli, ut
Cisbiio. eisdem subscribens testatur Castillo disp.
18, quæst. 1, num. 20. Idem etiam tuenGibriei. tur Gabriel dist. 12, quæst. I. Marsilius
li^ Quæst. 2, art. 3, in quarta parte art. conBemdo. dus. 4, et 5, et Hurtado disp. 59 et 60.
Est tamen inter hos Auctores differentia,
quod omnes præter Hurtadum sentiunt
Christum in humana natura potuisse pec­
care tam in sensu diviso, quam in com­
posito, hoc est habuisse potentiam non
solum ad peccandum, sed etiam ad conjun­
gendum peccatum cum unione hyposta­
tica, sive ad habendum in se peccatum.
Hurtado autem solum admittit, quod ha­
buerit potentiam ad peccandum in sensu
diviso : licet enim non potuerit conjungere
peccatum cum unione, potuit tamen com­
mittere peccatum, quod unionem destrue­
ret. Sed quia prædicta differentia nihil
refert in ordine ad nostram, et communem
assertionem, quæ statuit Christum nullam
habuisse potentiam peccandi ; idcirco pro­
miscue 'argumenta utriusque sententiæ,
quæ una quantum ad hoc censeri debet,
caMnr re^ereIDUS· Pro eadem etiam allegari soAk-xan- lent Alexander 3 p. quæst. 14, membro.
„der>
1, et Henricus quodlib. 5, quæst. 6. Sed
ei Mi- prorsus immerito : nam hi Doctores consrandata. tauter negant Christum peccare potuisse :
in quo nostne assertioni suffragantur. Dis­
tinguuntur tamen a nobis in modo illam
defendendi : quia hujusmodi impotentiam
non revocant ad unionem hypostaticam,
sed ad gratiam consummatam, et visionem
beatificam, sine quibus negant Verbum
potuisse assumere humanitatem etiam de
potentia absoluta : sentiunt namque præ­
dictam gratiam esse dispositionem essen­
tialiter necessariam ad assumptionem, ut
supra vidimus disp. 9, dub. 3. Unde
nobis non contradicunt in assertione, sed
in modo illam tuendi. Et cum eisdem,
atque ideo nobiscum sentit Picus Mirandulanus in Apologia quæst. 3. Sed quid­
quid de hoc sit, quod parum refert, ubi
Theologorum torrens pro nobis est.
Primam
Arguitur primo : nam Christus habuit
argumculuoi. potentiam peccandi in humana natura :
ergo Christus in prædicta natura peccaro
potuit. Consequentia est evidens : quia
eo ipso, quod potentia peccandi manserit
in Christo, communicare ipsi debuit suum

DISP. XXV, DUB. 11.

hceteniiu in Christo fuerit illud quod in
effectum formalem, nempe constituere
aliis est potentia peccandi, in Christo ta­
illum potentem absoluto peccare. Antece­
men propter subordinationem ad supposi­
dens vero suadetur ; tum quia Christus
tum impeccabile non fuit potentia peccandi,
habuit naturam humanam cum omnibus
ut cum D. Thom. § 2 explicuimus. Unde
suis proprietatibus; alias non fuisset per­
ad primani antecedentis probationem ne­
fectus homo, ut Concilia, et Patres diffi­
ganda est minor : nam potentia peccandi
niunt : sed potentia peccandi est proprietas
non consequitur naturam humanam in
naturæ humanæ : ergo Christus habuit
omni supposito, sed solum in supposito
potentiam peccandi. Tum etiam quia hu­
creato; atque ideo non habet rationem
jusmodi potentia non est aliud quam vo­
proprietatis. Et ratio constat ex dictis :
luntas facta ex nihilo, sive non habens
nam potentia peccandi, sicut ct agendi,
esse a se, ut in nobis liquet, et ostendi­
incipit a supposito habente rationem prin­
mus loco supr cit. ex tract. 13; sed Chris­
cipii quod : un le si suppositum est impo­
tus habuit voluntatem humanam faciam
tens peccaro, nulla in eo datur absolute
ex nihilo, sive non habentem esse a se :
potentia peccandi : sicut rami non habent
ergo potentiam peccandi habuit. Tum de­
potentiam ad fructus, quos abor, seu radix
nique nam Verbum assumpsit, et Christus
non continet. Ad secundum negamus
habuit, quod Deus in natura humana plan­
majorem : quoniam ut voluntas sit poten­
tavit, ut supra ex Damasceno diximus
tia peccandi, non sufficit esse factam ex
num. 16; sed plantat, et efficit in nobis
nihilo, vel non habere esse a se; sed in­
potentiam peccandi ; quamvis non causât
super desideratur, quod sit voluntas sup­
velle peccatum : ergo idem quod prius.
positi facti ex nihilo, aut non esse a se :
Confirmatur primo : nam Christus in Con6reo quod fieri, et esse non tam conveniunt
milio I
nacura humana habet idem esse radicale, mlü0 *·
naturæ, vel voluntati, quam supposito.
et proximnm, quod habent alii homines :
Unde quia suppositum Christi non fuit hu­
sed alii habent posse peccare : ergo et
jusmodi, sed potius ipse Deus ; propterea
Christus. Probatur major : quia ubi sal­
voluntas in Christi non fuit potentia pec­
vatur eadem natura, et vo|pntas, salvatur
candi, ut supra magis explicuimus num.
idem posse radicale, et proximum : quippe
17. Ad lerliam negamus minorem quia po­
illud communicatur per naturam, et istud
tentia deccandi sub hac expressione nullo
per voluntatem : sed Christus habuit na­
modo est a Deo, sicut nec peccatum ipsum :
turam humanam, et voluntatem ejusdem
unde falsum est, quod Deus hujusmodi
rationis cum natura, et voluntate aliorum
potentiam in natura humana plantaverit,
hominum : ergo Christus habuit idem
ut supra ostendimus num. 16. Aliqui (inposse radicale, et proximum, quod alii
Scioi, ter quos est Godoi disp. cit. num. 349),
homines habent.
huic, et similibus argumentis occurrunt
Confirmatur secundo : quia potentia, Secash.
distinguendo duplicem potentiam, aliam
quæ non est perfectior in actu primo, sive
remotam, et aliam proximam, sive expe­
in essendo, non est perfectior in actu se­
ditam : ex quibus primam concedunt fuisse
cundo, sive in operando : sed si natura
in Christo, sed negant fuisse secundam :
humana assumeretur (ut fieri potuit), in
et
hoc sufficere existimant, ne Christus
puris naturalibus; non esset perfectior
dicatur peccare potuisse : quia potentia re­
in actu primo, quam nostra; ergo non
mota, ubi proxima non adest, reputatur,
esset perfectior in actu secundo, sive inope­
quasi non esset. Sed responsio a nobis
rando : et consequenter sicut nostra est
data compendiosa est, et principio supra
defectibilis, sic etiam esset natura humana
proposito, quod actiones sunt supposito­
in Christo, atque ideo non exerceret poten­
rum influxive, omnino hærens : ubi enim
tiam peccandi. Quod aliter declaratur; quia
suppositum est impeccabile, nec potentia
natura humana ex vi unionis ad Verbum,
remota ad peccatum salvari valet; nisi
seclusis aliis donis ab unione diversis,
hujus potentiæ nomine solum significetur
non fieret sapientior, aut potentior : ergo
illa entitas, quæ alias, et in aliis supposi­
pariter non fieret impeccabilior : sed na­
tis esset potentia peccandi.
tura humana est de se peccabilis : ergo
khiinr Ad primam confirmationem respondetur
eandem facultatem haberet in Christo.
negando majorem intellectam de omni
32. Ad argumentum respondetur ne- CeweiSposse tam ad efficiendum, quam ad defi­
gando antecedens : oppositum enim consciendum, et peccandum : nam posse ad
tat ex fundamento nostne assertionis : Desnn*
Salmant. Curs. theolog. tom. XV,
licet
I

hoc ultimum non salvatur in CbrlSto, ut
immediate diximus Ad probationem au­
tem in contrarium respondemus, quod
posse radicale, et proximum in aliis ho­
minibus est posse completum per supposi­
tum creatum, et influxivum ut quod, et
capax non solum efficiendi, sed etiam
peccandi. Sed posse radicale, et proxi­
mum, quod in Christo præstant humani­
tas, ejusque voluntas, completur per sup­
positum, quod nullo modo valet ad peccatum
concurrere. Unde in Christo non salvatur
idem posse radicale, et proximum, quod
est in aliis hominibus; licet tam in illo,
quam in istis dentur humanitas, et volun­
tas ejusdem speciei : differunt namque ex
parte suppositi, quod complet earum posse,
et denominatur potens quod.
Ex quibus ad secundam confirmationem
(quæ continet speciale fundamentum Du­
randi), respondetur negando minorem :
quia licet natura humana in puris natura­
libus assumpta a Verbo non esset perfec­
tior in actu primo, sive in essendo, quam
nostra, quantum ad prædicata specifica ;
foret tamen simpliciter perfectior quantum
ad intrinsecum, et substantiale subsistentiæ complementum : nam in Christo sub­
sisteret per personalitatem divinam; in
nobis autem subsistit per subsistentiam
creatam. Et hæc differentia pertinens ad
actum primum reluceret in actu secundo,
sive in operando : nam quia suppositum
Christi est persona divina incapaxque
proinde continendi, et efficendi peccatum,
propterea natura humana etiam in puris
naturalibus, prout subsistens in alio sup­
posito creato, peccare valet. Ex qua doc­
trina ad difficultatis explicationem, vel
argumentum responderi posset negando
antecedens : quia cum actiones sint sup­
positorum, et suppositum Christi sit divi­
num, quod errare non valet, nec in ope­
rando ad malitiam deflectere; ex hoc ipso,
quod humanitas uniatur Verbo, aliis etiam
donis seclusis, sit sapientior, et potentior
in sensu proxime explicato, videlicet qua­
tenus ita unita nequit errare, nec in ope­
rando moraliter deficere : unde manet
determinata ad verum, et ad bonum,
quod ad majorem sapientiam, et potentiam
pertinet. Aliunde vero ob dignitatem sup­
positi exposcit dona, quæ ipsi conferant
majorem sapientiam, et potentiam forma­
lem, ut satis constat ex dictis disp. 17,
dub. 4 et disp. 23, dub. 4. Sed melius,
et facilius respondetur, omisso antece30

DE INCARNATIONE.
denti, negando consequentiam ob salis I
notam disparitatis rationem : quoniam
humanitatem osse sapientem, et potentem
est effectus formalis positivus, ac proinde
exigens positivam formam : unde si hu­
manitas Verbo unita relinqueretur in pu­
ris naturalibus, sicut non esset formaliter
sapiens, et potens ; ita nec ex vi unionis
fieret formaliter sapientior, et potentior.
Cæterum esse impeccabilem est effectus
negativus; importans pro formali sub hac
expressione carentiam potentiæ ad pec­
candum : quare pro tali effectu opus non
est ex terminis addere aliquid; sed sufficit
tollere aliquod principium peccandi, sive
constituere naturam in supposito peccandi
incapaci. Unde cum humanitas eo ipso,
quod Verbo hypostatice uniatur, desinat
esse in supposito creato, quod est princi­
pium quod peccandi, et habeat subsistere
in supposito divino, quod est peccandi
incapax; propterea ex ipsa ratione, et
absque alio dono accidentaliter sibi su­
peraddito, redditur impeccabilis, deponitque illam defectibilitatem, quam ha­
beret in alio supposito deficiendi capaci.
Sicut surculus ex se aptus ad producendum
poma in arbore capaci, ubi inseritur ar­
bori impotenti ab intrinseco illum fruc­
tum ferre, fit impotens, et incapax pro­
ducendi poma in tali arbore, et quandiu
ipsi manet unitus.
Secan­
33. Arguitur secundo : nam ideo Chris­
dum
argu- tus in natura humana non posset peccare,
mentam. quia ejus suppositum est divinum, et in­
capax peccandi : sed hæc ratio est nulla :
ergo Christus in natura humana peccare
valet. Probatur minor : quia sicut suppo­
situm divinum est incapax peccandi in
propria natura; sic etiam est incapax pa­
tiendi, et moriendi in propria natura :
et nihilominus suppositum divinum po­
test pali, et mori in natura humana, ut
ab effectu liquet in ipso Christo, qui pro
nobis passus, et mortuus est ; ergo pariter
suppositum divinum, licet nequeat peccare
in natura propria, potent tamen in natura
humana peccare. Declaratur magis vis hu- ,
jus similitudinis : quiasicut Deusestsumma
bonitas, cui opponitur peccatum, sic etiam
est summa vita, et felicitas, quibus mors,
et passio opponuntur : et nihilominus
licet Deus, qui est summa vita, et felici­
tas, nequeat pali, et mori in propria na­
tura; potest tamen pati, et mori in natura
alena assumpta. : ergo pariter quamvis
Deus sit summa bonitas, et non valeat i

peccare in natura propria, poterit tamen
in natura assumpta peccare.
Respondetur hoc argumentum, dum pa- Solutio,
ritatem constituit inter mortem, et pecca­
tum in ordine ad Deum, excessive pro­
bare, et supra arguentium intentionem;
atque ideo se ipso dehiscere. Nam de
facto Deus, qui est in se summa vita,
potest causare immediato passionem, et
mortem in aliis, idque intendere : et ta­
men implicat Deum, qui est summa bo­
nitas, et sanctitas, causare immediate,
atque intendere peccatum in aliis. Oportet
itaque, recognoscant Adversarii notabilem
inter mortem, et peccatum differentiam
in ordine ad influxum divinum. Unde
respondemus ad argumentum negando mi­
norem. Ad cujus probationem, omittendo
prætnissas, negamus consequentiam. Et
ratio disparitatis est, quam jam assigna­
vimus tract. 17, disp. 2, dub. 1 num. 15,
nimirum, quod mors solum supponitur
subjective, sive ex parte subjecti vivendi,
et moriendi capaci : unde cum Deus non
sit hujusmodi, mors nostra nullam habet
oppositionem cum Deo. Cæterum pecca­
tum, ubicumque sit, opponitur objective
summæ bonitati, et illam quantum est de
se, destruit; cum ab eo avertat, et ratio­
nem ultimi finis alibi affective constituat :
nnde habet, quod Deum infinite offendat,
ut explicuimus disp. 1, dub. 4. Ex qua
radice provenit tum quod passio, et mors
solum sint malum physicum subjecti, quod
afficiunt : sed peccatum est malum mo­
rale non solum peccantis, sed etiam ipsius
Dei in ratione offensi : tum (et ex præcedenti derivatur quod Deus possit inten­
dere, et efficere mortem; peccatum vero
nullatenus continere, intendere, aut effi­
cere valeat : quia mors licet malum phy­
sicum creaturæ particularis, potest ad bo­
num commune deservire, atque in Deum
ultimum finem ordinari : sed peccatum
est contra ipsum bonum commune, et
nullo modo ordinari valet ad Deum finem
ultimum; cum potius ab ipso avertat. Ob
hanc itaque differentiam, licet suppositum
divinum nequeat mori in natura propria
quippe quæ est incapax moriendi) potest
tamen mori, et pati in natura aliena mo­
riendi capaci : quia id nullam indecentiam
affert divino supposito, plus quam ipsa
natura mortalis. Sed nequit vel in propria,
vel aliena natura peccare : quia al id
requiritur specialis influxus suppositi in
peccatum ; quod divino supposito repu­
gnat,

DISP. XXV, DUB. II.
gnat, sicut et peccatum præcontinere in
so ob ea, quæ supra diximus Præsertim
cum mors non sit ab ipso supposito in
ratione suppositi : peccatum vero habeat
a supposito primitus provenire. Ex quibus
satis constat ad majorem illam difficultatis
explicationem, quin opus sit aliud addere :
jam enim assignavimus inter mortem, ot
peccatum in ordine ad Deum, considera­
tum tam in natura propria, quam in aliena,
disparl talem.
34. Arguitur tertio : quia licet humammhi. nitas unita personæ Filii peccaret ; non
propterea peccatum tribueretur Filio in
humanitate subsistenti : ergo non est ra­
tio, quare humanitas divinæ personæ unita
peccare nequeat : si autem id non repu­
gnat; poterit Christus denominari potens
peccare in natura humana. Cætera cons­
tant. Et antecedens suadetur : quia licet
humanitas unita Verbo peccaret, non prop­
terea peccatum attribueretur Patri, et
Spiritui Sancto, quippe qui in tali natura
non subsistunt : ergo nec attribueretur
Filio. Probatur consequentia : quia opera
Trinitatis ad extra sunt indivivisa : atque
ideo opus ad extra, quale peccatum est,
quod tribueretur Patri, et Spiritui Sancto,
minime posset Filio deferri.
tairConfirmatur : quia Verbum potuit assu­
UI».
mere naturam ignis, ut diximus disp. 9,
dub. 3, et tamen actiones ignis non tri­
buerentur personæ Verbi in eo subsisten­
tis : ergo quamvis habuerit naturam bu-manam sibi unitam ; non sequitur, quod
hujus actiones, ac subinde peccatum illi
deberent attribui. Consequentia patet a
paritate. Et minor suadetur : quia natura
ignis in Verbo subsistens naturaliter com­
bureret, et posset damnum proximo in­
ferre : quod respectu suppositi habentis
valuntatem, ut Verbum haberet, esset vo­
luntarium, et consequenter peccatum : sed
affirmamus, quod Verbo in aliena natura
subsistenti nullum peccatum attribui po­
test : ergo actiones ignis subsistentis
in Verbo minime attribuerentur Verbi
personæ.
jZjii
Ad argumentum respondetur negando
as». antecedens. Et ad illius probationem con­
cesso antecedenti, negamus consequen­
tiam, cujus probatio non urget : quia
licet opera Trinitatis ad extra, quæ divinæ
personæ causant immediate per voluntatem
divinam, et in genere causæ efficientis,
sint penitus indivisa, et omnibus personis
divinis æqualiler attribuantur : nihilomi-

nus opera, quæ persona divina facit per
voluntatem creatam naturæ sibi hyposta­
tice unitæ, et ad quæ persona comparetur
non pure efficienter, sed etiam formaliter
terminando naturam operantem, non opor­
tet, quod sint eodem modo aliis personis
communia : quia fieri potest, quod una
tantum persona sit hypostatice unita, aliis
extrinsece se habentibus, ut in mysterio
Incarnationis contigisse supponimus. Sola
namque persona Filii manet unita hu­
mante naturæ; atque ideo illa sola opera­
tur per modum suppositi in tali natura :
et consequenter, si hæc peccaret, ejus
culpa attribueretur soli personæ Filii, non
autem aliis personis. Potestque id facile
declarari exemplo satisfactionis, et meriti :
nam solus Filius pro nobis satisfecit, et
nobis meruit per opera humanitatis assumptæ : quia videlicet Filius solus termi­
navit humanitem, et concurrebat per mo­
dum suppositi ad ejus opera, ut latius
explicuimus disp. 1, dub. 7, § 5, decla­
rantes, qualiter satisfactio fuerit ex pro­
priis. Hac igitur ratione, si humanitas
Christi peccaret, peccatum specialiter tri­
bueretur personæ Verbi ut supposito, sive
operanti quod ; non autem aliis personis.
Ad confirmationem, concessa majori,
negamus minorem : nam persona Verbi,
si assumpsisset naturam ignis, esset prin­
cipium quod comburendi, ut ratio a nobis
facta generaliter concludit. Probatio au­
tem in contrarium nihil valet : nam actio
comburendi, aut damnificandi, cum non
eliceretur a natura libera, nec a potentia
proxima indifferenti, sed foret actio mere
naturalis, et necessaria, nullo modo esset
peccaminosa : atque ideo nullum ibi oc­
curreret peccatum personæ Verbi attri­
buendum. Quod autem Verbum sit agens
liberum, et influens per voluntatem, non
habet proxime, in quantum per modum
suppositi influit in natura assumpta : sed
supposita libera sui applicatione, sive com­
municatione in ratione hypostasis, influit
in natura assumpta libere, aut necessario,
sicut influit ipsa natura, et sicut influeret
proprium ejus suppositum. Unde sicut
proprium ignis suppositum non peccaret
comburendo : sic etiam non peccaret Ver­
bum pro illo supplens, et influens in na­
tura ignis assumpta. Si vero damnificationie effectus referatur ad increatam ipsius
Verbi voluntatem, voluntarius quidem ipsi
est; sed tamen est toti Trinitati commu­
nis, et nullo modo peccaminosus : quia

Occurritur
couiirmatiODi.

46S

DE INCARNATIONE.

Deus, cum sit universalissimus omnium
B
dominus, potest uti rebus, prout voluerit,
t
ipsas vel concernendo, vel destruendo absque alicujus injuria.
Qoariuai 35. Arguitur quarto : quia Christus in
àentuô. uatura assumpta habuit liberum arbriE
trium, ut docet D. Thom. infra quæst. 18,
art. 4, sed eo ipso potuit peccaro : ergo
Christus peccaro absolute potuit. Probatur
minor : tum quia liberum arbitrium cong
sistit in indifferentia ad eligendum bonum,
E
vel pjus oppositum, quod est malum, sive
peccatum : ergo si Christus habuit liberum
arbitrium in natura assumpta, potuit pec;
care. Tum etiam, quia eo ipso, quod
Christus liberum arbitrium in natura as­
sumpta habuerit, fuit capax, ut sibi impo­
neretur præceptum graviter obligans : sed
eo posito posset illud non adimplere ;
alias non ageret ex libero arbitrio, sed ex
necessitate naturali : et rursus non adim­
plendo præceptum, peccaret; siquidem pec­
catum non aliud est, quam violatio legis :
ergo si Christus habuit liberum arbitrium,
potuit absolute peccare.
Res5.P°n·
Respondetur hoc argumentum .quod con­
sulto non amplius expendimus, quia pro­
priam sedem habet loco citatol non favere
Adversariis, sed ab eis potius diluendum
esse : procedit enim de facto, et attentis
naturis rerum, juxta quas Christus de facto
habuit liberum arbitrium, et fuit præceplis
divinis subjectus : et tamen Adversarii no­
lunt admittere Christum de facto, et at­
tentis naturis rerum, peccare potuisse.
Neganda itaque est minor. Ad cujus pri­
mam probationem respondemus indiffe­
rentiam pro libertate essentialiter requisi­
tam non esse indifferentiam contrarietatis
ad bonum scilicet, et malum, sed indiffe­
rentiam contradictionis ad bonum, et ne­
gationem illius, quod non est malum con­
trarie, aut moraliter, nec boni privatio,
aut carentia actus debiti, sed mera, et sim­
plex negatio, ut ex pro esso ostendimus
tract. 10, disp. 2, dub conclus, ult. Unde
ex eo, quod Christus in natura assumpta
habuerit liberum arbitrium, minime se­
quitur, quod habuerit potentiam ad pec­
candum; sed solum quod habuerit potes­
tatem omittendi bonum aliquod omissione
simplici, et pure negativa, in qua nullum
D.Tbom. est peccatum. Unde D. Thom. loco in ar­
gumento cit. similem objectionem diluit ■
his verbis : Ad tertium dicendum, quod
voluntas Chrisli, licet sil determinata ad bo­
num : non tamen esi determinata ad hoc,

vel ad illud bonum. El ideo perlinet ad Chris·
fUm eligere per liberum arbitrium confir­
matum in bono, sicut ad beatos. Qui ex
ejusdem S. Doctoris sententia pluribus
lucis relatis tract. 9, disp. 4, dub. uuico
£ 1, nullo modo peccare possunt. Unde
idem S. Doctor loco supra cit. ex 3 sent,
dist. 12, inquit : Liberum arbitrium non
ordinatur ad peccatum, immo peccatum in­
cidit cx defectu ejus : unde peccare non
j spécifient potentiam liberii arbitrii. El ideo
j cum dicitur, quod aliquis habeat potentiam
peccandi, non intelligitur, quod habeal li­
berum arbitrium; sed quod habeat ipsum
ordinatum ad peccandum, ita ut peccare
possit. Et ideo sicut de Christo non dicitur,
quod possit peccare : ita nec quod habeat
potentiam peccandi proprie loquendo, et
secundum se : sed potest concedi sub hoc
sensu, ut dicatur habere potentiam, pec­
candi, quia habet potentiam quæ in aliis
est potentia peccandi, juxta ea quæ supra
diximus num. 32.
Ad secundam probationem respondemus
Christum, posito sibi præcepto, potuisse
omittere rem præceptam potestate ante­
cedenti, et in sensu diviso; secus autem
j potestate consequenti, et in sensu compo­
sito. Ut autem dicatur posse peccare non
sufficit primum illud, sed sequitur hoc
posterius : quia peccatum non est omissio
rei præceptæ consideratæ secundum se,
sive divisive a præcepto ex parte objecti,
nec terminat solam habitudinem potentiæ
signatæ, et secundum se : sed est omissio
rei præceptæ ut præceptæ, et terminat
habitudinem potentiæ exercitæ, et actui
conjunct®, et cnm omnibus circunstantiis
etiam accidentaliter occurrentibus. Unde
sicut hac ratione qui habet auxilium effi­
cax ad amorem nequit illud frustrare; licet
libere amet, et possit amorem omittere :
quia videlicet solum potest potestate ante­
cedenti, et in sensu divisio ; quod sufficit
ad libere amandum : et non potest potes­
tate consequenti, et in sensu composito;
quod requirebatur ad auxilii frustrationem,
ut fuse explicuimus tract. 14, disput. 7,
dub. 4. g !3. Sic etiam Christus potuit in
eodem sensu omittere rem sibi præceptam :
et tamen non potuit violare præceptum,
sive peccare. Quod quia explicandum est
disp. 27, dub. 6, propterea superfluum est
circa illud magis immorari in præsenti.
Præsertim cum difficultas generalis sit, et
ab ipsis objicientibus diluenda, ut supra
diximus. Militat etiam in beatis, utputa
in

DISP. XXV, DÜB. II.

in sanctis angelis, qui libero implent
præceptum nos custodiendi, poesunlque
proludo actum custodiendi absolute omit­
tere, et tamen peccaro non valent. Re­
colantur tamen, quæ diximus tract. 7,
disp. 11, dub. unico num. 63, ubi de
angelis potentibus in primo instanti omit­
tere dilectionem Dei, ad quam lege natu­
rali obligabantur, et tamen non potentibus
peccare; et tract. 9, disp. 4, dub. unico
num. 22, ubi de Beatis libere implentibus
præcepta Dei, et nihilominus peccare non
potentibus; et tract. 16, disp. l,dub. 2,
num. 13, ubi de Christo libere acceptante
mortem præceptam, et incapaci peccandi.
Et si quid manet difficultatis, ad propriam
sedem loco cit. remittimus. Interim vero
Gddoi. notamus Godoi disp. cit. a num. 372, im­
pugnare quandam soiutionem a nobis in­
sinuatam loco cit, ex tract. 9, sed imme­
rito, et extra rem ; cum ibidem num. 23,
in fine dixerimus : His, et aliis satisfit ex
professo inferius disp. cit. ubi etiam ex
communioribus principiis (et sunt, quæ
modo assignavimus), alia solutio traditur.
Quæ vero peculiari illi solutioni opponit,
prædictus Auctor, non multi ponderis sunt,
et dissolventur suo loco.
Qjirtum gg Arguitur quinto : quia non repuBeanm. gnat, quod humanitas prius immediate
existens in proprio supposito creato assu­
matur ad suppositum Verbi, destructo
priori supposito : ergo nec repugnat, quod
humanitas existens in Christo peccet. An­
tecedens est certum. Et consequentia pro­
batur : nam hypothesi illa admissa, con­
tingere potuisset, quod humanitas in
duratione immediate præcedenti assump­
tionem haberet judicium ultimum, practicum et efficax, dictans aliquem actum
peccaminosum, v. g. mendacium : sed
hoc supposito, non potest non sequi talis
actus peccammosus in duratione sequenti;
alias non supponeretur præbuisse dictamen
practicum efficax, nec voluntas in omni­
bus sequeretur ductum intellectus : quod
esse falsum constat ex dictis tract. 10,
disp. 2, dub. 1, num. 15; ergo humanitas
in duratione immediate sequenti, in qua
assumeretur ad Verbum, eliceret actum
peccaminosum.
CoofirConfirmatur : quia non implicat verifi­
oatio.
cari de Christo, quod peccaverit; ergo
nec repugnat, quod peccet. Consequentia
patet a paritate. Et antecedens suadetur :
nam in hypothesi præmissa, quod huma­
nitas in proprio supposito creato existens

469

immediate post assumeretur ad Verbum,
contingere posset, quod in supposito pro­
prio peccasset, ut ex se liquet : sed id
sufficeret, ut Christus diceretur peccasse :
ergo non repugnat verificari, quod pecca­
verit Christus. Probatur rninor : nam
quia suppositum Verbi fuit ante mundum,
verificatur designato Christo : Hic homo
ante mundum fuit : ergo pariter, si hu­
manitas prius peccavit, verificabitur desi­
gnato Christo : Hic homo peccavit : nam
idem Christus est, qui tam suppositum,
quam humanitatem importat.
Respondetur ad argumentum negando Solutio
arpnconsequentiam. Ad cujus probationem menit.
neganda est minor : quia licet ita con­
tingat. ubi non solum eadem humanitas,
sed idem etiam suppositum perseverat ;
non tamen ubi istud variatur : destructio
namque suppositi est retractatio, et cessa­
tio omnium operationum, aut determina­
tionum, quas habuerat : nec illæ, quæ
unius fuerant, debent, aut possunt alteri
attribui. Et ratio constat ex fundamento
assertionis nostræ, operationes scilicet esse
suppositorum ut quod influxive. Quod
vero posito imperio efficaci intellectus se­
quatur infallibiliter, ac necessitate con­
sequenti® actus voluntatis, ut naturaliter
contingit, et loco cit. statuimus; verifica­
tur per se loquendo, et perseverantibus
iisdem principiis quod, et quo. Sed non re­
pugnat, quod oppositum accidat, si aliquod
ex prædictis principiis varietur, ut in casu
argumenti contingeret.
Ad confirmationem negamus antece­ Respon­
sio ad
dens. Et ad probationem omissa majori, confir
­
negamus minorem. Cujus prohatio non matiourget ob satis notam rationem disparita- nem.
tis : nam Christus, vel hic homo significat
in recto suppositum : unde absolute veri­
ficatur, Christus hic homo fuit anle mun­
dum; siquidem vere ita est, quod supposi­
tum illud modo existens in natura humana
fuit ab æterno. Sed illa etiam suppositione,
qua expenditur, præmissa, et admissa, non
verificatur, Christus hic homo peccavit,
siquidem res aliter omnino se habet : quia
non hoc suppositum, quod modo in hu­
manitate subsistit, sed aliud, quod in ea
prius fuerat, peccavit.
37. Arguitur sexto : quoniam sicut pec­ Sexlum
catum opponitur gratiæ unionis hypostaineoiom
tic®, sic etiam opponitur gratiæ habituali,
7
qua puri homines justificantur : sed quam­
vis habens gratiam habitualem nequeat
peccare in sensu composito, conjungendo

·■

I

<

Fi

1» '

<
t>

■

• *

470

DE INCARNATIONE.

videlicet gratiam cum peccato ob implica­ principium quod operationum proceden­
tiones, quas assignavimus tract. li>, disp.
tium a natura in eo existent^ ·. Christus
2, dub. .4, potest tamen peccare in sensu igitur nullo modo potuit esse principium
diviso, destruendo nimirum, ct expellendo actionis peccaminosæ, vel componenda?,
gratiam per peccatum : quod satis est, ut cum unione hypostatica, vel dissolventis ·.
justus dicatur absolute peccare : ergo pa­ dum enim negatur potentia peccandi in
riter quamvis Christus non potuerit pec­ supposito, eo ipso negatur potentia ad
care in sensu composito, nempe con­ peccatum quolibet modo sumptum.
jungendo peccatum cum gratia unionis;
38. Sed replicabis : quia non implicat, Replica,
potuit tamen peccare in sensu diviso,
quod Deus decernat conservationem unio­
destruendo videlicet per peccatum prædic­
nis hypostatic® usque ad instans B. et
tam gratiam.
amplius sub conditione, quod humanitas
• Respondetur vel negando majorem ; vel
non peccet in prædicto instanti : ergo hu­
ea et minori omissis in sensu statim de­
manitas in tali instanti posset committere
clarando, negando consequentiam absolute.
peccatum, quo unio dissolveretur : atque
Et ratio disparitatis constat ex fundaideo licet in Christo non detur potentia ad
mento assertionis noscræ : nam licet una
peccatum in sensu composito, sive ad con­
et altera gratia in eo convenit, quod pec­ junctionem peccati cum unione ; datur
cato actuali repugnent, et ei coexistere
tamen potentia ad peccatum in sensu di­
nequeant, differunt tamen in eo, quod
viso, sive ad exclusionem unionis per pec­
gratia unionis tollit potestatem peccandi,
catum. Antecedens probatur : tum quia
ut a nobis ostensum est: sed gratia habinon est assignabilis ratio talis repugnanti®.
tualis illam potestatem non excludit, ut Tum etiam quia unio hypostatica potuit
fide certum est, et ipsum argumentum
dari, et conservari dependenter a condi­
supponit. Radix autem hujus differenti®
tione alicujus operis boni ab humanitate eli­
constat ex dictis : nam gratia habitualis
ciendi : pariter ergo potuit ex decreto Dei
dari, et conservari dependenter a conditione
non constituit suppositum, sed illud prænon peccandi in tali instanti. Tum : prae­
mittit constitutum sicut alii habitus, et
terea, quia unio hypostatica potuit comformae accidentales. Unde plurimæ sunt
operationes etiam in justo, quæ non prove­ munari dependenter ab operibus Christi
sicut a dispositione, et merito humanitatis
niunt a gratia, et proveniunt a supposito
in eodem momento, in quo unitur Verbo :
influente per alia principia proxima. Et
ergo pariter dependenter a conditione non
eadem ratione potest esse peccatum, quae
peccandi : et consequenter in eodem mo­
prædictam gratiam expellet. Quare justus
mento, in quo unitur, et manet Verbo
simul cum gratia habet potentiam pec­
unita, haberet potestatem peccandi. Tum
candi absolute, atque destruendi gratiam.
Aliter autem omnino se habet gratia unio­ denique (quod ex præcedenti motivo se­
nis : hæc namque communicat supposi­ quitur), quia pro illo priori, aut signo, in
quo procederet in genere causæ dispositum divinum, quod est principium quod
tivæ, aut meritorie unionem cum Verbo,
influens in omnes operationes ab huma­
non intehigeretur impeccabilis : ergo innitate sibi unita procedentes ; sicut alia
telligeretur cum potestate peccandi : et
generaliter supposita concurrunt ad ope­
tamen in ilio momento reali esset actu
rationes suarum naturarum. Suppositum
autem Christi, divina videlicet Verbi per­
Verbo unita : non ergo implicat quod
sona, fuit incapax continendi peccatum,
simul cum unione hypostatica coexistât
vel ad illud concurrendi. Et ideo Christus
talis potentia : et consequenter, quod hu­
nullam habuit potentiam peccandi nec in
manitas Verbo unita habeat, et conservet
sensu composito unionis, nec in sensu
unionem sub conditione non peccandi.
diviso illius, aut secundum se. Potestque
Ct huic rep ic® occurrat Godoi, plu- Convelliid declarari ipso exemplo in contrarium
rima dicit a num. 386 usque ad 415, lnr·
objecto : quia sicut gratia habitualis ne­
acute quidem, sed prolixe, et non neces­
quit in illo sensu esse principium actionis sario; cum facile dissolvatur juxta gene­
peccaminosæ ; sic etiam gratia unionis, aut
ralia Thomistarum principia, præsertim
suppositum divinum non potuit esse prin­
assignata in hoc dubio : quæ supervaca­
cipium talis actionis : atqui nulla potuit
neum est conciliare cum aliorum non
esse operatio in Christo, quæ non fuerit a
Thomistarum assertis : in quod ille sæpisprædicto supposito; cum istud sit generale
sime impingit. Respondetur itaque ne­
gando

DISP. XXV, DUB. II.
gando antecedens : nani cum in Christo,
ct in humanitate illi unita non sit potentia
peccandi, ut constat ex hactenus dictis;
conditio non peccandi non magis potest
imponi Christo, aut ejus humanitati, quam
lapidi. Et si Deus adhiberet talem con­
ditionem (quod absolute repugnat, cum
sil irrationalis, et vana,) decernendo v. g.
conservationem unionis, si humanitas in
tali momento non peccaret, censeretur
velle absolute ælernam unionis conserva­
tionem : quia impossibile est Christo, et
eius humanitati in tali conditione delicere.
Lnde salis constat ad primam anteceden­
tis probationem. Ad secundam omisso an­
tecedenti, negamus consequentiam ob ma­
nifestam disparitatem : quia Christus, et
ejus humanitas habuerunt libertatem ad
opus bonum, et ejus omissionem negati­
vam : unde non implicat, quod Deus vo­
luerit alligare conservationem unionis hypostaticæ conditioni alicujus operis boni a
Christo eliciendi. Sed Christus nullam
habuit potentiam peccandi : unde conditio
non peccandi vane prorsus illi adhibere­
tur, et sic haberetur pro non apposita.
Ad tertiam respondetur antecedens esse
falsum, ut constates dictisdisp. 6, dub. 1
et disp. 7, dub. 1 et 2. Sed eo nunc
omisso, negamus consequentiam : quia
quod Christus, et ejus humanitas ad ali­
gn'd se disponant, vel aliquid mereantur,
non repugnat ex genere, nec affert inde­
centiam supposito Verbi oppositam. Sed
quod Christo, et ejus humanitati impona­
tur conditio non peccandi, est vanum, et
implicatorium ; cum non habeant poten­
tiam peccandi, ut ostensum est. Ad ulti­
mam dicimus, quod licet pro illo signo,
aut priori, in quo humanitas intelligeretur
præcedere unionem in genere causæ ma­
terialis, aut meritoriae, non intelligeretur
impeccabilis positive ; tamen nec intellige­
retur peccabilis positive ; sed ab utroque
conceptu tanquam ad illud signum non
pertinente præscinderet. Revera tamen in
eodem illo signo, esset impeccabilis : quia
omnia signa causalitatis, vel naturæ in
ilio momento unionis concurrentia men­
surantur eadem mensura reati, et sub illa
comprehenduntur : humanitas autem es­
set unita Verbo in illo momento. Quod de­
claratur exemplis justificationis peccatoris,
in qua pro aliquo signo gratia habitualis
intelligitur præcedere expulsionem pec­
cati ; et tamen nullum signum est, in quo
gratia existât simul cum peccato ; aut e
4

r

471

converso, ut explicuimus tract. 15, disp. 2,
dub. 3. Rursus dato, quod pro illo signo
humanitas intelligeretur cum potentia pec­
candi (quod, ut diximus, falsum est),
adhuc nihil evinceret hæc probatio : quia
humanitas, ut ipsa probatio intendit, in­
telligitur pro illo signo non unita, sed
præcedere unionem : ct consequenter pro
illo signo nec intelligitur Christus, nec
humanitas in Christo existons. Mos autem
negamus Christum, et humanitatem Verbo
unitam habuisse potentiam peccandi; quid­
quid fuerit de humanitate considerata vel
secundum se, vel præeisive ab unione,
vel pro aliquo intelligendi signo : hæc
enim consideratio nibil refert ad verita­
tem nostræ assertionis. Nam licet huma­
nitas secundum se, et præcise ab unione,
et sic præintellecta peccare potuerit : mi­
nime sequitur Christum, et humanitatem
ut in eo existentem habuisse potentiam
peccandi.
39. Ex dictis facile colligitur, quod li­ Consec­
tarium
cet in hoc dubio non distinxerimus inter generale.
potentiam ad peccandum mortaliter, et
potentiam ad peccandum venialiter; nihi­
lominus ejus resolutio unam, et alteram
excludat. Tum quia fundamentum a nobis
propositum probat, quod sicut suppositum
divinum in Christo non potest continere,
et in suo genere efficere peccatum mortale ;
sic etiam nec veniale, ut facile conside­
ranti constabit. Tum etiam quia motiva
sententiæ contrariæ generalia sunt, et non
magis probant respectu unius peccati,
quam respectu alterius. Tum denique quia
per se loquendo potentia, et advertentia,
quæ sufficit ad peccandum venialiter, suf­
ficit etiam ad mortale, supposita gravitate
materiae : unde persona, quæ de se est
incapax peccandi graviter, etiam est impo­
tens peccandi venialiter. Quinimo obliga­
tio in materia gravi, et sub mortali prius
occurrit, quam obligatio in materia levi,
ul agentes de obligatione pueri pervenien­
tis ad usum rationis diximus tract. 13,
disp. 20, dub. 1 ; unde per se loquendo
non adest potentia deficiendi in materia
levi, nisi prius adsit potentia peccandi in
materia gravi. Illa igitur, quæ in hoc du­
bio diximus, excludunt quidem a Christo
potentiam peccandi absolute, et in genere :
sed sub hac generalitate excludunt magis
directe potentiam ad peccandum graviter ut
magis oppositam summae bonitati suppo­
siti divini; at ex consequenti etiam ne­
gant potentiam peccandi venialiter; quin

DI8P. XXV, DUB. HI.

DE INCARNATIONE.
opus sit alia circa hoc posterius adji­
ritatem praecipue Sanctorum Patrum, qui
salis communiter, et clare id docuerunt.
cere.
Si autem inquiras, utrum contraria Joan. \rencent. ubi supra notat senten- Jom.
Qoid
eeoMiot Durandi sententia aliquam censuram metiam Durandi esse parum consonam Conci- VlQttat·
Theuîôreatur? Respondetur exhibendo lectori His, et Patribus, male sonantem, et piarum
«jitea- a!,oru,n Theologorum judicia, ut prudenter aurium o/fensivam. Godoi disp. cit. num. Godoi.
tii ex eis eligat, quod censuerit rationabilius.
124, ait : .i/ii rccenliores censent esse im­
Capreo- Ex Auctoribus itaque num. 8 relatis Ca­ piam, piarum aurium o/fensivam, et Theo­
tas.
preolus dicit praedictam sententiam esse logo indignam. Et infra disp. 44, num. 119,
erroneam, et contra illam agendum potius ait : Sententia docens posse peccatum simul
Vazquez. flammis, quam rationibus. Vasquez disp.
cum unione ad Verbum exislere est ad minus
cit. num. 1G relatis’ Patrum testimoniis improbabilis. Lugo disp. cit. num. 4, post Lago.
ait : Ex his vero, qux citavimus, quis non vi­ relatam Durandi sententiam addit : Con­
traria sententia communis, vera, et certa
deat sententiam priorem (Durandi, et alio­
est, adeo ut primam Suarez cum aliis dicat
rum) aliqua gravi nola dignam esse, quod
temerariam, etc. Gonet ubi supra num. 10, Gonet
rem Ha absurdam Christo tribuat contra
Alvarez. communem sensum Sanctorum Patrum. Al­
subdit : Qui mitius loquuntur cam ad minus
temerariam, vel scandalosam censent. N. Philipvarez disp. cit. num. 4, inquit : Sententia
Durandi ab omnibus Theologis rejicitur tanPhilippus loco cit. proposita nostra asser­ pu*.
quam temeraria, et erronea, si sermo sil de
tione, subjungit : Probatur communi con­
potentia ordinaria. Et infra : Si autem sensu Scholasticorum, qui opinionem Du­
loquamur de potentia absoluta, sententia
randi improbant , quam alicui vocant
Saarez. Durandi est valde temeraria. Suarez ubi
temerariam, alii absurdam, alii erroneam,
supra conci. 1, communem assertionem
alti impiam. Similia proferunt alii, quæ
prolixum esset referre. Si autem propriam
statuit, additque : Hanc conclusionem adeo
in hac causa sententiam revelare oporte­
veram existimo, ut contraria neque sine
temeritate, neque sine quadam impietatis ret ; diceremus sententiam nobis opposi­
tam esse ad minus imprudentem. Nam
specie defendi posse videatur. Et huic judicio
Jûann. a subscribit Arauxo num. 17, Joan, a S.
cum ejus patroni possint loqui cum sanc­
S.ltjom. -phom
SUpra Conclusio, inquit : Ca>
tis Patribus, deferendo Christo Domino
terum communiter his temporibus illa sen­
impeccabiliiatis excellentiam, qualis dece­
bat divini suppositi dignitatem , fatuitatis
tentia (Durandi, et aliorum) temeraria,
Cabrera, impia, et scandalosa judicatur. Cabrera
genus nobis apparet, si in id ingenia
ubi supra g 3, num. 18. inquit : fstud est
intendant, chartas impleant, gymnasia
certum oppositam (Durandi) sententiam de­ concertationibus turbent, et eam tandem
fendi non posse sine maxima temeritate,
consequantur adoream, quod sustinuerint
nola, et scandalo : quia est contra commuChristum peccare potuisse; impropriando
Ragusa. nem Sanctorum Patrum consensum. Ra(ne ab instituto semel arrepto desistant)
Sanctorum dicta, et communia asserta
gusa, disp. cit. post nostram, et commu­
nem assertionem subdit : Qui omnes Theologi Theologiæ. Et quid denique tanto conatu
hanc propositionem lanquam certam affir­ moliuntur, quam Christum potuisse ha­
mant, et contrariam mulli non sine nota bere peccatum, summam videlicet igno­
miniam ? Longe itaque rationabilius est
rejiciunt. Et in fine illius § addit : Cum
prxdicla (Durandi) sententia in his terminis oppositum non tam construere, quam re­
cognoscere elogium in Sapientia incar­
sil contra communem Patrum sententiam,
Medina, mcrilo censetur temeraria. Medina art. 1,
nata, dicente apud Eccles. 54 : Quieluci-F.ed.il·
dant me, vitam xlernam habebunt.
in line expositionis ait : Dubium esi, utrum
hate opinio Durandi possit in Scholis defendi?
Despondetur, quod opinio Durandi, et alio­
DUBIUM III.
rum, si non esi expresse contra fidem, est
contra rationem, et appropinquat maxime
Blrum in Ghrislo potueril esse peccalum
ad errorem : et ideo ab Scholis est explodenda
habituale, vel reatus ad panam.
Aversa. ct condemnanda. Aversa ubi supra sect. 4,
relata assertione communi, subdit : A
Statuto semel principio illo, quod dubio
recenlioribus Docloribus merito tam certa præced. firmare studuimus, Christum vi­
cenarlur, ul oppositam Durandi sententiam
delicet nullam habuisse peccandi poten­
aliqua censura dignam existiment ob aucto- tiam, facilis paratur aditus ad alias diffi­
cultates

cultates peccatum concernentes, quas
proinde majori brevitate decidemus. Et
primo loco post actuale peccatum, quod
tam de facto, quam de possibili a Christo
exclusimus, occurrit habituale, quod se
habet per modum termini, et elleclus ex
peccato actuali relicti, ut in limine hujus
disp. præmisimus. Quid autem sit reatus,
late explicuimus tract. 13, disp. 17, dub.
1. Modo satis sit dicere juxta communem
apprehendendi et loquendi modum esse
cundignitatem, obligationem, aut necessi­
tatem subeundi poenam. Merito autem il­
lum cum peccato habituali conjungimus :
quia vel est ipsum peccatum habituale, vel
ad hujus essentiam consequitur, ut ex
dicendis constabit. Et quia ex dictis dub.
1, salis liquet neutrum in Christo de facto
fuisse ; ideo difficultas ad possibilitatem
refertur.

Deciditur dubium duplici assertione.

40. Dicendum est primo Christum nec
de potentia absoluta potuisse habere aliquod peccatum habituale. Sic docent Auc­
tores num. 8 relati, quos proide non re­
5121- petimus. Videantur tamen Nazar, art. 1,
rias.
Inoio. controv. unica, in 2 part. Arauxo dub. 1,
imo-» conci. 2 Joan, a S. Tho. disp. 1G, art. 1,
S.Tkoo
Wot’§ Ex hac ultima. Godoi disp. 41, § 2.
ώωο et num. 434. Gonet disp. 20, art. 1, § 9.
ViHWz
t*·
Vasquez disp. 61, cap. 3 et 6. Suarez disp.
Crini­ 34, sect. 2, concl. 2 et Granados tract.
to,
10, disp. 2, concl. 6. Ex quibus Suarez no­
tat hanc assertionem esse minus certam,
quam præcedentium. Quod non negans
Arauxo addit gaudere eodem fere certitu­
dinis gradu, ita ut sine aliqua specie teme­
ritatis negari non possit. Et profecto
sancti Patres, cum tam aperte, et uni­
formiter negaverint Christo potestatem
peccandi, ut ostendimus dub. præced. ma­
nifeste etiam eidem negaverunt capacita­
tem habendi peccatum habituale : sicut
enim actuale constituit hominem peccan­
tem, sic etiam habituale constituit pec­
catorem : et sicut Patres disserte asse­
runt, quod Christus non potuerit esse
peccans, sic etiam quod non potuerit esse
peccator.
IttiiPlures aulem rationes solent pro hac
mnlur
aotira. assertione expendi, quæ videri possunt
apud Godoi. Inter quas non secundum
locum habet, quæ desumitur ex principiis
90.

a nobis alibi ex professo fundatis, eisque
suppositis conclusionem istam demons­
trat. Nam implicatorium est habituale
peccatum conservari in subjecto grato,
et sancto per gratiam habitualem, ob incompossibilitatem effectuum, quod hujus­
modi gratia, et peccatum communicant :
sed gratia unionis in Christo non minus
gratam, et sanctam constituit humanita­
tem quam gratia habitualis ; quin potius
effectus simpliciter perfectiores ipsi imper­
titur ; ergo implicat peccatum habituale
conjungi in eodem subjecto, sive suppo­
sito cum gratia unionis : atque ideo et
quod Christus habeat peccatum habituale.
Hæc secunda consequentia patet evidenter
ex prima : nam Christus essentialiter
importat gratiam unionis ; alias Christus
non esset, hoc est, persona divina in hu­
manitate subsistens, sed purus homo :
ergo eadem est implicatio in eo, Christus
habet peccatum habituale, et in eo, quod
istud, et gratia unionis conjungantur in
eodem supposito. Prima vero consequentia
legitime infertur ex præmissis. Ex quibus
majorem late ostendimus tract. 15, disp.
2, dub. 4, minorem vero in hoc tract,
disp. 12, dub. 1, quibus locis, et effugia
præclusimus, et argumenta enodavimus,
quæ ad labefactandum hoc fundamentum
possent afferri. Sed quia ut supra jam
insinuavimus, congruentius diximus om­
nes hujus disputationes difficultates revo­
care (quantum fieri potuerit), ad idem
principium dub. præced. formatum (sic
enim expedit tam ad vitandum prolixita­
tem, quam ad conciliandum clariiatem,
quæ ex uniformitate resultat) : propterea
in præmissa ratione non sistimus, quam­
vis attigisse oportuerit, ut lector, cui pla­
cuerit, magis illam expendeat ex dictis
locis relatis.
41. Probatur ergo conclusio : quia de Præcipuum
ratione essential cujuscumque peccati est funda
­
esse voluntarium supposito, aut subjecto, mentum·
in quo existit : sed implicat habituale pec­
catum esse Christo voluntarium : ergo im­
plicat, quod habituale peccatum in Christo
sit. Major constat ex dictis tract. 13, disp.
14, dub. 2, § I, et liquet cum ex eo, quod
moralitas, quam omne peccatum indispensabiliter parti· ipat, fundatur supra ratio­
nem voluutarii
tum ex eo, quod omne
peccatum est imputabile ; nihil autem ali­
cui imputari non potest, nisi ei volunta­
rium sit. Minor vero constat ex diciis dub.
præced. nam Christus incapax fuit volendi

t h

•·ζ . n

I

3

/i

i-?

ίn
Λ

♦

31

-jt *

:

.·

DE INCARNATIONE

Ïm · χ·

ί

4

’ t

peccandum; cum potentiam ad peccandum
non habuerit : ergo implicat habituale pec­
catum esse Christo voluntarium.
Co a fir­
Confirmatur primo explicando amplius
ma ho i
’ vim hujus molivi : quia licet peccatum ha­
bituale non sit voluntarium per modum
exercitii, debet tamen esse voluntarium
per modum termini, et effectus; quatenus
inducitur per exercitium pcccaminosum, et
tam in fieri, quam in conservari dependet
ab actu peccati physice, aut moraliter
existent!, sive nondum retractato, ut ex
professo declaravimus tract. 15, disp. I,
dub. 1. Sed implicat Christum habere ali­
quod exercitum peccaminosum, sive ac­
tum peccati, quem physice, aut moraliter
conservet ; cum nullam habuerit peccandi
potentiam, ut dub. præced. ostendimus.
Ergo implicat, quod Christus habeat pec­
catum originale.
Seconda.
Confirmatur secundo, et magis urgen­
ter : quoniam peccatum habituale adæquate
dividitur in personale, seu proprium,
et in originale
ed repugnat Christum
habere peccatum habituale, vel original :
ergo repugnat, quod habeat peccatum ha­
bituale. Probatur minor, et inde etiam
constabit veritas, et legitima intelligentia
majoris : nam in primis peccatum habi­
tuale personale, seu proprium est termi­
nus, sive effectus relictus ex peccato ac­
tuali commisso a persona prout existente
formaliter in se ipsa : sed implicat Chris­
tum existentem formaliter in se ipso com­
mittere aliquod peccatum actuale : ergo
implicat Christum habere peccatum habi­
tuale personale, sive proprium. Deinde
peccatum originale est terminus, sive effec­
tus relictus ex peccato actuali commisso
a persona prout existente in Adamo tanquem in capite non solum naturali, sed
etiam morali : sed implicat Christum hoc
modo præcontineri in Adamo : ergo im­
plicat Christum habere peccatum origi­
nale. Minor ostenditur : quia illæ tantum
voluntates potuerunt transferri moraliter
in Adamum in ordine ad prædictum effec­
tum, quæ si existèrent formaliter physice
in se ipsis, possent peccare : ubi enim hæc
potestas deficit, non adest via, ut moraliter
transferatur : sed voluntas Christi physice,
et formaliter in se existens peccare non
posset, ut constat ex dictis : ergo non
potuit transferri ad Adamum in ordine ad
prædictum effectum : atque ideo nec ut
præcontenta in Adamo peccare valuit.
Unde licet Christus fuisset genitus opera

viri, el descendisset ex Adamo per semi­
nalem propagationem (quod ex terminis
non repugnat), adhuc tamen non contra­
heret, nec haberet peccatum originale :
quia licet in eo præcontentus fuisset phy­
sice sicut in capite, aut principio naturali,
et quantum ad substantiam ; non tamen
moraliter in ordine ad delinquendum :
cum enim voluntas.Chrisli sit impeccabis,
nullo modo peccatum illi imputari potest :
atque ideo nec ut præcontenta in alio
peccaret.
42. Nec refert, si dicas D. Thomam, Præocquoties negat Christum contraxisse pecca- Wur
tum originale, recurrere ad hoc motivum,
quod non traxerit originem ab Adamo per
seminalem propagationem, sed fuerit de
Spiritu sancto conceptus : sic enim discur­
rit in pnes. art. 1 ad 2, et infra quæst.
31, art. 1 ad 2, et alibi sæpe : sentit ita­
que, quod facta contraria suppositione,
juam esse possibilem admittimus) contra­
heret peccatum originale. Id, inquam, non
refert : quia Christus duplici titulo, et
utroque in solidum sufficienti fuit prorsus
immunis a peccato originali. Primo qui­
dem eo quod non descendit ab Adamo per
seminalem propagationem, quæ instrumenta’iter diffundit peccatum originale; sed
aliter miraculose conceptus est, ut Evange­
lium docet. Et quia hoc principium est
certissimum, et fide notissimum, propterea
Angelicus Doctor, D. Augustinum, et alios
Patres imitans, illo frequenter utitur : est
enim omnino aptum, et efficax ut de facto
tale peccatum a Christo excludat, ut supra
num. 5 jam observavimus. Secundo, et
satis efficaciter, licet cum inferiori certitu­
dine, ex eo, quod suppositum Christi (at­
que ideo et Christi voluntas prout in tali
supposito) sit impeccabile : nam eo ipso
transferri in Adamum non potuit in ordine
ad transgressionem pacti : quod enim est
in se, et ex se peccandi incapax, nullo fun­
damento apprehenderetur moraliter pec­
caro : qualiter namque imaginari valet
voluntatem Christi ex se impeccabilem
esse peccabilem Adami voluntatem, aut e
converso? Hac itaque ratione licet prior
ille titulus non adesset ut concurrere cre­
dimus) posterior sufficeret, ne Christus
contraheret peccatum originale : et D. Tho.
nullibi oppositum docet, quamvis primum
motivum magis inculcet ut magis certum,
et notum ex doctrina fidei.
I
43. Unde infertur Christum fuisse inca- corol’apacem non solum habendi peccatum origi- r’um·
nale,

)

Μ

»

DISP. XXV, DUB. Ili.
nale, sed eliam et habendi debitum pro­
ximum, aut remotum contrahendi tale
peccatum : quod debitum solet appellari
reatus culpæ per analogiam ad reatum su­
beundi pœnam. Et ratio constat ex dictis :
quoniam ille tantum potest habere debi­
tum contrahendi originale peccatum, qui
peccavit in Adamo : sed Christus fuit in­
capax peccandi in Adamo; cum voluntas
ejus fnerit impeccabilis, nec transferri in
Adamum potuerit, ut in eo peccare posset :
ergo Christus (sive conceptus dc Spiritu
sancto, sive de homine per seminalem ab
Adamo propagationem) non potuit habere
debitum contrahendi peccatum originale.
El confirmatur : quia in humanitate nec
in re posita, nec objective considerata, est,
aut intelligitur debitum contrahendi origi­
nale peccatum, nisi ipsa sit, aut intelligatur in supposito capaci talis debiti : quia
prius humanitas intelligitur completa in
suo esse substantiali per subsistentiam, et
existentiam, quas participat dependenter a
supposito, quam sit, aut intelligatur sub
aliquo esse sibi accidentali, cujusmodi est
peccatum originale, et debitum ejus. Hu­
manitas autem Christi (quovis modo pro­
ducatur) nec esse,nec intelligi potest in sup­
posito capaci habendi debitum, ut contrahat
originale peccatum. Si namque intelligatur
propriori ad unionemem cum aliquo suppo­
sito non inteligitur cum capacitate talis de­
biti : prius enim debet esse, aut intelligi in
supposito, quam cum tali debito intelligatur,
ut proxime ostendimus. Si vero intelliga­
tur in supposito Verbi, jam intelligitur
cum incapacitate contraria; quippe divina
persona incapax est talis debiti subeundi,
sicut et peccandi. Denique si intelligitur
in supposito creato, jam non intelligitur
humanitas Christi, ut ex se liquet : et sic
excluditur præsentis considerationis sub­
jectum : ilemque contingit, ubi apprehen­
ditur separata ab omni subjecto. Igitur
loquendo de humanitate Christi ut tali,
impossibile fuit, quod habuerit debitum
contrahendi peccatum originale ; licet pro­
ducta fuisset per seminalem propagatio­
nem.
i&roiNec momenti erit dicere contractionem
ftsio. debiti, sicut et contractionem radicalem,
et inchoatam peccati originalis præcedere
generationem actualem prolis, et fundari
in dispositionibus antecedentibus, præser­
tim vero in semine vitiato, et infecto, at­
que imprimente roateriæ illam dispositio­
nem, ex qua originale peccatum resultat :

475

quod totum concurreret, ubi Christus
modo ordinario per seminalem propagatio­
nem conciperetur. Id, inquam, nihil va­
let : quiu licet principia assignata possint,
quantum est de se, inducere non solum
debitum, sed etiam ipsum originale pecca­
tum, quando in suo genere continent sup­
positum gignendum, saltem quoad unio­
nem : nihilominus insufficientia prorsus
exislunt ad prædictum effectum, ubi nullo
modo suppositum adhuc quoad unionem
continent. Et sic contingeret respectu
Christi licet ex seminali propagatione con­
cepti : quia nec semen, nec præviæ dispo­
sitiones continent ejus suppositum, cum
divinum sit; aut unionem hypostaticam
naturæ ad suppositum hujusmodi, cum
nulla creatura possit esse causa principa­
lis illius, ut cum communi Theologorum
sententia statuimus disp. 5, dub. 3, § 1.
Quare nullam efficaciam vel remotam ha­
bent ad constituendum in Christo debi­
tum contrahendi peccatum originale, et
multo minus ipsum peccatum. Videantur,
quæ diximus tract. 13 in Coment, ad art.
3, ex quæst. 81.
44. Dicendum est secundo Christum Alia
­
nullo modo potuisse habere reatum ad conclu
sio.
pœnam æternam, vel temporalem. Expli­
catur conclusio : etenim reatus nomine
non significamus quamlibet obligationem
vel satisfaciendi, vel subeundi poe­
nam : aliter namque quilibet debitor etiam
ex voluntaria sponsione reus diceretur, et
Christus etiam, qui voluntarie pro nobis
vadem se constituit ad satisfaciendum,
reus vocandus foret ; quod falsum est, et
contra communem hominum apprehensio­
nem. Rea lus itaque vocabulo proprie lo­
quendo, et juxta frequentiorem usum si­
gnificatur obligatio luendi poenam orta ex
delicto, sive habitudo inter culpam, et pœ­
nam per modum ligaminis, seu debiti :
juxta quam acceptionem, qui crimen ali­
quod perpetrarunt rei communiter appel­
lantur, ut magis explicuimus loco supra
cit. ex tract. 13, disp. 17, dub. 1. Et in
hac secunda, strictiori, et magis propria
acceptione procedit nostra conclusio, quæ
in prædicto sensu defenditur a Vasquez v»zquex.
disp. cit. cap. 6, num. 35, et Godoi disp. Godoi.
41, num. 444. Nec plures, quos videri­
mus, referte possumus : alii namque rem
istam prætermittunt, aut supponunt, po­
tius quam discutiunt. Et relictis aliis motivis, quibus utitur Godoi, et quæ nos
expendimus tract. 15, disp. 2, dub 4, § 4,

.
r

·

I

’/ "

t

.

t

it

.J · ·

te

■f. !
iit

«

I

•f.

.-i

;

■ '·; J

I

e»'

‘Ï
J

s
“••‘i

T:

I

476

DE INCARNATIONE.

ut probaremus implicare, quod homo exis­
tent in gratia sit reus æternæ damnatio­
nis : quia, ut supra monuimus, magis
expediens censemus in harum difficultatum
insistere fundamento jam præjacto.
Rstio
Probatur
conclusio : quia si in Christo
fcodj.
.
Djrnuiis. potuisset esse reatus pœnæ; in Christo
potuisset esse peccatum : sed implicat in
Christo esse peccatum ; ergo implicat in
Christo esse reatum pœnæ. Consequentia
patet. Et minor constat ex supra dictis
num. 8 et num. 10. Major autem osten­
ditur recensendo varias acceptiones reatus,
quas expendimus tract. 13, disp. 17, dub.
1, § 2, etenim reatus sumitur omnino fun­
damentaliter, sive radicaliter; et sic est
ipsum peccatum habituale absque ulla
distinctione : vel consideratur formaliter,
et proxime; etsic est etiam ipsum habituale
peccatum, non quidem secundum prima­
rium conceptum, sed quantum ad munus
aliquod secundarium, sicut naturæ con­
ceptus sequitur ad essentiam ; vel denique
reatus accipitur pro denominatione extrinseca sumpta ab actu justitiæ divinæ sta­
tuentis pœnam pro peccato; et sic etiam
supponit peccatum tanquam materiam,
circa quam. Ergo quolibet modo reatus
pœnæ consideretur, necessario affert, aut
supponit peccatum : atque ideo si in
Christo potuisset esse reatus pœnæ ; pa­
riter in Christo potuisset esse peccatum.
ConiirConfirmatur : quia reatus theologice loquendo non est aliud, quam obligatio sus­
tinendi pœnam ex delicto, vel culpa debi­
toris, qui reus dicitur : sed implicat, quod
in Christo fuerit aliquod delictum vel
culpa ; ergo implicat, quod in Christo fuerit
reatus ad aliquam pœnam. Unde licet
Christus habuerit obligationem sustinendi
pœnam pro peccatis nostris, non propterea
dicitur reus, sed fidejussor : quia obligatio
illa ortum non traxit ex delicto Christi de­
bitoris, sed ex voluntaria, et laudabili fide­
jussione, qua onus pro nobis satisfaciendi
in se suscepit, ut explicuimus disp. 1,
dub. 7, num. 233, et dub. 8, num. 238.
ücrurri- 45. Ex quibus fit, quod licet humanitas
uciiæ assumpta (sic tacitam evasionem præcluobjeç- dimus), prius fuisset in proprio supposito
,l0n‘' creato, in eoque habuisset reatum ad pœ­
nam temporalem, vel æternam; nihilo­
minus Christus illam assumens, et habens
nulli reatui subjectus foret. Primo, quia
licet humanitas prius fuisset infecta pec­
cato, tamen ubi assumeretur ad Verbum,
peccatura omnino exueret, ut supra dixi­

mus num. 36, et tract. 15, disp. 2, dub.
6, num. 251 ; ergo pariter licet humanitas
*
prius habuisset reatum ad pœnam; non
;
propterea Christus eam assumeus illum
!
reatum haberet : id enim paritatis ratio
.. I
convincit. Secundo, quia ut humanitas
prius existons in proprio supposito assume·
!
retur ad Verbum ; prius ordine naturæ in
genere causæ materialis deberet excludi et
S
destrui proprium suppositum creatum :
|
implicat enim, quod natura retinens pro­
priam subsistentiam uniatur hypostatice
■
personæ divinæ, ut ostendimus disp. 9,
I
dub. 2, sed ubi destrueretur suppositum
ί
creatum cessaret omnis reatus subeundi
,
pœnam ex ejus delictis orta : ergo nullus
I
reatus maneret in humanitate Christi, licet
1
prius in illa fuisset. Terlio denique, et est
J
ratio a priori eorum, quæ proxime dixi­
mus, quoniam sicut actiones, et passiones
I
sunt per se primo suppositorum, et subsis­
tentium, ut constat ex dictis dub. præced.
’ 9
$ 2, cum seq. ita jura, et obligationes
(quæ per se loquendo in actionibus funJ
dantur), sunt per se primo suppositorum .
j
unde sicut impossibile est meritum, nisi
1
detur suppositum, aut subsistens quod,
1
cui premium debeatur ; sic etiam imposi
sibilis est reatus, nisi adsit suppositum,
vel subsistens, quod pœnam fuerit sibi
debitam : sed in casu, quo humanitas
prius existens in proprio supposito assu­
meretur ad Verbum, non permaneret
suppositum creatum, cui pœna prius de­
bebatur : ergo non perseveraret reatus,
sive obligatio subeundi pœnam, quam sup­
positum creatum per sua peccata contra­
xerat. Nulla itaque ratione Christus potuit
habere reatum, vel ortum ex delicto pro­
prio, ut modo supponitur, vel proceden­
tem ex delicto alterius suppositi, ut imme­
diate probavimus.
;
Sed oppones : quia ad salvandum de 0M«præsenti reatum non requiritur peccatum ü0·
de præsenti ; sed sufficit aliquando pec­
casse, et pro peccato non satisfecisse, ut '
patet in justo, qui licet peccatum : non
habeat, solet hebere reatum pœnæ tempo­
ralis atqui totum hoc verificaretur de hu­
manitate assumpta ad Verbum; siquidem
in proprio supposito peccaverat, et pro
peccato non satisfecit : ergo assumpta ad
Verbum adhuc retineret reatum subeundi
pœnam. Et confirmatur : quia si talis hu­
manitas in proprio supposito habuisset
obligationem subeundi aliquam pœnam,
non quidem ex culpa, sed ex voto, aut
præcepto,

“ t-

DISP.
præcepto, illam obligationem conservaret
in Christo : ergo idem dicendum est de
obligatione subeundi pœnam, orta ex pec­
cato, quod in proprio supposito fecit.
Respondetur majorem solum verificari,
ÿiUO.
ubi perseverat idem suppositum, ut con­
tingit iu justo habente reatum pœnæ tem­
poralis : permanet namque idem homo,
aut subsistens, qui prius peccavit, et pro
peccato nondum perfecte satisfecit : unde
licet varietur ejus status de injustitia ad
sanctitatem, perseverat tamen eadem obli­
gatio ad pœnam temporalem. Sed non verilicalur major, ubi variatur suppositum :
nam ubi illud, quod peccavit, destruitur;
consequens est, quod cessent omnes ejus
obligationes, sicut etiam cessant actiones,
et jura : quæ omnia, ut diximus, non tam
naturis, quam suppositis conveniunt, vel
naturis, prout in illis existentibus. Et sic
contingeret, si humanitas in proprio sup­
posito habens reatum, assumeretur ad Ver­
bum : necessario namque primum ejus
suppositum destrueretur. Parumque refer­
ret talem naturam non satisfecisse : quia
satisfacieddi obligatio extingnitur non so­
lum per solutionem, sed etiam pernm esse
debitoris : impossibile enim est perseve­
rare obligationem, ubi debitor non existit;
sicut etiam repugnat dari jus ad præmium,
ubi nullum est suppositum, cui debeatur.
De quo' plura diximus supra disp. 7, dub.
4, § 6, et tract. 16, disp. 6, dub. 5. Ad
confirmationem respondet Godoi ubi supra
num. 450, concesse antecedenti, negando
consequentiam : assignatque disparitatem
inter obligationem humanitatis ortam ex
voto ante unionem facto, et obligationem
ortam ex peccato ante unionem commisso
Sed licet prædicta solutio contineat doctri­
nam ‘alias probabilem fundatam in diffe­
rentia radicum prædictarum obligationum;
in præsenti tamen necessaria non est : quia
longe melius, et magis consequenter res­
pondetur negando antecedens . quoniam
nulla obligatio suppositum praecedens affi­
ciens perseverat, ubi illud destruitur, et
divinum subrogatur. Et ratio generalis est
jam assignata, quod sicut actiones, et pas­
siones, sic etiam jura, et obligationes sunt
per se primo ut quod suppositorum; quibus
proinde mutatis, ipsa variari necesse est.
Quod si in Christo tunc darentur aliquæ
obligationes, quæ prius fuissent etiam in
supposito creato, ut obligatio servandi præcepta naturalia; non ideo est, quia tales
ί
obligationes in præcedenti supposito exti- j

DUB. HL
terint ; sed quia debent esse in quolibet
supposito habente naturam humanam, sive
fuerint in alio, sive non : unde proprie lo­
quendo non transirent, nec permanerent,
sed orirentur.

§ Π.
Referuntur conlrariæ senlenlix.

46. Contra primam conclusionem sen­ Prima
tiunt Auctores num. 31 relati, qui conse- senten
-e tia. ­
quenter ad suam sententiam affirmant Aucto­
Christum potuisse habere peccatum habi­ res.
tuale. Quibus Arauxo ubi supra adjungit
Vasquium disp. 61, cap. 8, num. 56, sed
immerito, quia ibi non agit de peccato ha­
bituali, adhuc originali, sed de fomite
peccati, quæ est difficultas longe diversa :
et Vasquez nostram assertionem expresse
tuetur cap. 3 et 6. Sed quidquid de hoc
fuerit, oposita sententia posset probari om­
nibus argumentis, quibus ejus patroni pro­
bant Christum peccare potuisse : cum enim
habituale peccatum sit terminus, et effectus
ex peccato actuali relictus ; consequens est,
ut qui potest peccare, possit etiam habere
peccatum habituale. Quia tamen princi­
pium illud convulsum relinquitur dub.
præced. propterea eo probationis genere
omisso ; aliter pro hac sententia.
Arguitur primo : quia non implicat, Primam
argu­
quod Verbum assumpserit naturam prius mentant
existentem in peccato habituali in proprio
supposito creato : sed per assumptionem
non necessario excluderetur hujusmodi pec­
catum a natura assumpta : hæc igitur re­
tineret in supposito divino idem peccatum
habituale, quod prius habuerat : atque ideo
verificaretur Christum habere peccatum
habituale iu natura assumpta. Utraque
consequentia legitime infertur ex præmissis. Major autem a nobis admittitur. Et
minor suadetur : tum quia peccatum habi­
tuale nequit remitti absque intrinseca pec­
catoris mutatione, ut statuimus tract. 15,
disp. 2, dub. 5, sed humanitas per assump­
tionem ad Verbum non immutaretur : is­
tud enim cum sit actus purus, et uniatur
per modum puri termini, nequit esse ratio
formalis immutandi humanitatem : ergo
humanitas unita Verbo non necessario de­
poneret peccatum habituale, quod in pro­
prio supposito habuerat. Tum etiam, quia
peccatum habituale consistit in privatione
gratiæ habitualis inducta per actuale peccatum, ut diximus tract, cit. disp. I, dub.

478

ft

■

1

I
•
H
!
!
t .
I
i
F
I
I

------------

DE INCARNATIONE

1, sed humanitas Verbo unita posset reti­
nere privationem gratiae ex praecedenti pec­
cato suppositi proprii relicta : non enim
repugnat uniri Verbo ; el non consequi,
aut habere prædietam gratiam : ergo hu­
manitas unita Verbo posset conservare
peccatum habituale, quod prius contraxe­
rat in proprio supposito. Tum præterea,
quod si posita unione humanitatis ad Ver­
bum necessario excluderetur peccatum ha­
bituale; esset propter aliquam oppositio­
nem : sed Verbum, aut Verbi unio non habet
oppositionem cum peccato habituali huma­
nitatis contracto in alio supposito, ut cons­
tabit discurrenti per quatuor genera opposi­
tionis, et expendit Godoi ubi supra a num.
64 ; ergo humanitas per hoc, quod uniatur
Verbo non exuit necessario illud peccatum
habituale, quod contraxit in proprio sup­
posito. Tum denique, nam licet esset ali­
qua oppositio inter Verbum, aut Verbi
unionem, et peccatum habituale in alio
supposito contractum, nihilominus talis
oppositio non esset physica, sed moralis :
quippe cum peccatum illud non sit quid
physicum, sed morale ; et Verbum non
sanctificet humanitatem physice, sed mo­
raliter, saltem adæquate, ut constat ex dic­
tis disp. 12, dub. 4, § 3 ; sed quæ solum
opponuntur moraliter, possunt divinitus
conjungit : ergo ex eo, quod humanitas
prius infecta peccato habituali assumeretur
ad Verbum, non necessario munlaretur a
tali peccato.
Respondetur huic argumento negando
minorem, cujus oppositum constat ex dic­
tis § præced. Ad probationes autem mi­
noris (prætermissis aliorum motivis, de­
sumptis ut plurimum ex oppositione inter
peccatum habituale, et perfectissimam hu­
manitatis sanctificationem per Verbum :
quæ licet vera et efficacia, necessaria mo Jo
non sunt, et a nobis proponuntur tract.
15, disp. 2, dub. 4 (ad quem locum re­
mittimus lectorem, si prædicta via uti
voluerit), facile constat ex ipso assertionis
nostræ fundamento. Unde ad primam
respondetur sufGcientis?imam in præ licto
casu dari peccatoris mutationem in ordine
ad destructionem peccati : quia cum peccalor proprie loquendo non fuerit humanitas, sed suppositum quod in ea peccaverat, et habituale peccatum induxerat;
et prædiclum suppo-itum pro priori ad
assumptionem humanitatis destructum
fuerit; nihil amplius ad destructionem
pêccati desiderari valet. Quæ enim major

peccatoris mutatio, quam peccatoris des­
tructio ? Rursus datur eitam mutatio m
parte humanitatis : nam quæ prius unie­
batur propriæ subsistentiæ, desinit esse
illi unita : et mutatio non contingit præ­
cise ox acquisitione novæ formæ, sod
etiam ex amissiono antiquæ : quidquid sit
de mutatione humanitatis per unionem ad
Verbum. Ad secundam respondetur majo­
rem solum verificari in privatione gratiæ
voluntaria supposito : nam cum de ratione
cujuscumque peccati sit voluntarium ; sola
privatio gratiæ non constituit peccatmn
habituale, nisi voluntaria sit, ut eo loco
explicuimus. Licet autem in humanitate a
Verbo assumpta posset permanere priva­
tio, aut potius carentia .gratiæ inducta
per peccatura in alio supposito commis­
sum ; tamen eo ipso desineret esse volun­
taria : tum propter destructionem suppo
siti, cui voluntaria fuerat : tum propter
adventum suppositi, cui esse voluntaria
non valet. Sicut proportionabiliter con­
tingeret in eo, qui post peccatum elicereL
actum contritionis, et non consequeretur
gratiam : haberet enim carentiam gratiæ,
et tamen non haberet peccatum habituale :
quia talis carentia desierat esse voluntaria,
ut fuse explicuimus tract, cit. disp. 2,
dub. 6, § 2 et 3. Ad tertiam dicendum est
rationem, quare peccatum habituale prius
existens in natura assumpta non amplius
conservaretur, esse illam, quam assigna­
vimus, nempe destructum fuisse suppo­
situm, quod illud fecerat, et conservabat:
quidquid sit de alia oppositione. Hanc
tamen facile assignabit, qui dicat esse
contradictoriam : nam de ratione peccati
habitualis est esse voluntarium supposito ;
et de ratione suppositi divini est nullum
peccatum esse sibi voluntarium. Unde
implicatorium est suppositum divinum
j
habere peccatum. Ex quibus patet ad ulti­
mam. Sed addimus nihil referre ad ratio­
nem oppositionis physicæ, quod extrema
sint physica, vel moralia : nam quæ mora­
lia sunt, possunt physice opponi, si ex
prtedicatis propriis habeant essentialem
repugnantiam, ut satis liquet ex dictis
tract, cit. disp. 2, dub. 3 et dub, 5, quæ
hic repetere non oportet.
47. Arguitur secundo ^et potest esse s«unreplica contra doctrinam immediate tra- dum
ditam) : quia natura, quæ prius habuerat menra
peccatum habituale in proprio supposito,
potest retento hoc supposito assumi ad
personam Verbi : sed in hac hypothesi,

DISP. XXV, DUB. HI.
unita Verbo haberet peccatum habituale :
ergo non repugnat, quod natura unita
Verho habeat hujusmodi peccitum : et
consequenter nec quod in Christo habituale
peccatum existât. Probatur minor : nam
ideo dicebamus peccatum habituale, quod
prius afficiebat naturam in proprio suppo­
sito, non conservari in tali natura, ubi
assumitur ad Verbum : quia per assump­
tionem destruitur, aut destructum suppo­
nitur proprium suppositum, a quo ha­
bituale peccatum in ratione voluntarii
dependebat : ergo data hypothesi contra­
ria, quod conservetur suppositum, in quo
praeexistebat natura ; nu'la est ratio,
quare peccatum habituale non conserve­
tur in natura assumpta ad Verbum.
Respondetur negando majorem : impli­
cat enim, quod natura creata retinens
propriam subsistentiam, sive existens in
proprio supposito uniatur hypostatice per­
sonne divinæ, ut ostendimus disp. 9, dub.
2, et docent communiter Theologi tara
intra, quam extra scholam D. Thom.
quos ibi allegavimus num. 8 paucis ad­
modum, et non multæ auctoritatis recentioribus exceptis. Nec Auctores, quos
modo habemus contrarios, possunt hoc
argumento uti : nam Durandus, Scotus,
et alii loco cit. relati tenent communem
in hac parte sententiam. Dato tamen illo
impossibili, utraque pars contradictionis
inferretur : quod magis manifestat hypo­
thesis repugnantiam : nam qua parte na­
tura assumpta retineret proprium supposi tnm, pariter posset conservare peccatum
habituale in ea commissum. Et qua parte
esset in divino supposito non posset illud
conservare : quia sicut talis natura esset
in utroque supposito, ita omnia existentia
in tali natura deberent in utroque suppo­
sito existere, et utrumque denominare.
Repugnat autem, quod peccatum sit in
aliquo supposito, et illud denominet, nisi
abeo sit; eo quod de essentia cujuscum
que peccati est esse voluntarium, saltem
per modum termini, et effectus, ut supra
diximus. Rursus implicat aliquod pecca­
tum esse supposito divino voluntarium;
alias in eo præcontineretur, et ab eo pro­
cedere : quod esse impossibile constat ex
dictis dub. præced. Unde implicatorium
apparet, quod adhuc in tali hypothesi pec­
catum habituale maneret in natura as- ,
sumpta ad Verbum. Quare illa etiam per­
missa, dissolveretur argumentum negando
minorem. Ad cujus probationem dicendum I

479

I foret rationem illam optimam esse ad ex­
clu lendum peccatum habituale ex suppo­
sitione vera, quod suppositum proprium,
in quo natura peccaverat, destruatur per
hujus assumptionem ad Verbum : quare
illa in prædicto sensu uti fuimus. Sed si
fiat contraria suppositio, quam argumen­
tum repræsentat, licet prælicta rat o lo­
cum non habeat; occurrit tamen alia im­
mediate ass:gnata, quæ conservationem
peccati habitualis in natura assumpta ad
Verbum excludat : eo quod sicut natura,
sic etiam peccatum in utroque supposito
conservaretur :Jquod repugnare constat ex
dictis.
48. Arguitur tertio : quia peccatum ha­ Tertium
argu­
bituale magis opponitur gratiæ habituali, mentum.
quam gratiæ unionis; cum illam immedia­
tius excludat : sed non implicat gratiam
habitualem, et habituale peccatum esse in
eolem supposito : ergo non implicat, quod
peccatum habituale sit in natura, cui fiat
gratia unionis per assumptionem ad Ver­
bum. Minor probari solet pluribus argu­
mentis, quæ proposuimus tract. 15, disp.
2, dub. 4, § 4. Et consequentia patet a
paritate.
Hoc argumentum non expedit amplius Dissol­
expendere : diluitur namque negando mi­ vitur.
norem : implicat enim conjunctio peccati,
et gratiæ habitualis in eodem supposito, ut
ostendimus loco cit. § 1, cum duobus se­
quentibus. Permissa autem minori, adhuc
superesset specialis ratio jam assignata, ne
peccatum habituale posset conservari in
natura assumpta ad Verbum. Nam vel
tale peccatum esset productum a supposito
divino : et hoc repugnat, sicut et supposi­
tum divinum peccare in natura assumpta,
ut constat ex dictis dub. præced. Vel esset
productum ab alio supposito creato, in quo
natura existetec ante assumptionem : et
sic quemadmodum talo suppositum des­
trueretur per assumptionem, sic etiam ejus
peccatum. Vel denique esset productum a
supposito creato, quod in natura assumpta
simul conservaretur : quod implicare cons­
tat ex dictis disp. 9, dub. 2. Et dato, quod
suppositum conservaretur, non tamen per­
maneret ejus peccatum ob rationem num.
præced. assignatam. Quæ motiva non sic
urgent in conjunctione peccati habitualis
cum gratia : quia cum hæc non constituat
suppositum; nulla ex vi hujus esset con­
tradictio in eo, quod suppositum crea­
tum, habens alias gratiam, conservaret
habituale peccatum : sicut nec est in eo,

*

•*

480

DE INCARNATIONE.

quod venialiter peccet : quod tamen repu­
gnat supposito divino in natura assumpta,
ut ostendimus dub. præced. num. 39. Sed
absolute stare oportet primæ responsioni.
SecoGîîa
Adversus secundam assertionem opinan
coGira- tur Suarez disp. oil. sect.
versic. : Sed
inquiri obiter potest, et Lugodisp. 26, sect.
Siurez.
Ligo. 3, num. H. qui affirmant, quod licet Ver­
bum non potuerit contrahere reatum per
actiones suas in natura assumpta elicitas;
potuit tamen habere reatum pœnæ ortum
ex actionibus talis naturæ in alio supposito
commissis, et pro qpibus saiisfactum non
fuerat. Eidem etiam opinioni suffragatur
Kau­
Nazarius in præs. art. I, controv. unica
nas.
Funda­ in 5 parte. Quæ opinio probatu»- primo :
men b.
quia prædictos natus non est culi a : ergo
nullam indecentiam importat repugnantem
divino supposito in natura assumpta. Se­
cundo, quia prædictum suppositum est ca­
pax in tali natura aliarum obligationum,
utputa illarum, quæ oriuntur ex lege, vel
ex voto : ergo pariter est capax obligatio­
nis satisfaciendi pro peccatis, quæ natura
assump:a commiserat in proprio supposito :
hæc autem obligatio non est aliud, quam
reatus ad pœnam. Tertio, quoniam non est
implicatio in eo, quod Deus humanitatem
Verbo unitam privet in æternum visione
beata, aut infligat pœnis inferni : sed poena
est quid gravius, quam reatus ad pœnam :
ergo non implicat, quod in humanitate
Verbo unita salvetur reatus ad pœnam,
procedens ex culpis in alio supposito com­
missis.
Evertan­
Sed hæc facile diluuntur juxta, superius
tur.
dicta num. 45. Nam ad primum responde­
tur, quod licet reatus formalis, et proximus
non sit formaliter culpa; est tamen radi­
caliter, et originative ; cum ex illa consur­
gat. Unde provenit, quod so'um conveniat
supposito culpam committenti : et subinde
quod tali supposito destructo, reatus cesset :
repugnat enim debitum, ubi nullum est
suppositum debens. Quare sicut ubi natura
existens prius in proprio supposito, assu­
mitur ad penonam divinam, necessarium
est primum suppositum destrui : sic etiam
opus est, quod reatus in eo, et ab eo con­
tractus distinguatur. Atque ideo repugnat,
priorem reatum transire ad divinum sup­
positum cum natura assumpta. Ad secun­
dum respondetur concesso antecedendi,
negando consequentiam : quia aliæ obliga­
tiones possunt provenire ex actibus pro­
priis divini suppositi in natura assumpta,
vel ex lege superioris, cui in tali natura

. XXV, DUB, IV.

subditur. Sed reatus est obligatio prove­
niens determinate exculpa : quam suppo­
situm divinum non potuit in natura as­
sumpta committere, nec admittere ob alio
factam. Quod vero suppositum, in quo na­
tura assumpta potuit esse, reatum habue­
rit; nihil probat: quia sicut illud suppo­
situm supponitur destructum, sic cum ipso
cessant omnes propriæ, et personales ejus
obligationes. Idque apparet in reatu ad poe­
nam æternam, qui potuit esse in natura
existent! in proprio supposito : et tamen
isto destructo reatus ille evanesceret, et ad
suppositum divinum nen transiret, licet
peccatum non sit, ut Suarius recognoscit
loco cit. Idem itaque de reatu ad poenam
temporalem dicendum est. Ex quibus pa­
tet ad tertium : omissis namque prfiemissis,
negamus consequentiam. Quamvis enim
Deus utens sua potestate, et absoluto
domitio possit humanitem Verbo unitam
privare beatitudine, et inferni doloribus
affligere; effiicere tamen non valet, quod
humanitas hæc damna sustineat ratione
culpæ : quia nec propria suppositi divini
in ea operantis potest in illa esse; nec
commissa in alio supposito potest ad divi­
num transire : et similiter nec reatus, qui
necessario cessat, supposito, quod pecca­
verat, destructo. Potestque id declari exem­
plo justi decedentis in gratia, cui Deus
potest denegare æternam beatitudinem, si
utatur titulo supremi dominii : et tamen
efficere nequit, quod justus in gratia finaliter perseverans habeat reatum æternæ
damnationis, vel, et in idem redit, quod
sit dignus propter peccata ita puniri : si­
cut e converso potest Deus non punire ho­
minem existentem in peccato mortali;
sed eflicere nequit, quod talis homo non
sit reus dignus æterna damnatione, sicut
explicuimus tract. 14, disp. 4, dub. 2,
num. 30.

DUBIUM IV.
Utrum in Chrislo fuerit, aul potuerit esse
fomes peccali.
50. Plura solent alii ante resolutionem
propositæ difficultatis præmittere, ut ex­
plicent ejus subjectum, nempe quid fo­
mes peccati sit. Sed nobis, qui rem ex
piofesso suo loco versavimus, nempe
tract. 13, disp. 16. dub. 4, sulficit sup­
ponere fomitem peccati, qui concupiscen­
tia, et languor solet etiam appellari, esse
appetitum

Qnid
sit .
peccati
fomes.

appetitum sensitivum (et idem iutellige
de aliis animæ viribus) quatenus expedite
inclinat ad objecta prætor, et contra or­
dinem rationis. Undo pro materiali dicit
ipsum appetitum, el pro formali caren­
tium illius rectitudinis, quæ posset sub
ratione contineri, ne quasi effrænis ad
sensibilia propenderet, praetermisso ratio­
nis ordine. Quæ carentia de facto in no­
bis habet rationem privationis : quia per
peccatum Adami amisimus justitiam ori­
ginalem, per quam vires animæ contine­
batur sub ratione, ne ad sua objecta
inordinate procederent : et ideo dicitur
peccatum, quia est a peccato, ut loquitur
i Caedi. CoociL Trident, sess. 5 de peccato orig.
can 5. Sed in statu puerorum solum ha­
beret rationem simplicis negationis : quo­
niam non esset carentia formæ debitæ,
vel prius habitæ : qua forte ratione tunc
non appellaretur fomes peccati, quia non
esset a peccato, sed a natura sibi relicta,
quatenus facta ex nihilo ; licet fomes pec­
cati dici posset, qua parte inclinaret ad
peccandum, sive ad actus, qui essent pec­
cata, accedente, et approbante ratione.
Sed in utroque statu eosdem habet effec­
tus, nempe reddere appetitum omnino ex­
peditum ad prosequendum propria objecta
contra, aut præter rationis ordinem : quod
l
non præstat aliquid reale ‘addendo, sed
præcise per modum removentis prohibens,
quatenus excludit eam formam (nempe
justitiam originalem, aut aliquid simile)
quæ si adesset, appetitum refrænaret, et
sub rationis regimine contineret. Appe­
titus itaque sic dispositus vocatur formes
peccati, quia expedite inclinat ad actus, qui
vel sunt peccata consentiente ratione ; vel
afferunt materiam, incitamentum, et fo­
mentum peccandi, dum eam præveniunt,
et ad consensum sollicitant, juxta illud
Jreb -1· Jacob. 1 : Unusquisque leniatur a concu­
, Ettl. 28. piscentia sua. EtEccl. 28 : Post concupis­
centias luas ne eas. Unde per fomitem pec­
cali in præsenti non aliud intelligimus,
quam appetitum dispositum modo præmisso, ut constat ex fuse dictis loco cit.
lïhow. Quæ profunde complexus est D. Tho. in
r
2, dist. 32, quæst. 2, art. 1, his verbis :
Fumes super principia naturalia non supponit
aliquid positive in homine: sed perlinet ad
illud genus pwnarum, quod in solo defectu
consistit : cx hoc enim concupiscentia, vel
fomes inordinate inclinat, quia substruction
est vinculum originalis justitia inferiores
vires in obedienliam rationis convertens.
Salmant. Curs, theolog. tom. ΑΨ.

I

481

EC similia docet infra quæst. 21. art. 3
ei 12, quæst 82, art. 3, ct quæst. 4, de
Malo art. 2 ad 4 et 7, et opusc. 2, cap.
185, el alibi frequenter.
De fomite ergo sic explicato procedit Satns
præsens difficultas. Ad cujus congruentio- quæstionis.
rern resolutionem distinguendum est inter
fomitem in actu primo, qua ratione im­
portat appetitum habilem , expeditum , et
propensum ad motus inordinatos, sive
procedentes comra, aut præter rationis
ordinem : et inter fomitem in actu se­
cundo, qua ratione dicit ipsos motus inor­
dinatos exercitos. Rursus de fomite utra­
que ratione considerato dubitari potest
vel per respectum ad providentiam ordi­
nariam, ct secundum quod Christus de
facto habuit : vel per respectum ad potes­
tatem absolutam, et secundum quod non
implicalorie contingere potuit : sicut proportionabiliter supra dub. 1 ct 2, discur­
rebamus agentes de potentia Christi ad
peccandum. Et conformiter ad has distinc­
tiones, quæ claritatem conciliant, dubio
respondere curabimus.

U-i £ .

*!

ii

y ; s»·

i : ;·
Ï %I

Negans, cl vera sententia duabus conclu­
sionibus explicatur.
51. Dicendum est primo Christum de Prim
facto non habuisse fomitem peccali, nec l'OUrhlfio.
in actu primo, Ilæc est communis senten­
tia scholasticorum cum Magistro in 3, X’agis(ec
dist. 15, et Theologorum cum D. Tho. D.Tlipm.
in præs. art. 2, unde superfluum est illos
in particulari referre : sed plures infra
dabimus num. 55. Et prima assertionis l'unihpars nempe Christum de facto non ha­ mentura
quoad
buisse fomitem peccati in actu secundo, primam
est adeo certa, ut oppositum sit hæreticum, pirlem.
vpI ad minus erroneum, ut sequens dis­
cursus evincit. Etenim fomes peccati in
actu secundo consistit in molibus inor­
dinatis appetitus, sive carnis, sive partis
inferioris (quæ in præsenti consideratione
idem signilicant) : sed Christus non ha­
buit tales motus : ergo Christus non ha­
buit fomitem peccati in actu secundo.
Probatur minor : tum ex Quinta Synodo ge­ Q’iibh
nerali act. 8, can. 12, ubi dicitur : Si (juis Syno­
dus
defendit Theodorum impiissimum Mopsvcstcnum, qui dixit alium esse Deum Verbum, cl
alium Christum, cl passionibus animae, ct con­
cupiscentiis carnis moleslatum, ct a malis molestatum, et « malis paulatim separantem se,
31

?

r

:ί··'ί

Ji t
5t

H

DE INCARNATIONE.

$ust.

D. Cy­
prian.

I). Léo.

N. Cy­
ril lis

el ita λγpromotione operum melioratum, etc., pote Deus, ut faciens nos participes ejus spi­
anathema sil. Quo loco damnatur Theodo­ ritualité)', corpore etiam faceret victores cur■
rus, non solum quod cum Nestorio dixerit
ruptionis, et interitus; et legem peccati, quæ
alium esse Verbum, et alium Christum : sed
in membris carnis est, per seipsum inanem
etiam quod in Christo constituerit inordina­ reddens, damnavit peccatum in carne sua.
tos appeiitus motus ; licet concesserit ab Quibus significat Verbum carni unitum
eis tandem purgatura fuisse per exercitatio­ per se ipsum, et in se ipso extenxisse om­
nem propriam : ergo ex sententia Concilii nem affectionem carnis, et appetitus in­
Christus de facto non habuit tales motus.
citantium ad malum. Tandem id ipsum
Tum etiam, quia sic communiter affirmant docet D. Thom. in præs. art. 2 et infra D.Thw.
SS. Patres D. August, lib. 1, contra duas quæst. 27, art. 3, et quæst. id, art. I ad
epist. Pelagian, cap. 11, post medium :
3 et in 3, dist. 17, quæst. 5, art. 1,
ubi agens de rebellione appetitus ait :
quæstiunc. 2 ad 4 et 3, et alibi. Est ergo
Quam spiritus resistentiam non habere in contra communem Patrum sententiam
carne mortali ille tantummodo homo potuit,
dicere Christum habuisse aliquos appetitus,
qui non per ipsam ad homines venit. Et | sen carnis motus inordinatos.
lib. de corrupt, et gratia cap. 55, expresse
Tum denique probatur illa major ra- Riiioaffirmat in Christo non fuisse pugnam il­
tionibus theologicis satis efficacibus. Nam □es.
lam carnis, el spiritus, quæ describitur ad in primis Christus non habuit minorem
Horn. 7 : Video aliam legem in mentibus gratiam, quam Adamus in statu justitia?
meis repugnantem legi mentis meæ, etc.
originalis, et homines in statu beatitudiSimilia asserit in lib. de peccator, meri­
nis, ut salis constat ex dictis disp. 15,
tis, et remissione cap. 29. D. Cyprian,
dub. unico : sed Adamus propter per­
lib. de cardinalibus Christi operib. cap.
fectionem gratiæ non habuit in statu illo
de jejunio inquit : Humanitas Christi di­ aliquem motum appeiitus inordinatum,
vinitati conjuncta sensu, et consensu pec­
et similiter nec beati in statu beatitudinis
cati caruil : ubi sensus nomine significat illum habent : ergo idem de Christo di­
molum præter rationem, qui materiam
cendum est. Deinde Christus in natura
peccati affert. S. Leo Magnus epist. 11
assumpta habuit illa præcise, quæ per­
ad Julianum Episc. Coensem, inquit :
linent ad veritatem naturæ humanæ, et
Nihil enim carni sux habebat adversum, nec conducunt ad finem redemptionis : sed
discordia desideriorum gignebat compugnan­ motus appetitus inordinati non pertinent
tiam voluptatum : sensus corporei vigeganl ad veritatem naturæ humanæ, ut patet
sine lege peccati, el veritas affectionum sub in Adamo innocente, et in quibus nec
moderatione Deitatis, ct mentis nec lentaba­
est aliquis motus appetitus inordinatus :
tur illecebris, nec cedebat injuriis. Similia aliunde vero talis motus non conducit ad
tradit D. Damascen. lib. 3 de fide cap.
finem rc lemptionis ; cum iste defectus,
20. Et insuper quotquot relati a nobis inquit D. Tho. in hoc art., non sil ordi­
fuerunt dub. 2, g 1, id ipsum docent :
nabilis ad satisfaciendum, sed potius incli­
nam peccati nomine comprehendunt etiam
net ad contrarium satisfactioni : ergo
motus inordinatos ad peccatum allicien­
Christus de facto non habuit talem mo­
tes, ut repetenti eorum testimonia cons­
tum. Denique, si in Christo fuissent tales
tabit.
motus, in Christo fuisset peccatum : con­
Sed addere oportet P. N. Cyrillum,
sequens est contra Udem, ut constat ex
singularissimum in hac materia Docto- dictis dub. I, ergo ta'es motus in Christo
rem, qui in epist. 1, ad successum, quæ non fuerunt. Probatur major : quia mo*
est in fine lib. de Incarnat, inquit : Quia tus appetitus contra rationem in eo, qui
caro facta est propria Verbi, desinit sub­ illud prævenire, et cohibere potest, est
peccatum ut constat ex dictis, tract,
jecta, esse corruptioni : el quia peccatum non
fuit utpole Deus, el carnem ut dici fecit pro­ disp. 10, dub. 4 et 5 ; sed Christus ha·
priam; desinit xgrolare ex cupiditate volup­ huit scientiam, et gratiam sufficientem,
ut posset prævenire, et cohibere omnem
tatis. Et in Pentabiblio, lib. 3, ait : Credi­
mus enim, quod Verbum Dei uniens sibi motum inordinatum appetitus : erat enim
arcana, el prorsus mystica, ct vera unione perfectissime beatus, ct comprehendebat
sanctum corpus, natum ex Virgine, anima omnem sui dispositionem, atque incli­
nationem, ut satis liquet ex supra dictis
rationali prædilum, illud ferit vivificum :
quippe cum sit riviou secundum naturam ut- disp. 17, dub. 4, et disp. 18, dub. 2, et
disp.

DISP. XXV, DUB. IV.
disp. 19, dub. I, 2 ; ergo si in Christo
fuissent moins appeiitus inordinati, in
Christo fuisset peccatum.
Alura
52. Ex quibus facile suaderi posset eeeunda assertionis pars, nempe Christum
fiœo- do facto non habuisse fomitem peccati in
a*1®· aclu primo : quæ enim proxime expendi­
mus, hanc etiam partem facile evincunt :
sicut enim demonstrant non decuisse,
quod Christus habuerit dc facto motus
inordinatos appetitus; sic etiam probant
non decuisse, quod habuerit principium
proxime expeditum ad tales motus. Præseriim cum Patres oppositum significent :
et tale principium nec sit de veritate hu­
manæ naturæ, nec conducat ad finem re­
demptionis. Sed insuper probatur hæc
pars discursu D. Tho. in præs.. art. 2,
quem possumus ad islam formam redu­
cere : quia in Adamo pro statu innocentiæ
non fuit fomes peccati adhuc quoad es­
sentiam, et in actu primo : ergo nec in
Christo. Antecedens est de fide; quia
fomes peccati habet rationem effectus
consecuti ad peccatum originale, ut cons­
tat ex doctrina Concilii Trident, ubi su­
pra : atque ideo in Adamo, quamdiu con­
servavit statum innocentiæ, non fuit fomes
peccati quantum ad essentiam, sive in
actu primo. Consequentia vero probatur :
tum quia Christo non est deferenda minor
perfectio de facto, quam Adamo in statu
innocent æ, sed longe major : atqui non
habere fomitem in actu primo, et quoad
essentiam est aliqua perfectio; cum illum
habere sit magna miseria : ergo si Ada­
mus pro statu innocentiæ non habuit
fomitem peccati quoad essentiam, sive in
actu primo; idem a fortiori de Christo
dicendum est : atque ideo de facto minime
habuit fomitem hujusmodi. Tum etiam
nam ideo Adamus pro illo statu non ha­
buit fomitem peccati, quia licet habuerit
appetitum sensitivum secundum totam
suam entitatem, et perfectionem ; nihilo­
minus illum habuit ita subjectum rationi,
ut contra aut præter ejus ordinem non
potuerit operari : ideo vero habuit illum
ita dispositum, atque subjecturo, quia gra­
tia, et virtutes hanc perfectam subjec­
tionem in ipso causabant, ut explicuimus
tract. 13, disp. 1G, dub. 1, a num. 5 et
tract. 14, disp. l,cap. 2, num. 30 ; sed
gratia, et virtutes non habuerunt minorem
perfectionem, sive attendamus proprias
earum rationes specificas, sive intentio­
nem, aut alios modos : ergo eodem modo |

potuerunt appetitum rationi subjicere; et
consequenter excludere fomitem peccati.
Confirmatur ; quia quanto gratia, et Confir­
virtutes habent esse magis perfectum, matio.
tanto magis subjiciunt appetitum rationi,
ne contra, aut præter ejus ordinem ope­
retur : sed gratia, et virtutes habuerunt
in Christo esse perfectissimum tam· in es*
sentia, quam in intensione, et aliis mo­
dis, quam de lege ordinaria, et secundum
præsenlem providentiam sortiri valent,
ut constat ex dictis disp. t5, dub.
unico : et vel ex eo liquet, quod earum
perfectio erat debita juxta dignitatem per-·
sonalem Christi, quæ summa est : ergo
gratia, et vinutes in Christo adeo subjecerunt appetitum sensitivum, et partem in­
feriorem rationi, ut contra, aut præter
ejus ordinem minime potuerit operari :
sed eo ipso cessat fomes peccati quoad
essentiam, sive in actu primo; ergo Chris­
tus nec prædicto modo illum de facto ha­
buit. Et ita concludit D. Thom. in hoc
art. 2 : Sic igitur palely quod quanto vir­
tus in aliquo fuerit magis perfecta tanto ma­
gis in eo debilitatur vis fomitis. Cum igitur
in Christo fuerit virtus secundum perfectis­
simum gradum- consequens est. quod in
eo fomes peccati non fuerit.
53. Nec refert, si dicas, quod licet gra­ Eifatia, et virtutes in aliquibus justis habeant gium.
gradum heroicum, et diminuant inclina­
tionem inordinatam appetitus ; ejus tamen
vim non penitus comprimunt : unde mi­
nime habent excludere fomitem peccati
quantum ad essentiam, sive in actu primo :
et consequenter ex eo, quod Christus ha­
buerit gratiam, et virtutes in gradu per­
fectissimo, non bene infertur, quod non
habuerit de facto fomitem ; sed inferri so­
lum debuerat habere illum magis depres­
sum, quam alii.
Id, inquam : quia ut hoc effugium prae­ Præchiveniremus, consulto tam in ratione, quam dilar.
in confirmatione recensuimus perfectio­
nem gratiæ, et virtutum Christi non tan­
tum quoad speciem, et intensionem ; sed
etiam quoad alios perfectionis modos. Cer­
tum namque est possibilem esse illum
modum perfectionis in gratia, qui appeti­
tum, sive partem inferiorem rationi om­
nino subjiciat, excludendo potestatem ad
motus rationi contrarios, atque ideo fomi­
tem peccati in actu primo. Etenim constat
Adamum in statu innocentiæ habuisse
prædictam perfectionem, ut ostendimus
locis citatis : quam non præstabat gratia

484

DK INCARNATIONE.

secandam se, aut solitario considerata,
sed ut importabat quondam modum infor­
mationis, et dominii supra subjectum :
quo pacto denominabatur justitia origina­
lis, ut explicuimus loco cit. ex tract. 13,
num. 7. Similiter quod gratia in beatis
habeat eandem, et majorem etiam perfec­
tionem, nou provenit præcise ex communi
gratiae concepta, qui in aliis non beatis
repentur, sed ex peculiari modo, quo in
ratione gratiæ consummato constituitur,
et iit radix proxima, unde lumen gloriæ
dimanet, ut declaravimus tract. Ii, dub.
6, num. 107. Et denique (quod dubitari
non valet) gratia consummata habet sibi
adjunctam visionem beatificam, qua bea­
tus distincte, et vigilanter perspicit non
solum ultimum finem, sed omnia etiam ad
se pertinentia : unde nullum potest habere
motumex parte inferiori, quiactualem usum
rationis, atque dominium vel turbet, vel
præveniat, vel ad malum aliquod trahat. Si
enim adhuc in via, intensa Dei contem­
platio sub velamine fidei solet ita vehemen­
ter ad se rapere sensum, ut licet non pœnitur impediat omnem motum appetitus;
nihilominus illum ita temperat, rapit, et
sub se continet, ut pro eo tempore, quo
durat, impediat omnem affectionem con­
trariam ut liquet in extasi : mirum non
est, si clara, immobilis, et in variabilis Dei
contemplatio omnem inordinatam appeti-.
tus inclinationem omnino extinguat, at­
que fomitem peccati, vel quoad essentiam,
et vel in solo actu primo secum non per­
mittat. Quia ergo gratia, et virtutes Christi
.habueruut non solum excellentissimam
intensionem, verum etiam omnem perfec­
tionis modum, quem habuerunt in Adamo,
et habent etiam in beatis, adjuncta etiam
visione beatifica (cum hic perfectionis
gradus dignitatem Christi deceat, et fini
redemptionis non opponatur) : optime ex
prædicto gratiæ, et virtutum perfectione
colligitur, quod gratia, et virtutes in
Christo fomitem peccati excluserint ; quam­
vis hunc effectum non habeat in aliis com­
muniter justis. Nec D. Thom. prædiclum
effectum revocavit (ut quidam non recte
conantur defendere,* ad solum gradum,
sive latitudinem gratiæ, et virtutum in
Christo, ut verba supra relata significare
videntur ; sed ad talem gratiam cum spe­
ciali modo, quem importat gratia Christi,
ut Christi, sicut magis expressit S, Doctor
in verbis antecedentibus : Christus per­
fectissime habuit gratiam, ct virtutes : nam

ly perfeciissim· non solum ad intensionem,
verum ad alios etiam modos referendum
est.
51. Sed oppones : ita se habent gratia, Obje.·et virtutes ad diminuendum indicationem ll0·
ad malum, et excludendum fomitem pec­
cati, sicut se habent peccata, et vilia ad
diminuendum inclinationem ad bonum, et
tollendum dominium rationis : sed quam­
vis peccata diminuant inclinationem ad
bonum, ut docet D. Tho. 12, quæst. 85, D.Thom.
art. 1 ; nihilominus nequeunt auferre in­
clinationem ad bonum rationis, ut ibidem
asserit S. Doctor art. 2, in corp, et ad 3,
ubi ait : Quod etiam in damnalism anet na­
turalis inclinatio ad virtutem ; alioquin
non esset in eis remorsus conscientise : ergo
licet gratia, et virtutes possint diminuere
inclinationem ad malum, non potuerunt ta­
men illam excludere, atque ideo nec fomi­
tem peccati, qui illam inclinationem im­
portat.
Huic objectioni posset responderi solum Prima
concludere, quod gratia, et virtutes ne- re^"
queunt excludere inclinationem ad malum
ex parte radicis, sive naturæ ut factæ cx
nihilo, quam supponunt, et secum conser­
vant : minime vero, quod illam non exclu­
dant ex parte facultatis proximæ, et expe­
dito, et propendentis in actus dissonos
rationi. Et quia fomes importat non quam­
libet potestatem ad malum, sed expeditam,
et habilem, ut aperte significat D. Tho. D.Thom.
infra quæst. 27, art. 3, his verbis : Ponere
quod remanserit fomes in B. Virgine non
inclinans ad malum, est ponere duo opposita'
simul: propterea non inferretur, quod gra­
tia, et virtutes nequeant fomitem peccati
excludere, ut num. præced. ostendimus.
Nec amplius, quam illud primam convin­
cit similitudo, quam repræsentat objectio :
nam licet vitia, et peccata nunquam ex­
cludant inclinationem ad bonum ex parte
radicis, sive naturæ; queunt tamen ad il­
lum modum, et statum pertingere, ut tol­
lant potestatem proximam, et expeditam
adactus honestos : quæ potestas correspon­
det in suo genere fomiti peccati. Unde vi­
tia, et peccata adjunctio modo proprio
status damnationis, prædictum effectum
inducunt, ut non obscure tradit D. Tho. D.Tbom
luco in objectione cit. ubi post verba relata
immediate subjungit : Sed quod non redu­
catur in actum contingit, quia deest gratia
secundum divinam justitiam : sicut etiam
in cæco remanet apliludo ad videndum in
ipsa radice nalurx, in quantum esi animal
naturaliter

«

• - ft

DISP. XXV, DUB. IV.
•i

naturaliter habens visum : sed non reducitur
in actum, quia decsl causa, quse reducere
possit formando organum, quod requiritur
ad videndum. Quibus verbis majorem po­
testatem tribuit damnatis ad faciendum
bonum, quam cæco ad videndum, nempe
quantum est ex parte naturæ, et radicis;
secus autem absolute, et quantum ad facul­
tatem proximam, et inclinationem. Quare
sicut ob hujus defectum dicimus absolute
cæcum non posse videre ; sic etiam dicere
absolute possumus, quod damnati non va­
leant facere bonum. Et sequendo eandem
similitudinem colligendum erit, quod licet
gratia, et virtutes non possint tollere po­
testatem ad malum ex parte radicis, seu
naturæ factæ ex nihilo; possunt tamen
excludere potestatem proximam, sive ex­
peditionem, et inclinationem : quod satis
est, ut excludant peccati fomitem, qui su­
pra potestatem radicalem importat propen­
sionem, et inclinationem expeditam. Et
ita revera contingit in beatis, contingitque
inanima Christi, quæ præ omnibus beatis
gratia, et virtutibus ornabatur. Unde se­
quitur non habuisse de facto fomitem pec­
cati : idque ad veritatem nostræ assertio­
nis, quæ præsentem providentiam attendit,
satis superque fuisset.
Mfljor
Cæterum quia statim plus aliquid asse: “1 ' remué ; propterea aliter objectio diluenda
est vel negando absolute majorem, vel ea,
et minori omissis negando consequentiam.
Et disparitas sumitur turn ex parte ipsarum
inclinationum, tum ex parte agentium,
qui ad eas vel diminuendas, vel excluden­
das concurrunt. Nam si ad inclinationes
attendimus, sicut malum fundatur supra
bonum ; et ideo repugnat dari malum pu­
rum : sic etiam inclinatio ad malum præsupponit aliquam inclinationem ad bonum ;
et subinde fieri non valet, quod inclinatio
ad malum, quantumvis intendatur, exclu­
dat totam inclinationem ad bonum ; alias
se ipsum exparte subjecti destrueret. At
vero sicut bonum non supponit necessario
malum, nec in eo fundatur; et ideo potest
dari bonum sine mixtione mali, ut in ac­
tibus moraliter honestis apparet : sic etiam
potest dari inclinatio ad bonum, quæ tanta
sit, ut excludat inclinationem ad malum,
subinde fomitem peccati : et sic contingit,
ubi inclinatio gratiæ, et virtutum augetur
modo supra descripto. Deinde si attenda­
mus ad agentia; principium diminuens
•inclinationem ad bonum est creatura, quai
opus Dei, ipsam videlicet inclinationem,

485

penitus evacuare non valet. Sed principium
diminuens inclinationem ad malum est
Deus, qui opus creaturæ, nempeinclinationem hujusmodi, omnino tollere potest, præ­
sertim ubi communicat modum gratiæ con­
summate·, quem Chnstus habuit. Quare
illegitime colligitur, quod si vili, et peccata
non valent excludere inclinationem ad bo­
num rationis; gratia, et virtutes nequeant
evacuare inclinationem ad malum rationi
oppositum : habent enim diversas radices,
et principia. Sicut non valet : opera’mala
destructa per poenitentiam non redeunt per
subsequens peccatum : ergo opera bona
mortiticata per peccatum non redeunt per
subsequentem pcenitentiam, ut tradit D.
Tho. infra quæst. 89, art. 5 ad 1, et dixi­
mus tract. 16, disp. 5, dub. unico.
55. Dicendum est secundo implicare, Secunda
­
quod Christus habeat fomitem peccati : conclu
sio.
atque ideo etiam si non habuisset gratiam
habitualem, virtutes, et bealitudinem, non
propterea haberet peccati fomitem. Hæc
secunda assertionis par necessario fertur
ex prima, et debet esse appendix illius :
quia cum non implicet Christum habere
naturam humanam non nudam ab omni­
bus donis supernaturalibus accidentalibus,
sed quasi in puris naturalibus constitutam
ut salvemus implicare, quod fomes peccati
in Christo sil, non debemus ad gratiam,
et virtutes recurrere, ut hactenus fecimus
versantes difficultatem de facto ; sed opus
habemus a gratia, et virtutibus præscindere assignando magis universalem impli­
cationis radicem. Primam vero assertionis
partem, in qua est difficultas, docent com­ Medina.
muniter Thomislæ, Medina in præs. art. Naza­
rius.
2, ubi Nazarius controv. unica, Arauxo Arauxo.
dub. 2. Cipullus dub. 2 et 3 . Joan, a Cipuilas.
S. Thom. disp. 16, art. 2. Godoi disp. Joann,
a
42, § 3 et 6. Gonet disp. 2-0, art. 2, conci. S.Thom<
Godoi.
3. Labat disp. 6, dub. 5, § 2. N. Philippus Goneî.
disp. 1, dub. 6, et alii plures. Idem etiam Labat.
docent Lorea disp. 58, num. 10. Suarez Philip·
pus.
disp. 34, sect. 2. Granados controv. I, Suarez.
tract. Γ0, disp. 4, num. 6. Martin, Perez Graea·
dos.
disp. 27, sect. 6. Lumbier quæst. 32, Percz.
Lum­
art. 6, num. 1743, et alii.
bier.
Probatur ratione : nam fomes peccati in Ratio
eo tantum supposito inveniri potest, in funda­
mentalis
quo est potentia peccandi : sed implicat
esse in Christo potentiam peccandi : ergo
implicat esse in Christo fomitem peccati.
Consequentia est legitima. Et minor cons­
tat, ex dictis dub. 2. Major autem osten­
ditur tum inductive : quia discurrendo per

'4

Γ;

K
?*

1*·.
9r
4Λ

;;
«I
■

'i*

DE INCARNATIONE.
omnia subjecta de facto existentia in illis
tantum reperiemus fomitem peccati, quibus inest potentia peccandi, ut palet in
hominibus non beatis : e contra vero illa
subjecta, quæ non habent peccandi poten­
tiam, licet habeant appetitum sensitivum,
non dicuntur habere fomitem peccati,
ut liquet in brutis : et simili propor­
tione in eodem sensu, in quo heati non
habent peccandi potentiam, dicuntur non
habere fomitem peccati, licet habeant to­
tam cntitatem appetitos sensitivi : signum
ergo est fomitem peccati in eis tantum
suppositis reperiri, quibus inest potentia
peccandi. Tum etiam ratione, quia fomes
peccati est appetitus sensitivus ut expe­
dite, et proxime inclinat ad bonum sensi­
bile contra, et præter ordinem rationis ; ita
quod si suppositum hujusmodi motum per
rationem admitteret, non posset non pec­
caro; sed hoc verificari nequit, nisi in
supposito detur potentia peccandi, ut ex
ipsis terminis liquet : ergo suppositum
habens fomitem peccati habet etiam po­
tentiam peccandi.
ItoboConfirmatur primo : nam fomes peccati
niur
primo, plus dicit de linea mali, quam potentia
peccandi, et super istam addit : sed poten­
tia peccandi, quia mala,, nequit esse in
supposito divino, ut ostendimus loco cit.;
ergo a fortiori repugnat, quod fomes pec­
cati in tali supposito sit. Probatur major :
quia potentia peccandi solum dicit posse
indifferens ad malum : sed fomes peccati
supra hanc facultatem importat expeditio­
nem, et inclinationem ad malum : ergo
fomes peccati plus dicit in linea mali,
quam potentia peccandi, et huic addit.
Confirmatur secundo : quia actus fomitis
peccati essentialiter connotât in eo suppo­
sito potestatem absolutam peccandi : ergo
sicut Christo repugnat essentialiter poten­
tia peccandi, sic etiam repugnat essentia­
liter actus fomitis peccati : sed ubi repug­
nat actus fomitis, repugnat etiam ipse
fomes; sicut repugnante ab intrinseco
operatione, repugnat potentia ad illam :
ergo implicat, quod in Christo fuerit fo­
mes peccati. Cætera constant, et antece­
dens suadetur : quoniam actus fomitis
peccati est operari inordinate, ita quod
accedent·* advertentia, sive permissione
ex parte rationis, operatio sit peccatum;
sed actus fomitis peccati essentialiter con'nolat in eo supposito potestatem adver­
tendi, vel non permittendi operationem,
quam idem suppositum dicit : ergo actus

fomitis essentialiter connotât in supposito
potestatem absolutam peccandi,
56. Respondebis hoc argumentum cum Secundo,
suis continuationibus non osse de re, sed
ad modum loquendi pertinere ; quia omnes Adversarii (si Scotistas excipiamus},
fatentur Christum non potuisse peccare,
nec habere aliquem appetitus motum, qui
peccatum foret. Cum hoc autem cohæret, Evasio,
quod potuerit habere fomitem peccati ;
quia ad hunc salvandum sufficit, quod
appetitus, sive pars inferior valeat expe­
dite elicere actus praevenientes usum ra­
tionis, et tendentes in propria objecta
sensibilia, qui si per supervenientem ra­
tionem admitterentur, esset formaliter pec­
catum. Christus autem, qua parte potuit
relinqui in puris naturalibus, fuit capax
habendi hujusmodi motus sicut alii ho­
mines : et qua parte non potuit peccare,
non fuit capax approbandi praedictos mo­
tus, seri ubi illos primo adverteret, eisdem
repugnaret per rationem. Unde ex eo,
quod non habuerit potentiam peccandi,
non sequitur, quod non potuerit habere
fomitem peccati secundum omnia, quæ
realiter importat, quidquid fuerit de deno­
minatione : nec e converso ex eo, quod
haberet hujusmodi fomitem ; recte colligi­
tur, quod posse peccare.
Sed hoc effugium (continens praecipuum ConfutiAdversariorum motivum), praecluditur ex- ,αΓ·
pendendo amplius vires rationis nostrae :
quoniam licet motus correspondentes fo­
miti peccandi, quatenus antevertunt adyertentiam rationis, non sint formaliter
peccatum, sunt tamen objective pecca­
tum : et inde provenit, quod ubi supervenit rationis advertentia, et approba­
tio , sint formaliter peccaminosi. Verbi
gratia, motus luxuriæ, aut vindictæ, aut
odii Dei antecedenter ad omnem rationis
advertentium non sunt quidem formaliter
peccata, sed tamen peccata objective sunt,
et rationi contraria : unde si approbentur,
vel cum advertentia conserventur, in­
duunt formalem malitiam. Sed supposi­
tum divinum est incapax non solum con­
currendi ad peccatum formaliter sumptum,
sed etiam objective acceptum. Ergo cum
Christus sit suppositum divinum; sequitur
esse incapacem non solum peccandi, sed
etiam habendi motus correspondentes fo­
miti peccati. Probatur minor : nam ideo
suppositum divinum est incapax influendi,
sive concurrendi ad actus formaliter peccaminosos, quia non continet in se per
modum

487

DISP. XXV, DUB. IV.

:

Eïph<joiar
’ rires
ispujuiionis.

modum suppositi eorum formalem mali­
tiam, ut dub. 2 ostendimus : sed etiam
non continet actus objective poccaminosos
secundum eorum malitiam objectivam :
est enim in so summa bonitas, omnem a
se malitiam excludens per modum actus
purissimi ; ergo suppositum divinum est
incapax non solum concurrendi ad pecca­
tum formaliter sumptum, sed otiam ob­
jective acceptum.
Declaratur hoc amplius : quia licet prae­
dicti motus non sint formaliter peccata,
sun tamen fundamentaliter peccata; quia
ab intrinseco afferunt materiam propriam
peccati : qua ratione dicuntur fomes, in­
citamentum, et nutrimentum peccati : unde
licet non afferant malitiam formalem; affe­
runt tamen rationem malitiæ fundamenta­
lem, et quasi inchoatam : et inde prove­
nit, quod nequeant sine formali peccato
per rationem admitti. Sed Verbum divi­
num, in humanitate subsistens, sicut est
incapax peccandi, sic etiam est incapax
causandi aliquam malitiam, adhuc mate­
rialiter, et inchoative acceptam : quippe
cum malitia nullo modo sumpta possit in
illo praecontineri. Ergo Verbum in hu­
manitate subsistens minime posset habere
illos motus qui appetitui, quatenus est
fomes peccandi, respondent. Adde hujus­
modi motus, licet non sint formaliter pec­
catum ob defectum advertenti®, esse ta­
men rationi dissonos, et contrarios : unde
recta ratio illos approbare non potest. Sed
suppositum divinum non continet aliquid
rationi dissonum ; cum sit ipsa ratio, et
rectitudo per modum actus purissimi :
ergo non potest continere in se praedictos
motus ; atque ideo nec in ipsos in sua
linea, id est, per modum suppositi, in­
fluere. Adde secundo suppositum divinum
non assumpsisse, nec assumere potuisse,
nisi quod Deus in natura humana planta­
vit i sicut autem Deus in natura humana
non plantavit potentiam peccandi, sit nec
plantavit fomitem peccati : ulraque enim
imperfectio convenit naturæ humanæ, qua­
tenus habet esse ex nihilo, et est capax
manendi sub nihilo : ergo sicut Verbum
non potuit assumere potentiam peccandi,
ita nec fomitem peccati. Recolantur supra
dicta num 10.
Adde tertio, quod sicut supposito di­
vino repugnat potentia peccandi, sic etiam
et multo magis repugnat inclinatio pec­
candi. Sed licet fomes peccati non sit
formaliter peccatum, nec illud formaliter i

necessario afferat, est tamen inclinatio
peccandi, ut salis aperte significat Conci- Concit,
lium Trident, sess. 5, de peccato origin. Tri,lent
can. 4, ubi ait : Hanc concupiscentiam
(et est reipsa fomes peccati) quam ali­
quando Apostolus concupiscentiam appellat,
sancta Synodus declarat Ecclesiam Catholi­
cam nunquam intellexisse peccatum appel­
lari, quod vero, el proprie in renalis pecca­
tum sil ; sed quia est ex peccalo, et ad
peccatum inclinat. Et hoc ultimum est
adeo illi annexum, quod illud haberet in
statu purorum naturalium ; quamvis cx
peccato non esset; sicut est in nobis ex
peccato originali. Sicut ergo Christo re­
pugnat peccandi potentia, sic etiam et
fomes peccati. Denique addendum est
appetitum sensitivum, prout in natura
humana, participare quandam libertatem
saltem imperfectam ex conjunctione ad
partem rationalem, ratione cujus etiam
sine influxu voluntatis potest esse princi­
pium peccati venialis, ut ex sententia D.
Tho. ostendimus tract. 13, disp. 10, dub.
2. Quare si in Christo appetitus sensitivus
esset fomes peccati ; non posset non esse
principium, sive potentia peccandi saltem
venialiter ; esto peccatum hujusmodi sem­
per impediretur propter resistentiam ra­
tionis : consequens autem esse falsum
constat ex dictis dub. 2, ubi talem po­
tentiam a Christo exclusimus.

I Π.
Objectiones contra primam conclusionem, et
earum enodatio.
57. Christum de facto habuisse fomitem p,jma
peccati nullus Theologorum, quos videri- objectio
mus, affirmat : nam Durandus, qui pro sent entia
hac parte referri solet in 3, dist. 3, quæst. hæreti3, illam non asserit. Quamvis enim erret fOrum·
non distinguendo appetitum sensitivum
secundum se a fomite peccati; minime
tamen docet, quod in Christo habuerit
molus inordinatos, aut quod illos de facto
habere potuerit. Ex hæreticis vero sic
sensit Theodorus Mopsvestenus num. 51
relatus. Pro cujus sententia objicitur
primo loco D. Cyrillus lib. 10 Thesauri, d. Cyubi affirmat in Christo fuisse commotas pas· nilus.
siones appetitus, non ut illum superarent,
sed ul vincerentur. Passiones autem com­
mota?, quæ debuerent vinci, non potue­
runt non osse aliqui motus inordinati ap­
potus : qui enim recti sunt, vinci non

438

DE INCARNATIONE.

debent. Sentit ergo S. Doctor inisse in
Christus potuerit invisibiliter tentari nisi
Christo motus aliquos appetitus inordina­ per motus appetitus, quos diabolus con­
tos; atque ideo et fomitem peccati, cujus citaret. Ergo Christus passus est hujus­
est illos motus gignere, et commovere.
modi motus, qui dum rationem impetunt,
Coifir- . Confirmatur primo : quia motus appe- sunt proprii effectus fomitis peccati.
‘ titus tendens in objectum cum contrarie­
Confirmatur quarto : quia tentatio car­ QujrU.
tate ad rationem est motus inordinatus,
nis consistit in molibus appetitus repu­
et fomiti correspondent : sed in Christo gnantibus rationi : sed Christus passus est
fuit aliquis motus tendens in objectum
tenta tionem carnis : ergo Christus habuit
cum contrarietate ad rationem ergo in
motus appetitus rationi repugnantes Pro­
Christo fuit motus inordinatus, et pro­
batur minor : nam oportuit Christum
prius fomitis. Probatur minor : nam in
tentari, ut nobis præberet exemplum vin­
Christo fuit tristitia de morte subeunda.
cendi lentationes, ut eas sustinens mere­
Mit:.N. ut significatur Matth. 26 : Tristis est anima retur nobis virtutem ad similes lentationes
mea usque ad mortem : et consequenter superandas, ut discurrit D. Tho. quiest.
fuit in anima Christi aliquis motus mor­
immediate cit. art. 1, sed ejus virtute, et
tem refugiens ; cum tristitia importet exemplo potissimum indigemus ad supe­
hujusmodi recessum : atqui prædicta fuga randum carnis tentationes : ergo istas,
importavit contrarietatem ad rationem ;
sicut et alias Christus expertus fuit.
siquidem mors erat Christo præcepta, et
58. Ad objectionem respondetur Paren­ Ganni
tur
debuit admitti : ergo Christus habuit ah- j tem Cyrillum evidentissime præ aliis docere objec
­
quem motum appetitus tendentem in ob­
nostram, et catholicam assertionem locis tioni.
jectum cum contrarietate ad rationem.
relatis num. 51. Nec oppositum significat
Sewnda. - Confirmatur secundo : quia congruum in loco cit. : loquitur enim de affectibus
fuit Christum sustinere lentationes, juxta corporalibus, aut potius defectibus, quos
Ad illud Apost. ad Ilebræ. 4. Christus debuit ipse, et alii Patres vocant irreprehensibiles
Hej‘· c in omnibus lentari, ut per omnia fratribus passiones, et qui non subduntur rationi,
assimilaretur. Sed ingrueutior tentationis ut esurire, sitire, fatigari, et alii, de qui­
modus est, cum appetitus tendit in objecta
bus egimus disp. præced. Dicit autem
sensibilia absque subjectione ad rationem,
fuisse a Christo superatos, quia non fue­
et .illam suis affectionibus prævenit. ac
rint ipsi materia, aut occasio peccati, ut
sollicitat : ergo oportuit, quod Christus
in nobis sæpe contingit : sed potius ma­
haberet hujusmodi motus : hi autem sunt
teria virtutis, et satisfaciendi pro nobis,
proprii actus appetitus, ut habet rationem sicut et aliæ pœnalitates, quas sustinuit.
fomitis peccati : ergo hujusmodi fomes fuit Et licet S. Doctor loqueretur de passioni­
in Christo.
bus appetitus, quæ voluntarietatem impor­
Tertia.
Confirmatur tertio : quia Christus tentant, aut aliquam etiam libertatem imper­
tatus fuit a dæmone non solum tentationifectam, ut fuit tristitia, quam Christus
bus visibilibus, sed etiam invisibilibus, et habuit in horto : minime tamen propterea
D.Tbom. internis, ut plane significat D. Th. infra | significaret commotas fuisse absque deli­
quæst. 41, art. 3, ad 2, his verbis : Quod beratione rationis ; cum potuerint ex ejus
autem dicitur, et lentabatur a Satana, inimperio excitari, ut statim magis explica­
lelligendum est non in illis quadraginta
bimus. Nec verbum est in S. Doctore,
diebus, e.t quadraginta noctibus, quibus jejuquo significet oppositum. Potuit enim
navit, sed post illos : eo quod Matth. dicit : Christus rationabiliter passiones commo­
Quod cum jrjunasset quadraginta diebus, et vere, non ut eis cederet, sed ut supra
quadraginta noctibus, postea esuriil : ex quo naturalem earum propensionem operare­
sumpsit lentator occasionem accedendi ad
tur, ut D. Cyrillus satis declarat.
ipsum. Et post pauca subdit: Tamen secun­
Ad primam confirmationem negamus Sopitor
dum expositionem Bedæ Dominus lentabatur minorem. Ad cujus probationem iterum pnnu
eoolirquadraginta diebus, et quadraginta noctibus.
neganda est minor, quam minime evincit raaiio.
Sed hoc inlelligendum est non de illis tentaeidem inserta probatio : quoniam tristitia
linnibus visibilibus, quas narrant Matthanis,
Christi fuit motus circa mortem secundum
et Lucas, quæ manifesta factæ sunt post jeju­
se, et ut erat malum naturæ : qui effectus
nium : sed de quibusdam aliis impugnationi­ honestissimus’ extitit, et ex motione ra­
bus, quas forte illo tempore Christus est a
tionis ortus : nec enim aliquod præceptum
diabolo passus. Sed non apparet, qualiter
occurrebat, quod hujusmodi affectum erga
mortem

DISP. XXV, DUB. IV.
morteni sic consideratam prohiberet. Sed
,
quia præceptum illi fuit sustinere mortem
t
propter hominum salutem, propterea Chris­
tus non refugit mortem absolute, et at­
tentis omnibus, sive quatenus cadebat sub
præcepto, et conducebat ad finem redemp­
tionis ; nec circa illam ut sic consideratam
tristitiam habuit, sed potius actum prose­
cutionis, quo ipsam amplexus est. Undo
D.TWfJ· D. Tho. infra art. 6 ad 1, inquit : Dicen­
dum, quod tristitia removetur a Christo se­
cundum passionem perfectam : fuit tamen
in ipso initiata secundum propassionem.
Unde dicitur Matth. 26. Capit contristari,
et ma'stus esse. Aliud enim est contristari,
aliud incipere contristari, ut llieronym.
ibidem dicit. Quæ distinctio magis expli­
catur ex his quæ tradit art. 4 in corp,
ubi ait : In nobis quandoque hujusmodi
motus non sistunt in appetitu sensitivo;
sed trahunt rationem. Quod in Christo non
fuit : quia motus naturaliter humanæ carni
convenientes sic ex ejus dispositione in ap­
petitu sensitivo manebant, quod ratio ex his
nullo modo impediebatur Unde Hieronym.
dicit super Matth. quod Dominus noster, ul
veritatem assumpti hominis probaret, vere
quidem contristatus est : sed ne passio in
illius animo dominaretur, per propassionem
dicitur, quod capit contristari : ul passio
perfecta inlelligalur, quando animo, id est,
rationi dominatur : propassio autem quando
est inchoata in appetitu sensitivo ; sed ulte­
rius non se extendit. Denique in priori art.
6, in resp. ad 4, rem penitus declarat his
verbis : Dicendum, quod nihil prohibet ali­
quid esse contrarium voluntati secundum se,
quod tamen esi volilum ratiane finis, ad
quem ordinatur : sicut medicina amara non
est secundum se volita, sed solum secundum
quod ordinatur ad sanitatem. El hoc modo
mors Christi, el ejus passio fuit secundum
se involuntaria, et tristitiam causons : li­
cet fuerit voluntaria in ordine ad finem,
qui est redemptio humani generis. Ex qui­
bus omnibus satis liquet tristitiam illam
Christi non fuisse fugam mortis absolu­
tam, et efficacem adhuc in linea motus
sensitivi, ac proinde non attulisse contrarietatem illam, et repugnantiam, quam
repræsentat Apost. ad Rom. 7 : Sentio
aliam legem in membris meis repugnantem
legi mentis mex : sed fuisse affectum natu­
ralem ex prævisione, et permissione ra­
tionis procedentem ad ostendendum veri­
tatem naturæ humanæ, respicientem mor­
tem non secundum omnes circumstantias,

sed quatenus malam, et oppositam prædictæ
naturæ, ut magis constabit ex infra di­
cendis num. Ill, et disp. 27, num. 30.
Ad secundam confirmationem responde­ Diîûitor
tur concedendo præmissas, et negando pri­ seconda·
mam consequentiam, ex qua posterior
dependet : quoniam licet oportuerit Chris­
tum tentari ; tamen non decuit, quod tentaretur omni genere, aut modo tentationis;
cum modus aliquis fuerit oppositus perfec­
tioni, quam Christum de facto habuisse
supponitur. Et hujus ratio est, quod motus
appetitus antevertant advertendam, sive
rationis usum : nam cum Christus habuerit
perfectissimam scientiam actualem tam
beatificam, quam infusam, et præviderit
omnia ad se pertinentia, ut constat ex su­
pra dictis a disp. 17, componi cum hac
perfectione non potuit, quod habuerit mo­
tus appetitus prævenientes usum rationis,
ut in nobis ob carentiam talis perfectionis
contingit. Unde D. Thom. infra art. 4’, in D.Thomj
corp. cum. statuisset in Christo fuisse pas­
siones animæ, sive actiones appetitus sensi­
tivi sicut et extera, quæ ad naturam hominis,
perlinent ·, subjunxit : Sciendum tamen est
quod hujusmodi passiones aliler fuerunt
Christo, quam in nobis propter tria. Inter
quæ secundo loco constituit differentiam,
quantum ad principium : quia hujusmodi
passiones frequenter in nobis prxveniunl ju­
dicium rationis : sed tn Christo omnes mo­
tus sensitivi appetitus oriebantur secundum
dispositionem rationis. Unde August, dicit
14 de civit. Dei, quod hos motus cerlx dis­
pensationis gratia ita, cum voluit Christus,
suscepit animo humano, sicut cum voluit
factus est homo. Et oppositus procedendi
modus nec decuit dignitatem Christi, nec
cohærere potuit cum perfectione, quam de
facto habuit ; quidquid sit de potentia ab­
soluta, de quo infra.
59. Ad tertiam respondetur admittendo Everti­
majorem, quam præter Bedam, docent tur
tertia·
Origenes hom. 29 in Lucam, Eusebius Beds.
­
lib. 9. Demonst cap. 7. Euthym. Matth. Euse
bius.
4, et Jansenius cap. 15. Concord, et esse Origenes.
opinionem satis probabilem docet Suarez Eulhytom. 2, in hanc 3 p- disp. 29, sect. 3. Sed mius.
negamus minorem : quia licet diabolus Jansenius.
tentaverit Christum non solum visibiliter Suarez.
post jejunium, sed etiam invisibiliter toto
illo tempore quadraginta dierum, ut Auc­
tores relati affirmant : nihilominus inde
noninfertur, quod illum tentaverit, aut tentare potuerit per motus interiores appeti­
tus contra rationem, nec id intendunt Auc-

·.

490

• <

À. H»

j

DISP, XXV, DUB. IV.

DE INCARNATIONE.

tores illi. Sed diflerentia in eo esse potuit,
quod post jejunium tentavit ipsum, appa­
rens in forma visibili : at prius lentaverat
sine ista forma. In quo sensu appellant il­
las tentationes invisibiles : non quia fue­
rint ab intrinseco, excitanto diabolo ; nam
D' 0Gre" tota pugna exterior fuit, ut docet D. Gre*'
gor. hom. 16, in Evangel., sed quia erat
a diabolo non visibiliter apparente. Quod
autem ad D. Thom. attinet, quidquid fueD.Thcm. rjt
aiiorum sententia; S. Doctor loco
cit. minime docet Chrislum fuisse lenta­
tum a diabolo tentationibus invisibilibus,
sed permittit alias impugnationes, quas
forte, inquit, illo jejunii tempore Christus
est a diabolo passus. Quas impugnationes
opus non est intelligamus fuisse directe
tentationes visibiles, aut invisibiles, sed
molestias, quas diabolus excitabat, utChristum affligeret, vel turbaret, ut movendo
tempestates, formando tonitrua, commo­
vendo arbores, aut fabricando etiam mons­
truosas imagines, sicut cum D. Antonio
Abbate, et aliis Anachoretis egisse legi­
mus. Hæc enim (licet puerilia reputet
Suarez ubi supra) et possibilia fuerunt, et
diaboli invidia digna, et Chrisli patientiam,
majesiatemque non indecentia, el denique
insinuantur a D. Thom. loco cit. defendenlurque a Cajetano, et Jansenio. Eis
vero admissis, opus non habemus intelligere alias tentationes, quantum est in vi
litteræ D. Thom.
Ad quartam negamus minorem. Cujus
D.Thom. probationem diluit 8. Doctor loco cit. in
resp. ad 3 his verbis : dicendum, quod
sicut Aposlol. dicit : Christus in omnibus
lentari voluit absque peccato. Tentalio autem,
quæ est ab hoste, polesl esse sine peccato ; quia
fit per solam exteriorem suggestionem. 'Tcnlatioautem, quæ est a carne, non polesl esse sine
peccato: quia hujusmoditentalio filperdelec­
tationem, el concupiscentiam. Elsicul August,
dicit nonnullum peccatum est, quando caro
concupiscit adversus spiritum. Et ideo Chris­
tus lentari voluit ab hoste, sed non a carne.
Quo loco occurrit communis difficultas,
qualiter D. Thom. asseruerit tentationem, quæ est a carne, non posse esse sine
peccato ; cum certum fide sit, quod possit
absque illo contingere, ut cum omnino
prævenit usum.rationis, vel eo adveniente
viriliter oppugnatur, et retunditur. Sed
prædictam difficultatem (quam hic non­
nulli versant) decissam ex professo relin­
quimus suo loco tract. 4 3, disp. 10, dub.
3, a num. 127. Et solutio in summa est,

!

quod licui tentalio carnis non semper pec­
catum sit ob ea, quæ immediate diximus;
nihilominus peccatum est, quoties potest
per rationem præveniri, atque vitari ; op­
ponitur namque rectas rationi permittere
motus carnis circa illicita, quando præcaveri possunt. Et quia Christus pro sua
summa sapientia prædictos motus prrovidere, et præcavere valebat ; propterea mo­
tus carnis, sive tentalio carnis in Christo
peccatum foret : probatque optime discur­
sus D. Thom. juxta subjectam materiam,
quam versabat. Cætera videantur loco cit.
ubi alias adhibuimus expositiones.
GÛ. Objicies secundo : quia fomes pec- Swundi
cati in actu primo non est aliud, quam ap- 0bift110·
petitus sensitivus non habens justitiam
originalem : sed in Christo fuit appetitus
sensitivus absque justitia originali : ergo
in Christo fuit fomes peccati. Probatur
minor : nam quod Christus habuerit appe­
titum sensitivum est de fide, ut satis liquet
ex dictis disp. præced. dub. 1. Quod vero
non habuerit justitiam originalem, liquet :
nam talis justitia habuit ex parte corporis
aliquos eflectus, utputa non sentire mo­
lestias, et miserias ; quos eflectus Christus
non habuit, ut diximus loco citato.
Respondetur majorem solum verificari Solvi­
in illis, qui nec justitiam originalem ha­ tor.
bent, nec aliquid illi æqui valens, aut ea
superius. Et in hoc sensu negamus mino­
rem. Ad cujus probationem dicendum est,
quod licet Christus non habuerit gratiam
habitualem (quam justitia originalis im­
portabat in recto ; erat enim re ipsa
gratia sanctificans ejusdem speciei cum
nostra, ut diximus tract. 13, disp. 16,
num. 6), cum extensione ad aliquos eflec­
tus, quos in Adamo ex parte corporis ha­
buit, et qui ex parte obliqui pertinent
ad denominationem talis justitiæ : nihilo­
minus illam habuit cum modo simpliciter
perfectiori, nempe gratiæ eonsummatæ.
Jdque vel ex eo liquet, quod gratia Adami
in statu innocentiæ, licet extinxerit fomi­
tem peccati, sive inclinationem appetitus
ad malum, nihilominus non exclusit po­
tentiam peccandi, ut ab ipso effectu cons­
tat : gratia autem consummata non solum
extinguit fomitem, sed exclusit etiam pec­
candi potentiam, et subjectum constituit
impeccabile, ut ostendimus tract. 9, disp.
4, dub. unico. Et hæc diximus, ut eviden­
tius elidatur vis objectionis : nam inde­
pendence etiam a modo gratiæ consum­
mat», quem Christus habuit, potest gra­
tia

lia habitualis participari cum tali modo,
ut fomitem peccati non solum liget, sed
etiam exiinguat, ut contigisse in B. Vir­
gine, etiam ante beatitudinem animæ, do­
cet D. Thom. infra quæst. 27, art. 3, in
line corp. Nulla enim ratione ostendi va­
let implicatio in eo, quod gratia viæ parti­
cipetur cum tali perfectionis modo, ut
inclinationem ad malum excludat, sicut
satis constat ox supra dictis, et recte os­
tendit Godoi disp. cit. a num, 131. Aliæ
objectiones, quæ formari possent, magis
probant non repugnantiam fomitis peccati,
quam exercitam ejus existentiam in
Christo ; unde congruentius § seq, expen­
dentur.

.
i

§HT.
Refertur opinio secundæ assertioni contraria
cum suis argumentis.
61. Quoi Christus potuerit absolute, et
secundum aliam providentiam habere fomitem peccati, docent non solum Auctores
num. 31 relati, quos pro hac parte refert,
et sequitur Castillo disp, 18, quæst. 4,
nura·
» sçd etiam Vasquezdisp. fit, cap.
8, num. 47. Lugo disp. 26, sect. 4, num.
52. Becanus cap. 12, quæst. 5. Hurtado
'
Complut, disp. 10, difficult. 8. Arriaga
I Arge- disp. 35, sect. 4, sub sect. 2, et alii. Pro
«Jam
— qua sententia arguitur : quia fomes pec­
cati non est peccatum ; ergo non repu­
gnat, quod fuerit in Christo. Antecedens
est certum : tum quia Concil, Trident,
loco supra cit. diffinit concupiscentiam,
sive fomitem peccati non esse vere, et pro­
prie peccatum, nec JEçclesiam Catholicam
id unquam intellexisse : tum etiam quia
si peccatum esset; sequeretur justos pro
hoc statu nunquam esse absque peccato,
quod est falsum, et reprobatur ibi a Con­
cilio. Consequentia vero suadetur : quia
eo ipso, quod fomes peccati non sit pecca­
tum, solum erit quædam naturalis imper­
fectio naturæ creatæ : hæc autem non rei:;5r- pugnat Christo, ut patet in aliis defectibus,
quos disp. præced. ipsi attribuimus, Con­
firmatur ; quia D. Thom. in præs. art. 2,
probat in Christo non fuisse fomitem,
quia gratia, et virtutes, quas in gradu excellentiSiimo habuit, illum extinxerunt·:
ergo si Christus caruisset prædiclis gratia,
et virtutibus, fomitem habuisset : sed non
repugnat, quod Christus illas non habue­
rit; quippe qui potuit assumere solam na-

' Ati
I
I
.
I Cstiïlo.
I ulo.1'
ilrass.

491

turam humanam in puris naturalibus, sive
nudam ab omni perfectione accidentali :
ergo non implicat, quod Christus habuerit
fomitem.
Ad argumentum respondetur concesso Dissoiantecedenti, neganlo consequentiam. Cu- vaB,nr·
jus probatio non urget : quia Christo non
solum repugnat habere id, quod formaliter
est peccatum, sed etiam alia, quæ afferunt
indecentiam moralem divino supposito ad­
versantem. Ut enim alia omittamus, po­
tentia peccandi proxima, et expedita non
est formaliter peccatum; cum in justis reperiatur : et nihilominus talis potentia nec
fuit, nec esse potuit in Christo, ut ostendi­
mus dub. 2 et Vasquez, ejus socii conce­
dunt. Reatus etiam ad pcenam temporalem
peccatum non est; siquidem invenitur non
solum in justis, sed etiam in confirmatis
in gratia, ut patet in animabus Purgatorii :
quo non obstante non potuisse esse in
Christo constat ex dictis dub. præced. Et
eadem ratio, quæ in aliis hujusmodi, mi­
litat in concupiscentia, seu fomite peccati :
quia videlicet essentialiter supponit poten­
tiam peccandi, quæ ip Christo non fuit,
nec esse potuit, ut supra arguebamus num.
55, Cum enim inclinet ad peccandum, ut
Concilium loco cit, affirmat, necessario
supponit in subjecto absolutam peccandi
potestatem. Nec alia ratione negatur bru­
tis ; nisi quia licet in eis reponatur appeti­
tus inclinans ad sensibilia, tamen hanc
peccandi facultatem non connotât. Ad con­
firmationem negamus primam consequen­
tiam : quia quamvis Christus nullam ha­
beret perfectionem accidentalem gratiæ, et
virtutum ; adhuc tamen essqt suppositum di­
vinum cui repugnat habere non solum poten­
tiam peccandi, sed etiam fomitem peccati ;
et non solum habere actus formaliter peccaminosos, sed etiam objective aut dispositive
tales, cujusmodi sunt actus, qui fomiti pec­
cati respondent. Ratio autem, qua D. Tho.
utitur in hoc art. 2 optima quidem est, ut
de facto, et secundum præsentem provi­
dentiam evincat Christum non habuisse
fomitem peccati, eaque in prædicto sensu
usi sumus : sed tamen unica non est ; nam
licet Christus gratiam accidentalem non
haberet; retineret tamen aliquid gratia
eminentius, nempe esse suppositum divi­
num, cui repugnat tam potentia, quam
inclinatio, vel ordo ad actus peccaminosos
sive formaliter, sive objective. Potestque id
declarari exemplo : nam optime probatur
Christum non potuisse peccare, quia erat

-4

» -S*.

t.

I
»

I

J’
l

■1

i

?

i.i;·

«
; · ΊΠ

Μ·_—rirfM

462

DE INCARNATIONE.

beatus : et tamen licet careret beatitudine,
hypostatica excludat fomitem peccati, non
peccare non posset; quia suppositum divi·
tamen omni modo, quo excludi potest :
num est impeccabile.
atque ideo locum relinquit gratiæ, et virtu­
Repiiw. 62. Nec refert, si dicas hinc sequi gra­
tibus in gradu heroico, ut illum suo modo
tiam, et virtutes non extinxisse de facto in
excludant. Etenim prædictus fomes dupli­
Christo fomitem peccati : causa enim sup­
citer excludi valet : uno modo negative,
ponens aliquem effectum, illum de facto et ex parte quasi radicis, quatenus tollitur
non causât, ut liquet in charitate non des­ radix, sive principium quod, potens incli­
truente peccatum, quia illud supponit des­ nare ad malum : altero modo positive, et
tructum per gratiam, quæ ordine naturæ formaliter, sive ex parte principii quo, qua­
præcedit. Et idem proportionabiliter con­
tenus appetitui adjungitur inclinatio ad
tingeret; si in humanitate Christi præfuis- bonum adeo fortis, et invariabilis, ut seset aliquod peccatum habituale : non enim
cum non permittat debilitatem proximam,
et expeditam, quæ ad malum inclinet, ut
destrueretur exercite per habitualem gra­
tiam, sed per gratiam unionis, quæ ad supra num. 54 declaravimus. Ad rem
habitualem supponeretur. Sequela autem ergo : unio hypostatica excludit fomitem
est contra D. Thomam, qui probat Chris­
negative, et ex parte radicis, sive principii
tum non habuisse fomitem peccati, quia quod, quatenus excludit suppositum crea­
habuit gratiam, et virtutes in gradu excel­
tum, quod sicut est principium quod pec­
lentissimo : per quæ satis denotat illas non
candi, sic est principium quod inclinandi
solum fuisse sufficientes ad extincaendum
inordinate, sive ad malum. Sed tamen unio
fomitem, sedilium etiam de facto, et exer­ hypostatica non excludit fomitem positive,
cite extinxisse.
et formaliter, sive ex parte principii quo :
Diluitor.
inquam, non refert : quia sequela quia non se tenet ex parte virtutis proxi­
nullum continet absurdum, sed veram doc­ mæ, nec per se ipsam est inclinatio imme­
trinam, quæ amplius confirmari potest
diata ad bonum rationis : sed ad hoc mu­
exemplo supra insinuato beatitudinis : hæc nus constituuntur gratia, et virtutes. Unde
namque, licet de se sit potens excludere adhuc supposita exclusione fomitis per
potentiam proximam peccandi, illam tamen
unionem hypostaticam, locus non praelu­
in Christo non exclusit exercite, seu de ditur, ut alteYius per gratiam, et virtutes
facto; quia supponebat talem potentiam
excludatur non quia aliquid fomitis in esse
non esse, sed evacuatam fuisse per unio­
talis remaneat; sed quia exclusus non fuit
nem hypostaticam humanitatis ad Verbum.
omni modo. Poteslque id declarari exem­
Nec ista doctrina opponitur D. Thomæ :
plo actus perfect® contritionis, et gratiæ
quippe qui minime asseruit gratiam, et habitualis in ordine ad excludendum pec­
virtutes extinxisse fomitem in Christo :
catum : ille namque est cum peccato insed solum probavit non fuisse in eo fomi­
compossibilis : unde ubi primo ponitur,
tem ; quia virtutes habuit in excellentissimo
nihil peccati relinquit, ut ostendimus tract.
gradu : ad cujus discursus efficaciam suffi­
15, disp. 2, dub. 6, § 2. Et tamen licet
cit incompossibilitas fomitis cum gratia,
gratiam ordine natura simpliciter praece­
et virtutibus in tali gradu; sive excluda­
dat, ut plures volunt; atque ideo licet pec­
tur per illas, sive supponatur anlecedenter catum excludat antecedenter eodem ordine
exclusus independenter ab eis : semper ad gratiam; nihilominus minime impedit,
namque verificabitur Christum habentem
quod gratia peccatum excludat : quia vi­
de facto talem perfectionem non habuisse delicet actus contritionis excludit quidem
de facto fomitem peccati. Sicut in exemplo totum peccatum, non tamen omni modo,
proposito ex præsentia beatitudinis optime sed tantum dispositive et indirecte per
probatur absentia potentiæ proximæ ad
modum conversionis incompossibilis cum
peccandum ; sive talis potentia excludatur peccato : unde locum adhuc relinquit, ut
formaliter per ipsam beatitudinem; sive gratia illud excludat alio modo, nimirum
supponatur exclusa per aliquid antecedens directe, et per modum formae sanctifican­
■beatitudinem, ut est unio hypostatica. El
tis. Gratia etiam unionis sanctificat Christi
similiter peccatum habituale semper impor­ humanitatem ; et tamen non tollit, quod
tat privationem gratiæ; sive illam exercite
illam sanctificet gratia habitualis : quia
excludat; sive supponat exclusam per aliud
talis sanctificatio fit diverso modo ab una,
peccatum antecedens.
et altera gratia, ut simili difficultati occur­
dilutio.
Addendum tamen est, quod licet unio rentes diximus disp. 12, dub. 1, num. 16.
Eadem

'

DISl’. XXV, DUB. IV.

i 93

Eadem itaque via, cl proportionali ratione prædictos motus : quia tales motus essent
fieri valet, quod fomes peccati excludatur, proprii naluræeensitivæ assumptæ, ct non
et per gratiam unionis, et gratiam habitua­
essent peccata, et quin in tali natura non
lem cum donis ei annexis; et quod ejus daretur obligatio illos vitandi. Hæc autem
exclusio possit probari duplici illo titulo,
motiva eodem modo militant in molibus
el utroque in solidum, ut curavimus supra sensitivis naturæ humanæ, quatenus præveniunt omnem usum rationis, et sine de­
ostendere.
liberatione contingunt : nam in primis
θ®* ■^•r6u^ur secundo : quia non repu”.α. gnat Christum habere actus proprios fomi- sunt proprii naturæ sensitivæ; hæc enim,
ut prævenit deliberationem, ejusdem ra­
ittUM. us peccati : ergo non repugnat, quod prætionis est in hominibus, et brutis : deinde
diclum fomitem habuerit. Consequentia
tales motus non esset peccaminosi, utpote
patet : tum quia ubi non repugnat actus,
sine libertate exerciti : denique in natura
nec repugnare potest ejus principium :
humana non esset obligatio eos impe­
tum quia si quae inducentia reperiretur in
diendi; sicut nec nos habemus obligatio­
fomite peccati supposito divino repugnans,
nem impediendi motus, qui ante omnem
major inveniretur in ejus actibus, sicut
deliberationem contingunt. Ergo sicut sup­
malitia est pejor in actu, quam in habitu,
positum divinum haberet tales motus in
ut diximus tract. 13, disp. 3, dub. unico :
natura irrationali; sic etiam illos habere
ergo si actus proprii fomitis peccati non
posset innatura humana, ubi absque omni
repugnat in Christo, nec ipse fomes repu­
deliberatione contingerent. Id vero satis
gnare valet. Antecedens autem suadetur :
esset, ut diceretur habere aclus proprios
quia Christus potuit habere naturam hu­
fomilis peccati, ut in nobis salis liquet.
manam in puris naturalibus : sed in tali
Respondetur ad argumentum negando satisfit
hypothesi haberet aclus proprios fomitis
antecedens. Et ad probationem negamus
peccati : ergo non repugnat, quod tales
minorem, quam sequens discursus non
actus habeat. Suadetur minor : quia actus
evincit : sicut enim ex eo, quod in suppo­
proprii fomitis peccati non aliud sunt,
quam motus appetitus sensitivi praeve­ sito divino potuerit esse natura humana
in puris naturalibus, sive absque omni alio
nientes usum rationis, sive non imperari
dono gratiæ accidentalis; non sequitur,
ab illa, quibus appetitus tendit in objec­
quod in eo existens potuerit peccare : sic
tum sibi consonum, nempe in bona delec­
tabilia : sed si Christus haberet naturam
non infertur, quod potuerit habere actus
humanam in puris naturalibus, haberet
proprios fomitis peccati. Et ratio est ea­
dem : quia principium quod agendi, pec­
utique prædictos motus : adessent enim
candi, et motuum inordinatorum non est
eadem objecta, et eadem apprehensiones,
natura, sed suppositum, in quo proinde
quæ tales motus naturaliter excitant : ergo
præcontineri debet tam bonitas, quam
Christus in tali hypothesi haberet actus
malitia vel formalis, vel objectiva operatio­
proprios fomitis peccati.
Confirmatur : quia non implicat suppo­ num a natura procedentium. Suppositum
autem divinum est incapax præcontinendi
situm in natura assumpta habere motus
aliquam malitiam ; et ideo concurrere ne­
iræ, vindictæ, libidinis, et similes : sed hi
quit vel ad actus, qui sint peccaminosi for­
sunt actus proprii appetitus, ut est fomes
maliter, vel ad motus, qui sint peccaminosi
peccati : ergo non repugnat Christum ha­
bere in natura assumpta actus proprios fo­ objective. Unde licet naturæ existenti in
supposito divino, et nudæ ab omnibus do­
mitis peccati. Probatur major : quia non
nis supernaturalibus occurrerent objecta,
implicat suppositum divinum assumere
quæ, quantum est de se, poscent excitare
naturam irrationalem, v. g. leonis, ut sta­
tuimus disp. 9, dub. 3 ; sed in tali natura motus appetitus contra rationem; illos ta­
men exercite non inducerent : quia videli­
haberet actus relatos, qui sunt proprii talis
cet suppositum divinum est incapax ipsos
naturæ : sicut si assumeret naturam ignis,
combureret : ergo non repugnat supposi­ producendi, et habendi : sicut nec excita­
rent motus peccaminosos, propter eandem
tum divinum in natura assumpta elicere
prædictas operationes. Et augetur difficul­ scilicet rationem. Ubi obiter observaitdum est nec ad veritatem noslræ assertio­
tas explicando amplius vires hujus con­
nis, nec ad robur fundamenli pro ea pro­
firmationis : nam ideo suppositum divinum
positi requiri, quod universaliter negamus
in natura irrationali assumpta posset abs­
que aliqua indecentia morali exercere suppositum divinum in humanitate as-

494

Ul
L’ ■·

Solvitur
confir­
matio»

DE INGA UN ΑΓΙΟΝ E

sumpta potuisse habere motus appetitus
indeliberatos, sive provenientes rationem :
in quo aliqui immerito implicantur; cum
nulla efficax ratio assignari queat, quare
id repugnat : sed sufficere, quod non pos­
sit habere prodictos motus prosequendo
objectum peccaminosum, sive rationi dis­
sonum. Et ratio est : quoniam motus ap­
petitus circa aliquid rationi non contra­
rium, licet indeliberatus sit, nullam tamen
importat malitiam, ob quam supposito di­
vino repugnat : sed motus appetitus prosequens ohjectum rationi oppositum est fun­
damentaliter, inchoate, et objective malus ;
unde nec in tali supposito præcontineri,
nec ab eo procedere potest. Non itaque
oportet sub illa generalitate procedere ac­
tus indeliberati ; sed expedit attendere ad
particularem rationem motus inclinantis
ad objectum rationi oppositum. Nec enim
appetitus dicitur fomes peccati per habitu­
dinum ad quoscumque actus, etiam inde­
liberatos; sed cos tantum, qui inordinati
sunt, et contrarii bono rationis ut salis
aperte significavit Concil. Trident, loco
supracit. dicens concupiscentiam appellari
peccatum, quia ad peccatum inclinat.
64. Ad confirmationem respondetur dis­
tinguendo majorem, illamque admittendo
in natura irrationali, secus in natura hu­
mana; et omittendo minorem, negamus
absolute consequentiam, quia Christus
non dicit suppositum divinum in quacum­
que natura, sed in humana. Unde mino­
ris probatio, quam non negamus, super­
flua est. Ratio autem disparitatis inter
prodictos motus in una, et altera natura
consistit in earumdem naturarum differen­
tia : nam irrationalis est incapax peccati :
unde tales motus in ea natura non essent
adhuc fundamentaliter, et objective peccaminosi, sed pure, et adæquate naturales,
qui proinde supposito divino in tali natura
non repugnarent plusquam alii naturales
motus. Cujus signum est, quod appeti­
tus in brutis est tantum appetitus, non
autem fomes peccati, ut omnes recognos­
cunt. Cæterum natura rationalis capax
est peccati, et similiter appetitus sensiti­
vus per conjunctionem ad ipsam : unde
sicut in tali nalura motus appetitus ten­
dens in objectum contra rationem, ubi ac­
cedit advertentia, et consensus, sunt for­
maliter peccaminosi ; sic etiam licet
advertenliam proveniant, sunt peccami­
nosi fundamentaliter, et objective, ut li­
quet ex eo, quod nequeant rationabiliter,

approbari, aut desiderari etiam ut sine
i
deliberatione eliciendi. Hac igitur de causa
suppositum divinum posset habere præ■
dictos motus in natura irrationali, secus
!
vero in humana natura. Ex quibus facile
\
diluitur difficultatis augmentum, sive ex­
plicatio : nam in majori redditur non
*
causa pro causa. Quod enim Verbum in
*
natura irrationali queat influere in pro­
dictos motus non provenit præcise ex radi­
cibus ibi assignatis, sed ex eo, quod ta’es
motus in natura irrationali non solum non
sunt peccata formaliter, sed nec funda­
mentaliter, aut objective, et quia non in­
clinant, nec disponunt ad peccatum; cum
hæc locum non habeant in tali natura. Cæterum prodicti motus in natura rationali,
licet queant esse sine malitia formali ob
defectum advertentiæ, habent tamen mali­
tiam fundamentalem, et objectivam ob dis­
sonantiam ad naturam, in qua sunt : unde
ubi advertentia adest, incumbit obligatio
eos repellendi. Suppositum autem divinum
neutram malitiam continet, et ad nullam
concurrere valet.
Dices : si suppositum divinum potestas- Rcpiiu.
sumere naturam irrationalem, pariter po­
terit assumere naturam humanam amen­
tem, et privatam usu rationis, autspoliatam
etiam intellectu, et voluntate, ut divinitus
fieri potest : ergo sicut in natura irratio­
nali posset habere prodictos motus, ut
concedimus; sic illos habere poterit in tali
natura humana : atque ideo verificabitur,
quod Christus in tali natura habeat motus
correspundentes fomiti peccati. Prima con­
sequentia, ex qua posterior dependet, os­
tenditur : quia motus appetitus in bruto,
et in amente sunt ejusdem rationis : et
consequenter suppositum eorum capax in
natura bruti erit etiam illorum capax in
natura amente.
Ή
Respondetur admittendo sequelam, sive Disjohiantecedens, et negando utramque conse­ lar.
quentiam. Et ad prioris probationem di­
cendum est, quod licet tales motus in
bnito, et io amente sint ejusdem rationis
physice; non tamen moraliter : quoniam
in bruto sunt ab intrinseco, et per se inca­
paces omnis malitiæ : sed in amente, quam­
vis per accidens careant malitia formali
ob defectum rationis; habent tamen mali­
tiam objectivam, et fundamentalem ob
dissonantiam ad naturam ab intrinseco
>
rationalem, in qua sunt. Qute differentia
satis ex eo liquet, quod licitum est procu­
rare v. g.
c. coitum brutorum inter se;
SP ! At.
at
minime

DISP. XXV, DUR. IV.
minime licet movero amentes ad copulam, 1
vel pollutionem, vel delectationem Vene­
ream : et idem est de aliis pluribus actibus,
in quibus bruta, et amentes videntur con­
venire. Quod minime contingeret, nisi mo­
tus appetitus in amentibus tendentes ad
objecta naturo rationali dissona relinerent
malitiam objectivam, et oppositionem sal­
tem fundamentalem ad rectam rationem,
quam per accidens in subjecto non conno­
tant. Quia ergo supposito divino non so­
lum repugnat influere in actus formaliter
peccaminosos, sed etiam in actus, qui im­
portant malitiam objectivam, et fundamen­
talem ; propterea non posset in natura
humana, licet privata rationis usu concur­
rere ad tales motus. Et hæc accipienda
sunt de motibus qui ex parte objecti, sive
materiae habent oppositionem cum ratio­
nali natura, et cum naturali lege, dicunturque prohibiti, quia mali : hi namque
licet absque actuali libertate per accidens
exerceamur, important nihilominus mali­
tiam objectivam, et dissonantiam ad rec­
tam rationem : quare nec in supposito
divino contineri, nec ab ipso procedere
possunt. Si autem sermo fiat de aliis mo­
tibus, qui lege tantum positiva prohiben­
tur; inficias non ibimus, quod in tali sup­
posito esse potuerint : quia objecta talium
actuum non secundum se mala, et lex po­
sitiva non dirigitur nisi ad determinata
subjecta. Unde sicut comedere carnes tem­
pore quadragesimae, et non audire sacrum
in diebus festis nullam habent malitiam
in amentibus, quos lex ecclesiastica mi­
nime comprehendit sicut nec infirmos ;
ita motus appetitus sensitivi ad prædicta
objecta nullam in mentibus important
malitiam vel fundamentalem, vel objecti­
vam. Quare minime repugnaret tales mo­
tus esse in supposito divino, si in natura
humana amente subsistere. Videantur, quæ
diximus tract. 13, disp. 5, dub. 6 a num.
98, ubi promissam doctrinam, et dificrentiam fusius tradidimus.
65. Arguitur tertio, et impugnatur'adhibita responsio : quoniam actus objective
mali possunt esse a supposito divino in
natura humana : ergo ex eo, quod motus
appetitus sensitivi ad objectum rationi
dissonum sint objective peccaminosi, non
colligitur, quod nequeant procedere a sup­
posito divino. Consequentia patet. Et anwtecedens suadetur : nam omnis actus
supernaturalis, meritorius, et terminans
specialem Dei influxum potest esse a sup-

495

posito divino in natura assumpta, ut ex
terminis liquet : sed actus objective mali
possent esse hujusmodi : ergo possunt esse
a supposito divino in tali natura. Probatur
minor : narn mendacium v. g. est actus
objective malus : et tamen supposita igno­
rantia invincibili, quod talis actus esset
malus, posset quis mentiri laudabiliter,
meritorie, et supernaturaliter, v. g. ex
influxu Charitatis ad servandum vitam
proximi, atque ideo terminando specialem
Dei influxum : idemque argumentum Geri
potest de aliis pluribus actibus lege tam
positiva, quam naturali prohibitis, ut
facile consideranti constabit : ergo actus
objective mali possunt esse a supposito
divino subsistente in natura humana. Et
confirmatur : quia supposita ignorantia Conflrinvincibili, quod mendacium v. g. sit mano.
peccatum, et quod quis teneatur illud pro­
ferre ad tuendum vitam, vel famam pro­
ximi ; non solum bonum, sed melius
etiam esset mendacium proferre, quam
illud omittere : ergo supposita hujusmodi
ignorantia in natura assumpta, supposi­
tum divinum in ea subsistens non solum
posset, sed deberet etiam ad mentiendum
concurrere : et tamen mendacium semper
esset objective peccaminosum : non ergo
repugnat suppositum divinum in natura
assumpta influere in motus, et actus, qui
sint objective peccata, dummodo careant
formali malitia.
Ad argumentum negamus antecedens. Occurri­
tur
Et ad probationem neganda est major uni­ argu
­
versaliter intellecta : quia licet omnis mento·
actus per se honestus, meritorius, et ter­
minans specialem aliquem Dei influxum
possit esse a supposito divino in natura
assumpta; non tamen omnis actus, qui
solum per accidens habet esse honestum,
meritorium, et terminare secundum has
rationes influxum Dei specialem, ut esset
I actus mentiendi, aut mendacium imperans
j ex motivo charitatis, supposita ignorantia
invincibili, sicut in ipso argumento des­
cribitur. Unde concedendum est posse
Deum speciali influxu concurrere ad ali­
quem actum secundum aliquas rationes in
I ipso inventas, ad quem nullo modo con­
currere valet ut subsistens in humatia na­
tura. Et ratio constat ex dictis : quoniam
mendacium v. g. (et idem de aliis actibus
lege naturali prohibitis) quamvis supposita
ignorantia invincibili, quod sit actus ho­
nestus, aut etiam pneceptus, possit lau­
dabiliter , et cum merito supernatural!

f

496

DE INCARNATIONE.

perferri, nihilominus semper retinol ma­
litiam objecti va m, sive oppositionem cum
natura rationali, el cum æterno Dei dictamine secundum se. Interest autem dis­
criminis inter Deum extrinsece concur­
rentem per modum causæ primæ efficientis
sive generalis, sive specialis, et ipsum
Deum ut influentem per modum suppositi
in natura assumpta, quod in priori consi­
deratione potest attingere in actu rationes
implicantes entitatem, et bonitatem, non
attingendo alias, quæ explicant imperfec­
tiones oppositas, sed eas relinquendo al­
teri principio simul influenti, nempe crea­
tor®. Et sic contingeret in casuargumenti :
non enim concurreret Deus nec ad mali­
tiam objectivant mendacii, nec ad hoc
quod mendacium absolute fieret : sed con­
curreret ad hoc quod fieret honeste, ratio­
nabiliter, et ex imperio charitalis, et conformiter ad conscientiam ex suppositione,
quod inculpabiliter maneret illo errore,
aut ignorantia ligata, ut ex prefesso expli­
cuimus tract. 17, disp. 2, dub. 2, a num.
48. Unde bonitas moralis, et supemaiuralis illius operationis revocaretur in Deum
sicut in causam generalem, vel specialem :
malitia vero objectiva, et fundamentalis
talis actus in ipsum nullo modo revocare­
tur, sed in creaturam sicut in unicum
errandi, ignorandi, et deficiendi principium
referenda foret. Cæterum in ipso Deo ut
gerente rationem suppositi naturæ humanæ
locum non habet distinctio, aut præcisio
hæc : quia tota operatio, et omnes ejus
formalilates in ipsum tanquam in princi­
pium quod revocandæ sunt ; cum non de­
tur aliud earum principium quod influens
per modum suppositi. Unde sicut in præmissa hypothesi actus mentiendi (idem intelligere de aliis ab intrinseco peccaminosis), procederet‘a natura humana supposito
divino unita, non solum secundum bo­
nitatem moralem, meritum, et alias ra­
tiones supernaturales ; sed etiam quantum
ad malitiam fundamentalem, et objectivant
ob oppositionem cum ratione, quam habet
secundum se : nihil enim illius operatio­
nis non esset a natura sua tanquam a
principio guo) : sic etiam talis actus se­
cundum omnes prædictas rationes proce­
deret a supposito divino sicut a principio
quod, in quo proinde adæquate sumptus
præcontineri deberet. Cum igitur hujus­
modi suppositum nec contineat malitiam
objectivant, nec in eam influere valeat, ut
supra ostendimus : sequitur, quod nec in |

prædicta hypothesi valeat ad prædictum
actura concurrero : et consequenter, quod
non omnis actus laudabilis, meritorius,
aut etiam supernaturalis ex fine, possit a
supposito divino subsistente in natura hu­
mana procedere ; sed solus ille, qui habet
per se hujusmodi prædicata ; secus si so­
lum illa habeat per accidens, ut in argu­
menti suppositione contingeret.
Ex quibus ad confirmationem respon­
detur admittendo antecedens in suppositis
creatis, et negando primam consequen­
tiam. Quia cum malitia objectiva menda­
cii non contineretur in supposito divino
subsistente in natura humana; non posset
prædictum suppositum, ac proinde nec
deberet ad actum mentiendi concurrero,
sicut nec valet ad actus formaliter malos.
Adde, quod ut suppositum divinum in
natura creata subsistens obligaretur eli­
cere actum mendacii, sicut in suppositis
creatis contingere non repugnat; deberetque prius habere errorem saltem materia­
lem, quo judicaret mendacium esse hones­
tum, et cadere sub præcepto. Hujusmodi
autem error repugnat supposito divino,
sicut et peccatum : quemadmodum enim
est summa bonitas nullam continens ma­
litiam, quam poinde efficere nequit ; sic
etiam est summa veritas, et sapientia nul­
lum continens errorem, aut falsitatem, ad
quæ subinde concurrere non valet, ut os­
tendimus loco supra cit. ex tract. 17 et ex
dicendis dub. 6, magis constabit. Unde
argumentum magis dilui valet negando
suppositum.
DUBIUM V.

Utrum in Christo esse potuerit transgressio
consiliorum.
Exclusis jam a Christo, quæ majorem
indecentiam aflerre, et supposito divino
magis repugnare videntur, descendere opor­
tet ad alia, in quibus præmissa inconve­
nientia non ita apparent. Et primo occur­
rit violatio, sive non adimpletio divinorum
consiliorum. Std priusquam difficultatem
resolvamus.
§ I.
Aperitur status quxslionis.
■ 66. Si vera esset esset sententia Scoti in
2, dist. 2l, quæst. 1, asserentis differen- ”
lima,

DISP. xxv, DUB. V,
tiam, quæ ex natura rei datur inter pec­
cata mortalia, et venialia, sitam in eo
esso, quod mortale est contra præceptum,
et veniale contra consilium ; facile a pro­
posita difficultate possemus nos expedire :
quia juxta illam sententiam violatio con­
i'
siliorum est peccatum veniale; et quod
istud non potuerit esse in Christo, constat
ex supra dictis num. 39. Sed prædictam
K sententiam esse falsam docent communiter
Theologi, et ostendimus tract. 13, disp.
19, dub. 1, num. G, quoniam de ratione
omnis peccati est, quod sit transgressio
alicujus legis : ubi enim non est lex, nec
prævaricatio esse potest : consilium autem
nou habet vim legis, sed illi contraponi·
eo-tQr, juxta idud Apost. 1 ad Corinth. 7 :
* De virginibus præceptum Domini non habeo,
consilium autem do : ergo violatio consilii
ex natura sua nullum est peccatum. Et ita
subdit Apostl : Si autem acceperis uxorem
non pecccali. El si nupserit virgo non pec­
cavit. Unde licet operari contra consilium
animo contraveniendi ipsi consilio sit
peccatum, quia talis animus habet posi­
tive finem malum,; oritur namque exodio,
aut contemptu majoris boni, quod est in
consiliis : nihilominus, si non adsit hic
animus, vel ab eo præscindatur, omittere
materiam consiliatam, aut facere opposi­
tum ejus, quod consilium d ctat, potest
esse absolute bonum, si alias ex nullo alio
capite vitietur : nullam namque importat
legis violationem, aliamve inordinationem,
ratione cujus nequeat honeste fieri; quam­
vis non sit ita bonum, sicut illud quod
consuliatur. Ex qua inferioritate, non vero
ex aliqua turpitudine, vel oppositione ad
aliquam legem provenit, quod opera contra
consilia communiter non laudamus : quia
laus non debetur operibus bonis commu­
nibus, sed magnis, et perféctioribus : est
enim sermo dilucidans magnitudinem vir­
tutis, ut diffinit D. Tho. supra Ps. 17, unde
reservatur operibus egregiis, seu cadenti­
bus sub consilio.
rwibi
cujus majorem lucem sciendum
’ est opera consilii, in genere loquendo, illa
dici, quæ licet non sint necessaria ad subs­
tantiam justitiae, nec cadant sub præcepto;
nihilominus important perfectionem supra
justitiæ
quatenus
Deo magis
J
~ substantiam,
------------ -, Ί
------ .
conjungunt, etsunt juxta majus ipsius bene­
placitum, quod non cadit sub præcepto, sed
potest nobis innotescere independenter ab
Hio. Quæ differentia inter opera præcepti,
et opera consilii potest magis declarari per
Salmant. Cars, theolog. torn. ΑΎ.

<97

hoc, quod illa sunt necessaria ad conse­
quendum ultimum ûnem : hæc vero non
sunt necessaria ad illum absolute conse­
quendum ; conferunt tamen, ut eum me­
lius, et expeditius consequamus, ut op­
time declarat D. Thom. 12, quæst. 108, D.lhom,
art. 4, his verbis : Dicendum, quod hæc esi
di(ferentia inter consilium, et præceptum, quod
præceptum importat necessitatem,consilium au­
tem in optione ponitur ejus, cui clalur : et ideo
convenienter in lege nova, quæ est lex liberta­
tis, supra præcepta sunt addita consilia : non
autem in veleri lege, quæ erat lex servitutis.
Oportet igitur, quod præcepta novæ legis in­
tel ligantur esse daladehis, quæsunt necessaria
ad consequendum finem ælernæ beatitudinis,
in quem lex nova immediate introducit. Con­
silia vero oportet esse de illis, per quæ melius,
el expeditius potest homo consequi finem prae­
dictum. Est autem homo constitutus inter res
mundi hujus, et spiritualia bona, in quibus
æterna beatitudo consistit : ila quod quanto
plus inhæret uni eorum, tanto plus recedit ab
altero, ele converso. Qui ergo totaliter inhæret
rebus hujus mundi, ut in eis finem constituat
habens eas quasi rationes, et regulas suorum
operum, totaliter excidit a spiritualibus bo­
nis ; el ideo hujusmodi inordinatio tollitur
per præcepta. Sed quod homo totaliter ea, quæ
sunt mundi abjiciat, non est necessarium ad
perveniendum in finem prædictum : quia po­
test homo utens rebus hujusmodi, dummodo
in eis finem non constituat, ad beatitudinem
æternam pervenire. Sed expeditius perveniet
totaliter bona hujus mundi abdicando : et
ideo de hoc dantur consilia Evangelii. Bona
autem hujus mundi, quæ perlinent ad usum
humanæ vilæ, in Iribus consistunt, scilicet in
divitiis exteriorum bonorum, quæ pertinent
ad concupiscentiam oculorum, et in deliliis
carnis, quæ pertinent ad concupiscentiam
carnis : et in honoribus, quæperlinent ad su­
perbiam vitæ, ul palet I, Joan. 2 : Hæc autem
totaliter derelinquere, secundum quod possi­
bile est, perlinet ad consilia Evangelica. In
quibus etiam Iribus fundatur omnis Religio,
quæ statum perfectionis profitetur. Et post
alia addit in fine corporis, quod omnia
consilia particularia ad illa tria generalia,
el perfecta reducuntur. Hæc S. Doctor :
ex quibus duo colliguntur Primum, quod Duo
opera consilii addunt perfectionem supra corolla­
opera præcepti : et ideo afferunt materiam ria·
nobiliorem vel quantum ad speciem virtutis,
vel quantum ad intensionem, aut alios ma­
dos : aliter namque non parerent meliorem
et expeditiorem viam consequendi finem
32

il
‘J

'■ 11

'.Vii !
I

f

I

;

;

«H? I

xl

b!

■

F

•D

V

498

DISP. XXV, DOR. V.

DE INCARNATIONE.

ultimum. Srcunduin majorem illam per­ ut constabit per singula discurrenti : et
fectionem necessariam absolute non esse , quidem merito; siquidem connaturalius
ad talem finem consequendum : et propte- j est, quod Deus magis approbet perfectiora.
Quare pnesumendum semper est, quod
rea non præeipi, sed cadere sub consilio ;
atque ideo violationem, seu non adim­ opus perfectius cadat sub consilio, nisi op­
positum certo reveletur.
pletionem operum cadentium sub consilio,
69. Circa secundum etiam consectarium
peccatum non esse.
Noia
68. Sed circa primum corollarium ob· animadvertendum est, quod licet transgressio consiliorum nullum sit peccatum ut
servare oportet, quod licet res de facto
supra ostendimus ; nihilominus est aliqua
ita se habeat, et opera de se, et quasi ob­
jective meliora consulentur, sintque ma­ imperfectio, ut vel ex eo liquet, quod vilæ
spiritualis Magistri illam reprehendunt :
teria propria consilii ; id tamen non re­
quiritur essentialiter, ut talis materia sint; ■ nihil autem reprehensionem meretur ; nisi
aliquam imperfectionem, sive indecentiam
sed posset absolute oppositum contingere.
Nam illud simpliciter dicitur opus consi­ j contineat. In quo declarando non pauci
lii, quod Deus consulit, et magis appro­ i offendunt, et tandem retabuntur in sententiam Scoti supra rejectam ; quæ hujusmodi
bat : non implicat autem, quod Deus con­
sulat, et approbet opus, quantum est de se ; imperfectionem a peccato veniali non dis­
tinguit. Sed legitima ejus intelligentia consminus perfectum; cum id possit rationa­
biliter lacere pro sua summa sapientia, et . tat ex loco supra cit. tract. 19, ubi observasupremo dominio : unde ut opus cadat ! vimus, quod imperfectio potest sumi vel
formaliter pro ipsa carentia perfectionis in
sub consilio, non requiritur essentialiter,
actu; vel materialiter pro actu, qui perfec­
quod ex propriis prædicatis sit melius.
Unde si Deus consuleret, et magis appro­ tione caret, et denominatur imperfectus,
El in priori acceptione si perfectio sit de­
baret matrimonium, virginitas, quæ de
bita ex lege, imperfectio importabit mali­
facto consulitur, non esset materia consi­
tiam, sive privationem rectitudinis debitæ
lii, sed potius matrimonium, quod de facto
opus consilii non est : unde status perfec­ ex lege : quod per se loquendo non habere
locum in actibus transgredientibus præcise
tionis in ea hypothesi non virginitatem,
aut perpetuam castitatem, sed potius ma­ consilia jam supra ostendimus. In secunda
vero acceptione, cum non sit carentia fortrimonium exigeret. Quod non obscure
p.Th<m. significavit D. Th. loco cit. nam post I mæ debitæ ex lege; non erit privatio, sed
generalem Illam et per se doctrinam, notat negatio nullam malitiam importans. Lo­
quendo autem de actu, qui prædictæ carencirca pecularia subjecta in resp. ad 1 :
tiæ substernitur, et solet imperfectio vo­
Quod prædicta consilia, quantum est de se,
sunt omnibus expedientia. Sed ex indisposi- cari, ulterius distinguendum est : potest
lione aliquorum contingit, quod alicui expe­ namque imperfectio tripliciter sumi. Primo
dientia non sunt : quia eorum affectus ad omnino negative : quia caret aliqua boni­
tate, et ad omnem bonitatem non pertin­
hoc non inclinatur. Et ideo Do minus consilia
git : quo pacto omnis actus creatus est
evangelica proponens semper facit mentionem
de idoneitate hominum ad observantiam con­ imperfectus; cum limitatus sit. Secundo
siliorum : dans enim consilium perpetuæ pau­ rigorose privative : quia caret perfectione
pertatis Matth. 19 præmittit : si vis perfectus debita absolute ex aliqua lege obligante ad
culpam : et hac via omne peccatum est
esse, et postea subdit : Vade, el vende omnia,
qux habes. Similiter dans consilium perpetuæ imperfectio. Terlio nec omnino negative,
castitatis, cum dixit, sunt ennuchi, qui cas­ nec rigorose privative, sed medio modo,
traverunt seipsos propter regnum calorum, id est, privative secundum quid, et quo­
statim subdit : Qui potest capere, capiat. El si­ dammodo. Et in hoc sensu (qui usitatissi­
mus est apud Patres spirituales), nomen
militer Apost. 1 ad Corinth. 7, prxmisso con­
silio virginitatis dicit : Porro hoc ad utilitatem imperfectionis non applicatur peccatis; sed
illis tantum actibus, qui licet sint morali­
vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam.
Quamvis autem non repugnet res ita dis­ ter boni juxta regulas communis prudentiæ, nihilominus non habent bonitatem in
poni, quod opera ex se minus egregia
sub consilio, seu majori Dei beneplacito
eo gradu, qui afferat subjecto profectum in
cadant, et quod opera ex se perfectiora perfectionis studio, et importet corresponnon cadam : nihilominus de facto perfec­ dentiam cum majori Dei beneplacito, qui
tiora consulamur imperfectioribus relictis,
nobis consulit perfectiora, licet non im­

Obser­
vai»
cira
secan­
dam.

*pcret · Et actus in hoc sensu imperfectos
reprehendere solent prædicti Patres cum
discipulos objurgant ; non quod male mo­
raliter operentur imperfecte modo insi­
nuato.
Non
Nec omnino immerito id vituperant :
Obstrmies tum quia sic operantes non conantur ad
ceesilM perfectionis apicem, ad quem nisi per egre
tor
irçfe- gios actus non venitur. Tum etiam quia
g i«din- m iidem Patres communiter docent, in via
Itf.
virtutis non progredi est quoddarn regredi :
unde qui in remisso aliquo operandi modo,
licet alias moraliter honesto, detinentur,
parum, aut nihil in virtutis studio profi­
ciunt : in quo licet nulla rigorosa lex vio­
letur, prætermittitur tamen debitum ali­
quod decentiæ, et congruitatis, ut ex se
liquet. Tum denique quia quamvis non
obligemur debito legis exequi opera consi­
lii, in quibus Deus explicat majus benepla­
citum suum; nihilominus ad id obligamur
debito condecentiæ moralis juxta leges
amicitiæ, et gratitudinis, atque inferioritatis erga Deum nobis amicum, summum
benefactorem, et supremum dominum :
hi autem tituli, licet non afferant obligationem ex lege præcipiente sub culpa ; ta­
men dubitari non potest quod fundent
debitum ex decentia; et quod contrario
modo se gerere afferat imperfectionem eis
virtutibus, atque juribus oppositum. Trans­
gressio itaque consiliorum meri ta repre­
henditur, non quidem ut culpa moralis,
sed ut quædam moralis indecentia saltem
secundum quid. Præsertim, quia cum Deus
nobis plura bona communicet ultra debi­
tum, et sufficientiam; recta ratio dictat,
quod et nos in ejus gratiam, sive majus
beneplacitum agamus ultra debita ex lege,
exequentes opera consilii, quæ consulit
ipse ut sibi magis placentia, nobisque uti­
liora. Quæ motiva viri spirituales, et optimi
perfectionis æstimatores adeo ponderant,
ut vix, aut ægre possimus inter violatio­
nem consilii, et peccatum veniale distin­
guere, illamque ab hujus macula vindicare.
Sed tamen vere distinguuntur, ut tenet
communis sententia, et probat motivum
proprium num. 66.
Cirislo
70. His circa propriam rationem, et
1 «phimateriam consiliorum in genere dictis, ut
ü
.'.’erani ad speciale propositæ difficultatis punctum
- MgUia.
magis accedamus, ulterius observandum
est Christo Domino fuisse data consilia in
particulari ; non autem bumame ipsius vo­
luntati commissum, aut propositum esse
pro consilio, ut id eligeret, quod malet :

499

ita ut ex sola ejus electione penderet, quod
res elecla esset magis perfecta, aut materia
propria consilii. Id statuimus contra Ber- Refelli­
tur
naliurn disp. 54, sect. 5, § 1 et 2 qui ut a Bernal.
difficultate salvandi libertatem Christi in
exsequendo consilia magis se’expediret, op­
positum asseruit. Sed ejus sententia com­
muniter, et satis merito rejicitur. Primo,
quia Christus in quantum homo, et secun­
dum humanam voluntatem est Deo infe­
rior : ergo sicut ob hanc inferioritatem est
capax, ut sibi ponatur præceptum ; et con­
silium est de rebus in particulari : ergo
sicut illi fuerunt imposita in particuli prae­
cepta, v. g. moriendi ; sic etiam fuerunt
ipsi consilia in particulari proposita. Se­
cundo, quia impossibile est præceptum, a
quo non possit quis absolute recedere :
ergo pariter impossibile est CQnsilium,
quod prætermitti absolute non valeat : sed
consilium, quo quis faciat, quod vult, ta­
lis conditionis est, ut homo ab illo rece­
dere nequeat : quamlibet enim partem eli­
gat, faciet, quod vult : ergo tale consilium
est impossibile. Terlio, quoniam si consul­
tus petenti consilium pro consilio daret,
ut faceret, quidquid vellet, irrationabiliter,
et ridicule diceretur consiliari : ergo non
minus ridiculum est dicere, quod Deus hoc
consilium Christo ut homini proposuerit ut
faceret, quidquid vellet. Quarto denique,
quia nulla est ratio obligans, ut asseramus
consilia fuisse Christo proposita cum illa
generalitate, atque indifferentia, vel aliter,
quam nobis proponuntur : quippe motivum Bernalis supra insinuatum æqualiter
militat in præceptis : quæ fuisse Christo
in particulari imposita, et non evertisse
ejus libertatem, suo loco ostendemus infra
disp. 27. dub. 6. Videatur Godoi disp. 48
a num. 50, ubi aliqua motiva prædicti
Auctoris diluit, quæ satis debilia sunt.
Habuit itaque Christus consiliatibi a Deo
in particulari proposita, sicut et nobis proportionaliter consuluntur.
71. Denique, quod ad factum, sive præ- Cbrislus
non
sentem providentiam attinet, supponendum violavit
est Christum nullum violasse consilium, consilia.
sed omnia adimplevisse. Sic docent com­
muniter Theologi, et probatur in primis
ab actoritate : nam ipse Dominus Joan. 8 Joann, s
dixit : Quæ placita sunt ei, facio semper. Si etü·
autem transgressus fuisset aliquod consi­
lium, non posset hæc cum veritate pro­
ferre ; si quidem non semper fecisset Dei
beneplacitum, quo opera consiliorum con­
sulit. Et eandem vim habent ipsius verba

500

DISP. XXV, DUB. V.

DE INCARNATIONE.

apud Joan, 6 : Descendi de calo, non ul fa­
nullum consilium violavit; atque ideo om­
ciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus,
nia sibi propositi, quando, et ubi oportuit,
qui misit me. Ad voluntatem autem Dei executus fuit. Videantur, quæ diximus
pertinent opera consilii, quæ ipse magis
tract. 19, disp. 5, dub. 3 a num. 127, ubi
approbat : Chçistus ergo de facto adim­
late ostendimus excessum majoris perfec­
plevit omnia consilia, quæ sibi proposita
tionis in nobis explicandum esse penes
fuerunt. Deinde probatur ratione satis ef­ majorem accessum imitationis ad vitam,
ficaci : quia Christus per scientiam bea­
el opera Christi, juxta illud, quod ipse ait
tam cognoscebat evidenter ea, qu® Deus Joan. 14 : Ego sum via, veritas, el vita, et Joan.ij
magis vult, approbat, et consulit, ut sunt
quod dicit A postal. ! ad Corinth. 4 : /mi- 1 3d
opera consilii : sed per voluntatem ea scien­
talores mei estote, sicul et ego Chrisli. Cor. I.
tia regulatam omnino conformabatur vo­ Unde D. Basil, de constitut. mon. cap. 8
luntati divinæ : pertinet enim ad perfectis­ inquit : Salvator noster omnibus, quicumque
simum amicitiae amorem, qualem Christus pietatem (id est majoris perfectionis stu­
habuit, velle adimp'ere voluntatem amici dium' colere vellunt, virtutis exemplar, ac
non solum in his, quæ praecipit, sed in il­ pictura vetuli proba, effigiem quandam in se
lis etiam. quæ consulit, et magis approbat : proposuit : unde cunctis lineamentis illius
ergo Christus voluit adimplere omnia con­
inspectis, simile pro se quisque in vitam suam
silia, ac subinde nullum violavit, sed exemplum transferret. Quæ minime salvari
cuncta sibi proposita, vel ad se expectantia possent, si Christus aliquod consilium
D Tiwm. opere executus est. Unde D. Tho. infra transgressus fuisset. Nam si matrimonium
quæst. 18, art. 5 proponit hoc argumen­
v. g. ipse contraxit; qualiter ejus exemplo
tum : Anima Chrisli habuil perfectissimam
incitabitur ad castitatem perpetuam? si cu­
charilateni ; quæ etiam comprehensionem nosram habuit congregandi divitias; quomodo
træ scientiæ excedit, secundum illud ad Ephes.
provocabimur ipsius imitatione ad pauper­
5, supereminentem scientiæ charitatem Chrisli.
tatem omnimodam? et sic de aliis. Tenen­
Scdcharilus est facere, quod homo idem velit,
dum itaque omnino est Christum de facto
non violasse consilium aliquod, se imple­
quod Deus. Unde et Philusoph. 9 Ethic. dicit,
visse cuncta, quando, et ubi sibi occurre­
quod unum de amicabilibus est eadem velle,
et eligere. Ergo voluntas humana in Christo bant. Sed difficultas est, utrum implicet - Punclos
nihil aliud voluit, quam Divina. Ad quod | reperiri in Christo oppositum, quod dubii Diffiral·
tabs.
titulus investigandum proponit.
argumentum respondet S. Doctor conce­
dendo totum, quod concludit quantum ad
voluntatem rationis, et secundum partem
§H.
superiorem, ad quam sequitur operis exeResolutio difficultatis.
cutio. Dicendum, inquit, quod conformilas
voluntatis humanæ ad voluntatem divinam at­
72. Dicendum est primo implicare, quod Primi
tenditur secundum voluntatem rationis : se­
in Christo cum perfectionibus supernatu- conciocundum quam etiam voluntates amicorum
sio.
ralibus, quas de facto habuit, fuerit trans­
concordent, in quantum scilicet ratio conside­
gressio consilii, sive omissio operis sibi
rat aliquid, valitum in ordine ad voluntatem
propositi juxta majus beneplacitum Dei.
amici.
Firmitar Confirmatur primo : quoniam Christo
Hæc assertio a fortiori defenditur ab eis
Auctoribus, quos pro sequenti referemus.
Vjik-u? non est deneganda perfectio illa, quæ in
ventas, aliis beatis reperilur : sed alia beati adim­ Et probatur motivo num. præced. i nsi- Fun-laplent omnia sibi proposita consilia Dei,
nuato, quod probat non solum de facto, sed meDta®·
quem necessario diligunt, et ardenter etiam de possibili : etenim Christus inter
proinde student in omnibus placere: ergo alias perfectiones, quas de facto habuit,
Christus adimplevit de facto omnia Dei fuit beatus secundum animam, et utique
concilia, qua? sibi proposita fuerunt. Con­
in gradu omnium excellentissimo, ut cons­
firmatur secundo : quia si Christus violastat ex supra dictis disp. 17, dub. 4 et
set aliqua Dei consilia; id quod Christus disp. 18, dub. 2; sed implicat, quod in
fecit, non semper fuisset melius, Pt perfec­ aliis beatis detur transgressio consilio­
tius, nec deberet nobis proponi tanquam
rum, sive omissio majoris beneplaci Dei
exemplum exactissimum perfectionis : con­ sibi revelati : ergo idem, et a fortiori de
sequens est omninafalsum, et contra com­
Christo dicendum est. Probatur minor :
munem Ecclesia? sensum : ergo Christus quia beati necessario diligunt Deum, quan­
tum

Seranda
wndasio.

Godoi.
Jwn
Prodent.
Lyra.
Sairez.
Hcnarfo.
Lum­
ber.

Ium possunt : Deus enim clare visus, cum
sit ipsa essentia bonitatis, necessario tra­
hit ad se voluntatem secundum omnes vires,
quas habet ad ipsum diligendum : sed im­
plicat, quod beati diligant necessario Deum
quantum possunt, et quod transgrediantur
ejusconsilia ; sive, et in idem redit, quod non
exequantur majus ipsius beneplacitum eis­
dem revelatum, et propositum : ergo im­
plicat, quod in beatis detur talis transgres­
sio, sive omissio. Minor hujus secundi
syllogismi ostenditur : quia non diligit
Deum quantum potest, qui non se extendit
ad observandum ejus consilia, cum possit,
siquidem plus est diligere Deum, ut est
ratio observandi consilia, quam diligere
ipsum vel secundum se, vel præcise quate­
nus est ratio observandi præcepta. Sicut
plus diligit amicum, qui servat omnia ejus
consilia, et sequitur ejus beneplacita, quam
qui dræcise observat Ilius præcepta, prætermissis ejus consiliis, et beneplacitis, ut satis
ex se liquet. Ergo e converso si beati diligunt
Deum necessario, quantum possunt; repu­
gnat, quod beati transgrediantur Dei consi­
lia. Nec inde inferendum est non esse liberos
in adimplendo prædicta consilia : sicut nec
colligere licet, quod nonsint liberi in adim­
plendo Dei præcepta. Nam ut liberi sint
tam in præceptis, quam in consiliis, suffi­
cit, quod possint in opposita materiæ præceptæ, autconsiliatæ potestate antecedenti,
et in sensu diviso, ut vere possunt : sed
ut possent transgredi, vel violare præceptas
et consilia, deberent posse potestate conse­
quenti, et in sensu composito, quod mi­
nime habent. Unde utrumque conciliatur,
ut num. 79 magis explicabimus, et hic
supponendum est ex dictis tract. 9, disp.
4, dub. unie. num. 22. Recolantur, quæ
toto illo dubio diximus : nam sicut probant
beatos peccare non posse sive transgredi
præcepta : sic etiam licet cum inferiori
certitudine evincunt, quod nequeant violare
consilia.
73. Dicendum est secundo implicare ab­
solute etiam loquendo, sive præscindendo
a donis dc facto in Christo existentibus,
quod omiserit opus consilii, et operans
fuerit oppositum majoris beneplaciti Dei
sibi manifestati. Ita Godoi disp. 43, num.
12. Joan. Prudentius tom. 2, tract. 2, disp.
1, dub. 4, sect. 4. Nicolaus de Lyra super
illud Joan. 6 : Descendi dc calo, non ul fa­
ciam voluntatem meam. Suarez disp. 37,
sect. 4, § Quomodo autem in fine. Puente
Hurtado disp. 61, sect. 5. Lumbier quæst.

' ·» >

501

33, art. 6, num. 1866, et alii. Probatur Ralin
fond4ratione : quia omittere divina consilia, et menUlis
operari contra majus beneplacitum Dei
certo cognitum, estquædam indecentia, et
imperfectio moralis secundum communem
prudentum æstimationern, ut supra osten­
dimus num. 79, sed implicat quod aliquod
exercitium moraliter indecens, atque im­
perfectum fuerit in Christo : ergo impli­
cat, quod Christus omittat divina consilia,
et operetur oppositum ejus, quod proponit
majus beneplacitum Dei certo cognitum.
Suadetur minor : nam ideo implicat ali­
quod vel levissimum peccatum esse in
Christo, quia deberet esse a supposito di­
vino sicut a principio quod ; et repugnat,
quod tale suppositum præcontineat, et af­
ficiat aliquod peccatum ; cum summa bo­
nitas sit per modum actus purissimi, ut
late ostendimus dub. 2, sed etiam omissio,
vel actus moraliter indecens deberet esse a
divino supposito sicut a principio quod;
et implicat tale suppositum continere,
et efficere aliquid moraliter indecens, at­
que imperfectum ; cum sit ipsa summa
perfectio, et rectitudo moralis per modum
actus purissimi : ergo repugnat, quod ali­
quod exercitium moraliter indecens, atque
imperfectum fuerit in Christo.
Respondent Adversarii, quod licet re- Effapugnet esse in Christo, vel procedere a
m·
supposito divino aliquod exercitium mo­
raliter imperfectum, atque indecens im­
perfectione, et indecentia privativa, aut
contraria; non tamen indecentia, aut im­
perfectione mere negativa : quia hoc pos­
terius non est privatio perfectionis debitæ,
se.i mera quædam carentia majoris perfec­
tionis non debitæ : atque ideo non habet
rationem mali moralis, sed est simplex
carentia majoris boni. Quamvis autem
repugnet suppositum divinum per modum
principii quod influere iu actum malum ;
minime tamen repugnat, quod concurrat
ad actum absolute bonum, licet non habeat
omnem bonitatem possibilem. Et sic s»
gereret omittendo consilia, et operando
contra, aut præter beneplacitum Dei con­
sulentis majus bonum : nam actus hujus­
modi consiliis non respondens esset abso­
lute moraliter bonus; licet foret minus
perfectus, quam opus consilii majori Dei
beneplacito obediens.
74. Sed commune hoc effugium præclu- obstrui*
ditur ex communi doctrina num. 69 pro- tur·
posita : quoniam licet actus transgrediens
consilia non sit imperfectus moraliter ri-

:r. i

•i·:

'L

D
;

w -Ί

502

Coofirtaiio 1.

DE INCARNATIONE

gorosfl privative ; nihilominus nec imper­
quam expedit filium sequi consilia parentis
fectus dicitur omnino negative, sed talis exequendo, quod ipsi magis placere co­
dicitur medio modo, id est, privative
gnoscit : sed filius, qui patris consilia non
secundum quid, et quodammodo : licet
sequitur, nec facit, quod ipsi magis placet,
enim non excludat perfectionem rigorose
meretur rationabiliter reprehendi ; quam­
debitam ex praecepto ; excludit tamen per­
vis alias non sit inobediens rigorosis
fectionem debitam non ita rigorose juxta
patris praeceptis : ergo idem dicendum est
regulas prudentiæ ex aliis titulis, ut ibidem
de eo, qui praetermittit Dei consilia, et
declaravimus. Atqui supposito divino re­ agit contra majus ipsius beneplacitum
pugnat esse principium quod actus ali- certo cognitum. Tum denique quia si vio­
quomodo imperfecti moraliter secundum
latio consiliorum Dei non esset digna ra­
prudentem æstimationem. Ergo repugnat
tionabili reprehensione, maxime quia non
suppositum divinum esse principium actus est transgressio, vel omissio alicujus debiti
transgredientis consilia, et recedentis a ex lege, sive praecepto : hanc autem ratio­
majori Dei beneplacito. Probatur minor :
nem (cui nititur Adversariorum evasio)
nam ideo repugnat suppositum divinum esse nullam constat ex communi praxi
esse principium quod actus vel graviter,
Religionum, in quibus tam praelati, quam
vel leviter peccaminosi, quia nullam mali­
constitutiones sæpenumero aliqua consu­
tiam in se continet vel gravem, vel levem ;
lunt absque praecepto, sed præcise ex con­
cum sit summe bonum : sed etiam nullam silio ut magis conducentia ad perfectionis
imperfectionem moralem vel simpliciter,
studium : quæ non obstante, qui ea trans­
vel secundum quid talem præcontinet in grediuntur, et satis sibi facere videntur,
se : cum sit summe perfectum : ergo im­
si praecepta non violent, rationabiliter re­
plicat suppositum divinum esse principium
prehenduntur : ergo quamvis transgressio
quod actus aliquomodo moraliter imper­ divinorum consiliorum non sit contra ali­
fecti.
quod praeceptum, ac proinde non importet
Confirmatur primo : quia repugnat sup­
rigorosam privationem perfectionis depositum divinum concurrere ad actum
hitæ; adhuc tamen importat aliquam in­
dignum rationabili reprehensione : sed decentiam moralem, dignam rationabili
B
actus violans dhina consilia, et recedens reprehensione.
a majori beneplacito Dei certo cognito est
75. Confirmatur secundo : nam implicat Seondi.
dignus rationabili reprehensione : ergo suppositum divinum in natura assumpta
implicat suppositum divinum ad hujus­ ita se gerere, quod mereatur, quantum est
modi actum concurrere : ergo cum actio­ ex modo procedendi, privationem alicujus
j
nes sint suppositorum, ut dub. ‘2 osten­
beneficii divin»· : sed transgrediendo divina
dimus; sequitur Christum nullo mode consilia, et recedendo a majori Dei bene­
potuisse habere praedictum actum. Utraque placito mereretur, quantum est ex vi moii
consequentia patet. Et major videtur ma­ procedendi, privationem alicujus beneficii
nifesta : quia actus non meretur ratio­ divini : ergo repugnat, quod suppositum
nabilem reprehensionem, nisi ob aliquem divinum in natura assumpta transgrediatur
j
moralem defectum juxta æstimationem divina consilia. Major est certa : nam
prudentum : implicat autem suppositum
cum natura assumpta a supposito divino
divinum efficere defectum hujusmodi ; cum
infinite ab illa dignificetur; fit digna om­
sit summa rectitudo, nihilque contineat nibus bonis, ut satis constat ex dictis
veræ prudentiæ contrarium. Minor autem disp. 1, dub. 6 per totum, et specialiter
ostenditur : tum quia patres spirituales,
§ 3 el disp. 12, dub. 4, g 3 et 4, cum quo
prudentes, et perfecti reprehendant in dis­ minime cohærct esse indignam aliquo be­
cipulis actus transgredienles divina consi­ neficio ; atque ideo nec quod suppositum
lia, recedentes a Dei beneplacito sibi noto,
divinum in tali natura ita operetur, quod
et divinis inspirationibus etiam circa non mereatur, quantum est ex modo ope­
debita ex lege repugnantes : nemo autem
randi, alicujus beneficii privationem. Mi­
dicet, quod id irrationabiliter faciant :
nor etiam constat : nam qui ita cum Deo
ergo actus violans Dei consilia, et rece­
in operando se gerit, ut solum exequatur
dens a Dei beneplacito, est dignus rationa­
opera debita ex lege, quæ omittere nequii
bili reprehensione. Tum etiam quia non
sine peccato, et consequente illud pœna,
minus decet hominem obedire consiliis
transgrediatur tamen Dei consilia, et non
Dei sequendo majus ejus beneplacitum,
curet de majori ejus beneplacito ; quamvis
non

DISP. XXV, DUB. V.

j
i
'

!
:
I

I
I
I
i

;
'
I
:
I
I

i
i
ΐ
I
!
I

non mereatur privationem gratiæ, sive I
amicitiæ suubstantialis ; inornatur tamen
quantum ost ex vi modi procedendi, priva­
tionem plurium auxiliorum, et inspiratio­
num. atque allectionum; quæ licet non
requirantur ad substantiam amicitiæ, nihi­
lominus plurimum conferunt ad ipsius
profectum, habentque proinde rationem
specialis beneficii. Cum enim homo præcise
exequatur debita non se extendens ad ea,
quæ Deus consulit, et magis approbat;
dignus fit, ut sibi Deus simili modo re­
pendat , nempe communicando præcise
necessaria, et non se extendens ad alia
gratiæ charismata, quæ multum perfectio­
nis afferrent. Meretur itaque sic se gerens,
quantum est ex modo operandi, privatio­
nem alicujus beneficii divini : et si Deus i
illud conferat, erit supra, et contra dispo­
sitionem, quam homo in modo operandi
observat. Idque facile in humanis declarari potest exemplo subditi cum prælato,
filii cum patre, et unius amici cum alio,
si prædicto modo se gererent.
ThHj.
Confirmatur tertio destruendo Adversa­
riorum in adhibita responsione motivum :
nam ideo suppositum divinum in natura
assumpta posset violare divina consilia,
et recedere a majori Dei beneplacito ;
quia sic agendo non violaret debitum ali­
cujus legis ; sed hæc ratio est nulla :
ergo, etc. Probatur minor : tum quia
motus omnino indeliberati tendentes in
aliquid rationi dissonum non sunt, quate­
nus tales, prohibiti aliqua lege : hæc enim
solum prohibet, aut præcipit ea, quæ sub
deliberatione cadunt, et quatenus illi subduntur : et nihilominus suppositum divinum in natura assumpta non potuit ad
tales motus concurrere, ut constat ex dic tis dub. præced.; ergo quod transgressio
consiliorum non sit contra debitum alicujus legis, minime probat suppositum divinum in natura assumpta posse influere
in actus, quibus violantur consilia. Tum
etiam quia suppositum divinum, cum sit
in se summe perfectum, non solum ne­
quit agere contra debitutn justitiæ, quod
inducit lex, sed neque contra debitum
honestatis, et decentiæ, ad quod fun­
dandum non requiritur lex rigorose obligans, sed sufficiunt alia motiva, quæ
si non justitiæ, aliis tamen virtutibus correspondent : sed transgressio divinorum
consiliorum, et recessus a majori Dei beneplacito, quamvis non sit contra debitum
justitiæ ortum ex lege prohibente, est (

503

tamen contra debitum decentiæ, et hones­
tatis, quod fundant aliorum virtutum mo­
tiva, ut supra ostendimus : ergo cx eo,
quod consiliorum violatio non sit contra
debitum justitiæ; minime sequitur posse
produci, aut procedere a supposito divino
in natura assumpta, Quæ impugnatio ma­
jorem lucem, el robur accipiet ex D. Tho. D.Thcm
2, 2 quæst. 80, art. 1, ubi hæc habet:
Est duplex debitum, scilicet morale, et legale.
Unde et Philosophus 8, Ethic secundum hoc
duplex justum assignat. Debitum quidem le­
gale est, ad quod leddcndum aliquis lege as­
tringitur. Et tale debitum proprie attendit
justitia, quæ est principalis virtus. Debitum
autem morale est, quod aliquis debet cx ho­
nestate virtutis. El quia debitum necessitatem
importat; ideo tale debitum habet duplicem
gradum. Quoddam enim est sic necessarium,
ut sine eo honestas morum conservari non
possit : el hoc plus habet de ratione debiti.
Quod ibi magis explicat, et deinde prose­
quitur : Aliud vero debitum est necessarium,
sicut conferens ad majorem honestatem,
sine quo la men honestas conservari potest
(nempe quantum ad substantiam, licet
non quoad perfectionem) quod quidem
debitum attendit liberalilas, affabilitas, sive
amicitia, et alia hujusmodi. Hæc S. Doc­
tor : ex quibus liquet, quod non omne
debitum convertitur cum debito legali,
sive ex justitia ; sed quod datur aliud de­
bitum morale, et honestatis, aliis virtuti­
bus correspondens, ut magis explicuimus
tract. 12, in art. virtut. hum. 57. ünde
stas bene, quod aliquis non agat contra
debitum legale, sive justitiæ ; et nihilomi­
nus agat contra debitum morale honesta­
tis, proprium aliarum virtutum. Et sic
operatur, qui scienter violat consilia di­
vina, prætermisso majori Dei beneplacito,
ut in confirmatione præced. ponderavi­
mus. Summæ autem sanctitati, ac perfec­
tioni divini suppositi repugnat non solum
violare debitum legale agendo contra jus­
titiam, sed etiam violare debitum morale
agendo contra alias virtutes.
76. Diximus in assertione, et postea Notu,
non semel inculcavimus Christum non po­
tuisse violare divina consilia sibi manifes­
tata, nec recedere a majori Dei beneplacito
sibi revelato, el nolo. Quia cum in asser­
tione loquamur de Christo, præscindendo
a donis supernaturalibus sibi superradditis, et illum considerando quasi in puris
naturalibus’, sicut revera esse potuit : con­
cipere possumus, quod habuerit néscien-

504

DE INCARNATIONE.

DISI*. XXV, DUB. V,

tum, et similia, quæ naturali lego pro­
tiam, sive ignorantiam more negativam
alicujns consilii divini, aut etiam plurium.
hibentur, quia malo : unde etiam anteAd quam hypothesim noluimus nostram
cedenter ad notitiam , ot deliberationem
resolutionem extendere : nam ea, quibus
rationis important malitiam objectivam :
ducimur, ut eam teneamus, probant qui­
et ex eadem causa motus appetitus pro­
dem satis efficaciter circa consilia Dei,
pendentes in hæc sunt objective, ct fun­
quatenus talia, et ut cognita : quippe eo­
damentaliter mali. Et quia nullum ma­
litiæ genus potest in suppositum divinum
rum sic cognitorum violatio affert inde­
sicut in principium quod revocari; prop­
centiam moralem, quæ in suppositum
terea repugnat, quod tales appetitus mo­
divinum tanquam in principium quod re­
tus, qui proprie respondent fomiti peccati,
vocari nequit, atque ideo nec ab illo pro­
in tali supposito reperiantur, ut fusios
cedere adhuc in natura assumpta; sicut
dub. præced. explicuimus. Cæterum ma­
nec ullum peccatum : ob eandem proporteria non cadens sub consiliis, vel opposita
tionabiliter rationem. Sed prædicta motiva
eam vim non haberent, ubi supponeretur illi, quæ alias sub consiliis cadit, nullam
Christum pati nescientiam, sive ignoran­ de se importat malitiam objectivam, vel
tiam negativam aliquorum consiliorum aliam indecentiam , aut diflormitatem ;
cum pariter ipsa potuit absolute esse ma­
Dei. Undo nullam implicationem recog­
teria consilii. Quod namque aliquid sit,
noscimus in eo, quod tali hypothesi data
Christus faceret oppositum ejus, quod ca­ vel non sit consilii materia, supposita
bonitate, morali operis, dependet absolute
deret alias sub consilio divino, a Christo
non ex ipsa materia ; sed ex benepla­
non cognito, sed inculpabiliter ignorato :
nam tale opus posset esse moraliter bonum
cito Dei libere illam consulentis, vel
juxta communes prudentiæ regulas, ut
non, ut supra observavimus num. 68.
Quare supposita inculpabili ignorantia,
supra diximus num. 66, et aliunde non
quod aliquid caderet sub consilio, et ma­
violaret aliquod debitum honestatis; cum
Christus non cognosceret se agere con­ jori beneplacito Dei, nullum esset dubium
decentiæ, aut honestatis illud exequendi
tra majus beneplacitum Dei. Quare non
adimpletio consiliorum in tali casu non ha­ præ alio; cum consilium illud penitus
beret rationem privationis vel simpliciter,
lateret : atque ideo in non exequendo
tale opus nulla occurreret indecentia mo­
vel secundum quid, et quodammodo; sed
ralis, ad suppositum divinum irreferibilis.
esset mera negatio nullum debitum transgrediens.
j Unde minime repugnaret suppositum di­
Objec­
Nec refert, si objicias Christum etiam
vinum in tali hypotbesi concurrere ad opus
tio.
antecedenter ad cognitionem, et delibera­ contrarium operi cadenti sub consilio,
tionem rationis potuisse habere motus ap­
sed tamen inculpabiliter ignorato. Et hæc
petitus tendentes in objecta rationi dis­
ita accipienda sunt de illis operibus, quæ
sona, ut dub. præced. statuimus : ergo ; ex se sunt prorsus indifferentia. Sed quia
pariter antecedenter ad notitiam consilio- semper rationabiliter præsumendum est
rum Dei non potuit habere actus hujus- I Deum magis approbare opera attentis om­
modi consiliis oppositos. Probatur con­
nibus perfectiora, magisque in eis com­
sequentia : quia sicut illi motus non sunt placere, propterea dum oppositum non
formaliter violatio legis, et tamen habent | revelatur, sentire debemus hæc cadere
oppositionem fundamentalem cum illa;
sub divino consilio, ut advertimus loco
quæ oppositio sufficit, ut nequeant esse proxime citato. Unde Christus in præmissa
a supposito divino : ita prædicti actus,
hypotbesi. licet non cognosceret alia ma­
quamvis non sunt violatio formalis consi- gis particularia Dei consilia; cognosce­
liorum, nihilominus habent oppositum ob­ ret tamen aliqua opera esse attentis om­
jectum, et fundamentalem cum illis ; atque nibus perfectiora, et subinde cadere sub
ideo in suppositum divinum revocari non
majori beneplacito Dei : quorum proinde
valent.
omissio non potuit esse in Christo, sicut
Diluitur.
Id, inquam, non refert : concesso nam- ( nec consiliorum sibi explicite proposito­
que antecedenti, negamus consequentiam,
rum violatio. Quæ enim supra expendi­
quam adhibita probatio non evincit ob
mus, hanc etiam partem evincunt, quin
satis notam rationem disparitatis. Dantur | opus sit alia addere.
enim aliqua objecta ab intrinseco dissona
rationi, ut fornicatio, mendacium, fur-

I

i in.

i HI.
Refertur sententia contraria.

77. Oppositam nostris assertionibus opiArriiga. nionem defendit Arriaga disp. 43, sect.
S et 4, ct eadem refert Godoi ubi supra
Valentiam, Vasquez, et Loream ; quamvis
id aperte non doceant, sed ex eorum colPrimum ligat principiis. Pro qua sententia arguiBicinum. lur P1’*010 : Qu*a elicere actum virtutis
intentiorem, supposita potentia expedita
ad majoris intentionis modum, erat Christo
sub consilio, et opus magis conforme Dei
beneplacito ; siquidem manifestum est,
quod actus virtutis magis intensus est
opus perfectius, et Deo magis gratum :
sed Christus potuit elicere actum virtutis
minus intensum, relicto intensiori, ad
quem habebat vires proportionatas, v. g.
diligere proximum dilectione ut quatuor,
cum haberet vires ad diligendum ipsum
dilectione ut octo : ergo potuit transgredi
consilium divinum, et recedere a majoti
Dei beneplacito. Probatur minor : tum
quia qui potest carere omni perfectione
morali potest etiam carere perfectione
morali majori : sed Christus potuit carere
absolute omni perfectione morali; ut con­
tingeret, si careret omni habitu virtutis,
aut etiam potentiis proxime operativis :
ergo pariter potuit carere majori perfectione
morali : nulla ergo est repugnantia in eo,
quod potens eligere actum intensiorem,
atque ideo moraliter perfectiorem, sistat
in actu minus intenso, et non operetur,
quantum absolute potest. Tum etiam quia
exist entibus in Christo viribus sufficien­
tibus actum ut octo, posset Deus negare
auxilium efficax, sive physice præmovens
ad omnem, et quemlibet actum eis viribus
correspondentem : in quo eventu Christus
nullum actum eliceret ; ergo pariter posset
Deus negare auxilium efficax ad actum
ut octo, præmovendo præcise ad actum
ut quatuor : id enim paritatis ratio con­
vincit : sed in eo eventu Christus eliceret
actum præcise ut quatuor, non se exten­
dens ad actum ut octo, ad quem haberet
sufficientes vires : ergo non repugnat
Christum elicere actum minus intensum,
relicto intensiori, licet habeat sufficientes
vires pro isto.
ConfirConfirmatur : quia Deus ex duobus
“lil10· bonis inæqualibus potest eligere minus
bonum, relicto majori : quamvis in elec­
tione melioris major honestas appareat :

505

ergo idem de Christo dicendum est; ac
subinde potuit elicere actum virtutis mi­
nus intensam, et omittere, sive non eli­
cere intensiorem. Antecedens supponitur
ut certum ex supra dictis in Comment,
ad art. 1, num. 6. Deus namque ad nul­
lum bonum a se distinctum necessitatur,
sive majus sit sive minus : et hac ratione
potuit non incarnari, quamvis in mysterio
Incarnationis occurrant excellentissima
convenienti© motiva. Consequentia vero
probatur tum a paritate : tum ex eo, quia
si Deus non posset eligere minus bonum
relicto majori, necessitaretur ad majus
bonum ; atque ideo non esset liber in
eligendo : quod est contra fidem. Eadem
autem ratio in Christo eligente militat, ut
facile consideranti constabit.
Ad argumentum respondemus admit- Solvitur
tendo majorem, et negando minorem ex
suppositione, quod Christus cognoscat ac­
tum cum majori intensione cadere sub
consilio, et magis placere Deo juxta ea,
quæ num. præced. observavimus : nam
omissio actus intensioris in tali supposi­
tione esset imperfectio moralis supposito
divino repugnans, ut ostendimus. Ad pri­
mam autem minoris probationem respon­
detur majorem solum verificari per se lo­
quendo , et cæteris paribus. Unde facile
admittimus, quod si Christus careret po­
tentiis, £et viribus sufficientibus ad perfec­
tionem moralem tam ex toto, quam ex
parte ; haberet carentiam et totius per­
fectionis moralis', et majoris* perfectionis
moralis absque ulla imperfectione morali
contraria, vel privativa, sed mere nega­
tive, et nullatenus imputative : ut etiam
contingeret, si suppositum divinum assu­
meret naturam aliquam moralis rectitu­
dinis incapacem. Sed quia argumentum
procedit de Christo ut potente elicere ac­
tum magis intensum, hujus actus inten­
sioris omissio non esset mera carentia,
sed privatio quædam ob violatum debitum .
decentiæ, et honestatis; quare inducta illa
probatio non est ad rem. Unde ad secun­
dam dicendum est, quod ex suppositione,
quod Christus haberet vires sufficientes ad
actum ut octo, et cognosceret hunc cadere
sub consilio ; non posset Deus negare
auxilium efficax ad talem actum elicien­
dum; eo quod stantibus viribus sufficien­
tibus omissio subsecuta esset voluntaria,
et moraliter reprehensibilis ob violatum
debitum honestatis : et implicat hujusmodi
omissionem, sive transgressionem esse in

506

DISP. XXV, DUB. V,

DE INCARNATIONE.

Christo, ut supra satis ostensum est. Quare
vel consilii, vel hujusmodi : hæc enim
eo ipso, quod Deus constitueret Christum
respectu Dei in propria natura locum non
in tali snppositione, ex eadem obligaretur
habent : sed esset necessitas absoluta, et
necessitate consequenti ad non negandum
ab intrinseco ex naturali determinatione
auxilium efficax ad talem actum inten­
ad melius. Hoc autem motivum non mi­
siorem eliciendum. Sicut ex suppositione,
litat in Christo : nam absolute potest
quod Deus proponat Christo præceptum
omittere actum consiliatum, consideratum
elicendi aliquem actum, necessitatur ex
secundum se, et præcisive a consilio : quod
consequenti ad non negandum auxilium
sufficit, ut libere illum eliciat. Nequit
efficax pro tali actu : quia omissio actus
tamen illum omittere in sensu composito
præcepti esset peccaminosa; et implicat consilii, sive omissione cum consilio con­
peccatum esse in Christo : ubi occurrit jungenda ; quod sufficit ex una parte, ne
eadem proportionabiliter difficultas, et res­ transgressio consilii sit Christo pos ibilis ;
ponsio. Sed addendum est posse admitti,
et ex alia parte non impedit libertatem,
quod Deus in tali hypothesi non commu­ sive potestatem ad omissionem actus se­
nicaret Christo auxilium efficax ad actum cundum se; sicut proportionabiliter con­
illum intensiorem, dummodo etiam sup­
tingit circa actum Christo præceptum, ut
ponatur, quod non præmoveret ad aliquem
ex infra dicendis magis constabit.
alium actum, qui esset occasio, vel causa
78. Arguitur secundo : quia omittere secaoomittendi intensiorem actum ; quia his consilia non est aliqua indecentia moralis;
præsuppositis omissio illius non esset vo­
ergo non repugnat, quod Christus omit- mentcB.
luntaria, atque ideo nec moraliter repre­ tat, aut violet consilia. Consequentia pa­
hensibilis : implicat enim omissio volun­
tet a destructione fundamenti nostræ as­
taria, quæ non supponat aliquod exercitium
sertionis. Et antecedens suadetur : nam
positivum voluntatis in eam influens :
si omissio consiliorum foret indecentia
aliter namque licet sit, tamen a voluntate
moralis, induceret moralem privationem .'
non est. ut ex professo ostendimus tract.
atqui talis omissio non est privatio moralis,
13, disp. 5, dubt 2.
sed simplex quædam negatio : ergo non
Mruitor
Ad confirmationem, concesso antece- importat moralem aliquam indecentiam.
matio. denti, negamus consequentiam. Ad cujus Probatur minor : quoniam omnis privatio
primam probationem respondetur dispa- supponit debitum : sed nullum est de­
ritatcm in eo esse, quod Deus in propria bitum exequendi consilia; siquidem prænatura non habet superiorem cujus præ- cipua differentia inter consilium, et præ­
ceplis obediat, aut cujus consiliis, ac be­ ceptum consistit in eo, quod istud conducit
neplacito conformetur : unde nullo de­ debitum operandi; illud vero non induit
bito vel Tegis, vel decentiæ obligatur debitum , se I relinquit in arbitrio ho­
eligere, quod objective perfectius est : sed
minis, quod operetur, vel non, ut satis
sicut absolute potest nullum bonum eli­
constat ex dictis num. 66 ; ergo omis­
gere, sic etiam potest eligere minus. Sed
sio consiliorum non est privatio mora­
Christus, sive suppositum divinum in na­ lis. Nec satisfaciet huic argumento, qui
tura assumpta habet superiorem, nempe
respondet, quod licet opus consiliatum
Deum, et est capax, ut sibi et imponantur
non debeatur debito legali ; debetur tamen
prœcepta et proponantur consilia; et sicut
debito condecentiæ, et honestatis juxta ea,
non obediendo praeceptis peccaret, quod
quæ diximus num. 75. Nam contra hanc
repugnat : sic etiam transgrediendo consi­
responsionem, et doctrinam, cui illa in­
lia incurreret aliquam indecentiam mo­
nititur, est, quod si præcise attendamus
ralem ; quod proportionabiliter implicat.
ad debitum condecentiæ; etiam secluso
Unde ex suppositione, quod cognoscat sensilio, opus magis perfectum est debi­
elicere actum intensiorem esse consilium,
tum : ergo vel opus perfectius secundum
non potest illum omittere potentia conse­
se acceptum præcisive a consilio debetur;
quenti, et in sensu composito. Ex quibus
et sic Christus non poterit illud omittere
patet ad secundam probationem : nam si adhuc consideratum secundurp se; quod
Deus ex duobus bonis inæqualibus non
destruit Christi libertatem circa opera per­
posset eligere minus, sive, et in idem re­
fectiora : vel adhuc supposito consilio po­
dit, si electio minoris boni Deo repugna­
terit a Christo omitti omissione composita
ret; necessitas illud eligendi non esset cum consilio, quod proxime negabamus.
ex aliqua extrinseca suppositione præcepti, | Consequentia patet. Et antecedens suade­
tur,

Sobtio-

I

tur, tum quia elicere opera perfectiora con- |
ducit de se ad majorem honestatem : ergo
secundum se, et secluso consilio est de­
bitum condecentiæ. Tum etiam, quia con­
veniens est unumquemque operari secun­
dum totam latitudinem virtutis quam ha­
bet : ergo debet operari debito condecentiæ
Tum denique quia Christo ratione unionis
hypostaticæ debitæ fuerunt gratia, et vir­
tutes in maxima intensione : ergo pariter
debitum erat, etiam secluso consilio, quod
Christus eliceret actus virtuosos similiter
intensos : atque ideo, etiam secluso con­
silio, si non ageret ita intense, deficeret in
debito condecentiæ.
Respondetur huic argumento sustinendo
solutionem inter arguendum datam, quæ
optima est, .et juxta doctrinam traditam |
præced.; licet enim consilium Dei non in­
ducat debitum strictum, quo obliget ad
culpam, vel pœnam culpæ : inducit tamen
aliquod debitum honestatis, quod fundat
majorem condecentiam, et cujus violatio
mereatur, quantum est de se, negationem
specialem beneficiorum. Unde licet omis­
sio consiliorum non sit stricta privatio,
et imperfectio moralis ; est tamen privatio,
et imperfectio moralis secundum quid,
nempe contra debitum condecentiæ. Ad
impugnationem autem hujus solutionis
respondetur negando antecedens, quod non
evincunt inductæ probationes. Nam ad
primam, concesso antecedenti, negando
consequentiam : nam licet illud, quod est
magis honestum, sit magis conveniens:
nihilominus secluso tam præcepto, quam
consilio , nullatenus est debitum debito
morali ; et ideo, qui illis seclusis, omitte­
ret actus perfectiores, relinqueret quidem,
quod sibi magis convenit, sed nullum vi­
deret debitum. Et eodem modo respondetur
ad secundam, quæ amplius quid non evin­
cit. Ad lerliam dicendum est, quod Christo
ratione dignitatis personalis debita fuit ex­
cellens intensio gratiæ, et virtutum, non
quidem ab ipso Christo, sed a Deo, qui
produxit unionem hypostaticam : ad quod
tamen obligatus non fuit ex lege, aut
consilio ; cum horum incapax sit ; sed ex
morali quadam exigentia, aut congruentia
juxta dignitatem suppositi : unde ortum
etiam duxit, quod potuerit Deum commu­
nicare Christo auxilia valde intensa, et
commensurata principiis habitualibus. Sed
tamen Christus, si nullum supponeret præ­
ceptum sibi impositum, aut consilium re­
velatum, nullo debito obligaretur ad ma­

507

jorem operationis intensionem : quamvis
enim hæc esset illi magis conveniens, non
tamen foret debita morali debito, siquidem
hoc fundatur in præcepto, aut consilio
superioris ; quorum neutrum tunc adesset,
ut supponitur.
Nec refert, si dicas, quod licet antece- Occarridenter ad opus perfectius Christi non sup- .l.“r
ponatur consilium Dei; nihilominus ad lioni.
praedictum opus sequitur majus Dei bene­
placitum : quippe cum Deus magis ap­
probet, quod magis perfectum est ; ad
fundandum, autem in Christo debitum
perfectioris operis sufficit consilium, aut
majus beneplacitum Dei, sive antecedat
opus, sive illud subsequatur. Non, in­
quam, hoc refert : quia sicut ad opus per­
fectius præcedit quidem consilium Dei,
non tamen necessario, sed libere; posset
enim Deus illud non consulere : sic etiam
ad prædictum opus subsequitur beneplaci­
tum Dei, non tamen necessario, sed li­
bere ; quia posset absolute illud non magis
approbare, sicut nec sub consilio propo­
nere. Quare sicut ratione consilii antece­
dentis non necessitaretur Christus ad ac­
tum perfectiorem consideratum secundum
se, et præcisive a consilio; sed posset
illum absolute omittere : quod sufficit, ut
libere exequatur opus consiliatum : sic
etiam ratione beneplaciti subsequentis non
necessitatur absolute ; sed retinet eandem
indifferentiam atque potestatem ad actum
secundum se. Quod vero nequeat omittere
in sensu composito vel consilii anteceden­
tis, vel beneplaciti subsequentis, est ne­
cessitas consequens, quæ libertati absolutæ
non præjudicat : fundatur enim in suppo­
sitione simpliciter accidentali respectu ac­
tus secundum se : unde actus sic acceptus,
et potestati antecedenti correspondens ma­
net objective omissibilis respectu Christi
cognoscentis consilium, et majus benepla­
citum Dei. Quod quidem beneplacitum
semper est præsumendum, quandiu oppo­
situm non revelatur, ut num. 68 obser­
vavimus.
79. Arguitur tertio ; nam si in Christo Tertium
non potuit esse violatio, sive transgressio
r
consiliorum Dei, sive et in idem recidit,
si Christus non potuit discedere a majori
Dei beneplacito; sequitur nullam actionem
libere exercuisse, ac subinde per nullam
actionem meruisse : consequens est om­
nino falsum : ergo et antecedens. Proba­
tur sequela : quia Christus evidenter co­
gnovit consilium, et majus beneplacitum

• . ·-■

508

DE INCARNATIONE.

Dei circa omnes suas actiones, ut satis
constat ex dictis disp. 18, dub. 2; ergo si
hac notitia supposita non potuit omit­
tere, violare, aut transgredi consilia Dei,
sequitur quod nullam actionem libere eli­
cuerit. Probatur consequentiam : quia ad
operandum libere aliquem actum, requiri­
tur potestas absoluta illum omittendi. De­
claratur magis hujus argumenti vis : nam
si Christus supposita notitia consilii, aut
beneplacito Dei circa aliquem actum, il­
lum omitteret ; violaret utique, et trans­
grederetur consilium Dei : ergo si suppo­
sita prædicta notitia, potest omittere actum
consiliatum; sequitur quod possit violare,
et transgredi consilium Dei : nam quid
quid facit actus actu, præstat potentia possibiliter : atqui affirmans impossibilem j
Christo fuisse violationem divinorum con­
siliorum: ergo nullatenus illa omittere po­
tui : atque ideo liber non fuit in eorum
adimpletione.
Huic argumento plures solent adhiberi
responsiones, quas refert, et refellit Go- '
doi disp. cit. a num. 26 usque ad 81. Sed
hoc studio prætermisso, respondebimus
communi apud Thomistas solutione, quam
supra adhibuimus num. 35. Difficultas
enim generalis est, et in pluribus contro­
versiis occurrens, tam circa actus præceptos, quam circa actus consiliatos, ■
quin et absolute sumptos : militatque non i
solum in Christo, sed in beatis etiam, 1
et in Angelis pro primo suæ creationis
momento ; ac denique applicari valet
non solum consiliis, verum etiam præ·
ceptis, auxiliis efficacibus, prædefinitionidus extrinsecis, et infallibilitati divinæ ;
præscienliæ. Unde non oportet, quod pro '
diversitate materiarum diversas aperia- ί
mus, et sequamur vias, quarum multipli­
ces anfractus non aliud ut plurimum affe­
runt, quam confusionem : sed expedii
magis eundem retinere tenorem, et non
intercepto veritatis filo nos expedire ab
hujusmodi labyrinthis. Ad argumentum
itaque negamus sequelam. Et ad ejus pro­
bationem respondemus, quod licet Chris­
tus, supposita notitia consilii divini circa
aliquem actum, non potuerit omittere il­
lum potestate consequenti, et in sensu
composito, sive conjungendo omissionem
cnm consilio; quod requirebatur, ut pos­
set consilium transgredi, sive deficere iu
observando consilium : potuit tamen ta­
lem actum omittere potestate antecedenti,
et in sensu diviso, sive præcisive a consi­

lio ox parte objecti, sou termini; quod
sufticit, ut libero operetur, et consilium
exequatur. Sicut proportionabiliter con­
tingit in voluntate efficaciter præmota ad
ad aliquem actum : nequit enim illum
omittere potestate consequenti, et in sensu
composito, sive conjungendo omissionem
cum præmotione ; atque ideo nequit auxi­
lium frustrare ; et nihilominus potest omit­
tere actum potestate antecedenti, et in
sensu diviso, sive attendendo ad actum
secundum se; ac subinde libere agit :
quippe qua? retinet potestatem absolutam
omittendi in sensu diviso, quam solam li­
bertas exiarit, ut locis relatis num. cit. ostendimus. Unde ad majorem difficultatis
explicationem respondemus concedendo
antecedens, et distinguendo consequens :
Si supposita notitia consilii, posset actum
consiliatum omillere potestate consequenti,
ei in sensu composito, posset transgredi
consilium, concedimus consequentiam :
nam omissio actus composita consilio est
formalis ejus violatio. Si talis nolitia sup­
posita, posset actum consiliatum omillere
potestate antecedenti, et in sensu diviso con­
silii ex parle objecti, seu termini, posset
consilium violare, negamus consequentiam
quoniam omissio actus (alias consiliati)
considerati secundum se, et divisive a con­
silio, non est consilii violatio, sed mera
non impletio negativa ; siquidem actus
secundum se præscindit a’consilio, et sub
hac præcisione correspondet potentiæ an­
tecedenti. Cum vero dicitur potentiam fa­
cere possibiliter, quod actus facit actu;
sermo est de actu, quatenus per se corres­
pondet polentiæ, et præscindit a circums­
tantiis accidentaliter occurrentibus. Et in
hoc sensu non adimpletio consilii considerata secundum se, et quatenus corres­
pondet potentiæ antecedenti, non est vio­
latio, aut transgressio consilii ; cum illud
essentialiter non præsupponat ; sed simplex
negatio actui iqui alias consuli valet) op­
posita. Unde non sequitur ex terminis,
quod qui potest actum consiliatum omittere,
possit violare consilium. Sicut in exemplo
proposito non bene colligitur, quod qui
potest omittere actum, ad quem præmovetur, possit frustrare, aut inefficacem
reddere præmotionem. Et sicut sedens,
dum sedet, potest ambulare : et tamen non
potest ambulare, dum sedet, hoc est, con­
jungendo utrumque actum ; licet si ambu­
laret conjungeret ob illam nimirum suppo­
sitionem accidentalem, a qua deambulatio
secundum

DISP. XXV, DUB. V.

509

secundum se considerata, et ut correspon- 1 facultate ad omissionem illius actus, de­
det potentiæ antecedenti, præscindit. Et bet habere potestatem ad omittendum ac­
hæc satis sit insinuare modo : nam major tum ut consiliatum. Sed implicat hujus­
hujus difficultatis explicatio constat ex lo- · modi facultas, nisi voluntas possit omittere
cis relatis, et ad incudem iterum veniet
actum in sensu composito consilii, sive
disp. 27, dub. 6, ubi agemus de libertate
consilium violando; siquidem omissio ac­
Christi in adimplendo præcepta.
tus secundum se, et præcisive a consilio
Qjarluin
80. Sed replicabis contra hanc doctri­
non est omissio operis consilitati, ut con­
argu! Kvntuiu. nam (et sit quartum argumentum) : quo- ’ siliati. Ergo vel Christus non habuit liber­
niam ad hoc, quod supposita notitia con­
tatem in adimplendo consilia, quod dici
siliorum Dei, quam Christus habuit per
nequit; vel potuit violare consilia, et ab
visionem beatificam, retineret potestatem
eis privative recedere.
ad omissionem actus consiliati, pariter
Ad replicam, sive argumentum res­ Satisflt
arguretinere deberet potestatem ad judicium
pondetur concedendo sequelam, et ne­ menio
dictans talem omissionem : sed hanc non
gando minojem. Ad cujus probationem
habuit : ergo nec illam : et consequenter
dicendum est, quod licet cum circunstanvel dicendum est Christum potuisse trans­
tiis hic, et nunc occurrentibus, inter quas
gredi consilia, ut affirmant hujus opinio­ i computatur actuale consilium Dei circa
nis patroni ; vel concedendum erit illa non j talem actum, non cohaereat dictamen prulibere implevisse, quod vitare curamus.
dentiæ approbans omissionem talis actus;
Major et utraque consequentia patent, mi­ cohaeret tamen potestas ad hadendum dicI
nor autem ostenditur : fiam judicium dic­ j tamen prudentiae, quod approbet prædictans omissionem actus consiliati non fuit I tam omissionem, non quidem in bis cirChristo possibile, nisi juxta regulas pru- ■ cunstantiis, sed in aliis, et præsertim
dentiæ, quæ attendit ad omnes circuns- ! præcisive a consilio Dei consulentis actantias etiam accidentales hic et nunc : tum. Quod enim et consilium, et praeoccurrentes : sed secundum circunstantias ! dictae circunstantiæ occurrant, est per
hic, et nunc occurrentes fuit consilium ■ accidens respectu actus secundum se ;
Dei circa talem actum , quo supposito
quippe qui ab illis ita consideratus præs­
prudentia dictare nequit omissionem illius,
cindit, atque ideo posset in aliis recto
ut ex se liquet : ergo supposita notitia prudentiae dictamini, conformari. Unde
consiliorum, quam Christus habuit per
non magis ab hoc latere ex repugnantia
visionem beatam, non habuit potestatem
oppositi judicii prudentis premit argumen­
ad judicium, dictans omissionem illius. Eo
tum, quam si actui consiliato, et ejus
vel maxime, quod judicium, quo Christus
omissioni applicetur. Sicut enim stante
regulavit adimpletionem consiliorum, fuit ! consilio, quin et ipso actu consiliato, et
omnino irrevocabile, utpote consistens in I præmotione physica ad ipsum, stat po1
visione beata, quæ est immutabilis ab in­ I testas antecedens ad actum in sensu diviso,
trinseco : atque ideo præclusus est omnino . sive considerato secundum se : sic stante
locus alteri judicio dictanti omissionem : I dictamine prudentiæ approbantis, et impenec enim potuit cum visione cohaerere, ; rantis actum consiliatum, stat simul po­
nec ipsum excludere.
testas antecedens ad dictamen prudentiæ
ÛOàfifConfirmatur : quia si semel Christus approbantis pro aliis circunstantiis (et præouiio.
libere implevit consilia, ut omnino faten­ ' sertim præcisive a consilio tunc existante)
dum est; consequenter fateri oportet, quod ' carentiam actus. Est enim eadem diffihabuerit judicium dictans actus consilia­ : cultas, nihil.quam diversos terminos adtos non solum materialiter, et secundum dens, atque ideo diluitur eodem modo
se acceptos, sed etiam ut cadentes sub juxta dicta num. præced.
consilio : v. g. debuit tale judicium dic­
Ex quibus etiam patet ad difficultatis
tare, quod jejunaret ex consilio, quod | augmentum : nam licet dictamen regulans,
oraret ex consilio, et sic de cæteris. Unde aut imperans actum consiliatum in Christo
judicium sic explicatum pertinuit ad actum consistat in visione beatifica, et ab hac
parte sit irrevocabile ex suppositione, quod
primum, ut voluntas esset expedita ad
exeeutionem operis consiliati : sicut ut sit : tamen hæc suppositio est simpliciter
sit in actu primo expedito ad obediendum accidentalis respectu talis actus : tum quia
requiritur praecepti noticia. Ergo pariter ut ipse non exposcit eam regulationem, sed
voluntas esset in actu primo, sive cum posset mediante alia inferiori procedere :

510

DE INCARNATIONE

tum quia visio beata non importat talem
nune occurrat consilium : quia potestas
actum, nisi supposito, quod ex parte Dei
antecedens non respicit omnia hic, et nunc
detur consilium, sive majus beneplacitum
accidentaliter occurrentia, inter qu® sup­
circa ipsum : id vero potuit absolute non
positio consilii recensetur : sed talis po­
esse. Quare actus consiliatus consideratus
tentia referenda semper est ad ea, quæ
secundum se non affert Christo necessita­
tam actus, quam ejus carentia vel privativa
tem absolutam ; sed posset absolute res­
vel negativa essentialiter dicunt, divisive,
pui. Et consequenter Chrislus adhuc cons­ et præcisive considerata tam inter se, quam
titutus sub consilio retinet potentiam ad
ab ordine ad accidentaliter occurrentia.
omittendum actum consideratum secun­ Alias difficultates addemus, et diluemus
dum se : quod sufficit, ut illum libere loco supra cit., nam eandem, et majorem
eliciat. Nec ad hoc requiritur, quod possit
vim habent in actibus Christi cadentibus
visionem beatam excludere : sed sufficit,
sub præcepto.
quod possit omittere actum in sensu divi­
DUBIUM VI.
sive, et præcisivo, sive non conjungendo
carentiam actus cum visione, sed cum j
principiis essentialibus per modum suppo- I Dirum Chrislus potuerit habere aliquem
errorem, vel ignorantiam.
siti, et potentiæ ad utrumque extremum.
Hujusmodi autem principium non est vo- I
Continuantibus considerationem defec­
Juntas supponens visionem beatam, sed i
tuum naturæ assumptæ ex parte animæ
voluntas secundum se. Sicut proportionabiiiter contingit in voluntate efficaciter ' occurrit, ut post notitiam eorum, qui per­
præmota ad actum, quæ nequit auxilium ' tinent ad voluntatem, ut sunt peccatum,
excludere, nec omissionem actus cum eo j et alia, quæ malitiam concernunt; diffe­
conjungere : et tamen retinet potentiam ' ramus de aliis ad intellectum spectantibus,
antecedentem ad carentiam actus secun- j ut sunt error, et ignorantia. Quamvis au­
.'a
dum se; et propterea libere concurrit ad j tem intellectus hujus sit voluntate prior;
actum. Recolantur dicta tract. 14, disp. ; oportuit tamen prius de hujus defectibus
7, dub. 4, g 13, ubi hanc rem fuse ex· j agere; quia graviores sunt, ac notiores; ac
subinde evidentiori ratione a Christo re­
plicuimus.
Ad confirmationem concesso antecedenti moventur. Et ita se gessit D. Tho. in hac
primi enthymematis, negamus absolute quæst. in 15, nam. in 1 et 2 art. statuit
primam consequentiam, ex qua ulterior dis­ non fuisse in Christo peccatum, nec fomi­
tem peccati, et deinde art 3 ignorantiam
cursus dependet : quoniam operi consiliato,
sive jejunio v. g. faciendo ex consilio op­ ab illo exclusit. Quia vero non pauca,
ponuntur duo extrema, nempe privatio talis ' quæ circa propositam difficultatem hic
actus ut cadentis sub debito decentiæ, et J possent expendi, constant ex alibi dictis,
mera negatio ejusdem actus : nam, ut su­ non multum in his immorabimur : sed ex­
pra diximus, quamvis de facto cadat sub j pedit, quod primo loco separemus certiora,
consilio, id tamen est ipsi accidentale con­ quæ communiter ab omnibus recipiuntur.
siderato secundum se. Negatio autem
actus consiliati minime supponit essen­
§1·
tialiter cognitionem consilii pro regula,
Præsupponenda ad prxeipuam difficultatem.
sed solum cognitionem actus secundum se,
sive quoad essentialiter requisita. Et quia
potentia antecedens (quæ requiritur, et suf­
81. In primis explicare oportet subjec­ Qai.i
ficit ad libere operandum), solum respicit tum dubii, nempeerrorem, et ignorantiam. error.
essentialia tam actus, quam omissionis : Est autem error actus intellectus difformis
propterea ut Christus libere elicuerit actum objecto, quod attingit, sive juiicat de ilio
consiliatum, et etiam ut consiliatum, vel aliter, ac est in se : sicut enim veritas for­
quia consiliatum, non oportuit, quam ha­ malis consistit in conformitate judicii in­
tellectus cum rebus cognitis; sic etiam
buerit potestatem ad privationem sive ad
carentiam talis actus ut cadentis sub con­ falsitas, et error consistunt in opposita dis­
silio : sed satis ipsi fuit potestas ad caren­ sonantia. Dividitur autem error in specula­
tiam actus secundum se, quæ est mera tivum et practicum ; et uterque cognoscitur
per veritatem oppositam : nam prior connegatio non importans sui conjunctionem
cum consilio. Et nihil refert, quod hic, et trariatur veritati speculativæ, quæ est de
rebus

DISP. XXV, DUB. VI.

511

i

/

rebus secundum se, posterior vero opponi­ omnia præsentia, præterita, et futura,
tur veritati practicæ, quæ est circa agibiquin et plurima possibilia, idque maxima
lia, sive humanas operationes. Uterque claritate, atque intensione (sicut enim
autem potest esse formaliter culpabilis, vel
habuit plenitudinem gratiæ, sic etiam ha­
inculpabilis, ut de ignorantia statim dice­
buit plenitudinem scientiæ) : quidquid
Quid mus. Est autem ignorantia generalissimo
autem non ita cognovit, nullo modo per
ifMmintellectum attigit : ergo omnia objecta,
loquendo non aliud, quam carentia scien­
lis.
quæ Christus attigit, perfectissime, et
tiæ, sive notitiæ. Et dividitur in eam, quæ
scientifice cognovit. Accedit Verbum in
est carentia scientiæ, quam quis nec ha­
natura assumpta eos tantum defectus ha­
bet, nec natus est habere ; unde habet ra­
buisse, qui pertinent ad veritatem talis
tionem simplicis negationis, diciturque
naturæ, et conducunt ad finem redemp­
nescientia : et in eam, quam quis aptus
tionis : error autem nec est de veritate
natus est habere; quare habet rationem
naturæ humanæ, nec ad prædictum finem
privationis, et vocatur proprie ignorantia.
conducit : ergo Verbum in tali natura,
Quæ ulterius dividitur in illam quæ nul­
atque ideo Christus nullum habuit erro­
lum affert, clauditve errorem in contra­
rem.
rium : et ideo appellatur ignorantia puræ
Ex quibus principiis facile etiam colli­ An ha­
negationis, aut privationis : et in illam,
buerit
gitur Christum non habuisse aliquam igno­ ignoran
quæ ultra carentiam scientiæ affert erro­
­
rantiam vel per modum nescientiæ, vel tiam
rem scientiæ contrarium, ut cum aliquis
per modum privationis circa ea, quæ per­
non solum nescit aliquam veritatem, sed
tinent ad hunc Universum, et terminant
credit etiam errorem contrarium; quare
increatam scientiam visionis. Nam Chris­
hæc ignorantia dicitur pravæ dispositionis.
Rursus ignorantia alia est culpabilis, et
tus omnia hæc perfectissime cognovit tum
alia inculpabilis, quarum rationes satis per scientiam beatam, tum per scientiam
D.Thcm. innotescunt ex verbis D. Tho. 12, quæst.
extra Verbum, ut constat ex dictis disp.
76, art. 2, ubi ait: Nulla ignorantia invin­
18, dub. 2 et disp. 19, dub. 1, cum duo­
cibilis est peccatum : ignorantia autem vin­
bus seq.; scientia autem excludit ignoran­
cibilis est peccatum, si sil eorum, quæ ali­
tiam circa idem objectum, sicut quælibet
quis scire tenetur : non autem si sil eorum,
forma expellit carentiam’ sui : ergo circa
quæ quis scire non tenetur. Alias plures
prædicta objecta nullam habuit ignoran­
ignorantiae divisiones tam ex parte objecti,
tiam. Quod motivum sicut evincit Chris­
quam ex parte principii assignavimus, et
tum habuisse omnem scientiam sibi de­
explicuimus tract. 13, disp. 13, dub. 1, §
bitam ‘vel ex lege, vel ex debito decentiae,
1, quas tamen pro præsenti materia expen­ et congruitatis fundato in infinita ipsius
dignitate personali : sic etiam probat nul­
dere non oportet. Sed expedit addere, quod
lam habuisse ignorantiam circe omnia per­
licet scientia aliquando non sit debita ex
lege obligante subjectum, solet tamen esse
tinentia ad hoc Universum, et circa plu­
rima possibilia : cuncta enim hæc ad
subjecto debita debito connaturalitatis,
ipsum aliquo ex relatis titulis pertinue­
aut decentiae, aut dignitatis moralis : unde
carentia talis scientiæ, et pro tali subjecto
runt. Et hæc est propria resolutio D. D.Thom.
potest dici non mera nescientia, sed igno­ Thom. in præs. art. 3, ubi ait: Dicendum,
rantia.
quod sicut in Christo fuit plenitudo gratiæ
Chrislus
et virtutis, ita in ipso fuit plenitudo omnis
82. Terminis sic explicatis, supponen­
Hllom
htaerit dum est primo Christum de facto nullum
scientiæ. Sicut autem in Christo plenitudo
ffrorem habuisse errorem. Et ratio constat ex su­
gratiæ, el virtutis excludit fomitem peccati·,
pra dictis : quia nullus error cohæret
ita plenitudo scientiæ excludit ignorantiam,
quæ scientiæ opponitur. Unde sicut in Christo
circa illa objecta, quæ quis perfectissime,
non fuit fomes peccati, ita non fuit in eo
et scientifice cognoscit : sunt namque inignorantia. Cujus discursus principia satis
compossibilia circa idem, et secundum
liquent ex dictis locis relatis.
idem prædicatum : sed omnia objecta, quæ
Nec refert, si objicias in Christo fuisse praweuChristus sua notitia attigit, perfectissime, et
scientifice cognovit : ergo Christus de facto admirationem juxta illud Matth. 8 : 4u- objectio.
circa nullum objectum habuit errorem. Mi­ diens Jesus miratus est : sed admiratio sup­ Malta.B.
norem ostendimus disp. i 8 et 19, ubi dixi­ ponit aliquam ignorantiam : oritur enim
ex hoc, quod quis videt insolitum effec­
mus Christum et per scientiam beatam,
tum, et ignorat causam, ut docent Aristot. Ariitit,
et per scientiam extra Verbum cognovisse

r.

Mi;

l·

t

r * y,

M i-

«
vr*··

*· ; )
n

DE INCARNATIONI?.

512

Meiaph. cap. I. D. Tho. I, 2,
quæst. 32, art. 8; ergo Christus habuit
aliquam ignorantiam, et quidem pertinen­
tem ad hoc Universum, cum aliquem ejus
effectum cognoverit. Id, inquam, non re­
fert : quamvis eum Christus omnia nove­
rit secundum scientiam beatam, et per
se infusam ; quod sufficit, ne dicatur habuisse alicujus objecti ignorantiam : nihi­
lominus a principio non omnia cognovit
per scientiam experimentalem, sive ex
genere suo acquisibilem : hanc enim non
habuit per accidens sibi infusam, sed
eam suis actibus comparavit, ut diximus
disp. 22, dub. 1, et in eodem sensu dici­
tur habuisse aliquorum objectorum nes­
cientiam, non quidem absolute, sed prout
præcise opponitur scientiæ acquisitæ. Se­
cundum quam rationem habere q>otuit ad­
mirationem, quatenus experiebatur aliquos
effectus, nondum cognitis experimentaliDThoœ. ter causis. Unde D. Thom. infra art. 8,
inquit : In Christo non poterat esse aliquid
novum, el insolitum quantum ad scientiam
divinam qua cognoscebat res in Verbo, nec
etiam quantum ad scientiam humanam, qua
cognoscebat res per species inditas. Poluil
tamen esse aliquid sibi novum, el insolitum
secundum scientiam experimentalem, secun­
dum quam sibi poterant quotidie aliqua
nova occurrere. El ideo si loquantur de ipso
quantum ad scientiam divinam, el scien­
tiam beatam, vel etiam infusam, non fuit
in Christo admiratio. Si autem loquamur
de eo quantum ad scientiam expérimenta­
ient, sic admiratio in eo esse potuit. Et in
resp. ad I, addit : Licet Christus nihil igno­
raret; poterat tamen aliquid de novo occur­
rere experimentali ejus scientiæ ex quo admi­
ratio causaretur. Sed de hac difficultate
iterum sermo ledibit infra num. 117, ubi
propriam admirationis rationem magis ex­
plicabimus. Aliis vero, quæ hic possent
opponi, occurrimus disp. 18, dub 2, f 3
et disp. 19, fere per totam.
Christus
83. Secundum supponendum est Chris­
habuit
simpli­ tum de facto habuisse ignorantiam mere
cem
negativam, aut simplicem nescientiam
aliquo­
plurium objectorum, quæ cognoscere non
rum
nescien- repugnabat. Idque
facile ostenditur ex
liam.
dictis disput. 18, dub. 1, ubi statuimus
Christum nec per scientiam beatam, nec
per scientiam infusam cognoscere omnes
creaturas possibiles : unde consequens est,
quod plures nesciat : et tamen non repu­
gnat, quod aliquas, quin et omnes divisive
sumptas cognoscat, si sibi communicentur
D Thoni. |iJ>

r:

Ί

&

l’.t· i

1

ï

f.

lumen, et earum species : habet itaque
nescientiam plurium objectorum, qui cognoscere non repugnat. Sed quia paedida­
rum creaturarum cognitio non debetur
Christo vel ex lege, vel ex alio titulo
(habet namque scientiam sibi undequaque
debitam, et qua cunctis titulis salis fit,
ut proxime dicebamus) : propterea caren­
tia cognitionis circa illa possibilia non est
proprie loquendo ignorantia, quæ privatio­
nem importat ; sed ignorantia mere nega­
tiva, el simplex quaedam nescientia.
Et hæc, quæ præmissimus, pertinent de ctrisus
MlUIl
facto, et secundum præsentem, consonam- JD«ûlüU
que rebus providentiam, ad quæstionem iijtnorire
circa errorem, et ignorantiam in Christo; pleri,
■’tue
unde satisfactum est ab hac parte titulo scivit.
dubii. Sed ut progrediamur ad ea, quæ
contingere possunt, aut non, secundum
potentiam absolutam, ulterius, et tertio
loco supponendum est Christum potuisse
habere ignorantiam plurium objectorum,
quæ de facto scivit. Nam præscindendo ab
eis, quæ scire decuit ex lege, ut operaretur
conformi ter ad rectam rationem (de qui­
bus statim dicemus), et loquendo de aliis
quorum scientiam habuit ex titulo majo­
ris decentiæ juxta suam dignitatem; nulla
occurrit implicatio in eo, quod illa non
sciverit, atque ideo quod circa illa habue­
rit ignorantiam privativam, quatenus pri­
vatio opponitur debito decentiæ. Tum quia
scientia talium objectorum non magis connectitur cum Christo, quam gratia, et vir­
tutes : sine quibus tamen potuit absolute
esse, assumente Verbo humanitatem in
puris. Tum etiam quia scientia hujusmodi
non convenit Christo, nisi mediante in­
tellectu creato : sed Verbum potuit assu­
mere naturam humanam sine intellectu ;
cum ab eo realiter differat, et essentiali­
ter non dependeat : ergo assumere potuit
naturam humanam sine scientia. Tum
praeterea quia hæc non debetur Christo
essentialiter, sed debito connaturalitatis :
nulla autem est implicatio in eo, quod
Deus operetur contra, aut præter debitum
' hujusmodi, ut patet in gloria corporis
j quæ connaturali debito sequitur ad gloriam
! animæ; et tamen longo tempore impedita
j est, ne succederet. Tum denique quia ραβ­
ί dicta ignorantia nullam indecentiam mo' ralem Christo afferret, sed esset malum
i præcise physicum, quod Verbo in natura
; assumpta non repugnat : sicut nec quod
careat oculis, aut pulchritudine, et quod
mortem (quæ est prior privatio) sustineat,
ut

W)

513

DISP. XXV, DUB. VI.
ut infra magis declarabimus. Quin ctpejor
esset carentia gratiæ habitualis, et virtu­
tum; et tamen communis Theologorum
sententia contra Enricum, ct Alexandrum
docet Verbum potuisse assumere natu­
ram humanam sine illis.
Implicat
84. Quarto, et ultimo supponimus imC?im' plicare, quod in Christo fuerit error pracL*?.™ ticus, aut speculativus vincibilis; et con­
errorem,
sequenter quod in eo fuerit ignorantia
aut
i
Pravæ dispositionis, quæ hujusmodi errol i am
calpabi . rem involvit, et secum affert, ut num. 81
km.
observavimus. Hæc secunda suppositionis
pars manifeste sequitur ex prima : quam
proinde salis erit ostendere. Primo, quidem,
quia prædictus error est peccatum, ut ostendimustract. 13, disp. 13, dub. 2, num.
47 ; sed implicat, quod in Christo fuerit
peccatum, ut constat ex dictis dub. 2; ergo
implicat, quod in Christo fuerit hujusmodi
error. Secundo, nam esto, talis error non
esset formaliter peccatum, est tamen de se
dispositio, et causa peccati; cum ex se
afferat inordinationem in operando : sed
repugnat in Christo esse causam, et dispo­
sitionem ad peccandum; siquidem nullam
habuit vel remotam peccandi potentiam,
ut loco citato ostendimus, et specialiter
num. 17 ; ergo implicat Christum habuisse
talem errorem. Tertio, quoniam non mi­
nus repugnat rationi, quod homo intus
judicet esse, quod non est, vel non esse,
quod est, in quo consistit error; quam quod
exterius proferat rem aliter esse, quam
concipit, in quo consistit mendacium : sed
hoc in quacumque materia, supposita ra­
tione voluntarii, est ab intrinseco malum
morale, et subinde Christo repugnans juxta
dicta loco citato : ergo idem dicendum est
de errore voluntario : atqui omnis error
praclicus, et speculativus vincibilis, est
voluntarius : ergo non minus implicat,
quod Christus habuerit errorem practicum,
et speculativum vincibilem, quam quod
mendacium, aut aliud quodvis peccatum
commiserit. Implicatorium itaque est, quod
hujusmodi error fuerit in Christo
Punctos
Sed quia fieri potest, quod aliquis error
difficolUlis. sit mere speculativus, invincibilis, atque
inculpabilis, ut in nobis sæpe contingit ;
ideo ex omnibus membris, scu divisioni­
bus, quæ supra recensuimus, discutien­
dum adhuc relinquitur, utrum Christus
habere potuerit prædictum errorem ; quod
hic decidendum est. Reliqua enim membra
tam erroris, quam ignorantiæ, qualiter in
Christo fuerint, aut potuerint esse, vel
Salmant. Curs. theolog. tom. XV.

non; liquido constat cx immediate præmissis : qua: continent vel sententias om­
nino communes, vel principia satis certa,
et a nobis alibi stabilita.

§H.
Resolutio dubii quantum ad principalem
ejus materiam.

85. Dicendum est implicare, quod in CondeChristo fuerit aliquis error, quantumvis sio.
invincibilis, et inculpabilis; et consequen­
ter, quod in ipso extiterit aliqua ignoran­
tia pravæ dispositionis, quam indispensabiliter aliquis error comitatur. Sic docent
communiter Thomistæ, Medina in præs. Me iioa.
art. 3, ubi Nazarius controv. unica. Nazarius.
Arauxo dub. 2. Vincentius quæst. 1, pag. Arauxo.
38. Godoi disp. 44, § 5, num. 98. Joan, Vincei!lius.
prudentius tom. 2, tract. 2, disp. 1, dub. Godoi.
Joan.
2, et alii, quos dedimus tract. 17, disp. 2. Prudent.
dub. 2, num. 36. Idem etiam tuentur Sua­ Suarrz.
­
rez disp. 24, sect. 3, circa finem. Grana­ Grana
dos.
dos controv. 1, tract. 10, disp, 3, num. Ragnsa.
Berna).
3. Ragusa disp. 116. Bernal disp. 42, Amiens.
sect. 2. Amicus disp. 14, sect. 4. Lum- I.n ru­
bier quæst. 29, art. 4, num. 1594, et bier.
alii.
Probatur ratione non alia, quam quæ a Ratio
fundsnobis proposita fuit dub. 2, et sequentibus menta·
applicata : etenim sicut in Christo non lis.
fuit potentia peccandi, ita nec fuit potentia
errandi, sed propter defectum illius impli­
cat in Christo fuisse actum peccati : ergo
ob istius defectum repugnat fuisse in
Christo actum erroris. Consequentia liquet
ab omnimoda paritate : et minor constat
ex dictis loco citato. Major autem suade­
tur : nam ideo in Christo non fuit poten­
tia peccandi, quia principium quod ope­
randi, sive cui perse primo convenit posse
operari, est suppositum divinum, incapax
continendi, ac subinde efficiendi pecca­
tum : sed eadem ratio militat circa erro­
rem : ergo sicut in Christo non fuit po­
tentia peccandi, ita nec potentia errandi.
Probatur minor : nam ideo suppositum
divinum nequit ut quod continere, et effi­
cere peccatum, quia est in se summa bo­
nitas per modum actus puri, cui objective
opponitur quælibet malitia ; sed etiam est
iu se summa veritas per modum actus
purissimi, cui objective opponitur quæli­
bet error, aut falsitas : ergo sicut supposi­
tum est incapax continendi, et efficiendi
peccatum per modum principii quod ; sic
33

>

j

I

-

t IL

j

• · i

DE IACAUNA TlUNl.
etiam est incapax, ut per modum principii
quod contineat, et efficiat errorem.
ContirConfirmatur : nam quia Deus in propria
BatI0· natura subsistens nequit peccare, nec effi­
cere malitiam in aliis; ideo conjunctus na­
turæ extraneæ in ratione suppositi, nequit
per modum principii quod ad peccandum
concurrere : sed Deus in propria natura
subsistens nequii errare, nec producere er­
rorem in aliis, ut ex professo ostendimus
loco supra cit. ex Tract. 17 ; ergo pariter
unitus naturæ alienæ in ratione suppositi
nequit concurrere per modum principii
quod ad orrandum : sed hoc ipso implicatorium est, quod Christum erret, siquidem
actiones sunt suppositorum, sive subsis­
tentium ut quod : ergo implicat, quod in
Christo fuerit aliquis error. Ad hæc : sicut
potentia peccandi, sic etiam errandi poten­
tia non est a Deo, sed convenit creaturæ
ex se, sive prout factæ ex nihilo, et capaci
manendi sub nihilo : sed quia Christus non
est creatura, nec fit ex nihilo, cum sit sup­
positum increatum; ideo non habet poten­
tiam peccandi : ergo pari ratione non habet
errandi potentiam : et consequenter sicut
repugnat Christum peccare; sic etiam im­
plicat Christum errare.
\dver.-a86. Effugia vero, ad quæ Adversarii re­
riorarn
resoon- currunt, ut vim hujus fundamenti diruant,
sio.
negando actiones esse influxive suppositi
ut quod, et subinde in illo præcontineri,
præclusimus dub. 2, § 3, quin opus sit hic
alia addere. Cum majori tamen apparentia
præmisso fundamento occurrunt, admit­
tendo exemplum, et negando paritatem :
quoniam peccatum est malum morale, affertque proinde moralem indecentiam sup­
posito divino tam propria, quam in aliena
natura repugnantem : sed error mere spe­
culativus, et invincibilis est malum præ­
cise physicum, nullam importans moralem
indecentiam; siquidem ut supponitur, et
ex se liquet, nullum est peccatum. Unde
ex eo quod Christus sit peccandi incapax,
ut eo loco ostendimus, minime sequitur,
quod sit incapax errandi : sed magis infer­
tur oppositum : potuit enim alia mala, quæ
peccatum non sunt, sustinere, ut mortem,
ct alios defectus, de quibus disp. præced.
disseruimus.
Coifuia- Sed evasio hæc duplici via, et utraque
lur' efficaci confutari valet. Primo quidem :
nam licet error speculativus invincibilis
non sit peccatum ; nihilominus eædem proportionabiliter rationes in eo concurrunt,
ul Deo repugnet, ac in peccato : ergo sicut

supposito divino subsistenti in natura
aliéna repugnat intluoro in peccatum, sic
etiam repugnat influere in errorem. Con­
sequentia patet. Et antecedens probatur
tum a posteriori, aivo a signo : quoniam si
Deo ita non repugnaret error, ac pecca­
tum, quamvis Deus in propria natura non
posset precare, nec in malitiam specialiter
influere; posset tamen errare, vel saltem
errorem, aut falsitatem in aliis specialiter
officere : consequens est falsum, ut suppo­
nimus ex dictis loco supra cit. ex tract. 17;
ergo signum est, quod eædem proportionabiliter rationes, quæ concurrunt in pec­
cato, ut Deo repugnet, inveniuntur etiam
in errore, et falsitate. Tum etiam ratione
a priori : nam ideo implicat Deum peccare,
vel peccatum specialiter in aliis efficere;
quia est summa, et pura bonitas, quæ
proinde nullam continet malitiam : sed
etiam est summa, et pura veritas, atque
ideo nullam continet falsitatem : ergo im­
plicat Deum errare, vel errorem in aliis
specialiter producere. Quod magis declara­
tur detegendo radicem ulriusque implica­
tionis : etenim peccatum talis conditionis
est, quod ubicumque sit, opponitur objec­
tive bonitati divinæ, et avertendo ab ipsa,
ot approbando practice, quod ipsa repro­
bat : unde si Deus efficeret vel in se, vel in
aliis peccatum, necessario convinceretur a
propria bonitate recedere : quippe cum ne­
queat efficere, nisi illam intendendo, et
approbando ; et consequenter recedendo a
propria rectitudine, cui malitia, ubicum­
que sit, objective adversatur : quare sicut
implicat Deum a se recedere, seque des­
truere; ita etiam implicat Deum peccare,
aut malitiam efficere. Idem autem motivum
militat in errore : hic enim ubi adest, op­
ponitur objective omni assensui vero Mbi
contrario existent! tam in Deo, quam in
creaturis; illudque, quantum est do se, falsilicat, v. g. hoc judicium Deus non esi Iri­
nus, adversatur contrariæ veritati Deus est
trinus, ubicumque fuerit; atque ideo per­
tingit ad oppositionem objectivam cum
prædicta veritate in Deo eliamexistante,
et illam objective destruit. Unde si Deus
tale judicium falsum vel haberet in se, vel
faceret specialiter in aliis, illud utique in­
tenderet, atque approbaret : approbando
autem a propria veritate recederet, et sibi
opponeretur. Quare sicut hoc repugnat; sic
etiam repugnat Deum errare, aut falsita­
tem producere. Tum ergo, et in eodem
sensu, ac proportione opponitur Doo er­
ror,

t

DISP. XXV, DUB. VI.
ror, quam peccatum. Quocirca sicut Deus
in natura assumpta naquit per modum
suppositi, sive principii quod concurrero ad
peccandum, sic otiam concurrere non valet
ad errandum. Mors vero, et alii naturales
defectus non opponuntur objective alicui
perfectioni divinæ; sed solum vitæà aut
perfectionibus determinato creatis, et in
determinato subjecto, ut supra diximus
num. 33.
Alia
87. Secunda via, qua refellitur adhibita
respon­
sionis responsio, est hujusmodi : error licet spe­
ewfio. culativus est peccatum : sed implicat quod
peccatum fuerit in Christo, ut ostendimus
loco citato, et evasio quam impugnamus
supponit : ergo implicat quod error, licet
speculativus fuerit in Christo. Probatur
major : nam ideo mendacium ex genere
suo est peccatum, quia cadit supra mate­
riam indebitam : voces namque ordinantur
ad manifestandum conceptus existentes in
mente : unde perversitas quædam est signi­
ficare per voces, quod in mente non habe­
mus. Constat autem, quod conceptus in­
terni ordinantur ad repraesentandum
objecta, ut sunt in se ipsis : ergo perver­
sitas etiam est, quod conceptus interni
aliter significent res, quam sunt in se : et
in hoc consistit judicium erroneum, quod
proinde nequit non esse aliquod peccatum.
D.Thom. Unde D. Thom. quæst. 3 de malo, art. 7,
differentiam inter errorem, et simplicem
ignorantiam constituit his verbis : Error
esi approbare falsa pro veris : unde addil
quendam actum super ignorantiam : polesl
enim esse ignorantia sine hoc, quod aliquis
de ignotis sententiam ferat : et tunc igno­
rans est, non errans. Sed quando jam fal­
sam sententiam fert de his, quæ nescit, tunc
proprie dicitur errare. El quia peccatum in
actu consistit, error manifeste habet ratio­
nem peccati : non enim est absque præsumplione, quod aliquis de ignoratis sententiam
ferat, el maxime in quibus periculum exis­
ta. Sed· nescientia de se nec rationem culpæ,
nec pænæ habet : quod enim aliquis nesciat
ea, quæ ad ipsum non perlinet scire, vel quæ
non est natus scire, nec culpa, nec poena
est.
ObnroiNec proderit dicere non omnem errorem
tur
'io. esse peccatum ; cum certum sit dari ali­
cusio
quem invincibilem, atque ideo involunta­
rium ; cum tamen de essentia peccati sit
voluntarium essa. Id, inquam, non refert :
quia licet res ita si habeat, et non omnis
error sit formaliter peccatum ob defectum
libertatis; quod perspicue supponitur a

515

nobis, cum de errore invincibili in asser­
tione loquamur : nihilominus talis error
est fundamentaliter, et objective malus ob
oppositionem, quam habet cum rationali
natura. Idque vel ex eo constat, quod ac­
cedente libertate peccaminosus formaliter
est ; et nequit esse voluntarius, quin pec­
catum sit, ut ostendimus loco supra sit
cit. ex tract. 13. Suppositum autem divi­
num non solum nequit concurrere ad pecca-tum formaliter tale, sed neque ad id, quod
est tale fundamentaliter, et objective :
nam cum summa bonitas sit per modum
actus purissimi, nullam malitiam continet
vel objectivam ; atque ideo nec illam effi­
cere valet per modum principii quod.
Quare implicat, quod ita in natura as­
sumpta concurrat ad errorem, licet invin­
cibilem, et formaiiter non malum. Confir­
matur : quia error non minus opponitur
natura} rationali, nec minorem inordina­
tionem objectivam importat, quam motus
appetitus tendens in objectum turpe ante
advertenliam rationis : sed hujusmodi
motus, licet formaliter non sit peccatum,
dicit tamen malitiam objectivam, ratiene
cujus repugnat supposito divino in natura
assumpta, ut ostendimus dub. 4, ergo idem
de errore dicendum est.
88. Sed oppones : nam ignorantia pri- objectio,
vativa non minus opponitur naturæ intel­
lectuali, quam error : et nihilominus non
habet aliquam notitiam vel formalem, vel
objectivam, ratione cujus repugnet suppo­
sito divino in natura assumpta : unde su­
pra num. 83 supposuimus Christum po­
tuisse habere ignorantiam privativam,
oppositam debito congruitatis : ergo ex
oppositione erroris cum intellectuali natura
non infertur, vel quod habeat aliquam ma­
litiam, vel quod supposito divino in na­
tura aliena repugnet. Cætera constant.
Et major ostenditur : quia ignorantia pri­
vativa opponitur privative eidem veritati,
cui error opponitur contrarie : huic enim
veritati Deus est Irinus opponitur per mo­
dum privationis ignoranti® : ubi scientia
debetur; et per modum contrarii error,
sive assensus oppositus. Eademque objec­
tio fieri potest de amentia, quæ etiam op­
ponitur veritati impeditive, quatenus intel­
lectum impedit ab illius veritatis assensu.
Respondetur negando majorem. Ad cu- Solutio,
jus probationem dicendum est ignoran­
tiam vel negativam, vel privativam ali­
cujus veritatis non opponi illi privative,
sed duntaxat ejus cognitioni, cujus est

DE INCARNATIONE.

516

immediata privatio, vol negatio : nec enim
ignorantia habet repugnantiam cum veri­
tate objectiva, sed solum cum scientia,
aut cognitione, quam excludit. Unde pro­
venit, quod ignorantia non pugnet cum
scientiain omni subjecto existente ; sed præ­
cise cum scientia, quæ posset esse in sub­
jecto, quod patitur ignorantiam : ignoran­
tia namque existens in Petro nullo modo
opponitur scientiæ existenti in aliis sub­
jectis; sed solum illi scientiæ, quæ in Pe­
tro potest existere. Et idem est de amen­
tia, quæ tantum excludit scientiam a
determinato subjecto, quod afficit, quate­
nus illud privat usu rationis. Aliter au­
tem omnino se habet error : quippe unum
judicium erroneum, licet in uno tantum
subjecto existens, objective opponitur con­
trario dictamini, in quocumque subjecto
sit : falsitas namque hujus judicii v. g. Deus
non est trinus contradicit huic veritati Deus
est trinus accept® secundum se, et pro
omni objecto. Si enim ita res se haberet,
quod Deus non est Irinus, sicut illud falsum
judicium enunciat, falcificaret, si licet ita
dicere, et destrueret hanc veritatem Deus
est trinus tam in Deo quam in Angelis, et
quocumque alio subjecto. Ex quibus liquet,
quod ignorantia non repugnat cum veri­
tate, sed cum scientia, nec pro omni sub­
jecto, sed pro illo, in quo existit : error
autem adversatur veritati opposite secun­
dum se, et objective, præscindendoque a
subjectis. Liquet etiam, quod error sit
malum longe majus, quam ignorantia :
et quod ille habeat oppositionem cum Deo,
secus ista. Liquet denique, quod ratio
quare error nequeat esse a supposito di­
vino in natura aliena, non militet genera­
liter in omni ignorantia, nec in illo sit.
Videantur quæ diximus tract. 47, disp. 2,
dub. 2, num. 40, ubi diluimus alias ob­
jectiones præcedenti affines : nam quia
doctrinam, quam proxime tradidimus, ibi
ex professo statuimus, non expedit, quod
in eis iterum explicandis modo immoremur.

§ ΠΙ.
Aliquâ contraria; opinionis argumenta
dissolvuntur.
89. Adversus assertionem nostram sentiunt Vasquez in præs. disp. 51, cap. 9.
Hurtado. Lorca disp. 33, num. 8. Hurtado ComLugo. plut. disp. 10, difficult. 9. Lugo disp. 23,

I sect. 3. Castillo disp. 18, quæst. 2. Joan- cistilfo,
nes de Ripaid. tom. 1, de ente supernal. Ripildj,
disp. 59, sect. 2, et alii asserentes Deum
posse concurrere specialiter ad errorem,
aut ipsum etiam infundere, quos dedimus
loco cit. ex tract. 17, num. 45. Si nam­
que hoc ab ipsis assertum verum esset,
efficax satis argumentum desumeretur ad
probandum, quod Christus potuerit er­
rare : non enim apparet rationabile moti­
vum, ut Deus in natura assumpta nequeat
efficere, quod in propria subsistens spe­
cialiter, atque immediate efficere valet.
Illud vero assumptum probant ejus pa­
troni pluribus argumentis, quæ arduum
non est Christo applicare. Sed quia illa ex­
pendimus, et diluimus loco citato ; ea non
amplius inculcamus ; sed ad eum locum
lectorem remittimus. Unde pauca admo­
dum occurrunt, quibus opus sit satisfa­
cere : præsertim ctm eorum plura mili­
tent etiam in actu peccaminoso, quæ supra
diruimus dub. 2.
Arguitur tamen primo : quia error in- Primam
vincibilis non habet rationem culpæ, sed
ad summum potest esse pœna : atqui non
repugnat, quod suppositum divinum con­
currat ad poenam : ergo non repugnat
Christum in natura humana producere er­
rorem, atque ideo quod erret in ea. Major
est certa : quia de ratione culpæ est vo­
luntarium, de ratione autem pœnæ est in­
voluntarium : sed error invincibilis est
involuntarius : ergo non habet rationem
culpæ, sed pœnæ. Confirmatur : quia sup­ Coatirpositum divinum potuit habere alia mala malio.
pœnæ in natura assumpta, licet sint oppo­
sita eidem supposito in propria natura :
ergo pariter potuit errorem invincibilem
habere. Consequentia patet a paritate. Et
antecedens suadetur : nam suppositum
divinum in natura assumpta potuit susti­
nere mortem, licet sit essentialiter vita,
cui mors opponitur : potuit pati dolores,
licet sit ipsa beatitudo, et gloria, cui re­
pugnat afflictio : potuit plura ignorare,
quamvis sit ipsa sapientia per essentiam,
cui ignorantia adversatur : et sic dc aliis.
Ad argumentum respondetur primo, Satisfit
ali­
quod licet error invincibilis non habeat mento.
formaliter rationem culpæ; nihilominus
fundamentaliter, et objective est peccatum,
propter oppositionem, quam habet cum
natura intellectiva : unde nec intendi,
nec approbari valet. Supposito autem di­
vino non solum repugnat influere in malum
culpæ formaliter sumptum, sed etiam in
illud,

DISP. XXV, DUB. VI.

Solvitar
confir­
matio.

illud, quod ost malum culpæ objective, et
fundamentaliter : quare ab hac etiam parte
implicat Christum concurrere ad errorem
invincibilem, ut num. 87 explicuimus.
Respondetur secundo admittendo, quod talis
error nullo modo habeat rationem peccati,
sed sit præcise quoddam malum physi­
cum : inde tamen non sequitur, quod pos­
sit esse a supposito divino vel in propria,
vel in aliena nalura. Quia error, præscindendo etiam a malitia morali, habet oppo­
sitionem physicam cum Deo, quatenus
repugnat veritati, quam Deus cognoscit,
et approbat : repugnat enim assensus ve­
rus, et assensus falsus ex parte objecti :
quare si Deus errorem approbaret (quod
non posset non facere ipsum producendo),
sibi contraceret, et a propria scientia, et
veritate recederet : quod repugnat, ut di­
ximus num. 86. Ex quibus fit errorem
non posse habere rationem pœnæ a Deo
inflictae; cum ab ipso esse non possit :
sed ad summum habet rationem (et est
acceptio minus propria) pœnæ permissæ :
sicut Deus dicitur punire unum peccatum
per aliud, quod non facit, sed permittit
in punitionem alterius. Ubi non tam error,
et peccatum formaliter accepta habent
rationem pœnæ, quam eorum passiva per­
missio, hoc est, derelictio, sive carentia
illorum auxiliorum, quibus vitarentur,
videantur quæ diximus tract. 13, disp. 17,
dub. 2.
Ad confirmationem respondetur nullum
malum, quod vere opponatur supposito
divino in propria natura, posse ab illo vel
esse, vel sustineri in aliena. Et in hoc
sensu negamus antecedens, et suppositum
illius. Ad cujus probationem dicendum
est omnia illa exempla nihil convincere :
quia non habent oppositionem cum Deo
in se ipso, sed cum determinatis tantum
perfectionibus creatis, quas a determinatis
subjectis excludunt : mors namque solum
est privatio vitæ in subjecto utriusque ca­
pacis, quod non est Deus, sed sola crea­
tura : et idem dicendum de ignorantia,
idem de dolore, ut supra explicuimus, et
satis ex se liquet. Error autem ubicumque
sit, habet oppositionem objectivam cum
scientia circa idem objectum, in quolibet
subjecto existât : nam destruit veritatem
objectivam, quam scientia amplectitur, et
sine qua non consistit. Unde non potest
esse a Deo, qui nec se destruere, nec a
propria scientia recedere valet : sicut in
peccato proportionabiliter contingit.

517

00. Arguitur secundo : quia digni­ Seeontati, et sapientiæ suppositi divini in se dum
non minus opponitur stoliditas, et cæci- nientom.
tas, ac brutalitas, quam error simplex,
et invincibilis : sed hoc non obstante sup­
positum divinum potuit habere prædictas
imperfectiones in natura aliena : ergo pa­
riter habere potuit errorem invincibilem
in tali natura. Minor, in qua poterat esse
difficultas, constat ex dictis disp. 9, dub.
3, ubi statuimus suppositum divinum po­
tuisse assumere, et sibi hypostatice unire
naturam irrationalem : unde consequenter
asserendum est, quod potuerit in na- ‘
tura assumpta habere crudelitatem leonis,
stoliditatem asini, cæcitatem talpæ, et sic
de aliis.
Respondetur negando majorem ; vel ea, Resoonet minori admissis, negamus consequen- 5l0·
tiam. Disparitas autem constat ex doctrina
superius tradita : tum quia stoliditas asini
(et idem censendum de aliis brutorum
proprietatibus, vel motibus), nullam im­
portat malitiam, sive deordinationem mo­
ralem vel formaliter, vel objective; sed
est aliquid mere physicum ; unde sicut po­
test esse a Deo in natura propria illam
producente, sic etiam potest esse a Deo
in natura aliena per modum suppositi ef­
ficientis, et sustentantis. Error autem in­
vincibilis, quamtumvis a malitia formali
depuretur; semper tamen importat mali­
tiam fundamentalem, et objectivam prop­
ter oppositionem cum veritate : quare
sicut hac ratione nequit specialiter fieri
a Deo subsistente in natura propria, sic
etiam nequit ab illo esse, aut sustentari a
natura aliena. Tum etiam quia illæ bru­
torum imperfectiones, aut proprietates
nullam habent vel physicam oppositioxem
cum Deo in se ; siquidem respiciunt præ­
cise determinata subjecta creata, ut supra
de morte dicebamus ; unde nihil importat,
ratione cujus nequeant a Deo esse, sicut
a principio effectivo pure extrinseco, et
consequenter etiam ab ipso unito, et con­
currente per modum suppositi : error au­
tem opponitur veritati divinæ in se; cum
repugnet omni veritati sibi oppositæ des­
truendo ipsius objectum pro omni sub­
jecto; quocirca non valet esse a Deo vel
inlluente ab extrinseco specialiter, vel
concurrente per modum suppositi in na­
tura assumpta.
91. Arguitur tertio : quoniam omnis Tedium
actus laudabilis, et meritorius potest esse ar.ua supposito divino in nalura assumpta : mentum.

^’7!
i JtH

Î I liV»

;
*

• uS
t5.

i

■Φ

fl’

t$
:. <

œ
c p;

«B

■■ I

il

ôiS

DE INCARNATIONE.

sed error invincibilis potest esso actus
laudabilis, et meritorius : ergo talis error
potest esse a supposito divino in natura
assumpta : atque ideo nulla est implicatio
in eo, quod Christus invincibiliter errare
potuerit. Caetera constant. Et minor os­
tenditur : nam si parochus, vel vir doctus
proponat fidelibus simplicibus aliquid,
tanquam de fide, quod revera aliter se
habet; laudabiliter, el meritorie illud cre­
dunt : et tamen eorum assensus est re
ipsa falsus : ergo fieri potest, quod error
invincibilis sit laudabilis, ac meritorius,
soluiio. Ad hoc argumentum constat ex supra
dictis num. 65, juxta quæ respondetur
omittendo præmissas, et negando utram­
que consequentiam : nam licet error in­
vincibilis, qua parte est laudabilis, ot me­
ritorius ob conform i tatem ad regulas
prudentiæ possit esse a Deo ; nihilominus
semper manet objective, et fundamentali­
ter malus ob dissonantiam ad naturam
intellectivam, et similiter habet oppositio­
nem physicam objectivant cum veritate
divina ; et secundum hæc nequit a Deo
specialiter esse. Et quia suppositum di­
vinum unitum naturæ creatæ debet in­
fluere in hujus operationes adæquate
acceptas; et sibi repugnat influere in falsitatem : propterea absolute implicat sup­
positum divinum in tali natura, atque ideo
Christum, concurrere ad actum erroris,
licet alias, et ex aliis capitibus foret lau­
dabilis, et meritorius.
Unde obiter constat, quod Christus non
potuerit habere assensum opinativum pro­
babilem re ipsa falsum. Quamvis enim
universaliter non negemus Christum '’quod
alii negant) posse procedere ex principiis
prob'abilibus, ct comparare opinionis ha­
bitum : nihilominus ubi hæc admittimus,
necessario excludendus est omnis assen­
sus falsus : hic enim ex generali falsitatis
conceptu repugnat supposito divino, ut
supra ostendimus. Ethæc dicimus consi­
derando Christum cum natura humana
in puris naturalibus. Si namque loquamur
de illo, ut ipsam de facto habuit perfectam
per omnem scentiam circa cuncta ad hoc
Universum spectantia; impossibile est,
quod habuerit opinionem circa aliquod
objectum : repugnat enim, quod scientia,
et opinio circa idem objectum in eodem
intellectu coexistant, ut constat ex dictis,
ut ostendimus tract. 17, disp. 2, dub. 6.
Sed si supponatur (ut potuit) constitutus
in puris; non videmus implicationem,

quod circa aliqua objecta processerit ex
principiis solum probabilibus, et aliqua
objecta opinativo tenuerit; licet hic pro­
cedendi modus sit satis iniimus : sed ta­
men semper verum ex parte objecti, sive
conclusionis amplecteretur. Ubi autem fal­
sum occurreret, licet apparenter, et pro­
babiliter verum, minime illi adhtereret,
nec adhaerere posset. Nec aliam hujus
rationem, quam jam assignatam oportet,
proponamus, nempe incapacitatom sup­
positi divini Influendi, et concurrendi ad
assensum falsum.
92. Arguitur quarto : nam Christus de Qusrium
facto habuit errorem in sensibus .* orgo
non implicat, quod illum habuerit in intel­
lectu. Consequentia probatur tum a pari­
tate .· tum ex eo, quod cum cognitio intel­
lectiva incipiat a sensibus, et in illos re­
solvatur .· error in sensibus disponit ad
errorem in intellectu. Antecedens vero
suadetur : quia visus Christi, quando aspi­
ciebat solem, et stellas, percipiebat illa si­
cut et nos, atque ideo velut si essent mi­
noris magnitudinis, quam sunt : in quo
patiebatur errorem, et deceptionem. Et si­
militer quando intuebatur arundinem aquis
immersam, apparebat illi confracta, aut
curva ; cum esset integra, et recta. Con­ ConDr·
firmatur : nam Christus utens scientia na­ milio.
turali intelligebat per conversionem ad
phantasmata ; et consequenter intelligebat
res spirituales admodum corporis : sed
res spirituales aliter se habent in se : ergo
in hoc fallebatur, et errabat
Ad argumentum respondet Suarez ubi Dissol­
supra, Christum nullam in sensibus pas­ vantur.
sum fuisse deceptionem : quia ejus visus
v. g. videbat objecta licet valde distantia
tam magna, et extensa, sicut re ipsa erant
in se : eo quod sensus Christi divinitus
confortabantur ad hoc, sicut proportionabiliter contingit in beatis, aut saltem con­
tingere potest. Quæ responsio communiter
deseritur, et impugnatur : quia addit mi­
racula absque necessitate, et defert Christo
pro statu vitae mortalis quandam proprie­
tatem corporum beatorum ; cum tamen
pro tali statu non fuerit beatus in cor­
pore. Sed profecto si deceptio in sensibus
esset formaliter error, vel illum gigneret
in intellectu ; non dubitaremus prædictæ
responsioni subscribere, quam etiam ante
Suarium tradidit Medina. Nam cum sta­
tuerimus Christum ab intrinseco esse in­
capacem erroris ; consequenter asserere in
eo debemus, quidquid necessarium fuerit
ad

disp, xxv, nun. vn.
ad vitandum errorem ; sive miraculum
fuerit, sive non.
Absoluto tamen ea doctrina non ege­
mus : quia argumentum facile dissolvitur
negando antecedens : error enim (sicut
falsitas, ol veritas) non invenitur nisi in
judicio, quod est actus pertinens duntaxat
ad intollectnm : in sensibus namque, et
præsertim externis, non reperitur alia co­
gnitio, quam simplex objectorum appre­
hensio. Ad antecedentis autem probatio­
nem dicendum est modum illum videndi
objecta distantia ad modum minorum, er­
rorem non esse, sed quandam deceptionem
sensibus animalis connaturalem, quæ fun­
datur in modo, quo objecta transmittunt
ad sensus sui imagines, sive species. Et
idem proportionabiliter contingit in alio
exemplo arundinis existentis sub aqua, et
quæ apparet fracta, vel curva : provenit
enim hæc naturalis, et sensibilis deceptio
ex modo, quo in tali medio species modi­
ficantur. et refranguntur. Quod autem
Christus illam in sensibus habuerit, nulla
est imperfectio privativa, vel moralis sup­
posito divino repugnans ; sed potius natu­
ralis quædam conditio, sive defectus per­
tinens ad naturam sensitivam , quam
assumpsit. Ex quo tamen non infertur,
quod erraverit : quia naturalis illa sen­
suum deceptio facile per intellectum cor­
rigitur, ut vel in nobis, qui alias errare
possumus, sæpe contingit. Nam qui audit
v. g. has voces. Homo non est animal, ne­
quit non sensu, quin et intellectu appre­
hendere, quod falsum est : et tamen non
errat ex vi hujus : sed potest alias dissen­
tire, et apprehensam falsitatem refutare.
Unde etiam constat ad consequentiae pro­
bationes , quatenus possent assertionem
nostram oppugnare : liquet enim nullam
esse paritatem inter naturalem deceptio­
nem sensuum ex vi modi, quo immutan­
tur ab objectis, ct errorem intellectus. Li­
quet etiam, quod licet deceptio illa ad
errorem aliqualiter disponat ; illum tamen
necessario non inducit; cum facillime cor­
rigi valeat. Et quamvis prædicta deceptio
in aliis suppositis disponeret ad errorem;
non tamen in Christo, qui cum sit ab in­
trinseco incapax errandi, nequit habere
deceptionem illam sub munere dispositio­
nis, ut intellectus erret. Sicut etiam ha­
buit appetitum sensitivum, qui in aliis est
fomes peccati; non tamen sub ratione fo­
mitis, quia erat peccandi incapax, ut dub.
4 explicuimus. Ex quibus ad confirmatio­

519

nem, concessis præmissis; negamus con­
sequentiam : quia licet intellectus noster
pro hoc statu apprehendat res spirituales
ad modum corporalium, sive per analo­
giam ad quidditatem materialem, quæ est
ejus objectum proportionatum : nihilomi­
nus minime judicat res spirituales esse
corporeas, nec οχ parte objecti ipsis attri­
buit modum coiporis : unde non errat,
cum de illis judicat; nec modus ille con­
cipiendi claudit, aut fundat errorem.
DUBIUM VII.

Utrum in Christo esse potuerint habitus
mali.
93. Licet hujus difficultatis resolutio
non obscure colligatur ex dictis; placuit
tamen seorsim, etsi breviter, versare, an- habitus
ncctereque præcedentibus. Ad cujus lucem slgt°r.C<?
sciendum est, quod sicut datur actus lau­
dabilis, nostris actibus acquisitus, qui po­
tentiis additur, ut prompte, et faciliter
tendant determinate in actus naturæ ratio­
nali congruentes; qui habitus incomplexo
vocabulo dicitur virtus : sic etiam datur ha­
bitus vituperabilis, nostris actibus compara­
tus, qui potentiis additus præstat, ut prom­
pte, et faciliter inclinet ad actus naturæ
inteilectivæ dissonos; qui habitus simplici
vocabulo vitium appellatur. Et quemadmo­
dum virtus dividitur in virtutem moralem,
quæ perficit potentias appetitivas, et in in­
tellectualem, quæ perficit intellectum : sic
etiam habitus vituperabilis dividitur in eum,
qui afficit appetitum sive rationalem, sive
sensitivum, habitus specialiori ratione reti­
net nomen vitii ; et in illum, qui afficit in­
tellectum, et frequentius vocatur habitus
erroris. De quorum rationibus, et specialio­
ribus divisionibus egimusexprofesso suislocis, videlicet tract. 12, disp. 1 et 3, et tract.
13, disp. 1, quæ est de contrarictate vitii
ad virtutem, cum duabus sequent, et alibi
frequenter in eodem tractatu. Comprehen­
dimus itaque sub hoc dubio omnes habitus
pravos, sive ad voluntatem, sive ad intel­
lectum pertineant : quare usi potius fui­
mus in titulo nomine habitus mali, qui
generalior est, quam nomine habitus vi­
tiosi, qui ad appetitum magis pertinere vi­
detur.
Supponimus autem nullum habitum ma­
lum esse peccatum formaliter, sed solum
causaliter, aut terminative : tum quia, ut
diximus tract. H, disp. 1, dub,'2, num.

520

DE INCARNATIONE.

31, in habitibus non repentur formaliter
libertas, nec moralitas, atque ideo nec ma­
litia, quæ illas necessario supponit. Tum
quia, ut ponderavimus tract. 13, disp. 13,
dub. 2, num. 29. ubi repetitur ratio ma­
litia? formalis, ibi roperiri potest ratio
demeriti : in habitu autem non adest ratio
formalis demeriti, juxta commune axioma,
quod habitibus nec meremur, nec deme­
remur. Non itaque habitus, quamvis pes­
simus sit, importat malitiam formalem ;
sed solum vel terminative, quatenus gigni­
tur per actus malos ; vel causaliter, qua­
tenus ad similes actus inclinat. Qua ra­
tione (inter alias etiam, quæ occurrant)
habitus malus non est ita malus, sicut
actus ei correspondens, ut diximus tract.
13, disp. 3, dub. unico. Et ex eadem radice
provenit, quod cum actus peccati gravis
nequeat cum sanctitate cohærere; habitus
tamen ad eum inclinans, secundum totam
suam entitatem acceptus, queat cum gra­
tia sanctificante componi, et eidem quan­
doque conjungatur, ut exposuimus tract,
cit. disp. 1, dub. 2, num. 24. Videndum
itaque est, an etiam in Christo potuerit
osse hujusmodi habitus. Quod enim illos
de facto non habuerit, citra controversiam
supponitur : tum quia nullos habuit actus
inordinatos, qui fuerint vel principium,
vel terminus talium habituum, ut constat
ex dictis in hac disp. per totam : tum quia
hujusmodi habitus nec pertinent ad veri­
tatem naturæ humanæ, nec conducunt ad
finem redemptionis. Recolantur supra dicta
dub. 1, quæ hanc suppositionem demons­
trant.

Præferlur vera, el negativa sententia.
Conclu­
sio.
Niva­
rias.

Pradeat.

Godoi.

Bl* nul.
Amicus
Ratio
fundi-

DISP. XXV, DUB. VII.

94. Dicendum est implicare, quod in
Christo fuerint habitus mali. Ita Nazarius art. 2, controv. unica, parte G.
Arauxo dub. 2, num. 25, Joan. Prudentjus tom. 2, tract. 1, disp. 3, dub. 4,
sect. 4, et communiter omnes Thomistæ,
ut eis subscribens testatur Godoi disp.
42, f 7, num. 179. Idem etiam tuentur
Suarez disp. 34, sect. 2 circa finem.
Bernal disp. 43, sect. 3. Amicus disp.
24, sect. 2, et alii. Probatur ratione dessumpta ex hactenus dictis : nam implicat
habitus malus, qui non supponat poten­
tiam peccandi, et errandi : sed in Christo
non fuit potentia peccandi, vel errandi :

ergo implicat, quod in Christo fuerit ali­
quis habitus malus. Minor constat ox dic­
tis dub. 2 et 6. Major autem est certa :
quoniam habitus non est aliud, quam
facilitas habitualis potentiæ ad actus de­
terminatos, ut ex communi modo conci­
piendi facile constat, et ostendimus locis
num. præced. relatis : sed facilitas habi­
tualis potentiæ in ordino ad actus determi­
natos necessario supponit potentiam ad
tales actus : cum ergo habitus malus sit
in ordine vel ad actum peccati, vel ad
actum erroris; implicat habitus malus,
qui non supponat potentiam peccandi, et
errandi.
Confirmatur primo : nam repugnat ha­
bitum esse in subjecto, cui ab intrinseco,
et essentialiter repugnat actus primarius
tali habitui correspondons : qua ratione
supra disp. 14, dub. 2, ostendimus Chris­
tum nec habuisse, nec habere potuisse
virtutem pœnitentiæ, quia videlicet sibi
repugnabat elicere actum primarium talis
virtutis : sed Christo ab intrinseco, et es­
sentialiter repugnabat omnis, et quilibet
actus primarius habitus mali : ergo pariter
implicat, quod hic habitus in eo fuerit.
Probatur minor : quia actus primarius
habitus mali nequit non esse vel pecca­
tum, vel error; cum habitus malus adae­
quate dividatur in habitum afficientem
partem affectivam, et in habitum affi­
cientem partem cognoscitivam ; quibus
habitibus nulli actus correspondere valent,
quam peccati, vel erroris, ut facile constat
ex oppositione ad virtutes, quæ in actus
contrarios inclinant : sed Christo ab in­
trinseco, et essentialiter repugnant actus
peccati, et erroris, ut ostendimus dub. 2 et
et 6 ; ergo Christo ab intrinseco, et essen­
tialiter repugnabat omnis, et quilibet actus
primarius habitui pravo correspondens.
95. Confirmatur secundo : quoniam
habitus malus pejor est, et majorem inor­
dinationem moralem præ se fert in aesti­
matione prudenti, quam fomes peccati :
sed quamvis hic non sit formaliter pecca­
tum; talem tamen, et tantam inordinatio­
nem moralem dicit, quod repugnet in
Christo fuisse, ut ostendimus dub. 4 ; ergo
pariter et a fortiori repugnat, quod in eo
fuerit aliquis habitus malus. Probatur
major : quia fomes peccati solum dicit
appetitum sensitivum, ut expeditum ad
actus, qui alias sunt contrarii rationi ;
minime tamen importat essentialem de­
terminationem ad actum malum ; cum
quandoque

4

Confir­
matio.

Alia.

Alii.
I

quandoque appetat aliquid rationi non
contrarium. Sed habitus malus totam suam
essentiam, atque rationem in eo sitam
habet, quod potentiam de se ad bonum,
ot malum indifferentem, trahat, inclinet,
et habitualiter determinet ad actus per­
fectioni naturæ intellectiva*, contrarios :
unde talis habitus nullam operationem ex
se parturire potest, quæ non sit determi­
nate mala vel turpiturdine peccati, vel
deordinatione erroris. Ergo habitus malus
pejor longe est, et majorem inordinatio­
nem moralem præ se ferens, quam fomes
peccati. Eo vel maxime, quod fomes pec­
cati pertinet pro formali ab partem sensi­
tivam, quæ inferior est : habitus autem
malus spectat ad partem rationalem, quæ
est superior : et quanto inordinatio reperitur in parte nobiliori, afficitque, aut
potius inficit materiam ex se perfectio­
rem, eo pejor est, et rationi magis repu­
gnans.
Confirmatur tertio evertendo varios ef­
fugiendi modos, ad quos fieri potest re­
cursus : quoniam si non implicaret habi­
tum malum in Christo reperiri ; uno ex
tribus modis id posset contingere : primo
si Christus illum in se produceret : secundo
si solus Deus illum afficeret, et Christo
infunderet : tertio si humanitas a Verbo
assumpta prius extitisset in proprio sup­
posito creato, in quo talem habitum ha­
buisset, et cum eo transisset ad supposi­
tum divinum. Sed nullo exprædictis modis
contingere valet, quod Christus habeat
aliquem habitum malum. Ergo absolute
implicat, quod talis habitus fuerit in
Christo. Probatur minor quoad singulas
ejus partes : nam in primis habitus gene­
ratur per actus ejusdem speciei cum illis,
ad quos ipse postea concurrit : sed habitus
pravus concurrit per se ad actus turpes
vel malitia peccati, vel deformitate erro­
ris, ut ex se liquet : ergo si a Christo
fuisset acquisitus, supponeret in ipso tales
actus : atqui repugnat Christum peccare,
aut errare, ut ostensum est dub. 2 et 6 ;
ergo implicat, quod Christus acquirat ha­
bitum malum, et illum in se producat.
Deinde, si solus Deus prædictum errorem
produceret, et Christo infunderet, esset
causa specialis habitus mali : consequens
est implicatorium, ut ex professo ostendi­
mus tract. 17, disp. 2, dub. 2; ergo im­
plicat, quod Christus habeat habitum erro­
ris a solo Deo productum, et sibi infusum.
Præsertim, quia ideo potentia peccandi in

521

esse talis non est a Deo, q.uia licet secun­
dum entitatem ab eo sit, non tamen sub
munere explicante ordinem ad peccatum
actuale, quod nequit a Deo esse, ut ex­
plicuimus tract. 13, disp. 12, dub. 2, ha­
bitus autem malus secundum suam speci­
ficam rationem importat determinatam
ordinem ad acturn vel peccati, vel erroris,
qui nequit esse a Deo : ergo repugnat,
quod hujusmodi habitus fiat a solo Deo,
et communicetur per infusionem. Denique
implicat, quod habitus malus, quem hu­
manitas prius habuerat in supposito creato,
transeat, hoc destructo ad suppositum di­
vinum : nam praedictus habitus non con­
servabatur specialiter a Deo, cum produci
ab ipso non potuerit, ut proxime diceba­
mus ; sed conservabatur a supposito creato
tanquam a principio quod, sicut ab ipso
etiam productus fuerat. Unde destructo
tali supposito per assumptionem naturæ ad
suppossitum divinum, necessarium est,
vel quod talis habitus pereat, vel quod
conservetur a supposito divino supplente
concursum suppositi creati circa talis ha­
bitus conservationem. Hoc autem ultimum
plane repugnat : nam ejusdem est conser­
vare, cujus est producere : et suppositum
divinum nequit in natura assumpta habi­
tum malum efficere, ut supra ostendimus.
Sequitur ergo, quod talis habitus destructo
supposito creato, cujus erat, corrumpatur,
et ad divinum non transeat. Idque amplius
explicari potest exemplo reatus pœnæ, qui
licet prius fuisset in natura existente in
proprio supposito, non propterea transiret
cum natura ad suppositum divinum ; sed
ipsa assumptione evanesceret, ut supra
diximus num. 45 et 49, et concedit, quam­
vis non satis consequenter, Vasquez statim
referendus.
96. Oppositam nostræ assertioni senten- Opinio
tiam tuentur Auctores num. 31 relati, qui cor"‘r’“
cum doceant Christum peccare, et errare
potuisse, consequenter admittunt potuisse
etiam habere habitus vitiosos. Et eisdem
quantum ad hoc subscribunt Vasquez disp. Vazquez.
61, cap. 6, num. 36. Lugo disp. 36, sect. Lago.
4, num. 53. Martin. Perez disp. 37, sect. Perez.
5. Arriaga disp. 35, sect. 4, sub sect. 2, Arriaga,
et alii. Pro qua sententia arguitur primo :
quia habitus malus non habet rationem
culpæ, vel pœnæ, vel reatus ad poenam :
ergo nulla est ratio, quare repugnet esse in
Christo talem habitum. Probatur antece- Primiitn
dens : quia omnis culpa, et poena, et reatus arga'
ad pcenam perfecte remittitur homini hap- men um'

522

DE INCARNATIONE.

tizalo, ita ul nihil horum in eo remaneat :
sed fieri potest, et sœpo contingit, quod in
homine baptizato perseverent habitus vi­
tiosi : quos ante baptismum habebat :
ergo signum est, quod habitus malus non
habet rationem culpæ, vel pœnæ, vel rea­
tus ad pcenam. Et confirmatur : quia ha­
bitus vitiosus existons in homine ante
baptismum perseverat in illo simul cum
gratia sanctificanto per baptismum com­
municata, licet valde intensa, et perfecta
sit : ergo similiter si habitus malus fuisset
in natura ante assumptionem ad supposi­
tum divinum, perseveraret in tali natura
simul cum gratia unionis, quæ in tali as­
sumptione consistit.
Solatio.
Respondetur ad argumentum, omisso
antecedenti, negando, consequentiam :
quia licet habitus malus non sit culpa,
pœna, vel reatus ; est tamen inclinatio
habilitans, seu facilitans ad actum peccati,
aut erroris. Unde repugnat suposito divino
ex multiplici capite, præter illa, quæ re­
censet antecedens : quia cum in tali sup­
posito non possit esse potentia peccandi,
vel errandi; pariter nequit esse inclinatio
habilitans, et facilitans hujusmodi poten­
tiam : et rursus cum actus peccati, et er­
roris repugnent supposito divino ; similiter
eidem repugnat inclinatio habDitans, seu
facilitans ad tales actus, ut supra magis
ponderavimus. Ex'quibus ad confirmatio­
nem concesso antecedenti, negamus con­
sequentiam. Nam sicut gratia habitualis
non tollit potestatem peccandi, aut er­
randi; ita non excludit habitus malos,
qui, quantum est de se, ad peccandum, et
errandum inclinant ; quamvis illos quo­
dammodo sibi subjiciat, sicut et potentiam
peccandi; quatenus in sensu composito
sui non permittit, quod exeant in ac­
tus sibi correspondentes, ut explicuimus
tract. 13, disp. 1, dub. 2, num. 24, unde
habitus pravi acquisiti ante baptismum
non expelluntur necessario per gratiam
baptismi ; sed possunt simul cum pa con­
sistere, usquedum per actus sibi oppositos
destruantur. Cæterum gratia substantialis
unionis, sicut excludit potentiam peccandi,
et errandi, quæ primum reperitur in sup­
posito creato sicut in principio quod simul
cum tali gratia incompossibili ; et sicut
reddit actus peccati, Pt erroris objective
impossibiles naturæ creatæ conjunct® hy­
postatice supposito divino : sic etiam et a
fortiori excludit habitus pravos, qui et il­
lam potentiam magis determinant ad ma-

Ium, ct tales actus inordinatos per so
primo, et adæquate respiciunt.
97. Arguitur secundo : quia habitus, Secan­
ti im
licet pravus, ex una parte non importat argamalitiam moralem formalem; cum nullus meniotn.
habitus sit formaliter peccatum ; et ex alia
parte habet bonitatem transcendentalem,
secundnm quam terminat amorem divi­
num : ergo nihil est essentialiter in ha­
bitu pravo, ratione cujus implicat, quod
fuerit in Christo, licet non quoad facilita­
tem expeditam, saltem quantum ad entitatem, ut in justificatis accidit, et proxime
ad misimus. Confirmatur : nam ex supposi­ Confir­
tione, quod habitus pravus non sit formali- matio.
ter peccatum, nequit repugnare Christo,nisi
quia inclinat ad peccatum rsed hæc ratio est
nulla : ergo non repugnat, quod Christus
habeat talem habitum. Probatur minor :
tum quia natura sensitiva inclinat ad actus
inhonestos, et rationi dissonos, qui ne­
queunt esse in Christo : et tamen præ­
dicta natura sensitiva in illo fuit : ergo ex
eo, quod habitus pravus inclinet ad pecca­
tum : non repugnat, quod sit in Christo
Tum etiam quia sicut juxta probabilem,
aliquorum opinionem potest dari actus si­
mul bonus et malus, bonitate et malitia
morali; sic etiam potest dari habitus ex eo
actu repetito genitus, qui ad similem ac­
tum inclinet : qui proinde habitus non
respiciet actum malum determinate; sed
respiciet bonum et malum indifferenter,
sicut potentiæ respiciunt : ergo ex capite
respiciendi actum malum determinate non
implicat, quod habitus fuerit in Christo.
Tum denique quia idem entitative actus
potest transire de bono in malum morali­
ter, sive esse successive talis, ut docuimus
tract. 1 i, disp. l,dub. 2, num. 18, et alibi :
ergo idem potest contingere in habitu :
atque ideo falsum est, quod detur habitus
ex specie essentiali malus, vel qui deter­
minate, ac præcise in malum inclinet : et
consequenter ex vi hujus non repugnat,
quod habitus, qui malus denominatur,
fuerit in Christo.
Ad argumentum respondetur negando Convel­
consequentiam : nam licet habitus pravus luntor.
non sit formaliter peccatum, vel error;
est tamen talis causaliter, et supponit ne­
cessario potentiam peccandi, vel errandi,
quam magis habilitât, et promovet ad tales
actus. Unde sit implicat in Christo esse
prædictam potentiam, et hujusmodi actus,
ut supra a nobis ostensum est dub. 2 et
6; sic etiam repuenat in eo fuisse habitum
pravum.

DISP, XXV, DUB. VII.
pravum. Nec opus est alia afferre funda­
menta. Ad confirmationem negamus mi­
norem, quam sequentes probationes non
evincunt. Nam ad primam dicendum est
naturam sensitivam non fuisse in Christo,
quatenus inclinat ad actus fundamentali­
ter, ot objective malos, quo pacto dicitur
fomes peccati; sed præcise, quatenus in­
clinabat ad actus objective fundamentaliter
consonos rationi, ut satis constat ex supradiclis dub. 4. Ex qua doctrina po­
tius infertur, quod habitus malus non
potuerit in Christo esse. Addo naturam
sensitivam, vel in nobis cxistentem non
inclinare determinate ad actum malum,
sed solum ad bonum sensibile eidem na­
turæ proportionatum : in qua inclinatione
ex vi hujus nulla occurrit inordinatio, nec
indecentia moralis. 8ed habitus pravus in­
clinat determinate, et per se primo ad ac­
tum pravum, sive rationi dissonum; cum
ab eodem sic accepto speciem capiat : unde
exuere nequit moralem indecentiam, quæ
Christo repugnat. Ad secundam permitti­
mus posse dari habitum, qualis ibi descri­
bitur : sed talis habitus esset determi­
nate pravus, et inclinaret determinate
ad actum pravum : quia ubi actus ex ali­
quo capite habet malitiam moralem ; esto,
retineat aliquam moralem bonitatem, est
simpliciter malus, et prudentiae diflormis,
quæ actum non imperat nisi attentis om­
nibus bonum. Unde sicut talis actus repugnatChristo, sic etiam habitus inclinans
ad prædictum actum. Videantur, quæ dixi­
mus tract. H, disp. 6, dub. 1. Ad lerliam
negamus consequentiam : et disparitas
constat ex dictis tract, proxime cit. disp.
1, dub. 2, num, 30 ; nam moralitas forma­
lis, quæ actibus convenit, distinguitur
realiter ab eorum entitate ; cnm primaria
eorum ratio non consistat in respectu ad
regulas morum, sed ad objectum physi­
cum. At moralitas causalis, quæ est pro­
pria vel virtutum, vel vitiorum, non dis­
tinguitur ab ontitate physica ipsorum, sed
pertinet ad eorum specificam rationem ;
quia primaria eorum ratio sita est in eo,
quod inclinent ad actus, non physice ac­
ceptos, quo pacto correspondent aliis prin­
cipiis; sed prout important bonitatem, aut
malitiam ; deserviunt enim habitus, ut in­
clinationem potentiæ ex se indifferentis
determinent ad peculiares operationes se­
cundum præmissas differentias, ut fusius
ibi explicuimus. Unde non repugnat ac­
tum transire de bono in malum morali-

523

tor ; sed implicat hujusmodi transitus
in habitibus.
98. Arguitur tertio‘. quia non implicat, Tertium
quod Deus infundat habitum pravum : ergo
non implicat, quod talis habitus fuerit in
Christo. Consequentia probatur ; quia
unum ex capitibus, ob quæ diximus id re­
pugnare, reducitur ad defectum causæ
potentis talem habitum producere in hu­
manitate Christi, ut in ultima confirma­
tione arguebamus : ergo si non repugnat
Deum talem habitum infundere; cessat
prædictum motivum. Antecedens autem
suadetur : nam cum conservatio sit conti­
nuata rei productio; ejus est producere
habitum pravum, cujus est conservare il­
lum; sed potest solus Deus conservare
habitum pravum : ergo pariter potest solus
Deus illum producere; quod non aliud,
quam infundere est. Probatur minor : nam
transactis actibus erroris v. g. habitus er­
roris ex eis genitus non conservatur ab
intellectu creato ; cum supponatur illos ac­
tus non repetere, sed ab eis cessasse : ergo
causa unice conservans talem habitum est
solus Deus.
Confirmatur ; nam stat bene, quod ha- Confirbitus malus producatur absque concursu mat10·
creaturæ illum efficientis : ergo non re­
pugnat, quod habitus malus producatur,
sive infundatur a solo Deo. Consequentia
est evidens : quia ubi aliquid producitur,
et non a creatura; opus est, quod fiat a
solo Deo : nequit namque absque aliqua
causa produci. Antecedens vero probatur :
quia potentia peccandi potest produci, sive
in rerum natura poni absque concursu
alicujus naturæ illam afficientis, ut liquet
in creatione Angelorum; statira enim ha­
buerunt potentiam peccandi et non ex in­
fluxu alicujus creaturæ producentis : ergo
idem contingere potest in productione ha­
bitus mali, ut paritatis ratio convincit. Et
augetur difficultas : nam licet Deus non
producat voluntatem secundum expressio­
nem potentia? ad peccandum ut talem ;
producit tamen absque interventu causæ
creatæ, quidquid entitatis est in tali vo­
luntate, sive potentia : ergo quamvis non
possit effioero aliquem habitum, quate­
nus est inclinatio ad peccatum, poterit ni­
hilominus absque concursu causæ creatæ
producere, quidquid entitatis est in tali
habitu malo : hoc autem sufficeret, ut ta­
lis habitus poneretur in rorum natura ,
ut exemplo potentiæ ad peccandum satis
liquet ; ergo repugnat habitum malum

5*24

DE INCARNATIONE.

ex vi solius præcise divinæ causalitatis pro­
duci.
Satisfit
Ad argumentum possemus respondere
meow, omittendo antecedens, et negando conse­
quentiam : quia plura possunt fieri a Deo,
quæ tamen omnibus suppositis communi­
cari non valent ob istorum incapacitatem
ad tales effectus. Unde licet Deus posset
aliis infundere habitum pravum, non pos­
set illum in Christo producere : quia est
incapax inclinationis ad malum, ut supra
ostendimus. Sicut etiam potest Deus con­
currere ad materiale peccati cum aliis, qui
peccare possunt : et nihilominus nequit
ad tale materiale cum Christo concurrere,
quia est impotens peccandi. Nec multum
referret, quod motivum in ultima confir­
matione propositum non retineret, eandem
vim ; cum præcipuum persisteret, quod ex­
pendimus in aliis. Sed absolute responde­
tur negando antecedens. Ad cujus proba­
tionem neganda est minor intellecta de
conservatione habitus pravi in esse talis :
sicut enim ita acceptus non fit a Deo, ut
ex professo ostendimus tract. 17, disp. 2,
dub. 2, ita nec ab illo conservatur. Quod
autem ad suadendum minorem expenditur,
non urget : quia ut ibidem diximus num.
56, conservatio talis habitus in esse pravi
revocatur ad substantiam creatam mediis
suis potentiis, et actibus. Unde si intellec­
tus creatus post acquisitionem habitus
erroris actus erroris non repetat, citissime
corrumpetur talis habitus : et quia cessat
influxus causæ conservative; et quia ta­
lis habitus est contrarius naturæ rationali.
D.Tbom. Videatur D. Tho. 2, 2 quæst. 24, art. 10,
ubi observat, quod conservatio uniuscujus­
que rei dependet ex sua causa : causa autem
virtutis acquisUæ est actus humanus : unde
cessantibus humanis actibus, virtus acquisita
diminuitur, et tandem totaliter corrumpi­
tur. Idque a fortiori verificatur de habitibus
mali ob eam, quam habent, cum natura
oppositionem. Recolantur etiam, quæ di­
ximus tract. 13, disp. 1, dub. 2, num. 32.
OccurriAd confirmationem negamus antecedens,
eojflr- Adcujus probationem, concesso antecedenti
mationi. negamus consequentiam. Et disparitatis
est satis manifesta : quoniam potentia pec­
candi, sive deficiendi convenit creaturæ in­
tellectiva: ex se, sive prout habet esse ex
nihilo, et habet capacitatem manendi sub
nihilo : unde eo ipso, quod talis creatura
producatur, adest sibi prædicta potentia,
quin opus sit ad aliam causam creatam,
vel increatam pro ejus existentia recurrere,

ut explicuimus tract. 13, disp. 12, dub.
2, g 3. Sed habitus sive bonus, sive malus
non convenit creaturæ ox so, ut vel ex eo
satis liquet, quod non ubi primo produci­
mur, aliquos habitus habemus, sed poten­
tias eisdem undas. Unde pro existentia
habituum opus est, recurramus ad aliquod
aliud speciale principium creatum, vel increatum. Cum autem Deus nequeat hoc
munus exercere in productione habitus
mali, tum quia non continet ejus malitiam,
tum quia nequit effective inclinare, aut
determinare ad malum : ut fusius diximus
loco cit. ex tract. 17, consequens-sit, quod
talis habitus nequeat in rerum natura cons­
titui absque influxu, sive concursu crea­
turæ efficientis specialiter ejus deformi­
tatem.
Ex quibus satis constat ad difficultatis
augmentum : nam producta voluntate a
Deo secundum totam suam entitatem, et
perfectionem, potentia peccandi convenit
ipsi ex se, sive ut producibili ex nihilo;
unde opus non habemus ad aliam causam
recurrere. Sed inclinatio habitualis ad ma­
lum ex vi habitus superadditi non convenit
creaturæ ex se, ut proxime diximus : quare
revocari debet ad principium aliud, quod
nequit esse Deus, cum auctor, sive augmentator mali non sit. Idque magis pers­
picuum fiet attendendo, quod licet volunsit potentia ad peccandum, nihilominus
per se primo non est ad peccandum ; sed
alios actus habet, in ordine ad quos ex­
plicat suam entitatem, et perfectionem,
cui quasi ex consequenti adjungitur defectibilitas, quam: ex se habet : unde locus
datur, ut quidquid entitatis, et perfectionis
est in voluntate creata, redigamus in Deum
ejus creatorem ; defectibilitatem vero, sive
potentiam peccandi ut talem revocemus in
voluntatem ipsam, sive in creaturam se­
cundum id, quod ex se habet. Hæc autem
distinctio, sive præcisio applicari nequit
habitui malo ob superius dicta : tum quia
prædictus habitus secundum suam entita­
tem et specificam rationem non ordinatur
ad aliud, quam ad actum terpem, in hocque adæquata ejus ratio posita est. Quare
si solus Deus produceret, quidquid entita­
tis est in habitu malo; non posset non
posset non producere ipsam inclinationem,
et determinationem ad malum secundum
specificam, et expressam talis inclinatio­
nis rationem-:- quod implicat. Adjungen­
dus itaque necessario est proprius, et spe­
cialis influxus creaturæ efficientis talem
debitam

DISP. XXV, DUB. VIII.
debitum secundum suam rationem specifi­
cum, in qua deordinulionem, sive turpitu­
dinem explicat.

DUBIUM VIII.
Utrum in Christo fuerint passiones,
el quales.

■Μ

Postquam D, Thomas in tribus primis
hujus quæst. articulis exclusit a Christo
illos animæ defectus, qui malitiam, vel
errorem important; considerationem con­
vertit ad alios defectus animæ, qui passio­
nes dici solent. Et eidem ordini inhærentes
dubium propositum præcedentibus annec­
timus pro hujus disputationis comple­
mento : in quo exponere curabimus, quæ
tradit S. Doctor ab art. 4 usque ad 10,
sive ultimum inclusive. Sed prius oportet
aliqua observare, ex quibus perfecta di­
cendorum intelligentia dependet.

êi·
Præsupponenda in hoc-dubio.

I

99. Duæ in anima rationali potentiæ ap- hwine petitivæ inveniuntur : una spiritualis quæ
W<i- sequitur ad intellectum, et juxta in cognos! t,s' cendo, et proponendo universalitatem haI
bet pro objecto omne bonum, et incomplexo
I
vocabulo appellatur voluntas : altera vero
I
corporea, quæ sequitur ad sensum, et juxta
modum cognoscendi istius cum majori dei
terminatione habet pro objecto solum bo|
num sensibile, et specialiter vocatur appef
litus. Quamvis enim hujus ratio in utraque
I
potentia reperiatur cum proprietate; nihiI
lominus frequentius hoc nomen applicatur
t
potentiæ appetitivæ corporeæ : sicut noI
men generis applicari solet speciei minus
I
perfect®. Utriusque autem potentiæ actus,
’
sive allectiones dicuntur operationes : sed
quæ ad potentiam appetivam corpoream
I
(quam deinceps appetitus nomine signifi­
cabimus) pertinent, specialiter appellantur
passiones. Et rationem assignavimus 1, 2,
in comment, ad art. 1, quæst. 59, nam
pali dupliciter sumitur : uno modo genera­
lissime pro qualibet receptione, etiamsi
recipiens nihil a se abjiciat, nec physice
transmutetur, ut cum intellectus recipit
species intentionalos : secundo modo ma1
gis proprie, quando aliquid recipitur cum
■
abjectione contrarii, et aliqua physica
transmutatione, sicut lignum calorem re­
Duplex

525

cipit cum frigoris expulsione. Quia ergo
bæc physica transmutatio non convenit
actibus voluntatis, et invenitur in actibus
appetitus, propterea propriæ non illius,
sed hujus operationes absolute passiones
appellantur, ut tradit D. Tho. 1, 2, quæst. D.Thom.
22, art. 2 ad 3, ubi ait : Ad actum appeti­
tus sensitivi per se ordinatur hujusmodi
transmutatio : unde in diffinitione motuum
appelitivæ partis ponitur aliqua naturalis
transmutatio organi, sicut dicitur, quod ira
esi accensio sanguinis circa cor. Et art.
seq. in corp, inquit : In aclu appetitus in­
tellectivi non requiritur aliqua transmutatio
corporalis : quia hujusmodi appetitus non
est virtus alicujus organi. Unde palet, quod
ratio passionis magis proprie invenitur in
aclu appetitus sensitivi, quam intellectivi.
Unde consequenter fit, quod cum nomina
propria passionum, utputa trislitiæ, desi­
derii, etc., applicantur actibus voluntatis,
præsortim in Deo, et Angelis ; non signi­
ficent passiones proprie, et absolute dictas,
sed simplices voluntatis actus per analo­
giam ad passiones appetitus.
100. Ex quibus satis liquet, quid pas- Quid
sionis nomine in dubii titulo proponatur : ρ31'5\0.
non enim aliud est, quam actus secundus
appetitus, sive potentiæ appetitivæ corpo­
ralis. Sed ut secundam partem explicemus,
opus est numerum passionum, saltem in
genere sumptarum, assignare. Pro quo
observare oportet appetitum dividi in con­
cupiscibilem, et irascibilem. Cujus divisio­
nis radicem, et legitimam intelligentiam
tradit D. Thom. 1 p. quæst. 81, art. 2, D.Thom
his verbis : Dicendum, quod appetitus sen­
sitivus est una vis in genere, quæ sensualitas
dicitur: sed dividitur in duas potentias, quæ
sunt species appeiitus sensitivi, scilicet in iras­
cibilem, el concupiscibilem. Ad cujus eviden­
tiam considerari oportet, quod in rebus natu­
ralibus corruptibilibus non solum oporletesse
indicationem ad consequendum convenientia,
et refugiendum nociva: sed etiam ad resisten­
dum corrumpentibus, et contrariis quæ con­
venientibus impedimentum præbent, el inge­
runt nocumenta. Sicut ignis habet naturalem
inclinationem, non solum ut recedat ab infe­
riori loco, qui sibi non convenit, et tendat ad
superiorem locum sibi convenientem; sed etiam
quod resistat corrumpentibus, et impedienti­
bus. Quia igitur appetitus sensitivus est incli­
natio consequens apprehensionem sensitivam,
sicut appetitus naturalis est inclinatio conse­
quens formam naturalem; necesse est, quod in
parte sensitiva sint duæ appetitivæ potentiæ.

5'26

DE INC.A B NATION E

Una, per quam anima simpliciter inclinatur
ad prosequendum ea, qua· sunt convenientia
secundum sensum, el ad refltgiendum nociva :
el hac dicitur concupiscibilis. Alia vero, per
quam animal resistit impugnantibus, qux
convenientia impugnant, et nocumenta infe­
runt : et hac vis vocatur irascibilis. Unde di­
citur, quod ejus objectum est arduum : quia
scilicet tendit ad huc, quod superentur contra­
ria. et superemineat eis. Uxc autem inclina­
tiones non reducuntur in unum principium :
quia interdum anima tristibus se ingerit con­
tra inclinationem concupiscibilis, ut secundum
inclinationem irascibilis. impugnet contraria.
Unde etiam passiones irascibilis repugnare
videntur passionibus concupisci lis. Nam concupicentia accensa minuit iram et ira accensa
minuit concupiscentiam, ul in pluribus. Pa­
tri etiam ex hoc, quod irascibilis est quasi
propugnatrir, el defensatrix concupisci bitis,
dum insurgit contra ea. qux impediunt convenientia, qux concupiscibilis appelit, el inge­
runt nociva, qux concupiscibilis refugii. Et
propter hoc omnes passiones irascibilis inci­
piunt a passionibus concupiscibilis, et in eas
terminantur. Sicul ira nascitur ex illala tris­
titia, el vindictam inferens in Ixtitiam ter­
minatur. Propter hoo etiam pugna anima­
lium sunt de concupiscibilibus, sicut de cibis,
el venereis, ut dicitur in 8 de animalibus.
Ilæc D. Tho. ex quibus et necessitas dis­
tinguendi hos appetitus, et propria unius­
cujusque ratio satis innotescunt. Ex eisdem
etiam facile colligi potest, quod eorum disN. Com- tinctio realis sit, ut recte probantN. Com­
plui.
plut. abbrev. in lib. de anima disp. 21,
quæst. 2. Sed quia ad præsentem conside­
rationem non refert, illam modo missam i
facimus.
101. Quod autem de re est, undecim !
Nume­
rus
passiones communiter numerantur, quæ
pas ioappetitui sensitivo juxta præmissam D.
num
ei ratio. q’|30 doctrinam, et distinctionem corres­
pondent. Sunt autem amor, et odium: de­
siderium, Pt fuga; gaudium, et tristitia :
quæ pertinent ad appetitum concupiscibi­
lem : deinde spes, et desperatio; timor, et
audacia, ac denique ira : quæ spectant ad
irascibilem. Cujus divisionis ratio (quam
magis ex professo tradidimus in Comment
supra cit. et in arb. virtutum num. 3) bre­
viter assignarc possumus attendendo ad
varias combinationes boni, et mali, in quæ
fertur appetitus. Nam in primis abstra­
hendo a ratione ardui, quam non attingit
concupiscibilis: possunt bonum, et malum
considerari secundum se, sive præcisive ab

absentia, vel præsentia; et sic bonum ter­
minat amorem, et malum terminat odium.
Vel possunt considerari ul absentia; et sic
bonum terminat desiderium, et malum 1er-'
minat fugam. Vel denique considerari ut
præsentia; et sic bonum terminat gau­
dium, sive delectationem; et malum termi­
nat tristitiam, sive dolorem. Et lue sex
passiones pertinent ad concupiscibilem.
Sed considerando bonum, et malum non
præcisive ab arduitate; sed quatenus ratio­
nem ardui concernunt, et spectant ad iraseibilem, si bonum arduum proponatur ut
consequi possibile, terminat spem; si vero
ut impossibile, terminat desperationem.
Malum autem, si repræsentetur ut inevita­
bile, terminat Umorem : si vero ut supe­
rabile, licet cum difficultate, terminat au­
daciam. Si denique malum sit præsens,
terminat «ram, non quæ penitus vitetur,
cum jam adsit, sed qua damnum illatum
refarciatur ultione, et vindicta. Cira bonum
autem presens non est passio in irascibili :
quia hic appetitus respicit arduum; ct bo­
num præsens, sive possessum ardui ra­
tionem amittit. Quinque itaque passiones
modo relatæ ad irascibilem pertinent. Cum
autem omnes passiones appetitus, tam
concupiscibilis, quam irascibilis ad unde­
narium numerum revocamus, non inten­
dimus, quod omnes sint species atomæ;
sed quod omnes aliæ ad prædictas revo­
cari possint, et debeant. Unde inconve­
niens non est, quod sub aliquibus ex rela­
tis speciebus (et proinde erunt subalterna)
aliæ magis speciales comprehendantur, v. g.
sub timore segnities, admiratio, pavor, et
aliæ : sub tristitia acedia,angustia, invidia,
et aliæ sub ira mania, furor, et sic de reli­
quis, ut ex diversis locis D. Tho. colligi­
mus, et observavimus loco supra cit. in
arbore virtutum. Sed in præsenti opus non
habemus ad magis specialem earum consi­
derationem descendere : nam quæ diximus
sufficiunt ad explicandum secundam tituli
partem.
102. Ilis ita in communi præmissis, Chrbltt
supponendum est primo Christum habuisse babotl
appetiappetitum tam concupiscibilem, quam iras­ inm
cibilem. Quoniam Verbum assumpsit na­ sensiti­
turam humanam integram, et perfectam, vum.
sive cum omnibus illis proprietatibus, quæ
ad perfectam, sive connaturalem ejus dis­
positionem spectant *. unde apud Theologos
commune axioma est a D. Joanne Damas­
ceno desumptum, quod Deus assumpsit,
| quidquid in natura humana plantavit, ut
fusius

1)181’. XKV, DUB. VIII.
fusius supra expendimus disp. 14, dub. 4,
ct in Comment. ad art. 1 ct 2, quæst. 5.
Sicut autem ad perfectionem, ct integritft·.
tem naturæ humanto pertinent sensus,
quibus sensibilia apprehendit; sic etiam
proportionabilitor perlinet appetitus, qui
ad sensum consequitur, et inclinat ad bo­
num naturæ conveniens : ot sicut sine sen­
sibus imperfectum ioret animal (et subinde
homo, qui communem animalis rationem
essentialiter participat), sic etiam esset im­
perfectum, si careret appetitu. Unde salva
fide negari non valet Christum habuisse
appetitum, ut quæ diximus locis relatis
Habuit gatis evincunt. Deinde supponendum est
'in“ certum omnino esse, quod Christus in alia)i<iuo qU0 sensu habuerit passiones : quia ad id
pat‘io- veriQcandum sufficit, quod sustinuerit ali­
nes. quas corporales molestias, ut fatigationem,
et alias corporis transmutationes, quas
sustinuit, et de quibus egimus disp. 14,
D.Tbom. dub. i. Quod etiam supponit D. Tho. in
præs. art. 4, his verbis : Dicendum, quod
animam in corpore constitutam dupliciter
contingit pati. Uno modo passione corporali :
alio modo passione animati Passione quidem
corporali patitur per corporis Ixsioncm. Cum
enim anima sit forma corporis, consequens
esi, quod unum sit esse animæ, et corporis;
et ideo corpore perturbato per aliquam corpo­
ream passionem, necesse est, quod anima per
accidens perturbetur, scilicet quantum ad esse,
quod habet in corpore. Quia igitur corpus
Chrisli fuit passibile, et mortale, ut supra ha­
bitum est : necesse fuit, ut etiam ejus anima
hoc modo passibilis esset. Habuit itaque
Christus in prædicto sensu passiones.
Sed modo passionem in sensu magi?
stricto, et in praecedentibus observato con­
sideramus, quatenus scilicet significat affec­
tionem, sive actum secundum appetitus,
qui motus proprissime dicitur passio. Unde
Cilioni. D, Tho. post verba relata immediate sub­
junxit : Passione autem animali pali dicilur
anima secundum operationem, qux vel est
propria anima, vel principalius est animæ.
quam corporis. Et quamvis etiam secundum
intelligere, el sentire dicatur hoc modo anima
aliquid pali : tamen sicut in secunda parte
dictum est, proprissimæ dicuntur passiones
animæ affecliones appetitus sensitivi. Et de I
passionibus sic acceptis procedit præsens I
difficultas. Ante ejus resolutionem tertio, |
et ultimo supponendum est nullam passio- I
nem, quæ importaverit aliquam deordinationem moralem propter exercitam indi- I
nationem ad objectum rationi, materialiter !

527

saltem, et objective contrarium, in Christo
fuisse : quia passio ita accepta est actus
correspondens appetitui non secundum se
accepto; sed quatenus habet rationem fo­
mitis peccati : unde cum in Christo nec
fuerit, nec esse potuerit peccati fomes, ut
ostendimus dub. 4, consequens est nullam
in Christo fuisse passionem, quæ importave­
rit deordinationem, aut indecentiam mora­
lem. Procedit ergo difficultas de passioni- status
bus secundum se acceptis, sive quatenus iOntI.°·
pertinent ad naturalem perfectionem, et
integritatem animalis.

Desolvitur difficultas aliquibus assertionibus.

103. Dicendum est primo in Christo pfma
fuisse passiones vere, et proprie. Hæc con- cofD^la*
clusio es} de fide, ut immediate dicenda
satis evincunt. Nam primis licet bæc veri- Funda­
tas sub his terminis non sit expresse dif- mf^um
finita; nihilominus continetur in generali- auctori­
bus Conciliorum decretis, quibus docent rilalc·
i Christum habuisse, qute ad naturam huma­
nam spectant : ad quam certum est lumine
I naturali pertinere naturales appetitus pasI siones, sive affectiones. Quin bos appeti­
tus motus expresse agnoscit sexta Synodus Sexta
I variis in locis, præsertim act. 4 et 8 et 11. SJ"°"
Deinde id communiter docent Sancti Patres
D. August, lib. 14, de civit, cap. 9. D. d. Au·
Ambros. lib. 2 de fide cap. 3. D. Cyrillus
lib. 10. Thesauri cap. 3. D. Leo Papa ‘ jUs.
epist. 11. D. Fulgentius lib. 3 de Trasi- θ·
mundum cap. 21. D. Damascen. lib. 3 de gâuius.
fide cap. 20, et 23, et D. Tho. in præs. ubi D-D*~
postquam dix 11 : Pfopnsnme dicuntur pas· D.Tbom.
siones animæ affecliones appetitus sensitivi,
statim addidit : Quæ in Chrislo fuerunt,
sicut et cælera, quæ ad naturam hominis
perlinent. Prætorea id ipsum unanimi con­
sensu tradunt omnes Theologi in præsenti
art. 4, et Scholastici cum Magistro in 3,
dist. 15 et 16 et 17. Denique ratio satis natio,
illud convincit : nam passiones appetitus
ex una parte sunt actus naturales nullam,
ut modo loquimur, afferentes indecentiam
moralem; et ex alia parte demonstrant ve­
ritatem naturæ humanæ, et conducere
potuerunt ad redemptionis finem, ut patet
in amore, desiderio, tristitia, et aliis, et
infra magis declarabimus : ergo sicut cer­
tum est Christum habuisse naturam huma­
nam, sic certum est habuisse hujusmodi
lassiones. Accedit appetitum in Christo

528

DE INCARNATIONE.

(sicut ct sensus tam internos, quam exter­
nos) non fuisse omnino otiosum, atque
ideo elicuisse aliquam operationem : «mi­
nis autem operatio appetitus passio quædam
est. Accedit etiam voluntatem in Christo
operatam fuisse modo connatural! animæ
existent! in corpore : est vero hæc natura­
lis consentio inter appetitum, et volunta­
tem animæ existentis in corpore, quod
voluntas excitet appetitum ad similes actus,
quos ipsa habet, et cum delectatur ad de­
lectationem, cum tristatur ad tristitiam,
et sic de aliis, ut experimento, liquet :
cum ergo certum sit Christum in voluntate
habuisse tales actus; consequensest, quod
in appetitu habuerit similes affectiones.
Secandi
104. Dicendum est secundo passiones,
jio. quas habuit Christus, fuisse ejusdem ratio­
nis quoad essentiam, sed diversæ conditio­
nis quoad modum. Sic docent, et commu­
niter observant Theologi in præsenti, ut
praemissam de fide assertionem explicent.
Patio Et quidem primam nostræ conclusionis
panis* partem evidenter probant, quæ pro præce­
denti expendimus : quoniam passiones ve­
rae, et propriæ vel nullo modo sunt, vel
debent esse ejusdem rationis essentialis
cum notris. Unde sicut qui passiones cor­
poris, quas Christus sustinuit, negaret esse
ejusdem rationis essentialis cum nostris,
convinceretur non· admittere in Christo
veras passiones corporis, sed solum appa­
rentes ; quod esse hæreticum constat ex
dictis disp. 14, dub. 1, ita qui diceret pas­
siones appetitus, quas Christus habuit, non
fuisse ejusdem speciei cum nostris, pariter
convinceretur non admittere in Christo
veras appetitus passiones, sed solnm quoad
apparentiam; quod fidei contradicere li­
quet ex dictis num. præced. Habuit itaque
Christus passiones appetitus ejusdem ra­
tionis specificæ, et essentialis cum nostris.
Quod congruentissimum fuit, tum ad os­
tendendum veritatem naturæ assumptæ :
tum ad merendum, et satisfaciendum eis­
dem affectibus, ut rationi subduntur : tum
denique ad exemplum nostrum, ut doceret
nos, qualiter passiones habeamus, et moD. Ati- deremur. Unde D. August, loco supra cit.
inquit : Ipse Dominus in forma servi vitam
agere dignatus humanam, adhibuit eas pas­
siones, ubi adhibendas esse judicavit : neque
enim in quo erat verum hominis corpus, et
Ratio t'«rus hominis animus, falsu, erat humanus

paucas differentias observant inter passio­
nes in Christo, et passiones in nobis, quas
abbrevians Angelicus Doctor optime pro- D.Thon.
ponit in hoc art. ubi ait : Sciendum tamen
est, quod hujusmodi passiones aliter fuerunt in
Christo, quam in nobis quantum ad tria. Primo
quidem quantum ad objectum: quia in nobis
plerumque hujusmodi passiones feruntur ad
illicita : quod in Christo non /uit. Secundo
quantum ad principium : quia hujusmodi
passiones frequenter in nobis prxveniunt judi­
cium rationis : sed in Christo omnes motus
sensitivi appetitus oriebantur secundum dis­
positionem rationis. Unde Aug. dicit 14 de
civit. Dei, quod hos motus certæ dispensationis
gratia ita, cum voluit, Christus suscepit animo
humano, sicul cum voluit, factus est homo.
Tertio quantum ad affectum, quia in nobis
quandoque hujusmodi motus non sistunt in
appetitu sensitivo, sed trahunt rationem : quod
in Christo non fuit, Quia motus naturaliter
humanæ carni convenientes sic ex ejus dispen­
satione in appetitu sensitivo manebant, quod
ratio ex his nullo modo impediebatur facere,
qux conveniebant. Et hæ differentia satis
liquent ex his, quæ supra dub. 4, fusius
diximus excludentes a Christo fomitem pec­
cati tam de facto, quam de possibili.
105. Unde obiter resolvitur incidens du- incidens
bitatio circa modum loquendi, quam aliqui Qoæilio·
solent excitare, an videlicet passiones ab­
solute dictæ possint Christo attribui, an
vero istiusmodi vocabulum aliquo addito
limitari debeat? Sunt enim, qui licet rem
per passionem, significatam Christo catholice
concedant; refugiunt tamen ipsum passionis
nomen attribuere : eo quod in malam par­
tem accipi soleat. Et his favet D. Hierony- d. Hie­
mus, qui has appetitus affectiones in Christo roI)J®·
non appellat passiones, sed propassiones, ut
constatez D. Tho. in hoc art. 4, in fine corp. D.Thom.
ubi ait : Unde Hieronymus super cap. 26
Matth. ad illaverba : Ccepit tristari, dicit, quod
Dominus noster, ut veritatem assumpti ho­
minis probaret, vere quidem contristatus est.
Sedne passio in animo illius nominaretur, per
propassionem dicitur, quod capit contristari,
ut passio perfecta inleUigalur, quando animo,
id est, polioni dominatur : propassio autem,
quando est inchoata in appelilu sensitivo,
s»d ulterius non se extendit. Itaque juxta
sententiam D. Hieronymi, quam D. Tho.
tacit approbare videtur, non quælibet ap­
petitus affectio appellanda passio est, sed
•rt°un
illa tantum, quæ ita in suo genere comple­
dam
Secundam vero assertionis partem dotur, ut ad rationem usque pertingat, eam
pjrivm. cent Patres num. præced. allegati, qui non
ad se trahendo, aut turbando : illa vero,
quæ

■

DISP. XXV, DUB. VIH.

529

quæ tantum incipit, et ad rationem non per­ fuerunt, sicul el cælera, quæ ad naluram
venit, ut contingit in pluribus affectiOilibus hominis perlinent. Et sic absolute resolute
omnino indeliberatis, non passio, sed pro­
respondit ad titulum articuli, utrum anima
passio vocari debet. Et quia hoc posteriori Christi fuerit passibilis? id est, habens pas­
modo se habuerunt allectiones, seu motus
siones. Sed observare oportet Philosophos
appetitus in Christo ; ideo in eo admittendæ Stoicos consuevisse passiones vocare solos
non sunt passiones, sed propassiones. Et illos animæ motus, qui inordinati erant,
idem docet idem D. Hieronym. Matth. 5,
et a rationis regula exorbitabant. Unde
ad illa verba ; Qui viderit mulierem, et Epist.
factum est, quod nomen passionis in ma­
22 ad Eusloch. de custodia Virginit. qui­
lam partem aliquando acceptum sit. Et Explirabus locis refugit nomen passionum in juxta phrasim Stoicam D. Hieronym. no- D’nicChristo admittere. Quæ sententia confir­
men passionis in Christo abhoruisse vide- ronym.
mari amplius potest ex eo, quod Cicero
tur. Sed communis usus non solum
allegatus a D. Tho. in arg. 2, affirmat pas­ omnium Philosophorum Scholae tam Peri­
patetic® , quam Platonicae, sed etiam
siones animæ esse quasdam ægritudines :
Sanctorum Patrum, et Theologorum obti­
in anima autem Christi non fuit ægrîtudo
nuit, ut passionis nomen sit indifferens, et
aliqua; quandoquidem ægritudoanimæ se­
motibus ordinatissimis, quales Christus
ps.-ίο. quitur peccatum, juxta illud Ps. 40 : Sana
habuit, aptari queat. Per quod augmen­
animam meam, quia peccavi libi : ergo non
oportet, quod dicamus in anima Christi
tum difficultatis facile dispellitur respon­
fuisse passiones, quamvis admittamus mo­ dendo cum D. Tho. in solut ad 2, quod
tus, et affectiones appetitus, qui significan­
Tullius ibi loquitur secundum opinionem
tur hac voce.
Stoicorum, qui non vocabant passiones quosRetio’u'
Hic dicendi modus propter magnam D.
cumquc motus appetitus sensitivi, sed solum
D.Thom. Hieronym. auctoritatem retineri potest, et inordinatos. Tales autem passiones manifes­
a D. Tho. non reprobatur : quinimo illo
tum est in Christo non fuisse. Difficilius ex­
expresse utitur art. 6 ad 1, ubi ait : Tris­
plicatur D. Hilarius, qui veras animæ pas- D. liilasiones in Christo ffegare videtur. Sed cum rius·
titia removetur a Christo secundum passio­
nem perfectam : fuit tamen in eo initiata
hic S. Doctor eodem modo loquatur de
secundum propassionem. Et in resp. ad 2,
passionibus corporis, quas in Christo non
inquit : Secundum hoc tristitia fuit in
videtur admittere ; eodem modo explican­
Chrislo secundum propassionem : non au­
dus, aut extra culpam ponendus est. Vi­
tem secundum passionem. Et art. 7 in
deantur, quæ diximus disp. præced. num.
resp. ad 1, ait : Justus dicitur esse absque
6. Et consuli potest Sylvius in præs. art. Syhins.
terrore, secundum quod terror importat
5, qui collatis diversis D. Hilarii testimo­
perfectam passionem, avertentem hominem
niis ostendere conatur alienum non fuisse
ab eo, quod est rationis. El sic timor non
a communi aliorum Patrum sententia : et
fuit in Chriito; sed solum secundum propasbene observat Berengarlam haereticum
'
sionem. Nihilominus cum in quæstione de
jam olim D. Hilarium circa id accusasse ;
modo loquendi simus, in qua frequent ior
sed rejectum fuisse a Lanfranco in quadam
usus prævalere solet : et videamus Patres
epist. apudBaronium tom. it, anno 1088, Eaionius·
num. 103 allegatos (quos Scholastici, et g 22. Alia addemus infra num. 110.
Theologi imitantur) absolute docere, quod
106. Dicendum est tertio Christum ha- Tertia
in Christo fuerint passiones : non est,
buisse omnes passiones. Sensus hujus asquare refugiamus ita asserere, sed magis
sertionis non est, quod in Christo fuerint
expedit cum pluribus loqui. Præsertim
omnes passiones, quæ in individuo assi­
cum nomen passionis sit de se indifferens,
gnari possunt ; id enim asserere foret non
solumque significet appetitus allectiones,
solum falsum, sed satis stultum : nec quod
fuerint omnes species atom® passionum ;
et possit ordinatis, et inordinatis applicari,
non enim occurrit fundamentum solidum,
sicut et nomen operationis, et affectionis,
et inclinationis, quas nemo recusat in sen­ ut id affirmemus : sed sensus est, quod in
eo fuerint omnes species passionum, quæ
sitivo Christi appetitu* admittere. Conce­
communiter circumferuntur, et relatæ su­
dendum itaque absolute est in Christo
pra fuerunt num. 101. Unde ly omnes in
fuisse passiones, ut Patres allegati conce­
assertione positum distribuit non pro sin­
dunt, et præsertim D. Tho. illis verbis :
Proprissime dicuntur passiones animæ affec­ gulis generum, sed pro generibus singulo­
tiones appetitus sensitivi : quæ in Christo rum : et significat, quod Christus ex omSalmant. Curs, theolog. tom. IF.
34

530

DE INCARNATIONE.

nibu» passionum speoiebus aliquam, ei
D.Tnaæ. aliquando habuit. Et in hoc sensu assertio
esi D- Thom. tum quia iu art. 4, absolute
docet passiones fuisse in Christo : unde
ejus resolutio minus recto restringeretur
nd hanc, vel illam determinate passionem ;
sed ad omnes extendi debet. Tum quia
cum in sequentibus articulis statuat, et
probet fuisse in Christo peculiares quas­
dam passiones, circa quas occurrit major
difficultatis, et dubitationis ratio ; a for­
tiori convincitur sensisse, quod Christus
habuerit alias omnes passione», in quibus
nulla fere vel apparens ratio adest, ut ne­
gantur in Christo fuisse. Unde sic com­
muniter docent S. Doctoris expositores in
linio, præsenti. Et probatur primo ratione : quia
Christus habuit appetitum de se aptum ad
omnes passiones : aliunde vero Christo oc­
currerunt omnes materiæ, quæ sunt ob­
jecta prædictarum passionum, sicut nobis
in decursu vitæ occurrerunt : ergo de facto
elicuit, et habuit omnes passiones. Patet
consequentia : quia stante virtute ex parte
appetitus, et occurrente materia circa
quam, nulla est ratio, quare propriam ope­
rationem, quæ est passio; Christus non
exercuerit : et multo nîinus est ratio, ut
quasdam habuerit passiones, et non alias :
præsertim ubi supponitur, quod earum
nulla aliquam indecentiam moralem ha­
buerit, ut supra observavimus num. 102.
Confirmatur : quia Christus habuit pas­
siones ad ostendendum veritatem naturæ
assomptæ, ad satisfaciendum pro nobis, et
ad instruendum nos in earum directione,
ut vidimus num. 10 i, sed hæc motiva oc­
currunt in omnibus passionibus, ut facile
consideranti constabit : ergo Christus ha­
buit omnes passiones.
Faeriut
107. Secundo, et magis efficaciter proCfiHsto batur per earum singulas discurrendo : et
pusio- primo loco occurrunt, quæ ad concupiscibi“·** lem pertinent. Ex quibus negari nequit,
Amor, quod in Christo fuerit umor, sive simplex
atteelio ad bonum sensibile secundum se.
Tum quia hæc est prima omnium passio­
num, et in qua reliquæ omnes fundantur :
unde vel dicendum erit nullam fuisse in
Christo passionem, quod esse omnino fal­
sum constat ex dictis; vel fateri oportet
amorem in illo fuisse. Tum quia prædicta
passio est omnium connaluralissima appe­
titui concupiscibili ; cum hæc non sit
aliud, quam inclinatio in actu primo ad
bonum naturæ conveniens, cujus prima­
rium exercitium est amor ad idem bonum

iictualiter inclinans. Tum denique quia
j
Christus potuit honestissime amare aliqua
'"•'w
objecta prædicto amore, ut so ipsum, et B.
j
Virginem matrem suam, et sic proportio4
Habiliter de aliis. Unde etiam convincitur,
1
quod habuerit odium, sivo simplicem dis- odium,
pllcentiam mali sensibilis secundum se.
-i
Primo, quia bonum dt malum sunt contra‘!·
ria : undo qui amat aliquod bonum, odio
U
habet malum illi oppositum. Secundo, quia
q
aliqua objecta occurrerunt Christo, quæ
secundum se (quo pacto respiciuntur per
.|
hunc appetitus motum) erant digna odio,
,|
ut crucifixio, et mors injuste inflicta a Jii,4
dæis. Terlio, quia sicut bonum inducit in­
clinationem, quæ est amor; ita malum
inducit aversionem quæ est odium. Unde
D. Thom. 1. 2, quæst. 23, art. 4, de his D.Thom.
allectionibus agens inquit : Bonum primo
in appetiliva potentia causal quandam indi*
nationem, seu dptitudinem, seu connaluralilatem ad bonum, quod perlinet ad passio·
nem amoris : cui per contrarium respondet
odium ex parte mali.
■·' ■
Deinde fuit in Christo desiderium sive Dfsideinclinatio ad bonum absens : quoniam ali- nam·
qua bona erant Christo absentia secundum
eorpus, quæ tamen erant ei necessaria :
et sic aliquado desideravit cibum, potum,
;
et similia. Unde etiam concluditur, quod
i
habuerit fugam, sive recessum a malo, Fuga.
|
quod accidere poterat : tum quia ut prog
xirne dicebamus, contrariorum eadem est
1
ratio : atque ideo sicut desideravit bonum
v
absens, sic etiam refugit malum absens
y
bono oppositum. Tum quia aliqua mala
1
absentia, sive distantia occurrerunt imagi|
nalivæ Christi; quæ liunc motum excitaf
runt, ut mors, et dolores passionis. Et sic
j
D. Tho. loco cit. explicans concatenatio- D.Thom.
j
nem horum motuum dixit : Secundo si
f
bonum sit nondum habitum, dat ei mo­
tum ad assequendum bomim amatum e.l
\
hoc perlinet ad passionem desiderii, vel
i
concupiscentis : ex opposito ex parle mali
est fuga, vel abominatio.
3
Præterea fuit in Christo delectatio, sive Deleini
complacentia de bono sensibili sibi præ- lio·
senti : quin aliqua fuerunt objecta sensibi­
lia ipsi præsentia, quæ hunc motum natu­
raliter excitant, ut parentes, et amici. Et
eadem ratione delectationem habuit in
cibo temperatissimo, et naturæ convenienti,
quem non semel, ut existamus, prius ex
naturali nécessita te desideravit. Pariter
delectationem habuit in objectis sensui
convenientibus, et de se honestis, ut in
pulchritudine

DISP. XXV, DUB. VIII.
pulchritudine coelorum, et camporum, et
sic de aliis. Ex quibus a contrario sensu
Tristi- convincitur, quod habuerit tristitiam, sive
,ιβ· displicentiam in malo sensibili præsenti,
ut in incommoditatibus corporalibus, ut in
fatigatione, frigore, fame, siti, et aliis qui­
bus se voluntarie exposuit, et multo magis
in flagellatione, crucilixione, et cietcris
passionis acerbitatibus. Hæc enim fuerunt
naturæ sensibili contraria, atque ideo ubi
illata sunt, induxerunt ei tristitiam. Sed
do hoc motu amplius, et specialius dice­
mus num. 111. Modo ad majorem 'explicaD.Tbom. tionem harum passionum addimus ex D.
Tho. loco citi Terlio cum adeptum fueril
bonum, dat appetitus quielûtionem quandam
in ipso vel bono adepto: et hoc perlinet ad
delectationem, vel gaudium : cui opponitur ex
parte mali dolor, vel tristitia. Ex quibus sa­
tis liquet, quod Christus habuerit omnes
sex passiones, quæ ad concupiscibilem per­
tinent.
108. Idem etiam in particulari ostendi
valet de passionibus spectantibus ad irascibilem et inprimis de respicientibus bo­
num arduum. Quia, ut a prima incipiaSpes. mus, nulla est ratio, ut illi negetur spes,
sive affectio, qua appetitus erigitur ad
obtinendum bonum sensibile arduum,
consequi tamen possibile : quia licet ni­
hil arduum Christo fuerit comparative ad
ejus divinitatem, et ad virtutem, quam
humanitas ad ipsa participabat; nihilo­
minus plura potuerunt esse illi diffici­
lia comparative ad vires naturales, cum
quibus appetitus sensitivus, de quo agi­
mus, et ejus affectiones commensurantur.
Sic ergo sperare, potuit conservationem
vitæ in periculis, quæ aliquando supera­
tae® 4. vit, sicut Luc. 4 dicitur : EI surrexerunt,
et ejecerunt illum extra civitatem, et duxe­
runt illum usque ad supercilium montis, su­
per quem civitas illorum erat ædificala, ut
pr.vcipilarcnt cum. Ipse autem transiens per
Joinn.8. medium illorum ibat. Et Joan. 8 dicitur :
Tulerunt ergo lapides, ut jacerent in cum :
Jesus autem abscondit se, et exivit de
Rc.tpon- templo. Similiter habuit motum desperasie' tionis circa bonum consequi difficile, ubi
cognovit consequendum non esse. Et hu­
jusmodi affectum habuit erga conservatio­
nem vitæ, ubi tempus mortis ex divino
decreto adesse cognovit. Non poterat enim
instantibus inimicis per naturales vires
defendi. Unde postquam Christus ad mor­
tem condemnatus fuit, et cognovit mor­
tem vitandam non esse; potuit despera­

531

tionis motum elicere, quo desperavit vitam,
seu evadere mortem. Quare nihil fecit
deinceps, ut vitam tueretur : quod solet
esse signum appetitus jam fracti, et des­
perantis bonum, ad quod de se inclinat.
Ut enim inquitD. Thom. 12, quæst. 40, D.Tbon»,
art. 4, proprias rationes horum motuum
explicans : Objectum spei, quod est bonum
arduum, habet quidem rationem altraclivi,
prout consideratur cum possibilitate adipis­
cendi : et sic tendit in ipsum spes, quæ im­
portat quendam accessum. Sed secundum
quod consideratur cum impossibilitate obti­
nendi, habet rationem repulsivi : quia ut di­
citur in 3 Elhic. cum ventum fuerit ad aliquid
impossibile, tunc homines discedunt : et sic
respicit hoc objectum desperatio. Unde im­
portat motum cujusdam recessus. Et hæc
intelligunlur (ut materia, quam versamus
poscit) de spe, et desperatione passioni­
bus : nam quod spes virtus in Christo non
fuerit diximus, disp. 14, dub. 2, num. 33.
Eadem doctrina verificatur etiam in
passionibus circa malum arduum : nam
habuit Christus audaciam sive motum ag- Audacia,
gressivum in ordine ad superandum tale
malum, quando repræsentabatur supera­
bile, licet cum difficultate : non enim du­
bium est, quod aliqua mala ex viribus na­
turalibus difficile superabilia aggressus
fuerit, et superaverit, ut exemplis pro spe
allatis facile explicari potest. Præsertim
vero hoc motu sedavit, vicitque contra­
rium timoris affectum, ut cum post timo­
rem (de quo statim) ut inimicis occurre­
ret, dixit discipulis Matth. 26 : Surgile, Mait.20.
eamus : ecce appropinquavit, qui me tra­
det. Fuit etiam in Christo limor circa ma- Timor.
Ium, quod repræsentabatur viribus natu­
ralibus inevitabile, ut cum Marci 14 : Marc.lt.
Capit pavere, et txdere : pavor enim est
quædam species timoris. Sed de hoc am­
plius infra dicemus. Modo satis sit addere
pro majori intelligentia harum passionum,
quæ tradit D. Thom. 1, 2. quæst, art. 1, D.Thoa.
ubi ait : llud, quod maxime distal a ti­
more est audacia : limor enim refugit nocu­
mentum futurum, propter ejus victoriam su­
per ipsum timentem : sed audacia aggreditur
periculum imminens, propter victoriam sui
supra ipsum periculum Unde in art. seq.
optime observat quod, audacia consequitur
ad spem : ex hoc enim, quod aliquis sperat·
superare terribile imminens, ex hoc audacter
insequitur ipsum. Ad timorem vero sequitur
desperatio : ideo enim aliquis desperat, qui
timet difficultatem, quæ est circa bonum spe-

DE INGABNWTIONE.
randum. Denique fuit in Christo ira, sivo
motus repulsivus mali præsenùs, ut cons­
tat Joan. '2, ubi refertur fuisse ita indi­
gnatum contra vendentes, et ementes in
templo, ut everterit eorum mensas, et fla·
gello de funiculis facto ipsos percusserit.
SeJ de hac passione sermo redibit num.
124. Et bic sistit quinarius passionum
numerus ad irascibilem pertinentium. Ira
namque contrariam passionem non habet,
tum ob ea, quæ num. 101 diximus, tum
D.Thom. ob
qUæ tradit D. Thom. 1 2, quæst.
46, art. 1, ad 2, ubi ait : Ex hoc
ipso, quod ira causatur ex contrarii< passio­
nibus, scilicet a spe, qux est boni, et a tristi­
tia, qux est »wli, includit in se tpsa contrarielalem. El idea non habel contrarium extra
se : sicut etiam in mediis coloribus non inve­
nitur canIrarictas, nisi qux est simplicium
colorum, ex quibus causantur.
Ex quibus probata relinquitur ultima
nostrarum assertionum, quæ cunctas pas­
siones Christo attribuit : ostendimus enim
per singulas discurrendo, quod omnes il­
las habuerit. Sed quia D. Tho. qui id in
genere docuerat art. 4, deinceps in sequen­
tibus aliquas in particulari considerat :
vel quia in eis occurrit specialis difficul­
tas; vel ut exponat peculiaria Scripturae
testimonia ; vel denique ut doctrinam ex­
tendat ad quasdam appetitus rationalis af­
fectiones, quæ eisdem nominibus appel­
lantur , et de quibus dubitari poterat,
utrum in Christo fuerint : propterea eun­
dem ordinem imitabimur, ut qua· S. Doc­
tor in eis articulis tradit, hoc dubio colli­
gamus, et pro tenuitate nostra explicemus

I HT.
Quid dicendum de dolore, el Irislilia.

109. De his passionibus agit D. Thom.
diversis articulis 5 et 6. Nec, ut alicui viI
doiorem,
dori potuit, superflue : nam licet sexta
et tris
titiam * passio concupiscibilis indistincte soleat
appellari dolor, vel tristitia ; nihilominus
hæc duo ex parte rei significat® satis dif­
ferunt, atque speciem illam in alias magis
atomas dividunt. Prrecipuam autem illaD.Thnw. rum diversitatem optime assignat D. Tho.
art. G, ubi ait : Sicut dolor sensibilis est in
appetitu sensitivo, ita el tristitia. Sed est diffe­
rentia secundum motivum, sive objectum :
nam objectum, et motivum doloris est Ixsio
sensu tactus percepta : sicut cum aliquis vul­
neratur. Objectum autem, et motivum trislitix
Differen­
tia
inter

i est nocivum, seu malum interius apprehen­
sum sive. per rationem, sive per imaginatio­
nem. ut in secunda parte habitum est : sicut
cum aliquis tristatur de amissione gralix, vel
pecunix. Loco autem a se citato (nempe 1,
2, quæst. 35, art. 2), rem magis dilucidat
his verbis : Delectatio, el dolor ex duplici
apprehensione causari possunt : vel ex appre­
hensione exterioris sensus, rel ex apprehen­
sione interioris, sive intellectus, vel imagina­
tionis. Interior autem apprehensio ad plura
se extendit, quam exterior : eo quod quxcumque cadunt sub exteriori apprehensione,
cadunt sub interiori : sed non e converso. Solaigilur illa delectatio, qux ex interiori appre­
hensione causatur, gaudium nominatur, ut
supra dictum est : et similiter ille solus dolor,
‘ qui ex interiori apprehensione causatur, no­
minatur tristitia. Et sicut illa delectatio, qux
ex exteriori apprehensione causatur, delectatio
quidem nominatur, non autem gaudium : ita
ille dolor, qui ex exteriori apprehensione cau­
satur. nominatur quidem dolor, non autem
tristitia. Et in resp. ad 3 addit : Sic igi­
tur, si dotor accipiatur pro corporali dolore
(quod usitatius est) dolor ex opposito dividi­
tur contra tristitiam secundum distinctio­
nem apprehensionis interioris, el exterioris.
Hæc omnia S. Doctor : ex quibus liquet,
quod sub illa sexta specie, quæ importat
motum displicentiæ circa malum præsens,
continentur dolor, qui specialiter importat
eum motum ut ortum ex apprehensione
exteriori alicujus mali corporalis, sive lædentis externi, utputa vulneris, aut com­
bustionis : sed tristitia nominat motum
displicentiæ ortum ex apprehensione inte­
riori cujuscumque nocivi, et naturæ sensitivæ quoquo modo oppositi. Liquet etiam,
quod D. Thom. rationabiliter potuit prædictas passiones dividere, et de eis .seorsim
agere.
Incipiendo itaque a dolore sensibili re­ In
solvit in art. 5, quod fuerit in Christo: Christo
dolor
Quæ assertio est de fide, ut satis evincunt, sensibb
quæ diximus disp. præced. dub. 1, quin lis.
opus sit ilia addere. Suam autem resolu­
tionem probat D. Tho. hoc discursu, qui, D.Thcm
supposita veritate pnemissarum ad fidem
pertinentium, rem evidenter demonstrat :
Ad veritatem doloris sensibilis requiritur Ixsio corporis, el sensus Ixsionis. Corpus au­
tem Chrisli Ixdi poterat : quia erat passibile,
el mortale, ut supra habitum est. Et nos os­
tendimus loco citato : Nec defuit ei sensus
Ixsionis, cum anima Chrisli perfecte haberet
omnes potentias naturales. Vnde nulli du­
bium

4*

j··

■ 1*

DISP. XXV, DUB. VIII.

533

bium debel esse, quod in Chrislo fuerit verus dum gustum felle, el aceto potatus : secundum
dolor. Et idem discursas, si magis vires olfactum in loco /xlido cadaverum 'mortuo­
explicet, probat non solum fuisse in Christo rum {qui dicitur Calcarix) appensus pati­
dolorem ; sed etiam, quod maximus om­ bulo : secundum auditum lacessitus vocibus
nium fuerit, ut statuit D. Tho. infra blasphemantium, el irridentium : secundum
quiçst. 46, art. 6, quoniam dolor causatur visum videns matrem, et discipulum, quem di­
ex laesione externa sensu exteriori, nempe ligebat, fientes. Hæc autem de se acerbis­
tactu, percepta, sive apprehensa : lædentia sima, corpori, et sensibus nobilissimis il­
lata inducere potuerunt maximum omnium
autem Chrisli fuerunt maxime afllictiva ;
dolorem.
et rursus ipse habuit nobilissimum sensum
110. Duo autem opponit D. Thom. Duæ
tactus propter optimam complexionem cor­
contra assertionem hoc art. 5 proposi- objgie"
poris a Scriptu sancto formati. Unde intam ; quæ difficultatem videntur habere. D. HHaD.Tliom. quit S. Doctor, quod magnitudo doloris
Primum est auctoritas D. Hilarii asseren- riu?potest considerari primo propter causas do­
tis, quod modo præmissa afferrent quidem
loris : nam doloris sensibilis causa fuit Ixsio
corporalis, qux acerbitatem habuit tum prop­ impetum passionis, non tamen dolorem pas­
ter yeneralitatem passionis : quia mors con­ sionis inferrent, ut telum aliquod aquam,
fixorum in cruce est acerbissima : quia confi­ per/orans. Si autem res ita se habuit,
Christus non habuit vere dolorem. Secun­
guntur in locis nervosis, et maxime sensibilibus,
scilicet in manibus, et pedibus : et ipsum pon­ dum est delectationem contemplationis di­
vinorum diminuere sensum doloris : unde
dus corporis pendentis continue auget dolo­
rem : el cum hoc etiam est doloris diuturni­ et Martyres in passionibus suis tolerabi­
tas ; quia non statim moriuntur, sicut hi, qui lius sustinuerunt ex consideratione divini
amoris. Anima autem Christi summe de­
gladio interficiuntur. Secundo potest magni­
lectabatur in contemplatione Dei, quem
tudo doloris ejus considerari ex perceptibililate
per essentiam videbat. Nullum ergo sensit
patientis el secundum animam, et secundum
h|
corpus. Nam el secundum corpus erat optime dolorem.
Sed quod attinet ad auctoritatem D. Diluitur
complexionalus : cum corpus ejus fuerit for­
matum miraculose operatione Spiritus sancti : Hilarii, jam supra num. 105 et disp. præced. num. 6 respondimus, quod nobis
sicut cl alia, qux per miracula sunt, fuerunt
aliis potiora. Et ideo in eo maxime viguit sen­ magis solidum, et æque sincerum apparet.
Sed D. Thom. illum satis pie exponit in D.Tbom.
sus tactus, ex cujus perceptione sequitur do­
resp. ad l dicendo, quod Hilarius non
lor.
An in
Si autem inquiras, utrum Christus pas­ negaverit in Christo veram passionem, sed
Christo
necessitatem patiendi. Et ut hoc secun­
foerit sus fuerit omnes species dolorum ? Nega­
omnis tive respondetur cum S. Doctore quæst.
dum legitime explicet, addit : Non accepit,
dolor.
nempe Christus, necessitatem per compa­
D.Thom. cit. art. 5, ubi ait : Non oportuit Chrislum
pali omnem passionem : quia multx passio­ rationem ad causam primam horum defec­
num species sibi invicem contrariantur, sicut tuum, qux est peccatum, ut supra dictum
combustio in igne, el submersio in aqua. Sed est : ut scilicet ea ratione dicatur caro
Chrisli non subjacuisse necessitati horum de­
tamen optime observat passionem Christi
fuisse universalitatem, ac subinde attulisse fectuum, quia non fuil in ea peccatum. Et
post pauca : Quantum tamen ad causam
quamplures modos, sive species doloris.
propinquam horum defectuum, qux est com­
Quod sapientissime, et devotissime expen­
dit his verbis : Passus est Christus in suis positio contrariorum, caro Chrisli subjacuit
amicis eum deserentibus. In fama per blas- necessitati horum defectuum. Estque ista
phemias contra eum prolatas. In honore, et
interpretatio omnium, quæ circumferun­
gloria per irrisiones, et contumelias ei illatas.
tur, aptissima; et fundatur in aliis D. Hi­
In rebus per hoc quod etiam vestibus spolia­
larii locis, ubi plane, et catholice fatetur
tus est. In anima per tristitiam, tædium, et fuisse in Christo dolorem, aliasque pas­
siones : nam supra ps. 53, circa medium
timorem. In corpore per vulnera, el flagella.
inquit : Ex communi infirmitate nostra sa­
Passus est in capite pungentium spinarum co­
ronam : in manibus, et pedibus fixionem cla­ lutem est deprecatus a Patre, ut inlelligeremus
nativitatem nostram cum ipsis infirmitatis
vorum : in facie alapas, et sputa : et in toto
corpore flagella. Fuil etiam passus secundum nostræ officiis illi inesse. Hinc illud est, quod
emnen sensum corporeum : secundum quidem esurivit, dormivit, lassatus fuit, mxstus fuit,
et flevit, el passus, el mortuus est. Et lib.
tactum flagellatus, et clavis confixus : secun­

534

Μ

t

2

■i Ί

it. 7

:j5

DE INCARNATIONE.

SdeTrinit. ait : Natus ex Virgine a cunis,
atque infantia usque ad consummatum virum
venerat, per somnum, famem, sitim, lassitudi­
nem, lachrymas hominem egerat : eliamnum
conspuendus, flagellandus, crucifigendus erat.
Unde satis pie colligi potest, quod D. Hi­
larius nunquam fuerit in errore opposito
vel adhuc materialiter ; et quod in locis,
in quibus contrarium significat, non ex­
cluserit veritatem doloris, aut passionis,
sed præcise solam necessitatem illa susti­
nendi ; nec hanc absolute, sed præcise ut
ortam, procedentemque ex peccato, quod
Christum minime attigit, ut D. Thom.
exponit. Debentur autem hæ, et similes
evasiones insigni pietati, atque eruditione
D. Hilarii, de quo D. Hieronym. epist. 7,
ad Lætam inquit : Libros l/ilarii inoffenso
decurrat pede : illorum tractatibus, illorum
delectetur ingeniis, in quorum libris pistas
fidei non vacillet.
secant.
secun^æ objectioni aliqui in præsenti
* occurrant, longas protrahunt controversias
in exponendo, qualiter in Christo conjungi
potuerit summus dolor, et afflictio cum
summa delectatione, quam visio beata gi­
gnebat. Sed discurrunt præter rem : nam j
ea difficultas urget quidem, si ea conjunc- |
tio referatur ad eandem voluntatem, et ■
partem superiorem. Et modum probabilio- i
rem eam superandi jam supra proposui- j
mus disp. 47, dub. 4, num. 45. Quod
autem ad præsentem considerationem
spectat, locum non habet ; sed dispellitur j
uno verbo : agimus namque de dolore,
qui est præcise passio appetitus corporei :
unde supposita miraculosa dispositione, j
quod gloria animæ Christi non fuerit de- j
rivata ad ipsius corpus, facile intelligitur, i
quod stante gaudio beatifico in anima, po- |
tuerit esse dolor in corpore, et in corporeo i
D.Thom . appetitu. Et sic respondit D. Tho. in so- i
lut. ad 3 : Quod virlule divinitatis Christi
dispensative sic beatitude in anima contine- ■
batur, quod non derivabat ad corpus, ut ejus
possibilitas, et mortalitas tolleretur. El eadem
ratione delectatio contemplationis sie retineba­
tur in mente, quod non derivaretur ad rires
sensibiles, ut per hoc dolor sensibilis exclude­
retur. Et infra quæst. 46, art. 6, in corp,
ait : Magnitudo doloris Christi patientis po­
test considerari ex doloris, et tristitix puri­
tate. Namin, aliis patientibus mitigatur Iristitia interior, et etiam dolor exterior ex aliqua
consideratione rationis per quondam deriva­
tionem, seu redundantiam a superioribus tirifcus ad inferiores. Quod in Christo patiente

[ non. fail : quia unicuique virium permisit
agere, quod est sibi proprium, sicut Damascen. dicit lib. 3 de fide cap. 15. Unde
j permisit appetitam sensitivum affligi doloI ribus absque aliqua mitigatione derivata
ex gaudio beatitudinis, quod in pario ra­
tionali existebat.
I
ill. Deinde resolvit D. Thorn, in art. Tristitia
6, quod in Christo fuerit tristitia. Quæ re- Christo
solutio est de flde, ut evincunt manifesta
Scripturæ testimonia, Matth. 26 : Tristis Mait.sc.
est anima mea usque ad mortem, ot ibidem
Coepit contristari, et mxstus esse. Quæ de­
bent cum proprietate intelligi, et referri ad
appetitum sensitivum, cui res per has vo­
ces significat® proprissime conveniunt :
licet alias non negemus, quod Christus
etiam habuerit tristitiam in appetitu ratio­
nali, seu voluntate, ut concessimus disp.
17, dub. 4, num. 45. Ratio autem D. D Thom.
Thom. suam resolutionem liquido evin­
cit : Nam delectatio, inquit, divinæ con­
templationis ita per dispensationem divinæ
virtutis relinebatur in mente Christi, quod
non derivabatur ad vires sensitivas, ut per
hoc dolor sensibilis excluderetur. Sicut autem
dolor sensibilis est in appetitu sensilivo, ita
et tristitia. Sed est differentia secundum mar
tivum, sire objectum : nam objectum, et molivum doloris est Ixsio sensu tactus percepta,
sicut cum aliquis vulneratur. Objectum au­
tem, el motivum tristiliæ est nocivum, seu
malum interius apprehensum, sive per ratio­
nem, sive per imaginationem, sicut in se­
cunda parte habitum est : sicut eum aliquis
tristatur de amissione gratiæ, vel pecunia,
Potuit aulem anima Christi interius appre­
hendere aliquid nocivum, et quantum ad se,
sicut passio, et mors ejus fuit ; et quantum ad
alios, sicut peccatum discipulorum, vel etiam
Judæorum occidentium ipsum. Et ideo sicut
in Christo potuit esse verus dolor; ita potuit
in eo esse vera tristitia. Alio tamen modo,
quam in nobis, secundum illa tria, quæ supra
assignata sunt, cum communiter de passioni­
bus animæ Christi loqueremur. Quæ recen­
suimus num. 104 nempe, quod non ha­
buerit objectum illicitum ; quod non
prævenerint judicium rationis ; et quod ad
hoc non pervenerint, ut rationem ipsam
turbaverint.
Ex qua additione prudenter adbibita a ObjeeD. Thom. facile satisDt aliquibus objec­ lionci.
tionibus, quæ contra hanc veritatem fieri
possunt. Et primo opponitur illud Proverb. Pro·
12 : Non contristabit justum, quidquid ei verb.12.
acciderit : sed Christus fuit maxime jus­
tus,

<

i

DIftP. XXV, DUB. Vili.
Hin- tus, secundum illud Hlerem. 23 : Hoc, est
rcm· *·’’ nomen, quod vocabunt eum Dominus Justus
noster : ergo nihil contristavit Christum :
atque ideo tristitia in Ipso locum non haIsiiæ i?· huit. Quod expresso affirmaro videtur Isaias
cap. 42, ubi loquens de Mossia inquit:
Non erit tristis, nec turbulentus. Opponitur
secundo, quod tristitia ost circa illa, quæ
i). Au- sunt nobis involuntaria, ut docet D. Au­
gusti». gyjjt m,
je Civit, cap. 6, his verbis :
Tristitia est de his, quæ nobis nolentibus ac­
cidunt : sed Christus nihil passus est conisaîæ.vj. ira suam voluntatem; siquidem Isaiio 53
dicitur : Oblatus est, quia ipse voluit : ergo
Christus nullam habuit tristitiam ; Tertio
opponitur doctrina Philosophi 7 Ethico·
eorum affirmantis omnem tristitiam esse
malum, et fugiendum : nihil autem ma­
lum, aut fugiendum fuit in Christo, ut
constat ex supra dictis per totam disputa­
tionem j ergo in Christo non fuit tristitia.
Convel112. Sed hæc, ut diximus, eliduntur
1DD,ur· juxta præmissam D. Thom. observationem.
Prima. Nam ad primam respondetur, quod locus
Proverb, excludit quidem a justo tristitiam
perfectam, et omnino consummatam, quæ
rationem perturbet, et animum frangat, et
subruat : quam vim, et energiam exprimit
illud verbum conlrislabil : sed non negat,
quod in eo possit esse motus sensitivus
tristitiæ circa præsentia nocumenta, quam
tamen temperet ratio. Unde solum conclu­
ditur, quod in Christo non fuerit primus
ille tristitiæ modus, ut revera non fuit :
minime autem concluditur alia in eo
D.Thom. moderata tristitia. Et ita D. Thom. in
resp. ad 1 explicans, aut corrigens quandam Stoicorum positionem, inquit : Quam­
vis honestum sit principale hominis bo­
num, et inhonestum principale hominis
malum (quia hæc perlinent ad ipsam ratio­
nem, quæ est principalis in homine), sunt
tamen quædam secundaria hominis bona,
quæ pertinent ad ipsum corpus, vel ad exte­
riores res corpori deservientes. Et secundum
hoc potesl in animo sapientis est tristitia
quantum ad appetitum sensitivum, secundum
apprehensionem hujusmodi malyrum : non
tamen Ha, quod ista tristitia perturbet ratio­
nem. Et secundum hoc etiam intelligitur, quod
non contristabit justum, quidquid ei accide­
rit : quia scilicet ex nullo accidente ejus ra­
tio perturbatur. Et secundum hoc tristitia
fuit in Christo secundum propassionem: non
autem secundum passionem. Unde etiam
exponitur locus Isaiæ objectioni additus :
nam cum dicit : Non erit tristis, nec turbu­

lentus, secundum verbum explicat primum,
declaratque, in quo sensu negetur Christo
tristitia, nempe quæ affert, infertve tur­
bationem in ratione : hæc enim minime
in Christo'fuit. Quare removetur tristitia a
Ohrislo (inquit D. Thom. in resp. ad 1)
secundum passionem perfectam (pertingen­
tem scilicet usque ad effectum perturbandi},
fuit tamen in eo initiata secundum propas­
sionem. Unde dicitur Matth. -26 ; Capit con­
tristari, et mceslus esse. Aliud enim est
contristari, aliud incipere contristari, ul
Hieronym. ibidem dicit. Adde, quod cum
Isaias dicit : Non erit tristis, tristitiam
Christo non negat i sed intendit, quod
juxta communem vivendi, et agendi mo­
dum non se ostendet tristem, seu melan­
cholicum ; quin potius vultum exhibebit
æqualem, et serenum. Quod satis denotat
verbum hebræum, cui illa negatio adjun­
gitur : significat enim supercilium, tor­
vum aspectum, caperatam frontem, et
corrugatam faciem. Septuaginta vero In­
terpretes sic transferunt : Splendebit, et
non conteretur. Quod D. Hieronym. Au­
gust. et N. Cyrillus exponunt de Christo
resurgente : qui quamvis fuerit occisus ;
tamen contritus non est, sed resurgens
magis splenduit. Alii autem vertunt : Non
fumigabit, id est, penitus extinguetur,
qui per resurrectionem accendetur ad ma­
jus numen. Et juxta quamlibet interpre­
tationem cessat difficultas loci.
Secundam objectionem optime diluit seca»da.
D.Thom. in solut. ad 4, his verbis : Di- D.Thom.
cendum quod nihil prohibet aliquid esse con­
trarium voluntati secundum se, quod tamen
est volitum ratione finis ad quem ordinatur :
sicut medicina amara non est secundum se vo­
lita, sed solum secundum quod ordinatur ad sa­
nitatem. Et hoc modo mors Christi, et ejus
passio fuit secundum se involuntaria, el tristi­
tiam causons : licet fuerit voluntaria in ordine
ad finem qui est redemptio humani generis.
Idque præcipue, et a fortiori verificatur de
appetitu sensitivo, cui illa nocumenta di­
recte repugnant, utpote inclinanti ad bo­
num sensibile sibi consonum, et quan­
tum est de se, praescindenti a superiori
fine, in ordine ad quem fuerunt Christo
voluntaria. Quæ doctrina explicatur mani­
festo exemplo doloris sensibilis, quem
Christus voluntarie acceptavit : et nemo
negat, aut negare potest, quod attulerit
afflictionem, et molestiam.
Ad tertiam respondetur tristitiam, de Tenis,
qua loquimur, non esse ex genere suo ma-

DE INCARNATIONE.

536

lum culpæ, sed quandam poenam, aut ρωnalitatem, sicut etiam est dolor. Quamvis
autem in Christo non fuerit ulla culpa ;
fuerunt tamen poenalitates, quas minime
fugit, sed amplexus potius est ad satisfa­
ciendum pro nobis. Aristoteles vero lo­
quitur ut Philosophus naturalis, altiorem
finem non attendens : unde D. Thom. qui
illud testimonium retulit in 3 arg. non
curavit ei respondere. Et quidem si tris­
titia per se consideretur, et non pro­
cedat ex altiori motivo, vitanda est ut
Pro­ _ contraria vitæ, juxta illud Proverb. 17 :
verb. 17
et *5. Inimus gaudens ætatem floridam facit, spi­
ritus tristis exsiccat ossa, et cap. 25 : Sicut
tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristi­
Ec­
tia viri nocet cordi. Et Eccles. 38 : Λ tris­
cles. <8.
titia festinat mors. Videatur D. Thom.
1,2, quæst. 37, art. 4, ubi resolvit, quod
tristitia inter omnes animx passiones magis
corpori nocet. In hoc itaque sensu dixit
Philosophus tristitiam malum esse, atque
fugiendum. Solent aliqui in præsenti op­
ponere Christum non potuisse habere tris­
titiam, oh summum gaudium, sive delec­
tationem ex visione beatifica. Sed ad hoc
satis constat ex dictis num. ΓΙΟ et locum,
et difficultatem non habet in tristitia ap­
petitus sensitivi, ad quem ex dispositione
divina gaudium illud non descendit, ut
ibidem vidimus ex D. Thoma.
§ IV.

Quid sentiendum de timore.
.< X]
• ’Ï

•ii

i-y

r·]

Iu
Christo
Tuit
limor.

113. De hoc disputat D. Thorn, art. 7
hujus quæst. et non pauca de illa diximus
tract. 18, disp. 4, dub. 1, cum seq. Et
quod in Christo vere fuerit (præscindendo
tamen a modo, de quo statim), est certum
Mare.lt. secundum fidem. Nam Marci 14 dicitur :
Capit Jesus pavere, et txdere : quæ verba
sunt in vero sensu accipienda : ex opposito
D. Aq- enim interpretandi modo, ut D. August.
l^Cbrj- arguit
de 83 qq. quæst. 80, Geret dici
posse, quod non in veritate Deus factus
sost.
D. Cy­ fuerit homo, crucifixus, etc., quæ sunt in­
prian .
D. Gre­ tolerabilia. Unde in Christo fuisse verum
gor.
timorem docent D. Chrysost. hom. 24,
Nis.
D. Leo. in Matth. D. Cyprianus serm. de pas­
N. Cy- sione. D. Gregor Nissen, in orat, contra
rillus.
B.’Âtbà- Apollinarem, D. Leo Magnus serm. 7 de
eas.
n.
D.aDiDa- Pass· P· Cyrillus lib. 4, in Joan. cap. 1.
mâswn. D. Athanasius, quem refert, et sequitur
ϋηΊ^Γ’
Damascen. lib. 3 de fide, cap. 23. D.
Bernard, serm. de S. Andrea, et alii com-

muniter Patres. Ratio autem D. Thom. Kalio
in art. relato id plano evincit : quia sicut D.Thoiu.
malum præsens causal in appetitu tristi­
tiam, sic malum futurum imminens causal
timorem : ergo sicut passio præsens in­
fi
duxit in appetitu Christi tristitiam ; sic
eadem passio futura imminens induxit in
appetitu Christi timorem : sicut ergo ha­
buit passionem tristitiae, ut ostendimus
num. Ill, sic fateri oportet, quod habue­
rit passionem timoris.
Nec refert, si opponatur primo, quod Du t
timor respicit non quodlibet malum futu­ objeeiio
ues.
rum, sed illud quod est arduum, sive cum
difficultate vitabile : quæ enim vitare de
facili possumus, non timemus, ut expe­
rientia liquet. Et hac de causa, quia in
potestate nostra est vitare peccata, propterea proprie loquendo non timemus pec­
care, nec peccatum actuale est objectum
timoris, ut cum D. Thom. pluribus in lo­
cis ostendimus loco cit. ex tract. 18, dub.
f
2. Constat autem Christum potuisse facile
evitare omnia nocumenta futura propriæ
naturæ imminentia, ut patet ex dictis
disp. 23, ubi late ostendimus Christum
habuisse potestatem ad longe majora.
1
Ergo in Christo non fuit verus timor.
Secundo, quia Proverb. 28 dicitur : Justus Proquasi Leo confidens absque terrore erit. Sed verb·98
Christus fuit maxime justus. Ergo non
habuit timorem.
Hæc, inquam, non referunt. Nam ad Solvitor
primum respondetur, quod sicut Christus prima.
permisit sibi malum præsens, et inducens
tristitiam, quamvis posset ipsum evitare;
i1
sic etiam sibi permisit malum futurum ap­
prehensum ut non de facili evitabile se­
cundum appetitum, quem deserere voluit,
ut pateretur ; quamvis secumdum divinam
virtutem posset illud evitare : idque satis
fuit, ut tale malum incuteret appetitui ti­
morem. Unde D. Thom, in solut. ad 3, D.Thom.
inquit : Licet Christus potuerit vitare mala
futura secundum virtutem divinitatis : erant
tamen inevitabilia, vel non de facili vitabilia
secundum infirmitatem carnis. Cujus pro­
prietas est appetitus sensitivus. Ad secun- Di’oîtor
dam dicendum est, quod terror dicit timo-sefanda·
rem consummatum, sive pertingentem
usque ad rationem, et illam perturbantem.
Et hic timor, aut modus timoris non fuit
in Christo, ut num. præced. de tristitia
dicebamus. Et sic respondit D. Thom. in D.Thom.
solut. ad 1, his verbis : Dicendum, quod
justus dicitur esse absque terrore, secundum
quod terror importat perfectam passionem.
avertentem

J

DISP. XXV, DUB. VIII.

537

avertentem hominem ab en, quod ext rationis.
beatam, quam infusam extra Verbum,
El sic timur non fuit in Christo, sed solum, quod passio, et mors futurae sibi essent, et
secundum propassionem : El ideo dicitur,
nullo modo vitandae, ut liquet ex supra
quod Jesus capit tædere, el pavere, quasi dictis disp. 18, dub. 2, et disp. 19, dub.
secundum propassionem, ul Hieronym. ex­
1 et 3. Ergo ex discursu D. Thom. sequi­
ponit.
tur Christum non habuisse timorem pas­
Dinkii’114. Major longe difficultas est in dis- sionis, et mortis secundum veram, et pro­
circa cursu totius litteræ D. Thom., nam cum
priam rationem timoris.
BThoui1 eX Una ?art° V^eatur struere in Christo
Ad difficultatem hanc respondetur primo Expedi
D’ 10U1· verum timorem, ut necessario conceden­ distinguendum esse duplicem timorem : l'jr*
dum esse liquet ex dictis : tamen ex alterum absolutum, et efficacem, qui indu­
alia parte concludere videtur, quod illa cit ad consulendum de mediis, et ad media
pasio non habuerit in Christo veram, et
adhibenda, ut imminens periculum evada­
propriam, sive specialem rationem timoris.
mus. Et ad hunc timorem requiritur aliqua
Quod magis constabit exponendo totam
spes evadeadi : ubi enim omnimoda certi­
litteram. Sicut tristitia, inquit, causatur etf tudo adest, quod malum imminens non vi­
apprehensione mali præsenlis, ita timor causa­ tabitur, nequit consurgere absolutus, et
tur ex apprehensione mali futuri. Apprehen­
efficax in appetitu motus ad propulsandum,
sio mali futuri, si omnimodam certitudinem seu vitandum malum, sed magis sequitur
habeat, non inducit timorem : unde Philoconsternatio, quæ homo adventanti malo
soph. dicit in in 2 Rhel. quod timor non est,
succumbit. Et quia Christus omnino certo
nisi ubi est aliqua spes evadendi. Nam quando
cognovit futuram esse passionem, et mor­
nulla spes est evadendi, apprehenditur malum
tem ; propterea illas non timuit hoc timore,
ut præsens : et sic magis causai tristitiam,
nempe absoluto, efficaci, sive afferente
quam timorem. Sic ergo limor potest consi­
consultationem mediorum, et diligentiam
derari quantum ad duo. Pro modo quantum
ad evadendum periculum. Est autem alter
ad hoc, quod appetitus sensitivus naturaliter
timor non absolutus, et efficax, sed per
refugit corporis læsionem : et per tristitiam,
modum cujusdam simplicis displicentiae,
si sit præsens; el per timorem si sil futura.
et potest noleitas appellari : qui affectus
Et hoc modo timor fuit in Christo, sicut et
exerceri valet circa malum certo futurum,
tristitia. Alio modo potest consideram secun­
quandiu futurum est : nam hoc modo qui
dum incertitudinem futuri eventus : sicut
ducuntur ad supplicium sibi jam inevita­
quando nocte timemus ex aliquo sonitu, quasi bile, adhuc illud timent, ut experimento
ignorantes, quid hoc sit. Et quantum ad hoc ti­ liquet. Ex discursu itaque D. Tho. sequi­
mor non fuit in Christo, ut Damascen. dicit in
tur quidem Christum non habuisse timo­
3 lib. Ex quo discursu plane concludi vide­
rem mortis absolutum, et efficacem ; quod
tur in Christo non fuisse timorem passio­
prius docuerat D. Damascenus a S. Docnis, et mortis secundum proprium, et ve­
tore allegatus. Sed minime colligitur, quod
rum timoris conceptum : nam apprehensio
in eo non fuerit aliquis verus timor, vide­
mali futuri, si omnimodam certitudinem
licet per modum simplicis displicentiæ :
habeat, non inducit timorem, ut statuit D.
quia licet respexerit malum ut certo futu­
Thom. et probat auctoritate Philosophi, est
rum, adhuc tamen respexit illud non ut
que rationi consentaneum : nam timor est præsens, quod pertinet ad tristitiam; sed
motus retrahens hominem a prosecutione
ut futurum, quod pertinet ad timorem. Et
alicujus rei, ut vitet malum imminens :
id satis apertd tradit D. Thom. cum inquit :
ubi autem malum repræsentatur inev'itaQuando nulla spes est evadendi, apprehendi­
bile, inducit desperationem omnimodam :
tur malum ut præsens : et sic magis causal
atque ideo non movet appetitum, ut se re­
tristitiam, quam timorem. Ubi non negat,
trahat : repugnat namque moveri affectu
sed potius supponit generari etiam timorem,
efficaci prosecutionis, vel fugæ circa im­
licet cum majori passione tristitiæ : quia
possibile cognitum ut tale. Unde damnati
hæc potest esse absoluta, et efficax in suo
genere ; secus timor, cum jam non conetur
ad mortem non tam dicuntur timere, quam
tristari; quia respiciunt mortem quasi prae­ ad media. Et rursus cum ait : Appetitus
sentem propter omnimodam certitudinem sensitivus naturaliter refugit corporis læsio­
nem : et per tristitiam, si sit præsens; el per
futuritionis, ut tradit idem D. Thom. 1,2,
timorem, si sil futura. El hoc modo timor
quæst. 12, art. 2. Constat autem Christum
cognovisse evidenter per scientiam tam fuit in Christo, sicut et tristitia. Ubi palam

e^XxU

DISP. XXV, DUB. VIII.

DE INCARNATIONE.
ftaluit in Christo verum timorem mali futuri
licet certo cogniti, sicut et veram tristitiam
circa malum præsens. Exclusit itaque præ­
cise timorem absolutum, et efficacem. In
quo nihil falsum, nihil absurdum asseruit :
quia timorem esse absolutum, et efficacem
non constituit primarium, et essentialem
conceptum timoris; sed addit detenninatonem, sive modum pertinentem ad ejus
integritatem. Quamvis autem oportuerit
Christum habere omnia genera passionum ;
non tamen opus est constituere in ipso om­
nes passionum modos, et species atomas,
ut supra jam monuimus num. 106. Sic,
ut alia exempla omittamus concedendum
est in Christo fuisse iram : et tamen non
propterea obligamur, (nec forte decet), con­
cedere in Christo omnes iræ species, utputa
fel, maniam, et furorem, quas recenset
D. Thom. I, 2, quæst. 46, art. 8. Quod
num. 116 alio exemplo magia confirmabi­
mus.
Uberior
115. Hæc satis perspicue diluunt objec­
explica­
tam difficultatem. Sed placet ei etiam occur­
tio.
rere alia responsione, desumpta ex doctrina
Cajeta* Cajetani in hoc art. 7, quæ est valde conos
hærens litteræ D. Thom. Dicendum itaque
est, quod licet Christus fuerit omnino cer­
tus per scientiam beatam, et infusam de
passione, et morte futura; nihilominus
hanc certitudinem non necessario habebat
in æstimativa, aut imaginative deligente
immediate appetitum sensitivum : sed po­
tuit per sensum cognoscere imminens
malum, non cognoscendo certo ipsius
futuritionein : atque ideo potuit habere
passionem timoris cum omnimoda proprie­
tate, et cum illa integritate, quam in præ­
ced. responsione concedebamus non fuisse.
Pneoc- Etsi objiciatur potentias sensitivas intercnpalur
objectio. nas ex conjunctione ad intellectum po­
tuisse habere prædictam certitudinem ; vel
saltem non potuisse habere sensationem
contrariam, qua apprehenderint, et suo
modo judicaverint oppositum : id enim
esset falsum, et dignitatem Christi non
decens. Si hoc, inquam, objiciatur, diluen­
dum erit dicendo, quod sieut propter con­
junctionem partis sensitivæ ad rationalem,
delectatio existens in voluntald naturaliter
derivat aliquod sui participium ad appetlPs. 83. tum, ut significat illud Ps. 83 : Cor ineum,
et caro mea exullaverunt in Deum vi­
vum : quo non obstante ex divina dispen­
satione factum in Christo est, quod gau­
dium beatificum existens in voluntate
non se extenderit ad appetitum, ut hic

trislitiam habero posset, juxta superius
dicta num. 110, sic etiam propter eandem
consensionem certitudo intellectualis a|lquomodo participatur in sensibus internis :
et nihilominus fieri ex divina dispensa­
tione potuit, quod actu ad ipsos non deri*
varelur, ut sic sequeretur passio timoris,
I quae hac via foret in suo gonere perfecta,
j Ad quod minime necessarium fuit, quod
sensus interior judicaret passionem, et
! mortem non esse certo futuram: sed satis
fuit apprehendere passionem, et mortem
ut malum arduum imminens, non se ex­
tendendo ad certitudinem futuri eventus :
in quo modo cognoscendi nec est falsitas,
’nec deceptio, sed mera abstractio, et præcisio. Ea vero cognitione supposita potuit
appetitus Christi elicere timorem non so­
lum per modum simplicis displicentiæ, sed
etiam in suo genere absolutum, et effica­
cem per modum cujusdam fugæ resilientis
a malo. Eandem responsionem tradunt
Richard, in 3, quæst. 3 ad 4. Jansenius Ricar­
dos.
in Concord, cap. 137. Titelman. in illud JanseMatth. 26 : Tristis esi anima mea, et pro nius.
eadem non paucos stare Thomistas refert
Vasquez disp. 62, cap. 3, num. 15, sed Vazquez,
eos non nominat.
Sed quam bene ipse de illa sentiat, in Censura
Vazquii
pluribus ejus propositionibus observavi­ retundb
mus, quas meditato subticemus, ut earum lur.
loco referamus Loream, qui judicium Vasquii abbreviav.it disp. 61, num. 17, his
verbis : Quidam autem molhericus (Vas­
quez nimirum, quem designata disp· ha­
bet in margine) ausus est dicere doctri­
nam hanc gravi censura dignam esse, et salva
fide negari non posse timorem mortis fuisse
in Christo secundum omnem veritatem, et
proprietatem : et in hoc putat nullo modo
posse eæcussari S. Thomam. Quod mihi vide­
tur audacter pronuntiatum : temere enim
sententia S. Doctoris, et gravium Auctorum
notatur absque sufficienti fundamento : et ra­
tione : omnes enim ponimus actum, quo Chris­
tus refugiebat malum futurum imminens
tam per voluntatem, quam per appetitum.
In quæslione autem de solo nomine mihi vitur probabilissima S. Doctoris doctrina, e-t
magis conformis Aristoteli, et Philosophis
antiquis, etc. Et vere ita est, quod com­
muniter omnes asseruerunt ad integram,
et omnino completam timoris rationem re­
quiri, quod malum imminens non appre­
hendatur ut certo omnino futurorum : sic
enim reputatur quasi præsens, atque ine­
vitabile : unde magis tristitiam inducit,
quam

Objec­
tiones
Vazquii
corraunu

quam timorem, ut D.Thom. merito aflirmat, Sod in hoc quid periculi inesse po­
test ; cum independenler ab omnimoda
illa integritate salvetur essentialis ratio ti­
moris, ut ostendimus in prima respon­
sione? Et cum timor Christi in appetitu
sensitivo illam etiam integritatem pro suo
genere habuerit, ut declaravimus in se­
cunda? Profecto nihil videro potuit Vas­
quez in D. Thom. quod reprehenderet,
et (quod pejus longe est), gravi aliqua
censura notaret, nisi repugnando sibi, et
satis inconsequenter agendo. Ipse namque
loco cit. aflirmat de ratione timoris non
esse incertitudinem aliquam eventus, et
spem evasionis : quod statuere lentat ex
doctrina N. Nisseni, et Damasceni. Si
autem res ita se habet; plane concedit D.
Thomas, et fatemur discipuli in Christo
fuisse verum timorem : habuit namque
motum displicentiæ ex apprehensione mali
futuri, ut Angelicus Doctor dissertis ver­
bis affirmat; quidquid fuerit, vel non de
omnimoda certitudine, Quid ergo occurrit
in ejus resolutione, aut in explicatione Cajetani, quod reprehensionis loco non me­
reatur reverentiam?
116. Quas vero objectiones ille Auctor
êoacervat, consulto omittimus, quia nihil
cdncludunt. In id namque nervos intendit,
ut probet in Christo fuisse verum timo­
rem : quod a nobis sine illo labore con­
ceditur. Sed cum hoc stat, quod in appeitu Christi fuerit timor non solum verus,
sed etiam habens illud complementum
integritatis, quod affert carentia certitudinis
eventus futuri, ut in secunda responsione
explicuimus. Idque sufficit ad omnimo­
dam veritatem nostræ resolutionis, quæ
per se non refertur ad timorem voluntatis,
sed ad passionem timoris, quæ ad solum
appetitum spectat, ut constat ex ordine
doctrinæ D. Thom. ab art. 4. Fuit etiam
timor in voluntate Christi, sed qui non
habuit totam illam integritatem, quam in
sua linea potest habere ; ubi enim suppo­
suit certitudinem futuri eventus, non fuit
timor efficax, et absolutus per modum resilientiæ ; sed inefficax per modum displi­
centiæ in malo futuro sibi objecto. Quod
non amplius intendunt Patres ab illo Auc­
tore allegati : statuunt namque in Chrisio
verum timorem : sed non determinant
modum, et conditionem illius; et multo
minus quod eandem integritatem habuerit
in voluntate Christi, ac in ejus appetitu :
nec enim oportet, quod omnes Christi

passiones, cgrnmque modos dimetiamur
oodem palmo; sed magis, quod in unaqua­
que attendamus peculiarem indolem, et
habitudinem, quam ad subjectum habet,
ob diversam ejus dispositionem,
Unde obiter refellitur idem Vasquez, qui Vazqnez
disp. cit. num. 25, generaliter decrevit
fuisse in Christo omnes timoris speçics, assertiooem
quas (inquit ille) recenset D. Thom. 1,2 9 D.Thom.
quæst. 41, art, 4, Et inter alias rewaset et refeiverecundiam, quam ita describit : Tertia litor.
species est verecundia, scilicet limor ob admis­
sum dedecus : et hæc etiam in Christo potuit ;
quiasæpeab hominibus dedecus passus est in
ipsorum opinione. Refellitur, inquam, quia
agit manifeste contra D. Thomam perver­
tendo ejus sententiam, ut constabit legenti
locum a Vasquio allegatum, ubi ait ; In
operatione autem ipsius hominis potest duplex
malum timeri. Primo quidem labor gravans
naturam, et sic causatur segnities : cum scili­
cet aliquis refugit operari propter timorem
excedentis laboris. Secundo turpitudo lædens
opinionem : et sic si turpitudo timeatur inactu
committendo est erubescentia; si autem sit de
turpi jam facto, est verecundia. Impossi­
In
Christo
bile autem Christo fuit habere aliquam non
fuit
turpitudinem in propriis operationibus; vërëcoicum ab intrinseco impeccabilis fuerit, dia.
dia·
ut supra ostendimus dub. 2, Ergo ex
sententia D. Thom. implicat Christum ha­
buisse timoris species, quæ dicuntur eru­
bescentia, et verecundia, Nec oppositum
potuit Vasquez asserere, nisi agendo contra
Angelicum Doctorem. Quod magis constat
ex his, quæ tradit 2, 2, quæst. 144, art.
I, ubi ait : Virtus perfectio quædam est,
ut dicitur in Ί Physic. EI ideo omne illud,
quod repugnat perfectioni, etiam si sil bo­
num, deficit a ratione virtutis, Verecundia
autem repugnat perfectioni. Est enim timor
alicujus turpis, quod scilicet est exprobrabile.
Unde Damascen. dicit, quod verecundia est
limor de turpi actu. Est post pauca : Ille au­
tem, qui est perfectus secundum habitum vir­
tutis, non apprehendit aliquid exprobrabile,
et turpe ad faciendum et possibile, ut arduum,
id est, difficile ad vitandum : neque etiam
actu facit aliquid turpe, unde opprobrium ti­
meat. Unde verecundia proprie loquendo non
est virtus : deficit enim a perfectione virtutis.
Si itaque verecundia non competit virtuosis, quia neque actu habent turpitudinem,
neque apprehendunt illam ut sibi possibi­
lem, et de facili non vitabilem; quanto
minus competit Christo, cui fuit impossi­
bilis omnis açtus turpis, quod exprobra-

111 ·’

DE INCARNATIONE.

540

tionom mereatur ? Et rursus si verecundia
opponitur perfectioni virtutis ; quem locum
potuit habere in Christo, qui perfectissi­
mus fuit in omni gradu virtutum? Plane
non alium, quam constructum a Vasquio
procudente nobis novam diffinitionem ve­
recundi», aliena prorsus ab ea, quam Phi­
losophus, D. Damascenus, et D. Thomas
tradiderunt : illi namque statuunt vere­
cundiam esse timorem de turpi actu proprio :
ille vero quasi melior rerum arbiter decer­
nit verecundiam esse timorem ob admissum
dedecus, et Christus passus est dedecus in
hominum opinione. Quae inter se minime
quadrant, sed apertissime pugnant.
Ineonse- Ad hæc, et ad hominem : magis oppoVàzqùit nitur perfectioni Christi verecundia, quam
pcenilentia : sed in Christo non fuit pœnilentia ut statuimus disp. 14, dub. 2,
num. 36, et concedit Vasquez ibi relatus :
ergo in Christo non fuit verecundia. Pro­
batur major : quod enim magis opponitur
perfectioni virtutis, magis etiam opponi­
tur perfectioni Christi. Perfectioni autem
virtutis magis opponitur verecundia, quam
pœnitentia, ut statuit, et optime probat
D.Thon. D. Thom. infra quæst. 85, art. 1 ad 2,
his verbis : Pcenilentia esi virtus, secundum
quod habel ct parte voluntatis electionem
redam. Quod tamen magis potest dici de
pernitentia, quam de verecundia. Nam vere­
cundia respicit turpe factum ut prxsens
inempe vel physice cum adest ; vel mora­
liter, quia in promptu est : comprehendit
namque S. Doctor communi verecundiæ
nomine erubescentiam, et verecundiam
specialiter dictas) : Pxnitcnlia vero ut prxterilum. Est autem contra perfectionem vir­
tutis, quod aliquis in prxsenli habeat turpe
facium, de quo oporteat eum verecundari.
Non est autem contra perfectionem virtutis,
quod aliquis prius commiserit turpia facta,
de quibus oporteat eum panitere : cum ex
vitioso fiat aliquis virtuosus. Magis ergo op­
ponitur perfectioni Christi verecundia,
quum pu-nitentia. Recolantur, quæ dixi­
mus 1,2, in arb. virtut. num. 107.

I

I f Γ4

■

i V.

Quid asserendum de admiratione.
Quid
admira-

tio-

I

117. Cum D. Thom. art. 7 statuisset
fuisse in Christo timorem, statim art. 8
immediate sequenti inquisivit : Utrum in
Chrislo fuit admiratio? Quem procedendi
ordinem non sine causa observavit : est

j

1

enim admiratio species quædam timoris,
ut ipse tradiderat 1,2, quæst. 4 1, art, 4, et
docent Aristot. et Damascen. quos alie?
gat in præs. in arg. 2, his verbis : Damas;
cenus dicit in 2, lib, cap. 15, quod admi­
ratio est limor ex magna imaginatione : cl
ideo Philosoph. dicit in 4 Ethic, cap. 3,
quod magnanimus non esi admirativus.
Hac igitur occasione egit post timorem de
admiratione, præsertim vero, ut exponeret
locum Scripturæ, Matth. 8, ubi post verba
Centurionis subditur : Audiens autem Jesus
miratus esi.
Resolvit autem difficultatem hoc modo : Iu :
Admiratio proprie est de aliquo novo, et inso- ctf'ür^t0
lito. In Christo autem non poterat esse ali- admiraquid novum, et insolitum quantum adseien- tio‘
tiam divinam, qua cognoscebat res in verbo :
neque etiam quantum ad scientiam huma­
nam, qua cognoscebat res per species inditas.
.
·
Potuit tamen aliquid esse sibi navum, el inso-'
litum secundum scientiam experimen talem,
secundum quam sibi poterant quotidie aliqua
nova occurrere. Et ideo si loquamur de ipso
quantum ad scientiam, divinam, et scientiam
beatam, veleliaminfusam ; non fuit in Chrislo
admiratio. Si autem loquamur de eo quantum
ad scientiam experimentalem ; sic admira­
tio in eo esse potuit. Et assumpsit hunc de­
fectum ad nostram instructionem, ut scilicet
q
doceat esse mirandum, quod etiam ipse mi­
rabatur. Unde dicit August, in 1 super
Genes, contra Jdanichxos : Quod mirabatur
Dominus, nobis mirandum esse significat :
quibus adhuc opus est sic moveri. Omnes
ergo tales molus ejus non perturbati animi
signa sunt, sed docens magisterium. Reso­
lutio itaque D. Thom. est fuisse in Christo D.Thom.
admirationem. Et motiva dessumpta ex
toto articulo sunt : tum quod verba Scrip­
turæ accipienda sunt in sensu proprio,
ubi nullum sequitur inconveniens : Scrip­
tura autem affirmat in Christo fuisse ad­
mirationem, ut constat ex loco Matth.
proxime relato, et Lucæ 7 : Et miratus est Luca 7.
Jesus : ex eo autem quod prædictus locus
accipiatur in sensu proprio, nullum sequi­
tur inconveniens, ut ex dicendis constabit.
Tum quia admiratio consurgit ex eo, quod z
i aliquid novum, et insolitum occurrat : et
Christo aliqua nova, et insolita potuerunt
secundum scientiam experimentalem oc­
currere. Tum denique quia sicut alias pas­
siones, sic etiam admirationem potuit
habere, ut nos instrueret, et doceret miI randum esse, quod ipse mirabatur, ut n
I plane docet D. August, loco relato. Et sic gûsikü
docent

DISP. XXV, DUB. VIII.
J
"
I
i
β
I
i
,
I

S

Μ

docent communitor Scholastici, et Theologi, ut testantur Vasquez disp. 62, cap.
Godoi.
d Godoi disp. 44, § 4, num. 66. Quamvis non desint aliquis Juniores, qui censéant Christum vere non habuisse admirationem, sed signa tantum admirationis
dedisse : sicut in Scriptura dicitur Deum
irasci, et pœnitere, non quia hos affectus
habeat, sed quia manifestat illorum effecContra· tus. Quod prius tanquam probabile docuesrntieo- rat Abulensis in cap. 8. Matth. quæst.
Ab^*n 31, et sibi maxime probari testatur Lorea
sis. disp. 61, num. 21. Cæterum cum verba
Lorca. Evangelistarum possint cum proprietate
exponi, nullumque inde sequatur incon­
veniens ; non apparet prorsus securum ad
figuratam, et impropriam eorum usurpa­
tionem recurrere : et ideo stare oportet
communi sententiæ.
Objec- . Π8. Est tamen contra illam difficilis
ll°' objectio : nam admiratio supponit ignoran­
tiam : sed in Christo non fuit ignorantia,
ut docet D. Thom. in hac quæst. et satis
constat ex supra dictis disp. 17, cum dua­
bus sequentibus : ergo in Christo non fuit
admiratio proprie dicta. Major probatur ex
Aristot. 1. Metaph. cap. 2, asserente admi­
rationem causari ex hoc, quod quis videt
effectum, et ignorat causam. Et hanc docD.Thom. trinam sequitur et sæpe tradit D. Tho. ut
1, 2, quæst. 32. art. 8, ubi ait : Admira­
tio est desiderium quoddam sciendi : quod in
homine contingit ex hoc, quod videt effectum,
et ignorat causam : vel ex hoc, quod causa
talis effectus excedit cognitionem, aut faculta­
tem ipsius. Et ideo admiratio est causa delecta­
tionis, in quantum habet adjunctam spem con­
sequendi cognitionem ejus, quod scire desiderat.
Et quæst. 41, art. 4 ad 5, inquit : Admi­
rons refugit in præsenti dare judicium de co,
quod miratur, timens defectum : sed in futu­
rum inquirit. Stupens autem timet el in per­
senti judicare, el in futuro inquirere. Unde
admiratio est principium philosophandi : sed
super est philosophicae considerationis impe­
dimentum. Ex quibus liquido convincitur,
quod juxta sententiam Aristotelis, et D.
Thomæ admiratio supponit ignorantiam
in admirante.
RejponUt ab ista difficultate se expediat VasVnquii. fluez loco cit. negat quod admiratio suppo­
nat universaliter aliquam ignorantiam :
sed affirmat independenter ab illa salvari.
Unde non moratur doctrinam Philosophi,
et D. Thom. locis immediate relatis : nec
id mirum, cum de Angelico Doctore dicat
num. 37 : Nescio autem, qua ratione S. Tho-

541

masinarl. 8, inarg. 2, referat admirationem
esse timorem ex magnaimaginalionc : sic enim
nunquam eam definit Damascenus. Et prius
num. 29 dixerat : Ego sane, ut verum fa­
tear, ignoro qua de causa locum hunc (D.
August, in corp. art. relatum) adduxerit
S. Thomas, vel in confirmationem suæ sentenliæ, vel in illius explicationem. Et imme­
diate commendat Maldonatum, qui contra
explicationem, et applicationem D. Thom.
collegit ex eo loco, quod D. Augustinus
admirationem in Christo negavit. Hoc erat
Vasquio judicium de Sanctissimo Doctore Vazqnez
quod Damasceno imposuerit diffinitionem impn«nat
ab eo nullibi traditam; et quod Augusti­ iujunum nec intellexerit, ned congruenter ad­ rio'e
D.Thom.
duxerit. Unde mirum non est, si parvi
habeat principia D. Thom. quibus confir­
matur objectio. Cui proinde respondet dari
veram admirationem, licet nullam igno­
rantiam, aut nescientiam præsupponat,
consistereque in delectatione orta ex ap­
prehensione rei magnæ, et quæ in laudem
ejus inclinet : sive supponat causæ igno­
rantiam, sive non. Quod probat : nam qui
videt effectum artificiosum magni ingenii,
etiam postquam illius causam deprehendit,
adhuc miratur, et laudat : salvatur ergo
admiratio in hoc genere delectationis
inclinantis ad laudem. Et hanc admiratio­
nem habuit Christus erga fidem Centurio­
nis : quamvis enim illam, et ejus causam
probe agnosceret ; tam magnum quid erat
Gentilem ita credere; atque ideo excitabat
delectationem inclinantem ad laudem.
Hunc admirationis modum sibi occurrisse, Jacianet a se propositam fuisse Compluti anno tl4‘
1585, gloriatur Vasquezdisp. cit. num. 34.
Qui sibi adeo placuit, ut numerum sequen­
tem his verbis absolvat : Hoc genus admi­
rationis (quod aliquam ignorantiam sup­
ponit) solum definivit S. Thomas 1,2, quæst.
32, art. illo 8, de alio autem (quod ipse
\rasquez invenit) nusquam mentionem fecit.
Quocirca ego hactenus assecuius non sum,
quo pacto admirationem in Chrislo secundum
veritatem, el proprietatem defendere volue­
rit : cum hoc modo nulla ratione in eo po­
tuerit esse. Ecce totius moliminis scopus,
quod D. Thomas non potuerit ulla ratione
docere, quæ docuit.
f 19. Sed apage, credamus veram novita­ Vindi­
catur
tem, quæ tanto singulari tatis rumore introdu­ Angeli
­
citur, nec aliter sperat radices agere, quam cos
pessumdando antiquitatis canitiem, et so­ Ductor.
lidissima principia Angelici Praeceptoris.
Unde solutio Vasquii refellitur primo :

.542

DE INCARNATIONE.

qfcia oronla ejus asserta inquit Lorca disp,
cit. num. 26 : Absque fundamento vitientur,
in quibus nihil est conforme antiquis .4ucEidem foribus. Secundo, quia admirationem supsemenii» ponere aliquam ignorantiam docent non
et d.ab· solum D. Thomas, sed etiam Aristoteles,
et°Ar?s- et D. Augustinus. Ille lib. 1 Metaph. Cap.
tot 2, ubi ait : Propter admirationem et nunc
el primo cœperunl homines philosophari :
a principio quidem admirando ea, quæ de
dubitandis faciliora erant: deinde paulalim
ulterius procedentes, etiam de majoribus
dubitando. Hic vero epist. 101. post me­
dium affirmat admirationem esse de re,
cujus ratio làlel admirantem : ideoque de
Virginei partus mysterio se diæisse, si ratio
Refelli- quærilur, non erit mirabile. Quo modo S.
,ar' Doctor aperuit viam ad legitimam intelligeritiam aliquorum testimoniorum ipsius,
in quibus non adeo perspicue loquitur, et
vaigaci. nobis opponit Vasquez. Tertio, quia falsum
omnino est admirationem esse delectatio­
nem : licet enim sit ejus causa, ut docent
Aristol. Aristot i, Relhor. cap. it, et D. Tho. 1,
2, quæst. 32, art. 8, nihilominus in ea
formaliter nori consistit; alias ejus causa
non esset. Idque. satis liquet vel ab ipsis
signis, et effectibus : nam diversa valde
sunt signa admirationis, et signa delecta­
tionis, ut experimento liquet. Quarto, quia
diminute, et satis improprie dicitur admi­
rationem ésse delectationem circa rem
magnam, quæ afferat laudem ipsius, vel
artificis ejüs : constat namque, quod non
solum miramur magna bona, sed etiam
magna mala, nec semper movemur ad
laudem, sed etiam ad vltuperium : quam
D. Da- admirationem D. Damascen. lib.
2 de
maicen.
D.Nis- iidè cap. 15, et D Nissemus lib. 4. Philosenus. soph. cap. -1, vocant terrorem, vel stupo­
rem.
Vaiqoii
Confirmatur evertendo totum Vasquii
respottdiSCüràUm, qui (si quid valet) probat esse
JIO.
in Deo admirationem cum ea proprietate,
quæ fuisse ih Christo erga fidem Centu­
rionis salvare conatur hic Auctor : con­
sequens’est Contra communem sententiam
Theologorum, qui negat osse in Deo ad­
mirationem proprie dictam ! ergo doctrina
Vasquii minime subsistit. Probatur se­
quela : quia Deus potest cognoscere rem
magnam, et in ea delectari, ipsamque
laudare, ut se gessit circa fidem Abrahæ,
Genes. 2? ; ergo si admiratio non est aliud,
quam delectatio circa rem magnam cogni­
tam, quæ inclinat ad ejus laudem, ut Vas­
quez decernit; sequitur admirationem pro-

----------------- r

prie dictam esse in Deo. Unde magis
evertitur ejus doctrina : nam ideo licet in
Deo salvetur delectatio circa rem magnam
inclinans ad laudem ejus, non salvatur
7
admiratio; quia respectu Dei nihil est no­
vum, et insolitum; cum omnia perfectis­
sime videat, et nihil nesciat secundum
aliquam cognitionem : hanc enim ratiof
nem, et quidem optimam, assignant com­
muniter Theologi. Requiritur itaque ad
admirationem aliqualis ignorantia, sivo
nescientia, ut D. Thom. cum Arist. sæ1
pissime affirmat, et Vasquez subruere
conatus est.
4
Vidit ipse difficultatem, sed ut opinio- Evcninem semel arreptam sanam assereret, cu- tar·
ravit ei addere illud splendidum, nempe
illud magnum, quod est objectum admi­
rationis, debere superare vires admira­
tionis. Nihil autem superat vires Dei :
quare licet delectetur in magnis, et ipsa
laudet; nullam tamen rem proprie lo­
quendo miratur. Fides vero Centurionis
ex una parte erat magna ; et ex alia exce­
debat vires naturales Christi : unde habuit
omnes conditiones, ut Christus potuerit
illam majori cum proprietate habere. Sed
hæc etiam pro libito dicuntur absque auc­
toritate, absque ratione, et contra ipsam
rationem, et experientiam : si namque
cognoscamus in puero scientiam supra
ætatem, illam miramur, interVenitque ibi
delectatio inclinans ad laudem, ut ille
Auctor describit : et tamen talis scientia
non solet esse supra vires admirantium,
sed longe inferior : non igitur ad admira'
tionem proprie dictam requiritur magnUm,
quod est admirationis objectum, esse su, t
pra vires admirationis ut Vasquez de suo
|
addidit : atque ideo ex vi hujus defectus
j
salvare nequit, quod in Deo non sit âdmia
ratio proprie dicta, si semel sunt vera,
quæ ipse affirmat. Prdlerea ortus solis,
et pluvia de cœlo magnum quid sont, et
supra hominum vires : et tamen illa pro­
prie loquendo non miramur; quia nova
nobis non sunt : ergo tota illa descriptio
Vasquii, addito tamen eo pittacio, non
salvat veram rationem admirationis. Deni­
que (per quod magis ostenditur ejus incon­
sequentia) quod rês magna sit insueta,
quia prius non cognita, potest excitaro
admirationem, sicut et quod supra vires
admirantis sit : sed juxta Vasquium non
sufficit rem non esse cognitam secundum
unam cognitionem, si erat cognita secun­
dum aliam : unde negat hac via salvari
veram

DISP. XXV DUB. V1II.

I

I
/
j
i
F
:

"s

!

i
;
.
, ,

j
S
P

i

veram admirationem in Christo Orga (idem
Centurionis, quia licet illam prius non
cognoverit experimental iter, cognoscebat
tamen per scientiam beatam, et infusam :
ergo pariter non sufficit, quod excedat
quasdam vires admirantis, si alias ipsius
non excedat. Cumque fidos Centurionis non
excesserit vires divinas, el edpernaturales
Christi, sequitur, quod respectu Christi non
potuerit esse objectum terminans veram
admirationem. Vel e converso, si non obs­
tante carentia excessus secundum quas­
dam vires, potuit eam terminare propter
excessum supra vires naturales : pariter
non obstante notitia objecti per aliquam
scientiam, potuit terminare admirationem
propter defectum cognitionis secundum
scientiam naturalem, et experimentalem.
Defendi120. Rejecta itaque Vasquii responrespon- piono, occurrendum est objectæ difficultati
„ sio juxta D. Thom. Doctrinam hum. 117
Lora, propositam : de qua Lorea (quhmvis magis inclinet in sententiam, quæ negat
Christo veram admirationem) , affirmat
num. 27 · Non est ulia Wa asserendi in
Christo fuisse verum affcblum admitaliohis,
nisi quam St Thom. explicuit, qtiæ etiam
eSt conformis Augustino. Et in ea conveniunt non solum omnes Thomistæ, sed
lapse- Jansenius, Ragùsa, et plures alii. Ad eti—
Bagnja. jhS majorem declarationem observandum
est cum t-rodoi hbi supra num. 76 objectum admirationis non esse rem magnam,
:
quia præcise magna, sed quia rara, et adiniranti nova. In hac conditione convenit
Suarez cum Thomistis contra Vasquez,
qui nullam novitatem exigit. Sed illam
(præter ipsam experientiam, quæ gufficieD. Au- bat) docet D. August, lib. 1 contra adversar, legis, et proph. cap. 7, et tract.
24, in Joann, ubi ait : Majus opus est gu­
bernatio lotius mundi·, quam saluralid quin­
que millium hominum de quinque panibus :
el tamen illud nemO miratur j hoc autem
omnes mirantur : non quid majus estt sêd
quia rarum est. Deinde observa qüod ut
aliqua res mdgtia dicatur rara, insolita, et
improvisa respectu allcujus; oportet, quod
excedat cognilionëm ejus : quatenus vel
non comprehenditur ipsius Causa ; vel
quia causæ occurrunt, secundum quas
aliter se habere deberet, aut in re, aut in i
cognoscentis apprehensione. Sic tradit D.
Thom. in 2, diet. 8, quæst, 1, art. 3, et
ratio ipsa facile persuadet : quia ubi nob
datur prædictüs excessus, et cognitionis ca­
rentia ; non est, cur res dicatur rara, et in- j

543

solita respectu cognoscentis ; ut ergo prae­
dicto modo occurrat, et admirationem
excitet ; debet pnedictum excessum, et
latenti arn importare. Deniquo observan­
dum est, quod prædictüs excessus, sive
occultatio potest duobus modis contingere.
Primo, si excedat omnem cognitionem
subjecti ; et luno res magna occurrens erit
subjecto simpliciter mira, et insolita; ac
proinde apta ad terminandum admiratio­
nem simpliciter talem, id est, quantum
ad omnem admirantis cognitionem. Se­
cundo, si licet non superet omnem cognos­
centis notitiam, superet tamen aliquam
ipsius cognitionem, et subinde expectationem huic cognitioni correspondentem :
et tunc res magna occurrens, licet non fit
tali subjecto mira, et insolita secundum
omnem cognitionem, quam habet nihilo­
minus erit talis respectu illius secundum
cognitionem illam inferiorem, quæ ab ob­
jecto superatur. Quod contingere valet,
icet non præcedat ih subjecto ignorantia
simpliciter, et omnibus modis objecti
cogniti : sufficit enim si vel præcedat,
ignorantia illius secundum genus determi­
natum cognitionis.
Ad rem igitur i fideâ Centurionis non ex- Applicacedebat quidem omnem scientiam Christi, d-0“t°ri_
utputa beatam, et infusam; sed potius næ.
secundum eas antecedenter cognoscebatur.
Execëssit tamen scientiam naturalem ac­
quisitam, et experimentalem Christi rquia
si formaretur judicium secundum hujus
scientiæ prinÆpia, minime expectaretur
tanta iidës in homine maliliæ dedito, et
negotiis sæcularibus implicato. Unde præ­
dicta fides contigit supra naturalem expectationem tali scientiæ innitentem : atque
ideo fuit objectum novum, insolitum, at­
que improvisum respectu Christi ut ea
scientia utentis : et consequenter termi­
navit proprium, et specialem actum admi­
rationis. Et hoc est, quod breviter, et pro­
funde tradit D; Thom. in hoc art. illis
verbis : In Christo potuit aliquid esse sibi
novum, el insolitum secundum scientiam
experimentalem : secundum quam sibi pote­
rant quotidie aliquo nova occurrere. El ideo
si loquamur de eo quantum ad scientiam
experimentalem, sic admiratio in eo esse
potuit. Fuit itaque in Christo admiratio
respectu alicujus novi, insoliti, et prius
non cogniti; non quidem comparative ad
omnem scientiam, sed solum in ordine ad
acquisitam, et experimentalem. Et profecto
si illa Centurionis fides proposita fuisset

DE INCARNATIONE.
Christo non habenti aliam scientiam, abs­
que dubio admirationem excitaret tali cog­
nitioni correspondentem. Quod vero scien­
tiam beatam, et infusam habuerit, sicut
non impedivit novam scientiam acquisi­
tam, et experimentalem ; ita nec impedivit
admirationem, quæ huic scientiæ corres­
ponds, et ad illam naturaliter sequitur.
Idque amplius declarari potest ex dictis §
præced. etenim de ratione timoris est re­
jicere malum arduum absque certitudine
futuritionis ; et Christus per scientiam bea­
tam, et infusam certo cognoscebat futuram
esse suam passionem, et mortem : quo
non obstante illas limuit; quia prædictam
non habebat secundum scientiam natura­
lem, aut saltem in æstimativa, etimaginativa : atque ideo timere potuit mortem
cognitam ut futuram absque certitudine,
ex vi horum principiorum ; et prout timor
repentur in parte appetitiva eis principiis
correspondente. Eadem ergo ratione licet
admiratio supponat defectum cognitionis,
et bic defectus non fuerit in Christo secun­
dum scientiam beatam, et infusam, quia
tamen illum habere potuit secundum scien­
tiam acquisitam, et experimentalem (hanc
enim non habuit ab initio per accidens
infusam; sed suis actibus, et non absque
successione sibi comparavit, ut disp. 22,
dub. 1 et 2), propterea habere etiam po­
tuit admirationem talis scientiæ defectui
correspondentem, et prout ex illo præcise
ortam.
PropoUnde ad objectionem num. 118 pro­
sita
positam respondetur distinguendo majodiluitur. rem : Admiratio supponit ignorantiam vel
privativam, el absolute talem in omni ge­
nere, vel solum negativam, el in genere de­
terminato, concedimus ; supponit ignoran­
tiam privatam, el absolutam in omni genere,
negamus. Et deinde distinguenda est mi­
nor juxta eosdem terminos : In Christo
non fuit ignorantia privativa, el absolute
talis in omni genere, conceditur : non fuit
gnoranlia negativa, el in determinato genere
nolilix acquisiit, et experimenlalis, negatur.
Et negamus consequentiam absolute : quo­
niam licet admiratio, prout communiter
in nobis contingit, supponat ignorantiam
absolutam, et privativam (et de hac admira­
tione loquuntur Aristot. et D. Thom. ibi­
dem relati, quos alii Philosophi, el Theo­
logi imitantur} : nihilominus admiratio
essentialiter considerata id necessario non
exposcit : sed satis est, si vel supponat
ignorantiam negativam, et in determinato

genere, ut contigisse in Christo constat ex
proxime dictis.
- ^'3
121. Nec referi, si huic responsioni, et Replie®,
doctrinæ opponas primo D. Augustinum Prima
ex
epist. 101 diffinire admirationem esse de D. Aure, cujus ratio latet, ul ponderavimus num. guslin.
110, sed quamvis Christus per scientiam
experimentalem non prius cognoverit fidem
Centurionis, ejus tamen ratio ipsum non
latebat; cum eam perfectissime per alias
scientias cognosceret : ergo prædicta via
non salvatur, quod Christus habuerit ve­
ram admirationem. Et quod D. August,
ita senserit, evidentius probatur ex ejus
testimonio a D. Thom. allegato : nam ut
responderet Manichæis exprobrantibus il­
lud Veteris Testamenti, Et vidit Deus lu­
cem, quod esset bona, quasi Deo novam
scientiam tribueret; introducit exemplum
Christi admirantis fidem Centurionis, et
inquit : Quomodo enim admirari potuit
Christus fidem illorum, quam ipse in illis
operatur ? aut licet alius eam operaretur,
quomodo miraretur, qui illius fidei prxscius
erat ? Si solvant Manichei quæslionem islam,
et illa solvi potest. Ubi plane significat Chris­
tum non habuisse propriam admirationem :
sed hanc eodem modo de illo, sicut de
Deo prædicari, nempe figurate, et impro­
prie. Unde videtur, quod Vasquez num.
118 relatus non sine causa reprehenderit
in D. Thom. quod verba Augustini ex eo
loco pro sua sententia adduxerit : cum in
eo docet oppositum. Secundo, quia objec- Simia,
tum admirationis veræ, et propriæ debetesse
res nova, in, solita et antecedenter impro­
visa respectu admirantis : sed fides Centuri ο n i s n on e ra t re s η o v a, e l i m p r o v i sa an te ce­
denter respectu Christi ; sicuidem illam
per scientiam beatam, et infusam perfec­
tissime cognoscebat: ergo non fuit objec­
tum admirationis veræ, et propriæ. Tertio, Tertia,
quia admiratio simpliciter, sive proprie talis
supponit ignorantiam simpliciter talem : et
admiratio secundum quid supponit ignoran­
tiam secundum quid : sed defectus cog­
nitionis per scientiam acquisitam, et expe­
rimentalem, quem erga fidem Centurionis
habuit Christus, non fuit ignorantia sim­
pliciter, sed solum secundum quid : alias
Christus ob defectum solius scientiæ
experimen talis, quem habuit a principio,
diceretur absolute ignorans; quod est
omnino falsum; ct contra·D. Tho. art. 3,
ergo licet in Christo fuerit aliqua admira­
tio, non tamen proprie talis, sed solum
i secundum quid. Quarto, et ultimo, quia Qmm.
ex

DISP. XXV, DUB. VIII.
ex admiratione cira effectum gignitur de­
siderium cognoscendi causam ipsius, ut
supra vidimus ex Arist. et D. Thoma :
sed in Christo cognoscente experimenlaliter fidem Centurionis non est genitum
desiderium cognoscendi causam talis fidei :
tum quia illam perfectissime jam cognos­
cebat : tum quia talis causa erat supcrnaturalis, et sub experimento non cadens :
ergo Christus circa prædictam fidem non
habuit veram admirationem.
Occarrj- Hæc, inquam, non referunt. Ad priprîmæ. mum enim desumptum ex testimoniis D.
Augustini respondetur S. Doctorem in
priori loco docere nostram, et communem
sententiam, quod admiratio proprie dicta
sit circa rem novam, et insolitam, et antecedenler non cognitam respectu cognos­
centis, ut supra ostendimus. Sed cum di­
cit, Cujus ratio latet significat, vel quod
lateat simpliciter, ut communiter in nostris
admirationibus contingit; vel, quod lateat
cum addito, nempe respectu cognitionis,
quam sequitur admiratio; licet absolute
non lateat. Et sic contingisse in Christo
constat ex dictis : habuit namque notitiam
acquisitam, et experimentalem, secundum
quam, inquit D, Thomas, sibi poterant quo­
tidie nova occurrere. In secundo autem tes­
timonio negat quidem D. Augustinus in
Christo admirationem veram, ut commu­
niter contingit, videlicet præsupponendo
ignorantiam privativam, et absolute talem,
ut satis manifestam illæ interrogationes,
quibus S. Doctor utitur : quod satis erat
ad confutandum Manichæos quid simile
juxta eorum phantasiam, et Vetus Testa­
mentum in Deo reprehendentes. Sed non
negat in Christo admirationem proprie ta­
lem secundum essentialia præcise conside­
ratam ; quo pacto non supponit necessario
ignorantiam privativam, et absolutam, sed
ignorantiam secundum quid, sive in deter­
minato genere notitiæ fundantis admira­
tionem : cujus defectus Christus fuit capax.
Nec inde poterant Manichei consequentiam
ad Deum promovere, qui incapax est alicujus novæ notitiæ, cum immutabilis sit.
Vasquez autem (ut huic etiam objectionis
parti occurramus) irrationabiliter reprehen­
dit in D. Thom. quod eum locum D. Augusni allegaverit, et mentem Angelici Docto­
ris non intellexerit. Non enim adduxit
immediate Augustinum pro principali as­
sertione, sed ea supposita, et probata ad­
didit : Assumpsit Christus hunc defectum ad
nostram instructionem, ut scilicet doceat esse
Salmanl. Curs, theolog. torn. ΤΓ.

• f ~
D43

mirandum quod etiam ipse mirabatur. Et
ad hoc additum confirmandum subjunxit
testimonium D. Augustini, quod illi exac­
tissime quadrat. Sic enim ait : Quod mira­
bamur Dominus nobis mirandum esse signifi­
cat : quibus adhuc opus esi sic mirari.
122. Ad secundum dicendum, quod licet Diluitor
fides Centurionis non fuerit respectuseconda.
SCC0Dda·
Christi res nova, insolita, et improvisa
omnibus modis, aut secundum omne ge­
nus cognitionis; fuit nihilomiuus nova,
et insolita aliquo modo, et in determinato
genere cognitionis, nempe notitiae acqui­
sitæ, et experimentalis. Unde licet non
excitaverit admirationem cum perturba­
tione animi, qualem communiter causât
res omnibus modis improvisa; causavit
tamen admirationem essentialiter dictam,
4
-<
quæ ab imperfectione perturbationis præs-?
cindit, et solum importat affectum excita­
tum ex præsentia rei novæ, et insolitae,
quæ aliquo modo excedit cognitionem an­
tecedentem, et non penitus juxta commu­
nia principia contingit : unde affet desi­
derium cognoscendi causam magis occul­
tam. Quæ omnia salvari potuerunt in
Christo quantum ad scientiam acquisi­
tam, et experimentalem, ut supra expli­
cuimus. Unde D. Thom. cum D. Augus­
tino conclusit : Omnes ergo tales motus non
perturbati animi signa sunt, sed docentis
magisterium.
Ad tertium respondetur ignorantiam, Solntur
quam admiratio proprie talis supponit, tertia·
debere esse simpliciter talem vel in ratione
privationis, vel in ratione negationis, sive
nescientiæ; sed non debere esse talem de­
terminate in ratione privationis. Ad con­
ceptum quippe admirationis proprie dictæ
de materiali prorsus se habet, quod cogni­
tio, cujus carentia supponit, sit debita, vel
non sit debita : solum namque petit sup­
ponere defectum alicujus cognitionis, unde
oriatur : qui defectus salvatur in ignoran­
tia tam privativa, et omnibus modis tali,
quam in ignorantia negativa per modum
simplicis nescientiæ in aliquo genere.
Quamvis autem Christus non habuerit
ignorantiam privativam, quod præcise in­
tendit D. art. cit. et docuimus locis rela­
tis : habuit tamen ignorantiam negativam,
sive nescientiam in determinato : genere
notitiæ acquisitæ, et experimentalis : nam
a principio non omnia cognovit tali noti­
tia; sed eorum cognitionem sibi compa­
ravit propria industria, et decursu, tempo­
ris, ut diximus disp. 22, dub. I. Quæ

I
Ii

8! i

w*
■W
If
1

Il

I

p. i

I V

1
Ii
Ii I·

»

«’
9.

I

t' Î

f

( 1

L'

546

DE INCARNATIONE.

cognitionis carentia iuit proprio talis in
ratione ignoranti® negativa», sivo nescien­
ti» : quare, suppositis aliis conditionibus
ex parte objecti, potuit fundare in Christo
admirationem veram, et propriam ; non
. qua) importat perturbationem animi, sed
affectum ob occursum rei novæ, et insoiitæ, ubi aliquid latere pnesumitur præter
id, quod rerum status sivo principia pro­
mittunt.
EMiinr
{23. Ad ultimum responderi posset desidenum cognoscendi causam consequi
connaturaliter, et per se loquendo ad ad­
mirationem, ut communiter contingit :
quia supponit in subjecto ignorantiam
causæ simpliciter talem. Et in hoc sensu
loquuntur Philosophus, et D. Thom.
nempe attendendo ad modum admiratio­
nis; ut communiter accidit. Cæterum se­
quela illius desiderii non est admirationi
essentialis : nam cum tale desiderium sit
admirationis effectus, potest divinitus im­
pediri : sicut etiam timor connaturaliter
affert consultationem mediorum ad eva­
dendum malum imminens; et tamen po­
test dari timor sine illa consultatione, ut
num. 114 dicebamus. Unde licet in
Christo nullum desiderium consurgeret
cognoscendi causam effectus, quem mira­
batur; quia illam absolute prius cognos­
cebat scientia beata, et infusa : adhuc ta­
men in eo salvari posset propria, et
essentialis ratio effectus admirationis. Si­
cut loco citato diximus, quod habuerit
timorem sine consultatione mediorum.
Sed absolute respondemus, admissa majori
. negando minorem : nam sicut Christus
prius cognoscebat per scientiam beatam,
et infusam fidem Centurionis; non autem
per scientiam acquisitam, et experimenta­
lem : sic etiam per priorem scientiam
cognovit causam, et principia talis fidei,
non autem per posteriorem : atque ideo
posita cognitione illius fidei acquisita, et
exuerimentali, quamvis non advenerit desiderius cognoscendi talem causam, sive
principia per scientiam beatam, et infu­
sam; excitari nihilominus potuit deside­
rium cognoscendi prædicta per scientiam
experimentalem, sive acquisitam. Nec op­
positum evincunt inseri® minoris proba­
tiones : nam ad primam respondetur, quod
licet Christus perfectissime prius cogno­
verit lidem Centurionis, et ejus causam ;
non autem omni modo, seu genere cogni­
tionis : cognoverat enim per scientiam
beatam, et infusam; secus vero scientia

naturali acquisita : unde locus adhuc re­
linquebatur, ut talia objecta hoc posteriori
modo cognosceret. Ad secundam dicen­
dum est, quod lumen naturale nequit
investigare supernaluralia objecta, nisi ei
aliqua via proponantur; ea tamen proposi­
tione facta, potest illa aliqualiter imper­
fecte cognoscere, ut experientia liquet in
Cathecumenis : et eadem ratione, ubi pro­
ponuntur supernaluralia bona, potest in
voluntate excitari naturalis appetitus eo­
rum, saltem inefficax, et conditionatus :
ubi quamvis res cognita, et appetita sit
materialiter supernaturalis, est tamen na­
turalis in esse objecti; quia objectum quo,
sive motivum talium operationum est na­
turale : cognoscuntur enim, et amantur
talia objecta ad instar naturalium, et juxta
naturales vires subjecti, ut diximus tract.
2, disp. 1, dub. 5, num. 77. Hoc itaque
modo, sicut manifestata fide Centurionis,
Christus illam cognovit experimentaliter
per scientiam experimentalem acquisi­
tam : sic excitari potuit ad desiderium co­
gnoscendi magis ejusdem fidei principia
per eandem scientiam, quantum per illam
(utique imperfecte per analogiam ad na­
turalia, et in suo præcise genere) cognosci
poterant. Nec istud est aliqua imperfectio
Christi dignitatem dedecens; sed defectus
quidam naturalis eidem non repugnans,
sicut et aliqua nescientia, et admiratio, et
alia, quæ in Christo communiter admit­
tuntur.
Hic autem diximus observandum, quod Nou.
licet alii affectus, sive motus, qui passionum nomine significantur, reperiri queant
in parte tam sensitiva, quam rationali,
sive in appetitu, et voluntate : nihilominus admirationis affectus videtur adeo
elevatus, quod ad appetitum irrationalem
secundum se non pertineat, nec locum
habeat in brutis. Quæ namque Philoso­
phus, D. August, et D. Thom. nos docent, et communiter Theologi tradunt de
hujusmodi affectu tam ex parte defec­
tus scientiæ, quem supponit, quam
ex parte desiderii sciendi, quod excitat,
sunt adeo eminentia, ut petant aliquam
collationem, et discursum : quæ ut liquet
ex se, nec in brutis, nec in parte sensitiva
sibi relicta inveniri valent. Unde dicen­
dum est Christum vel non habuisse admi­
rationem in appetitu, et parte sensitiva,
sed in sola voluntate; vel habuisse illam
in parte sensitiva, et appetitu, quatenus
aliquid de linea rationis participant per

1
(

t
I
| 1

34
fi
®

D18P. XXV, DUD. VIJI.
wujunctionem ad animam rationalem in
eadem humana natura.

Quid affirmandum de ira.
In
Christo
fuit ira.
D.Thom.

124. Succedit, ut dicamus de ira, cujus
indolem explicuit, et in Christo existentiam asseruit I). Thom. art. 9, his ver­
bis : Ira est affectus Irisliliæ. El tristitia
enim alicui illata consequitur in eo circa
sensitivam partem appetitus repellendi illa­
tam injuriam vel sibi, vel aliis. Et sic ira
est passio compositu ex tristitia, et appetitu
vindictæ. Didum est autem, quod in Christo
tristitia esse potuit. Appetitus etiam vindictae
quandoque est cum peccato, quando scilicet
aliquis vindictam quærit sibi absque ordine
rationis. Et sic in Christo ira esse non potuit :
hujus enim dicitur ira per vitium. Quando­
que vero talis appetitus est sine peccato, imo
est laudabilis : puta cum aliquis appetit
vindictam secundum ordinem justitiæ : et hoc
vocatur ira per Zelum. Dicit enim August, su­
per Joan. quod zelo Domus Dei comeditur, qui
omnia, quæ ibi perversa videt, satagit emen­
dare : et si emendare non potest, tolerat, et
gemit. Et talis ira fuit in Christo.
Hanc D. Thom. resolutionem admit­
tunt omnes ejus expositores in præsenti,
et communiter Scholastici in 3. dist. 15,
D. Bo- ubi D. Bonavent. art. 2, quæst. 3, Rinavent.
cardus art. 3, quæst. 4. Durandus quæst.
Ricar­
2, num. 2, et alii. Et probatur efficaciter
dus.
Duran­ ex sacra Scriptura : nam Joan. 2 refertur
dus.
Funda­ Christum fecisse flagellum de funiculis, et
mentum ejecisse vendentes, et ementes de templo.
ab aucto­
ritate. Quod etiam narrant Matth. cap. 21. Mar­
Joan. 2. cus cap. 11. Lucas cap.’ 11, sed solus Joan­
Mati. 21.
Mare. 11. nes singulariter addidit: Recordati sunl'vero
Lucæ 11. discipuli ejus, quia scriptum est, Zelus domus
luæ comedit me. Quo testimonio utitur D.
Thom. in arg. sed contra. Unde constat in
Christo fuisse zelum. Est autem zelus
quædam species ira. Et ita, præter alios
I). Au­ intellexerunt hunc locum D. August. 68,
gustin.
ubi explicans illa verba : Zelus domus luæ,
sic loquitur in persona Christi : Quia non
patienter Iuli, quos sic corripui : quia quæ
sivi gloriam luam in domo tua. Et P. N.
N. Cy- Cyrillus lib. 2, in Joan. cap. 28, ubi ait :
rillus.
Nec verbis solum se moleste tulisse ostendit,
Ratio. verum etiam verberibus. Deinde motus,
sive affectus iræ potest esse honestus, et
Ps. J. laudabilis, ut signficat Scriptura Ps. 4 :
Irascimini el nolite peccare. Quin et ali­

Ml

quando cadit sub obligatione : nam ut in­
quit D. Chrysost. hom. 11 in Matth. Î d. ChryQui sine causa irascitur, reus erit ; qui cum iOs1·
causa non erit reus; et qui cum causa non
irascitur, peccat. Nullus autem affectus
laudabilis debet Christo denegare, præsertim ubi ostendit veritatem humanæ na­
turæ, et conducit ad finem redemptionis.
Denique ratio D. Thom, eandem verita­
tem demonstrat : nam ira est passio com­
posita ex tristitia, et affectu vindictæ : sed
tam tristitia, quam affectus vindictæ fue­
runt in Christo : ergo in Christo fuit ira
proprie dicta. Minor probatur : nam in
primis fuit tristitia, ut ostendimus num.
Hi, fuit etiam affectus vindictæ ad repel­
lendum offensas contra Deum, qui dicitur
ira per zelum, ut constat ex illo : Zelus do­
mus tuæ comedit me. Qui zelus maxime
enituit in Christo juxta maximam quam
erga Deum charitatem habebat. Nam, ut
inquit D. Thom. 1, 2, quæst. 28, art. 4 : d.tiicej.
Amor amicitiæ quærit bonum amici : unde
quando est intensus, facit hominem moveri
contra omne illud, quod repugnat bono
amici. Et secundum hoc aliquis dicitur zelare
pro amico, quando si qux dicuntur, vel fiunt
contra bonum amici, homo repellere studet.
El per hunc etiam modum aliquis dicitur
zelare pro Deo, quando ea, quæ sunt contra
honorem, vel voluntatem Dei, repellere secun­
dum posse conatur, secundum illud 3 Reg
59. Zelatus sum pro Domino Deo exercituum.
125. Nec refert, si objicias omnem iram Objec­
afferre aliquam imperfectionem ; si enim tio·
sit ira per vitium excæcat oculum men­
tis; et si est ira per zelum, turbat mentis
oculum, ut docet D. Gregor, lib. 5. Mo­ D. Gre­
ralium, cap. 33, sed hujusmodii imper­ gorius.
fectio non habuit locum in Christo, cujus
mens nec fuit obcæcata, nec turbata :
ergo in Christo non fuit ira proprie dicta.
Et confirmatur : quia ira opponitur man­ Confir­
suetudini, ut tradit Aristot. 4 Ethic, sed matio.
Aristot.
Christus fuit maxime mansuetus, iuxta
illud, quod dixit Matth. 11 : Discite a me, Malt.lt.
quia mitis sum, el humilis corde : ergo in
Christo non fuit ira.
Non, inquam, hæc referunt : nam ob­ Dissol­
jectionem optime diluit D. Thom. in lesp. vuntur.
D.Thom.
ad 3, his verbis : Dicendum, quod in nobis
secundum naturalem ordinem potentiæ animæ
mutuo se impediunt : ita scilicet, quod cum
unius potentiæ operatio fuerit intensa. alte­
rius operatio debilitetur. Et ex hoc procedit,
quod molus iræ, etiam si sit secundum ratio­
nem moderatus, utcumque impedit oculum

t
i

B

DE INCARNATIONE.
anima: contemplantis. (Et in hoc sensu lo­
quebatur D. Gregorius.) Sed in Chrislo
per moderationem divina viriolis unicuique
potentiæ permittebatur agere, quod erat ei
proprium : ita quod una potentia ex alia non
impediebatur. Et ideo sicut dilectio mentis
contemplantis non impediebat tristitiam, vel
dolorem inferioris partis : ita etiam e con­
verso passiones inferioris partis in nullo im­
pediebant actum rationis. Ad confirma­
tionem respondetur negando majorem uni­
versaliter intellectam : quia mansuetudo,
seu mititas non habet oppositionem cum
omni ira; cum potius illam respiciat tan­
quam materiam, in qua ponit medium :
sed solum opponitur iræ per vitium, sive
excedenti modum rationis. Unde ex eo,
quod Christus fuerit summe mansuetus,
non sequitur, quod non habuerit iram;
sed quod illam habuerit in moto, et medio
perfectissimo. Et sic respondet D. Thom.
in solut, ad 2 : Quod ira qux transgreditur
ordinem ralionis, opponitur mansuetudini ; ;
non autem ira, quæ est moderata, el ad
medium reducia per rationem : nam man­
suetudo medium tenet in ira.
Uberior
Adde, quod sicut Christus habuit man­
explica­
tio ex suetudinem in gradu excellenti, sic etiam
D.Thom.fortitudinem, quæ ut inquit D. Thom.
2, 2, quæst. 123, art. 10, iram modera­
tam assumit ad suum actum. Nam ut ipse
tradit in resp. ad 3 : Fortitudo habet duos
actus, scilicet sustinere, et aggredi; et non
assumit iram ad actum sustinendi : quia
hunc action sola ratio per se facit. Sed assu­
mit ad actum aggrediendi, ad quem magis
assumit iram, quam alias passiones : quia
ad iram pertinet insilire in rem contristan­
tem : el sic directe cooperatur fortitudini in
aggrediendo. In quo sensu potest conguenter exponi locus ille Joan. 11 : Jesus au­
tem ul vidit eam plorantem, et Judæos, qui
venerant cum ca, plorantes ; infremuil
spiritu, etc. Nam fremitus hic robustam
qnandam iram ad aliquid aggrediendum
significare videtur, ut colligitur ex D.
Thom. ad eum locum lect. 5, ubi ait :
Sed quid significat fremitus Christi? Videtur,
quod significat iram. Proverb. 19 : Sicul
fremitus leonis, ilacl ira regis. Item vide­
tur, qued significat indignationem, secundum
illud Ps. ill : Dentibus suis fremet, et tabes­
cet, Responsio, dicendum quod hic fremi­
tus in Christo iram quandam, el indignatio­
nem, quandam significat. Omnis autem ira,
ét indignatio ex aliquo dolore, el tristitia
causatur. Duo autem his suberant : Unum, de

quo Christus turbatur (sive tristatur, Ut
ipse exponit), quod erat mors homini in­
flicta propter peccatum.. Aliud autem, de
quo indignabatur, erat sævilia mortis, el
diaboli. Unde sicul quando aliquis vult rei pellere hostem, dolet de malis illatis ab ipso :
ita el Christus doluil, el indignatus est.
Addunt alii satis probabiliter fremitum
illum, sive indignationem fuisse contra
Judaeorum perfidiam, ad quam repellen­
dam opus erat tanto miraculo, ut Lazarus
pateretur, moreretur, et resurgeret. Quod
vero aliqui exponunt fremitum illum fuisse
indignationem contra humanitatem suam,
I quæ ad præsentiam plorantium flebat, ut
lachrymas ejus compesceret, non videtur
convenienter dictum : nam cum nullus in
sacra humanitate fuerit motus contra ra­
tionem, et qui ex imperio rationis non
procederet ; nihil in ea esse potuit, quod
concitaret indignationem, aut deberet illo
fremitu repelli.
126. Sed quamvis resolutio D. Thom, Notai,
sit adeo certa, et communis, ad perfectio­
rem ejus intelligentiam aliqua circa ipsam
observanda sunt. Et in primis illa S. Doctoris propositio ; Ira est passio composita ex
tristitia, el appetitu vindictæ, non sic acci­
pienda est, ut significet veram compositio­
nem, quasi ira constituatur ex illis duobus
ut ex partibus intrinsecis : tum quia tris­
titia. et appetitus vindictæ sunt passiones
valde: diversæ, quarum prior recipitur in
concupiscibili ; posterior vero in irascibili :
tum quia earum quælibet est simplex ac­
tus, et qualitas. Sei sensus est ad iram
constituendam utramque illam affectionem
coucurrere : sed appetitum vindictæ for­
maliter, et in recto : tristitiam vero cau­
saliter, et in obliquo ; quatenus ex tristitia
ob malum illatum oritur ira ad illud repel­
lendam, ut recte exponunt Cajetan. Me­
dina, Nazarius, et alii in præsenti. Nec
momenti est, quod Vasquez disp. 62, cap.
2, contra hanc explicationem opponit,
nempe ex ea inferri, quod Deus possit in
nobis causare iram nulla præcedente tris­
titia ; id vero nemo concedit. Sequelam
probat: quia Deus potest supplere concur­
sum cujuslibet causæ efficientis creatæ.
Id, inquam, nihil refert : quia tristitia
non comparatur ad iram per modum solius
causæ efficientis, nec id dixit Gajetanus :
sed induit etiam rationem causæ formalis :
ira namque non respicit malum ut alteri
præcise inferendum, sed quatenus compensativum mali prius illati, et generantis tris­
titiam ;

DISP. XXV, DUB. VIII.
titiam; unde ira solet vocari recrulialio,
ut ipse Vasquez observat. Intrat itaque
tristitia saltem præsuppositive , el in
obliquo ad constituendum proprium, et
formale iræ objectum. Quamvis autem
Deus possit supplere influxum causæ
creatæ, quæ est mere efficiens, non tamen
si habeat munus principii formalis : qua
de causa nequit efficere actionem vitalem
creatam absque potentia creata vitali :
quia actio vitalis respicit eam potentiam
non solum in genere causæ efficientis, sed
etiam formalis, ut est communis senten­
tia.
Nota 2.
127. Deinde circa eandem resolutionem
observa motum iræ aliquando in appetitu
sensitivo incipere, et ad voluntatem de­
rivari : quod contingit, quando tristitia,
et ira ortum ducunt ab aliquo malo, sive
injuria sensibili. Aliquando autem incipit
in voluntate, et derivatur ad appetitum
sensitivum : quod accidit, cum tristitia,
et ira initium habent ab aliquo damno,
sive injuria spirituali. Sicut enim sensibi­
lia movent per se primo sensum, et appe­
titum ; sic spiritualia movent per se primo
intellectum, et voluntatem. Datur tamen
mutua illa derivatio, et refluxus ad na­
turalem potentiarum consensionem, et
radicationem in eadem natura : unde prove­
nit, quod et voluntas extendatur ad ulcis­
cendum mala partis sensitivæ ; et appetitus
e converso progrediatur ad vindicandum
contra damna partis intellectiva. Locus
autem Scripturæ, quo præcipue, et com­
muniter probatur Christum habuisse iram,
nempe ille supra relatus ex Joan. 2, so­
lum repræsentat iram spiritualem, sive
primario existentem in voluntate quamvis
ex consequenti, et secundario derivata
fuerit ad appetitum sensitivum, et ad
externam exeeutionem processerit. Quinimo nec illa ad propulsandum injuriam,
quæ immediate fuerit contra ipsum Chris­
tum in natura humana : sed excitata est
contra injuriam factam Deo in contemptu,
et abusu templi, ut ex illo textu liquet.
Extenditur namque ira ad repellendum
injuriam non solum propriam, sed etiam
amici : quia amicus est alter ego propter
unionem amoris, ut optime significavit
D. Thom. num. 124 relatus. Cæterum in
ordine ad repellendum damna, et injurias
sacræ humanitatis, quæ pertulit ab inimi­
cis, præsertim passionis tempore, non le­
gimus Christum habuisse iram, ut obser­
vavit Vasquez loco relato num. 43. Et

549

certe non possumus id ex aliquo textu
demonstrare : quod convenientissime ita
dispositum est, ut disceremus remittere'
injurias, qui proclives sumus ad iram.
Verum enim vero nec id certo diffinimus :
potuit namque Dominus rationabilissime
concipere iram, et moveri ad ulciscen­
dum ; quamvis ad exeeutionem usque non
processerit, nec id externe manifestaverit;
sed ex altiori motivo voluerit operari su­
pra id, quod naturaliter ita commota exi­
gebat : et propter non legatur in Evangellis, quod ultus fuerit injurias personales,
et proprias.
■
128. Denique animadvertendum est, Nota 3.
quod licet Christus habuerit iram modo
præmisso non solum in voluntate, sed
etiam in appetitu, ut D. Thom. statuit, et D.Thow
recte probat : nihilominus certum nobis
videtur, quod non habuerit illas iræ spe­
cies, quas S. Doctor recenset 1, 2, quæst.
4G, art. 8, his verbis : Species iræ, quas
Damascen. ponit, et etiam Gregor. Nissen,
summuntur secundum ea, quæ dant iræ ali­
quod augmentum : quod quidem contingit
tripliciter. Uno modo ex facultate ipsius mo­
tus : ct talem iram vocat fel : quia cito ac­
cenditur. Alio modo ex parte tristitiæ causa il­
lis iram, quæ diu in memoria manet : et hæc
pertinet ad maniam, quæ a manendo dicitur.
Tertio ex parte ejus, quod iratus appetit, scili­
cet vindictæ : et hæc pertinet ad furorem, qui
nunquam quiescit, donec puniat. Unde Philo­
sophus 4 Ethic, quosdam irascenlium vocat
acutos, quia cito irascuntur : quosdam ama­
ros, quia diu retinent iram : quosdam diffici­
les, quia nunquam quiescunt, nisi puniant.
Ratio autem, quare iram in Christo con­
cedendum sub his speciebus non consti­
tuamus, est : quoniam si bene attendamus
ad proprias rationes specierum assignata­
rum, reperiemus importare aliquam inde­
centiam moralem per excessum : unde
homines iracundos, sive acutos, sive ama­
ros, sive difficiles, minime laudamus :
quia excedunt modum, et medium iræ
quæ prescribit mansuetudo : nulla autem
indecentia moralis in Christo admittenda
est, ut satis constat ex dictis in hac disp.
per totam, et præcipue dub. 5. Accedit,
quod si recurramus ad causam materialem
prædictarum passionum, inveniemus esse
aliquod vitium, sive minus perfectum
complexionis temperamentum : quod enim
aliqui fellei sint, et facile accendantur ad
iram ; provenit ab .excessu humoris cholerici : quod vero sint alii amari, et difficiles,

550

Inci­
dentes
<joæslitincula*.

DE INCARNATIONE.

diaquo conservent memoriam injuriarum,
et intentionem ulciscendi; procedit ab
humoris melancholici prædominio. Chris­
tus autem non habuit hæc vitia in sua
complexione, sed optimum temperamen­
tum in natura assumpta elegit, ut constat
ex dictis disp. præced. dub. i, num. 14.
Minime itaque dici potest habuisse iram,
qua? fuerit fel, mania, vel furor. Relin­
quitur ergo, quod habuerit iram modera­
tam cum proportionata accensione san­
guinis circa cor, prout recta ratio dictabat,
et motiva iræexigebant.
Si autem inquiras, quare D. Thom. de
his tantum passionibus specialiter disse­
ruerit ; cum aliæ plurimæ sint. Ratio jam
supra insinuata est num. 108, quia vide­
licet circa istas passiones occurrebat spe­
cialis difficultas tum ob earum naturam,
non ob occurrentia circa illas Scripturæ
testimonia, quæ S. Doctor opus habuit
exponere. Superata autem circa ipsas dif­
ficultate, facile potest doctrina ad alias
extendi, quas proinde non oportuit magis
specialiter recensere. Et si rursus inquiras,
quare D. Thom. in 10, et ultimo hujus
quæst. art. inquirat: Pirum Christus simul
fucril viator, et comprehensor? Quod vide­
tur incongrue propositum, et nullum ha­
bere ordinem ad præcedentia. Respondetur
D. Thomam congruenter satis hunc arti­

culum addidisse, ut in eo colligeret, et
uniret, quæ in præcendenlibus dixeiat.
Nam qua'st. 8 et 9 statuerat Christum
fuisse comprehensorum per scieniiam bea­
tam : et in quæst. 11 habuisse scientiam
infulam, quæ ad beatam sequitur : e con­
verso autem quæst. 11 docuerat Christum
habuisse corpus passibile cum suis natu­
ralibus defectibus : et in hac quæst. ad
art. 4, quod anima Christi fuerit passibilis,
et habuerit tristitiam, dolorem, aliasque
passiones. Ut ergo præmissa ad unum tra­
heret caput, et in eodem supposito com­
poneret, illam in speciali articulo propo­
suit difficultatem. Cui consequenter ad ·
illa, quæ hactenus tradiderat, affirmative
respondit. Et quia prædicta resolutio satis
constat ex præcedentibus disputationibus,
in quibus superare curavimus, quæ illi
possent opponi : nihil occurrit, ad cujus
declarationem immorari expediat Tantum
observare oportet statum viatoris, et sta­
tum comprehensoris in Christo non absque
miraculo concurrisse, ut significat S. Doc­
tor infra quæst. 45, art 2, in corp, his
verbis : Quod a principio conceptionis Chrisli,
gloria animæ non redundaret ad corpus, ex
quadam dispensatione divina factum est, ut
in corpore passibili noslræ redemptionis ex­
pleret mysteria.

QUÆST1O

XVI

De consequentibus unionem quantum ad ea, quæ conveniunt Christo
secundum esse, et fieri in duodecim articulos divisa.

Deinde considerandum est de his, quæ
consequuntur unionem. Et primo quantum
ad ea, quæ conveniunt Chrislo secundum
se. Secundo de his, quæ conveniunt Chrislo
per comparationem ad Deum patrem. Terlio
de his, quæ conveniunt Christo per compa­
rationem ad nos. Circa primum duplex
consideratio occurrit. Prima quidem de his,
quæ conveniunt secundum esse, et fieri.
Secunda de his, qux conveniunt Chrislo
secundum rationem unitatis. Circa primum
quxruntur duodecim. Primo, etc.

ΑΠΤ/CÜLOS I.

Utrum tort sit rera. Deus

hum·).

Ad primum sic proceditur. Videtur quod hæc sil falsar
Deus est homo. Omnis enim propositio affirmativa in
materia remou est falsa : sed hæc propositio, Deus est
homo, est in materia remota : quia formæ signiücatæ
per subjectum et prxdicaluro, sunt maxime distantes.
Cum ergo propositio predict! sil affirmativa, videtur
quod sit falsa.
Praeterea magis conveniunt 1res personal divinae ad
invicem, quam humana natura et divina : sed in mvsterio Trinitatis una persona non prædicalur de alia :
non enim dicimus, quod pater est filius, vel e converso :
ergo videtur, quod nec humana natura, possit prædicari
ife Deo. ul dicatur quod Dens est homo.
Præterea

DISPUTATIO XX VL
Præterea Atbanasiui dicit, quod sicut anima et corpus
uuus est homo, ila Deus ct homo, unus est Christus t
sed hæc est falsa, Anima est corpus. Ergo etiam hæc
est f*nsa, Deus est homo.
Præterea sicut in prima parte habitum est, quod pro­
dicatur de Deo non relative, sed absolute, convenit toti
Trinitati el singulis personis : sed hoc nomen homo,
non est relativum, sed absolutum. Si ergo vere prodi­
catur de Deo, sequeretur quod tota Trinitas cl quælibet
persona sil homo, quod patet esse falsum.»
Sed contra est, quod dicitur Philip. 2. Qui cum in
forma Dei esset, exinanivit semeptisum, formam seni
accipiens, in similitudinem hominum factos, et habitu
inventus ut homo. Et sic ille qui est in forma Dei, est
homo : sed ille qui est in forma Dti, est Deus. Ergo
Deus est homo.
Respondeo dicendum, quod ista propositio, Deus est
homo, ab omnibus Christianis conceditur, non tamen
ab omnibus secundum eandem rationem. Quidam enim
hanc propositionem concedunt, non secundum propriam
acceptionem horum terminorum. Nam Manichæi verbum
Dei, dicunt esse hominem, non quidem verum sed simiiitudinarinm, in quantum dicunt lilium Dei corpus phan­
tasticum assumpsisse, ul sic dicatur Deus homo, sicut
cuprum figuratum dicitur homo, quia habet similitudinem
hominis. Similiter etiam illi, qui posuerunt quod in
Christo anima el corpus non fuerunt unita, non possunt
dicere, quod Deus sit verus homo, sed quod dicatur homo
figurative ratione partium, Sed utraque harum opinionem
supra improbata est. Alii vero e converso ponunt verita­
tem ex parte hominis, sed negant veritatem ex parte
Dei. Dicunt enim Christum, qui est Deus, et homo, esse
Deum non naturaliter, sed participative, scilicet per
gratiam, sicut et omnes sancti viri dicuntur dii, excel­
lentius tamen Christus præ aliis, propter gratiam abundantiorem. Et secundum hoc, cum dicilur, Deus est
homo, ly Deus, non supponit verum, et naturalem
Deum. Et hæc est bæresis Photini, quæ supra imprebata est. Alii vero concedunt hanc propositionem cum
veritate utriusque termini, ponentes Christum et verum
Deum esse, et verum hominem, sed tamen veritatem
prædicatioms non salvant. D:cunt enim quod homo
prodicatur de Deo per quandam conjunctionem vel digni­
tatis, vel auctoritatis, vel etiam affectionis ; aut inhabi­
tationis. El sie posuit Nestorius Deum hominem esse,
ut per hoc nihil aliud significetur, quam quod Deus est
homini conjunctus tali conjunctione, quod homo inhabi­
tetur a Deo, et uniatur ei secundum affectum, et secun­
dum participationem auctoritatis, et honoris divini. Et in
similem errorem incidunt quicnmque ponunt duas hypos­
tases? vel duo supposita in Christo, quia non est possi­
bile intelligi, quod duorum quæ sunt secundum supposi­
tum vel hypostasim distincta, unum proprie prodicetur
de alio, sed solum secundum quandam figurativam locu­
tionem, in quantum in aliquo conjunguntur, puta si
dicamus Petrum esse Joannem : quia habent aliquam
conjunctionem ad invicem. Et bæ etiam opiniones supra
improbatæ sunt. Unde supponendo secundum veritatem
catbolicæ fidei, quod vera natura divina, unita est cum
vera natura humana non solum in persona, sed etiam in
supposito vel hypostasi, dicimus hanc proposit onem es«e
veram, et propriam, Deus est homo, non solum propier
veritatem terminorum (quia, scilicet Christus est verus
Deus, et verus homo) sed etiam propter veritatem prædicationis. Nomen enim significans naturam communem in
concreio, potent supponere pro quolibet contentorum sub
natura communi, sicut hoc nomen homo potest suppo­
nere pro quolibet homine singulari. Et ita hoc nomen
Deos, ex ipso modo suæ significationis potest supponere
pro persona filii Dei, ut etiam in prima parte habitum
est. De quolibet autem supposito alicujus naturæ, potest
vere, et proprie prodicari nomen significans illam natu­
ram in concreto, sicut de Socrate et Platone proprie, ct
vere prodicatur homo. Quia ergo persona fllii Dei (pro
qua supponit hoc nomen Deus) est suppositum naturæ
humanæ, vere et proprie hoc nomen homo, potest prae­
dicari de hoc nomino Deus, secundum quod supponit
pro persona filii Dei.
Ad primum ergo dicendum, quod quando formæ di­
vers» non possunt convenire in unum suppositum, tunc
oportet quod propositio sil in materia remota, cujus
subjectum significat unam illarum formarum, et praedica­
tum aliam. Sed quando duæ formæ possunt convenire
in unum suppositum, non est materia remota, sed natu­
ralis, vel contingens, sicut cum diro, album est musicum.

551

Natura autem divina, el humana, quamvis sint maxime
distantes, tamen conveniunt per incarnationis mysterium
in uno supposito, cui neutra illarum inest per accidens,
sed per se. Et ideo hæc propositio, Deus est homo, non
esi neque in materia remota, neque in materia contin­
genti, sed in materia naturali. El prodicatur homo de
Deo, non per accidens, sed per se, sicut species de sua
hypostasi, non quidem ratione formæ significata? per
hoc nomen Deos, sed ratione suppositi quod est hypos­
tasis humanæ naturæ.
Ad secundum dicendum, quod 1res personæ divin»
conveniunt in natura, distinguuntur tamen in supposito :
ct ideo non prodicantur ad invicem. In mysterio autem
Incarnationis naturæ quidem, quia dislinctæ sunt de
invicem non prodicantur, secundum quod significantur in
abstracto (non enim natura divina est humana), sed quia
conveniunt in supposito, prodicantur de invicem in con­
creto.
Ad tertium dicendum : quod anirna et caro significantur
ut in abstracto, sicut divinitas et humanitas : in con­
creto vero dicuntur animatum et carneum, sive corpo­
reum. sicut, el ex alia parte Deus et homo. Unde
utrobique abstractum non prodicatur de abstracto, sed
solum concretum de concreto.
Ad quartum dicendum, quod hoc nomen homo; praedi­
catur de Deo ratione unionis in persona, quæ quidem
unio relationem importat. Et ideo non sequitur regulam
eorum nominum, quæ absolute prodicantur de Deo ab
aeterno.

Conclusio est affirmativa.

DISPUTATIO XXVI.
De consequentibus unionem hypostaticam
quantum ad praedicationem.
Explicuerat hactenus D. Thom. myste­
rium incarnationis in se, sive quantum ad
essentialia ejus constitutiva, et acciden­
tales ipsius perfectiones. Modo autem at­
tentionem convertit ad alias difficultates,
quæ ipsum mysterium consequuntur, et
possunt appendices ejus vocari : continent
namque diversa prædlcata, de quibus du­
bitari potest, num Christo conveniant. Ex
eis vero alia applicari queunt Christo se­
cundum se ; alia vero per comparationem
tam ad Deum, quam ad nos. Et prius
disputat. S. Doctor, de illis, quæ Christo
secundum se convenire possunt in ordine
ad fieri, et esse : de quibus disserit hac
quæstione 16. Est autem præcipuus hnjus
considerationis scopus tradere congruentes
regulas, ut debito modo circa hoc myste­
rium loquamur, retinentes voces Ecclesiæ
Catholicæ, et declinantes absurdas hæreticorum improprietates. Nam ut cum D. d. HieHieronymo observat S. Doctor art. 8 : J0"?0·
Ex verbis inordinate prolatis incurritur hxresis : unde cum haereticis nec nomina de­
bemus habere communia, ne eorum errori
favere, videamur. Qua de causa eidem
studio libenter in præs. disp. incumbe­
mus : quamvis ipsius alias materia non
nimis ad nostrum stomachum sit : af-

DE INCARNATIONE.

552

fert namque frequentius controversias
de vocibus, et carum proprietatibus, in
quibus opus erit ad prima, ut aiunt Sumulistarum elementa remigrare. Curabimus
tamen, rescissis pluribus impertinentibus,
in quibus aliqui fastidiose morantur, ea
non omittere, quæ de re theologica sunt.

DUBIUM I.
Virum in Christo fuerit idiomatum
communicatio.

Propositæ difficultatis resolutio cardo
est aliarum, quæ occurrunt in hac mate­
ria : unde ab illa oportet ordiri. Sunt au­
tem idioroata, retenta græca significa­
tione, proprietates rerum, seu naturarum :
unde communicatio idiomatum est com­
municatio proprietatum, quatenus quæ
uni naturæ, aut formæ per se conveniunt,
alteri applicantur, et de ea dicuntur. Ad
quod oportet, quod sicut sit proprietatum,
sive prædicationum communicatio, sic
etiam ipsæ formæ, et naturæ aliquam
habent communicationem, præsertim vero
ex unione ad idem suppositum, aut sub­
jectum, in quo sint. Potestque id breviter,
et rudi saltem Minerva (res enim ex dicen­
dis operosius, et magis exacte explicabitur)
declarari : nam quia istæ duæ formæ acci­
dentales, v. g. albedo, et dulcedo reperiuntur in eodem lactis supposito, et in eo
communicant, propterea habent etiam
communicationem in proprietatibus, et
prædicationibus : verificatur enim album
esse dulce, et dulce esse album, et idem sub­
jectum, nempe lac esse album, et dulce.
Ad hunc itaque modum, cum duæ naturæ
substantiales, divina scilicet, et humana
habuerint esse in eadem Verbi persona ;
inquirimus, utrum in Christo fuerit com­
municatio idiomatum ad utramque naturam
pertinentium.

§ I.
Catholica sententia proponitur, et probatur.
i. Dicendum est in Christo fuisse comM0‘ municalionem idiomatum. Hæc conclusio
est de fide, ut statim dicenda demonstra­
bunt. Unde illam unanimiter docent Scho­
lastici cum Magistro in 3, dist. 4 et 7,
D.Thom. et Theologi cum D. Tho. in præs. art. 4,
quare superfluum est illos in particulari
Medina, referre. Videri tamen possunt Medina art.
Conclu-

cit. Cabrera ad art. 5, Joan, a S. Tho. Cabrera.
a
dub. unico. Suarez disp. 35, sect. 1. Lorca Joann.
S Thom·
disp. 62. Lugo disp. 23, sect. 1. Funda­ Suarex.
Hatio
mentum autem, sicut et legitimam asser­ funda·
tionis intelligentiam, nemo melius, et meniilis
ex D.
brevius proposuit, quam D. Tho. art. 4/ Thom.
ubi radices etiam retegit hæresis oppo­
site : unde expedit ejus verba transcri­
bere, ut alia deinde momenta addamus.
Dicendum, inquit, quod circa hanc quaestio­
nem diversitas fuit inter Nestorianos, et Ca­
tholicos. Nestoriani enim voces, qux dicuntur
de Christo, dividere volebant hoc modo, ut ea,
qux pertinent ad humanam naturam non
dicerentur de Deo : nec ca, qu.r pertinent ad
divinam naturam, dicerentur de homine.
Unde Nesto rius dixit : Si quis Dei Verbo len­
tat passiones tribuere, anathemae sit. Si quæ
vero nomina surit, qua' pertinere possunt ad
utramque naturam, de talibus prxdicabant
ea, quæ sunt utriusque nalurx : sicut hoc
nomen Christus, vel Dominus. Unde concede­
bant Christum esse natum de Virgine, et
fuisse ab xterno : non tamen dicebant vel
Deum natum de Virgine, Vel hominem ab
xterno fuisse. Catholici vero posuerunt hujus­
modi qux dicuntur de Christo (sive secundum
divinam naturam, sive secundum humanam)
dici posse tam de Deo, quam de homine. Unde
Cyrillus dicit : Si quis duabus personis, sive
substantiis, id est, hypostasibus, eas, quæ in
Evangelicis, et Apostolicis conscriptionibus
sunt dividit voces- vel ea, qux de Christo a
Sanctis dicuntur: vel ab ipso Christo de semetipso : et aliquas quidem ex his homini ap­
plicandas crediderit ; aliquas vero soli Verbo
deputaverit, anathema sit. Et ejus ratio est :
quia cum sit eadem hypostasis utriusque na­
lurx, eadem hypostasis supponitur nomine
utriusque nalurx. Sive ergo dicatur homo,
sive Deus, supponitur hypostasis divinæ, et
humanæ naturæ. Et ideo de homine possunt
dici ea, qux sunt divinæ naturæ, tanquam de
hypostasi divinæ naturæ : et de Deo possuntdici ea, quæ sunt humanæ naturæ tanquam
de hypostasi humanæ nalurx, etc. Hæc D.
Thomas.
In quibus duo principia statuit solidis- Princisima : unum, quod declarat fuisse in
Christo fundamentum communicationis in nac
idiomatum : aliud, quo exponit fuisse m3,eria·
etiam in Christo formalem ipsam idioma­
tum communicationem. Primum consistit
in eo, quod una, et eadem Christi persona
habuit duas naturas substantiales, divinam
scilicet, et humanam cum suis proprietati­
bus : et ita res se habet, in hocque consis­
tit

DISP. XXVI, DUB. I.

tit Incarnationis mysterium; ut contra
Nestorium, Eulychetem, aliosque hæreticos late ostendimus disp. 3, dub. 1 ct 2,
ot hic supponendum est. Secundum autem
in co consistit (idque ex priecedcnti se­
quitur), quod hæc nomina Deus, et homo
Christo applicata supponunt pro hypostasi,
aut persona, quæ in Christo est : quia
concreta substantiva, licet significent for­
mam supponunt tamen pro subjectis, sive
suppositis, quæ formam habent : unde ad
eorum multiplicationem requiritur plura­
litas tam ex parle formæ, quam ex parte
suppositi ; ne autem multiplicetur, sufficit
unitas vel ex parte formæ, vel ex parte
suppositi : qua ratione tres personæ divinæ
non sunt plures Dii, sed, unus propter
unitatem naturæ; et si una persona divina
assumeret plures humanitates non esset
plures homines, sed unus propter unitatem
personæ, ut latius cum communissima
Theologorum sententia ostendimus disp.
8, dub. 5, § 2, et tract. G, disp. 11,
dub. 6.
'
illatio.
Ex his itaque principiis optime D. Tho.
demonstrat catholicam assertionem : nam
communicatio idiomatum consistit in eo,
quod proprietates diversarum naturarum de
eodem supposito, et de se ipsis ut suppo­
nentibus pro tali supposito præiicantur :
. sed hoc necessario salvandum est in
Christo : ergo in eo fuit communicatio
idiomatum. Probatur minor : quia de
Christo verificatur, quod est Deus, quia
est persona habens naturam divinam ; et
similiter verificatur, quod est homo, quia
habet naturam humanam : rursus de ho­
mine, designato Christo, verificatur, quod
est Deus; et similiter de Deo, designato
eodem Christo, verificatur, quod est homo,
et quod de nominibus significantibus natu­
ras dicimus, idem consequenter salvatur
in omnibus significantibus naturarum pro­
prietates : tum quia istaê illas sequuntur :
tum quia militat eadem ratio. Unde verifi­
catur de Christo, quod est immortalis, et
mortalis : illud, quia Deus; istud, quia
homo. Et de immortali, designato Christo,
verificatur, quod est mortalis : et similiter
de mortali, desienato Christo, verificatur,
quod est immortalis. Nam cum in omni­
bus his prædicationibus supponatur eadem
hypothesis, seu persona, quippe, quæ in
Christo minime multiplicatur ; propterea
in ordine ad illa verificantur omnes hujus­
modi prædicationes. cum illi attribuant præ;
dicata, quæ ipsi revera conveniunt. Addit

553

tamen sapientissime D. Thomas : Sciendum, D.Tt··· »
quod in propositione, in (μια aliquid de aliquo
prædicalur, non solum attenditur, quid sit
illud, de quo prædicalur prædicalum' sed
etiam secundum quid de illo praedicetur.
Quamvis ergo non distinguantur ea, quæ
prædicanlur de Christo : distinguuntur ta­
men secundum, id. secundum quod utrumque
prædicatur. Nam ea, quæ sunt divinæ na­
turæ,praedicantur de Christo secundum divi­
nam naturam : ea autem, quæ sunt humanæ
naturæ, praedicantur de eo secundum huma­
nam naturam- Unde August, dicit in 1 de
Trinit. Distinguamus, quod in Scripturis so­
net, secundum formam Dei, in qua aequalis
est Patri ; et quid secundum formam servi,
quam accepit, in qua minor est Patre.
Quæ distinctio semper clauditur implicite
in his prædicationibus, in quibus unius
naturæ dicunde alia : et ubi opus fuerit
vel ad vitandum æquivocationem, vel excussandum errorem, oportebit illam ex­
plicite afferre, proponendo diversas earum
prædicationem radices.
2. Ex his facile intelligitur, quid statua- Elackl
mus in assertione. Quæ in præmisso p“„cerl_
sensu probatur efficaciter ex sacra Scrip- maior
tura, quæ de Christo agens prædicat de 3sserh0·
Deo, quæ sunt hominis, et de homine,
quæ sunt Dei. Joan. 41) : Antequam Abra- Joan, io
ham fieret, ego sum. Joan. 3 : Nemo ascen- et 3‘
dit in calum, nisi qui descendit de calo, fi­
lius hominis, qui est in calo. Ad Rom. 8 : Ad
Proprio filio non perpercit : sed pro nobis Rom·c
omnibus tradidit illum. 1 ad Corinth. 2 : 1 ad Co
Si cognovissent, nunquam Dominum gloriæ rinth. 2.
crucifixissent. Act. 20 : Ecclesiam Dei, quam
acquisivil sanguine suo. Et similia occur­
runt passim in novo Testamento. Ob quæ
in symbolo composito ab Apostolis confi­ Symbu
Ium
temur : Et in Jesum Christum Filium ejus Apostol.
unicum, Dominum nostrum, qui conceptus
est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, passus sub Pontio Pilato, crucifixus,
mortuus, ct sepultus, etc. Ubi de filio Dei
unico, qui verus Deus est, ælernus et con­
substantialis Patri (ut magis explicatur in
symbolo Nicæno) prædicatur esse natum,
passum, mortuum, etc., quæ hominis pro­
pria sunt. Deinde probatur ex Conciliis :
nam hanc veritatem diffinivit Concilium Condi.
Ephesin. 1. can. 1, cujus sunt illa Verba, EPb«hr
quæ D. Tho. hoc art. 1, allegat ex P. H.
S. Cyrillo, qui in eo Concilio præfuit auc­
toritate Cœlestini 1. Diffinivit etiam Conci­
lium Alexandrium in epist. ad Nestorium
approbata in Ephesino, quæ apud P. Cy- rHiuJ."

554

DE INCARNATIONE.

rillum est 10, anathematismo I, ubi dici­ 74 et disp. 23, dub. I : ergo talia prædi­
tur : Si guis Emmanuelem non confitetur cata nullo modo possunt homini attribui,
et de illo prædicari. Probatur consequen­
secundum veritatem Deum esse : ideqque D.
Virginem esse Deiparam, anathema sil, Et tia : quia praedicatum non dicitur de sub­
in 5 Synodo generali Act. 8, can. 10, di­ jecto, nisi vel ipsi per se conveniat, vel oi
citur : Si quis non confitetur Dominum nos­ accidentaliter applicetur. Secundo, quia s«nntrum Jesum Chrislum, qui crucifixus est in multæ sunt proprietates naturæ humanæ, (iom·
carne, verum esse Deum, et Dominum glo­ nequeunt prædicari do Deo : v. g. mutabi­
ri?, et unam de Trinitate personam ana­ litas -est proprietas naturæ creatæ, quæ
thema sit. Idemque decernunt alia Conci­ Deo attribui non potest : falsum enim est,
lia. Denique probatur ex unanimi Patrum quod Deus sil mutabilis : et idem in pluri­
bus aliis proprietatibus occurrit : ergo in
consensu, qui non solum ita loquuntur,
sed affirmant etiam ita loquendum esse, ut Christo non salvatur communicatio pro­
DyVhi- p Athanas. lib de Incarnat, contra Sa- prietatum, sive idiomatum. Tertio, quia Tetiium
impossibile est, quod de eodem verificenD.Gre- mosatenos. D. Gregor. Naziani. orat. 3
tur opposita, præsertim contradictorie :
Niiiaor
Theologia num. 15 et epist. 1 ad Clesed proprietates naturæ divinæ, et hu­
n. aw-' donium. D. Ambros. lib. 2 de fide cap.
hros. 4, j) August, loco allegato a D. Tho. et manæ sunt oppositae contradictorie :
pisiin. lib. 10 de Trinit. cap. 4 3. D. Cyrillus manifestum namque est, quod esse increatum, immutabilem, et æternum, et
u^‘ snPra· ct
ad Theodosium
D*. d’j- post medium. D. Leo Magnus epist. 10,
similia, quæ Deo conveniunt, opponuntur
ma><'en.
j et 5. D. Damascen. lib. 3 de fide contradictorie cum esse creato, mutabili,
cap. 4 D. Tho. in præs. art. 1, et alu
et aliis, quæ de homine dicuntur : ergo
plures. Quæ fundamenta talia sunt, ut
repugnat, quod idem Christus sit increaevincant assertionem nostram, prout jacet,
tus, et creatus, immutabilis et mutabi­
et quoad rem ipsam esse de fide : licet in
lis, æternus, et temporalis : et multo
modo illam ampliandi, aut explicandi oc­
magis repugnat, quod increatus sit crea­
currere valeant aliquæ inter Catholicos
tus, immutabilis sit mutabilis, et æternus
controversiæ. quas in sequentibus deci­
sit temporalis. Quarto, quia si daretur hæc Quardemus.
idiomatum communicatio, moriente Christo tum·
c)ntrf1S 3· Contrariam hæresim docuerunt Nes- verificaretur : Deus moritur, atque ideo
WriaM toriani, et quidem consequenter ad pri­
Deus mutatur, et transit de esse ad non
mum, et præcipuum errorem, quod duæ esse: consequens est omnino falsum, cum
naturæ in Christo non fuerint unitæ in una
attribuat Deo prædicatum omnino repug­
persona : inde enim recte colligitur, quod
nans : ergo idem quod prius. Quinio, et Quinnon potuerunt in eadem fundare idiomaukimo (eratque istud speciale Nestorianum lum·
tum communem. Sed hoc illorum funda­
motivum) quia ad blasphemiam pertinet
mentum convulsum reliquimus disp. 3,
dicere de Deo, quæ important defectum,
dub. 2, unde illud omittimus in præsenti.
et imperfectionem : sed e?se natum, pas­
Ex Theologis autem catholicis nullus est,
sum, et mortuum dicunt imperfectionem,
qui assertionem nostram neget; licet re­
et defectum : ergo non possunt de Deo
ferri soleat Durandus : sed hujus sententia prædicari sine blasphemia.
longe diversa est, et de ea dicemus num.
Confirmatur quia non ob aliam rationem conhr15. Potest tamen contra assertionem opposset salvari hæc idiomatum, sive pro- W3110·
Primom poni. Primo : quia prædicata divina neprietatum communicatio, nisi propter
incnwm. queunt homini attribui, nec de illo præduarum naturarum unionem in eodem
dicari ratione alicujus doni accidentalis;
supposito : sed hæc ratio non evincit ta­
alias unio hypostatica accidentalis esset
lem communicationem : ergo sine funda­
contra ea, quæ diximus disp. 3, dub. 1,
mento asseritur talis communicatio. Pro­
num. 48 : et rursus talia prædicata ne­
batur minor : quia in triduo mortis
queunt homini attribui, quasi attributa di­ Christi suppositum Verbi mansit unitum
vina fuerint humanitati formaliter comsacro Christi cadaveri : et tamen tunc
municata, ita ut illam constituerint omni­
salvari non potuit idiomatum communica­
potentem, immensam, etc., ut docere co­
tio ; siquidem cadaver non denominaba­
nantur aliqui recentiores hæreticorum apud
tur intelligens, aut amans, quod Verbo
®e^armiQ· lib. 3 de Christo, cap. 8,
convenit : nec istud dicebatur cadaver, et
quod jam rejecimus disp. et dub. cit. num.
pars humanæ naturæ, quod congruit ipsi
cadaveri :

DISP. XXVi, DUB. I.
cadaveri : ergo unio, sivo conjunctio dua­
rum naturarum in eodem supposito mi­
nime probat communicationem idiomatum.
Solvitur
4, Hroc v0r0 parum urgent, et facile
primum. eXp|jcantur juxta doctrinam supra tradi­
tam a D. Tho. Undo ad primam objectio­
nem, concesso antecedenti, quod optime
evincunt probationes illi inserta), negamus
consequentiam : quoniam praeter modos
ibi relatos superest alius, ut concretum
unius naturæ possit prædicari de concreto
alterius naturæ; idem contingit in concre­
tis significantibus naturarum proprietates.
Licet enim res per illa concreta significatae
sint naturæ, aut proprietates; nihilomi­
nus res supposita est suppositum, sive
hypostasis habens tales naturas, et pro­
prietates. Et quia in Christo non est nisi
unicum suppositum naturæ divinæ, et hu­
manæ; de eodem supposito verificatur,
quod est Deus, et est homo ; et similiter
quod Deus est homo, et quod homo est
Deus, est namque sensus, quod illud sup­
positum habet naturam divinam, et natu­
ram humanam ; et quod habens naturam
divinam est habens naturam humanam;
et similiter quod habens naturam huma­
nam est habens naturam divinam. Quæ
omnia verissima sunt ob identitatem prædicati cum subjecto, quam copula enun­
tiationis significat. Unde necessarius non
est recursus vel ad unionem accidentalem,
vel ad transmigrationem, et conversionem
unius naturæ in aliam : cum satis ad ea
verificanda sit conjunctio illarum natura­
rum in eadem persona, quam fides do­
cet.
Ε'^Γΐί'
Ad secundam respondetur, quod desisccjn- gnato Christo potest concedi : Deus est
<!om. mutabilis : quia non aliud significatur,
quam : Hoc suppositum, quod est Deus,
habet naluram mutabilem, nempe huma­
nam : quod verum esse constat ex dictis.
Quia tamen dantur aliqua prædicata, quæ
important determinate appellationem for­
malem, aut virtualem supra naturam hu­
manam ; oportebit ad vitandum æquivocalionem, et occasionem errandi, illa non
admittere absque reduplicatione naturæ
humanæ. Et hujusmodi est· mutabilitas.
Unde melius dicemus : Deus, designato
Christo, in quantum homo, vel quantum ad
naturam humanam est mutabilis ; sive, et
in idem redit, habet naluram mutabilem.
Idemque a fortiori dicendum est de ali­
quibus prædieatis, quæ naturæ humanæ
conveniunt secundum se, sive ratione sui,

555

et independenter a supposito, quinimo
cum exclurione, suppositi, v. g. hoc prædicatum assumi ad personam divinam.
Unde ex eo, quod natura humana sit assumptibilis, minime sequitur, quod Chris­
tus, aut Deus dicatur assumptibilis. Et ita
observavit D. Tho. in resp. ad 3, ubi ait: D.Thom.
Assumi convenit humanæ naturæ, non ra­
tione suppositi, sed ratione sui ipsius : et
ideo non convenit Deo. Quia tale prædicatum non est habentis, sed naturæ habitæ :
et non solum ei convenit, sei supponit
etiam pro illa.
·
. ,4$S
Ad tertiam objectionem respondetur Oeeorricum D. Thom. in solut. ad 1, ubi ait : .
Dicendum, quod opposita prædicari de eo- D.Thom.
dem secundum idem est impossibile : sed
secundum diversa, nihil prohibet. Et hoc
modo opposita praedicantur de Christo, non
secundum idem, sed secundum diversas ra­
tiones. Unde non est inconveniens, quod
Christus subsit illis prædieatis, quæ repræsentat objectio ; licet opposita sint. Sed
tamen circa prædictam responsionem duo
observanda sunt. Primum, quod licet illæ
prædicationes in rigore sermonis sint
veræ : solum namque significant earum
subjectum esse idem Christi suppositum, quod secundum naturam divinam est increatus, æternus, et immutabilis ; et se­
cundum naturam humanam est creatus,
temporalis, et mutabilis, id est, habens
naturam creatam, temporalem, et muta­
bilem : nihilominus ad vitandum æquivocationem, et ne cum haereticis convenire
videamur, expediet frequenter illas propo­
sitiones non proferre absolute, sed cum
distinctione, et addito talis, aut talis na­
turæ, ut num. 1, ex D. Tho. observavi­
mus. Verbi gratia, non dicemus absolute :
Chrislus esi incorporeus, licet vere incor­
poreus sit ratione naturæ divinæ, sed ad­
dito, ratione videlicet naturæ divinæ : ne
convenire videamur cum Manicheis ne­
gantibus Christo verum corpus. Similiter
non dicemus absolute : Chrislus esi incorpo­
reus, sed cum addito, ratione naturæ hu­
manæ : ne favere judicemur haereticis
Anomæis, qui Deo in se attribuebant esse
corporeum. Secundum est, quod licet de
Christo prædicentur opposita, qualia in
objectione recensentur, non tamen acci­
pienda sunt contradictorie, sed privative,
aut disparate. Unde licet de Christo di­
camus v. g. : Christus est æternus, et tem­
poralis : non tamen dicemus : Chrislus est
æternus, et non æternus, aut temporalis, et

556

DE INCARNATION E.

non temporalis. Et ratio disparitatis con­
sistit in eo, quod negatio his prædicatis
adjecta, qua constat contradictio, destruit
distributive praedicatum, cui ajungitur :
unde si Christus diceretur non aeternus, se­
cundum nullam rationem esset æternus :
quod esse hæreticorum constat, cum ha­
beat esse æternum ratione naturæ divinæ.
Et eadem ratione nequit admitti, quod sit
non temporalis, quia infertur, quod secun­
dum nullam naturam temporalis sit; quod
esse hæreticum etiam liquet, siquidem ha­
bet asse in tempore ratione humante na­
turæ. Cæterum ubi opposita non praedi­
cantur cum ea negatione, non sit talis
distributio; sed relinquitur locus, ut prae­
dicata illa ratione diversarum naturarum
dicantur, et vera sint : quamvis adhibe­
rent distinctionem, et diversas rationes
conveniendi, ut prius observavimus,
’ ,‘’“r 5. Ad quartam patet ex dictis ad secun‘ dam : nam sicut de Christo verificatur,
quod moritur ; sic etiam verilicatur desi­
gnato Christo, quod Deus moritur; et si­
gnificatur, quod hoc suppositum, quod est
Deus, moritur in humana natura. Et in
eodem sensu possunt admitti aliæ prædi­
cationes, quæ subinferuntur, nempe quod
transit de esse hominem ad non esse ho­
minem, et quod mutatur in natura as­
sumpta. Quæ imperfectionem non ponunt
in Deo, nec in divino Verbi supposito :
sed in natura humana, quam habet. Sen­
sus namque est hoc suppositum, quod est
Deus, habens naturam divinam, esse sup­
positum habens naturam humanam, quæ
moritur, transit ad non essse, et mutatur,
sed non oportet illas propositiones absolute
admittere, nisi cum addito ratione humans·
naturae, ut supra diximus.
Quintam optime diluit D. Tho. art. I,
i om. resp. ad Î, his verbis : Dicendum, quod
si ea, qux ad defectum perlinent, Deo attri­
buerentur secundum divinam naturam ; esset
blasphemia, quasi perlinens ad diminutionem honoris ipsius. Non aulem pertinent ad
Dei injuriam, si attribuantur ei secundum .
naturam assumptam. Unde in quodam ser­
mone Concilii Ephesini dicitur : Nihil putat
Deus injuriam quod est occasio salutis ho­
minibus. Nihil enim abjectorum, qux elegit
propter nos, injuriam facit illi natura, qux
non potest esse subjecta injuriis : propria
vero facit inferiora, ul salvet naturam nos­
tram. Quando ergo abjecta, et vilia sunt,
divinam naturam non injuriantur : sed sa­
lutem hominibus operantur. Quomodo dicis

ea, qux causa noslrx salutis sunt, injurix
occasionem Deo fuisse?
Ad confirmationem negamus minorem.
Et ad probationem dicendum est, quod
etiam in triduo mortis Christi erat com­
municatio idiomatum inter naturam divi­
nam, et naturam sacri cadaveris propter
unionem hypostaticam, sive in eodem
supposito. Unde eo designato verificabatur : Deus est cadaver, et cadaver est Deus,
id est, hoc suppositum habens naturam
divinam est suppositum habens naturam
cadavericam, et e converso. Nec enim
istæ prædicationes in sensu præmisso
majorem repugnantiam, aut indecentiam
continent, quam aliæ supra præmissæ ;
sed earum veritas fundatur in eadem ra­
dice, quod naturæ conveniant in eodem
divino supposito, ad cujus esse trahuntur.
Ea vero, quæ probationi inferuntur, nihil
valent : quia licet de cadavere illo dici
non posset esse intelligens, aut amans
per formalem, immediatam applicationem
formarum, quæ istas denominationes com­
municant; poterat tamen dici intelligens,
et amans per solam communicationem
idiomatum : quia ad hoc satis est, quod
suppositum habens cadaver, et pro quo
supponitur in eis prædicationibus, sit in­
telligens, et amans, ut vere erat Verbum
divinum. Et similiter ut verificaretur,
quod Deus erat cadaver, sufficiebat esse
suppositum naturæ cadavericæ sibi unitæ :
sicut Deus dicitur homo, quia est in
Verbo suppositum humanæ naturæ. Sed
de proprietate harum prædicationum latius
infra dicemus : modo enim solum cura­
mus salvare absolutam earum veritatem,
quantam idiomatum communicatio requi­
rit.
§ H-

Πι·>ροη·
delur
cnnlltmsliooi'

Major explicatio prxcedenlis assertionis.

fi. Licet superius dicti satis probent
fuisse in Christo communicationem idio­
matum ; quia tamen hæc potest signifi­
cari per voces, et modos non congruentes,
oportet in genere aliquas regulas præscribere, ne erremus in hac materia. Ad quod
præmittendum est naturas in Christo exis­
tentes, et earum proprietates, inter quas
attenditur communicatio, posse significari
nominibus abstractis, vel nominibus con­
cretis. Ex quibus tres combinationes fieri
queunt : nempe si concreta prædicentur
de concretis ; si abstracta prædicentur de
abstractis ;

Regulæ
in hac
materia.

1)181’. XXVI, DUB. I.

33 »

non valet : Hic homo est Deus : sed Deus est
abstractis; ot denique si concreta praedi­
centur do abstractis, aut e converso abs­ ingenitus, et inspiratus : ergo hic homo esi
ingenitus, cl inspiratus. Variatur namque
tracta de concretis. Hoc supposito.
Prima regula est communicationem
suppositio : nam ly Deus in majori sup­
idiomatum fieri, et optime explicari per ponit pro persona Filii ; sed in minori
nomina significantia naturas, et earum
supponit pro· aliis personis. Deinde circa
proprietates in concreto : atque ideo quae eandem regulam observa admittendam
esse, prout jacet, ubi concreta dicuntur
sunt propria unius naturae signicata in
concreto legitime praedicari de his, quæ simpliciter absque reduplicatione adjuncta,
sunt propria alterius naturæ, similiter in
quæ variet illorum suppositionem. Quo
concreto significatis; et e converso. Hanc pacto verissimum est Christum esse Deum,
regula ad minus probant, quæ statuimus
et hominem, et similiter Deum esse ho­
§ præced. et juxta illam procedant. Unde
minem, et e converso, ut supra expli­
verificatur in Christo, quod fleus esi /lotno,
cuimus. At ubi reduplicatio adhiberetur,
ct homo esi Deus : et de hoc supposito,
falsificarentur prædicationes, ut si dicere­
quod est Deus, verificantur, quæ sunt ho­ tur : Deus ut Deus est homo, vel homo ut
minis , ut esse natum, passum, cruci­ homo esi Deus. Et similiter istæ sunt falsæ :
fixum, mortuum, et sepultum : et simili­ Deus ul Deus patitur, el moritur , et simi­
ter de hoc supposito, quod est homo, ve­ liter Homo ul homo est ælernus, el immor­
rificantur, quæ sunt Dei, ut esse Unigeni­
talis. Et ratio constat ex dictis : quia
tum Patris fuisse ab æterno, creasse cceveritas illarum prædicationum simplicium
lum, spirare, et mittere Spiritum Sanctum,
fundatur in identitate suppositi, pro quo
aliaque similia. Idque abunde constat ex
supponit tam subjectum, quam praedica­
modo loquendi, qui in Scriptura, Conci­
tum. Sed ubi adhibentur prædiciæ redu­
liis, et Patribus occurrit, ut expendimus plicationes, denotatur illud, quod redupliRatio, num. 2. Ratio autem generalis jam supra
catur ex parte subjecti, esse rationem
assignata est, quod hæc nomina concreta
formalem, ut illi conveniat tale prædicasupponunt pro suppositis : unde cum in
tum : quod est falsum, ut liquet ex eisdem
Christo non sit nisi suppositum unicum,
propositionibus. Sed de hoc iterum dice­
ut fides docet, idem est suppositum præmus a num. 69. Potestque magis explicari
dictarum enuntiationum tam ex parte
ex immediate dicendis.
subjecti, quam ex parle prædicati. Veritas
7. Secunla regula est communicationem Seco» a
autem fundatur in identiate subjecti cum
idiomatum nec recte explicari per nomina regu!a
prædicato, quam copula enunciat : nec
significantia naturas, et earum proprieta­
aliud in dictis prædicationibus significatur.
tes in ab.-tracto. Unde Omnes istæ sunt
Ergo omnes hujusmodi prædicationes, in
falsæ : Divinitas est humanitas : Humanitas
quibus concreta unius naturæ, et proprie­
est divinitas : Immortalitas est mortalitas,
tatum ejus dicuntur de concretis alterius
et similes. Pertinelque hujus regulæ cer­
naturæ, et proprietatum ipsius, sunt abso­ titudo ad fidem catholicam, ut sequens
lute loquendo veræ.
discursus probat : quia si prædictæ propo­
ObscrCirca præmissam regulam observandum
sitiones essent veræ, idem realiter foret
Tah0· est consulto in ea dictum esse communi­
earum subjectum, et prædicatum ; siqui­
cationem idiomatum explicari pe;· nomina dem hanc identitatem significat copula :
significantia naturas, el earum proprietates.
sed in mysterio Incarnationis natura di­
Quia si dentur alia nomina directe signi­ vina, et humana manserunt realiter dis­
ficantia id. quod est proprium personae
tinct®, inconfusae, et impermixtæ cum
creatæ, v. g. esse purum hominem, esse suis naturalibus proprietatibus, ■ ut fides
facium ul quod : hæc nequeant dici de docet, et late ostendimus disp. 3, dub. 1 :
persona divina subsistente in natura creata ;
ergo communicatio idiomatum minime
fieri potest per nomina significantia præquia talia nomina supponunt determinate
dictas naturas, et earum proprietates iu
pro supposito creato, quod ibi non est.
abstracto : sed omnes propositiones, in
Et eadem ratione nomina, quæ de Deo
dicuntur secundum alias personas, ut esse .quibus prædicatio ita fit, sunt determinate
falsæ, et absolute negaudæ. Quod optime,
ingenitum, esse spiratum, nequeunt prædicari de Deo in natura creata : quia talia observavit D. Tho. in præs. art. û cons- d.tüo .
lituens differentiam inter abstracta, et
nomina competunt suppositis distinctis ab
eo, quod humanitatem terminat. Unde ; concreta his verbis : Ea, quæ sunt propria

558

DE INCARNATIONE.

unius, non possunt vere de alio prædicari,
nisi de co, quod est idem ilii : sicut risibile
non conventi, nisi ei, quod est homo. In
mysterio autem Incarnationis non est eadem
nalura divina, el humana : sed eadem est
hypostasis utriusque naturæ. El ideo ea,
qursunt unius naturae, non possunt de alia
praedicari, secundum quod, in abstracto
significatur. Nomina vero concreta suppo­
nunt hypostasim naturæ : et ideo indifferen­
ter possunt prædicari ea, quæ ad utramque
naturam pertinent, de nominibus concre­
tis, etc.
Occani- Dices, quid aliud significatur in Antiobjec- phona, quam canit Ecclesia ad Benedicius
liooi. in festo Circumcisionis : .Mirabile myste­
rium declaralur hodie, innovatur nalura,
quam transitum unius naturæ in aliam,
qui fundat earum identitatem, unde una
queat de altera prædicari? Respondetur
nihil minus significari ab Ecclesia, quæ
prædictum sensum tanquam hæreticum
proscribit in Eutychianis. Sed planus, et
catholicus illorum verborum sensus est,
quem repræsentant verba immediate se­
quentia ejusdem Antiphonæ : Deus homo
factus est : id, quod fuit, permansit : et
quod non erat assumpsit, non commixtionem
passus, neque divisionem. In quibus non
aliud significatur, quam Deum facium ho­
minem, et naturam humanam assumptam
esse ad Deum ; idque sine naturarum com­
mixtione, ut voluit Eutyches, sine perso­
narum divisione, aut distinctione, ut in­
tendit NestoriuS. Dicuntur tamen naturæ
innovalæ : humana quidem, nam quæ se­
cundum speciem suam erat in suppositis
creatis, ad eam celsitudinem elevata est,
quod (abjecta, nunquam habita propria
personalitate creata) assumpta fuerit ad
personam Verbi, ut in ea hypostatice sit :
divina etiam, quia licet nihil in se rece­
perit, quo immutaretur (est enim muta­
tionis essentialiter expers) nihilominus
aliquid novum absque mutatione habet,
nempe conjunctionem cum natura hu­
mana in eadem Verbi persona, in qua
ambæ naturæ communicant, juxta illud
D.Hiero- Rierem. 31 : Quia creavit Dominus novum
' ‘ ’ super terram : fxmina circumdabit virum.
Quod Patres communiter explicant de In­
carnationis mysterio. Hunc itaque sensum,
sive innovationem, non autem naturarum,
vel confusionem, veiidentitatem repræ­
sentant verba illa, quae Ecclesia canit.
Tertia
8. Tertia regula est nomina significantia
regula.
naturam humanam, et ejus proprietates in

abstracto non posse prædicari do persona
Christi, licot in concreto, et quibusvis no­
minibus significetur. Unde omnes istæ
praedicationes sunt falsæ : Christus est hu­
manitas, filius Dei est humanitas, filius
hominis est humanitas, hic homo est huma­
nitas, et similes. Idemque judicium est,
ubi proprietates humanitatis in abstracto
prædicantur, ut Christus est mortalitas, passibililas, etc. Ratio constat ex hactenus dic­
tis : quia ad veritatem propositionis ne­
cessaria est identitas inter prædicatum, et
subjectum : significatum horum abstrac­
torum naturæ, et proprietatum ejus non
est idem realiter cum persona Christi, pro
qua illa concreta supponunt : siquidem
significatum illorum abstractorum non
est persona, sed natura creata, et ejus
proprietates, quæ a persona Christi reali­
ter distinguuntur, ut fides docet : ergo
omnes illæ praedicationes sunt determinate
falsæ.
9. Praecedenti regulæ affinis, quin ejusap- Quarta,
pendix videtur esse quarta, nempe de natura
in abstracto significata non posse prædicari
aliam naturam, ejusve proprietates licet
in concreto significentur. Unde istæ sunt
falsæ : Divinitas est homo, vel est creata, cru­
cifixa, etc., et similiter istæ : Humanitas est
Deus, est omnipotens, immortalis, divina, ’ '
etc. Et probatur ex praemisso fundamento :
quia videlicet deficit identitas inter res,
quæ per subjectura, et prædicatum signifi­
cantur : et tamen prædicationes illam
identitatem significant contra id, quod
fides docet. Unde D. Damasc. lib. 3 de d. Da­
tide cap. 4, inquit : Deitatem quidem di- mascen·
cenles non nominamus de ea, quæ humani­
tatis idiomala sunt, id est, proprietates :
non enim dicimus Deitatem passibilem vel
creabilem. Quin et Concilium Calcelon.
act. 5, in confessione fidei damnat, qui
dicunt Deitatem e-se passibilem.
Nec refert, si huic regulæ opponas Objec­
primo, quod hæc propositio, Deitas est in­ tio.
carnata, est concepta ex Virgine, est nata,
reperitur frequenter apud Patres, Nazian- D. Nazen. orat. 42. D. August. lib. de fide ad zianz.
D. An­
Petrum cap. 2, et in decretis Martini I, gustio.
can. 5, et D. Damascen. lib. 3 de fide D. Da­
mascen.
cap. 6, qui ait : Dicimus naturam Verbi
incarnatam esse secundum beatos Alhanasium, el CyriUum. Ergo ut vera admitti
debet. Et tamen de nalura divina in abs­
tracto prædicat, quæ sunt naturæ humanæ
in concreto. Quæ objectio fulciri potest ex
eo, quod canit Ecclesia in festo Crucis :
Mors

*

DJSP. XXVI, DUB. I.

559

est quæst. 3, art. I. Ex quibus patet ad id,
Mors mortua tunc est, in ligno quando
quod additur in objectione : nam cum di­
mortua vita fuit : nam do vita per essen­
citur vitam fuisse mortuam, est locutio
tiam, quæ est ipsa Deitas, prædicatur esso
hyporbolica; cum evidens contradictio sit
I
mortuam, quod est proprium humanæ ηαvitam mori : solumque significant vcces illæ
A1'» turæ Secundo, quia hæc est bona consequenI u
tia : Filius Dei moritur : sed Filius Dei est Dei­
Deum, qui est ipsa vita, mortum fuisse
in natura humana : ubi abstractum sumi­
tas, et divina nalura : ergo Deitas moritur. Et
consequenter do natura divina in abstracto
tur pro concreto, ut proxirne dicebamus.
Ad secundum respondetur negando an­
prædicatur, quod est proprium naturæ
tecedens : nam illa consequentia est
humanæ id concreto. Quam objectionem
! D.Thom. aliter proposuit D. Thorn, art. 5, in arg.
defectuosa ob variationem appellationis :
quippe ly moritur in majori applicatur
'
1, his verbis : Quæ sunt nalura humanæ,
filio Dei ratione humanæ naturæ, in qua
prædicanlur de Deo : sed esi sua nalura :
subsistit : sed in consequenti significatur,
ergo quæ sunt naturæ humanæ prædicanlur
quod ly moritur convenit Deitate ratione
de divina nalura, ut quod concepta fuerit
sui ; cum aliud ibi suppositum non occur­
Tertia de Virgine, crucifixa, et similia. Tertio
°'ΜΙ|°· qU-a C0gn08cere futura GSt proprium na­
rat. Quod vitium declaratur simili syllo­
gismo : Filius Dei producitur a Patre : sed
turæ divinæ : sed de humanitate Chrisli
prædicatur, quod cognoverit futura : vere filius Dei est ipsa Deitas : ergo Deitas produ­
citur a Patre Ubi cum præmissæ sint
namque illa cognovit, ut diximus disp.
veræ, consequentia est nulla : et infert
19, dub. 2 ; ergo de una natura significata
in abstracto prædicatur, quod est alterius
hæresim, ob eandem variationem appel­
proprium in concreto.
lationis. Unde D. Thom. objeciionem,
Solvitur
10. Non, inquam, hæc referunt. Nam
quam proposuerat, diluit optime his ver­
pnnia.
prjmuai respondetur Patres, in quibus
bis : Ad primum dicendum, quod in divinis
reperitur illa propositio, sumere abstrac­
realiter est idem persona cum natura : et ra­
tum pro concreto, Deitatem pro Deo, ut
tione hujus identitatis divina natura prædisensus sit, Deus esi incarnatus, conceptus,
calur de filio Dei. Non tamen est idem modus
el naius : quod verum esse constat ex susignificandi : el ideo quædam dicuntur de
D.Thom. pra dictis. Unde D. Thom. infra quæst.
filio Dei, quæ non dicuntur de divina nalura :
35, art. 1 ad 1, ait : Dicendum, quod sicut dicimus, quod filius Dei est genitus : non
propter identitatem, quæ in divinis esi inter
tamen dicimus, quod natura divina sit ge­
naturam, et hypostasim, quandoque nalura
nita: ut in 1 p. habitum est. Et similiter in
ponitur pro persona, vel hypostasi. El se­
mysterio Incarnationis dicimus, quod filius
cundum hoc dicit August, naturam divinam
Dei passus est: non autem dicimus, quod na­
esse conceptam, et natam : quia scilicet
tura divina sit passa.
persona filii est concepta, et nata secundum
Ad tertium respondemus, quod cognos­
humanam naturam. Sicut enim aliquando
cere per essentiam, et ratione sui futura
Patres usurpant concreta pro abstractis, ut
contingentia est proprium naturæ divinæ :
D. Ambros. etD. August, cum dixerunt :
et cognoscere hoc modo futura non com­
Tu ad liberandum suscepturus hominem,
municatur Christi humanitati formaliter,
id est, humanitatem : sic etiam uti solent
et in se : quod namque illi communicatur
abstractis pro concretis, et semper reti­
solum est quædam accidentalis participa­
nent eandem, et catholicam sententiam.
tio increatæ cognitionis. Unde non sequi­
Addimus, quod ly Incarnata, quod præ
tur, quod de natura humana significata in
aliis nominibus Deitati a Patribus applica­
abstracto prædicetur aliquid proprium na­
tur, minime significat proprietatem ali­
turæ divinæ. Quæ est doctrina D. Thom.
quam naturæ humanæ, sed magis unio­ art. cit. in resp. ad 3, ubi ait : Ea, quæ
nem Divinitatis ad carnem in Verbi sunl divinæ naturæ, dicuntur de humana
persona : quod verissime enuntiatur. Unde
natura, non secundum quod essentialiter
D. Thom. art. 5, in resp. ad 2, ait : Di­
competunt divinæ naturæ : sed secundum
cendum, quod incarnatio magis importat
quod participative derivantur ad humanam
unionem ad carnem, quam carnis proprie­
naturam. Unde ea, quæ participari non pos­
tatem. Utraque autem nalura in Christo est
sunt a nalura humana (sicut esse increatam,
unita alteri in persona : ratione cujus unio­
aut omnipotentem), nullo modo de natura hu­
nis et divina natura dicitur incarnata, et
mana dicuntur. Divina autem natura nihil
p
humana natura deificala, ul supra dictum
participative recipit ab humana natura : et
j
I

Diluitur
secunda.

D.Thom.

Occurri­
tur
tertia.

56ύ

DE INCARNATIONE.

ideo ea. quæ sunt humanæ naturæ, nullo
modo possunt dici de divina natura. Quare
ex omni parte salvatur, quod de una na­
tura in abstracto significata non praedicen­
tur ea, quæ sunt propria alicujus naturæ,
quamvis in concreto significentur.
Alia
41. Aliam regulam solent aliqui assi­
r 5IH1.
gnare , nempe , quod natura divina in
abstracto significata, et similiter proprie­
tates ejus in abstracto significata? possunt
possunt praedicari de Christo, et de filio
hominis. Verbi gratia, Chrislus est Deilas,
filius hominis, aut hic homo est Deitas, «t
ætern itas, etc. Quoniam sicut hæc praedi­
cantur de filio Dei, sive de persona Verbi
ob realem cum eo identitatem, sic etiam
praedicari possunt de Christo, et de filio
hominis, et de hoc homine, qui supponunt
pro divina Verbi persona. Legitime enim
colligitur, quod si filius hominis, et hic j
homo est filius Dei, qui est idem cum
Deitate, et omnipotentia; filius Dei, et
hic homo sit Divinitas, et omnipotentia.
Λ ?hna. jta Medina in Comment, ad art. 4. Alii
vero hanc regulam non admittunt, ut
h.-go. Lugo disp. 23, sect. 1. Cujus motiva ad !
summum probant, quod tales praedicatio- j
nes non sint veræ in sensu formali ; mi- i
nime vero, quod non verificenlur in sensu i
identico Unde cum in præsenti dubio !
praecipue curemus salvare veritatem abso- I
lutam similium propositionum, quæ in i
communicatione idiomatum interveniunt,
prædicta regula pro qualitate praesentis
Λ Hitnr materiæ contemnenda non est. Sed addere
e· 'lica·
oportet ad majorem praedictarum praedica- j
iio.
tionum intelligentiam, quod prædicatum |
comparatui* ad subjectum tanquam forma I
ad materiam : unde communiter loquendo, j
subjectum supponit pro materiali, et-prae- |
dicatum pro formali. Quo non obstante, j
aliquando (et frequentius) subjectum sqp- I
ponit pro materiali, ut cum dicimus '
Album currit, ly album supponit pro sup- I
posito, ratione cujus convenit cursus. Ali- |
quando autem subjectum supponit non
solum materialiter pro supposito ; sed
etiam, et.principalius pro formali illius,
ut cum dicimus, Album disgregal visum,
ly album non supponit pure materialiter
pro supposito, sed pro illo ut formaliter
importat albedinem. Ad rem igiiur : in
hac propositione : Homo est Deitas, quam­
vis ly homo significet de formali humani­
tatem ; nihilominus etiam importat mate­
riale , nempe suppositum , et pro illo
supponit ·. quare cum suppositum in

I Christo sit persona Verbi, quæ est idem
cum Deitate; vere, et etiam formaliter
enuntiatur, ilomo esi Deitas : nâm ita
exponitur suppositum divinum est Deilas.
Sed quia ly homo satis communiter usur­
patur non pure materialiter, sed etiam
formaliter, quatenus importat humanita­
tem in concretio; propterea talis propo­
sitio sic accepta solum verificatur in sensu
identico, et sic explicanda erit, Domo esi
! suppositum, quod csl Deilas ; aut Hes, qu&
esi homo, est res, quæ esi Deilas. Idque ad
summum probant Lugonis motiva. Qua
distinctione opus non habebimus, si uta­
mur nominibus, quæ explicite supponant
materialiter pro supposito, un sunt Chris­
tus, filius hominis, hic homo, designato
Christo, et similia. Unde tales prædicationes : Chrislus est Deitas, filius hominis
est Divinitas, possunt, ut simpliciter veræ
absolute admitti.
Major difficultas poterat esse circa hanc Incideus
propositionem, Chrislus est Divinitas, et hu­ quæslio.
manitas simulsumplæ : quamplures censent
esse absolute falsam, et nominatim Joan,
a S. Thom. in præs. art. 5, dub. unico, in
resp. ad 2, quoniam Christus in tali propo­
sitione supponit pro supposito, quod est
persona divina, et distinguitur realiter tam
ab humanitate, quam ab hujus unione ad
personam. Sed hanc difficultatem in præ­ DccLmo
­
senti versare deobligamur, quia de illa ex remissi
veprofesso egimus disp. 3, a num. 56, ubi
statuimus talem praedicationem esse sim­
pliciter veram, et admittendam : quod plu­
ribus aliis etiam visum est ibidem relatis.
Ducimur autem opposito fundamento : quo­
niam Christus in tali propositione non sup­
ponit præcise pro supposito divino, sed pro
composito ex tali supposito, et naturis in
eo unitis : quod compositum est ipse Chris­
tus, ut dub. cit. cum communi Theologo­
rum sententia docuimus : constat vero com­
positum non distingui realiter ab omnibus,
ex quibus constituitur, collective sump­
tis : ergo cum Christus non aliud impor­
tet, quam personalitatem, atque naturam
divinam, quæ nomine Divinitatis com­
prehenduntur, et naturam humanam, et
unionem hypostaticam; et hæc omnia si­
gnificantur in eo prædicato, Divinitas, el
humanitas simul sumplæ: sequitur mani­
feste Christum non distingui realiter a Di­
vinitate, et humanitate simul sumptis, et
unitis. Datur itaque identitas realis inter
subjectum, et prædicatum in tali proposi­
tione : quæ identitas sufficit ad absolutam
praedicationis
■

3
•3

501

DISP. XXVI, DUB. II.
prædicalionis veritatem, ut ex se liquet
Qua) autem possent huic resolutioni opponi,
videantur loco cit. ubi ea diluimus. Et
hæc satis fuerit quasi in communi adnotare : nam quæ specialiorem difficultatem
allerunt, commodius discutientur suis lo­
cis, et eorum explicationi deservient du­
bia sequentia.

DUBIUM II.

Quales sini istæ prædicaliones, Deus est
homo, et homo est Deus.
12. Has prædicaliones, sive propositio­
nes esse absolute veras concors affirmat
omnium catholicorum sententia : signifi­
cant enim unionem substantialem naturæ
divinæ, et naturæ creatæ in eadem Verbi
persona : ubi omnia hæc vera fuisse, facile
constat ex his, quæ fides contra hæreticos
docet, ut optime expendit D. Tho. art. 1.
Nam contra Manichæos asserentes Deum
assumpsisse corpus phantasticum, docet,
quod assumpserit veram naturam huma­
nam : contra Photinum et alios dicentes
Christum non fuisse vere Deum, sed Deum
participative per excellentiam gratiæ, do­
cet fuisse vere Deum, et secundam Trini­
tatis personam : denique contra Nestorium,
et sequaces concedentes Christum esse
vere Deum, et hominem, sed constituentes
inter hæc prædicata solam communicatio­
nem accidentalem, et secundum qnid vel
auctoritatis, vel dignitatis, vel inhabitatio­
nis, docet naturam humanam conjunctam
substantialiter fuisse divinæ in eadem
Verbi persona, cui hypostatice unita est.
Quæ omnia satis constant ex supra dictis
disp. 3, dub. 1, et 2, et 3, et dub. 4, § 4,
et hic supponenda sunt. Si ergo in prædictis prædicationihus termini significant
vera, et similiter copula significat veram
unionem, et res ita se habet; sequitur tales
propositiones esse simpliciter veras : nec
hoc titulus investigat, sed supponit.
Statos
Unde difficultas revocatur ad alias præq ois' ' dicationis conditiones, nempe utrum sint
veræ in sensu proprio; et utrum sint per se
veræ, au solum per accidens : et denique
an sint in materia naturali? Et quia hæ
duæ posteriores difficultates sunt inter se
connexæ et unius decisio infert aliam, ob­
servandum est, quod juxta communem
Logicorum sententiam, quam tradunt N.
Complut, abbrev. lib. 3. Institut, cap. 3,
triplex est materia propositionum, nempe
Saimant. Curs. theolog. tom. XV.

naturalem, quando prædicatum est dc
essentia subjecti, aut ejus proprietas : con­
tingentem, quando prædicatum est acci­
dens commune, aut non necessario conve­
niens : et remotam, quando prædicatum
repugnat subjecto. Juxta quas materiæ dif­
ferentias omnis propositio affirmativa in
materia naturali est necessaria, in mate­
ria contingenti est contingens, et in mate­
ria remota est impossibilis. Et hinc fa­
cile constat, quod divisio prædicationis
in veram per se, et veram per accidens
reducitur ad præcedentes : nam prædicatio
affirmativa in materia naturali est vera per
se ; in materia autem contingenti est vera
per accidens. Quare pro eodem reputabi­
mus prædicationem esse veram in materia
naturali, et esse veram per se, ne voces
absque necessitate, et non sine fastidio
repetamus. Et circa hæc versatur principa­
liter proposita difficultas. Addi tamen pos­
sunt aliæ prædicationis divisiones, quia
earum usus aliquando forsan occurret : alia
namque est directa, in qua videlicet prædicalur id, quod de se habet rationem for­
mæ : et indirecta, in qua oppositum con­
tingit, ut explicant relati Patres in Logica
disp. 4, quæst. 3. Similiter potest dici
univoca, si id, quod in ea prædicatur, di­
catur de subjecto æqualiter, et secundum
eandem rationem, sicut de aliis : quod si
.non habeat, non erit univoca, sed æquivoca, vel analoga juxta qualitatem prædicati, et modi convenienti® ad subjectum.
Ne autem conjungendo utramque prædi­
cationem in titulo propositam, aliquantu­
lum implicemur, specialiter agemus de
prima : et quod de illa dictum fuerit, al­
teri per modum corollarii applicabimus.

§ I·
Prior assertio contra Durandum.
Dicendum est primo hanc prædicationem Prima
Deus est homo esse veram in sensu proprio. concla.‘io.
Ita D. Thom. in præs. art. 1, ubi rejectis D.Tlioui.
hæresibus, et erroribus concludit : Unde
supponendo secundum veritatem calholicæ fi­
dei, quod vera natura divina unita est cum
vera natura humana, non solum in persona,
sed etiam in supposito, vel hypostasi, dicimus
hanc propositionem esse veram, et propriam,
Deus est homo, non solum propter veritatem
terminorum [quia scilicet Christus est verus
Deus, et verus homo), sed etiam propter verita­
tem prædicalionis. Et idem docent non so36

56

DE INCARNATIONE.

' lum Thomisite. sed etiam alii Scholastici,
Vaz(jriM. Pt Theologi, ut testantur Vasquez disp.
Catillo.
Lora 63, cap. 3. Castillo disp. 19, quæst. 1 et
Fonda- Lorca disp. 62, dub. 1. Probatur primo
menti tn
ab n ab auctoritate, quæ adeo generaliter occur­
auctori­ rit, ut opus non sit specialia testimonia
tate.
referre : quoniam hæc propositio, Deus est
homo, frequentissime invenitur in Conci­
liis, et Patribus : sed horum verba acci­
pienda sunt cum proprietate : et absque
eorum injuria dici non potest, quod tara
sæpe asseruerint praedicationem impro­
priam : ergo talis propositio est vera in
sensu proprio.
CôDÛfConfirmatur urgentissime .* quoniam D.
mano.
Virgo Maria non aliter potest dici mater
Dei, nisi quia per Incarnationis mysterium
Deus est homo, et homo est Deus : ergo si
hæc praedicatio Deus est homo, vel homo
est Deus, non esset vera in sensu proprio, i
minime posset salvari B. Virginem esse
vere, a proprie matrem Dei : atqui catho­
lice fatendum est B. Virginem esse vere,
et proprie matrem Dei : erco pariter con­
cedere oportet hanc praedicationem Deus j
est hom. esse veram in sensu proprio.
Cuum' ^*η0Γ sabsumpta constat ex Concilio LaLai'eran. leranensi sub Martino !, act. 5, can. 3,
ubi dicitur : Si quis non confitetur proprie, cl vere Dei genetricem, sanctam semper
Virginem, immaculatam Mariam, etc., sit
Sexta condemnatus. In sexta etiam Svnodo act.
*
Syno­
II, approbatur sententia Sophronii eandem
dus·
veritatem docentis, adjunctis adverbiis,
Quinla Proprie, el veraciter. Et in Concilio quinto
Syno­
Constantinopol. confess. 8, can. 6, con­
dos.
demnantur, qui dicunt B. Virginem abusive,
ct non vere vocari Dei matrem. Qui autem
dicunt vocari matrem Dei non proprie, I
compelluntur fateri, quod ita vocetur abu­
sive. Denique id communiter docent Ec­
clesiæ Patres : quorum in hac causa singu­
D. Cy­ larissimus, Parens noster Cyrillus epist.
rillic.
1 ad Presbiteros, Diaconos, etc., miratur,
quod aliqui dubitare potuerint, an B. Virgo
dici debeat, et valeat Dei mater Si namque
(arguit 8. Doctor) Deus esi Dominus noster
Jesus Christus, quomodo Virgo, quæ illum
peperil, Deipara non est? Hancque addit
ibi esse Apostolorum doctrinam. Si autem
non proprie Dei mater diceretur; absolute
posset (utique in sensu proprio) negari,
quod Dei mater sit. Fateri itaque opus est
secundum catholicam fidem B Virginem
esse matrem Dei vere, et proprie.
Ihtio
14. Secundo probatur ratione D. Thom.
D.Thor.l. .
in præs. art. 1 : Nomen enim significans |

I naturam communem in concreto potest supI ponere pro quolibet contentorum sub natura
communi : sicut hoc nomen, homo, potest
supponere pro quolibet homine singulari. El
ita hoc nomen, Deus, ex ipso modo suæ
significationis potest supponere pro persona
filii Dei, ut etiam in I. habitum est. De
quolibet autem supposito alicujus naturæ po­
test vere, et proprie prædicari nomen signifi­
cans illam naturam in concreto : sicut tie So­
crate, el Platone proprie, el vere prædicalur
homo. Quia ergo persona filii Dei (pro qua
supponit hoc nomen, Deus) esi suppositum
nalurx humanæ: vere, et proprie hoc nomen,
homo, potest prædicari de hoc nomine, Deus,
secundum quod supponit pro persona filii Det.
Declaratur hoc amplius : nam ista prædicat io, filius Dei esi homo, est vera, et propria,
quia filius Dei est suppositum humanæ :
ergo etiam hæc est vera, naturæ et propria,
Deus est homo. Patet consequentia : quia in
hac prædicatione ly Deus ob determinatio­
nem praedicati supponit determinate pro
filio Dei. Declaratur ulterius : nam quoties
duæ formæ vel naturae concurrunt in eo­
dem supposito, potest una in concreto præ­
dicari de alia in concreto vere, et proprie,
ul supra ostendimus num. 6, et hac ratione,
quia albedo et dulcedo conjunguntur in
eodem lactis supposito, non so'um hæc est
vera, et propria, Lac est album, vel est dulce ;
sed etiam istæ» Album est dulce, et dulce
est album : constat autem, quod duæ na­
turæ, divina scilicet, et humana sunt subs­
tantialiter unitæ in eadem persona filii Dei :
ergo non solum ista est vera, et formalis,
Filius Dei est Deus; vel est homo; sed etiam
ista Deus est homo, et e converso.
Nec alicujus momenti erit, si dicatur Obstrui­
tor
ideo priores prædicationes esse veras, et evasio.
formales, qua ly album, et dulce sunt adjec­
tiva, et ita significantur. Nam falsum om­
nino est veritatem, et proprietatem talium
praedicationum dependere ab eo, quod præ­
dicta nomina sint adjectiva, aut ita acci­
piantur : savatur enim earum veritas, et
proprietas, quamvis sint et sumantur subs­
tantive : sensus namque est suppositum
habens albedinem esse suppositum habens
dulcedinem, ut facile constat ex dictis loco
citato; quin inde sequatur talesprædicatio­
nes esse identicas : nam ut praedicatio
identicasit, non sufficit subjectum, et prae­
dicatum esse idem; quod in omni proposi­
tione vera contingit : sed requiritur, quod
eodem modo significentur; quod in prae­
dictis praedicationibus minime accidit. Si
autem

I
»

DISP. XXVI, DUB. Π.
autem in naturis creatis existentibus in
eodem supposito creato verum est non
posse de se ad invicem se in concreto præ­
dicari, nisi adjective; id inde provenit,
quod in tali supposito nequeunt uniri na­
turæ substantiales, sed tantum accidentales,
vel una substantialis, etaliæ accidentales.
Hoc autem motivum (qualecumque sit) lo­
cum non habet in Christo, qui est supposi­
tum constans duabus naturis substantiali­
bus, et ex Incarnatione resultans, ut fides
docet, et late a nobis ostensum est disp.
dub. 3. Quare hoc mysterio supposito, op­
time possunt tales naturæ in concreto præ­
dicari substantivo, vere, et proprie, non
solum de supposito, quod est Christus, sed
ad invicem de se ipsis.
Contra15. Contra communem hanc, et cortissenten- simam assertionem refertur Durandus in
Dura’ θ’ d*st‘ ?1’ fiuæsL *· Nec immerito, aut per
jus,' calumniam : nam licet admittat commu­
nicationem idiomatum, et concedat hanc
propositionem, Deus est homo, esse veram :
nihilominus circa ejus proprietatem valde
obscure, et lubrice loquitur. Affirmat enim
in primis non esse ita propriam, sicut hæc,
Petrus est homo. Addit deinde propriam
esse sed non omnino : at minime explicat,
quomodo propria sit. Quin argumenta,
quibus utitur, eo tendunt, idque conclu­
dunt, ut talie prædicatio reputari debeat
impropria : sicut ipsa argumenta, quæ statim subjiciemus, manifestabunt. Unde Du­
randus in hac causa male audit apud Theo­
logos. Quod quasi prævidens ipse monuit
in quæstionibus istis circa proprietatem
loquendi non admodum referre, quomodo
loquamur dummodo servetur verus sensus
catholicæ fidei. In qua regula multum er­
ravit : quia verus sensus nec apprehendi,
minus autem explicari valet, nisi vocibus
propriis, et accommodatis : unde incuria
circa istas affert periculum deficiendi a vero
sensu, et introducendi falsum. Quare longe
D.Thom. melius observavit D. Thom. in limine hu­
jus disp. relatus, quod ex verbis inordinate
prolatis incurritur hæresis : unde cum haere­
ticis nec nomina debemus habere communia,
ne eorum errori favere videamur. Nec Du­
randus præcautione illa potuit censuras
Vazquez. Theologorum effugere : ex quibus Vasquez
(in earum distributione non parcus), inquit
disp. 63, cap. 1 : Tametsi Durandus cum
catholicis aperte pronuntiet unam tantum in
Christo esse personam cum duabus naturis
substantialiter unitis : tamen cum de commu­
nicatione idiomatum harum naturarum dis­

563

putat, ita loquitur, ut cum haereticis plane
conveniat. Et Puteanus in præs. art. 1, Puteadub. ultimo inquit : Sententia Durandi cre- nus’
dita est hactenus erronea, el temeraria. Sed
videamus ejus motiva.
Arguitur itaque primo : quoniam ubi Primum
adest major identitas inter prædicatum, et
subjectum propositionis, ibi salvatur ma­
jor prædicationis proprietas : sed prædica­
tum, et subjectum hujus propositionis, Pe­
trus est homo, habent majorem identitatem,
quam subjectum, et prædicatum istius, Deus
est homo : ergo hæc secunda prædicatio est
minus propria, quam illa. Probatur minor : Conflrquia Petrus non potest manere, quin sit maUo·
homo : sed Deus potest manere, quin homo
sit : ergo prædicatum homo majorem habet
cum Petro, quam cum Deo identitatem. Et
confirmat Durandus : quia Petrus per ean­
dem naturam est Petrus, et est homo :
Deus autem per aliam naturam est Deus,
et per aliam naturam est homo : ergo cum
prædicato hominis majorem longe identi­
tatem habet Petrus, quam Deus.
Respondetur hoc argumentum deficere Convelin pluribus. Nam in primis ad veritatem luDtar·
communis assertionis sufficit hanc prædicationem Deus est homo esse absolute pro­
priam ; quamvis non habeat omnem modum
proprietatis, qui excogitari potest : hic
namque excessus, aut differentia pure de
materiali se habet ad salvandum proprieta­
tem absolutam, quippe qui ad illam minime
requiritur ct sic corruit tota intentio Du­
randi. Deinde negamus majorem : quia tam
propria est hæc prædicatio, Petrus est albus,
si albus est, quam ista, Petrus est homo;
quamvis istud prædicatum sit Petro inti­
mius quam illud : utrumque enim prædicatur de Petro absque ulla improprietate,
et metaphora : quo nil amplius desideratur
ad proprietatem prædicationis. Denique,
omissa majori, negamus minorem : quia
eandem identitatem in utraque propositione
importat prædicatum ex parte recti. Ut
enim quælibet earum sit vera (quod minime
negat Durandus) debet prædicatum esse
idem cum subjecto saltem ex parte recti :
hanc enim identitatem significat copula
est. Id vero minime salvatur, nisi prædi­
catum supponat pro supposito, licet appli­
cet formam : unde sensus talium prædicationum est. Petrus est habens naturam
humanam, Deus est habens naturam huma­
nam. Sicut autem habens naturam huma­
nam est idem cum Petro; sic etiam habens
naturam humanam est idem cum Deo :

564

DE INCARNATIONE.

quare in prædîctis prædicationibus eadem
identitas prædicati cum subjecto importa­
tur : et ad summum potest assignari ali­
qua inæqualitas ex parte naturæ humanæ ;
quæ tamen nihil refert ad talium praedi­
cationum proprietatem. Ex quibus satis
palet ad confirmationem : solum namque
probat diversum modum, quo natura hu­
mana illis suppositis convenit; minime
vero, quod prædicatum in eis propositioni­
bus non conveniat proprie subjecto. Sicut
albedo est Petro minus intima, quam na­
tura: et nihilominus hæc prædicatio, Petrus
esi albus ex suppositione quod sit, est non
minus propria, quam ista, Petrus esi homo.
Replica.
tfi, Sed objicies : in hac prædicatione,
Deus est homo, debet aliquis terminus impropriari ut vera sit : ergo toLa prædicatio
nequii esse propria. Suadetur antecedens :
nam in prædicta propositione ly Deus vel
supponit determinate pro filio Dei : et sit
impropriatur prædicta vox ; siquidem Deus
non significat determinate filium, sed ha­
bentem Deitatem. Vel sumitur indefinite
pro persona divina : et sic etiam erit vera
hæc prædicatio Deus non est homo, et non
minus, quam illa, Deus esi homo : quoniam
sicut de una persona, quæ est Filius, verificatur esse hominem ; sic de alia persona,
quæ est Pater, aut Spiritus Sanctus, verificatur non esse hominem.
Solutio.
Respondemus negando antecedens. Ad
cujus probationem dicendum est juxta doc­
trinam D. Thom. 1 p. quæst. 39, art. 4,
quam explicuimus Tractat. 6, disp. 17,
dub. 3, istam vocem Deus juxta exigentiam
prædicati, quod de illa dicitur, posse sup­
ponere diversimode, nempe vel pro Deo
communi, et ipsis personis, ut in hac, Deus
est sapiens : vel solum pro Deo communi
personis, ut in hac : Deus est communis per­
sonis: vel determinate pro una aliqua per­
sona, ut in ista, Deus generat : in qua ly
Deus, quod de se habet modum termini
communis, ratione prædicati determinatur
ad supponendum pro sola persona Patris :
vel denique indeterminate pro ista, aut illa
persona, sicut contingit cum dicimus, homo
currit. Hoc supposito posset quis imagi­
nari, quod in hac prædicatione, Deus esi
homo, ly Deus supponit indeterminate pro
hac aut illa persona divina : et quia una
aliqua persona, nempe filius, est homo;
absolute verum est Deum esse hominem :
sicut proportionabiliter contingit in hac,
homo currit, quæ vel uno tantum currente
verificatur. Sed ita respondens refellitur ef-

ficaciter ex his, quæ repræsentat objec­
tio : sequitur namque istam etiam esse
absolute veram, Deus non esi homo : nam
aliqua persona divina non est homo : quod
tamen minime absolute concedi potest;
j cum opposita sit de tide. Dicendum itaque
j est, quod in prædicta propositione, Deus esi
I homo, ly Deus supponit determinate pro
persona filii : et in hoc sensu tota prædiI catio est non solum vera, sed propria ; quin
illa vox Deus impropnetur, vel deturbetur
a propria significatione. Licet namque si­
gnificet habentem Deitatem; tamen ratione
! prædicati determinatur, ut supponat pro
persona filii Deitatem habente. Idque facile
declaratur, et valide fulcitur exemplo alte­
rius prædicationis, Deus general, ubi occur­
rit eadem difficultas, et responsio. Et ex
radice assignata provenit, quod licet pater
non sit homo, non possimus dicere Deus
non esi homo, quamvis intendamus ly Deus
supponere pro patre, ut in simili materia
tradit D. Thom. in 1 ad Annibald. dist. D.Thorn.
4, quæst. 1, art. 2 ad 3, his verbis : Hoc
nomen Deus habet rationem termini commu­
nis in hoc, quod potest mullis communicari,
scilicet tribus personis : et ideo potest reddere
loquutionem veram pro uno. El ideo hæc csl
vera, Deus generat Deum : quia pro Patre
habet veritatem. Habet etiam naturam ter­
mini singularis : quia imponitur a forma non
multiplicabili. Et ideo quidquid negatur de
ipso, pro tota Trinitate negatur. Unde falsum
est, Deus non generat. Recolantur dicta
loco cit. ubi occurrimus aliquibus objec­
tionibus Vasquii contra hanc doctrinam,
et regulas, quæ communes sunt, opinantis.
Quomodo etiam se gerit in præsenti; ac
subinde rejiciendus etiam erit eodem
modo.
17. Arguitur secnndo Durandus : quia Secan­
dum
nomen homo prædicatur in quid; cum sit argnsubstantivum substantiæ : sed de Deo ne­ menlucn.
quit prædicari in quid, siquidem non est
ejus essentia unde inquirenti, quid est
Deus? inepte respondebimus : Est homo :
ergo hæc prædicatio Deus est homo nequit
esse vera in sensu proprio. Patet conse­
quentia : quia nequit esse prædicatio pro­
pria, in qua prædicatum est in quid; et
tamen non ita subjecto convenit.
Quod amplius confirmat : nam quod de Confir­
aliquo prædicatur adjective, nequit de illo matio.
prædicari substantive, et e converso. Unde
quia Petrus dicitur proprie homo, nequit
dici humanus, aut humanatus : sed Deus
dicitur proprie humanus, sive humanatus :
sic

DISP. XXVI, DUB. Π.

sic enim loquitur Damascen. lib. 3 do fide
cap. 2, ergo Deus non dicitur proprie
homo : atque ideo hæc prædicatio Deus csl
Aorno nequit salvari cum proprietate. Idque
ulterius declarat in hunc modum : etenim
natura substantialis ideo prædicatur de sup­
posito substantive, quia illud constitutum
non supponit, sed constituit : et propterea
non dicimus : Petrus esi humanus, vel hu­
manatus, sed Pelrus esi homo. Naturæ vero
accidentales ideo prædicantur de supposito
adjective, quia illud supponunt adæquate
constitutum in suo esse substantiali :
quare debent significari per modum ad­
jacentium : et idcirco non dicimus Pe­
lrus est album, substantive, sed Pelrus esi
albus, adjective. Ergo si aliqua natura subs­
tantialis adveniat supposito in suo esse
constituto ; talis natura in modo praedica­
tionis de supposito debet sequi conditionem
formarum accidentalium, atque ideo præ­
dicari adjective, sive per modum adjacentis.
Et consequenter cum natura humana ad­
venerit Deo in suo esse completissime
constituto; magis proprie prædicabitur de
Deo adjective, quam substantive : et su­
binde magis propria erit hæc, Deus esi hu­
manus, vel humanatus, quam ista : Deus est
homo.
Satisfit
Ad argumentum respondetur negando
argu­
mento. minorem : nam, ut constat ex dictis num.
præced. quando dicitur : Deus est homo,
subjectum, quod significat formam, et
habet rationem termini communis respectu
divinarum personarum, per prædicatum
homo trahitur ad supponendum determi­
nate pro sola persona Verbi, quæ est hy­
postasis humanæ naturæ : sicut proportionabiliter contingit in hac prædicatione,
Deus generat, in qua ly Deus non distribuit
pro omnibus personis, quæ sunt Deus ; sed
supponit determinate pro Patre, seu prima
persona. Supposito autem, quod in ea
prædicatione Deus est homo, ly Deus stat
determinate pro persona Verbi subsistente
in natura humana, prædicatum est in
quid; sicut in hac, Jesus est homo : quia
prædicatur id, quod est de essentia subjecti.
Nec obest inserta minoris probatio, nam si
in hac interrogatione. Qui est Deus? per
ly Deus significatur persona Verbi subsis­
tens in humana natura, pro quo supponit
in præmissa prædicatione ; optime respon­
debimus : Est homo : quia revera, et suppo­
sito Incarnationis mysterio, ita est, ut §
Diluitur
confir­ sequenti magis declarabimus.
matio.
Ad confirmationem responderi potest

565

majorem non osse universaliter veram :
quia non repugnat ea, quæ de aliquo subs­
tantive dicuntur, dici etiam adjective :
nam persona Petri v. g. dicitur humana,
et etiam dicitur homo : et similiter Ver­
bum dicitur divinum, et Deus : et Petrus
et est corpus, et est corporeus : ac denique
compositum ex materia, et forma est subs­
tantiale, et est substantia. Unde ex eo, quod
Deus dicatur proprie humanatus, ut loquitur
D. Damascenus; minime sequitur, quod
non proprie dicatur homo. Addendum ta­
men est, quod quando de Deo prædicatur
ly humanatus, quamvis alias sit nomen ad­
jectivum, non sumitur rigorose adjective,
sive per modum adjacentis, utinprædicatis
accidentalibus contingit, quæ habent esse
simpliciter extra propriam rationem sub­
jecti. Sed humanatus est participium a
verbo humanor, denotans, quod Deus fac­
tus fuerit homo assumendo naturam
humanam : in quo sensu nulla vel appa­
rens est repugnantia in co, quod Deus
proprie sit humanatus, ut etiam proprie
sit homo ; quin potius unum infert aliud :
nam ex eo, quod Deus humanatus fuerit
uniendo sibi hypostatice naturam huma­
nam, habet cum proprietate esse hominem
Et in hoc sensu accepit ly humanatus
Damascenus loco cit. -cum dixit Christum
esse Deum humanatum. Cæterum de his
nominibus adjectivis iterum dicemus num.
28. Ex quibus salis constabat ad discur­
sum illum, quo magis se declarat Duran­
dus : excluso namque, quod Deus dicatur
humanatus, vel humanus in sensu, quem
ille intendit, consequenter corruit ipsius
discursus. Sed ulterius addimus vitiosum
esse quia reddit non causam pro causa. Quod
enim natura accidentalis prædicetur pure
adjective de supposito , non provenit ex
eo præcise, quod illud supponat constitutum
in suo esse : sed provenit ex eo, quod ita
illud in suo esse constitutum supponit,
quod non trahitur ad idem esse personale
nec illud in aliquo esse specifico substan­
tiali constituit : quocirca manet simpliciter
extra, ipsum, atque ideo comparatur per
modum pure adjacentis. Id vero minime
contingit in natura humana comparata
ad suppositum Verbi : licet enim illud
completissime constitutum in suo esse di­
vino supponat ; nihilominus trahitur ad
communicandum in eodem esse personali,
et unitur ei substantialiter, et constituit ip­
sum verum hominem; ita quod Christus ex
prædictis extremis compositus sit ens per

566

DE INCARNATIONE,

se, et verus homo, non minus quam Petrus, I Et ad 8 : Illa prædicatio, Deus esi homo, non
aut Joannes, ut diximus disp. 3, dub. 3. Et
est in materna remota, sed in materia natu·
hinc provenit, quod natura humana non i rali. Nec minus perspicuo loquitur in alio
dicatur do persona \rerbi per mod tun pure ! scripto ad Annibald. dist. 7, quæst. unica,
adjacentis, sed substantialiter, et substan­
art. 1, tam in corp, quam in reap, ad l,
tive, ut contra ipsum Durandum jam ob­ ubi ait : Dicendum,. quod hæc est per se vera,
servavimus disp. cit dub. i a num. 78,
Deus est homo, ratione suppositi divini, quod
nec enim respectu personae Verbi eam ter­ subsistit in humana natura. Unde sicut et
minantis, et personaliter habentis compa­ homo per se de Socrate prædicatur; ita el
ratur per modum accidentis prædicamentahomo de Christo : non autem ratione formæ
lis, aut prædicabilis, ut constat ex ibidem significato per hoc, quod dico, Deus. Unde
dictis quæ recolenda sunt.
non sequitur, quod possit prædicari de omni­
bus, in quibus esi natura divina : sed de qui­
bus prodicatur Filii suppositum. Nec tamen
§Π.
potest dici, quod hoc sit per accidens, Deus est
4/ία conclusio contra Recenliores.
homo ; sicut, homo est albus : quia iste termi­
nus, homo, prodicatur de Deo (anquam inclu­
Secunda
18. Dicendum est secundo hanc prædidens in suo significato suppositum divinum,
conclu­
cationem, Deus est homo esse in materia quod esi suppositum hominis. In quibus tes­
sio.
naturali; atque ideo esse essentialem, et
timoniis adeo evidenter docet D. Thom.
per se. Hæc secunda assertionis pars evi­
nostram assertionem, ut negari non possit,
denter colligitur ex prima : quoniam omnis nisi agen Io manifeste contra ejus mentem :
propositio vera in materia naturali est es­
in quo non destinentur Juniores infra re­
sentialis, et per se : hanc autem prædicaferendi. Unde assertionem nostram docent
tionem, Deus est homo esse veram, quin et communiter Thomistæ, Cajet et Medina Cajetanus.
propriam, constat ex dictis j præced. et do­
art. 1, ubi Nazarius controvers. unica Medina.
cent illi, contra quos modo agendum est :
part. 2. Cabrera in Comment, num. 38 et Nazarius.
unde ex suppositione, quod talis prædicatio
41. Alvarez disp. 69, conci. 3. Sylvius Cabrera
sit in materia naturali, manifeste sequitur circa resp. ad I. N. Philippus disp. 8, Alvarez.
talem prædicationem esse per se, et essen­ dub. 1. Ferrara 4, contra gentes cap. 45, Sylvius.
Philip­
tialem. Primam autem partem, immo et et alii. Idem etiam tuentur Riccardus in pus.
D.Ttiom. totam assertionem docet D. Thom. in præs.
3, di§p. 7, art. I, quæst. 1 ad 3. Argen- Ferrara.
Ricar­
art 1, his verbis : Dicendum, quod quando linus ibi, quæst. unica art. 4 ad 3. Va­ dos.
formæ diverso non possunt convenire in unum
lencia quæst. 16, puncto 1, g Porro exregula A^es"“"
suppositum, tunc oportet, quod propositio sit
illa. Puteanus art. 1, dub. ult. in fine, Vaienin materia remota, cujus subjectum significat Ragusa disp. 121. Et Suarez, qui solet pro ρ'}θ·_
unam illarum formarum,prædicatum aliam.
opposita sententia referri, nostram potius ηα$.
Sed quando duæ formæ possunt convenire in
luetur in Comment, ad art. 1 hujus quæst. Rasu-a.
unum suppositum, non est materia remota,
§ Ulterius vero et lib. 7 de Trinit. cap. 7.
sed naturalis vel contingens : sicut cum dico,
Probatur ratione desumpta ex D. Thom. Ratio
funda­
album est musicum. Nalura autem divina, el
et ex doctrina tradita g præced. quam pos­ men
ta­
humana, quamvis sint maxime distantes, ta- I sumus sic formare : hæc prædicatio, Deus lis.
men conveniunt per Incarnationis mysterium
est homo est vera, et propria : ergo hæc
in uno supposito : cui neutra illarum inest per
prædicatio est in materia naturali. Ante­
accidens, sed per se. Et ideo hæc propositio,
cedens conceditur ab Adversariis, qui totis
Deus est homo, non est neque in materia re­
viribus illud probant contra Durandum,
mota, neque in materia contingenti; sed in ut supra num. 15 vidimus ex Vasquez.
materia naturali. Et prædicatur homo de Deo
Consequentia vero probatur : quia non
non per accidens, sed per se. sicut species de sua
alia ratione prædicatio est vera, et propria;
hypostasi : non quidem ratione formæ signifinisi quia ly Deus, quamvis significet natu­
catæ per hoc nomen, Deus; sed ratione sup­
ram divinam, supponit tamen pro suppo­
positi, quod est hypostasis humanæ naturæ.
sito filii terminante naturam humanam .'
Et id ipsum perspicue docuerat in 3, dist.
sed prædicatum homo comparative ad sup­
7, quæst 1, art. 1 in corp, ubi ait : Sicul
positum filii terminans naturam est in
hæc est vera, el propria, Petrus est homo, ita
materia naturali : quando quidem esse
et isla,Dcus est homo. Et ad 3 : Homo uni­
hominem est de essentia cujuscumque
voce prædicatur de Deo, et aliis hominibuj.
suppositi, et individui naturæhumanæ :
ergo

ij'

DISP. XXVI, DUB. Π.

Γ
I
I
il

g
I
I
J
<
I
i.
E
h
O
I
I
!
!

i
!
i

v·

ergo qua rationo ilia prædicatio dicitur
vera, ot propria, eadem rationo dicenda
est osso in materia naturali, atque ideo
essuntialis, ot per so.
Gai!olri"
Confirmatur primo : nam quotiesal υ " cumque natura specifica in concreto signilicata prædicatur do suo singulari ; prædicatio ost in materia naturali, essentialis,
et por se, ut patet in his, hic homo csl
homo, Pelrus est homo, et similibus ; sed
in hac prædicatione, Deus csl homo, natura specifica prædicatur de suo singulari : ergo talis prædicatio est in materia
naturali, essentialis, et per so. Probatur
minor : quia ly Deus positum a parte subjecti non supponit pro Deo in communi,
nec pro qualibet persoua divina; sed supponit determinate pro persona filii subsistente in natura humana : unde sensus talis
prædicationis est, persona divina subsistens
in natura humana, vel Deus humanatus
est homo : nec aliter prædictæ prædicationis veritas, et proprietas salvari queunt;
quæ tamen necessario inier catholicos salvandæ sunt, ut § præced. ostendimus.
Semel autem posito, quod in hac proposi­
tione, Deus esi homo ly Deus supponat de­
terminate pro persona filii subsistente in
natura humana, sive pro Deo humanato ;
manifestum est, quod natura specifica in
concreto significata per ly homo prædicatur
de aliquo sui individuo : filius enim subsis­
tens in natura humana, sive Deus huma­
natus est singulare quoddam humanæ na­
turæ. Ergo in hac propositione, Deus esi
homo, natura specifica significata in con­
creto prædicatur de suo aliquo singulari.
Secunda.
Confirmatur secundo : quia hæc propo­
sitio, Filius Dei $sl homo, est in materia na­
turali : ergo etiam hæc, Deus est homo.
Consequentia videtur evidens : quia in hac
ultima praedicatione ly Deus supponit pro
Filio Dei : ergo si cum dicimus : Filius
Dei esi homo, prædicatio pertinet ad mate­
riam naturalem, et per se; idem sentien­
dum est, quando dicimus : Deus est homo.
Antecedens vero suadetur : tum quia prædi­
catio Jesus Christus est homo est in materia
naturali, ut nemo negat : sed Jesus Chris­
tus idem est, quod filius Dei : ergo pariter
hæc prædicatio, Filius Dei est homo, est in
materia naturali. Tum etiam quia hæc
propositio, filius Dei csl homo, est in aliqua
materia : sed non in materia remota; alioquin esset falsa : nec est in materia con­
tingenti; cum natura humana non fuerit
unita filio Dei accidentaliter, sed substan­

567

tialiter, constituendo scilicet unum ens per
se : ergo talis prædicatio est in materia
naturali.
Ex qua ratione cum suis confirmationi­
bus duo colliguntur, quæ breviter obser­
vare oportet ad magis legitimam assertionisintelligentiam. Primum est, quod quando
dicimus hanc propositionem Deus est homo
esse in materia naturali, minime intendi­
mus, quod unio inter prædicta extrema si­
gnificata sit naturalis, sive orta ex princi­
piis solius naturæ : id enim plane falsum est.
Sed significamus, quod supposita mirabili,
et supernaturali assumptione humanitatis
ad personam Verbi, prædicatur homo de tali
persona sicut species prædicatur de sua
hypostasi, et singulari : cum per eam as­
sumptionem factum fuerit, quod persona
Verbi sit quidam particularis homo, qui
dicitur Jesus, sicut Petrus est particularis
homo, et Joannes est particularis homo, et
sic de aliis individuis humanis : unde con­
sequenter admittendum est, quod suppo­
sita prædicta assumptione subjectum, et
prædicatuin hujus propositionis, Deus est
homo, sint in materia naturali, seu neces­
saria : non quidem absolute, et ex necessi­
tate naturæ, sed facta, et præmissa illa su­
pernaturali assumptione. Secundum est,
quod prædicatum in aliqua propositione
dupliciter dici potest, quod sit de ratione,
sive essentia subjecti : uno modo ratione
formæ, quam subjectum significat, ut in
hac, homo est animal, et in ista, hic homo
esi homo. Altero modo ratione suppositi,
pro quo subjectum supponit, ut in hac Deus
generat ; nam licet Deus significet formam,
quæ non fundat actum generandi in aliis
personis; nihilominus supponit determi­
nate pro persona patris, ad cujus rationem
in esse talis necessario pertinet, quod ge­
neret. Unde tale prædicatum est de ratione
talis subjecti, non ratione formæ secundum
se, et indifferenter acceptae; sed ratione
suppositi, pro quo illud subjectum suppo­
nit. Et in hoc sensu affirmamus, quod in
hac praedicatione Deus esi homo prædicatum
est per se, et essentiale subjecto : non qui­
dem ratione formæ, quam ly Deus signifi­
cat; sed tantum ratione suppositi, pro quo
subjectum a tali praedicato determinatum
sut ponit : est enim persona filii terminans,
et petsonans naturam humanam. De quo
proinde tanquam de quodam ejus singulari
per se, et essentialiter prædicta natura
prædicatur : sive dicamus : Christus est homo,
sive filius Dei est homo, sive Deus est homo :

Duo|
conseca
taria.

568

DE INCARNATIONE.

nam in omnibus his praedicationibus est
idem suppositum, pro quo nomina illa po­
sita a parte subjecti supponunt : el eodem
supposito, licet diversis nominibus signifi­
cato, prædicatum illud applicatur.
Sen teû20. Oppositam nostræ assertioni opinio­
Ιώ
courra· nem tuentur Durandus num. 15 relatus,
ri.
Gabriel in 3, diet. 7, quæst. unica, art 3.
DorauVasquez disp. 68, cap. 2. Lugo disp. 23,
des.
Gabnr). sect.
et quidam alii Recentiores, qui pro
Vixpez.
Logo7 se referunt D. Bonaventuram, Scotum, et
alios ex antiquioribus. Sed isti hanc opi­
nionem non certo tuentur, se i potius affir­
mant prædictam propositionem non posse
regulari, sicut alias; cum singularissime
enuntiet conjunctionem unius naturæ cum
aha in eodem supposito : quod in mysterio
duntaxat Incarnationis locum habet : unde
dicunt talem propositionem partim esse in
materia contingenti ob non necessariam
conjunctionem humanitatis ad Deum ; et
partim esse in materia naturali ob conjunc­
tionem substantialem humanitatis ad per­
sonam filii, ex qua resultavit unum ens per
se, nempe Christus. Et ita ex Scotistis obCisiiito. servavit Castillo disp 19, quæst. 1, num.
Lorca»
Urca.
et ex aliis Lorea disp. 62, dub. 2,
num. 22. Qui in hoc sensu explicant anti­
quos, et in eodem resolvunt præsentem dif­
ficultatem. Sed quidquid de hoc sit, pro
relata Recentiorum sententia.
Primum
Arguitur primo : quia ut propositio sit
argumentum. essentialis, per se, atque in materia natu­
rali, requiritur, quod prædicatum sit de
essentia subjecti : sed in hac prædicatione,
Deus est homo, prædicatum non est de es­
sentia subjecti : ergo talis prædicatio, seu
propositio non est essentialis, nec in mate­
ria naturali. Minor probatur primo : quia
quando prædicatio est per se, sive in ma­
teria naturali, prædicatum dicitur de omni
contento sub ejus subjecto, ut patet in hac,
homo esi animal : sed in ista propositione,
Deus est homo, prædicatum non dicitur de
ornni contento sub subjecto : siquidem
Paler, et Spiritus Sanctus sunt Deus ; de
quibus tamen non prædicatur homo : ergo
talis prædicatio non est essentialis, nec
per se. Secundo : quia in prædicatione
essentiali prædicatum est de intellectu, sive
essentia subjecti : sed in hac prædicatione,
Deus est homo, prædicatum non est de in­
tellectu, sive essentia subjecti; quando­
quidem optime intelligitur Deus, licet homo
non sit : ergo talis prædicatio essentialis
non est. Tertio nam si aliqua ratione posset
salvari talem prædicationem esse essentia-

lem, et per se, maxime quia ly Deus supponeret determinate pro sola persona filii ;
sed in hac propositione, Deus esi homo, ly
homo non supponit determinate pro per­
sona filii : siquidem ex una parte ly Deus
est terminus communis ad divinas perso­
nas; et ex alia parte, nulla illi adjungitur
particula, qua determinetur ad supponen­
dum specialiter pro lilio : ergo nullo modo
salvari valet, quod talis prædicatio sit es­
sentialis, et per se. Eo vel maxime, quod
esse hominem non solum est contingens
respectu Dei, sed etiam respectu person®
filii; cum hoc prædicatum sit præter es­
sentiam ipsius.
Respondetur negando minorem : cujus Solutio,
omnes probationes convulsae manet ex dic­
tis num. præced. ut singulis occurrendo
magis constabit. Ad primam enim dicen­
dum est majorem solum verificari, quando
prædicatum convenit subjecto ratione for­
mæ significatæ : tunc enim predicatur non
solum de subjecto, sed etiam de omni sub
illo contento, ut contingit in exemplo ob­
jecto, et in aliis. Sed non est vera, quando
prædicatum convenit subjecto ratione sup­
positi determinati, pro quo subjectum sup­
ponit : quia si convenit ratione suppositi,
non debet ex vi hujus ad aliud suppositum
extendi. Et ita contingit in hac proposi­
tione Deus est homo : quia homo non prædicatur de Deo ratione formæ per hoc no­
men significatæ; sed ratione suppositi filii
terminantis humanam naturam, pro quoly
Deus determinate supponit. Potestque id
declarari exemplo hujus prædicationis, Deus
general : ex qua non licet colligere, Ergo fi­
lius generat, et spiritus Sanctus generat :
quia prædicatum non convenit subjecto
ratione formæ significatæ, sed ratione per­
son® patris, pro qua supponit. Ad secundam
patet ex modo dictis : quia licet esse ho­
minem non sit de intellectu Dei ratione
formæ ; est tamen de intellectu ejus ratione
suppositi determinati, pro quo in illa præ­
dicatione supponit : nam tale suppositum,
est suppositum humanum, sive persona
Verbi subsistens in humana natura; de
cujus intellectu, atque essentiali ratione
est esse hominem, sicut est de intellectu
Petri, et Jesu, elcujuslibet singulari speciei
humanæ Ad tertiam negamus minorem
quoad secundam partem : quia ly Deus suffi­
cienter determinatur ratione praedicati ad
| supponendum determinate pro persona filii :
quippe quantum ad suppositionem talia
sunt subjecta, qualia permittuntur ab eo­
rum

I
I
1
i
I
t
I
E
I
j
I

Oiturri'
^ec re^er*' s* ^uic doctrinæ opponat
objec- Lugo loco cit. num. 42, quod juxta hanc
t*oni. explicationem sequitur sensum prædictæ
propositionis esse hunc, Deus homo est
homo : quod ex una parte, inquit ille, est
569
DISP.præXXVI, DUB. IL
ridiculum : et ex alia evincet nullam
dicationem esse contingentem; siquidem
sistens in humana natura per illam intrin­
rum prædicatis,
ut vulgo docent
sensus
hujus propositionis
v. g. Dialectici,
homo est
sece constituitur : atque ideo natura hu­
et liquet
hac prædicatione,
albus
erit in
similiter,
homo albusDeus
est general,
albus :
mana essentialiter prædicatur de tali
in qua autem
ly Deus, essentialiter
nulla adhibitapraedicatur
alia particula,
album
de
sufficienter
prædicatum,
persona, et consequenter de Deo, ubi pro
hoc
albo. Id, determinatur
inquam, non per
refert
: conce­
tali persona supponit.
ut supponat
determinate
pro persona
Patris,
dendum
namque
est sensum
talis prædiI"!
ut
supra esse
cumexD.parte
Tho.reidiximus
num. quod
16.
22. Arguitur secundo : quoniam propo­
cationis
significatæ,
I
Id vero, quod huic probationi adjungitur,
sitio essentialis, et per se verificatur cum
Deus, qui est persona humana, sive iste
nihil valet
quia lyNec
Deusidinest
prædicta
præ­
reduplicatione subjecti supra se, ut patet
'
homo,
est :homo.
ridiculum,
dicatione
non supponit
pro persona
in hac, hornU est animal : nam quia essen­
sed
ejus potius
impugnatio
irridenda,Filii
et
secundum inse,auctorem,
aut in propria
natura,
sed
tialis est, possumus reduplicare subjectum
regerenda
qui negare
nequit
pro persona
Filii in natura
dicendo, homo, in quantum homo, vel quia
hanc
prædicationem,
Deus assumpta
est homo,: quo
esse­
modo est
ad cujus autem
essen­ homo, esi animal. Sed hæc propositio, Deus
veram,
et persona
propriamhumana,
: ad veritatem
tialem constitutionem
est homo, nequit verificari cum reduplica­
propositionis
requiritur pertinet
identitas esse
interhomi
sub­­
nem.
tione supra se : falsum namque est, quod
jectum, et prædicatum ex parte rei signi­
Deus, in quantum Deus, sit homo. Ergo
ficatæ : unde sensus est, hoc suppositum
hæc prædicatio, Deus est homo, non est
i
habens naturam humanam est homo, ut ipse
essentialis.
;
Lugo explicat contra Durandum agens.
Respondetur majorem esse veram,
[
Nec propterea prædicatio est identica :
quando prædicatum convenit essentialiter
quia ad hoc requirebatur identitas non so­
subjecto ratione formæ, quam significat :
lum ex parte rei significatæ, sed etiam ex
secus vero, quando convenit essentialiter
;
parte nominum, quibus extrema signifi­
subjecto ratione suppositi, pro quo sub­
cantur : unde 'ista, Petrus est homo, non
jectum supponit. Unde cum in hac prædi­
est identica, licet Petrus, et homo sint
catione, Deus est homo prædicatum convenit
’
idem. Et id ipsum contingit in hac Deus
subjecto non ratione Deitatis, quam signi­
est homo, in qua ly Deus supponit pro perficat, sed ratione personae Verbi, pro qua
dona, quæ est humana, sive in natura hu­
supponit, ut hactenus explicuimus : inde
mana subsistens. Ratioque est utrobique
provenit, quod licet hujusmodi prædicatio
eadem : prædicatur enim natura specifica
sit essentialis, nequeat explicari per redu­
de suis singularibus. Minus adhuc urget,
plicationem subjecti supra se ipsum, di­
quod ab alia parte addit Lugo : quia esse
cendo : Deus in quantum Deus, est homo :
album est simpliciter extra rationem
significaretur enim, quod ratione naturæ
sive constitutionem suppositi, de quo dici­
divinæ haberet esse hominem, quod est
tur : unde licet istud supponatur habere
falsum. Et fundamentum hujus responsio­
albedinem, ut supponendum est, adhuc
nis desumitur ex doctrina D. Tho. infra
esse album prædicatur de illo contingenter.
art. 11, ubi ait: Terminus in reduplica­
Sed persona humana, sive suppositum sub­
tione positus magis proprie tenetur pro na­
tura, quam pro supposito, ut supra dictum
est, nempe art. præced. ubi inquit, quod
terminus resumptus in reduplicatione magis
proprie tenetur pro natura, quam pro sup­
posito : resumitur enim in viprxdicati, quod
tenetur formaliter. Idem enim est dictu,
Christus secundum quod homo, ac si diceret,
Christus secundum quod est homo. Juxta
quam doctrinam N. Complut, abbrev.
lib. 3. Institut, cap. 10 observant, quod
dictiones reduplicativæ vel reduplicant cau­
sam prædicati, vel saltem rationem forma­
lem, cui convenit prædicatum. Hac igitur
de causa licet ista sit vera, et essentialis,
Densest homo; qui ly Deus stat pro suppo­
sito Verbi subsistente in natura humana :
nihilominus ista est falsa, Deus, in quan­
tum Deus, est homo; quoniam ly in quan­
tum Deus reduplicat naturam divinam tan­
quam causam, aut rationem formalem, ob

I

Secondom
argu­
mentum.

Solutio,

D.Thom.

570

DE

INCARNATIONE.

«piam Deo convenit esse hominem : et ta­
men res aliter se habet.
Dispelli- Nec momenti est, quod huic responsioni,
varqnii ct doctrinæ opponit Vasquez ubi supra,
rephM. dum ex illa subinfert, quod saltem hæc
erit vera, Deus, in quantum suppositum
Verbi, est homo; siquidem reduplicatur id,
pro quo ly Deus in priori prædicatione sup­
ponit. Nam respondetur distinguendo prædictam propositionem, illamque admit­
tendo, si ly in quantum suppositum Verbi
reduplicet illud suppositum ut unitum na­
tur® humanæ, vel in illa subsistens : sic
enim vera est. Sed negari debet, si redupli­
cet suppositum Verbi ul subsistens in natura
divina, Et oppositum non infertur ex nos­
tra doctrina : quia quando dicimus, quod
in hac prædicatione, Deus est homo ly Deus
supponit pro supposito Verbi, non signifi­
camus, quoi supponat pro tali supposito
secundum se, aut solum in propria natura;
sed quod supponat pro tali supposito ut
subsistente in natura humana : trahitur :
enim illud subjectum Deus ut pro omni I
hoc supponat, juxta determinationem præ- j
dicati. Quod vero Vasquez addit eo loco,
Dialecticam esse particularem, et novam;
facile despiciendum est ; principia namque,
quibus utimur, satis antiqna, et communia i
sunt : applicantur tamen rei novæ, et sin­
gularissimae, qualem affert mysterium In­
carnationis.
Tertiora
23. Arguitur tertio : quia hæc prædica- ι
raeiuom. tio, Deus est homo, non est in materia na­
turali ; ergo nequit esse essentialis, et per
se. Probatur antecedens : tum quia pro- I
positio affirmativa in materia naturali est
necessario vera, et cetera® veritatis : sed
hæc, Deus est homo non habet hujusmodi
conditionem ; siquidem ante Incarnationem
non erat vera; et Incarnatio non fuit ne­
cessario, sed ex .libera determinatione di­
vina : ergo talis prædicatio non est in
materia naturali. Tum etiam, quia ut j
prædicatio sit in materia naturali, requiri­
tur, quod praedicatum sit de intrinseca ra­
tione subjecti ; sed esse hominem non est
de intrinseca ratione Dei, nec suppositi
divini : ergo hæc prædicatio, Deus est homo,
non est in materia naturali. Tum denique
quia propositio vera in materia naturali
est vera ex habitudine terminorum, sive
juxta exigentiam rerum : sed quod Deus
sit homo, non est verum ex habitudine
terminorum, nec juxta exigentia rerum;
sed solum ex libera Dei voluntate, et supra
omnium rerum exigentiam : ergo idem

I quod prius. Confirmatur : quia propositio
I nequit transire a materia in materiam .’
i sed hæc prædicatio, Deus est homo, an to
Incarnationem erat in materia remota .’
ergo post Incarnationem nequit osse in
materia naturali.
Respondetur huic argumento negando
antecedens. Cujus probationes ad summum
evincunt prædictam prædicationem non
esse in materia naturali ratione forma»,
quam significat subjectum : minime vero,
quod non sit in tali materia ratione suppo­
siti, pro quo subjectum supponit : illud
amque est persona Verbi unita humanæ
naturæ, ut supra fusius exposuimus. Et
in hoc sensu ad primam probationem
concessa majori, negamus minorem : quia
hæc semper, et ab aeterno, et objective
est vera. Persona Verbi unita humanitati
(pro quo ly Deus in illa supponit) est
homo : sicut ista, Petrus est homo, et si­
miles : ad quod non requiritur exercita
existentia; sed sufficit possibilitas, et ve­
ritas objectiva, ut in omnibus aliis prae­
dicationibus essentialibus contingit. Fuit
itaque necessarium, ut Deus ex libera vo­
luntate assumeret naturam humanam, ut
mysterium Incarnationis existeret : sed
tamen antecedenter ad tale exercitium erat
necessario, atque objective verum Deum,
hoc est, personam divinam humanitati uni­
tam, esse hominem. Unde ad secundam
respondetur eodem modo concedendo ma­
jorem, et negando minorem : quia de
intrinseca ratione Dei, sive personæ divinæ
humanitati unitæ est esse hominem : sicut
est de ratione Petri, et aliorum supposito­
rum naturæ humanæ. Ad tertiam respon­
demus negando minorem : quia hæc Deus,
sive persona divina unita humanitati est
Deus, est vera ex habitudine terminorum,
et juxta exigentiam subjecti, et prædicati :
sicut ista, hic homo est homo. Ad quod non
requiritur (in quo fallit argumentum) quod
unio inter personam divinam, et humani­
tatem sit natualis, sive oria ex principiis
naturæ : sed sufficit, quod supponatur vel
exercite, vel possibiliter ex libera Dei vo­
luntate : nam hoc supposito ex ipsa habi­
tudine terminorum, et exigentia extremo­
rum verificatur Deum, id est, personam
divinam unitam humanitati esse Deum.
I Ex quibus patet ad confirmationem : nam
hæc, Deus est homo, in sensu immediate
1 præmisso erat ante Incarnationem in ma­
teria naturali : sicut ista, Petrus est homo
I est in eadem materia ante existentiam Pe­
tri ;·

Respocsio.

!

DISP. XXVI, DUB. II.
tri : non quldom ratione oxietontiæ, nec id
significatur ; sod rationo essentiæ, et ve­
ritatis objectivæ, quto in divinis ideis
repræscntatur. In quo sensu negamus mi­
norem. Videantur N. Complut, abbrev.
in Logica disp. 4, quæst. 2.

g Ili.
Consectaria præcedentis doclrinto, el decisio
aliarum incidentium difficultatum.
24. Ex dictis infertur, quod in hac prærium. dicatione Deus esi homo, ly nomo et univo­
cum est, et univoce prædicatur. Primam
partem hujus corollarii omnes facile admit­
tunt : quiautprædicatumsit univocum, suf­
ficit, quod dicat rationem per se unam, et
inferioribus communem. Homo autem,
quod in tali propositione prædicatur, dicit
rationem por se unam, et communem tam
illi subjecto, quam aliis : siquidem vera
ratio hominis, quæ de se univoca est, vere,
et proprie invenitur in Christo, sicut in
aliis singularibus humanæ naturæ. Unde
in Symbolo Athanasii de illo dicitur, Per­
fectus Deus, perfectus homo. Et in quinta Sy­
nodo can. 8 : Consubstantialis Patri secun­
dum divinitatem, el consubstantialis nobis
secundum humanitatem. Et in Concil. Lateran. sub Martino 1, can. 4 : Verus Deus,
et verus homo. Quod etiam significaverat
Apost. ad Philip. 2, illis verbis : In simi­
litudinem hominum factus, utique in simi­
litudinem specificam, et univocam, ut est
communis Patrum, et Theologorum expo­
sitio. Ergo in hac prædicatione, Deus esi
homo, aliquid ex se univocum de Deo præ­
dicatur.
ObjecMajor difficultas poterat esse circa secunll0’ dam consectarii partem : nam illam negat
Vasquez disp. cit. num. 20, et quidem
consequenter ad suam sententiam : nam
ut aliquid prædicetur univoce, non sufficit,
quod dicat rationem per se unam ; sed insu­
per desideratur, quod eodem modo conve­
niat subjectis, et dicatur do inferioribus :
sed esse hominem non æqualiter convenit
Deo, et Petro, et Paulo, et aliis, nec de aliis
prædicatur eodem modo ; siquidem aliis con­
venit essentialiter, et de eis prædicatur per
se ; Deo autem non convenit essentialiter,
nec de illo dicitur per se : ergo cum esse
hominem prædicatur de Deo, et aliis, nec
prædicatum dicitur univoce de subjectis,
nec prædicatio est univoca. Eandem sen­
tentiam tenent plures Nominalium, qui
Primum

571

magis illam ex eo confirmant, quod homo
non tantum significat naturam, sed etiam
suppositum sed suppositum Christi, et
suppositum aliorum hominum sunt di­
versæ rationis; cum in aliis sit creatum,
et in Christo divinum : ergo homo cum di­
citur de Deo, et de aliis non prædicatur
univoce.
Sed persistendum est in resolutione pro- Solvitur,
posita, quam præter alios tuetur Suarez in
Comment, ad art. 1, g Dicendum vero esi
primo. Et fundamentum constat ex supra
dictis : quoniam cum dicitur Deus est homo,
ly Deus supponit pro persona filii, ut est
hypostasis humanæ naturæ : sed esse homi­
nem essentialiter convenit personæ filii, ut
habet esse hypostasim humanæ naturæ, et
de tali subjecto per se, atque essentialiter
prædicatur ; sicut se habet ad alia naturæ
humanæ supposita, et de ipsis prædicatur :
ergo in ea propositione Deus est homo, ly
homo non solum dicit unam rationem uni­
vocam, sed univoce etiam de subjecto præ­
dicatur : atque ideo tota prædicatio est
univoca, sicut aliæ, in quibus homo præ­
dicatur de suis individuis. Motivum autem
Vasquii convulsum relinquitur § præced.
Quod autem addunt Nominales destruit pri­
mam consectarii partem ab omnibus ad­
missam : nam si homo significat supposi­
tum ; sequitur, quod cum homo dicitur de
Christo, et de aliis individuis, non dicatur
aliquod univocum ; siquidem suppositum
Christi est essentialiter diversum a suppo­
sito creato : id vero admitti non valet; cum
Concilia, et Patres aperte dicant Christum
fuisse hominem ejusdem rationis cum aliis,
ut proxime ponderavimus. Unde dicendum
est significatum formale, et directum hujus
nominis homo non est suppositum, sed
naturam, illamque applicare, cum ponitur
a parte prædicati juxta generales appellationisregulas. Cum ergo natura humana fue­
rit ejusdem omnino rationis essentialis in
Christo, et aliis individuis, sequitur homi­
nem univoce dici de aliis; et de Christo,
et consequenter etianr de Deo (pro quo
Christus, seu persona divina humanitati
unita supponitur), prædicari cum dicitur
Deus est homo.
25. Unde a fortiori colligitur has præ- Secundicationes, Jesus esi homo, filius B. Virginis codr““a_
est homo, et similes esse essentials, et uni- nam.
vocas non solum ex parte prædicati, sed
etiam secundum habitudinem ad subjec­
tum, ut contingit in hac Petrus est homo,
et similibus. Ita docent communiter Theo-

V»z<jucj. logi, quibus subscribit Vasquez disp. cit.
cap. 3, num. 15. Idque evidentius adhuc
evincunt testimonia § præced. allegata,
dum dicunt desum esse nobis consubstan­
tialem : significant enim esse ejusdem es­
sential, aut naturæ. Ratio etiam id facile
persuadet : quoniam de eo, qui est homo,
essentialiter, et univoce prædicatur esse
hominem, ut constat in Petro, Joanne, etc.
sed Jesus est homo : ergo de Jesu essen­
tialiter, et univoce prædicatur esse homi­
nem. Aliqualis autem difficultas posset
esse circa hanc, Christus esi homo, propter
Scotum, qui de hoc dubitavit, non quidem .
ratione prædicati, sed ratione subjecti, quod
non est omnino unum per se : quia ut in­
quit D. Damascen. lib. 3, de fide, cap. 3.
Christus est nomen hypostasis duarum na­
turarum significantium : ergo illa prædica­
tio nequit esse univoca cum aliis, in qui­
bus homo prædicatur de subjectis, quæ
sunt unum per se. Et ita relato Scoto sen­
sit Castillo disp. 19, quæst. 1, num. 3,
sed immerito, et contra communem sen­
tentiam : nam cum Christus sit Deus, et
homo; necessarium est, quod de ta’i ho­
mine prædicetur univoce, et essentialiter
esse hominem. Quod vero in tali homine
reperiatur alia natura præter humanam ;
nihil refert : quia ut prædicatio sit uni­
voca, et essentialis, sufficit prædicatum
essentialiter, et secundum eandem ratio­
nem dici de subjecto ; quamvis in subjecto
reperiantur plura, quam per prædicatum
significantur.
Tertium
26, Præterea infertur hanc prædicatioriQm. nem, homo est Deus esse veram, propriam,
essentialem, et per se, ac in materia natu­
rali. Ita docent Auctores relati num. 18,
et alii plures. Et quod sit vera, statuit, et
D.Tbom. optime probavit D. Tho. in præs. art. 2,
his verbis : Dicendum, quod supposita ve­
ritate utriusque naturæ, divinæ, scilicet et
humanæ, cl unione in persona, el hypostasi,
hæc est vera, et propria, homo est Deus, sicut
ista, Deus est homo. Hoc enim nomen homo
potest supponere piro qualibet hypostasi hu­
manæ naturæ : el ila polesl supponere pro
persona filii Dei, quam dicimus esse hypostasim humanæ naturæ. Manifestum est autem,
quod de persona filii Dei vere, et proprie præ­
dicatur hoc nomen, Deus, ul in 1 parte habi­
tum est. Unde relinquitur, quod hæc sit vera,
el propria, homo est Deus. Idque amplius
confirmari valet, quod in dicta praedica­
tione honw est Deus, sive ly homo suppo­
nat determinate pro persona filii, sive

indefinite pro qualibet persona divina;
vere, et proprie enuntiatur esse Deum :
nam quælibet persona divina est Deus vere,
et proprie.
Nec refert si objicias, quod quidquid Occurritir
dicitur de praedicato, dicitur etiam de sub­ objec
­
jecto, cui prædicatum applicatur : sed de tioni.
Deo dicitur quod est trinus, et quod est
Pater : ergo si hæc est vera, homo est
Deus, sequitur hanc etiam veram esse.
homo est Irinus, et paler : consequens est
absurdum : ergo illa propositio homo est
Deus nequit esse vera, et propria. Id, in­
quam, nihil refert : nam ut optime tradit
I). Tho. in resp. ad 2, hoc nomen, Pater, D.Thom.
prædicatur de hoc nomine, Deus, supponit pro
persona Patris. Sic autem non prædicatur de
persona Filii : quia persona Filii non est per­
sona Palris. Et per consequens non oporlet,
quod hoc nomen. Pater, prædicetur de hoc
nomine, homo, de quo prædicatur hoc nomen
Deus, in quantum ly homo supponit pro per­
sona Filii. Potuitque id magis declarari in
hac prædicatione. Verbum est Deus, quæ est
vera, et propria, et cui potest eadem objectio
applicari, nempe quidquid dicitur de prædicato, posse dici de subjecto : unde conclude­
tur. Verbum esi Deus : sed Deus est paler ;
I
ergo Verbum est pater : quod tamen minime
concedi valet. Sed eodem modo dissolvitur :
I
nam cum dicitur, Deus est pater, ly Deus,
quod de se est terminus communis, trahi­
tur ratione prædicati ad supponendum pro
sola patris persona, quæ de Verbo prædicari nequit, ut ex se liquet.
Quod vero dicta prædicatio, homo est
Deus, sit in materia naturali, per se, et
essentialis, probant, quæ supra expendi­
mus agentes de hac prædicatione, Deus
esi homo, quæ hic a fortiori locum habent,
et efficacius concludit. Nam in ista prædi­
catione, homo, est Deus, ly homo supponit
determinate pro persona divina, quæ in
natura humana subsistit : sed cum de per­
sona divina prædicatur esse Deum, prædi­
catio est essentialis, per se, et in materia
naturali ; siquidem prædicatur aliquid,
quod est intrinsecum, et essentiale subjecto,
ut ex se liquet : ergo hæc prædicatio, homo
est Dtus est essentialis, per se, et in ma­
teria naturali. Potestque id amplius con­
firmari ex supra dictis : nam licet natura
humana distinguatur realiter a persona filii
subsistente in natura humana ; nihilominus
quando significata in concreto de illa præ­
dicatur ; prædicatio est in materia naturali,
per se, et essentialis ; quia prædicatur na­
tura

Z'

DE INCARNATIONE.

■i

572

DISP. XXVI, DUB. III.

573

similiter dicimus hominem æternum, con­
tura specifica de sua hypostasi : «sed in
substantialem Patri, creasse coelos etc. Et
hac, homo esl Daus non solum prædicatur
ratio est : quia si semel de homine dicitur
natura specifica de sua hypostasi ; sed etiam
esse Deum, consequens est, quod de ho­
prædicatur natura, quæ est idem realiter
mine dicantur, quæ sunt Dei : et pariter
cum hypostasi, et quæ nec in concreto, nec
si de Deo dicitur esse hominem ; conse­
in abstracto distinguitur realiter ab hypos­
quenter prædicari de Deo possunt, quæ
tasi, quæest subjectum in tali prædicatione :
sunt hominis. Fundatur autem prædicta
ergo negari nequit banc prædicationem
attributorum communicatio, (quæ commu­
homo esl Deus, osse in materia naturali,
niter dicitur communicatio idiomatum) in
perse, ct essentialem, sicut est ista, Filius
conjunctione substantiali duarum natura­
(pro quo supponit homo) esl Deus. Unde
rum, divinæ, et humanæ in eodem suppomagis elucet, quam nulla sit consequentia
proposita a Vasquio supra num. 22, quod *sito, pro quo supponit Deus cum de Deo
prædicantur homo, et quæ sunt hominis;
si hæc, Deus esl homo, esset per se, et in
et pro eodem etiam supponit homo, cum
materia naturali, possemus dicere, Deus, in
de homine prædicantur Deus, et quæ sunt
quantum Deus, esl homo : quod non ad­
Dei. Quod quia dub. præced. satis expli­
mittitur. Nam ista, homo esl Deus est per
se, et in materia naturali : quo non obs­ catum est, ubi egimus de communicatione
idiomatum, et illius regulis; non petit
tante inepte diceremus, homo in quantum
modo majorem expositionem. Satis sit ob­
homo, esl Deus. Et ratio est eadem utrobiservare prædictas prædicationes veras ge­
que ; nempe subjectum cum reduplicatur,
exprimere formam, quam significat, tan­ neraliter esse, ubi Deus, et homo mutuo
prædicantur nominibus substantivis, qui­
quam rationem, propter quam convenit
prædicatum : et tamen non supponit pro
bus hactenus usi sumus. Sed quia nomina
tali forma, sed pro supposito in praedicatio­ adjectiva afferre possunt majorem aliquam
difficultatem, et æquivocationis occasio­
nibus illis, quæ sine reduplicatione for­
mantur, et veræ sunt, ut eo loco expli­
nem, ideo discutere oportet.
cuimus.
DUBIUM III.
Nola.
Quod autem num. 24 diximus de univocatione, aut prædicatione univoca, quæ
Ulrum homo possit prædicari de Deo
invenitur in illa propositione, Deus esl homo,
adjective, et e converso.
proportionabiliter applicanda sunt huic,
homo esl Deus, aut persona Verbi subsislens
in humanitate esl Deus. Quoniam prædica­
Licet nomen homo substantivum sit, ab
tum Deus dicit rationem per se unam,
eo derivari possunt adjectiva, ut humanus,
multo magis quam homo in alia proposi­
humanatus. Idem contingit in hoc nomine
tione. Et rursus tale prædicatum specialisubstantivo Deus, a quo formari potest,
' ter convenit omnibus, et singulis personis
saltem barbare loquendo, adjectivum Deadivinis, quibus attribuitur. Sed tamen non
lus, quin a Deo derivantur alia adjectiva
prædicatur per modum universalis, aut
minus barbara, quæ illi æquivalere viden­
rationis communis ab inferioribus prætur, ut Deificus, Divinus, Dominicus, et
cisæ : quia hoc imperfectionem potentialisimilia. Hæc autem adjectiva communiter
tatis importat, minime cohærentem cum
denominaliva appellantur, juxta horum
summa naturæ divinæ actualitate, quæ per
definitionem, quam ex Arislot. tradunt,
modum transcendentis, transcendentia rei,
et explicant N. Complut, abbrev. in Logica n. Gom
pervadit omnem formalitatem, aut ratio­
disp. 10, quæst. 1. Denominaliva appellan- P1Gt·
nem in Deo repertam.
lur, quæ ab aliquo nominis appellationem
habent, solo differentia casu : sicut ligueum
l'oroiiaD1 ^7. Denique infertur non solum Deum
a ligno, terreum a terra, album ab alberium.
prædicari vere, et proprie de homine, et
dine, coloratum a colore, et sic de aliis.
similiter hominem prædicari vere, et pro­
Juxta quam diffinitionem forma denomi­
prie de Deo, suppositio mysterio Incarna­
tionis, ut hactenus ostendimus : sed etiam
nans debet esse extra essentiam rei denoomnia prædicata Dei prædicari vere, et
minatæ : id enim significant dictiones,
proprie de homine; et similiter omnia
Quæ ab aliquo, etc., nam quod est de essen­
prædicata hominis prædicari vere, et pro­
tia alicujus rei, non dicitur aliud ab ipsa.
prie de Deo. Et hac de causa dicimus Deum
Ad id vero nihil refert, quod forma deno­
crucifixum, mortuum, resurrexisse, etc. et
minans sit, vel non sit accidens prædica-

574

DE INCARNATIONE.

mentale : sed sufticit, et requiritur, quod
sit accidens prœdicabile, hoc est, extra
essentiam rei dominate? : sive in esse sit
accidens, sive substantia. Quare istæ prædicationes vas esi terreum, cathedra est
lignea non minus sunt denominativæ,
quam, homo est albus. Ex quibus facile intelligitur, quid titulus dubii investigandum
proponat, et amplius ex immediate dicen­
dis constabit.

si adjective, et denominative significentur,
posse prædicari de Gliris to : nam Christus
essentialiter est Deus, et homo, sivo per­
sona in utraque natura subsistens : atque
ideo nequit dici talis adjective, et denomi­
native.
Ex quibus facile constat secunda asser­
tionis pars, nempe omnes istas praedicatio­
nes Deus est humanus, aut humanatus, Chris­
tus est Deus humanatus, est homo Dominicus,
est deificus, est divinus, et similes esso in
rigore et proprietate sermonis falsas. Quo­
gL
niam in omnibus his prædicata sunt denominativa, et adjective significantur, ut quid
Unicus. Resolutio difficultatis.
existens extra essentiam subjecti et: ta­
Conclu28. Dicendum est, quod supposito In- men res aliter se habet, ut immediate dixi­
i'°' carnationis mysterio, homo adjective si­ mus, sunt ergo omnes ilhe prædicationes
gnificatus nequit prædicari de Deo, nec in rigore, proprietate sermonis falsa?. De­
Deus adjective significatus potest prædicari nique ultima pars ostenditur : quia in ac­
de homine; et denique nec homo, nec ceptione vocabulorum multum facit usus :
Deus adjective significat: possunt pnedicari (est enim cum pluribus loquendum, ut do­
de Christo : et consequenter quod omnes
cet Philosoph. 1. Topic.) unde introdu­
prædkationes, quæ circa ea subjecta iliis cere potuit, quod aliquæ prædictarum præadjectivis fiunt, sunt in rigore et proprie­
dicationum sustineantur, et in vero sensu
tate sermonis falsæ : quamvis usus intro­
explicentur. Quod aptius ostendi non valet,
duxerit aliquas hujusmodi prædicationes,
quam per earum singulas discurrendo.
quæ sustineri possunt, et in legitimo sensu
29. Et in primis hæc, Deus est humanus, Probatio
m»gis
defendi. Hanc assertionem ita prolixe sta­
aut humanatus (falsa quidem est in rigore, specia
­
tuere oportuit ad conciliandum praecipuam
et proprietate sermonis) : quia ly humanus lis.
veritatem in ea intentam cum aliquibus SS.
el humanatus sunt adjectiva, et denominaPatrum locutionibus infra referendis. Illam
tiva : et consequens significant humanita­
autem communiter defendunt Theologi, ut tem non comparari ad suppositum, (pro
Naza- ex dicendis constabit. Et videri possuntNa- quo Deus supponit,) per se, et quidditative,
r,os· zarius, et Joan, a 8. Tho. ad art. 3. Lorca sed tanquam formam accidentalem : quod
s.nvtB1 <Jisp- 62, dub. 3. Vasquez disp. 63, cap.
esse falsum supra ostendimus a num. 18.
Lorca. 2. Suarez disp. 35, fol. 3 et ·ί, et alii in
Unde Concilium Francofordiense in epist. Concil.
Raîïo*' præsenti. Probatur autem quoad singulas ad Episcopos Hispaniæ ante medium affir­ Franco. ford.
fonda- ejus partes : nam in primis quod de sub
mat unam personam esse Deum, el hominem .*
mnst.a* jecto prædicatur adjective, sive pure deno­
non hominem Deificum, el humanatum
minative, significatur ut quid existens extra
Deum : sed Deum hominem, cl hominem
essentiam subjecti, de quo prælicatur,
Deum. Et hæc quidem in rigore ita se ha­
sive tanquam accidens prædicabile, ut
bent. Nihilominns videmus, D. Joan. Da- d. Dain limine dubii observavimus. Homo au­ mascen. lib. 3. de fide, cap. 2, vocat Deum m,sc<n·
tem, supposito Incarnationis mysterio,
humanatum. Et Concilium Constantinoa
non prædicatur de Deo tanquam aliquid
pol. 1, cap. 7, in confess, fidei, quæ receptexistens extra essentiam talis subjecti, nec fuit in Chalcedonensi. act. 2, etiam dicit,
tanquam accidens prædicabile; sed potius ut quidam vertunt, Deum humanatum. Et
in quid, per se, et necessario, ut ostendi­
eundem modum loquendi sustinet D. Tho. D.Thom.
mus dub. præced. § 2. Ergo homo adjec­
in præs. art. 3 ad 2. Nec immerito : quia
tive significatus non prædicatur de Deo.
illa propositio admittit sensum verum, et
Et eodem discursu probatur Deum adjective,
in coque exponi valet. Pro quo sciendum
aut denominative significatum non prædi­
est, quod ut supra jam insinuavimus num.
cari de homine : quia prædicatur in quid,
17, hoc prædicatum humanatus (de alio
et per se de. supposito, pro quo homo in
namque humanus curam non habemus, quia
tali prædicatione supponit, ut supra osten­
illud in gravi aliquo Scripto non reperimus)
dimus num. 26. Et similiter, atque a for­
potest dupliciter sumi : primo ut non sit
tiori concluditur nec Deum, nec hominem,
denominativum, sed participium verbi humanor :

-c

DlSP. XXVI, DUB. III.
manor : quod pacto idem significat, ac fieri
hominem : ot subindo dicendo Deum ease
humanatum significatur Deum factum esse
hominem : qnod verissimum ost. Et in hoc
sensu utuntur ea prœdicationo Concilium
Constantinopol. et D. Damascen. locis re­
latis; Secundo sumitur denominative; ot
hoc dupliciter. Nam vel accipitur omnino
rigorose, ut denominative exposcunt, et su­
bindo, quod accipitur a forma subjecto ac­
cidentali, sive ab humanitate accidentaliter
unita supposito. Et sic est simpliciter falsa :
reddit namque sensum Nestorianum, et
hæreticum : juxta quem merito refellitur
in Concilio Francofordiensi. Vel sumitur
denominative non rigorose, quatenus est
denominaiivum substantiale, et desumitur
ad humanitate substantialiter, et hyposta­
tice unita tanquam a forma constituente
personam Verbi, non quidem simpliciter,
sed in hoc, quod est esse hominem, sive
personam humanam. Et in hoc sensu (qui
coincidit cum primo) vera est, et in eodem
accipitur a D. Tho. ubi supra, cum ait :
Illud suppositum primo quidem fuit divinx
naturæ. scilicet ab æterno : poslea autem ex
tempore per Incarnationem facium esi sup­
positum humanam naluram. Et quia hæc
non distinxit, nec observavit Vasquez ubi
supra, coactus est textum Damasceni, ut
legerunt D. Tho. Durandus, et alii antiqui,
non admittere; sed aliter vertere cum Billio, et aliis recentioribus.
Conti30. Deinde hæc prædicatio, Christus est
probatio. homo deificus falsa est in proprietate sermo­
nis : quia deificus est adjectivum, et denominativUm a Deitate : et sic dicta prædicatio
denotat Deitatem convenire accidentaliter
Christo. Quod fidei contradicit docenti ip­
sum esse supstanlialiter, atque essentiali­
ter Deum. Unde prædicta prædicatio, in eo
utique sensu, damnatur a Concilio Fran­
cofordiensi verbis num. præced. relatis.
Posset autem prædicta propositio alium
sensum reddere non ita absurdum, nempe
Christum esse hominem factum Deum, suo
hoc non est in usu, nec ad usum reduci
debet ! quia falsum etiam est, quod hic
homo, designato, sit factus Deus, ut resol­
vit D. Tho. art. 7, et num. 42 proba­
bimus.
Illatio.
31. A fortiori rejici debet hæc prædicatio, Chrislus est homo theophorus, sive
Deifer : quia præter quam quod prædicatum importat Deitatem adjective, et denominatative, ac subinde denotat accidenta
liter convenire Deo, quod est hæreticum,

575

aliunde magis explicat saporem Nestoria­
num : insinuat enim Christum esse suppo­
situm creatum, deferens Deitatem, tan­
quam templum, in quo ipsa specialiter
sit. Unde D. Damascen. lib. 3, de fide D. Dacap. 12, inquit : Quemadmodum vesanus ma seen.
Nestorius, qua audacia erat, qui ex Virgine
natus est, Deiferum dicere non dubitavit.
At nos absit, ut Deiferum eum dicamus,
vel cogitemus ; sed Deum incarnatum.
Nec huic resolutioni, quæ catholica est, Explica­
opponitur D. Basilius super Ps. .59, af­ D. tur
Basifirmans calcamentum divinitatis esse car­ iias>
nem ferentem Deum. Nam 8. Doctor se
satis explicat addens : Quia habet Deum
in se substantialiter inhabitudinem. Qui­
bus verbis et confessus est substantia­
lem unionem carnis humanæ cum Deo,
et exclusit hæresim Nestorii, et aliorum
dicentium Denm solum fuisse in Christo
per unionem quandam accidentalem. Unde
illa prædicatio, Christus est homo Deifer
minime admittenda est.
32. Sed quid dicemus de hac, Christus est Incidens
Deus cornifer? Nam admittendam esse D.quæst.
Athacolligitur ex D. Athanasio in serm. de nas.
Sanctissima Deiparata post medium, ubi
hæc habet : Nos igitur talia haereticorum
dogmata, intelleclusque reprehendere, el cor­
rigere desiderantes, per præsentem Euangelii
interpretationem asserimus non Deiferum
hominem esse Christum, sed corniferum
Deum. Cæterum quod admitti non debeat,
sumitur satis aperte ex D. Greg. Nazianz. D. Na­
in epist. 2, ad Cledonium, quæ est oratio zianz.
52, ubi refert Apollinaristas hoc habuisse
in ædibus elogium : Adorandum esse non
hominem Deiferum, sed Deum carniferum.
At mox subjungit 8. Doctor hoc illorum
elogium expungi debere. Quæ resolutiones
videntur satis oppositæ. Et quidem si ly
Deifer, et carnifer sumantur adjective, ac
denominative; neutrum prædicatum dici
debet de Christo ob ea, quæ num. 28,
diximus, probantes secundum partem nos­
træ assertionis : nequit enim de Christo ita
prædicari, quod ipsi substantialiter, et
essentialiter convenit, ut caro, et divini­
tas sunt. Sed attendendo ad rem ipsam,
observandum est hæreticos Appollinaristas docuisse Verbum assumpsisse quidem
carnem, non autem mentem, sive animam,
sed hujus loco carni assumptæ unitum
luisse : quam hæresim expendimus, et
confutavimus in Comment, ad art. 2,
quæst. 5, num. 9. In hoc itaque sensu
habebant in vestibulis illam inscriptionem,

576

DE INCARNATIONE.

Adorandum esse· non hominem Deiferum,
sed Deum carniferum, ut significarent in
Christo non fuisse integram naturam hu­
manam , sed tantum carnem. In quo
sensu dignissime rejecit Nazianz. i'lam
prædicationem tanquam hæreticam, quæ
elogium non continet Christi, sed blasphemiam. Sed si prædicta prædicatio,
?:
Christus Deus carnifer S’gnificet Deum as­
sumpsisse non solum carnem, sed totam,
integramque hominis naturam, quæ no­
mine carnis humanæ significari solet, juxta
illud Joan. 1. Verbum caro facium est :
verum, et catholicum sensum continet,
et iu eo accipitur a D. Athanasio ubi su­
pra : nam postquam dixit Asserimus non
Deiferum hominem esse Christum, sed car­
niferum Deum, statim subjunxit. Quatenus
eus hominem gestat integrum, absolulumque,
tacite excludens Appollinaris errorem.
Addimus cum Nazario, et Suarez locis re­
latis, quod cum Athanasius, et alii Patres
negant Christum esse hominem Deiferum,
et affirmant esse Deum carniferum, non
tam loquuntur absolute, quam compara­
tive in ordine ad excludendum positionem
hæreticam, quam Nestorius specialiter
postea defendit : unde reprobant primum,
non reprobando secundum : quia Chris­
tum appellando hominem Deiferum, signi­
ficatur ipsum esse suppositum creatum fe­
rens in seipso speciali modo Deum :
quod est haereticum ut num. præced. cum
Damascen. dicebamus. Sed nuncupando
Deum carniferum signficatur Christum
esse suppositum increalum, ferens, hoc
est, sustentans carnem humanam sibi
substantialiter, et hypostatice unitam :
quod est fides catholica circa Incarnatio­
nis mysterium, ut fuse explicuimus disp.
3, dub. 2, refellentes hæresim Nestorianam.
Alia
33. Occurrit deinde hocprædicatum, diquæbiio. vinuS) et dubitari potest, an dici possit de
Christo, quod divinus sit? Et quidem si
in rigore accipiatur ut adjectivum, et denominativum ; respondendum est negative
juxta generalem regu’am, quam supra
statuimus num. 28, significaret enim Chris­
tum non esse substantialiter, et essentia­
liter Deum, sed solum denominative a
forma deitatis sibi accidenlaliter unitæ :
quod est hæreticum. Sed etiam abstraVazqutz hendo ab hoc proprietatis rigore, Vazquez
rejicitur. cap Clt nUm. 15, negat Christum, aut
Jesum posse vocari divinum. Et si objicia­
tur, quod D. Dionysius cap. 1, Ecclesiast.

hierarch, pario 3, nominat divinissimum
Jesum ; respondet, quod licet ita verterit
Perionius ; aliter tamen transtulit Camaldulensis. nempe Deum summum. Sed pro­
bandum Vazquio adhuc orat, quod aptius
|
verterit iste. Et quidem D. Thom. eam n.Tbom.
antiquiorum translationem admisit in
præs. art. 3, arg. 2 : quin et lib. 3, sent.
I
quæst. 1, arg. 3. ait : Dionysius frequenter
nominal Christum divinissimum Jesum.
|
Unde relicto Vazquio, dicendum est cum Qoæsiio·
communi aliorum Theologorum senten- de£si0.
tia, quod Christus, aut Jesus potest vo|
cari divinus : quia licet in rigore hoc præJ
dicatum illi non conveniat, nsu tamen
j
receptum e.-t, potestque apte explicari.
|l
Quippe juxta communem usum non res|
tringitur ad propriam rationem denomi|
nativi, sed magis habet modum nominis
|
transcendentis respectu omnium, quæ sunt
|;
in Deo : ipsa namque ejus essentia dicitur
j
divina, personæ etiam divinæ nuncupanΓ
tur. Quin, ut observavit Lugo disp. 33, Lujo. |
num. 10. Deum ipsum solemus appellare
divinum, ut cum eum alloquentes dicimus,
divine Domine, divine Princeps, etc. Unde
D. Thom. loco proxime cit. admittit ab- D.Thoa.
solute hunc loquendi modum consuetu­
dine introductum : Dicendum, inquit, quod
hoc nomen, divinum, consuevit praedicari
etiam de his, de quibus prædicalur, essen­
tialiter hoc nomen, Deus. Dicimus enim
quod divina essentia est Deus ratione iden­
titatis : et quod essentia est Dei, sive di­
vina, propter diversum modum significandi :
et Verbum divinum, cum tamen Verbum
sit Deus : et similiter dicimus personam di­
vinam, sicut et personam Platonis, propter
diversum modum significandi. Quibus ver­
bis et admittit testimonium D. Dionysii,
ut allegatum est : et indicat modum, quo
divinum prædicatur de supposito, pro quo
supponit nomen Christi, aut Jesu, videlicet
non ut denominativum rigorosum, sed
ut denominativum substantiale a forma,
sive natura, quæ est idem realiter cum
supposito, differentia solum se habente
penes diversum modum significandi.
34. Sei veniamus jam, aliis adjectivis
omissis, ad hoc prædicatum, dominicus,
circa quod specialiter proposuit D. Tho.
art. 3, inquirens, Utrum Christus possit
dici homo dominicus. Et quod ita appellari
queat, probatur ex usu SS. Patrum : nam
Christum hominem dominicum, vel abso­
lute dominicum plane vocant D. Athanas.
in epist. ad Epitectum, in confessione

fidei

'I

DÎ8P. XXVI, DUB. III.
b· ΕΡ>· fidei circa finem, 1). Epiphanius in Anchor"a" °*’rato, post medium, ubi disputat contra
D· Au- Apollinar. D. August, lib. 83, quæst in
KU' 111 36, ot lib. 2, de serm. Domini in monte
Didimus, (.-η,,
jQ, Didimus lib. 3, de Spiritu
sancto, torn, 6. Bibliuth et alii. Videtur
itaque, quod sicut ex communi usu intro­
ductum est, quod seclusa occasione er­
randi , Christus potest dici divinus ut
num. præced. dictum est; sic etiam pos­
sit dici dominicus : præsertim quia sicut
dominicus est derivatum, et denominativuin a domino, qui essentialiter est ipse
Deus; sic etiam divinus est derivatum, et
denominativum a Deo.
Commu­
Theologi tamen communiter respondent
nis
rest u tio. negative cum D. Tho. in præs. art. 3. Et
D.Thom. præcipuum nostro judicio fundamentum
D. Au­ est auctoritas D. Augustini, quem allegat
gustin.
D. Tho. in argum. Sed contra. Nam cum
sapientissimus ille Doctor usus abquando
fuisset prædicto loquendi modo in locis
proxime allegatis, illum expresse retracta­
vit lib. 1. Retract, cap. 19, his verbis :
Sed non video, utrum recte dicatur homo
dominicus, qui est mediator Dei, el homi­
num homo Christus Jesus, cum sit utique
dominus, Dominicus autem homo, qui est in
ejus sancta familia, potest dici : quia inter
Christi fideles, quis potest dici homo domini­
cus, vel domini, sicut Elisaeus dicebatur, el
cæleri prophetae viri Dei. Subjungit postea :
El hoc quidem ut dicerem apud quosdam
legi tractatores catholicos divinorum elo­
quiorum. Sed ubicumque hoc dixi, dixisse
me nollem : postea quippe vidi non esse di­
cendum etc. Ratio namque, quæ movit
summum illud Augustini ingenium, ut
eam loquendi formulam minime probaret,
censenda est urgentissima. Divus etiam
I). Na- Gregorius Nazianz. jam olim eam prædi­
ziaiiz.
cationem percellere visus est in Apollinaristis : nam epist. 1, ad Gledonium, quæ
est oratio 51, inquit : Tuæ quippe vitae,
rationi, ac rectae fidei hoc convenire existi­
mamus, ne homines isti alios decipiant, vicissimque ipsi decipiantur, hominem domi­
nicum, ut ipsi loquuntur, vclpolius Dominum
nostrum, et Deum, mentis expertem esse
asserentes. Nam dicendo, hominem domini­
cum, ut ipsi loquuntur, denotat hanc for­
mulam fuisse Apollinaris discipulis fami­
liarem : sed addendo, vel potius Dominum,
el nostrum, el Deum, significavit oppositum
modum loquendi nec optimum esse, nec
probandum. Et hanc partem constanter
M alis­
postea asseruerunt Magister sent, in 3,
ier.
Salmant. Curs, thcolog. tom. IV.

577

dist. 7, circa fidem. D. Tho. in præs. art. D.Thom.
3, B. Albertus, D. Bonavent. Petrus de
Tarantasia, Ricardus, Udalricus, et alii D. Bonaapud Garthusianum dist. cit. quæst. 2.
Suarez in Comment, art. 3. Vazquez disp. sia.
63, cap. 2. Lorca disp. 62, dub. 3. Castillo disp. 19, quæst. 1, et alii communi- Vaz<joe?,
ter Theologi.
Ratio etiam id ipsum convincit : nam Ratio
dominicus est nomen denominativum pos- c0™Ta’
sessionis, significans respectum ad domi- sentennum, atque ideo importans distinctionem ltæ·
inter rem possessam, et possidentem :
unde homo, qui vere, et proprie vocatur
dominicus est suppositum possessum, et
distinguitur a supposito possidente, quod
vere, et proprie dicitur dominus. Quare si
Christus vere, et proprie esset dominicus
necessario importaret suppositum creatum,
quod distingueretur a supposito increata,
et vere, ac proprie domino. Id vero est
hæresis Nestoriana constituens in Christo
duo supposita, unum creatum, et alterum
increatum inter se accidentaliter unita, ut
vidimus disp. 3, dub. 2. Non potest ita­
que in vero, et proprio sensu concedi,
quod Christus sit dominicus, aut homo
dominicus. E contra vero humanitas
Christi dicitur dominica, et idem est de
carne, de passione, et aliis, quæ a suppo­
sito Christi distinguuntur, et ab illo haben­
tur, seu possidentur. Et in hoc forsam
sensu Patres aliqui dixerunt hominem do­
minicum, sumentes concretum pro abs­
tracto, ct hominem pro humanitate : quod
illis aliquando in usu fuit, ut constat ex
illo, Tu ad liberandum suscepturus homi­
nem. Et ita D. August, post verba supra d aurelata, quibus rejicit eum loquendi mo- g«l·®·
dum, immediate subjungit : Quamvis non­
nulla possit ratione defendi. Et probabilior,
(si quæ est), apparet usurpans concretum
pro abstracto. Per quod satis constat ad
testimonia Patrum in contrarium allegata :
sic enim exponenda sunt. Quo supposito
facile intelligitur totus discursus. D. Tho. D.Thom.
in art. 3, ubi ait : Dicendum, quod cum
dicitur homo Christus Jesus designatur suppo­
situm aeternum, quod est persona filii Dei,
propter hoc, quod est unum suppositum ulmus­
que naturæ. De persona autem filii Dei prædi­
calur Deus, et Dominum essentialiter. Et ideo
non debet praedicari denominative : quia hoc
derogat veritati unionis. Unde cum dominicus
dicatur denominative a domino·, non polest
vere, el proprie dici, quod homo ille sit domi­
nicus, sed magis, quod sit dominus. Quo
37

578

DE INCARNATIONE.

pacto directo respondet difhcuitati ριοροsitæ. amplectendo partem negativam.
Deinde subjungit : Si aulem per hoc, quod
dicitur homo Christus Jesus, designetur sup­
positum aliquod creatum secundum illos,
qui ponunt in Christo duo supposita : posset
dici ille homo dominicus, in quantum assu­
mitur ad participationem honoris divini :
sicut Nestoriani posuerunt. Quare sicut
juxta hæresim Nestorii distinguentis in
Christo personas, homo vere, et proprie
diceretur dominicus : ita a contrario sensu
colligitur, quod secundum fidem catholi­
cam non admittentem in Christo, nisi
unam, et increatam Verbi personam, mi­
nime dici valeat vere, et proprie homo do­
minicus. Denique concludit : El hoc eliam
modo humana natura non dicitur essentia­
liter Dea, sed deificata : non quidem per
conversionem ipsius in divinam naturam,
sed per conjunctionem ad divinam naturam
in una hypostasi, ul patet per Damascen. in
3 lib. Et eadem ratione potest vere, et
proprie vocari dominica. Cum enim natura
humana (et idem intellige de ejus proprie­
tatibus, actionibus, passionibus, et hujus­
modi), distinguatur realiter tam a suppo­
sito Christi, quam a natnra divina, qui­
bus tamen substantialiter conjungitur, et
a quibus dignificatur ; merito potest dici
deificata, et dominica : concurrunt nam­
que omnia requisita ad prædictam deno­
minationem. Quod aliter contingit in
homine illo propter identitatem cum sup­
posito, quod est Deus, et Dominus : quare
nec deificatus, nec dominicus dici debet.
Objec35. Occurrunt tamen contra hunc D.
noues.
discursum aliqua, quæ diluere opor- ;
Prima, tet. Primum, (quod jam supra insinuatum i
est,) sicut dominicus dicitur a domino, ita I
divinus a Deo : et tamen de Christo, qui !
est personaliter Deus, dicitur esse divi- i
num ut concedit S. Doctor in resp. ad 3,
ergo quamvis sit personaliter dominus,
Secunda, dicetur etiam dominicus. Secundum, Chris­
tus est servus Dei, ut tradit D. Tho.
quæst. 20, art. 1, sed omnis servus est
dominicus; cum domini sit : ergo Christus
Tertia, est dominicus. Tertium, quando a parte
prædicati ponuntur substantivum, et adjec­
tivum, istud appellat non supra supposi­
tum, sed supra substantivum, cui imme­
diate adjungitur, ut in hac, Ghrislus est
homo temporalis : significatur enim esse
temporalem quantum ad humanitatem ;
quod verum est. Ergo idem dici debet de
hac prædicatione. Christus est homo domi­

nicus, appellat enim ly dominicus supra
humanitatem : de qua vere enunciari valet
esse dominicam, ut liquet ex art. D.
1 hom. Atque ideo si prior illa propositio
admittitur; etiam hæc posterior admit­
tenda est. Quartum quæ conveniunt Christo Quarta,
ratione humanitatis, de ille simpliciter
prædicantur, ut esse corporeum, esse pas­
sibilem, juxta ea, quæ diximus dub. I, sed
esse dominicum convenit ratione humani­
tatis, ut proxime diximus : ergo esse domi­
nicum potest de Christo simpliciter prædicari. Quintum, nam quod est essentialiter Quinti,
tale, potest esse denominative tale : ergo
ex eo, quod Christus sit essentialiter do­
minicus, non recte probat D. Thom. quod
non possit dici dominicus sive denomina­
tive dominus. Antecedens suadetur : nam
juxta doctrinam Dialecticorum secunda
intentio, quæ essentialiter est species, po­
test etiam denominari species, si compare­
tur ad alias secundas intentiones ejusdem
rationis : sicut enim accidit homini com­
parari ad inferiora, sic etiam accidit illi
intentioni, quod ad sua inferiora compare­
tur, de quo videri possunt N. Complut,
abbrev. in Logica disp. 6, quæst. 2, ad 4,
ergo quod est tale essentialiter, potest si■
mul esse tale denominative.
Ad primum respondetur ex dictis num. Respon33, usu præcipue factum esse, quod Chris- J1 °,
tus dicatur divinus, licet talis denomina­
tive non sit. E contra vero usus apud
Theologos communis excludit, quod appel­
letur dominicus. Accedit, quod hæc di­
versitas fundamentum habet in ipsis no­
minibus : nam divinum non dicitur solum
denominative, sed etiam substantive, et
essentialiter, ut liquet in ipso Deo, cujus
essentia, et personæ divinæ vocantur. Sed
dominicum est denominativum præcise,
significans, quod est domini, et importat
ad dominum habitudinem : quare de ipso
domino minime prædicatur. Unde D. D Thom.
Thom. loco cit. postquam statuit, quod
divinum consuevit dici et de essentia, et
de personis, quibus essentialiter convenit,
adjecit : Sed dominicus non dicitur de his,
de quibus dominus prædicatur : non enim
consuevit dici, quod aliquis homo, qui est
dominus, sit dominicus. Sed illud, quod quali­
cumque est Domini, dominicum dicitur :
sicut dominica voluntas, vel dominica manus,
'I
vel dominica passio. Et ideo ipse homo Chris­
tus, qui est dominus, non potest dici 'domini· ‘
eus. Sed potest caro ejus dici caro dominica,
' ·:
et passio ejus potest dici passio dominica.
W.'
36.

579

OIS?. XXVI, DUB. IV.
Ad
3b.
Ad. secundum
respondetur vel nebt'CUU,
.
1
.
dam. gando minorem ob ca, quæ statim dice­
mus ; vel ea, et majori omissis, negando
consequentiam. Et ratio disparilatis ut
Christus possit absolute dici servus Dei,
non autem i^pminicus, est, quoniam de
ratione servitutis (præsertim naturalis,
’
quam tantum in Christo admittimus.)
j
non est negatio dominii in supposito :
'
manifestum quippe est posse idem sup­
positum secundum diversas rationes esse do­
minum, et servum : quare üeri valet, quod
hoc suppositum Christus ratione naturæ hu­
man® sit servus, licet ratione divinæ sit
dominus. Sed esse dominicum excludit
esse dominum simpliciter, et per essen­
tiam ; cum importet distinctionem suppo­
siti ita denominari a supposito, quod est
Deus, ut supra expendimus : quocirca
Christus, qui est Deus, et Dominus per
essentiam, minime potest appellari do­
minicus. Ob hanc ergo differentiam licet
utrumque illud prædicatum possit Christo
attribui secundum naturam humanam,
quæ est sub Dominio Dei : nihilominus
primum illud dicitur absque expressa hu­
manitatis explicatione : secundum autem
absolute, et sine illa prædicari non valet :
quia ita acceptum refertur ad suppositum,
quod est Dominus per essentiam.
A(I
Ex quibus patet ad tertium : quia licet
illa prædicatio ita explicata juxta regulas
appellationis habeat sensum catholicum,
in quo subinde posset admitti : quia
tamen istæ regulæ submitti debent com­
muni modo concipiendi, et juxta illum
ly dominicus refertur ad ipsum hominis
suppositum in Christo, idque intendebant
hæretici, ut signlicarent suppositum illud
non esse essentialiter Dominum ; sed de­
nominative a Deo ipsum inhabitante :
propterea illa prædicatio Ghrislus est homo
dominicus neganda est absolute, sicut in
qua dominicus non appellat supra homi­
nem, sed supra suppositum Christi.
Ad
Ad quartum respondemus majorem non
<1 lariam.
universaijter veram ; nam sj prædicata, quæ conveniunt ratione humanitatis,
absolute prolata afferant negationem sup­
positi divini, nequeunt de Christo sim­
pliciter prædica.i, sed tantum cum addito
i
humanitatis. Unde licet humanitas sit
1
facta, non dicimus Christus est factus, aut,
I
est creatura, ut num. 56, magis explicai
bimus : sed tantum dici potost, quod
1
Christus in quantum homo est factus, aut
I
creatura. Et eadem ratione licet humani­

tati Christi conveniat esse dominicum, et
Christo secundum humanitatem, non se­
quitur, quod Christus absolute sit domini­
cus. Sic eliam negaretur virtualiter, quod
ejus suppositum sit Dominus per essen­
tiam. Sed concedi cum addito potest,
Christus est dominicus secundum humani­
tatem. Ad quintum, et ultimum respondeAd
tur negando majorem in entibus realibus, (luiutam·
seu primis intentionibus, in quibus uni­
versaliter tenet illa maxima D. Thom. et
evincit intentum, cum de primis intentio­
nibus procedat, et loquatur, ut ex se
liquet. Quod autem ad suadendum majo­
rem inducitur, nihil probat ob satis notam
disparitatem : quoniam secundæ inten­
tiones fundantur in operatione intellectus
potentis supra eandem rem se reflectere :
atque ideo supra intentionem, quæ es­
sentialiter est species, potest fundare in­
tentionem speciei, sicut supra aliam quamcumque naturam specificam. Id vero lo­
cum non habet in prædicatis realibus :
conveniunt namque rebus in se, indepen­
denter ab intellectus operatione. Unde
recte colligitur, quod si Christus est per
essentiam Dominus, ut vere est, non sit
Dominus denominative, sive dominicus.

DUBIUM IV.

'

/

Quales sint istæ prædicationes. Deus factus
est homo, et homo factus est Deus.

De his egit specialiter D. Tho. art. 6 et
7, atque agendum nobis est ob connexio­
nem doctrinæ. Præmittere autem oportet,
quod communicatio idiomatum in istis pro­
prie loquendo locum habere non valet :
quia prædicta communicatio fundatur in
conjunctione naturæ divinæ, et naturæ humanæ in supposito Verbi, ut dub. 1, ex­
plicuimus : istæ vero prædicationes non
tam significant prædictam conjunctionem,
quam viam, sive ordinem ad illam : quo­
circa secundum alias regulas dijudicandæ
sunt. Et claritatis gratia illas seorsim con­
siderabimus.

§ I·
Defenditur prior prædicatio.

37. Dicendum est primo hanc prædica- priina
tionem, Deus factus est homo esse veram, C©“c,uet propriam. Hanc conclusionem docent
communiter Scholastici cum Magistro in

5S0

DE INCARNATIONE

et Theologi cum D. Thomas in
præs. art. fi, ut superfluum sit eos recenFundi- sere. Et quantum ad primam partem, faci’e
menium.
, .
. .
..1
.
...
constat: quia invenitur in propriis terminis
j.un. i. in Scriptura, Joan. 1 : Verbum caro facium
RomJ 1
R°m- 1 :
su0>
fliclus
' esi ei ex semine David secundum carnem,
quod ita exponitur : Filius Dei factus est ex
semine David secundum carnem, id est
GîÎh 4 homo. Ad Galat 4: Misit Deus Filium suum
nd’ ' factum ex muliere, Ad Philip. 2: InsimiliPhiii|>.-2. tudinem hominum factus. Et eisdem fere
verbis loquuntur Concilia, quæ proinde
omittimus, addendo tamen totam Ecc’eSymbol. siam Catholicam in symbolo Concilii Nicæni hanc propositionem confiteri illis
verbis : El homo factus est. Unde etiam os­
tenditur quo ad secundam pariem : quia
verba Scripturæ, et Conciliorum accipienda
sunt, quantum fieri potest, cum proprie­
tate. Ergo cum Scriptura, et Concilia tam
disserte proferant Deum facium esse homi­
nem·, fateri oportet hanc propositionem in
Ratio sensu vero, et proprio. Ratio etiam D.
D.Thoi.
Tho. utramque assertionis partem effica­
citer probat : quia unumquodque dicitur
esse factum illud, quod de novo incipit prædicari de ipso : esse aulem hominem vere
prædicatur de Deo : ita tamen quod non con­
venit Deo esse hominem ab aeterno, sed ex
tempore per assumptionem humanæ naturæ.
Ergo vere dicitur, quod Deus factus est
homo. Potestque id exemplis declarari : ,
nam aqua, cum acquirit calorem, vere, et
proprie fit calida : et lignum, quando ac­
quirit formam crucis, fit vere, et proprie !
crux : ergo pariter quia Deus sibi univit j
naturam humanam, quam prius non habe- !
bat; dicitur vere, et proprie, quod Deus J
laetus fuerit homo. Quamvis inter hoc
mysterium, et exempla, quæ ad illud ex­
plicandum afferri possunt, quod formæ
advenientes suppositis crea’is uniuntur eis
accidentaliter : sed natura humana unita
fuit Deo substantialiter et hypostatice, ut
explicuimus disp. 3, per totam. Quod non
impedit, sed fundat potius veritatem, et
proprietatem hujus prædicationis, Deus fac­
tus est homo.
Contra­
38. Contra hanc assertionem sentit D.
ria*
seiVen-, Bonavent. in 3, dist. G, art. 1, quæst. 2,
lia.
negans illam prædicationem esse propriam.
D. BonaEt unicum fundamentum S. Doctoris est :
vent.
4Argu- fiuia &elri alÎQuidL in rigore sermonis signimeti lu in.
J ficat subjectum, quod aliquid fieri dicitur
mutari, ut inductive potest ostendi : sed
Deus assumendo naturam humanam non
D.Thom. 3, dist. 7.

est mutatus : ergo cum proprietate sermo·
nis dici nun valet, quod Deus factus sit
homo. Sed hoc D. Bonavent. fundamen­
tum excessive probat, dum ab inductione
in aliis procedit : quia supposita creata
non fiunt vere aliquid de novo, nisi mu­
tentur, ut per singula discurrendo facile
constabit : ergo sequendo hanc inductio­
nem non potuit suppositum divinum vere
fieri aliquid de novo, absque mutatione :
ergo eum immutatum non fuerit, sequitur,
quod vere non fuerit factum homo, et
consequenter, quod hæc propositio, Ferbum caro factum est, non solum non sit
propria, verum nec sit vera. Quod nemo
dicet Catholicorum. Sicut ergo absque
mutatione salvatur, quod Deus vere factus
fuerit homo, sic etiam et quod proprie ;
sive et in idem redit, quod talis prædicatio
sit non solum vera, sed propria.
Ad argumentum ergo respondet D.
Thom. art. cit. his verbis : Jd secundum
ilicendum, quod fieri importat, quod aliquid
prædicetur de novo, de altero. Unde quando?
cumque aliquid de novo praedicatur de altero
cum mutatione ejus de quo dicitur ; tunc fieri
est mutari. Et hoc contingit in omnibus,
quæ absolute dicuntur : non enim potest
albedo, out nigredo de novo advenire alicui,
nisi per hoc, quod de novo mutatur ad albedinem, vel nigredinem. Ea vero, quo relative
dicuntur, possunt de novo praedicari de ali­
quo absque ejus mutatione : sicut homo de
novo fit dexter absque sui mutatione, per
motum illius, qui fit ei sinister. Unde in ta­
libus non oportet omne, quod dicitur fieri,
esse mutatum, quia hoc potest accidere per
mutationem alterius. Et per hunc modum ad
Deum discimus, Domine refugium factus esse
nobis. Esse autem hominem convenit Deo
ratione unionis, quae est relatio quaedam. Et
ideo esse hominem praedicatur de novo de Deo
absque ejus mutatione, per mutationem hu­
manæ naturæ, qux assumitur in divinam
personam. Et ideo cum dicitur, Deus factus
est homo, non intelligitur aliqua mutatio ex
parte Dei ·, sed solum ex parle humanæ na­
turæ. Hæc D. Thom. ex quibus liquet,
quod fieri aliquid latius patet, quam mu­
tari; et consequenter, quod ad salvandum,
quod Deus vere, et proprie factus fuerit
homo, nulla sit necessaria mutatio ex
parte Dei. Et summa responsionis in eo
consistit, quod Deus non dicatur factus
homo ratione potentiæ passivæ, et reci­
piendo humanitatem ; sed ratione summæ
actualitalis terminando, sive suppositando
talem

Solutu
ι-x D.
Tho®

♦

DISP. XXVI, DUB. IV.
talem naturam, ad cum plane modum,
quo aliquid dicitur terminaro habitudinem
alterius ad se. Et quamvis contra hanc
doctrinam formari possint aliquæ objec­
tiones, illas modo non diluimus, sed
dissolutas reliquimus disp. 3, dub. 4,
ubi ostendimus, quod Verbum assumendo
humanitatem nullam subjecit mutationem.
Recolat etiam lector, quæ diximus disp.
4, dub. 1, num. 3 et 27, ubi explicuimus,
quo sensu D. Thom. unionem hypostati­
cam relationem appellet ; quod posset in
præmissa responsione difficultatem af­
ferre.
Diluitur
39. Sed ab alio latere hæc solutio im­
replica.
pugnari valet, ex eadem scilicet maxima,
quam D. Thom. statuit illis verbis :
Quandocumque aliquid de. novo prædicatur
dc altero cum mutatione ejus, de quo dicitur,
tunc fieri est mulari. Et hoc contingit in
omnibus, quæ absolute dicuntur. Constat
autem, quoi esse, aut Geri hominem est
denominatio absoluta, et dicitur absolute,
non minus quam esse, aut Geri album.
Ergo juxta praemi-sam D. Thom. regulam,
salvari nequit, quod Deus vere, et proprie
dicatur Geri homo, et quod non mutetur.
Hæc tamen objectio facile dispellitur ex
eadem responsione quoniam ad hoc, quod
forma, aut natura, secundum quam sup­
positum dicitur Geri de novo, inferat mu­
tationem in eo : non sufficit, quod sit
absoluta; sed insuper requiritur, quod
liniatur per modum absoluti, nempe in­
formando, et respiciendo suppositum per
modum subjecti. Id autem in mysterio
Incarnationis non contigit : licet enim
natura humana, secundum quam Deus
dicitur factus homo, sit aliquid absolutum ;
nihilominus non est unita Deo ut sub­
jecto, sed sicut puro termino illam termi­
nanti; quod est uniri ad instar relativo­
rum. Quare’ sicut aliquid potest terminare
novum respectum absque intrinseca sui
mutatione, sed facta in altero mutatione :
sic Deus terminavit humanitatem non im­
mutatus, sed facta mutatione, in natura,
quam assumpsit : unde vere, et proprie
dicitur factus homo, quamvis nullo modo
mutetur.
Secun­
40. Arguitur secundo contra eandem
dum
assertionem : nam si vere, ct proprie
argu­
mentum • Deus dicitur factus homo ; sequitur, quod
eadem proprietate dicatur factus animal,
vivens, substantia, ens, et denique factus
absolute : consequens est falsum : ergo et
antecedens. Sequela ostenditur : quia le­

581

gitima est consequentia ab inferiori ad su­
perius affirmative : ergo si Deus fit homo,
fit etiam omne id, quod est superius ad
hominem. B’alsitas vero consequentis est
manifesta, quia minime concedi potest
Deum esse facium animal. Quod magis in
hunc modum explicari potest : quia verum
est absolute Deum non esse factum : ergo
et quod non sit factus homo. Quippe legi­
time proceditur a negatione superioris ad
inferioris negationem, ut in hac: Istud non
est animal : ergo non est homo.
Respondetur huic argumento concedendo So’uiîo.
sequelam quantum ad primam particulam
animal, et negando illam quantum ad se­
quentes, vivens, substantia, ens, et multo
magis quantum ad fieri absolute. Nam etsi
hujusmodi praedicata sint rationes, sive
gradus superiores ad hominem, et revera
cum Deus fit homo, fiat etiam illud vi­
vens, substantia, et ens, quod est homo :
nihilominus concedi absolute non valet,
quod fiat vivens, substantia, et ens. Et
ratio disparitatis est : nam subjectum, aut
suppositum fieri aliquid , denotat prius
non fuisse illud, secundum quod fieri di­
citur : Deus autem ante Incarnationem
non erat homo, nec animal : unde vere,
et proprie dicitur, quod per Incarnationem
homo, et animal fit. Erat autem vivens,
substantia, ens, et aliquid : quare dici ne­
quit, quod per Incarnationem fiat absolute
vivens, subs'antia, ens, et aliquid, et
multo minus, quod fiat absolute. Nam a
contrario consequentis inferretur prius
non fuisse vivens, substantiam, et ens :
quod est haereticum. Unde sicut non va­
let : aqua fit calida : ergo fit ens, aut fit ab­
solute· : ita non valet, Deus fil homo : ergo
fit ens, aut fil absolute. Nec hic tenet illa
regula in argumento proposita : quia licet
in his consequentiis videatur fieri proces­
sus ab inferiori ad superius affirmative ;
nihilominus est talis virtualiter negative
ex parte subjecti, dum ex eo, quod Deus
non fuerit homo, colligitur non fuisse ab­
solute : qui modus procedendi est vitiosus.
Ex quibus satis constat ad majorem illam
argumenti explicationem : concesso nam­
que antecedenti, negamus consequentiam,
utpote quæ illegitime ex illo infertur, utpote quæ non procedit a superiori ad
suum inferius negative : sed a dicto sim­
pliciter ad dictum secundum quid nega­
tive : qui est mo lus procedendi vitiosus,
ut patet in his ; homo nunc non fit simpli­
citer : ergo non fil musicus, licet musicam

582

DE INCARNATIONE.

acquirat. Hac itaque ratione, licet verum
sit : Deus non fit simpliciter, il.egitiine in­
fertur : ergo non fit homo, quamvis de novo
suscipiat, terminet, et hypostatice habeat
humanitatem.
Tertiora
41. Arguitur tertio : quia si hæc est
argumeatnra. vera, et propria, Deus factus esi homo; ista
etiam erit vera, Deus factus est hic homo :
consequens est falsum : ergo et antece­
dens. Sequela probatur : nam Deus non
est factus homo in communi, sed in parti­
culari ; nec assumpsit humanitatem in
♦HH
communi,
sed in particulari : ergo qua ve­
ritate, et proprietate dicitur factus homo,
dicitur etiam factus hic homo. Falsitas
vero consequentis ostenditur : quoniam
ex illo ulterius infertur Deum factum esse
Deum : quod nulla ratione concedi valet.
Inferri vero demonstratur hoc syllo­
gismo expositorio : Hic homo, (designato
Christo), est Deus : sed Deus factus est hic
homo, ergo hic homo factus est Deus, el e
converso.
i
Aliquo­
Huic argumento aliqui occurrunt ne­
rum
respon­ gando sequelam, ut declinent inconve­
sio
niens , quod ex illa ulterius deducitur,
improba­r A. ■
Sed immerito, quia independenter a conse- j
tor.
quentibus, prior illa propositio, Deus fac­
tus est hic homo, habet simpliciter veritatem : tum ob ea, quæ argumentum optime |
expendit. Tum etiam quia fieri hominem I
denotat actionem, quæ non est nisi circa
singulare : ergo si Deus fit homo, fit hic
homo. Tum praetera quia illa prædica- |
tione, Deus fit homo, sub illo prædicato,
quod est terminus communis, licet descen­
dere ad hunc, aut ilium hominem in par­
ticulari : sicut etiam in hac, Petrus esi
homo : quinimo ideo verificatur prædicatum in communi, quia verificatur in aliquo
particulari. Tum denique, nam sicut Deus
factus est homo, sic etiam factus est filius
Virginis, et Jesus, ut plane significant
testimonia num. 37, relata : ergo pariter
factus est hic homo : licet enim prædicti
termini diversimode significent ; tamen
Legitima Pro eodem supponunt. Quare concedendo
solQtio. sequelam, negamus minorem. Ad cujus
probationem neganda est sequela, quam
syllogismus ille minime evincit. In assi­
gnando autem ejus defectum mirum est
quantum varient, et laborent Recentiores,
ut videri potest apud Lugum disp. 23,
sect. 3, a num. 59, sed non est difficultas,
quæ anhelas istas curas mereatur. Unde
omissis aliis illius syllogismi defectibus,
respondemus peccare in eo, quod habet

I quatuor, aut plures terminos ob diversam
suppositionem eorum, quibus constant :
nam cum in majori dicitur, hic homo esi
Deus, ly hic homo supponit determinate
pro persona Verbi ut subsistente in natura
divina : et cum in minori dicitur : Deus
factus est hic homo, ly hic homo supponit
determinate pro eadem Verbi persona ut
subsistente in natura humana : undo va­
riatur suppositio, et non retinetur idem
medium : atque ideo inepte colligitur :
I ergo hic homo factus est Deus.
Si autem inquiras, utrum hæc sit vera, incidens
et propria, Christus factus est homo? Nam 9uaîSde.
ex una parte videtur, quod non : quia
Christus est terminus actionis incarnativæ,
sive assumptivae : terminus autem non
potest dici proprie, quod fiat talis per
actionem : unde non dici proprie, quod
fiat talis per actionem : unde non dicitur
Petram fieri hominem, sed fieri simplici­
ter : quia Petrus non supponitur ad ac­
tionem, qua fit homo. Ex alia vero vide­
tur, quod ea propositio debeat admitti, ut
concluditur hoc syllogismo minime sub­
lecto defectibus praecedentibus : Verbum
facium est homo : sed Christus esi Verbum :
ergo Christus factus est homo. Respondetur
sustinendo hanc ultimam partem ; nam
Christus in (ali praedicatione supponit pro
persona Verbi, quæ supponitur ad as­
sumptionem humanitatis : unumquodque
autem ^icitur fieri illud, quoi prius non.
habebat, et de novo acquirit, ut supra
vidimus. Unde licet totus Christus non
supponatur ad assumptionem humanita­
tis; quia tamen Verbum supponebatur, et
Christus pro Verbo in ea prædicatione
supponit; vere, et pruprie in prædicto
sensu, dici valet.

§ Π.
Posterior prædicatio rejicitur.

42. Dicendum est secundo hanc prædicationem, homo factus est Deus esse juxta
proprietatem verborum falsam. Ita D.
Thom. in præs. art. 7, cui subscribunt
unanimiter Thomistæ hoc loco. Cum
quibus communiter sentiunt alii Theologi,
D. Bonavent. in 3, dist. 7, art. 1, quæst.
3, Riccardus art. 1, quæst. 33. Durandus
quæst. 2. Marsilius quæst. G, art. 3, dub.
8. Suarez in comment, ad art. 7, Vasquez
disp. 64, cap. 3. Lugo disp. 23, sect. 3,
num. 69, dicens esse communem, et alii
plures.

j
Secunda
D.Thom.

D. Bonavent.
RicarrfUS.
I> oran­
dos.
JJ a ra­
tios·
Suarez.
Vaiquer.
I.ugo.

DISP. XXVI, DUB. IV,
plures. Et probatur primo auctoritate S.
N.çJ·. P. N. Cyrilli, quæ præsertim circa mysriiii.
terium Incarnationis, ut alias diximus,
maximi habenda est : nam lib. de Incar­
nat. Unigeniti cap. il, (ut refert Joan,
a S. Thom. art. 7, dub. unico) ait :
Dicimus Deum facium esse hominem, non
tamen hominem facium esse Deum. Et
in lib. adversus Authropora. cap. 22 ,
inquit : Neque enim homo, ul quidam vo­
lunt, Deus est effectus unitus Verbo : sed Ver­
bum ipsum carne assumpta, homo factum
mansit. Et in eodem sensu loquitur Pe­
trus Diaconus lib. de Incarnat, et gratia
cap, 5, dicens : Deus factus est Christus :
non autem Christus factus est Deus. IdemD. Da- que intendit D. Damascen. lib. 3 de fide
masecn. cap
cum ^ocet . pjon fl0mincm Deificatum dicimus, sed Deum humanitatum :
nam Deificari est fieri Deum, ut recte
vidit D. Thom. in arg. Sed contra.
Ratio
Probatur unica ratione D. Thomse :
D.Thom.
quoniam in hac prædicatione, homo factus
est Deus, ly homo ex vi suæ situationis
supponit determinate pro persona Christi,
quæ est ipse Deus, sive divinum Verbum,
ut satis constat ex dictis dub. 2, num. 26,
ubi hac ratione ostendimus cum communi
sententia hanc esse veram, et propriam,
homo est Deus, quia ly homo supponit pro
persona Christi, quæ est verbum divinum.
Sed de supposito Christi nequit dici, quod
sit factum Deus; cum Deus essentialiter
sit, et habeat esse Deum independenter ad
actione temporali. Ergo hæc prædicatio,
homo factus est Deus, juxta proprietatem
terminorum est determinate falsa. Quem
dicursum eleganter proponit D. Thomas
in corp. art. ubi rejectis aliis dictae pro­
positionis expositionibus, aut falsis, aut
impertinentibus inquit : Tertio modo pro­
prie intelligitur, secundum quod participium,
factus, ponit fieri circa hominem in respectu
ad Deum sicut ad terminum factionis. Et in
hoc sensu, supposito quod in Chrislo sit ea­
dem persona, el hypostasis, el suppositum Dei,
et hominis ; ista propositio est falsa. Quia
cum dicitur, homo factus est Deus, ly homo
habet personalem suppositionem. Non enim
esse Deum verificatur de homine ratione hu­
manæ naturæ, sed ratione suppositi. Suppo­
situm autem illud humanæ naturæ, de quo
verificatur esse Deum, est idem, quod hypos­
tasis, seu persona filii Dei : quæ semper fuit
Deus. Unde non potest did, quod isle homo
incepit esse Deus, vet quad fiat Deus, autquod
factus sit Deus. Quod magis confirmat in
Trstimo-

583

resp. ad 1, his verbis : Dicendum, quod
terminus in subjecto positus tenetur materia­
liter, id est pro supposito : positus vero in
prxdiclato tenetur formaliter, id est pro
natura significata. Elideo cum dicitur, homo
factus est Deus, ipsum fieri non attribuitur
humanæ naturæ, sed supposito hnmanæ na­
turæ, quod est ab æterno Deus : et ideo non
convenit ei fieri Deum. Cum autem didtur,
Deus factus est homo, factio intelligitur ter­
minari ad ipsam naturam hnmanam. Et ideo
proprie loquendi hæc est vera, Deus factus est
homo : sed est falsa, homo factus est Deus.
Sicut si Socrates cum prius fuerit homo, pos­
tea factus est albus ^demonstrato Socrate, hæc
est vera, hic homo hodie factus est albus, hæc
tamen falsa, hoc album hodie facium est
homo. Si tamen ex parte subjecti poneretur
aliquod nomen significans naturam humanam
in abstracto, posset hoc modo significari ut
subjectum factionis, puta si dicatur, quod
natura humana facta est filii Dei. Hæc om­
nia D. Thomas : quæ sont adeo perspicua,
et solida, ut alia expositione, aut confir­
matione non egeant.
43. Contrariam sententiam tuetur Sco- Senten­
tia
tus in 3, dist. 7, quæst 2, § Ex his patet,
contra­
affirmans prædictam propositionem abso­ ria.
lute concedi posse. Nec aliud affert moti­ Scotus.
ΛΓίπιvum, nisi quod per aliquam actionem men'uni.
factum est, quod homo sit Deus; idque
verissimum est : sed hoc solum signifi­
catur per illam propositionem : ergo talis
propositio est absolute vera, et concedenda.
Debili tamen motivo nititur Scotus, ut re- Diluitur,
cedat a communi sententia : quia proprius
illius propositionis sensus non est ille,
quem ipse assignat, sed quem assignavit
D. Tho. juxta quem subjectum stat pro
supposito, et ly factus importat ordinem
factionis, sive acquisitionis ad prædicatum,
sicut inductive ostendi valet in similibus :
hunc enim sensum referunt istæ : homo
factus est albus, homo factus est dives : de­
notant enim suppositum præesse, aut præintelligi ad illa prædicata, secundum quæ
fieri dicitur. Et juxta hanc proprietatem
hæc prædicatio, homo factus est Deus signi­
ficat suppositum Christi per ly homo signi­
ficatum fuisse aliquando, et non fuisse
Deum esse : quod est prorsus falsum, nec
sustineri potest. Sensus autem ille quem
Scotus proponit, prævisus fuit a D. Thoma D.Tliom.
et acutissime rejectus in art. cit. his ver­
bis : Alio modo potest intelligi, quod ly fac­
tus, determinet compositionem, ut sit sensus,
homo factus est Deus, id est factum est, ut

584

DE INCARNATIONE.

homo sit Deus. Et sub hoc sensu utraque est
vera, et homo factus est Deus, et Deus factus
est homo. Sed hic non est prius sensus harum
locutionum : nisi forte intelligalur, secundum
quod ly homo non habet personalem supposi­
tionem, sed simplicem. Licet enim hic homo
non sit factus Deus : quia hoc suppositum,
scilicet persona filii Dei ab aderno fuit Deus :
tamen homo communiter loquendo non sem­
per fuit Deus. Sed tamen nec iste est sen­
sus proprius dictæ praedicationis, cum non
agamus de homine indefinite, aut in com­
muni : sed de hoc homine Christo deter­
minate. Unde immediate subjunxit S,
Doctor : Tertio modo proprie intelligitur
cum aliis, quæ exdendimus num. præced.
Aiiad
44, Melius opponi posset, (et sit secunmemam. dum pro sententia Scoti argumentum
quia Patres sicut affirmat Deum factum
fuisse Deum ; sic etiam asserunt hominum
factum fuisse Deum ; et utrumque non
semel conjungunt : ergo sicut prior illa
praedicatio est vera, et propria, ut dixi­
mus § præced. sic etiam secunda. Conse­
quentia patet a paritate. Et antecedens
constat ex ipsi Patrum testimoni-.s : nam
Π- Ao- D. August. lib. 1, de Trinit. cap. 13, inïasüD’ quit : Talis erat illa susceptio, ut Deum ho­
minem faceret et hominem Deum. Et simi­
lia habet lib. de prædest. sanet, cap. 15.
D. Na- Et D. Nazianz. orat. 35 ait : Hic homo
zianz’ Deus effectus est, postquam cum Deo coaluit,
D. Da- Et Damascen. lib. 3, de fide cap. 11.
ma^cen.
. per^umcaro factum est, el caro VerConfir- bum, Deus homo, el homo Deus. Et confirmari
111 Ad°" potest ex eo, quod idem significat Apost.
itom. 1. ad Rom. 1, illis verbis : Quod ante pro­
miserat per Prophetas suos in Scripturis
sanctis de filio suo, qui factus est ei ex se­
mine David secundum carnem. Nam Chris­
tus secundum quod homo, est ex semine
David secundum carnem. Ergo homo
Christus factus est filius Dei.
Saiisût
Respondetur ad argumentum, concesso
wénïô. antecedenti negando consequentiam : nam
prior praedicatio importat sensum verum,
et proprium ; cum in ea subjectum sup­
ponat pro persona filii Dei, quæ acquisivit
in tempore esse hominem : in secunda
vero subjectum supponit pro eadem filii
Dei persona, quæ acquisivit in tempore
esse Deum, sed talis fuit ab æterno : quo­
circa talis praedicatio in proprietate termi­
norum explicatio nequit reddere sensum
verum. Unde asserendum est, quod Pa­
tres illam non usurpaverint in sensu pro­
prio, nec id intenderint. Collimabat au­

tem principaliter eorum mens adsignicandum illorum extremorum compositionem,
nempe in mysterio Incarnationis lactum
sit Deus in eadem Christi persona : quod
|
verissimum est, licet pereas praedicatio­
nes non proprie significetur juxta rigorem
dialecticum, quem non semper oportet in
Patribus observari. Unde D. Thomas in D.Thom.
resp. ad 2 ait : Illud verbum Augustini
est inlelligendum in illo sensu, secundum
quod ex illa susceptione incarnationis fac'
Ium est, ul homo esset Deus, et Deus esset
;
homo. In quo sensu arnbx locutiones sunt
veræ, ul dictum est, nempe in corp. art.
ubi ait : Alio modo potest intelligi, ul ly
«
factus, determinet copulationem, ut sit sen­
sus, homo factus est Deus, id est, facium est,
3
ut homo fit Deus. Et sub hoc sensu utra9
que est vera : et homo factus est Deus, el Deus
a
factus est homo. Sed hic non est proprius sen$8
sus harum locutionum.
' S
Confirmationem optime diluit S. Doctor Sokîtat
in resp. ad 1, hoc modo : Dicendum, quod
in verbis illis Apostoli hoc relativum, qui,
quod refert personam filii Deinon debet intel‘i
ligi ex parte prsdicali, quasi aliquis existens
’.e
ex semine David secundum carnem sil factus
j
filius Dei : in quo sensu objeclio procedebat.
1
Sed debet intelligi ex parte subjecti, ut sit
S
sensus, quod filius Dei factus est, scilict homo
■
ad honorem Patris, ul Glossa exponit existens
1
ex semine David secundum carnem. Aesi dii
ceret : Filius Dei faclus est habens carnem ex
V|
semine David ad honorem Dei. Et eodem
V
modo super locum illum lect. 2, circa
A
finem ita scribit : Non proprie dicitur,
quod homo sit factus Deus, vel filius Dei. Sed
tamen si inveniatur ab aliquo Doctore dictum,
S
exponendum est sic : facium est, ul homo esset
Deus. Et ideo legendum est, quod hic dicitur,
-.4
ut ly, qui accipiatur ex parle subjecti, ut sil
y
sensus, Qui filius Dei faclus esi ex semine
;
David : non autem ex parte pr.rdicati : quia
mBA
sensus esset, quod aliquis existens faclus est
filius Dei : quod non dicitur vere, et proprie.
.
Et eodem modo explicant hunc locum D.
Chrysostom. Anselmus, et fere omnes, ut
observat Suarez ubi supra.
45. Arguitur tertio : nam hæc est vera, Tertfa· I
et propria, Deus faclus est homo : ergo ar8°-.
idem dicendum est de ista, homo factus est L
Deus Probatur consequentia : quia in
I
conversione simplici propositionum utra'JK
que propositio est vera : sed hæc, Deus
aI
faclus est homo, convertitur simpliciter per
,-9
istam, homo faclus est Deus : ergo si
*4
prima est vera, etiam secunda.
' i
Respondetur

DISP, XXVI, DUB. V
■ Diluitur.
Respondetur negando consequentiam. Λd
a
cujus probationem neganda est minor :
I
quoniam adsimplicem conversionem requi­
ritur, quod integrum subjectum unius fiat
integrum prædicatum alterius, et e conI W‘iuîm' verso ut l™dunt N. Complut, abbrev. lib.
Id
‘3. Instit, cap. 7. Quod in conversione,
r
quam argumentum repræsentat, minime
1
servatur : nam integrum prædicatum is•
tins, Deus factus est homo non est solum
r
homo, sed homo faclus : quare debet ita
I
converti, Quod esi facium homo, est Deus,
j
Et sic ulraque prædicatio est vera. Secus
/
si dicatur homo faclus esi Deus ; quia sic
integrum prædicatum prioris non fit inte­
grum subjectum sequentis. Qui defectus
I
facile declaratur exemplo : nam hæc, Pa­
ries. fit albus non bene ita convertitur,
Album fit paries : sed ita converti debet,
Quod fit album, esi Paries.
j0“"46. Arguitur quarto : quia in hac præargu- dicatio, homo faclus est Deus homo potest
i mentum. ita accipi, ut non supponat personaliter
pro supposito Christi, sed simpliciter pro
homine indefinite : sic. autem accepta ha­
bet sensum verum, proprium; siquidem
homo ante Incarnationem non erat Deus,
ergo non est, cur illa prædicatio, homo
faclus est Deus rejiciatur absolute, tanquam non vera, nec propria. Patet conse•
quentia : quia quando prædicatio admittit
ίj
duos sensus, unum verum, et alium falsum ;
ii .
non debet omnino reprobari, sed admitti
|;.../οηΰΓ· in uno, et rejici in alio. Confirmatur :
1L/ a ‘°’ quia non repugnat, quod humanitas prius
|y
existens cum subsistentia propria assuma·
l|
tur ad Verbum : sed in tali hypothesi veP
rificaretur, quod homo faclus est Deus : si­
li
quidem homo ante, et post esset idem
(■'
homo propter identitatem humanitatis,
quam homo in recto significat; et talis
homo prius non fuisset Deus : ergo hæc
I
præçlicatio, homo factus esi Deus, potest
i
esse vera, et propria.
Diluitur
Ad argumentum, quo convincitur Lorea
meatum. disp. 63, num. 16, ut censeat oppositam
nobis sententiam non esse improbabilem,
respondetur negando majorem, ita quod
illa suppositio sit propria : tum quia ly
homo ex vi suæ situationis stat pro deter­
minato supposito, quod non est aliud
i
quam divinum, et de quo dici nequit,
quod fiat Deus : tum quia ly faclus, quod
j
pertinet ad prædicatum, determinat subjec­
tum ad supponendum non simpliciter, aut
indefinite, sed pro determinato supposito :
‘
actio enim factiva respicit subjectum, et

585

terminum in particulari. Nec hoc potius
effugium, quam argumentum, latuit D.
Thomam : sed illud rejecit, ut vidimus
num. 43. Et profecto eodem argumento
conficetur, quod cum Deus produxit pri­
mam creaturam v. g. Angelum, vere, et
proprie diceretur, Ens facium, est Angelus :
posset enim ly ens sumi, ut supponeret
simpliciter pro ente indefinite, et aliquod
ens præcesserat, quod non erat Angelus,
nempe Deus ipse. Id vero est satis ridicu­
lum, et majori impugnatione non eget.
Ad confirmationem, quam late expendit Rail
Lugo disp. cit. a num. 74, et ea motus
concedit consequentiam, respondetur nihil
contra nostram assertionem evincere :
quæ respicit præsentem providentiam circa
mysterium Incarnationis, quidquid sit de
alia hypothesi non repugnante : juxta mo­
dum autem, quo istud mysterium peractum
est, minime verificari valet hominem fac­
tum esse Deum, ut constat ex dictis, et
conce lit ille Auctor. Sed nec in casu ab eo
proposito verificaretür, ut minus recte ipse
affirmat contra Suarez, et Vasquez. Et ideo
negamus minorem : quam inserta probatio
minime evincit. Nam licet in ea hypothesi
salvaretur idem homo ex parte naturæ
humanæ; non tamen ex parte suppositi :
nam prius fuerat creatum, ut supponitur,
et postea esset divinum. In hac autem
prædicatione, homo faclus est Deus, ly
homo, quamvis significet formam, tamen
supponit personaliter, et determinate pro
supposito, ut saepius diximus : de quo,
cum divinum foret, minime posset dici,
quod factus essel Deus. Occurreret namque
idem motivum, quod nunc obligat ad ne­
gandum talem prædicationem.
DUBIUM V.

Utrum istæ praedicationes, Christus incepit
esse, et Christus est creatura, et similes
secundum proprietatem sermonis sint
veræ.
47. Quamvis D. Thom. de duabus prædicationibus propositis seorsim egerit art.
8 et 9, illas sub hoc dub. conjungimus;
quia salis connexæ sunt, et quod circa
unam dictum fuerit, viam parabit ad aliam.
Sed ante resolutionem observandum est
nomen illud, quod in prædictis, et simili­
bus prædicationibus ponitur a parte sub­
jecti, posse significare pro formali solam
naturam divinam, ut Deus, filius Dei, Ver-

586

DE INCARNATIONE.

bum divinum; rei solam naturam huma­
nam in supposito divino, ut hic homo
designato Christo; vel denique utramque
naturam inprædicto supposito, ut Christus,
Emmanuel. Deinde observandum est hujus­
modi prædicationes posse fieri absolute, ut
in titulo proponuntur; vel cum aliqua de­
terminatione, quæ trahat subjectum ad sup­
ponendum pro supposito non absolute, sed
secundum naturam humanam, ut si dica­
tur : Christus secundum humanitatem, vel
in quantum incepit esse.
Cwnnra- Quibus præmissis, Theologi facile consupposi- veniunt in aliquibus assertis. Primo in eo,
iio. quod de Christo significato nominibus
primi generis non potest prædicari, quod
inceperit esse, et sit creatura : unde faten­
tur istas Deus incepit esse. Filius Dei est
creatura et similes esse non solum falsas,
sed etiam hæreticas : quia attribuitur
prædicatum subjecto repugnans, et nihil
ponitnr, aut significatur ex parte subjecti,
per quod denotetur tale prædicatum con­
venire illi secundum naturam alienam.
Secundo in eo, quod de Christo significato
quolibet ex prædictis tribus modis possunt
dici illa prædicata, si ex parte subjecti po­
natur aliqua particula, per quam determi­
netur ad significandum naturam huma­
nam , vel unionem ad illam, ut cum
dicitur, Christus in quantum homo, aut se­
cundum humanitatem, vel hic homo quantum
ad naturam assumptam incepit esse, est crea­
tura etc., quia hac modificatione ex parte
subjecti adhibita, sensus est prædicatum
convenire subjecto saltem secundum il­
lam rationem ut vere convenit. Tertio in
eo, quod ubi esset periculum generandi
errorem, vel inducendi scandalum ; nulla
ex prædictis prædicationibus deberet abs­
que distinctione, et modificatione affir­
mari : nam præscindendo ab earum veri­
tate, et falsitate, damnum illud imminens
affert satis urgens motivum, ne absolute
proferantur. Unde sententia aliquorum
fuit prædictas propositiones distinguendas
esse, admittendasque, aut negandas se­
cundum diversum sensum, ut infra vide­
bimus.
In his itaque facile convenit inter Theo­
Status
conlro- logos, et ea quidem sunt satis ex se nota.
veni»
Undo proposita difficultas revocatur ad
prædictas prædicationes, in quibus sub­
jectum proponitur nominibus secundi, et
tertii generis, nulla modificatione deter­
minatis ad supponendum pro natura
creata, aut secundum naturam creatam.

Et procedit difficultas per se loquendo,
nempe attenta præcise illarum prædicationum proprietate ex vi vocum, quibus
constant, et secluso accidentario periculo
erroris, vel scandali. Quamvis autem vi­
deatur, quod eadem utriusque propositæ
prædicationis sit ratio : nihilominus quia
aliqui Theologi circa illas variant , eas
seorsim considerabimus , et primo loco
priorem. Ad æqui vocationem vero , et
prolixitatem vitandam communiter utemur hoc nomine Christus a parte subjecti :
quia istud æquivalet aliis secundi, et tertii
generis; cum significet utramque natu­
ram. Et si quod dubium circa aliud no­
men occurrat, illud suis locis non omittere
curabimus.
8

Proponitur prima conclusio, et ab
objectionibus vindicatur.

48. Dicendum est primo hanc praedica­ Prima
­
tionem Christus incepit esse, secundum conclu
sio.
proprietatem sermonis esse determinate
falsam, et minime concedendam. Ita D. D Fhom.
Tho. in præs. art. 9, his verbis : Non est
dicendum, quod ille homo demonstrato Christo
(atque ideo nec Christus ipse) incepit esse,
si nihil addatur. Primo quidem, quia hæc
locutio est simpliciter falsa, secundum senten­
tiam catholic# fidei, qua ponimus in Christo
unum suppositum, et unam hypostasim, sicut
et unam personam, etc. Et quod loquantur
de prædicta propositione secundum se, attentaque terminorum proprietate, liquet
tum ex verbis immediate relatis : tum ex
alliis quæ habet in fine art. Eliam si esset
vera, inquit, non tamen esset ea utendum
absque determinatione ad evitandum hæresim
Arii : qui sicut person# filii Dei attribuit,
quod esset creatura, et quod esset minor
Patre, ita attribuit, quod esse inceperit.
Ex quibus evidenter liquet S. Doctorem
censuisse, quod independenter ab incon­
venienti , aut periculo favendi hæresi Capreo­
lus,
Arianæ, talis prædicatio est simpliciter Paluda
­
falsa, et minime concedenda. Unde hanc tius.
assertionem tuentur unanimiter ejus dis­ Cajctanus.
cipuli, Capreolus in 3, dist. Il, quæst. Medina.
unica art. 1, conclus. 2. Palud. ibi quæst. Silvius.
Cabrera.
unie. art. 3, puncto 2. Cajetan. in præs. Joann, a
art. 9 , ubi Medina, Silvius , Cabrera, S.Tb.oDJ.
rauso.
Joan, a S. Iho. Arauxo, Nazarius con- ANa
ra­
trov. unica, Alvarez disp. 71, conclu. 2. rius.
N. Philippus disp. 8, dub. 4, et alii Tho- Alvarex.
Philip.
mistæ

I

DISP. XXVI, DUB. V.
mistæ communiter. Idem etiam tuentur
Ricar- Ricardus in 3, dist. 11, art. 3, quæst. 1.
Major. Joan. Major ibi quæst. 1, post medium.
Gabriel. Gabriel dist. 7, quæst. unie. art. 2, conci,
siarez? 5. Palacios dist. 12, disp. 1. Suarez in
Vaien- præs. in comment ad art. 9. Valencia
Grana- quæst. 16, puncto 2, §. Jam vero, propter,
dos. Granados controv. 1, tract. 11, disp. 3,
Lugo?’ num. 9. Ragusadisp. 124. Lugo disp. 23,
sect. 5, num. 107, et alii plures. Ex qui­
bus Cajetan. loco cit. g. Ad Durandum
vero inquit : Locutio ista simpliciter, et
absolute est falsa. Unde damnata nuper est
Parisiis : ct cum appellatum esse ad Apostolicam sedem, reprobata dicitur sub Alexandro
sexto. Et damnationis illius apud ParisienNoia. ses etiam meminit Joan. Major. Addit
Cabrera loco cit. num. 11, ubi agit de
nostra assertione : Est communis Theologo­
rum sententia, majorem habens his tempori­
bus certitudinem, quam opinionis D. Thomæ,
postquam contraria damnata est a sede Apostolica sub Alexandro sexto, cum ad eam fuis­
set appellatum ex Academii Parisiensi, ut
eam propositionem approbaret, vel reproba­
ret. Verum est, ex hac condemnatione non
est inferendum, quod sententia Scoti sit hæretica, vel erronea : quia non constat, an fuerit
reprobata tanquam hæretica, vel erronea, vel
scandalosa. Et Arauxo ubi supra inquit :
Deducimus ex eadem doctrinæ plusquam fal­
sam esse, el a temeritdte non excusandam jam
his temporibus sententiam Scoti in 3, dist. 11,
quast. 3, asserentis honc propositionem, Chris­
tus, sive hic homo incepit esse, posse, ac debere
concedi. Et infra agens de damnatione hu­
jus propositiones sub Alexandro sexto ,
addit : Verum cum non constet, sub qua
censura fuerit notata dicta propositio : prop­
terea neque nos hæresis, aut errororis nota
inurimus : sed a lemejdtate non excusamus.
Quæ prædictorum Theologorum judicia
non referimus, quod illa positive approbe­
mus; sed ut magis probemus assertionem
nostram esse communissimam, et verissi­
mam.
Ratio
49. Quæ probatur unica ratione D. Tho.
Μ·ΤπΟΠ)> « «
μ ·
rln
m hoc art. 9, in corp, et ad 3, quam pos­
sumus ita proponere : hæc propositio,
Christus incepit esse, servata terminorum
proprietate, continèt sensum haereticum :
ergo est simpliciter falsa, et minime con­
cedenda. Probatur antecedens : quia talis
propositio, servata terminorum proprietate,
significat suppositum Christi incepisse esse
simpliciter in tempore : hoc autem est hae­
reticum : ergo talis propositio, servata

587

proprietate terminorum, continet sensum
haereticum. Minor est certa : quia suppo­
situm Christi est persona Verbi, quæ non
incepit esse simpliciter in tempore; sed
habuit esse æternum, ut fides catholica
docet contra Arianos, et constat ex Scrip­
tura, Joan, 1. In principio erat Verbum Joan. 1.
in eodem cap. Hic est, de quo dixi : post,
me venit vir, qui ante me factus est : quia
prior me erat. Et cap. 8. Antequam Abra­
ham fieret, ego sum. Et ad Hebr. 13. Jesus Ad
Christus heri, et hodie ipse, et in sxcula. IIebr·13Unde August, in lib. de hæres. ponit in D. Anhoc sensu hæresim 44. Pauli Samosateni gustin'
dicentis Christum non semper fuisse. Minor
autem probatur : quia in illa prædicatione,
Christus incepit esse, ly Christus cum pona­
tur a parte subjecti, supponit materialiter,
sive pro supposito, quod est persona
Verbi : esse vero, quod ponitur a parte
prædicati, cum sine addito dicatur, signifi­
cat esse simpliciter, et illud esse ut aliqua
tempore incipiens applicat supra Christum
secundum id, pro quo supponit, quod ut
diximus, est persona Verbi; idque juxta
communes appellationis regulas : ergo ta­
lis propositio, servata terminorum proprie­
tate, significat suppositum Christi ince­
pisse esse simpliciter in tempore.
Confirmatur primo : quia verbum inci- Coqfirpere, licet sit affirmativum, claudit tamen m3tl01··
necessario negationem essendi pro aliquo
tempore ; significat enim esse aliquando
et prius non fuisse : ergo illa prædicatio,
Christus incepit esse, sit exponenda est,
Chrislus aliquando incepit esse, et prius non
habuit esse .’ sed secundo pars hujus copu­
lati væ est contra fidem ergo illa proposi­
tio, Christus incepit esse, est determinate
falsa, et nullo modo admittenda. Minor
liquet tum ex relatis testimoniis, quæ op­
positum prædicant. Tum quia in hoc illius
copulativæ parte Et prius non habuit esse,
ly non cum sit negatio præcedens copulam,
et prædicatum, negat distributive omne
esse, et significat, quod suppositum Christi
non habuerit prius esse vel humanum, vel
divinum : quod applicatum esse divina est
non solum falsum, sed contra fidem, est
ux se liquet.
Confirmatur secundo, et declaratur am- Secanda,
piius : quia omne, quod incipit esse in
tempore, vel incipit per primum sui esse,
vel incipit per ultimum sui non esse, ut
cum Aristot. recte declarant N. Complut,
abbrev. in lib. Phisic. disp. 24, in princi­
pio : sed neutro modo potest verificari,

588

DE i NC A l< NATIONE.

quod Christus incepit esse : ergo hæc præ­
perpetuo supponit D. Thom. ut liquet ex D.
dicatio. Christus incepit esse, in nulla vero
art. 7, ad 3, ubi ait : Dicendum, quod ter­
sensu salvatur; sed est determinate falsa.
minus in subjecto potius tenetur materialiter,
Probatur minor : nam in primis nequit
id est, pro supposito : positus vero in prædiverificari, quod Christus inceperit esse per cato tenetur formaliter , id est pro natura
primum sui esse, sic enim verum ali­ significata. Et ideo cum dicitur, homo factus
quando fuisset dicere, Nunc esi Christus, et
est Deus ipsum fieri non attribuitur human;v
antea non irai; quod est falsum, et contra
naturæ. sed supposito humana naturæ, quod
testimonio relata, quæ enuntiant Christum
est ab æterno Deus : et ideo non convenit ci
semper fuisse, Deinde nequit verificari,
fieri Deum. Et in præsenti art. 9, in corp,
quod Christus inceperit esse per ultimum
inquit : Oportet, quod in hoc, quod dicitur
sui non esse : sic namque verum aliquando iste homo, demonstrato Christo, designetur
fuisset dicere, Nunc non est Christus, el im­ suppositum xternum : cujus æternitati répu­
mediate post erit: quod etiam est falsum,
gnai incipere esse Unde hæc est falsa : hic
et importat idem inconveniens. Unde ma­
homo incepit esse. Nec obstat, quod incipere
gis appare-t hanc propositionem, Christus esse convenit humanæ naturæ, quæ significa­
incepit esse ita necessario exponendam fore,
tur per hoc nomen homo : quia terminus in
quod fundet istam, Christus aliquando non
subjecto positus non tenetur formaliter pro na­
fuit, vel non habuit esse. Quæ tamen mi­
tura, sed magis materialiter pro supposito.
Hæc autem veritate supposita, facile cons­
nime componi potest cum doctrina fidei.
tat hanc prædicationem Christus incepit esse
50. Nec vis hujus fundamenti dirui po­
esse determinate falsam : quia prædicatum
test duplici Adversariorum evasione. Prima
ex Vasquez qui ait nomen Christus, quod
non enuntiatur de natura humana, quam
ponitur a parte subjecti in ea prædicatione,
Christus significat, sed de supposito Verbi
divini, pro quo Christus supponit : de
non solum significare naturam humanam
subsistentem in Verbo, sed etiam suppo­
quo, cum æternum sit, dici non valet,
quod inceperit esse. Et licet tale supposi­
nere pro illa : de prædicta vero natura vere
tum concernat, aut connotet naturam hu­
prædicatur, quod incepit esse : nam vere
manam, quæ incepit esse in eo subsistens;
incepit esse, et esse in A'erbo. Secunda ex
nihilominus illud prædicatum incepit esse
Scoto, qui docet, quod licet hoc prædica­
enuntiatur absolute de supposito, non se­
tum incepit esse significet esse simpliciter,
cundum illam connotationem naturæ creanon oportet per id significari aliud esse,
tæ, sed simpliciter : et sic falso attribuitur
quam esse hominem : quia esse hominem
subjecto, quod potius erat. Præsertim cum
est esse simpliciter : cum sit esse substan­
illa prædicatio sit virtualiter negativa, et
tiale, et distinctum ab esse accidentali,
Iæquivaleat huic, prius non erat : et sic
quod est esse secundum quid.
Neutra, inquam, harum evasionum di­ negat non solum fuisse illud suppositum
in natura humana, sed fuisse absolute, ut
luit argumenti vim : nam contra primam
supra ostendimus : dicere vero de supposito
est, quod nomina concreta posita a parte
Verbi divini prius non fuisse est prorsus
subjecti non supponunt pro natura, sed
falsum, et absurdum. Potestque tota hæc
pro supposito vel secundum se, vel ad
impugnatio exemplo confirmari : nam si
r summum connotando naturam. Unde
" Joan, a S. Thom. referens contrariam
paries hodie fiat albus, non dicemus, hoc
Vasquez Dialecticam, dixit alienam esse ab
album hodie incepit esse : nam ly, hoc al­
homine in Summulis mediocriter versato.
bum supponit pro pariete, de quo falso di­
Nec immerito : nam cum propositio sit citur incepisse hodie. Et quamvis ly hoc
quoddam artefactum rationis, in quo sub­ album concernat, et consignificet alhedijectum habet rationem materiæ, et prædi­ nem, quæ hodie incepit; nihilominus præ­
catum rationem formæ; necessarium est, dicatum incepit esse significat esse absolute,
quod subjectum supponat materialiter, sive et incipere esse absolute : unde non con­
pro supposito; prædicatum vero applicet gruit albedini, quæ habet fieri, el esse se­
significatum formale appellando supra ma­ cundum quid, sed supposito, quod habet
teriale subjecti. Et hac via juxta commu­
fieri, et esse simpliciter. Paries autem ex
nem sententiam salvatur has prædicationes eo, quod recipiat albedinem, non fit, nec
Deus est homo, et homo est Deus esse sim­ incipit esse simpliciter. Unie illa prædica­
pliciter veras, ut supra ostensum est dub.
tio. hoc album hodie incepit esse, quæ juxta
2. Et hanc Dialecticam ut indubitatam proprietatem terminorum id significat est

determinate

DISP. XXVI, DUB. V,
determinate falsa. Idemque ob eandem,
quin et urgentiorem rationem, dicendum
est de ista, Christus incepit esse.
Pnieiu5f( Ex quibus corruit secunda evasio :
sewn- <|uia non iacimus vim in eo, quod esse
dum. substantiale sil est simpliciter, ut distin­
guitur contra accidens; sed in eo, quod
esse simpliciter est esse sine aliqua deter­
minatione sive additione, juxta illud Topicor. 2 : Simpliciter dico, quod sine addito
dico. Hinc enim iit, quod cum de Christo
prædicatur incepit esse, significatur, quod
inceperit esse sine addito, aut determina­
tione, atque ideo, quod inceperit absolute.
Præsertim cum ly incipit esse significet
acquisitionem primarii, et principalis esse,
ut patet ex communi modo concipiendi,
et recte observavit Suarez ubi supra, §
inter has. Quare tale prædicatum absolu­
tissimum est, et non determinat inceptio­
nem secundum hoc, aut illud esse ; sed
stat absolute, et simpliciter. Ex quo ulte­
rius fit, ut nihil importet, per quod deter­
minet subjectum ad supponendum secun­
dum istam, aut illam rationem , ut in
quibusdam aliis prædicationibus contingit,
et explicuimus dub. 2, agentes de hac
prædicatione, Deus est homo : sed dicat su­
pra totum subjectum absolute. Unde sen­
sus proprius talis prædicationis est. Hoc
suppositum absolute incepit esse. Quod quam
falsum sit, jam supra ostendimus. Præser­
tim cum talis prædicatio necessario in­
cludat, et explicanda sit per istam ne­
gativam : Hoc suppositum Christus prius
non habuit esse. Quæ est determinate non
solum falsa, sed hæretica. Id vero, quod
ait Scotus, esse substantiale humanum
importare esse simpliciter, et inceptionem
secundum tale esse importare inceptionem
simpliciter talem ; verum quidem est in
suppositis creatis, in quibus coincidit esse
substantiale cum esse primo, et sine ad­
dito : eo quod in talibus suppositis non
supponitur aliud esse. Sed falsum omnino
est in supposite Christi : quod cum sit
persona Verbi habuit esse simpliciter æternum antecedenter ad esse humanum, quod
per Incarnationem acquisivit. Unde esse
humanum se habuit quantum ad hoc res­
pectu suppositi Christi, sicut se habet esse
album ad subjectum, quod supponit. Quare
sicut subjectum, quando acquirit albedinem, non dicitur incipere esse, nempe abs­
que addito ; sed incipit esse album : sic
suppositum Christi, cum sibi univit hu­
manitatem, non incepit esse, nec id dici

589

potest; sed incepit esse homo, et ita lo­
quendum est.
52. Hinc refertur quod dictum est de Coro'lahac prædicatione, Christus incepit esse,
dicendum esse de omnibus aliis, in quibus
subjectum supponit pro eodem supposito,
licet tale subjectura his, aut aliis nomi­
nibus significetur, aut istam, vel illam
formam significet. Unde omnes istæ sunt
falsæ, hic homo, designato Christo, incepit
esse, Emmanuel incepit esse, Jesus incepit
esse, filius hominis incepit esse, etc., et
similes. Et ratio est eadem, et generalis
jam assignata : quoniam subjecta talium
prædicationum supponunt pro supposito
Verbi, quod habet esse æternum : de quo
proinde prædicari non potest sine addito,
quod inceperit esse. Infertur secundo hanc, Alia.
Christus factus est, et similes proxime
relatas esse determinate falsas ob eandem
rationem : quia Christus, et alii termini a
parte subjecti stant pro supposito Verbi,
de quo nequit dici sine addito, quod fac­
tum fuerit : nam quod absolute fit, prius
non habet esse : Verbum autem habuit
esse ab æterno. Infertur tertio hanc a
fortiori esse falsam, Christus incepit esse
Deus, vel factus est Deus : quia ly Christus
supponit pro supposito Verbi, quod non
est factum, sed genitum, nec habuit esse
Deum ex tempore, sed ab æterno. Infertur
quarto hanc, Christus incepit esse homo, vel
factus est homo esse veram : quoniam ly
Christus supponit pro Deo, aut Verbo, de
quo vere prædicatur, quod incepit esse
homo, et factus est homo, ut cum com­
muni Theologorum sententia ostendimus
dub. præced. a num. 37.
53. Oppositam nostræ assertioni senten- senten­
tiam tuentur Scotus in 3, dist. 11, quæst.
3, et ita communiter refertur, quamvis 'θπα?”
Castillo non ignobilis Scotista, disp. 19, scotus.
quæst. 3, in fine sentiat Scotum susti­
nuisse utramque partem : unde ipse Cas­
tillo illas problematice defendit) Lichetus Licbedist. cit. quæst. 3, et Vazquez disp. 67, tas·
cap. 3, ubi licet satis lubrice loquatur Vaz(luetjuxta diversitatem nominum, quibus Chris­
tus significari potest; nihilominus num.
17, concludit hanc propositionem absque
ulla distinctione concedendum, et veram esse,
hic homo incepit esse ; etiamsi pronomen
ostendat hominen illum, qui est Christus.
Et secure subjungit : Ratio vero est mani- Aliorum
festa, etc. Solent etiam contra eandem
notram assertionem referri D. Bonavent. invent,
in 3, dist. 11. art. 2, quæst. 2. Durandus

590

Î

quæst. It num. 7, Basolis quæst. unica,
art. 2. Sed isli non minus adversantur
Scoto : nam eorum sententia est prædic­
tam praedicationem non esse determinate
veram, et absolute concedendam, nec esse
determinate falsam, et negandam abso­
lute ; sed habere sensum ambiguum, et
præmissa distinctione secundum diversas
naturas concedendam, aut negandam fore.
Magis­ Quod ante illos insinuaverit Magister seni,
ter.
in ea dist. cap. ultim. Et ut quam citius a
manifesta illa Vazquii ratione nos expe­
diamus, sita in eo est, quod ly hic homo,
(demonstrato Christo) incepti esse est vera
Argc- in proprietate sermonis. Addilque Vaz­
meaura
Vazqaii. quez, ut ex ipso refert Ragusa, sanctum
Thomam ideo negasse illam propositio­
nem, quia credidit hanc vocem, hic homo,
Solutio supponi pro persona. Sed ad manifestam
remisistam rationem constat ex dictis num. 50,
âbe.
quin opus, aut gratum sit alia addere. Et
Angelicus Doctor non credidit, sed de­
monstravit hanc vocem hic homo suppo­
nere pro persona. Nec libenter audimus
excussationem, quæ ipsum accusat credu­
litatis sine solido fundamento. Quare me­
lius pro hac sententia.
Secun­
Arguitur secundo : quia Patres agentes
dum
de Christo sæpe affirmant, quod inceperit
argu­
mentum. esse, quod habuerit initium, quod fuerit
temporalis, et simiiia : ergo hæc prædi­
catio, Christus incepit esse est vera in
sermonis proprietate, quam decet existi­
memus Patres in suis locutionibus obsers??.!'.
r0' vasse· Antecedens constat : nam Sophro­
n>us.
nius in epist. approbata in sexta Synodo,
act. 11, ante medium inquit : In tempore
Deus princepium recepit temporale, non per
phantasma factus hæc omnia. D. Nazianz.
ziinz.
in orat. 38, ait : Tempore vacans initium
D. Leo. sumit. D. Leo Magnus serm. 3, de Pen­
tecoste ait : Si primus homo, etc. creator
non fieret creatura, nec sempiternus tempo­
Conilr- ralitatem subiret. Confirmatur specialiter
tnaiio.
D. Au­ ex D. August, tract, 105, super Joann,
gustin. ubi ait Priusquam munitus esset, nec nos
oramus, nec ipse mediator Dei, el hominum,
homo Jesus Christus. Illud autem, quod
prius non erat, et aliquando est, incipit
esse. Ergo ex sententia D. Augustini di­
cendum est de homine Jesu Christo, quod
esse incepit.
Dissol­
Respondetur negando antecedens juxta
vuntur.
arguentis intentionem, et præsentis mate­
riæ qualitatem. Cujus probatio nihil con­
vincit, qui ut bene notavit Lugo disp. cit.
num. 114, et ex eisdem testimoniis, quæ
Basolis.

?

3

DE INCARNATIONE.
allegantur, constat, Patres non de Christo,
non de hoc homine ; sed de ipso Verbo, (3
et Deo illa praedicata enuntiant. Quare
I
eum de Verbo, et Deo non possit in pro­
prietate sermonis dici, quod inceperit esse,
’4
ut num. 17, ab ipso dubii lumine priemonuimus : lit prædicta testimonia non
esse accipienda in rigore dialectico, sed
explicanda esse in sensu catholico, quem
admittunt. Ut pro tanto Deus dicatur
sumpsisse temporalitatem, initiumve, qua­
tenus assumpsit naturam humanam, quæ
temporalis est, et initium habuit. Inde
vero minime concedi potest, quod istæ
ί
Christus incepit esse, et hic homo incepit
esse, sint veræ absolute, et juxta proprie­
tatem sermonis. Ad confirmationem res­
pondet optime D, Tho. in solut. ad t, his D.Tho
verbis : Dicendum, quod auctoritas ista est
intelligenda cum determinatione : ut scilicet
dicamus, quod homo Jesus Christus non fuit,
antequam mundus esset, secundum humani­
tatem. Et ita necessario dicendum est, ne
D. August, sibi opponatur, qui inter hæreses reputat Christum non semper fuisse.
Unde in prædicto loco per concretum
significavit abstractum, nempe humanita­
tem assumptam : quod non semel fecit,
sicut in hymno Te Deum, ubi dicitur : Tu
ad liberandum suscepturus hominem, id est,
naturam humanam. Recolantur, quæ dixi­
mus in Comment, ad art. 3, quæstionis 4.
54. Arguitur tertio ratione Scoti : quia Tertint»)
licet Christus non inceperit quoad totum
suum esse ; incepit tamen quantum ad
A
esse humanum :· sed hujusmodi esse, cum
]
sit substantiale, est esse simpliciter, et
non solum secundum quid : ergo sufficit,
j
ut Christus secundum illud incipiens diΊ
catur incipere simpliciter; atque ideo ista
erit absolute vera, Christus, vel hic homo
incepit esse. Confirmatur primo : nam quod Confir
incipit esse in aliqua specie substantiali, ma,1°
incipit esse simpliciter : unde bene valet,
Petrus incipit esse homo, ergo incipit esse :
®
sed Christus incepit esse homo, ut dixiS
mus num. 52, ergo Christus incepit esse :
K
atque ideo hæc consequentis prædicatio
est absolute vera. Confirmatur secundo : Secoué
non minus repugnat personæ Christi desi9
nere esse, quam incipere esse : et nihilo­
minus hæc est vera, Christus (aut hic
homo, Christo demonstrato; desiit esse;
m
siquidem Christus mortuus est, ut confiteH
mur in Symbolo, et mori est desinere
je
esse : ergo pariter vera est ista, Christus,
1
i vel hic homo, (eo designato)
incepit esse. '^j
Respondetur
I
I
I

DISP. XXVI, DUB. V.
Solutio.

Ad 1
confir­
matio­
nem.

Ad
secun­
dam.

Respondetur nd argumentum , conce- I
dcndo præmissas, et negando utrarnque
consequentiam : nam per istas particulas
incepit esse sine alio addito prolatus, non
solum significatur, quod suppositum, de
quo enuntiantur, acquisierit esse, vel in­
ceperit habere esse, quod est esse simpli­
citer : sed etiam quod inceperit simplici­
ter, et subinde quod prius non habuerit
simpliciter esse. Id vero minime dici va­
let de Christo : quia ejus suppositum,
antequam esset homo, erat simpliciter. |
Et non dicitur incipere absolute, quod
prius simpliciter erat; licet de novo ac­
quirat aliquod esse, quod sit tale simpli­
citer, ut supra magis explicuimus num. 51.
Ad primam confirmationem respondemus
majorem solum verificari, quando cum
nova specie incipit etiam novum supposi­
tum, ut communiter contingit. Secus au­
tem accidit, cum suppositum supponeba­
tur prius simpliciter esse. Tunc enim non
valet, Incipit esse in nova specie : ergo in­
cipit esse : quia arguitur a dicto secundum
quid, sive cum addito ad dictum simplici­
ter, et absolute. Sicut non valet, Petrus
hodie incipit esse albus : ergo hodie incipit
esse. Suppositum autem Christi erat sim­
pliciter ante assumptionem humanæ na­
turæ : quare licet per assumptionem ince­
perit esse in specie humana, non sequitur,
quod inceperit esse : sed infertur opposi­
tum. Et idem est dicendum de Christo,
et de hoc homine, qui pro tali suppoâto in
eis prædicationibus supponunt.
Ad secundam negamus minorem : quia
sicut suppositum "Verbi pro quo Christus
supponit, habuit esse, antequam gignere­
tur homo; et ideo tunc non incepit esse :
sic etiam postquam mortuus est in natura
assumpta retinuit esse ; et propterea non
desiit esse : utraque enim prædicatio est
absoluta, et sine addito, et sic sumpta re­
pugnat tali supposito. Nee probatio minori
inferta oppositum persuadet : quia mori
non est desinere esse absolute; sed desi­
nere esse in determinata natura mortis ca­
paci, nempe in humana. Unde ex tali desitione non est colligenda desitio absolute :
quia arguitur a dicto secundum quid addic­
tum simpliciter. Et constabit amplius de­
bilitas hujus probationis attendendo, quod
generari, pali, et mori non solum prædicantur de Christo, et de hoc homine; sed
etiam de Deo, aut Verbo, ut constat ex
Symbolo : et tamen nullus concedit istas
Deus incepit esse, Deus desiit esse. Quod

591

manifestat illa prædicata nempe generari,
et mori non significare inceptionem, et desitionem absolute, et sine addito; sed in­
ceptionem, et desitionern in determinata
natura assumpta : atque ideo jion attribui
Deo simpliciter, sed in determinata na­
tura : nam talia sunt subjecta, qualia per­
mittuntur ab eorum prædicatis. Quod lo­
cum non habet in his prædicationibus,
Christus incepit esse, Christus desiit esse :
quia prædicatum est absolutissimum, et
sine addito : ad cujus verificationem requi­
ritur, quod suppositum Christi prius non
fuerit, et quod postea non manserit. Id
vero est contra fidem.
55. Arguitur quarto : quia cui non re- Quartum
pugnat fieri, non repugnat incipere esse :
sed verum fuit aliquando dicere, Christus
fit : ergo nunc erit verum dicere, Christus
incepit esse : et consequenter hæc prædica­
tio est vera absolute, et in proprietate ser­
monis. Probatur minor : quia aliquando
fuit verum dicere, Christus generatur : ergo
pariter fuit verum dicere, Christus fit. Pa­
tet consequentia : quia generatio est quæ­
dam species productionis; et de quo præ­
dicatur species, prædicatnr etiam genus.
Respondetur negando minorem. Et ad Diluitur,
probationem concesso antecedenti, nega­
mus consequentiam. Cujus probatio nulla
est. ut constat ex dictis num. præced. quia
arguitur a dicto secundum quid, et cum
addito ad dictum simpliciter, et absolute,
ut magis constabit formando eandem con­
sequentiam sub eisdem terminis, Christus
est genitus, ergo est factus, aut etiam istam
Deus est genitus, ergo est factus : in quibus
antecedens est verum, et consequens sim­
pliciter falsum. Et ratio jam supra assi­
gnata est, quod generari convenit suppo­
sito in determinata natura, et potest dici
I de supposito, quod prius habebat esse sim­
pliciter, ut contigit in mysterio Incarnatio­
nis. Sed fieri, sive incipere esse absolute
dictum solum competit rebus , quæ prius
non habebant esse simpliciter : quamvis
I enim talia prædicata sint explicite affirma­
tiva, claudunt tamen neccessario negatio­
nem essendi prius : unde prædicari non
valent de eo, quod prius simpliciter erat,
ut suppositum divinum, pro quo Christus
supponit in prædicationibus hujusmodi.
Nec generatio est species factionis sine ad­
dito respectu ejuscunque suppositi; sed so
lum respectu ejus, quod prius non erat : ubi
enim supponitur esse simpliciter, ex geneI ratione in tali natura non sequitur, quod

DE INCARNATIONE.

59?

fiat absolute.· sed quod fiat cum addito, ut
si dicamus, Christus generatur, ergo fit homo.
Sicut etiam de albatio est quædam species
productionis : et tamen ex eo. quod paries
dealbetur, non sequitur quod liat: sed quod
fiat albus : paries enim prius simpliciter
erat.
§H.
Alia assertio dubium quoad secundam
partem resolvens.

Seenndi 5gt Dicendum est secundo hanc pnedi#io. catjonem, Christus est creatura esse in se.
D.Ttom- et juxta proprietatem sermonis falsam, et
nas, * minime concedendam. Ita D. Tho. in præAraaxo’ sent’ art· θ’ et a^^1· ut statim ostendimus.
Syînos.' Cui subscribuntdiscipuli, Cajetanus (quem
immerito refert Vazquez
pro contrariai ari.
rÏD^>
1
r
Joana. 3 8, § Ebi nota novitie. .Medina, et Arauxo
Caprec^ arL θ’
Silvius dub, unico, Nazarius
los. approbans sententiam Medina?, Alvarez
Piiudi- (lign. 70 conclus, 4. Cabrera num. G, di­
nes
. ..
’
Ferrara, cens esse sententiam communem, Joan, a
θ’
art· 8, dub. unico. Capreolus in
eentios. 3, dist. 11, quæst. unica, art. 1. PaludaΡΜψ· nus quæst. unica in 3, opinione. Ferrara
ter" 4, contra gentes cap. 48. Cano lib. 12. de
bertn<
caP* U’ ^*ncentlus in sua relect.
Argenïi- pagina 896. N. Philippus disp. 8, dub. 4.
,ps·. parte 2, et alii. Eandem etiam assertionem
Hus. tuentur Magister sentent, in 3, dist. 11,
Duran' Î9uem’ ,nQuit Gabriel, sequitur pene tota
dus.' Theologorum schola) B. Albertus ibi art.
nd'“r* 2. Scotus quæst. 1, § Cui ista opinio non
Major, placet, Durandus quæst. 1, a num. 11.
Gabriel. Ricardus art. 1, quæst. 2. Argentines art.
rian. 2, et 3. Marsilius quæst. 9, art. 1. Major
Lorca3’ 9uæst· θ* Gabriel quæst. unica, Palacios
Testi- disp. unica, Nicolaus de Nise tract, 4,
«ionium résolut. Theolog. part. 1. Udalricus, quern
om'refert, et sequitur Garthus. dist. 11,
quæst. 1. Ragusa disp. 123. Lorca disp.
64, num. 4, et alii plures. Suares etiam
licet huic sententiæ non plene subscribat,
illi tamen aperte subscribit, dum art. 8,
|. Hxc controversia observat hanc vocem
creatura posse sumi proprie, et in rigore,
(ut quidem communiter sumitur) pro re
ex nihilo facta; et deinde ij immediate seq.
statuit Christum non posse dici creaturam,
si hæc vox in priori, et rigoroso sensu suma­
tur. Addit postea aliam hujus vocis accep­
tionem, plane impropriam, secundum quam
dicit Christum posse vocari creaturam.
Sed quidquid de ejus sententia sit, quod

non multum interest, ostendamus (quod
tantum nostra referi) hanc esse sententiam
propriam D. Thu. in hoc art. 8, nam re­
solvit : Ei ideo non est absolute dicendum,
quod Christum sit creatura, vel minor Patre,
sed eum determinatione, scilicet secundum hu­
manam naturam. Ergo sentit hanc, Chris­
tus est creatura, osse falsam in se, et se­
cundum proprietatem verborum. Et hoc
est primum nostræ assertionis fundamen­
tum ab auctoritate desumptum.
Respondet Vazquez ex hoc loco magis nj
inferri contrarium : præmiserat enim S. v
Doctor, quod cum hæreticis nec nomina
debemus habere communia, ne eorum er­
rori favere videamur, præmiserat etiam
Arianos dixisse Christum esse creaturam,
et minorem Patre, non solum secundum
humanam naturam, sed etiam ratione
divinæ personæ. Et his præmissis, imme­
diate subjunxit verba a nobis relata, El
ideo non est absolute dicendum, etc. Unde
satis manifestavit sentire hanc prædicationem, Christus esi creatura, non esse abso­
lute proferendam ; non quidem quia de se
vera non sit, et importet sensum catholi­
cum ; sed ne in modo loquendi convenia­
mus cum hæreticis. Quare secluso scan­
dalo, aut periculo erroris, posset absolute |
enuntiari : quod, et non plus affirmant
Adversarii. Potesque hæc responsio magis
confirmari ex eo, quod D. Tho. in résolut,
ad 2, suam resolutionem explicat exemplo
hujus prædicationis, Christus est incorpo ·
reus, aut impassibilis, de qua inquit : Sicul
et e converso non esset dicendum sine deter­
minatione, Christus est incorporeus, vel im­
passibilis ad evitandum errorem Manicliæi, (
qui posuit Christum verum corpus non ha- |
baisse, nec vere passum esse : sed dicendum I
est cum determinatione, quod Christus secun- I
dum Deitatem est incorporeus, et impassibilis. |
Et tamen certum est hanc, Christus est in- |
corporeus, esse absolute in se veram, et in .1
proprietate sermonis per communicatio- I.
nem idiomatum, juxta doctrinam, quam l
supra num. 6 tradidimus.
’ 'V
57. Sed hæc responsio multipliciter cÛB(
evertitur. Primo, quia ex ea sequitur, quod w
D.Thom. non resolverit quæstionem a se_
propositam : quod est indignum tanto
Doctore. Non enim inquirit in hoc art.
j
utrum hæc, Christus est creatura, sit enuntienda cum determinatione, vel non : sed
utrum hxc sit vera, Christus est creatura :
quæ est difficultas longe diversa : quia de
veritate propositionis in se judicatur inde-

DISP. XXVI, DUB. V.
pendonter ab extrinsocis inconvenientibus.
Si itaque 1). Tho. solum resolvit eam pro­
positionem esse concedendam absque de­
terminatione ; sequitur indecisam reli­
quisse quæslionem a se propositam. Sed
plane non reliquit ; cum ejus resolutio sit
,
absolute negativa, seu negans, quod pro;
posuerat, nempe utrum hxc sil vera, ChrisI
tus est creatura, ut magis liquet ex argumen!
tis, quæ diluit · omnia enim contendebant
;
talem propositionem esse absoluto veram,
i'
et in proprietate sermonis : et sunt illamet,
I
quibus Vazquez., et Adversarii utuntur
I
contra nostram assertionem. Secundo, quia
.
licet S. Doctor statuat hanc prædicatio■
nem, Christus est creatura non esse abso;.
lute proferendam, ne cum Arianis conve?
nire videamur; quod est sufficiens, et
I
prudenlissimum motivum, ut illam sine
I
addito non dicamus : nihilominus in hoc,
I
(quod ad sobrium verborum usum spectat)
minime sistit : sed ulterius progreditur
1
statuendo regulam juxta quam hæc Christus
est creatura, non est magis vera, quam
ista, /Elhiops est albus, ut liquet ex ipso
art. et infra expendemus : hæc autem est
simpliciter falsa juxta proprietatem sermo).Thoiu. nis : erg0 idem de illa censuit D. Tho.
Tertio, quia cum Angelicus Præceptor sibi
opposuisset, quod D. Leo Christum appel­
lat creaturam, respondit : Ad primum di­
cendum, quod aliquando Sancti Doctores causa
brevitatis, determinatione omissa, nomine
creaturæ utuntur circa Christum : et tamen
in eorum dictis subinlclligenda determinatio
in quantum homo. Et tamen ut sentiret il­
lam prædicationem Christus est creatura
esse in se, et in proprietate sermonis ve­
ram, minime indicaret subintelligendam
esse in dictis sanctorum illam determina­
tionem, in quantum homo : quia nec sem­
per inter Arianos agebant, nec modo, aut
semper Arianismi periculum occurrit :
censuit itaque adhibendum illud additum,
quia sine eo veritas illius praedicationis
minime subsistit. Quarto, et urgentius quia
).Tboiu. β Tho. sæpe in aliis locis versat hanc
difficultatem, illamque resolvit negative,
absque ullo recursu ad extrinsecum illud
inconveniens; sed attentis præcise rerum
naturis, et vocum, per quas significantur,
proprietatibus : sic enim procedit in 3,
dist. 11, quæst. 1, art. 2, et in eadem
dist. ad Annibald. quæst. unica art. 3, et
lib. 4, contra gent. cap. 48, et quæst. 29,
de Verit. art. 1, ad 1, ut constabit ex tes­
timoniis, quæ infra expendemus. Quin et
Salmanl. Cars, theolog. torn. A'K.
I

593

loco cit. sentent, ait : Esse'secundum quod
Christus simpliciter esse dicitur, est esse in­
creatum : unde non potest dici creatura : non
tantum ad evitandum errorem Arii, ut qui­
dam dicunt; sed etiam ad vitandum falsitatem. Cum ergo certo nobis constet de ejus
sententia in aliis locis ; minime censendum
est, quod illam retractaverit in hoc art. 8,
tum quia nihil in oppositum dicit ; sed
magis repetit, ut ostendimus : tum quia
si vellet prius dicta retractare, illorum ex­
presse meminisset, ut alias fecit. Docuit
itaque in omnibus nostram assertionem.
Unde corruit, quod Vazquez in patroci- Everiunnium suæ responsionis afferebat. Negat Va‘“qruii
namque D. Tho. hanc, Christus est crea- motita.
tura, esse absolute proferendam, ne hære­
ticis favere videamur. Cæterum id non
assignat tanquam unicum motivum ; sed
statim proponit aliud, quod supra insinua­
vimus, et infra expendemus. Unde non
sequitur, quod secluso eo extrinseco in­
convenienti, illa prædicatio sit vera in se,
et juxta proprietatem sermonis. Sicut cum
loco proxime cit. dixit, Aon tantum ad
evitandum errorem Arii, ut quidam dicunt;
sed etiam ad vitandum falsitatem : suppo­
nit quidem illud motivum esse sufficiens,
et satis rationabile ; sed tamen observavit
non esse unicum.
Nec magis valet evasionis confirmatio :
nam D. Tho. -non constituit æqualitatem D.Thom.
inter has prædicationes, Christus est crea­
tura, el Christus est incorporeus, quantum
ad omnia, sed duntaxat quantum ad id,
quod solutio argumenti exigebat. Istud
namque procedit ab hac maxima, quod
proprietates utriusque naturæ possunt prædicari de hypostasi communi utriusque naturæ;
quocumque nomine significetur. Ad quod
respondet D. Tho. ita quidem esse per se
loquendo, nisi prædicata afferant dubita­
tionem, secundum quam naturam concer­
nant : tunc enim solum cum distinctione,
aut determinatione enuntianda sunt, ne
videamur hæreticis favere. Quam doctri-.
nam ut confirmet, inducit pro exemplo
hanc prædicationem, Christus est incorpo­
reus : quæ non est concedenda absolute,
ne cum Manichæis convenire videamur.
Et quantum ad hoc assimilatur talis præ­
dicatio isti, Christus est creatura : quæ non
est concedenda absolute ob periculum fa­
vendi Arianis. Sed inde non sequitur, quod
si prima illa absolute est vera ; idem di­
cendum sit de secunda : et multo minus
sequitur, quod hanc æqualitatem intende38
/'.·■

594

DE INCARNATIONIS.

rit D. Thom. dum affirmat concedendum
non esse Crisium esse creaturam ; non tan­
tum ad evitandum errorem Arii ; sed etiam
ad vitandum falsilatem : et in eodem art.
probaverat id ipsum non solum ab incon­
venienti favendi hæreticis, sed etiam ob
aliud motivum, quia videlicet talis prædi­
catio in proprietate sermonis significat sup­
positum Christi esse creaturam, ut infra
ponderabimus.
DTbem. 58. Secundo probatur assertio ratione
ntio. * D. Tho. 4, contra gent. cap. 48, quam
possumus sic formare : nam de quacum­
que creatura potest absolute enuntiari,
quod inceperit esse ; et ideo hæc est sim­
pliciter vera, Creatura incepit esse : sed de
Christo non potest absolute enuntiari, quod
inceperit esse; unde ista est simpliciter
falsa, Chrislus incepit esse : ergo de Christo
nequit absolute enuntiari, quoi sit crea­
tura; et consequenter hæc erit simpliciter
falsa, Chrislus est crcalura. Consequentia
est legitima. Major de fide, juxta quam
nulla creatura habuit esse ab æterno. Et
minor probata relinquitur g praecedenti.
Declaratur amplius : ideo hæc est simpli­
citer falsa, Chrislus incepit, esse, quia Chris­
tus supponit pro supposito Verbi, et fieri,
incipere, et esse absolute conveniunt suppo­
sito per se primo, et ut quod : suppositum
autem Verbi non incepit, nec habuit pri­
mum esse in tempore : unde illa prædica­
tio, quæ juxta proprietatem suæ disposi­
tionis, et terminorum, quibus constituitur,
oppositum significat, est simpliciter falsa.
Constat autem eandem ratione militare in
ista, Christus est creatura ; siquidem Christus
supponit pro persona Verbi, et creari sicut
et fieri, atque esse, conveniunt ut quod, et
per se primo supposito : quare talis prædi­
catio ex ut suæ dispositionis, et secundum
proprietatem terminorum significat perso­
nam Verbi esse factam, et habuisse pri­
mum esse in tempore, quod est contra
fidem. Ergo hæc prædicatio, Christus est
creatura est simpliciter falsa. Quem dis­
cursum, (absque ulla mentione alterius
motivi desumpti ab inconvenienti, sive
periculo Arianismi) proponit D. Thom.
loco cit. his verbis : Citerius etiam mani­
festum est, quod quamvis humanam natura a
Verbo assumpta sit aliqua creatura : non ta­
men potest simpliciter enuntiari Chrislum
esse creaturam. Creari enim est fieri quoddam.
Cum autem fieri terminetur ad esse simplici­
ter: ejus est fieri, quod habet esse subsistens :
et hujusmodi est individuum completum in

DISP. XXVI. DUB. V.

I genere substantix : quod quidem in natura
intellectuali dicitur persona, aut etiam hypos­
prædicari non valet : aut sine tali rigore,
tasis. Formæ vero, et accidentia, et etiam par­
et proprietate, et sic valet idem, ac com­
tes non dicuntur fieri nisi secundum quid;
positum, sive genitum, sive factum in tem­
cum et esse non habeant in se subsistens, sed
pore, quocumque modo : et hoc pacto
subsistant in alio : unde cum aliquis sit albus,
prædicari potest vere de Christo, qui in
non dicitur fieri simpliciter, sed secundum
tempore compositus est ex divina, et hu­
quid. In Christo autem non est alia hypostasis,
mana natura in eadem Verbi persona.
Everti­
vel persona, nisi Verbi Dei, quæ est increata,
Hæc, inquam, minime satisfaciunt.
tur
ut ex præmissis manifestum est. Non igitur
Vazquii Quod enim ait Vasquez, est Dialectica pe­
Dialec­ regrina, quæ sæpius rejecta est, et præsersimpliciter potest enuntiari, quod Christus sit
tica.
tim num. 50, nam licet Christus significet
creatura : licet cum additione possit hoc dici,
naturam ; nihilominus ubi ponitur a parte
ut dicatur creatura, secundum quod homo, vel
subjecti non supponit pro natura, sed pro
secundum humanam naturam.
supposito. Permisso autem opposito prin­
Confirmatur : nam hæc propositio, Chris­ Conii
cipio, adhuc illa evasio corrueret : nam
tus est filius Dei adoptivus est simpliciter uuu>l
juxta illam Christus non solum significat
falsa, ut tradit D. Tho. infra quæst. 23,
naturam humanam, sed etiam divinam :
art. 4, cui subscribunt communiter Theo­
est enim persona ex utraque composita, ut
logi, illi etiam, quos modo adversarios
docent Theologi, et ostendimus disp. 3,
habemus : ergo idem dicendum est de hac
dub. 3. Unde sensus hujus propositionis,
prædicatione, Christus est creatura. Proba­
Chrislus est creatura, juxta Vasquii Dialec­
tur consequentia : nam ideo illa est sim­
ticam foret, Natura divina, el humana est
pliciter falsa, quia filiatio proprie conve­
creatura, sive compositum ex natura di­
nit hypostasi, vel personæ : Christi autem
vina, et humana est creatura. Hic vero
persona est filius Dei naturalis, cui repu­
sensus est prorsus falsus : nam cum esse
gnat adoptio; cum bæc sit assumptio per­
creaturam sit esse factum ex nihilo sui;
sonæ extraneæ ad hæreditatem patris, sive
impossibile est prædicari de natura divina,
adoptantis. Constat autem, quod creari,
quæ habet esse æternum, et a se, ut magis
sicut et fieri, et esse, est proprium per­
ponderabimus contra Suarium.
sonæ; quæ proinde habet proprie esse ens
, ProstigaQuod vero addit Lugo, debilius adhuc
creatum, sive creaturam : persona autem
vasio est : nam proprius prædicationum sensus
Christi non habet esse ens creatum, aut
i UEOuis· non fundatur in exponentis arbitrio, sed
esse creaturam ; cum sit ab æterno, et Pa­
in earum dispositione, et terminis, quibus
tri consubstantialis. Ergo sicut illa, Chris­
i
constant : in hac autem, Chrislus est crealus est filius Dei adoptivus est simpliciter
■
tura prædicatum non significat assumere,
falsa ; sic etiam ista, Chrislus est creatura.
sed fieri, et habere esse ex nihilo, ut com­
59. Nec satisfacies, si respondeas primo RespoM E
sio I
munis modus concipiendi persuadet : per­
cum Vasquez, quod ly Chrislus in hac præ­ Vazquii
peram igitur illa prædicatio ita exponitur,
dicatione significat in recto naturam hu­ Lugosi:
S•rgz- i ■
Chrislus est persona terminans naturam crea­
manam secundum doctrinam, quam ipse et nt.
tam. Et profecto juxta illam hujus Auctogeneraliter tradit de concretis substantiali­
i
ris Dialecticam hæc erit simpliciter vera.
bus : natura autem humanana est creatura
Christus est pura creatura : quia exponetur
quædam : unde juxta proprietatem verbo­
I
sicut alia : Chrislus esi persona terminans
rum dici vere potest Christum esse creatu­
naluram humanam, qux est pura creatura ;
ram. Vel si occurras secundo cum Lugone
quod verissimum est. Nemo autem conce­
sensum illius propositionis non esse, quod
det esse simpliciter verum, Christus est
Christus est creatura, aut factus ex nihilo;
•
pura creatura. Prædictæ itaque propositio­
sed quod est persona terminans naturam
nes non id significant in ]ÿ"oprietate ser­
humanam, qux est creatura facta ex nihilo :
monis, quod Lugo exponit, intenditque.
sicut cum dicitur, inquit ille, Christus est
Sed ipse aliunde satis inconsequenter pro­
mortuus, sensus non est suppositum divi­
cedit, dum juxta proprietatem sermonis
num destructum fuisse, sed terminasse na­
,
admittit hanc, Chrislus est creatura ; et
turam humanam, qux fuit per mortem des­
negat istam, Chrislus incepit esse, ut vidi­
tructa. Vel si dicas tertio cum Suarez ubi
mus g præcedenti. Quia si illa ita exponisupra, quod ly creatura potest sumi aut
ί
tur, Christus est persona terminans naturam
cum omni rigore, et proprietate, et signi­
humanam, quæ est creatura; pariter hæc
ficat factum ex nihilo; quod de Christo
exponetur sic, Chrislus est persona termi­
prædicari

595

nans naluram humanam, qux incepit esse.
Uterque autem iste sensus verus est, potuitque a Lugone uni, et alteri prædicationi attribui. Inconsequenter itaque et
voluntarie admittitur una prædicatio, et
rejicitur alia. In illa autem prædicatione,
Chrislus est mortuus, prædicatum deter­
minat subjectum ad supponendum secun­
dum naturam humanam, in qua sustinuit
mortem, ut constat ex dictis num. 6, et
magis constabit ex dicendis num. 65.
Unde nihil prædicto exemplo concludi­
tur.
Denique, quod ultimo loco additur ex Solutio
Suani
Suario, displicet utriusque sententiæ patro­ depel
inis. Et merito : quoniam de ratione crea- tur.
turæ est, quod mediate, vel immediate fiat
i ex nihilo sui ; omnis quippe creatura, sive
fit per creationem, sive per generationem,
sive per conversionem, sive per composi­
tionem, sive alio quocumque modo imagi­
nabili, habet immediate, vel mediate sal­
tem , esse ex nihilo sui, id est, non
supponere ab æterno aliquid sui : et id
tantum intelligimus nomine creaturæ, aut
entis creati. Ut enim recte observavit
Vasquez, creatura dicitur contrapositive
ad creatorem : qui talis non vocatur, quia
gignat, vel faciat, vel alio modo producat
in tempore; sed quia res producit ex ni­
hilo : sic igitur, et in eodem sensu, atque
proprietate creatura, vel ens creatum dici­
tur præcise, quod ex nihilo fit. Præsertim
cum ens prima, et generalissima divisione
dividatur in ens increatum, quod ita habet
esse per essentiam, ut nullo modo sit ab
alio per participationem ; et in ens crea­
tum, nempe quod ita habet esse per par­
ticipationem ab alio, ut nullo modo ha­
beat a se. Cum igitur in prædicta
propositione, Chrislus est creatura, ly Chris­
lus supponat determinate pro persona
Christi, ut Suarius nobiscum sentit contra
Vazquium : et de tali persona prædicari
non possit, quod sit creatura, id est, fac­
tum ex nihilo, vel non habens esse a se,
ut idem Auctor concedit : sequitur quod
in nullo vero, et proprio sensu salvari
queat Chrislum esse creaturam. Unde im­
merito recurrit ad alias hujus prædicati
explicationes, aut significationes, quæ sunt
plane improprie, limitantque tale prædica­
tum, et ad difficultatem longe aliam diver­
tunt.
60. Tertio, et ultimo probatur assertio Teri ia
ratione D. Tho. in hoc art. 8, et aliis D.Thow.
ratio.
locis supra relatis, quæ potest ita pro-

596

poni : quoniam prædicatum do se aptum
convenire loti, et parti, si solum conve­
niat secundum partem, nequit do suppo­
sito enuntiari absolute, et sino addito :
seJ esse creaturam, sive' ens creatum est
prædicatum de se aptum convenire toti,
et parti : ergo nequit enuntiari de sup­
posito absolute, et sine addito, si non
conveniat ipsi supposito, sed solum
ejus parti : atqui esse creaturam, sive
ens creatum non convenit supposito
Christi, quod est persona Verbi ; sed
tantum cuidam Christi parti, aut quasi
parti, nempe humanæ naturæ, ex qua
componitur : ergo nequit prædicari de
Christo absolute, et sine addito : cum
igitur in hac prædicatione, Christus esl
creatura, enuntietur absolute, et sine ad­
dito ; sequitur talem prædicationem esse
in se, et derminate falsam. Reliquæ hujus
discursus propositiones sunt satis notæ
præter majorem primi syllogismi, quæ·
facile declaratur, simul et probatur : et­
enim dantur aliqua prædicata, quæ non
sunt apta convenire nisi secundum partem
determinatam : unde si in ea inveniantur,
dicuntur absolute ; quia ex sua ratione
significantur non dici de illo, nisi secun­
dum talem partem : sicut quia crispitudo
non est apta convenire nisi secundum
capillos ; si in eis inveniatur, prædicatur
absolute, et sine addito de toto, ut cum
dicimus, Petrus esl crispus. Sunt autem
alia prædicata, quæ sunt apta inveniri in
parte, et in toto : unde si inveniantur in
sola parte, nequeunt dici absolute, et sine
addito de toto ; cum tamen in sola parte
inveniantur : sicut quia albedo est apta
inveniri in toto corpore, et in quadam
ejus parte, si in hac tantum sit, non dici­
tur absolute, et sine addito de toto, sed
cum determinatione secundum hanc vel
illam partem : quare nec dicimus, nec
vero dicere possumus, Ælhiops esl albus,
sed dicimus, Ælhiops esl albus secundum
denies. Ad rem igitur : quia esse creatu­
ram , sive ens creatum est prædicatum
communissimum, et quasi transcendens,
aptumque dici tam de supposito, quam
de natura humana; ut prædicetur de toto
supposito absolute, et sine addito, debet
convenire non tantum secundum naturam,
sed etiam secundum totum ipsum suppo­
situm. Supposito autem Christi repugnat
esse creaturam, sive ens creatum.. Unde
ratio creaturæ, sive entis creati nequit
prædicari absolute, et sine addito. Atque

ideo non pos-unius vere dicere, Christus
esl creatura : sed enuntiandum esl, Chris­
tus secundum naturam humanam, vel in
quantum homo est creatura. Et contra
vero, quia nasci, pati, mori, et similia
conveniunt determinate secundum natu­
ram humanam ; et Christus secundum
eam natus, passus, et sepultus est : dici­
mus absolute, et vere Christus natum, pas­
sum, el mortuum fuisse quin opus habea­
mus in his prædicatis determinationem
addere.
Hic est discursus D. Tho. in isto art. 8,
ubi in confirmationem suæ conclusionis
iuquit : Sicut etiam in rebus corporalibus,
et humanis ea, qux in dubitationem venire
possunt, an conveniant toti, vel parti -, si
insunt alicui parti, non attribuimus toti sim­
pliciter, sine determinatione : non enim di­
cimus, quod Ælhiops est albus; sed quod est
albus secundum, dentes. Dicimus autem absque
determinatione, quod est crispus : quia hoc
non potest ei convenire, nisi secundum capil­
los. Et loco supra cit. ex 3, sent, repetit
eandem doctrinam, atque specialiter in
resp. ad 4, ubi ait : Dicetiduin quod, to­
tum denominatur a proprietate partis, quando
illa proprietas nullo modo nata est conve­
nire, nisi parti illi : sicut crispitudo capillis,
el claudicatio pedi. Sed creatio non tantum
naturæ, sed etiam personæ nata est conve­
nire : Et ideo non potest dici de supposito,
quod est creatum, quia natura est creata. Et
per hoc patet solutio ad quintum : quia nasci
de matre non est aptum convenire, nisi per
hoc quod corpus traducitur a matre. Unde
non habet repugnantiam temporaliter nasci
ad œternaliter nasci : quia unum naturam
humanam respicit, et alterum divinam : qua­
rum unam habet Christus a Patre xternaliter, alterum a matre temporaliter. Sed crea­
tum, el increatam utrumque potest respi­
cere suppositum ratione esse, quod est sup­
positi.
61. Confirmatur : quia illud, quod per
se primo, et principaliter convenit non
parti, sed supposito, nequit de supposito
prædicari absolute, si ipsi repugnet, quam­
vis conveniat alicui ejus parti : sed esse
creaturam convenit per se primo, et prin­
cipaliter non parti, sed toto supposito :
ergo esse creaturam nequit absolute præ­
dicari de supposito Christi, cui repugnat
esse creaturam ; licet hoc prædicatum
conveniat cuidam Christi parti, aut quasi
parti, nempe naturæ humanæ, ex qua
constat : et consequenter ista prædicatio,
Christus

597

DISP. XXVI, DUB. V.

DE INCARNATIONE.

1

Fui
(or

Confir
malur

Christus esl creatura, est in se, et determi­
nate falsa. Major, et utraque consequentia
patent. Et minor ostenditur : quia illi
principaliter, et per se primo convenit
esse creaturam, cui principaliter, et per
se primo convenit fieri, esse, et operari :
hæc autem non conveniunt per se primo,
et principaliter parti, sed toti supposito,
ut satis constat ex supra dictis disp. præ­
ced. dub. 2, § 3,‘et locis ibi relatis : ergo
esse creaturam non convenit perse primo,
et principaliter parti, sed toti supposito,
D.Tiiom. Quæ confirmatio desumitur ex D. Tho.
loco supra cit. ex quæst. 29, de Verit :
ubi ait : Ad primum dicendum, qux nata
sunt personæ convenire ratione sui ipsius,
non possunt dici de Chrislo, si habeant re­
pugnantiam ad proprietates pcasonx xlernx,
qux sola in eo est : sicut palet de hoc nomine
creatura. Ea vero, quæ non sunt apta conve­
nire personæ, nisi ratione naturæ, vel partis
naturæ possunt dici de Christo ; quamvis ha­
beant repugnantiam ad personam xternam :
ct hoc propter dualitàtcm naturarum : sicut
pati, et mori, el aha hujusmodi.
Augmen­
Ad hæc : in hoc prædicato esse creatu­
tum
roboris. ram, vel ens creatum, quod principaliter, et
quasi in recto significatur est existentia,
ita ut sensus hujus prædicationis, Christus
esl creatura sit iste, hoc suppositum habet
esse creatum. Hic autem sensus est falsus :
nam cum in tali supposito non reperiâtur
aliud esse existentiæ, quam esse existentiæ
divinæ, et increatæ, ut ostendimus disp.
8, dub. 3, nequit de Christo prædicari,
quod est ens creatum, sive, et in idem re­
dit, quod habet esse creatum. Ergo hæc
prædicatio, Christus esl creatura, vel ens
crealum, quæ prædictum refert sensum,
D.Tbom. est in se, et determinate falsa. Unde D.
Tho. loco supra cit. ex 3, sent, in corp,
ait : Cum dico, Christus est, significatur
esse ipsius ; non autem esse ipsius naturæ,
vel accidentis, vel partis. Cum autem fiat unio
naturarum in esse supposili secundum secun­
dam opinionem (quæ vero non est opinio,
sed fides) esse, secundum quod Chrislus sim­
pliciter esse dicitur, est esse increatam. Unde
non potest dici creatura : non lanium ad evi­
tandum errorem Arii, ul quidam dicunt: seà
etiam ad vitandum falsitalem. Potest tamen
dici, quod aliquid creatum esl in Chrislo, sci­
licet humana natura. Et eodem modo dis­
currit in alio loco citato ex scripto ad Annibaldum. Ex quibus omnibus locis magis
convincitur, quod supra dicebamus, S.
Doclorem perpetuo tenuisse nostram sen-

tentiam, et numquam docuisse contra­
riam. Recolantur, quæ diximus disp. 3,
dub. 4, num. 81.
I III.

Defertur sententia secundæ assertioni
opposita cum suis argumentis.
62. Contrariam præcedenti conclusion
opinionem tuentur Vazquez disp. 65, cap. vazqaez.
2, et Lugo disp. 23, sect. 4, docentes hanc Lngo.
prædicationem, Christus est creatura, esse
in se determinate veram ; licet ob pericu­
lum æquivocationis, aut favendi hæreticis
non sit usurpanda, ne habeamus verba
communia cum illis. Quæ sententia, in­
quit Luga, mihi placet potissime propter
auctoritatem D. Thom. qui videtur earn ila
declarere, etc. Sed quam verum hoc sit,
judicare potest lector ex dictis § præced. et
Falso
ex dicendis in hoc : nullum enim pro sua allegan­
tur
opinione afferunt Adversarii argumentum,
aliqui
quod non dissolverit S. Doctor, ut osten­ Doctodere curabimus. Pro eadem etiam opinione res.
referunt D. Bonavent. in 3, dist. 11, art.
2, quæst. t, in corp, et ad 4 Cajetanum,
et AValdensem tom. 1, doctrinalis fidei
lib. 2, art. 3, cap. 41 et 42 Sed imme­
rito : quia D. Bonaventura eo loco repro­ D. Bona·
bat talem prædicationem non solum propter ventura.
periculum repræsentendi sensum Arianum : sed quia, ut ibi affirmat, est male
intelligibilis, et in ea repugnant sibi con­
ceptus, et rationes terminorum : per quod
satis aperte indicat talem prædicationem
esse in se falsam. Cajetanus autem in hoc
art. 8. non aliud docet, quam D. Thomas :
quem pro nostra assertione stare liquet ex
dictis dub. præced. Quod si Cajetan. art. Cajeta·
10, dicit, ista proposito Christus est crea­ Il us.
tura, non esl reprobata, quia omnino falsa,
sed quia Arianos sonans, etc. id dixit mo­
destiae gratia, ne Patres omnino deserere
videretur, qui solent simile quii proféré.
Sed per ly omnino falsa satis significavit
esse absolute falsam, quamvis non omni­
bus modis. Denique V. N. AValdensis non N. Waldocet sententiam Vazquii ; sed excussat ab densis.
errore eos, qui illam prædicationem ad­
mittunt : quod est longe diversum, ac il­
lam tueri. Disputat eniui eo loco cum AVicleffo affirmante Christum esse humanitatem
divisim , quin et esse ipsam materiam
primam, imo et creaturam vilissimam :
quod refellit N. Thomas tanquam hæreticum ; et ne in patrocinium assumeretur

598

DE INCARNATIONE.

hæc propositio, Christus est creatura, sub­
didit aliam esse rationem de his, qui dicunt
Christum esse creaturam propter commu­
nicationem idiomatum duarum naturarum :
nam qui hoc dixerit, (addit ille) non exorbi­
tat a fide recta, maxime si aliqua id postulet
necessitas. Quo loquendi modo satis mani­
festat se illam opinionem non tueri, sed
vindicare a censura , contra positive ad
manifeste hæreticas Wicleffi propositiones.
Quin potius convincitur, quod Waldensis
in ea opinione non fuerit : si enim sensis­
set hanc, Christus est creatura esse in se,
et in proprietate sermonis veram, non re­
curreret, (quod tamen facit) ad necessita­
tem ita loquendi : quippe licet enuntiare
propositionem in se veram ; licet non oc­
currat necessitas eam proferendi. Uude
quantum ad Theologorum patrocinium
attinet, parum habet hæc opinio subsidii,
rrininni
Sed illam (et sit primum argumentum)
nientüœ. fondant ejus patroni in auctoritate Sancto­
rum Patrum, qui frequenter Christum ap­
pellant creaturam. Plura eorum testimonia
erudite collegit Vazquez cap. cit. ex quibus
præcipua tantum referemus. D. Nazianz.
zianz.
orat. 38, ait. 0 novam mixtionem, qui est,
D. Nis- fit, qui creatus non est, creatur! Nissenus
senus.
hom. 13. in Cant. Increalum dicimus Ver- j
bum, quod initio rerum existebat : creatum ,
autem illnm dicimus, quia caro factum est. !
Sophrc- Sophronius in epist. approbata a sexta Sy- i
niüs.
nodo act. 13. dsscrimus hunc ipsum, j
(nempe Christum) creatum, cl increalum. 1
D. Leo. D. Leo serm. 3, de Pentecoste : Si
homo ad imaginem Dei factus in suæ honore j
naturæ mansisset, etc. Creator mundi creatura i
D. Au­ non fieret. D. August, lib. de fide, et !
gustin.
Symb. cap. 3. Eadem sapientia, quæ de ■
Deo genita est, dignata est eliam in homini­
P, Hila­ bus creari. D. Hilarius lib. 2, de Trinit.
rius.
in fine : Filius itaque suus est, qui est in
homine, el ex homine factura; neque tantum
factura, sed eliam creatura. Eodem fere
D. Da­ modo loquuntur D. Damasc. lib. 3, de
tu ascen.
D. Am­ fide cap. 4, et lib. 4, cap. 5, et 19. D.
brose
Ambros. serm. 5, in Ps. 118, D. Fulgen­
D. Ful­
gentius. tius lib. de fide ad Petrum cap. 1. D.
D. Gre­ Gregor, lib. 5. Moral, cap. 21, et alii. Sed
gorius.
omnium clarissime D. Hieronym. in com­
1). Hielouym. ment. epist. ad Ephesios cap, 2, circa illa
verba, Ipsius enim factura sumus, ubi ait :
Nos libere proclamamus non esse periculum
eum dicere creaturam, quem vermem, et ho­
minem, el crucifixum, cl maledictum tota spei
noslræ fiducia confitetur. Cum ergo incredibimus sit propositionem tam frequenter a

Patribus assertam esse in se, atque in
proprietate,sermonis falsam; a contrario
colligendum erit hanc, Christus est crea­
tura, esse in se, et. in proprietate sermonis
veram.
Huic argumento respondet D. Thom. in Respon­
sio
præs. art. 8, in solut. ad I, his verbis : ,D.Thom»
Dicendum, quod aliquando Sancti Doclores
causa brevitatis, determinatione omissa, no­
mine crealur.c utuntur circa Christum : est
tamen in eorum dictis subintelligen ia deter­
minatio in quantum homo. Et loco supra
cit. ex 3, sent. Ad primum dicendum, quod
verba illa (relata videlicet ex S. Leone) intelligenda sunt cum determinatione, ut dicit
Magister in littera; quamvis illa determinatio
causa brevitatis intermittatur. Unde Patres
re ipsa hoc, quod est esse creaturam, non
prædicant de Christo absolute, sed de
Christo cum determinatione, nempe secun­
dum naturam humanam. Et hanc determi­
nationem necessario subintelligendam esse
in eorum dictis, facile convincitur ex eo,
quod esse creaturam prædicant non solum
de Christo, sed etiam de Deo, de creatore,
de sapientia genita ut liquet ex testimo­
niis, relatis tamen subjectis nec vere, nec
proprie adaptari valet prædicatum creaturæ,
nisi subintelligatur determinatio secundum
naturam humanam. .Quam determinatio­
nem satis aperte indicant Patres, cum de
Christo prædicant complexive esse creatu­
ram, et creatorem, ut plures eorum fa­
ciunt : nam hæc conjunctio æquivalet
declarationi secundum diversas naturas.
Idque magis liquet ex eo, quod cum veni­
tur ad quæstionem num Christus sit crea­
tura? ingenue profitentur Christum nec
esse, nec dici creaturam, aut quid simile,
nisi secundum naturam humanam. Unde
P. N. D. Cyrillus lib. 10. Thesauri cap. te
4, explicans illud Apost. ad Coloss. 1,
Primogenitus omnis creaturæ, optime ob­
servat Christum dici Unigenitum, et increatum sine additione ; primogenitum vero,
aut creaturam non sine addito : Deo inquit.
Unigenitus nulla causa addita simpliciter ap­
pellantur : quia solus ul vere filius in sinu
Patris est. Primogenitus vero ita dicitur, ut et
causa, et quorum est primus, slatim afferatur :
primogenitus, inquit, in multis fratribus, ct
primogenitus ex mortuis : nam cum ipse
natura increatus sit. creatura etiam factus
primus invenitur inter omnes homines,
quos assumpta natura humana reformavit.
Et D. Amhros. lib. 1, de fide, cap. 5,
versans illud Matth. 17. Hic est filius
meus.

I

j

*

: ·ί

DISP. XXVI, DUB. V.
meus, inquit : El idco, qui dixit,
hic est filius meus, non dixit, hie est tem­
poralis, hic est creatura mea, etc. Sed hic
filius meus, quem vidistis in gloria, hic est
Deus Abraham, Deus Isaac, etc. Et sic lo­
quuntur communiter Patres, quando rem
cx professo versant; et cum non concionatorio modo, sed theologice, aut dogmatice
loquuntur. Et D. Ilieronym. qui præ aliis
adversari nobis videtur, satis aperte expli­
cat se non attribuere Christo esse creatu­
ram absolute, sed cum addito secundum
hamanam naturam, ut liquet ex subsequentibus prædicatis, quem vermem, male­
dictionem, etc. hæc nemo contendit, quod
Christo conveniant absolute, sed solum
secundum humanam naturam. Videantur,
quæ diximus Tract. 6, disp. 1, dub. j, a
num. 33.
Secunθ3· Arguitur secundo : quia omnia
argu- prædicata quidditativa hominis prædicanmenium. tur vere, et proprie de Christo : sed esse
creaturam, sive ens creatum est prædicatum quidditativum hominis, sicut esse
animal, et esse vivens : ergo de Christo
vere, et proprie prædicatur esse creatu­
ram, sive ens creatum : atque ideo hæc
est simpliciter vera, Chrislus est creatura.
Minor et utraque consequentia patent. Et
major est certa : quia Christus est homo
univoce nobiscum ; et hac ratione consti­
tuitur directe in prædicamento substantiæ
sub specie hominis, sicut verum ejus in­
dividuum, ut docent N. Complut, abbrev.
in Logica disp. 12, quæst. 1, num. 19,
ergo omnia prædicata quidditativa ho­
minis prædicantur vere, et proprie de
Christo.
Ca°t”firi
Confirmatur primo : quia omne, quod
ma,1° ’ est factum, est creatura : sed Christus
est factus : ergo Christus est creatura’:
ergo cum esse creaturam prædicatur de
Christo ; vere, et proprie prædicatur.
Act. -i. Cætera constat. Et minor probatur ex
illo Act. 4. Quia et Dominum eum, et
Christum fecit Deus hunc Jesum, quem vos
crucifixistis : ergo Christus factus est a
Deo. Tum ex Patribus, nam D. Athanas.
serm. 4, contra Arianos, et Sophronius
in e.pist. sæpius allegata Christum appel­
lant conditum, et inconditum. Tum etiam,
quia Christus est genitus in tempore ex
B. Virgine : sed omne temporaliter geni­
tum est factum ; siquidem esse factum est
superius ad esse temporaliter genitum Ί
ergo Christus est factus. Tum denique
quia Christus idem est, ac Deus homo :

599

sed hoc est factum ; cum non fuerit ab
æterno : nec enim homo ab æterno fuit :
ergo' esse factum vere, et proprie de Christo
prædicatur.
Confirmatur secundo : quia idem est Sccnds.
hominem esse creatum, ac hominem esse
creaturam : sed Christus est creatura.
Probatur minor : quia omne quod est,
vel est creatum, vel increatam : sed Chris­
tus non est homo increatus, sicut nec
homo æternus ; cum ab æterno non fuerit,
et omne increalum æternum sit : ergo
Christus est homo creatus.
Confirmatur tertio : nam ea de quibus Tertia
nequit esse suspicio, quod non conveniant
Deo in se, sed solum in natura assumpta,
possunt absolute, et sine addito prædicari
de Christo : quare istæ sunt veræ sim­
pliciter , et in sermonis proprietate,
Christus est natus de Virgine, Christus est
mortuus, et similes : quia manifestum est
hujusmodi prædicata non competere Deo
in se, sed solum in assumpta natura. At­
qui eadem ratio, aut urgentior militat in
hoc prædicato creatura : siquidem manifes­
tum est non convenire Deo in se ipso,
sive secundum propriam naturam. Ergo
qua veritate, et proprietate dicimus, Chris­
tus est mortuus, et similia, (licet determi­
nationem non addamus) eadem possumus
dicere, Christus est creatura, nulla adhibita
determinatione.
64. Ad argumentum dupliciter respon- Dnpkx
det D. Thom. loco cit. ex 3, sent, in
resp. ad -2, his verbis : Dicendum, quod solutio
creatura non est superius ad hominem : quia ,^θο.
creatio magis respicit esse, quam naturam.
Esse autem non est genus, nec inducitur in
significatione alicujus generis, ut dicit J vi­
cena : cum ea, qux sunt in uno genere, non
conveniant in uno esse, sed in natura com­
muni. Vel dicendum, quod creatura non est
superius ad hominem, significans quid est
homo : quia creatio non respicit naturam,
vel essentiam, nisi mediante actu essendi, qui
est primus terminus creationis. Humana au­
lem natura in Christo non habet aliud esse,
perfectum, quod est esse hypostasis, quam esse
divinæ personx : et ideo simpliciter loquendo
creatura dici non potest : quia intelligeretur
quod esse perfectum hypostasis Christi per
creationem esse acquisitum. Utraque autem
responsio optima est, et prior reducitur
tandem ad secundam ; cujus veritas cons­
tat ex supra dictis num. 58 et 61, quo­
niam sicut esse non convenit naturis per
se primo, sed supposito : ita esse creatu-

600

Occurri­
tur
primæ
contlrruationi.

DE INCARNATIONE.

ram non dicitur simpliciter de naturis,
sed de suppositis, quæ terminat produc­
tionem ut quod, et per se primo. Unde
cum esse Christi non sit esse creatum,
sed divinum, humanitati etiam commu­
nicatum, ut diximus disp. 8, dub. 3, se­
quitur, quod licet de Christo prædicetur
esse hominem, quia habet naiuram hu­
manam ; non tamen prædicalur esse crea­
turam, quia non habet esse creatum. Unde
ad argumentum in forma respondetur
negando minorem : et ratio constat ex
dictis. Quod vero dicitur de collocatione
Christi in prædicamento, nihil refert, quia
ut optime tradunt. Complut, loco allegato,
ut aliquod individuum collocetur in præ­
dicamento, sufficit quod habeat naturam
creatam ; sed ut creatura absolute dica­
tur, ulterius requiritur, quod suppositum
creatum fit : creari namque est per se
primo suppositi, sicut fieri, esse, et ope­
rari : collocari autem in prædicamento
convenit ratione naturæ, huic enim attri­
buitur conceptus generis, et speciei, se­
cundum quos res in prædicamento coordinentur.
Ad primam confirmationem respondetur
negando minorem, cujus oppositum cons­
tat ex dictis g 1, sicut enim est falsum,
Christus incepit esse; sic etiam, Christus faclus esi. Ad primam autem probationem
in contrarium respondetur in eo loco mi­
nime affirmari, quod Jesus fuerit factus
Dominus, el Christus : per quod significa­
tur, quod acceperit dignitatem regiam, et
sacerdotalem, aliaque attributa debita ex
vi unionis hypostaticæ. Unde, ut bene
observavit Lorea, ly Christus in ea prædicalione non sumitur substantive, sed ad­
jective; non ut significat personam, sed ut
denotat dignitatis attributum. Ad secundam
constat ex dictis num. 62, quod in simili­
bus prædicationibus, quibus Patres ali­
quando utuntur, semper intelligitur deter­
minatio secundum humanam naturam, ut
D. Thomas, et Magister. Quæ facile inno­
tescit in prædicatione illa, quam hæc pro­
batio affert : nam ubf enuntiantur simul
prædicata contraria, est quasi oppositio
modificationis, denotans non prædicari fac­
tum, aut conditum, aut creaturam absolute,
sed solum secundum naturam assumptam.
Ad tertiam patet ex dictis num. 55, ubi
ostendimus fallaciam illius argumentatio• nis a dicto secundum quid ad dictum sim­
pliciter : sicut enim non valet, hoc fit
album, ergo hoc fit sic non valet, Chris-

Ius generatur ex Virgine, ergo Christus fit,
£
ut ibidem magis explicuimus. Ad quartam
$
respondemus, quod licet Deus ab ætorno
M
non fuerit homo ; tamen Christus, qui est
Deus, et homo, fuit ab ætorno : unde nec
/J
incepit esse, nec factus est, ut ostendimus
;'3
§ præced. Et ita D. Thom. art. 9, ad 3,
-j·
dixit, quod homo, secundum quod ponitur
- J
in subjecto, tenetur pro suppositu; secundum
autem, quod ponitur in prædicato, refertur
ad naturam : el ideo hæc est falsa, homo
*3
Christus incepit esse; sed hæc est vera, Chris'»3
tus incepit esse homo.
'3g
G5. Secundam confirmationem diluit D. Eliditi.r
Thom. loco cit. ex 3, sent, in resp. ad 3, D.nom' :
his verbis : Dicendum, quod cum dicitur,
«
Christus est homo creatus, locutio est duplex,
Jff
ex eo quod hoc participium, creatus, potest
determinare prædicatum in comparatione ad
.'<·?
subjectum : et sic potest esse vera, sicut et ista,
'i®
Christus est factus homo. Si autem determinat
absolute prædicatum, tunc est falsa : quia in
K
homine non intelligitur tantum natura, sed
'43·
suppositum sternum, cui non convenit esse
rf
creatum. Quod enim determinat prædicatum
«
in ordine ad subjectum, est determinatio ip/I
sius, in quantum est prædicatum : unde opor­
tet, quod respiciat prædicatum formaliter :
quia termini in prædicato ponuntur formali­
ter. Determinatio autem, quæ determinat absolute, ponitur circa prædicatum sicut circa
subjectum quoddam : unde magis respicit
suppositum, quam formam. Similiter etiam
hæc est falsa, Christus est homo increalus,
quia privatio creationis ponitur circa præ­
dicatum ratione utriusque, El ideo utroque
est falsa, nec sibi contradicunt. Sed hæc est
vera, Christus est homo, qui non est creatus,
sed æternus ei parte Deitatis : non tamen
aternus homo, ut ælernilas determinat præ­
dicatum in ordine ad subjectum. ILec D.
Thom. ex quibus in forma respondetur
distinguendo minorem, illamque conce­
dendo si in ly homo creatus hoc quod est
esse creatum appellet supra hominem præ­
.I
cise ratione formæ significatæ, quæ est na­
tura humana; secus si appellet absolute
supra totum hominem complectendo etiam
suppositum. Unde non sequitur, quod
Christus sil creatura, quia Christus stat pro
supposito. Nec posterior hæc praedicatio
admittit, minus autem postulat eam dis­
tinctionem ; sed est determinate falsa ob
rationem jam assignatam. Et idem est de
hac prædicatione, hic homo est creatus, vel
est creatura, quia ly hic homo, ubi ponitur
aparté subjecti, stat determinato pro sup­
posito.

DISP. XXVI, DUB. V.
posito. Quod non ita contingit, ubi poni­
tur a parte praedicati : quia potest adjecti­
vum illi diverso modo applicari, ut tradit
D. Tho.
Solvitur
Ad tertiam confirmationem responde­
tertia
tur, quod veritas nostræ assertionis non
fundatur principaliter in periculo errandi,
nec in maxima illa, quam assumit hæc
confirmatio; sed in eo, quod prædicatum
per se primo enuntiabile de supposito,
nequit absolute illi supposito attribui, cui
repugnat, licet conveniat alicui ejus parti.
Incipere autem esse, atque esse creaturam
est de se prædicatum proprissimum sup­
positi : unde nequit absolute dici de
Christo : quia ejus suppositum nec incepit,
nec est creatura ; quamvis habeat aliquam
naturam, nempe humanam, quæ incepit
esse, et creatura est. Accedit etiam non
posse prædicari absolute de toto, quod illi
præciseconvenitsecundum partem ; quando
prædicatum de se est aptum convenire
toti, et parti, uti se habet hoc prædicatum,
creatura. Quæ fundamenta supra stabilita
fuere, et hac confirmatione non diruuntur,
nec attinguntur. Ad quam ulterius res­
pondemus, quod licet evidens sit Deum
non esse creaturam, et certum etiam sit
Christum non esse creaturam ratione sup­
positi divini : nihilominus ex vi modi
enuntiandi in hac praedicatione, Christus
est creatura, rationabiliter dubitari posset,
utrum suppositum esset, aut non esset
creatum : quoniam esse aut non esse
creatum est prædicatum ex genere suo
conveniens per se primo supposito ratione
sui; ut esse, aut non esse filium adopti­
vum. Unde sicut ob hoc motivum nequit
dici : Christus est filius Dei adoptivus; sic
dici non valet, Christus est creatura, ut
supra ponderavimus num. 58. Alia autem
prædicata, cujusmodi sunt nasci, pali,
mori, et simkia, important majorem in­
differentiam, et non determinant supposi­
tum, sed conveniunt ipsi ratione naturæ,
quam habet : ot ideo praedicantur absolute
de Christo, quia ejus suppositum habet
naturam, secundum quam natus, passus,
D.Thom. et mortuus est. Et ita respondit D. Thom.
in hoc art. 8 ad 3, quod de nativitate ex
Virgine nulla dubitatio potest esse, quod con­
veniat personæ filii Dei, sicut potest esse de
creatione. El ideo non csL similis ratio ulrobique.
Tertium
βθ. Arguitur tertio : quia hæc prædicatio,
mentum. Christus, in quantum homo, est creatura,
est vera de se, et juxta proprietatem ser-

60t

rnonis : unde D. Thom, infia art. 10 affir­
mant : Hæc magis esi concedenda, quam
neganda, Christus secundum quod homo est
creatura. Ergo idem dicendum est de hac
grædicatione, Christus esi creatura. Proba­
tur consequentia : quia de aliquo dicitur
cum reduplicatione, potest etiam simpliciI
ter, ot sine addito praedicari, ut si dicas :
!
Petrus in quantum homo est creatura, pote­
ris etiam dicere : Petrus est creatura : et
quia verificatur, homo secundum quod ra­
tionalis csl admirativus, etiam verificatur
simpliciter, homo est admirativus. Ergo
idem in casu argumenti dicendum est. Et
ratio generaliter probat : nam reduplicatio
solum determinat rationem, secundum
quam prædicatum convenit subjecto : quod
autem secundum aliquam rationem intrin­
secam convenit subjecto, convenit abso­
lute, atque ideo poterit etiam absolute de
illo dici.
Hoc autem motivum, quod præcipue R^peiii_
urget Vasquez, displicuit vel Lugoni ejus- tnr.
dem assertionis compatrono. Et quidem
merito : quia illa regula, quæ in proba­
tione consequentiæ assumitur, fallit in
prædicatis non solum negativis, ut conce­
dere videtur Vasquez, se 1 etiam in positi­
vis, et affirmativis. Unde sicut non valet :
Christus, in quantum Deus, non est morta­
lis : ergo Christus non est mortalis ; prima
enim est vera, et secunda simpliciter falsa :
ita etiam non valet : Homo in quantum
habet animam, vel homo secundum animam
est mortalis : ergo homo est immortalis;
prima namque est de fide, et secunda con­
tra fidem, et experientiam. Et eadem ra­
tione licet hæc sit vera : Christus secundum
quod homo, vel in quantum homo est crea­
tura ; nihilominus ista est simpliciter falsa,
Christus est creatura. Sicut ad id declaran­
dum optime observavit D. Thom. in hoc D.Thoa.
art. 8, quod hæc est vera, Ælhiops secun­
dum dentes est albus; et ista simpliciter
falsa, Ælhiops est albus. Et ratio generalis
(ut aliam generalem, quæ opponitur, ever­
tamus) est, qunoiam istæ particuke redu­
plicati væ non semper explicant rationi m,
secundum quam prædicatum afficit sub­
jectum ; sed sunt partieuke diminuentes,
et determinantes prædicatum ad partem.
Unde cum fiunt illæ consequentiæ, quas
représentât Vazquez, committitur fallacia
a dicto secundum quid ad dictum sim­
pliciter; et ideo nihil valent, ut exemplis
immediate allatis facile explicari valet.
Sed ut videat Auctor ille, quantum ejus

602

DE INCARNATIONE*

resolutio, et motiva cohæreant D. Thoma*
quoniam motiva a nobis supra proposita
doctrina*, quam in resolutione prœsentis probant in qualibet providentia, et in
difficultatis profiteri affectat, subjiciemus
Christo habente naturam humanam quo­
responsionem S. Doctoris in illo art. 10,
libet modo productam, ut ea repetens
ad 3, ubi ait : Dicendum, quod cuilibet
facile recognoscet. Ille autem syllogismus
homini, qui est suppositum solius naturæ htf1 expositorius a Vasquio compositus, nihil
manæ, competii, quod non habeat esse, nisi se­ concludit : quia procedit ex falsis. Unde
cundum humanam naturam : ct ideo quolibet
negamus minorem illam, hic homo produ­
tali supposito sequitur, si secundum quod homo ceretur ex nihilo : hic homo namque, desi­
est creatura, quod sit creatura simpliciter. Sed gnato Christo, supponit pro supposito di­
Chrislus non solum est suppositum humanæ vino, cui repugnat ex nihilo produci, ut
naturæ, sed etiam divinæ, secundum quam
fides docet. Quare sicut hæc de facto est
habet esse increatum : et ideo non sequitur, si falsa, hic homo, demonstrato Christo, est
secundum quod homo est creatura, quod sit creatura : sic illa esset in eo casu, hic
simpliciter creatura. Unde ad argumentum
homo fuit productus ex nihilo : quia hic
concesso antecedenti, negamus consequen­ homo est, et esset suppositum divinum
tiam. Cujus probatio nihil generaliter va­
non factum ex nihilo. Quam Dialecticam,
let ob ea, quæ diximus ; minus autem
melius quam Vasquez, nos docet D. Tho.
valet specialiter in Christo ob ea, quæ art. 10, in fine corp, his verbis : Idem est
dictu, Christus secundum quod homo, ac si
immediate ex D. Thom. didicimus.·
t*°AuUm
^roUJ*tur quarto ex eodem Auctore :
diceretur, Christus, secundum quod est homo.
aenum. quia juxta doctrinam Thomistarum creatio Et ideo hæc magis est concedenda, quam
non solum est partium, sed etiam com­
neganda, Christus secundum quod homo est
positi, quatenus compositum est ; quando
creatura. Si tamen (observet lector) adde­
compositum primo incipit secundum par­ retur aliquid, per quod traheretur ad sup­
tes, et compositionem ipsam : sicut affir­ positum, esset propositio magis neganda :
■mant productum esse ccelum. Demus igi- / quam concedenda : puta, si diceretur, Chris­
tur, quod humanitas sic producta fuerit,
tus secundum quod hic homo est creatura.
quando in utero Virginis genita, et con­
68. Arguitur quinto : nam eadem est Qaintum
cepta est; cum in hoc nulla appareat re­
ratio de ista prædicatione, Christus est
,
pugnantia. In hoc itaque casu Christus
creatura, ac de istis : Christus est subjectus
non posset non dici creatura; siquidem
Deo, est minor Patre, est servus Dei, et
haberet esse ex nihilo. Quod declaratur,
similibus : sed istæ absolute conceduntur
inquit ille, hoc syllogismo expositorio :
ut veræ : ergo idem de illa dicendum est.
Id, quod producitur ex nihilo creatur : Confirmatur : nam ex eo, quod in hnma- Conflrhic homo produceretur cx n ihilo : ergo creatur.
nitate Christi datur relatio similitudinis nialio.
Constat autem, quod hic homo esset Chris­ ad naturam nostram ; Christus absolute
tus : ergo Christus esset creatura. Et dicitur nobis similis : sed humanitas
consequenter verum est etiam de facto,
Christi importat relationem realem ad
Chrislus esi creatura, siquidem de facto
Deum ut creatorem : ergo talis relatio de­
habet naturam creatam, hoc est, factam
nominat absolute Christum creaturam :
de nihilo immediate, vel mediate.
id enim paritatis ratio convincit : quare
Corruit.
Hoc argumentum late expendit Vas­
hæc erit simpliciter vera, Chrislus esi crea­
quez cap. 3, illudque vocat ad hominem ; ' tura.
sed ridicule : nihil enim in eo occurrit
Huic argumento respondetur, quod de Dissol­
concessum a Thomistis, ex quo vel appa­ illis prædicationibus, Chrislus est subjectus ventur.
renter colligatur Christum posse vocari i Deo, et similibus, suis locis constabit, ubi
absolute creaturam. Nara quod dicant cce­ de illis in speciali dicemus. Modo sufficiat
lum fuisse productum per creationem, ve­
solutio ex D. Tho. infra quæst. 20, art. 1, D.Thom.
rum quidem est ; sed distat toto ccelo ab
ad 1, ubi ait : Dicendum, quod sicut non est
hac materia. Damus itaque \7erbum po­
simpliciter intelligendum, quod Christus est
tuisse assumere humanitatem factam per creatura; sed solum secundum humanam na­
creationem, et quod Christus constituere­
turam, sive apponatur ei determinatio, sive
tur homo per humanitatem proprissime
non (ul supra dictum est, nempe in hoc
creatam, sive factam immediate ex nihilo.
art. 8), ita eliam non esi simpliciter inlel­
Negamus tamen, quod Christus in tali
ligendum; quod Christus sil subjectus Patri;
hypothesi esset, aut diceretur creatura : I sed solum secundum humanam naturam
aliam

d

603

DISP. XXVI, DUB. VI.
etiam si hæc determinatio non apponatur :
quam tamen convenientius est apponere ad
evitandum errorem Arii, qui posuit filium
minorem patre. Ex qua doctrina magis
confirmatur conclusio : nam si liaac non
est vera, Chrislus est subjectus Deo, nisi
habeat adjunctam determinationem, se­
cundum humanam naturam, vel explicite
propositam, vel ad minus subintellectam :
idem censendum est de hac prædicatione,
Christus est creatura. Recolantur supra
dicta num. 52. Ad confirmationem omit­
tendo præmissas, negamus consequentiam.
Et ratio disparitatis est : nam eo ipso,
quod dicatur Christus nobis similis, ex­
plicatur, quod est secundum naturam hu­
manam, in qua illa similitudo fundatur :
unde illa prædicatio affert satis explicite
determinationem, in quantum homo : unde
absolute conceditur. Caeterum relatio crea­
turæ ad creatorem communiter, et per se
loquendo consequitur ad suppositum, cui
potius, quam naturæ, aut partibus conve­
nit fieri a Deo : unde si de Christo abso­
lute annuntiaretur esse creaturam, ut in
hac Christus est creatura, significaretur
secundum proprietatem verborum suppo­
situm Christi esse creatum : quod cum
falsum sit, nequit illa propositio esse vera,
vel admitti, nisi adjuncta determinatione,
secundum naturam humanam. Et nisi
aliqua hujusmodi determinatio addatur;
illa propositio est simpliciter falsa in se,
ut constat ex dictis.

DUBIUM VI.
Qualiter aliquæ prædicationes cum redupli­
catione circa Christum sint admiltendæ.

Postquam D. Thom. a principio hujus
quæst. usque ad art. 9, inclusive egit de
prædicationibus absolutis, in quibus de
Christo, ejusve supposito aliquid dicitur :
disputat in sequentibus articulis de aliis
prædicationibus, quæ cum aliqua redu­
plicatione fiunt. Unde inquirit in 10 :
Utrum hæc sit vera, Christus secundum quod
homo est creatura. Et in 11 : Utrum hæc sil
vera, Chrislus, secundum quod homo est Deus.
Et in 12 : Utrum hæc fit vera, Chrislus se­
cundum quod homo, est hypostasis, vel per­
sona. Consulto autem D. Thom. non alias
prædicationes reduplicativas proposuit,
quia licet plures aliæ formari valeant ; ni­
hilominus ex resolutione circa istas facile
colligi poterit, quid circa alias dicendum

sit. Et eundem 'ordinem observabimus
agentes in specie de his tantum proposi­
tionibus, quas D. Thom. proposuit. Ad
cujus majorem intelligentiam observandum
est, quod ut tradunt N. Complut, abbrevia,
lib. 3. Insist, cap. 10, propositio dicitur
reduplicative, quia habet subjectum du­
plicatum ratione alicujus particulæ dupli­
cantis illud, vel aliquam ejus partem, aut
rationem : sicut sunt istæ particulæ, in
quatenus, in quantum, qua ratione, et si­
miles. Et istæ dupliciter accipiuntur,
primo reduplicative, et sic denotant cau­
sam, radicem, aut rationem, ob quas præ­
dicatum convenit subjecto. Secundo specificalivc, et sic denotant rationem, secundum
quam prædicatum dicitur de subjecto; licet
causa, aut ratio prædicari non sit. Et istæ
sunt magis propriæ, et frequentes reduplicativarum acceptiones. Solet tamen nec
infrequenter addi alia acceptio, secundum
quam iilæ particulæ accipiuntur diminu­
tive, et trahunt prædicatum non ad totum
subjectum, sed ad quandam ejus partem.
His in genere suppositis, quæ majorem ex
dicendis lucem accipient, sit.

PJudicium de hac prædicatione, Christus,
secundum quod homo est creatura.

69. Tria de hac propositione docet ResoiuD. Thorn, in art. 10. Primum, quod J12 "
si reduplicatio cadat supra suppositum
Christi, prædicatio est falsa. Nam sup­
positum Christi est divinum, et æternum,
de quo proinde prædicari non valet esse
creaturam, ut satis constat ex dictis dub.
præced. Secundum, quod si reduplicatio
cadat supra naturam humanam, prædicatio est vera. Quoniam natura humana
facta est in tempore, atque ideo est crea­
tura. Tertium, quod talis prædicatio magis
est concedenda, quam neganda. Quia
quando dicitur, Christus in quantum
homo, ly homo resumitur in vi prædicati,
et consequenter stat formaliter pro natura
humana, de qua vere prædicatur esse crea­
turam. Addit tamen S. Doctor (et sit quar­
tum dictum,) si tamen adderetur aliquid, per
quod traheretur ad suppositum; esset propo­
sitio magis neganda, quam concedenda : puta,
si diceretur, Chrislus, secundum quod hic
homo, esi creatura. Hæc est in summa re­
solutio D. Thom. cui cum omnibus Thomistis subscribimus. Et circa primum, et

604

DE INCARNATIONE.

secundum dictum non occurrit difficultas
alicujus momenti : quia præcicatio illa
juxta præmissam distinctionem admittit
illos sensus, in quorum uno est falsa, et in
alio vera : atque ideo juxta illos potest
concedi, aut negari.
Defendi­
Sed circa tertium dictum dubium occur­
tor
pntra rit, an prædicta prtcdicatio sit absolute
pars. vera, præsertim in sensu proprio. Ad
Cajctaquod affirmative respondendum est cum
nos.
Medina. Cajetano, Medina, Nazario, Joan, a S.
N va­
Thom. et aliis ad art. 10. Quod ex Scotisrius.
Joann, a tis etiam docet Castillo disp. 19, quæst. 4,
S.Tbom
cifiiiio. num. 3. Idemque tuentur Durandus, RicDuran- cardus, Marsilius, et Argentinas apud Vasdas‘ quez disp. 66, cap. 2. Et probatur primo
ex D. Thom. qui ait : fise magis est conce­
denda, quam neganda, Christus, secundum
quod homo est creatura. Quod minime as­
sereret, si talis prædicatio non esset deter­
minate vera in sensu proprio. Præterea
cum omn:a argumenta in allo art. propo­
sita eo tendant, ut probent illam prædica­
tionem non esse veram; nihilominus D.
D.Tbom. Thom. omnia illa diluit : per quod satis
manifestat sentire, quod ea prædicatio
sit vera. Idque satis aperte docet in
resp. ad 2, ubi ait : Dicendum, quod ly
homo, secundum quod ponitur in subjecto,
magis respicit suppositum : secundum autem
quod ponitur in reduplicatione, magis recipicit naturam, ut dictum est. Et quia natura
est creata, suppositum vero increatum : ideo
licet non concedatur ista simpliciter, homo
Christus est creatura·, conceditur tamen ista,
Christus secundum quod homo est creatura
Sentit igitur, quod sicut illa est simpliciter
falsa; sic ista est simpliciter vera. Unde
obiter diluuntur aliqua, quæ ex eodem, S.
Doctore in 3, (list. 11, quæst. I, art. 3, ubi
non ita perspicue loquitur, possent opponi :
declarantur enim per ea, quæ in hoc art.
10 magis distincte nos docet.
HeUo
Secundo probatur ratione S. Doctoris :
• Thom. quia sensus proprius talis prædicationis est
naturam humanam, aut Christum quantum
ad naturam humanam esse aliquid crea­
tum : hoc autem verissimum est : ergo talis
prædicatio est absolute vera in sensu pro­
prio. Major probatur : nam hæc prædicatio,
Christus, in quantum homo, est creatura,
sic exponitur, Christus, in quantum est
homo, est creatura : sed in illa, in quantum
est homo, ly homo, quod ponitur a parte
prædicati, significat formaliter naturam,
et hoc significatum applicat : ergo sensus
talis prædicationis est naturam humanam,

vol Christum quantum ad naturam huma­
nam esse aliquid creatum. Quod majori
brevitate docuit D. Thom. his verbis :
Sciendum tamen, quod nomen sic resumptum
in reduplicatione, magis proprie- tenetur pro
natura, quam pro supposito : resumitur enim
in vi prædicati, quod tenetur formaliter. Idem
enim est dictu, Christus secundum quod
homo, ac si diceretur; Christus secundum
quod esi homo. Confirmatur : quia conditio Robopropria alicujus naturæ potest prædicari rjlur.
de subjecto significato per nomen, quod
talem naturam exprimit : sed homo posi­
tum a parte prædicati exprimit formalis­
sime naturam humanam, cujus conditio
est esse creaturam : ergo do. subjecto signi­
ficato per nomen homo vere, et proprie
prædicaturesse creaturam : et ita contingit
in hac prædicatione, Christus in quantum
homo est, est creatura : non enim id prædicatur de Christo absolute, nec de Christo,
ut stat pro supposito; sed de Christo quan­
tum ad naturam humanam, quam expri­
mit illud prædicatum, homo.
70. Contra hanc resolutionem sentit Ga­ Senten­
tia
briel in 3, dist. it, quæst. unica art. 3, opposita.
affirmans talem prædicationem esse sim- “Gabriel·
pliciter falsam. Quod probat : quia termi­
nus Christus, cui adjungitur particula, in
quantum, nec distrahitur ad significandum
aliud, nec ejus significatio minuitur : ergo
si hæc est simpliciter falsa, Christus est
creatura, ut dub. præced. statuimus; idem
de ista dicendum erit, Christus, in quantum
homo, est creatura. Contra illam etiam ex
parte sentit Scotus in 3, dist. 11, quæst. scotus.
2, § Respondeo, ubi docet illam propositio­
nem esse veram, si ly in quantum sit nola
specificationis; at non in sensu proprio,
sed in improprio : quia illa nota deberet
poni non a parte subjecti, seda parte præ­
dicati, dicendo, Christus est creatura in
quantum homo, vel secundum humanitatem.
Addit autem, quod si ly in quantum sit
nota reduplicationis, propositio est simpli­
citer falsa. Quod probat : quia ut proposi­
tio reduplicativa sit vera, debet resolvi in
simplicem, sive præjacentem, quæ sit sim­
pliciter vera : sed hæc simplex, sivo præjacens,Christus est creatura, non est simplici­
ter vera, ut supra ostendimus : erga sit
Christus, in quantum homo, est creatura,
,
i si sumatur reduplicative, non est simplici4
ter vera, sed determinate falsa. Denique
<
adversus eandem resolutionem sentit ex
/'
parte V asquez loco supra cit. nam licet vjzqaei.
i concedat illam propositionem in sensu
specificativo
H

<J
i
I

t

DISP. XXVI, DUB. IV.

specificativo esse non solum veram, sed
propriam; addit tamen, quod si accipiatur
reduplicative, est determinate falsa. In
quo convenit cum Scoto. Quod sibi per­
suadet : quia ad reduplicationem requiri­
tur, quod replicetur terminus positus a
parte subjecti : id enim est proprie reduplicare : in hac autem, Christus, in quan­
tum homo, esi creatura non iit hæc repli­
catio, sed potius minuitur subjectum, et
trahitur ad determinatam partem; siqui­
dem ly in quantum homo idem valet, ac
secundum humanitatem : ergo talis prædi­
catio nec procedit reduplicative, nec si
reduplicative hat, erit vera. Quod ut sta­
tuat, quasi ex tripode loquens, et veterem
Logicam emendans inquit num. 5 : Quem
sane modum loquendi Logicis hactenus non
salis notum ego sic explico, etc.
Motivum
Sed ad Gabrielem respondetur negando
Gan"e' assumptum, sive antecedens : nam ly in
everû- quantum trahit subjectum Christus ad petnr’ culiarem rationem, et determinat specia­
lem naturam, secundum quam habet esse
creaturam : quod verum est : quare talis
prædicatio, saltem in sensu specificativo,
est determinate vera. Idque magis confir­
matur ex eo, quod hæc, Christus in quan­
tum homo, non est creatura, quæ æquivalet
huic, Christus in quantum homo, est Deus,
est determinate falsa, ut tradit D. Tho.
art. 11, et ostendimus g seq. : ergo ejus
contradictoria, Christus in quantum homo
esi creatura, est determinate vera.
FundaAd Scotum dicendum est immerito, et
Scoh· non satis consequenter asserere illam prædiruitur, dicationem in sensu specificativo esse ve­
ram, non tamen propriam. Quoniam non
aliter probat esse veram in sensu specificativo, nisi quia ly in quantum homo deter­
minat naturam humanam, cui vere compe­
tit esse creaturam. Id vero etiam convincit
esse in prædicto sensu propriam : quia ly
in quantum homo non impropriatur ; siqui­
dem homo proprie, et formaliter significat
naturam humanam, præsertim cum se te­
net ex parte prædicati in modificando sub­
jectum : ergo cum dicitur, Christus, in
quantum homo, est creatura, significatur I
propria, et formalis ratio, secundum quam
illud prædicatum convenit ei subjecto. Est
itaque talis prædicatio non solum vera,
sed propria. Motivum autem Scoti non ur­
get : quia reduplicatio potest fieri non
solum supra lotum subjectum, sed etiam
supra aliquam ejus partem, aut rationem,
D.Thom. ut expresse observavit D. Tho. in hoc art. I

605

I 10, illis verbis : Cum dicitur, Christus se­
cundum quod homo, hoc nomen homo potest
resumi in reduplicatione vel ratione suppo­
siti, vel ratione naturæ. Circa quæ optime
I notavit Gajetanus, quod hæc non est diminutio propria, id est tollens veritatem
termini, cui applicatur, ut cum dicitur
homo pictus / sed est diminutio large dicta,
hoc est partitio et determinatio, quas re­
duplicatio minime excludit, sed permittit,
ut liquet in omnibus his, homo in quantum
animal, est sensibilis; homo secundum ani­
mam est creatus ex nihilo ; Christus quate­
nus Deus est creatura ; Christus ul homo est
genitus ex Virgine, et similibus : in quibus
reduplicatur sola una pars suppositi, aut
suppositum secundum unam partem : et
nihilominus prædicationes sunt veræ, et
propriæ. Unde cum arguitur, quod reduplicativa debet resolvi in simplicem, seu
præjacentem, respondemus id non esse
universaliter verum ; sed solum quando
reduplicatio est totalis, et non secundum
partem. Si enim secundum partem fiat;
potest redupficativa esse vera, licet præjacens sit falsa. Et hac ratione simplex ista,
Christus est creatura, est falsa : sed modalis hæc reduplicativa, Christus in quantum
homo est creatura est simpliciter vera.
Ad Vasquium denique respondemus, Arguquod licet reduplicatio debeat replicare
subjectum; nihilominus non est necessa- corruit,
rium, quod illud replicet adæquate; sed
potest fieri reduplicatio partialiter. Nec
ipse potest alium circa hoc sancire canonem, quem gravior alius Doctor hactenus
non statuit. Unde adæquatum ejus moti­
vum relabitur tandem in fundamentum
Scoti proxime convulsum. Quod vero ad­
dit præ licatum in reduplicativis convenire
per se subjecto, facile admittimus : sed
inde non consequitur, quod ipse intendit,
debere prædicari immediate, et multo mi­
nus convertibiliter. Unde videmus hanc
esse proprissime reduplicativam : Petrus ut
homo est admirativus, et hanc : Petrus ut
animal est vivens. Et tamen in prima prædicatum non convenit immediate, sed
mediante essentia, cum enuntiet proprieta­
tem : et in secunda non convenit conver­
tibiliter, cum non sit proprium solius ho­
minis, sed conveniat aliis. Notat autem
optime Joan, a S. Tho. ubi supra hujus
Auctoris inconsequentiam, qui concedit
istas ut simplicem veras, Christus incepit
esse, Christus est creatura, ut vidimus dub.
præced. quinimo concedit has ut simplici-

606

·«

1

OE INCARNATIONE

ter veras, Christus ut Christus est creatura,
Christus ul Christus incepit esse, et tamen
contendit istas, : Christus ul homo est crea­
tura, Christus ul homo incepit esse, osse fal­
sas, si reduplicative accipiantur. Cum ta­
men ista', a fortiori concedenda: sint : quia
vividius, et longe expressius manifestant
rationem, secundum quam Christus dici
potest creatura , et quod inceperit esse.
Præsertim quia apud hunc Auctorem illae
priores prædicationes ideo sunt veræ, quia
Christus significat formaliter, ut ipse, pu­
tat, naturam humanam, et pro ea suppo­
nit : hoc autem evidentius repræsentatur
dicendo, Christus in quantum homo. Si ergo
de Christo absolute prædicatur esse crea­
turam, ut Vasquez opinatur; quanto ma­
gis de Christo ul est homo; siquidem hæc
reduplicatio affert explicite rationem, ob
quam, et secundum quam est creatura?
Non comprehendimus hanc Vasquii doc­
trinam ; sed opus erit recurrere ad novam
illam Logicam, quam ipse ubi supra pro­
mittit. Sed rejicitur illa communiter.
Dup’ex
71. Melius posset contra resolutionem
cbjMiio.
OppOnj ρήηϊ0- qUia nihil est crea­
tum in Christo, nisi natura humana : sed
falsum est, quod Christus, in quantam
homo, est humana natura : ergo etiam hæc
est falsa : Christus, in quanlum homo est
creatura. Secundo, nam quod prædicatur
de homine, in quantum est homo, prædi­
catur de eo perse, et simpliciter : ut enim
dicitur 5 Metaph. text. 28, idem est per
se, el secundum quod ipsum : sed hæc est
falsa, Christus est per se, et simpliciter
creatura : ergo etiam ista falsa : Christus
in quanlum homo, est creatura. Et ad hoc
motivum referri debent, quæ Scotus, et
Vasquez afferunt, ut concludant eam præ­
dicationem in sensu reduplicative esse fal­
sam absolute.
Rcspoo- sed utramque objectionem diluit optime
D.Thom. D. Tho. in hoc art. 10. Primam in solut.
ad 1, his verbis : Dicendum, quod licet
Christus non sit humana natura : est tamen
habens humanam naturam. Nomen autem
creaturæ, natum est prædicari non solum de
abstractis, sed eliam de- concretis : dicimus
enim, quod humanitas est creatura, et quod
homo est creatura. Et ideo licet homo non
sit humana natura ; tamen de habente ta­
lem naturam, ut habente illam, et secun­
dum illam, potest enuntiari, quod est crea­
tura. Secundam in resp. 3, his verbis :
Dicendum, quod cuilibet homini, qui est
suppositum solius naturæ, competit, quod non

habeat awe, nisi secundum humanam natu
ram. Et ideo de quolibet tali supposito
sequitur, quod, si secundum quod homo
,
est creatura, quod sit creatura simplici1
1er. Sed Christus non solum est suppositum
humanæ naturæ, sed etiam divinæ, secundum
quam habet esse increatum. Et ideo non se­
quitur, si secundum quod homo, esi creatura,
quod sil simpliciter creatura. Addit optimo
Cajelun. ad majorem confirmationem eo­
rum, quæ diximus : Signum autem, quod
hujusmodi enuntiationes sunt non solum
veræ, sed propriæ, defert frequens usus ca­
rum·, cum de his, quæ conveniunt Christo,
discrete; el caute loquimur, dicentes Chris­
tum, secundum quod erat homo, passum,
natum, sepullum, resurrexisse. Et similiter
dicimus Christum, in quantum est homo,
esse creaturam. Incredibile enim apparet
Theologos, cum proprissime per has for­
mulas intendunt declarare mvsterium, uti
ad hunc liuem, et tam frequenter locutio­
nibus impropriis.
72. Sed veniamus ad quartum dictum Continuaiur
D. Thom. qui affirmat magis negandam, resolutio
quam concedendam esse hanc prædicatio- D.Thom.
nem, Christus, secundum quod hic homo,
est creatura. Per quod satis aperte signi­
ficat prædictam propositionem esse abso­
lute falsam. Ubi iterum occurrit Vasquez Objec­
qui disp. cit. cap. 3, et disp. 67, num. 26, extiones
Vazcontra resolutionem D. Thom. invehi­ quio.
tur, per oppositum statuens hujusmodi
prædicationem esse absolute veram, et
concedendam. Quod sibi persuadet : nam
ideo hæc prædicatio, Christus in quantum
homo, est creatura, est vera, et concedenda
quia ly homo, cum stet a parte prædicati,
supponit formaliter pro natura humana,
quæ est creatura : sed idem contingit in
ista, Christus secundum quod hic homo, est
creatura : ergo est eodem modo vera, et
concedenda. Probatur minor : quia illud
pronomen hic non efficit, ut homo suppo­
natur pro supposito habente naturam, sed
pro natura in singulari, concreta supposito :
sicut eliam idem pronomen additum huic
termino Deus non facit, quod Deus suppo­
natur pro persona, sed pro natura indi­
vidua supposito concreta, ut ille Auctor
docet 1 p. disp. 156, cap. 4.
Confirmatur primo : nam in hac prædi­
catione, Christus, in quanlum homo, estcrealura, ly homo, quamvis de se posset supI ponere pro supposito, nihilominus quia
I ponitur a parte prædicati, supponit formali; ter pro natura, quam significat : et ideo ta­
lis

DISP. XXVI, DUB. VI.
lis propositio conceditur, ut supra ostendi­
mus : sed etiam in hac, Chrislus secundum
quod hic homo, esi creatura ly hic homo po­
nitur a parte prædicati, ut ex se liquet :
ergo supponit eodem modo pro natura sin­
gulari : et consequenter talis prælicatio
est vera, el concedenda. Confirmatur se­
cundo : quia omnia argumenta, quibus ille
Auctor probat hanc, Chrislus est creatura,
esse absolute veram, evincunt a fortiori
istam, Chrislus, in quanlum hic homo, esi
.
creatura, esse simpliciter veram, et con­
cedendam. Unde consequenter procedit.
Sujiez.
Suarez etiam in comment, hujus art.
10 in fine non penitus approbat D. Tho.
doctrinam : affirmat enim hanc prædicationem,Chrislus secundum quod hic homo, esi
creatura posse admittere sensum verum in
proprietate sermonis. Quoniam ly hic homo
non designat necessario suppositum, sed
subsistens ut sic in hac singulari natura.
Et rursus quamvis illud designaret, non
tamen illud diceret absolute, et secundum
se, sed quatenus cum hac humanitate com­
ponit hunc hominem : quod compositum
potest appellari creatura, ut ille Auctor
jam dixerat in comment, ad art. 8, et in­
sinuavimus num. 56.
Defendi73. Hæ tamen recentiorum cogitatio­
nes minoris momenti sunt, ut ob eas
D.Thom. deseramus satis apertam D. Thom. doc­
trinam. Quare tenendum est illam praedi­
cationem, Chrislus, secundum quod hic
homo, est creatura, esse simpliciter fal­
sam. Quod defendunt communiter disci­
puli S. Doctoris, et præcipue Alvarez disp.
72. Probatur autem ratione insinuata a
S. Doctore : quia in tali prædicatione
illa reduplicatio, sive specificatio, secun­
dum quod hic homo cadit supra suppositum
et naturam, et utrumque determinat : sed
Christus secundum utrumque non est crea­
tura; cum secundum rationem suppositi
potius creator sit : ergo prædicatio illa,
quæ oppositum in proprietate sermonis
enuntiat, est simpliciter falsa.
Confirmatur : quia illud pronomen hic
additum nomini homo per se primo, et im­
mediate designat individuum, sive singu­
lare : sed hujus ratio per prius convenit
supposito, et hujus ratione, atque mediate
naturæ : ergo prædictum pronomen hic
determinat prædicatum ad suppositum
Christi : falsum autem est, quod supposi­
tum Christi sit creatura : ergo illa prædi­
catio, Chrislus, secundum quod hic homo,
esi creatura, est simpliciter falsa. Decia-

607

ratur hoc amplius : etenim hæc, Deus ge­
nerat, est simpliciter vera, quia licet Deus
significet formaliter naturam divinam;
nihilominus ubi ponitur a parte subjecti,
supponit determinate pro persona Patris,
cui convenit generare, juxta communem
regulam. Talia sunt subjecta, qualia per­
mittuntur ab eorum prædicatis. Cæterum
si addatur pronomen hic, ct dicatur, Hic
Deus generat - non potest verificari de omni
supposito, cui applicetur : unde si prædicetur, demonstrato Filio falsa est; quia
ly Deus determinatur per pronomen hic ad
supponendum pro persona Filii, cui non
convenit generare. Ergo idem dicendum
est de hac prædicatione, Christus, secun­
dum quod hic homo, est creatura : siqui­
dem illud pronomen hic, quod demons­
trativum est, determinat ly homo, ut stet
pro supposito Christi, quod est divinum,
et non convenit esse creaturam. Videan­
tur, quæ diximus Tract. 6, disp. 17,
dub. 3.
Ad argumentum autem Vasquii nega­
mus minorem : quia ubi resumitur, et re­
plicatur non solum homo, sed hic homo, fit
reduplicatio non solum pro natura, sed
etiam supra suppositum, et utrumque de­
terminat : de supposito autem Christi*
quod est persona divina, nequit prædicari
esse creaturam. Ad minoris autem proba­
tionem respondemus negando doctrinam
illam : nam etiam cum dicitur, hic Deus,
significatur non solum natura singularis,
sed magis suppositum habens naturam, ut
contra Vasquez ostendimus loco proxime
cit. ex Tract. 6, et constat in hac propo­
sitione, hic Deus general, -in qua ly hic
Deus supponit pro Patre.
Ad primam confirmationem, concessis
præmissis, negamus consequentiam. Et
ratio disparitatis constat ex dictis : nam ly
homo, cum ponitur a parte prædicati, stat
formaliter pro natura humana, de qua, et
secundum quam vere prædicatur esse crea­
tum. Sed ubi additur pronomen demons­
trativum hic, determinat naturam, et sup­
positum, et supra utrumque cadit. De sup­
posito autem Christi, quod est divinum,
nequit prædicari esse creaturam. Ad se­
cundam constat ex dub. præced. § 3, ubi
omnia illa argumenta dissolvimus. Unde re­
gerenda est confirmatio : nam si de Christo
nequit prædicari esse creaturam ; quia Chris­
tus supponit pro supposito divino ; pariter
de hoc homine, designato, Christo dici non va­
let, quod creatura sit; quonium hic homo, si

Junio­
rum
motiva
convel­
lantur.

608

DE INCARNATIONE

Christo applicetur, significat demonstrative
D.Fhom. divinum suppositum. Unde D. Thom. art.
II, in resp. ad 3 inquit : cum dicitur iste
homo. pronomen demonstrativum hoc nomen
homo trahit ad suppositum. El ideo magis
est hzc vera, Christus, secundum quod iste
homo, est Deus: quam ista, Christus, secun­
dum quod homo, est Deus. Quae sunt directe
contra illam Vasquii theologiam : nam si
Christus, secundum quod iste homo, est
Deus; sequitur, quod Christus, secundum
quod iste homo, non sit creatura.
Quæ vero dicebat Suarez, multo leviora
sunt, et facile refelluntur. Nam subsistens
ut sic in natura humana est quid commune,
ullnmn ut ipse ait, suppositum determi­
nans : sed pronomen hic est demons­
trativum suppositi in singulari : ergo per
illud pronomen non significatur subsistens
ut sic in natura humana. Prælerea con­
cesso, quod illud ita significaret; subsis­
tens illud non esset determinate divinum
vel creatum; sed ad his rationibus abstra­
heret in supponendo : ergo falso de tali
subsistente prædicaretur esse determinate
creaturam : et consequenter prædicatio,
de qua agimus, nequit habere sensum ve­
rum juxta proprietatem sermonis. Quod
• vero addit, non magis subsistit : quia
gratis permisso, quod ly in quantum hic
homo rednplicaret compositum ex natura
divina, et humana in persona Chrisli, quod
factum est in tempore ; siquidem ea com­
positio, sive conjunctio non erat ab æterno ;
nihilominus adhuc talis prædicatio non
esset simpliciter vera in proprietate ser­
monis. Nam illud prædicatum creatura si­
gnificat ens.factum ex nihilo, sive quod
non habet esse a se : id vero dici non valet
de illo composilo, includit enim aliquod
extremum, nempe suppositum divinum,
quod habet esse a se : et hujusmodi suppo­
situm est significaium magis directum, pro
quo supponit ly in quantum hic homo, ut
constat ex dictis. Recolantur etiam, quæ
tradidimus supra num. 64.

Quid censendum de ista, Christus secundum
quod homo est Deus.
74. In hac propositione relinentur omnes
termini, qui in præcedenti, præter præHeso'.tt &catum> qu°d in ea erat creatura, el in
Ho ista Deus. Resolutionem autem suam exD.Tbom. plicat D. Tho. in art. 11, quatuor dictis,

sive assertionibus. Primum est : ly secun­
dum quod homo si reduplicet suppositum
Chrisli, propositionem esse veram. Quod
facile ostenditur : quia suppositura Chrisli
est persona Verbi, cui convenit, osse Deum.
Secundum : si reduplicet naturam huma­
nam, propositionem esse falsam. Idque os­
tenditur : quoniam prædicatio significat
identitatem : natura autem humana realiliter distinguitur a Deo. Tertium eam prae­
dicationem esse magis negandam, quam
concedendam. Et probatur : quoniam in
ea reduplicatione secundum quod homo, ly
homo, cum habeat rationem prædicait,
slat formaliter pro natura humana, quam
significat : falsum autem est, quod natura
humana sit Deus, et quod Christus ratione
natoræ humanæ sit Deus, ut constat lex
secundo dicto. Quartum csl (et contine ur
in resp. ad 3) hanc propositionem, Christus,
secundum quod est Deus esse magis veram,
et concedendam quam ista, Christus secun­
dum quod homo, est Deus. Et suadeiur : quia
pronomen hic additum homini trahit ipsum
ad supponendum determinate pro supposito
Christi, de quo vere dicitur esse Deum.
Hæc in summa D. Thomas.
Ex quibus primum, et secundum dictum
sunt ita perspicua, et certa, ut sine con­
troversia admittatur. Tertium etiam com­
muniter admittunt Theologi, ut eis subs­
cribens' tradit Lugo disp. 23, sect. 6, Liige
num. 120. Et probatur ex dictis num.
69 : quia hæc, Christus secundum quod
homo, est creatura, est absolute vera, ut
ibidem ostendimus : ergo hæc, Christus
secundum quod homo est Deus, absolute falsa.
Probatur consequentia : lum quia Christus
nequit esse Deus, et creatura secundum
eandem rationem : atque ideo, si secundum
quod homo, est creatura; sequitur, quod
secundum quod homo non sit Deus. Tum
etiam quia ideo ista Christus, secundum
quod homo est creatura, est absolute vera,
quia ly secundum quod homo reduplicat na­
turam humanam, cui convenit esse crea­
turam : sed in hac, Christus, secundum quod
homo, est Deus, ly secundum quod homo re­
duplicat naturam humanam, cui non con­
venit esse Deum : ergo hæc posterior præ­
dicatio est absolute falsa. Quod bene
i confirmat Lugo loco citato : nam si hæc,
i Christus, secundum quod homo, est Deus,
esset absolute vera, et concedenda ; idem
dici deberet de ista, Christus secundum quod
Deus, est homo : nullus enim sensus vel speI cificalivus, vel reduplicativus potest exeogitari j

»

DISP. XXVI, DUB. VI.

.

e^va^
quez
c°ntra
mam
sentienrefciiunlur·

gitari, secundum quern salvetur veritas
primæ, qui nequeat applicari sccundæ :
consequens autem est absurdum, siquidem
ox eo ulterius infertur Christum secundum
quod Deus, fuisse flagellatum, crucifixum,
mortuum, etc., quæ tamen prædicationes
reprobantur a Conciliis et Patribus : ergo
prior illa prædicatio non est vera, nec
concedenda. Sed potius dicendum est,
quod sicut ista, Christus, secundum quod
Deus, est homo, est determinate falsa, et
rejicitur; pariter judicandum sit de ista,
Christus, secundum quod homo, est Deus.
75. Quartum dictum probatur ex dictis
num. 73, nam ista : Christus, secundum
quod hic homo est creatura, est determinate
falsa : ergo hæc : Christus secundum quod
hic homo, est Deus, est determinate vera.
Probatur consequentia ; nam ideo illa est
determinate falsa; quia pronomen hic ad­
ditum nomini homo trahit illud ad suppo­
nendum pro supposito Verbi, cui non
convenit esse creaturam : sed etiam in se­
cunda trahit illud ad supponendum pro
eodem supposito, cui convenit Deum esse :
ergo sicut prima est determinate falsa, ita
secunda est determinate vera. Confirma­
tur : quia illud pronomen hic aliquid præstat, ubi additur nomini homo : at non aliud
operatur quam trahere nomen illud ad
determinatum suppositum, quod demon­
strat : et prædictum suppositum est per­
sona Verbi, cui convenit esse Deum : ergo
verissime dicitur : Christus, secundum quod
hic homo est Deus.
Occurrunt hic Suarez, et Vasquez, ut
resolutionem D. Thom. labefactent. Ille
dicendo, quod pronomen hic non determinat necessario ad supponendum pro
supposito, sed pro subsistente ut sic in
natura singulari : iste vero inculcando illam suam, et peculiarem dialecticam, quod
nomina concreta supponunt pro natura,
et consequenter, quod homo supponit pro
natura humana, et hic homo pro hac na­
tura. Juxta quam doctrinam non magis vera
est ista, Christus, secundum quod hic homo
est Deus, quam hæc, Christus, secundum
quod homo est Deus, quæ est determinate
falsa. Sed ad hæc satis constat ex dictis
num. 73, ubi prædicta principia rejeci­
mus. Et quidem si doctrina Suarii esset
vera , de Christo secundum quod hic
homo non magis enuntiari posset esse
Deum, quam creaturam, ct e converso :
quia subjectum talis prædicationis non
esset aliquod suppositum ; sed subsistens
Saimant. Curs. thcolog. tom. XV.

609

ut sic abstrahens a creato, et increato. Et
si Vasquez doceret verum, falsæ forent
istæ, hic homo, designato Christo, est Deus,
Jesus est Deus, Christus est Deus. Quia om­
nia hæc nomina posita a parte subjecti
supponerent pro natura, sicut hoc nomen
homo juxta illa, quæ Vasquez statuit disp.
67, cap. 2, et 4. De natura autem humana
tam in communi, quam in singulari ne­
quit prædicari esse Deum; cum non detur
identitas inter hujusmodi subjectum, et prædicalum. Porro negare illas prædicationes
ut falsas, apparet adeo absurdum, ut sine
errore in fide fieri non possit. Quid enim
frequentius in Evangelio, Conciliis, Pa­
tribus nobis proponitur, quam hunc homi­
nem, Christum, Jesum esse vere Deum?
juxta illud Joan. cap. ult. : Ut credatis, quod Joan.
Jesus est filius Dei. Cum ergo hæc ita se Qlu
habeant; opus est, recognoscamus, quod
prædicta nomina supponunt pro supposito.
Et si ita supponunt, quemadmodum hæc,
designato Christo, est simpliciter vera,
hic homo est Deus; sic etiam ista est vera,
Christus secundum quod hic homo, est
Deus.
76. Ex dictis in hoc § et præcedenti Regnlæ
possunt colligi aliquæ regulæ generales Pteria
circa hujusmodi prædicationes reduplicativas. Prima, quod si prædicata divina
enuntientur de Christo cum reduplicatione
termini humani, sunt determinate prædicacationes falsæ : ut si dicatur, Christus, se­
cundum quod homo, est Deus, est creator,
est omnipotens, etc. Quoniam esse homi­
nem non est ratio, propter quam, vel se­
cundum quam conveniant Christo illa præ­
dicata. Secunda, quod si prædicata humana
enuntientur de Christo cum reduplicatione
termini divini, sunt prædicationes deter­
minate falsæ : ut si dicatur, Christus se­
cundum quod Deus, est homo, est passus, est
mortuus, etc. Quoniam esse hominem non
est ratio, propter quam, vel secundum
quam illa prædicata Christo conveniant.
Tertia, quod si prædicatum divinum enun­
tietur de Christo cum reduplicatione ter­
mini divini ; prædicationes sunt veræ : ut
si dicatur, Christus secundum quod Deus, est
creator, omnipotens, etc. Quia esse Deum,
est ratio, ob quam, et secundum quam con­
veniunt illi talia prædicata. Quarta, quod
si prædicatum humanum enuntietur de
Christo cum reduplicatione termini hu­
mani, prædicationes sunt veræ; ut si di­
catur, Christus, secundum quod homo, est
creatura, est passus, crucifixus, etc. Quia
39

DE INCARNATIONE.

CIO

D.l

esse hominem est ratio, ob quam, et se­
cundam quam conveniunt Christo pnedlcata hujusmodi.
LimitaEt istæ regu’æ proce hint per se lotw' quendo, et ut jacent. Cæterum si in ter­
mino replicato addatur aliquod pronomen,
alia ve particula, per quam talis terminus
trahatur ad diversam significationem vel
suppositionem; ad hujusmodi pronomen,
aut particulam attendendum erit. Nam si
secundum ea prædicatum non conveniat
subjecto, prædicatio erit falsa, ut lïæc,
Christus, secundum quod hic homo, esi crea­
lura; licet ista sit vera, Chrislus, secun­
dum quod homo est crealura : quia etsi
homo significet formaliter naturam crea­
tam; tamen per pronomen hic trahitur ad
supponendum pro persona divina : de qua
falso dicitur esse creaturam. Si vero se­
cundum eam additionem prædicatum con­
veniat subjecto, prædicatio erit vera ut
ista, Christus, secundum quod Deus incar­
natus, csl passus, ct mortuus : quamvis ista
sit falsa, Christus, secundum quod Deus, est
passus, csl mortuus : quia licet Heus signi­
ficet formaliter natutam divinam ; nihilo­
minus per illam particulam incarnatus tra­
hitur ad supponendum pro persona divina
ut subsistente in natura humana : de qua
secundum talem naturam vere prædicamus passionem, et mortem. Et quod de
his propositionibus per modum exempli
diximus, aliis etiam proportionabililor ap­
plicandum est. Ubi autem major aliqua
æquivocatio occurrat, expediet propositio­
nem distinguere, et juxta diversos, et rea­
les sensus admittere, vel negare. Quod
frequens est apud Theologos, no in quæstionibus circa voces, et summulisticas ca­
rum proprietates, plus justo cunctari de­
beant.

St III

Resolutio circa hanc, Christus secundum
quod homo, est hypostasis, vel persona.
Résolu77. De ista prædicatione agit D. Tho.
D.Tbom. art·
hujus quæst. Et statuit primum,
quod si terminus homo in reduplicatione
positus accipiatur pro supposito est vera :
nam suppositum Christi est quædam hypos
tasis, seu persona. Secundum, quod si ly
homo accipiatur ratione naturæ significatae,
uherius distinguendum est : nam si intclligatur, quod naturæ humanæ competa esse
in aliqua persona : propositio vera est :

quia natura humana subsistit in Arorbo,
et omne, quod subsistit in natura humana,
est persona. Si voro signilicetur, quod
naturæ humanæ in Christo debeatur pro­
pria personalitas, causata ex principiis na­
turæ humanæ, propositio falsa est : quia
ad rationem personæ requiritur subsistere
per so seorsim : humana vero natura iu
Christo id non habet, sed subsistit simul
cum divina in persona Verbi. Hæc D.
Tho. in corp. art.
Circa quæ observandum est, quod in
primo dicto solum intendit salvare, quod
talis prædicatio in aliquo sensu sit vera :
idque recto probat, si ly secundum quod
esi homo accipiatur pro supposito. Minime
vero affirmat talem prædicationem esso
veram in sensu proprio : sed oppositum
potius colligitur ex doctrina, quam tradit
in duobus articulis præcedentibus. Nam ly
homo, quod habet rationem prædicati in
his reduplicationibus, stat formaliter, et
supponit pro natura humana : quam certo
constat non osse personam, saltem in
Christo. Unde talis prædicatio in proprie­
tate sermonis vera non est; licet impropriando terminos, et modum supponendi,
aliquomodo vera salvetur : sicut proporlionabiliter contingit in hac, Christus,
secundum quod homo, esi Deus, et constat
ex dictis § præced. Posterior autem pars
dicti secundi verissima est, nempe mi­
nime dici posse, Christus, secundum quod
homo, esi hypostasis, vel persona, signifi­
cando per ly secundum quod homo natu­
ram humanam habere personalitatem pro­
priam sive ortam ex ejus principiis : quia
secundum fidem in Christo non est, nisi
unica personalitas, et persona. Et huic
parti optime applicatur argumentum sed
contra, in quo inquit D. Thom. : Christus,
secundum quod homo non est persona xterna :
si ergo Christus secundum quod homo sil
persona: sequitur, quod in Christo sunt dux
person*. una temporalis, el alia xterna.
(juud esi erroneum, ul supra dictum csl
quxsl. 2, ari. 2 el 6, et nos supra osten­
dimus disp. 3, dub. 2.
Nec refert, si objicias, quod hæc est
vera, Christus, secundum quod homo, csl
persona humana : ergo etiam hæc est vera.
Christus, secundum quod homo, est persona.
Consequentia patet : quia arguitur ab in­
feriori ad superius affirmative. Antecedens
vero probatur : quia Christus est persona
humana, ut non semel enuntiant Patres :
sed non est persona humana in quantum
Deus :

DISP. XXVI, DUB. VI.

Deus : ergo est persona humana in quan­
tum humo, atque ideo vere dicitur, Chris­
tus, secundum quod homo, est persona huSohi- mana. Non, inquam, hoc refert : quia licet
,ur· hac objectione evinceretur talem prædicationom esso in aliquo sensu veram; quoi
admittimus juxta primum dictum D.
Thomæ : non tamen probatur, quod sit
vera in alio sensu juxta aliud 8. Doctoris
dictum, quod modo exponimus, secundum
quod ly homo significat exigentiam, et
indicationem personalitatis propriæ. Sed
insuper ad objectionem respondemus ad­
misso antecedenti propter auctoritatem
Patrum, negando consequentiam, quam
ejus probatio minime evincit. Non enim
fit argumentum ab inferiori ad superius ;
sed proceditur a dicto secundum quid ad
dictum simpliciter, sicut in hac consequen­
tia, Petrus (il albus, ergo Petrus fd. Nam
in antecedenti solum significatur personam
Christi esse humanam ratione humanita­
tis, quam habet, et a qua intrinsece ita
denominatur; quod est verum : sed in con­
sequenti plus quid significatur, nempe esse
absolute personam ratione humanitatis,
quod est falsum : nam illud suppositum
habet esse personam antecedenter ad as­
sumptionem ipsius. Unde hic cessat, aut
potias locum non habet argumentum ab
inferiori ad superius : nam Christus habet
esse personam divinam independenter ab
eo, quod persona humana sit.
78. Sed regrediendo ad secundum dic­
tum D. Thom. quantum ad priorem ejus
partem, communiter admittitur a Theolo­
gis, quos refert, et sequitur Vasquez disp.
69, cap. 2. Et ratio est : quia licet huma­
nitas non sit persona, nihilominus illam
exigit : et esset in statu quasi violento,
si omni subsistentia tam propria, quam
divina destitueretur : ergo in prædicto
sensu verum est dicere, Christus, secundum
quod homo, csl persona : significatur nam­
que proprium esse Christi, secundum quod
est homo, esso personam, sive habere ali­
quam subsistentiam creatam, vel increa­
tam. Sicut si diceremus, quod homo in
quantum corpus, habet ubi ; Quin etiam
Basilius Legionensis tom. 1. Variar. disp.
relect. 4, et alii admittunt in aliquo vero
sensu hanc prædicationem, Christus, in
quantum homo, est persona divina, est hypos­
tasis Verbi. Quoniam Christus ut homo in
concreto, sive adæquate sumptus non est
sola humanitas, nec hanc præcise dicit, sed
etiam suppositum saltem de materiali :

61 i

suppositum autem aliud non est in Christo,
quam divina persona, sive hypostasis
Verbi : ergo de Christo, secundum quod
homo, prædicari potest esse personam di­
vinam, ct Verbi hyposlasim. Quod abstra­
hendo a proprietate sermonis, et restrigendo illud ad præmissam significationem
non reprobamus.
79. Dubium autem esse potest, utrum kcblenti<
illa prædicatio, Christus, secundum quod dubii
homo, csl hypostasis, vel persona sit vera decisio.
juxta proprietatem sermonis in aliquo ex
tribus sensibus, quos D. Tho. præmisit?
Ad quod respondendum est negative : et
consequenter talem propositionem in ri­
gore, et proprietate sermonis esse determi­
nate falsam. Et probatur primo ex D. Proba­
Thom. in hoc art. 12, qui licet prædictos tio.
D .The tu.
sensus distinguat, nihilominus non docet,
quod in aliquo eorum talis propositio sit
vera juxta proprietatem sermonis; sed ad
summum, quod sit aliquomodo vera. Quin
potius dissolvit omnia argumenta, quæ eo
tendebant, ut probarent talem propositio­
nem esse veram. Per quod satis declarat
eam prædicationem in rigore, et proprietate
sermonis esse falsam. Idque evidentius
manifestat in 3, dist. 10, quæst. 1, art. 2,
quæstiunc. 1, ubi ait : Dicendum, quod in
Christo non est, nisi una persona, qux est
ab xlerno : nullum autem xternum convenit
Christo, secundum quod homo, proprie lo­
quendo, ut patet ex prxdictis : undohxc non
est vera, Christus, secundum quod homo, est
persona. Et consequenter ad hanc resolu­
tionem solvit argumenta contraria.
Secundo probatur ratione : quia si illa
prædicatio ita accipiatur, ut ly secundum
quod est homo stet pro supposito Christi,
vera quidem est; sed in sensu improprio :
quia homo, ubi ponitur a parte prædicati
non stat materialiter pro supposito, sed
formaliter pro natura, ut supra diximus
num. 69 et 74. Unde sicut in proprietate
sermonis hæc est falsa : Christus, secundum
quod homo, est Deus ; ita hæc, Christus, se­
cundum quod homo, est persona. Deinde si
ly secundum quod homo accipiatur ratione
naturæ humanæ importantis personalita­
tem propriam, sive ex propriis; nullo
modo est vera, ut ostendimus num. præccd. Denique si ly secundum quod homo
accipiatur ratione naturæ, cui competit
esse in persona, et quæ exigit subsistere
per aliquam personalitatem ; verum et ca­
tholicum sensum habet, ut supra explicui­
mus. Sed simpliciter est prædicatio impro-

612

DE INCARNATIONE.

pria : nam quæ propria est, importat non
solum conjunctionem cum aliquo obliquo,
sed identitatem inter subjectum, et prædi­
catum in recto significata : quæ minime
salvatur inter hos terminos nalura hu­
mana, el persona, ut facile, consideranti
constabit; cum non poterit talem praedicationem ad congruentem formam redu­
Aucto­ cere. Unde ita sentiunt D. Bonavent.
res.
Altisiodorensis, Alexander, Durandus,
Paludanus, Ricardus, et Medina, quos
refert, et sequilur Nazarius in hoc art. 12,
controv. unica. Et idem re ipsa docent Ga­
briel, Major, Marsilius, et Bassolis apud
Vasqnium disp. 69, cap. 2.
Vax liiez
Sed Vazquez ipse horum torrenti se
contra
D. Tho­ opponens statuit eo loco num. 7, hanc
ma ω. prædicationem : Christus, secundum quod
homo, est persona, in nullo sensu, quem
verba proprie reddere possunt, esse falsam.
Tam alte sentit de studio Angelici Docto­
ris in hoc, ut ubi illam prædicationem
multipliciter distinguit, et eam in uno
aliquo sensu (eoque non proprio) admit­
tit, et in alio rejicit. Ampliori tamen ca­
nali sorbet ista Vasquez, decernens talem
propositionem es-e undequaque veram in
sensu proprio. Et probat : quia sive illa
particula, secundum quod homo sumatur
ut nota reduplicationis, sive specificatio­
nis, sive determinationis, sive perseitatis,
salvari potest veritas prædictæ propositio­
nis ; ergo talis prædicatio in nullo sensu,
quem verba proprie reddere possunt, est
ftcîua- falsa. Antecedens late ab illo probatur
tiiiar.
quoad singulas ejus partes, et a nobis per­
mittitur. Sed negamus consequentiam,
quam ille non probat, et solum concedit,
quia non distinxerit inter veritatem, et
proprietatem praedicationis : quæ tamen
necessario distinguendæ sunt : quia recte
cohærel propositionem esse utcumque
veram impropriando terminos, atque mo­
dum supponendi; et esse falsam in pro­
prietate sermonis, ut in pluribus proposi­
tionibus, de quibus in hac disp. egimus,
satis liquet. Et ita contingit in præsenti :

nam licet ista prædicatio : Christus, secun­
dum quod homo esi persona, supponente ly
homo pro natura humana, sit secundum
aliquam acceptionem vera, quod ad sum­
mum probat ille Auctor, et supra ostendi­
mus : nihilominus non est propria : quia
secundum nullam earum salvatur ejus prae­
dicatum in recto, sed solum in obliquo;
nec significatur identitas inter praedica|
tum, et subjectum, sed solum conjunctio,
vel unius ad alterum habitudo.
80. Nec refert, si opponas Alexandrum ObjecTertium in cap. cum Cum Christus de no'
hæreticisdiffinire, quod Christus, secundum
i
quod homo, esi aliquid : sed aliquid deter­
minatum de genere substanti® est per­
sona, vel hypostasis : ergo simpliciter
|
verum est, quod Christus, secundum quod
;
homo, est persona, vel hypostasis. Id, in- Diluitur,
quam non refert : quia licet natura hu­
mana, quæ per ly secundum quod homo
I
significatur, non sit hypostasis, vel per­
sona; Christus tamen illam habens est
i
persona, simpliciter quidem divina, et in
i
quodam sensu humana, quatenus in spe­
cie humana subsistit, ut diximus num. 77.
■'
Unde D. Thom. 4 contra gentes cap. D.Thcm. ,
49, num. 4, inquit : Cujuslibel rei sub­
sistentis oportet esse unam naturam tan­
tum, per quam simpliciter esse habeat : et sic
Verbum Dei per solam naturam divinam sim­
pliciter esse habet : non autem per huma­
nam naturam, sed per eam habet, quod sit hoc,
scilicet quod sil homo. Et num. 10 ait :
.Manifestum est, quod hic homo, qui est Chris­
tus, substantia quædam est non universalis,
sed particularis, et hypostasis quædam est :
non tamen alia hypostasis, quam hyposta­
sis Verbi : quia humana natura ab hypos­
tasi Verbi assumpta est, ut Verbum subsistat
tam in humana natura, quam in divitia. Id
autem, quod in humana nalura subsistit, est
hic homo. Unde ipsum Verbum supponitur,
cum dicitur hic homo. Et idem intellige,
cum dicitur : Christus, Jesus, Emmanuel,
filius hominis : vel quid simile.
)

I

QUÆ STIO

QUÆSTiO XVn.

Q_U Æ S T I Ο

613

XVII

De perlinentibus ad unitatem in Christo, quantum ad esse, in duos
articulos divisa.

Deinde considerandum est de his, quæ
perlinent ad unitatem in Christo in com­
muni. Nam de- his, quæ pertinent ad plu­
ralitatem in speciali , suis locis determi­
nandum est : sicut supra determinatum est,
quod in Christo 7wn est una lanium scien­
tia, el infra determinabitur, quod in Christo
non est una tantum nativitas. Consideran­
dum est ergo primo de unitate Christi quan­
tum ad esse : secundo quantum ad velle :
tertio quantum ad operari. Circa primum
quærunlur duo. Primo, etc.
ARTICULUS I.

Utrum Christus sil unum, vel duo.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod Christus non
sit unum, sed duo. Dicit enim August, in 1 de Trinit.
quia forma Dei accepit formam servi, utrumque Deus
propter accipientem Deum, utrumque autem homo prop­
ter acceptum hominem : sed utrumque dici non potest,
nisi ubi sunt duo : ergo Christus est duo.
Præterea. Ubicumque est aliud et aliud, ibi sunt duo :
sed Christus est aliud et aliud : dicit enim August, in
Ench. Cum in forma Dei esset, formam seni accepit,
utrumque unus ; sed aliud propter verbum, aliud propter
hominem : ergo Christus est duo.
Præterea. Christus non est tantum homo · quia sic
purus homo esset : ergo est aliquid aliud, quam homo;
et ita in Christo est aliud, et aliud : ergo Christus est
duo.
Præterea, Christus est aliquid, quod est pater, et est
aliquid, quod non est pater : ergo Christus est aliquid
el aliquid. Ergo Christus est duo.
Præterea. Sicut in mysterio Trinitatis sunt 1res per­
sonne in una natura, ita in mysterio incarnationis sunt
duæ naturæ in una persona : sed propter unitatem na­
turæ, non obstante distinctione personæ, Palcr et Fi ius
sunt unum; secundum illud Joan. 10 : Ego et pater
unum sumus : ergo non obstante unitate personæ, propter
dualilatem naturarum, Christus est duo.
Præterea. Philosophus dicit in 3 Phvsic. quod unum
et duo denominative dicuntur : sed Christus habet dualitatem naturarum : ergo Christus est duo.
Præterea Sicut forma accidentalis facit alterum, ita
forma substantialis aliud ; ut Porphyrins dicit : sed in
Christo sunt duæ naturæ substantiales, humana scilicet
et divina : ergo Christus est aliud el aliud : ergo Chris­
tus est duo.
Sed contra est, quod Boet, dicit in lib. de duab. nat. :
Omne quod est. in quantum est. unum est : sed Chris­
tum esse confitemur : ergo Christus est unum.
Respondeo dicendum, quod natura secundum se con­
siderata prout in abstracto significatur, non vere potest
prædicari de supposito seu persona, nisi in Deo, in quo
non differt quod est, et quo est; ut in prima parte
habitum esi. In Christo autem cum sint duæ naturæ.
divina scilicet et humana, altera earum, scilicet divina,
potest de eo prædicari, et in abstracto et in concreto :
dicimus enim quod filius Dei, qui supponitur in hoc

nomine Christus, et est divina natura, el est Deus :
sed humana nalura non potest prædicari de Christo se­
cundum se in abstracto, sed solum in concreto, prout
scilicet significator in supposito. Non enim vere potest
dici, quod Christus sit humana nalura : quia natura hu­
mana non est nata prædicari de suo supposito. Dicitur au­
tem, quod Christus est homo, sicut et quod Christus eM
Deus. Deus autem significat habentem deitatem, et homo
significat habentem humanitatem. Alitertamen habens hu­
manitatem significatur per hoc nomen homo, et aliter per
hoc nomen Jesus, vel Petrus. Nam hoc nomen homo, im­
portat habentem humanitatem indistincte, sicut et hoc no­
men Deus indistincte importat habentem deitatem : hoc au­
tem nomen Petrus, vel Jesus, imponat distincte habentem
humanitatem, scilicet sub determinatis individualibus
proprietatibus : sicut et hoc nomen filius Dei, importat
habentem deitatem sub determinata proprietate personali.
Numerus autem dualilatis in Christo ponitur circa ipsas
naturas, et ideo si ambæ naturæ in abstracto praedica­
rentur de Christo, sequeretur quod Christus esset duo :
sed quia duæ naturæ non prædicanlur de Christo nisi
prout significantur in supposito, oportet secundum ra­
tionem suppositi prædicari de Christo, unum vel duo.
Quidam autem posuerunt in Christo, duo supposita, sed
unam personam; quæ quidem videtur se habere secun­
dum eorum opinionem tanquam suppositum completum
ultima completione : el ideo ponebant in Christo duo
supposita, dicebant Christum esse duo neutraliter; sed
quia ponebant unam personam, dicebant Christum unum
masculine; nam neutrum genus designat quiddam in­
forme, el imperfectum : genus autem masculinum, de­
signat quiddam formatum, et perfectum. Nestoriani au­
tem ponentes in Christo duas personas, dicebant Christum
non solum esse duo neutraliter, sed etiam duos mas­
culine. Quia vero nos ponimus in Christo unam perso­
nam, et unum suppositum ; ut ex supra dictis patet; se­
quitur quod dicamus quod non solum Christus est
unus masculine, sed etiam quod est unum neutraliter.
Ad primum ergo dicendum, quod verbum illud Au­
gust. non est sic intelligendum, quod ly, utrumque,
teneatur ex parte praedicati, quasi dicat, quod Christus
sit ulruroque, sed tenelur ex parte subjecti. Et tunc
ly, utrumque, ponitur non quasi pro duobus suppositis,
sed pro duobus nominibus significantibus duas naturas
in concreto. Possum enim dicere, quod utrumque, sci­
licet Deus, et homo, est Deus propter accipientem Deum,
et utramque, scilicet Deus et homo, est homo propter
acceptum hominem.
Ad secundum dicendum, quod cum dicitur, Christus
est aliud et aliud, locutio est exponenda, ut sit sensus,
habens aliam, ct aliam naturam. Et hoc modo exponit
August, in lib. centra Felicianum. Ubi cum dixisset,
in mediatore Dei ct hominum, aliud Dei filius, aliud
hominis filius, subdit, Aliud inquam pro discretione
substantiæ, non alius pro unitate personæ. Unde Gre­
gor. Nazianzen. in epist. ad Elidonium dicit. Si oportet
compendiose dicere, aliud quidem el aliud, ea, ex qui­
bus Salvator est : siquidem non idem est invisibile
visibili, et quod absque tempore ei, quod sub tem­
pore, non autem alius ct alius, absit : hæc enim ambo
unum.
Ad tertium dicendum, quod hæc est falsa, Christus
est tantum homo, quia non excludit aliud suppositum,
sed aliam naturam, eo quod termini in predicate positi,
formaliter tenentur. Si vero adderetur aliquid per quod
traheretur ad suppositum, esset vera locutio^ puta Chris­
tus est tantum ια, quod est homo. Non tamen sequitur,
quod sit aliquid aliud, quam homo : quia ly aliud, cum

DE INCARNATIONE.

614

Limit
tio-

rft rehlivum «liver.-iulK-subslanttæ, proprn' refertur a.l
suppjsitun, sirut ci oaini.) rviatna farienlia personalem
rei itionem . <r.juilur autem, ergo babel alum ruturaram.
Ad n.wtura dicendam. <]uad eum dicitur, Christus
<sl aliquid qvo<! esi pater. I y .iliqaid. teaetir pra natura
divini, quæ etiam in abstracto prædicatur de patre et
titio : sed cam dicitur, Christos est aliqaid quod non
est paler, lr ahquid, tenetur non pro ipsa natura humana,
secundum'quod si.-niticatur in abstracto, soi secundum
quod significatur in concreto, nou quidem secundum
suppositum distinctam, sed secundam suppositum in­
distinctam. prout scilicet substat naturæ. non autem
proprietatibus indiriduantibus : et ideo non sequitur,
quod Christus sit aliud, et aliud, vel quod sit dan : quia
suppositum humanæ naturæ ia Christo, quod est persona
filii Dei. non poni', in numerum cum natura divina, quæ
prædicatur de patre et filio.
Ad quiulum dicendum, quod in mysterio divinæ Trini­
tatis natura divina prædicatur etiam in abstrarto do tribus
personis: et ideo simpliciter potest dici, quod tres per­
sons sint unum : seJ in mysterio Incarnationis non
prodicantur ambas naturæ in abstracto de Christo : et
ideo non potest simpliciter dici, quod Christus sil
duo.
Ad sextam dicendum, quod deo dicittr, quasi habens
dualiiatcni. non quidem in aliquo alio, sed in ipso, de
quo duo prodicantur. Fit autem prodieatio de supposito,
quod importatur per hoc nomen Christus. Quamvis igitur
Christus tabeat dualitatem citurarum, quia tam eu non
habet duahiatem suppositorum, uoa potest dici Christus
esse duo.
Ad septimum dicendum, quod alterum importat diver­
sitatem accidentis : et ideo diversitas accidentis sufficit
ad hoc, quod aliquid simpliciter dicatur alterum : sed
aliud importat diversitatem substanti.»’ : substantia au­
tem dicitur nou solum natura, sed etiam suppositum, ut
dieilur 5 Meiapb. et ideo diversitas naturo non sufficit
ad hoc, quod aliquid simpliciter dicatur aliud, nisi adsit
diversitas secundam suppositum : sed diversius naturæ
facit aliud secundum quid, scilicet secundum naturam,
si non adsit diversitas suppositi.

Conclusio : Christus est non solum unus
masculine, sed etiam unum neutraliler.

COMMENTARIUS.
1. Absolutis, quae consecuta sunt in
Christo ad unionem hypostaticam secun­
dum prædicationem quantum ad fieri, et
esse; progreditur D. Thom. ad disserendum
de pertinentibus ad Christi unitatem : et
primo agit de ipsius unitate quantum adesse,
acturus deinde de ejusdem unitate quanPropria tum ad operationes. Difficultas autem,
’’ff quam hoc loco versat, reducitur majori in
difiicui- parte ad modum loquendi : nam quod ad
üî’ rem ipsam pertinet, jam supra quæst. 2, art.
4, ostenderat Christum esse unam perso­
nam compositam ex duabus naturis, tu
late explicuimus disp. 3, dub. 3. Unde in
præsenti solum intendit declarare, an
Christus dicendus sit unum, vel duo. Me­
rito tamen de hoc disputat : quia de mys­
teriis fidei non solum recte sentire, sed
sincere etiam, et cum proprietate loqui
debemus, præsertim ad vitandum modos
loquendi hæreticis familiares, ut cum D.
Hieronymo observat S. Doctor quæst. præ­
ced, art 8. Huic autem controversial addi-

tum praecludere voluit Durand, in 3, dist. Rcftlli6, quæst. 1, num. !3, arguens ex regulis Du%rn.
Grammaticae, quod Christus dici nequit nec dus.
unum, nec plura : nam cum Christus sit
generis masculini, non potest dici unum,
aut plura in genere neutro. Id vero com­
muniter rejicitur : tum quia Theologis
licet uti terminis, et modis; quamvis non
sint prorsus exacti juxta Grammaticorum
regulas; si conferant ad magis exactam
mysteriorum expositionem, ut ipsa expe­
rientia liquet. Tum etiam quia licet adjectiva
non transcendental ia non debeant prædicari variato genere; tamen transcendenta­
lia communiter pnedicantur in genere neu­
tro, ut eum de Petro, qui est masculini
generis, praedicamus esse unum, ot aliquid.
Tum denique quia nec insuetum est ipsis
Grammaticis, aut eloquentiæ professoribus
uti hoc modo nomine adjectivo in neutro
genere per modum substantivi, juxta illius
Virgilii, Trisle lupus stabulis, id est, res tris­
tis. Et quid in his moramur, cum ad ever­
tendum illam Durandi objectionem suffi­
ciant Christi, in Grammatica sicut in aliis
sapientissimi) verba apud Joan. 10 : Egç, joan. io
el paler unum sumus, et 17, rogando pro ctl7·
discipulis ad Patrem : Ul omnes unum sint,
sicul lu Paler in me, el ego in le., et ipsi in
nobis unum sint : ut credat mundus, quia
lu me misisti. El ego claritatem, quam de­
disti mihi, dedi eis, ul sint unum, sicul et
nos unum sumus. Ubi toties occurrit ad­
jectivum in neutro genere applicatum no­
minibus masculinis. Spreto itaque hoc scru­
pulo, vel cavillo
fla
2. Ad propositam difficultatem ita res- D.Thopondet D. Thom. quod ejus resolutionem
possumus dividere in aliqua dicta, sive as- ii0. ’
sertiones. Nam in primis statuit Christum
non posse dici duos, vel plures; sed unum
masculine. Quæ resolutio est adeo certa,
. 1
ut sine errore in fide negari non possit.
9
Primo, quia Christum esse unum, et non Fundaduos, aut plures invenitur diffinitum in mcatamConciliis : Alexandrinum namque in epist. Concil.
ad Nestorium approbata in Ephesino, et
Calcedonensi damnat eos, qui dicunt Chris- Ephesia.
Ium esse duos, cl non unum. Et in Calcedo- θ0®'’1*
4:
. .
,
,. .. ,
. Chafced.
nensi Act. 4, dicitur Christus unus, et
idem Filius Dei, et homo. Et in quinto Gon- Qaincilio Constantinop. collât. 8, can. 3, dam- ιαη·
natur, qui dixerit alium esse Dei Verbum,
J. i
alium Christus qui passus est. Et similia
habentur in sexta Synodo Act. 4, in epist. synod.
Agathonis Papæ, et in Concilio Lateran. Later.*
| sub Martino 4, consult. 5, can. 6. Idem
diffiniunt

QUÆSTIO XVII.

I Kuh- diffiniunt summi Pontifice», Eutychianus
' Cp'ap».S epist. 1, post medium decernens non esse
!
alium, qui mortuus est ; el alium, per quem
'
mortui resurgunt; sed unum esse Dominum
D. Leo. Jcsum. S. Leo Magnus in epist. 95, quæ
'
est ad Leon. Augustum cap. 1, damnat
dicentes Christum esse alterum, cl alterum,
i
et non unum Christum in Verbo Dei, cl carne.
D’At*i?a
in
D· Athanaeii ab universali
nasii'/' Ecclesia admisso dicitur : Non duo tamen,
sed unus est Christus. Atque eundem senSynihol. sum referunt verba Symboli Niceni : El in
■ N,c‘ unum dominum Jesum Christum, etc.
(liberior
Probatur secundo ex Patribus. Nam ita
Cyril· docent P. N. D. Gyrillus Alexandrin, lib.
los. de recta fide ad Theodosium post medium,
ubi ex professo ostendit Christum osse
D. Alba- unum, et non duos. D. Athanas. in epist.
DnaNa- ad Epictetum. D. Nazianzen. epist. 1 ad
zianz. Cledonium. D. Hilarius lib. 9 de Trinit.
D'rius!a" Post medium. D. Ambros. lib. 2 de fide
D. Am- cap. 4. D. Augustin, in Enchirid. cap. 38,
D.r?ui- et lib. contra Felicianum cap. 11, et tract.
Rustin. 78, in Joan, circa finem. D. Fulgentius
Dgenu' lib. de Incarnat, et gratia Christi, cap. 11.
DP Da- D. Damascen. lib. 3 de fide cap. 5 et 7.
aihom. D. Thom. in præsenti et lib. 3, sent. dist.
6, quæst. 2, art. 1, et alii Patres commu­
niter. Probatur tertio ex communi conScholas- sensu Scholasticorum, et Theologorum :
Théo- sic enim illi docent in 3, dist. 6, ubi D.
logi. Bonavent. art. 1, quæst. 2. Riccardus art.
2. Gabriel quæst. 2, art. 2, conci. 3. Ma­
jor quæst. 1, conci. 3. Almainus quæst. 2,
conclus. 3. Marsilius art. 3, conci. 1. et
alii. Isti vero in præsenti cum D. Thom.
ut superfluum sit eos recensere. Videri
tamen possunt præter Cajetanum, Medinam, Alvarez, Suarez, et Sylvium in Com­
mentariis, Arauxo dub. 1, Lorca disp. G7.
Vasquez disp. 70, cap. 2. Lugo disp. 24,
Ratio et Ragusa disp. 126. Probatur denique
mentaUs. ratione (quam ex Patribus specialiter
insinuant Nazianzenus, Damascenus, et
Anselmus, quibus addimus Novaitanum
apud Tertullianum lib. de Trinit. cap. 22,
et Nicetam lib. 3. Thesauri cap. 35), quia
adjectivum masculini generis refertur ad
personam : sed in Christo non est nisi
una persona, ut fides docet contra Nestorianos, et ostendimus disp. 3, dub. 2 ; ergo
Christus non potest dici duo masculine,
sed unus tantum.
ConfotaEx qua doctrina magis roboratur alia,
Vazqoez. quam proposuimus disp. 8, dub. 5, §2,
statuentes contra Vasquez, quod si una
persona divina assumeret plures humani­

615

tates, non esset plures homines, sed unus.
Nam si Christus do facto habens plures
naturas, divinam scilicet et humanam,
non dicitur plures, sed unus, ut Concilia,
et Patres decernunt : idque propter unita­
tem personæ habentis illas naturas : cum
idem contingeret casu, quod haberet plu­
res humanitates; sequitur quod in tali
hypothesi non diceretur plures homines,
sed unus tantum.
3. Vidit ipse Vasquez hanc difficultatem vazquii
loco cit. num, 9, et ne ab arrepta semel r,’s.P°!l"
opinione discederet respondit negando sequelam : quia licet persona divina habens
plures humanitates non posset dici plures
absolute, diceretur tamen plures homines,
ut ipse affirmat. Et disparitatem posuit in
eo, quod plures, ubi absolute prædicatur,
refertur ad personas : quæ cum una esset
in tali casu, non posset dici plures. Sed
quando additur nomen homo dicendo plu­
res homines, jam non applicatur pluralitas
personæ, sed naturæ, quæ per nomen
homines significatur : sentit namque ipse,
et ipse inculcat, quod concreta substan­
tialia supponunt pro natura. Quare cum
in tali hypothesi essent plures naturæ in
eadem persona ; non posset non hæc esse
plures homines. Unde consequenter affir­
mat , quod forent plures Jesu , plures
Christi, plures Emanueles : et sic de aliis,
quæ apud ipsum possunt supponere pro
natura.
Sed hæc doctrina minime satisfacit; Profligaquia ex illa evidenter, ut censemus, se- 1αΓ·
quitur falsificatio præmissæ resolutionis,
quam ille Auctor recognoscit negari non
posse salva fide. Sequela ostenditur ex
eisdem hujus Auctoris principiis; quoniam
si persona assumens duas humanitates ,
licet non esset plures absolute, foret ta­
men plures homines; pariter Christus de
facto habens plures naturas viventes, et
intellectivas, divinam scilicet, et huma­
nam, quamvis non dicatur absolute plures,
dicetur tamen ob pluralitatem naturarum
duo viventes, et duo intellectivi : id enim
persuadet illa Vasquii doctrina. Rursus si
dantur duo viventes; hic vivens, nempe
homo, non est ille alter vivens, nempe
Deus, ct e converso : ubi enim in proprie­
tate sermonis dantur duo viventes, et duo
intellectivi ; unus non est alius : dualitas
namque alietatem importat, atque neces­
sariam inter duos distinctionem. Ergo
ulterius fiet verum esso, quod hic homo
non est Deus, et e converso. Id autem

616

Limit
lio.

T

DE INCARNATIONE.

allegatis constabit. Immerito autem ad
concedi non potest, nisi agendo contra
testimonia Conciliorum, et Patrum, quæ
hujusmodi damnationem procederent, si
supra allegavimus, et quorum vim recatalis propositio esset vera in rigore ser­
D . Atta- pitulavit D. Athanasius in Symbolo illis
monis et juxta proprietatem dialecticam.
B1S’ verbis : Qui licet Deus sii, et homo, non duo
Atqui si doctrina Vasquii verum continet ;
tamen, sed unus est Chrislus. Oportet ita­
talis prædicatio est hujusmodi. Si namque
ipse affirmat, quod persona divina habens
que recognoscere, quod principia a Vasduas humanitates est plures homines, sive
quio assumpta, ex quibus hæc colliguntur,
alius homo, et alius homo propter dualitafalsitatem contineant. Et vice versa infe­
tem naturæ, quam homo significat ; idque
rendum est, quoi sicut non obstanto,
in omni proprietate, et rigore Dialectico :
quod Christus de facto habet plures na­
pariter Christus habens duas naturas in­
turas viventes, non dicitur, plures viven­
tellectivas erit plures intellectivi* alius Deus,
tes : sic licet una persona divina habeat
plures naturas humanas, non diceretur et alius homo : nulla enim apparet inter
hæc rationabilis diversitas. Unum itaque
plures homines, ut loco cit. statuimus. De­
claratur hoc amplius : si Christus haberet fateri e duobus oportet, vel illam propo­
sitionem immerito damnari in Conciliis,
duas humanitates, esset duo masculine,
et Patribus : vel horum intentioni minime
sive unus, et alter propter dualitatem na­
cohærere prædictam Vasquii doctrinam,
turarum, ut Vasquez discurrit : sed non
juxta quam salvatur illa propositio vera in
minus sunt duæ naturæ divina, et hu­
omni rigore, et proprietate dialectica.
mana, quin potius magis, ob majorem
earum distinctionem : ergo de facto, cum Cumque illud primum dici non possit; hoc
posterius tenendum est. Et si inferatur Nota.
Christus habeat tales naturas, debet dici
hinc colligi, quod illa doctrina Vasquii
duo masculine, sive unus, et alter. Expli­
catur ulterius : nam si Christus haberet non sit probabilis. Respondetur nos id
non dicere; attamen nec curamus decli­
duas humanitates, nulla esset ratio, quare
nare consequenti® vim, sed magis ur­
diceretur duo, et non diceretur tres : nam
gere : cui obviam ire conabitur Vasquez,
si duæ naturæ creatæ sufficiunt, ut dicatur
duo ; quare tres naturæ, duæ creatæ et aut alius quis ejus sequax.
•i. Sed animum revocando ad principa- Contiuna increata non sufficient, ut dicatur
lem scopum, statuit deinde D. Thom. Γ".α^0
tres ? Et pariter cum de facto habeat duas
quod Christus non est plura, vel duo in DJhon.
naiuras, creatam, et increatam ; appel­
genere neutro. Unde conclusit : Quia vero
landus erit duo, sive alius, et alius? Et si
nos ponimus in Christo unam personam, et
Vasquez ponit vim in eo, quod adjectiva
unum suppositum (ut e.v supra dictis patet
ista non prædicentur absolute, sed appel­
quxst. 2, art. 1 et 6, et est de fide), sequilent supra nomina significantia naturam;
tur, quod dicamus, quod non solum Christus
nec in hoc morabimur : sed urgendus erit
'
ut juxta sua principia concedat, Chrislum est unus masculine, sed etiam quod est unum
ncutraliler. Quæ resolutio, quamvis non
esse duos viventes, alium Deum, el alium
sit æque certa, ac præcedens, est tamen
hominem: alium, qui mortuus est: et alium,
certissima, et communis inter Theologos,
■
per quem mortui resurgunt. Quod tamen
ut videri potest apud illos, quos supra
i
contradicit evidenter Conciliis, et Patribus
allegavimus. Et relictis aliorum motivis, Ratio
num. 2 allegatis. Corruit itaque illa
probatur ratione D. Thom. in hoc art. quam D-Tboe’
Vasquii doctrina cum suis subterfugiis.
Præcidi- Nec proderit, si recurrat ad aliud diita expendere possumus : etenim si esse
duo, vel plura neutraliter prædicaretur de
î
Yatquio cendo, quod veritas fidei in Conciliis, et
Christo; aut esset ex parte suppositi, aut
.H
faga. Patribus asserta procedit ratione suppositi,
quod in Christo est unum : quidquid sit ex parte naturarum : neutrum dici potest : ergo Christus non est duo vel plura neu'3|
de veritate, aut proprietate istarum prædicationum. Nam illud effugium ex eo prætraliter. Minor quoad primam partem est
i
cluditur, quod Concilia, et Patres non
certa : quia ponere in Christo pluralitatem
’ ’·
solum damnaut asserentes in Christo duo
ex parte suppositorum pertinet ad hæresim
,'
supposita; sed eos etiam, qui dicunt Chris­
Nestorii, et reprobatur ab Ecclesia. Quoad
ϊι
secundam etiam partem ostenditur : nam
‘‘*’1
tum esse duos, et non unum. Unde hæc
prædicatio, Chrislus est duo, alius Deus,
etsi divinitas possit prædicari de Christo
el alius homo a Conciliis, et Patribus re­ ob identitatem cum divino supposito, pro
probatur, ut sola eorum lectione in locis
quo Christus supponit : qua ratione in - ®
divinis

QUÆST 10 XVII.

divinis abstracta prædicantur de concreiis, et o converso, ut explicuimus disp.
præced. num. 11, nihilominus humanitas
nequit do Christo prædicari ob oppositam
rationem; quia videlicet humanitas distinguitur realiter a Christi supposito, ut
ibidem ostendimus num. 8. Quare sicut
ista est falsa, Petrus est anima, ita et hæc,
.7
Christus est humanitas. Ergo esse duo, vel
f
plura nequit prædicari de Christo adhuc
I
ratione naturarum, quas habet. Nec pro3
derit dicere, quod licet non prædicetur
•
humanitas hoc nomine significata, potest
/
tamen prædicari illud ens, quod est humanitas, et sic Christus erit plura entia
!
neutraliter. Nam id falsitatis convincitur
i
ex eo, quod illud ens, quod est humanitas,
Î
est ens incompletum : sed ens incomple­
ti
tum nequit prædicari de ente completo;
I
siquidem non habent identitatem, quam
l
prædicatio significat : ergo cum Christus
i
sit ens completum, sequitur hanc esse
(falsam : Chrislus est illud ens incompletum,
quod est humanitas.
j V^ÎCÎe°r
5· Hanc esse rationem D. Thom. Scoti,
i
zqu * et aliorum fatetur Vasquez disp. cit. cap.
i
3, num. 11. Sed immediate addit : Verum
hac ratione nihil probari satis superque con­
vincit argumentis cap. 1 allatis pro prima
opinione. At quam sine fundamento lo­
quatur, ipsemet prodit, illa argumenta
solvendo anum. 13. Id vero ut evidentius
i
constet, illa, et alia argumenta subjicie;
mus, diluemusque. Et quamvis nullum
reperiamus, quem possimus nominatim
pro opposita sententia referre ; Durandus
tamen ubi supra num. 18, meminit ali­
quorum, qui dixerunt duo, et plura neuObjec- traliter posse prædicari de Christo. Pro
tl0· quorum sententia, et contra communem,
magis autem contra discursum D. Thom.
potest objici primo, et ad hominem : nam
supra disp. 3, dub. 3, a num. 56, et disp.
præced. dub. 1, num. 11, docuimus hanc
prædicationem, Christus est humanitas, el
divinitas simul sumptas, esse simpliciter ve­
ram, et concedendam : ergo falsum est, quod
duæ naturæ in abstracto significatæ non
prædicentur de Christo : si autem prædican­
tur, sequitur Christum esse duo, aut plura
neutraliter; siquidem hujusmodi adjectiva
neutraliter sumpta referuntur ad naturas.
Dissol- Sed hoc facile dispellitur : nam cum D.
Thom. affirmat duas naturas in abstracto
significatas non posse prædicari de Christo ;
verissime affirmat, ubi illæ naturæ sic
prædicantur absolute, et sine addito, ut
.
ΐ
1
3
I
jl
<|

617

ejus discursus efficaciter convincit. Sed
tamen cum hoc cohæret, quod tales na­
turæ in abstracto significatæ prædicentur
cum aliquo addito, quod illas determinet,
et faciat supponere pro toto composito,
sive concreto, qui estadæquate ipse Chris­
tus. Et sic procedit doctrina, quam locis
relatis tradidimus : nunquam enim admi­
simus hanc, Chrislus est divinitas, el huma­
nitas, quæ denotat pluralitatem : sed istam,
Christus est divinitas, et humanitas simul
sumplæ, et unitæ, quæ potius exprimit
unionem, et compositionem in eadem
Christi persona. Cum enim hoc composi­
tum Christus non sit aliud, quam persona­
litas, et natura divina, quæ nomine
divinitatis comprehenduntur, et natura
humana, et illorum extremorum unio :
sequitur quod totum hoc collective, et si­
mul sumptum verissime prædicetur de
Christo : quandoquidem totum non est
aliud, quam ea, ex quibus constituitur
collective, simul sumpta. Ex prædicta
vero prædicatione minime colligitur Chris­
tum esse plura, aut duo neutraliter : sed
potius infertur oppositum ; cum omnia
illa prædicentur per modum unius.
Nec momenti erit, si dicatur, quod licet Replica,
divinitas, et humanitas in abstracto non
prædicentur de Christo, prædicantur ta­
men in concreto : nam vere est Deus, et
homo : sed Deus et homo important plu­
ralitatem, et dualitatem : ergo Christus
est duo, et plura, saltem neutraliter, et
per respectum ad naturas. Id, inquam Solutio,
non refert : quia cum dicitur Christus est
Deus, significatur, Chrislus esi habens deita­
tem: similiter cum dicitur, Christus est
homo, significatur Chrislus est habens huma­
nitatem. Cum igitur idem sit suppositum
habens utramque naturam; minime colligi
potest, quod Christus dicatur duo neutra­
liter. Quare nihil valet hæc consequentia,
Christus est Deus, et homo, ergo Christus est
duo : quia in antecedenti significatur idem
suppositum habens utramque naturam : et
in consequenti significantur duo : nam
duo absolute dictum multiplicat supposi­
tum, de quo prædicatur. Et quamvis Vas- vazqaez.
quez ubi supra num. 5 dicat quod hæc
concreta Deus et homo nunquam significant
supposita, et habentia naturam, sed hanc
potius concretive ad suppositum; minime
audiendus est, ut sæpius in superioribus
ostendimus. Et ille singularem illam tra­
dens Dialecticam aperte agit contra D. D.TUoin.
Thom. in hoc art. ubi ait : Non enim vere

potest dici, quod Christus sit humana natura :
quia natura humana non est nala prædicari
rfz jim supposito. Dicilur autem, quod Chris­
tos est homo, sicut ct quod Christus est Deus.
Deus autem significat habentem deitatem : et
homo significat habentem humanitatem, etc.
Unde inferius subinfert : Quia aliqui pone­
bant in Christo duo supposita, dicebant Chritum esse duo neutralitcr.
s"“^a 6. Secundo objicitur : nam in Christo
6 'c' °' est divinitas, el humanitas : sed humani­
tas est aliquod ens, et similiter divinitas
est aliquod ens; et hujusmodi entia reali­
ter distinguuntur : ergo Christus est ilia
duo entia : et consequenter verificatur,
quod Christus est duo, seu plura neutraliter. Confirmatur diruendo discursum D.
Thom, nam ideo Christus non diceretur
neutraliter «luo, sed unum, quia humani­
tas in abstracto non prædicatur de Chrislo.
Hanc autem rationem esse nullam liquet
ex eo, quod album non est albedo ; et ni­
hilominus album non est unum simpliciter,
Arisiot. sed plura ul docet Aristot. 7. Metaph. cap.
6. Ergo ut de aliquo dicatur esse plura,
nihil refert, quod forma, sive natura prae­
dicetur in abstracto vel non : sed sufficiet
habere plures naturas : et consequenter
ex eo, quod humanitas in abstracto non
prædicetur de Christo, minus recte colli- i
gitur Christum non esse plura.
Ocmra~ Ad objectionem respondemus negando !
objet- consequentiam, quæ ex præmissis minime '
xioni. infertur ob diversum modum significandi, !
et supponendi : quia hæc duo longe difle- |
runt : In Christo sunt duo entia, et Christus j
est duo, vel Christus esl duo absolute. Sicut
enim non obstante, quod Christus habeat j
humanitatem,’ quæ est aliquod ens, non ’
sequitur Christum esse humanitatem, vel !
illud ens, quoi est humanitas, ut dixi- ;
mus num. 4; sic ex eo, quod habeat duas
naturas, quæ sunt duo entia, non sequitur
Christum esse duas illas naturas, vel esse
illa duo entia, quæ sunt naturæ, multo
minus, quod sit duo absolute. Quoniam
sicut ens absolute dictum significat ens
completum : sic etiam duo absolute dicta
significat duo entia completa : ad quæ
tamen non sufficiunt duæ naturæ, sed re­
quiruntur etiam duo supposita : et hæc in
Christo non dantur. Unde hæc prædicatio
Christus est duo, vel Christus est duo entia
significat in rigore Christum esse duo sup­
posita : quod est contra fidem Posset ta­
men ea prædicatio admitti cum addito,
quod denotaret solam pluralitatem natura­

I
'

rum in eadem persona, ut ni diceretur :
Christus est duo hypos tat ice unita, vel, est
divinitas, el humanitas simul, et unitæ, ut
'j
declaravimus num. præcedenti.
--4
Ad confirmationem negamus minorem : Diluitor
quam minime evincit inserta eidem probatio. Quia discursus ille D. Thom. procedit
supposita certa doctrina, quod Christus
non habet ex alio capito, unde sit duo,
nisi rationo naturarum. Unde cum una
illarum, nempe humanitas, non prædice­
tur absolute de Chrislo : optimo colligit,
quod Christus nec ratione naturarum di­
catur duo. Si autem supponeretur in
Christo aliud caput dualitatis, aut plurali­
tatis, utputa dari in eo duo supposita, ut
docebant Nestoriani; Christus diceretur
1
duo absoluto, licet humanitas non præ9
dicaretur de supposito. Nec amplius probat
j
exemplum albi : in hoc enim reperitur
-J
duplex esse, aliud substantiale, et aliud
.1
accidentale. : et ideo non est unum simH
pliciter, sed plura; sive albedo prædicetur
de illo in abstracto, sive non. Sed in
I
Christo non reperitur nisi unum esse, ut
9
D. Thom. docet art. seq. et quantum ad
esse hypostaticum est de fide : quare ex vi
1
hujus non est plura, sed unum. Et conI
sequenter ut dicatur plura, recurrendum
j
est ad naturas : earum autem una nequit
Æ
absolute prædicari de Christo, ut ostensum
j
est. Et ideo nullo modo dici valet, quod
-g
Christus est duo vel plura.
7. Tertio objicitur : quia sicut in mys- Tertia
terio Trinitatis sunt tres personæ in una 0l)jeil10·
natura ; ita in mysterio Incarnationis sunt
g
duæ naturæ in una persona : sed tres personæ divinæ sunt unum propter unitaI
tem naturæ, non obstante diversitate per­
sonalitatum : ergo Christus est duo simI
pliciter propter diversitatem naturarum,
,
non obstante identitate personæ. Confir- Confir­
matur : quia Deus, licet in se unus sit, mal1'0· ·
recte tamen dicitur trinus ad denotandum
distinctionem personarum : ergo pariter
Christus, licet in se sit una persona, recte
dicitur duo ad significandum distinctionem
naturarum.
.1
Ad argumentum respondet D. Thom. in Dissolsolut. ad 4, his verbis : Dicendum, quod in
· ·
·
Ir
mysterio Trinitatis natura divina prædicatur
etiam in abstracto de tribus personis : elideo
■$
simpliciter potest dici, quod 1res personæ sint
9
unum. Sed in mysterio Incarnationis non
prædicantur ambæ naturæ in abstracto de
Christo : et ideo non potest simpliciter dici,
Ί9
quod Christus sil duo. Hæc tamen responI
sio
<9
b

i

QUÆST IΟ XVII.

019

sonarum, aut suppositorum. Sed duæ na­
sio non videtur satisfacere*, quia si tres di­
vinæ personæ assumerent eandem huma­
turæ in Christo non constituunt diversa
nitatem, non essent plures simpliciter
supposita, sed idem : quare Christus ra­
homines : sed unus simpliciter homo, ut
tione diversarum naturarum non potest
statuimus disp. 8, dub. (i, § 3, et tamen
dici plures, aut plura; sed magis unus, et
natura humana in abstracto non pnedicaunum.
rotur do illis, sicut modo non prædicatur
8. Quarto et difficilius objicitur : nam Quarta
aliud, et aliud sunt duo, ut ex ipsis ter- 0ide/:t'0·
de Chrislo, ob eandem scilicet rationem,
quod ab eis realiter distingueretur : ergo
minis liquet : sed Christus est aliud, et
quod natura divina prædicetur etiam in
aliud : ergo Christus est duo. Minor in
qua est difficultas probatur primo : nam
abstracto de divinis personis, nequit esse
ratio, quare divinæ personæ dicantur
D. Augustinus in Enchirid. cap. 35, ubi d. Anait : Cum informa Dei esset, formam servi sustin.
unum. Nihilominus optima est ratio D.
accepit, ulrumque unus: sed est aliud prop­
Thom. licet unica non sil ad probandum
ter Verbum, aliud propter hominem. Et
tres divinas personas esse unum Deum :
idem S. Doctor lib. contra Felicianum
nam si sunt idem cum natura divina, et
cap. 11 inquit : Sicut in uno homine aliud
hæc de illis etiam in abstracto prædicatur;
corpus aliud animus ; sic in uno medialore
liquido sequitur, quod tres divinæ personæ
aliud Dei, el aliud hominis filius : sed. idem
sint unus Deus, et sint unum neutraliter.
tamen, et non alius Dei, quam hominis fi­
Cæterum licet hæc ratio non concurrat in
tribus personis divinis assumentibus ean­ lius. Similiter S. P. N. Cyrillus inquit in n. CyScholiis de Incarnai, cap. 26 : Ergo secun- rillus'
dem humanitatem, adest tamen alia, quæ
dum aliud, et aliud primogenitus secundum
sufficienter probat esse eundem hominem,
humanitatem, et unigenitus secundum divi­
ut loco cit. expendimus : quoniam termini
nitatem. Et D. Anselmus lib. de Incarnat d. Annumerales applicati nominibus substantivis
cap. 5, inquit : Non esi alius Deus, alius sehntts·
appellant supra materiale, et formale, et
utcumque multiplicant : unde ut dentur - homo in Christo, quamvis aliud sil Deus,
aliud homo. Et idem asserunt alii Patres
1res homines, debent dari tria supposita,
apud Vasquez ubi supra cap. 1, el Suarium
et tres humanitates : quamvis autem in
in Comment. § In hac re primo. Ergo ex
prædicta hypothesi darentur tria supposita,
sententia Patrum Christus est aliui, et
non darentur tres humanitates : et ideo
aliud. Probatur secundo : quia Christus
tres personæ habentes unam humanitatem
non est tantum homo ; sic enim esset
non essent plures homines, sed unus sim­
purus homo, quod est contra fidem : ergo
pliciter homo. Non tamen dicerentur unus
est aliquid aliud , quam homo : ergo
absolute, et masculine : quia sic unitas
est aliud, et aliud. Terlio, quia Chris­
referretur ad personas; quæ, ut supponi­
tus est aliquid, quod est Pater, et simul
tur, essent plures. Quæ doctrina magis
est aliquid, quod non est Pater : ergo est
corroborat doctrinam D. Thom. in præaliquid, et aliquid : atque ideo aliud, et
senti : quia si unitas naturæ assumptæ
aliud. Quarto, quia sicut forma acciden­
impedit, ne plures personæ assumentes
talis facit alterum, ita forma substantialis
dicantur plures homines; pariter unitas
facit aliud, ut docet Porphyrins in prædipersonæ assumentis impediet, ne ob plu­
cat. cap. de different : sed Christus præ­
ralitatem naturarum, quæ habet, dicatur
ter formam, sive naturam divinam, habet
plures, aut plura : generaliter namque
formam, sive naturam humanam, quæ
verum est, quod hi termini numerales
substantialis est : ergo est aliud, et aliud
utrumque multiplicant modo dicto ; et
secundum prædictas formas, sive naturas.
ideo non dantur plures homines, nisi den­
Confirmatur : quia utrumque dici non Conflrtur plura supposita habentia plures huma­
potest, nisi ubi sunt duo : sed de Christo ma:io*
nitates. Recolantur etiam, quæ diximus
dicitur esse utrumque : ergo Christus est
disp. cit. dub. 5, § 2.
duo. Probatur minor ex D. August, lib. d. auAd confirmationem respondetur negan­
1 de Trinit. cap. 7, ubi ait : Quia forma
do consequentiam : quia tres divinæ per­
Dei accepit formam servi, ulrumque Deus prop­
sonæ non conveniunt ad constituendum
ior accipientem Deum : ulrumque autem homo
idem suppositum , sed sunt simpliciter
propter acceptum hominem. Et eodem modo
plura supposita, in quibus Deus subsistit :
quare Deus merito vocatur trinus; cum
loquitur Eutychianus Papa epist. 2 post
hoc prædicatum designet pluralitatem per­
medium, ubi ait : El cum sini utraque suis

620

DE INCARNATIONE.

gesta naturis, unum tamen Jesum Christum
cum momento esse, qui utrumque est. SimiD. Leo. lia tradunt. S. Leo Magnus epist. 10, cap.
Agaibo {, et Agatho Papa in epist. sua ante mePapx dium, quæ recepta est in sexta Synodo
Actor. 4.
Cbristas
9. Occasione hujus objectionis solet dis*8(8Γί4' putari, utrum Christus possit proprie, et
Uiod. absolute dici aliud, et aliud. Et primo loco
et shod. nobis constituere oportet, quid senserit D.
Thomas: inde enim certiorem, et securio*
Besoin- rem auspicabimur resolutionem. Circa quod
D.Thoc. non °PUS est immorari, cum S. Doctor
satis aperte suam sententiam revelet in
resp. ad 2, his verbis : Dicendum, quod cum
dicitur, Christus est aliud, et aliud: locutio
est exponenda, ut sit sensus, habens aliam, et
aliam naturam. Et hoc modo expunit August,
in lib. contra Felicianum ubi cum dixisset,
In mediatore Dei, et hominum aliud Dei fi­
lius, aliud hominis filius, subdit, aliud, in­
quam, pro discretione substanlix, non aliud
pro unitale person#. Unde Gregor. Nazianz.
in epist. ad Elidonium dicit, si oportet com­
pendiose dicere aliud quidem, et aliud, ea,
ex quibus Salvator est : siquidem non idem
est invisibile visibili, et quod absque tempore
ei, quod sub tempore : non tamen alius et
alius : absit : hxc enim ambo unum sunt.
Ex quibus liquet D. Thomam non admit­
tere absolute hanc prædicationem, Chris­
tus est aliud, et aliud, sed solum cum expo­
sitione adhibita : quod minime refugeret,
si talis prædicatio esset vera absolute, et
in sensu proprio. Idque amplius confirma­
tur ex solut. ad 3 et 4, nam cum hæc
argumenta concluderent Christum esse
aliud, et aliud; S. Doctor id negat, pro
eodem reputans Christum esse aliud, ac
esse duo. Unde ad 4 inquit : Et ideo non
'
sequitur, quod Christus sit aliud, et aliud, vel
quod sit duo.
Quæ
Sed ecce, Vasquez, Suarez mentem D.
°Suare"1 ^^ornæ non solum dubiam, sed sibi con­
ci Vaz- trariam repræsentant ex eo, quod S. Docl"eL tor supra quæst. 2, art. 3 ad 1, inquit :
Sicut quod dicitur alterum, el alterum in
creaturis, non significat diversitatem suppo­
siti, sed solum diversitatem formarum acci­
dentalium : ita quod dicitur Christus aliud,
et aliud, non importat diversitatem suppositi,
vel hypostasis, sed diversitatem naturarum.
Unde Gregor. Nazian. dicit in epist. ad Didynum : Aliud, ct aliud sunt ea, ex quibus Sal­
vator est, non autem alius, el alius. Docuit
itaque D. Tho. eo loco, quod Christus po­
test dici aliud, et aliud, affirmat namque

QUÆSTIO XVII.

aliud et aliud significare diversitatem na­
propterea salvabitur, quod ibi detur aliud,
turarum ; quæ in eo negari non potest.
;
’
et aliud absolute; sed duntaxat aliud, cl
Immerito tamen objicitur discordia, aut Evertanaliud cum addito, nempe quantum ad nacontrarietas, quam attenta, et pia præser- ,or·
Concor- turas præcise. Hæc, ct non alia tradit D.
tim lectio dispellit. Nam D. Thomas loco D.Thom j^T Tho. in quibus nullam vel apparentem conimmediate relato statuebat catholicam as­
aiiqua trarietaiem habet cum his, quæ habet hoc
sertionem, quod unio Verbi ad humanita­
testimo-’ art· «livens ·
Christus dicitur aliud,
tem facta est in hypostasi, seu supposito.
nia.
et aliud, locutio est exponenda, ut sil sensus
Et cum contra eam opponerentur aliqua
habens aliam, et aliam naturam. Et ne
Patrum testimonia, in quibus significatur
ullus scrupulus circa hoc relinqueretur, ea
Christum esse aliud, et aliud, quod diver­
addidit in resp. ad 7, quæ tradita in aliis
sitatem suppositorum significat : respondit
duobus locis confirmant, elucidant, et con­
Patres per ly aliud, et aliud non significaro
ciliant. Dicendum, inquit, quod alterum
diversitatem suppositorum, sed naturarum.
I
importat diversitatem accidentis : el ideo
Nec multum sibi curavit (quia proprius
a
diversilas^accidenlis sufficit ad hoc, quod ali­
ibi non erat locus) de illius prædicationis
j
quid simpliciter dicatur alterum. Sed aliud,
proprietate. Sed ubi ventum est ad præsen|
importat diversitatem substantiæ : substan­
tem quæst. art. I, ubi perspicua controΊ
tia aulem dicitur non solum natura, sed
versia circa hunc modum loquendi inter
J
eliam suppositum, ut dicitur 5 Metaph. Et
catholicos occurrit; plane et resdlutorie
ideo diversitas naturæ non sufficit ad hoc,
docuit : Cum Christus dicitur aliud, et
quod aliquid simpliciter dicatur aliud, nisi
aliud, locutio est exponenda, ut sit sensus, hajw
adsit diversitas secundum suppositum. Sed
bens aliam, et aliam naturam, aperte signi■
diversitas naturæ facit aliud secundum
ficans eam locutionem non esse in rigore
gB
quid, scilicet secundum naturam, si non
propriam. Et id ipsum non obscure docueadsit diversitas suppositi. Juxta quam doc­
rat in eodem loco ex quæst. 2, ubi ait :
trinam diversitas naturarum, et supposito­
Dicendum, quod sicut accidentalis differentia
■
rum facit aliud, et aliud simpliciter : sed
facit alterum : ita differentia essentialis facit
J
diversitas naturarum in eodem supposito
aliud. Manifestum est autem, quod alteritas, sK
solum facit aliud, et aliud secundum quid :
qux provenit ex differentia accidentali potest
et sic explicandus est primus locus.
ad eandem hypostasim, vel suppositum perti| Firmatur
10. Ex iis satis evidenter constat, quod
nere in rebus creatis : eo quod idem numero
agi D.Tiiom. ex sententia D. Tho. Christus non potest
potest di versis acciden t ibus su besse. Non autem
U résolu
tio. dici a/iud, el aliud absolute, et sine addito ;
contingit in rebus creatis, quod idem numere
*T
sed solum aliud, et aliud secundum quid,
subsistere possit diversis essentiis, vel naturis.
.
et cum addito, nempe secundum naturas.
Sed unus, et idem Christus subsistit in dua­
Qua certitudine circa mentem S. Doctoris
bus naturis. Unde sicut quod dicitur alterum,
supposita, huic parti subscribimus cum
et alterum in creaturis non signifleat diversi.;i Thomis- omnibus aliis Thomistis contra Vasquez,
talem suppositi, sed solum diversitatem forLorea
°PPos^um opinatur, et cum Thomistis
marum accidentalium : ita quod dicitur
S Castillo, sentiunt Lorca disp. 67, num. 11. Castillo
Christus aliud, et aliud, non importat diversidisp. 10, quæst. 2, dicens esse sententiam
talem suppositi, vel hypostasis, sed diversita;·$ Lego. expressam Scoti. Lugo disp. 24, num 16,
tem naturarum, etc. In quo discursu hanc
1 Graoadicit hanc esse apertam D. Tho. sendifferentiam constituit inter' alterum, ct
' ’ dos. tentiam, Suarez in Comment, et Grandos
alterum ex una parte, et aliud, et aliud ex
i· Hagasa tract jo, djSpt o. Ragusa disp. 126, §.
alia, quod ad salvandum primum sufficit
'
Sunt duæ ubi docent eam prædicationem,
pluralitas formarum accidentalium in eo’
Christus est aliud, el aliud, non esse absque
dem supposito, quippe tales formæ queunt
Ratio distinctione concedendam. Et probatur efnaturaliter in eodem supposito convenire.
· jB D Thom. ficacjfcer ratione insinuata a S. Dictore :
Sed ad salvandum secundum requiritur
{
nam in qualibet linea illud, quod est in­
per se diversitas suppositorum : eo quod
I
completum, non est simpliciter tale : ergo
formæ substantiales non valent naturaliter
;
ut detur aliud, et aliud simpliciter, quæ
in eodem supposito conjungi, sed earum
'J
sunt de linea substantiæ; debet dari aliud
quælibet afferat propriam hypostasim. Unde
i
completum, et aliud simpliciter comple­
licet divinitus fiat, quod duæ naturæ substum : sed natura, quæ non habet proprium
tantiales sint in eodem supposito, ut con- 3 8
suppositum, non est substantia completa
tingit in mysterio Incarnationis; non
I
in linea substantiæ, ut ex terminis liquet : |
proplerea
J

lt : ™

621

I ergo talis natura sine proprio supposito
non facit aliud simpliciter, sed solum aliud
I secundum quid : cum igitur Christus ha­
beat naturam humanam sine proprio sup­
posito; non est dicendus aliud, et aliud
simpliciter : sed dicendus est unum sim­
pliciter secundum naturam divinam propria
hypostasi terminatam, et aliud secundum
quid quantum ad naturam creatam, quæ
propria hypostasi caret, ct est aliquid in­
completum in linea substantiæ.
Confirmatur ad hominem : quia aliud Con5rI simpliciter idem est tam secundum rem “as­
significatam, quam secundum proprieta­
tem sermonis, ac duo : sed de Christo ne­
quit dici absolute, quod sit duo, ut Vas­
quez cum communi sententia concedit :
ergo pariter de Christo dici absolute non
valet, quod est aliud, et aliud. Nec alicu­
jus momenti est, quod respondet Vasquez,
nempe aliud, et aliud significare conjunc­
tionem naturarum in eodem Christo sup­
posito; sed ly duo non significare istam
conjunctionem, sed prædicari ut denotans
simpliciter plura. Nihil, inquam, valet hæc
responsio : quoniam sicut duo de se signi­
ficat plura simpliciter; sic etiam aliud, et
aliud de se significat simpliciter plura. Et~
quemadmodum aliud, el aliud, dum præ­
dicatur de Christo, significat plura, non ut
plura simpliciter; sed ut conjuncta in eo­
dem supposito Christo : ita duo, cum
prædicatur de Christo, significant plura,
non ut plura simpliciter, sed quatenus con­
juncta in eodem supposito, quod est Chris­
tus. Et Vasquez non poterit de una illarum
prædicationum dicere, aut fingere, quod
eisdem motivis alteri non applicemus.
Ergo omnino voluntarie tradit unam si­
gnificare plura conjuncta, et aliam plura
divisa : istamque, Christus est duo esse
absolute falsam, et negandam; hanc vero
Christus est aliud, et aliud, esse absolute
veram, et concedendam. Oportet itaque,
quod idem sit de utraque judicium.
11. Juxta quam doctrinam ad objectio- objeciia
nem num. 8 propositam, respondetur con- sf“P^
cedendo majorem, et negando minjorem. dcpeiiiAd cujus primam probationem ex testimo- tur·
niis Patrum desumptam respondetur cum
D. Tho. in solut. ad 2 : Cum dicitur Chris- D.Thom.
tus est aliud, el aliud, locutio est exponenda,
ut sit sensus, habens aliam, et aliam naturam,
el hoc modo exponit August., etc. Ratio au­
tem constat ex dictis, quin illi addere
opus sit. Sed tamen addendum est, quod
in Patribus nunquam legimus illam prœdi-

)·

622

Li®
ti;

DE INCARNATIONE.

cationem aliud, el aliud absoluto, sine ad­ I dum, quod ly utrumque teneatur r.r parte
dito, el in recto, ut sedulo in eorum testi­ I prædicali, quasi dicat, quod Christus sit
moniis observavimus : sed semper aliquid I ulrumque; sed tenetur ex parte subjecti. El
adjungunt, quo significent Christum esse tunc ly utrumque ponitur non quasi pro duo­
aliud, et aliud, non absolute, sed cum ad­
bus suppositis; sed pro duobus nominibus si­
dito diminuente, et referont© prædicatum gnificantibus duas naturas in concreto. Pos­
ad naturas, ut in testimoniis eo loco re­ sum enim dicere, quod utrumque, scilicet Deus,
latis (et sunt apertiora) lector facile re­
el homo, esi Deus propter accipientem Deum :
cognoscet. Ad secundam concesso ante­
el ulrumque, scilicet Deus, et homo, est homo
cedenti, et prima consequentia, negamus propter acceptum hominem. Et eodem modo
explicandi sunt alii Patres in eadem con­
. secundam, quæ non recte ex illa infertur :
nam esse hominem in Christo solum addit ■ tinuatione allegati , ut liquet in Eutychiano : præmiserat enim diversa Christi |
naturam humanam sine propria hypostasi,
pnedicata, ut mortuum fuisso, resurrej
quæ cum non sit ens completum in lima
|
substantia», non fuit aliud simpliciter, sed I xisse, etc., et tunc subjunxit : El cum sint
utraque suis gesta naturis, unum tamen Jesum
i
solum secundum quid, ut num. præced.
D.Tbùj». explicuimus, Lnde D. Thom. in resp. ad { Christum eum memento esse, qui ulrumque »
3, inquit : Ly aliud, cum sil relativum di- j est, nempe dc quo illa prædicantur. Quod
potius magis confirmat Christum non esse
versitatis substanti#, proprie refertur ad sup­
positum (sicut et omnia relativa facientia I duos, nec duo, sed simpliciter unum prop­
personalem relationem) sequitur autem : ergo | ter unitatem suppositi, cui diversæ naturæ,
habet aliam naturam. Ad salvandum ita- j et carum affectiones conveniunt.
12. Nec refert, si instes, quod unum, Salis
que aliud in proprietate Sermonis requiritur j
cuiih
alia natura cum alio supposito; quod in i et plura dicuntur denominative, ut Philo- replie
Christo locum non habet. Ad tertiam patet ! soph. tradit 3, Physic, text. 13, unde
ex dictis : nam sicut humana natura sine · unum denominatur ab unitate, et duo a
propria hypostasi non est aliud, et aliud ■ dualitate : sed in Christo est dualitas na­
simpliciter; cum sit ens completum; sic ! turarum, quam Patres designant, cum
Christus secundum prædictam naturam i Christum dicunt esse utrumque, ut proxime
nequit dici aliquid aliud simpliciter, sed . vidimus : ergo Christus denominatur duo,
solum cum addito ipsius naturæ : supposi- j et sic appellandus erit. Id, inquam, non
tum namque idem est. Videatur D. Tho. ’ refert, sed optime diluitur a D. Thom. in
in resp ad 4, qui hanc probationem diffu- j resp. ad 6, ubi ait : Dicendum, quod duo
sius diluit. Ad quartam vel negatur major, j dicitur, quasi habens dualilalcm : non quidem
vel ea, et minori concessis negatur conse- i in aliquo alio, sed in ipso, de quo duo pro­
quentiu. Et disparitas jam supra assignata , dicantur. Fil autem prædicatio de supposito,
est, quod alterum, et alterum cum sint de- j quod importatur per hoc nomen Chrislus.
nominaiiones acci lentales, non petunt di- i Quamvis igitur Christus habeat duahlatem
versa supposita, sed præstan possunt a , naturarum ; quia tamen non habet dualilalem
formis accidentalibus, quæ ex natura sua ei- | suppositorum, non potesl dici Chrislus esse
dem supposito hærent. Sed aliud, et aliud, ! duo. Quibus addendum est, quod ut vidi­
quia important diversitatem substantialem, | mus num. 10, dualitas, quæ est in Christo,
debent esse a diversis substantiis : et su- ! non est talis simpliciter : hæc enim impor­
binde, ut detur aliud, et aliud simpliciter, I tat duo, quorum quodlibet sit simpliciter
I
debent dari plures substantia» simpliciter ta- | aliquid unum. Licet autem natura divina
les, hoc est, complétas in suo genere per
in Christo sit simpliciter aliquid unum,
proprias substantias : id vero minime sal­
quia habet esse completum in linea subsvatur, ubi plures naturæ substantiales sunt tantiæ : tamen natura humana in Christo
iueo supposito, sicut in Christo contingit.
non est simpliciter aliquid unum, sicut nec
Porphyrins aulem in ea probatione allega­
ens simpliciter, ob oppositam videlicet ra­
tionem, quia caret suo proprio completus loquitur de forma substantiali per se
loquendo, et quatenus affert subsistentiam
mento in liuea substantiæ, nempe hyposdistinctam ab alterius formæ subsistentia, ! tasi creata. Unde illa dualitas est talis
, simpliciter ex parte unius naturæ ; et non
Solutio
'Ppe ex nalura**hus cognoscebat.
■i
contirConfirmationem optime diluit D. Tho. in I. est talis simpliciter, sed cum addito ex
nationis resp. ad 4 bis verbis : Dicendum, quod
parie alterius. Quare ta is dualitas non de­
Tbum. t'e»‘ bum illud Augustini non est nc intclligennominat Christum simpliciter duos, aut
duo :

623

QUÆ8T10 XVII.
duo : sed est dicendus «implicitor unus,
ot unum propter identitatem unius sup­
positi, quio impedit dualitatoin «implicitor
adhuc ex parto naturarum, ut explicuimus.
ARTICULUS n

Ullum in Christo sil unum tantum etse.
A<1 secundam sic proceditur. Videtur quod in Christo
non sil tantum unum c$$e, sed duo. Dicit enim Daniasr.
in 3 lib. quod ea, quæ consequuntur naturam, in
Christo duplicantur, sed esse consequitur naturam :
esse enim est a forma : ergo in Christo sunt duo
esse.
Præterea, esse filii Dei est ipsa natura divina, et est
ælernunu: esse autem hominis Christi non est divina
natura, sed est esse temporale : ergo in Christo non est
tantum unum esse.
Præterea in Trinitate quamvis sint tres personæ, e>t
tamen unum esse propter unitatem naturæ : sed
io Christo sunt duæ naturx\ quamvis sit una persona.
Ergo in Christo non est tantum unum esse, sed duo.
Præterea in Christo anima dat aliquid esse corpori,
cum sit forma ejus · sed non dat sibi esse divinum,
cum sit increatam ; ergo in Christo est aliud esse,
præter esse divinum, el sic in Christo non est lautum
unum esse.
Sed contra, unumquodque secundum hoc dicitur ens,
secundum quod dicitur unum, quia unum, ct ens con­
vertuntur. Si ergo in Christo essent duo esse, et non
tantum unum, Christus esset duo, et non unum.
Respondeo dicendum, quod quia in Christo sunt duæ
naturæ, et una hypostasis, nccesse est qund ca, quæ ad
naturam perlinent in Christo, sint duo : quæ aulem
pertinent ad hypostasim in Christo sint unum tantum.
Esse autem perlinet el ad naturam, et ad hypostasim :
ad hypostasim quidem, sicut ad id quod habet csvO :
ad naturam autem, sicut ad id, quo aliquid habet esse.
Natura enim significatur per modum formæ, quæ dicitur
ens ex eo, quod ea aliquid est, sicut albedine est a iquid album, et humanitate est aliquis homo. Est aulem
considerandum, quod si est aliqua forma vel natura,
quæ non pertineat ad esse personale hypostasis sub­
sistentis, illud esse non dicitur esse illius personæ
simpliciter, sed secundum quid, sicut esse album, est
esse Socratis, non in quantum est Socrates, sed in
quantum est albus. Et hujusmodi esse nihil prohibet
multiplicari in una hypostasi vel persona : aliud enim
est esse, quo Socrates est albus, et quii Socrates est
musicus : sed illud esse, quod perlinet ad ipsam hypostadm vel personam secundum se impossibile est iii una
hypostasi vel persona multiplicari: quia impossibile est,
qiiod unius rei non sil unum esse. Si igitur humana
natura adveniret filio Dei, non hypostatice vel personali­
ter, sed accidenta!iter (sicut quidam posuerunt) oportet
ponere in Christo duo esse : unum quidem, secundum
quod est Deus, aliud aulem, secundum quod est homo :
sicut in Socrate ponijur aliud esse, secundum quod est
albus, et a iud, secundum quod est homo, quia esse
album non perlinet ad ipsum esse personale Socratis.
Esse autem capitatum, et esse corporeum, ct esse ani­
matum, totum pertinet ad unam personam Socratis :
ct ideo ex omnibus his, non Iit nisi unum esse in
Socrate. Et si contingeret, quod po t cuostitulionem
persona; Soc.aHs, advenirent Socrati manus, vel pedes,
vel oculi, sîôiit accidit in cœco nato, ex his non accres­
ceret Socrati aliud esse, sed solum relatio quædam
ad hujusmodi, quia scilicet diceretur esse non solum
secundum ea, quæ prius habebat, sed ctiain secundum
ea. quæ sibi poslmodum adveniunt. Sic igitur, cum
humana natura conjungatur filio Dei hypostatice vel
personaliter, ut supra dictum est, el non accidentaliter,
consequens est quod secundum humanam naturam non
adveniat sibi novum esse personale, sed solum nova
habitudo esse personalis præexistentis ad naturam hu­
manam, ut scilicet persona illa jam dicatur subsistere,
non solum secundum divinam naturam, sed etiam secun­
dum humanam.
Ad primum ergo dicendum, quod esso consequitur
naturam : non sicut habentem else, sed sicut quo ali­

quid esi : personam autem sive hypostasi® consequitur,
sicut habentem esse. Et ideo magis relinet unitatem se­
cundum unitatem hypjstasis, quam habet dualitatem se­
cundum dualitateni naturæ.
Ad secundum dicendum quod illud esse æternum
filii Dei, quod est divina natura, fit esse hominis, hi
quantum humana natura assumitur a filio Dei in unitatem
person.··.
Ad tertium dicendum, quod sicut in prima parte dic­
tum est, quia persona divina est idem cum natura, in
personis divinis non est aliud esse personæ præter esse
naturæ, cl ideo très personæ non habent, nisi unum
esse. Haberent autem triplex esse, si in eis esset aliud
esse personæ, et aliud esse natura:.
Ad quartum dicendam, quod anima in Christo dal esse
corpori, in quantum facit ipsum actu animatum, quod
est dare ei complementum naturæ, el speciei : sed si
intelligatur corpus perfectum per animam absque hypos­
tasi habente ulrumque, hoc totum compositum ex anima,
el corpore (prout significatur nomine humanitatis) non
significatur ut quod est : icd ul quo aliquid est. Et ideo
ipsum esse est personæ subsistentis, secundum quod
habet habitudinem ad talem naturum, cujus habitudinis
causa est anima, in quantum perficit humanam naturam,
informando corpus.

CONCLUSIO.
In Christo est unum tantum esse.
Loquitur determinate D. Thom. in hoc
art. de esse existentiæ, ut a sufficienti
enumeratione convincitur : nam triplex
tantum esse excogitari potest, aliud naturæ.
sive essentiæ ; aliud subsistentiæ, ct aliud
denique existentiæ. Non autem agit S. Doc­
tor de esse naturæ, sive essentiæ : quia
supponit in Christo esse duas naturas, ut
ex professo docuerat quæst. 2, art. 1, et
quæst. 4, ait. 1. Nec agit de esse subsisten­
tiæ : quoniam supponit in Christo esse unam
tantum subsistentiam, personam, hyposta­
sim, et suppositum, ut jam statuerat quæst.
2, art. 2, cl 3. Unde relinquitur, quod agat Quid
de esse existentiæ; ut satis etiam liquet ejus inIeril',e“
ex discursu. Resolvit autem in Christo dari ctdocuetantum unum esse, sive unicam existen- D
tiam. Ex qua resolutione surgunt aliquæ in boc’
graves difdcultates, ut recte observavitar,iCu!o·
Alvarez in expositione præsentis articuli.
Prima, utrum humanitas Christi existât
per existentiam propriam creatam, an vero
per existentiam divinam, sicut subsistit
de facto per divinam subsistentiam. Se­
cunda, utrum natura humana retinens pro­
priam existentiam creatam sit assumptibilis
ad subsistentiam divinam, sive unibilis
Deo in hypostasi. Tertia utrum supposita .
resolutione D. Tho., quod in Christo non
sit nisi unica existentia, caquc iucreata ;
si humanitas dimitteretur a Verbo, conse­
queretur existentiam propriam, et rnaneret
in rerum natura; an vero, secluso alio mi­
raculo, anihilaretur. Sed omnes has difli- Deefeio
cultates jam versavimus in hoc Tractatu, sLjVc.'

624
\

DE INCARNATIONE.

r 3

et ex professo resolvimus : primam, et
præcipuam disp. 8, dub. 4 per totum, ubi
defendimus conclusionem D. Tho. in hoc
art. Secundam ibidem g 3, ubi ostendimus
implicare, quod natura assumpta existât
per aliam existentiam, quam personæ as­
sumentis. Terliam ibidem § 6, ubi a num.

105 elegimus, et probavimus, quod si hu­
manitas dimitteretur a Verbo, consequere­
tur absque novo alio miraculo propriam
existentiam. Ad quæ loca lectorem, ne ista
in praesenti desideret, remittimus : nihil
enim occurrit, quod addamus.

I

INDEX ALPHABET1CUS
RERUM NOTABILIUM
DE INCARNATIONE CONTINENTUR

ACTIO ET A’CTUS, Ad agendum physice
qualiter requiratur præsentia, sive indistantia. disp. 23, num. 38, p. 361. Qualiter præ­
sentia temporis. Ibi.num. 10, p. 363.
ADMIRATIO. zVdmiratio quæ passio, disp.
25, num. 117, p. 510. Fuit in Christo. Ibi.
Quæ requirantur ad veram admirationem. Ibi.
num. 120, p. 513. An reperiatur in brutis.
Ibi. num. 123. p. 516.
ANGELUS Au in Angelis dentur habitus na­
turales distincti a potentiis, disp. 17, num. 52,
p. 55. Fides Angelorum ejusdem rationis cum
nostra, disp. 17, num. 57, p. 59. Qualiter
Angelus inferior possit plura in eodem prin­
cipio cognoseere, quam superior, disp. 18,
num. 1G, p. 88. Comparatio scientiæ Angelo­
rum cum scientia Christi, disp. 21, num.
37, p. 290. Angelus quo sensu confortaverit
Christum· disp. 22, num. 27, p- 319. Scientia
naturalis ejus est perfectior, quam scientia
naturalis Christi. Ibi. num. 28, p. 320.
APPETITUS. Quando, et quomodo habeat
rationem fomitis peccati, disp. 25, num. 50,
et 52, p. 181 et 483. Qui motus appetitus di­
cantur objective mali. Ibi. num. 61, p. 491.
Divisio appettius in irascibilem, et concupis­
cibilem, et utriusquepassiones, disp. 25. num.
100, p. 525.
B.

BEATITUDO. Bealitudo formalis non cor­
respondet immediate supposito, sed naturæ.
disp. 17, num, 21, pag. 25. Beati nequeunt
violare Dei consilia, disp. 25, num. 72. p. 500.

CAUSA. An idem possit esse instrumentum
physicum, et causa moralis principalis respec­
tu ejusdem elfectus. disp. 23, num. 19, p. 339.
CHARACTER. Character non est proprie
loquendo virtus instrumenlaria. disp. 23,
num. 71, p. 393.
CHRISTUS
COGNITIO CHRISTI. Christus ut homo
intellexit intellectione creata, disp. 17, num.
1, p. 1. Licet supponatur intellexisse intellec­
tione divina. Ibid. num. 7, p. 9. Christus de

Sabnant. Curs. Iheolog. tom. XV.

facto non intellexit per intellectionem increa­
tam. disp. 17, num. 11, p. 11. Nec intelligere
potuit de potentia Dei absoluta. Ibi, num, 21,
p. 21.
COMMUNICATIO IDIOMATUM IN CHRIS­
TO. In Christo fuit communicatio idiomatum.
disp. 26, num. 1, p. 552. Regulæ circa hanc
communicationem. Ibi. num. 6. p. 556. et 76.
p. 609. Plures prædicationes. quæ Christo
conveniunt per communicationem idioma­
tum. Aride verbo Prædicatio.
DEFECTUS NATURALES IN CHRISTO.
Christus habuit aliquos defectus naturales
ex parte corporis, disp. 21, num. 1, p, 111.
Sed non omnes Ibi. num. 7, p. -120 Non as­
sumpsit morbos. Ibi. num. 9, p. 421. Assump­
sit moriendi necessitatem, ut moreretur tan­
dem, licet non occideretur. Ibi. num. 9, p.
■121. Non assumpsit carenliam pulchritudinis.
Ibi. num. 11. p. 425. An, et quomodo natu­
rales defectus fuerint Christo voluntarii, disp.
24, num. 17, p. 128.
IMPECCAB1LITAS CHRISTI. In Christo nul­
lum fuit peccatum. Disp. 25. num. 1. p. 435.
Quo sensu Christus dicatur peccatum. Ibi.
num. 1, p. 437. Cui’ non peccaverit in Adam.
Ibi. num. 5, p. 438. In Christo non fuit po­
tentia peccandi, dis. 25, num. 8, pag. 441.
Verbum non assumsit potentiam peccandi.
Ibi. num. 16, p. 449. Humanitate Christi pec­
cante, peccaret Verbum. Ibi. num. 23, p. 156.
et 25, p. 158. Qualiter operationes Christi sint
ejusdem rationis cum nostris, disp. 25, num.
28, p. 160. Christus non notuit peccare veniâliter. Ibi. num. -39, p. 171. In Christo non po­
tuit esse peccatum habituale. Ibi. num. 40
p. 473. Nec originale haberet, vel ejus debi­
tum, licet per seminalem generationem con­
ciperetur. Ibi. num. 43, p. 471. Christus
non potuit habere reatum, disp. 25, num.
14, p. 175.
PASSIONES IN CHRISTO. Christus neo
habere potuit habitum malum, disp. 25,
num. 91. p. 520. Habuit appetitum sensiti­
vum. Ibid. num. 102, p. 526. et passionis.
Ibid. num. 103, p. 527. An fuerint ejusdem
rationis cum nostris. Ibid. num. 101, p. 528.
An omnes habuerit. Ibid. num. 106, p. 529.
Habuit dolorem sensibilem. Ibid. num. 109,
p. 532. Non tamen omnes doloris species.
Ibid. Qualiter dolor in Christo fuerit conjunc­
tus bealitudinis delectationi. Ibid. num. 110,
40

626

INDEX RERUM NOTABILIUM.

n 532 Christus habuit passionem tristitia',
disp Λ5, num. 111. p. 531. Habuit passionem
timoris. Ibid. num. 113, p. 536. An habuerit
timorem absolutum, et efllcacem. Ibid. num.
115, p. 538; Non habuit verecundiam. Ibid,
num. 116. p. 539. Habuit admirationem. Ibid,
num. 117, p. 510. Habuit iram. Ibid, num,
121. p. 517. Non habuit omnes iræ species.
Ibid. num. 128, p. 519.
PUTENTIA CHRISTI. Christus ut homo
non habuit formaliter omnipotentiam, disp.
SS3, num. 1, p. 323. Implicat animam Christi
fieri potentem per potentiam increatam sibi
unitam. Ibid. num. I. p. 325. Humanitas
Christi non est moraliter omnipotens. Ibid.
num. 5, p. 326. Plus extenditur Christi scien­
tia. quam potentia. Ibid. num.
uum. 7, n. 327. Hu­
lia.
manitas Christi ex vi unionis hyposlaticæ
non est facta physice potentior.
potcnlior. Ibid.
Ibid', num. 9,
p. 330 Christus ul
ut homo
hemo vere fecit miracula,
et opera supernaturalia. disp. 23, num. 10,
p. 331.
331, Non arte dæmonum. Ibid. num. 12,
p. 333. Nec virtute temperamenti, aut
ant plianphan­
tasia*. Ibid. num. 13, p. 333. Quando coepit
facere miracula. Ibid. num. Id,
bl, p. 334.
331. Christus non fecit miracula, et effectus supernaturales ut causa principalis physica." *L
Ibid,
’ j.
num. 16, p. 336. Bene autem ut causa pirincipalis moralis. Ibid. num. 18, p. 338. Chiristus ut homo fuit instrumentum physicum ad
operandum miracula disp. 23, num. 20, p.
310. Agebat miraculose in distantia loci.
Ibid. hum. 38, p. 361. An potuerit agere in
distantia tempore. Ibid, num. 10, p. 363. An
Christi passio influat instrumentaliter phy­
sice. Ibid, num, 11. p. 361. Ut humanitas
Christi influeret instrumentaliter, debuit ele­
vari per aliquid sibi intrinsece superadditum.
Ibid. num. -53, p. 367. Sed non per solam po­
tentiam obedientialem. Ibid, a num, -16. pag.
369. Nec persolam subordinationem ad Deum
superaaturaliter operantem. Ibid. num. 51,
nag. 373. Elevatur per aliquid de genere qua­
litatis. Ibid. num. 62, ρ. 381. Noh per q u alilatem permanentem,
sed transeuntem.
Ibid. num. 6-1, p. 384. et 66, p. 386. An hæc i
qualitas in Christo habuerit esse per accidens
permanens. Ibid. num. 68, p. 391. An fuerit
corporea. Ibid. num. 71, p. 395. Hujusmodi
qualitas fuit in Christo tota ratio agendi pro- !
xime effectus miraculosos, et supernaturales.
Ibid. num. 80. p. 401.
Christus habuit naturalem potestatem ad
omnes naturales corporis motus, disp. 23.
num. 81, pag. 102. Potuit etiam absolute
immutare suum corpus divina virtute. Ibid,
num. 82, p. Ibid. Quam potestatem habuit |
circa volita. Ibid. num. 85, p. 405. Habuit
aliquam voluntatem in suo genere absolutam,
et efficacem, quæ impleta non est. Ibid. num.
88, p. 406.
SCIENTIA MULTIPLEX IN CHRISTO.
Anima Christi habuit scientiam beatam, sive
visionem beatificam, disp. 17, num. 42, p. 16.
A primo conceptionis momento. Ibid. num.
44, p. 48. ct conjunctam summæ tristitiæ.
Ibid. num. 45, p. 49. .
Christus habuit scientiam per se infusam,
distinctam a beata, disp. 17, num. 48, p. 52.
aliam supernaturalem, el aliam naturalem.
Ibid. num. 51, p. 51, ot primo conceptionis
momento Ibid. num. 51, p. 56.
Christus habuit scientiam naturalem per se

acquisiliileni. disp. 17, num. 55. p. r>7. An
habuerit scientiam experimentalem. disp. 17,
num. 61. p. 62.
<
---------SCIENTIA CHRISTI ACQUISITA, ChrisIus scientiam ex genere suo acquisibilem.
propriis actibus comparavit, disp. 22, num.
1, p. 291. Ex opposito sequitur, quod intollec.
tus agens frustra fuerit in Christo. Ibid. num.
G, p. 301. Scientia acquisita in Christo so ex­
tendit ad omnia, quæ cognosci possunt vir­
tute intellectus agentis. Ibid. num. 11. p. 308.
Non se extendit ad cognitionem quiddilativam substantiarum separatarum. Ibid. num.
15, p. 309. Nec ad omnia singularia quidditntum materialium. Ibid, num, 16, p. 310.
Christus scientiam acquisitam non compara­
vit in primo Incarnationis momento. Ibid,
num. 19, p. 313. Nec subito, nec successive.
Ibid. num. 22. p. 315.Christus hanc scientiam
habuit per viam inventionis, el nihil didicit
ab alio. disp. 22, num. 25, p. 317. An hæc
scientia fuerit unicus habitus in Christo- J
Ibid. num. 28, p. 320.
SCIENTIA CHRISTI BEATA. Anima Christi <
per scientiam bèatam non cognovit omnia '
possibilia, disp. 18. num. 1. p. 75. Si cogno- j
visset in Deo omnia possibilia, Deum com­
prehendisset. Ibid. num. 7. p. 81.
Ί
Anima Christi per scientiam beatam cog- ]
novit omnia, quæ Deus cognoscit scientia vi­
sionis, disp. 18, num. 2-1, p. 97. Omnia hujus
universi pertinent ad Christum. Ibid. num. I
27. p. 101. Non cognovit in particulari nega- 1
tiones omnium possibilium non futurorum. .
Ibid. num. 29, pag. 103. Quæ Christus cogno­
vit scientia beata, cognoscit simul. Ibid. num.
32, pag. 106. Quo sensu cognoverit infinita in
actu. Ibid. num. 34. pag.108. An prædicta
cognitio fuerit inluiliva. Ibid. num. 36, pag.
Ilo. Christus vidit suos actus futuros absque
libertatis læsione. Ibid. num. 41, pag. 118. j
Anima Christi perfectius intensive Deum co- I
gnoscit, quam omnes beati collective sumpti. !
In Comment, ad ari. 4. quæst. 9, p. 122.
SCIENTIA CHRISTI INFUSA. Christus per i
scientiam infusam cognovit entia naturalia. .1
disp. 19, num. 1, pag. 125. Sub qua ratione, j
Ibid. num. 2, pag. 126. Etiam in particulari,
num. 4, pag. 128. An unico actu. Ibid. num. I
11 pag. 136. Cognovit per scientiam infusam ’
cogitationes cordium, et futura contingentia
libera. Ibid. num. 15, pag. 137. Per quod me- j
dium. Ibid. num. 23, pag. 144. Cognitio futu- |
rorum in Christo non fuit prophetica. Ibid. I
num. 27, pag. 148. Christus per scientiam
infusam cognovit evidenter entia superna­
turalia creata, disp. 19.
19, num. 28, pag.
119. et quidditative. Ibid. num. 29, pag. j
149. et etiam comprehensive. Ibid. num.
34, pag. 155. Christus per scientiam infusam I
non cognovit Deum quidditative, nec imme- i
diate. disp. 19, num. 50. pag. 169. Cognovit j
Deum finem supernaturalem evidenter quoad I
an esi. Ibid. num. 52. pag. 170. Et etiam mys­
terium Trinitatis. Ibid. num. 54, pag. 173. 1
Per quod medium, ibid. num. 60, p. 177.
Cognovit præterea omnia mysteria fidei. Ibid,
uum. 62, p. 179. Christus pêr scientiam in fu- 4
sam non cognovit de facto omnia possibilia,
disp. 19. num. 70 p. 185. Nec potuit Ibid,
num. .ο. ρ 187. Si omnia possibilia per 1
i nrSn
coSnovIsset, Deum coini prehendisset. Ibid. num. 83 p 197
■
a

INDEX RERUM NOTABILIUM.
Christus putuit per eolontiam infn >nn iuWiligoro sine conversione tui phantasmata
disp. 20, num. 2, p. 212. Et potuit etiam per
talem scientiam intelligere cum conversione
ad phantasmata. Ibid. num. 5, p. 215. Chris­
tus potuit per scientiam infusam cognoscere
siue discursu. Ibid. num. Ul, pag. 221. El
Ktuit etiam in usu talis scientiæ discurrere.
id. num. 17, p. 225. Quod de facto aliquando
fecit. Ibid. num. 2i», p. 228. An in Christo
fuerit consilium. Ibid. num. 23, pag. 230.
Scientia infusa Christi est ejusdem speciei
cum scientia infusa Angelorum. Ibid. num.
27, p. 232. Hujus scientiæ species sunt entiUtive supernaturales. disp. 21, num. 1, pag.
258. Sed minus universales in Christo, quam
in Angelis. Ibid. num. 8, pag. 261, Fuerunt
tamen in Christo simpliciter perfectiores. Ibid,
num. 11, p. 269. Habitus scientiæ infusa; dis­
tinguitur ab speciebus. disp. 21, num. 16,
p. 27’. Et non dividitur in plures habitus,
ibid. num. 26. pag. 281. Dantur tamen in
Chrislo plures habitus intellectivi supernalurales. Ibid. num. 30, pag. 285. Habitus scien­
tiæ infusæ distinguitur realiter ab habitu lu­
minis gloriæ. Ibid. num. 31. pag. 286. Fuit in
Christo simpliciter periectior, quam in An­
cel is. disp. 21, num. 37, p. 290.
UNITAS CHRISTI. Christus non est di­
cendus plures. In comment, ad art. 1, quæst.
17, uum. 2, p. 614. Nec est duo in genere
neutro. Ibid. num. 4, ρ. 6Γ6. Est tamen divi­
nitas, et humanitas simul sumpta. Ibid. num.
ή, ρ. 617. An possit dici esse aliud, et aliud.
Ibid. num. 9, p. 620. Quomodo de Chrislo
dicatur esse utrumque. Ibid. num. 12. pag.622.
COGITATIO. Cogitationes cordis quare ex
natura rei sint aliis occultæ. disp. 19, num.
21, p. 143.
COGNITIO Cognitio primorum principio­
rum qualiter dicatur naturalis disp. 17, num.
4? p. 5. Cognitio comprehensiva quas cogni­
tiones exposcat, disp. 18, num. 7, p. 81.
Cognitio linita potest infinita comprehendere.
Ibid. num. 43, pag. 117. Cognitio matutina, et
vespertina, disp. 19, num. 72, pag. 187. Co­
gnitio intuiliva quas habeat conditiones, disp.
20, num. 30, p. 235. et 3-1. pag. 237. Cognitio
creaia nequit attingere intuitive futura. Ibid
num. 35, p. 238. et 53, p. 256. Variæ divisio­
nes errons, et ignorantiæ. disp. 25, num. 81,
p. 510.
COMMUNICATIO. Communicatio idiomatum quid sil. disp. 26, num. 1, pag. 552. Fuit
in Christo. Ibid. Quæ moderatio in ejus usu.
Ibid. num. 4, pag. 555. Regulæ in hac com­
municatione observandæ. Ibid. num. 6, pag.
556.
COMPREHENSIO. Conditiones, ut cognitio
comprehendat objectum, disp. 18, num. 7,
pag. 81. Christus per scientiam beatam non
comprehendit divinam scientiam visionis.
Ibid. num. 41, pag. 115. Quæ adæqualio re­
quiratur ad comprehensionem. Ibid. num. 46.
pag. 120. Ex cognitione omnium possibilium
recte infertur Dei comprehensio, disp. 19,
num. 83. p. 197.
CONCRETUM vide NOMEN.
CONSILIA. Quæ dicantur opera consilii,
disp. 25, num. 66, pag. 496. Fuerunt Chrigto
in particulari proposita. Ibid. num. 70. pag.
199. Violatio consiliorum reprehensibilis, et
nericulosa. Ibid. num. 71,
/1, pag. ό01.
periculosa.

CORPUS· Corporis defectus disp. 24 a num.
1, ρ. 411. Corpus Christi pulcherrimum. Ibid,
num. 15, pag. 426.
CREATUΙ1Λ. Esse creaturam nequit præ­
dicari de Chrislo absolute, disp. ‘20, num. 56,
pag. 592.
D.

DEFECTUS. Quos defectus ex parte corpo­
ris assumpserit Verbum, disp. 21, num. 1. ρ.
414.
DENOMINATIO. Omnis denominatio est
ejusdem ordinis cum forma denominanto. disp.
23, num. 54, pag. 375.
DEUS. Deus de facto non se communicat
ad extra sub conceptu intellectionis, disp. 17,
num. 12, p. 15. Est simpliciter incomprehensi­
bilis ab intellectu creato, disp. 17. num. 63,
pag. 61, et contrarium dicere est temerarium,
ct erroneum. Ibid. 68, p. 68. et hæreticum.
num. 69, pag. Ibid. Deus ut linis supernaluralis potest cognosci evidenter quoad an est per
effectus supernaturales disp. 19, num. 52,
pag. 170. et per effectus naturales cognitos
ex scientia infusa. Ibid. num. 53. pag. 171.
Deus ut Trinus est evidenter cognoscibilis
extra Verbum evidentia quoad an esi. Ibid,
num. 58, pag. 176. Cur Deus nequeat agere
in distans, disp. 23, num. 38, pag. 361. Quæ
Deus per se operatur, pulchra, et perfecta
sunt, disp. 24. num. 15, pag. 426. Quare Deus
causans entitatem actus peccaminosi, non
causet peccatum, disp. 25, uum. 23, p. 456.
cum seq. Deus potest ab extrinseco iufluere
specialiter in actum objective malum; secus
per modum suppositi, disp. 25, num. 65, pag.
495. Deus nequit intondere, aut conservare
habitum malum, disp. 25, num. 98, pag. 523.
Iste terminus Deus pro quo supponat, disp.
26, num. 16, pag. 564. Deum fieri hominem
non est mutari, disp. 26, num. 38, pag. 580.
DOLOR. Dolor, quæ passio, disp. 25, num.
109, pag. 532. Magnitudo doloris Christi in
passione. Ibid.

E.
EFFECTUS. Effectus ab aliqua causa iudependens an possit divinitus ab ea dependere
disp. 23, num. 33, pag. 355.
ENS. Entia naturalia qualiter attingantur
per supernaturalem virtutem, disp. 19, num.
2, pag. 127. Eutia supernaturalia possunt
per scientiam extra Verbum quidditative
cognosci, disp. 19, num. 29, p. 150, et com­
prehensive. Ibi. num. 34 p. 155.
ERROR. Quid sit error, disp. 25, num. 81,
pag. 511. Implicat quod fuerit iu Christo.
Ibid. num. 85, pag. 513. Quare nequeat esse
specialiter a Deo. Ibid. num. 86, pag. 514.
Omnis error est peccatum saltem objective,
Ibid. num. 87, p. 515. In sensibus non datur
error. Ibid. num. 92, j»ag. 518.
ESSE. Differentia inter esse intelligibile,
el entilalivum. disp. 17, num. 37, p. 40.
ESSENTIA. Essentiæ rerum sunt mul­
titudine simpliciter, injiailæ. disp. 19, uum.
71, p. 78.
Γ.

FIDES. Fides Angelorum, ct nostra ejus­
dem rationis, disp, 17, num. 57. p. 58.
FOMES. Fomes peccati quid sil. disp. 25,

628

Lb

INDEX RERUM NOTABILIUM.

num. 50, pâg. ISO. Solum existit in subjecto I communicari intellectui crealo sub conceptu
jubente potentiam peccandi. Ibid. num. 55, i existentia?. disp. 17. num. 26, pag. 29. Intel­
pag. 485» Quibus modis excludatur. Ibid,
lectio non unitur intellectui mediante alia
num. fi?, pag. 49?.
actione Ibid. nnm. 30, pag. 33. Intellectio est
FL'TUHA?Futura contingentia libera pos­
simul fieri, et factum esse. dis. 17, num, 39,
sunt certo cognosci ab intellectu creato, disp,
pag. 13. Intellectus creatus quo sensu dicatur
19, num. 17, pag. 139. Quare nequeant natu­
posse intelligere omnia possibilia nullo ex­
raliter cognosci. Ibid, num.· 2o, pag. 110.
cepto. disp. 18, num. 21, pag. 105. Implicat
Vide Christi scientia.
intellectum creatum cognoscere omnia possi­
bilia. disp. 19, num. 73, p. 187. Implicat, quod
I intelligat absque specie. Ibid. num. 81, pag.
G,
195. Quid importat intelligere cum conver­
sione ad phantasmata, disp. 20, num. 1, pag.
GAUDIUM. Qualiter in Christo fuerit sum­
211. et 5 pag. 215. et intelligere cum discursu.
mum gaudium conjunctum summa? tristitia?,
Ibid. num. Ί5, pag. 223. Intellectus agens in
disp. 17, num. 45. pag 19. Fuit ea conjunc­
tio miraculosa. Ibid. hum. 47, p. 51.
Christo exercuit propriam operationem, disp,
GRATIA. Gratia sanctificans <pio sensu dica- I 22, num. 6, p. 310.
IRA. Ira (juæ passio, disp. 25, num. 124, p.
tur participatio naturæ divinæ. disp. 19, num.
517. Fuit in Christo. Ibid. Ira supponit essen­
40 pag. ICO. Quid debeat habere, ut excludat
tialiter tristitiam. Ibid. num. 126, p. 518.
fomitem peccati, disp. 25. num. 53, pag. 183.
JUDICIUM. Quo sensu dixerit Christus se
Gratia unionis excludit habitus vitiosos, se­
non scire judicii diem. disp. 18, num. 38, p.
cus gratia habitualis, disp. 25, num. 96, pag.
521.
111.
L.
H.

LIBERTAS. Libertas Christi in adimplendo
HABITUS. Divisio habitus in bonum, et
consilia cum necessitate non violandi consi­
malum, disp. 25, num. 93 , pag. 519. Habitus
lia. disp. 25, num. 80 pag, 509.
malus est pejor fomite peccati» et nequit esse
LUMEN. Quando duo lumina se impediant,
a Deo. Ibid. num. 95, pag. 520. Habitus non
potest transire do bono in malum moraliter ’et quando non. disp. 17, num. 9, p. 11.
sicut actus. Ibid, num- 97. pag. 522. Habitus
malus a quo cessantibus actibus conservetur.
M
Ibid. num. 98, nag. 523.
MIRACULA. Miracula facta a Christo, disp.
HÆRESIS. Mouolhelitarum. disp. 17, num.
13, p. 15.
23, num. 10, p. 331. Superant dæmonis potes­
HONOR. Quid sit honor, et in quo distin­
tatem. Ibid. num. 12, p. 333. Implicat creatu­
guatur ab adoratione disp. 25, num. 2, p.
ram esse causam principalem physicam mira­
435.
I culorum. Ibid. num. 17, p. 337. Implicat una
qualitas permanens operativa miraculorum.
1
Ibid- num. 64, p. 386. Egressus Christi ab
utero Virginis fuit miraculum ; non tamen
IGNORANTIA. Multiplex ignorantia disp.
egressus iTsepulchro. disp. 23, num. 83, p.
25, num. 81, pag. 510. An potuerit esse in
103. Quod gloria animæ Christi non derivare­
Christo. Ibid. num. 83, pag. 512. et 85, et
pag. 513.
tur ad corpus, non fuit miraculum. Ibid,
IMPERFECTIO. Imperfectiones ex parte j num. 84, pag. 401. Miracula probant adora­
tionem sacrarum imaginum.
corporis assumpti, disp. 24, a num. 1 p. 111.
MONOTHELITÆ. vide, HÆRESIS.
Imperfectio moralis quæ dicalur disp. 25,
num. 69, pag. 498.
MOTUSei MUTATIO.Motus cordis quo sensu
vitalis, disp. 17, num. 28, p. 31, Fieri latius
INCLINATIO. Quare inclinatio ad malum
patet, quam mutari, disp. 26. num. 38, p. 580.
possit lolii, non vero inclinatio ad bonum,
MORS. In quibus radicibus fundatur neces­
disp. 25 num. 54. pag. 181.
sitas moriendi, disp. 24, num. 11, p. 421. An
INSTRUMENTUM, Non repugnat instru­
mors possit contingere sine morbo. Ibid,
mentum physicum operativum miraculorum,
disp. 23, num. 20, pag. 310. et 312. Non datur
num. 12.
instrumentum morale proprie loquendo, disp.
23, num. p. 313. Quare nequeat dari instru- I
N.
mentum ad creationem Ibid. num. 34, p. 357.
Instrumenta divinæ virtutis possunt agere in
NEGATIO. Negationes omnium non futu­
distans loco. Ibid. num. 3S, p. 361. Sed non
rorum non fuerunt cognitæ in particulari ab
in distans tempore. Ibid. num. 40, p. 363.
anima Christi, disp. 18, num. 29. p. 103.
Debent elevari per aliquid sibi realiter supe­ i
NOMEN. Diversa nomina quibus Christus
radditum. Ibid. num. 43, p. 367. Duplex actio
significari potest, disp. 26, num. 47, p. 585.
distinguenda in instrumento. Ibid. num. 59,
Nomen concretum a parte subjecti pro quo
pag. 381. De ratione instrumenti est ele­
supponat disp. 26, num. 50, p. 588.
vari per aliquid ab intrinseco transiens. Ibid,
NOTITIA. Notitia intuitiva non supponit
num. β5, p. 387.
necessario suum objectum.disp. 18, num. 47,
INTELLECTUS, et INTELLECTIO. Distinc­ j p. 121.
tio intellectionis ab intellectu, disp. 17, num.
15, pag. 18. Implicat intellectum creatum in­
OMNIPOTENTIA. Qualiter possit omnipotelligere intellectione divina, disp. 17, num.
tenlia quidditative cognosci, non cognitis
21, pag. 21. Intellectio in ordine intelligibili
non habet rationem medii sed linis. Ibid,
creaturis possibilibus in“particulari, disp. 18,
num. 21, p. 93.
num 24, pag. 28. An intellectio divina possit

9
j
I !

INDEX RERUM NOTABILIUM.
OPUS, ct OPERATIO. Differentia inter
operationes immanentes, et transeuntes, disp.
17 num. 24, p. 21- Operationes divini, et
humani suppositi quare possint esse ejusdem
rationis, disp. 25, num. 28, pag. 460. Nulla
operatio potest esse a natura, quæ non sit
a supposito. Ibid. num. 29, p. 461. Opera con­
silii quæ dicantur, disp. 25, p. 496. An possit
consuli minus perfectum. Ibid. num. 68 p.
498.
P.

PASSIü.Passio Chrisli qualiter influat instrumentaliter physice, disp. 23, num. 41, p. 361.
Passionum animæ ratio, el numerus, disp. 25,
anum. 99, p. 525. Differentia inter passiones
et propassiones. Ibid. num. 105, pag. 528.
PECCATUM. Peccati effectus, disp. 25,
num. 2, p. 435. Potentia peccandi quibus
modis excludatur, disp. 25, num. 7, p. 440.
Non fuit iri Christo. Ibid. num. 8, pag.
411. ■ Qualiter peccatum
Deo
opponatur
disp. 25, num. 33, p. 466. Potentia peccandi
venialiter supponit potentiam ad graviter
Eeccandum. Ibid. num. 39, p. 471. Peccatum
abituale supponit essentialiter potentiam
peccandi. Ibid. num. 41. p. 473.
PERFECTIO. Quæ perfectio possibilis sit
Christo attribuenda, disp 17, num. 13. p. 15.
POSSIBILE. Non omnia possibilia cognos­
cuntur ab anima Christi, disp. 18, num. 24,
p. 98. Mere possibilia non sunt entia simpli­
citer. Ibid. num. 26, p. 100. Repugnat omnia
possibilia cognosci ab intellectu creato, disp.
19, num. 73, p. 187. Omnium possibilium
cognitio infert Dei comprehensionem. Ibid,
num. 83, p. 197.
POTENTIA. Duplex potentia naturalis dis­
tinguenda in Christo circa objecta naturalia,
disp. 17, num. 50. p. 53. Diversitas inter po­
tentias obedientiales. disp. 21, num. 40, p.
293. Cur aliquæ potentiæ in aliquibus sub­
jectis non exerceant suas operationes, disp.
22, num. 7, p. 302. Potentia animæ Christi.
Vide Christus. Non datur in rebus potentia
obedientialis immediate operativa. disp. 23,
num. 46, p. 369. Quare potentia peccandi
non sit a Deo, nec fuerit a Verbo assumpta,
disp. 25. num. 16, p. 449. et 32, p·. 464.
PRÆDICATIO. Veritas prædicationis per
communicationem idiomatum. disp.26, a num.
1, p. 552. Concreta prædicantur de concretis.
Ibid. num. 6, p. 556. Abstracta non prædican­
tur de abstractis. Ibid. num. 7, p. 557. An
abstracta de concretis, et e converso. Ibid,
num. 8, p. 558. et 11, p. 560. Judicium de
his præclicalionibus, Deitas est incarnata,
Vita mortua est. disp. 26. num. 9, p 558.
Quid dicendum dc hac, Christus est divini­
tas, et humanitas simul sumptæ. Ibid. num.
H, p. 560. Prædicationis materia, et divisio.
Ibid, num, 12, p 560. Ista prædicatio. Deus
est homo est vera in sensu proprio. Ibid,
num. 13, p. 561. Et est in materia naturali.
Ibid. num. 18. p- 566. Estque essentialis, et
perse, Ibid. Sed hæc est falsa, Deus, in quan­
tum Deus, est homo. Ibid. num. 22, p. 569. An
ista prædicatio Deus est homo sit univoca.
Ibid, num- 24, p. 571. Hæc prædicatio Homo
est Deus est vera, propria essentialis, et per
se. Ibid. num. 26. pag. 572, Hæc prædicatio,
Deus est humanus, el similes sunt in proprietat·· sermonis falsæ. Ibid. num. 29, p. 574.

629

Et istœ, Christus csl homo deificus, Christus

est homo deifer, Christus est Deus carnifer.

Ibid. nnm. 30. pag. 575. cum seq. An Chris­
tus possit dici divinus? Ibid. num. 33. p. 576.
Christus non est dicendus homo Dominicus.
Ibid. num. 31, pag. 576. Hæc prædicatio
Deus factus est homo est vera, et propria.
Ibid. num. 37, pag. 579. Quid de ista. Deus
factus est hic homo? Ibid. num. -It, pag.
582. et de ista Christus factus est homo. Inia.
Hæc homo factus est Deus, est determinate
falsa, disp. 26, num. 42 pag. 582. Ista Chris­
tus incepit esse, est determinate falsa, Ibid,
num. 48, 586. et similes Ibid. num. 52, pag.
589. Falsitas hujus prædicationis, Christus
est creatura, Ibid. num. 56, p. 592. An ista
sit vera. Christus in quantum homo est crea­
tura. disp. 26, num. 69, p. 603. Et ista.

Christus in quantum hic homo est creatura.

Ibid. num. 73, pag. 607. Quid sentiendum
de ista. Christus, secundum quod homo, est
Deus. Ibid. num. 74, pag. 608. Et de ista,

Christus secundum quod hie homo, est Deus.

Ibid. num. 75. Regulæ circa propositiones
reduplicativas. Ibid. num. 76, pag. 609. An
ista sit vera, Christus secundum quod homo
est persona. Ibid. num. 79. p. 611.
PROPOSITIO. Vide prædicatio.
PROPHETIA. Quam imperfectionem im­
portet prophetica cognitio, disp. 19, num.
27, p. 1-18. An prophetæ cognoverint intuitive
futura, disp. 20, num. 43. p. 246.
PRUDENTIA. Non datur prudentia natu­
ralis per se infusa, disp. 17, num. 60, p. 61.
Prudentia Christi se extendit ad omnia sin­
gularia hujus Universi, disp. 19, num. 4,
p. 128.
Q.

QUALITAS. Possibilis est qualitas ab in­
trinseco transiens, disp. 23, num. 66, p.
388. et 79, p. 400. Qualitas ab intrinseco
transiens potest esse per accidens permanens.
Ibid. num. 67, p. 389. Non repugnat qualitas
corporea, et supernaturaiis. Ibid. num. 74,
p. 397. Nec repugnat qualitas spiritualis re­
cepta in corpore. Ibidem.

REATUS. Quid sit reatus, disp. 26, num.
44, p. 584. Supponit essentialiter suppositum
peccans Ibid. num. 45, p. Ibid.
REGULA. Regula ad recte exponendum
Scripturam, disp. 23, num. 28, pag. 349.

S.
SACRAMENTUM. Sacramenta novæ legis
sunt instrumenta physica ad causandam gra­
tiam, disp. 23, num.“27, pag. 347.
SCIENTIA. Scientia per se, et per se infusa
alia supernaturaiis et alia naturalis. Disp.
num. 51, p. 51. Distinctio specifica inter
scientiam naturalem inditam, et naturalem
acquisibilem. Ibid, num. 56, p. 57. An similis
distinctio constituenda sit inter prudentias,
et inter virtutes affectivas. Ibid. num. 58,
p. 59. An detur scientia experimentalis. disp.
17. num. 62, p. 62. Scientia beata, disp. 18.
p. 74. per totam, Vide Christus. Scientia per
se infusa, disp. 19. p. 125. per lotam, ot 20.
p. 211. et 22, p. 258. Vide Christus Scientia

(>20

Li

INDEX RERUM NOTABILIUM.

posita, et; naturas. In Comment, ad art. 1,
infosa potest comprendere scientiam beatam,
quæst. 17,' num. 7, p. 618.
disp. 19. num. 15. p. 165. Non indiget dis­
D. THOMAS. Servavit optimum ordinem in
curso. disp. 20, num. 16, p. 221. Sed tamen
dicendis. In comment, ad art. 1, quæst. 9,
potest cum eo procedere. Ibid. num. 17. p.
p. 2. Revocavit aliquas sententias, disp. 21,
255. Scientia visionis in Deo quas exigat connum. 8, p. 258. Detenditur specialiter contra
ditionos. disp. 20, num. 31. p. 235. Scientia
Vazquez, disp. 25, num. 118, p! 541.
intesa nequit attingere intuitive futura, disp.
TIMOR. Timor quæ passio, disp. 25, num.
20, nam. 35, p. 236. Scientia est habitus prae­
101, p. 526. Fuit in Christo. Ibid. num. 113,
ter species, disp. 25. num. 16f p. HO. In
p. 536. Quid requiratur ut sil absolutus. Ibid,
Christo unicus habitus scientiæ infusæ. Ibid.
num. 115, p. 538.
j- num. 26. p. 158.
TRINITAS. Mysterium Trinitatis potest evi­
SENSES. Legitima intelligentia sensus di­
denter cognosci evidentia quoad an est extra
visi, tet compositi, disp. 17. num. 72. p. 70.
Verbum disp. 19. num. 51, p. 171.
SINGULARIA. Qualiter detur scientia de
TRISTITIA. Tristitia quæ passio, disp. 25,
singularibus, disp. 19, num. 9, p. 132.
num 109, p. 532. Fuit in Christo. Ibid. num.
SPECIES. Species intelligibilis quo sensu
111. p. 531.
iientificetur intellectui, disp, 17. nam. 23,
p. 26. Implicat species intelligibilis creata,
V.
quæ repræsentet omnia possibilia, disp. 18.
num. 3. p. 77. Species infusæ anima;· Christi
VERBUM. An do ratione verbi sil esse pro­
ad instar specierum Angelorum, disp. 19,
ductum. disp. 17, num. 41, pag. 44. An ver­
num. G, p. 129. Differentia inter species infu­
bum sit subjectum operationum humanitatis,
sas, et acquisitas in modo repraesentandi.
disp. 25, num. 29, p. 161.
Ibid. num. 9. p. 132, Species finita potest in­
VERECUNDIA. Quæpassio, disp. 25, num.
finita repræseniaré. Ibid. num. 11, p. 134.Re­
116. p. 539. Non fuiL in Christo. Ibid.
pugnat species creata, quæ Deum repraesen­
VIRTUS. Virtus elevans instrumenta Dei
tet quidditative, aut immediato, disp. 19.
est de genere qualitatis, disp. 23, num. 62, p.
num. 50 p. 169. Quo sensu possit admiiti spe­
381. Non permanens, sed transiens, lbid.
cies creata aliquid divinum immediate reprae­
num. 64, p- 386. et 66, p. 388. Virtus ab in­
sentans. Ibid. num. 76, p. 175. Implicat spe­
trinseco fluida potest esse per accidens per­
cies creata, quæ repræsentet omnia possibilia.
manens. Ibid. num. 67, pag. 389.
Ibid. num. 76, p. 191. Implicat species creata,
VISIO. Visio divina, el visio creata ejus­
quæ repræsentet omnia possibilia Ibid. num.
dem objecti sunt imcompossibiles in eodem
76, p. 191. Implicat species creata omnium
intelleclu. disp. 17. num. 10, p. 12. Qualiter
universalissima. Ibid. num. 80. pag. 19L Re­
visio beatifica habeat rationem ullimi finis,
pugnat scientia supernaturalis. quæ per se
dependeat a phantasmatibus, disp. 20, num. j disp. 17, num. 17, p. 20. Visio beatifica per­
fectior ad plura possibilia se extendit, disp.
14, p. 222. Species scientiæ infusæ sunt enti­
18, num. 2. pag. 76. Non attingit successive
tative supernaturales disp. 21, num. 1, p.
objecta. Ibid. num. 32, p. 106. An intuitive.
258. Quare species fidei theologicæ sint natu­
Ibid. num. 36, pag. 110. Inæqualilas visionum
rales entitative ibid. num. 3, p. 261. Unde
beatificarum unde proveniat, disp. 18, num.
habeant species esse magis universales. Ibid.
< num. 8, pag. 26L ot esse perfectiores. Lbid.
13. p. 117. Quæ sit duratio visionis beatificae,
disp. 20. num. 47, p. 251. Visio beatifica non
num. 11. pag. 267,
est cognitio intuitiva luturorum. Ibid. num.
SUBJECTUM. Subjecta in supponendo de­
53, p. 256.
terminantur a prædicatis. disp. 26, num. 21,
p. 669.
VITA. Qualiter vita actualis debeat esse a
SUBSISTENTIA. Qualiterse habeat ad ope­
viventi, disp. 17. num. 14. p. 17.
rationem naturæ. disp. 25, num. 27, p. 159.
UNIO, ct UNITAS. Unio in esse intelligiSUPPOSITUM. Suppositum est principium
bili quid formaliter importet, disp. 17. num.
quoi agendi, el quo sensu, disp. 25, unie. 15,
23, p. 26. Quid requiratur ad uniendum prin­
p. 44R. ct 18, pag. 451. et 27, pag. 159. Creari
cipaliter aliquam formam. Ibid. num. 30, p.
convenit per se primo supposito, disp. 26,
33. Unio hyposlalica per quod lumen cognos-r
catur. disp. 19. num. 36, p. 156.
num. 58, p. 594VOLUNTAS, et VOLUNTARIUM. Quam
efficaciam Imbuerit voluntas humana Christi,
disp. 23. num. 85. p. 405. Aliquid voluit in
TERMINUS. Comprehenso termino alicujus
suo genere efficaciter, quod impletum non
virtutis, comprehenditur virtus ipsa. disp.
est. ibid. num. 88. pag.. 406. An voluntas
19, num. 85, p. 198. Terminus qui actionis
efficax beatorum semper· impleatur. Ibid,
non est natura, sed suppositum, disp. 25,
num. 9ί, p. 412. Quid requiratur ut voluntas
num. 19, p. 452. Termini numerales appli­
creata sit in potentia peccandi. disp. 25, num,
32,
p. 164.
·
‘
cati uomioibus substantivis multiplicant sup-

AXIQIl, EX TYPIS NARCHESSOC F1LIOBCM.