SALMANTI CENSI ER. Ü1 SCA LCE ATO R U M Μ Ο ΝΤΕ ■ V. CA R Μ ELI Primitivæ Observantiæ ΰχ ia miram Divi Thomæ Præceptoris Angelici doctrine TOMUS NONUSDECIMUS PARTEM PRIOREM TRACTATUS DE PŒNITENTIA. CONTINENS 1LLUSTR1SS, ac REVERENDISS. IN CHRISTO PATRI D. Carolo Amabili de XXI I). JOUR - n AUVERGNE - LAURAGUA1S la ARCHIEPISCOPO B1TÜRICENSI l) ICAT U c NOVA, E SOCIETATE PARISIIS VICTOR PALMÉ, RECTOR GENERALIS K 76, via Sanctorum Patrum, 70 f!ï® BRUXELLIS Apud HENRICUM TREMBLEY SUCCURSA LIS RECTOREM SUCCURSALIS RECTOREM 12, via Parochianorum, 12 4, via vulgo dicta Corraterie, 4 i 88 3 $ Fr. Petrus a JESU MARIA Generalis Ordinis Fratrum Discal­ ceatorum Beatœ Marice de Monte Carmeli primitivae observantiae, de Consensu nostri Diffinitorii, ut liber cujus titulus est. Prima pars tomi duodecimi Cursus Theologici Salmanticensis de virtute poenitentiae, et Sacramento : a Collegio -nostro Salmanticensi accurate compositus, et a gravioribus, doctisque viris nostri Ordinis (Quibus ipsum videndum, et examinandum commisimus) recognitus, et approbatus Typis mandetur, et in lucem prodeat, tenore praesentium licentiam concedimus. In quorum fidem praesentes litteras manu nostra, ac secretarii nomine subscriptas fieri jussimus in hoc nostro Divi Alberti Conventu de Ocana die Vigesima Octava Mensis Maii anno Domini millesimo septingentesimo primo. Fr. PETRUS A JESU MARIA, Generalis. Fr. Matthæus a Sanctissimo Sacramento, Secretarius. 102135 INDEX UÆSTIONUM DISPUTATIONUM ET DUBIORUM, Quæ in hoc Tomo Pag. 1 Prcemidm. QUÆST10 bXXXIV De Poenitentia in decem articulos di­ visa. Art. 1. Utrum Poenitentia sit Sacra­ mentum. 5 5 Disputatio I. De Pœmtentiæ Sacramento secundum se. Dub. 1. An sit in Ecclesia verum Pœnitentiæ Sacramentum, idque a Baptismo essentialiter diversum. Dub. 2. Utrum Sacramentum Poenitentiæ constituatur essentialiter ex actibus poenitentis, et absolutione. Dub. 3. Quænam sit Pœnitentiæ diffi­ nitio, et pro quo supponat. Dub. 4. Utrum actus pure naturales poenitentis sint materia sufficiens Poenilentiæ. Art. 2. Utrum peccata sint materia pro­ pria hujus Sacramenti. 5 6 Dub. 5. Utrum absolutio Sacramentalis possit valide absenti scripto, vel inter­ nuntio conferri. 4 Art. 4. Utrum impositio manuum Sa­ cerdotis requiratur ad hoc Sacramen­ tum. Commentarius. Art. 5. Utrum hoc Sacramentum sit de necessitate salutis. Art. 6. Utrum Poenitentia sit secunda tabula post naufragium. Commentarius. Art, 7. Utrum hoc Sacramentum fue­ rit convenientur in nova lege institu­ tum. 231 244 247 248 249 Disputatio IV. 29 60 G7 97 Disputatio II. De materia i‘emota hujus Sacramenti. 97 Dub. 1. Quænam peccata sint materia remota hujus Sacramenti. 98 Dub. 2. Utrum peccata commissa in ipsa receptione Baptismi sint materia Pœnitentiæ. 118 Art. 3. Utrum hæc sit forma Sacra­ menti hujus Ego te absolvo. 141 Disputatio III. 9 De forma hujus Sacramenti. Dub. 1. Utrum hæc verba : Ego te ab­ solvo sint conveniens forma Sacramenti. Dub. 2. Quem sensum reddant, et quem effectum habeant verba absolutionis. Dub. 3. Quoe verba sint absolutionis essentialig. Dub. 4. Utrum absolutio Sacramentalis, sub conditione lata sit valida, et li­ cita. continentur. 142 142 161 200 221 De necessitate, et institutione hujus Sacramenti. Dub. I.- Utrum Sacramentum Poenitentiæ sit necessarium, et qualiter. Dub. 2. An sit de jure naturali homi­ nem poenitere de culpis in illarum reme­ dium. Dub. 3. An intra naturæ ordinem sint vires ad actus attritionis, vel contritionis eliciendos absque recursu ad gratiam supernaturalem solo lidei lumine præeunte. v Dub. 4. Quonam tempore fuerit insti­ tutum Pœnitentiæ Sacramentum et quis ejus authop. Art. 8. Utrum Poenitentia debeat du­ rare usque ad finem vitæ. Art. 9. Utrum Poenitentia possit esse continua. Commentarius. Art. 10. Utrum Sacramentum Pœni­ tentiæ debeat iterari. 250 251 272 280 326 34t 311 347 QUÆSTIO LXXXV De Sacramento Pœnitentiæ secundum quod est virtus. Art. 1. Utrum Poenitentia sit virtus. Art. 2. Utrum Poenitentia sit specialis virtus. Art. 3. Utrum virtus Pœnitentiæ sit species justitiæ. 363 364 366 368 42 i Dub. I. An Poenitentia sil tota, et adæquata ratio proxima eliciendi contri­ tionem. 062 Dub. 2. Utrum virtus Pœnilentiæ con­ currat effectivo ad destructionem pec­ cati. 711 Dub. 3. Utriim Pœniteutiæ insit vir­ tus omnia peccala expoliendi. 761 116 QüÆSTlû LXXXVU IHspulaiio Γ. De virtute Poenitentia'. Dub. 1. Utrum Poenitentia sit virtus. Dub. 2. Utrum Poenitentia sit specia­ lis vinus. Dub. 3. Au Poenitentia sil vadem vir­ tus cum Religione. Dub. 4. An Poenitentia sit vera justi­ tia, et a commutation distincta. Dub. 5. An Poenitentia sit virtus per se infusa, vel sit dabilis vera virtus Poe­ nitentiae quæ sit naturalis. Dub. 6. An sil speciale praeceptum virtutis Pœniteutiæ, et quo jure obliget. Dub. 7. Quo tempore obliget praecep­ tum Pœniteutiæ virtutis. Art. 1. Utrum voluntas sit proprie sub­ jectam Poenitentia·. Commentarius articuli, et elucidatio assertionum. Art. 5. Utrum principium Pcenitenliæ sil ex timore. Art. 6. Utrum Poenitentia sit prima virtutum. k. J‘ i -f >S r|i 'Jj ΓΠ· :d ;9 • || ( Ji >. jr ’S' S QU.Eyrio 370 370 388 503 534 571 640 640 648 QU.ÏSTIO LXXXVHI 651 lixivi De effectu Poenitentiae quoad mortalium peccatorum remissionem. Art. I. Utrum per Poenitentiam omnia peccata removeantur. Art. i. Utrum sine Poenitentia peccatum remitti possit. Art. 3. Utrum possit per Pœnilantiam unum peccatum sine alio remitti. Ari. 1. Utrum remissa culpa per Pœnitentiam remaneat reatus pœnæ. Ari. 5. Utrum remissa cuipa mortali tollantur omnes reliquiæ peccati. Ari. 6. Utrum remissio culpæ sit effec tus Pœnilentiæ. De remissione venialium peccatum. 800 Art. 1. Utrum peccatum veniale possit remitti sine Poenitentia 800 Ari. 2. Utrum ad remissionem venia­ lium peccatorum requiratur graliæ in­ fusio. 812 Art. 3. Utrum venialia peccata remit­ tantur per aspersionem aquæ benedicta;, et alia hujusmodi. 811 Art. i. Utrum veniale peccatum pos­ sit remilli sine moriali. 815 658 658 658 659 660 660 661 Dispulalio VI. De influxu, et effectibus Pœnilentiæ 661 sub ratioue virtutis. De reditu peccatorum per Pœnitentiam dimissorum. Art. 1. Utrum peccata dimissa redeant per sequens peccatum. Elucidatio articuli. Art. 2. Utrum peccata dimissa redeant per ingratitudinem, quæ specialiter est secundum odium fraternum, apostasiam a fide, contemptum Confessionis, et do­ lorem de Poenitentia habita. Commentarius. An. 3. Utrum per ingratitudinem pec­ cati sequentis consurgat tantus reatus, quantus fuerat peccatorum prius remis­ sorum. Ari. -1. Utrum ingratitudo, ratione cu­ jus sequens peccatum facit redire pec­ cata prius dimissa, sit speciale pecca­ tum. 822 822 823 831 831 837 838 QCÆSTIO LXXXIX De virtutum recuperatione per Poeni­ tentiam in sex articulos divisa. 838 INDEX LOCORUM SACRÆ SCRIPTURÆ QUÆ IN HOC DECIMO ΝΟΝΟ ΤΟΜΟ EXPLICANTUR In quo D. disputationem. N. numerum marginalem. Q. quæstionem. A. articulum. C. commentarium et P. paginam designant. EX VETERI TESTAMENTO. Ex Jeremia. Ex Genesi. Cap. 3. Convertimini filii revertentes, et sanabo aversiones vestras. Disp. 6, num. 131. 762 Cap. 31. Converte me Domine, et con­ vertar, quia tu Dominus Deus meus : postquam enim convertisti me, egi Poenitentiam. Disp. 4, num. 63, 283 et disp. 5, num. 389. 617 Cap. 4. Respexit Dominus ad Abel, et ad munera ejus, ad Cain vero, et ad munera ejus non respexit. In Com­ ment. ad art. 4, quœst. 87, num. 1. 815 Ex Deuteronomio. Cap. 4. Si tamen toto corde quœsieris, et lota tribulatione animee tuce, inve- . nies eum. Disp. 5, num. 113. 448 Ex Levitico. Gap. 16. Sabbatum requietionis est, affli­ getis animas vestras, ab omnibus pec­ catis vestris mundabimini. Disp. 5, num. 282. 588 Ex Ecclesiastico. Cap. 5. Nec tardes converti ad Dominum, nec differas de die in diem : subito enim veniet ira ejus. Disp. 5, num. 317. 615 Cap. 33. Dona iniquorum non probat Altissimus, nec respicit in oblationes iniquorum. In Comment, ad art. 4, quasi. 87, num. 1. 815 Ex Proverbiis. • Cap. 21. Cor regis in manu Domini, quo­ cumque voluerit, vertet illud. Disp. 6, num. 118. 773 Ex Psalmis. Ps. 31. Dixi, confitebor injustitiam meam Domino, et tu remisisti impieta­ tem peccati mei. Disp. 5, num. 143. 470 Ps, 50. Tibi soli peccavi, et malum co­ ram te feci. Disp. 3. num. 31. 470 Ps. 59. Cor contritum, et humiliatum Deus non despicies. Disp. 5, num. 46. 398 Ps. 8L Couverte nos Deus salutaris nos­ ter. Disp. 4, num. 64. 283 Ex Job. Cap. 35. Si peccaveris, quid ei nocebis ?.... Porro si juste egeris, quid donabis ei. bisp. 5, num. 333. 628 Ex Is AIA. Cap. 6. Excœca cor populi hujus... ne corde suo intelligat, et convertatur, et sanem eum. Disp. 6, num. 135. 764 Cap. 55. Derelinquat impius viam suam et vir iniquus cogitationes suas, et revertatur ad Dominum, et miserebi­ tur ejus. Disp. 6, num. 133. 763 Ex EzECniELE. Cap. 18. Convertimini, et agite pœnitentiam ab omnibus iniquitatibus vestris. In Comment, ad art. 1, quœst. 87, num. 20. 811 Ex Joele. Cap. 2. Reddam vobis annos, quos come dit locusta. In Comment, ad art. 1, quœst. 88, num. 11. 829 Ex M1CHÆA. Cap. 2. Ascendit pandens viam ante eos. Disp. 3, num. 73. 170 Ex lib. 2 Machabæobum. Cap. 6. Orabat Scœleslus Deum, a quo non erat misericordiam consecuturus. Disp. 6, num. 134. 761 EX NOVO TESTAMENTO. Ex Mattheo. Cap. 12. Omne peccatum, el blasphemia remittetur hominibus. Spiritus autem blasphemiœ non remittetur. Et qui­ cumque dixerit verbum contra filium hominis, remittetur ei. Qui autem INDEX LOCORUM SACRÆ SCRIPTURA· Vllj dixerit rerbum contra Spiritum sanc­ tum. non remittetur ei, nec in hoc sœculo. nec in futuro. Disp. 6, 771) num. 157. Cap. 16. Tibi dabo claves regni cado­ rum. Et quodcumque ligaveris, etc. 117 Disp. 3, num. 13. Cap. IS. Amen, amen dico vobis quœcumàue alligaveritis super terram, erunt ligata et in cœlis, etc. Disp. 4, 334 num. 152. Cap. 19. Non dico libi septies, sed usque septuagies septies. Disp. 6, num. 131. 762 Ex Masco. Cap. 1. Postquam traditus est Joannes, venit Jesus in Galilœam prœdicans Evangelium regni Dei, et dicens, Poe­ 338 nitemini, etc. Disp. i, num. 162. Cap. 3. Qui autem blasphemaverit in Spiritum saucium, non habebit remis­ sionem in œternum. Disp. 6. num. 158, 779 Cap 16. Qui crediderit, et baplizalus 23 fuerit, salvus erit. Disp. 1, num, 41. Cap. 10 Semivico relicto. Disp. 6, num. 36. Cap. 13. .Visi Pœnilentiam habueritis, omnes similiter peribitis. Disp. 5, num. 228. Cap. 15. Majus gaudium est in calo su­ per uno peccatore Pœnilentiam agente, quam super nonaginta novem justis, qui non indigent Pernitentia. In Com­ ment. ad art. -2, quœst, 88, num. 9. Cap. 21. Vere dico vobis, quod vidua hœc pauper plusquam omnes misit. In Comment, ad art. 2, quasi. 88, num. 11. Cap. uli. Oportebat Christum pati... et prœdicari in nomine ejus Poeniten­ tiam. et remissionem peccatorum in omnes gentes. Disp. 1, num. 149 , et seq. 690 515 835 835 Ex actis 332 332 Apostolorum. Cap. 3. Poenitemini igitur, et converti­ mini, ut deleantur peccata vestra. Quœst. 87, art. 1. In Comment, num. 20. 811 Cap. 8. Imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum sanctum. Quœst. 81, ari. 4. In Comment, num. 2. 245 Cap. 9. Sanet te Dominus Jesus Chris­ tus. Disp. 3, num. 32. 154 Ex epist. ad Romanos. Cap. 2. Ignoras, quod benignitas Dei ad Pccnitentiam te adducit. Tu autem secundum duritiam tuam, et impœni- 617 192 8-27 571 770 Ex 1 AD CORINTH. Cap. 15. Abundaylius omniftws laboravi, non ego autem, sed gratia Deimecum. Disp. 6, num. 39. 691 Ex epiSt. 2 ad Corinth. Cap. 2. A'e abundanliori tristitia aliquis absorbeatur. Disp. 5, num. 62. 410 Cap. 4. Deus hujus sœculi excœcavit mentes infidelium. Disp. 6, num. 135. 764 Cap. 13. Si tradidero corpus meum, ita ut ardeam, charilatem autem non habuero, nihil mihi prodest. Disp. 4, num. 29. 266 Ex epiSt. 2 ad Corinth. Cap. 2, Ego. quod donavi, si quid do­ navi propter vos in persona Christi. Disp. 3. num. 27. 153 Ex epist. ad Philippenses. Cap. 2. Cum timore, et tremore vestram ipsorum salutem operamini. Deus enim esi, qui operatur in nobis velle, et perficere pro bona voluntate. Disp. 6, num. 44. G98 Ex SEGENDA AD TlMOTH. Ex Joanne. Cap. 20. Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, remittun­ tur eis. et quorum retinueritis, re­ tenta. Disp. i, num. 118. tens cor thésaurisas tibi iram in die irœ. Disp. 5, num. 320. Cap. 3. Justificati gratis per gratiam ipsius. Disp. 5, num. 167. Cap. 3. Nunquid incredulitas corum fidem Dei evacuabit? Absit. In Com­ ment. ad art. l,q. 88, num. 8. Cap. 5. Peccatum non imputabatur, cum lex non esset. Disp. 5. num. 261. Cap. 8. Aiftil damnationis est iis, qui sunt in Christo Jesu. Disp. 6, num. 1 11. Cap. 2. Ne quando Deus det illis Pœnitentiam ad cognoscendam veritatem, et resipiscant a Diaboli laqueis. Disp. 4, 281 num. 65. Cap. 1. In reliquo reposita est mihi co­ rona justitiœ, quam reddet mihi Do­ minus in illa die justus judex. Disp. 5. 452 num. 119. Ex EPIST. AD HeBB/EOS. Cap. 6. Impossibile est eos, qui semel sunl illuminati, etc., et prolapsi sunt, rur­ sus renovari ad Poenitentiam. Disp. 1. num. 11. pag. 1, et num. 33. 10 Cap. 6. Non enim injustus est Deus, ut obliviscatur operis vestri, et dilectio­ nis, etc. In Comment, ad art. 1, quœst. 88, num. 11. 829 Cap. 12. Non invenit Poenitentiae locum. Disp. 6, num. 134. 763 Ex Apocalypsi. Cap. 1. Memento, unde excideris, et age Poenitentiam, sin minus, veniam ad te cito. Disp. 5, num. 260. 572 INDEX LOCOBUM SACBÆ SCR IP TUR Æ Ex kpjst. J Atom. ix Ex KPIST. 1 JOAXMfS. Cap. 2. Quicumque tolam legem scrvavcril, o/fendat autem in uno, faclut est omnium reus. Disp. 6, num. 111. 770 Cap. 5. Eatpeccaium ad mortem, non pro illo dico, ut roget guis. Disp, o TLXiTu, 161» * 782. FINIS TRACTATUS IF l TAM UT SACRAMENTO, QUAM UT VIRTUTE. PRIOR PARS. A Quæstione LXXXIV, usque ad XC, tert. Part. D. Thomæ. PROŒMIUMExpensis superiori volumine, quæ' oc­ tuto, et paiam constituamus; e re censuicurrerunt circa ineffabile,- et sacrosanctum nrns præmonuisse, quid Pœnitentiæ no­ Eucbaristiæ sacramentum (in quo non mine indicetur, ut vel sic quæstionem sine ingenti labore, nec, ut audivimus, quid nominis extricemus. Pœnilenlia ita­ sine fructu, solum ad ea, quæ e suggestu que, ut selectiores græcæ et latin® linguæ vel dictari, vel disputari solent, rescissis docent Magistri, descendit a verbo Poeni­ aliis huic attentioni non adeo opportunis, tere. Pœnitere autem idem sonat, ac plenain manum adhibuimus) : accingimur pœnam tenere, non qualiumcumque, sed ad agendum de Poenitentia. Et quidem ut præteritorum : quatenus poenitens interne morem geramus, tam domesticis obten­ dolendo, et retroacta detestando, luit pœ­ dentibus absque hoc Tractatu imperfec­ nam vel voluntarie adscitam, vel externe tum nostrum Salmanticensem cursum per­ ab alio prudenter taxatam. Hinc ab Isidoro D. Isilib. 6 Êthymolog. cap. ultim. : Pœnilenlia dor. mansurum ; quam exteris de nobis satis, superque benemeritis, quibus hactenus in appellata est, quasi punientia, quia nimirum lucem edita commentaria supra merita, ut punit in se homo dolendo, et patiendo, citra invidiam dicamus, placuisse, et ho­ quod male gessit peccando, juxta illud nori esse cognovimus. Unde licet laxis D. Augustini : Nemo voluntatis sus arbiter D. Au­ viribus, et vel ipso calamo dehiscente, constitutus, potest novam vitam inchoare, gust. consultius habuimus nobis in scribendo, nisi eum veteris pœnitueril. Et ut alios et aliis in legendo novum adjicere labo­ mittamus, puta Chrysostomum, et Ilie- o. ciiry rem, quam propriæ tranquillitati incum­ ronymum, unum et alterum in utraque sost. D. Hicbere, et jam diu conculcatam arenam tot lingua versatissimum, Panilcnliam pluries rou. impellentibus, non remetiri, atque incep­ . sub hac expressione usurpantes, necnon tum opus non consummare. Nec exiguum D. Ambrosium per tres integros libros de fuit superandae difficultatis illicium gravi­ Pœnitenlia in hac significatione contra tas materiæ, quam aggredimur, ut interim Novatum, et Novatianos agentem, iterum Nova­ taceamus de ejus utilitate, in quarum audiamus Augustinum nulli nec sanctitate tus. D \ qualibet nulli alteri cedit. vitae, nec litterarum præslantia secundum gust. 1. Porro ut vel in ipso limine haere­ ita fantem : Est pœnilenlia bonorum et ticorum repagula proscindamus, quibus humilium fidelium pana quotidiana, in qua veritatis ostium occludere satagunt, vel pectora tundimus, dicentes : Dimitte nobis debita nostra. Cui accinere et sapientissipenitus obruere conantur, et subjectum I). Cv mus Martyr Cyprianus, et Vetustissimus priait. proprium hujus nostræ expeditionis in 1 Salmant. Curs. Iheoluq. tom. A7.V. PROOEMIUM. PROOEMIUM, Tertullianus, ille dicens : Pandentia mi­ pnuitentiain Catholicis pro rigida, dura, proclamatam) oam non a panu tenentia, nor crimine non sil, iste asserens : confes­ mœsta, sed sancti, ei sancte proclamata vel punientia, originem trahere, vel etbysione pandentia nascitur : pandentia Deus obtrudentes. Nec est inter eorum proni mon saniore ; sed a pone, ot tenere, quasi placatur. Atque ita rem se. habere, nimi­ tenti am, et poenitentiam Evangolicam ma­ reincidat panilere cum co quod est posterius rum pœnitentiam exprimere in sui signi­ jor quatn inter lucem, et tenebras conven­ consilium tenere, vel post factum melius sapore, aut intelligere, ut loquitur Luthe­ ficatione dolorem et mcestitiam retroac­ tio. 2. Sed age, et videamus, quid sentiant rus. Idque inde satis sibi fulcire videntur torum, tam clare nos docet Scriptura ex eo , quod Metanæa cujus loco nostri {quidquid ogganiant hæretici, deliliis, ac auctores lingua.) latin», ad quos vocamur, Pœnitentia vertunt, non pœnitentiam, sed mollibus dediti et pœnitentiam exosi' ut et in quamnam partiam suppetias veniant. resipiscentiam sonat. In resipiscentia au­ vel uti sit in meridie offendere, vel tenuiter Et quidem Naso tam vennstæ, quam Xjs'. tem nil nisi mutatio sentenliæ exprimitur. de hoc dubitare. Et quidem qui cuncta egregia) latinitatis candidatus propriam Atque ideo loco Pœnitentiæ resipiscentiam pro hac re ejus testimonia congerere vel­ depingens poenitentiam lib. I de Ponto, ita let , potius ei tempes, quam materia occinendo liet : Pœnilel o, si quid mise­ cujuslibet doloris, aut mœstitiæ expertem Eiasm. versam iri censent. Hinc Erasmus annot. deesset. Quocirca sufficiat unum vel al­ rorum creditur ulli! Pœnilel, el facio tor­ terum indicasse. Adeamus itaque patien- queor ipse meo. Cumque sil exilium, magis ad cap. 3 Matthæi vocum transmutationem Job. maxime dolet, et catholicorum cætum tissimam Job de se clamantem : Ago esi mihi culpa dolori, eslque pali pœnam, quos inter sanctissimos pariterque doctis­ pœnitentiam in facilia, tl cinere, et ipsam· quam meruisse minus. Ubi nec verbum est, JOt! 2, met Dominum Joel. 3 ad pœnitentiam quod poenitentiam Lutheri tranquillam, ac simos invenies, vulgi nomine succenset excitantem, atque monentem : Converti­ lætam suboleat; quin omnia acerbitatem his verbis : Nostrum vulgusputal esse pani· mini ad tnc in toto corde vestro, in jejunio et mœrorem cordis redolere ostendunt. tenliam agere, praescripta pœna quapiam, el fletu, el planctu : scindite corda vestra, Nec obscurius locutus est Ausonius epi­ Ausa luere commissa : quod apud Christianos qui publice peccassenl, ejecti e consortio propalam el non vestimenta vestra. Consulamus gram. de occasione: Sum Dea, quæ facli sanctos Evangeliorum libros, ubi Tvri et non factique exigo panas : nempe ul pœniaffligerentur : eaque satisfactio sive pœna Sidonii quam egissent pœaitentiam, si lent, sic Melanza vocor Quo loci nisi verba pœnitentia vocari cœpta. Qua quidem ex re apud ipsos prædicatum fuisset Evange­ alienentur, et a propria significatione pe­ non mediocris error Theologis quibusdam lium, infallibili Christi testimonio nos nitus extrahantur, non amorem justitiæ, obrepsit (Doctores Catholicos tara urbane edocebunt, videlicet m cinere et cilicio, aut meram resipiscentiam, quas in Metaalloquitur) qui quod Augustinus de pœni­ Auscultemus Doclorem gentium, quid in næa comminiscitur Lutherus, explicat, sed tentia hoc est publica satisfactione scripsit, suis epistolis personantem, nisi poeniten­ pœnam luenJam ob commissionem facto­ ad animi dolorem, quam contritionem vocant, tiam, dolorem, et tristitiam importantem, rum, vel omissionem faciendorum. Quid detorquent. Et concludit Metanæam non qua in Dei gratiam revocemur et servitutis Cicerorem referam inter primarios Coririgidam pœnitentiam, sed puram resipis­ diabolic» peccatis incurs» jugum excu­ phæum? Audiant illum Lutherus, et centiam sonare, ubi quis lapsus re peracta mollioris pœnitentiæ assertores epistola ad tiamus ? tum demum animadvertit erratum suum, Luthe­ Exeat nunc, nescio qua fronte. Luthe- Atticum : Me pœnilel, quod le offenderim, absque ullo prorsus dolore, ullave errati ran. rus, et glorietur se, uti scribere non est In Tusculanis : Sapienlis esi proprium, detestatione. Quæ doctrina tam alte inventus epist. ad Vicarium sui Ordinis nihil, quod panilere possil. facere. Et de Theod sedit Theodor. Bezæ, annot. ad 3 cap. typis excussa Witembergæ ann. 1518, Inventione, ubi percontatur : Utrum, sil B?za· Matth.utloco verborum Pœnitentiam agile studio eruditissimorum virorum tandem facinus id, quod panilere sil necesse? In verterit Resipiscite, adjiciens : Quam in­ didicisse vocem Pandentia non significare quibus omnibus, et aliis consulto omissis terpretationem (Catholicorum , legentium odium, vel dolorem præteritorum, sed tam evidens est Panitenliæ nomine, dolo­ Pœnitentiam agite) mullas ab causas re­ amorem justitiæ dumtaxat, et novæ vitæ. rem, animi acerbitatem, mœstitiamque pudio ; sed ob eam potissime quod mulli In quo, ut recinit serm. de Pœnitentia, exprimi absque vel levissimo signo suavi­ imperiti (tantum honorem defert sacris nihil amarum splendet, sed cuncta lenia, tatis, ac dulcedinis a Luthero et asseclis Doctoribus, et sapientissimis Theologis) et gratissima extant. Exeat, inquam, et confictarum, ut mirum sit in re adeo pers­ occasionem ex hoc dicendi genere arripue­ explicet, si explicatu facile est, quod picua oculatum quem cœcutire, et impin­ rint falsarum opinionum de satisfactione, fœdus ineat pœnitentia cum luctu, mœ- gere. Unde velati Pœnitentiæ Sycophanta) quibus hodie agitatur Ecclesia. Apage rore, cinere, et planctu, in qua cuncta proscribendi sunt, et prorsus abjiciendi. tamen talem ac tam strenuum Ecclesiæ acerba, cuncta amaritudine plena sunt, 3. Hinc quam laudem nanciscantur • pugilem, quo non tam agitatur, quam qualem describunt Scriptura, Apostolus, Laurentius Valla, et Erasmus duo Lu- Laur corruit totius Ecclesiæ ædificium. Nam Valla, Evangelia, et SS. Patres, cum illa sua poe­ (heri et Latheranæ fæcis, aliorumque ejus­ testimonia nuper adducta satis ostendunt nitentia molli et dulcoris ac suavitatis dem farraginis vexillarii, ac præcursojuxta humanas et divinas litteras tam plena? Et cui potius, vel ipsi, vel iljis sit res facile constat. Obtendunt itaque hi proprium esse pœnitentiæ dolorem, luc­ adhibenda fides? Profecto non longius duo obcæcatissimi m ptenitentiam testes, tum, ac tristitiam, ut absque illis explicari iret, qui pro saccaro acetum, pro nectare et infestissimi hostes (a quibus didicisse non possit, nec aliud significari, et teste absinthium, pro meile fel propinaret, profitetur Lutherus eam placidam, et deli­ Ausonio Metanæa recidit cum pœnitentia quam eant Lutherus , et sectatores ita catam Pœnitentiæ significationem toties luente commissa, et non pro pura resipis­ placidam, ita quietam, ita denique mollem catholicis obtrusam et pro nostris haeretice centia solam cognitionis mutationem affe­ proclamatam) TcrtalJuu. I ... ■ 3 rente. Unde Laurentii Valla, Erasmi, Bezæ et similium gannitus contemnendi sunt, et pro næniis, ac nugis habendi. 4. Sed ne plus nimio hærere videamur verbo, et in eo aliquo nodo diu irretiri, sit ita Metanæam idem prorsus, ac resipiscen­ tiam sonare, ut voluere Valla et Erasmus, Vatia. Quid inde? Earn forsan elicient, et nobis Erasm· obtrudent resipiscentiam, quam sibi blan­ diuntur, non mœstam, sed alacrem, non rigidam, sed mollem ac effeminatam, ac omnis moeroris expertem, quamque horum eruditissimorum virorum studio se didi­ cisse gloriatur ubi supra Lutherus? Absit. Lutber. Nam ut testatur Lactantius lib. 6, cap. 23 : Metanæam eam Græci vocant, quam nos re­ sipiscentiam. Resipiscil autem ille quem er­ rati piget, et seipsum castigat demenliæ ad recte vivendum. Ubi tot jacit jacula, quot scripsit verba, quibus eorum dentes con­ tundantur, et obruantur ora. Quia tam evidens est ad veram resipiscentiam tæ­ dium, ac mœrorem præteritorum requi­ rere, quam est talia docentes a veritate deciscere, et toto, ut inquiunt, cœlo aber­ rare. Unde coguntur vel resipiscentiam, pro qua ita viriliter decertant, deserere, vel tenentur veram pœnitentiam admittere, quæ luat commissorum poenas, castigando dementiam ad recte vivendum juxta Lac­ tantium. Facessant ergo oblatrare contra Pœnitentiam, resipiscentiam jactando; cum par sit alterutrius notio. Nam neque vera pœnitentia, neque vera itidem erit resipis­ centia, quæ non exprimat ex vi suæ primævæ significationis mœrorem, detestatio­ nem et dolorem ob commissa cum voto in posterum recte vivendi, et novam vitam inchoandi. Quæ est definitio S. Gregorii Gregocommuniter circumlata. Panilere est præ- rius· terila mala plangere, et plangenda iterum non committere. Quod si eam quia Catho­ licam, et a sanctissimo æqueque doctissimo Pontifice traditam fuerint pertaesi, vel ip­ sos Ethnicos non dissentientes audiant, et in primis Ovid. lib. 1 de Ponto, ubi ait : Ovidius. Talia caieslcs fieri præconia gaudent, ul sua quid valeant numina, teste probent. Sæpc levant panas, ereplaque lumina reddunt, cum bene peccati panititisse vident. Et Me­ nandri, vel, ut alii volunt, Periandri mo- Periand. nitum extat : Cum peccaveris, subeat te pœnitentia, et omnium clarissime Horatius : Horst. Scelerum si bene pœnilel, eradenda cupidinis pravæ sunt alimenta. Et hæc tam vera quam solida de Pœnitentiæ significatione. 5. In ea vero commendanda non est •I ·; 3 to * I PK0ŒM1UM. nobis protelandum, cum nullus sit Catho­ omni post lapsum statu viguerit? vel ab licorum aut Conciliorum, aut Scriptorum, eadem sub ratione Sacramenti, in qua qui in ejus praeconiis calamo indulgere non consideratione est totum sub se. conti­ Ucia-4. curet. Unicum sat fuerit retulisse Lactan­ nens actus Pœnitentiæ virtutis, et solam tium epist. institut. Divin. : Panitentia non legem gratiæ, et Christum ut sui Authominimum locum inter virtutes habet, quia rem agnoscit, ut fides adstruit, et Catholi­ sui correctio est. Magnum est pœnitentiæ corum nullus ambisit? Hanc tamen litem j auxilium, magnum solatium. Illa esi vulne­ aliis diruendam, ac ventilandam linquiI rum, peccalorumque sanatio. Illa spes, illa mus. Nobis autem, quibus cordi est monitum porta salutis, quam qui tollit, viam vitœ sibi amputat : quia nemo esse tam justus po­ Lirinensis : Author non debet esse, sed eus- Lirincn· test, ut nunquam sit ei pœnitentia necessaria. tos, non institutor, sed sectator, non ducens sis· II.rc sunt viclimœ, hoc sacrificium placabile: sed sequens, et jam diu in verba Magistri ‘ hic est verus cultus, cum homo mentis suse juravimus quantumvis veluti gregarii mi­ pignora in aram Dei confert. Summa Dei lites succenseamur), via alia, quam strata, Majestas hoc cultore lœlatur, hunc ut filium ac plane regia D. Thomæ eundum non suscipit sibi, quia donum immortalitatis im- est. Quare prius sermonem de sacramento Trideni. partitur. Hinc a Tridentino ex Patribus Pœnitentiæ, quam de virtute Pœnitentiæ j ziii.r' nuncupatur secunda tabula post naufragium, consuimus instituendum, quin obsit hujus D. Ai— necnon baptismus laborius, a Nazianzeno antiquitas. Nam quidquid de hoc fuerit, in quo non moramur; cum nulla res valeat Cap? Ab lavacrum animarum, ab Augustino ilerabilis baptismus, cl in cap. ad abolendum, absque termino per se inspecto perfecte sacramentum confessionis nomtnalum est. j cognosci; nec pars aliqua sine toto, ad | Nec mirum loi nominibus celebrari, cum cujus constructionem ordinatur; oportet ! lapsis unicum sit post baptismum reme- j prius de ipso termino, sicut et de toto saldium. Communior tamen ac frequentior, J tem in communi agere, ejusque aliqualem subindeque expressior nomenclatio est : notitiam acquirere, quam vel de partibus, Sacramentum Panitentiœ. licet eam carp­ vel de tendentia sermonem texere. Et hac Durand. sisse videatur Durandus dist. 14, cui sup­ ratione objecta potentiarum prius investi­ Jacob. petias tulit Jacob. Faber, cap. ultimo super gamus; et ex eis veluti ex principiis ad 1 Faber. Dionysium, non tam pie, quam exotice ipsas potentias legitime discurrendo des­ 1 sacramentum remissionis appellandum fore cendimus. Cum itaque Poenitentia virtus ex adnitentes, ob effectum remissionis, quem Christi Domini institutione ordinetur ad ex sua institutione natum est inducere. sacramentum Pœnitentiæ, ita quod sine Verum in re aleo gravi eorum postpo­ ipso vel in re, vel in volo nulla vera, et I nenda, et Ecclesiæ, ac Conciliorum præfe- Christiana virtus Pœnitentiæ sit, nec no; renda est authoritas graviori fundamento minari possit'; plane sequitur, ut absque munita, et communi Doctorum calculo ipsa ut sacramento non posse perfecte cog­ D.Thrm. probata. Nam ut colligitur ex D. Thom. nosci, atque ideo ut in ejus perveniamus I in 4, dist. 16, Omnes partes hujus Sacra­ notitiam, prius utcumque de ipso sacramenti, et pro quibus supponere infra vide­ mento tractatum iri. Quam ob causam, ni . bimus, pœnam important, contritio do­ fallimur, Angelicus Doctor in tractatu de D.Tbon. I lorem, confessio ruborem, et satisfactio virtutibus, inter alias Poenitentiam non ‘ laborem. Aptius itaque nuncupatur hoc accensuit, sed usque ad hunc proprium sacramentum : Pœnitentia, quam remissio, locum veluti alte prætermisit, quasi jure ·. exigeret ejus notitia, scientiam sacramenti | vel remissionis. I His erga Pœnitentiæ nomen tenui, ac Pœnitentiæ, a quo proinde exordiri est rudiori filo assutis, superest ineundam attentis omnibus convenientius. Faxit i methodum adjiciamus. Cum enim utraque . Deus, ut sub tanti Docloris auspiciis Cur­ ratio, et virtutis et Sacramenti coeat in sui nostro in quo jam diu laboramus, op­ Pœnitentia, non satis convenit inter Au- tatam, ac felicem manum tandem impo­ thores. a qua earum exordium sumendum namus ad Dei sempiternam gloriam , sit, vel a Pœnitentia ut virtute, quo pacto proximorum utilitatem, et doctrinæ D. anteit seipsam ut Sacramentum, utpote Thomæ, quam veram, et catholicam sem­ prior ipso et origine, et tempore, et quæ in per habuimus, aliqualem elucidationem. QÜÆSTIO DISPUTATIO 1 De sacramento Pœnitentiæ in decem articulos divisa. Consequenter considerandum est dc sacra­ mento Pœnitentiæ. Circa quod primo consi­ derandum est, de ipsa pœnitentia. Secundo, de efl'ectu ipsius. Tertio, de partibus ejus. Quarto, de suscipientibus hoc sacramentum. Quinio, de potestate ministrorum quæ ad cla­ ves pertinet. Sexto, de solemnilale hujus sa­ cramenti. Circa primum duo consideranda sunt. Primo de pœnitentia, secundum quod est sacramentum. Secundo, de pœnitentia, secun­ dum quod est virtus. ARTICULUS I. Utrum Pœnitentia sit sacramentum ? Ad ptimum sic proceditur. Videtur quod pœnitentia non sit sacramentum. Gregor, enim dicit, et habetur in Decreto 1, quæstio 1, sacramenta sunt baptismus, chrisma, corpus, et sanguis Christi, quæ ob id sacra­ menta dicuntur, quia sub tegumento rerum corporalium divina virtus secretius operatur salutem : sed hoc non contigit in pœnitentia : quia non adhibentur aliquæ corporales res, sub quibus divina virtus operetur salu­ tem; ergo pœnitentia non est sacramentum. 9. Prælerea sacramenta Ecclesiæ a ministris Christi exhibentur, secnndum illud 1 Corinth. 4 : sic nos exis­ timet homo ut minifetros Christi et dispensatores myste­ riorum Dei : sed pœnitentia non exhibetur a ministris Christi : sed interius a Deo hominibus inspiratur, se­ cundum illud Ilierem. 39 ; Postquam convertisti me, egi poenitentiam. Ergo videtur, quod pœnitentia non sit sacramentum. 3. Prælerea. In sacramentis de quibus jam supra diximus, est aliquid, quod est sacramentum tantum : aliquid, quod est res et sacramentum : aliquid vero, quod est res tantum, ut ex præmissis patet : sed hoc non invenitur in pœnitentia ; ergo pœnitentia non ’est sacramentum. Sed contra est, quod sicut baptismus adhibetur ad purificandum a peccato, ita et pœnitentia; unde et Pe­ trus dixit Simoni, Act. 8 : Pœnitentiam age ab hac ne­ quitia tua : sed baptismus est sacramentum, ut supra habitum est. Ergo pari ratione et pœnitentia. Respondeo dicendum , quod sicut Gregor, dicit in cap. supra dicto, sacramentum est in aliqua celebratione, cum res gesta ita sil, ut aiiquid significative accipiamus, quod saucte accipiendum est. Manifestum est autem, quod in pœnitentia ita res gesta sil, quod aliquid sanctum significatur, tara ex parte peccatoris pœnitentis, quam ex parte sacerdotis absolventis; nam peccator pœnitens, per ea quæ facit et dicit, ostendit cor suum a peccato reces­ sisse ‘similiter eham sacerdos per ea, quæ agit et dicit circa pœnitentem, signiliot opus Dei remittentis pec­ cata, unde manifestum est, quod pœnitentia, quæ in Ecclesia agitur, est sacramentum. Ad primum ergo dicendum, quod nomine corporaliora rerum intelligrntnr large etiam ipsi exteriores actus sen­ sibiles, qui ita se habent in hoc sacramento, sicut aqua in Baptismo, vel chrisma in Confirmatione : est autem attendendum, quod in illis sacramentis, in quibus con­ fertur excellens gratia, quæ superabundat omnem faculta­ tem humani actus, adhibetur aliqua corporalis materia exterius : sicut in baptismo, ubi fit plena remissio peccatorum, et quantum ad culpam, et quantum ad pœnam, et in Confirmatione, abi datur plenitudo Spiritus sancti, et in exlrema-Unctioce, ubi confertur perfecta sanitas spiritualis, quæ proveniunt ex* virtute Christi, quasi ex quodam extrinscco principio. Unde si qui actus humani sunt in talibus sacramentis, non sunt de essentia sacramentorum» sed dispositive se habent ad sacramenta. In illis autem sacramentis, quæ habent eiïectuin eorrespondentem humanis actibus, ipsi actus humani sunt loco materiæ, ut accidit in pœnitentia et matrimonio : sicut etiam in medicinis corporalibus, quædam sunt res exte­ rius adhibitæ, sicut emplastra, et electuaria : quædam vero sunt actus sanandorum, puta exercitationes quædam. Ad secundum dicendum, quod in sacramentis quæ ha­ bent corporalem materiam, oportet quod illa materia adhibeatur a ministro ecclesiæ, qui gerit personam Christi, in signum quod excellentia virtutis in sacramento ope­ rantis est a Christo. In sacramento autem pœnitentiæ, sicut dictum est, sunt actus humani pro materia, qui proveniunt ex inspiratione interna : Unde materia non exhibetor a ministro, sed a Deo interius operante : sed complementum sacramenti exhibet minister dura pœni­ tentem absolvit. Ad tertium dicendum, quod etiam in pœnitentia est ali­ quid, quod est sacramentum tantum, scilicet actus exte­ rius exercitus, tam per peccatorem pœnitentem, quam etiam per sacerdotem absolventem : res antem et sacra­ mentum, est pœnitentia interior peccatoris : res autem tantum et non sacramentum, est remissio peccati : quorum primum totum simul sumptum est causa secundi : primum autem et secundum sunt quodammodo causa tertii. Prima conclusio : Est affirmativa. Secunda conclusio : Actus humani pœni­ tentis sunt materia hujus sacramenti. Tertia conclusio : Actus externi pœnitentis et absolutio sacerdotis sunt sacramentum tantum. His conclusionibus elucidandis sequens inserviet disputatio. Unde sit DISPUTATIO I. De Pœnitentiæ sacramento secundum se. Priusquam ad specialiora hujus Trac­ tatus descendamus, oportet statuere sal­ tem in communi subjectum illius, et quæstiones an est ? et. quid est ? determinare, ut inde ad partes, attributa, et reliqua con­ ducentia facilius et expeditius descendere valeamus : quippe parum, aut nihil pro­ ficeret, qui plura de Pœnitentiæ partibus, et aliis sibi adjunctis annecteret, et lon­ gum pro eis enucleandis sermonem texe­ ret, si saltem in communi, et rudi, ut aiunt, Minerva, quid pœnitentia esset, vel ignoraret, vel ut non ignoretur, non ex- DE POENITENTIA. poneret. A quo periculo sequens dubiam nes liberabit. DUBIUM I. .In sil in Ecclesia verum Pxnilentix Sacra­ mentum, idqüe a Baplismo esienlialiler diversum? 1. Duo, quæ in épigraphe adjunximus, adeo sunt certa inter Catholicos, ut nec minimam admittant dubitandi rationem : quippe sunt quasi prima principia, ab omnibus asserta, et pluries canonice cons­ tituta in pluribus Conciliis, ac tandem omnium novissimo Tridentino, ut in de­ cursu videbimus. Quia tamen haeretici omni, qua possunt, via cis reluctantur, et vel in ipsam lucem tenebras offundere tentant, cogit necessitas de his quantum­ vis certis periculum facere, Ct jamdiu sar­ tam teclamque veritatem iterum atque iterum in examen reducere, ut frequentior veritatis confirmata assertio sit oppositi erroris uberior dissipatio. Quod ut asse­ quamur, aliqua pnelibanda duximus. Prorjuj necessaria ad veritatis declarationem supposita. 2. Ut ergo ab ipsa ratione sacramenti, quæ est conceptus genericus Pœnitentiæ, quemque rejiciunt hæretici, sumamus exor­ dium, supponendum est in præsenti; non fieri sermonem de pœnitentia qualibet, in­ terna. externave ea fuerit : hoc enim tam evidens est, ut nulla sit inter Catholicos cum luereticis controversia; quia cum vera pœnitentia possit et frequenter contingat in actibus internis reperiri, puta in actibus doloris, et detestationis, quibus homo in­ terne malo commissa dolet, ac detestatur; profecto tales actus ex vi hujus nec Sacra­ mentum constituunt, nec sacramentales sunt, sed pertinent ad virtutem Pœnitenliæ, qua homo intendit Deum placare, et offensam ipsi peccando irrogatam delere, ac compensare. Nec sunt proprii hujus status, in quo vigent sacramenta, sed quo­ vis tempore, fuerunt necessarii ad reintegrandam Dei amicitiam per peccatum disC uirii. cissam, ut statuit Concilium Tridentinum Triilent J* sess. 14, cap. 1. Atque i'eo non sufficiunt ad rationem sacramenti, quam investiga­ mus, quippe quæ requirit aliquod signum sappoSitîO. externum, ac sensibile, quod sit signum, vel ut haeretici inquiunt, prognosticum gratiæ insensibilis, insensibilité!· commu­ nicatio. Actus autem prædicti sunt penitus insensibiles, et nullatenus manifesti ali­ quo signo exteriori, ut omnes supponunt : non ergo sufficiunt ad rationem sacra­ menti sensibilis ac manifesti, ut requiri­ tur constituendum. 3. Quod si contingat (et non raro evenit) poenitentiam internam se iu signa externa exerere. videlicet in Helus, jejunia, verbe­ rationes, et alia, qute sunt signa oxteriora dolorem, et tristitiam internam manifes­ tantia, non idcirco ea poenitentia inter sa­ cramenta illico accensonda erit. Sed est actus externus pertinens vel ad auxilium transiens, vel ad virtutem Pœnilentiæ, a quorum alterutro vel elicitur, vel impera­ tur, ut a simili coustai in actu fidei, quo quis non solum interne assentitur revelatis, sed etiam externe profitetur erumpens in confessionem externam, et protestationem, ad quam fidelis quis­ quam præcepto obligatur, ut ostendi­ mus suo loco. Porro hunc poenitendi mo­ dum non esse proprium hujus status legis gratiæ, sed in aliis etiam Jpgis scriptæ viguisse, quam plura exempla clare de­ monstrant, et Davidis lacrymæ. ac Nini­ vitarum jejunia haud obscure testantur, ut pertranseamus alia cuique obvia a primo peccato ad hæc usque tempora per­ currenti. In quolibet enim statu quam plurimos inveniet pœnilentiæ exteriori maxime addic!os , cum tamen ante Christi Domini institutionem Pœnitentiæ Sacra­ mentum non extitisse, tam certum sit, quam verum est non alium, quam Chris­ tum Dominum nostra sacramenta ut sui Aiithorem, ct primarium erectorem aspi­ cere. i. Ut ergo ad id, quod est dissidii, ac- Obsercedamus, et veritatis lucem ab hæretico- vatio. valiorum tenebris vindicemus, præ oculis ha­ bendum est, ultra prædictos actus sic quasi confuse descriptos iquin modo in­ tersit, qui, quot, et quales illi fuerint, determinare, quod sequentibus disputatio­ nibus reservamus) requirere Catholicos et confessionem spontaneam peccatoris : sino qua quatumvis interne, ei externe esset dolor, nullatenus tamen esset, aut est ve­ rum sacramentum communiter loquendo : sed insuper desiderari absolutionem voca­ lem. subindeque itidem externam sacer­ dotis legitimam potestatem habentis, quam incomplexe DISP. 1, DUB. I. incomplexe vocamus absolutionem. Hac vero accedente, et supra pnedirloa actus pœnitentis externe significatos cadente, fit et consurgit verum saci amentum pœnitenliæ, quo remittuntur peccata media gratia sanctificante a Deo infusa et per ipsum sacramentum, inslrumenlaliter causata. Ad id autem cum aliis actibus ex parte pœnitentis so tenentibus concurrit absolu­ tio sacerdotis jurisdictionem ac potc.-tatein oblinentis veluti complementum, ac forma qua pœnitens ultimo liberatur a culpa modo inferius latius exponendo. Itaque Catholici catholice adstruimus Sacramen­ tum pœnitentiæ ad instar judicii, in quo sine strepitu coram judice a Deo designato datur reus, qui est ipse pœnitens; accu­ satio, quæ est ipsa confessio, cum detesta­ tione male commissi ; et sententia a judice prolata, quæ est absolutio, qua ultimo confi­ citur, ac completur judicium istud secrete inter reum et judicem, cum onere luendi peenam ab ipso judice taxatam, quæ voca­ tur satisfactio. Hunc autem ritum exter­ num, qui apud nos est verum sacramen­ tum, adeo exosum habent hæretici, ut vel ipsius nomen abhorreant (ut in præfatione ostendimus) ex diversis quidem capiti­ bus. Ucnta5, Nam Montanistæ et Novatiani veteloaiâ- res quidem hæretici, a Montano et Novato l!ilæ· sic nuncupati, idcirco respuebant sacra­ mentum pœnitentiæ quia potestatem di­ mittendi peccata soli Deo deferebant, et a quolibet ejus ministro ablegabant, utconsk0*· tat ex D. Hieronymo lib. 2, contra Vigi­ lantium cap, 2, dicente : Montanus el No­ vatus contendunt non posse renovari per panilenliam eos, qui crucifixerunt sibimet filium Dei, el ostentui habuerunt. Idemque D.Ai- tribuit D. Augustinus Novato lib. de Hæresibus cap. 38. Eoque tandem perve­ nerunt dementite ut. introitum Ecclesiae ■ toe· {occatoribus denegarent, ut idem Hiero­ nymus scribit ad Marcellam, Montani et sectatorum mentionem faciens, his verbis : ·■ Illi ad omne delicium Ecclesix obserant fo­ res : Nos quotidie legimus : Malo panitentiam peccatoris, quam mortem. Hinc et Novatum ipsum, nisi mavis Novatianum, ‘m* scripsisse referi Socrates lib. 4 suæ His­ tories ad omnes ecclesias, ut neutiquam admitterent ad mysteria, eos, qui semel simulacris obtulissent ; quinimo ad poe­ nitentiam virtutem hortarentur, Dcoque soii deferrent remissionem, qui solus est I potens, et habens auihoritatem remittendi | I delicta. Itaque convenere Montanus, et MontaNovatus in neganda potestate delendi pec- States I cata, quæ sit m ecclesia. At vero Nova- in qao' tiani mitiores discernebant, et graviora di- “rim mittendi soli Deo, sibi vero leviora potestatem tribuebant, ut constat ex S. d. AmAmbrosio lib. 2 de Pœnit, Ubi eos ut a bros· suo magistro desciscentes redarguens alloquitur : Aiunt se exceptis gravioribus cri­ minibus, relaxare veniam levioribus. Non hoc quidrm. author vestri erroris Novalianus ait, qui nemini panilenliam dandam putavit : el paucis interpositis: In eo igitur patrem vestrum propria damnatis sententia, qui distinctionem peccatorum facitis, quæ solvenda a vobis putetis, et quæ sine reme­ dio esse arbitremini. Ex quibus omnibus liquide apparet hos omnes vel in totum, ut Montanum, et Novatum, vel in partem ut Novatianos potestatem absolvendi ab Ecclesiae ministris explosisse. Contra quos non aptius possumus agere quam contra­ riam seu contradictoriam suppositionem statuere ac firmare. 6. Atque ita supponimus secundo esse Secunda in ecclesia catholica, ejusque legitimis ministris ab ipsa deputatis veram potesta­ tem dimittendi peccata traditam a Christo Domino, primum Apostolis, deinde ejus successoribus, seu vicem in ecclesia geren­ tibus, quales sunt Presbyteri ad id mune­ ris designati. Tam vera et catholica est ista suppositio, quam opposita falsa et hæretica. El probatur ac demonstratur. Nam vel ruit tota lex Evangelica a Christo Domino instituta, vel adstruenda est in ministris ecclesiæ potestas relaxandi, et dimittendi peccata. Primum nec hæretici audebunt tenere, cum et christiani sint, et Christum utcumque, ejusque doctrinam sectari sibi videantur, ne veluti pure pa­ gani habeantur : ergo necessario cogendi sunt ad tenendum secundum. Consequentia liquet, minor ex subinserta probatione constat; alias non inter Christianos accensendi, sed paganismo annumerandi essent hæretici. Ünde solum manet probanda secunda majoris pars, quæ constat ex illo Joan. 20 : Accipite Spiritum sanctum, quo- Joao. rum remiseritis peccata, remittuntur eis, cap· *0, ct quorum retinueritis, retenta sunt. Sed eo loco confertur potestas remittendi, et ligandi, seu relinendi ministris apostolicis ; quales sunt soli presbyteri ad id mu­ neris consignati : ergo adstruenda est in illis potestas relaxandi, ac remittendi pec­ cata. Probatur minor ; nam si ea verba ad IM* 8 PL PŒNITENT1A. pravum sensum non detorqueantur, sed sincere et ut a Christo prolata, accipian­ tur, plane constat accepisse Apostolos Spiritum sanctum al aliquod munus eis hactenus non injunctum, ut ipsa verba indicant : sed non est aliud quam munus relinendi, et remittendi peccata, ut liquet : ergo hoc munus sive officium fuit eis ex vi eurum verborum injunctum . Hoc au­ tem non est aliud quam potestas judicandi et discernendi, quam catholici adstruunt in presbyteris : ergo vere datur in eccle­ sia talis potestas. Coafir 7. Confirmatur et explicatur primo. Nam ruaiio si verba Christi illusoria non sunt, sed vera, et infaillibilis veritas: alicubi de­ bent compleri, et completa esse, demons­ trari : sed Christus Dominus pluries promi­ sit Petro, ejusque succesoribus potestatem remittendi peccata, necnon aliis Aposto­ lis : ergo alicubi eam iliis dispensavit. Sed non alibi saltem expressius quam loco nuper adducto : ergo eo loci concessa est ecclesîæ potestas ligandi, atque sol­ vendi. Minor primi syllogisimi constat px Matt. IG. illo Matth. 16 : Et libi dabo clares regni ca­ lorum, et quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in cadis, el quodeumque solve­ ris super terram, erit solutum el in calls, Malt. 8. et ex illo ejusdem Matth. 18. Ubi quasi juramento semel, et iterum idem promi­ sisse constat : Jmen, amen dico vobis, quacumque alligaveritis super terram, erunt ligala, et in calis, et ubi non de præsenti confertur, sed promittitur conferenda ju­ diciaria solis Apostolis, ejusque successo­ ribus. Majorem vero illius syllogismi nemo, nisi blaspheme, audebit negare; cum promissiones Christi non sint, nec esse potuerint deceptoriæ, sed suram® et infallibilis veritatis; alias nullius essent fidei, rueretque tota lex Evangelica eis veluti solidissimo fundamento innixa juxta Matth. illud Matth. 16: El ego dico libi quia tu cs Ubi supra. Petrus, el super hanc petram aedificabo eccle­ siam meam, el porta inferi non prævalebunt adversus eam. Minor subsumpta, videlicet nullibi nisi ibi, locum habuisse ; romissionem Christi, constat ex ipso Evangelio, in quo licet totum consulatur, non inve­ nitur insuflalio Christi, impartitio Spiritus sancti, et imperium judicandi solvendo et retinendo : Quæ omnia satis efficacit r, imo evidenter ostendunt ibi intervenisse aliquid specialius, quod obituri erant Apostoli præ aliis. Alioqui casuales, imo et ridicula? forent iilæ ceremoniæ, et verba ilia superflua, Non est autem imaginabile alind, quam quod verba sonant, nimirum potestas ligandi, atque solvendi, quæ osi potestas judiciaria a Catholicis vero et ca­ tholice asserta : ergo hæc reperitur in Ec­ clesia. 8. Eamque post alia Concilia novissimo Trident sancivit Tridentinum. Nam sess. 14, can. 3. Ubi anathemate damnat, qui oppositum docuerit, vel contra hanc potestatem ad potestatem solam prædicandi verba hacte­ nus expensa detorserit, his verbis : Si quis dixerit verba illa Domini salvatoris, accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata remittuntur eis, et quorum retinueritis re­ tenta sunt, non esse intelligenda de potestate remittendi et relinendi peccata, in sacramento Picnilenlix, sicut ecclesia catholica ab initio semper intellexit. Detorserit autem contra ins­ titutionem hujus sacramenti ad authorilalem prædicandi Evangelium, anathema sit. Quo nihil clarius, et expressius pro sup­ positione facta. Id ipsum uno ore docuere ecclesite doc­ tissimi ac sanctissimi Patres, ut constat ex Augustino cum alibi pluries, maxime August. vero lib. 2Û de civitate Dei cap. 19, ex­ ponendo verba illa Apocalyp. 20 : Vidi se­ Apocades el sedentes super eas et judicium datum est, lyps. X’. super quæ inquit : Nec hoc putandum est de ultimo judicio ; sed per sedentes super sedes ipsi Praepositi sunt intelligendi. per quos nunc ecclesia gubernatur. Judicium autem datum nullum melius accipiendum est, quam.id quod dictum est : Qux ligaveritis in terra, erunt ligata et in calo. His accessit Hieronymus Hiercepist. ad Heliodorum dicens : Sacerdotes nym. apostolico gradui succedentes Christi corpus sacro ore conficiunt per quos et christiani sumus, qui claves regni calorum habentes quodammodo ante diem judicii judicent. Nec minus clare locutus est N. Gvrillus N. CyAlexandrinus lib. 12, in Joann, cap. 56, rillus. Joan. sequentibus verbis : Sacerdotes per potes­ tatem sibi traditam a Christo duobus modis peccata remittunt : primum baptismo, deinde pandentia. Nam vel homines ad baptismum inducunt, vel ecclesia filiis pœnitenlibus in­ dulgent. Ubi duplicem potestatem conces­ sam fuisse sacerdotibus palam fatetur, et baptizandi "solemniter inteilige quæ nulli 'quam sacerdoti congruit) et induigendi, quæ etiam est propria sacerdo­ tum, et non alterius, ut male garriunt plures hæretici nostri temporis, obtenden­ tes omnes promiscue esse sacerdotes, ac tequali gaudere potestate ad solemniter baptizandum, DISP. J, DUB. 1. 9 tam reliquit decisio Tridentini anathemate Tridentibaptizandum, et sacramental iter absolferientis eos, qui ad aulhorilatem prxdi- nnm· | vendu in. Citerior Ex quibus tandem confirmatur nostra candi Euangelium verba Joannis cap. 20, detorserit contra institutionem hujus sacra­ notio, vera et catholica suppositio. Nam de eo menti, ad quem solum finem fuit excogi­ quod universalis ecclesia, sacra Concilia ac tata. Tum et maxime, quia præ licta verba occlesiæ Doctores nos linniter docent, et eam interpretationem non sustinent; cum universaliter tenent, non est disputandum, nec minimum signum prædicationis in eis sed ratum, firmum, et omnino verum ha­ reperiatur, sed solum jurisdictionis, et po­ bendum est. Sed universalis ecclesia, testatis ligandi et solvendi. Quin et potes­ sacra Concilia, et ecclesiæ Doctores uni­ tatem prædicandi jam diu acceperant versaliter docent, ac sentiunt esse in sa­ Apostoli ante mortem et resurrectionem cerdotibus in gradu Apostolis succedenti­ Salvatoris, dum ab ipsomet audierunt. bus veram ac legitimam potestatem ligandi, P radicale Evangelium omni creaturae et et solvendi peccato obnoxios, et crimini­ euntes ergo docete omnes gentes, et alibi bus implexos. Ergo citra ullam prorsus pluries, ut constat ex contextu Evangelii. dubitationem tenendum est. Atque ideo Quod attendentes et alte callentes Sancti immerito Montanum, Novatum ejusque Patres merito in eo convenerunt, quod sectatores (et si qui sunt alii) soli Deo in verbis Joann, potestas judiciaria collata detulisse eam facultatem, et ab ecclesiæ fuerit Apostolis, ejusque successoribus ministris ablegasse. Major est regula tra­ post resurrectionem, quam non apti erant dita a D. Augustino lib. 4 contra Doaccipere ante cœnam in qua ordinati sunt natistas cap. 24, et epist. 118, ubi insolentissimam insaniam dicit disputare de sacerdotes. Quocirca illi ritus externi ni­ eo quod universalis ecclesia tenuit, et tenet. mirum insuflationis, effusionis Spiritus Minorem evidenter ostendunt hactenus sancti, et traditionis intervenere post re­ surrectionem. Nec al id conducit exem­ expensa, ut interim mittamus Chrysostoplum Davidis et Nathan, quorum tempore mum, Ambrosium, Prosperum, et aliam nondum erat instituium sacramentum Pœfere innumeram Sanctorum Patrum, ac nitentiæ. nec ulli collata judiciaria potestas Theologorum cohortem. usque ad adventum Christi, et ejus resur­ θΐοϊΐϋΓ0 θ’ Contra quam veritatem non est morectionem, ut suo loco dicemus. ’ menti, quod intendunt hæterodoxi, nimi­ 10. His, quæ ad id solum direximus, rum eam potestatem solum esse ad enun­ ut aperiretur status quæstionis, con­ tiandum, seu Evangelice praedicandum tra Novatianos, ita constitutis, superest homines esse, vel non esse a culpa solu­ tos; non vero ad per seipsos absolvendum, videamus, quid senserint Lutherus, et tutherus vel ligandum. Quod est dicere Christum alii sectarii, ut expeditiores in disputatio- secct“(“js nis campum descendamus. Verum enim Dominum solum instituisse Apostolos, vero versipelle eorum ingenium ideo se ejusque successores concionatores veniæ, occulit, ut facilius sit asserere quid non vel damnationis a solo Deo inferendae, sentiant, quam manifeste determinare quid non vero per eos tamquam per veros ju­ dices, et Dei ministros faciendae. Ex quo teneant. Nam si attendamus apologiam confessionis Augustanæ, cui sese ac­ solum sequitur Apostolorum successores promulgare, ut ita dicamus, sententiam a cinxere, et in cujus verba jurarunt, inter Deo solo latam, non vero ipsos ut veros alia sacramenta Poenitentiam chorum agere judices sententiam ferre. Idque sibi sua­ conspiciemus : nam cap. de numero, et dere videntur in casu Davidis, et Nathan usu Sacramentorum ita habetur : Si sa­ Prophetæ, in quo iste illum absolutum cramenta vocamus ritus, qui habent manda­ declaravit dicens : Dominus quoque trans­ tum Dei, et quibus addita est promissio gratia tulit pcccalum luum ; nullam tamen judi­ facile est judicare, qux sint proprie Sacra­ ciariam potestatem supra Davidem exer­ menta. Nam ritus ab hominibus instituti non cuit. Hæc (inquam) evasio nullius momenti erunt hoc modo proprie dicta sacramenta ; est, in qua proinde refellenda non mora­ non est enim aulhorilatis humana promittere mur. Tum quia in simili eam rejecimus, gratiam. Quare signa sine mandato Dei ins­ et data opera expugnavimus tract, de tituta, non sunt certa signa gratiae, etiam si Sacramentis in genere, ad quem locum re­ rudes fortasse docent, aut admonent aliquid. mittimus lectorem, ne cum fastidio eadem Vere igitur sunt Sacramenta Baptismus, Cama refricemus. Tum etiam, quia præoccupa- [ Domini, absolutio qux est sacramentum Px- to DE POENITENTIA. nitenti» ,nam hi riita habent inundatum Dei, tt promissionem grali-r, qux est propria novi testamenti. Certo enim debent statuere corda, cum baptizamur, cum vescimur corpus Do­ mini, ,cum absolvimur. quod vere ignoscat nobis Deus propter Christum. In quorum consequentiam ipsemet Lutherus, negans plura quam tria Sacramenta ; ex illis tri­ bus unum numerat Pœnilenliam lib. de Idem Captivit. Babylonica prope initium his Latterns verbis .· Primo neganda sunt mihi sep­ sibi parera tem Sacramenta, et tria pro tempore ponenda con­ stans. Baptismus, Pandentia, Panis. Ubi clare stat pro apologia confessionis Augustanæ, et pro vera existentia sacramenti Pœnitentiæ. Si vero aliorsum nos convertamus, planum erit callide ac versute fuisse locu­ tum, ut constat ex eodemmet libro, in quo circa finem ad baptismum reducit Poe­ nitentiam vel sui immemor, vel inconstans, et quod verius est, sui pœnitens, et male resipiscens. Unde effutire non fuit veritus : Mani­ Proprie ea Sacramenta vocari visum est, qux festa ejus incan- anneris signis promissa sunt. Quo fit ut si SUnU. rigide loqui volumus, lanium duo sunt in ec­ clesia Dei sacramenta, Baptisimus et Panis (in quod etiam impegit, ut vidimus superiori volumine tract, de Eucharistia) tum in his solis et institutum dmnitus signum, et pro- j missionem remissionis precatorum videamus, Nam i’an i tent i» Sacramentum, quod ego his duobus accensui, signo visibili, et divinitus instituto caret ; et aliud non esse diri, quam viam, et reditum ad Baptismum, ubi clare confundit Poenitentiam cum baptismo, quasi pœnitentia non aliud sit, quam me­ minisse baptismi. Hocque illius erroneum judicium adeo in posteris suis inolevit, ut in idem venerint omnes, tam Calvinistæ Magde- quam Lutherani, Zuingliani. et Mag-.eburburgengenses, et alii similis fæcis. Hinc ne Munses. Zoiu- tanistis, aut Novatianis accenseantur, phani, Poenitentiam admittunt : sed dum a catho­ Calvi­ nists, licis urgentur pro vera et catholica poeni­ cl Lutentia, ad baptismum resiliunt, quasi vera ihcrani. poenitentia ea sit in memoriam trahere sacramentum præteritum, et quodlibet aliud veluti humanam inventionem res­ puunt. Scopus 11. Sed ut his obviam eamus, et ad difflcnlprincipium, a quo digressi sumus, regre­ tatis. diamur, duo nobis agenda incumbunt. Primum comia Novatianos : An videlicet ritus ille, et quidem inter catholicos frequentissimus, confitendi secrete popria peccaia coram legitimo sacerdote veluti coram vice Dei judice, absolvenic, it poe­ nam aliquam injungente, quæ incomplexe Pœnitentia nuncupatur, sit verum EccloBiie » aeramen turn, nec ne? Secundum est comra nostri ivvi Novatores, utrum sit adæquato distinctum a Baptismo? Qua) suo ordine decidemus. Unde sit DISP. 1, DUB. I nitentia ordinata fuit a Christo Domino io peccans ari statum justiliœ redire non possit, destructionem peccatorum actualium com­ periculosum esset sacramenta percipere-, quod missorum post baptismum·, et sub præs­ palet 'esse inconveniens : non igitur peccantibus cripta verborum forma debitæ materiæ ap­ post sacramenta percepta reditus ad justitiam plicata promittitur, at roipea infallibiliter denegatur. Idque probat S. Doctor ex ilio Joann. 2: Filioli mei, hxc scribo vobis, ut joJn.2. confertur gratia cuilibet ad cani debito non peccetis : sed etsi quis peccaverit, advoca­ absque obice accedenti : Ergo pœnitentia tum habemus apud Patrem Jesum Christum § II. est verum Ecclesiæ sacramentum. Major est tam evidens, ut neque ab ipsis lippien­ justum, et ipse est propitiatio pro peccatis nos­ Ostenditur Panilentiam esse verum Ecclesiæ tris. Quæ quidem verba manifestum est, tibus hæreiicis possit, negari, et constat Sacramentum. quod fidelibus jarn renatis propone bantur, ex illorum confessione. Minoris sunt dme Gum eis quippe loquebatur Apostolus, et probanda* partes ; prima, quod pœnitentia 12. Dicendum est primo Pœnilenliam non cum infidelibus nondum ad fidem con­ sit ordinata ex institutione Christi ad dele­ esse verum Ecclesiæ sacramentum. Con­ tionem mortalium post Baptismum com­ versis. Ergo post baptismum renatis post clusionem istam ut fidei dogma luentur ad lapsum supereat medium reconciliationis, missorum : secunda vero, quod legitime ad unum omnes Catholici. Nec mirum cum quo eorum peccata tergantur. eam accedenti sil promissa gratia, et reipsa jam olim fuerit ab ecclesia definita : primo Quod vero id fieri nequeat post baptis­ detur, sub præscripta verborum forma. Et quidem in Concilio Provinciali Romano, Conctl. mum antea susceptum constat tum ex quod attinet ad primam ostenditur : tum Hom. in quo damnatus fuit primo Novatus ne­ quia sicut Baptismus in id præcipue insti­ Apostolo ad Hebræos 6, ubi id impossibile Hebr. C. gans esse in ecclesia potestatem judiciariam putat dicens : Impossibile est eos, qui semel tue fuit a Christo Domino, ut homines ab solvendi peccato obnoxios, tempore Corne­ originali ablueret, media gratia, ex meritis sunt illuminati gustaverunt etiam donum coe­ lii Papæ; a quo approbata, et confirmata Christi ipsis concessa : ita Pœnitentia præ­ leste, et participes facti sunt Spiritus sancti, et creditur Patrum sententia. Deinde a Con­ Concil. prolapsi sunt, rursus renovari ad poeniten­ cipue tendit ad delenda peccata post Baptis­ Concilio Consiantiensi, doctrinam Joannis Hus staniieatiam, rursus crucifigentes filium Dei sibimetipmum commissa, ut quæ homo propria vo­ confessionem ut sacramentum rejicientis, se. luntate contraxit, propria itidem voluntate sis, et ostentui habentes. Quo loci non negat eadem censura inurenti. Ac tandem a D. Paulus poenitentiam posL lapsum, qua f4*1·8- detestaretur juxta illud Act. 8 : Pœnilenliam Concilio Florentino post sessionem ulti­ Floren­ directe remittantur peccata, ut male autu­ age ab hac nequitia tua ; et illud : nisi poeni ­ tin. mam in decreto Eugenii Quarti. Lique satis Eugenii. marunt Novatiani ; quin et Corinthium tentiam egeritis omnes quidem peribitis. Tum constat ex Bullis Martini Quinti contra gravissimo sceleri obnoxium post baptis­ etiam quoniam si homo post baptismum Joannem Hus, et Leonis decimi contra mum ad poenitentiam admisit; sed eam lapsus nullum haberet medium, de se ad Lutherum. Novissime vero eandemmet dumtaxat poenitentiam rejecit, qua simul recuperandam gratiam ordinatum, pejoris conclusionem statuit, et tamdiu latam cen­ fuisset conditionis post baptismum suscep­ cum Christo in baptismo homo crucifigitur. suram innovavit Concilium Tridentinum |Tride& Nam ut diligenter observat D. Thomas: D.Thom. tum, quam ante illius receptionem; quan­ tin seas. 14, can. 1, bis verbis : Si quis dixerit Apostolus non dixit, quod impossibile est, cos doquidem ante baptismum poterat peripin ecclesia catholica. Pœnilenliam non esse qui semel lapsi sunt, rursus revocari, vel con­ sura baptismum in Dei gratia constitui, vere, et proprie sacramentum pro fidelibus, verti ad poenitentiam : sed quod impossibile sit post baptismum vero nulla via poterat in quoties post baptümum in peccata labuntur, renovari, quod baptismo attribuere solet, ut Dei gratiam restitui, nec amicitiam Dei per ipsi Deo reconciliandis, a Christo Domino nos­ peccatum discissam reparare. Quod est stul­ palet ad Titum 3 : Secundum misericordiam tro institutum, anathema sit. suam salvos nos fecit per lavacrum regenera­ tum, blasphemum, et Dei misericordia in­ 13. Hujus conclusionis rationem dupli­ Fnndationis, cl renovationis. In quo etiam sensu dignum. Ne ergo hoc dicatur, asserendum cem tradidit D. Thomas in præsenti : Pri­ mentoa eum locum interpretantur August. Chry- August. est post baptismum lapsis aliquam supeex D. . mam in argumento sed contra, quam ad Thoin. resse viam, qua possint amissam Dei gra­ sostomus, Theodoretus, Ambros. et alii Chry>ost. sequentem formam reducimus. Nam Bap­ tiam reparare. Hæc autem non est alia SS. PP. Tum etiam ratione plane efficaci. Theodoret. tismus est verum Ecclesiæ sacramentum, Nam Baptismus nec in re, nec in voto non Ambros. quam pœnitentia : ergo Pœnitentia de se ut vel ipsi hæretici docent, et non negarunt susceptus nequit causare gratiam remissi­ ordinatur ad delenda peccata post baptis­ Novatiani : ergo etiam Poenitentia est sa­ vam peccati actualis : sed per solam me­ mum commissa. cramentum inter alia ecclesiastica sacra­ nmoriam Baptismi, non suscipitur Baptis­ 14. Dicere autem quod per ipsum bap­ menta annumerandum. Probatur conse­ mus in re, ut constat, nec etiam in voto, tismum peccata actualia post eum com­ quentia . quoniam ideo Baptismus est missa deleantur, et est ridiculum, et mi­ cum baptismus non sit iterabilis, et votum verum sacramentum, et quia est ritus de se illius in illius susceptionem collimet : ergo nime ad mentem Novaiianorum, contra ordinatus ad remissionem peccati origina­ neutro modo receptus baptismus nequit ■”«»· qUOS modo tantum agimus, ut ostendit An­ lis, cui cuncti nascuntur obnoxii, ex insti­ pausare gratiam remissivam peccati actua­ gelicus Doctor 4, contra Gentes, Gap. 71, tutione Christi; et quia sub præscripta lis, quantumvis adsit illius recordatio. ratione ultima, qua probationem nostram verborum forma adjuncta debitæ materiæ, Praeterquam quod nullum sacramentum elucidat, et oppositam positionem evertit omn.bus iPum suscipientibus promittitur gaudet efficacia ad destruenda peccata post his verbis : Gratia in sacramentis percepta infallibiliter conferenda gratia, et reipsa ipsum commissa, ut consta inductione, non constituit hominem impeccabilem: si igi­ confertur, obicem nun habentibus. Sed Poe­ nisi· per iterationem : ergo cum adhuc in tur post gratiam in sacramentis perceptam nitentia I . kJ r * 12 t i U I I I DE POENITENTIA. haereticorum sententia baptismus reiterari I’ nequeat, consequenter inefficax erit ad de­ I lenda mortalia post ipsum commissa. Valebit equidem ad excitandam devotio­ , nem illius recordatio, augendum dolorem, I et suscitandam fidem ; sed nullo horum fit justificatio, et remissio, nisi interveniat gratia intus renovans animam, ac des­ truens peccatorum maculam ex pravis ac­ tibus relictam, ut tract, de justificatione contra hæreticos ostendimus. Manet ergo fixum solam pœnitentiam primario tendere in destructionem peccatorum, quibus ob­ noxius post baptismum fuerit homo, quæ est prima pars illius minoris, quam pro­ bandam assumpsimus. 15. Secunda vero pars minoris, nimirum esse promissam gratiam, ac reipsa infallibi­ liter communirari cuilibet legitime acce­ denti ad sacerdotem, cui detegat propria delicta, eaque detestando absolutionem sub præscripta verborum forma recipiat, cons­ tat ex suppositione secunda, in qua funda­ menta jecimus potestatis judiciarité, quæ inest legitimis ecclesiæ ministris W V· ad ligandum, vel solvendum. Nam ea potestas cum non sit frnstanea, in id prœcipue tendit, ut peccatorem Deo invisum, et vinculis delic­ torum, quæ manifestat per dolorosam con­ I fessionem, obstrictum, vere absolvat, ac in Dei amicitiam restituat, idque infallibi­ liter efficit, dum non adsit impedmentum occultum ex parte pœnitentis. Hoc autem fieri nequit absque gratia, qua tergantur peccata, ut modo supponendum est cum Disp. 1. catholicis ex tract, de justificatione : ergo verum est promissam esse gratiam, et in­ fallibiliter communicari cuilibet ad prenitentiam accedenti absque obice. Major pro­ batur, nam ea potestas est ad remittendum infallibiliter peccatum obicem non habenti, et verba sacramentalia significando effi­ ciunt id ipsum quod significant. Idque satis liquet ex paritate Baptismi, ut ab ea cum D. Thoma non discedamus : quoniam sicut accedenti ad baptismum absque obice infallibiliter promittitur, et confertur gra­ tia remissiva peccati originalis, et aliorum ante baptismum perpetratorum; ita acce­ denti ad pœnitentiam absque impe limento promissa est, et reipsa infallibiliter dispen­ satur gratia remissiva peccatorum actua­ lium post Baptismum commissorum ex me­ ritis Christi cujus providentia non defecit in statuendo remedio pro peccatis actua­ libus, et originalibus. Unde concludit D.Thom. g. Doctor, opusc. 22, cap. 3 : Numquid est abbreviata manus Domini, ut qui in Baptismo ab omnibus peccatis mundat, in Sacramento Pirnilenlix hoc non facial ? Ergo sicut Baptismus est verum ecclesiæ Sacramentum, ut vel ipsi fatentur hærelici, ita et oh ean­ dem prorsus rationem Pœnitentia est verum ecclesiæ Sacramentum. 16. Nec momenti est triplex adversario­ rum effugium. Primo enim docent eam potestatem solum eo tendere, ut declaret minister Christi peccata esse deleta, et re­ missa a Deo ; non vero ut ipse vere deleat ac remittat. Secundo sibi comminiscuntur eam potestatem nullatenus esse judicialem, sed exhortatoriam, aut impetratoriam, qua­ lem fuisse constat potestatem curandi in­ firmos, ac languores sanandi, Apostolis promissam, et concessam. Cum tamen non hi, sed Deus male se habentes curaverit, nec infallibiliter omnes ab infirmitatibus liberati fuerint Apostolorum ministerio. Tertio landem sentiunt ea verba, quorum remiseritis, etc., pertinere ad remissionem peccatorum, qui convertuntur ad fidem ante susceptionem baptismi, ut sibi pro­ bare videntur ex cap. ult. Lucæ, ubi Do­ minus præcepit prædicari pœnitentiam, et remissionem peccatorum in omnes gentes, incipientibus ab Hierosolyma. Ubi non est sermo de Baptismo regeneratis, sed de om­ nibus ad fidem convertendis, idque adeo arrisit Calvino, ut in antidoto Concilii Tridentini sess. 6, cap. 14, veritus non fuerit ita scribere : Quis ignorat munus Apostolis illic fuisse injunctum, quo erga ex­ traneos fungerentur? Ea legatio est, quæ per evangelium defertur in ecclesiam nondum cooptatis : Non ergo ex vi eorum verborum Quorum remiseritis, etc., quibus nititur to­ tum pondus doctrinæ catholicæ in præsenti materia, infertur potestas judiciaria, et ab­ soluta remittendi peccata lapsis post Bap­ tismi receptionem, et coaptationem in ec­ clesiam. 17. Non, inquam, momenti, sed tam le­ via, quam falsa sunt ista effugia, queis proinde evertendis non immorabimur. Et primam quidem evasionem jam diu dirue­ rat Hugo Victorious lib. de Pœnit. cap. 21, his verbis : Extal quorumdam senlenlia tam frivola, ut ridenda potius, quam refellenda videatur. Putant enim sacerdotes non haherc potestatem solcendi, sed ostendendi solulos. Sed numquid Dominus dixit, quod solutum ostenderitis erit solutum? Dicunt sacerdotes non habere potestatem remittendi peccata, cum Dominus hoc non dicat. Et quod ma­ gis DISP. 1 .Tbom. gis est, D. Thomas etiam pneocupatain re­ liquit eam doctrinam opusc. nuper cit. cap. 2, dicens : Absit enim ut Sacramenta novæ legis solum significent, et nihil faciant, sicut veteris legis Sacramenta. Si autem sacer­ dos solum discernendo denuntiaret peccatoris absolutionem, nihil faceret, sed tantum signi­ Hær ficaret : ergo facit aliquid ministerium abso­ cw lutionis impendendo, atque ideo non tantum etfi giui declarat absolutum , sed vere absolvit reum, licet ministerialiler. Unde licet so­ lus Deus vere et principaliter remittat pec­ cata, quod causantur haeretici; non idcirco excludit ministros a remissione ministeriali, et instrumental!. Nam. ut recte arD.TboE • guit Angelicus Praeceptor ibi, constat quod Dominus Lazarum suscitavit, et discipulis solvendum mandavit : ergo discipuli absol­ vunt. Non ergo potestas solvendi, et ligandi sacerdotibus concessa est potestas dum­ taxat denuntiandi, et declarandi, sed vere efficiendi, licet instrumentaliter, absolutio­ nem et remissionem. Rejici 18. Secundam etiam diluit D. Thomas urs. per hæc verba : Potestas sanandi infir-· mitâtes erat gratia specialiter homini data, non ad sanandum, sed ad sanitatem impe­ trandum. Unde non mirum non omnibus Apostolos contulisse salutem. Potestas autem clavium non computatur inter gratias gratis I datas, sed est virtus Sacr amentatis, quæ prin­ Cahii, cipaliter residet in Christo, instrumentaliter autem, seu ministerialiler' in sacerdotibus claves habentibus. Verba autem Sacramcntalia efficiunt quod significant. Unde teme­ rarium (imo et hæreticum) est dicere (Con­ cludit S. Doceor) quod per claves ecclesiæ non fiai certa remissio peccatorum, ut Augustinus dicit. Hinc satis liquet, quare non omnibus contulerint Apostoli salutem corporalem, cum tamen omnibus imper­ tiantur legitimi sacerdotes vere poenitenlibus salutem animae, quae est per gratiam sanctificantem : et agnoscitur differentia inter potestates languores sanandi, et «litari delicta remittendi, quas confundunt haere­ tici : nam illa non semper obtinet effec­ tum, quem intendit, ut constat in D. Uüp Paulo, qui non fuit exauditus pro stimulo Victor carnis suæ, quia non expediebat, de quo ^ïtoœ. præceptor Angelicus 2, 2 q. 83i , art. 7 et 15. Hæc vero infallibiliter consequitur effectum, et quia est effectiva, et quia pro­ venit ex meritis Christi, quæ infallibiliter applicat pcenitenli. 19. Tertia tandem, cui eo magis fidunt, quo P. N. D. Cyrillum sibi suffragari DUB. 1. 13 gloriamtur, dum eam potestatem remittendi extendit universaliter ad omnes gentes ante, et post Baptismum, eadem refellitur facilitate. Et quod attinet ad S. Doctorem Alexandrinum, tam clarus est, ut vindice non indigeat. Nam cap. 56 super Joannem ubi eam potestatem remittendi peccata Apostolis concessam indifferenter pro­ tendit ad omnes gentes, ita inquit : Qua igitur ratione divinæ naluræ dignitatem, ac potestatem discipulis suis Salvator largitus est ? Quia certe absurdum non est peccata re­ mitti posse ab illis, qui Spiritum sanctum in se ipsis habeant. Nam cum ipsi remittant, aut delinent, spiritus qui habitat in eis, per eos remittit et detinet. Erit enim id per eos duobus, ut arbitror, modis ; primum Baptismo, deinde Pœnitenlia. Nam aut credentes, et vitæ sanctimonia probatos ho­ mines ad· baptismum inducunt, et indig­ nos inde diligenter expellunt, aut ecclesiæ üliis peccantibus, quidem increpant pœnilenlibus autem indulgent. Quo nil expres­ sius contra hæreticos, nec magis pium et catholicum pro veritate utriusque Sacra­ menti Baptismi, et Poenitentiae, esto sit ita ea verba Joann. 20, in ea universali­ tate indiscriminatim accepta iri, ut ipsi volunt, et Cyrillus pie et catholice ampliavit. 20. Sed certe communior, ac subinde Commu­ germanior, est cæterorum Patrum intelli- nior ­ gentia, unanimi consensu docentium eo explica tio. loci sermonem fuisse de potestate clavium restricta ad solos fideles post baptisma in crimina lapsos. Ita D. Aug. D. Ambrosius, D Au­ S. Joannes Ghrysostomus, D. Thomas, gust. A ru­ Theophilactus, Euthymius, et quod pluris D.bros. est, cum illis Concilia generalia, inter quæ Gbrysost. maxime Florentinum, et Tridentinum : D.Tbom. quia cum ibi tradita fuerit Apostolis et Tlieophil. eorum nomine cunctis aliis legitimis sa­ Eulliym. cerdotibus clavium potestas, et hæc non Concil. Flor. sit ad baptismum necessaria, quin illum Concil. supponit; plane consequitur, ibi non fuisse Trid. sermonem de Baptismo jam pridem insti­ tuto, et sub praecepto commendato, ut constat ex Matth. et Marci ultim. cap. et Mau h. ex ipsomet Joann, cap. 4. Unde inutiliter MarciB. Joanu. repetisset S. Evangelista cap. 20 , quod jam scripserat cap. 4. Eo praesertim, quia potestas judicandi, et discernendi, qualis est potestas clavium, non est ad exteros, sed dumtaxat ad illos, qui intra Ecclesiam degunt juxta illud Apostoli 1. Corinth. 6, Apost. Quid ad me de iis, qui foris sunt, judicare ? Cor. I. Sed inibi tradita fuit potestas judiciaria ad U · » U DE POENITENTIA, judicandum, ut vel ipsi hæretici, licet inBeilira. consumer, non renuunt, et ostendit Bellarrainus lib, 1 de Pœnil. cap. 10, ex eorum confessione : ergo ea potestas non tangit i.isi fideles post baptismum crimine obstrictos. Nec robur adjicit bmreticorum posi­ tioni quod asserunt ex D. Luca, quasi de eadem re, ac D. Joannes, loqueretur : quoniam ut ipse textus evidenter demons­ trat, ibi solum asseritur prxdiclum esse a Prophetis przdicandam esse Poenitentiam et remissionem peccatorum ad omnes gentes in nomine Christi incipientibus ab Hiero­ solyma. Quod quidem longissime distat ab eo quod Joannes referi, de insuflatione, et imperio, quo Christus dixit Apostolis : .decipite Spiritum sanctum, quorum remise­ ritis peccata, remittuntur eis, etc. Unde in primo loco nulla est mentio potestatis exhibite, ad remittendum, nisi ad sum­ mum prophetate, et praedicte in Scrip­ turis, secas vero in secundo, ut vel ipsamet veiba satis ostendunt. Nisi mavis pœnitentiam in omn^s gentes ■ prædicandam in nomine Christi, a Pro­ phetis praenuntiatam. distributione ac­ commoda esse accipiendam quoad omnes • gentes. Nam ad infideles media poeni­ tentia ducente ad baptismum juxta illud Rtlr. Petri Act. 2 : Pa nitentia m agite, et baptize­ Ail J. tur unusquisque vestrum. Ad fideles vero i! media pœnitentia Sacramento, nondum instituto usque ad id temporis, quod Joan­ ■ nes refert. Qui sensus est satis legitimus, et Nostro Cvrillo consonus, ut observavit Granados in praesenti. Iüsuu21. Hinc reintegraiur ratio I). Thomæ, raiur. quam hactenus expendere curavimus. Quo­ niam nullibi sacer textus aut formalius, aut expressius sermonem habet de Bap­ tismo, quam de Poenitentia, sed de utroque generahter agit absque expressione ritus, aut formæ. ut ex dictis, et ex ipso textu liquet : et tamen adhuc in hæreticorum sententia Baptismus sub proscripta ver­ borum forma est verum ecclesiæ Sacra­ mentum. et a Christo Domino institutum, ut ipsi docent : ergo propter eamdem om­ nino rationem, nisi inconsequenter pro­ cedant, fatendum est eis pœnitentiam esse verum ecclesiæ Sacramentum, a Christo Domino institutum. DThom SecuQda ratio, qua Doctor Angelir,nio. ’ eus catholicam probat assertionem, talis esi : Nam Sacramentum est signum rei sacræ sanctificantis nos : sed Pœnitentia DISP. 1, DUB. 1. 15 est signum rei sacræ sanctificantis nos : confes»ioni9, et absolutionis, de quo infra qua fronto id fieri queat. Quod forte -uboergo Pœnitenüa est Sacramentum. Con­ suo proprio loco : sed una et altera suppo­ Kernn t. lens Kemnitius 2 p exam. Trid«ntini sequentia est evidens, majorem probatam sitis, totondimus, et evincere contra hae­ pag. 41, aliam .definitionem Sacramenti supponere debemus cum S. 1). ex q. 60, reticos existimamus, in eis simul sumptis cudere tentavit, sed non feliciori omine. ari. 2. Ubi eam expendimus, et ab objec­ reperiri verarn rationem Sacramenti ; quod Nam inter octo conditiones, quas pro illa tionibus vindicavimus disp. 1, dub. 3, de incomplexe appellatur Pœnitentia, et ipsi excogitavit, nulla ostquænostræ pœnitenSacramentis in genere, et insuper eam respuunt. Nec similiter disputamus an •tiæ, prout in ecclesia geritur, non apprime ostendit S. Doctor ex D. Gregorio 1. De­ D. G Deus aliter potuerit res disponere erga Sa­ conveniat, ut percurrenti constabit. Nam cret cap. I, ubi docet Sacramentum esse in cramenta statuendo nimirum peractus pure primam quod adsit externum, ac sensibile aliqua celebratione, cum res gesta ita fit, ut internos, et nullo moto sensibiles imper­ symbolum, planum est in confessione cum aliquid significative accipiamus, quod sancte absolutione reperiri. Quod vero in eo sym­ tiri hominibus eamdem gratiam, quam mo Io largitur per symbola externa, et sen­ accipiendum est. Quia nimirum nomine bolo sit institutio, et mandatum Dei, quie sibilia. De quo judicium tulimus in com­ est secunda, liquet ex sæpe allegatis verbis ; Sacramenti nil exprimere intenditur ; quam mentario ad art. 4, q. 60, quæ est de Sa­ Quorum remiseritis peccata, ubi promitti­ signum sensibile pro hominibus sensibili­ cramentis in genere. Fatemur itaque sic tur remissio absolutis α Dei ministro. Et ter viventibus, quo in gratiam insensibitalis promissio non in veteri, sed in novo potuisse Christum Dominum ex potestate liter sanctificantem perveniant, eaque potestamento fuit facta, ut postulat tertia excellenti® sib: propria disponere; sed fantur : ut constat ex ibi dictis. Minorem ejus conditio. Est etiam ritus perpetuus, tunc, vel non esset verum Sacramentum : etiam suadet D. Thomas ex ipsa re gesta, non ad tempus, tamdiu in ecclesia dura­ -vel foret nedum specie, sed et genere di­ quoniam sive pœnitentia sumatur ex parte turus, quamdiu militans ecclesia viguerit, versum a Sacramentis sensibilibus præsenpœnitentis reum agentis, et simul denunut vult quarta conditio. Intervenit etiam tis providenti® In qua negandum est an­ tiatorem, sive ex parte ministri, et judicis promissio gratiæ, non qualicumque sed tecedens objectionis, cum sua probatione, absolventis, ac sententiam ferentis; ex justificantis signo illi externo alligatæ, imo et suppositum illius, ut constat ex utroque capite significat gratiam sanctifi­ imo ab eo instrumenlaliter productæ, et in supra annotatis a principio hujus dubii, cantem : nam pœnitens per ea, quæ facit, particulari applicatæ cuilibet personæ post n. 2, et amplius constabit ex dicendis circa et dicit, ostendit cor suum a peccato re­ baptismum lapsæ, et absque obice acce­ absolutionem. cessisse. Similiter sacerdos per ea, quæ denti, ad Pœnitentiam, quod cæteræ con­ agit, et dicit circa pœnitentem, significat ditiones postulabant. Nullo ergo modo g III. opus Dei remittentis peccata; ergo hæc possunt Lutherus, Kemnitius, et Sectato­ duo simul sumpta, quo pacto efficiunt, ac Pœnitentiam esse aliud a Baptismo res, si consequenter loquantur, negare constituunt integrum judicium poenitenSacramentum, explicatur, et probatur. veritatem Sacramenti Pœnitentiæ , aut tiale, sunt signum rei sacræ pœnitentem [ argumentum D. Thomæ elidere, cum prosanctificantis, seu, ut cum Gregorio et 25. Dicendum est secundo Baptismum Assertio ; cedit a definitione ad definitum, adhuc D. Thoma loquamur, sunt res gesta, ex et Pœnitentiam esse duo Sacramenta rea- c,?tb0" in illorum sententia : Unde necessum est qua aliquid sanctificans significative ac­ liter, atque essentialiter diversa. Tam de vel quod novam cudant definitionem, vel cipiamus erga ipsum pœnitentem : quod quo! veritati cedant, et cum catholicis fide est præsens, quam antecedens conclu­ non est, nec potest esse aliud, quam gra­ asserant Pœnitentiam esse verum ecclesiæ sio, eamque ita clare definit Tridentinum, tia sanctificans, qua remittuntur peccata, ut nulla possit vel apparenti tergiversatione Sacramentum a Christo Domino inter alia et media qua convertimur habitualiter ad institutum. in oppositum exponi Unde nullus catho­ Deum, et Deas ad nos convertit per dilec­ licorum est, qui ei refragetur. 24. Hæc cum ita sint, et ita esse nobis tionem amicabilem. videantur evidenter, non apparet quid in Probatur ergo primo ratione a priori. Ratio a 23, Quæ ratio eo pluris habenda est, Nam ea Sacramenta differunt realiter, at- ΡΓίθΓί· oppositum possit adduci, cujus enodationi quo minus effugii relinquit hærelicorum Æ-eçiio insistere oporteat. Objicit tamen Lugo ex que essentialiter, quæ constant ex materiis, cavillis, cum æque probet in eorum doc­ et formis essentialiter, ac realiter diver­ ™a* aliorum sententia disp. 12, sect. 1, § dicet trina si constantes fuerint, ut constat ex a aliquis. Ex illo loco, cui inest totum robur sis : sed baptismus, et Pœnitentia cons­ ipso Luthero lib. de captivitate Babylo­ Lait tant ex materiis, et formis essentialiter, et SJ® calholicæ doctrinæ, non colligi ritum sennica, et apologia confessionis Augustanæ realiter diversis : ergo Baptismus, et pœ­ j sibilem esse necessarium ad tollenda pecart. de nam. et usu Sacramentorum, ubi I cata : ergo non est. unde bene probetur nitentia sunt sacramenta realiter, et essen­ definiens Sacramentum docet esse ritum i Pœnitentiam esse verum Sacramentum. tialiter diversa. Consequentia est in forma, cui adsit mandatum Dei, et promissio gra­ Consequentia constat, et antecedens proMajor est tam perspicua, ut probatione tiae. Quis autem neget confessionem cum I batur : quoniam sacerdos posset authoricareat, et constat inductive in omnibus absolutione legitimi ministri esse ritum compositis, sive substantialibus, sive arti­ tate divina in corde suo dimittere peccata, externum, ac sensibilem? Et quis renuet ficialibus, tam naturalibus, quam superna­ > sicut quilibet potest in corde suo remittere in eis verbis. Quorum remiseritis peccata, tural! bus. Minor vero præterquam quod I offensas sibi illatas. Sei hæc replica conremittuntur eis, a Christo Domino serie est evidens, suadetur ; nam baptismus I temnenda est, quippe quæ proce iit contra prolata, non contineri promissionem re­ constat ex ablutione tamquam materia institutum hujus dubii, in quo non inves ­ missionis peccatorum, ac subinde gratiæ, proxima, et aqua ut remota, et verbis : Ego tigamus radicem, et originem ritus externi sine qua non stat remissio ? Latet profecto, qua ( ♦ DE PŒNITENTIA. DISP. 1 te baptizo innominf Patris, el Filii et Spiri- I sanativam. Constat autem diversitas in idem minister, ut constat a simili aliorum tus Sancti, tamquam ex forma : Pœnitenlia modo regenerandi, a modo sanandi, ut vel Sacramentorum, et ratio suadet : nam si­ vero constat ex actibus pœnitentis. quibus in rebus naturalibus liquet, cum ad se­ cut Sacramentum est unicum, unicoquo detegit, ac detestatur peccata coram sacer- I cundum requiratur actus proprius infirmi , ministerio exercendum, ila minister est et dote legitimo, el ex sententia, qua profert : | cooperantis ad propriam salutem, et ita , debet esse unicus, pro uno et eodem mu­ Ego le absolvo, tamquam ex forma, ut in- I contingit in pœnitenlia, ut docet D. Tho­ nere obeundo, ob connexionem quæ repeferius videbimus : sed hæ sunt materi®, mas 4 contra Gentes, cap. 72, secus voro ritur inter ministros, et minisjeria, et in primo, ut evenit infantibus nullo modo et formae realiter, et essentialiter diversa* : postulat rerum ordo. Antecedens vero pro­ ergo Baptismus, et Pœnitentia constituun­ cooperantibus ad spiritualem generationem, batur : quoniam minister necessarius Bap­ tur ex materiis realiter, et essentialiter, quam consequuntur in Baptismo : ergo tismi, non importat potestatem clavium, diversis. Minor hujus secundi syllogismi inter Baptismum et poenitentiam invenitur et jurisdictionem ecclesiasticam ; cum hæc quam solus haereticus potest negare, pa­ diversus modus essentialis significandi. non in exteros, sed solum in filios eccle27. Quod vero ex parte rei significat® tet : nam ablutio realiter, et essentia­ siæ, ac domesticos, ut ita dicamus, exerliter differt a contritione, et confessione differant, patet. Nam licet gratia per unum, iCnr' cer* va^eati juxta illud Apostoli. 1, ad pœnitentis ; cum ablutio sit actio pure et alterum significata quoad speciem, et Corinth. 5 : Quid mihi de iis qui foris sunt externa: cum tamen contritio sit actus in­ ut ita dicamus substantiam, sit eadem in judicare? Minister autem pœnitentiæ exigit ternus externe manifestatus per confessio- ; esse rei, quoad modum tamen reipsa pro­ potestatem clavium, quam solis Apostolis, nem ; quocirca illa est actio corporea : | ductum cum illa, per quem constituitur in eorumqué successoribus largitus est Chrishæc vero spiritualis, imo et supernatura-x ! esse termini est specie diversa, ut constat Jojd.sq. tus Joan. 20, ut supra innuimus, et infra lis. Aliunde vero hæc forma : ego le baptizo, ex dictis tract, de Sacramentis in genere, late probaturi sumus. Sine qua nullum est etc., longe dissidet ab hac: ego te absolvo, disp. 1, dub. 9. Ubi ostendimus per quod­ Sacramentum pœnitentiæ, sicut est nul­ cum ista sit per modum sementi® ; secus libet Sacramentum produci gratiam sacralum judicium, nulliusque roboris sententia vero illa, utpote dumtaxat importans nu­ I mentalem specie modali diversam a gratia ab illegitimo judice prolata. Quod signum dam affirmationem, et enuntiationem : alterius Sacramenti, et est expressa docevidens longe aliam esse potestatem bapti­ ergo non est unde possit inter eas negari ' trina D. Thomæ, q. 27, de verit. art. 5 D.'lli, zandi a potestate absolvendi. ad 12, quam tradit his verbis : Dicuntur realis, et essentialis distinctio. Præterquam quod, ut recte observabit Objet26. Nec refert, si occurratur pro hære- enim gralix sacramenlales, el penes has saDThoœ. D.. Thomas ___ art. _. . 7 præsentis quæstionis, Uo’ ticis eam distinctionem quidem esse rea- I cramenta distinguuntur, sicut penes proprios si quis recte considerat, quæ Dominus dixit lem, et essentialem, si unum et alterum elfectus. Pertinent autem illi effectus ad gratiam de necesitalc Baptismi, tempore præcesserunt complexum, seu compositum sumatur in gratum facientem, quæ istis effectibus conjun­ ea, quæ dixit de necessitate Pœnitentiæ. Vel esse rei, non vero si accipiantur in ratione gitur : el sic cum propriis e/feclibus habent ergo concedendum est eadem Evangelistas signi, penes quam venanda est distinctio effectum communem, qui est gratia gralum inutiliter refricasse, ac retulisse, contra essentialis in ratione Sacramenti, et non faciens, quæ etiam per Sacramentum, et non ipsorum, et Christi dignitatem : vel faten­ I habenti datur, el habenti augelur. Esto tapenes illud, quod habet in esse rei. dum, ut reipsa est, alios ministros, aliamDiluitur. Non, inquam, refert, si ita occurratur. I men ita non esset, quod daretur talis que subinde potestatem pro Baptismo, et Nam ea distinctio a nobis intenta, et ca­ modus ex parte termini productus; sufficepro Pœnitenlia determinasse, ac instituisse. tholice propugnata, non solum est distinc­ i ret tamen diversus modus producendi Quæ est secundum principium distinctionis tio in esse rei, sed etiam in ratione signi, eamdem gratiam, ut ipsa in esse termini Baptismi a Poenitentia, quam Patres Con­ et quod idem est, in ratione Sacramenti :; I diversa evaderet, ut constat a paritate vitæ cilii in ipsomet Concilio statuerunt. Ïïrtinm ergo utroque modo distinguuntur Baptis­- i naturalis, quæ ut primo producta ab ho29. Tertium principium est hujusmodi. tada' Eftlca. Nam sicut diversitas arborum recte et mus et Pœnitentia. Consequentia constat,, I mine terminat generationem, ut reproet probatur antecedens : nam diversitas ducta a Deo, vel reparata terminat resur­ efficaciter colligitur ex diversitate fruc­ essentialis in ratione signi venanda est ex rectionem , quæ sunt actiones realiter tuum, et differentia causarum non aliunde j diverso modo essentiali significandi, et ex diversæ. Et ita contingeret in præsenti. melius agnoscitur, quam ex differentia diversitate essentiali rei significat®, ut vi- ; Idque magis constabit ex secundo funda­ effectuum; ita distinctio Sacramentorum detur per se notum : sed hæc diversitas Ï mento, quod versat, et satis urget ipsumnon aptius, nec ex alio capite venanda est, reperitur inter Baptismum et Pœniien- I met Concilium Tridentinum sess. 4, cap. 2, Trid> quam ex fructu et effectu, quem signifi­ tiam : ergo inter Baptismum et Pœniten- ubi theologice probat distinctionem Bap­ cant, et efficiunt : sed effectus ac fructus tiam adest distinctio essentialis, in ratione tismi a Poenitentia. Baptismi longissime distat a fructu et signi, ac Sacramenti. Probatur miuor 28. Quoniam diversa potestas, diversus- Ej effectu Pœnitentiæ : ergo baptismus est quoad modum significandi : quoniam Bap­ que minister concurrunt ad Baptismum et men:» Sacramentum longe distans in essentia a tismus significat gratiam ad instar regene­ ad poenitentiam : ergo Baptismus, et pœSacramento pœnitentiæ. Major cum in sexta rationis primæ, quippe quod est prima nitentia non sunt idem realiter Sacramen­ probatione liquet, et adhuc tenet in rebus, janua, cum quo patet aditus ad ecclesiam, tum, sed essentialiter diversa. Patet conse­ seu instrumentis artificialibus, quibus, et quin et constituitur homo intra eam, et quentia : quoniam ad unum et idem diversis utitur ipse artifex pro diversis, sine quo remanet extra illam. Pœnitenlia Sacramentum sicut sufficit unica et eadem ac determinatis effectibus, ut experientia vero significat iiraliam medicinalem, ac materia, et forma, ita sufficit unicus, et litem. constat, et docet D. Thomas supra q. 65, idem Salmant. Curs. theolog. tom J7.V _________ DDB. I. 17 art. 1, dicens, quod idem agens principali­ ter utitur diversis instrumentis ad diversos cffeclus, secundum congruentiam cpcrum. Et similiter virtus divina, el passio Christi operantur in nobis per diversa Sacramenta, quasi per diversa instrumenta. Minor vero probatur : nam effectus proprius baptismi est integra et perfecta remissio omnium peccatorum, sive originalis, sive actua­ lium ante ipsum commissorum quoad cul­ pam, et reatum cuilibet pœnæ sive tempo­ ralis, sive æternæ; quocirca vi illius Christum induimus, et novæ prorsus in illo efficimur creaturæ, ut docet Apostolus, ad Galat. 3. Unde gratia baptismatis dicitur, et vere est gratia regenerative, quatenus denuo, et primo per ipsam regeneramur in Christo, et vitam consequimur spiritualem, qua primo ipsi configuramur, ut constat ex ipsomet Apostolo. Et hoc per se lo­ quendo absque ulla prorsus cooperatione, aut dispositione nostra, ut liquet in parvu­ lis, et aliis usu rationis carentibus. At vero fructus, et effectus pœnitentiæ com­ muniter loquendo, non tantus, nec talis, quippe quem non assequimur, nisi magnis nostris fletibus, et laboribus, et idcirco laboriosus quidem baptismus appellatur ex SS. Patribus a Concilio. Quo fit fructum Pœnitentiæ proportioned, et quasi attem­ perari nostris actibus, ut docet D. Thomas D.Thom. in præsenti ad 1 et per eam per se loquendo non conferri pœnitentibus excellentem gra­ tiam, sicut per alia Sacramenta, oh defec­ tum non quidem ipsius Sacramenti, sed actuum ipsius pœnitentis, quæ habent ra­ tionem partis, et simul dispositionis. Unde gratia quæ est effectus hujus Sacramenti non est regenerativa, sed sanativa, et medicimalis, subindeque distincta a gratia Baptismali. 30. Quam doctrinam jamdiu ante Con­ cilium nos docuerat S. Thomas 4 contra D.Thcin. Gentes cap. 72, his verbis : Quia igitur conjunctio nostri ad Christum in baptismo non est secundum operationem nostram, quasi ab interiori quia nulla res seipsam generat, ut sit, sed a Christo, qui nos regenerat in spem vivam, remissio peccatorum in baptismo fit secundum potestatem ipsius Christi nos sibi conjungentis perfecte, et integre : ut non so­ lum impuritas peccati tollatur ; sed etiam sol­ vatur penitus omnis pœnæ reatus, nisi forte per accidens in iis, qui non consequuntur effec­ tum sacramenti propter hoc quod ficte acce­ dunt. Ecce Baptismi fructum, et effectum a Concilio statutum, et a D. Thoma luculen- DE POENITENTIA. tissime explicatum. Audiamus fructum, el effectum Pœnitentiæ non minus egregie descriptum : In hac vero spirituali sanatione Christo conjungimur secundum operationem nostram divina gratia informatam : unde non semper totaliter, nec omnes a qualiter remissionis effectum per hanc conjunctionem consequuntur. Potest enim esse conversio men­ tis in Deum, et in detestatione peccati tam vehemens, quod perfecte remissionem peccati consequatur non solum quantum ad purga­ tionem culps , sed etiam quantum ad remis­ sionem lotius paiix. Hoc autem non semper contingit. Unde quandoque per contritionem amota culpa, e! reatu pmx ælernæ soluto, ut dictum est, remanet obligatio ad aliquam pxnam temporalem, ut justitia Dei salvetur, secundum quam culpa ordinatur per pcenam. Quid clarius et nervosius pro statuenda differentia inter Baptismum et Poeniten­ tiam ? ÎU'Ua31. Instant tamen Hæretici hæc omnia tit tiæreti- recte salvari sola memoria Baptismi. Hic CoruB. enim in re exhibitus concurrit ad causan­ dam gratiam regeneralivam. ut catholici appellant. Ut autem memoria retentus queil efficere, et de facto efficit gratiam sanalivam, quæ est propria pœnitentiæ. Ad quid ergo pluralitas, et diversitas a Catholicis conficta inter Baptismum et Prenitenliam ? ^dfiur* Verum illud effugium risu potius, quam primo, rations refellendum esset si eo uter tiura cæcitas non magis lacrymas, quam risum excitaret . Et exploditur j rimo : quoniam ad memoria retinendum Baptismum recep­ tum nulla exigitur aliqua poæstas præter ipsam memoriam, quæ est potentia natu­ ralis. Sed Christus, loco sæpe allegato, aliquam potestatem dedit Apostolis a i li­ gandum. et solvendum, quam non largitus est aliis ; ergo nou contulit eis potentiam ad memoria retinendum Baptisma ; alias illi soli retinerent memoriam, et non alii. Secundo. Secundo Nam memoria retinere Bap­ tismum est quid naturale ; sed Christus Dominus in vi illius promissionis et po testatis non contulit Apostolis aliquid na­ turale; sed quod mixime referebat ad finem, et vitam supernaturalem. qualis est peccatorum solutio, et remissio : ergo ex vi prodictorum verborum non tribuit Apos­ tolis hoc quod est memoria retinere Bap­ tismum. IleielliTe- tio. Nam solumj)ossunt in memoriam lur tertio. reducere Baptismum, qui sui cornnotes illum recepere, quoniam memoria non est nisi eorum, quæ in nostra cognitione fue­ runt, respicit enim suum objectum sub rabone priPteriti. ut dicitur in lib. de me­ moria; sed infames sui impotes recipiunt Baptisma : ergo his non proderit recursus ad memoriam, cum numquam in eorum fuerit cognitione recepisse Baptismum. Atque ideo vel remanent sino remedio lapsi post baptismum, vel necessarium est illis recurrere ad poenitentiam, ut ad quid a baptismo diversum in ratione sacramenti; alias insufficienter providisset Christus de remediis contra peccatum post baptismum, quod vel ipsis hæreticis debet esse exo­ sum, et Christi redemptione nimis indi­ gnum . Ad hæc. Nullibi Christus Dominus ma­ gis commendavit memoriam Baptismi, quam Eucharistiae, vel assignent Hterelici, ubinam i l Salvator præstiterit ; quin in Eucharistia, et memoriam fecit suorum mirabilium, et ejus recor lationem nobis injunxit dicens : Hoc facile in meam comme­ morationem. Hæc quotiescumque feceritis in mei memoriam facietis. Et tamen nullus hactenus adhuc ex hæreticis dixit sola memoria, aut recordatione Eucharistiæ posse deleri peccata, aut ejus fructum per­ cipi : et eadem est ratio de aliis sacramen­ tis : ergo absque ullo prorsus fundamento id asseritur de Baptismo. Praeterquam quod proprius effectus bap­ tismi est remissio peccati originalis : ergo si ad memoriam revocatus proprium effec­ tum causal, utique remittet iterum pecca­ tum originale, et toties id prostabit, quo­ ties in memoriam redierit. Quod est falsum et omnino incredibile. 32. Deinde prosternitur illa doctrina. Quoniam si so a memoria baptismi suffice·· ret post eum lapsis ad justificationem, fa­ cilius ac commodius jûslificarentur homi­ nes post Baptismum quam ante Baptismum. Consequens est falsum, imo et absurdum : ergo falsum, et absurdum est sola recorda­ tione baptismi homines lapsos justificari. Majoris se ]uela est tam clara, ut oppositum nequeat rationabiliter dici ; siquidem faci­ lius ac commodius est in mentem reducere actum præteritum, quam actum externum ablutmnis, et submersionis exercere, siqui­ dem ad illum, cum sit actus pure internus, nullus labor, nullave exercitatio, aut alteratio externa requiritur; quam tamen adesse, et requiri ad ablutionem externam, quis ibit inficias. Falsitas consequentis probatur, tum ex Coi.cilio, et S3. Patribus communi DISP, 1, DUB. 1. communi voco clamantibus Poenitentiam esse quemdam Baptismum laboriosum; quod tamen numqüam docuere do ipsomet Baptismo. Et rationem tradunt : quia non peragitur Vèrapoenitentia nisi imbre lacrymarum, ac magnis nostris fletibus cum submissione ad judicem ecclesiasticum, a quo pœnitens præstolatur sententiam judi­ cialem absolutionis, vel detentionis. Quod tamen evidentissimum est ad susc*piendum baptismum nec concuiiere, nec desiderari. AP°st. Tum etiam ex Apostolo ad Hebræos 0, ubi docet impossibile esse eos, qui semel post baptismum prolapsi sunt, rursus renovari ad poenitentiam ejusdem baptismi, ut ex­ p.Thûoi. ponunt D. Thomas, et communiter SS. Pa­ tres. Hinc agnoscitur absurditas consequen­ tis intenta. Siquidem rationi dissonum est, eum qui post acceptum Baptismi benefi­ cium propria voluntate deliquit, et gratiam liberaliter ex Christi meritis donatam pro­ degit, tam commode, ac facile in pristinum statura restitui, ac discissam amicitiam tecuperare, præ illo, qui non propria ^pluntate, sed aliena in lapsum ruit, quales sunt infantes rationis impotes. Quæ est doctrina Went. Concilii Tridentini sess. 14, cap. 8 de satisfactionis necessitate, et fructu. Et qui­ dem si ignorantia minuit voluntarium, et consequenter delictum ; qua ratione Deo non indignum, ac dissonum judicabitur ignorantes amplius plectere, quam eos, qui ex propria scientia, et malitia prolapsi sunt. Ut falsa ergo, et nimis absurda explodenda est ea Novatorum doctrina, a Tridentino anathemate proscripta sess. 7, can. 10, his verbis : Si quis dixerit peccata omnia quæ I post baptismum fiunt, sola recordatione, et Extf fide suscepti baptismi, vel dimitti, vel venia­ glUlM lia fieri anathema Sil. Et tenendum catho­ ultlBi. lice in ministris Ecclesiæ esse potestatem diversam ad baptizandum, a potestate ab­ Iftnsolvendi posl baptismum. Unde D. Ghrysat. sostomus, lib. 3 de Sacerdotio, cap. 5, inquit : Pater omne judicium dedit filio suo. Cæterum video ipsum omne judicium a Deo filio traditum sacerdotibus esse, el servorum sententiam Deus confirmat, cum dixit. Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Reco­ lantur supra dicta n. 1 i. § IV. iaet a. Hærelicôrum tela obtunduntur. 33. Prima hteresis contra primam et catholicam assertionem cum Novato nata, . 19 non solum invaluit apud Sectatores Novatianos, sed et in plure» ejusdem fæcls irrepsit, ut supra vidimus. Pro qua plura congerunt testimonia nullius fere difficul­ tatis ex sacra scriptura, et Patribus : quo­ circa solum quæ aliquam speciem facie tenus ostendunt proponemus, et explicare conabimur’. Objiciunt ergo primo, Apostolum ad Apost. Hebræos 6. ubi docet impossibile esse eos, qui semel illuminati sunt, et gustaverunt cœleste donum, et participes facti sunt Spiritus sancti, et prolapsi sunt, revocari rursus ad poenitentiam : sed qui Baptis­ mum recepere, sunt illuminati, et accepe­ runt donum Spiritus sancti : ergo post baptismum nullus eis relinquitur aditus ad poenitentiam, subindeque non est tale Sacramentum. Respondetur distinguendo majorem ; im- Diruitur, possibile est rursus renovari ad pceniten­ tiam medio Sacramento Baptismi, concedo majorem ; medio Sacramento pœnitentiæ, nego majorem, et concessa minori, ne­ gatur consequentia. Quoniam, ut supra vidimus, mens Apostoli, non fuit, nec esse potuit, excludere Sacramentum Pœ­ nitentiæ, sed Baptismum pœnitentiæ, quem aliqui iterare, et sæpius recipere lenta­ bant ; cum tamen iterabilis non sit, quia per ipsum integre Christum induimus, et Christo conformamur. Unde semel illumi­ natis Baptismate, non est locus redeundi ad Baptismum, est enim prima tabula post naufragium, qua semel omissa, et per pec­ catum fracta, non remanet locus ad ipsam, sed ad secundam, quæ est pœnitentiæ Sa­ cramentum , ut idem Apostolus docet Apost, cap. 10 ejusdem epist. : Voluntarie enim peccantibus nobis acceptam notitiam verita­ tis, jam non relinquitur pro pcccalis hostia, nimirum Baptismi. Quæ doctrina traditur a D. Thoma in hac quæst. art. 10 ad 1. Ubi idem argumentum solvit, dicens : Quod quia apud Judæos erant secundum legem quædam lavacra instituta, in quibus se plu­ ries ab immunditiis purgabant, credebant aliqui Judæorum, quod etiam per lavacrum Baptismi aliquis pluries purificari posset. Ad quod excludendum Apostolus scribit ad Hæbræos 6. quod impossibile est cos qui semel sunt illuminati, scilicet per Baptismum, rursum renovari ad Pcenitentiam, scilicet per Baptismum, qui est lavacrum regenera­ tionis, el renovationis Spiritus sancti, ut dicitur ad Titum 3. Et rationem assignai ex hoc quod ρτ Baptismum Christo homo cnm- 20 Dfc PŒNITENTIA. mortlur : undr subdit crucifigentes sibimel I ipsis /ilium Dei. 1 nephca. 34( contra hanc expositionem, quæ etiam est Chrysostomi, Theodoreti, Theophilati, et aliorum Patrum urgent hære­ tici. Nam act. 26 testatur idemmet Apos­ tolus coram judice Agrippa se nihil extra dixisse, autprædicasse, quam ea.'quæ Pro­ phétie locuti sunt, et Moyses. Sed nec in Prophetis, nec in Moyse invenitur vesti­ gium Sacramenti Pœnitentiæ : ergo non est hoc Sacramentum. Et consequenter dum scribit eos, qui semel illuminati sunt, rursus renovari non posse ad pœnitentiam, penitus excludit refugium ad Pœnitentiam ut Sacramentum. Ad hæc Apostolus post promulgationem Evangelii non aliam prædicavit pœniten­ tiam, quam eam, quam prædixerant, et annuntiaverunt Prophet® ante Evange­ lium, ut idem Apostolus affirmat in præallegato testimonio : sed constantissimum Triifest. esti et docet ipsummet Concilium Tridentinum, cui Catholici tantum deferunt, ante Evangelium non extitisse Prenitentiæ Sa­ cramentum : ergo post promulgationem Evangelii non est ab Apostolo prædicatum sacramentum Pœnitentiæ : subindeque impossibilitas reconciliationis, quam docet Apostolus in præallegato testimonio est negatio sacramenti Pœnitentiæ, cujus non est mentio in testamento veteri. Solutio 35. Huic argumento occurrit Bellarmi­ Bellarnus lib. 1 de Prenitentia cap. 11, conce­ mini. dendo Apostolum prædicasse Pœnitentiam virtutem, quam prædixerant, et præannuntiaverant Prophetæ, non vero Poeni­ tentiam Sacramentum, quippe quod non­ dum erat institutum. Ex quo solum sequitur Sacramentum Pœnitentiæ non fuisse in lege veteri, quod verissimum et catholicum est; non vero convincitur non esse in lege Evangelica, pro qua, et in qua Christus illud instituit. Non Hæc tamen solutio non placet et quod satisfa­ pejus est, hæreticorum argumentum non cit satis diluit. Nam si ex una parte est verum quod solam Pœnitentiam, quæ est virtus prædicarit Apostolus, non vero Pœniten­ tiam, quæ est Sacramentum, et ex alia nec in libris Moysis nec Prophetarum reperitur Pœnitentiæ Sacramentum ; plane sequitur Apostolum non prædicasse sacramentum Pœnitentiæ. Hinc autem vires assument Novatiani et Sectatores ad penitus abolen­ dum prædictum Sacramentum : quippe quod uec in lege veteri a Moyse aut Pro- phelis, nec in lege graliæ ab Apostolo non fuit praedicatum. Praeterquam quod aliunde id urgeri po­ test. Quoniam incredibile omnino est, Apostolum, quem ut sui ministrum, ac dis­ pensatorem miserat Christus Dominus ad disseminandum Evangelium, et prædicandum omni creaturae, non prædicasse Sacra­ menta apprime necessaria, inter quae unum est pœnilentia, ad remissionem peccato­ rum, et potestatem, quam acceperat ab eo­ rum authore ad eorum administrationem. Id autem non praestitisse Apostolum palam fatetur Bellarminus : ergo in neutra lege sive scripta, sive grati® promulgatum est sacramentum Prenitentiæ, atque ideo est denuo inventum a Catholicis, ut passim hæretici ganniunt. Eo vel maxime : quo­ niam ut constat ex Matthæi ultimo Christus dixit Apostolis : Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Fi­ lii, et Spiritus Sancti, docentes eos servare omnia, quxcumque mandavi vobis. Ubi duo præcepisse constat, et baptismum, et doc­ trinam servandi omnia, quæ ipsis manda­ verat : ergo si Apostolus non docuit in sua praedicatione Sacramentum Pœniteutiæ, signum erit hæreticis prædictum Sacramen­ tum non comprehendi sub mandato Christi, subindeque esse novum figmentum Catho­ licorum. 36. Sed licet ista urgentia videantur contra Bellanninum, non tamen ita urgent contra veritatem Sacramenti Pœnitentiæ, quam sartam, tectamque servare studemus. Et quidem quam parum, aut nihil faveant hæreticis, facile monstrabitur, si idemmet ipsorum argumentum sub eadem forma in illos retorqueamus. Quoniam eo loci affir­ mat Apostolus coram judice Agrippa se ni­ hil extra dixisse, aut prædicasse, quam ea quæ Prophétie, et Moyses locuti sunt : sed neque in Prophetis, aut Moyse est expressa mentio Baptismi, quem esse Sacramentum profitentur hæretici, alioqui Christianorum nomine forent indigni : ergo nec Baptis­ mus est Sacramentum, nec ut Sacramen­ tum prædicatum est ab Apostolo, nec con­ sequenter comprehensus est Baptismus sub mandato Christi, si verum est Apostolum docuisse, quæcumque Christus illi manda­ vit, ut arguunt ex Matth. ultimo. Vel ergo illis fatendum est non esse sacramentum Baptismi in vi illius argumenti, quod est apud ipsos falsum ; vel concedendum recte cohærere cum illis verbis Apostoli Sacra­ mentum Pœnitentiæ in lege gratiæ a Christo Domino DISP. I, DUB. I. Mati Verior soloOo. Domino institutum, ct ab Apostolis pro­ mulgatum, non minus ac ipse Baptismus ab hæreticis receptus. 37. Pro vera ergo solutione animadver­ tendum est (id quod vel ipsi hæretici non possunt non admittere) Baptismum esse primum ecclesiæ Sacramentum (quidquid sit do aliis) subindeque præcoptum Bap­ tismi prius ligare, quam præcepta circa alia Sacramenta. Cum enim caetera alia Sacra­ menta supponant essentialiter Baptismum, non obligant proxime, et immediate ante Baptismi receptionem. Baptismus autem (et est secunda observatio) non supponit, sed constituit fideles, atque ideo non ministra­ tur nisi infidelibus, sive hi sint parvuli, sive adulti. Quo fit non esse necessarium intimare, aut explicite exponere præcepta circa alia Sacramenta eis, qui Baptismi Sacramentum nondum acceperint. Sed suf­ ficit ea implicite proponere, ac indistincte significare, instruendo nimirum converten­ dos, et alios quorum conversioni incumbi­ tur, de Baptismo, quo fit integra peccato­ rum remissio, et de Christo legislatore, et Ecclesiæ capite, ac fundatore. Et ratio est perspicua, et tam evidens, ut nec ab ipsis hæreticis possit negari : quoniam præcepta, quæ respiciunt dumtaxat homines ut sunt intra Ecclesiam, non aliter proponenda, et explicanda sunt, quam ut ligant, et obli­ gant : sed non ligant infideles nisi mediante Baptismo, et ut in Christo capite Ecclesiæ continentur : ergo solum mediate et quasi virtualiter, et in radice proponenda sunt, et explicanda infidelibus nondum Baptismo Christo renatis. Sed sufficit illis exponere, ac prædicare remissionem peccatorum in nomine Christi faciendam, sine quo non est salus, nec regressus ad vitam peccatis Atior. 4. cxtinctam, ut constat ex illo act. 4 : Nec enim est aliud nomen sub calo datum homi­ nibus, in quo oporteat nos salvos fieri. Porro ita rem fuisse, ac Apostolum Paulum se gessisse, evidenter constat ex eodemmet capite ab Hæreticis allegato, immediate ante verba citata, ubi coram Agrippa et aliis quamplurimis sui rationem reddens, inquiebat : Sed his qui sunt Damasci primum, et Hierosolymis, et in omnem regionem Judeæ, cl gentibus annun­ tiabam, ut pœnitentiam agerent, et converte­ rentur ad Deum, digna pœnilentiæ opera facientes. Post quæ subjunxit : Auxilio adjutus Dei sto testificans minori, atque majori nihil extra dicens, quam ea, quæ locuti sunt futura esse Prophetæ, et Moy­ 21 ses, si possibilis Christus, si primus ex resurrectione mortuorum lumen annuntia­ turus est populo, et gentibus. Ubi clare constat formaliter, et expresse intimasse Apostolum eam Pœnitentiam, quam esse necessariam ad conversionem gentium prænuntiarant Prophetæ, et Johannes Baptista prædicavit, non tamen exclusit Pœnitentiam post conversionem in ecclesia statuendam, imo jam constitutam ; sed mediate et virtualiter indicavit docens Christum post suam resurrectionem lumen annuntiaturum populo, et gentibus, quate­ nus post resurrectionem Sacramentum Pœnitentiæ foret instituturus. 38. Hinc ut credimus, satis perspicue diluuntur Hæreticorum argutiæ, et in forma respondetur ad replicam contra expositionem Div. Thomæ, et Patrum, concedendo absolute, et prout jacet, ma­ jorem ; sed minor est distinguenda : Sed nec in prophetis, nec in Moyse, invenitur vestigium Sacramenti Pœnilentiæ, formali­ ter, et expresse, admittimus minorem : mediate., et implicite, negamus minorem, et consequentiam cum altera subillata. Siquidem in Moyse et Prophetis invenitur Christus præsignatus, ac prænuntiatus, ut salvator, ac institutor Ecclesiæ : unde fides in ipsum explicata erat fides implicita omnium ab ipso instituendorum, et prædicatio ipsius explicita prædicatio itidem implicita omnium aliorum, quæ in Ecclesia gerenda essent, inter quæ est Sacramen­ tum Pœnitentiæ. Juxta quam distinctionem respondetur ad confirmationem , distinguendo etiam majorem. Apostolus post Evangelii pro­ mulgationem non aliam prædicavit Pœni­ tentiam, quam prædictam, et prænuntiatam a Prophetis, sive explicite, et implicite, concedo majorem : explicite tantum, nego majorem. Et concessa minori, neganda est consequentia; alias eodem conficeretur ar­ gumento Baptismum non esse verum Sa­ cramentum, utpote quod non est a Pro­ phetis explicite prænuntiatum, ut supra arguebamus. 39. Hinc facile conciliantur ea duo tes- Concitimonia, superficie tenus opposita, re tamen ipsa satis cohærentia. Nam in primo tesiimoad Hebræos 6 loquebatur Apostolus cum uia· Hebræis jam catholicis, et in fide erudi­ tis ; sed quia apud eos irrepebat mos ad baptismum confugiendi, ipsumque sæpius repetendi, carpit eos Apostolus dicens in fine capitis 5 : Etenim cum magistri esse DE 1 OENI l ENTI Λ. 17 I II deberetis propter leinpus. rursum indigetis, ut doceamini, quæ sint etementa exordii ser­ monis Dei. Et incipiens caput 6 damnat baptismatum doctrinam docens impossi­ bile esse renovari rursus per baptismum jam receptum, et prohibet recipiendum nisi semel, ut rectissima explicuit D. Tho­ mas cum aliis ex SS. Patribus In testi­ monio autem allegato ab hæreticis ex Aci. 26, reddidit rationem eorum quæ gentili­ bus, et aliis nationibus prædicaverat, et affirmat non esse alia, quam quæ in Pro­ phetis continebantur. Unde expresse solum hortabatur eos ad Poenitentiam et Baptis­ mum; Doctrina autem de pœnitentiæ Sa cramcnto solum pertinebat ad catholicos et actu fideles. Sed quia in Prophetis con­ tinebatur Christus, ibi mediate, et impli­ cite continebatur doctrina Sacramenti Pœ­ nitentiæ, fidelibus propria, non infidelibus. Atque ideo nil mirum eam ibi non expli­ casse. Unde iterum po?snnt clare, faciliter et vere distingui omnes consequentia?, quas urgent haeretici : et concedendæ om­ nes illæ, quæ inferunt infidelibus prædicatam fuisse Pcenitentiam et Baptismum præ exactam in adultis, quæ est virtus et non Sacramentum : et similiter umnes illæ, qua· solis fidelibus tenent propositam fuisse Pcenitentiam, quæ est Sacramentum. Negandæ vero sunt, quæ oppositum enun­ tiant. Juxta quam distributionem non est oppositio testimoniorum ; sed omnia con­ sonant , quin oggannire possint hæretici vel apparenter. Adde (et est adhuc clarior præcedentium confirmatio) quia cum pœnitentia virtus ex Christi institutione non sit vera virtus Pœnitentiæ, quin importet votum Pœni­ tentiæ ut est Sacramentum, ut in limine hujus tractatus statuimus; eo ipso quod Apostolus in suis ad gentes concionibus hortaretur ad dignos fructus Pœnitentiæ, faciendum; hortabatur virtualiter, et im­ plicite ad ipsum Sacramentum Pcenit ntiæ, sine quo saltem in voto nullus est dignus fructus Pœnitentiæ. Alteram 40. Deinde arguitur ratione in favorem bæreiicorum Novatianorum. Quoniam omnia Sacramenta fanda- constant ex rebus et verbis juxta illud ni catum. Aug ist. Augustini : Accedit verbum ad elementum, et fit Sacramentum ; sed in pœnitentia non est elementum aliquod, cui accedat verbum : ergo Pœnitentia non est vere Sacramentum. Minor, quam Catholici ne­ gamus, facile probatur ab adversariis : quoniam in poenitentia, prout geritur inter catholicos, non interveniunt nisi actus pœnitent s, et sacerdotis : sed neutri horum sunt res, aut verum elementum : ergo in pœnitentia non est aliquid quo elevetur ut sit vere Sacramentum. Nec sufficit, si ex D. Thoma respondea­ tur, actus pœnitentis habere in hoc sacra­ mento rationem materia.*, aut elementi. Nam contra est, tum quod ea propositio D. Augustini est doctrinalis, et ut talis in Ecclesia recepta : atque ideo proprie, et universaliter accipienda : Dicere autem quod actus dolendi, et propalandi peccata, sunt elementum, est improprissiraa locu­ tio : ergo non ita improprie explicanda est. Tum etiam quia adhuc ea improprissima. et veluti metaphorica acceptione admissa non est urgens ratio, quare verba sacerdotis, non sint elementa, sicut verba pœnitentis. Tum denique quia si esset legitima metaphorica usurpatio, protinus fieret verba ipsa sacerdotis non vere verba esse, sed metaphorica, et impropria, nec facile convinceretur oppositum docens : ergo ne hoc dicatur, asserendum est non esse locum in præsenti metaphoricæ seu impropriæ locutioni, atque ileo elementi nomine, non venire actus pœnitentis. 41. Ad argumentum respondetur conce­ dendo majorem, quam jam olim docuerunt SS. PP. definierunt Concilia plura, maxime vero Florentinum, et Tridentinum, et nos ex ipsis probatam reliquimus tract, de Sa­ cramentis .n genere disp. 2. Ubi explicui­ mus quæ, et qualis sit ista compositio. Minorem negamus, et diluimus cum D. Thoma in præsenli, ad primum ubi in­ quit : Ad primum ergo dicendum, quod no­ mine corporalium rerum inlelligunlur large etiam ipsi exteriores aclus sensibiles, qui ita se habent in hoc Sacramento, sicut aqua in Baptismo, vel Chrisma in confirmatione. Nec aliud voluit D. Augustinus, cujus proposi­ tio solum intelligitur de Baptismo, in quo dumtaxat pro materia adest verum elemen­ tum, nimirum aqua; secus autem in aliis ceteris sacramentis. Inde tamen protensus fuit ejus sensus ad omnia alia sacramenta, ut aliquid sensibile pro materia assignare­ tur, ob identitatem rationis, quippe nul­ lum Sacramentum est quod sensibile non sit, et sensibiliter non significet. Idque satis liquet ex cap. : Xon ut apponeres, de Baptismo. Et cap. Multi sæcularium 1, q. I, ubi dicitur : Ob id sacramenta dicuntur, quia sub tegumento corporalium rerum di­ vina virtus secretius operatur salutem in eis. Hinc ■ r- * i Solat D Cap. Noo, Gap. Mulli DISP. I, DUB. I. Hinc constat ad primam impugnatio­ nem. Nam quod verum elementum sit pro­ prie materia solum convenit Baptismo ; in aliis vero sacramentis id non desideratur, sed sufficit esse rem vere et n-aliter sensi­ bilem et sensibiliter applicatam, ut constat in sacramento Matrimonii, in quo consen­ sus externe manifestatus habet rationem materiæ, et formæ sub diversis muneribus. Et in hoc sensu propositio illa I). Augus­ tini est doctrinalis, et universaliter distri­ buens pro omnibus sacramentis; non vero in sensu, in quo primo ab ipso prolata fuit, et adversarii contendunt. Nec est tam impropria aut metaphorica locutio, qualem nobis obtrudunt : sed vera, et realis; cum actus externi confessionis, et absolutionis sint vere, et realiter a parte rei, quamtumvis celeriter, et facile tran­ seuntes, uti omnia alia successiva : simi­ liter sunt satis corporei, et sensibiles, ut experientia ipsa testatur. 42. Non est majoris ponderis secunda probatio opposita : Quoniam actus pœni­ tentis non sunt omnino determinati usque dum adveniat absolutio, quæ se habet ad instar sententiæ in foro pœnitentiali. De­ terminantur vero ad complete significan­ dum per absolutionem, qua judicium illud completur, atque ideo merito absolutio sibi vindicat rationem formæ , et actus pœni­ tentis rationem materiæ, idque universali­ ter tenet in omni judicio, usque ad exitum sententiæ. qua ultimo completur, ac perfi­ citur, partium processus, et litigium ces­ sat, ac conatus. Tertia tangit difficultatem inferius dis­ cutiendam. Modo sufficiat indicasse dis­ crimen inter actus pœnitentis, et absol­ ventis : nam illorum nomine non veniunt intelligendi semper actus proprie tales, sed sufficiunt nutus, aut signa externa dolorem internum aliqualiter exprimentia; quod tamen non sufficit ad judicem absolven­ tem. Et ratio disparitacis eiicitur quoad præsens ex proxime dictis : nam quod se tenet ex parle pœnitentis usque ad sen­ tentiam exclusive est determinabile ad absolutionem, vel damnationem : atque ideo patitur suam qualem indifferentiam, vi cujus jure obtinet vices materiæ deter­ minabilis per formam. Quæ autem se te­ nent ex parte sacerdotis, est absolutio; qui quia supponit cognitionem causæ, cum de­ lictorum discretione, vel confert absolutio­ nem, vel subtrahit, determinando, ac decer­ nendo pro reo, vel contra ipsum. Unde ratio 23 formæ, de cujus ratione est complere, ac determinare, postulai fieri, non utcumque, sed modo humano prolata, atque ideo per formalia verba, non vero per nutus. Cujus non aptior assignabilis est ratio a priori, quam Christi institutio universali totius ecclesias traditione probata, et promulgata, de quo infra. Alterius hæresis deliramenta erlirpanlur. 43. Secundam, eamque capitalem hæ- Secunda resim confundentem Pœnitentiæ sacra- haereti­ corum I mentum cum Sacramento Baptismi, qna- senten­ ; tonus illa nil aliud sit, quam Baptismum tia. i memoriter refricare, et media hac recor­ datione actus fidei peccatorem exercere, tenuerunt, ac pertinaciter tenent, quotquot supra dedimus, et innumeri alii, inter quos tot sunt sententiæ, quot capita, ut videre est apud Bellarminum, et Valen­ tiam. Quin et in quolibet eorum tanta est inconstantia, tantaque diversitas, ut vix nec vix quidem, unico ictu eorum placita queant praecidi, ac prosterni. Adeat, cui per otium licuerit, hos et alios controversistas, apud quos passim palinodiam ca­ nere audiet. Nobis sufficiat ejus, in quo conveniunt, et cui fidunt, fundamenta di­ ruere. Unde. 44. Primo arguitur : nam juxta promis­ Arg. 1. sionem Christi sola fide, et Biptismo ho­ mines justificantur, et salvi fiunt : ergo si qua est pœnitentia, neutiquam conducit infallibiliter ad justificationem ; nec proinde erit Sacramentum distinctum a Baptismo. Haec secunda consequentia constat ex pri­ ma : quia nullum sacramentum est, quod quantum estex se, non afferat promissionem divinam de gratia infallibiliter conferenda. Prima vero ex antecedenti sufficienter sibi deducere videntur : quoniam si qua pœni­ tentia gratiam justificantem infallibiliter induceret, jam non sola fide, et Baptismo justificaremur, et salvi fierent homines, ■quod est contra promissionem a Christo factam. Antecedens autem probant ex illo Marci 16 : Qui crediderit, cl baptizalus fue­ Marci 16. rit, salvus erit : qui vero non crediderit, condemnabitur. Ubi c’are solis fidei et Bap­ tismo defertur salus animae in hac vita, et in futura. Confirmatur primo ex D. Augustino id D. Au­ ipsum dissertissime asserente lib. de Nup­ gust. tiis cap. 33, ubi docet, quod lavacro re■ : * T. U t/|t « '»■ 1 · I 11) DE PŒNITENTIA. generationis non tantum peccata prælerda, sed diam posterius admissa remittuntur. Hoc. autem fieri nequit per Baptismum pluries receptum : ergo necessarium est recurrere ad Baptismum memoria repeti­ tum, quo excitantur homines ad novos, casque ferventiores fidei actus. Fulge i!. Confirmatur secundo ex D. Fulgentio lib. de fide ad Petrum cap. 30, ubi Bap­ tismum appellat Sacramentum fidei, et Lui. 3. Pœnitentiæ juxta illud Lucæ 3 : lend Joan­ nes prædicans Baptismum Pœnitentiæ in re­ missionem peccatorum : ergo sensit S. Doc­ tor in unum et idem coire Baptismum et Pœnitentiam absque reali diversitate in ratione Sacramenti. Id quod haud obscure (et est tertia confirmatio etiam tradidit N. Cy Cyrillus lib. 12, in Joannem cap. 56, ubi rill. docens duobus modis posse peccata re­ mitti, et per Baptismum, et per Pœniten­ tiam, inquit rationem reddens : nam aut credentes, el vilœ sanctimonia probatos ho­ mines ad Baptismum inducant, ac deinde indignos diligenter expellunt : aut Ecclesiæ filiis, peccantibus quidem increpationem adhibent, pandentibus autem indulgent : Ergo sola increpatione, aut indulgentia remittuntur, vel retinentur peccata post baptismum ; non vero pœnitentia aliqua, quæ sit sacramentum distinctum a Bap­ tismo. Solvitur. 450 Hæc tamen debilissima sunt ad tan­ tum pondus sustinendum. Unde responde­ tur ad primum distinguendo antecedens : sola fide, et Baptismo homines justifican­ tur, et salvi fiunt, post Baptimum suscep­ tum, et peccatum commissum negatur an­ tecedens : quia peccatum mortale patra­ tum post Baptismum non remittitur nisi per Sacramentum Pœnitentiæ in re, vel voto. Quod quidem nos docuit ipsemet Christus Sacramentorum Auctor. Si autem peccata Baptismum præcesserint. et post ipsum nullum intervenerit, quo gratia Bap­ tismi destruatur, verum est antecedens, et catholicum. Et hæc fuit Christi promissio, non autem ea, quam sibi comminiscuntur hæretici. Unde illatæ consequents sunt malae, et male deductæ, ex illo vero fun­ damento, procedente dumtaxat de prima hominis regeneratione, qua homines inte­ gre, et perfecte Christo configurantur, et in ipso renascuntur. Quoniam ut inquirit August, [). Augustinus epist. 23 : Si parvulus bap­ tizetur, el grandxvus factus propria incaperil habere peccata, per quam gratiam remittentur? Non regeneratione (respondet DISP. I, DUB. J. gratia rogonoratlva ; cum utraque det pri­ S. Doctor ideal Baptismo), sed alia recon­ mum esse homini in ordino gratiæ, et utra­ ciliations resarciri posse, nimirum Picnique deleat peccata prrace lentia. Quod vero tentia, ut statim videbimus. inter ea peccata unum Kit originale, et alia Ad confirmationem dicimus, Baptis­ actualia, ad quod confugiunt catholici, de mum peccata præcelentia delere quidem materiali est, et omnino impertinens ad seipso me lia gratia regenerati να, posterius distinctionem, et multiplicationem Sacra­ tamen commissa mediate, hoc est medio alio mentorum, ut constat a simili in peccatis Sacramento Pœnitenliæ, cujus homo non venialibus, ad quæ extirpanda non est est immediate capax, quin supponatur Bap­ aliquod Socramonlurn per se primo insti­ tismus, qui est prima janua ad alia Sacra­ tutum ; sed codemmet sacramento Pœnimenta. Et in hoc sensu est vera illa propo­ Vew teniiiB, quo primario delentur mortalia, ex sitio D. Augustini, ut S. Doctor ibi se se.’tiu consequenti, et minus principaliter remitti explicat subjungens : quod non prodesset docent Catholici ipsa venialia : Similiter vel ante baptismum pandentia, nisi Baptis­ ergo dicendum est de Baptismo, qui licet a mus sequeretur : vel postea nisi prxcesserd. sua primieva institutione, solum tendat in Idem docet de adulterinis conjugiis cap. expiationem originalium, ex consequenti 16, his verbis, si a Cathecumeno factum queibit omnia actualia destruere, quoties est homicidium, Baptismate abluitur, si a ad ipsum, si non re, allectu tamen, el ex­ baptizato, pandentia, el reconciliatione sa­ citatione baplizatus confugeri t. * natur. Quo quid evidentius pro veritate Saislio. Respondetur distinguendo minorem : catholica, quam ab haereticorum insultibus Non est distinctio quoad entitatem, et ut vindicamus. Hunc etiam sensum tenent Exp«?&*· 54. Sed dices. Eliam in Pœnitentia, et Matrimonio datur specialis gratia Sacra­ mentalis : et tamen eam non appellavit S. Doctor gratiam excellentem, seu excel­ lentiam graliæ' quin oppositum statuit in his duobus Sacramentis præ cæteris : ergo ideo fuit quia ex ejus mente non coincidit excellentia graliæ cum gratia Sacramentali, et e converso. Traian Respondetur concedendo majorem, quam ratio ipsa evincit, et minorem, et negamus . consequentiam. Cujus disparitatem non emisit D. Thomas, sed assignavit : quo­ niam licet per Sacramentum Pœnitentiæ, et Matrimonium pioducatur gratia Sacra­ mentalis cuilibet eorum propria; hæc ta­ men non importat excellentiam gratiæ; secus vero aliæ aliorum Sacramentorum. Et ratio non est, quia excellentia gratiæ addat supra gratiam sacramentalem, ut intendit arguens, et indicavit Nuno. Sed quia in aliis Sacramentis descendit pleni­ tudo graliæ totaliter ab extrinseco, nimi­ rum ab ipso Deo ex meritis Christi ad obeunda propria munera cujuslibet Sacra­ menti, dum obex non sit. In Pœnitentia vero, et Matrimonio se attemperat, ut ita dicamus, influxus actibus humanis, ut ef­ fectus non fiat nisi modo humano, non autem ex plenitudine potestatis Christi, ut in aliis Sacramentis. Quoniam, ut bene observavit Ferrara 4, contra Gentes cap. 17, et est doctrina D. Thomæ ibi, et alibi sæpe, in spirituali sanatione per contritio­ nem non fit remissio per solam sufficien­ tiam passionis Christi, sed ex applicatione illius ad nos per nostram operationem li­ beri arbitrii. Et ideo non semper totaliter remittitur peccatum quantum ad pœnam, sed plus, minusve juxta majorem aut mi­ norem conatum, et intensionem nostrorum actuum. Et quia virtus primæ causæ qnandam limitationem, aut modificationem re­ cipit in secunda, idcirco effectus non evadit adeo perfectus, ut constat in sanitate a Deo se solo restituta, vel per proprios ac­ tus reparata. Quia ergo tam gratia sacra­ mentalis Pœnitentiæ, quam Matrimonii I deserviunt ad suos effectus ita restricte inI ducendos, idcirco non sibi vindicant no­ men aut rationem excellentis gratiæ. Cujus oppositum ob rationem omnino oppositam 29 evenit in gratia Sacramentali cæterorum Sacramentorum. 55. Nec te moveat, quod ad alia Sacra­ menta etiam concurrunt proprii actus, et ut in plurimum semper debent concurrere, nisi ad Baptismum et Confirmationem in infantibus. Quoniam ut diligenter prævidit S. Doctor in præsenti ad primum : Si D.Thom. qui actus humani sunt in talibus Sacramen­ tis, non sunt de essentia Sacramentorum, sed dispositive se habent ad Sacramenta. In illis autem Sacramentis, quæ habent effec­ tum cor respondentem actibus humanis (qua­ lia dumtaxat sunt Pœnitentia, et Matri­ monium) ipsi actus humani sunt loco ma'leriæ. De ratione autem materiæ, quæ in Sacramentis concurrit simul cum forma ad effectum Sacramenti, est contrahere, coarctare, et constringere amplitudinem tum formae, tum influxus agentis; cum unumquodque recipiatur ad modum reci­ pientis, ut est commune proloquium. Stat ergo assignata disparitas, quare gratia Sacramentalis aliorum Sacramentorum, sit et vere appelletur excellens gratia, vel gratia excellenliæ, secus autem gratia Pœ­ nitentiæ, et Matrimonii. DUBIUM II. Utrum Sacramentum Pœnitentiæ constitua­ tur essentialiter ex actibus pœnilentis, et absolutione ? Ab existentia Sacramenti Pœnitentiæ, cui contra hæreticos statuendæ operam dedimus, immediate procedimus ad ejus quidditatem investigandam. Et quia id du­ pliciter fieri valet, vel metaphysice genus, et differentiam considerando ; vel phy­ sice solum, ad materiam et formam dum­ taxat attendendo, relicta quoad præsens prima consideratione, secpndam assumi­ mus prosequendam. Sed ut clarius, et ex­ peditius procedamus, in processus limine certa ab incertis separare, et difficultatis scopum determinare operæ pretium est. i I· Aperitur status quæslionis. 56. Supponendum itaque est in Sacra- 1 suppomenlo Pœnitentiæ convenire actus aliquos siti0· pœnilentis et Sacerdotis, idque ita esse, et dub. 1 tetigimus, et quæstionis titulus demonstrat, dum an ex eis componatur? 30 ; DI8P. 1, DUB II. DE PCEN1TENT1A. interrogat. In quo nulla est controversia 1 inter Catholicos, imo nec apud hæretcos, nisi forsan, quia negant actus a Catholicis assignatos ad Pœnitentiam requiri; cum ipsi alios longe diversos acconseant. Et in primis, ut quantocius ab his ex­ pediamur, prorsus ableganda est Lutheri doctrina comminiscentis incussos cons­ cienti® remorsus, ac timores, necnon ip­ sam fidem, seu fiduciam de remissione con­ ceptam, intrinsece componere Pœnitentiæ Sacramentum, atque, ejus partes exister?. Quem errorem seu potius hieresim, damTridecit. navit, ac proscripsit Concilium Tridentinum sess. 14. cap. 3, et can. i, el merito. Quoniam terrores incussi tormen­ torum, vel poenarum ob delicta imminen­ tium multo ante præcedunt. quin et gignunt Pœnitentiam, media qua homo eos terre­ ras a se excutit : ergo licet præcedant ut in plurimum Pœnitentiam, non tamen eam intrinsece constituunt per modum partis. Et quidem terreri dæmonibus com­ Jacobi, petit, ut constat ex epist. Jacob. 2 : Dxmones credunt, el contremiscunt, non ta­ men eis tribuitur pœnitéré. Unde remorsus, et terror incussus, quos tolerant peccato­ res, attinere quidem poterunt ad timorem initialem, non vero ingredi constitutionem intrinsecam Sacramenti. Eadem ratione excludenda venit fides a ratione partis constituentis : quoniam vel sermo est de vera fide remissionis per Christum faciendæ, vel de remissione per Christum jam facta. Ex prima excitatur quis ad recipiendum Pœnitentiæ Sacra­ mentum, el est virtus, qua credimus om­ nia mysteria revelala : unde non est Poenitentia, sed principium omnino extrinsecum illius, sicut etiam s;es. Si autem ea fides sit de remissione jam facta, con­ sequenter supponit constitutum Poeniten­ tia. Sacramentum, imo præleritum : non ergo queit ingredi constitutionem illius. Si vero importet fiduciam quamdam dis­ tinctam a fi le, qua quis certe apud se cons­ tituat sibi esse peccata dimissa, cui parti magisalbærent Sectarii; profecto ea fidu­ cia adeo tenax, ac secura, commentitia est, vana, et absque ullo prorsus fundamento in scriptura, et solum ad veritatem catho­ licam illudendam inventa. 57. Hinc etiam eliminandœ veniunt nova obedientia, mortificatio, et vivificaCaFtou» tio cum proposito novæ vitæ, quas Calvi­ mur." nus nobis obtrudit. Quippe cuncta ista vel subsequuntur Pœnitentiæ Sacram en· tum. vp! praeeunt? Si primum ? Supponunt Sacramentum Pœnitentiæ constitutum, imo et praeteritum, atque subindo non il­ lud constituunt, aut constituere possunt. Si secundum? iterum percontamur : an includant vel reipsa coïncidant cum detes­ tatione vitæ præteritæ. et proponito melio­ ris in futurum? Vel comitentur, vel ante­ cedant? si reincidunt in unum, et idem omnia illa, eam appellant Catholici con­ tritionem. et non est cur hæretici nomen abhorreant, cum adsit in ipsa re conve­ nientia. Quod vero comitentur, aul ante­ cedant. si semel sunt stinctum, non infert ingredi constitutionem Sacramenti, ut de fide, et spe, timore, ei aliis pluribus actibus constat. Jure ergo optime Conci­ lium Tridentmum post rem exactissime discussam talem contra eas novitates pro­ tulit sententiam sess. i4, can. 4 : Si quis dixerit duas lanium esse Panitenlix paries I error's scilicet incussos conscientix, agnito peccato, et fidem conceptam ex evangelio, qua credit quis sibi per Christum remissa peccata, anathema sil. Qua etiam Sententia ferit can. 13, docentes cum Calvino optimam Pœnitentiam esse novam vitam tantum. 58. Rejectis hæreticorum positionibus, Secun ut cum catholicis catholicam veritatem ad suppc sitio. examen reducamus, convenit inter nos, Pœnitentiam sicut et cætera Sacramenta essentialiter debere constitui ex aliqua ma­ teria et forma, quidquid senserit Scotus, de quo infra. Quam suppositionem edoce­ mur a Conciliis Florentino, et Tridentino 11« rent..II Trklenul diserte, et universaliter constituentibus Sa­ cramenta novæ legis, ex duobus essen­ tialiter constare, materia nimirum et forma. In quo quia pertinet ad tractatum de sacramentis in genere, ubi rem salis discussam reliquimus, non moramur. Sed quia in quolibet Sacramento duplicem ma­ teriam distinguunt theologi, remotam, sci­ licet et proximam, dum constitutivum es­ sentiale et intrinsecum investigamus in q Pœnitentia, planum est non esse sermo­ nem de materia remota ; quippe quae solum remote, et quasi mediate, nimirum me­ diante proxima ingredi potest constitutio­ nem. In forma vero non est ratio ejusdem distinctionis, nec hactenus ab aliquo fuit excogitata ob actualitatem. et ultimam determinationem, quam ex se includit; cum tamen materia de se importet potentialitatem, et admittat graduaient indeterminationem, vi cujus proximius accedat, vel remotius, ad actualitatem, et ultimam completionem completionem formæ. Porro cum Poeni­ tentia exerceatur per mo Ium judicii, quod proximius, et immediatius ad eam con­ currit, sunt actus pœnitentis so accusati lis, ac dolentis, el actus Sacerdotis sententiam proferentis inediis verbis absolutionis, quidquid sit de aliis præcedentibus, vel comitantibus, vel subsequentibus, annexis tamen, de quibus infra disputandum. Quocirca difficultatis titulus ad bos, et non ad quoslibet alios porrigitur. Unde sensus illius est : utrum Sacramentum Poeniten­ tia» intrinsece, et essentialiter constituatur ex dolore, et confessione cum proposito melioris vine in posterum tanquam ex materia, et ex absolutione Sacerdotis tan­ quam ex forma. f Π. Calholica veritas proponitur, el probatur. Cftxlïsio. 59. Dicendum est Sacramentum Pœnitentiæ extrinsece et essentialiter constare ex actibus pœnitentis, tanquam ex mate­ ria, et ex absolutione sacerdotis tanquam ex forma. Hæc conclusio vel est de fide, vel adeo fidei proxima, ut absque periculo erroris non possit oppositum defendi, ut Roren- constat ex Concilio Florentino in decreto lin Eugenii, ubi loquens de Poenitentia docet esse quartum in ordine Sacramentum, cu­ jus quasi materia sunt actus panilenlis, forma, ego te absolvo. Idem et fere < isdem Trita· verbis statuit Tridentinum sess. 14, sæpe citata et can. 4, ubi anathematizat quos­ libet negantes ad integram el perfectam pec­ catorum remissionem requiri tres aclus in pandente, quasi materiam Sacramenti Parilentix, videlicet Contritionem, confessio­ nem, el salisfactionem, quæ 1res parles Pœnitenlix dicuntur. De forma vero cap. 3, antecedenti docuerat Sacramenti Pcenilcnlix formam in qua præcipue vis sila est, in illis ministri verbis positam esse : ego te absolvo, etc. Ex quibus in unum collectis evidentissime apparet absque fidei dispen­ dio negari non posse hoc Sacramentum essentialiter constitui ex actibus pœniten­ tis. tanquam ex materia, et absolutione sacerdotis ut forma. Unde ita docent com­ muniter Theologi, maxime post Concilium Tridentinum, quin opus sit in re tam clara diutius immorari. 60. Est tamen notatu dignum Gabrielem ■«•5^· Vasquez, qui pro sua erga omnes obser­ vantia aliorum sententias quantumvis obso· 31 letas, taliter linit, et ad verum sensum trahere conatur ut nihil, aut fere nihil falsi suboleant, tam bene meritum se os­ tendisse de D. Thomae dsscipulis, ut in praesenti duh. 2, n. 2, incunctanter affir­ maverit : Nam neque ex discipulis D. Thomæ aliquis (licii absolutionem esse pariem hujus Sacramenti. fj I. Qua tamen fide id assertum sit, ignoramus, Pt testem adhibemus ipsummet Vasquez, quem post discipulos quamplurimos D. Thomte, eosque graviores, quales sunt Soto, Nuno, Sylvius, Arauso, Serra, Soto· no. S. Thomas, Prado, Gonet, N. Cornejo, Nu Sylv. N. Philippus, N. Franciscus, N An to* A rails. nias, et alii, allegavimus tract, de Sacra­ GSerra. on et. mentis in genere, disp. 2, dub. 2, § 2. N Corneso., Ubi cum his et aliis Vasquio non adeo Prado. exosis ostendimus omnia Sacramenta novæ N. Phi­ legis constare materia, et forma tanquam N.lip. Fran­ partibus intrinsecis, et essentialibus. Nec ciscos . An­ hactenus vidimus S. Doctoris discipulum, Ν’ton. qui verbo, aut scripto oppositum docuerit præter Petrum de Ledesma, et Cabreram, Ledesm. quorum fundamenta diruimus. Si ergo ita Cabrer. est, ut revera est, nempe omnes hos, et alios plures S. Doctoris discipulos cons­ tanter asserere materiam, et f.irmam esse partes intrinsecas cujuslibet Sacramento­ rum : et aliunde utraque Synodus allegata docet actus pœnitentis, et absolutionem sacerdotis obtinere rationem materiæ, et formæ in Sacramento Poenitentiae; inconsequenter, et satis ridicule posset negari absolutionem esse partem Poenitentiae, ut est Sacramentum, nisi negando unam ex praemissis jam concessis. Hac vero incons­ tantia non audemus tot ac tales viros inurere, imo et Vasquez ab illa magis immunem desideramus. Etenim omnia Sacramenta novæ legis constituuntur es­ sentialiter ex materia, et forma, tanquam ex partibus intrinsecis, et essentialibus : sed absolutio est forma in Sacramento Pœnitentiæ, et actus pœnitentis materia : ergo tam absolutio quam actus pœnitentis sunt partes intrinsece, et essentialiter constituentes Sacramentum Pœnitentiæ. Majorem docet Vasquez disp. 129, cap. 3. Vazquez. De Minori autem ait in præsenti dub. 2, η. 12 : Absolutio non esi pars Sacramenti, sed forma illius. Videat nunc qua conse­ quentia neget absolutioni rationem partis, si semel concedit rationem formæ, ut con­ cedere tenetur, si Conciliis habeat fidem; nisi destruendo illam Majorem a se ipso jam diu assertam, quod omnia Sacramenta .b DE PŒNITENTIA. constituuntur tanquam ex partibus intrin- j secis ex propria materia, et forma. Tertia 62. Sed antequam rationem a priori, soppoet plane efficacem pro veritate assertionis SlllO. construamus, ejus fundamenta jacere vi­ sum est, ut inde clarius ad intentum pro­ cedatur. Primum fundamentum sit. Quod cum Sacramenta sint signa ad placitum ex institutione divina significantia, nec aliud, nec aliter de illis tenendum, aut docendum est, quam quod eorum authorem ac insti­ tutorem disposuisse constiterit. In quo nemo est, qui ambigat, et ipsa ratio natu­ ralis cogit : quia quæ unice dependent ex voluntate alterius, juxta ejusdem volunta­ tem pensanda, ac dirimenda sunt, et ita fieri experientia ipsa testatur in contracti­ bus, testamentis, fundationibus; quin alio­ rum arbitrio relinquatur, aliter statuere, nisi quatenus verba, nutus, aut signa indicant, aut ex eis, si suboriatur du­ bium, conjici potest. Unde voluntas Christi ut instituentis Sacramenta non aliunde venanda est, quam ex ipsius verbis, ad­ juncta doctrina Ecclesiæ, in qua ut a Spiritu sancto edocta inest vera scripturae intelligentia. Constat autem ex uno et altero capite Sacramentum Pœnitentiæ ad instar judicii institutum fuisse a Christo Domino. Et primo quidem in verbis sæpe allegatis : Quorum remiseritis peccata remitlunlur eis, quorum retinueritis retenta sunt. Ubi clare constat judicio Ministrorum deferri vel absolutionem, vel retentionem peccatorum. Idque ita semper intellexisse universalem ecclesiam (quod est secundum Trident, caput) docet Concilium Tridentinum cap. 5, et omnes catholici assentiunt. 63. Hoc autem judicium (et est alte­ rum fundamentum) ut sit undequaque rectum, plura exigit, et intrinsece claudit, absque quorum quolibet imperfectum et imprudens manere necesse est. Primo quidem postulat reum criminibus ob­ noxium, ct ab illis absolvendum, vel ob illa damnandum : si enim nullum interveniat delictum, fruslranea, ct omnino frivola est absolutio, vel damnatio, ob defectum ma­ teriæ circa quam. Ilac ergo supposita ulterius desideratur confessio delicii, non quidem coacta, ut multoties evenire cons­ tat in judicio externo vindicative, in quo compelluntur rei ad delictorum propalationem; sed omnino libera, et spon­ tanea, et discriminis causa sumitur ex D.Tbom. d. Thoma in 4, distinet. 14, quæst. I, art. 1, quæstiunc. C>, ubi docet in duobus DISP. 1, DIJB. IJ. differre justitiam vindicativam a Pœniten· queritur sola rcintegralio a qualitatis justitias ) est veritatem conclusionis demonstrare, et tia. licet utraque versetur circa idem, ni­ (sicut in justitia vindicaliva), sed magis ei oppositas positiones revincere. Quoniam mirum, circa punitionem, subindeque exea sunt de intrinseca ratione, et constitu­ reconciliatio amicitias : quod fit dum o/f·si­ tinctionem offensa?; vindicaliva enim (quæ tione Sacramenti Pœnitentiæ, quæ intrin­ dens récompensât secundum voluntatem est primæ dilïerentiæ ratio) est proprie in ejus, quem offendit. Sic igitur requiritur ex sece et essentialiter immediate confluunt judice pœnam infligente, quam reus quan­ ad ipsum constituendum in ratione judicii parle pœnitentis primo quidem voluntas redoque invite sustinet. At vero Poenitentia, comptnsandi, quod fit per contritionem. apud Deum, per suum ministrum munus est in ipso reo, qui voluntarius pœnam Secundo quod se subjiciat arbitrio sacerdotis judicis exhibentem : sed ad Poenitentiam sustinet pro culpa commissa. Secundo dif­ loco Dei. Tertio quod recompensel secundum ■ in ratione judicii apud Deum mediis miferunt in eo, quod Pœnitentia dumtaxat arbitrium ministri Dei, quod filin satisfac­ i nistris exhibiti concurrunt essentialiter, et versatur circa offensam Dei, quam tendit tione. Et ideo contritio, confessio, el salis- ! immediate recensiti actus ex parte pœni­ avellere ; vindicaliva autem respicit quam­ faclio ponuntur partes Panilenlix. Hactenus tentis, et absolutio sacerdotisjudicem agenlibet offensam. Et bine oportet in Pœni­ D. Thomas tis : ergo Sacramentum Pœnitentiæ constentia intervenire emendationem offensæ 64. Unde solum superest sententia ju­ I tituitur essentialiter, et immediate ex dicis vel damnantis, vel absolventis, sup­ i actibus pœnitentis et absolutione sacerdovoluntarie assumptam; secus vero in vin­ posita cum cognitione causæ, gravitate , tis. Syllogismus est recte dispositus, et dicative. Cujus ratio ultra assignata est, delictorum, tanquam materia. Quæ senten­ præmissæ constant ex prænotatis : unde so­ quod homo interne, voluntarie, et libere tia appellari consuevit absolutio, quæ illis admisit se a Deo per peccatum avertere, lum interest ostendere actus pœnitentis actibus accedenti, si non adsit aliud im­ et offensam contra ipsum incurrere et induere rationem materiæ, et absolutionem pedimentum, semper impenditur : si vero idcirco ad reconciliationem obtinendam, rationem formæ. Idque eadem perspicuitate intervenerit obex, negatur, et hæc est re­ et discissam amicitiam restaurandam re­ monstratur : tum ex utraque Synodo Flo- Florent, tentio a Christo assignata ; in illis verbis, quiritur interior, voluntaria, ac omnino rentina, el Trident, id asserentibus. Tum Trident, quorum retinueritis, retenta sunt, ut explicat libera peccati detestatio, ex qua oriatur etiam ex dictis tract, de Sacram, in genere : Tndem. Tridentina Synodus cap. 6, circa medium plana et humilis ejusdem manifestatio, et nam inter concurrentia ad constitutionem dicens : Quamvis autem absolutio Sacerdotis externa confessio facta Deo et ejus judici, cujuslibet Sacramenti, quamtumvis plu­ alieni beneficii sit dispensatio, tamen non j rima illa sint, illud gerit vices materiæ ac ministro sensibili vices Dei gerenti, ut ) est solum nudum ministerium (videlicet I quod est magis determinabile, et quasi constat ex primo fundamento. Cum enim absque potestate, ut volebant hæretici) vel | potentiate ad significationem SacramentaSacramentum sit signum sensibile ; sensi­ l annuntiandi evangelium, vel declarandi re- i lem ; illud vero quod ultimo determinat, et biliter debet confici, et ministrari. ! missa esse peccata ; sed ad instar aclus ' complet ad perfefitam significationem, obit Hinc jam elicimus duplicem actum ex judicialis, quo ab ipso celui a judice sententia j munus formæ, ut ratio ipsa evincit, et in­ parte pœnitentis, et doloris, et confessio­ D.Thcm.pronuntiatur; et luculenter D. Thomas 4 ductive constat in cunctis aliis Sacramentis. nis : quoniam si confessio non oriretur ex contra Gentes cap*. 72, dicens : Cum autem Sed actus pœnitentis sunt magis determina­ vero dolore, sed esset pure historica de­ subire pœnam pro culpa judicium quodam biles, et quasi potentiales ; absolutio vero ul­ lictorum narratio, qualis jactantiam magis, requirat, oportet quodpœnitens, qui sc Christo timo determinat ac complet judicium : ergo quam Poenitentiam sonaret, prorsus inu­ sanandum commisit, Christi judicium in laxa­ hæc obtinet rationem formæ, illi vero su­ tilis foret ad animum offensi pacandum, ut tione pœnx expectel : quod quidem per suos beunt rationem materiæ. Id quod etiam constat : quin potius juvaret ad commo­ ministros exhibet Christus, sicut et extera liquet in quolibet alio judicio in foro ex­ vendum, et excandescendum. Elicitur etiam sacramenta. Nullus autem potest judicare de terno; ubi sententia a judice prolata ul­ alter actus ex parte ejusdem pœnitentis, culpis, quas ignorat. Necessarium igitur fuit timo complet, ac terminat partium dis­ quem communiter nuncupamus satisfac­ confessionem institui, quasi secundam partem sensus, et idcirco obit munus formæ; tionem : quia qui vere studet alterius re­ hujus Sacramenti, ut culpa pœnitentis inno­ allegationes vero, cæteraque alia prtececonciliationi, et amicitiæ ineundis ob illa­ tescat Christi ministro. Ubi annumerat , dentia, supra quæ cadit sententia, obti­ tas offensas, pronus, ac promptus est, ac S. Doctor eos tres actus n. 5, descriptos, ' nent, et reipsa exercent munus materiæ debet esse quamlibet exhibere compensa­ et continuando infert : Oportet igitur mi- j judicii. tionem arbitrio ministri, seu judicis; nislrum, cui fit confessio judiciariam po- ■ allioqui nec vere doleret, nec serio cuperet testaient habere vice Christi (in quo hære§ DI. reintegrare amicitiam, si satisfactionem ticorum delicia retundit) siquidem Christus ' imponendam renueret. Manent ergo ex constitutus est judex vivorum, et mortuo- | Singulare Decentiorum fundamentum parte pœnitentis 1res actus, dolor de re­ ruro : Ad judiciariam autem potestatem duo I examinatur, el rejicitur. troactis contra Deuro, propositum satisfa­ requiruntur, scilicet authoritas cognoscendi j ciendi, et in cæterum corrigendi, et sensi­ de culpa, el potestas absolvendi, vel condem­ 65. Hinc etiam constat, .quanti habenda bilis confessio, ac voluntaria culparum nandi. In quibus exponitur absolutio cum i sit ea ratio fundamentalis qua utuntur manifestatio. Quam doctrinam tradidit taxatione, vel impositione pœnæ, quæ qui- . aliqui Juniores, præcipue vero Lugo in tugo. D. Thomas infra q. 90, art. 2, dicens : In D.Tb^ dem absolutio ex parte sacerdotis se tenet j præsenti disp. 12, sect. 2, ad pondus Pœnitentia fit recompensatio offensx secunI tao et dirigitur ad pœnitentem. I dum voluntatem peccantis et secundum arI ads-. 65. Hic itaque jactis fundamentis facile | nostræ conclusionis sustinendum sub­ sequent! forma. Illud, quo præcise ablato, luis. bilrium Dei, in quem peccatur: quia hic non Saimant. Curs. thcolog. tom. XIX. . 3 quxrilur UE POENITENTIA. res deficit, manentibus omn bus aliis, est intrinsecum rei constitutivum; sed dolor, confessio, e; absolutio ita s · habe:r res­ pectu Sacramenti Pœnitentiæ, ut quocum­ que ex eis ablato, deliciat Sacra nentiim Pœnitentuc. etsi reliqua omnia maneant : ergo ita se habent, ut quodlibet consti­ tuat intrinsece, et essentialiter hoc Sacra­ mentum. Minor constabit discurrenti per singulas illas paries. Major videtur certa; alioqui per rationes nullo argumento posset convinci, qui diceret, corpus vel unionem non esse intrinsecum hominis constituti­ vum, sed merum connotatum, vel condi­ tionem, ut anima ipsa sit homo. Quam rationem sub eisdem verbis, et forma. Tfiso. proponit, et expendit Tyrso torn. 3 select. disp. 35. sect, unica, asserens ea uti om­ nes recentiores post Cardinalem de Logo. Nomine autem recentiorum. Societatis Authores laudari crediderimus : cum ex aliis nullum inveniamus, qui ejus memi­ nerit; quin ex Societate aliquos eam res­ Ditis- puentes , aut videre est apud Dica>tillo tiifo. disp. -i, dub. 5, ubi late, et acriter eam refellit. Refelli· 66. Nec mirum : cum debilissima, et falfar. sitati obnoxia videatur tam ratione formæ, quam ratione materiæ. Ratione quilem formæ, quia requaliter probet in aliis plu­ rima, eaqae omnino falsa, a nullo cordato admittenda, ut facile constabit .tfejorm, in qua est nervus, reassumenti : illud, quo precise ablato, res deficit, manentibus om­ nibus aliis, est intrinsecum rei constituti­ vum : sed obscuritas in fide ita se habet, ut ea ablata, non remaneat fi les, etsi re­ liqua omnia maneant; ergo fidei est in­ trinsecam constitutivum, et essentiale obs­ curitas; cum tamen non sit nisi conditio objecti, obscure repræsentati, et propositi. Eodem modo evincit, si bona, et formalis est argumentatio unionem essa partem in­ trinsecam lotius compositi, cum ea su­ blata. licet manemt materia, et for.ua, non maneat compositum, et sic de aliis sexcentis, quas facile cuique erit discur­ rere. Nec etiam probat ratione materiæ, cui applicatur. Quoniam ut interim tacea­ mus de intentione tam Ministri, quam recipientis, de Baptismo, de usu rationis, de ipsa voluntate Christi institutoris de quibus omnibus idem probat), certum est absque peccatis non posse minere, ac sub­ sistere Pœnitentiæ Sacramentum : et ta­ men peccata non sunt partes intrinsece constituentes Sacramentum Pœnitentiæ, idque asserere absurdissimum est : ergo non omn ■ illud, sine quo res non subsistit, est ejus r d constitutivum, licet alia per­ maneam ; alias peccata, sine quibus non es· Sacramentum Pœniiemiæ intrinseco constituerent per modum partis ipsum Sacramentum Pœnitentiæ. 67 Hujus impugnationis vim elevare conatur Pater Tyrso ubi nuper duplici respocsio. effugio. Primum est, casu quo non extent peccata, quamtu nvis homo apud se judi­ cet extitisse non ideo non existera Pœnitentiæ Sacramentum, quia peccata non extitere, sed quia deficit vera cognitio regu'ans dolorem constitutivum Sacramenti, quo dolore non existante, non existât Sacramentum. Sed quis non videat hoc subterfugio intac­ Refelli. tam relinqui difficultatem argumenti ; quin tarai etaug ri : Quod sic ostenditur : nam in pri­ mis, sine peccatis, quæ vere pecjata sunt, et fuerunt, non est Sacramentum Pœniten­ tiæ ut est unanimi consensione receptum : et tamen peccata non >unt partes intrinsece constituentes Pœnitentiam : ergo stat ali­ quid essentialiter requiri ad Pœnitentiam, quo subinde deficiente, deficiat Sacramen­ tum, quin tamen ipsum Sacramentum cons­ tituat. Elut utimur eadem forma, clarius id ipsum demonstratur instaurando argumen­ tum. Illud est constitutivum alicujus rei, quo ablato, et manentibus aliis, deficit ipsa res : sed deficientibus dumtaxat pec­ catis, deficit Sacramentum Pœnitentiæ : ergo peccata sunt intrinsece constituentia Pœnitentiam in ratione Sacramenti. Quæ argumentatio procedit de peccatis existentibus, et deducit, si vera est hujus Authoris doctrina, peccati praeterita intrinsece con­ currere ad constitutionem hujus Sacra­ menti. Quid ergo refert cognitio vera, quæ regulet? Ex hac enim potius augetur, quam minuitur difficultas, ut dicebamus, insistendo eidem formæ, et principio : illud est constitutivam intrinsecum alicujus rei, quo deficiente, etsi cætera maneant, deficit ipsa res : sed deficiente cognitione, . vel experimentili certi, vel supernaturali vera, ut ipse loquitur, de peccatis vere præteritie, deficit Sacramentum Pœniten­ tiæ : ergo cognitio velexperimentalis certa, vel supernaturalis vera.est constitutivam intrinsecam Sacramenti Pœnitentiæ. Et (quoi plus est, et absurdius adhuc in ipsa niturali philosophia) ia universa.n probit intellectum, et intellectione u intrinsece constituere voluntatem, etvolitionam. Si___ quidem $ CH; 1!» Ht DISK 1, DUB. Π. quidem nec voluntatem sine intellectu, nec volitionem absque intellectione est reperire. cum nihil sit vOlllum quin praeco­ gnitum, ut certum est apud omnes. Non ergo hac via recte occurritur absurdilati deducti ex ea ratione inconvenientis, sed manet in sua vi. Secanda 68. Hiec forsan prævidcns laudatus Ma­ «<3510 cjsslera. gister aliud arripit iter, quod prius trive­ rat Lugo ubi supra, idque facilius, sed neque verius, nec solidius. Respondet ita­ que concedendo Majorem, et negando Mi­ norem, in qua nullum reperit inconve­ niens : quia quod Poenitentia intrinsece constituatur per peccata præterila, nihil aliud est, quam ipsam constitui per realem præteritionem peccati, quam destruere non intendit, utpote impossibile ; sed so­ lum tendit ad auferendam maculam ex præteritione relictam, et moraliter perse­ verantem. Præteritio autem ipsa inauferibilis est, cum ad præteritum non detur po­ tentia. Hoc autem inconveniens non esse, inde sibi videtur suaderi : quoniam ex terminis non magis repugnat aliquid ma­ lum constituere id quod est intrinsece bo­ num, quam id quod est bonum, et summe laudabile constituere intrinsece peccatum. At hoc secundum non est absurdum : ergo nec primum. Minorem probat : nam libertas in actu primo proximo constitui­ tur per decretum Dei oblativum concursus, et libertas illa ut talis denominat liberam actionem pcccaminosam in sententia com- i muniori negante libertatem esse essentia­ lem actioni liberæ : ac proinde talis indif­ ferentia includitur intrinseee in illa actione ut peccaminosa ; nam ut peccaminosa est libera, et ut libera constituitur per proxi­ mam indifferentiam principii, ac proinde per decretum indifferens. Hactenus cita­ tus Junior fere ad verbum, ne aliquid res­ ponsioni demptum causetur. 69. Hæc tamen evasio haud melior est Wfcn præcedenti, et plures, easque graviores in­ culcat difficultates. Inter quas non videtur levior succumbere inconvenienti illato, quod peccata Deo tam exosa intrinsece constituant specialissimum opus Dei, quale est Sacramentum Pœnitentiæ, ad | quod ut author et causa principalis imme­ diata ipse concurrit; et quod Sacramentum a Deo institutum ad delenda, ac des­ truenda peccata constituatur intrinsece, I et essentialiter ex ipsis peccatis. Hoc enim | est Dei opere indignum, et aliunde implicatorium. Quoniam implicat contradictio- ' I nem aliquid intrinsece constitui, ex eo, i quod non est, sed fuit, siquidem constituI tivuin intrinsecum intrinsece permanet in ipsa re, quam constituit; alioqui esset, et non esset sirnul ipsa res : sed peccata non sunt, sed fuerunt, dum conficitur Sacra­ mentum Pœnitentiæ, et est in facto esse : ergo Sacramentum Pœnitentiæ non consI tituitur intrinsece per peccata. Ad hæc. Repugnat ex terminis aliquid constare intrinsece, et essentialiter ex ali­ quo essentialiter destructivo, et incompos· sibili cum ipso, sicut implicat vitam resti­ tutam constitui intrinsece, et essentialiter per mortem præteritam (quo exemplum præteritionis profligemus^ alias vita Laxaro restituta constitueretur intrinsece, et essentialiter ex vita adepta, et morte præterita. Quod nullus hactenus asserere ausus est. Sed Poenitentia essentialiter tendit in destructionem peccatorum præteritorum : ergo Poenitentia non constituitur essentialiter, et intrinsece ex peccatis præteritis. Hinc apparet, quam futilis ac nullius Osten· ditor sit momenti occursus ad præteritionem : magis nam vel excluduntur peccata a præteri- ejus ­ tione, vel includuntur in ipsa præteritione? debili tas. Si excluduntur, et solum intrat constitu­ tionem nuda præteritio ; remanet in suo robore prædictuin argumentum, et omnino intactum : quoniam illud est constitutivum intrinsecum, quo sublato, et cæteris rema­ nentibus, deficit res (quæ est illorum major, in qua est tota vis sui fundamenti), sed sublatis peccatis, et remanente præ­ teritione, deficit Poenitentia : ergo Poeniten­ tia intrinsece, et essentialiter constituitur per peccata, quidquid sit de præteri­ tione. En intactum nostrum argumentum. Si autem propter hoc affirmetur secun­ dum nimirum, in ipsa præteritione in­ cludi etiam peccata : iterum vires réassu­ rait argumentatio facta : ergo jam non ex præteritione peccatorum, sed ex ipsis pec­ catis præteritis. constituitur essentialiter Poenitentia, siquidem præteritio ut inclu­ dens intrinsece peccata concurrit intrin­ sece, ut ipsi docent, ad constitutionem es­ sentialem illius, atque ideo tam præteritio, quam peccata ipsa intrinsece constituunt hoc Sacramentum, quod est intentura nos­ tri argumenti, et negare videtur respon­ dens dum distinguit præteritiunem a pec­ catis. Præterquam quod Sacramenta sunt vera entia realia a parte rei existentia : sed præteritio non est aliquod verum ens reale • ·.* il· »Ί .i\ ,ηί -· ■ l& E Μ S 1 ί I <* : P 1 y ,t· l'iÜ I te 36 «y · ! j if! ·!·’ I I » a parle rei, sed ad summum denominatio extrinseca cadens supra non esse de præsenii connotando aliquando fuisse : ergo præteritio nequit [er modum partis intrin­ sece constituere aliquod compositum ve­ rum et reale a parte rei : quia non entis null® sunt qualitates. Et profecto qui talia docent in vi illius fundamenti, si conse­ quenter procedunt, non renuent concedere peccatum originale esse intrinsecam par­ tem Baptismi, et panem conversum intrin­ sece constituere Eucharistiam : quando­ quidem nec ista sine pane, nec ille sine peccato Originale subsistit. Quod quam bene audiat apud cordatos, aut quo fundamento possit affirmari, alii judicent 70. Sed veniamus ad motivum, quo ful­ ciunt solutionem, a quo breviter nos ex­ pediemus ob materiam, quam tangit do Scientia media, juxta quam procedit. Et quidem mirum est, licet frequens apud ad­ versarios, sine principiis Scienti» mediæ non posse vel in ipsis Sacramentis aliquid firmiter disputari, aut stabiliri, cum tamen Fonjctt. ad id solum eam excogitaverit Fonseca, Motio», et in lucem dederit Molina . ut libertatem creatam cum efficacia divina conciliaret, et inter eas pacem, et concordiam iniret. De quo, et de ejus utilitate, ac veritate late egimus tractatibus de Scientia Dei, et de voluntate, et de gratia efficaci, quo lectorem mittimus, ut judicium ferat de motive praesentis solutionis. Secundum quam decretum Dei oblativum concursus indifferentis ad bonum, et ad malum in­ trinsece constituit in ratione liberi sive actum bonum, sive actum pravum ; quin in hac ratione sit ratio discrimini cum unum, et alterum æque intrinsece, æqueque immediate constituat. Quo posito statim videtur sequi ex vi hujus concursus indifferentis (quem dumtaxat in Deo adstruunt illius scienti® Sectatores ad nostras operationes liberas re'egando alium con­ cursum ex se efficacem, et ad unum deter­ minantem ut eversivum libertatis) non magis ; sed æque proxime concurrere con­ cursu physico Deum ad opus pravum, quam ad opus bonum, idque testatum Molina, reliquit Molina in sua celeberrima con­ cordia disp. 32, § Quartum, his verbis : Consequens profeclo est, ut interdum Deus neque majori, neque alio concursu concur­ rat ad actum virlulis, bonive moraliter, quam sil is, quo concurreret ad actum vilii moraliler malum. Subindeque docere te­ nentur non magis ejus esse opus unum, i ; ' ! j quam alterum, cum æque physice concur­ rat ad utrumque per concursum indifio rentem. Qualiter vero id cohæreat eum doctrina Concilii Trid. sess. 6, can. 6, ubi ita definit : Si quis dixerit non esse in po­ testate hominis vias suas malas facere, sed mala opera, ita ut bona Deum operari non permissive solum, sed etiam proprie, et per se. adeo ut sil proprium ejus opus non minus proditio Judx, quam vocatio Pauli, ana­ thema sil. Qualiter, inquam, id cohæreat cum Concilio alii judicent; nobis autem sufficit ea duo scienti® medi® germina, concursum videlicet indifferentem, et in­ trinsecam eam constitutionem libertatis creata1, et alia innumera in dies inde pullu­ lantia. jam diu respuisse locis relatis. 71. Demus tamen respondenti eum con­ cursum indifferentem ; concedamus insu­ per tali concursu indifferenti intrinsece constitui libertatem creatam. Quid inde? Constitueturne actus pravus in ratione pravi, ac defectuosi per concursum illum indifferentem, ut colligere videtur iste authorMinime, quin nullo modo stat ista collectio. Quoniam licet actus ille sit liber et sit pravus, non tamen qua liber est pravus, nec ex eadem radice : nam esse liberum habet a Decreto, et ex hac parte non est malus ; esse vero pravum habet ex ipso usu voluntatis, quæ realiter distin­ guitur a Decreto et concursu Dei, licet actus ipse non differat realiter. Quia tamen diversam radicem, diversumque principium habet qua liber, et qua pravus : idcirco in ratione liberi non constituitur per aliquid rnalum, sed per Decretum indifferens, quod est summe bonum in se, et in suis effec­ tibus : libertas autem supponitur ut ratio a priori bonitatis, et malitiæ : ideo enim est bonus vel defectuosus actus, quia est liber, et non e contra. In ratione vero pravi constituitur per ordinem ad volunta­ tem creatam non subjectam regulis mo­ rum, sed a concupiscentia illitam. Unde numquam salvatur intrinsece constitui in ratione mali, aut deficientis actum pra­ vum per decretum summe bonum, quod intendebat solutio. Et consequenter, ut ad intentum redeamus, non est unde probetur Sacramentum Pœnitentiæ, quod est opus Dei, ut supematuraliter, et specialiter agentis intrinsece, et essentialiter constitui per peccata Deo summe exosa, et intrin­ Deter sece mala. tsr 72. Sed age, et detegamus radicem de­ deoey tiMd ceptionis, circa quam impingunt hi Au- radixthores 'i' !·■■■■· DISP. I, DUI3. U. 37 iliores in Illa Majori assumpta ad proban­ I objectis, et terminis, quas non constituunt dam communem et veram eententiain. Ut intrinsece te:,dentias, quas terminant, et autem id clurine ostendamus, præ oculis quibus speciem tribuunt. Non enim intel­ habendum est constitutionem osse de ge­ lectus constituitur intrinsece per verum, nere boni, destructionem voro de genere aut voluntas per bonum, quamvis si defi­ cerent verum, et bonum, deficerent intel­ mali, quandoquidem illa tendit in esse; lectus, et voluntas. Et idem est de sexentis hæc vero propondit in non esse. Et quia bonum est ex integra causa, malum autem aliis omissis. ex quocumque defectu, propterea ad esse 73. Ex hac autem duplici observatione rei debent concurrere omnes causæ, sive nobis evidenti manifeste deducitur fallacia intrinsecte, sive oxtrinsecæ, a quibus argumenti, quod tanti est apnl Tyrso, ut quomodo effectus dependeat, sive per eo omnes recentiores post eminentissimnm modum termini, sive per modum maLogo utantur. Nam (ut al rem accedamus) teriæ circa quam, sive aliter ; quocirca qua parte ad existentiam Sacramenti Pœ­ si earum aliqua deliciat, et si aliæ per­ nitentiæ (idem dicito de aliis) requirantur maneant, non erit effectus, ut exemplis non' solum actus contritionis, et satisfac­ ostendi posset, si res non esset indubia tionis cum confessione externa, ei absolu­ non solum in respectivis, in quibus ob de­ tione legitimi Ministri, sed etiam peccata fectum termini, vel objecti deficit ipse post Baptismum commissa, quæ detes­ respectus, sed etiam in absolutis, ut cons­ tanda, et delenda sunt, et etiam intentio tat in unione vel accidentis ad subjectum, tam absolventis, quam pœnitentis; et quod vel formæ ad materiam, et quod magis ad uterque sit per Baptismum intra fores ec­ rem attinet, idem cernitur in concretis ar­ clesiæ, et alia plura, quæ discursu tracta­ tificialibus, in quibus non est totum artifi­ tus assignabimus ; omnia ista debent con­ ciale, partibus artificialibus non cohærenvenire, ut Sacramentum verum evadat, et tibus, et unitis. in re existât. Qua vero parte plura ex his ObserPræterea observandum est, aliud esse, sunt extrinseca, licet intrinsece, et essen­ imo et toto cœlo distare, constitutivum tialiter exacta ab ipso Sacramento; aliquo aliquod esse intrinsecum vel per modum eorum deficiente, deficere necesse est et prædicati essentialis, vel per modum par­ ipsum Sacramentum; et patet in Baptismo tis intrinsecae componentis ; aliud vero alterutrius, vel absolventis, vel pœniten­ quodlibet extrinsecum, intrinsece tamen tis, qui in nulla sententia est pars intrin­ respectum esse intrinsecum rei intrinsece seca‘Sacramenti Pœnitentiæ; eo tamen ex respicienti. Primum namque est omnino parte alicujus non existeute, nullum con­ verum, et reperitur in omnibus rebus sive ficeretur Sacramentum Pœnitentiæ, quin compositis, sive simplicibus. Et ratio est inde posset inferri Sacramentum Baptismi perspicua : quia constitutivum intrinse­ ingredi constitutionem essentialem, et in­ cum est ipsa essentia rei, quæ extrinseca trinsecam Pœnitentiæ. Consimiliter in nos­ sibi esse non potest; sive metaphysice, tro casu. Licet Pœnitentia non existât, sive physice sumatur, quoniam semper quin vere fuerint peccata per ipsam des­ constitutivum debet esse intimum, et in­ truenda; non tamen peccata intrinsece distinctum ab essentia, ut constat in ipsis ingrediuntur ad constituendum per modum partibus, quæ licet realiter inter se diffe­ partis prædictum Sacramentum. Et hoc rant, simul tamen sumptæ, quo pacto cons­ non ob aliam rationem nisi quia peccata tituunt adæquate totum, quodcumque illud extrinseca sunt ad instar materiæ circa sit, realiter a toto non differunt. Ut vero quam versatur ars; quin ars constituatur realiter distinctae, quo pacto habent ratio­ intrinsece ex materia circa quam, sicut nem partis constituentis inadæquate. innec Medicina ex infirmitate, cujus curatio­ trinsecæsunt ipsi composito, quod consti­ nem intendit, licet non sit practica Medi­ tuunt, sub ea ratione, sub qua constituunt, cina absque infirmitate curanda. Unde ut constat tam in concretis substantialibus, argumentatio horum Doctorum simi is om­ quam accidentalibus. Secundum vero est nino est huic : llliul intrinsece reni consti­ omnino falsum : quia licet constitutivum tuit, quo sublato, res deficit : sed deficiente respiciac aliquid extrinsecum, sine quo infirmitate, deficit medicina practica : ergo nec esse potest, nec intelligi, ut patet in infirmitas est pars intrinsece constituens respectivis; non tamen illud extrinsecum artem praclicam medicinæ. Qui est fallax est intrinsece constitutivum, ut apparet in arguendi modus, ut pote procedens a ter- Conci adilnr impu­ gnatio. DE I-ŒNITENTIA n?: mino extrinseco, essentialiter præsuppo- propriam materiam, et formam, ut constat : 1 sito ad constitutivum intrinsecum in­ ergo quia intentio ministri non est pars trinsece constituens ipsam rem : quia intrinseca Sacramenti, nec per modum | licet res respiciat intrinsece objectum, is­ materiæ, nec per modum form», subinde3 tud tamen non est intrinsecum rei : utru­ que in Sacramento Pœnitentiæ soli actus y bique enim est eadem fallacia, quam vo­ pœnitentis, et absolutio sacerdotis obeunt cant accidentis ab uno in aliud genus rationem materiæ, et form». transeundo. Stat ergo sine veris peccatis Ad hæc : utrumque Concilium diserte ,i non existere Pœnitentiæ Sacramentum, statuit quodlibet Sacramentum rebus, et ] quin vera peccata ipsius Sacramenti cons­ verbis tanquam materia, et forma perfici, j titutionem per modum panis ingrediantur, et insuper intentione ministri : sed intentio ut suo argumento confici autumant præ- ministri nec est res sensibilis, quæ possit j dicti Rccemiores, subindeque illorum fun­ obire munus materiæ. nec sunt verba, vi I damentum, ut nihil probans spernendum quorum induere possit rationem forma? : a est. ergo intentio ministri, quantumvis essen­ iQSUa74. Quod adhuc magis fiet perspicuum tialiter exacta, non habet rationem partis | ntur in aliquo ex Sacramentis. Quinimo inde . verum instaurando fundamentum supra num. 50, fanthinsinuatum. Etenim de Sacramentis, utpote roborantur et confirmantur hactenus ex­ rneounn, I ’ unice pendentibus a voluntate Christi ins­ pensa contra adversarios : quoniam intitutoris, nisi divinando, non possumus tentio ministri essentialiter requiritur ad aliquid firmius statuere, quam quod Con­ perfectionem Sacramenti, ut nos docent cilia Spiritu Christi ducta, et SS. PP. nos Concilia : et tamen juxta eadem Concilia docent : sed Concilia, et PP. docent in intentio ministri non est pars nec per mod 1 Sacramento Pœnitentiæ materiam proxi­ i dura materiæ, nec ad instar forma? se haj mam esse tres actus pœnitentis annumera­ bens : ergo stat aliquid esse essentialiter I tos, formam vero absolutionem Sacerdotis, exactum ad perfectionem Sacramenti, quod | nulla mentione facta, vel peccatorum, vel tamen non sit ejus pars intrinseca, intrinintentionis Sacerdotis, aut potestatis absol­ sece constituens. Videatur D. Thomas D.Thoi '1 vendi, quas partibus accensent hi Autho- supra q. 64, art. 8, ubi agit de intentione j res : ergo solum assignat» a Conciliis i ministrorum in Sacramentis, de qua ibi late ; habendæ sunt pro partibus, non vero aliæ. disseruimus. Porro asserere, ut taraient I Major, et Consequentia non indigent pro­ asserit Tvrsus, intentionem se tenere ex batione. Minorem expresse docet Concilium parte forma?, in ipsaque includi; præteri- . I Tridentinum sess. sæpe allegata, et eam tionem vero peccatorum, vel peccata prae­ universaliter constituit pro omnibus Sacra­ terita contineri virtualiter, et implicite in Eu­ actu contritionis, et hoc esse de mente mentis Eugenius IV, excludens a ratione gen. ÎV. materiæ, etformæ intentionem, et potesta­ Concilii, non consonat cum Conciliis pa am tem ministri his verbis, quæ adducit Tyrso distinguentibus materiam, et formam Sa­ in sui patrocinium : Omnia Sacramenta cramentorum ab intentione ministri, et I Iribus perficiuntur videlteel rebus lanquam peccata præterila ab actibus pœnitentis. materiæ, verbis lanquam forma, el persona § IV. ministri conferentis Sacramentum cum in­ tentione faciendi, quod facit ecclesia ; quorum st aliquod desit, non perficitur Sacramentum. Adversx senlentiæ refelluntur, el referuntur. Quod etiam novissime statuit ac decrevit Trident • Concilium Trident, sess. 7, can. 11, di­ 75. Contra nostram, et communem as­ Sentes· lia cens : Si quis dixerit in ministris, dum sertionem quinque refert sententias Car­ oppo ­ Sacramenta conficiunt, et conferunt, non dinalis de Lugo in præsenti sect. 2. Prima, sita. requiri intentionem, saltem faciendi, quod quam defendit Scotus cum sua schola in 4, Seo to. facit ecclesia, anathema sil. Ex quibus effi­ distinet. 16, q. 1, § de Pœnitentiæ Sacra­ cacissime probatur illa Minor : siquidem mento, asserit in sola absolutione salvari utraque Synodus pro regula generali sta­ essentiam hujus Sacramenti, eamque ab tuit ad quodlibet Sacranu ntum legitime erroris nota, qua a pluribus inuritur, vin­ conficiendum, et ministrandum, essentia­ dicare conatur Vasquezdub. 2, quasi no- varqaei. liter requiri, ut conditionem generalem luerit Scotus tantum in hac parte absolu| intentionem ministri, et ulterius descendit tioni deferre, ut excluserit dolorem, et 1 J ad designandam pro quolibet Sacramento confessionem a ratione dispositionis prærequisitae 1 DIKI’. 1, DOB. il requisita· ex porte pœnitentis, ut obtineat absolutionem. Aliqui vero Scoti discipuli eui magistri temperantes doctrinam docent solum exclusisse dolorem, et alios actus pœnitentis a ratione partis essentialis , non vero negasse esse partes intégrales. Neu­ tram tamen ex| ositionem , nec aliae ab aliis adhibitas recte, et convenienter Scoti t“f°· menti adaptari sensit Lugo ubi nuper. Et merito : nam ut omittamus Concilia, qui, bus non bene consonat, in Bulla Leonis decimi contra Luthcruin damnatus repet itur quintus ejus articulus, in quo affirmabat contritionem , confessionem, et satisfac­ tionem non esse Pœnitentiæ partes. Unde c,ie!· Scoti sententiam Cajet, quœst. 90, art. 2, Nuno, erroneam, Nuno in præsenti dub. 4, conAnuo. ciQS> 2 , improbabilem, Arauxo dub. 2, periculosam, et parum tutam in fide, alii temerariam, et plusquam temerariam(ceneent. Sed ut ab his nævis eam purgent alumni, confugiunt ad modum loquendi Concilio­ rum, a quo non discessisse Leonem in præallegata Bulla credendum est. Asserunt itaque affirmare unum, et alterum Conci­ lium Pœnitentiæ quasi materiam esse con­ tritionem, confessionem, et satisfactionem : non ergo docent esse absolute materiam, nec partes, alias non addito diminuente Quasi 'uterentur. Qwdam Hæc tamen evasio aliis Theologis non Tf^0D satisfacit. Nam .per illud additum Quasi refelli- non excludere a ratione materiæ absolute, et essentialiter tali actus pœnitentis illa Trident. Concilia, ut constat ex Trid. sess. 14, cap. 2 et 3, in fine, ubi eos absolute et sine addito nominat materiam Sacramenti Pœnitentiæ, nam in primo ex his capitibus absolute docet Sacramentum a Baptismo materia, et furma, quibus Sacramenti es­ sentia perficitur, longissime desidere. In secundo ita concludit : Hæc dc partibus, et effectu hujus Sacramenti tradens simul eorum sententias damnat, qui Pcenilenliæ parles inconcussos conscientis terrores, el fidem esse contendunt. Ubi nullo addito diminuente, usum fuisse Concilium constat. Unde eo loci, quo illud usurpavit, mate­ riam hujus Sacramenti contra posuit alio­ rum materiis, quæ (nisi in Matrimonio) sunt vel elementum substantiale, ut in Baptismo, vel materia sacrata, extrinsecus apposita, ut in Confirmatione., Ordine, Extrema unctione, et Eucharistia. Quæ &!Mb· est expositio Catechismi Romani, dicentis : Neque vero hi actus quasi materia a 39 Sancta Synodo appellantur : quia vere maleri.v rationem non habeant. Sed quia ejus genetis materia non sint, quæ extrinsecus adhibeatur ut aqua in Baptismo, et Chrisma in Confirmatione. . ' /j' 76. Primum idque potissimum hujus 1 fundasententiæ fundamentum est hujusmodi : mentDD1* quoniam Sacramentum per se primo or­ dinatur ad significandam, et causandam gratiam, ut constat ex ejus institutione : sed in Pœnitentia sola absolutio, non vero actus pœnitentis causât gratiam medicina­ lem : ergo sola absolutio est, quæ signifi­ cat gratiam, atque ideo ea tantummodo constituitur Pœnitentiæ Sacramentum. Utraque consequentia cum Majori constat, Minor vero probatur : nam id tantummodo in Sacramentis causai gratiam, cui dumtaxat convenit significare practice ipsam gra­ tiam : sed soli absolutioni competit signi­ ficare remissionem peccati, non vero actibus pcenitentis : ergo soli absolutioni convenit causare gratiam in hoc Sacra­ mento, non vero actibus pœnitentis. Major constat ex communi et vero Theologorum principio, quod Sacramenta signifi­ cando causant, et causando significant. Minor etiam patet·, tum quia actus pœni­ tentis, sicut non absolvunt, ita nec remit­ tunt peccata : non ergo significant re­ missionem peccati, quæ fit per gratiam. Tum etiam (et est ratio a priori) quoniam potestas remittendi, et absolvendi non fuit collata pœnitentibus, sed sacerdotibus, quorum interest vel absolutionem impen­ dere, vel subtrahere : ergo exercitium ac­ quirendi gratiam, medio hoc Sacramento non pœnitenti lugenti peccata, sed sacer­ doti judicialiter, et authoritative proce­ denti deferendum est. Tum denique a paritate aliorum Sacramentorum, in qui­ bus constat solos ministros conferre gra­ tiam propriam illorum ; ad idque designan­ tur, ut ministrando sanctificent : sed pœnitens cum propriis actibus non est minister hujus Sacramenti, sed solum Sacerdos : ergo solum Sacerdos media ab­ solutione concurrit ad gratiam hujus Sa­ cramenti, non vero pœnitens mediis pro­ priis actibus, atque ideo per eos non constituitur intrinsece hoc Sacramentum. 77. Confirmatur. Quoniam si actibus coniirpœnitentis intrinsece constitueretur hoc malioSacramentum, non minus hi conducerent ad obtinendam gratiam illius, quam ab­ solutio, nec esset diversitas in concur­ rendo ; quandoquidem esto actus com- '· J 40 Il· |m' .1 ti |I3 -13 rK pu| . Wm i et i i.B iw Î j{.| i I i:, j b< j J 41 fi. I |g. | ίΒ| : Ibi :|!i! j<· fi i fifi 'W 'Hfi H '.'■L-. K ''■H.» Tm ‘ ■ ί ; Λ V· 'af :t' !||g . g· DE PŒNITENTIA. parati ad absolutionem obeam munus materiæ, in ordine tamen ad gratiam remissivam illius propriam, non passivo sed active se habent, cura ad eam instrumen­ taliter concurrant com absolutione. Hoc autem esse falsum constat tum ex se, tum quia non raagis Sacerdos esset minister, quam pœnitens, nec magis Ilie absolveret, ac justificaret pœnitentem, quam ipse pœnitens. Quinimo verum esset asserere pœnitentem se ipsum justificare, sicut est verum affirmare Sacerdotem absolvere , atque subinde sanctificare pœnitentem. Quæ tamen sunt absurda legitime deducia ex communi sententia. Ne ergo ea devoremus, asserendum est solam absolutionem esse de essentia hujus Sacramenti. argumentum respondetur con’ cedendo Majorem, et negando Minorem. Ad cujus probationem iterum negatur Minor, et ut ejus probationibus majori claritate occurramus, observare decrevimus, id quod Scoitft negare non poterit, nimirum nec actus pcenitentis solitarie, ac veluti pracisive sumptos, nec itidem absolutionem eodem modo acceptam esse Sacramentum, atque ideo nec illos, nec istam in hac præcisione concurrere ad gratiam ; alioqui quoties Sacerdos proferret absolutionem, esset, vel non esset praesens peccator, eliceret, vel non eliceret actus doloris, vel e converso, quandiu homo pectus cum dolore tunderet, et remissionem posceret, in absentia-Sacerdotis, conficeretur Sacramentum. Quod est falsum, imo et ridiculum, maxime ex parte Sacerdotis, qui quasi aerem verberans non desisteret proferendo verba absolutionis, et toties conficeret Sacramentum, quoties dearticularel ea verba : Ego le absolvo a peccatis luis. Requiritur ergo indispensabiliter quod simul conveniant, vel physice, vel moraliler actus pcenitentis ,'quidquid sit de modo concurrendi, de quo est difficultas) et absolutio Sacerdotis; quæ cum sententia sit, supra aliquoa debet cadere, et alicui propter aliqua delicia ad forum deducta debet hic, et nunc applicari. Quod quidem tam per se notum apparet, ut nullain prorsus dubitationem admittat. Unde ut Sacramentum Pœnitentiæ consurgat, actus pcenitentis debent subjici absolutioni Sacerdotis, et hæc supra illos cadere, eosque supponere, atque, approbare, vel reprobare. Et quia in hoc complexo artificiali ex voluntate Christi ita disposito, actus pcenitentis, ut ratio ipsa postulat, subsunt DISP. 1, DUB. II. veluti materia absolutioni, quæ tanquam concurrat instrumentaliler, ut patet in forma ultimo advenit, illosque complet, Baptismo, et aliis Sacramentis, qua·, nec perficit, ac tandem terminat; effectus indo I] significant, nec elevantur ratione unius secutus, qui est gratia sanans, non ex æquo I panis divisive ab alia ; sed ipsum compo­ illis tribuitur, sed per distributionem, .ut | situm artificiale totum assumitur ad signi­ ita dicamus, accommodam, totus effectus, | ficandum , et causandum. Et ostenditur hoc est tota gratia, toti complexo, seu | etiam in composito substantiali, in quo artificiali composito, et ejus partibus juxta · g activitas non oritur tanquam a prima ra­ earum dignitatem, et modum concurrendi. | dice a materia, quæ est pura potentia, sed Porro in universum effectus totius compoi a forma quæ est actus, et prima agendi siti principalius attribuitur toti ratione | ratio, cum tamen actio compositi non tri­ buatur soli formæ, sed etiam materiæ ut formæ, quam ratione materiæ ; quia cum unitæ fornjæ, licet minus principaliter. i hæc sit, et habeat rationem potentiie, forma Unde quod potestas judicandi, quæ est po­ vero rationem actus, et activitas non poj testas clavium, sit in Ministro, non vero in tentiie, sed actui congruat; consequens j est, quod principalius attribui debeat effec| pœnitente, solum concludit ministri actio­ nem principalius se habere in hoc Sacra­ tus compositi formæ, quâm materiæ. Quam mento, quam rei. Hoc vero etiam tenet in observationem præsenli materiæ appli­ aliis Sacramentis, quin inde inferatur, aut catam reperimus in Angelico Praeceptore d.tiwi legitime inferri possit in actione sola mi­ infra q. 86. art. 6, dicente : .-iclus humani, g qui nznt ex parte peccatoris materialiter se f nistri salvari totam essentiam Sacramenti. habent in Sacramento Pœnilentiæ. Omne au| Unde ista probatio in ea fttentes regerenda est. tem Sacramentum producit effectum non so' Tertia pariter est falsitati obnoxia: quo­ Ium virtute formæ, sed etiam virtute mate­ niam non solus Minister concurrit-^instruriæ : ex utroque enim est unum Sacramentum, J ut supra habitum est. Unde sicut remissio Ί mentaliter ad gratiam Sacramentorum, culpx fit in Baptismo, non solum virtute l sed ipsum Sacramentum constans ex ac­ formæ, sed etiam virtute materiæ, scilicet | tione Ministri, et materia propria cujusliaquæ; principalius tamen virtute formæ, ex 1 bet eorum. Ministro enim utitur Deus ad qua et ipsa aqua virtutem recipit : ita etiam 3 conficiendumSacramentum, et hoc est quod et remissio culpx est effectus Pœnilentiæ; · significat, et causât immediate gratiam. In principalius quidem ex virtute clavium, quas I Pœnilentia vero ex actionibus ministri, et habent Ministri, ex quorum parte accipitur, pcenitentis conficitur Sacramentum, et hae id, juod est formale in hoc Sacramento {ut | significant, et causant gratiam remissivam, supra dictum est) secundario autem ex vi ac| licet principalius illæ, quam istae. Unde I tuum pandentis pertinentium ad birlutem j etiam retorquetur in adversarios, sicut prae­ cedens. Nam quod in aliis Sacramentis I Pœnilentiæ, tamen pro ut hi actus aliqualiter concurrat Minister ad conferendam gra­ ordinantur ad claves Ecclesiæ. Hinc facile tiam, non aufert, quin infert, quod ipsa omnes probationes illius Minoris ener­ vantur. I Sacramenta eam significent, et re ipsa con­ 79. Ad primam dicimus, ita esse quod | ferant : ergo propter eamdem omnino ra­ tionem item tenendum est de Poenitentia; actus pcenitentis non absolvunt, concurrunt j vel asserendum non essentialiter constitui tamen per modum materiæ ad absolutio: ex materia, et forma, quod esse contra nem, cui subjiciuntur : et in vi hujus insConcilia jam vidimus. trumentaliter cooperantur ad peccati re| missionem. Absolutio enim sine illis non | n;';:sr 80. Ad confirmationem dicimus actus Mio. Pœnitentis, et absolutionem Sacerdotis proficeret, ncc illi solum absque absolu­ conducere utique ad obtinendam gratiam; tione valerent. Atque ideo tam absolutioni, 1 quia cum ex eis constituatur Sacramentum, quam praedictis actibus respondet gratia I ut manet probatum, profecto sine illis nec produc a per Sacramentum , ut probant ] Sacramentum, nec Sacramenti esset gratia. ratio, et exemplum D. Thomæ. Secunda ; Differunt tamen in constituendo ipsum Sa­ Minoris probatio tantummodo evincit fora cramentum, et in causando gratiam : nam mam principalius concurrere ad justifica­ ad constituendum concurrunt vice subjecti, tionem , quippe quæ supponit potestatem 1 et materiæ pœnilentis actus, absolutione clavium in absolvente, quæ non est in reI uti forma se habente. Ad causandam vero cipiente Sacramentum. Non tamen excludit j gratiam influunt quidem instrumentaliler, quin Sacramentum ratioue materiæ etiam -i concurrat 41 sed illi minus principaliter, adhuc in ra­ tione instrumentaliler agendi ; hæc vero principalius, ut vidimus ex D. Thoma. Nec inde inferas (ut tacite occurramus objectioni) duplicem quasi partialem concursum, duplicemve significationem partialem, quas rejicimus agentes de Sacra­ mentis in genere; sed unus est, idemmet concursus, unicaque indivisibilis signi­ ficatio correspondet toti Sacraménto, et partibus, at uni videlicet formæ, princi­ palius, quam alteri, nimirum, materiæ. Juxta quam doctrinam distinguenda est confirmationis Major, et concedenda, vel neganda. Ad ejus improbationem constat ex dictis hanc diversitatem non esse contra institutionem hujus Sacramenti, quinimo ita illi competere, ut cum fundamento op­ positum sustineri nequeat. Ad alteram improb. etiam liquet, quare Sacerdos, et non• Pœnitens obeat Ministri munus:✓ cum Sacerdos gerat judicem in hoc foro, in quo proinde residet potestas ligandi, atque solvendi ; pœnitens vero est reus, subin­ deque inferior. Atque ideo pœnitens non se ipsum absolvit, sed absolvendus est a judice, a quo etiam justificatur effective tanquam a ministro Dei, cujus vices gerit. Unde constat quem sensum possit habere ultima propositio ab objiciente illata, quod pœnilentiæ se ipsum justificet. Hæc enim absolute prolata neganda est, utpote quæ reddit sensum, vel quod pœnitens se habeat principaliter in ordine ad consequendam remissionem; vel quod concurrat ad eam obtinendam ut minister Christi , atque æqualiter cum Sacerdote absolvente. Quo­ rum neutrum est verum. Potest tamen admitti cum restrictione, si solum signi­ ficet, pœnitentem a Deo excitatum, et ele­ vatum se disponere, ac instrumentaliter concurrere ad gratiæ reparationem, et hoc simul cum ipso Sacerdote. In quo sensu vera, et catholica est propositio, sicut in naturalibus (ut exemplo D. Thomæ uta­ mur) homo adjutus medicina cooperatur ad infirmitatem pellendam, et sanitatem ac­ quirendam : non tamen salus defertur infirmo, sed medico remedia, et emplastra applicanti, et ipsis remediis. 81. Sed contra hoc objicit Vega (et est secundum argumentumj lib. 13, in Tridentin, cap. 15. Ille solus concurrit ad gratiam remissivam peccati, qui dimittit ipsa p iccata, sed solus Sacerdos vico Dei dimittit peccata : ergo solus Sacerdos con­ currit ad gratiam remittentem peccata. TacjIa evaâo *01'1^." objicit τίιοιη. 42 v • I. ,L 1>|·. PŒNITI'.NTI A. Minor patet, quia pienitens non s Timet remittit peccata, sed ea ut a Samdote vice Christi remittenda proponit. Et con­ firmatur ex D. Thoma in 4, dist. 22. q. 2, art. 1, q. 1, ad 2, ubi docet, quod janitentia exterior, quæ est signum Secnunentalc in hoc Sacramento, représentât coope­ rationem recipientis, el non influentiam, quæ est ci parte «geniis exlrinseci, et ideo non competit ei, quod gratiam ediquMnodo causet. Ergo solus Sacerdos, et non pœnitens concurrit ad collationem gratiæ in hoc Sacramento, atque ideo sola absolu­ tione se tenente ex parte Dei constituetur essentialiler; non vero actibus ipsius pœ­ nitentis. Solutio, go. Despondetur ad argumentum dis­ tinguendo Majorem : solus ille concurrit ad gratiam per modum ministerii, qui di­ mittit peccata, concedo Majorem; per mo­ dum coopérants ad ipsum ministerium, nego Majorem et sub eadem distinctione Minoris, neganda est Consequentia, vel eisdem terminis distinguenda. Itaque ve­ rum est non pœnitentem, sed Sacerdotem esse ministrum hujus Sacramenti, se te­ nentem ex parte Dei, cui proirde ut vice Deo competit absolvere, ac peccata dimit­ tere, atque ideo media absolutione gratiam efficere. Et hoc modo pœnitens non con­ currit ad gratiam, alias essent duo ministri unius et ejusdem Sacramenti, quod est fal­ sum. Unde numquam concedendum abso­ lute existimamus peccatorem med a Pœnitentia sibi peccata dimittere : hæc quippe locutio sonat authoriiatem, et præcipuum ministerium, quod solum in Deu est autho­ ritative, et in Sacerdote ministerialiter, ut docet D. Thomas in præsenti art. 3 ad 3. Cum hoc tamen recte cohæret actus ipsos pœnitentis ut subsunt absolutioni, in vir­ tute clavium simul concurrere ad coefficiendam ipsam gratiam, et exclu ienda peccata, at constat exemplo infirmi coopé­ rants active ad propriam sanitatem, licet hoc ipsum quod est se curare, non tribua­ tur ipsi, sed medicinæ, et me lico. Nisi mavis (et in idem recidit' aliud esse Sacramentum ratione utriusque partis si­ mul sumptæ efficere gratiam virtute Christi, aliud vero id ei convenire ratione precise materiæ pro ut se tenet ex parte pœni­ tentis, et ab eo apponitur. Nam prima pro­ positio est omnino vera et catholica, quam non impugnat objectio, nec tangit. Secunda vero est falsa : quia licet actus pœnitentis cum absolutione per modum unius signi assumantur a Dpo ad signandam, ni efficiendam gratiam, vt hoc pacto utrique com­ petat elevatio, et concursus cum inæqualitale supra assignata : non tamen est verum actus pœnitentis ratione illius, quod alle­ runt ex ipso pmnitonte, concurrere effectivo ad gratiam. Et idcirco de pcenitente non verificatur quod juslicet, quod absolvat, vel quod remittat : quoniam prædicti actus pro ut a pcenitente procedunt, dispositive se habent ad effectuai Sacramenti, et ex parte materiæ se tenent. Effectus autem non tribuitur apponenti solam materiam, sed introducenti formam, ut constat in aliis compositis. Quare de solo Ministro verilicantur eæ locutiones, nimirum, quod justificet, absolvat et remittat. Ipsum vero Sacramentum non influit, in gratiam, et remissionem peccati dumtaxat ratione torime ut convincit exemplum compositi naturalis, sed ratione utriusque, quamvis unius quam altertus principalius. Id vero notatum volumus, hoc et prae­ cedens argumentum, quibus nititur sen­ Y 31» tentia Scoti, satis debilia esse; cum pleriqne doceant solum formam concurrere active, in hoc et aliis Sacramentis, nemo vero illorum, nisi Scotus hactenus exclusit materiam a ratione, partis intrinsece cons­ tituentis Sacramentum. Atque ideo licet primum concederetur Scoto, et ejus scholæ, non inde evincerent in sola forma, consis­ tere totam essentiam hujus Sacramenti, ut ipsi docent. 83. Plus negotii facessit confirmatio DiluilE i ­ propter authoritatem S. Doctoris. Ea con­ confir ma .ίλ victus Ferrara 4, contra Gentes cap. 72, Fernft § Praemittendum tertio, tenuit actus pœniten­ tis nullatenus effective influere in remis­ sionem peccati, sed solam formam, in quo Scoto adhæsit, quamvis differat in eo, quod sentiat, et bene, actus pœnitentis esse materiam propriam hujus Sacramenti, et partem essentialem. Quod si illi oppo­ sueris doctrinam D. Thomæ in hac tertia parte quæst. 86, art. 6, supra allegatam, respondet mentem S. Doctoris esse actus prædictos non secundum se, sed ut sub­ jiciuntur virtuti clavium, a qua est tota efficacia, et activitas, concurrere ad cau­ sandam gratiam, atque ideo totum ratione formæ, non vero ratione alterius compartis, illam efficere. Cajetanus vero in præ- Cajt' senti existimavit S. Doctorem mutasse sen­ tentiam in hac tertia parte, ubi expresse oppositum docuit. 84. Ex extraneis vero media via ince­ dere DISP. surer doro visum est Suario disp. 18, sect. 2, an. 13. Asserit itaque, quod si absoluta luerit confessio ante prolationem forma·, sola forma influit efficienter, non vero confessio, quæ jam non est, sed fuit. Si vero contingat contritionem coexistere absolutioni, probabile judicat utrique- com­ petere efficientiam instrumentaient in C t·?·'· gratiam. Cardinalis autem de Lugo sect. n. 34, cuilibet partium concursum par­ tialem attribuit, ex quibus resultet concur­ sus totalis, sicut ex partibus essentialibus consurgit totum essentiale. ΒΦ- 85. Verum enim vero hi modi dicendi nobis non arrident. Et quod attinet ad doctrinam Ferrariensis censemus eam esse contra D. Thomain loco supra allegato, ubi docet Sacramentum Pœnitentiæ, prin­ cipalius ratione formæ, et non ita princi­ paliter ratione materiæ concurrere ad remissionem peccati. Quod non posset docere, si totum influxum detulisset for­ mæ, ut patet. Et quod magis est adver­ Tndeo- satur Concilio Tridentino (in quod etiam *Ja. Scotislæ impingunt) sess. 12, cap. 3, ubi docet in forma Pœnitentiæ praecipuam ejus rini esse silam : in quo manifeste supponit aliquam non ita præcipuam in materia esse vim. Non ercro in sola forma, sed in actibus ipsius pœnitentis ex mente D. Thomæ, et Concdii collocanda est vis gratiæ causativa in hoc Sacramento. Nec conformior sarei illis est Suarii explicatio : quoniam quod apliealio confessio fuerit absoluta ante prolationem «i'àur. formæ, vel tollit, quod ex ipsis fiat vere unum numero Sacramentum, vel non? Si impedit quod fiat unum Sacramentum Pœ­ nitentiæ, verum quidem est actus pœni­ tentis non influere. Sed quid mirum? Cum non sit verum Sacramentum. Falsum ta­ men est quod adstruit Suarius, formam solam concurrere ; quia forma non concur­ rit ad remissionem, quin prius constituat unum cum materia, siquidem non sola ab­ solutio absque materia ut compacte cons­ tituit : ergo ut influat, omnes partes simul debent convenire. Unde vel nihil docet, vel neutra concurrit, vel utraque, ut con­ siderans facile deprehendet. Si autem quod absoluta fuerit confessio, non impe­ dit, quod unum ex ea, et absolutione Sa­ cramentum consurgat, premunt authoritas D. Thomæ, et doctrina Concilii ad cognos­ cendam in utraque partium activitatem, beet non ita præcipuam in una. et in alia. Et rat o est clara. Nam eatenus Sacra­ mentum elevatur ad influendum, quatenus DUB 11. 43 <-Rt unum in se, fled quod confessio fuerit absoluta ante absolutionem, non impedit quin ex ea et absolutione fiat unum, atque idem Sacramentum : ergo nec etiam obe­ rit quominus prædictnm Sacramentum in­ fluat modo explicato, ratione utriusque partis. 8(’>. Nec refert si respondeas esse dispa­ Repliarem rationem. Quoniam ad constitutio­ (ur. nem Sacramenti sufficit conjunctio moralis partium ; et hæc salvatur, quamvis con­ fessio non sit cum absolutione, dummodo praecesserit : ad influendum vero in pec­ cati remissionem requiritur, quod sit in eodem instanti, in quo gratia infunditur pcenitenti, quia quod non est, influere non potest per hoc præcise, quod aliquando fuerit : atque ideo componitur unitas, et existentia moralis totius Sacramenti abs­ que influxu materiæ physice præteritæ. Hæc ; inquam, responsio non officit, sed Solutio· absque impellente corruit. Nam omisso concursu morali ipsimet Suario non grato, constans doctrina est, Sacramenta in cau­ sando se gerere ad instar successivorum de quorum ratione non est s: nultanea partium coexistentia ; quinimo oppositum omnino necesse est asserere, ut subsistere possit eorum differenda a rebus permanen­ tibus. Unde recurrendum est pro Sacra­ mentorum causalitate ad ultimum instans, vel mutatum esse illorum, in quo virtute præcedentium, et cum ordine ad ea exer­ cent causaliiatem physicam, ut constat ex dictis de Sacram, in gene. disp. 4, dub. 5, et exempla alterationis, et generationis in naturalibus satis demonstrant. Quimobrem absolutio nullatenus influet, aut influere valet nisi per ordinem ad actus pœnitentis ut sui compartes. Atque ideo quod sufficit ut salvetur in eis ratio partis Sacramenti, sufficiet etiam ad causalitatem eorum phy­ sicam sustinendam. Nec est majus quid quoad hanc partem in hoc Sacramento, quam in Matrimonio, et in forma aliorum Sacramentorum successive prolata, ut con­ sideranti erit perspicuum’. 87. Nec etiam probamus sententiam Cardina­ eminentissimi Lugo concursus partiales lis Lugo adstruentis : quoniam sicut in toto unico expositio Sacramento non datur nisi unica, eaque indivisibilis Sacramcntalis significatio, ut contra Suarez ostendimus ubi supra disp. 2, dub. 2, ita non agnoscimus nisi unicum influxum principalius uni, quam alteri par­ tium convenientem ut nos docuit D. Tho­ mas, et in compositis aliis ita evenire DE ! < ENITENTIA. J. " 4 ·’ constat. Non enim partes Sacramenti con­ current. aut elevantur ad concurrendum ut plures sunt, sed ut unum compositum constituunt, et in unummet finem colli­ niant : non ergo duplex, sed unus influxus eis deferendus est. Etenim sicut Sacramentalis significatio non fundatur in una, aut altera parte divisive: sed in utraque collective accepta, ita et Sacramemalis causalitas non huic, aut alteri parti divi­ sive, sed tuti composito, et partibus ra­ tione totius convenit. Quod vero signifi­ catio ut emergenti occurramus replicæ) aliunde sumatur, ac causalitas ; hæc quippe importat virtutem, et physicam elevatio­ nem, illa vero relationem ad gratiam, quæ formaliler est quid rationis, et fundamen­ taliter extrinseca denominatio ad placitum ex parte Dei, non interest; quoniam sicut partes non assumuntur ad significandum Sacramentaliter nisi ut sunt idem cum toto, quod constituunt, ita non elevantur ad instrumentaliter influendum in gratiam remissivam peccati, nisi ut constituunt unum, atque idem Sacramentum, atque ideo non eis debetur, aut elevatio, aut in­ fluxus nisi ratione totius : et sicut in cons­ tituendo lotum principalior est forma, quam materia, ita et in influendo, ec si­ gnificando; quidquid sit de diversitate ra­ dicis significandi, et influendi, quam obten­ debat objectio tacite preoccupata. Quam doctrinam haud obscure tradidisse videtur D.Thom. D.Thomas infra quæst. 90, art. 1 ad i, di­ cens quoi quodlibcl Sacramentum habet simplicitatem ratione divinx virtutis, quæ in eo operatur. Sed virtus divina propter sui magnitudinem operari potest, et per unum, et per multa, ratione quorum alicui Sacra­ mento possunt partes assignari. Et art. 4, in corpore docet exigi ad rationem par­ tium, ut lotum non adsit singulis partibus, neque secundum lotam virtutem ejus, neque secundum totum essentiam, sed omnibus simul. Diruitur Quare ad confirmationem desumptam conflrinatio ex S. Doctore unum e duobus esi ne­ P ri tu o ex cessario dicendum. Vel quod Angelicus sent. præceptor mutavit sententiam in Lac 3 parte, ut constat ex verbis a nobis alleca­ Cajctani. tis, quæ clarissima sunt, et sentit Cajetanus. Quæ solutio est facilis, et S. Doctori minime injuria, aut insueta, ut constat ex pluribus locis maxime hujus tertiæ partis, in quibus ipse S. Doctor semetipstnn correxit, et ad saniorem sensum reduxit in aliquibus, quæ tenuerat junior I DISP. I, DUP. IL in sententiariis. Vel dicendum cum Ma­ Sacramenti cujuslibet, Sacramento, cujus gistro Prado, cui libentius asseniimur, et dicitur res, proporlionalur. Exterior autem Pœnitentiæ exteriori, et quatenus præcise Pandentia quæ est Sacramentum lanium in repræsentat cooperationem recipientis, ex Pandentia, est Sacramentum ut signum lan­ parte cujus se tenet, independenter ab ium exparte actus pœnitenlis : sed est signum actibus Sacerdotis, et seorsum ab illis, tl causa simul, si conjungatur aclus pœnitenlis non competere causalitatem : et si qua cum actu ministri. Quæ est nostra expo­ ei inest, est minus principalis, et quasi sitio secundaria in ratione instrumentait ter Sergii 88. Secunda sententia quam tribuit irfJcaagendi. Et hanc esse illius mentem constat Lugo Marsilio in 4, dist. 10, art. 1, et tu ex hac tertia parte, ubi non majorem iOiilJ- ex parte Phighio controv. 9, fol. 181, lii. activitatem defert actibus pœnitenlis. Mirsi- docet partes Pœnitentiæ esse contritionem, Cui addimus majoris explicationis gra­ Addi ÜH. confessionem, et absolutionem. In qua P:Ai. tia, actus pœnitenlis externe . exercitos, sententia non invenimus moræ motivum, quæ est pœnitentia exterior, considerari nisi in eo quod non meminerit satisfactio­ posse dupliciter, vel quatenus repraesentant nis. Quia tamen hanc a parte essentiali cooperationem ipsius pœnitenlis præcise, hujus Sacramenti relegant communiter quo pacto se tenent ex parte ipsius, et Theologi, et inter intégrales accensent, sunt effectus virtutis Pœnitentiæ, vel non est cur in ea protrahamur. Terti» auxilii ad Pœnitentiam moventis. Ec hoc 89. Tertia sententia quæ est Gabrielis modo nec explicat dependentiam a Sacra­ lii. dist. 14, q. 2, art. 1, et Allisiodorensis mento, nec subsunt virtuti clavium, nec apud Garlhusianum disp. 14, q. 1, tenet elevationi Sacramentali, ut constat ex teho- confessionem et satisfactionem esse partes littera D. Thomæ : Repræsentat coopéra- ü.Tba sa. hujus Sacramenti; excludit vero contritio­ lionem recipientis, et non influentiam (Sanem, quia est Spiritualis. Hæc autem sen­ cramentalem intellige) que est ex parle tentia quoad hanc secundam partem' agentis extrinseci. Si ergo accipiantur sub coincidit cum sententia Durandi infra hac reduplicatione, verum omnino est non referenda, et enucleanda. Et quia non eis competere quod aliquomodo efficienter excludit expresse absolutionem, ab ea su­ gratiam causent, ut ait S. Doctor. Quia persedendum duximus. tamen subsunt alii considerationi, nempe Qiirt» 90. Quartam sententiam'[tribuit Suarez, ut submittuntur virtuti claviufn. et Deo ut inquit Lugo, Magistro Soto in 4, dist. medio Sacramento principaliter agenti, sub 14, q. 1, quasi docuerit non absolutionem, hac consideratione possunt, imo et de facto sed dumtaxat Contritionem, Confessionem, influunt in gratiam, licet minus principa­ et Satisfactionem esse partes Pœnitentiæ. liter. quam forma, ut explicat D. Thomas D.Tbûc. Dum asserüit absolutionem non esse Pœ­ art. ύ citatie quæst. hujus 3 p. Juxta quam nitentiam, sed actus Poeniteatis. Falso distinctionem fundatam in ipsa littera tamen ei adseribi sententiam evidenter D. Thomæ, absolute prout jacet, tenet constat ex ipsomet Soto, qui eisdem dis­ doctrina confirmationis, nimirum quod tinctione, et quæst. diserte asserit, quod, Pœnitentia exterior, quæ est signum saut Florentina Synodus affirmat, omne cramemale in hoc Sacramento, quatenus Sacramentum constat ex materia, el forma. repræsentat cooperationem recipientis, et Et ratione quarta inquit : in Sacramentis non influentiam agentis extrinseci. non non sola forma est signum, et causa gratiæ habet aliquo modo efficienter causare gra­ Sacramenlalis, sed etiam materia ratione tiam : quin, inde evincptur non id habere forma. Et in terminis loquendo de Sacra­ ut repræsentat virtutem clavium, cui sub­ mento Pœnitentiæ docet quod forma Sa­ ditur, et motionem agentis extrinseci, a cramenti Pœnitentiæ, est de ejus essentia, quo elevatur simul cum forma. Unde non quia sine illa non perficitur Sacramentum. est oppositio, nec urget necessitas confu­ Unde concludit : Sed si rationem solam, giendi ad retractationem, pro aliis testi­ quatenus est pars Sacramenti consideremus, moniis opportunam. Quam expositionem ne principalius concurrit forma, quæ se tenet quis arbitrariam, et veluti commentitiam ex parte Sacerdotis clavium potestate utentis. obtendat, audiamus D. Thomam in eodem D.Thos<4 Quæ ideo retulimus, ex hoc sapientissimo loco paulo inferius ex 4 sent. q. 2, art. I, Magistro, ut ipse sui vindex quam teneat quæstiun. 2 , ubi hæc habentur : id se­ sententiam ostendat, quin interprete indi­ cundam quæslioncm dicendum, quod res geat. Porro deceptionis occasio, quam Sacramenti oculatissimus incurrit Suarez, sumpta videtur exeo quod dixerit actas pernitentis esse Poenitentiam, non vero absolutionem. Quod quidem verissimum est, nullo tamen modo adversum verte, et communi sententiæ, a qua stare evidenter ostendunt verba allegata, et Lola doctrina illius dis­ tinctionis. Quoniam ut cum Soto, et aliis discipulis D. Thomæ infra ostendemus, Sacramentum Pœnitentiæ (et eadem est de aliis ratio) cum sit concretum acciden­ tale, supponit pro materia, et non pro forma. Unde sicut Baptismus est ablutio exterior sub præscripta verborum forma, ita Pœnitentia est dolor externus sub praes­ cripta absolutionis forma. Cujus radicem loco citato detegemus. Unde manet pers­ picuum nullam singularem sententiam in hac parte tenuisse magistrum Soto, sed inter alios communis assertionis sectatores annumerandum. Est tamen observatu dignum, quod si quando hic Auctor vel alius, cujus authoritaii deferendum sit, contigerit indicare tres esse Pœnitentiæ partes, contritionem, confessionem, et satisfactionem, nulla facta mentione absolutionis, intelligendi sunt de partibus se tenentibus ex parte materiæ, et quasi unam materialem tota­ lem integrantibus, quin excludatur forma a ratione partis essentialis. Cui observa­ tioni prælnxit D. Thomas infra quæst. 90, D.Thom. art. 2, his verbis : Dicendum quod duplex est pars, ut dicitur in 5 metaph. pars es­ sential, el pars quantitatis. Parles essentiæ sunt naturaliter quidem forma, et materia, logice autem genus, et differentia. Hoc au­ tem modo quodlibel Sacramentum distingui­ tur in materiam, el formam, sicut in paries essentiæ. Unde el supra dictum est, quod Sacramentum consistunt in rebus, el verbis. Sed quia quantitas se tenet ex parle mate­ riæ, partes quantitatis sunt parles materiæ. Et hoc modo in Sacramento Pœnitentiæ specialiter assignantur partes quantum ad actus pœnitenlis, quæ sunt materia hujus Sacramenti. Unde non quia aliquis partes materiæ annumeret, non accensita forma absolutionis ; quasi eam amandans emun­ gendus est, et inter excludentes formam a ratione partis computandus. 46 DE PŒN1TENT1A. Purandisenhnli > f roponilur, eI ejus occasio­ ne duo dicendi modi enucleantur. Quinta sentent. ‘I ■ il il· 91. Quintain sententiam docentem solas confessionem, et absolutionem esse partes Durand. essentiales hujus Sacramenti tenuit Du­ randus in i, dist. Π, q. 3 et dist. 16, quæst. 1, ubi expresse excludit contritio­ nem internam a ratione partis intrinseco». Per hoc tamen non iioendit negaro inter­ num dolorem essentialiter præsupponi ad veritatem Sacramenti, ut constat ex eodemmet Durando dist. 17, ejusdem libri q. 13, docens non valere Sacramentum, sed ite­ ratum iri, quoties abfuerit v-rus dolor de azqoez. peccatis. Quocirca Vasquez in præsenti existimat solum in modo loquendi, differre Durandum a cæteris Thomistis, atque idem sentit de Scoto, et Gabriele, sed minus recte quoad istos, quidquid sit de illo. FondaFundamentum Durandi est hujusmodi : mcntüiü ' quidquid est de integritate essentiali Sa­ cramenti, oportet quod sit aliqui ! sensi­ bile : sed contritio non est hujusmodi : ergo comritio non est de integritate essen­ tiali hujus Sacramenti. Majorem probat ex definitione Sacramenti, quod est signum sensibile gratiæ sanctificantis, el ex eo quod modo, ut ipse inquit, loquimur de eo quod est Sacramentum tantum. Mino­ rem ut notam improbatam relinquit. Unde subinfert : j¥on csl ergo pars intrinseca Sacramenti Pmnilentiz: sed præexigitur ne­ cessario ad hoc ut pernitens sil dispositus ad suscipiendum effectus Sacramenti. Si vero pars (subjunuit in fine illius quæstionis) sumatur large pro omni eo quod requiritur ad debitam confessionem, site anteccdcnler, sive consequenter, sic contritio, el satisfactio possunt dici paries Pee nitent ia. Fre­ 92. Frequens hujus argumenti solutio quens siiuiio. est bifariam posse accipi contritionem sub qua etiam attritio comprehenditur vel quatenus est pars Sacramenti, vel quate­ nus est effectus; vel quasi effectue illius. Primo modo importat actum elicitum vir­ tutis Pœnitentiæ, vel auxilii (quod est verius), ad Pœnitentiam moventis, simul cum confessione externa, a qua redditur, el fit sensibilis et ipsi pœnitenti, et Sa­ cerdoti judicanti, cuilibet enim illorum lit sensibilis, el externe manifestatur dolor internus per signa externa, et sensibilia in confessione concurrentia. Secundo au- tem modo ad Ut supra seipsam priori modo acceptam rationem dispositionis ad gra­ tiam Sacramentalem, ut explicat N. SS. Cornejo de Eucharistia disp. 2, dub. 5, vel ut ma nui alii, quandam perfectionem modaiem. vel formaliter, vel modaliter di­ versam ab entitale ipsius contritionis, vel attritionis, vi cujus concurrit ad gratiam ex opere operato causandam. Juxta quam distinctionem eademmet contritio sub ra­ tione partis manifestat, subindequo habet rationem signi : nam ut sensibilis reddita per acius externos veluti per proprios effec­ tus est pars intrinseca ipsius Sacramenti, et est absolute pars sensibilis constituens signum adæquate sensibile cum absolu­ tione. Est autem res hujus Sacramenti, et significatur per ipsum sub alia considera­ tione, secundum quam addit supra se ipsam vel rationem dispositionis, vel mo­ daiem aliquam majorem perfectionem. Et cum non sit inconveniens eandem rem sibimetipsi secundum diversas considera­ tiones præsupponi, et subsequi, inde est, quod contritio, ut significans sensibiliter eum confessione et absolutione est prior se ipsa ut manifestata, sub qua ratione im­ portat vel rationem dispositionis, vel indi­ catam modificationem. 93. Si autem opposueris, de ratione Sacramenti esse quod sit signum externum adæquate sensibile : contritio autem sub ea reduplicatione non est sensibilis, nisi ad summum per aliud : atque ideo non est per se signum, et consequenter nec pars, nisi ut plurimum per aliud, et quasi per accidens. Si inquam) ita objeceris, facile se expendiunt, dicendo de ratione Sacramenti esse quod sit signum sensibile adæquate, non tamen totaliter, et ratione cujuslibet partis secundum se accept®. Tdque bene explicant in homine, qui totus est sensibilis, et corporeus, quin spirituahtas anima? rationalis fuerit obicis. Quin inde contra Durandum reassumunt vires. Nam bene cohæret totum esse corporeum, absque eo quod quæhbet ejus pars sit cor­ porea entitative, ut exemplum hominis de­ monstrat : ergo ut Sacramentum Pœniten­ tiæ sit absolute et simpliciter sensibile, sufficit, totum esse absolute sensibile, quamvis aliqua ejus pars seipsa immediate non sit sensibilis. Juxta quam doctrinam ad argumentum Durandi facillime respon­ detur. distinguendo Majorem, quod cons­ tituit intrinsece Sacramentum debet esse sensibile per se, et ratione sui, negantia est DISP. I, DUB. 11 est Major : vel ratione sui immediate, vel ratione alterius a quo immediato procedat, conceditur : ol sub ea lem Min >ris distinc­ tioni) negatur Consequentia. Quini disN. i* οψ. linciionpm non diruit probatio Majoris, quia licet loquamur de Sacramento tantum ipsiuuet contritio ut conjuncta cum con­ fessione externa, quo pacto est pars Sa­ cramenti tantum, significat seipsam ut modificatam, vel ut habentem rationem dispositionis al gratiam Sacramenlaletn ; qua ratione est res, et Sacramentum si­ mul. Atque ideo non refert, quod fiat sermo de Sacramento tantum. 91. Hæc est communis solutio extra scholam D. Thomæ, ut videre est apud I Mi’fl. Suarez, Vasquez, Valencia, Dicastillo, et Ι'νΐ'ϊ alios in pnesenti. Eam etiam tradunt ex *>*· discipulis S. Doctoris, Arauxo, Joannes a fi·. I Α'.ϊυ. Sancto Thoma, Gonet, et Labat. Nosque K“i,*ea usi sumus tractat, de Sacrament, in p.Tai. genore, disp. 2, dub. 7, ubi ejus examen EIM ad hunc usque locum remisimus, et tract, de Eucharistia disp. 2, dub. 2, ubi ea ducti evidentem [ut cre limus) rationem dis­ pareatis assignavimus inter corpus Christi latentis sub speciebus, et actum contritio­ nis, ad hoc ut illud non sit pars intrinseca sacramenti Eucharistiae, secus vero iste respectu Pœnitentiæ. Eamque etiam modo Objet tio. subsistere recognoscimus : quoniam cor­ pus Christi in Eucharistia nec per se im­ mediate, nec per aliquid sui mediate est sensibile; contritio autem in omni sen­ tentia est sensibilis ratione actus externi, cujus illa est causa, et ipse naturaliter signum, sicut fumus est signum ignis : ergo ex vi hujus legitime excluditur Chris­ tus a ratione partis Sacramentalis Eucharistiæ, et adstruitur contritio pars intrin­ seca Sacrement! Pœnitentiæ ; quin facile appareat, unde possint aulhores, contra quos ibi agebamus, ab uno in aliud argaere, ut ex ibi dictis liquido constat. Quia Limen non erat ejus loci determinare, quid illa sensibilitas mediata valeret ad tuen­ dam rationem partis sensibilis, qualem de­ silerat Sacramenti ratio : maluimus eam ex aliorum placito supponere, et inde nostram sententiam robo-are, quam de ea ibi periculum facere, et alibi suo proprio loco dicenda inordinate præripere. Id quod in nostri Cursas processu non semel ob­ servare curavimus, et re ipsa observasse diligens Lector animadvertet. Unde supe­ rat, videamus quid veritatis contineat, et aaeidoctrinasitconsona menti D. Thomæ, Γ quæ ut communi» extra ejus scholam cir­ cumfertur, et cui suppetias eunt aliqui, li­ cet pane , discipuli ? 9ό. Ul ergo a mente D. Thomæ, quam Verior ex L>. as equi semper in votis habemus, suma­ Thom. mus ex odium, supponenda est ea celebris solutio. dtvisio, quam in tractatibus de Sacramen­ tis in genere, et de Eucharistia tetigimus, el amplectuntur omnes Theologi (quid­ quid sit de ejus origine, et authore, quod late examinat Vasquez, in præsenti, et Prima supposi­ nostra non refert) de Sacramento lanium, tio. de rc, el Sacramento simul el de re Sacra­ menti, tantum. Nomine Sacramenti tantum illud intelligimus (et usurpant cuncti alii rem agentes) quod significat, et nullatenus significatur, Sa -ram-mtaliter, et est illud cui primo ut ita dicamus, insidetvissignificandi, et causandi. Bos autem et Sacramentum si­ mul est illud, quod significatur, et causa­ tur a Sacramento tantum ; quo pacto est res ipsius Sacramenti; et quia etiam signi­ ficat ulteriorem effectum ejusdem Sacra­ menti, videlicet gratiam, nuncupatur etiam Sacramentum. Res vero Sacramenti lau­ tum est ipsa gratia quæ ita appellatur, quia cum sit finis ipsorum Sacramento­ rum, ita per ea significatur, ut proxime et immediate non aliud significet. Circa secundum membrum hujus dis- Suppositinctionis, quod est rei et Sacramenti si- secunda. mul, supponentum etiam est, rem, quæ est simul Sacramentum, non esse ex vi hujus partem intrinsecam in recto constituentem ipsum Sacramentum; sed supponit ipsum in ratione Sacramenti ex suis partibus in­ trinsecis adæquate constitutum ut constat in caractère Baptismi, et in omnibus aliis Sacramentis. Ab hac tamen regula eximi­ tur Pcenitentia, cujus materia proxima sunt actus ipsius pœnitentis, in quibus est specialis difficultas, an possint habere rationem partis intrinsece constituentis Sacramentum tantum, et simul esse rem per ipsum Sacramentum significatam ? Porro prædictos actus, ut sunt pure in­ terni, et remanent intra potentiam, non posse de facto intrinsece constituere Sa­ cramentum sensibile, tam certum est, quam quod nostra Sacramenta sint sym­ bola externa sensibus objecta. Nec est mi­ nus certum actus pure externos absque internis neutiquam ad Sacramenti consti­ tutionem sufficere, nec plus valere quam si a PsithacO verba proferrentur. Unde solum est difficultas, aut diversitas opi­ nandi in hac parte, de actibus internis DE PŒNITENTIA. * externi' significatis, vel vice versa de ac­ tibus externis actos internos manifestanti­ bus. Primum tenent Auihores pro prima solutione relati existimantes ipsos actus internos ut sensibiles ly ut rednplicante sensibilitatem, ut conditionem, vel connotatum exterius, pertinere in recto, et per modum partis intrinseca ad constitu­ tionem Pœnitentiæ. Secundum vero do­ cent Thomista· infra referendi, et quod pluris est, D. Thomas, ut jam ostendimus. Unde subinferunt contritionem internam solum intrare ad constitutionem hujus Sa­ cramenti, ut objectum manifestatum, et in obliquo, non vero in recto ut alii autu­ mant. Jdque ita esse probatur. P.T bow. 96. Primo ex Angelico Præceptore in i, di«t. 27, q. 2, art. 1, ubi inquirit : Utrum exterior Panitenlia sit Sacramentale signum?Quod reipsa coincidit cum eo quod sit Sacramentum tantum, ut, infallimur, nemo ambiget. Huic autem interrogationi postquam constituit differentiam hujus Sa­ cramenti ab aliis, in eo dumtaxat quod proprii actus concurrant ad curationem animæ, ad eum sane modum quo natura se habet cum medicina ad restitutionem saniD.rboin. respondet S. Doctor his verbis : In Sacramento Pœnitentiæ, quod ad prædiclam reparationem ordinatur Sacramenlale si­ gnum, non est aliqua materia exterius oppo­ sita, sed exteriores actus, quibus homo ad salutem suam cooperatur, et complementum reparationis ab extrinseco significatur' per absolutionem Sacerdotis, sicut materia in aliis Sacramentis per ministri sanctificationem ef­ ficaciam Sacramentale/n recipit. Et ideo exte­ rior panitenlia est Sacramentale signum in Sacramento Pœnilenliæ. Eadem repetit so­ lat. ad 2 argumentum. Ubi non est dif­ ferentia inter Pœnitentiam et alia Sacra­ menta, in eo, quod in illo non sit æque sensibilis materia, ac in cæteris, sed in eo dumtaxat, quod materia, quæ non minus sensibilis est in omnibus ac forma, in Pœ­ nitentia apponitur ab ipso pœnitente. in aliis vero a ministro. Sed materia in om­ nibus aliis est per se, et immediate sensi­ bilis, ut constat : ergo etiam in Pœnitentia. Hoc autem solum convenit actibus exter­ nis ut significantibus interiores : ergo solum actus externi ut significantes inter­ nos, eosque manifestantes sunt materia proxima hujus Sacramenti. Consequentia suppositis praemissis, est legitima. Majorem monstrat ipsa littera D. Thomæ, in qua, ut totum articulum legenti, et meditanti / DIHP. I, DUI). II. constabit, nec vestigium est alicujus dis| Nec est momenti distinctio contritionis criminis int· r materiam hujus et aliorum in seipsam, ut habet rationem virtutis, et Sacramentorum, nisi in eo, quud materia rationem dispositionis ad gratiam, sub hujus Sacramenti apponitur a pœnitente quarum prima est pars, et sub secunda vel recipiente Sacramentum, secus vero in ! res hujus Sacramenti. Num earn distinc­ aliis : ergo ricut materia aliorum Sacra­ tionem alias veram, ad intentum non mentorum est in seipsa immediate sensi­ bono esso applicatam ostenditur ex eodem bilis, et externa per seipsam, ita, et ob I Mwa. 1). Thoma in eodem loco, ubi cum sibi pandem prorsus rationem materia hujus objecisset in 3 argumento quod Pœniten­ Sacramenti. Et constat ex eodem Angelico D.r, tia interior videtur esse idem, quod contritio, Praeceptore dist. 14. qu. 1, art. I ad 1, ' sfdconlritio non esi res hujus Sacramenti, cum ubi docet : Quaedam requirunt essentialiter I sit pars hujus Sacramenti : ergo interior Pwniet per se actum ejus, qui Sacramentum recipit tenlia non est res hujus Sacramenti. Quo ad essentiam Sacramenti, sicut patet in Pœ2 nihil clarius, et urgentius in favorem adnitentia, et Matrimonio. In illis ergo Sacra­ versæ sententiæ. Gui argumento respondet mentis, quæ sine actu nostro complentur, est J S. Doctor omnes tres partes Pœnitentiæ materia, quæ causât, et significat, quasi medi3 interioris, quo pacto sunt res hujus Sacra­ cina exterius apposita. In illis autem Sacra1 menti, inveniri sensibiliter manifestatas mentis, quæ ‘actum nostrum requirunt, non I in Pœnitentia exteriori, et hac ratione est talis materia ; sed ipsi actus exterius ap1 sunt partes hujus Sacramenti ut tantum parentes hoc idem faciunt, quod materia in 1 est Sacramentum. Sed esse sensibiliter aliis Sacramentis. Minor autem primi syl­ manifestatas est esse objectum sensibilis logismi non indiget probatione, sed induc1 manifestationis; esse autem objectum sen­ tione, cuiquam facile. Nec est minus pers| sibilis manifestationis non est esse partem picua Minor subsumpta, quandoquidem | sensibilis manifestationis, sed terminum actus externi ut significant, et manifestant 1 omnino extrinsecum illius, ut est per se internos, sunt quid corporeum, et sensibus ] notum. Ergo ad sensibilem manifestatio­ perceptibile, et tota spiritualitas se tenet j nem non ingrediuntur actus interni ut ex parte principii, et radicis, a qua pro­ partes intrinsecae, sed solum ut objectum deunt, nimirum actuum internorum, quos extrinsecum, et teiminus : quod est non sensibiliter manifestant. Porro hi non cons­ ingredi in recto, sed in obliquo. Verba tituunt intrinsece actus externos, sed se D-TUb. y Thomæ sunt : Ad tertium dicendum, habent per modum objecti significati, et quod tres parles Pœnitentiæ sunt et in Pœni­ per modum principii extrinseci imperantis, tentia exteriori et interiori, quia confessio, et et efficientis, quod est non pertinere in satisfactio, quæ videntur lanium ad exterio­ recto ad actus externos, ut est per se notum rem Pœnitentiam pertinere, inveniuntur in in cæteris aliis objectis et potentiis. Panitenlia interiori, quantum ad propositum, 97. Secundo probatur idem assumptum Allen tl praemeditationem eorum (quod est con­ probatu ex eodem D. Thoma ibi quæstione 2, ejus­ ex 0. tineri virtualiter tantum tamquam in ra­ dem articuli, in qua dubitat S. Doctor : Thoa. dice, et causa, ut patet) et contritio eliam, D.Thc-a. Utrum interior Panitenlia sil res hujus qua videtur tantum interioris Pœnitentiæ Sacramenti? Et respondet affirmative di­ esse, invenitur in Panitenlia exteriori secun­ cens : quod res Sacramenti cujuslibet, suo dum quadam signa, quibus sensibiliter mani­ Sacramento, cujus dicitur res, properlionatur. festatur vel aliis, vel saltem ipsi pœnitenlh Exterior autem Pœnitentia, quæ est Sacra­ qui dolorem sensibilem percepit in se ipso. mentum tantum in Pœnitentia, est Sacra­ (Jnde rursiis urgetur, et fulcitur nostra sen­ mentum ut signum tantum ex parte perniten­ tentia. Quoniam ut in omnium sententia tis. Ex quibus verbis efficax conficitur ar­ confessio sit pars hujus Sacramenti, suf­ gumentum : nam illud est pars intrinseca ficit et requiritur, quod dicat ordinem ad Sacramenti, quod ipsum constituit in ra­ confessionem internam, in qua ut in pro­ tione. Sacramenti tantum : sed exterior posito continetur; quin confessio interior Pœnitentia ut significans interiorem, ab· in proposito habita sit pars intrinseca, sed eaque ortum ducens constituit Sacramen­ tantummodo complementum per modum tum istud in ratione Sacramenti tantum, radicis, et objecti : sed contritio exterior id ut clare docet D. Thomas : ergo solum ipsum habet respectu contritionis internæ : Pœnitentia exterior, non aut eminterior est ergo contritio exterior ut dicens ordinem pars intrinseca, et immediata Pœnitentiæ. ad interiorem, quam reddit sensibilem, est Nec Salmant. Curs, lheolog. tom. A7A. 49 Î pars intrinseca hujus Sacramenti, non vero ipsa contritio manifestata: alioqui etiam confessio interior, imo et satisfactio inte­ rior ce.-ent partes intrinsecæ Pœnitentiæ. quod nullus dixit. Tertio probatur ex eodem I). Thoma Tertia etiam in præsenti, ubi comparat actus interioris Pœnitentiæ cum Christo existante dem sub speciebus sacramentalibus : sed species b.ThoM. sacramentales ut Christum continentes, non vero ipse Christus in illis contentus, constituunt essentialiter Sacramentum Eucharistiæ : ergo ve! nulla est comparatio D. Thom. vel ejus mens fuit actus Pœni­ tentiæ externæ ut significantes Pœniten­ tiam interiorem, non vero ipsum actum internum, esse partem hujus Sacramenti. Consequentia bene infertur ex praemissis. Majorem docet D. Thomas, et explicatur D.Tlmm. per hæc verba : Ideo interior Pœnitentia est res exterioris Pœnitentiæ, sed ut significata tantum per actus pœnilentis : ut significata, el causata per actus eosdem adjuncta absolu­ tione ministri, per quam aliquomodo homo ad gratiam disponitur : sicut etiam in Sacra­ mento Eucharistiae corpus Christi verum est res significata tantum per species panis, et vini, sed causata per verbum ministri, Ί illa duo simul conjuncta (nimirum species, et verba) sunt signum, el causa. Minorem supponi­ mus assertam, et probatam loco supra ci­ tato de Eucharistia. 98. Cui argumento respondent opposi- Aliquotum opinantes esse ingentem, et satis no- sorj““c tam disparitatem inter Corpus Christi respectu specierum, et pœnitentiam inte­ riorem comparate ad exteriorem : nam corpus Christi nec est causa specierum, nec consequenter redditur per eas sensi­ bile, et manifestum. Unde non mirum ita esse rem Sacramenti Eucharistiæ, ut nui- ' latenus sit ejus pars intrinseca. At vero pœnitentia interior est causa exterioris, et consequenter redditur manifesta, et sensi­ bilis per eam, ut per suum proprium effec­ tum, veluti ignis innotescit sensibiliter per vaporem fumi : atque ideo ita est res hujus Sacramenti, quod etiam est ejusdem pars intrinseca. 99. λ era quidem est paritas, qua et nos Non usi sumus loco citato ad eam stabiliendam salc>sfaw 11 sententiam : sed ad præsens insufficiens, ut constabit si D. Thomain audiamus, D.Thom quem non praeteriit hæc difficultas. In hac ergo quæstiuncula 2, articuli sæpe citati, in qua inquirit : Utrum pœnitentia interior sit res hujus Sacramenti? Contra suam et nos- 50 DE Iff UN 11'EN ΓΙΑ. tram assertionem primum objicit argu­ mentum sub hac forma ; II-s Sacramenti numquam esi causa saera .untalis sede conversu quandoque. : sed p enitentia interior Mt causa exterioris : ergo non est rnitentia? exterioris, sed quatenus signatum, et effectum ill us in ratione Sacramenti : sed signatum, et effectus, sub ratione si­ gnat·, et effectus non constituunt intrim-ece sed dumtaxat extrinsece, et terminative, ac completivo signum, et causam, ut est per se notum, maxime in causis, et effec­ tibus extrinsecis. quales sunt e®, de qui­ bus loquimur : ergo contritio interior, quæ est signatum Sacramenti tantum non cons­ tituit illud intrinsece per modum partis, sed dumtaxat extrinsece per modum ob­ jecti, effectus, aut termini. Majorem in qua est vis solutionis infirmantis dispariutem, et ejus insufficientiam quoad praesens osD.Ttom. tendentis docet cl ire S. Doctor his verbis : Ad primum ergo divndum. quod pa nitentia interior potest considerari dupliciter, uno modo prout est actus quidam virtutis: et sic interior pœnitentia est omnino causa exterio­ ris, sicut etiam in aliis virtutibus actus inte­ riores sunt cuusa exteriorum. Alio modo prout est artus operans ad sanitatem peccati, et sic I pertinet ad Pernitentis Sacramentum. F.l ita interior pi nitentia non es! causa exterioris, sed effectus, vel signatum, ipsius. Non enim ha­ bet efficaciam ope ran ai contra morbum peccati, nisi cx Suppositione propositi exterioris perni­ tentur, el absolutionis desiderio. Ex quibus aliud elicitur argumentum contra disparitatem, qua se fulciunt adversæ sententiæ adhaerentes. Quoniam contritio nequit esse pars hujus Sacramenti. nisi quatenus est causa contritionis extern», el aliorum ac­ tuum externorum, vel quatenus per eos manifestatur : sed juxta D. Thomam neu­ tro modo est pars hujus Sacramenti : ergo absolute non est pars intrinseca hujus Sa■ cramenti. Major continet doctrinam adver­ sam. Minor vero probatur ex D. Thoma, quoad utramque partem : quia quatenus est causa actuum externorum non pertinet ad hoc Sacramentum magis quam alia: virtutes, cum quibus est illi commune ef­ ficere actus externos; quatenus vero roinifestaturper iilos, est effectus Sacramenti, quod promle supponit ex suis partibus adaequate constitutum, sicut quilibet effec­ tus suam propriam causam : non ergo est z· caput, undo que it intrinsece hoc Sacramen­ tum constituero. Confirmatur, et urgelur amplius. Quo­ C0£‘< niam ea dispari tate supposita, ut re vera laiti’ eam supponit, et docet S. Doctor, adhuc salvat et tenet contritionem internam ita esse rem hujus Sacramenti, sicut Chiistus in Eucharistia. Constat vero Ch istum in Eucharistia non esse ejus intrinsecam par­ tem; sed id solum competit speciebus ut Christum continentibus : ergo idem om­ nino dicendum est de contritione externa respectu interna', quin obsit, aut ad oppo­ situm valeat ea disparilas. tUO, Dices aliud superesse caput indica­ Rc^3> tum a D. Thoma, nimirum, quatenus SÎO. : contritio interior continet propositum con­ tritionis externte, confessionis, et aliorum, quo pacto est causa effectiva istorum ac­ tuum ad extra, licet sit posterior ipsis in genere causæ exemplaris, seu objectiva?. Sed contra. Nam contritio interior cum proposito confessionis extern» vel impor­ tat intentionem confitendi et conficiendi Sacramentum, et cum ea reipsa coincidit? Vel aliquid aliud? Si primum, ut revera dicendum videtur, non est pars Sacramenti ; sed quid omnino essentialiter præsuppositum, pro quolibet Sacramento, non enim intentio absolvendi, est absolutio, aut pars ejus, nec intentio baptizandi est forma, aut pars baptismi, ut supra ostendimus contra Logo, et uberius tract, de Sacramemis in genere, statuen io universalem doctrinam, quod quamtumvis exacta essen­ tialiter sit intent o ad veritatem cujuslibet Sacramen’i; nullius timen est intrinseca pars, se.l conditio communis, licet essen­ tialis, sicut est existentia in omni, et quolibet agente. Si vero importet aliquid aliud, quidquid illud fuerit, est quid in­ ternum, externis actibus significatum, et manifestatum ; quod proinde se habet ut objectum et terminus significationis, et non est nec valet esse pars intrinsece si­ gnificans. Confirmatur et explicatur ex eodem An^ Allen gelico pmceptore so’utio ad 2, ubi ait : conûfmitcn quod quamvis pernitentia interim· ut est actus quidam, virtutis, naturaliter significetur per exteriorem; tamen inquanlum est sanalivus morbi quo pacto esset pars hujus-Sacra­ menti, quod est morbi curitivum'; sic ex institutione habet per hio signa causari rt. significari. Constat autem ad utramque istam significationem se habere contritio­ nem internam ad instar objecti, et termini : ergo ( I DISP. 1, ί>1)Ik II. ortfo sub neutra significat aut constituit intrinsece per modum partis saciameulalis sacrauieniulitor significantis. tiruuw ιοί, Ei utrem indubie omnino cx monte ùr. Π· Tliomio conficiamus, audiamus S. DoC· lorcin in hac 3 p. Et quidem in hoc primo articulo hujus quaestionis, ubi tam diserte loquitur, ac fuerat in sententiis locutus, ut constat ex solutione ad tertium, ubi ait : Jd tertium (licendum quod diam in panilentia esi aliquid quod esi Saciamentum lanL limi, scilicet aclus exterius ex< rcilus tam per L peccatorem pandentem, quam etiam per SaL’ cerdolem absolventem. Nec est minus persI picuus infra q. 90, art. 2, ad primum docens, quod contritio secundum essentiam I quidem csl in corde, et perlinet ad interio­ rem ptenilcnliam; virlualiler autem pertinet ad exteriorem pamitenliam, in quantum sci­ licet implicui propositum confitendi, el satis­ faciendi. Non ergo contritio interior est I pars intrinseca pœnitentiæ ut liæc est Sa! crânien tum tantum ; sed actus externi ut I significantes poenitentiam interiorem, in I qua virtualiter tanquam in radice, et causa I continentur. Quamobrem hanc sententiam |ΐ ut indubie de mente D. Thomæ amplectuntur Cajetanus ad hunc articulum quæst. IfiVja. 9(1, ari. 2 ad 1. Paludanus in 4, dist. I’bjitel. 10, q. 4, art, 2, n. 19. Capreolus ibiftmra. deni, Ferrara 4 contra Gentes cap. 72, ! % Ad- evidentiam not ab 2, et § Ad cujus hws dissolutionem. Petrus de Ledesma de Pœnitentia cap. 1, conci. 3. Nuno i.i præjîSi». senti quæst. 84, art. I, dub. 4, conci. 3, . ω>ι etquæst. 90 art. 2. Candid, disquisit. 24, x.Ci'-art. 2, dub. 5. N Cornejo de Eucharistia Ip1 q. 73. art. 1, disp. 2, dub. 5, ubi etiam •j.1'.1’ N. Gabriel a sancto Vincentio el in præÎx.:i:osenti disp. 3, quæst. 2. Martinez de Prado bFrd’de Pœnitentia dub. 2, eam dicens esse Thomistarum communissimam- sentenItonr. tiam. Favet etiam Arauxo in præsenti 7 dub. 4, asserens, ex istis duabus partibus i per prius, el essentialius concurrit confessio, i . ulpolequx est per se sensibilis : contritio aui lem esi sensibilis ratione illius, ac per con,l sequens magis illa, quam ista perlinet ad ί tssenliam signi sensibilis, cl consequenter Ij ad essentiam Sacramenti. gfa» 102. Cujus fundamentum sæpe insinnatnm inter expendenda D. Thomæ tes! timoniaad hanc brevem formam reducitur. I Quoniam de ratione Sacramenti est quod ί sit signum sensibile ad placitum voluntaB Cis divinæ : sed hoc convenit actibus ex1 ternis pœnitentis, ut manifestantibus in■ 51 tornos sub absolutione Sacerdotis : ergo actus externi ut significantes internos cum absolutione Sacerdotis constituunt xerum, et adæquatum Sacramentum pœnitentiæ in ratione Sacramenti tantum : non ergo contritio ut significata, et contenta ingre­ ditur in recto ejus constitutionem. Major constat ex diffinitione Sacramenti ; qnod quidem institutum est ad manifestandum Gratiam insensibiliter sanctificantem, sed mediis robus sensibilibus, et sensibiliter significantibus, ut constat ex dictis de Sa­ cramentis in genere. Minor vero probatur, et explicatur : quoniam hoc ipso quod Sa­ cramenta sint ejusdem conditionis, melius explicatur in illis ratio signi sensibilis, et consequenter Sacramenti, quando utraque pars est sensibus objecta per seipsam, quam si una sit sensibilis, et altera insen­ sibilis per se ; hoc enim pacto Sacramen­ tum non est totum, et totafiter sUnum sensibus objectum. Sed iu hoc complexo aclus externi ul manifestantes interiores, utraque pars est in recto sensibus objecta, ut constat : secus vero in hoc actus inter­ nus sensibilis per externos, quandoquidem rectum illius est quid spirituale, et sensibilitas est obliquum, vel solum conditio. Ergo actus externi ut significantes inte­ riores constituunt intrinsece, et in recto per modum partis hoc Sacramentum; non vero actus interni sensibiles redditi per externos. Unde manet probata utraque c msequentia. 103. Confirmatur et explicatur primo, i «nGrNam de ratione Sacramenti lautum est all!V· quod ita significet, ut nou significetur, idest quod sit purum signum, quippe quod est ad id solum institutum : ergo id solum constituet Poenitentiam in ratione Sacra­ menti lanium, quod proximius, formalius, et immediatius, id præstare valebit : sed actus externi, ut connotantes internos, eosque ut objecta repræsentantes id praes­ tant per se ipsos proxime, formaliler, et immediate, non vero actus ipsi interni sen­ sibiles redditi : ergo actus externi ut prædicto modo significantes constituunt Pce­ nitentiam int-insece in ratione Sacramenti. Gætera constant præter Minorem snbsumptam, tum ex se tum ex illo communi princi­ pio: sicutsehabet simpliciteradsimpliciter, iia magis ad magis : ergo si Sacramentum e;t signum sensibile quo proximior, for­ malior, et immediatior fuerit sensibilitas. eo formalius, et immediatius constituetur Sacramentum in ratione signi sensibiliter i pi ••Λ*W r IJï DISP. I. DUB. Π. 52 DE KN TEN TIA. significantis. Jam probatur facile Minor subsumpta : quoniam actus externi ita significant, ut nullatenus significentur; actus vero interni ratione sui significantur quidem, sed neutiquam possunt significare, nisi ratione alterius, et per aliud : ergo iflB. illis et non istis deferenda est totalis, et «B adæquata ratio significandi, subindeque et 3n. constituendi in recto poenitentiam in ratft|S tione Sacramenti tantum. S mat0r" Confirmatur et urgetur secundo deteiau ’ gcndo latentem æquivocationem adverse ΓίΚ opinantium. Quoniam actus contritionis ;ut sensibilis, quo pacto in eorum sensu, [■» est pars intrinseca in recto hujus Sacral menti, eatenus obit rationem partis consti»·Ρ9 tuentis Sacramentum in ratione Sacramenti 1Η® tantum, quatenus constituit Sacramentum ’ tB in ratione significantis, ut de se constat : • sed non constituit in recto Sacramentum in ί.Γ'.» ratione significantis : ergo dumtaxat illud constituit in obliquo. Consequentia con;|BK stat. Ei probatur Minor : quoniam actum ,1 contritionis reddi sensibilem nihil aliud Ulli est, quam quod sil objectum, ac terminus 1 actus sensibilis , subindeque. quod ipse l| 'i significetur sensibiliter non vero quod sen||b1 sibiliter significet ratione sui : sed ut si'v :·. gniljcelur sensibiliter, se habet in obliquo, nimirum per modum objecti, autiermini : ergo solum concurrit in obliquo ad ratiojlgi nem signi sensibiliter significantis. Patet 'Ws' consequentia, siquidem solum constituit 1;, ; Sacramentum, in ratione signi ut sensibilis factus. Additur. Ad hæc. qU0(j est sensibile per aliud, non est per se signum sensibile, ut constat in substantia, quæ juxta veram philoso■£ NphHm" pbiam, quam docent N. Complut, de Ani‘flœ ma disp. 8, quæst. 1, est sensibilis per accidens, quantumvis per propria accidenkS. tia, veluti per proprios efiectus reddatur -S·. sensibilis; et idem videre est in igne, qui ; nequit esse sui ipsius signum, quamvis pei SER fumum uti per proprium efiectum reddà· tur manifestus. Sed contritio interior significatur per actus externos secundun unam, et alteram sui acceptionem, ut su i ffil 'HB Conciliis, quorum doctrina præferonda ost I discursui, et authoritati licet maximin I). a Thomæ. Constans autem est Patrum, ct '1 Conciliorum doctrina, inter quæ maxime . Florentinum, et Tridentinum accensenlur, Τήΐχ contritionem, confessionem, et satisfactio! nem requiri ex parte pœnitentis ad digne recipiendum hoc Sacramentum, esseque i prædictos actus materiam, vel quasi materiam illius, ut docei ipsum Tridentinum J sess. 14, cap. 13, et can. 4 ; ergo cum I contritio absolute supponat pro actu in­ terno doloris, non vero pro illius manifesta­ tione sensibili ; illa, et non ista inteiligenda I veniet nomine partis intrinseca) hujus | Sacramenti a Conciliis constituta, et deI terminata, non vero ista, nisi violentiam ] ingeramus Conciliis. I 105. Sed profecto hæc solutio tantum DirJ abest, ut quæ ex D. Thoma, et ratione I adduximus, diruat, quod potius eis robur I adjicit, et novum fundamentum ministrat, | ut ex ipsorummet doctrina monstratur. Quoniam Concilium ibi annumerat 1res actus pœnitentis, nimirum, contritionem, | confessionem, et satisfactionem ut mate- 1 riam, vel quasi materiam hujus Sacra- < menti : sed confessio, et satisfactio sunt i actus externi, quamvis supponant es­ sentialiter actum internum confessionis, | et voluntatem satisfactionis : ergo etiam contritio, quam illis accenset, debet esse 1 contritio externa, seu interna ut externe I significata. Sed contritio interna externe significata est objectum contritionis ex­ tern®, ad quam solum pertinet in obli­ quo, et per modum termini. Ergo ex mente Concilii contritio interna solum per- j linet in obliquo ad constitutionem hujus Sacramenti. Cætera constant ex dictis præter primam consequentiam . quæ ex præmissis facilis est probationis : quoniam ] ibi Concilium loquebatur de Sacramento J ut signo sensibili sensibiliter significante : | quocirca recurrit ad confessionem, et sa­ tisfactionem externas, supponentes tamen ’ essentialiter, ut omnes catholice supponi­ mus actus internos confessionis, et satis- I factionis saltem in voto, et affectu : ergo j ut consequenter loquatur de signo, altera pars, nimirum contritio, debet esse contri- J tio externa contritionem internam essen- | tialiter supponens, eamque sensibilem 1 reddens, et oppositum asserere est volun. tarium, et petitio principii. 1 Confirmatur et explicatur hoc : nam in I præsenti ea sententia est amplectenda, quæ I quai conformior net menti Concilii, et modo procedendi illius : sed sententia do­ cens actum externum contritionis, ut connotantem internum, e.umque. objective sig­ nificantem. esse partem intrinsecam hujus Sacramenti in recto est conformior præ alia, menti Concilii, et modo procedendi ipsius : ergo hæc est sustinenda. Major et consequentia non indigent probatione. Suadetur Minor. Etenim Concilium unum Trideui. supponit, et alterum docet. Docet quidem (et Catholici cuncti catholice profitemur) requiri ex parte pœnitentis actum inter­ num doloris, non quaiiscumque, sed supernaturalis, ut ostendemus infra, quem alii multi præceduut, ut constat ex tract, de justificat, sess. 6. Supponit vero Sacra­ menta utpote signa sensibilia sensibiliter constituta iri per aliquid quod sit sensi­ bile; quocirca non sistit in actibus inter­ nis, sed se porrigit usque ad externos sensibiliter manifestantes internos; et an­ numerat eos tres actus, quorum meminit responsio, et auctores nostræ sententiæ non obliviscuntur. Porro hoc totum sua sponte fluere in nostra sententia, secus vero in adversa,, facile constat unam alteri conferendo; quoniam ex una parte suppo­ nimus, et supponunt etiam dissidentes, actus internos et contritionis, et amoris, et plerosque alios a Concilio requisitos : deinde (hinc incipit dissidium) rationem totalem et adæquatam significandi tribui'mus actibus externis; et hinc consequen­ ter eisdem deferimus rationem formalem constituendi intrinsece signum sacramantale tantum, ad quam actus interni ne­ queunt pervenire per se ipsos. At vero opposita sententia rationem constituendi intrinsece Sacramentum applicat actui in­ terno, et rationem significandi actui ex­ terno : quod est quasi dividere rationem partis a ratione signi, in quo vehementem patiuntur deceptionem. Quoniam in Sacra­ mento tantum, quod est essentialiter si­ gnum, ratione illius, quo constituitur in ratione sensibilis, constituitur etiam in ratione signi, absque ulla prorsus diversi­ tate, cui nullum tribuit fundamentum Conciiium. Sed in ratione sensibilis cons­ tituitur per actus externos tamquam per partem materialem , non autem per contritionem, quæ ratione sui non est sensibilis. Ergo etiam in ratione signi Sacramentalis constituetur in recto per prædictos actus externos, connotando in obliquo, et per modum termini complen- | 53 I tis actus internos, quos sensibiliter reprae­ sentant. ’ I0G. Deinde, Nam Concilia et Patres Ulterior lamquarn fidei dogmac onstituunt omnia sa- rol?oracramenta novæ legis essentialiter constare ex materia, etforma sensibilibus; quæ pro­ positio est universalis, et distribuit pro quolibet Sacramento, quin sit fundamen­ tum extrahendi materiam, et formam pœ­ nitentiæ : sed in nostra sententia totum, I quod se tenet ex parte materiæ in recto, est per se, et ratione sui immediate sen­ sibile, secus vero in opposita, ut est pers­ picuum : ergo conformior est nostra sen­ tentia Conciliis, et Patribus, quam adversa. Eo vel maxime : quoniam si quod consti­ tuunt discrimen ex parte materiæ in Pœni­ tentia, solum consistit in eo, quod hæc apponenda est a suscipiente Sacramentum mediis propriis actibus, secus vero in aliis : non autem in eo quod non sit perse ipsam sensibilis, sicut forma : sed in nostra sen­ tentia est vere, et realiter per se ipsam sensibilis : et spiritualitas, et insensibili­ tas se tenet in obliquo, ut objectum, et terminus : ergo magis adhæret doctrinæ, et menti Conciliorum nostra sententia, quam contraria, atque ideo ilia, et non ista est sustinenda. 107. Hinc constat ad fundamentum eva- Opposionis supra relatæ, cui palam, et constanter assentimur in eo, quod tenet, et tenere mentum debemus omnes catholici, requiri tres ac- diruitur, tus internos, et externos annumeratos ex parte pœnitentis ad hoc Sacramentum, ut nos docent Concilia. Fatemur insuper contritionem absolute sumptam supponere pro interna, quæ essentialiter præsupponitur ut principium, et radix actuum ex­ ternorum. quia tamen ibi Concilium lo­ quitur de illis, ut actualiter cum forma constituentibus Sacramentum, et ad hoc in omni sententia debent fieri sensibiles, et manifesti, quod per se ipsos non obti­ nent, sed per actus externos ; hinc ulterius progrediendo deducimus actus ipsos ex­ ternos ut internos significant, et manifes­ tant (quo pacto isti se habent in obliquo, illi vero in recto), intrinsece, et immediate concurrero ad constituendum signum Sacramentale pœnitentiæ ; actus vero interni solum mediate, et per modum objecti ter­ minantis significationem. 108. Liquet etiam nullius ponderis esso objectionem, quam prodivit Lugo contra Lugo. hanc doctrinam sect. 2, n. 21 et 30, quasi ex ea .*equeretur, positis actibus externis DE IMBITENTIA. ·»; poenitentia, et sacerdotis, absque dolore interno, posse subsistere Sacramentum pœnitentiæ,** quod est falsum. Hæc, inquam, objectio nullius roboris est, nec magis valet, quam ista : Effectus non constituitur essentialiter. et in recto suam caiuam, nec potentia pr objectum extrinsece se habens ; ergo non exislenlibus nul causa, au! objecto, exislerel tamen effer­ ius, vel potentia. Quæ consequentia est mala, quia quamvis nec effectus consti­ tuatur intrinsece per suam causam effi­ cientem, nec putentia per objectum ; unus tamen, et altera respiciunt intrinsece, et essentialiter causam ut dantem esse, et objectum ut specificans. ac extrinsece terminans respectum intrinsecum poten­ tia·. Cum ergo asseramus actus externos ab internis procedere effective, in eosque ut in objecta significata collimare, non est unde possit colligi absque illis posse subsistere Sacramentum Pœuitentiæ. Si autem contingat et dabilis est casus , aliquem ficte dolere in foro exteriori, aut cum fraude confiteri absque contritione in­ terna ; abs dubio nullum esset Sacramenlum ; quia dolor sensibilis debet esse ve­ rus, et a vero dolore interno procedens, ipsumque manifestans. Patet tandem ex dictis ad fundamentum, primæ solutionis n. 91 relatam, et ab eius exemplum dicimus aliud esse quod totus homo sit corporeus, aliud vero quod totus, et totaliter corporeus sit Ex quibus prima propositio absolute prolata est vera; ad cujus veritatem sufficit partem aliqnam, et unionem cum altera compacte, esse corN.Com- poream, ut revera est, et docent N. Com|1k(. ,ll !’ plut, in phys. d. 6, q. 3. Secunda vero est falsa, cum una pars sit incorporea. In nostro autem casu Sacramentum tantum, ex parte materiæ, et formæ debet esse sensibile, ut nos docent Concilia, ct Pa­ tres, atque ideo partes in recto ingredientes debent esse sensibus objectie, ac per­ ceptibiles; quod per se ipsam non habet contritio interior, sed id competit exteriori, atque ideo hæc est pars intrinsece, et in recto ingrediens constitutionem Sacra­ menti tantum. Si autem 'idque maxime animadverti optamus) locutio non sit res­ tricta, sed absoluta do toto Sacramento, ut ita dicamus, substantialiter sumpto, et sine ulla limitatione; profecto actus in­ ternos, et externos sub eodem comprehen­ dimus, et partes nuncupavimus ex pane materiæ se tenentes ; siquidem omnes DISP. I, DUD. II. concurrunt vel in recto, vel in nbliqiio (quod parum refert ad absolutam locutlunem) vel ad integrandum, et complendum, vel ad constituendum. Quo sensu omnia quæ includuntur in huc Sacramento sive in recto, sive in obliquo, vel consequen­ ter ut c .implementum illius, ejus partes nuncupantur, nt cunstat ex \erhis Concilii annumerantis partes pœnitentia· contritio­ nem, confessionem, et satisfact onem, el immediate subjunxit : (hu* qtm/enus in pa­ ndente ad integritatem Sacramenti, nd plenamque, el perfectam Sacramenti institu­ tionem requiruntur, hac ratione partes Panilentia' dicuntur. Cum tamen in nulla sententia satisfactio exterior sit pars essen­ tialis, sed integratis dumtaxat, sine qua proinde multoties reperitur essentia Sacra­ menti. 109. Reliquum est ut argumentum Du­ Dite fun randi, cujus occasione hæc dictæ sunt, mei videamus. Et quidem quia in consequen­ Dun tiis subillatis videtur innuere contritio­ nem solum requiri ad hoc ut pcenitens sit dispositus ad suscipiendum effectus Sa­ cramenti, ut etiam requiritur aliquis actus in adultis ad percipiendum fructum alio­ rum Sacramentorum, distingu^ndæ sunt præmissæ, quæ superficie tenus commu­ nem Thomistarum doctrinam hactenus propugnatam subolere videbamur. Quo­ circa distinguimus Majorem : debet esse sensibilis, eo modo quo ingreditur ad ra­ tionem panis, concedimus : alio modo negamus. Et ad Minurem dicimus contritionem non esse sensibilem per se, et in recto, bene tamen per modum objecti, et termini complentis signum sensibile, ex quo solum sequitur habere rationem partis sensibilis in obliquo, quod fatemur; non vero in recto, ut declaratum est. Præcedenlis doclrinæ consec-larium. HO. Ex dictis in hoc, et antecedenti duhio absque novo examine, et labore decisæ manent aliæ minoris momenti quæstiunculæ, quæ partim ad modum loquendi pertinent, partim vero ad rem; arbitrario tamen, ut Gonet, et alii autumant. Quamobrem e re esse duximus nec intactas, et omnino inlecisas relinquere, nec in eis plus juxto immorari, sed sub eodem filo pripcedentibus, quibus annectuntur, assutas assulas proponoro, Ex quibus magia præcipuam huic paragraphe addicimus. 1 iltatio. infertur itaque primo in Pœnitentia rem, et Sacramentum simul esse contri­ tionem internam. Iu quo conveniunt com­ munitor Doctorcs tam intra, quam extra scholam D. Thomæ, si perpaucos excipia­ mus, eusquo veteres, qui in hoc, et in Matrimonii Sacramento vel non admittunt vel non inveniunt nisi Sacramentum, vel rem Sacramenti. Eos refert, Pt refellit PtlucL Paludamus in 4, di-t. 14,quæst. l,art. 2. Orwlus rtjidicr. Antiquorum etiam sententia fuit in omni­ bus Sacramentis, quibus, non inest vis caracterem imprimendi, reperiri aliquem ornatum, quo anima reddebatur disposita ad recipiendam Sacramenti gratiam. Quæ D.Tiom. quidem vigebat tempore D. Thomæ scri­ bentis super sententias, cujusque S. D. meminit in 4, dist. 1, quæst, 1 ad 4, quæstiunc. 1. Eam tamen ut a veri­ tate alienam, nullique solido fundamento innixam rejiciunt his temporibus commu­ niter Theologi, quibus præivit D. Tho­ mas, ut constat ex dictis in hoc dubio, ubi in nullo ex testimoniis allegatis nec levissimum nobis dedit vestigium talis ornatus, sed semper ad pcenitentiam inter­ nam ut ad rem, et Sacramentum firmiter se recepit. Quocirca mirum est insignes I Û,·'· »!. discipulos D. Thomæ Capreolum, et Paf Pihd. ludanum, quos pro prædicto ornatu refert Ab Aano Arauxo in præsenti dub. 5, tam clare a (àraasuo Magistro descivisse. Quidquid vero de tir. hoc sit, res est adeo perspicua, ut de hoc dubitaro sit in ipso merid e offendere, ut constat ex articulo primo hujus quæstionis, in quo ad probandum Poenitentiam non esse Sacramentum, sic objicit S. Doctor tertio : In Sacramentis, est aliquid, quod est Sacramentum tantum : aliquid, quod esi res, el Sacramentum : aliquid, quod esi res tantum ul ex praemissis palet. Sed hoc non invenitur in Pœnitentia: ergo Panilentia non est Sacramentum. Solutio S Doctoris est, quod in Perniten­ tia est aliquid, quod esi Sacramentum lan­ Coes* ium, scilicet actus exterius exercitus lam urica· per peccatorem pœnitentem, quam etiam per absolventem. Res autem, el Sacramentum esi panilentia interior peccatoris : res autem lanium, ct non Sacramentum est remissio Good· peccati. Quorum primum totum simul sump­ tum esi causa secundi, nimirum contri­ tionis interioris. Primum autem, el secun­ dum, scilicet actus exterior, et poenitentia interior, sunt quodammodo causa tertii, Üt) I nempe remissionis peccati, quatenus conI cui rurit instrumentaliter ad gratiam Sa' cramenti, qua media fit remissio peccati. In qua doctrina tam constans fuit S. Doc­ tor, ut nullus sit ambigendi locus de. ejus mente, ut hactenus expensa testimonia satis clare ostendunt, et favet manifesta ratio. Quoniam per rem, et Sacramentum nihil aliud intelligunt Theologi nisi id quod immediate significatur per Sacra­ mentum tantum, et simul concurrit ad significandum cum ipso Sacramento ulte­ riorem, et principaliorem effectum illius, qualis est gratia : sed hoc convenit contri­ tioni internæ : creo O contritio interna est res. et Sacramentum in pœnitentia. Major et Consequentia constant, ct Minor pro­ batur, et explicatur clare ex dictis : quo­ niam contritio interna significatur, et fit 'sensibilis per contritionem, seu dolorem externum : ergo ex hac parte jam est res significata Rursus ipsa contritio interna, cum contritione externa, quam complet in ratione partis, et absolutione significat, et causât gratiam remissivam peccati, quæ est res, in quam adipiscendam præcipue hoc Sacramentum concurrit. ill. Sed contra hanc adeo perspicuam Commu­ veritatem est objectio communis. Quoniam nis contritio interior est causa exterioris, sicut objectio. omnis actus internus, est causa, et prin­ cipium exterioris, maxime si sit humanus, qualis est, et debet esse externa confessio dolorosa : ergo actus exterior nequit esse causa interioris, alioqui essent mutuo causa et effectus suimet in eodem genere causæ. Et confirmatur præripiendo, et occlu­ dendo tacitam solutionem : nam actus exterior, cum sit effectus interioris est signum naturale illius, sicut fumus est si­ gnum ignis, et quilibet effèctus suæ causæ a qua procedit : ergo actus exterior nequit esse signum Sacrament ale actus interni, cum longe diversa sit ratio signi naturalis a ratione signi Sacramentalis : nam ad primum sola pura ratio signi, ad secundam causalitas effectiva desideratur. Objectio est ista, tam varie a variis in­ Non c^i idem terpretibus D. Thomæ soluta, ut nec fa­ modus cile, nec utile sit tot dicendi modos in ei occur­ fascem reducere, et multo minus exami­ rendi. nare, tot enim distinctiones aliqui agge­ runt, in quo eminet Cajetanus, ut rem jam diu a D. Thoma explicatam, tenebris potius offundant quam illustrent. Quo­ circa illis omnibus rescissis, vel apud • 56 IL H • - 3 Cajet Ferrara. A ramo. Soto. Siurez. DiostîUo. Vera D.Tbom. solutio. Objec­ tio. UE PŒNITENTIA. Cajetanuin, Ferrariensem. Arauxo, Solo, Suarez, Dicastillo invicem divisos, cui per otium licuerit, videndis, nobis sufficere videtur objectam difficultatem S. Doctorem prævidisse, ac diluisse. Cui autem illius solutio non placuerit, investiget meliorem, si se viderit doctiorem. Responsio ergo S. Doctoris, cujus verba dedimus supra, est actum contritionis internum posse con­ siderari dupliciter, vel ut est actus virtutis Pœnitentiæ, vel ut est actus cooperans ad depulsionem peccati. Primo modo est causa exterioris, et iste signum naturale illius, ut bene probat confirmatio objec­ tionis, et docuit Angelicus Præceptor inibi ad 2 dicens, quod quamvis Pernitentia in­ terior, ul est actus quidam virtutis, natura­ liter significetur per exteriorem ; tamen in quantum est sanalicus morbi (quæ est se­ cunda pjus consideratio) sic ex institutione hfl.be i per hxc signa causari Unde constat duplex ejusdem contritionis acceptio, ‘se­ cundum quarum unam contritio interior non est causa, sed effectus contritionis exterioris conjunct» cum absolutione, quo pacto est actu pars ipsius Sacramenti : et secundum aliam, quæ est prima, contritio interior est causa exterioris. Juxta quam doctrinam haud obscure intelligitur in una et altera contritione interiori ; et exteriori inveniri sub diversa ratione, et rationem causæ, et rationem effectus : siquidem contritio interior ut sanativa peccati, est effectus contritionis extern», quæ cum absolutione concurrit, et quasi elevat con­ tritionem internam, ut cum effectu, quan­ tum est de se, nisi fuerit ob ex, inducat gratiam : et hoc modo significatur Sacramentaliter, et ad placitum per contritio­ nem externam. Ipsamet vero interior con­ tritio secundum quod contritio est, et non explicat vim sanativam peccati me.iio Sa­ cramento, est quidem causa contritionis extern» secundum se itidem accept», quin explicet conjunctionem cum Sacramento, et vim sanativam Sacramentalem illius. Et hac ratione significatur naturaliter, et non sacramentaliter per contritionem ex­ teriorem. 112. Nec intererit, quod objicias, hinc committi circulum vitiosum omnino vitan­ dum, atque ideo vel solutionem D. Tho­ mæ esse nullam, vel non bene explicatam, et applicatam. Assumptum facile probatur : etenim in hac providentia nulla est vera contritio, nec,vera virtus pœnitentiæ, quæ I non tendat in hoc Sacramentum ut me­ dium unicum in re, vel in voto ad remis­ sionem peccati, ut docet Angelicus præceptor, et nos ex ipso supposuimus ad limen hujus tractatus cum communi et vera sententia : quocirca consuimus prius ac­ tum iri cum Angelico Pneceploro do Pœ­ nitentia ut Sacramento, quam de eadem ut virtute : ergo in hac providentia non est locus distinctioni de contritione secun­ dum se, et de contritione ut conjuncta cum Sacramento, vel quod in idem recidere videtur, ut sanativa morbi medio Sacramento : quandoquidem nulla esi pœ­ nitentia, quæ non sit morbi sanativa, seu peccato non adversa cum ordine ad Sacra­ mentum : ergo sub eadem consideratione, et est causa et effectus pœnitentiæ exte­ rioris, atque ideo vel committitur circulus minime admittendus vel solutio D. Thomæ ut falsitatis arguitur, et convincitur. 113. Non, inquam, interest talis re­ plica ; ad quam neganda est sequela, quæ minime suadetur inducta probatione. Nam licet verum sit, quod assumit, ut constat ex loco allegato, et docent communiter Authores; non inde infertur intentum ar­ guentis, sed oppositum convincitur; quo­ niam quod Christus Dominus ordinaverit virtutem pœnitentiæ ad hoc Sacramentum, sicut non abstulit ab ea prædicata essen tialia, quinimo retinuit, et ordinationem accidentalem ex suo beneplacito adjecit; ita non obstitit, quo minus posset conside­ rari actus pœnitentiæ secundum prædicata essentialia, quo pacto oritur a virtute essentialiter accepta, et est signum natu­ rale illius : et insuper secundum ordinem accidentaliter adjectum a Christo Domino, sub qua ratione importat votum ipsius Sacramenti, non vero actualem ipsius elevationem, motionem, et significatio­ nem; hæ quippe non nisi in ipsius Sa­ cramenti exercitio, et mediis actibus ex­ ternis sub absolutione ei adveniunt. Et secundum hanc ultimâm considerationem, secundum quam supra seipsam primo modo acceptam addit prædictas elevatio­ nem, motionem, et significationem, et insuper rationem dispositionis quantum est de se, ad gratiam Sacramentalem, ad quam extra Sacramentum non est dispositio, ha­ bet rationem effectus Sacramenti, et par­ tium sensibilium ejus, et est res illius. Est vero causa actuum externorum secun­ dum se, vel ut important præcise votum Sacramenti, non vero elevationem, motio­ nem, et significationem Sacramentalem, quæ Rt& H DISP. 1, DUB. JI quæ solum reperiuntur intra Sacramen­ tum. Inter hæc vero datur distinctio realis, et includentis ah incluso, et ad minus modalis, vol entitativa, quarum quælibet excludit vitium circuli, ut constat in aliis causis, et quod magis ad rem perlinet, in Sacramento Eucharistiæ in quo Christus concurrit inslrumentaliter ad sc ipsum constituendum sub speciebus, ob eandem, et non majorem distinctionem. toefirQuam doctrinam hausimus ex Angelico SX” Prteceptore solutione ad 3 sæpe allegata, ubi satis profunde, nec minus compen­ diose eam contineri nostro judicio est clarum. Etenim postquam respondit actum exterius exercitum tam ex parte pcenitentis, quam ex parte Sacerdotis absolventis esse Sacramentum tantum, rem vero et Sacramentum esse pœnitentiam interio­ rem, illico subjunxit, quorum primum lolum simul sumptum est causa secundi. In quibus verbis non defert causalitatem ac­ tibus externis pœnitentis, quod intendit objiciens, seorsim ab actibus absolventis, sed toti complexo, ex utrisque coalescenti, ubi clare elucet distinctio realis includentis ab incluso sufficiens ad causalitatem realem absque periculo includendi circulum vitiosum. Id quod adhuc patentius expliD.Thom. catum reliquerat S. Doctor distinctione non semel citata 17, ex 4 sent. art. 1, quæstiunc. 2, dicens : Exterior pœnitentia, quæ est Sacramentum tantum inpœnitentia, est Sacra­ mentum, ut signum tantum ex parle aclus pœnitenlis (en ubi solum agnoscit in actibus pœnitentis seorsim absolutione rationem signi), sed ut signum, et causa simul, si con­ jungatur aclus pœnitentis cum actu ministri, ubi toti complexo attribuit primarium, ut ita dicamus, influxum, et partibus ratione totius, ex quibus sicut potior est forma, ita, et ejus influxus. Unde concludit : et ideo interior pœnitentia est res exterioris pœnitenliæ, sed ut significata tantum per aclus pœnitentis : ut significata autem et causata per actus eosdem adjuncta absolutione minis­ tri. Cum autem ut Sacramenta causent, sit necessaria motio elevans physice instru­ mentum, de cujus ratione est agere ut motum, ut modo supponendum esfex vera philosophia, et doctrina D. Thomæ, plane convincitur actus externos ut elevatos, et motos realiter esse distinctos a se ipsis ut non elevatis, quomodo sunt effectus ac­ tuum interiorum, subindeque intervenire distinctionem realem in nostra solutione indicatam. 57 Quod si ulterius progrediendo addamus Additio, eam motionem , et elevationem tendere præcipue ad causandam gratiam ex opere operato, et simul -ex opere operantis, ar­ duum non erit in ipsa pœnitentia interiori recognoscere rationem dispositionis ad majorem gratiam ex uno, et altero capite obeundam ; quæ nequit esse aliud quid, quam modus aliquis vel majoris intentionis in ipso Sacramento receptæ, vel majoris perfectionis, aut alterius formalitatis, ra­ tione cujus adsit distinctio modalis in eademmet contritione interiori ut est effec­ tus Sacramenti a se ipsa ut est causa ac­ tuum exteriorum. Unde remanet omnino vera solutio D. Thomæ, quin vel vitii, vel falsitatis redarguatur, ut redargui faciliter . possunt ab aliis excogitatæ, nisi ad hanc omnium solidissimam et planissimam re­ ducantur. 114. Nec etiam obest. si rursus objicias Altera contritionem sub omni consideratione ad- obieclio· versari peccato, et in ipsius destructionem conari : atque ideo male distingui in ea illam duplicem acceptionem. Nam contra Refelliest, quod contritio ut est actus virtutis ,Qr‘ solum ex opere operantis tendit ad exclu­ dendam maculam : ut vero est pars Sacra­ menti ex opere operato habet esse sanati­ vam, et ei ut proprius effectus respondet eratia Sacramentalis, modaliter distincta ab essentia gratiæ. Et hoc pacto additur etiam novum augmentum gratiæ sacramentaliter ex opere operato productæ; alioqui Sacramenta non majorem induce­ rent gratiam ex opere operato, quam conveniret actibus pœnitentis ex opere operantis: quod esse falsum nemo ambi­ git. Unde liquet intervenire realem dis­ tinctionem et ratione gratiæ Sacramentalis, et ratione intensioris gratiæ. Et hæc distinctio in termino supponit assignatam distinctionem in ipsis actibus pœnitentis. % VII. Alia corollaria deducia. 115. Infertur secundo has partes per Alia ordinem ad diversa esse intégrales , et■ c?Una. ns.ei. i . .°, 9 essentiales : nam si omnes simul sumptae referantur ad formam, cum qua totum Sacramentum conficiunt, proculdubio inter partes essentiales accensendæ sunt : quia cum materia, et forma sint partes essen­ tiales cujuslibet Sacramentorum, et con­ tritio, confessio, et satisfactio se teneant 5S I L ί ·,Ε . 'V ! 9 · · · ·» ’ 1 ;V: ·: • i 1)1*. POENITENTIA. ex parte materia’, profecto partes essen­ tiales dici debent, unica dempta satisfac­ tione propter specialem rationem statim • subjiciendam. Si vero ipsæ paries unicam totalem materiam constituentes invicem conferantur, sunt partes intégrales ejus­ dem materiæ. Cujus rationem egregiam D.Thom. tradidit D. Thomas infra q. 90, art. 2» in corpore, quia cum quantitas se tenet ex parte materiæ; vice versa, quæ se tenent ex parte materia;, partes quantitatis no­ minantur, Cura enim in materia nulla partium diversitas reperiatur nisi per quan­ titatem, ut ducet Philosophus, et ostendunt N.Com-N. Complut, de Generat, disp. 5. q. I, FU ‘ quælibet ratio formalis partis integratis in quantitatem reducitur ut in sui originem, et pracipuam causam. Quocirca analogice loquendo de partibus Sacramenti, quæ totalem materiam constituunt, partibus integralibus, quæ sunt propriæ individu® quantitatis, annumerandæ sunt. Et ita se habent contritio, confes?io, et satisfactio inter se collate ; quin illis obsit, quod sint inter se longe divers® rationis : nam etiam caput, brachia, et cætera hominis membra inter se satis dissita constituunt unum, et eundem hominem in ratione totius inte­ gratis naturaliter : quanto magis consti­ tuent totum artificiale, quale est Sacra­ mentum, partes divers® rationis? Et eadem ratio est quoad hoc de toto, ac de partibus, quoniam sicut totum est. ut ita dicamus ethærogeneum, ita et pars ipsum constituens, ut liquet in eodem homine, et aliis viventibus, nec non (quod nostra magis refert) in cunctis compositis artifi­ cialibus. llb Qua observatione retunditur, vel ad sanum sensum reducitur modus loLugo. quendi Cardinalis Logo, et aliorum abso­ lute docentium partes pœnitentiæ esse tres. Quæ tam absoluta locutio est fatia maxime in illius, et illorum sententia, qui non dis­ tinguunt suppositionem Sacramenti ab ejus significatione. In hac enim sententia Pcenitentia sicut non significat nisi composi­ tum coalescens ex materia, et forma, ita non supponit nisi pro una, et altera unitis, et consequenter non potest de illa affir­ mari, nisi quod constet ex duplici parte, materia, nimirum, et forma Atque ideo est absolute falsum pœnitentiæ partes esse 1res, nisi restrictior sit locutio ad partes materiæ, ut revera restringunt prædicti autliorcs si vere loquantur. Inde tamen co­ guntur asserere non esse idem pro quo supponit, et quod significat Sacramentum, quoi ipsi negant non distinguentes suppo­ sitionem artificialium a significatione, do quo infra. 117. Ex quo subinfertur tertio ex his Titii iribus partibus materiam essentialem hujus Sacramenti constituentibus, satisfactionem solum esse partem integralem illius; sine qua proinde potest reperiri essentia Sacra­ menti, licet non integra integritate suarum partium ; sed quasi mutila, et manca, qua­ lis esset homo sine digitis, vel pedibus, aut alia parte ipsum integraliter perfi­ ciente. Raiio hujus exceptionis est clara : quoniam sine confessione, et vero duloro non salvatur verum Sacramentum Pœni­ tentiæ, cum tamen sine satisfactione in re exhibita, imo sine explicito illius voto conficiatur verum Sacramentum, ut cons­ tat in moribundo, vel sensibus destituto, qui est incapax satisfactionis, vel emit­ tendi votum satisfaciendi.■ aut illam desi­ derandi : ergo licet contritio, et confessio sint partes essentiales Sacramenti Pœni­ tentiæ non vero satisfactio : ergo cum alias inter partes accenseatur a Patribus et Con­ ciliis, dicendum est solum inter parles in­ tégrales esse computandam. Nec esc eadem omnino ratio (ut insur­ Tacè genti occurramus replicæ) de confessione, occturIdG quæ aliquando deficit, et solis nutibus, vel objectif aliis signis, fit (imo in aliquorum sententia, quolibet exteriori signo deficienti·, exhi­ betur absolutio, et consequen er conficitur Sacramentum. Nam ad confessionem non requiruntur determinate verba, ut constat in mutis loquendi incapacibus, sed suf­ ficiunt nutus, et externa signa, quibus dolor internus exprimatur, et significetur utcumque; hæc enim vicem verborum subeunt, et sufficientem tribuunt absolu­ tionis materiam, ut docet Rituale Roma­ R i lalli num Pauli V. Casu autem quod nullum Ronus. exhibeat pœnitens, nec exhibuerit signum, admissa pro nunc illa sententia (de qua suo loco), sicut non conferenda est absolu­ tio absolute, sed tantummodo conditionate, si exliterit capax illius, ita non requiritur materia, et confessio nisi comlitionata, et quæ moraliter prudentum judicio præsumitur esse in quolibet Christiano in eo articulo constituto. Quod quidem non te­ net in satisfactione, vel quia non adimple­ tur nisi post confectum Sacramentum, vel quia non imponitur pcenitenti ob impedi­ mentum, quo ad-tringiiur. Cum quo ta­ men bene componitur, ut recte observat Gonet, 1)181'. I, DUB. II. Gunel, ipsum Sacramentum, quantum est de so, semper exigere saiisfnctionem ex parte pœnitenlis, cumque radicaro; licet per accidens non sit, nec in se, noc in ejusdeminet voto explicito, ut contingit in casu posito, et aliis pluribus non raro evenientibus. Et quia verba in de.Hinitiono non dicunt actum, sed aptitudinem, in hoc sensu non renuemus satisfactionem exactive, et quasi radicaliter esse de essen­ tia hujus Sacramenti, sicut in hoc etiam sensu risibilitas est do essentia borninis, et inhœrentia de conceptu essentiali acci­ dentis. Illatio 118. Quarto infertur multiplicem inter­ venire compositionem in hoc Sacramento juxta multiplicitatem partium ejus consti­ tutionem ingrediendum. Nam primo com­ ponitur ex genere, et differentia, quæ est compositio metaphysica; ultra quam habet etiam compositionem physicam ex mate­ ria et forma. In una et altera nihil expli­ catur proprium hujus Sacramenti, cum id sit commune omnibus aliis Sacramentis novae legis. Ex parte autem materiæ componitur ex partibus hactenus significa­ tis, quarum ordinem, et compositionem D.Thom explicat Angelicus Doctor infra quaest. 90, art. 3, per hæc verba ; Ad tertium dicendum quod omnes paries integrates habent ordinem quemdam adinvicem. Sed qv.ædam habent ordinem tantum in situ; sive consequenter se habeant sicut partes exercitus : sive se tan­ gant, sicut partes acervi : sive etiam colli­ gentur, sicut partes domus : sive continuen­ tur sicut paries lineæ. Quxdam vero habent insuper ordinem virtutis, sicut paries ani­ malis, quarum prima virtute est cor : cl alix quxdam ordine virtutis dependent ab invicem. Tertio modo ordinantur ordine temporis, sicut paries temporis, et motus. Par­ tes igitur Pœnitentiæ habent adinvicem. ordi­ nem virtutis, et temporis, quia sunt actus ; non autem ordinem silus, quia non habent positionem. Quocirca earum compositio est ad instar succes.-dvorum, de quorum ra­ tione non est habere partes simul, sed in­ vicem succedere, et quod pars posterior agat in virtute procedentium , ut supra diximus, et constat in ipsamet absolutione, cujus verba important successionem, quam­ vis posteriora non prosint, quin prœextiterint priora, nec ista absque online ad illa, ut sui complementum, efficaciam ha­ Q»$- beant. iinaî» 119. An vero ex parte formæ detur ta. etiam pluralitas, ita quod sit duplex forma Genet. 59 partialis, altera tangens actus ipsos pcenitentis quos immediate afficit moraliter : alia voro quæ versetur circa satisfactionem, sitque realiter diversa ab absolutione ? Dis­ quirit Lugo in præsenti disp. 12, sect. 2, Logo, n. 42 et non satis expendit, aliqua commi­ niscens, quibus examinandis nec libet, nec vacat incumbere. Non enim talem judica­ mus difficultatem, quæ prolixam postulet discussionem. Unde breviter respondetur quod si semel satisf.ictio est pars integralis Pœnitentiæ, ut re vera constat ex dictis, et cum ipso Lugo docent omnes Theologi autoritate Patrum, et Conciliorum coacti quid­ quid dixerit Petrus de Osma a Sixto IV damnatus in Bulla directe contra ip­ sum expedita, quam citant Lugo, et re­ ferunt alii) non est necesse multiplicare formas; quinimo adversari videtur modo loquendi Patrum, et Conciliorum nullam aliam formam constituentium in hoc Sa­ cramento praeter absolutionem Sacerdotis. In quo abs dubio diminute processissent, si opus esset alia forma partiali pro satis­ factione. Unde illorum silentium argumen­ tum efficax est non exislentiæ illius. Quapropter tenendum est so ani absolu- Resolu­ tionem esse formam hujus Sacramenti. l10' eaque unica affici, perfici, et quasi actuari tam partes essentiales, quæ praecedunt ip­ sum Sacramentum, quam integralera in re subsecutam, qualis est satisfactio. Quod enim hæc subsequatur, et supponat appli­ catam formam (quod ostendebat Petrus de Osma) non interest : tum qu;a non confer­ tur absolutio nisi per ordinem ad satisfac­ tionem jam impositam, quando est capax illius subjectum, et postea suo tempore exhibendam; prius enim imponitur satis­ factio, quam absolutio proferatur, et appli­ cetur. Tum etiam, quia satisfactio post peractum Sacramentum exeeuta respicit Sacramentum præteritum, cui conjungitur moraliter, vi cujus trahitur ad idem esse totius, atque ideo subit rationem partis integralis, de cujus ratione non est adhuc in naturalibus, quod supponatur ad for­ mam, ut constat in unguibus, dentibus, capillis, imo et portionibus substantiae nutritione comparatis ; sed quod trahatur ad idem esse cum toto, vel physice, vel moralit r juxta qualitatem partium. 120. Nec refert, absolutionis verba sig- Objec­ it ificare praesentaneam peccatorum remis- uo· sionem, nondum inchoata satisfactione, subindéque ante ipsam supponi Sacramen­ tum peractum, ac omnino perfectum. Quia Diruitur. DE POENITENTIA. 6fl • t. u inde solum infertur esse quidem peractum, ac perfectum Sacramentum perfectione es­ sentiali, ultra quam postulat perfectionem integralem media satisfactione obeundam. Cale- Id quod et docet Catechismus Romanus, rbism. Roman. el ratio propria judicii quæ intervenit in hoc Sacramento exposcit : nam Catechis­ mus ita rem explicat : Pœnitenlia ex hisce tribus partibus ita constituitur, ut quamvis quoad ejus naturam attinet, contritio, el confessio, quibus homo justus efficitur, satis sil ; tamen nisi tertia etiam pars, id est sa­ tisfactio accedat, aliquid ei omnino ad per­ fectionem desit, necesse sil. Quod vero id ad integritatem, et propriam judicii ratio­ nem hujus Sacramenti pertineat, constat ex judicio humano, ad cujus instar esi huc Sacramentum : quoniam accusatio testium, sententia judicis, pœnam luere taxatam procul dubio de integritate sunt cujuslibet perfecti judicii, quod proinde non est undequaque consummatum donec omnia ista fuerint exhibita : cum tamen simul non sint, nec omnia sententiam judicis praece­ dant, ut constat in solutione pœnæ, cui nullus adstringilur. nec potest adstringi ante sententiam. Stat ergo satisfactionem supponere absolutionem, quin inde exclu­ datur a ratione partis integraliter perficien­ tis hoc Sacramentum : nam. ut inquit Chry­ D. Chrysostomus hom. 29 ad populum sostom. Antiochenum : Pœnitentia ut consummata sil, debet in corde contritio, in ore confessio, in opere humilitas, et fructifera satisfactio inveniri. Replica. 121. Si vero insistas, quod satisfactio nec se tenet ex parte materiæ, nec etiam ex parte forma? : ergo alia forma opus est satisfactionis propria. Primum facile pro­ babis : quoniam materia in hoc Sacra­ mento apponitur ab ipsomet recipiente; recipiens autem non sibi imponit satisfac­ tionem. sed impositam a judice acceptat. Secundum etiam liquet, siquidem, et abso­ lutio praecedit satisfactionem, et in absolu­ tione nec levissimum exprimitur satisfac­ tionis vestigium : nullatenus ergo subest ratione sui absolutioni : sed ad aliam for­ Expu­ mam est recurrendum. Si, inquam, obji­ gnatur. ciatur ita. facile respondetur esse partem integralem ex parte utriusque se tenentem : ox parte quidem absolutionis quoad im­ positionem a Sacerdote judice proprio ad absolutionem satisfactionem taxante, et imponente. Ex parte vero pœnitentis, et quoad voluntatem satisfaciendi quæ comi­ tatur contritionem, et confessionem, vel in PB ipsis includitur ; et quoad acceptationem, et tandem executionem ; hæc enim tria ad pœnitentem, et non ad absolventem perti­ nent. Unde satisfactio absolute ex parte materiæ. et aliquomodo nimirum quoad determinationem ex parle forma* se habet. Quod non obscure, paucis explicuit Ange­ D.T» licus Doctor infra quæst. 90, art. 2, di­ cens : Sed in pœnitentia fil recompensatio offensæ secundum voluntatem peccantis, et secundum arbitrium Dei, in quem peccatur. Unde sequitur, quod recompensel secundum arbitrium ministri Dei, quod fit in satisfac­ tione. 122. Nec inde inferas satisfactionem gratiam ex opere operato causare, quippe dîfcÿ quæ est vera pars Sacramenti : et sacri­ tri legium reipsa committere, eam in pec­ cato lethaii peragentem. Nam primum jam diu repulit D. Thomas in 4, distinet. 16, d.tui quæst. 1. artic. 1. quæstiunc. 2 ad 3, di­ cens : Ex proposito satisfaciendi gratia con­ fertur, quamvis satisfactio actualis gratiam \ prasupponat. Unde tota gratia hujus Sacra- J memi ligatur, ut ita dicamus, ad ipsius | administrationem, quin reservetur aliquis Jh illius gradus ex opere operato dispensan­ dus in vi satisfactionis postea peragendæ : j sed si quis forsan confertur satisfacienti i post transactum, ei obvenit ex opere ope­ rantis ratione novi fervoris, et actus chaj ritatis. vel alterius virtutis inibi denuo exerI citi, ut indicat D. Thomas infra quæst. 90, D.T art. 2 ad 2, inquiens : Satisfactio confert gratiam prout est in proposito, el auget eam prout est in executions, sicut etiam Baptismus in adultis, ubi se refert S. Doc­ tor ad quæst. 68 et 69 in quibus art. 2 et octavo majori devotioni tribuit majus aug­ mentum gratiæ. Unde quando docet quod satisfactio auget gratiam sensus est, vel quod eam augeat ex opere operantis, ut dicebamus : vel quod augeat extensive ad eum sane modum quo actus exterior auget bonum, vel malum, quin actus exterior addat malitiam, vel bonitatem actui inte­ riori. 123. Si autem inquiras : Quid ergo Inter»· gatîô. praestat satisfactio ? Respondetur ex eodem ResfiS. Doctore ubi supra quod pœnitens per s». satisfactionem consequitur perfectum effec­ D.Tb» tum gratiæ peccatum abolentis ion augmen­ tum extensivum a nobis dictum) quia libe­ ratur totaliter a reatu peccati. De quo fusius suo loco. Hinc secundum , quod obtrudebatur , Uber*? clare evanescit. Quia cum satisfactio sup­ resp» siK ponat, 1)181’ 1, DUB. 111 ponat, el Sacramentum, et totam gratiam Sacramenti; si forle in ejus adimpletione, vel ante pœnitens in peccatum ruerit, non idcirco eam peragendo sacrilegii reus erit, siquidem nullum re ipsa conficit Sacra­ mentum satisfaciendo, Quinimo bene agit adimplendo præceptum, quo adstringilur eam exequendi. Non esi ergo caput, unde sacrilegii arguatur satisfactioni in peccato incumbens, quin ad eam monendus est, ut citius a peccato resurgat, el iram Dei in se concitatam in misericordiam, et lenitalem ilectat : afflictiones enim pœnitentiæ, B-Gres- ut inquit D. Greg. lib. 3, in 1 Reg., ad delenda peccata tum demum, idoneas sunt, cum sacerdotis fuerint judicio imperatas. 61 ejus administratione concurrentes. Hoc ta- Ahquomen illorum rnotivum nullius esse roboris rr““ ostendit S. Doctor sequenti discursu tanti ponderis, ut jam nullum inveniamus, qui ei non suffragetur. Etenim quoties aliquis effectus procedere petit, et reipsa procedit ex pluribus in unum coeuntibus, tunc nulla earum est causa per se divisive ab alia; sed omnes sunt una causa, et talis censentur, sicut patet detrahentibus na­ vem : sed remissio peccati actualis, qui est proprius effectus Pœnitentiæ, petit pro­ cedere et de facto procedit ex actibus pcenilentis, et Sacerdotis absolventis : ergo omnes isti actus censendi sunt una causa totalis, et per modum unius influentis in praedictam remissionem. Consequentia le­ DUBIUM III. gitima est. Majorem præter exemplum illi insertum a D. Thoma, convincit aliud prin­ Quasnam sit Pœnilenliæ definilio? cipium non minus certum ex doctrina Phi­ et pro quo supponat? losophi, et a S. Doctore pluries usurpatum : quoniam ubi sunt plura propter unum, non Εψ)5ϊ· 124. Duo conjungimus in hoc dubio, tam dicenda sunt plura, quam unum, in dabii. quæ ex dictis facilem vindicant expedi­ quem ut in finem collimant, et a quo mu­ tionem ; quocirca potius supponenda, quam tuantur speciem formalem, quidquid sit ventilanda essent, nisi peregrinæ aliquo­ de diversitate materiali, qua in esse rei, et rum positiones (quibus vel ipsa prima prin­ inter se collata potiuntur, ut constat in cipia, inter quæ accenseri debebat rei de­ pluribus actibus ejusdem potentiæ, habitus, finitio , lubrica reddunt) , in oppositum vel virtutis, inter se satis dissitis, forma­ cogeret. Non enim sat ducunt in conclusio­ li ter tamen unicam speciem tribuentibus nibus illatis, seu inferendis dissentiri, nisi potentiæ, habitui, vel virtuti : quo pacto usque ad ipsas rerum essentias, et prima non plures, sed unum sunt in specificando. elementa regrediantur : unde eam sibi Minor etiam liquet; quandoquidem nec quisque definitionem cudit, easque regulas soli actus pœnitentis , nec solæ actiones bonæ diffinitionis conflat, quas sibi pro­ absolventis assequuntur gratiam remissivam ficuas ad propriæ opinionis fulcimentum peccati, sed omnes simul debent concur­ autumat ut tract, de Sacrament, in genere rere, ut sit Sacramentum, et ut effectus disp. 1, dub. 3 praemonuimus, et in qua­ Sacramenti sequatur : ergo quidquid sit de libet disputatione experientia edocemureorum pluralitate, et distinctione in esse A quo procedendi modo hactenus absti­ rei, sicut constituunt in significando unum, nuimus, et in posterum abstinere curabi. et idem formaliter signum, ita et eodem mus, eas rarum diffinitiones, illasque bene modo in causando non constituunt nisi diffiniendi regulas retinentes, quæ solum unam numero causam : quia Sacramenta antiquis doctoribus, maxime D. Thomæ (concludit S. Doctor) efficiunt signando : D.Thom. arrisisse conspeximus, et apud ipsos magis ideo etiam omnia habent rationem unius probatas invenerimus. signi, dum unumquodque incomplete signi­ happa- Porro omnibus illis conditionibus, loco ficat illum effectum, el propter hoc omnia nuper citato expheatis impræsentiarum sunt unum Sacramentum. præmissis, ut primam difficultatis partem His itaque unitatibus sive specifica, sive expediamus, supponere volumus unitatem numerica citra controversiam in Pœniten­ nedum specificam, sed etiam numericam tiæ Sacramento constitutis. Quia rursus hujus Sacramenti, quas egregie statuit ac duplici subest considerationi ; physicæ, qua D.ihoa. probat D. Thomas 4, dist. 22, quæst. 2, ratione ejus partes physicas, vel quasi art. 2, quæstiunc. 1, contrit aliquos sui physicas dumtaxat consideramus ; et me­ temporis eas relegantes ob plures actus taphysics, quomodo genus et propriam eosque specifice distinctos, tam ex parte ipsius differentiam attendimus, duplicem ei oportet assignare diffinitionem, ut ejus espœnitentis quam ex parte Sacerdotis in • <1 62 sentit ex umni capite. quantum fas est, maneat explicata. Indesit Disr. i, DUB. Hl. ♦ non est compo&itmn physicum, sed morale. farina vel accidentalis, vel artificialis loco Compositum autem morale non admittit differenti®; non enim est statua, nisi physicam diffinitionem, sed dumtaxat mu­ ligmnn, vel les sub tali, ve) tali figura. Ex quo nullus infert figuram statua; non ralem : ergo nec Sacramentum, atque ideo constituero in recto ipsam statuam ; quin inane prorsus est illi definitionem physi­ est lota ejus essentia. In quo dilfert u fhtpkx Paniteidiæ definitio ft etnum cam affigere, et regulas home definitionis forma artificiali sacramental is, quæ non pro accidentibus physicis observare. 1 cxplicalio. est lota essentia physica illius, sed dum­ Respondetur ad objectionem concedendo u^] Pnina taxat pars essentialis, et potior ipsius Sa­ 125. Dicendum est primo quidditalem Majorem Maiorem in sensu superiori suneriori volumine tract. cramenti. !e Sacramentis in genere disp. 1, dub. 2, sio. hujus Sacramenti physice acceptam recto 128. Dicendum est eecur.do omnium op­ explicari per hoc, çnod jïî confessio doto3. explicate, negando Minorem, cujus timam hujus Sacramenti diffinitionem mervsa oris cxhri.s fada sub pificripta ter­ evidentem falsilatein satis superque osten­ Upliysicam esse hanc : Pœnitentia est Sa­ torum forma. Ita communiter discipuli dunt diffinitiones juxta rigorem dialecticum cramentum novæ legis significans gratiam D. Tbofttæ in præsenti : a quibus non dis- ib: iradita', et quæ passim de rebus mura­ remissivam peccati actualis post Baptismum. Au ·λο. cod-.t Arauxo dicens rsse couqotitum c.r libus a Theologis tradantur. Unde si reli­ Quod enim sit bona diffinitio constat, quia aclifus pœnileidis cum legitima absolutione qua Sacramenta, quantumvis entia moralia exacte explicat essentiam hujus Sacra­ sflrrrrfotfs .· quia reipsa idem ac per primam sint strictam ac juxta regulas diffinitionem menti, prout ab aliis differentis, et cum eo significare intendit, licet deficiat a rigore admittunt, non est vel apparens disparea­ convertitur. Aliunde vero traditur per im­ definiendi concreta artificialia. seu acci­ tis ratio in hoc Sacramento cujus unitatem mediatum genus, quod est ratio Sacra­ dentalia, qualem præscribunt Logici. Quo­ specificam et numericam statuimus, et ex menti omnibus aliis Sacramentis commu­ circa primam ut formaliorem, et arti con- D. Thoma firmavimus initio hujus dubii. nis. et per propriam ipsius differentiam, futmiorem amplectendam censemus. 127. Secundo et melius replicabis, ex nimirum quud sit remissivum peccati ac­ Ratio. Et ratio est : quoniam, ut docent com­ tra iita diffinitione sequi ab.-olutionem so­ Alien tualis post Baptismum, in quo ab omni ­ ûbjottt muniter discipuli D. Thomæ, et bene ex­ lum in obliquo, non autem in recto esse bus illis differt : est ergo recia, et artifi­ N. Com­ plicant N. Complut, in logica cap. de partem hujus Sacramenti. Consequens et plui ciosa illius diffinitio. Quod vero sit omnium Genere, in definitione concreti accidentalis est in se falsum, et hactenus dictis min:me optima, ut asseruimus, non aliter, nec materia collocatur loco generis, et in recto, cobærens : erco tradita definitio admittenda melius probari potest, quam ab aliis tradi­ forma vero vice differenti®, et in obliquo : non est. Sequela constat : quia cum delitas in medium adducendo, ut ipsæ seipsas niiio, ut bona sit, debeat explicare natu ­ sed Sacramenta sunt concreta accidenta­ prodant, et illarum collatio sit verior nos­ lia : ergo eorum materia obtinet in eorum ram, et essentiam rei, eo prorsus mo.lo tra diffinitionis probatio, et uberior appro­ definitione physica rationem generis, et quo aliquid explicatur per diffiuitionem, batio. forma rationem differenti®. Cum ergo ex pertinet ad essentiam rei définit® : sed 129. Et ut ab antiquiori incipiamus, dictis constet dolorem sensibiliter mani­ a’ - lutio in praejacta definitione explicatur Scotus in 4, dist. 4, ita Poenitentiam dif­ festantem dolorem internum media con- in obliquo non autem in recto : ergo solum finit : Est absolutio hominis pœnitenlis factu fttsione esse materism propriam, et proxi­ i; obliquo, non vero in re·.lo pertinet ad c-rlis verbis, cum debita intentione prolatis mam hujus Sacramenti, absolutionem vero essentiam hujus Sacramenti. a Sacerdote jurisdictionem habente ex insti­ Rorpcndetur ad hanc replicam negando Solui* I legitimi Sacerdotis esse formam; plane tutione divina efficaciter significantibus ablu­ consequitur optime, et artificiose definiri sequelam majoris, quam non evincit illius tionem animæ a peccato. In qua ipsamet hoc Sacramentum per hoc quo 1 sil confes­ probatio : quia lice·, definitio explicet quidverborum prolixitas ejus ineptitudinem sio dolorosa citerius facta sub præscripta ilitatem rei. non eodem inoio res consti­ manifestat : quoniam ut docuit Aristoteles verborum forma. Quoniam per eas dictio­ tuitur, ac explicatur per definitionem : I. post text. 5 : Definitio debet esse brevisnes, confessio dolorosa exterius facia : ex- siquidem constitutio regulatur penes id i te simii communis animi conceptio, et Cicero p'icatur tum actus internus doloris, she quod quis habet in esse rei ; definitio vero lib. 4 Rhetoric, tenuit debere esse brevem, sit contritio, sive attritio, quarum quaeli­ penes modum concipiendi, et significandi. circumscriplamque rei explicationem, a bet sufficit ad valorem Sacramenti; lum Et non semel aliter se babet res in se, ac a quorum quolibet longissime abivit Scotus Ί e iam ipsa confessio exterior, quæ sunt nobis concipitur. et explicatur, de quo in a se proposita definitione ut patet. Prae­ duæ partes essentiales hujus Sacramenti plura suppetunt exempla, cuique obvia. Et terquam quod diminutissime alias processit ex pane materiæ se tenentes ut constat ex ne longius evagemur, constat in Baptismo, excludendo, vel reticendo materiam proxi­ hactenus dictis. Per illam autem particu­ cujus forma sunt ea verba : Ego le baptizo, mam hujus Sacramenti, pro qua stant uni­ lam, sub præscripta verborum forma, signi­ etc., cum tamen in ejus physica diffinitione formiter Concilia et Patres docendo omnia ficatur absolutio legitimi sacerdotis, qua non importentur nisi in obliquo : Baptis­ Sacramenta constare ex materia, et forma, essentialiter completur judicium, et perfici- . mus enim est ablutio exterior, facia sub ut supra vidimus. tur Sacramentum. Unde etiam agnoscitur præscripta verborum forma ; ut communiter !·^· 130. Succedit Suarez in præsenti disp. ncc superflue, nec diminute in ea procedi, illum definientes docent. I :em cernitur in 18. sect. 2, η. 9, hanc diffinitionem for­ quod est præcipuum bon® definitionis pra - omnibus aliis concretis accidentalibus, et mans : Est compositum morale, seu arti­ artificia ibus, in quorum physicis diffinitio­ cepium . ficiali constans ex actibus pernitentis, ct Objcc126. Sed objicies primo, Sacramentr.m nibus materia ponitur loco generis, et ipsa ύο. forma 63 verbis sac’ i dolis, institutum ad significan­ dam , et conferendam gratiam remissivam peccati post Baptismum commissi. Hæc ta­ men magis videtur sapere politam rhetorice descriptionem, quam methodicam etscientiiicam definitionem ; quippe quæ non fert eam congeminatam verborum disjunctio­ nem omnino superfluam, et quantum fas fuerit, vitandam, ut nuper audivimus ab Aristotele, et Cicerone, a quibus præcepta recte definiendi accepere omnes Scholas­ tici. Deficit etiam api onendo loco generis illam dictionem. Compositum morale, seu artificiale, (in quo etiam labitnr Arauxo, ut supra innuimus , quia icet verum sit quod omnia Sacramenta sint composita, et moralia, et artificialia : ratio tamen compositi non convenit illis ex parte formæ totalis, quæ est s.icramentalis significatio, sed ex parte, «ubstracii ipsius significatio­ nis. Quamobrem proprium et proximum genus Sacramentorum non est ratio com­ positi : sed ratio signi ut oculatissime ob­ servavit Angelicus Praeceptor supra quæst. 60, art 1, dicens : Specialiter autem nunc loquimur dc Sacramentis, secundum quod important habitudinem signi, el secundum hoc Sacramentum ponitur in genere signi. Unde per rationem signi,' non vero per rationem compositi definienda sunt. Quod forsan præsentiens P. Suarez aliam regulis conformiorem in fine illius numeri 9, tradidit definitionem, addens : Dicemus ergo hoc SacrameMum esse confessionem legitime· in foro pœnitentiæ faciam, el abso­ lutione judicis formatam. Hæc tamen de­ finitio vitavit quidem prolixitatem primæ, se ’ v-vasit diminuta, nullam faciens men­ tionem doloris ; confessio enim non dolo­ rem exprimens, sed historice referens non e-t pars hujus Sacramenti, nisi forte il­ lum voluerit exponere per eas particulas, legitime in foro pœnitentiæ faciam : quod non est facile creditu. Sed sit ita ; non evasit aliud vitium prorsus a bona defini­ tione ablegandum nimirum quod definitum ipsum ingrediatur suimet definitionem, quod est contra regulas Etenim per illa verba, in foro pœnitentiæ, nihil aliud vide-1 tur in cognitionem venire, quam ipsum Sacramentum Pœnitentiæ. Quid namque est aliud forum pœnitentiæ, quam judicium exercitum in Sacramento Pœnitentiæ? Et quid aliud est judicium exercitum in Sa­ cramento Pœnitentiæ, quam intransitive ipsummet Sacramentum Pœnitentiæ ? Com­ misit ergo nugationem idem per se ipsum 64 '1i ■ i - ' 4' .·■· ■ if 'k DE POENITENTIA. definiendo, cum sensus sit, Sacramentum Pœnitentiæ est confessio legitime facta in Sacramento Panilenlia·. Ne autem quis obtendat se gessisse P. Suarez ut Theo­ logum, ad majora conversum et puerilia rudimenta non curantem ; non vero ut dia­ lecticum, consulat ipsummet in citato loco cujus principium est : Ultimo concluditur ex didis Sacramentum Pœnihnliæ dialec­ tico more loquendo, etc. Dicas131. Aliam duplicem diffinitionem tra­ tiilo îlbpn— dit Dicastillo, sed nun undequaque con­ gnat. formem tract. 8 de Sacrament. Pœniten­ tiæ, disp. 4, dub. 3, n. 24. Prima, eaque metaphysica per genus et differentiam metaphysicam, ut ipse loquitur talis est : Est signum efficax gratis remissive peccati post Baptismum commissi. In qua non est quod duplicat, nisi quod assumit genus intermedium qualis est ratio signi, non vero proximum, quod est ratio Sacramenti. Diffinitiones autem, quantum res permi­ serit, per genus proximum, et immedia­ tum, non vero per subahernum, et media­ tum tradendæ sunt : hac enim via melius explicatur quidditas specifica rei diffinitæ. Cum ergo ratio Sacramenti, sit conceptus immediatus, in quo omnia Sacramenta univoce conveniunt, supra quam est ratio signi, melius collocatur ad diffinitionem cujuslibet Sacramenti ratio Sacramenti, quam ratio signi : sicut melius definitur homo per hoc quod sil animal rationale, quam per hoc quod sit corpus rationale. Undo merito ipsemet Dicastillo immediate subjecit : Fef ii mavis, est Sacramentum remissionis peccati per modum judicii. Cui si adjecisset : actualis post Baptismum ad particulam peccati, evaderet omnino per­ fecta definitio nihil a nostra differens. Dum tamen illa verba non addidit, imperfecta remansit non explicans propriam materiam hujus Sacramenti, quæ est peccatum actuale post baptismum. Altera Non ita placet secunda definitio physica ejusdem definitio immediate apposita, quæ est hujusmodi : displi­ Est Sacramentum in quo peccata rite con­ cet. fessa per legitimam absolutionem Sacerdotis injuncta panitenlia remittuntur. Quia de­ finitio physica debet assignari per partes physicas, et non per metaphysicas, ne confundantur partes physicæ, et metaphysicæ, et similiter definitiones : sed ratio Sacramenti non est pars physica pœniten­ tiæ, sed conceptus genericus metaphysicus illius : ergo non bene apponitur in diffi­ nitione physica. Nec insuper observat regulam recio definiendi concreta acciden­ talia, in quibus materia, val subjectum ponitur loco generis. Ratio autem Sacra­ menti non est subjectum aut materia Pœ­ nilentiæ , sed conceptus générions per modum totius potenlialis continens sub se omnia Sacramenta. Præterea superfluit illa dictio injuncta pernitentia, cum absque ejus impositione salvetur essentia hujus Sacra­ menti, ut constat in moribundo, et aliis casibus occurrentibus, et exigentibus ab­ solutionem ministri absque injunctione pœ­ nitentiæ, quos inter ipsummet Dicastillo admittere infra videbimus. 132. Eisdem subjacet defectibus, quam G exhibet Granados de Pœnilentia controv. de 7, tract. I, disp. 2, per hæc verba : Ptrnitentia est Sacramentum nove legis constans cx actibus pernitentis, et absolutione sacer­ dotis, confercnsque gratiam, qua peccatum post baptismum commissum remitti possit. Hæc autem definitio partim est metaphy­ sics, quatenus prima particula, subit ra­ tionem generis, et revera ita est, ut constat ex dictis. Partim vero physica, in quantum declinat ad partes physicas, vel quasi physicas hujus Sacramenti, easque collocat vice differenti®. In quo deficit a regula Repd recte concreta accidentalia definiendi, juxta tût quam materia, et quæ vicem illius gerunt, loco generis collocari debent : quod in hac definitione non observari manifestum est. Quapropter tam istæ, quam aliæ annu­ merat® diffinitiones potius inter descriptio­ nes, quam inter strictas, et juxta regulas artis definitiones accenseri debent. Quo contra se gessit Angelicus Doctor in hoc primo articu o, miro artificio concludens Pœnitentiam esse Sacramentum significans gratiam remissivam peccati actualis post Baptismum, ut constat ex syllogismo quem format ad probandum esse Sacramentum. Etenim Sacramentum non est aliud, quam res gesta significans gratiam, ut constat ex Gregorio : sed Poenitentia est res gesta ex parte pcenitentis, et Sacerdotis, et signi­ ficat gratiam : ergo Poenitentia est verum Sacramentum significans gratiam, non qualemcumque, sed remissivam peccati ac­ tualis post Baptismum. Minorem probat S. Doctor : nam pœnitens per ea, quæ facit, et dicit, ostendit cor suum a peccato recessisse : similiter etiam sacerdos per ea, quæ agit, et dicit circa pœnitentem, signi­ ficat opus Dei remittentis peccata, non qualiacumque, sed sacerdoti manifestata, quæ sunt peccata actualia. Ex quo imme­ diate DISP. I, DUB. III. diato consequitur gratiam per hoc Sacra­ mentum significatam esse medicinalem, ac remissivam peccati actualis post baptis­ mum quod solum cadit sub confessione, et consequenter Pœnitentiam esse Sacra­ mentum remissivum peccati actualis post Baptismum, seu (et in idem recidit) signi­ ficans gratiam remissivam illius. Quæ est legitima illius definitio melaphysica eruta ex visceribus doclrinæ hujus articuli § Π. Pro quo Pernitentia supponat, ostenditur. 1JW- 133. Ut secundam dubii partem de se non arduam, sed aliquorum dictis satis implexam, decidere, et in lucem eruere valeamus, duo præmittenda duximus su­ periori volumine tract, de Sacramentis in genere disp. 2, dub. 2, n. 15, et n. 38, jam indicata, hic autem apprime oppor­ tuna. Primum est in hoc Sacramento (et eadem est ratio in aliis) duplicem formam reperiri ; aliam totalem, et adæqualam to­ tius Sacramenti, quæ proinde supponit tam materiam, quam formam, quas hactenus recensuimus. Hæc autem non est aliud, quam ipsamet Sacramentalis significatio, seu relatio signi ex institutione divina significantis gratiarn medicinalem pro pnam, Pœnitentiæ. Cum enim nec sola materia a pœnitente apposita, nec sola ab­ solutio a Sacerdote exhibita sit integrum Sacramentum, sed utraque conjuncta illud adæquate constituat, planum est relatio­ nem signi, seu (quod idem quoad præsens est; significationem Sacramenta lem non­ dum intelligi, donec intelligatur funda­ mentum proximum prædictæ relationis, quod est artefactum consurgens ex actibus pcenitentis, et absolutione Sacerdotis. Id quod satis liquet in compositis naturalibus, et artificialibus : non enim humanitas, quæ est forma totalis hominis, consurgit nisi ex unione materiæ cum forma, nec figura domus, quæ est forma illius adæquata coalescit ex quolibet cubiculo, sed ex omnibus partibus ipsius domus simul sumptis. Alia est forma partialis, illa nimirum quæactuat materiam sui compartem, qua­ lis est in præsenti absolutio. Hæc vero dicitur forma partialis, non quia non cons­ tituat cum alia compacte materiali Sacra­ mentum adæquate, ad eum sane modum quo anima rationalis se habet respectu Salmant. Curs. Uieolog. tom. J7.V. 65 hominis, quo sensu supra statuimus non esse plures partiales formas in hoc Sacra­ mento. Sed ideo ita nuncupatur, quia comparative ad significationem Sacramentalem, quæ est totalis forma, sicuc huma­ nitas respectu hominis, et forma domus respectu ædificii, est vera pars partialiter cum materia constituens integrum subjec­ tum, et fundamentum significationis, seu signi Sacramentalis. 134. Quo fit primo, duplex intercedere liinio Concretum : alterum coalescens ex materia prima· et absolutione, quæ est forma directe ca­ dens supra materiam : alterum vero con­ surgens ex forma et materia simul sumptis, et relatione signi Sacramentalis. Fit se- Illatio eundo itidem duas esse significationes dis- secunda· tinguendas : unam quæ convenit formæ, seu verbis per ordinem ad materiam, et exprimitur illis verbis : ego te absolvo, qui­ bus enodatio a peccati nexibus indicatur : aliam vero, quæ est propria totius Sacramemi, et idcirco dicitur Sacramentalis, quia nimirum supervenit ad materiam et absolutionem. Et est relatio signi ad placi­ tum ex institutione Christi, duo importans, unum alteri prævium, et denominationem extrinsecam, et formam rationis, ut cons­ tat ex dictis de Sacram, in genere disp. i, dub. 1, § 3. Harum autem prima signifi­ catio propria formæ, quamvis sit formalis per ordinem ad materiam, quam determi­ nat, et moraliter afficit; dicitur tamen, et revera est fundamentalis relate ad signifi­ cationem Sacramentalem, quæ est forma vel quasi forma totalis ipsius Sacramenti, et qua ultimo completur signi Sacramen­ talis ratio. Et constat a simili artificiali naturalis, in quo et tectum, et cubicula suis constant figuris partialibus sibi pro­ priis; cum tamen hæ omnes conveniant, ut ex eis, vel, ut proprius loquamur, cum eis consurgat tota, et completa domus figura. Idem liquet in statua, et in quolibet alio composito artificiali ex partibus etherogeneis coalescenti. 135. His, quæ ita nostro judicio sunt Secunda perspicua, ut in dubium reduci non pos- ζψ/ΐθ0' sint, addimus secundum magis abditum, sed non minus certum : nimirum in con­ cretis accidentalibus, qualia esse Sacra­ menta nemo ambigit (quidquid sit de substantialibus nostra non referentibus) aliud esse suppositionem a significatione, id est pro alio supponere, et aliud signifi­ care, siquidem supponunt pro subjecto, seu materia, et significant formam accidenta- 66 - • r. f:· accidentalibus per ordinem ad subjectum, mPisto • præcipue vero Lugo in præsenli disp. 12, ex quo habent osso, el cui inherent, ut iira£ sect. I, ubi inquirit : importetur in recto per Sacramentum Panitenlix? Ubi constat ex ultimis verbis D. Thomæ modo _ta i nihil certi statuit, sed ad voces omnia re- | relatis, et liquet in qualibet praedicatione nfiwi ducens modo significationem cum suppo- . accidentali. Quando namque asseritur vel sitione confundit, modo ampliat, modo album currere, vel musicum disputare, restringit, et tandem omnes dicendi modos cursus vel disputatio non tribuitur aut alin concordiam reducit, quin aliquid fixum j bedini, aut mu?icte, sed subjecto albo, inde eruere possimus, nisi quod potuerit vel musica pro quo stat suppositio, el cui significari in recto materia, et in obliquo applicatur vel cursus, vel disputatio. Si­ forma; et vice versa, et omnes paries si­ militer quando dicitur hominem esse al­ mul sumptæ, et aliqua illarum, prout bum, albedo applicatur homini, ex quo albedo habet substerni aliis prædicaiis, non cumque libuerit Poenitentiam concipere, vero ipsimet albe.lini. alias esset propoet ejus partes significare. 136. Hoc tamen illius, et aliorum in hac | sitio identica, et non formalis. Unde allium parte posthabito judicio, magis creden­ i significat albedinem in subjecto, pro quo, dum est aliis gravissimis, et omni excep­ et non pro albcdiue supponit. Quod alte tione majoribus Theologis inter quos emi­ callens D. Augustinus, et ad rem nostram D.Ar D. Au­ nent D. Augustinus et I). Thomas, qui : aptissime, applicans tract. 15, in Joannem gust. cap. 4, asserit quod Baptismus est tinctio in D.Thom. certum modum, ac fixam regulam circa concreta accidentalia constituunt quoad , aqua verbo vile sanctificato. Quem imita­ suppositionem, et significationem, cons­ tus Angelicus Præceptor in 4. dist. 3, q. D.T 1, dixit: quod Baptismus simpliciter est in tanter docentes pro uno supponere, et aliud significare, ut jam videbimus, et ratio sua­ genere ablutionis, sed secundum quid, scidet : quoniam suppositio est proprietas i licet inquanlum est Sacramentum, est in termini propositionis; significatio autem i genere relationis, ex parte nimirum signiconvenit nominibus independenter a pro­ • ficationis. Et rationem tradit S. Doctor : positione : quamobrem differre debent, et quoniam artificialia non ponuntur in genon pro eodem usurpari. Nam ut docet j nere ex forma simpliciter .significata. sed Philoso­ Philosophus cap. de substantia, nomen i ex materia, non enim dicimus quod domus phus. albi nisi qualitatem nihil significat Quo sit absolute io genere qualitatis, niri ex Antei. respiciens Ang. Doctor, in l, dist. 18, parte figuræ, sed dicitur absolute esse in Doctor. quæst. 1, art. ‘2 ad 3. d.-xit : Subj ctum genere substantia?. pro quasial suppositio, non includitur in significatione nominis si­ et non pro forma, seu figura domus. gnificantis accidens concretive. Et ratio 138. Hinc jam haud arduum est veri­ Asser­ N. Cnmtio est evidens : quoniam ut docent N. Com ­ tatem elicere, et principia tradita, quæ plut. enneto plut. in Log. disp 4, quæst. 3, hæc præ- universalia sunt, nostro instituto appli­ ta. dicatio est in materia contingenti , et care. Unde asserendum exisiimamns, quod omnino accidentalis : homo est albus : ergo si fiat sermo de primo concreto primaque etiam significatum formale illius, est ho- , significatione, coalescentibus ex actibus mini accidentale : si autem significatum pœnitentis, et absolutione Sacerdotis dum­ non esset albedo, sed ipsum subjectum, j taxat; Poenitentia supponit in recto pro prie licatio non esset omnino accidentalis, actibus pœnitentis, et in obliquo pro sed vel essentialis omnino, vel ut mini­ absolutione Sacerdotis, et ita eam de­ mum mixta ex essentiali, et accidentali, finivimus £ proxime antecedenti cum quod est inauditum. El ideo Iverba sunt communi Thomis:arum. Et ratio ex dictis Ratio D.Thom. j) Thomæ 7 Metaphys. lect. 1) unum- est clara, quoniam concreta accidentalia quodque talium nominum, qux significant significant formam nudam, supponendo accidens in concreto, videntur importare pro materia, ct subjecto : Sed Poenitentia prxdicamenlum substanlix : non ita quod est concretum accidentale; ergo ita debet prxdicamenlum substanlix sil pars signifi­ significare formam, quod supponat pro cationis talium nominum : album enim ulvi materia ipsius propria. Hæc autem non est aliud D18P, aliud quam actus ipsius pœnitentis sæpius enumerati ; forma vero net absolutio : ergo Pœnilentia supponit in recto pro actibus pœnitentis, et in obliquo connotai for­ mam, a qua determinantur ct complentur. CouSrEt confirmatur : quoniam concreta ar­ Uiilio, tificialia, ad quorum instar se habet hoc Sacramentum, significando artificiosam formam non supponunt pro ea, sed pro materia, in qua introducta est forma, ul patet in artelaclis, ct exemplis supra pro­ ductis : ergo similiter Poenitentia ita signi­ ficabit absolutionis formam, quod pro ea non supponat in recto, sed pro materia, quæ sil illi propria, quales sunt actus pœ­ nitentis. 139. Si vero redigatur sermo ad secun­ Xsicrlioois dum concretum, ob eandem prorsus ratio­ |WS. nem, tenendum est hoc Sacramentum sup­ ponere in recto pro actibus pœnitentis, et absolutione sacerdotis simul sumptis, et importare in obliquo significationem Sa­ cramentalem, quæ est veluti forma totalis hujus Sacramenti. Fundamentum hujus assertionis est omnino idem cum praece­ Funda- denti. Quoniam concretum artificiale supacolam ' ponit pro substracto significando formam propriam per ipsum significatam : sed proprium et adaequatum subslractum signi­ ficationis sacramentalis, seu totalis sunt actus pœnitentis, et absolutio Sacerdotis simul snmpti, et uniti : ergo pro eis simul sumptis, et unitis supponit hoc Sacra­ mentum in secunda consideratione accep­ tum. anir' Confirmatur, et explicatur urgendo ins­ tantias et exempla adducta. Quoniam subslractum adæquatum totius domus, vel statuæ non est hæc, aut illa pars determi­ nata, puta tectum, pectus, vel quid simile, sed omnes ejus partes simul sumptæ, cum quibus figura domus, vel statua consurgit, ut testatur experientia : ergo hanc analo­ giam servando in Sacramentis, quæ ex beneplacito Dei constat esse concreta ac­ cidentalia, palam deducitur subslractum proximum, et immediatum significationis Sacramentalis non esse nec solos actus pœnitentis, nec solam absolutionem Sacer­ dotis, sed hanc, et illos in unum coales­ centes. Atque ideo attendendo ad regulam suppositionis traditam concretorum acci­ dentalium, suppositio non stat pro uno, aut allero divisive, sed pro omnibus simul sumptis, quo pacto, et non aliter subsunt ώπο* significationi sacramentali. ρώ. 140, Si autem inquiras, quid dicen- Du B. IV. 67 dum sit absolute, et sine restrictione loquendo? Despondemus breviter, ab­ solute loquendo hoc Sacramentum sup­ ponere pro actibus pœnitentis in recto connotando absolutionem in obliquo, ut constat ex diffinitione supra constituta. Et raiio est quia absolute loquendo nec Con­ cilia, nec Patres formæ hujus totalis me­ minere. sed Theologis explicandam detu­ lerunt, unde consequenter docent omnia Sacramenta ex materia, et verbis ut forma constare, quin ad Sacramenti aliCujus constitutionem opportunam judicaverint eam significationem Sacramentalem nimis abditam, et fidelium eruditioni non nimis necessariam. Quocirca in præsenli sicut nomine Sacramenti Pœnitentiæ non intel— ligimus Catholici, nisi concretum ex acti­ bus pœnitentis, et absolutione legitimi Sacerdotis; ita non asserimus, nec asserere debemus supponere pro alio, quam pro actibus pœnitentis, ut subsunt absolutioni Sacerdotis, sicut statua non supponit nisi pro ligno, vel argento ut subest tali, vel tali figuræ. Recolantur quæ diximus de Sacram, in genere locis supra allegatis. Contra quam doctrinam nihil opponit Vasquez oppositam tenens juxta regulas Vazquez, quas ipsemet sibi cudit absque alio duce. Unde non est cur eis' moremur. Sit ergo DUBIUM IV. Utrum actus pure naturales pernitentis sint materia sufficiens Pœnitentiæ ? Ut hanc disputationem, et quæ in hoc primo articulo docuit D. Thomas, omni ex parte absolvamus, opere pretium censuimus præsentem excitare, ac decidere difficultatem. Cum enim ostensum sit actus pœnitentis esse materiam proximam hujus Sacramenti, sine quibus proinde ejus es­ sentia subsistere nequit, illico pungit ani­ mum inquirere, utrum illi actus debeant intra ordinem naturæ contineri, vel ad supernaturalem elevari ? Status difficultatis aperitur. 141. Nomine elevationis non intelligimus eam, qua Sacramenta sicut instru­ menta Dei indigent ad producendam gra­ tiam, tum quia hæc est communis omnibus aliis Sacramentis ; tum quia de hac nulla Decla­ ratio difficul­ tatis. 68 ni F C ί· · X» H 1) I ÛE PŒNITENTIA. est quoad præsens specialis difficultas, utpote pertinens ad tractatum de Sacramentis in genere, ubi eam discussimus, et vindicavimus. Unde quæstio pnesens de­ volvitur ad actus ipsos pœnitentis quoad entitatem consideratos, omnino indepenlenter ab elevatione supervenienti. Urgetque dubitandi rationem aliquos inter­ cedere actus pœnitentis proxime ad Sa­ cramentum se habentes. quos citra ullam controversiam ad ordinem pertinere natu­ ralem nemo ambigit, quales sunt externa verborum prolatio tam ex parte ipsius pœ­ nitentis. quam ex parte Sacerdotis absol­ ventis, et cæteri actus externi, qui ex sua specie, et quatenus a suis principiis pro­ xime elicientibus ortum ducunt, naturalem ordinem non transcendunt. Quocirca si ; quam supernaturaliiaiem quis velit ipsis adscribere, ea profecto dumtaxat erit pure extrinseca, et ex parte radicis, seu prin­ cipii extrinsece tantummodo dirigentis, et ordinantis in finem supernaturalem ; non vero intrinseca et entitativa. Idemquecensmmus tract, de Fide disp. 5, dub. 2, § 5 'et modo judicamus de inten­ tione interna tam suscipiendi, quam mi­ nistrandi Sacramenta; quippe quæ est generalis conditio ad omnia ea rite, et recte conficienda. Ibi namque universali­ ter statuimus nullum actum vere superna­ turalem posse contrahere deformitatem malitiæ, nedum ex parte operis, sed neque etiam ex parte operantis, ut aliqui, nec contemnendæ authoritatis, arbitrabantur. Cum vero vel ipsa experientia constet intentionem vel suscipiendi, vel minis­ trandi Sacramenta non semel ob distortum finem inanis gloriæ, lucri, vel alterius labis vitiari ; plane consequitur eam in­ tentionem ex sua specie neutiquam in ordine supernatural! collocari, sed intra naturæ ordinem adæquate contineri. Qua­ propter tantummodo directive, aut regu­ lative ordinem supernaturalem attingit. A qua doctrina non excipimus intentionem hoc Sacramentum suscipiendi ob inanem gloriam vel alium finem venialiter pra­ vum; dummodo talis intentio præsuppositive, et omnino concomitante!·, seu mate­ rialiter se habeat ; quin ejus deformitas quoquo modo refundatur in attritionem, el cteteros actus proxime concurrentes ad absolutionem ; a quibus sicut non aufert veram rationem materiæ proxime, ita nec impedit valorem, et fructum Sacramenti, Suam. bene animadvertit Suarez in præsenti disp. 20, sect. 3, n. 5. Quad si contigerit eum finem veni&liter pravum inlluere in actus proxime ad fructum Sacramenti nisponentes, asserendum omnino est juxta principia loco citato constituta nullum in eo eventu fieri Sacramentum nec quoad fructum, nec quoad valorem, et essen­ tiam. Non quidem quia peccatum ve­ niale impediat, aut excludat gratiam, ut aliqui male obtrudunt, et obtendunt inter quos Sylvester verbo Confessio : Syliester. § 7. quem impugnat Soto in 4, dist. Sow. 17, q. 3, art. 3; sed quia deficit vera materia ad Sacramentum exacta, nimirum dolor hones:us, et finem supernaturalem pertingens, ut infra magis declarabimus. In quo quidem non est aliquid durius, aut absurdius, quam in eo quod non conficia­ tur verum baptisma, aut vera Eucharis­ tia, si non adsit verus panis triticeus, vel vera aqua naturalis, culpabiliter, vel in­ culpabiliter id contigerit. 142. Illis ergo actibus naturalibus ex Apentnt parte pœnilentis suppositis, difficultati ob­ difflatnoxium est, an idem tenendum sit de aliis tas. actibus proximis, ad Sacramentum se habentibus. Et quia inter eos potissimum sibi vindicat locum dolor, seu detestatio peccatorum, in qua ut docet D. Thomas D.Tbos infra quæst. 90, art. 3, ad 2, sicut in fun­ damento, et virtute continetur tota poeni­ tentia, idcirco difficultatis pondus eo devol­ vitur, ut examinet : an dolor naturalis ex motivo naturali elicitus sit materia suffi­ ciens hujus Sacramenti, necne ? Ί Porro sicut Sacramentum stat duplici- Dnplei ter : vel quoad essentiam cum fructu, accept Sacr> nimirum gratia, qua ratione importat ne­ menlb dum integram constitutionem ex veris materia, et forma, sed etiam ipsam gra­ tiam, et idcirco appellatur Sacramentum fructuosum : vel quoad essentiam, seu va' lorem, præscindendp a fructu, quo pacto tantummodo includit materiam, et for­ mam, ut partes sui essentiales, et adæquate ejus essentiam constituentes, quin ex vi hujus considerationis fructum aut concer­ nat, aut excludat quod ideo advertimus, ne hanc cum alia de Pœnitentia informi graviori difficultati obruamus) imo præscindit, et negative se habet. Consimiliter dupliciter possumus excogitare materiam proximam esse sufficientem : vel quoad Sacramentum fructuosum, seu gratiæ con­ junctum : vel quoad essentiam, seu valo­ rem. quidquid sil de ejus fructu, a quo præscinditur. Et utroque modo examinan­ dam, DISP. I, DUB. JV. 09 dam, ac decidendam assumimus clifiicultatiqnarn est sufficiens rnateria Pœnitentiæ, tem, quæ bimembris est. Unit, an dolor ut constat ex Tridentino exigente dolorem, et detestationem peccatorum T et docet pure naturalis sit materia proxime suffi­ D. Thomas infra quæst. 84, art. 5 et 7, necciens ad Pœnitentiam cum fructu susci­ non quæst. 85, art. 3, ubi tradit ad veram piendam? Altera et potior, an saltem suf­ ficiat ad rite quoad valorem recipiendum? pœnitentiam opus esse animo vero, et non ficto compensandi; animus autem com­ drb«( Verum enim vero ad quamlibet harum pensandi originem ducit a dolore, et con­ sappotii. difficultatum, ut prorsus indubiam suppo­ nimus existentiam alicujus doloris circa tritione cordis, sine qua proinde vera peccata in confessione detecta; qui si defipœnitentia non erit, sed inutilis, ut eam cerit omnino, nullum inde consurgeret nuncupat D. August, de vera et falsa Sacramentum, sive ignoranter, sive scien­ pcenit. cap. 2, vel ficta, ut idem S. Doctor ter id fieri contingeret. Et ratio est tum, declarat de Cathe. rud. cap. 17. Unde Trideat. quia, ut docet Concilium Tridenlinum quem dolere de eo ipso quod vere non sess. 0 de Justificatione, et sess. 14 de Sa­ doleat in Pœnitentia, nihil aliud videtur cramento PamilenliiB, ad hoc Sacramentum esse quam poenitere, quod non se ipsum necessaria est illa pœnitentia. quam quo­ pœniteat, et consequenter fateri propriam vis tempore oportuit agere ad obtinendam indispositionem, et carentiam maieriæ. a Deo veniam, et consequendam, ac reinproximæ ad rite suscipiendum Sacramen­ tegrandam cum eo amicitiam : sed ad hoc tum. Hoc autem non sufficere constat in nullo non tempore fuit necessarius dolor, aliis Sacramentis, et quod magis urget, in ut ibidemonstrat Concilium ex sacra pagina, matrimonio consensum postulante in quo et SS. PP. ; ergo etiam modo debet inté­ desiderium habendi consensum, si revera resse ad veritatem Sacramenti, quomodo- nullus consensus sit de praesenti, neutilibet accipiatur. Tum etiam, quia pœni­ quam prodest ad veritatem Matrimonii. tentia se habet ad instar judicii, in quo Si vero affirmetur primum, nimirum do­ ipsemet pœuitens agit reum, delatorem, lorem illum quasi reflexum de carentia veri ac promotorem contra seipsum, spe ve­ doloris, quem illi comminiscuntur, esse niam consequendi, et discissam societa­ verum dolorem veramque peccatorum detestationem, habemus intentum, et nos­ tem cum Beo reineundi : quod quidem nisi serio fiat, et cum animo finis assequendi, tra suppositio vel ipsorum judicio permanet futile et totaliter vanum est. Nequit au­ vera. Unde reliquum est, speciem,' et ut ita dicamus, qualitatem illius doloris in­ tem serio, et cum spe fieri ab illo quem vestigemus : An nimirum oporteat esse non pœnitet de culpa commissa, ut adhuc supernaturalem? vel naturalis sufficiat? in humanis constat : potiori ergo titulo necessarius est dolor et detestatio ad re­ 144. Nomine autem doloris naturalis nihil aliud quoad præsens intelligendum conciliationem cum Deo offenso. Tum de­ nique, quoniam historica narratio absque venit, quam detestatio peccati, quæ sistat dolore magis iram, quam veniam ciet. Quid intra ordinem naturæ, et nullatenus super enim offenso iniurius delicti narratione, naturalem attingat, quale est odium pec­ quæ magis complacentiam, quam displi­ cati vel ob ipsius naturalem turpitudinem, centiam redoleat, qualis est delictorum ’ vel ob cum recta ratione dissonantiam, aut absque illorum dolore detectio, et manifes- alia motiva satis honesta, quæ plurima, Ch? tatio? Juxta illud Chrvsostomi hom. 13, iisque nobiliora suppetunt, utputa quia v super Matth. : Non dolere, quia peccaveris, est contra Deum principium, et finem to­ magis indignari, atque irasci facit Deum, tius ordinis naturalis, contra honestatem quam illud peccatum, quod ante commi­ virtutis, contra regulas prudentiæ, et cæseris. tera hujusmodi, quæ vel ipsos Ethnicos ?Ss1· 143. Quocirca recte P. Suarez opposi­ non latuere, ut constat ex Seneca de se tum aliquibus tribuens, ut temerarium, asserente : etiam si scirem hominem nes­ et improbabile rejicit ubi supra sect. 1, citurum, Deum ignoscilurum, adhuc non quin obsit illorum effugium obtendentium peccarem. Cum namque peccatum sit con­ sufficere confitentem dolere de eo ipso, tra inclinationem naturæ rationalis de se quod vere de peccatis non doleat. Contra in bonum honestum propensae, nedum im­ portat -deordinationem , et repugnantiam quod stat : nam dolor ille de non dolore circa supernaturalia, sed etiam circa, ipsa vel est aliquis verus dolor circa peccata, naturalia, quæ vulnerat, hebetat, et detorvel non ? Si hoc secundum asseratur, neu- D.Thom. d. au- ?asu Dolor sii. seueia. DE PŒNITENTIA N 4. I 4. ? H Ίβ • Fj ί V ■ quel, ut tract, de peccat, disp. I latius Ponitentiæ Sacramentum sit fructiferum, explicuimus : atque ideo intra hunc ipsum seu ,quod in idem redit) gratia formatum, ordinem supersunt motiva satis efficacia ex parte pernitentis unum e duobus deside­ ejus detestationis et quidem honesta*, ae ratur. vel perfecta contritio, vel imperfecta qua' tamen excludat voluntatem peccandi, laudabilis. Debeat Nec ideo excludenhe sunt ab hac dis­ cum spe venite : sed utraquo earum est sapponi supernaturalis : ergo actus proximo requi­ *«us putatione actus supernaturales fidei. et fidei.eu·, gpp-η qUjn potius supponendi, ut omnino situs ex parte pœnitentis ad obtinendum prærequisili ad omnia novæ legis Sacra­ fructum hujus Sacramenti est supernammenta, maxime vero ad hominis reconci­ rails Consequentia constat. Præmissas do­ liationem cum Deo. quæ intenditur in hoc cet ipsummet Concilium : majorem quidem Trideat. Sacramento, ut constat ex Concilio Tridendistinguens duplicem contritionem : aliam Catecb. lino, et clare exposuit Caiechismus Ro­ perfectam, et ch ari tale formatam, quæ Rom. manns jussu Concilii editus part. 2. cap. tantæ est virtutis ut extra Sacramentum 5, ubi assignat gradus, quibus ad veram cum voto tamen illius, afferat gratiam, et poenitentiam ascenditur, videlicet fide, spe, excludat culpam : aliam vero non adeo ac timore ; id quod jam diu ante prcesli- nobilem utpote ex non ita perfecto motivo D.Tboro. terat D. Thoma ut quæstiones sequentes prodeuntem, quæ proprio non est contritio, legenti constabit : Hi tamen actus, et si sed attritio. Hæc autem licet actualem vo­ qui sunt alii, quos infra memorare necesse luntatem peccandi excludat, nec expellit erit, sicut non sunt materia proxima hujus peccatum habituale, aut statum illius, nec Sacramenti, ita remote se habent ad proxi­ est de se sufficiens ad consequendam gramam elicientiam aliorum deservientium ; liam, nisi cum Sacramento et virtute il­ ad materiam proximam, de quibus est con­ lius. ut ad finem allegati capitis determinat troversia. Cujus legitimus sensus est : An Concilium. Minorem vero in verbis se­ suppositis actibus fidei, spei, et aliis ordi­ quentibus, ubi primam statuit esse charinis supernaturalis, quos in natura lapsa tatem formatam, secundam vero procedere post Baptismum esse prerequisites nemo ex motione, et impulsu Spiritus sancti, nondum inhabitantis, et esse donum Dei, ambigit, al fructum et valorem hujus Sa­ cramenti requiratur insuper dolor superna­ ' et impulsum Spiritus sancti. Hoc autem turalis, qui est potior inter actus obeuntes stare nequit, quin utraque earum sit su­ rationem materiæ proximæ, et ut a facilio- pernaturalis : ergo juxta mentem Concilii omnino asserendum esc quamlibet earum bus expediamur, sit esse snpernaturalem. Probatur hæc Minor. Et quod attinet ad contritionem perfectam, HI. vel prorsus ableganda est existentia entium supernaturalium, contra communissimam, Doloris supernaturalis necessitas ad fructum et irrefragabilem Theologorum sententiam; Pctnilenliz monstratur. vel omnino asserendum Charitatem, sicut Assertio 145. Dicendum est primo ad obtinendum et uratiam, inter entia supernaturalia ac­ ΡΠΓΪΒ. fructum hujus Sacramenti necessarium om­ censas iri, ut contra Scotum et asseclas nino essa dolorem superuaturalem. Con­ tract, de Gratia latius prosecuti sumus, clusio prout jacet, est adeo communis, et ostendentes unam, et alteram esse partici­ vera, ut nullum invenerimus, qui ei refra- pationes immediatas, et formales naturae, getur, nec mirum, cum videatur expresse et voluntatis divinæ prout est in se, quod Coocik tradita, et edocta a Concilio Tridentino est esse quoad entitatem supernaturales. Trid. 146. Confirmatur, et explicatur hæc ea­ Conf. ei sess. 14, cap. 4. Nec ex illis, qui longe ante Concilium scripsere, aut dolorem a dem pars ex Catechismo Romano 2 p. Calb. Rom. ratio partis excludunt, uti sunt Scotistæ cap 28, ubi ait : Eundem Charilalis, el con­ tritionis modum statuendum esse, ac eodem cum suo Magistro, ut supra vidimus, ali­ quis est, qui non assentiatur, quapropter loquendi genere Charilalis, el contritionis catalogum aulhorum texere inutile arbi­ magnitudinem in sacris litteris significari? ut Deui. 6 '.Diliges Dominum Deum tuum ex tramur. i ratio Primum, et plane efficax assertionis fun- toto corde tuo ; Joel. 2 ; Convertimini ad me 'dJu' damenlum continetur in Con -ilio Triden­ in loto corde vestro. Sed actus Charitatis, tino ubi proxime, cujus doctrinam ad se- quo Deus super omnia diligitur, abs dubio quentiam formam reducimus. Nam ut est quoad entitatem, et ut ita dicamus, substantiam D1BP. I, BUB substantiam supernaturalis in omnium sententia ; vel nullus eat, aut potest esse supernaturalis .‘ergo eadem prorsus ratione, actus porte· tie contritionis, quo homo per­ fectu conteritur, et ad Deum ex loto corde convertitur, est, et esse petit supornatnralis. Si autem hinc inferre volueris depen­ dentiam essentialem udus contritionis a gratia, qualem statuimus inter ipsam, et actum clîaritatis tract, de Justifie, disp. 2, dub. 6, et disp. 3, dub. 4, inficias non ibimus, imo libenter annuemus, quia ve­ rum vero consonat, et unum alterum fovet, el confirmat. Quod vero attritio disponens ad fructum hujus Sacramenti sit, et debeat esse superuaturalis (quæ est secunda pars Minoris probandie haud obscurius eruitur ex eo­ dem textu Concilii asserentis eam esse do­ TriJ. num Dei, et impulsum Spiritus sancti nondum inhabitantis permanenter mediis gratia et virtutibus eam comitantibus, sed moventis, et impellentis, ut pœnitens viam sibi ad justitiam paret, et media virtute Sacramenti remis>ionem obtineat. Ex quo plane sequitur attritionem, de qua est sermo, non posse non esse supernaturalem. Tum quia actus pure naturalis nec est nec vere dicitur donum Dei, ut contra Pela­ gium saepe urgebat Augustinus, gratiam creationis (quam esse communem sideri­ bus, et inanimatis nemo ambigit, et hæreticus obtrudebat, ut gratiæ defensor appa­ reret), a ratione gratiæ, seu gratuiti doni penitus rejiciens, eo quod gratia supponit naturam, et ineptissime, sicut hæretice in­ ter dona gratiæ, debita natur® computan­ tur. Tum etiam : quia ea motio, illeque impulsus, quæ Concilium tribuit Spiritui sancto, in id collimant, ut homo viam pa­ ret, seque ad gratiam justificationis dispo­ nat, ut de se constat, et clare Concilium affirmat : hoc vero nec fit, nec fieri valet peractus viribus nature elicitos, sed dum­ taxat competit actibus supernaluralibus. ut tract, de Gratia fuse ostendimus, et firma­ vimus : ergo attritio, quæ vi illius motio­ nis elicitur, et in finem salutis præparat, ac disponit, nequit non evadere supernatu­ ralis. Cwir147. Confirmatur et explicatur ex eadem va. Synodo in eodem capite. Quoniam eademI met contritio, quæ quovis tempore fuit necessaria in adultis ad rectam susceptio­ nem Baptismi, est etiam mudo opportuna, el exacta ad dignam hujus Sacramenti re­ IV. ceptionem : Illa vero abs dubio erat supernaturalin : ergo etiam ista, ad fructum Pœnitentiæ requisita. Consequentia est evidens, Major est expressa a Concilio in Trideur illis verius : Fuît autem quovis tempore ad impetrandam veniam peccatorum hic contri­ tionis motus necessarius, el in homine post baptismum lapso ita demum préparai ad remissionem peccatorum, ubi non loquitur de contritione perfecta, seu charitate formata, quam paulo inferius docet sufficere ad nanciscendam gratiam sine Sacramento in re, cum voto illius dumtaxat?; s^d de qonci-ptu quasi communi contritionis præscindentis a perfecta, et imperfecta, quarum quasi differentias ibi inferius exponit. Mi­ nor vero probatur ex eodemmet Concilio de Trident, justificat, sess. 6, cap. 5, ubi docet initium justificationis in adultis medio baptismo desumi a præveniente, excitante, atque ad­ juvante Dei gratia, et inde can. 3, diffinit neminem posse credere, sperare, diligere, aut poenitere, sicut oportet ad justificationis gratiam obtinendam absque præveniente Spiritus sancti adjutorio. Disponitur autem homo, ut oportet ad fructum pœnitentiæ per attritionem excludentem voluntatem peccandi cum spe venite. Ergo hæc est supernaLuralis, et aliter nequit ad fructum Pœnitentiæ disponere. § HI. Duplex solutio enucleatur. 148. Hujus fundamenti duplex excogilatum est effugium. Alterum est requiri quidem dolorem attritionis, non quidem qui semper reipsa sit supernaturalis, sed qui probabiliter existimetur talis, sive ea existimatio fundetur in ignorantia vinci­ bili, ac subinde culpabili, sive invinci­ bili, atque ideo a culpa inimuni : qualibet quippe earum stante probabili judicio, di­ gne acce iitur ad Sacramentum, et fructum illius percipiendum. Cum quo stat per se loquendo Sacramentum exigere attritionem vere supernaturalem, ut fructum remissio­ nis impendat. Pro quo refert Suarez ubi supra sect. 2. Cano relict, de Pœnit. part. 5, et Vega lib. 13, in Trident, cap. 34. Secundam solutionem tribuit idem Pater Suarez sect. 3. Magistro Soto in 4, dist. 18, quæst. 3, art. 3, asserenti ad fructum hujus Sacramenti sive contritionem, sive attritionem elicitas viribus naturalibus cum Sacramento sufficere. Quas quidem ut fal- Prima evasio· Suarez Γ Γ secunda ey*s>o· sotum refert, DE PŒNITENTIA. .. t Vindicat Nuno. ■ ■ . λ k Nano Candid. Dieaslillo. Cano. sas, et omnino improbabiles rejicit ipse Suarez locis citatis. 149. Porro unum et alterum Sapientissimum Magistrum vindicat Nuno in addit, ad 3 p. quæst. 1, art. 1. ei ad verum sen · sum redigere conatur, quasi nimis arduum, et difficile creditu videatur ipsi, et aliis tam præclaros viros, qui adstitere ipsi Con­ cilio Tridentino, in re tam clara ita impe­ gisse. Unde illorum mentem non eam fuisse prætendit quam verba sonare videntur, sed alium vere catholicum. et nulla censura dignum, videlicet contritionem, seu attri­ tionem viribus naturæelicitas, imperatas ta­ men, et regulatas per actus supematurales præcedentes, utputa fidem, spem,.timorem servilem, et excitationem divinam , quo pacta actus ipsi naturales elevantur et aliquod participium ordinis supernaturalis intrinsece accipiunt, sufficere cum Sa­ cramento ad fructum oblinendum In quo sensu nihil a veritate alienum, aut censura dignum docuere laudati Magistri, sed eis subscribunt ex a nobis visis citatus Nuno, Candid, tom. 2, disquisit. moral, tom. 2, disp. 24, Dicastillo dePœnit. disp. 6. dub. 1. Nec nobis displicet, quin favet, et fovet doctrinam tract, de Gharit. et Merito plu­ ribus stabilitam de virtutibus naturalibus ex imperio Charitatis aliquid intrinsecum contrahentibus, quo earum actus ad pre­ mium supernaiurale assequendum evehan­ tur Quocirca propositio ista : Altrilio na­ turalis supernaluralisata intrinsece aliquo participio ordinis supernaluralis, dummodo alia non desint ad Sacramenti essentiam, el valorem, sufficienter disponit ad fructum Sacramenti, nulla censura digna est. Et si iste fuit eorum sensus, minus recte a P. Suarez ut improbabilis suggillata fuit predictorum Magistrorum . octrina. 150. Et profecto quod legimus apud Cano relect. de Pcenic. editionis Complutensis parte illa 5 a Suarez allegata pag. 41, secundum, hæc sunt : .-11 non quælibel attritio sufficit ut accedens ad Sa­ cramentum pienilenliæ gratiam consequatur. Et paulo inferius : El si quæ ras quando ex attrito fiat contritus virtute Sacramenti. Respondeo, id primum evenire, quocumque attritionis genere homo sil attritus ; si exis­ timet sese praestitisse, quod necessarium erat, ignoralque invincibiliter se non habere sufficientem dispositionem, quia is non ponit obicem, sed bona fide accedit ad Sacramen­ tum. Quæ an satis cohæreant cum eo quod ipsi tribuit P. Suarez, vel lippi videbunt. Quod attinet ad Magistrum Soto. verum est ita asseruisse, ut sonant illa verba : Ut. Detestatio peccati sub ratione o/fensæ Dei, sub quacumque intentione, est contritio, quæ si fiat per speciale auxilium Dei per se suf­ ficit ad gratiam : si vero per vires natura­ les, arbitror cum Sacramento salis esse, siculi attritionem. Statim voro non post vigiuti lineas, loquendo de timore ob de­ trimenta temporalia ex peccato obvenien­ tia, puta honoris, infamiis, bonorum jac­ turae, et similium, subtexuit : .1/ vero probabilius fortasse dicitur, quod cum ille limor sil bonus, quia illa sunt vere mala, et a Deo, licet per causas naturales inflicta, illa altrilio, dummodo existimetur contritio adjunclo Sacramento sufficit. An vero ex­ cluserit, vel excludere mens fuerit in• fluxum supematuraiem ex parte Dei ad eos actus, non est hinc colligendum, sed ex antea dictis. Enim vero dist, 14, quæst. 2, art. 5, (ubi se refert ad dicenda in hac, et prece­ dent! distinctione), § Supposita primum omnium motione Dei corda nostra tangentis, diserte asserit quamlibet nostram disposi­ tionem sive proximam, sive remotam, ad gratiam initium trahere ex auxilio super­ natural! Dei. Et hinc ulterius assurgit ad docendum sine veta contritione, vel exis­ timata ut tali (ut liquet ex verbis nuper­ rime adductis), nullum se recte ad gratiam adhuc in Sacramento disponere. Quamobrem cogimur unum e duobus asserere : vel nimis inconsequenter locutum; quod nimis arduum nobis videtur, nec satis disnum tantæ authoritatis, et sapientiæ magistro : vel quod semper supponit, ut ipse testatur, motionem Dei corda nostra tangentis, et supernaturaliter expitantis; quibus actus ipsi naturales elevantur, ut attingant finem supematuraiem, et vi hu­ jus disponunt prenitentem ad recipiendam gratiam in Sacramento. 151. Ut vero ad punctum, a quo di­ Panrfca gressi sumus, regrediamur, neutra illarum diffictitatis· evasionum, cujuslibe; eæ fuerint, prout jacent, sustineri potest. Non quidem pri­ ma: quoniam ad fructum Sacramenti nihil refert, aut confert pœnitentis existimatio, vincibili, aut invincibili nitatur ignoratitiierergo ad fructum Sacramenti perpe­ ram fit recursas ad supernaturalitatcm existimatam, altero ex his mo lis ignora­ tam. Consequentia constat, et Antecedens probatur. Tum quia existimatio, sicut et ignorantia, se tenet ex parte pœnitentis. et ■>^9. DI8P. 1, DUB. IV. 73 I el nullo modo ox parte Sacramenti, cui vera rnateria. Hinc.ad id quod addebatur in fine solutionis, satis constat, quando­ I nihil aufert, aut confert : ergo veritas, quidem in nullo casu quantumvis acciden­ tum Sacramenti, tum ejus fructus non tali, et irregulari, est, aut potest esse mensuranda, nec regulanda est penos verum Sacramentum, quin constet veris existimationem recipientis, sed penes id quod ipsi Sacramento convenit, et compe­ suis partibus, ut patet in forma, quæ quo­ libet eventu deficiat ignoranter, aut scien­ tit a parte rei, et coram Deo, quidquid ter, culpabiliter, aut inculpabiliter, nullo • sit do judicio vero, vel falso pœnitentis. Sed Concilium ad> fructum Sacramenti exi­ modo admitteretur verum Sacramentum, git eam ad minus attritionem quæ vere sit nec aliquis ejus fructus inde proveniret donum Dei, et ex impulsu Spiritus sancti ex opere operato. : proveniat. Ergo si hæc deest, quantum153. Secunda vero solutio deficit, et ■ vis existimetur non deesse, revera a parte displicet in eo quod asserit, et in eo quod Dei, et coram Deo nullus erit Sacramenti supponit. Et quoad primum refellitur ef­ fruclus : atque subinde prorsus inutilis est ficaciter ex eodem motivo doctrinæ Conci­ existimatio, vera, vel falsa, culpabilis, aut lii innitenti. Quoniam Concilium pro ma­ I inculpabilis ea existât. Tum etiam a pari­ teria proxima ad fructum Sacramenti tate omnium aliorum Sacramentorum, dumtaxat enumerat, ac constituit contri­ quorum fructus unice pendet, supposita tionem perfectam, aut imperfectam, qua­ divina voluntate id promittente, a veritate rum quamlibet esse donum Dei evidentis­ materiæ exhibitæ, nullatenus vero ab exis­ sime constat ex ejus verbis pluries in hoc timatione; non enim conficietur verum dubio expensis. Sed contritio, et attri­ Baptisma cum fructu, nec vera Eucharistia, tio pure naturalis sicut non transcendit per Jioc quod quis existimet, vel apud se limites naturæ, ita non ei competit quod in dubium habeat vere abluisse aqua natu­ sit donum Dei, quod sonat gratiam superrali, vel panem triticeum consecrasse, si naturalem, et pro ea a Theologis usurpa­ revera defuerit vel vera aqua, vel verus tur, ubicumque agatur de gratia. Ergo attritio, quæ sit solum naturalis, non est panis triticeus, et eadem ratio de omnibus aliis. Sacramentis. Et ratio a priori est, materia proxima, quam postulat Conci­ qnam innuimus : quoniam Deus nec prolium ad fructum Pœnitentiæ. mi-it, nec alligavit suum influxum ad Confirmatur et explicatur rursus eadem doctrina. Siquidem illa attritio, quæ ad fructus Sacramentorum hominum judicio, fructum Sacramenti obit rationem materiæ aut existimationi, sed veritati, et existenproximae, simul habet rationem disposi­ tiae veræ materiæ, et veræ formæ illorum, tionis ad gratiam; sed attritio pure natu­ quarum aliqua deficiente, existimabitur ralis nequit esse dispositio ad gratiam ad­ quidem Sacramentum, sed vere Sacramen­ huc in Sacramento : ergo nec etiam vera tum non erit, et consequenter nec ejus fructus. materia proxima illius. Major constat ex 152. Quod ergo existimetur, vel non ipsomet Concilio sess. 6, de justificat. cap. 6, cujus initium est : Disponuntur HBti. existimetur, nec refert, nec confert ad autem ad ipsam justitiam, etc., nec non s-’«1 fructum Sacramenti, nec ad veritatem ^,;n illius. Intererit tamen quam plurimum ad ex D. Thoma, alibi frequenter, maxime hoc ut hominem vel immunem a nova vero in hoc præsenti articulo, ubi consti­ ' culpa, vel illi obstrictum reddat. Etenim tuit discrimen actuum pœnitentis ad hoc si ignorantia fuerit inculpabilis, inculpa­ Sacramentum præ ceteris ad alia Sacra­ biliter etiam accedet ad Sacramentum : si menta ; quod ad hæc cum fructu susci­ I vero imputabitis fuerit, tantum abest ut pienda actus humani sunt tantummodo fructum Sacramenti assequatur, quod dispositiones ex parte subjecti removentes potius ei novum obicem adjicit, quo se obicem peccati ; in hoc tamen unum, et indigniorem gratia reddit. Unde in quoli­ alterum obtinent, et disponere, et vices bet eventu non accedit ad fructum obti­ materiæ, seu materiam agere, ut superius nendum : in primo quidem ob defectum dicta satis ostendunt. Minor est tam vera negativum carentiæ veræ materiæ, licet quam communis inter Theologos catholice inimputabilem : in secundo vero ob hunc negantes nullum actum pure naturalem proxime aut remote disponere ad gratiam eundem defectum non appositæ veræ mate­ riæ, et ob culpam denuo incursam volun­ consequendam, de quo et nos egimus tarie accedendi ad Sacramentum absque tract, de Gratia disp. 3 per totam, maxime Secanda ^jicUu”. Confirmatio· Concil. Trul* 74 DE PŒNITENTIA. DIBP, I, DUB. IV. vero dub. 6, ubi qua potuimus diligentia Dei. Et ratio est clarissima : quia sola tentiiun consequentem seu omnino expoelevatio est donum Dei el effectus proprius eamdem veritatem firmavimus. j ditum, qua homo exeat in eam dilectionem Ulterior 154. Confirmatur et explicatur ulterius ipsius, ut supe naturaliter agentis; non eonCrob invincibile naturæ viribus impedimen­ vero substructum aut quasi substraclum nsauo. diruendo offendiculum; quod aliquis cau­ tum peccati vôl origlial.s, in pruno inselevationis, hoc enim sicut est extra es· sari posset ad eam solutionem utcumque f tinll usus rationis, vel actualium decursu sustinendam. Quoniam naturalis attritio sentiam ipsius elevationis, ita est in prae­ ' '.emporis incursorum Quo maluimus lecnec secundum se, neque cum Sacramento senti extra causalitatem elevantis prout I lorem mittere ejus fastidio, et temporis est, aut valet esse dispositio proxima, vel elevantis; ahoqui nullum esset Sacramen­ I jactura) consulentes, quum hic reiterato remota ad gratiam : ergo nullatenus ei com­ tum, cujus materia et -forma non esset J pro lucere, el non ita digesta, et enucleata petit esse materiam proximam ad fructuo­ supernaturalis; quandoquidem nullum est, S proponere. sam pcenitentiam. Consequentia constare quod non indigeat elevatione, ut tract, j 156. Porro juxta primam sententiam videtur, quandoquidem altero ex his mo­ de Sacramentis in genere probatum relnaest concedendum homini lapso, quod dis tantummodo queit ipsi competere con­ net. Non e;go attritio ex conjunctione ad ikn- ipsi negatur in statu naturæ puræ ab omni currere ad gratiam. Antecedens autem Sacramentum efficitur donum Dei speciali impedimento immuni, ut de se liquet, si­ quoad primam partem est ita cerium, et aliqua ratione sibi propria, quam secun­ quidem ruina in peccatum non auget ; quin exploratum ut catholice negari non possit : dum se non habeat. Eruo si attritio natu­ potius minuit, et vulnerat vires potentiæ siquidem nullus actus pure naturalis pro­ rals secundum se est omnino inepta ad naturalis : sed homo conditus in puris non xime vel remote potest positive et directe fructum Sacramenti percipiendum, ut haberet potentiam naturalem ad diligendum conducere ad gratiam su^ernaturalem, ut constat ex prima Antecedentis parle legi­ efficaciter Deum ut finem naturalem super in confesso est apud omnes contra Pelagii time probata, nec id sortiri valebit ut omnia : ergo multo minus est ei deferenda in natura lapsa inferiori , ac debiliori. doctrinam agentes, et fuse ostendimus loco subjecta abso utioni sui comparti in Sacra­ Unde fit consequens eam contritionem , citato, ubi dub. 7 examinavimus celebre mento. quam vocant naturalem, esse etiam falsi155. Sed age, et detegamus jam sup- Scp^ illud axioma : Facienti quoti esi in se, Deus fati tati obnoxiam, imo et impossibilem. Non non denegat graliam, et ejus> legitimum et positionem, et illius falsilatem. Supponit tio repexu· enim est possibilis in aliquo ordine dolor, catholicum sensum sinistre ab aliquibus equi lem in natura lapsa, imo et in ho­ lar. Seconds explicatum in lucem eruimus. Quoad se­ seu detestatio, quæ sit major, aut eftlcacior mine peccato obnoxio, reperiri posse pars amore; sed juxta hanc sententiam non est amorem Dei authoris naturalis super om­ iraps- cundam vero partem, in qua stat offendi­ possibilis in neutro statu naturæ sive puræ, gnatio- culum diruendum, probatur : tum ex ipso nia, qui sit omnino efficax, et absolutus, nis. sive lapsæ amor absolutus, et efficax Dei contextu Concilii, quoniam attritio ut cui innitatur contritio itidem naturalis ofut finis naturalis super omnia : ergo nec obire possit rationem partis, debet oriri ex fensæ Dei authoris pure naturalis, quæ in est possibilis contritio, seu detestatio pec­ impulsu Dei, et motione Spiritus sancti; hoc ordine sit similiter efficax, et abso­ cati contra Deum authorem naturæ, quæ quod quidem non habet ex conjunctione luta; ex quo etiam motivo admittit attri­ sil super omnia absoluta, et efficax. Cætera ad Sacramentum, sed pro priori ad Sa­ tionem de se sufficientem ad excludendum Constant praeter Majorem, cujus veritatem cramentum id debet habere : non enim quemlibet affectum peccandi lethaliter. salis declarant verba supra relata ex CaHanc vero doctrinam esse falsam, su-· quia est pars Sacramenti est donum Dei, I». techismo Romano docente, eundem chaaut effectus ejus motionis; sed e con­ bindeque perperam supponi in præsenti rilalis, el contritionis modum slaluendum verso, quia est donum Dei, et proprius osten iitur dupliciter. Primo juxta satis tue·. Quæ licet ad charitatem, et contri­ ejus effectus, ut moventis ad justitiam, probabilem doctrinam plurium Thomistationem supernaturales referantur : propor­ idcirco assumitur ad rationem partis, ut rum quos retulimus tract, de Gratia disp. tione tamen servata, sua energia gaudent Synodus ipsa aperte testatur ; alioqui non 2, dub. 4, docentium hominem lapsum nec in naturalibus tum argumento a paritate oportebat exponere eam attritionem esse potentia antecedenti nec consequenti gau­ unius ad alterum ordinem , quo i facile donum Dei, nec reddere hominem hypo­ dere ad diligendum Deum ut finem natu­ quisque formabit. Tum etiam ratione : critam, et cætera alia ibi expensa. Tum ralem super omnia; imo nec in natura quoniam amor est principium et radix om­ etiam ratione, siquidem attritio ex con­ pura ea potiturum, si in ea, ut condi po­ nium aliorum affectuum voluntatis, ut junctione ad aliam pariem, nimirum for­ tuit. constitutus fuisset, constanter affir­ Jbe.nemo ambigit, et docet D. Thomas 1 p, mam non recipit nisi elevationem, seu mant. Secundo juxta probabiliorem, cui q. 19, loquens de actibus voluntatis di­ virtutem instrumentariam ad producen­ suppetias ivimus adstruentem in natura vin®, ubi disserens de affectibus volunta­ dam effective gratiam, ut videtur per se pura, licet non integra integritate naturali tis talem ordinem constituit, quod omnes notum : sed per hanc elevationem non possibilitatem amoris Dei authoris na­ exordium trahant ab amore, et tandem in constituitur attritio in ratione doni Dei, turæ super omnia, ut constat ex ibi dub. amorem reducantur Quæ doctrina si lo­ nec in vi hujus redditur, ac constituitur 3, ad longum expensis. In vi cujus dub. 4, cum habet, maxime in naturalibus, ubi magis spiritualis, aut supernaturalis, quam immediate sequenti statuimus in natura omnes affectus radicantur in virtute natu­ antea erat, ut constat evidenter in ipsa lapsa mansisse in homine potentiam an­ rali voluntatis, cujus proinde prior sicut tecedentem ad prædictani dilectionem forma, et in materia aliorum Sacramento nobilior, ita et efficacior cæteris debet eva­ rum, quæ quantumvis eleventurad instru- secundum se, utpote quæ non excedit dere : alque ideo si in voluntate non esi mentaliter producendum gratiam, non vires naturæ infirmæ, ac debilis languore efficacia naturalis ad naturaliter diligendum idcirco aut sunt, aut vere dicuntur donum ex peccato contracto. Repulimus vero po­ tentiam Doutn ut line.m naturalem super omnia, nec etiam erii potens ad detestandum su­ per omnia peccatum, ut requiritur ad con­ tritionem. Quo usi sumus argumento, tract, de virtutibus in earundem arbore § 'J, ad statuendum indispensabilem nexum inter duritatem, et poenitentiam virtutem. 157. Secundam viam, earnque probabi­ Quid ­ liorem premendo, juxta quam magis acce­ tenen dum ditur ad doctrinam quam impugnamus, juxta hanc siquidem admittimus possibilitatem prie- veriorem dicti amoris in utroque statu, imo et exis- senten­ tentiam illius, cum discrimine loco citato tiam. assignato, nimirum in statu purorum abs­ que recursu ad aliqui 1 superius, quod sit de linea gratifié, aut indebitum naturæ in puris, debilem tamen, et satis imperfectum ex parte subest ; qui proinde non persis­ teret in præsentia gravis tenlationis, ut ibi statuimus § V. In natura vero lapsa cum dependentia ab ipsa gratia, non ut a principio elicienti, quippe ad quod sufficit facultas naturalis; sed ut a removente obi­ cem peccati, quo per gratiam excluso, ipsa naturalis potentia exeat, et erumpat in amorem naturalem, ut docuimus loco alle­ gato dub. 4, % 4 per totum. Hanc itaque viam ibi jam stratam sequendo adhuc re­ fellenda est doctrina illius solutionis. Et statu purorum relicto ad naturam lapsam aciem convertendo, plane evincitur non esse dabilem amorem Dei authoris pure naturalis, qualis desideratur ad consequen! dam gratiam, qualisqne describitur a solu­ tionis patrono. Etenim homo lapsus in statu lapsi, quem per se petit hoc Sacra­ mentum, utpote quod est Sacramentum mortuorum, nequit erumpere in amorem absolutum, et efficacem Dei authoris naturæ, quin a se. excutiat obicem peccati; sed obex peccati nequit auferri absque gratia sanctificante, aut actu ferventi atnoI ris Dei super omnia : ergo prædictus amor nequit inveniri in homine existante in peccato. Discursus est legitimus, cujus præmissæ constant ex loco citato dictis, et ex tract, de justificatione, ubi incompossiI bilitatem peccati cum gratia, et illius abs­ que ista irremissibilitatem ostendimus, quin in præsenti opus sit in eo diutius immora ri. 158. Sed quia fortasse fiet suppositio de Quid, ‘ tiat homine non in statu naturæ lapsæ, sed in malia gratia existent!, quo pacto non utendo .supposiauxiliis gratiæ, sed viribus naturalibus per ’ tio. ipsam gratiam expediris, elicere posse ac­ tum naturalem prædictæ dilectionis statui- n E PŒNITENTIA. mus, et ut certum tenemus ; dubitari po­ test, an id Sufficiat ad fructum Sacramenti obtinendum ? Et quidem si vera sunt, ut vera esse arbitramur, quæ tract, de Merito disp. 4, dub. 5, communi D. Thomæ discipulorum calculo approbata, docuimus, nimirum om­ nes a tus humanos hominis existentis in gratia, qui ex aliquo capite pravi, aut demeritorii non sint, ex imperio vel formali, vel virtuali charitatis in finem supernaturalem referri : atque ideo proprium meri­ tum a charitatis merito diversum ipsis respondere, ac retribui, consequens nobis videtur partem affirmativam esse tenen­ dam. Et ratio id suadet : quoniam actus attingens Deum ut finem supernaturalem, et præmio æterno condignus est proxime sufficiens ad oblinendam gratiam : sed talis est actus amoris naturalis Dei vel for­ maliter, vel virtualiter imperatus a charitate : ergo prædictus actus sufficiens est ad gratiam in Sacramento. Eo vel maxime, quoniam iste actus independenter a Sacra­ mento meretur augmentum gratiæ : qua ergo ratione cum Sacramento ipso non erit sufficiens ad gratiam ipsius Sacra­ menti ? quandoquidem non fit deterior, quin efficacior ex conjunctione ad Sacramentum, ut constat in attritione supernatural!, quæ ut docet Tridentinum , secundum se non proxime disponit ad gratiam, secus vero Sacramento adjuncta : ergo e con­ verso actus sufficiens secundum se, et in­ dependenter a Sacramento ad augendam gratiam, efficacior evadet ad ipsum ut Sacramento conjunctus. Cum enim ex una parte sit donum Dei, quatenus oritur vel formaliter, vel virtualiter a gratia, et rur­ sus inquantum in sv continet, et contrahit quoddam charitatis participium, quo in­ trinsece afficitur. Et ex alia sit ex se salis bonus, nullius foeditatis nævo sordescens, prorsus latet motivum rationabile eum ab illo munere excludendi. Quod fiet magis perspicuum urgendo argumentum sub hac forma Nam admisso pro nunc, de quo infra, possibilitate con­ tritionis naturalis, qui accedit ad Sacra­ mentum cum contritione naturali formaliter, vel virtualiter ordinatur in Deum, ut ultimum finem supernaturalem. nullum ponit obicem Sacramento, aut gratiæ Sa­ cramenti : ergo sic accedens utrumque recipit, et Sacramentum, et gratiam Sa­ cramenti. Consequentia est evidens, et Antecedens videtur verum et probatur a paritate, et exemplo attritionis supernaluralis excludentis omnem allectum peccandi, quam quidem docet Concilium sufficere ad fructum Sacramenti. Sed contritio natura­ lis, si semel datur, excludit omnem allec­ tum peccandi, et alias attingit vel formaliter. vel virtualiter Deum sub ratione ultimi finis ex imperio charitatis, quod non invenitur in attritione, imo ei repug­ nat facta suppositione peccati non expulsi, ut constat ex tract, de ultimo fine, ubi nullum actura peccatoris quantumvis su­ pernaturalem admisimus, nec admittunt alii, qui Deum sub ratione ultimi finis quod in solidum charitati convenit) attin­ gat : ergo sicut attritio supernaturalis non ponit obicem gratiæ, ita, et urgentiori ti­ tulo, nec contritio naturalis in Deum re­ lata ut in ultimum finem. Idemque judicium ferimus de attritione naturali hominis exis­ tentis in gratia ob eandem prorsus ratio­ nem si referatur etiam in Deum, ut referri necesse est; quo pacto utraque jam est virtualiter ipsa charitas supernaturalis, et consequenter sufficiens dispositio ad inten­ siorem gratiam extra, et intra Sacramen­ tum perpiciendam. Quem sensum tenuisse videtur D. Thomas quæst. 28, de veritat. art. 8, dicens, quod omnis dolor de peccato in habente gratiam est contritio. Atque ita sentiunt ex pluribus quos vidimus, pauci qui rem attingere, Nuno, Candidus, et Dicastillo, ubi supra, nec credimus alios dis­ sensuros, si ipsis occurrisset. 159. Si autem quis nos accingi voluerit ad aliorum sententias vel non admitten­ tium nisi influxum, aut imperium morale ex parte charitatis, vel unum, et alterum absolute negantium, R-spondebimus vel nostra non interesse omnium doctrinas cum vera conciliare, sed propriis id authoribus incumbere : vel (ne videamur diffi­ cultati succumbere, verius nobis apparere nullum confici Sacramentum. Et ab ultimo dicendi modo incipiendo, in quo nullus charitatis influxus admittitur, rem esse plusquam certam arbitramur. Etenim in ea sententia vel homo sciens et prudens acce­ deret ad Sacramentum cum ea contritione pure naturali cognita ; vel omnino igno­ ranter, et inculpabiliter ; quolibet horum modorum adierit nullum conficitur Sacra­ mentum : ergo juxta præd ictam sententiam nullum prorsus fieret Sacramentum. Syl­ logismus est recte dispositus. Major cons­ tat, quandoquidem necesse est bonam, vel malam fidem intervenire in accedente ad Sacramentum. i DISP. 1, DUB. IV Sacramentum. Minor in casu scientific, seu quod idem est quoad præsons, malæ fidei probatur. Quoniam qui scienter, seu mala fide vel non ponit materiam certam, vel apponit dubiam injuriam irrogat Sacra· mento : sed contritio pure naturalis non ; est materia certa sed maxime dubia in PœI nitentia, ut communis sententia docet : ! ergo qui sciens, et prudens cum ea ad pœ! nitendam accederet, injuriam irrogaret Pœnitentiæ, et consequenter Sacramentum i non reciperet. Cætera coûtant præter hanc ; Consequentiam subillatam, quæ facile sua­ detur, tum quia ex diametro opponere­ tur fini speciali hujus Sacramenti, qui est reconciliatio cum Deo medio Sacramento; I qui autem injuriam irrogat ipsi Sacramento I sciens, et prudens, nec intendit serio reI conciliationem, nec est ea dignus. Tum et maxime : quia implicat veram contritio­ nem adhuc naturalem habere, qui actualiter peccat mortaliter contra ipsam legem naturalem : sed qui injuriam irrogat Sa­ cramento, contra ipsam legem, et finm naturalem etiam delinquit : non ergo acceIdere potest cum vera contritione naturali, et consequenter non solum non ponit ma­ teriam dubiam, sed nullam, atque ideo nullum revera recipit Sacramentum. Si autem bona fide, quæ excludat pecca­ tis. tum, accesserit, quæ est secunda pars illius Minoris, et quæ forsitan aliquibus i-jpro- arridebit ad idstruendam veritatem Sacramenti absque fructu, de quo suo loco, adhuc sustinendum duximus revera verum SacraÎ mentum non esse. Et ut rem unico verbo absolvamus contra utrumque dicendi mo; dum sive admittentem influxum dumtaxat moralem charitatis, sive renuentem ; cum in nullo eorum sit verus actus supernatu­ ralis pro materia proxima Pœnitentiæ, quem esse essentialiter requisitum sequenti assertione probare conabimur ; plane con­ i'. ficitur in neutro illorum casuum salvari ! veritatem Sacramenti Pœnitentiæ ob de­ fectum essentialem materiæ. Et quod cer­ tius est, in nullo illorum eventuum aderit fructus Sacramenti, qui esse non potest absque actu supernatural!, et hoc ad as­ sertionem tuendam est sufficiens. Unde si quam vim habet illorum ita docentium doctrina; directius statim stabiliendam, quam jam stabilitam oppugnat. Ut ergo ad illam deveniamus, sit j ; ; ■ § IV. Ad valorem Pœnitentiæ supernaluralis dolor ostenditur necessarius. I 60. Dicendum est secundo ad valorem Absojvp hujus Sacramenti omnino necessarium esse ior dolorem seu quod idem est, attritionem d,^s.01 supernaturalem. Sensus hujus assertionis satis constat ex in limine prænotatis, eamque tuentur, ac docent communiter extra scholam D. Thomæ, quotquot negant Sa­ cramentum informe Pœnitentiæ, ut videre est apud Tyrso in suis selectis tom. 3, p.Tyrso. Vasquez, et Lugo. Ex adstruentibus vero Vazquez, eam tenent Suarez, Dicastillo, et Valentia suarez. in præsenti. Inter discipulos D. Thomæ Dicasillam absoute propugnant Cajet, tum. 1, vatentia. Opusc. tract. 5. Soto in 4, dist. 8, licet Cajet, quandoque aliter contingere significent. A^auxo. Arauxo in præsenti dub. ultimo, Joannes Joann, a a sancto Thoma art. 4 : Quæ sit materia, ρ^/ο. Martinez de Prado, Labat, Gonet etiam in Labat, præsenti, Vincentius Baronins part. 2. γ^η^ηί. Manuduct. ad Moralem Theologiam disp. Baron. 4, sect. 1, S 2. Contenson dissert, unica c°“Len’ de Pœnitent, cap. 1, % Respondeo Theolo- Petr. Legoruin non esse. Nec dissentit quin imo desm3, aperte suffragatur Petrus de Ledesma male a Joanne a S. Thoma allegatus pro opposita sententia, ut ejus verba diserte testantur, quæ transcribere oportet, ut fidem impleant cap. 7. Ergo de Pœnitentia post tradita trium attritionum discrimina, sextam as­ sertionem subsequentibus verbis proponit : La primera manera de attrition es meramenle natural, y aun no es sufficienle para constiluir verdadera essentia de Sacramento de Pœnitentia, aunque informe. Desuerte que no solamente no liene razon de sufficiente disposition paraque el Sacramento de la P&nilencia haga su effecto ; pero aun no es parle, con la quai se pueda hacer verdadero Sacramento. Esta conclusion lienen todos los discipulos de santo Thomas con el mismo Sanlo que ensena, que las obras dei penitenle, que son materia de este Sacramento ban de fer sobrenaturales. Unde liquet hunc Sapientissimum Magistrum minus recte pro parte adversa allegari, nec non aliquos ex disci­ pulis D. Thomæ. Si qui vero aliquando eam indicaverint, non id ex propria sen­ tentia, sed ex aliorum placito tenuisse credendum est. Quis namque facile credat Illustrissimum Arauxo absolute, et ex pro­ pria mente asseruisse attritionem pure na­ turalem sufficere ad valorem hujus Sa- 78 DISP. I DE ΡίΕΜΊΈΝΤΙΛ. cramenti, ut indicat in solutione ad 5 argumentum dubii supra citati, cum asse­ ruerit , et pro conclusione statuerit ad essentiam Pœnitentiæ prorsus, et omnino necessariam esse attritionem supernaturalem 1 Et unde ejus mens (idem intelligito de aliis) aptius indagari potest, vel ex verbo incidenter, et quasi obiter dilapso, i.t non intricetur hac vel illa sententia' an ex conclusione asserta, roborata el probata. Sed quidquid sit de hoc nostram sentenN. Fmd-tiam novissime tenuit N. Franciscus a riscus. Je.-u Maria tract, de Pœnil. cap. 5, dub. I. η. 17, et pro ea refert decretum SS. D. Innocentii XI edito et promulgato die se­ cunda Martii ann. 1679, ubi inter 64 propositiones ab ipso proscriptas, damnat quinquagesimam septimam, quæ est hujus­ modi : Probabile esi sufficere attritionem naturalem modo honestam, quæ fuit Bonacinæ, et aliorum paucorum. Propoài161. Porro in vi hujus decreti Pontificii lionb dannilr conclusio § præcedenti stabilita tanti rosenjus. boris est, ut contra eam nulla maneat probabilitatis vel apparens ratio, siquidem damnatur esse probabile sufficere attritio­ nem naturalem modo honestam, atque ideo ut certum decernitur eam attritionem non sufficere, ut minimum ad fructum Sacramenti percipiendum, quod statuimus in prima conclusione An vero etiam ex­ tendatur Pontificis determinatio ad valo­ rem Sacramenti, ut asserimus in secunda, erit fuite qui dubitet, quia cum proposi­ tio damnata sit indefinita, duplicemque sensum admittat, nimirum vel quod attri­ tio pure naturalis modo hunesta sit suffi­ ciens ad Sacramentum cum fructu ; vel tantummodo ad Sacramentum ; et in pros­ criptione nullus ejus sensus determinetur, poterit quis obtendere iet obtendisse comperirnusj ex damnatione unius alterius damnationem non inferri, et consequen­ ter esse falsam, et recte sugillatam in primo sensu, remanere tamen veram in secundo. N°bis tamen in uno, et altero sensu plei.” fuisse damnatam, atque ideo in nullo e.-se sustinendam, et ut probabilem habendam, inde probatur. Tum quia Pontifex eam absolute, et prout jacet absque ulla res­ trictione proscribens, absolute etiam, et absque ulla restrictione docet ejus con­ tradictoriam esse veram, nimirum attritio naturalis modo honesta non sufficit. Sed ex hac ita absolute accepta, recte, ac le­ gitime infertur, nec ad valorem nec ad t DUB. IV. alter voro falsus, videlicet, probabile est fructum sufficere : ergo ita asserendum sufficere ad Irucium; neuter determinatur, Probatur Minor quia negatio est, ut aiunt, nec in ipsa propositione, nec in censura, malignantis natura.*, destruens, ac remo­ qua inuritur : non ergo est ratio earn ab­ vens totum prædicatum a communicatione solute improbandi, quandoquidem absolute subjecti : sed totum prædicatum absolute verum sensum continet. Reprobatur vero importat sufficientiam et ad valorem, cl 'absoluto ut constat ; ergo, quia absolute ad fructum : ergo ex vi negationis rejici­ nullum verum sensum admittit, et con­ tur ad unum, et alterum sufficientia. Tum sequenter in vi damnationis non solum etiam a paritate, nam ex eo quod definie­ excluditur attritio naturalis ad fructum rit Ecclesia contra Pelagium, et alios sec­ Sacramenti, sed etiam ad valorem ipsius : tarios vires naturales non sufficere ad ot hoc quidem potissime, siquidem post gratiam, recte, et efficaciter colligunt Tndentinum non fuit dissidium inter Theologi, nec physice, nec moral i ter ad scholasticos circa fructum, sed circa valo­ id valere opera naturalia : ergo pariter in rem. Et hæc est communis illius proposi­ re præsenti, quæ etiam dogmatica est, et tionis acceptio, et explicatio, ut videre est non longe distans a materia gratiæ, ut in­ apud N. Lumbier, Hores, Lastra, Core la, fra ponderabimus. Tum etiam a simili alia­ quos refert, et sequitur Emmanuel a Con­ rum propositionum (quo magis explicabi­ ceptione tract, de Pœnit. disp. 2, q. 23, tur præcedens probatio) siquidem ex hac n. 285. propositione absoluta ; Homo non est albus, recte descenditur ad negandum de homine hanc, et il am, et illam albedinem : et Expenditur primum fundamentum convincitur nu la albedine esse album, ex Tridenlino. quia prædicatum supponit distributive : ■ 1 iuhergo similiter semel absolute, et absque 162. Primum asser.ionis fundamentum j ulla restrictione negata sufficientia attri­ 14, sæpe i , fiTri- nos docuit Tridentinum sess. tionis naturalis, bene colligitur nullam in dent. citato cap. 3, ubi sermonem habens de ea remanere sufficientiam. partibus hujus Sacramenti, statuit illius i Eo vel maxime : quoniam si in utroque Ci materiam proximam esse actus ipsius pœ­ sensu non subjaceret damnationi et cennitentis, nempe contritionem, confessio- ! suræ, tam vera esset propositio absoluta nem, et satisfactionem. Ex qua doctrina post censuræ notam, quam ante illam, sic formatur argumentum : quoniam ea nihilque Pontifex suo decreto fuisset asse­ censenda est materia proxima hujus Sa­ cutus; consequens est falsum imo et ri­ cramenti, et omnino ad ejus valorem ne­ diculum : ergo et illud ex quo sequitur. cessaria, quam determinat Concilium : sed I Sequela videtur clara : nam ante senten­ materia proxima quam determinat Con­ tiam judicis solum poter.it esse probabilis cilium ut omnino necessariam ad essen­ illa propositio quoad valorem tantum, non tiam seu vajorem hujus Sacramenti est vero quoad fructum, ut constat ex com­ supernaturalis: ergo materia proxima, et muni, et uniformi Theologorum assensu, omnino necessaria est supernaturalis, at­ stantium pro nostra prima conclusione; que subinde attritio ad illum requisita. quin obsit huic communi sensui unius, Prima consequentia constat. Haec secunda aut alterius adversum judicium si quis subillata evidenter infertur ex prima, si­ forte fuit, qui id absolute, et determinate quidem constantissimum est attritionem docuerit, ut constat ex ibi dictis : sed hoc esse prorsus necessariam in foro pœniten­ idem habet post damnationem, siquidem tiæ, qua quis proxime accéléré possit ad absolute verum est attritionem naturalem recipiendum Sacramentum, ut in confesso modo honestam sufficere, dummmodo su· est apud omnes; alias absque ullo dolore bintelligatur ad valorem tantum : ergo posset quis verum Pœnitentiæ Sacramen­ tam vera est post latam in eam senten­ tum recipere : ergo si materia proxima tiam, quam erat ante illam : atque ideo hujus Sacramenti debet esse supernatura­ futilis, et omnino vacua reddita est Pon­ lis, iit ex prima consequentia infertur, tificis determinatio. attritio quæ est materia proxima indisRursus ex duplici sensu, quem continet Farms' pensabilis, itidem erit, et exiget esse su­ illa propositio absolute, si unus est verus, u lit‘a pernaturalis. Major est per se nota; quan­ nimirum probabile est attritionem natura­ doquidem materia et forma Sacramentorum lem modo honestam sufficere ad valorem ; alter ί 79 non pendet a discursu, vel arbitrio alicujus, nisi solius Christi eorum institutoris : cujus volunt item alte calluisse Tridenti­ num firmissime credendum est; cum erga alias maxime vero circa materiam, et for­ mant Sacramentorum, quæ sunt potiora instrumenta gratiæ, ut procul abigeretur occasio tot talesque illorum materias, et formas in dies assignandi, quot sunt homi­ num genia, et ingenia, nihilque firmum habendi in re adeo ad salutem opportuna. Minor, cui soli est difficultas, probatur : nam contritio a Concilio assignata bipar­ titur ab ipsomet Concilio cap. 4, imme­ diate in contritionem perfectam, et imper­ fectam, quæ est attritio : sed quælibet earum est superna.uralis, ut constat ex eodem Concilio, et ex supra dictis : ergo materia proxima a Concilio determinata, ut prorsus nec-ssaria ad valorem hujus Sacramenti est, et esse debet supernatu­ ralis. 163. Quæ statim sese oftert hujus ar- Solutio, gumenti solutio, concedit Majorem, et negat primi syllogismi .Minorem, ad cujus probationem concessis præmissis, negat Consequentiam, illegiliineillatam,utpote in illis non contentam : siquidem Concilium, ut ex contextu liquet, sermonem habet de Sacramento cum fructu ; et ad hoc bene docet (nec est inter Catholicos qui non annuat) requiri attritionem supernaturalem, quam ibi describit, ut supra in prima as­ sertion© communis, et vera sententia fir­ mavit. Hinc autem ineptam fieri illationem ad essentiam seu valorem ipsius Sacramenti absque fructu, vel ut a fructu praescin­ dentis (in quo sensu procedit quaestio, ut constat ex in limine animadversis) satis perspicuum est cum a paritate aliorum Sacramentorum, in quibus plus ad fruc­ tum, quam ad eorum valorem desideratur : tum a ratione quoniam in adultis ad percipiendum fructum Sacramentorum est prorsus necessaria dispositio ex parte re­ cipientis, siquidem libere, et spontanee recipiuntur. Quælibet vero dispositio ad gratiam, sive proxima, sive remota est su­ pernaturalis. Ergo ad fructuose recipiendum Sacramentum prorsus necessaria erit dis­ positio supernaturalis. Hanc autem non desiderari ad valorem Sacramenti mani­ festum est : atque ideo ex eo quod sacra Synodus ad Poenitentiam cum fructu sus­ cipiendam attritionem supernaturalem pos­ tulari docuerit, perperam deducitur etiam ad valorem esse necessariam. 80 164. Speciosa quidem responsio sed mi­ nus solida, utpote quæ Concilii mentem 'non calluit. Quod ut clarius ostendamus, duo illa utentibus ultronei concedimus, ut ad id quod est dissidii unanimes descenda­ mus. Trimum est, plus requiri ad Sacra­ mentum cum .fiuctu, quam ad valorem Sacramenti, ut objiciens bene probat, et exemplum aliorum Sacramentorum facile suadet. Secundum sit Concilium fructum a Sacramento non exclusisse, nec locis cita­ tis, nec tota sessione de Pœnitentia : id quod etiam observavit agens de aliis Sa­ cramentis, quæ sunt instrumenta gratiæ, quam per se loquendo, et ex sua primaeva institutione et causant, et significant de facto, nisi per acc dens aliquis obex in­ terveniat. Unde necesse est, fateamur, et fateantur illi in doctrina Concilii allegata contineri, ac comprehendi Sacramentum cum fructu, de quo non est lis, vel minima controversia. Sed non inde negandum est Concilium explicasse essentiam Sacramenti, nec su­ binde veram, et essentialem illius materiam proximam determinasse ; quin potius om­ nino asserendum, ne cogamur dicere nul­ libi sacrosanctum Concilium determinatam materiam, eamque essentialiter exactam ad hoc Sacramentum a Christo Domino institutam decrevisse, quod est absurdum a nullo catholico devorandum, et constat a simili aliorum Sacramentorum, de quibus semper locutum est Concilium ut indu­ centibus gratiæ fructum, et nusquam ut eam excludentibus, aut ab ea præscinden- j tibus, ut illud attente percurrenti palam liet. Cum tamen constantissimum sit in eodem Concilio reperiri expositas, ac de­ terminate explicatas materias proximas alio­ rum Sacramentorum nedum quoad fruc­ tum, verum, et quoad ipsorum valorem. Ergo idem, et ob eamdem prorsus rationem tenendum est de Sacramento Pœnitentiæ, quin absit exceptioni locus, quæ omnino voluntaria Jne dicamus commentitiam) non sit. Instau­ •165. His absque lite constitutis, efficaratio rationis . citer ut credimus, refellenda venit præjacta solutio, instaurando argumentum factum, et quæ diximus pro prima assertione huic secundæ applicando. Etenim non aliæ par tes ex parte pœnitentis attribui debent huic Sacramento, quoad ejus valorem, et essentiam, quam quæ assignantur a Conci­ lio : sed attritio quam assignat Concilium ad ejus essentiam, est attritio supernaturaBtspoilur. r k ίί ί· ' ί I TT 4-vTi** DE POENITENTIA. lis : ergo attritio quæ est pars essentialis hujus Sacramenti, est supernaturalis. Con­ sequentia legitime infertur ex præmissis. Major est certa, siquidem constitutio, ac ! determinatio partium in quolibet Sacra­ mento pendet unice a voluntate Christi illam instituentis, ac decernentis : voluntas autem Christi non alibi, nec aliunde me­ lius innotescit, quam in Conciliis Spiritu sancto ductis, ac directis ad statuendum, et decernendum, quid fugiendum, quid vero tenendum sil in rebus fidei, et ad Sacramenta pertinentibus. Minor etiam constat ex ipsomet Concilio non aliam ibi agnoscente, aut indicante attritionem, quam quæ sit donum Dei, et proveniat ex influxu speciali Spiritus sancti, nondum inhabitantis, sed moventis, et impellentis, atque ideo quæ sit supernaturalis. 166. Confirmatur et explicatur primo c ex unitate, ac conformitate procedendi ip- 1 sius Concilii iu Loc Sacramento, et aliis : quoniam ut nuper animadversimus, sem­ per ac sermonem habuit de Sacramentis, ea explicat in ordine ad fructum proprium cujuslibet eorum, et tamen assignat, et exponit proprias eorum materias essentia­ les, et invariabiles : ergo idem observasse in hoc Sacramemo tenendum est, nisi aliunde aliud constiterit. Non autem cons­ tat, nec constare potest ex aliquo textu, canone, aut capite ipsius Concilii ut patet : ergo absolute, et firmiter docendum est solam attritionem supernaturalem agno­ visse Concilium, • * ut materiam omnino necessariam hujus Sacramenti. Confirmatur, et explicatur secundo ex Sfc oak concessis ab omnibus, quos pro prima as­ mai;.'. sertione retulimus, quorum aliqui forsan huic secun-æ dissentient : siquidem ad Pœnitentiam cum fructu requiritur attritio supernaturalis : ergo etiam ad eandem sine fructu, vel ut a fructu præscindentem, quo pacto importat dumtaxat essentiam, seu quod idem est, valorem. Probatur Conse­ quentia, tum a paritate aliorum Sacramen­ torum, quorum materiæ proximæ sunt omnino eædem absque ulla variatione sive adsit, sive desit Sacramenti fructus. Tum etiam ratione, in hac paritate inclusa : quia essentia Sacramenti non subit eam mutationem, quam subit fructus, a quo essentia non dependet, ut in universum constat in qualibet causa sive instrumen­ tal!, sive principali, quæ eadem persistit, sive exeat, sive non in lucem prodeat effectus : ergo eadem essentia Sacramenti Pœnitentiæ DISP. I, DUB. IV. PattlileniiiD est, «ive wdsil, sive desit cjue fructus, et consequenter eiudem parles oesentinlos : sed quando adest fructus, ejus pars essent alis est attritio supernaturalis : ergu eadem omnino erit, in absentia fruc­ tus; alias variaretur Sacramentum ad diver­ sitatem materia· proximae, sicut uni versa’i· trr tariatur compositum ad diversitatem cujuslibet panium. Qtiamobn m quo funda­ mento topollendus, ac amandandus esset, qui aliam materiam in Baptismo sine fructu, actum illo intro lucere vellet, aut in quo­ libet alio Sacramento, eodem prorsus re­ jiciendus est, qui attritionem naturalem pro Pœnitentia sine fructu, et supernaturalem cum fructu assignare vo'uerit, cum non sit soliJius ad unum, quam ad alte­ rum fundamentum. $K* 1G7 Nec refert, si occurras, rationem disparitalis hujus ab aliis Sacramentis esse, quod in attritione conveniunt duo, et esse dispositionem ad fructum Sacramenti, et e.-se partem illius : unde singula singulis tribuendo, ad rationem dispositionis pos­ tulatur supernaturalitas in attritione, secus vero ad rationem partis. Cum ergo in Saciamento sine fructu non importetur gra­ tia, sed dumtaxat ejus essentia, ut ita dicamus, nuda ; non est nece-se adstruere nisi attritionem, quæ obeat rationem par­ tis, ad quod sufficit attritio naturalis, re­ licta supernaturalitate ad rationem dispo­ sitionis pro fructu. 168. Nam contra est primo, quod juxta præmissam distributionem nulla est diffe­ rentia ex parte inateriæ proximæ quoad esse, vel non esse naturalem hujus Sacra­ menti ab aliis : consequens est falsum : ergo et illud ex quo sequitur. Sequela Ma­ joris constat, siquidem cælera alia Sacra­ menta ut cum fructu recipiantur, postulant in ea recipientibus dispositionem supernaturalem ; secus vero quando ob obicem impeditur fructus, idque manifestius ap­ paret in matrimonio ad cujus validam susceptionem sufficit consensus naturalis, ad fructuosam vero desideratur actus su­ pernaturalis, quo ad percipiendam gratiam contrahens disponatur. Ealsitas const quen lis, præterquam quod est contra D. Thomam, ut infra videbimus, ostenditur ex ipsomet Concilio, disertis verbis id asse­ rente, dum ait : Sunt autem quasi materia hujus Sacramenli ipsius panilcnlis aclus, ntmpe Contritio, Confessio, el satisfactio. Qui quatenus in panilenlc ad inley) Halem Sacramenli, ad plcnamque, cl perfectam Satinant. Curs, thcolog. tom. X/X. St peccatorum remissionem ex l)ei institutione requiruntur, hac ratione parles Pœnitentiæ dicuntur. Ex quo manifeste duo sequuntur. Pri- jnfernnrnum c.-t, quod intendimus, nimirum tssetur duofahitati obnoxium actus pœnitentis ut supernaturales, solum concurrere ut dispo­ sitiones, et non ut partes ad hoc Sacramen­ tum, ut contingit in aliis Sacramentis. Secundum est eos solos actus ex institu­ tione Christi ad hoc Sacramentum deside­ ratos esse ejus partes essentiales quoad ipsius integritatem; quorum neutrum reperitur in aliis Sacramentis. Sed nullum est fundamentum ad adstruendum attritio­ nem naturalem ex Christi institutione re­ quiri ad integritatem hujus Sacramenti, nec ad perfectam, ac plenam remissionem peccatorum; quin oppositum est omnino verum, et catholice assertum contra Pela­ gium : ergo nullum est fundamentum ad asserendum attritionem naturalem esse partem hujus Sacramenti adhuc quoad es­ sentiam, seu integritatem. Ad hæc : juxta doctrinam Concilii hoc Additur, est maxime proprium, ac peculiare hujus Sacramenli præ ceteris aliis, quod ipsi actus pœnitentis ex parte ipsiusmet requisiti ad plenam remissionem, et ad integritatem Sa­ cramenti, assumantur ex Dei institutione ad rationem partis Sacramentalis : sed attritio pure naturalis nunquam fuit requisita, nec ex parte pœnitentis sufficiens ad plenam, et perfectam peccatorum remissionem : ergo attritio naturalis ex Dei institutione non fuit assumpta ad rationem partis Sa­ cramentalis. Atque ideo licet sit vera ea distinctio ejusiem attritionis in rationem partis, et in rationem dispositionis, est tamen falsa et omnino voluntaria facta distributio; quandoquidem illamet attritio quæ habet rationem partis essentialis, quan­ tum est de se habet rationem dispositio­ nis; imo prius est dispositio saltem remota, quam habeat rationem partis. 169. Secundo refellitur ea distributio ex gecania eodemmet Concilio. Quoniam Christus Do- refutatio, minus hoc Sacramentum instituens non condidit novam Pœnitentiam, sed anti­ quam, et omni tempore homini lapso ne­ cessariam determinavit, eique novum or­ dinem adjecit, eam Sacramento subjiciendo, quatenus sine ejus voto nec ipsi perfecue contritioni adseribi possit, reconciliatio, ut expresse affirmat Concilium cap. 4, illis concit, verbis : Docet præterea cl si contritionem Trid. hanc aliquando charilale perfectam esse 6 82 DE POENITENTIA. contingat, hominemque reconciliare Deo, priusquam hoc Sacramentum actu suscipia­ tur, ipsam nihilominus reconciliationem ipsi conti itioni, sine Sacramenti voto (quod in illa includitur} non esse adseribendam. Sed Poenitentia omni tempore necessaria fuit supernaturalis. Ergo hanc, el non pure naturalem assignavit, ac determinavit Chris­ tus Dominus pro materia necessaria hujus Sacramenti, cui eam subjecit Majorem teCoocii. net, et probat ipsummet Concilium toto Tnden·.. sessionis 14, ex pluribus Sacrte Paginæ testimoniis docens, quovis tempore fuisse necessariam eam pœnitentiam a se ibi descriptam universis hominibus, qui se mortali aliquo contaminassem. Minor etiam Uem. constat ex ipso Concilio sess. 6 de Justi­ ficatione cap. 5 et 6, ubi docet, et statuit' modum, ac necessitatem preparationis ad illam non ab alio exordium sumere quam a Dei excitante, et prœveniente gratia, et timore Dei, quo utiliter concutiuntur pec­ catores ad viam salutis capessendam. Quæ omnia snpernaturalia esse nemo ambiget, et consequenter dolorem inde ortum du­ centem, cujus proximum principium, quan do est attritio, e«t limor servilis, ut docet D. Thomas quæst. sequenti, quæ est 85. Uberior Rursus probatur eadem Minor ex doc­ proba i io trina a nobis tradita tract. Justificat, disp. 2. dub. 7, ubi ostendimus nullum pecca­ tum adhuc in puris commissum remitti posse absque gratia habituali nec subinde absque dolore supernatural!. Quod qui­ dem argumenti est attritionem pure na­ turalem nullo unquam tempore fuisse op­ portunam medicinam peccati, nec proxime aut remote disposuisse ad obtinendam gratiam : non ergo eam Christum in lege gratiæ determinasse ut materiam sufficien­ tem ad Sacramentum Pœnitentiæ creden­ dum est ; sed eam dumtaxat, quæ quovis tempore, ut loquitur Concilium, fuit neces­ saria, quam constat fuisse et esse supernaItatio a turalem. Ratio a priori hujus ultimæ Conpriori. sequentite est, quam supra tetigimus, et modo réassumions sub hac forma : quo­ niam Sacramentum formatum, et informe solum dilferunt penes fructum vel caren­ tium illius ratione impedimenti obsistentis existentiæ gratiæ ; non vero penes quali­ tatem materiæ, aut formæ, ut exemplo aliorum Sacramentorum, et ratione evici­ mus. Sed a I Pœnitentiam cum fructu nemo ambigit determinasse Christum Dominum attritionem supernaturalem quovis tempore necessariam : ergo eandem, et non aliam assignasse tenendum est ad pœnitentiam sine fructu, quippe (juto est idem Sacra­ mentum quoad speciem, et oppositum adstruere est voluntario, et absque fundamento discurrero, et ansam praebere cuilibet pro suo libito materias, et formas Sacramen­ torum, quod vel Ecclesiæ ipsi non con­ ceditur, immutandi, et alias pro aliis sub­ jiciendi. 170. Hinc iterum evidentius apparet in eademmet attritione coire rationem partis, e: rationem dispositionis, ut bene supponit objiciens ; aliter tamen, et aliter ac ipse distribuit : nam rationem dispositionis obit ex se, et ex suis praedicatis intrinsecis, ex quibus utpote supernaiuralibus remote ha­ bet disponere ad gratiam, quatenus nimi­ rum dolet supernaturaliter de peccatis com­ missis, licet imperfecte. Rationem vero partis induit ex institutione Chri-ti eam subjicientis clavibus ecelesiæ. Quo fit hanc subjectionem esse attritioni accidentariam, sine qua proinde esse potuit ante legem gratiæ : atque ideo intelligi posse attritionem hanc sine ratione partis Sacramentalis, secus vero sine conceptu dis­ positionis remotre ad gratiam. Fit deinceps neutiquam admissam iri utpote falsam, et prorsus voluntariam distributionem factam in evasione, quam diruere intendimus; siquidem attritio, quæ semel est pars hujus Sacramenti, denudari non potest, nec a conceptu supernaturalis, nec a ratione dis­ positionis remoiæ ad gratiam, quandoqui­ dem ideo queit ex institutione Christi mu­ nus partis obire in hoc Sacramento, quia est supernaturalis, et remote conducit ad gratiam, et non e converso. An vero eam semper assequatur medio Sacramonto, necne? Alterius negotii est, cui infra in­ cumbere, et in hoc eodem dubio aliquid delibare opere pretium erit. Fatemur equi­ dem difficultatem inde subortam, quæ quamplurimos deterruit, et in satis dissi­ tos dicendi modus abire coegit circa informitalem hujus Sacramenti. Sed in ea sumus, et semper fuimus sententia, ut non sint neganda vera ut extricentur difficilia : quia cum verum vero consonet, unius aperti veritas alterius quantumvis abs­ trusio non impedit, quin fovet expeditio­ nem, quam Deo favente, et luce D. Thomæ præeunte, suo proprio loco aggrediemur, et explanare pro tenuitate nostra curabi­ mus. P:: ? DISP. 1, DUB. IV. § VI. Eadem veritas ex 1). Thoma probatur. Μ"® 171. Secundum communis assertionis TlWM fundamentum jam diu ante Tridoiitinum a [)t Thoma sancitum invenitur, cujus I ‘ hactenus in hoc dubio non meminisse, non incuria?, sed s udii ac inili init con­ silii, ut ejus testimonia sub uno rapite col­ lecta plus roboris, quam dispersa, huic veritati concilient. Primum ergo S. Duc­ toris testimonium desumitur ex hoc primo articulo solutione ad primum ubi docet, , in illis Sacramentis, quæ habent effectum r corrcspondenlem humanis actibus, ipsos actus humanos esse loco materiæ, ut accidit ■ in Pandentia, et Matrimonio. Et solutione I ad secundum affirmat praedictos actus, qui habent in hoc Sacramento rationem mate­ rne proximæ, provenire ex inspiratione interna, et a Deo interius operante. Ex qua duplici propositione immediate con­ sequitur attritionem, quæ inter actus pce! nitentis est potior ex parte materiæ, pro[ venire ex inspiratione divina, et a Deo b interius operante, atque ideo debere esse I supernaturalem. I Çfï· 172. Ab hoc tam expresso S. Doctoris »31. . . .. . i testimonio non alio se quis potent expeI dire effugio, quam sæpe in præcedentibus ’ refricato, et repulso de Sacramento cum I fructu, quasi de hoc tantummodo sermo, nem habuerit S. Doctor; non vero de Sacramento quoad essentiam , et ut a fructu praescindenti, de quo non memi­ nisse opus erat. Idque vel ab ipso S. DocI tore allato exemplo Matrimonii confir­ mari poterit sequenti ponderationi : quo­ niam inter omnia Sacramenta hoc quod est habere actus humanos pro materia ita I est proprium Pœnitentiæ, quod etiam con­ venit Matrimonio præ cæteris aliis, ut I expresse affirmat .Angelicus Doctor, et est ! per se notum apud Catholicos : sed in Matrimonio dumtaxat ad fructum, secus vero ad essentiam, sunt et debent esse ac­ tus contrahentium supernaturales : ergo i similiter dumtaxat ad fructum non vero ad essentiam Pœnitentiæ erunt supernaturales actus pœnitentis : vel inepte D. Thomas comparavit quoad hoc MatrimoI nium Pœnitentiæ. » 173. Hoc tamen effugium nullius esi ) sjw. momenti, et manifeste opponitur D. I Thoma?, ibi immediate ante docenti, quod n’ qui actus humani sunt in talibus Sacra­ 83 mentis (nimirum aliis a Pœnitentia distinc­ tis) non sunt de essentia Sacramentorum; sed dispositive se habent ad Sacramenta. Ex quo discrimine manifeste eliditur vis dis­ tinctionis sæpe inculcatæ sub sequenti forma : nam actus humani, qui ad reliqua Sacramenta cum fructu suscipienda se habent pure dispositive, et quoad hoc es­ sentialiter exacti, in Pœnitentia obeunt rationem partis, seu materiæ essentialis : sed actus illi sunt, et esse debent supernaturules ; alias sine illis reciperent adulti Sacramenta cum fructu, quod est falsum : ergo actus pœnitentis per modum partis essentialis requisiti ad Sacramentum sunt, et esse debent supernaturales ; alioqui non subsisteret discrimen a D. Thoma hujus præ aliis Sacramentis constitutum. 174. Sed dices differentiam a D. Thoma Replica, intentam consistere in eo quod Matrimo­ nium et Pœnitentia postulant pro materia actus humanos, qua humanos, non vero qua supernaturales : quod aliis Sacramen­ tis non competit. Unde mens S. Doctoris solum est Pœnitentiam habere pro materia essentiali actus hominis detestantis peccata, quod nulli alteri Sacramento congruit. Quod vero illi actus sint supernaturales, non exigitur ab essentia Sacramenti, desi­ deratur tamen ad percipiendum fructum. 175. Sed contra hanc doctrinam est, Rejiciquod juxta illam hoc Sacramentum non ali- tor· ter postulat supernaturalitatem attritionis, seu doloris, quam cætera Sacramenta, ni­ mirum per molum dispositionis ad fruc­ tum, non vero per modum partis essen­ tialis ; sed hoc e^t expresse contra D. Thomam oppositum disertissime asserentem : ergo male, et contra D. Thomam asseritur actus humanos, qua liumonos, non qua supernaturales esse paries essentiales hu­ jus Sacramenti. Consequentia est bona supposita veritate praemissarum. Major est ipsamet objicientis doctrina. Et Minorem illi oppositam docet salis perspicue An- D.Thoiu gelicus Præceptor ubi solutione ad 2, ubi quæ ad primum dixerat, formalius iterans inquit : In Sacramento autem Pœnitentiæ (sicut dictum est) sunt actus humani pro malcria, qui proveniunt ex inspiratione in­ terna. Unde materia non exhibetur a mi­ nistro, sed a Deo interius operante. Quo nihil clarius pro objecta expositione ob­ ruenda, et ut adversa D. Thomæ explo­ denda, siquidem illos eosdemmet actus humanos, quos pcenitens exhibet pro ma­ teria necessaria Sacramenti, exhibet etiam SI •DE I ŒN1TENTIA. pro materia ipsemet Deus, et uL interne operans in homine, et itidem interno ins­ pirans, ut exprpsse asserit S. Docior : non ergo sejungit, aut separat materiam neces­ sariam a supernatural.late, sed année it, et inseparabiliter conjungit. ‘.VeoniNec plus regotii facessii confirmatio ur primæs primæ evasioni addita, sed eadem peisconfir­ picuitate, ac veritate retunditur, utpote mationi ’ quæ procedit ex non penetrato discursu D. Thomæ, qui est hujusmodi. Matrimo­ nium et Pœnilentia in eo conveniunt, quod pro materia exigunt actus humanos ; quod est p:oprium ipsorum, et nulli alteri Sa­ cramento congruit ex institutione Christi. Actus autem humani, quos exhibet pœni­ tens pro materia necessaria, fiunt ex inspi­ ratione divina, et ab ipsomet Deo interne in pœnitente operante : ergo isti actus Exprn- sunt ordinis superuaiurais In quo dis­ rfîiur «ens cursu, qui legitimus est. statuit S. Doctor D.Thom. convenientiam, et differentiam utriusque Sacramenti cum a reliquis, tum inter se. A cæteris quidem in eo quod unum, et alterum postulat actus humanos pro ma­ teria, quæ est horum duorum Sacramen­ torum convenientia in majori propositione constituta, in quo etiam ab aliis differunt. In minori vero proposition? assignat discrimen Pœnitentiæ a Matrimonio do­ cens actus humanos pœnitemis esse ex inspiratione divina, et a Deo interius ope­ rante, quod nec uspiam docuit de Matri­ monio. Unde ponderatio facta si quas vires exerit, in ea utentem regerenda est. Siqui­ dem stante convenientia Matrimonii et Pœnitentiæ quoad actus humanos ex parte materiæ, constat ex D. Thoma actus pœnitentis esse supernatural; quod tamen non constat ex actibus ad contractum Matrimonii desideratis : ergo absque ullo fundamento in doctrina S. Doctoris nega­ tur actibus pcenitentis supernaturalitas a S. Doctore illis delata, nec alio majori fit paritas quoad hoc unius ad a terum Sacra­ mentum. Ailior 176. Si autem hujus discriminis altiorem doctrina) radix. quoesieris radicem, ea est : quia nimirum contractum matrimonialem, qui erat de se pure naturalis, elevavit Christus in lege graliæ ad rationem Sacramenti. Lude sicut ad contrahendum non requiruntur nisi • actus humani omnino naturales, ita ne­ que ad matrimonium sub ratione contrac­ tus, nec sub ratione Sacramenti ; siquidem iidemrael actus qui obeunt rationem partis in ratione contractus, sunt etiam partes | ejusdem in ratione Sacramenti. Siquive.ro alii allions ordinis debent intervenire, non ad essentiam sel ad gratiam Sacramenti obtinendum necessarii sunt : ex quorum proinde defectu non deficit Sacramentum, sed tantummodo gratia Sacramenti ; secus vero ex defectu priorum At vero circa pœnitentiam aliter se gessit Christus Do­ minus, modum ei imponendo, ac determi­ nando, ne aliter esset proficua, nisi qua­ tenus subjiceretur clavibus ecclesiæ, in qua erat potestas ligandi, atque solvendi. L’nde non novam Pœnitentiam instituit, nec ve­ terem elevavit, sed determinavit. .Quo res­ piciens rectissime docuit D. Thomas in 4, d.T.·. dist. 22, q. 2, art 3 quod Sacranunlum Pernitentis consistit in determinato modo agendi poenitentiam ; qui quidem modus non est similiter apud omnes nec in omni tempore. sed tempore dumtaxat legis graliæ, ut constat ex quæstinnc. 2, ejusdem articuli, ubi ait : Dicendum, quod quando variatur aliquid, quod est de essentia rei, non est ea­ dem res numero. Unde cum determinatus modus, qui in ecclesia a pernitentibus obser­ vatur, sil de essentia hujus Sacramenti, hoc Sacramentum non fuit, antequam iste modus panitendi esset; et quia iste modus non fuit ante Christi adventum, ideo nec PiCnitenli.e 4 Sacramentum anlea fuisse debet dici. Ubi totam et adæquatam differentiam nustræ pœnitentiæ a veteri reducit Angelicus Doc- d.t tor ad novum modum determinationis, et subjectionis ad ministros ecclesiæ, et ejus claves quarum neutram in particulari ha­ bebat Pcenitentia veteris legis, ut ibi latius prosequitur Sanctus Præceptor. Determi­ natio autem non extrahit, aut elevat ad altiorem ordinem, ut per se palet, quin contrahit, et restringit ad specialem mo­ dum intra illum ordinem. Atque ideo cum Pœnilentia veteris legis non fuerit elevata, sed tantummodo determinata, et novo or­ dine induta, recte deducit S. Doctor, et nos ex ejus mente, eadem esse quoad ordi­ nem ex parte pcenitentis illam cum ista. Atque subinde unam, et alteram esse supernaturalem. Uude quoad hoc nulla est paritas Sacramenti Matrimonii ad Sacra­ mentum Pœnitentiæ. Quin imo retorquen­ dum est argumentum contra oppositum discurrendi modum : Etenim ad valorem, seu essentiam Sacramenti Pœnitentiæ con­ currit, et concurrere debet ex parte pcenilentis ille dolor, qui lapsis erat necessa­ rius in veteri lege, licet modificatus, determinatus, et novo ordine indutus : sed iste ■» t'-i. DISP. J, DUB. IV. isle ex uno, et nllf-ro capito oft supernaturalis : ergo dolor ad hoc Sacramentum necossariuB est un liquo supernaturalis. Uiule quoad hoc nee .Matrimonii, ncc al­ terius Sacramenti paritas urget : quia hoc quod est habere pro materia proxima ac­ tus supernaturales, non competit huic Sa­ cramento ex conceptu generico, in quo convenit cum Matrimonio, et aliis, sed ex conceptu differential!, quo ab eis differt : et paritas solum tenet in eo in quo conve­ niunt, non vero in eo quo differunt. Porro licet communis illis sit constare materia, et forma; quodlibet tamen sibi vindicat materiam et formam essentialiter diversas ut de se constat : atque ideo inepte confici­ tur illatio ex uno, ad aliud, quoad hanc partem. Alterna |77. Secundum testimonium D. Thomæ aiu ad eandem veritatem comprobandam den.Tt°3. promitur ex hoc eodem articulo solutione ad primum, ubi analogiam constituit S. Doctor salutis corporalis ad spiritualem in modo unam, et alteram obtinendi, vel to­ taliter ab extrinseco, vel partim ab intrin­ seco, et partim ab extrinseco : atque ita accidere in salute mediis Sacramentis ob­ tenta expresse affirmat. Unde concludit : Sicut eliam in medicinis corporalibus quædam sunt res exterius adliibitæ, sicut em­ plastra, el elecluaria : quædam vero sunt actus sanandorum puta exercilaliones quæ­ dam. Ex quo testimonio sequens confici­ tur argumentum sub hac forma : Inter Sacramenta ad nostram salutem ordinata unum est poenitentia, quo illam acquiri­ mus non totaliter ab extrinseco, seu (quod idem quoad præsensest) ex meritis Christi, ut accidit in Baptismo, et cæteris aliis no­ bilioribus Sacramentis ; sed partim ab extrinseco, id est ex meritis, et gratia Christi, et partim ab intrinseco nimirum ex propriis actibus : ergo salus inde obve' niens corresponde^ et meritis Christi, et actibus intrinsece elicitis a poenitente : sed hæc salus est supernaturalis : ergo etiam actus pcenitentis quibus partim correspondet. Cætera constant ex littera D. Thomæ, præter Minorem (cujus proba­ tioni non est locus inter catholice sen­ tientes, cum certo certius sit salutem importatam media gratia cujuslibet Sacra­ menti esse supernaturalem) et Consequen­ tiam, quæ non minus efficax, ac catholica est : siquidem gratia supernaturalis nulla­ tenus vel proxime vel remote correspondet actihus naturalibus . ut Ecclesia contra 85 Pelagianos jam diu sancivit : ergo si, ut docet D. Thomas, gratia pœnitentiæ cor­ respondet dolori ipsius pcenitentis, plane conficitur prædictum dolorem debere esse supernaturalem, idque S. Doctorem suo discursu intendisse, ac probasse. Vel ana­ logia qua utitur salutis corporal.s ad spi­ ritualem, nullius ponderis, aut momenti est, quod apud cordatos male audiet, et absque contemptu S. Doctoris non potest admitti. 178. Quod quidem argumentum tam Roboratur alte menti S. Doctoris insedit ut eo sem­ ulterias per usus fuerit, sive in sententiis, super ex eoquas juvenis scripsit ut consiat ex 4 sent, S. ftem Doct dist. 14, quæst. 1, art. 1, sive in hac 3 p. quam maturior ac provectior dictavit, nec non 4, contra Gentes cap. 12. g Con­ siderandum esi autem, quod corporalis sa­ natio, ubi demonstrat spiritualem sanatio­ nem nec totaliter ab exlrinsecoo , nec tota­ liter ab intrinseco provenire posse, atque ideo oportere, in Pœnitentiæ Sacramento spi­ ritualem salutem, el ab interiori, el ab exte­ riori procedere nimirum a recta ordina­ tione mentis in Deum, et a Deo sua gratia adjuvante, el convertente. Unde concludit, quod in hac spirituali sanatione Christo conjungimur secundum operationem nos­ tram divina gratia informatam. 179. Porro licet quoad speciem, et Expeusuperficie tenus solum videatur procedere ΊΠ(1[ι,ί“ι[ejus discursus de Sacramento cum fructu,, quo pacto sine offendiculo currit, nec nisi cæcus in illum impiget, aut pertinax cavil­ lari poterit ; altiori tamen, ac sublimiori nititur principio, siquidem non latuit S. Doctorem, et naturam hujus Sacra­ menti,· et fructum ejus realiter ab ipso separabilem, et de lacto separatum, ut contingere docuit in casu informitatis positivæ, in quo absque fructu reperitur, et Sacramentum, et omnia quæ ad ejus essentiam ex Christi institutione deside­ rantur. Et ratio il suadet : tum quia causa maxime efficiens, et instrumentalis non constituitur per effectum a se productum, aut producendum, atque ideo sive adsit, sive desit effectus ob superadditum obi­ cem ex parte subjecti, in quo erat effectus introducendus, vel ob quamlibet aliam circunstantiam accidentalem , undecum­ que ea proveniat; non idcirco destruitur, aut non permanet natura, et essentia causæ, ut vel in naturalibus cernitur. Tum etiam, quia cum Sacramenta sint libere instituta a Christo Domino, ut instrumenta t · i ' · tl 8ô I .1 DE PŒNITENTIA. graliæ, pro priori ad istam, imo, et independenter ab ilia consideranda, ac expli­ canda est eo. uni natura, et essentia, qua possunt, et per se ordinantur ad inducen­ dum quantum est ex se effectum; esto quandoque contingat per accidens effectum non esse, ut palet in aliis Sacramentis, quæ ex eo quo 1 aliquando proprium effec­ tum non sortiantur, non idcirco non ha­ bent, quæ Christus habenda decrevit, sed totus defectus revocatur in impedimentum occultum, el non in defectum alicujus ex Christi institutione ad essentiam, et id quod ex natura rei supposita ipsius insti­ tutione requiritur. Et quidem sermonem D. Thomæ esse doctrinalem, et maxime formalem nemo ibit inficias, atque ideo in re adeo gravi non tam attendisse ad casum contingen­ tem, quam ad id qnod convenit Sacra­ mento ex sua institutione, et per se, omnino fatendum est. Quocirca in tesii• moniis allatis, et expensis non fuit loca­ tus de gratia ut actu producta, quæ per accidens impediri potest, ut testantur exempla inconcussa aliorum Sacramento­ rum; nec consequenter de Sacramento ut actu eam producente ; sed de eo quod ei convenit secundum se, et ex institutione divina, a qua accepere esse productiva gratiæ omnia Sacramenta, quidquid fuerit de actuali et exercita productione, de qua formalis ac doctrinalis sermo non curat, Eonclea180. Quani fallimur, observatione mens uir adime D. Thomæ enucleatur, et quæ ex ipso reD.Thom. tulimus testimonia, satis efficaciter probant in omni eventu, atque subinde es­ sentialiter actus pœnitentis, quibus in Sacramento, et medio Sacramento coope­ ratur quantum est ex se ad fructum illius, quamvis per accidens aliquando frustretur effectus, esse indispensabiliter supernaturales. Etenim hoc Sacramentum ex Christi institutione accepit, atque ideo essentiali­ ter, esse causativum gratiæ supernaturalis, quæ partim fit ab extrinseco, et partira ab intrinseco ; hoc autem subsistere nequit, quin actus pœnitentis ad ejus essentialem constitutionem prærequisiti, exparte materiæ proximæ sint supcrnaturales : ergo hoc Sacramentum ex sua institutione accepit, ad suimet constitutionem essentialem ha­ bere pro materia proxima actus supernaturales. Consequentia recte infertur ex prtemissis. Majorem docet, et probat 8. Doctor in testimoniis adductis, eamque explicat per analogiam ad salutem corpo- raiera mediis electuanis, ac exerça latione, infirmi obtentam, quæ subinde correspon­ des debet, et naturæ, et arti, seu virtuti medicamentorum, et actibus propriis sa­ nandorum. Minor vero efficaciter probari videtur ex eademmet rad ce a Sancio Duc­ tore detecta, et a nullo Catholicorum non admissa : nam eo ipso actus pœnitentis debent esse talis conditionis, ut illis par­ tira correspondere possit ex vi in-titulionis Christi saltem in actu primo (quidquid sit de actu secundo exercito) salus spiritualis, ad quam ordinantur : sed si essent actus naturales, nec in actu primo posset illis correspondere salus spiritualis : ergo non recte cohæret filis corresponderegratiam su­ pernaturalem, ad quam ordinantur, et non esse supernaturale ex mente D. Thomas. Major hujus syllogismi constat ex doctrina D. Thomæ constituentis differentiam hujus ab aliis Sacramentis in eo quod istud Sa­ cramentum per se, ordinatur ad nanciscen­ dam gratiam partim ab intrinseco, partim ab extrinseco, idque habet ex sua institu­ tione, et in actu primo essentialiter accep­ tum : et consequenter in eodem prorsus sensu idem suo modo debet convenire ac­ tibus pœnitentis ex parte materne proximie ad hoc Sacramentum concurrentibus; alioqui non magis hoc Sacramentum fuisset per se institutum ad gratiam partim ab extrinseco, partim ab intrinseco nancis­ cendam, quam caetera alia, nec discrimen a D. Thoma intentum, et præscriptum teneret. Minor etiam liquet, tum ex se, tum ex paritate aliorum Sacramentorum, in quibus et si concurrunt plures res natu­ rales, quas Deus elevat ad efficiendam gratiam, nullum tamen est fundamentum ad illis deferendum influxum in gratiam, vel correspondentiam cum illa ;sed lotum, et totaliter tribuitur, et tribuendum esse constat virtuti elevanti : ergo si hoc est speciale huic Sacramento, ut ex ejus pri­ maria institutione probat, et deducit Ange­ licus Præceptor, quod salus, in quam col; limat, actibus pœnilentis, et gratiæ Christi correspondere possit, et debeat, signum evidens est ex S. Doctoris mente talis ac­ tus ex vi institutionis essentialiter exactos esse supr-maturates. 181. Hinc autem monitum optaremus lec­ torem, ne inde inferendum censeat concur­ sum partialem liberi arbitrii ingratiam, ut sonarevidentur verha, qua usi sumus de correspondentia gratiae hujus Sacramenti triI buendum partim actihus pœnitentis, partim meritis. Hhâ pnre» veaiA DISP. 1, DUB IV. inoritis, ol virtuti Christi, cujus Sacramenta sunt instrumenta. Quem quidem concur­ rendi modum ut veritati, ac D. Thomæ. el88. Patrum doctrime prorsus adversum exosum sempor habuimus. Undo germanus dictorum sensus est, quem supra dedimus ex Tridentiuo nimirum gratiam medio hoc Sacramento comparandam ultra causalita tem, quam per se, et essentialiter supponit ex parte materiæ proxima;, licet minus principalem in ratione instrumenti respectu forma?, ut explicuimus dub. 2, hujus disp, instiper exposcere causalitatem disposilivam. quæ reducitur ad genus causa) ma­ terialis. Unde, actus humani sicut obeunt i et munus materiæ proxima?, et munus 1 dispositionis ordine exposito, ita duplicem exhibent influendi modum, unum in alio fundatum : primum communem cujuslibet Sacramenti materiæ, alterum vero sibi pro­ prium, quod est disponere. Et sicut in his eisdem actibus coeunt, et ratio dispositio­ nis, et ratio materiæ proximæ, ita et in eadem numero gratia adest corresponden ' tia, el actibus humanis, et toti Sacramento, ul nos docuit D. Thomas, quin sit locus I partialitati influxus a junioribus male in[ venlæ, et pejus fundata?. nion/ SeJ ut ve^ m’n^mus dubitandi scru’ pulus procul abigatur, objiciemus aliud I S. Doctoris testimonium, ne quem in illum I offendere contingat, et nobis adversum ob­ trudat. Ait ergo S Doctor luco supra citato E ex 4, dist. 14, quæst. I, art. 2 : quod quia [ humani aclus non procedunt ex necessitate, I red ex libero arbitrio, ideo non potest assiF gnari causa ex parte nostra alicujus aclus nostri, ex quo semper procedat·, sed ex quo ulin pluribus contingit propter dispositionem txislenlem in nobis, ad hoc quod tamen non I necessario inclinat. Unde omnes sermones I morales sunt tales, ul Philosophus in 3 Ethicorum dicit, quod ul in pluribus oportet eos inlelhgere. Ex quoD. Thomæ principio j hactenus dicta in toto hoc dubio redargui possunt sub hac forma : nam ut sarta, tec­ taque doctrina moralis servetur, sufficit moraliter, et ut in pluribus eam in teli igore, ac tenere : sed doctrina de hoc Sacramento tradita a Concilio, et a D. Thoma moralis I est; ergo ad eam sariam, tectamque serf vandam sufficit ut in pluribus eam contin­ gere, atque ideo per se loquendo ita evenire, [ quod actus humani pro materia hujus Sa­ cramenti sint supernaturales; per accidens iamen, ct in casu non ita communi sint naturales, quod et nihil amplius intendet, 87 cui oppositus dicendi modus arriserit. Ad Confirm, hæc sicut nullum est fundamentum adstruendi ex parte liberi arbitrii fixam radi­ cem, ex qua actus humani prodeant, ut testatur D. Thomas, et docet experientia : ita absque fundamento asseritur attritio­ nem ad hoc Sacramentum indispensabili­ ter exactam debere esse supernaturalem ; sed sufficiet quod ut in plurimum supernaturalis evadat ut ex doctrina hujus testi­ monii colligi videtur. 183. Verum hoc testimonium, quod Exponi­ tur ita nude acceptum, el propositum rem D.Thom. confecisse videbatur contra veritatem, quam vindicare conamur, tam longe abest, ut rem conficiat, quod potius pro nobis est: ut si illi prout jacet admisso adjunxeris, quæ immedia e subtexuit Angelicus Præceptor. evidenter constabit : Inquit ergo S. Doctor doctrinam allegatam suæ, et nostri intentioni applicando : Cum autem Panitenlia sil revocatio a peccato ul Da­ mascenus dicit, oporlet originem ejus in nobis accipi secundum dispositionem cxistenlis in peccalo. Ille autem qui in peccalo esi, non habet gustum sanum, ut ex dulce­ dine divinæ bonitatis a peccalo revocetur : sed habet affectum infectum amore sui inordi­ nato : el ideo per poenas, quæ naturæ suæ conlrarianlur, el voluntati, a peccalo revo­ catur : el ideo in eis ul in pluribus ex ti­ more Panitenlia initium sumit, quamvis etiam in aliquibus ex amore panitenlia in­ choatur. Ubi non agit S. Doctor de Poe­ nitentia ut Sacramento, sed de Pœnitentia virtute, de qua fuerat articuli épigraphe, Utrum (scilicet) virtus Panilenliæ Umore concipiatur? Et de hac docet, et recte, non semper procedere ex amore divinæ boni­ tatis, se 1 aliquando, imo et ut pluribus ex timore poenarum. Quocirca tota illius ar­ ticuli doctrina, unam alteri annectendo, reduci potest ad hanc formam : princi- · pium pœnitentiæ virtutis in nobis sumen­ dum est ex libero arbitrio infecto, seu obstricto peccato, non secundum quod in paucioribus, sed secundum quod ut in pluribus evenit : sed quod ut in pluribus evenit homini existent! in peccato, est operari, et agere ex timore pœnarum, non autem ex amore divinæ dulcedinis, ut vel ipso Philosophus docuit 1 Ethic.; ergo Philcprincipium pœnitentiæ in nobis ut in s0I,b« plurimum provenit ex timore pœnarum, et non ex amore divinæ bonitatis. Qui Syllogismus rectissimus, et efficacissimus est ad intentum D. Thomæ,. nihil vero 4 DE POENITENTIA, probat ad mentem objicientis, quin pe­ nitus adversatur, ut palam liet inde subsumendo : sed attritio quæ est pars es­ sentialis hujus Sacramenti, procedit a lirnore servili, qui est supernaturalis : ergo ex mente D. Thoma) attritio quæ est pars essentialis Pœnitentiæ est superna­ turalis. Minor subsumpta est Angelici Doctoris simul cum Consequentia in hac 3 p. quæst. 85, art. 5, ubi idem interro­ gat. et examinat, ac in loco, quem versa­ mus ex 4 sententiarum : Utrum princi­ pium Pernitentis sil cx timore? Diiaitnr Unde constat ad argumentum ex docrnenf". trina D. Thomæ formatum, cujus Major nec est ad mentem S. Doctoris. nec in se vera, quandoquidem non procedit nisi de Pœnitentia quæ est virtus moralis, at­ que ideo fallit, eam Pœnitentiæ ut Sa­ cramento applicando. Plura quippe ad Pœnitentiam ut Sacramentum concurrere necesse est, quæ omnino impertinentia sunt ad Pœnitentiam ut virtutem mora­ lem. Et quidem eodem argumento posset confici non semper sed ut in pluribus es­ sentialiter postulari determinatam abso­ lutionis formam verbis externis prolatam, ut considerans facile apprehendet, quod absque insignis temeritatis ut minimum nota dici non potest. Nec verior est Mi■' ω'' nor, siquidem Concilium in decernendo Conci- formas, et materias Sacramentorum, non in eipii- se gessit ut ethicus, moraliter, seu ut m cudis plurimum eas explicando, sed determinate Saeraiiif Rio­ assignando ut interpres divinæ institutio­ rum nis, quod cuique eorum erat essentialiter formis. proprium, et indispensabiliter exactum ad eorum diversas essentias; alioqui nihil firmum aut stabile esset in Ecclesia circa Sacramentorum essentias, sed eas quis­ que posset sibi, et aliis comminisci, quæ pro temporum, ac occasionum diversitate magis congruere viderentur. Quo quid am­ plius mallent hæretici? Quid Et quidem his nævis inuri oppositum inde 50'1112- (si qui sunt) sentientes, facile constat : lur. siquidem unum e duobus coguntur asse­ rere : vel quod materia essentialis hujus Sacramenti sunt actus humani, qua hu­ mani, non vero ut supernalurales redu­ plicative ; quod supra ex Concilio, et D. Thoma improbatum est : vel duplicem materiam essentialiter diversam, nimirum actus supernaturales pro Sacramento cum fructu; et naturales pro eodem absque fructu constituere tenentur : quod etiam rejecimus supra ratione, et exemplis alio- rum Sacramentorum in quibus non varia­ tur nec materia, nec forma pones fruc­ tum, vel carentium fructus. Quamobrem ut voluntarie, et absque fundamento, eo­ rum assertum amandandum est. Nec plus roboris est in confirmatione , ut expen­ denti constabit, a quo proinde superse­ dendum duximus. Eadem veritas ratione fulcitur. 18-i. Ratio fundamentalis, et quasi a priori hujus sententiæ non semel in tota hac 3 n> disputatione insinuata, ad sequentem for­ mam potest reduci : Nam hoc Sacramen­ tum institutum est per modum judicii reconciliativi hominis cum Deo : sed eo ipso reconciliatio ex parte hominis debet esse supernaturalis: ergo dolor ex parte hominis desideratus debet esse supernaturalis. Con­ sequentia constat. Major ut principium per se notum inter catholicos supponenda est, quam insuper exper.entia demonstrat, quando quidem nullus est, qui ad hoc Sa­ cramentum accedat, quod non, quantum est ex se, intendat se in pristinam cum Deo amicitiam revocare, Deumque pec­ catis ofiensum sibi infensum, et pacatum reldere mediis dolore, satisfactione, et aliis ad hujus Sacramenti essentialem cons­ titutionem concurrentibus. Minor vero præterquam quod ex dictis constat, sua­ detur ; nam eo ipso quod homo intendat non joco, sed serio novam inire cum Deo amicitiam et offensam compensare medio hoc judicio, debet elicere, et olferre actus quantum est de se ordinatos ad finem sibi præstitutum consequendum : actus autem naturalis nec ex se, nec ex Dei institu­ tione neutiquam conducit, et quantum est ex se nullatenus in eum finem pervehit, ut constat : ergo necessario exigitur in vi institutionis hujus Sacramenti, quod ac­ tus hominis pœnitentis ad illud omnino desiderati, sint supernaturales. 185. Confirmatur, et explicatur primo Conif præoccurrendo tacitæ responsioni jam su­ mati. pra ex aliis principiis repulsæ : quoniam de essentia hujus Sacramentalis judicii non est actu reconciliare hominem cum Deo, sicut non est de essentia cujuslibet alterius Sacramenti actu conferre gratiam, sed esse quantum est de se, et ex parte Christi ins­ tituentis, gratiæ collativum, juxta vulgare, sed verum proloquium, quod verba in diffinitione DISP. I, DUD diffinitione non dicunt actum, sed aplitudinem. Ergo quamvis non postulet essen­ tialiter actu constitui illis actibus, quibus de facto actu consequatur, et obtineatur remissio, et reconciliatio, quales sunt vel perfecta contritio, vel omnino absoluta, et efficax attritio a Tridontino descriptu; : pe­ tit tamen actu, et essentialiter constitui illis actibus, qui quantum est ex se, cl ex Christi voluntate ineam propendant, incli­ nent, ac permoveant; alias non esset ju li­ cium quantum est de se reconciliativum ; attritioni autem naturali, sicut et cuilibet actui hujusce ordinis non tantum repugnat actu reconciliare, verum, et esse de se, aut ex divina institutione nobis in hac providentia manifesta, reconciliativum : ergo attritioni naturali repugnat esse par­ tem intrinsece constitutivam, et essentia­ lem hujus Sacramentalis judicii. Cætera videntur constare præter Minorem subsumptam, quæ nobis indubia est ; quoniam ut supra opposuimus, attritio naturalis se­ cundum se accepta nullo unquam tempore fuit de se potens potentia, ut ita dicamus, antecedenti ad removendam offensam gra­ vem Dei, quam semper fuisse ordinis su­ pernaturalis constat ex loco supra citato de justificatione : atque ideo nec prout sic valuit in reconciliationem ab homine in­ tentam propendere, ac provehere. Sed ne­ que id habet in lege gratiæ ex institutione Christi, de qua non constat, sicut nec de approbatione Ecclesiæ, et Theologorum suffragiis; quin potius oppositum est com­ muni sensu, et Theologorum calculis ap­ probatum, ut constat ex dictis : ergo om­ nino asserendum est attritioni naturali non competere, imo et repugnare, esse partem essentialiter constitutivam hujus Sacra­ mentalis judicii in eam reconciliationem inclinantis, ac promoventis. s -îcJî 186. Confirmatur et explicatur secundo ziVi. urgentiorem replicam disjiciendo. Quoniam ea potissimum ratione attritio naturalis sortiri posset rationem partis essentialis in hoc pœnitentiali judicio, quia nimirum est judicium humanum, et humano modo pro­ cedens. Ex quibus capitibus admittit cum bona fide fallentiam doloris reipsa super­ naturalis ad perfectionem Sacramenti ne­ cessarii : stante autem bona fide doloris existimati supernaturalis. sed re ipsa dum­ taxat naturalis, arduum imo, et durissi­ mum esse obtendunt asserere Sacramentum esse nullum, et consequenter manere pcenitentem obnoxium confessioni bona fide IV. 89 faclæ iterari læ. Séd hæc ratio est nulla, neque magis urget in Sacramento quam in aliis : ergo non est ratio adstruendi pro parte essentiali hujus Sacramenti attri­ tionem naturalem quantumvis bona fide existimatam supernaturalem, atque ideo te­ nendam est re ipsa oportere esse superna­ turalem. Hæc secunda Consequentia cons­ tat ex prima, quæ etiam ex præmissis legitima est. Major continet doctrinam, quam quis causari poterit a 1 illi sententiæ adhærendum. Prima Minoris pars de nullitate hujus motivi, colligitur ex secunda ; ' quandoquidem omnia alia Sacramenta et recipiuntur, et ministrantur humano, et non angelico modo; cum tamen nullus inde intulerit arduitatem, aut duritiem in asserendo nullitatem Sacramenti caso, quo deliciat aliquod ex illis essentiale, quan­ tumvis adsit bona fides, vel suscipientis, vel ministrantis. Et ratia est, quam supra urgebamus : quia bona fides conducit quidem quam plurimum, ut hom nem a novo peccato eximat; neutiquam vero fa­ cit ad id, quod re ipsa ex vi institutionis Sacramentum a parte rei postulat; quippe quod non pendet ab hominum judicio, sed a reali partium exisientia, ut vere existât. Unde sicut nec durum, nec arduum est nullum esse baptismum, non existente vera ablutione aquæ naturalis, vel vera Trinitatis invocatione (idem est de aliis juxta cujusque propriam materiam, vel formam) ita nihil duri, aut ardui continet nullum esse Pœnitentiæ Sacramentum, non existente vera attritione supernatu­ ral!. * 18 7. Rursus nuditas Minoris ostenditur ex illomet, quod in Majori supponitur, vi­ delicet non sufficere attritionem naturalem ut cognitam, sed ulterius desiderari quod bona fide apprehendatur ut supernaturalis. Ex qua suppositione liquet ex vi suæ ins­ titutionis postulari ad valorem hujus Sa­ cramenti supernaturalitatem vel veram, ut tuemur, ex parte attritionis, vel invincibi­ liter, ut autumant, existimatam. Aliunde vero constat Christum Dominum pro suo beneplacito formas, et materias omnium Sacramentorum determinasse quoad spe­ ciem omnino independenter ab hominum, imo, et Ecclesiæ, judicio : ergo magis ra­ tioni, et Christi intentioni consonum est. veram supernaturalitatem attritioni de­ ferre, quam auferre : siquidem ad primum sunt satis urgentia fundamenta, ex authoritate Concilii ex D. Thoma, ex majori ac Amplius ostenditU( Minoris falsitas. 90 ■ sfi ■ DE POE NIT UN Tl A. meliori Theologorum parte, ex paritate aliorum Sacramentorum, nec non ex ra­ tione Theologica desumpta : nullum tamen ex his ad secundum reperitur, nec hacte­ nus est repertum : ergo primum, et non secundum est asserendum. Ultima Tertio probatur illius Majoris falsitas Minoris improba- directe destruendo principium in illa con­ lio. tentum : quoniam judicium exercitum in­ ter pienitentem, et ministrum magis est divinum, quam humanum, ut constat ex fine, ex sigillo tam severe in eo servando, ut nec cum vitæ dispei dio, et omnium bo noram jactura possit violari (nec enim quæ ibi revelantur, homini patefiunt, sed ipsi Deo) et ex aliis inibi concurrentibus. Quo S. Pa- circa S. Pacianus epistol. 3, Novatiano riîna<. simile quid objicienti ita reponit : Non mihi plane, sed Deo soli, qui el tn baptis­ mate donat admissum, cl patnitentium lachrymas non repellit : Cxlerum quod ego facio, id non meo jure, sed Domini. Sive baptizamus, sive ad pcrnilenliam cogimus, sive veniam petentibus relaxamus, Christo id authors tradamus. Aliunde vero pœnitens serio ei se subjiciens eam exhibere debet attritionem, qua sperare possii nanciscenlam intentam reconciliationem. Cons­ tat autem ad id muneris ineptam omnino semper fuisse attritionem naturalem ; at­ que ideo ex ratione judicii reconciliativi, quod intervenit in hoc Sacramento, recte deducitur exigentia attritionis supematuralis pro ejus valore. § Vin. Diruuntur argumenta in oppositum. Opprsita scnienlia. 188. Pro adversa sententia (si vere sen­ tentia dici potest) refert Illustrissimus Arauxo loco supra citato aliquos Theolo­ gorum, suppressis eorum nominibus. EamCajei. que aut tenuisse, aut indicasse Cajet. Vi noria I.Cuno.”* Victoriam, Cano, Ledesmam, et alios affir­ LeJes- mat Magister a S. Thoma in præsenli ma, an art. 4. Apud quos omnes non invenimus, bene aUegen- nisi quæ ex ipsis consultis supra trans­ Uir. cripsimus, eaque quadam pietate ductos illa dictasse asseruit Franciscus Suarez eos allegans. Sed quidquid sit de hoc, non prætermittendum putamus cordaiissimi pariterque Sapienlissimi Magistri Thomæ Lejiof. de Lemos in hac parte judicium, super hanc, si velis, sententiam torn. 3, suarum dissertat, lib. 3, tract. 2, cap. 36, ubi ita habet : Dicendum illam quidem omnino i falsum esse. el minus pradiel.v doctrina) Concilii conformem, nec lute defendi posse. Qua* ideo referimus, ul prudenti lectoris judicio relinquamus, quid, et quantum al­ teri harum partium sit deferendum, ut ab acriori interim abstineamus censura. Arguitur itaque primo : Nam inter ma­ Af;u. teriam, et formam Sacramentorum, quan­ Pribi. tum res tulerit, debet servari proportio : sed absolutio, quæ est forma hujus Sacra­ menti, potest esse, imo de facto est, more natui alis : ergo etiam materia illius pro­ xima, quæ immediatius subjicitur formæ, qualis est attritio. Major videtur per se nota. Minor vero prubatur, quoniam abso­ lutio potest impendi ex solo inotivo natu­ rali proferendi verba, imo et viliori, alicujus lucri temporalis, et si mavis turpi male cum pœnitenti agendi : sed in his omnibus nulla splendet supernaturalitas ex parte formæ : ergo non alia requiritur ex parte materiæ proximæ, si semel inter eas servari debet proportio, quam Major prre se fert. 189. Respondetur hoc argumentum ut Dissenimie probans contemptum iri, quandoqui­ viftr, dem si vere concluderet, pariter evinceret attritionem pure naturalem, imo et peccaminosam sufficere nedum ad valorem, sed etiam ad fructum, sicut sufficere constat absolutionem quolibet illorum finium im­ pensam, dummodo ex aliis capitibus cætera ad Sacramentum cum fructu non desint. Quod tamen est plusquam falsum. Unde ad ejus formam admissa Majori de proportione, quæ vel ex natura rei com­ petit materiæ, et formæ in ratione actus et potentiæ ut contingit in compositis naturalibus; secus vero in osse entis, ut constat in animali); vel ex voluntate arti­ ficis, ut liquet in artefactis, et potiori ti­ tulo servari debet in Sacramentis unicam Christi voluntatempro sui constitutione ha­ bentibus. Et concessa, prout jacet Minori, cujus veritatem, supra ex alibi a nobis dictis supposuimus, neganda est Conse­ quentia. Ratio disparitatis est manifesta ; tur quoniam ad veram absolutionem sufficit, dispiîi· et requiritur vera potestas in absolvente tas. cum vera itidem intentione ea potestate utendi, seu, quod idem est, absolvendi : quæ duo naturalia absolute esse vel in hu­ jus disputationis limine statuimus, quid­ quid sit de fine ministri ex opere operantis, a quo Sacramenti veritas non dependet, ut exemplo caracteris, consecrationis, et aliis loco ibi citato explicuimus. Absolu­ tionem DISP. I, DUD. IV. tionoin itaque duplici illa circumstantia ornatam Deus elevat ad instrumenialiter inducendum remissionis gratiam, quin ob­ sint alii peculiares movi ex pravo ministri line contracti, ob quos sacrilego delinquet, quamvis Sacramentum sit validum, imo et fructuosum respectu pœnitentis. Hic enim non justificatur penes sanctitatem, aut malitiam absolventis; sel penes virtutem Christi pravo instrumento ad suæ gratiæ distributionem interdum utentis. At vero pœnitens, cujus interest reconciliatio cum Deo, cuique serio debet incumbere, sicut propria voluntate discessit, et cum ipso Deo inimicitiam peccando contraxit; ita propria voluntate debet dolere; et dolore quidem, qui de se tendat in offensæ destructionem, elejus finem aliquo modo attingat, ut de­ bita proportio inter offensam, et compensat'onem sorvetur. Quocirca rectissime Christus Dominus, cujus voluntas est ra­ tio, statuit dolorem pœnitentis reconcilia­ tionem serio intendentis debere esse ordi­ nis supernatural s nedum ad fructum : sed etiam ad valorem hujus Sacramenti, non admisso aut excluso dolore pure na­ turali neutiquam ex se ad eum Unem con­ ducenti. Rejici. 190. Sed contra hoc replicatur (et est secundum argumentum) a paritate aliorum Sacramentorum, in quibus materia proxima sunt actus naturales ministri, ut in Bap­ tismo ablutio, in Confirmatione signatio, et sic de cæteris : ergo pariter in hoc Sa­ cramento, quoad hoc discurrendum est, subindeque asserendum in actibus doloris, et confessionis vocalis pure naturalibus ejus essentiam consistere; supernaturalitate, si quæ interveniat, ad solum fractum desiderata. Dimi'ür. Hæc tamen replica in objicientem rege­ renda est, et ab ipso expedienda, si qui­ dem in omni sententia materia proxima hujus Sacramenti non sunt actiones ex­ ternae ministri absolventis, sed dolor in­ ternus sensibiliter manifestatus pœniten­ tis : si ergo quoad hoc non est paritas cæterorum Sacramentorum ad istud, quam obtrudere possunt rationem ad cam tenen­ dam quoad esse naturale materiæ proximæ? Porro disparitatem quam assignare possunt ad hoc, ut in isto Sacramento actus pœni­ tentis sint materia proxima, secus vero in aliis, ex ratione judicii hic intervenientis sumenda est; quandoquidem in omni Foro judiciali manifestatio delicti vel per testes, vel per ipsius rei spontaneam, aut coactam, 91 confessionem, vel uno, et altero modo facta habet rationem materiæ respectu sententia! a legitimo judice ferendæ. Gum ergo Christus Dominus hoc Sacramentum instituent ad instar judicii divini inter Deum, et homines, quo medio non in­ tenditur pure vindicatio delicti, sed ins­ tauratio amicitia; supernaturalis, quam disciderat peccatum, et aliqualis pœniten­ tis compensatio; plane evincitur actus pœnitentis et esse partes hujus Sacramenti (in quo stat disparitas ab objiciente assi­ gnanda) et insuper debere esse supernaturales (in quo nos affirmamus etiam ab aliis differre) siquidem nullus actus naturalis queit, quantum est de se, neque in actu primo, ad eum finem conducere, ut supra arguebamus : nec similiter gratia sanativa, seu medicinalis, qualis est ea, in quam per se primo collimat hoc Sacramentum, potest habere adhuc in actu primo pro­ portionem cum actu naturali ; cum tamen eam habere debeat cum actibus pœniten­ tis, ut supra a D. Thoma audivimus. Unde compellimur ex his et aliis principiis in hoc dubio sparsim jactis supernaturalitatem attritionis adstruere in hoc Sacramento pro ejus valore, admissa et concessa pure naturali materia proxima in aliis, in qui­ bus nulla vel apparens similis ratio mi­ litat. Et quidem si res ita non se haberet, neo Christus omni tempore necessariam pcenitentiam (abs dubio supernaturalemj ad specialem modum determinasset, nec eam a Deo interius operante, et inspirante bene statuisset Concilium. Unde constat inler hoc, et alia Sacramenta quoad hoc non esse tenendam paritatem, quippe, quæ in eo, in quo conveniunt, non in eo quo es­ sentialiter differunt, servari debet. 191. Sed adhuc non quiescit animus, et instatur urgendo idem motivum : nam quod quem pœniteat de peccato vel propter pconas inferni, vel propter ipsiusmet pec­ cati turpitudinem, vel ob cum recta ratione dissonantiam (qute omnia, et alia quamplurima ipsum comitantia absona non sunt naturæ intellectuali) non excedit vires na­ turales. Nec similiter eas superat, peccata alteri detegere, ac impositam satisfactio­ nem executioni mandare. Quid ergo vetat, aut impedit intéressé verum Sacramentum, non deficiente, ut non deficere supponit arguens, ordinatione divina? Unde urge­ tur in forma : Sacramentum est signum sensibile gratiæ sanctificantis nos : sed hic Urgetur argum. DE POENITENTIA. ■ -i ii ii m' ■ ’ est signum sensibile gratiæ sanctificantis nos : ergo hic est verum Sacramentum; non aliud a Poenitentia, ut constat : ergo hic est verum Sacramentum Pœnitentiæ. Minor primi syllogismi, qua? sola nutare poterat, probatur facile : nam supposita divina ordinatione, ac promissione, quem ita pœniteret, abs dubio reciperet gratiam, et per illa sensibilia signa nedum in ejus cognitionem veniret, sed etiam in assecu­ tionem, ut recte probat aliorum Sacramen­ torum exemplum rebus sens bilibus gratiam inducentibus. Confinii. Et confirmatur : quia nulii dubium est potuisse Deum actus pure naturales assu­ mere ad instrumentaliter pro lucendam gratiam, ut pluribus ostendi posset, si res tam clara non esset : sed Sacram, nta sunt instrumenta physica gratiæ : ergo nulli debet esse dubium dolorem - naturalem posse elevari a Deo ad instrumentaliter eam efficiendam, imo et de facto, ita esse elevatam, atque ideo esse verum Sacra­ mentum. Patet hæc Consequent a. quoniam ad verum Sacramentum sufficit res sensi­ bilis cum virtute devante ad efficiendam gratiam a Deo destinata, et sensibiliter proposita : quod totum invenitur in præ­ senti, et consequenter etiam vera Sacra­ menti ratio. Rrtor192 A'erum argumentum illud plus apqueiuf. parentiæ, quam soliditatis habet utpote procedens ex principio universalissimo, et adeo vero, ut nisi delirans iliud negare nemo audet. Quis enim, nisi vecors, ibit inficias, rem, ut depingitur ab objiciente, disponere Christum valuisse? In quo eventu Saciamentum profecto foret; sed certe non hujus, sed alterius provi lenti», de qua impertinens est disputare, vel exemplum sumere ad præsentcm, in qua solum debe­ mus procedere juxta regulas a Deo pra?scriptas, in Ecclesia acceptas, et a sanctis Patribus traditas, nihil curando de illis, qute alias subsunt, et subesse potuere po­ tenti», et providenti» alterius rationis a præsenti. Fatemur insuper ultronei illas, et alias plurimas in peccato detestandi ra­ tiones, quæ captum naturalem non prætergrediuntur, in quarum vi vel pluribus ethnicorum fuit exosum, ut supra vidimus ex Cicerone. Detegi­ Sed hinc argumenti vires dehiscunt des­ tur argu­ cendendo absque fundamento ad hoc Sa­ menti cramentum illi præscribendo materiam débilita'. non a Christo decretnm, sed arbitrariam, qu» aspernitur, et rejicitur eadem facili- lato 'solidiori tamen mutivo) qua destrui­ tur. Unde al ejus formam concessa Majori neganda est Minor, vel claritatis gratia distinguenda : et si sensus illius fuerit in altera providentia futurum esse Sacramen­ tum, concedatur si Deus ita disposuisset ; secus vero si loquatur, ut revera loquitur, de præsenti, in qua sicut non probat attri­ tionem naturalem sufficere ad fructum Sa­ cramenti, ita nec conficit esse veram illius I artem. Et quidem utrumque probare, si semel probat, manifestum est ejus formam consideranti, et præmissarum nervos at­ tendenti. Eodem pede claudicat confirma- Dbpdttir tio, utpote quæ. solum conficit potuisse cocirDeum assumpsisse attritionem naturalem nnlit ut instrumentum productionis gratiæ, sicut et quamlibet aliam rem ; non tamen suadet ita de facto fuisse, quo arguens indigebat. TraJ.i 193. Ratio ergo necandi unam, et altew O * rati? ram illationem argumenti, et confirmatio- negjsi nis esc quia Christus materias, et formas illati» OppiiSacramentorum non Theologorum arbitrio b«. determinandas aut cujusque judicio sta­ tuendas reliquit; sed seipso decrevit, ac constituit. Quod est apud ipsos Theologos per se notum. Quid autem in speciali ad ea consideranda descendendo, circa quodlibet eorum determinaverit, aut stabilierit, non aliud melius innotuit, quam ex Concilio, Cocci ex D. Thoma, in quo SS. Patrum sensus D.Tba elucet, et ex fine cujuslibet eorum, ut sæpe 1 dictum est. Ex quibus omnibus constat non quemlibet dolorem, sed cui sanitas mentis (quam gratia medicinalis propria Pcenitenti» importat), proportionetur saltem in actu primo, esse partem essentialem hujus Sacramenti ; quod tamen nec convenit, sed 1 neque convenire potest attritioni naturali : 1.1 eruo graviori ac solidiori fundamento nixi negamus attritioni naturali, quod illi attri-Î buere nituntur absque fundamento, nimi1 rum esse partem essentialem, et essentialiter j su licientem ad ejus valorem. Quin maneat recursus ad casum per accidens, bonam fidem, et alia sexcenta, quæ aggeruntur : .£1 quippe ista omnia se tenent ex parte pœniJ tentis, et solum conferunt ad eum vel in1 noxium, vel noxium servandum ; nihil I vero referunt ad veritatem Sacramenti, ut supra ostendebamus, et evidenter constat in aliis Sacramentis, in quibus omnia alia possunt coire cum nullitate Sacramenti a parte rei, quamtumvis existimetur verum esse. Quamobrem sicut in cæteris a nullo admittitur casus, in quo sit Sacramentum verum, quod vera materia et forma sibi ! propriis I U1SB. 1, DUB. IV • propriis non constet, sic nec admittendum censemus verum Sacramentum Pionitentite, quod attritione supernatural!, quæ vere supernaturalis est, non constituatur. §ix. [ Difficile argumentum enodatur. 194. Tandem arguitur ab inconvenienti 1 w»<“>· aliquorum judicio indeclinabili. Nam juxta ! hactenus dicta Sacramentum Pœnitentiæ nequit reperiri sine fructu. Consequens est falsum, ot contra expressam Angelici I Præceptoris doctrinam : ergo et falsum I est ad hujus Sacramenti valorem non sufI licere attritionem naturalem. Minor cons. B.to· tat ex D. Thoma in 4, dist. 17, quæst. 3, ubi docet hoc Sacramentum aliquando esse informe, et consequenter sine fructu, cui i major, ac melior Theologorum pars suf1 fragatur, ut infra eos referendo erit perI vium Consequentia etiam liquet, siquidem j absque attritione naturali, vix, aut ægre i quidem potest salvari informitas hujus : Sacramenti, ut ex probatione Majoris liI quidius liet. Igitur Majorem probare sibi l Wfl visus est Vasquez infra quæst 92, art. tjfttaio. 2, dub. unico ex doctrina Concilii ipsi, 5 el nobis communi. Primo, quoniam eun­ dem, et non alium dolorem constituit ConI cilium pro fructu , ac valore hujus Sa­ cramenti : ergo idem dolor qui sufficit ad valorem, erit etiam ad fructum sufficiens, ! atque ideo attritio supernaturalis, quæ juxta dicta ad ejus essentiam est necessa­ ria, sufficiet etiam ad eundem cum fructu Tiileit. recipiendum. Utraque Consequentia cons­ tat ex antecedenti contento in Concilio sess. 14, cap. 3 et 4, ubi illum dolorem quem cap. 3 determinat esse materiam proximam, cap. 4, docet disponere ad jus­ tificationem : ergo ex mente Concilii non alius requiritur dolor ad rationem partis Sacramentalis, quam ad percipiendum fruc­ tum, et consequenter ex uno legitima fit illatio ad alterum. Kht·1 fecundo : quoniam ex mente Concilii ’attritio quæ disponit ad fructum, excludit voluntatem peccandi. Sed attritio, quæ requiritur ad essentiam, excludit omnem voluntatem peccandi : ergo eadem attritio, quæ juxta doctrinam Concilii requiritur ad hujus Sacramenti essentiam, sufficit ad ejus fructum : subindeque non remanebit locus informitati hujus Sacramenti, quod est intentum. Quæ dure probationes ur­ geri, et explicari possunt ex Concilio Flo- Οποί, reutino in decreto Eugenii, ubi ad Poeni- Ε,0Γ· tentiam contritio assignatur ut pars; cum tamen ad Baptismum solum designetur ut dispositio : quo 1 etiam postea docuisse Tridentinum constat ex a nobis supra dic­ tis, et allegatis ex sess. 6, cap. 6, et sess. 14, cap. 3 et 4 ; ergo contra dicta, et quod magis est, contra unum et alterum Conci­ lium est separare rationem partis a ratione dispositionis, atque subinde valorem Samenti, ab ejus fructu. 195. His, quibus commiserat Vasquez suæ non adeo communis sententiæ totum pondus, novissime Tyrsus non salis fidens urget duo alia subjunxit quibus fulcirentur p’u*yr“ torn. 3, select, disp. 37, sect. 2. Primum est, eatenus dolorem esse partem hujus Sacramenti, quatenus requiritur ad plenam, atque perfectam peccati remissionem : ergo ex vi ejusdem habet esse partem, et dispo­ sitionem ad fractum Sacramenti : atque ideo non est Habilis in ratione partis, quin simul sit dispositio, nec consequenter dabile erit Sacramentum non actu fructife­ rum. Urget secundo : nam contritio, quæ Urget est pars Sacramenti, duo secum trahit, et see004·0· dolorem retroactorum, et in posterum non amplius deficiendi propositum : hoc autem propositum esse debet universale omnia, et singula peccata vitandi : ergo prædicta contritio universaliter disponit ad fructum Sacramenti, sine quo proinde nequit in Sacramento reperiri. Materia hujus argumenti gravissimam, Remisac satis diffusam sibi vindicat disputationem, infra hinc, et inde plenam manu tatis, exagitandam. Quamobrem ab ea in præ­ senti supersedendum est, et ea dumtaxat delibanda, quæ ad ostendendum sequelæ defectum, nec ita esse illationem indecli­ nabilem, qualem juniores aliqui judicant, sufficere videantur. Et quidem negandam esse Majorem juxta Interina a nobis dicta in toto integro dubio, haud resP0H" obscure constabit recolenti, quæ expendi­ mus ex D. Thoma, et ratione probavimus. Ex quibus liquet non esse de essentia nec hujus, nec alterius Sacramenti actu inferre gratiam, aut semper illam inducere, sed dumtaxat esse inductivum, et illativum il­ lius, quantum est ex vi suæ institutionis. Cum quo optime cohæret aliquoties subesse impedimentum occultum, quod lateat pcenitentem culpabiliter, vel inculpabiliter ^de quo nil modo) ratione cujus Sacramentum de se potens inducere gratiam, actu eam 94 DE POENITENTIA. non official. Id quod satis constat non so­ lum in causis naturalibus, puta, calore, ct aliis, qua? retardantur ab introductione effectus in passum, quantumvis illi appli­ centur: sed etiam in aliis Sacramentis, et quod magis est. in omnium nobilissimo Eucharistia', in quo nullus ambiget ob crimen penitus oblitum de quo nullus fuit, aut est dolor, similem defectum interve­ nire absque nova culpa recipientis. A qua regula generali absque ullo firmo funda­ mento praedicti juniores, et alii ipsis fami­ liares Pirnitentiam excipiendam ducunt; cum tamen in ea ex fragilitate hominum sæpius tale impedimentum incurrendi ur­ geat periculum. 196. Porro s» in aliis, in hac re adeo gravi posthabendam aliorum quantumvis doctorum auctoritatem auctoritati Sanctis­ simi, ac Sapientissimi Doctoris D. Thomæ, testantur, et numero, et sapientia præstantissimi viri, tam exteri, quam domes­ tici ab eo in hac pane indivulsi, quibus magis standum, quam unius, aut alterius, et si mavis, aliquorum singulari, aut non ita communi opinationi. Et quidem Ange­ licum Præceptorem pro neceesitate doloris supernaturalis ad valorem Sacramenti ste­ tisse compertum est ex ab ipso acceptis ubi supra et ex unanimi discipulorum consensu, quos jam dedimus. Aliunde vero diserte S. Doctorem asseruisse aliquando contingere hoc Sacramentum recipi absque fructu, atque ideo esse informe, conslanlissimum est, vel ex Vasquez, Thyrsi, et adversariorum confessione, quin S. Doctprem consulere opus sit. Unde vel S. Doc­ torem vim illationis unius ad alteram conclusionem non satis calluisse dicendum est; vel inconsequenter processisse, aut Palinodiam recantasse. Quorum quolibet salis deprimit, ac pcssundat D. Thomæ aullioritalem, ac maximam, quæ ipsi in tota Ecclesia exhibetur, reverentiam. Quæ ideo diximus, quia unius asserti verita­ tem alterius veritati non repugnare com D. Thoma existimamus, cum quo rationa­ bilius negavimus sequelam Majoris, nimi­ rum ei noslra, el D. Thomæ sententia sequi non posse hoc Sacramentum valide absque fructu recipi. Et ut offendiculum Concilii, quod ob­ trudunt, et obtendunt, diruamus, suppo­ nenda est doctrina D. Thomæ, quam tra­ dit, et approbat ipsemet Thyrso ubi supra disp. 50, sect. 6, n. 73, referens S. Doc­ torem, de duplici dolore supernaturali, quorum alius esi omnino efficax, et suffi­ ciens cum Sacramento, ultor vero inefficax, insufficiens ad fructum ; sed qui sufficit ad valorem. Hanc autem fuisse mentem D. Thomæ contendit laudatus Magister, et in vi hujus docuisse aliquando affirmat do essentia hujus Sacramenti osse contri­ tionem. et confessionem. Quo loci, qui est in 4, dist. 17, quæst. 3, ari. 3, quæst. | 1 ad 1 , juxta ipsiusmet allegationem, sermo debet esse de contritione non per­ fecta, quæ absque Sacramento in re suffi­ cit, sed de attritione efficaci, et cum Sacra­ mento sufficienti ad gratiam obtinendam. Aliquando vero docuit eum, qui non con; tritus confitetur, validum, et non iteran­ dum, conficere Sacramentum, ut habetur articulo -i ejusdem quaestionis, ubi solum exclusisse dolorem omnino efficacem ; et 1 inefficacem retinuisse constat, ex ipso S. Doclore eadem dist. quæst. 3, art. 4, β.τμ quæstiunc. 4, dolorem, et confessionem esse de necessitate hujus Sacramenti as­ serenti. Omnino consone ad hanc doctriJ nam ibi docuisse constat nante affectu ad ! peccatum stare posse valorem Sacramenti, J ratione doloris imperfecti, seu inefficacis, 'j nec non distinet. 21, quæst. 3, art. I, ·,|1 quæsiinnc. 1 ad 1, ubi ita loquitur : sicut J Baptismus est Sacramentum, quamvis quis I fictus accedat, nec est mutandum propter hoc aliquid de essentialibus Sacramenti. Ita conI fessio non desinit esse Sacramentalis, quam­ vis ille, qui confitetur, emendationem non ; proponat. Ex quibus clare constat dolorem ut efficacem solum requiri ut dispositionem ad gratiam Sacramenti, non vero ut par­ tem essentialem iilius; alioqui enim non 9 subsisteret veritas Sacramenti absque do­ lore efficaci : atque ideo solum dolorem inefficacem esse illius partem essentialem, I utpote sine quo esse non potest. 1 197. Sed age, et videamus, an eandem cowig distinctionem inveniamus in Concilio, quod ωίι?· ab esse promulgant, et toties juniores ] proclamant. Quod si ita res fuerit, ipsamet I sui confessione cogetur Pat. Tyrso, et alii vel inviti fateri maximam D. Thomæ cum doctrina Concilii cohærentiam, et sui ar­ gumenti efficaciam : atque ideo quam optime stare ex una parte existentiam do­ loris supernaturalis ad valorem PœnitenI liæ, et ex alia non semel sine fructu reperiri. Profecto Concilium post exί plicatam perfectae contritionis indolem, 1 dicendo, et si contritionem hanc aliquando charitote perfectam esse contingat, homi­ nemque I DISP. 1, DUB. JV. 1 ■ . ; I i i ■ I j , I , ■ ; ; I ■ I i h I niurtÿtie Deo reconciliare, priusquam hoc Sa­ cramentum aolu suscipiatur; ipsum nihilo· minus reconciliationem ipsi contritioni sine Sacramenti voto (quod in ilia includitur) non esse adscribendam, immediate, et absque nulla alterius sententiæ interpositione sub­ nexuit : Illam vero contritionem impcrfectam, qua' altrilio dicitur, quoniam, v l ex turpitudinis peccati consideratione, vel cx gehennx, el pœnarum metu communiter concipilur, si voluntatem peccandi excludat, Qai'l cum spe venia, declarat, clc. Ubi mani* ^“//.festissimum est unum exponere Concilium, win. et aliud supponere. Exponit qu dem liane attritionem eis conditionibus præditam, esse donum Dei, et simul efficacem qua­ tenus excludit omnem affectam peccandi, vi cujus cum ipso Sacramento in re suscepto ultimo hominem disponit ad impe­ trandam gratiam remissivam. In quo jam habemus a Tridentino expressum dolorem efficacem, et consequenter in quo splendeant, et ratio partis essentialis, et munus ultimae dispositionis ; quod quidem munus illi secundum se non competit nisi ra­ tione ipsius Sacramenti. Quæ fuit doctrina DTbom. [). Thomæ, ut constat ex ipsa Tyrsi confessione. Trident. Supponit vero Concilium aliam attritio­ nem minus perfectam, utpote inefficacem, et quæ voluntatem omnimodam peccandi non excludat, cui subinde non conveniat nec intra, nec extra Sacramentum ultimo ad gratiam disponere; bene autem remote, quippe quod ei convenit ex conceptu doloris supernaturalis, et independenter a Sa­ cramento, et ante ejus institutionem, ut supra dicebamus. Et ratio id suadet : quia si sensisset Concilium nullam aliam esse attritionem Christianam vere supernaturalem præter clare expositam, inutiliter, et omnino superflue tot particulas cumulasset, Communiter, et si voluntatem peccandi exeludat · quandoquidem omnis, ac quaelibet vera Christiana attritio ea sibi omnia vindicaret, ac jure posceret : ergo illas appo­ nendo supposuit esse attritionem Chris­ tianam vere supematuraiem, quæ non semper ex illis motivis concipitur, nec vo­ luntatem peccandi penitus excludit Hancque appellavit D. Thomas, et ex eo P. Tyrh, sus, dolorem inefficacem. Quod ergo est dissidium inter doctrinam D. Thomæ, et Concillii? Profecto nullum, nisi in eo quod D. Thomas ut Theologus dearticulatius, ac distinctius, Concilium vero ut definiens, ac determinans compendiosius se gessit, 95 utpote cui solum fuit curæ hæreses pullu­ lantes percellere, ac profligare. Re tamen ipsa doctrina Concilii eadem prorsus est cum doctrina D. Thomæ, atque ideo ex utriusque mente concedere tenemur, et tenemur adversarii duplicem illum dolo­ rem, alterum efficacem, utpote excluden­ tem voluntatem peccandi, aliam vero inef­ ficacem eam voluntatem compatientem, ex quibus primus ita est pars, quod simul sit dispositio ad gratiam cum Sacramento; secundus vero obire poterit rationem par­ tis, quin habeat rationem dispositionis proximæ, seu ultimæ ad gratiam ratione obicis, quem non excludit, nimirum allec­ tum peccandi, modo suo luco amplius ex­ ponendo. 198 Interim tamen præ oculis haben- Aniraoddum est (quo tandem Concilii mens ma- 'crsio. nebit magis perspicua) informitatem hujus, aut cujuslibet alterius Sacramenti non posse, nec debere probari positive ex ali­ quo Conciliorum, quibus mos semper fuit inconcusse, observata, explicandi quæ ad e-sentiam Sacramentorum cum perfectione desiderantur, et quæ catholicam plebem edocere oportebat, nisi aliud necessitas postulasset. Et quia circa informitatem Sa­ cramentorum salva eorundem essentia, nulla hactenus exorta fuit hæresis proster­ nenda, idcirco unico, ut ita dicamus, ictu, atque sub eodem titulo exposuit, quæ per­ tinent ad utrumque, nimirum essentiam, et fructum. Quod observandi specialis ratio in Pœnitentia viguit, in quo actus pœni­ tentis habent rationem materiæ, et ratio­ nem dispositionis. Cætera autem subtilius discutienda Theologis commisit, quorum interest doctrinaliter a Concilio tradita enucleare, et singula singulis deferre. Cum ergo ex Concilio habeamus dupli- Duplex cem dolorem, alterum expositum, cui si- d Excluduntur a ralione màleriæ pèccülà ad illud velati aquam ad Baptismum do­ do. ' e imie B'iplisminn commissa. cuit Angelicus Doctor in præsenti art. 1 ad I, ex quo subinferri sibi vult prælaudatel Dicendum est primo nec peccatum ori­ tus Magister t p. résolut. 25, ex mente w. ginale, nec alii quælîbet ante Baptismum S. Doctoris esse actus pœnitentis non ali­ commissa obire rationem materiæ remotæ ter ad pœnitentiam, quam aquam ad Bap­ in hoc Sacramento. In quo conveniunt tismum concurrere. Constat autem aquam communiter Theologi cum D. Thoma, quin solum ut materiam remotam se habere in opus sit aliquem in particulari referre. Baptismo : ergo etiam acias pœnitentis in Potissimum hujus assertionis fundamen­ Pœnitentia. fai tum desumitur ex Concilio Tridentino sess. Hujusmodi vero illatio frivola et inep­ H, cap. 1 et 2, ubi docetur ad hoc Sa­ tissima est, utpote contra expressam doc­ cramentum solum pertinere ea peccata, trinam S. Doctoris a nullo Theologorum quæ committuntur intra Ecclesiam : sed non acceptatam art. 1 et 2, hujus quæsnec Originale, nec cætera actualia præcetionis. ubi non semel docet actus pœni­ dentia Baptismum committuntur intra ec­ tentis esse materiam proximam hujus Sa­ clesiam : ergo nec Originale, nec actualia cramenti. Unde comparatio, qua*ustis est, peccata ante Baptismum pertinent ut ma­ aquæ ad actus pœnitentis solum est, quanteria ad poenitentiam. Consequentia liquet. tum ad e.-se sensibile illorum, non vero .Majorem explicat, et probat ipsummet Con­ quoad munus materiæ ut ipso textu evi­ cilium ex Αροέί. I, ad Corinth. 3, quid MaUrrt denter monstratur. cina mihi de his, qui foris judicare. Et ratione 3. Ad alterum membrum ex supra assi­ qni® demonstrat, siquidem judicium, quale exer­ nuj55 gnatis reducitur materia, quæ communiter Sxnceri in hoc Sacramento Concilium ibi do­ appellatur circa quam, et est etiam duplex : mecti. cet, et hactenus dubiis praecedentibus dicta vel I .· •.Λ4»-> DUB, 1. r»q «/ * 112 DE PÜEN TENTI A. nationem aeris, stare prioritatem cujus­ libet earum in proprio genere, siquidem ex parte solis efficienter concurrentis prior est illuminatio activa, cujus est effectus purgatio tenebrarum media luce exclusa­ rum : ex parte autem aeris illuminandi prius est in genere causæ materialis pur­ gari a tenebris, quam luce perfundi ; alias coirent simul tenebræ, et lux in eadem parte aeris, quod est repugnans, et sic de aliis innumeris exemplis, tam vere, quam frequenter usurpatis ab utriusque S. DocPrada- tor*s discipulis. Nec inde sequitur .ut objectio, aliqui obtendunt p us quam par est imagi­ nationi deferentes' aut unum sine altero esse, vel fieri, aut bis eandem illumina­ tionem produci. Sed quod sequitur est in eodem prorsus instanti produci effectum a pluribus causis, unaquaque earum diverso modo concurrente, juxta uniuscujusque conditionem, et ut sic dicamus indolem. Quæ doctrina a fortiori teneri debet, quando in effectum inducendæ sunt plures rationes extra sphæram cujuslibet earum causarum. Cum enim nulla causa in eo genere, in quo est causa, possit exhibere quod in se non habet, nec consequenter metas propria? virtutis excedere, quin aliunde juvetur, aut foveatur vel per addi­ tionem virtutis, vel per consortium alterius causæ potentis ad id, ad quod ipsa est im­ potens; consequens fit, ut necessario exi­ gatur concursus alterius principii, cum ex parte ipsius causæ impotentis, tum ex parte effectus, exigentis concurrentium plurium causarum, in quibus simul in­ fluentibus, quælibet in suo genere, totus effectus præcontineatur, ut constat in por­ tantibus lapidem, et quod est apud Ad­ versarios commune, licet falsum) in actu supernatural! exigente ex parte principiivirtutem naturalem partialiter proxime influentem, el virtutem supernaturalem similiter cum concursu partiali, quin una sine consortio, et influxu alterius potens sit ad efficiendum amorem Dei supernaluralem, aut alium actum vitalem prædicti ordinis, et in aliis sexcentis brevitatis causa omissis, et quia tam evidens est quod supponimus, ut ulteriori non videa­ tur probatione indigere. Recapi34 Gum orgo ex dictis habeamus duo genera peccatorum simul in eodem ins­ tanti excludendorum, quandoquidem unum sine alio nequii remitti, et cuilibet eorum generum sit speciale Sacramentum desti­ natum a Christo Domino; necessarium est ■ DISP. II, unum et alterum simul concurrere in sis, quarum Major videtur per se nota, et eodem instanti ; alias non sequeretur allec­ probatur Minor ; quoniam Baptismus so­ tus; siquidem Baptismus solum se exten­ lam sibi vindicat ex institutione Christi dit ad originale, et ipsum comitantia extra remittendum originale cum cæteris extra Ecclesiam, quin indirecto adhuc valeat ad Ecclesiam commissis. Pœnitentiæ vero actualia post Baptismum (ut concedit, et dumtaxat competit ad ea, quæ intra Eccle­ bene Vasquez, et male negat Lugo de Sa­ siam fuerunt facta, qualis est fictio, et ex­ cramentis in genere disp. 9. sect. 3, tera post Baptismum, expellenda concur­ num. 38), nec Pœnitentia, ut probatum rere : ergo ad totalem, et adaequatam est, se potest extendere adhuc per accidens justificationem hominis baptizati in eodem nisi ad peccata intra Ecclesiam commissa. instanti faciendam utrumque Sacramentum Quocirca opene pretium est unum et alte­ immediate, et simul debet influere ; atque rum simul influere. Et quia fictio impe- Fir : ideo prædicta justificatio tribuenda est Pœ­ diens effectum Baptismi, qute erat gratia nitentiæ ut removenti fictionis obicem, et regenerans, se. tenet ex parte subjecti, alia actualia post Baptismum ; huic vero atque ideo pertinet, et reducitur ad ge­ originalis dimissio, et aliorum ante ejus nus causæ materialis; idcirco remotio fic­ receptionem sacrilegam. tionis pertinens ad pœnitentiam est prior in genere causæ materialis, quam regeneI t«5na. 36. Confirmatur et explicatur. Causæ quæ adinvicem pendent in causando, licet ratio correspondons Baptismo, quæ est sub diversa ratione influant, non solum prior absolute in genere causæ efficientis, sunt, sed etiam intelliguntur in eodem ut evidenter constat in exemplo solis illu­ signo rationis in quo, altera ut dependens minantis, et aeris illuminati, et clarius in in illo signo, ac subinde posterior, altera motu gravium et levium, qui non tribuitur vero ut independens, atque ideo prior prioamoventi impedimentum, sed generanti, ritate α quo, seu naturæ; sed Baptismus, licet generans non possit causare motum, et Pœnitentia pendent ad invicem ad indu­ quin ab alio removeatur impedimentum. cendam remissionem omnium peccatorum Unde remotio impedimenti se tenet ex hominis ficte baptizati. Ergo nullum est parte materiæ expediendæ ad motum, mo­ signum adhuc rationis in quo, baptismus tus vero ipse tribuitur absolute generanti intelligalur sine Pœnitentia, nec Pœniten­ ut causæ prius et principalius agenti. I tia sine Baptismo; atque ideo non adest Nec inde sequitur totam remissionem Qu& locus ad hoc, quod pœnitentia dimittat tributam iri Pœnitentiæ excluso Baptis- Γθ®»’ -aliquod peccatum sine dependentia a Bap­ mate, nec totam Baptismo ablegata Poeni- p/-; tismo, vel e converso. Patet hæc Conse­ tentia, ut voluit Cardinalis de Lugo inci- leia· quentia ex prima : siquidem in illo priori, dens in Scyllam cupiens vitare Carybdim, 1 in quo Pœnitentia removet fictionem, adhuc sed in cuilibet eorum juxta accommodam | intelligitur ibi Baptismus ut dependens a distributionem. 1 Pœnitentia atque ideo posterior; et eadem 35. Ex his non tam probatis, quam sup- Teru ratio est de Baptismo respectu Pœnitentiæ, positis ex doctrina tam vera, quam comordine inverso. Non ergo unum eorum ali­ muni D. Thomæ jam probatur tertia illa ρΓ° I quod peccatum remittit sine dependentia pars præjacti discursus, scilicet aliquid I alterius, licet in diverso genere. Major cui superesse baptismo remittendum præ Pœ1 soli inest difficultas, est communis et vera nitentia in casu fictionis. Nam juxta com­ Thomistarum doctrina nunquam labefac­ munem, et suavem Dei providentiam, et ( tata, nec labefactanda, quantumvis adver­ juxta exigentiam effectus debent concurrere J santium impetu conquatiatur, eamque præcausæ sive principales, sive instrumentales 5.0». clare explicant N. Complut, abbreviari 2 ad ejus existentiam, quæ intenditur, necessariæ : sed in instanti justificationis | P*1- physicorum disp. 8, quæst. 2, § 1, n. 6, his verbis :· Unde licet aliqua duo sini in hominis ficte baptizati effectus præinten| eodem instanti reali imo in eodem signo tus, qui est remissio peccati originalis, 1 rationis, nihilominus id quod non dependet, et actualium cum fictione postulat concurj dicitur secundum illam rationem prius, id sum Baptismi, et Pœnitentiæ : ergo utrumi vero quod dependet, appellatur posterius. que simul debet concurrere ad prædictam I Quare in hoc genere priorilalis non valet justificationem, et consequenter nec sola | l\zc Consequentia. A est prior natura quam Pœnitentia, nec solus Baptismus sufficit. B, ergo A, in illo priori est sine D, sed ita L traque Consequentia constat ex præmis1 debet inferri : A est prius natura quam B, sis, i Salmant. Curs. theolog. torn. ΆΊΧ. dub. i. M3 ergo in illo genere, seu priori A non depen­ det a II, sed B, dependet ab A. Quocirca rectissime admonent hæc prioritatis genera maxime observanda esse, utpote ex cujos ignorantia non levis confusio in rebus ar­ duis generari soleat. 1 Unde liquet insigniter paralogizasse Gabrielem Vasquez, dum urget Pceniten- Vazquez, tiam in illo priori excludere fictionem : fictio nequit auferri absque gratia, quæ est incompossibilis cum cæteris aliis peccatis: ergo in illo priori, et vi illius intelliguntur dimissa omnia peccata : non ergo supe­ rest aliquod dimittendum pro posteriori a Baptismo nisi asseratur bis eadem peccata remitti, quod est falsum, et ridiculum. Asserendum itaque est omnia per pœni­ tentiam deleri. IIoc, inquam, argumentum, non argu­ mentum sed sophisma est, quia nullum est signum adhuc rationis in quo, Pœni­ tentia intelligalur sine Baptismo ; licet intelligatur prior prioritate a quo seu na­ turæ, quam Baptismus ut dependens a Pœnitentia ut ab amovente fictionem, et ibi sistit hæc prioritas : cui succedit alia prioritas Baptismi, in qua etiam intelligi­ tur Pœnitentia, ut dependens ab ipso Bap­ tismo, atque ideo posterior. Et huic prioritati, quæ est propria Baptismi respondet gratia baptismaiis, sicut alteri gratia me­ dicinalis, seu sanativa propria Pœnitentiæ. Atque ideo respondetur in forma distin­ guendo Majorem : Pœnitentia in illo priori excludit fictionem connotando Baptismum, et illum inferendo, concedo Majorem ; illo non connotato nec illato, nego Majorem. Et concessa absolute Minori, negatur Con­ sequentia cum subillatis, in quibus fit transitus a non amplo ad amplum, seu ab eo quod competit alicui in signo præcisionis ea vi causalitatis unius causæ ad id, quod habet in re, extra omnes causas, et causalitatis modos. Quod esse evidenter falsum constat manifeste. Unde relinqui­ tur non bene arguisse P. Vasquez et abs­ que fundamento urgenti a communi, et vera sententia D. Thomæ, et Theologorum communiori, quam supra num. 10 retu­ limus, et explicuimus, discessisse. § iv. Ostenditur peccata post Baptismum esss propriam materiam Ptenilenlüe. 37. Dicendum est secundo omnia pdc- seront i ι Ί* JU Uh HJENITKN Tl A. cala post Baptismum commissa, sive mor talia, sive veniaiia ive pure interna, sive simul externa esse materiam propriam hujus Sacramenti. Conclusio est universa­ lis, sed non æque universaliter procedit de omnibus peccatis in ea enumeratis, inter quæ est latum discrimen quoad rationem obeundi munus materiie, et consequenter non eodem modo de omnibus illis intelligenda venit assertio. M»terix Porro e?se materiam stat dupliciter vel intibe- necessariam, vel liberam Aecessana ite· . ram, ci rum est duplex. Vel quæ sit necessario riam. exhibenda, et subjic.enda lorrnæ absolu­ tionis, ita quod ipsum Sacramentum per se, et essentia iter postulet illam determi natam materiam, sine qua non salvetur ejus veritas. Et in huc sensu, dumtaxat peccatum actuale post Baptismum sive sit mortale, sive sil veniale, est materia pro­ pria et essentialis Pœnitentiæ, siquidem aliquod illorum postulat, et neutrum de­ terminat. Et hæc necessitas se tenet ex parte ipsius Sacramenti essent-aliter exi­ gentis pro materia aliquod peccatum ac­ tuale vage, quod vere ac determinate peccatum sit. Quocirca ut ridicula, et prorsus fabulosa rejicienda est narratiun­ cula confessionis Beatissimæ Virginis cum B. Joanne, in qua nullum erat peccatum confessioni exponendum.) Vel ita ut ne­ cessitas se teneat ex parte peccati, non quod necessario sit, aut petat esse, sed quia spmel atque sit, necessarium Sacra­ mento submitti, et citra culpam scienter non omitti in confessione. Et hoc modo sola peccata lethalia non prius confessa sunt materia necessaria confessionis, ut­ pote qute absque injuria Sacramenti scien­ ter præiermiiti non debent, quantumvis interna, et occulta sint. Cujus oppositum, Darou. œste Baronio ad annum 1479, tempore Sixti IV affirmare, et in publicum edere Oxomeii aueus est PetrQS Oxomensis in Salmansis. ticensi academia Theologiæ professor, cu­ jus meminimus , in quodam confes.-ionis libello, ubi prima conclusio erat : Peccala mortalia quantum ad culpam el ponam al­ terius sxculi delentur per solam cordis con­ tritionem sine ordine ad claves. Altera, et in ordine tertia fuit, quod pravæ cogita­ tiones confiteri non debent, sed sola displi­ centia delentur sine ordine ad claves. Hunc autem libellum has, et alias non minus perniciosas assertiones continentem uti Alfo.-m hæreticum igni tradendum censuit ToleCiniiio. tanug Antistes D. D. Alfonsus Carrillo, et de facto commisit post audita sulïragia ‘ quinquaginta duorum Doctorum, et alio­ rum plurium eruditissimorum, ut refertur iu Bulla prœdicti Pontificis facium appro­ bantis, et sententiam confirmantis, quam ad litteram refert Baronins ubi supra. ■ ’! 38. Ea vero est, el dicitur materia Ii· hera hujus Sacramenti, quæ absque oju3 liben* i injuria, vel periculo frustrandi, potest ap­ poni, vel omitti ad nutum pœnitentis Ad hanc pertinent peccata venialia cogniia ut talia, et etiam peccala gravia jam remissa ex vi alterius confessionis, in qua sunt patefacta. Diximus peccala venialia cogniia ut talia, nam suburto dubio, an sint aliioris malitiæ ad veniale? necessarium est ea ut dub;a manifestare, ut proprio loco videbi­ mus. Hinc haud obscure constat sensus nos­ Seas» trae conclusionis, quæ virtualiier est bi· 11 Y*' membris, m quorum primo statuit omnia peccata mortalia post baptismum esse ma­ teriam necessariam, et necessario appo­ nendam in hoc Sacramento, dummodo rite alias non fuerint confessa, et alteri Pœni­ tentiæ Sacramento subjecta. In altero vero affirmat nec peccata gravita rite alias con­ fessa, nec determinate venialia esse mate­ riam necessariam, sed posse libere ad arbitrium confitentis vel apponi, vel omitti absque præjudicio Sacramenti, et fructus illius : esse tamen illius materiam suffi­ cientem. Reliquum est, ut singulas ejus partes suo orline comprobemus, idque quam brevissime, utpote nullum intra ec­ clesiam in hac pane adversarium haben­ tes, nec fundamentum aliquod, in quo di­ ruendo cogamur immorari 39. Probatur ergo prima pars, seu sn submittenda. Huic duplici veneno, ne amplius serperet, duplex antidotum opposuit Tridentinum citato ca- Tridcut. pite, et quod peccala venialia recte, utiliter, el citra omnem praesumptionem confessioni exponantur, ut piorum hominum usus de­ monstrat, et quod dum omnia, qux memo- DE l'OENI ΓΕΝΤ1 A. riz occurrunt, peccata Christi fideles con­ fiteri student, proculdubio omnia diiinz misericordias ignoscenda exponunt. Ubi so­ lum statuit differentiam in eo, quod peccata venialia libere possint omitti, non vero quod non possint utiliter Sacramento sub­ jici. Et ratio quam tradit pro mortalibus, etiam militat pro venialibus : quia dum quis ea confiteri studet, proculdubio divin® misericordi® ignoscenda exponit. Alias venialia sum vera peccata veroque dolore indigentia ad sui remissionem : quid ergo vetat se sola esse materiam remotam vero Sacramento expiandam ? Nec est simile de peccato dubio, quod sub ratione dubii non importat determinatam materiam, qualem postulat Sacramentalis absolutio; atque ideo non admittit materiam dubiam, sed debet apponi certa Unde retorquetur ob­ jecto : siquidem venialia suntpeccata certa, propria voluntate commissa, et vero, ac supernatural! dolore lugenda ; quod totum requiritur, et sufficit ad materiam proxi­ mam, et remotam hujus Sacramenti : non ergo est fundamentum ad asserendum cum ea non posse vere, et cum fructu confici : licet enim Pœnitentia (insurgentem aliam objectionem praeoccupamus sit principali­ ter instituta in remedium peccatorum gra­ vium post baptismum, ut constat ex dictis, id non officit quominus, supposita ejus institutione, et carentia peccati gravis, se porrigat ad peccata venialia excludenda qu® proprie sunt ejus materia, licet minus D.Tbom. principaliter, ut affirmat D. Thomas Sol. ad 3. Quod enim sit Sacramentum mortuorum tantummodo infert, ante ipsum in re, vel in voto, pnecedere peccatum mortale ut in plurimum; non vero probat ante ipsum in re susceptum semper existere, ac comitari ; i siquidem queit homo per ejus votum justi- I licari, et in Baptismo apparet, qui etiam est Sacramentum mortuorum, et ex sua ’ institutione tendit in destructionem origi- | nalis; cum tamen in re susceptus non j semper ipsum expellat, ut contigit in Cor- i nelio, de quo in actibus A post, et aliis ante realem susceptionem baptismi in gra­ tia existentibus. Porro in Pœnitentia viget specialior adhuc ratio ad id asserendum : quia cum sit instituta ad instar medicin®, non solum sanat, aut sanare potest a morbis læthalibus, sed etiam a levibus, qu® cum leves sunt, ad 1®thaïes dispo­ nunt, et se ipsis sauciant, et vulnerant animam. Unde licet principalius se in | ’ Μ I lethalium medelam exerat, non excludit venialia, sed ut medenda admittit, vel seorsiin, vel gravioribus associata, neu­ trum positive excludendo, nec alterum po­ sitive determinando, ut in limine suppo­ suimus. 3 42. Quod vero idem asserendum sit do Qeid mortalibus rite alias confessis, constat primo ex Benedicto XI in Extravagant! tie Privilegiis, ubi declarat non esse quidem necessarium confiteri peccata semel per Sacramentum Pœnitentiæ remissa ; salu­ brem tamen, et valde utilem fore hujusmodi confessionem : idque approbat piorum ho­ minum non qualiumcumque, sed doctissi­ morum consuetudo. Verba Pontificis hæc sunt : Licet de necessitate non sil iterum eadem confiteri peccata : tamen quia propter erubescentiam, qux magna est Pcenitcnliz pars, ut eorumdem peccatorum iteretur con­ fessio, reputamus salubre. Constat insuper : Nam quod peccata se­ CoaL·· mikr mel confessa iterum atque iterum mani­ priK. festentur, et ecclesi® clavibus subjiciantur, cedit quam plurimum in commendationem hujus Sacramenti ; quod cum medicinale sit, sæpius repetitum magis et magis sani­ tatem affirmat, auget, et promovet, exci­ tando ad ferventiores Charitatis, et Pœni­ tentiæ actus, mediis quibus voluntas firmius adhæret summo bono, et declinat promp­ tius a quolibet malo. Unde nascitur simul urgere in utilitatem frequentius eo utenti : quia licet non remittat peccata alias re­ missa. de quo infra, auget tamen gratiam sanantem, et minuit reatum ad poenam temporalem ex peccatis condonatis relic­ tum, qui quidem non omnino tollitur qua­ libet Sacramentali pœnitentia, nisi acces­ serint magni nostri iletus, et labores, ut supra nos docuit Concilium Tridentinum. Valde ergo proficuus est usus Sacramentalis pœnitentiæ circa peccata rite alias con­ fessa, nec est caput ea excludendi a ra­ tione materiæ remotæ hujus Sacramenti, quoties pœnitens ea voluerit apponere. CosAccedit quod Concilium in eodem Γ/nD. t cap. 2, præmiserat hæc verba : Ante hoc ·Tri défit* tribunal tamquam reos sisti voluit, ut per Sacerdotem sententiam non semel, sed quolies ab admissis peccatis ad ipsum perlinentes confugerint, possent liberari. Ubi licet di­ recte loquatur de non confessis; haud obs­ cure insinuat, vel ad minus non positive excludit, quoties accesserint cum peccatis admissis, posse liberari in sensu expli­ cato. DISP. JJ, DUB. 1 Ευ vet maxime quod nova adsit, et adQsso debeat materia proxima scilicet nova contritio, nova confessio, et nova etiam satisfactio. Unde ergo excludetur a ratione veri Sacramenti ob partium essen­ tialium defectum ? Quocirca audiendi non Rmrd. sunt, quin ab omnibus rejiciuntur, Ricardus in 4, dist, 18, art. 2, quæst. 4 et .C’ii- Guillelmus do Rubione dist. 15, quæst. 2, K»'b. docentes peccata confessa non esse mate­ riam Pœnitentiæ, sed adjiciendum novum aliquod peccatum saltem veniale pro mate­ ria sufficienti. 43. Sed objicies : Forma hujus Sacralw' menti nequit bis cadere supra eadem pec­ cata : ergo eadem materia nequit iterato subjici ipsius formæ. Antecedens constat a paritate Eucharistiae, in qua non est lo­ cus ilerum consecrandi species consecra­ tas, et simul a ratione, quoniam ut sal­ vetur forma hujus Sacramenti, debet verificari vera absolutio a peccatis ; cum tamen jam alias sint remissa : ergo in forma hujus Sacramenti neutiquam potest verificari quod bis cadat supra eadem pec­ cata. Bbfût- Respondetur nesandum esse Antece­ dens, loquendo, ut loquimur, de materia remota, qualia esse peccata supponitur. Cujus probatio etiam fallit, nam (ut exemplum alio duplici retundamus exem­ plo) eadem aqua Baptismi possunt plures successive baptizari; et (quod æque urget) eisdem calice ac patena, quæ sunt materia remota, pene innumeri sacris ordinibus insigniuntur, quin inde aliquis collatorum ordinum nullitatem ausus fuerit suspicari, aut eorum collationem ambiguam reddere. Et ratio est prorsus eadem utrobique : etenim Sacramenta exigunt quidem essen­ tialiter materiam sui remotam ; non tamen ex materia remota essentialiter constituun­ tur, sed ex proxima, et ex forma. Unde stante eadem materia remota, variata proxima, variatur, et subsistit Sacramen­ tum, ut proxima exempla demonstrant. Quod autem id non in omnibus Sacramentis reperiaiur, uti in Eucharistia non reperiri constat, non provenit ex ratione communi Sacramenti, sed ex alia radice juxta quali­ tatem materiæ. Ad secundam Antecedentis probationem distinguenda est Major : de­ bet verificari vera absolutio a peccatis, aptiludinalis, et quantum est ex vi Sacra­ menti, conceditur. Neganda est tamen si loquatur de actuali, et exercita solutione : quoniam hoc Sacramentum in absentia Urgetur. 117 obicis petit quidem, et reipsa infallibiliter confert, augere gratiam, et eminus impe­ dimenta revellere; non vero postulat es­ sentialiter actualiter excludere jam exclusa, nisi ad summum in radice, quatenus auget gratiam medicinalem, in qua inest tanquam in causa formali peccatorum remis­ sio. In quo sensu salvatur vera absolutio a peccatis medio gratiiB incremento per Sa­ cramentum inducto, quatenus illud aug­ mentum de se aptum erat peccata confessa depellere, et abjicere, si non alias fuissent abjecta, et depulsa. Unde concessa, vel ex­ plicata ad hunc sensum Minori, neganda est Consequentia. De qua infra prolixior sermo redibit tractando de absolutionis sensu. 44. Sunt qui occasione hujus quæstionis longiorem aliam disputationem texant circa peccata dubia, an sint, vel non sint mate­ ria remota hujus Sacramenti? Quibus in hac parte morem genere non placet, cum res sit alterius loci, a quo non potest di­ velli, quin doctrinæ ordo citra causam invertatur. Sive enim asseratur peccata dubia non esse necessario explicanda, ut aliqui paucis abhinc annis veriti non sunt asserere, despectis antiquis, et solidissi­ mis fundamentis ; sive oppositum affirme­ tur, ut revera affirmandum est, numquam est verum peccata dubia ut dubia fore ma­ teriam remotam hujus Sacramenti : quan­ doquidem in omni sententia confitendum est aliquod peccatum certum supra quod cadat absolutio. Quod si deficiat, conditionate tantummodo proferenda erit, de quo in tractatu de Confessione, ubi pro­ priam sidem sibi vindicabit hæc difficul­ tas. Modo sufficiat determinasse qualiter se habeat hoc Sacramentum circa peccata ante Baptismum, et post Baptismum juxta communem ac veram doctrinam. Contra quam nulla est relatu digna sententia, nec argumentum, quod ex dictis non sit facile diruere. Sed ut nihil relinquamus intac­ tum, superest, explicemus quid sentiendum de peccatis in ipso Baptismo commissis ; ad quodnam videlicet horum Sacramento­ rum pertineant, vel ad Baptismum, cui coexistunt, vel ad Poenitentiam, quam an­ tevertunt? Quod quidem sequenti dubio examinare studebimus. Quid de peecjtis dubiis- fis DE PŒNITENTIA. DUBIUM IL Utrum pfccola commitsa in ipsa receptione Baptismi sini materia Pirnilenlùt? Pwj*· 45. Ad clariorem hujus difficultatis ex,a'· *' peditionein recolenda sunt, qua1 circa causalitatem Sacramentorum tomo præced. tract, de Sacramentis in genere scripta re­ liquimus, ubi examinata est illa quæstio : Quandonam Sacramenta causent gratiam, vel in tempore, vel instanti ? Ubi etiam explicuimus quale sit hoc instans, qualiterque se habeat ad partes successiva’ temporis antecedentis, quibus probatio verborum in confectione Sacramentorum respondet ; quandoquidem non instantanée, sed successive proferuntur, atque ideo illis ; assignari debet et tempus, et instans terminativum, seu quod idem est, ultimum mutatum esse iliorum, sicut cuilibet alii motui de genere successivorum. iurT quibus duo quoad praesens satis op­ portuna eliciuntur. Primum est dupliciter posse intervenire peccata in celebratione Baptismi; vel ita ut committantur toto tempore, aut aliqua parte illius, seu in instantibus intermediis, quin perduret ac­ tus peccandi, usque ad ultimum mutatum esse verborum, sed ante ipsum liniatur. Vel taliter, quod in eodemmet instanti, in quo compendas, ac perficiendus erat Bap­ tismus, homo delinquat graviter, nec am­ plius duret, sed verum sit affirmare hæc duo : Nunc est peccatum actuale, el imme­ diate ante non fuit : Nunc est peccatum actuate, e! immediate post non erii, quid­ quid sit de macula habituali ex peccato actuali relicta, quæ tandiu durare potest, quandiu actus pravus vel formaliter, vel virtualiler non retractetur. riaiio 46. Habemus secundo pravos actus eli­ citos intra Baptismum, non tamen pertin­ gentes ad ultimum ejus instans, in quo habet effectum, vel habere petit, absolute non opponi ipsi Baptismo : cum contin­ gere possit in ipsomet instanti elicere baptizatum actum displicenti», ct retractatio­ nis actuum antecedentium. In quo casu ut f-ugo. bene vidit Lugo de Pœnitentia disp. 16, sect. 1, non fraudaretur Baptismus fructu, nec pcenitens maneret in peccato. Unde ut locus sit quæstioni in hac parte, debet a disputantibus supponi praedicta peccata non esse retractata vel ante instans, vel in ipsomet instanti perfectionis Baptismi, DISP. Il, DUB. II. sila non Sacramento, quod vere intendit intra cujus celebrationem fuerunt commissa recipere; sed illius'fructui, quæ est gratia. modo dicto. Cum quo tamen cohæret (interveniente Porro ultra prœdicta peccata, vel bapignorantia invincibili , et consequenter tismi tempore, vel in ipsomet instanti ter- i*'*·· bona fide vel circa necessitatem attritionis minalivo incursa, quæ possunt esse di­ ad digne accedendum ; vel circa ejus exisversarum spetfieruin, utputa injustilite, leniium revera non appositam, licet falso luxurias, vel alterius vitii, superest aliud existimetur apponi) per accidens non com­ speciale peccatum, quod incomplexe no­ mitti novum illud peccamm formalis fic­ minatur Fidio, et explicatura L). ThomaD-t** tionis. Iu quo eveniu impeditur fructus in 4, dist. 4, quæst. 3, art. 2 ad I, his Sacramenti a peccato praeexistenti non de­ verbis : Fidio proprie est, cum aliquis testato, et labitur homo in fictionem pure aliquid ostendit dicto, vel facio, quod non negativam, non tamen voluntariam, et po­ est in rei veritate. Hoc autem contingit du· sitivam, uti accidit in prima, quæ est frepticiter. Uno modo, quando ex hac intentione quentior. aliquid dicitur, vel fit, ut aliud ostendatur, 47. Unde satis constat, quodnam sit quam rei veritas habet, et tunc fictio est subjectum, seu materia circa quam hujus speciale peccatum, et sic non accipitur hic. dubii nimirum peccata inter baptismum Alio modo quando aliquid ostenditur, quod celebrandum patrata, et peccata, in ipso rei veritas non habet, dicto, vel facto ; etiam instanti terminativo, et completivo com­ si non propter hoc dicatur, vel fiat, et sic missa, ac tandem formalis fictio, seu vo­ aecipitvr hic fictio. Quicumque etiam ad luntas Baptismum sacrilege, et absque Baptismum accedit, ostendit se veteri vit# (ructu recipiendi. Quocirca ad illi plene abrenuntiare, el novam inchoare : unde si satisfaciendum triplex statuenda, et stabi­ voluntas ejus, adhuc in vetustate vitæ rema­ lienda erit assertio. Sed ut a facilioribus neat, aliud ostendit, quam sil in rei veritate nos expediamus sit el ideo esi fictio. Ubi, ut vides, quoties quis accedit rationis compos ad Baptis­ §i.· mum cum effectu ad peccatum grave, si non illum deponit, et anteactæ vitæ ip1 I Difficultatis decisio quoad peccata inter sum pœnitel ad minus per veram attritio­ baptizandum commissa. nem, ut docent Theologi in materia de Baptismo, non digne, sed ficte accedit, in­ 48. Dicendum est primo peccata primo choando vitam, et veterem non exuendo; 3 modo comitantia Baptismum non esse ma­ adhuc str posita, ut semper debet supponi, I teriam Pœnitentiæ, sed perlinere ad Baprecta intentione accipiendi verum Sacra­ I tismuni, a quo sunt delenda Hanc as­ mentum, sine qua nec fructum, nec ipsum sertionem docent communiter discipuli Sacramentum reciperet. In quo quidem D. Thomæ, et docere tenentur alii extra eventu ultra illud peccatum, cui manebat ;ϋ. ejus scholam, si consequenter loquanturt obstrictus, a'iud profecto committit spe­ dum asserunt omnia peccata ante Baptis­ cialius irreligiositatis, seu sacrilegii, vo­ mum non pertinere ad Pœnitentiam. Eamluntarie accipiendo Baptismum cum indisque ut minimum evincunt testimonia Conpositione positive contraria ad fructum. jjt- cilii, D. Augustini, et D. Thomæ supra Ex quibus primum est fictio materialis, ·“· allegata, ex quibus omnibus habetur pec­ quam dicit D. Thomas non esse speciale cata, quæ sunt materia Pœnitentiæ, sup­ peccatum, hoc est specialiter oppositum ponere Baptismum reipsa susreptum : virtuti veracitaiis, ut constat ex argumento, scd prœdicta peccata non supponunt Bap­ cui occurrit. Secundum vero est fictio for­ tismum reipsa susceptum, sed tota illorum malis contra reverentiam debitam Sacra­ malitia completa, et terminata est ante mento, quod indigne recipere intendit. instans perfectivum, ac terminativum il­ De quo asseruit D. Thomas in hac 3 p. D·^’3' lius : ergo praedicta peccata non possunt quæst. 69, art. 9, quod fictio hæc quo­ esse materia per Pœnitentiam destruenda. dammodo includit omne peccatum, qua­ Ad hæc peccata quæ committuntur ante tenus per se supponit aliquod peccatum, characterem impressum in anima, non non det-rminans quod sit hujus, vel illius sunt hominis Christiani : sed peccata re­ malit;». Cui quidem accedit voluntas Sa­ censita perpetrata sunt ante impressionem cramentum recipiendi absque vera attri­ characteris : ergo ea peccata non sunt pec­ tione illius, quæ est formalis fictio, oppo­ sita 449 cata hominis Christiani : sed peccata ho­ minis non Christiani non delentur, nisi per Baptismum, ut constat ex «lictis toto dubio praecedenti : ergo prœdicta peccata ut delenda non perlinent ad pœniienliam. sed ad Bapti-nnum. Cætera constant praeter Minorem, de qua anceps Cardinalis de Lugo ubi supra : nam character Baptismi non producitur in anima tempore interme­ dio Baptismi, aut in instanti continuativo partium, sed in ultimo, quod est terrrtinativum, ut contra ipsum, et alios pro­ bavimus loco supra citato de Sacramentis in genere : sed peccata, de quibus est sermo, commissa sunt, ut supponitur ante instans terminativum, seu ultimum muta­ tum esse prolationis formæ Baptismi : ergo prœdicta peccata non pertinent ut delenda nisi ad Baptismum. 49. Hoc autem fundamentum, quatenus nititur in doctrina Concilii, dirui videtur aliquorum doctrina, quos suppressis no­ minibus refert Lugo, disp. 16, sect. 1, num. 12, docentium Concilium statuisse quod certum erat, videlicet peccata post Baptismum esse materiam Pœnitentiæ ; non vero determinasse, quod ambiguum, et sub opinione, quin imo ab eo absti­ nuisse. Erat autem in opinione, an peccata in Baptismo commissa sint materia Pœni­ tentiæ? Et hanc indecisam reliquit Theo­ logorum examini, et probationibus. Et quod attinet ad mentem D. Thomæ sunt etiam, qui apud Granados de Pcenit. controv. 7 , disp. 3, num. 6, respondeant 8. Doctorem solum comprehendisse pec­ cata habitualia existentia cum Baptismo, non vero actualia in ejus celebratione ad­ missa. Hinc vero haud obscure detegitur debilitas, et fallacia praejacti fundamenti, utpote quod procedit ex sinistra Tridenlini, et D. Thomæ inteliigentia. 50. Utraque tamen ista evasio frivola est, et nimirum distorta contra expressam, et valde perspicuam doctrinam. Nam in primis Concilium Sacramentum cum Sa­ cramento, et materiam unius cum alterius materia conferendo, de Baptismo asserit esse institutum in remedium peccati ori­ ginalis, atque ideo ejus materiam expel­ lendam esse peccatum originale cum ac­ tualibus, de quibus, quia foris sunt, nequit Ecclesia judicare. De Pœnitentia vero docet esse prorsus homini necessa­ riam, si aliquo se post Baptismum cri­ mine contaminaverit. E.x his autem prin­ cipiis immediate, et rectissime subsuinitur, Replica, Logo, Granad. Repelli1αΓ· — 120 DE POENITENTIA. omnia illa peccata, quæ antecedunt Bap­ tis irrationale omnino esset dubitaro), sed tismi effectum indispensabilem, qualis est de actu intra Baptismum perpetrato, ipse character, accensenda lore inter peccata textus demonstrat, dicens solutione ad se­ Baptismum præcedentia atque ideo medio cundum illius articuli decimi sæpe allegati Baptismo, et non alio Sacramento esse ex quæst. 69 : Baptismus aufert culpam, el D.T:.t pellenda, et expianda. Et similiter omnia reatum omnium peccatorum procedentium illa, quæ supponunt Characterem, unice Baptismum (ecce peccata habitualia antece­ Pœnitentiæ auferenda servari. Et hac dis­ dent facta) rt etiam simul (en actualia) tributione servata, singula singulis distri­ exislenlium cum Baptismo. Clarior adhuc buendo legitime infertur per consequentiam est solutio ad 3 immediato subjuncta, ubi nostro judicio necessariam, peccata inter i habetur, quod effectus Baptismi non est tol­ Baptismum admissa pro priori ad ejus lere peccata futura, sed pr.vsenlia, vel prxeffectum, qualia sunt, quæ ad hanc per­ I terila. Quæ distinctio esset ineptissima, si tinent considerationem, non ad Poeniten­ I loqueretur de peccato habituali tantum, tiam , sed ad Baptismum ut exttrpanda siquidem quoad maculam tam præsentia pertinere. Quod enim ita clare in Concilio sunt, nec magis pneterita crimina jam diu non sit definitum, ut obtenditur in eva­ facta ante Baptismum, quam in ipso Bap­ sione, nostra non refert; sed sufficit ex tismo admissa, ut constat. Non ergo locu­ doctrina Concilii legitime inferri; alias tus est Angelicus Doctor de peccatis D.Tta dumtaxat in Conciliis expresse statuta, ac I habitualibus tantum, quæ præcesserant definita possent firmiter sustineri, quasi Baptismum, sed etiam de actualibus, quonon essent consequents Theologica*, et I rum in ipsa Baptismi celebratione contin­ evidentes licet in Conciliis non expressæ, git hominem reum fieri. ex illorum tamen principiis efficaciter il­ ! 52. Aliud potest esse effugium, ex doc­ trina Scoti in i, dist. 4, quæst. 5, ubi eusi latae. Nec nutat, aut fallit nostrum fundamen­ propositionem illam universalem, quod tum ex eo quod supponat Sacramenta non Pœnilenlia dumtaxat se exeril in peccata in tempore, sed in instanti, et hoc, termi- post Baptismum, cui adæquate innititur nativo, inducere suum effectum, ut iterum praedictum fundamentum, explicat intel­ possit obtendi : nam illud principium satis, lectam iri vel de peccatis post Baptismum, superque firmatum relinquimus suo pro­ vel de ita inhærentibus, ut de illis nec prio loco, et authoritate, et ratione, a quo attritio, nec contritio fuerit in Baptismo, iterum agendo supersedendum est hic, il­ ! vel ante Baptismum. Juxta quam doctri: nam ad Pœnitentiam pertinent non tantum luc mittendo lectorem. Et quidem quibus tantopere placet opi­ peccata, in quæ incidit homo post Baptis­ nandi licentia, explicent legitimum sensum mum, verum, et omnia illa, jam diu com­ Trident, verborum illorum Tridentini sess. 14, missa, quorum non pcenituit hominem ; cap. 2 : Cum Ecclesia in neminem judicium I vel ante, vel in ipso Baptismo : siquidem exerceat, qui non prius in ipsam per Bap­ omnia ista sunt causa ficte accedendi. Se­ tismi januam fuerit ingressus. In quo non cus vero est. si præcesserit aliquis eorum loqui de judicio externo, et quasi forensi dolor attritionis, vel contritionis, in quo ad compellendum per censuras (ut aliqui casu non ad Pœnitentiam, sed ad Baptis­ arbitrari videntur) sed de judicio Sacra- mum pertinent. Ita Scotus ubi nuper, seotel mentali, evidentissime apparet ex épigra­ quem refert, et sequitur Delgadillo de Poe- Deipphe ipsius capitis, de differentia Sacramenti nit. cap. 14, dub. 4, num. 6, asserens dili4· Pœnitentiæ, el Baptismi, quin ulteriori pon­ esse plurium aliorum. deratione indigeat. Et profecto qui hac 53. Verum, effugium istud facile occlu­ Drspdünostra via non incesserint, fatendum erit ditur instaurando et urgendo doctrinam tur. illis Ecclesiam judicium exercere in ali­ Concilii, in quo distribuitur universaliter quem, qui non prius in ipsam per Baptismi inter peccata ante Baptismum; et inter ip­ januam fuerit ingressus; quæ propositio sum supponentia, et hæc spectare docemur contradictorie opponitur propositioni Con­ ad Pœnitentiam, illa vero ad solum Baptis­ cilii. mum. Quæ distributio falleret, si aliqua Vindica51, Nec est firmior explicatio doctrinæ peccata ante Baptismum ad Pœnitentiam Conf. D.Thcm. D. Thomæ, quandoquidem non loqui de spectarent. Rursus jam Ecclesia exerceret peccato habituali multo ante commisso judicium in delicta extra ecclesiam com­ (de cujus existenlia cum originali in adul- missa ; quod contradictorie opponitur pro­ positioni DISP. Il, DUB. II. positioni universali negative Tridentini, Vfgfiur, ut supra intulimus, l’ræteroa, quia non est majus fundamentum ad illa, quam ista excludenda, siquidem omnia supponuntur commissa extra Ecclesiam; quando homo non erat Christianus. Quod enim in Bap­ tismo, vel ante baptismum contrahantur, dummodo sit antequam charactere homo insigniatur, non refert; siquidem verum est fieri ea peccata ab homine non Chris­ tiano, et consequenter non subdito judicio Ecclesiæ. Nec similiter quod ea peccata sint causa ficte accedendi, interest; quan­ doquidem aliud est formalis fictio, quæ coincidit cum sacrilega, et irreverenti sus­ ceptione, aliud peccatum ipsam antece­ dens. Et ex eo quod fictio subjaceat ju­ risdictioni Ecclesiæ, utpote supponens Baptismum, de quo infra, neutiquam bene colligitur, peccatum fictionis causam Bap­ tismum supponere, ut de se liquet. Semel autem atque illum non supponat, est ve­ rum non esse intra Ecclesiæ jurisdictio­ nem; atque ideo verum etiam est non pertinere ad pœnitentiam quæ solum in ecclesiæ filios vires exerit. Quod tandem causatur Scotus, et magnifaciunt discipuli, de dolore antea ha­ bito, vel non habito ante Baptismum, ad alia excludenda a Baptismi efficacia, alia ipsi reponenda ; omnino impertinens est ad presented quæstionem : siquidem quod aliquorum præcesserit dolor, neutiquam vero aliorum, non infert, nec inferre po­ test, aliqua fuisse dimissa ante Baptismum vel in ipso Baptismo, retentis aliis, quoNm rum non fuit dolor, ut vel ipse Scotus sup(tnu' ponit, et supponere debent alumni : alias Statists. vero omnia sunt facta ante Baptismum, et Baptismi effectum, et æque sunt præsentia quoad maculam relictam. Nullum ergo est fundamentum ad inter ea ita discernen­ dum, sed omnia, vel nulla pertinent ad Baptismum, vel ad Pœnitentiam : non ad istam, ut constat ex doctrina Concilii id non permittente : ergo cuncta illa peccata absque distinctione diluenda sunt per Bap­ tismum, et nullum illorum per Pœniten­ tiam. Id quod ex sequenti conclusione a fortiori constabit. § H. Quid tenendum de peccatis in ipso Baptismi instanti. Meni», 54. Dicendum est secundo peccata com­ 121 missa in ipsomet instanti terminativo Bap­ tismi non esse materiam Pœnitentiæ. Hæc assertio non est æque communis, et certa, ac praecedens, cum contra se habeat graves Authores tam intra, quam extra scholam D. Thomæ. Est tamen conformior doctrinæ Tridentini, D. Augustini, et D. Thomæ, cui proinde subscribunt ex domesticis Cajet, in commea, ad art. 10, cajet, sæpius citatum, Soto in 4, dist. 6, so!o. quæst. 1, art. 8. Nuno in præsenti, et ad χοηο, prædictum art. dub. 2. Martinez de Prado Manlibi dub. 5, 8 3, n. 21, dicens esse corn- "ez,rfe munem inter Thomistas (quod etiam fate­ tur Cardinalis de Lugo) Parra, N. Gabriel Lugo, a sancto Vincentio disp. 8, q. 1, et alii. £ar(!?a; Ex extraneis vero Suarez tom. 3, in 3 p. brief, disp. 28, sect. 5, post tertiam conclusio- SJoare?* nem, § Sed quæres, Henriquez lib. i, de qâez.’ Pœnit. cap. 9, §6. Diana 3 p. tract. 4, résolut. 14. Valentia tom. 4, disp. 4, Cja." quæst. 4, punct. 2. Vasquez disp. 160, cap. 2. Granados controv. 7, do Pœnit. dô=;. diff. 3. Porro ut ejus fundamentalem, et satis præiiefficacem rationem construamus, præ ocu- banda, lis habendum est principium non semel insinuatum, quod in hac parte est veluti basis omnium, vel fere omnium conclu­ sionum, scilicet in hac materia Sacramen­ torum rem non tam ratione, quam autho­ ritate actam iri. Cum enim Sacramenta sint signa ad placitum ex mera Christi vo­ luntate pendentia, non aliud, nec aliter potest humana ratio de illis asserere, quam quod ex Christi Domini instituentis volun­ tate constiterit, vel legitime deduci potue­ rit. Unde in hac parte vitandæ, et prorsus abjiciendæ ac repellendæ sunt omnes illa­ tiones, quæ potentiam vel absolutam, vel alterius ordinis cohcernunt, utpote nullæ, et omnino extra casum, siquidem non de potentia institutoris, sed de eo quod de facto ab ipso institutum est, disputatur. Nec similiter quisque pro suo libito debet eorum efficaciam, aut, ut ita dicamus, activitatis sphaeram porrigere, aut coarctare, quasi arbiter illorum finis; cum hic non dependeat ex cujuslibet ratiocinatione, et discursu; sed ex sola, et omnino libera, semper tamen rectissima Christi designa­ tione, qua cuilibet eorum praestituit me­ tam, quam non transgredientur, quamtumvis aliorum discursibus protrahantur. Verum enim vero Christi voluntas in se ipsa nos latuerit nec fuerit quoad hoc ex­ presse revelata, non aliunde eam aptius 1'2‘2 4 DE PŒNITENTIA venari concessum est, quam per doctrinam Concilii, quod est. veluli organum dlvinæ mentis, et sanctorum Patrum, præcipup D An- vero D. Augustini, et D. Thomæ, qui gosl. 1> .Thom. accuratius hanc materiam discusserunt, et ad unguem examinarunt. Quocirca illa sententia erit amplectenda, et pro viribus propugnanda, quæ vel certo deducitur, vel conformior apparet eorum assertis, et consequenter illa respuenda, et rejicienda, quæ magis distat, vel non ita consonat cum eorum doctrinis. Hac jacta, et a ne­ mine, ut credimus, neganda, basi 55. Probatur nostra conclusio sequenti discursu : etenim ea dumtaxat peccata sunt, et assignari debent pro materia re­ mota Sacramenti Pœnitentiæ, quæ cons­ titerit assignari a Concilio, vel ipsi conformius extiterit, nec non doctrœæ DD. Augustini, et Thomæ; Hæc autem non sunt peccata in ipsomet instanti Bap­ tismi commissa : ergo peccata, in quæ quis fuit lapsus in ipsomet instanti Bap­ tismi, non sunt materia Sacramenti Pœ­ nitentiæ. Consequentia est in forma. Major constat ex fundamento præmisso, cui nullus Catholicorum apud quem non præstet libertas opinanti, quam Conciliorum, et SS. PP. doctrina, refragari audebit. Minor, ad quam devolvitur difficultas. probanda est quoad singulas partes, et Trideat. primo quoad primam ex Concilio Tridentino sess. 14, cap. 1, ubi loquens de ne­ cessitate. et institutione hujus Sacramenti post Baptismum inquit : Illis Christum Do­ minum remedium contulisse, qui s* postea in peccali servitutem, et dæmonis poleslalem tradidissent, Sacramentum videlicet Poeni­ tentias, quo lapsis posl Baptismum beneficium mortis Christi applicatur. Ubi tota necessi­ tas, et utilitas Pœnitentiæ reducitur ad pec­ cata post Baptismum, nulla facta mentione aliorum, quæ possunt ipsum comitari in instanti, utpote quæ manebant inclusa in antecedentibus pertinentibus ad Bap­ tismum. Quam sententiam iterum usurpat prope finem illius capitis ducens universo­ rum Patrum consensu semper intellectum fuisse communicatam Apostolis potestatem remittendi peccata hominibus post Baptis­ mum lapsis. Non ergu concessa illis fuit ad peccata remittenda in Baptismi suscep­ tione. Probatur hæc Consequentia ex eoTrident. demmet Concilio cap. immediate sequenti, ubi quamlibet tergiversationem excludit docens : Ecclesiam in neminem judicium exercere, qui non pi itis in ipsam per Bap- lü»n januam fuerit ingressus. Sed homo lapsus in ipsomet puncto terminativo Bap­ tismi non fuit prius in ipsam ecclesiam per Baptismi januam ingressus. Ergo non est in ecclesia potestas in illum pro illo ins­ tanti judicium Pcenitontiale exercendi : et consequenter ex mente Concilii peccata illius instantis non sunt materia Pœniten­ tiæ, sed pertinent ad Baptismum. 56. Confirmatur, et explicatur id ipsum : Coebquoniam si ea peccata lurent Pœnitentiæ materia, procublubio essent media illorum confessione; non enim per sè loquendo aliter queunt sub Pœnitentiam cadere. Sed juxta doctrinam Concilii ea peccata non Tridwi. cadunt sub confessionem : ergo nec con­ sequenter sub Pœnitentiam Probatur Mi­ nor ex cap. 5 et can. 1, illius sess. ubi docetur Christum Dominum integram pec­ catorum confessionem instituisse pro ho­ minibus post Baptismum lapsis, eisque hoc pacto jure divino necessariam existere. Quæ doctrina cum universalis, et doc­ trinalis sit, virtuanter continet exclusivam alterius peccati, quo 1 non fuerit po-t Bap­ J tismum. Sicut quando in eodem Concilio asseritur, aquam naturalem esse materiam Baptismi, et triticeum panem Eucharistiæ, sensus legitimus est nullam aquam, quæ non fuerit vere naturalis, nec ullum panem non vere triticeum esse materiam illorum Sacramentorum. Ergo dum tam universa­ liter statuit Concilium necessitatem confes­ sionis pro lapsis post Baptismum, sensus proprius ejus est nullum aliud præter post Baptismum commissum esse materiam confessionis, ac subinde Pœnitentiæ. 57. Occurrit tamen Lugo dicens Conci­ ObjiiH lium non asseruisse, quod non possit Eccle­ Luga sia judicare de peccato, quod antequam fie­ ret, homo non fuisset in Ecclesiam ingressus, sed solum dicit, quod homo debet esse in Ecclesiam ingressus, prius quam Ecclesia exerceat judicium in ipsum. Ita ille ad ver­ bum, ubi totam posterioritatem a Concilio statutam reducit ad judicium, non vero ad peccatum. Sed quis non videat hanc explicationem Di'jidnimis esse distortam, et ab scopo Concilii tar. penitus abeuntem ? Tum quia ea expositio neutiquam adaptari potest verbis, quæ re­ tulimus ex cap. 1, ubi clarissimum est posterioritatem referri ad p eccatum post Baptismum, non vero ad judicium siqui­ dem lapsis post Baptismum, statuit adbibi­ tum esse remedium Pœnitentiæ, et confes­ sionis nulla facta mentione judicii. Quin imo ; DISP. il, DUB. II. 123 imo consequenter ad ibi dicta, cap. 2, I cilio in line illius capituli dicente, quod immediato iiorum docuit, voluisse Chris­ Sacramentum Pœnitentiæ pervenire non potest ad integritatem et perfectam novi­ tum amo tribunal Pœnitentiffi eos omnes tatem vitte, qualem consequimur in Bap­ sisti, ί/ui se posica (id est postquam medio tismo, nisi magnis nostris fletibus, et la­ Tn'iffli· Ihptismo facti sunt membra Ghristi, ut boribus. Sed juxta glossam illam Lugonis ibi habetur) crimina aliquo conlaminaveecclesia potest judicare de peccatis extra rinl. Ubi sole clarius est posterioritatem ecclesiam commissis in foro pœnitentiali cadere supra peccatum subsecutum ad in hominem intra ecclesiam existentem : Baptismum, et non supra judicium. PrœGjiira te rea j nam ipsum Concilium vel leviter ergo et imponere illi satisfactionem pro delictis, in qua fuerit lapsus ante Baptis­ salutanti, satis perspicuo apparebit, quod mum : non ergo ea remittenda quoad cul­ unum et alterum intendat, et revera do­ pam, et pœnam relinquuntur Baptismo, si ceat, cum ecclesiam in nominem exercere quidem subjacent Pœnitentiæ judicium Pœnitentiale qui non prius in ip­ 58. Confirmatur, et explicatur ad homi- coufirm. sam non fuerit ingressus : tum et ipsa nem. Nam juxta Concilium, et rei verita­ peccata post Baptismum nun commissa ad tem omnia peccata reducuntur in duas hoc tribunal non pertinere, ut constat ex verbis illico appositis, in quibus docet eos classes, quarum una est eorum, quæ sunt ante Baptismum, altera illorum quæ sunt qui postea quam facti sunt membra Christi, post Baptismum, ut fatetur ipse Lugo : et aliquo se crimine contaminaverint, ante cuilibet earum provisum fuit a Christo Do­ hoc tribunal sisti debere. Ubi non reliquit mino speciale, ac proprium remedium, effugium ad prioritatem, vel posterioriialem judicii, sed clare posterioritatem pec­ primæ videlicet Baptismus, secundæ vero Poenitentia. Sed pœnitentiæ assignat ip­ cato detulit, quod debeat esse post Bap­ tismum. summet Concilium dumtaxat peccata post ütol. Et quidem si sensus Concilii tantum es­ Baptismum, ut constat evidenter ex ejus verbis. Ergo omnia alia censuit Concilium set, ut obtendit Lugo, quod homo debet ad Baptismum pertinere alias, diminute esse in ecclesiam ingressus, prius quam processisset, non dinumerando omnia pec­ ecclesia exerceat judicium in ipsum; plane cata ad Pœnitentiam spectantia, siquidem conficeretur posse ecclesiam judicare de aliqua non post Baptismum erant ejus ma­ peccatis retro ante Baptismum, in homine teria. baptismo insignito ; quod est contra ipsum, Ad hæc. Norma in hac parte vere theo- Additur, et contra communem Theologorum asserlogizando, ut supra ex omnium sententia ■i;·2· tum. Ex quo rursus fieret omnia peccata præmonuimus, non est proprius discursus, jam diu retro ante admissa non remitti ad quem Concilia, et Patres detorqueamus, totaliter, et quoad culpam, et quoad pœet vel invitos trahamus ; sed e converso nam per Baptismum. Porro unum, et illorum verba, et sensa tenenda sunt, et ex alterum sequi constat : nam ut ecclesia illis nostra argumenta deducenda. Sed ex judicet hominem solum derideratur, quod homo debeat esse intra ecclesiam prius­ Tridentino constat evidenter peccata post Baptismum fuisse a Christo Domino Poequam ecclesia in ipsum suum exerceat nitentiæ destinata : ergo non procedit ad judicium. Hæc autem propositio æque vera mentem Concilii ejus doctrinam amplians est, sive diu ante, sive paululum, sive in ad peccatum non post Baptismum, Qua ipsomet instanti Baptismi lapsus fuerit enim facilitate sine fundamento in Conci­ homo : er_O in vi illius Concilium non lio id asseritur, eadem cum magno funda­ exclusit peccata ante Baptismum, sed so­ mento repellitur. lum absolute asseruit, hominem debere 59. Hæc forte præsentiens prædictus Alia esse intra ecclesiam, etiam si peccata ex­ tra illam sint facta. Quod vero alterum in­ author, et impugoatæ explicationi parum fidens confugit ad aliam dicens Concilium tùgo feratur sic ostenditur : nam pro peccatis ibi non loqui de omnibus baptisatis, sed solutio, judicio Pœnitentiæ expositis debetur aliqua de iis solis, qui digne baptizantur, et con­ satisfacio, quamvis contingat eam ali­ sequenter gratia perfunduntur. Hi autem quando ob penuriam vel temporis, vel al­ utpote viva, et perfecta Christi membra, si terius circunstantiæ non imponi : quod est signum a posteriori ea non penitus esse pustea lapsi fuerint, remedio indigent Pœ­ deleta, quoad omnem reatum pœnæ tem­ nitentiæ, de quibus proinde recte, et abs­ que offendiculo currit doctrina Concilii. poralis ; idque supponitur ab eodem Con- : DE ΗΕΝ1ΊΈΝΤ1Α. Quam quidem non protrahendam existi­ mat ad indigne suscipientes Baptismum; quippe qui eo non efficiuntur proprie, et simpliciter membra Ecclesiæ, sed imper­ fecte : quorum uleo non meminit Tridentinum. Unde ejus legitimus, ac genuinus sensus est, eos, qui in Baptismo fiunt membra Christi, non indigere Pœnitentia, nisi ad peccata, quibus decursu temporis se contaminaverint ; secus est de aliis Bap­ tismo non sanctificatis, de quibus Conci­ lium non egit. ^ur'1" Hoc tamen effugium imbecillius est praecedenti, et claudicare videtur ex alio capite : siquidem doctrinam generalem il­ lius coarctat ad membra viva, et absque authoritate. et ratione excludit alia mem­ bra proprie talia, qualia esse habentia fi­ dem, licet in peccato mortali existentia docuit D. Thomas supra quæst. 8, art. 3 et ex ipso, et communi discipulorum doc­ trina statuimus ibi agentes de gratia capi­ tali, ubi ad veram rationem membri Christi, seu, quod idem est, ecclesiæ. solam conve­ nientiam in uno credito satis esse mons­ travimus; alioqui non essent modo in ec­ clesia propria membra nisi quæ essent in gratia. Quod esse falsissimum vel inde constat, quod summus Pontifex utpote ca­ put et Vicarius Christi vere est ex membris ejus potius, imo et potissimum absque ulla dubitandi ratione ; cum tamen lateat, an sit membrum vivum ? Non ergo ad ratio­ nem veri et proprii membri Ecclesiæ re­ quiritur gratia, sed sola fides. Constat au­ tem hanc, sicut et spem Theologicam simul cum charactere infundi indigne, vero tamen baptismo ablutis : ergo effi­ ciuntur vera et propria membra ecclesiæ, quin obsit peccatum indigne susceptionis. fan^lDr θ1' E1 hinc reassumunt vires nostræ J * probationes, et simul detegitur debilitas interpretationis opposite. Siquidem Tridentinum docet a vere, et proprie membris ecclesiæ post Baptismum commissa de­ licta fore subjicienda judicio Pœnitentiali, nulla facta mentione alterius delicti : sed indigne baptizati sunt vere , et proprie membra Ecclesiæ, licet non ita perfecta, ut viva : ergo ab illis peccata post Baptis­ mum commissa sunt Pœnitentiæ subji­ cienda, quin ad aliud teneantur, nec teneri docuit Concilium, vel assignetur textus, quoad amplius cogantur. Et quidem stul­ tum esset in dubium vertere, Christum non potuisse hoc privilegium Baptismo con­ ferre. Illud autem de facto contulisse coi- ligimus ex vera doctrina Concilii, juxta quam in tota illa sess. fit recursus ad Pce. nitentiam pro diluendis peccatis post Bap­ tismum. Ex quo videtur supponere cuncta alia ad Baptismum spectare, vel diminute processit, quod non debet concedi. Rursus. Si Tridentinutn non comprehen­ dere voluit nisi membra viva, exclusis 11) membris mortuis, ut oponatur Lugo : ergo Lw. in vi Concilii nec monentur, nec obligan­ tur membra mortua ad quaerendum reme­ dium Pœnitentiæ, si resipiscere voluerint, siquidem cum illis sermonem non habuit : hoc autem est absurdissimum, et ab omni veritate alienum : ergo et illud ex quo in­ fertur. Probatur Minor ex eodem Triden- Trfiat tino cap. 2, ubi hæe habentur post verba supra allegata, de iis, qui /oris sunt, etc. Secus est de domesticis fidei, quos Christus Dominus lavacro Baptismi sui corporis mem­ bra semel effecit (Videat Lugo, an peccato­ res fideles, et indigne baptizati inter do­ mesticos fidei debeant accenseri). Nam hos, si se postea crimine aliquo contaminaverint, non jam repetito Baptismo ablui, cum id in ecclesia Catholica nulla ratione liceat, sed ante hoc tribunal lanquam reos sisti voluit. Et clauditur capitulum his verbis : Est au­ tem hoc Sacramentum Pœnitentiæ lapsis post Baptismum ad salutem necessarium, ut non­ dum regeneratis ipse Baptismus. Ubi do­ cetur pro omnibus, et singulis Ecclesiæ membris necessitas Pœnitentiæ post Bapti.-mum. Quod ergo fundamentum est in Concilio, vel ad retrotrahendam pœniten­ tiam ad Baptismum, vel ad exponendum ejus universalem doctrinam de membris vivis, et non de peccatoribus, quibus op­ portunior est Pœnitentia? Remanet ergo ex mente Tridentini sola peccata post. Bap­ tismum esse materiam Pœnitentiæ. §111. Probatio ex D. Augustino et D. Thoma. 62. Veniamus jum ad probandam Mi­ norem principals argumenti ex D. Augus­ tino. Etenim in sententia S. Doctoris in indigne suscipiente Baptismum tantum­ modo peccatum fictionis formalis pertinet ad Pœnitentiam : sed peccata quæ possunt fieri in ipso instanti Baptismi sunt longe alterius rationis a formali fictione : ergo juxta mentem ilugustini peccata ipsius instantis Baptismi, quæ non fuerint forma­ lis fictio, non sunt materia Pœnitentiæ. Consequentia Prc-tat eades MiWf. DISP. Il, DUB. IL Consequentia est legitima, Minor etiam liquet ex prtelibatis in limine hujus quæsp;Au· tionis. Major invenitur asserta a S. Doctoro loco supra citato ex lib. 1, contra Donastistas cap. 12, per verba sequentia : Sic non impeditur llaplismi gratia, quomi­ nus omnia peccata dimittat, etiam si odium fraternum in ejus, eui dimittuntur, animo perseverat. Solvitur enim hesternus dies, et quidquid supra est, solvitur, etiam ipsa hora; momenlumque ante Baptismum, et in Baptismo. Et in hoc sensu prædictum tesDTîom. timonium allegatur a D. Thoma supra qaæst. 69, art. 10, ad probandum solam fictionem perlinere ad Pœnitentiam, non voro ejus causam, quæ coincidit cum pec­ catis in eo instanti concurrentibus, ut in­ fra videbimus. Porro D. Augustinum eo loci solam formalem fictionem reduxisse ad spheram Pœnitentiæ clarius est, quam probatione indigeat, siquidem præterita, præsentia, et in ipso momento Baptismi facta, sub ipsius Baptismi efficacia com­ prehendit. 1^°°· 63. Unde refellitur aliquorum expositio ahiio obtendentium solum modo fuisse loèutum «:«»· de peccatis inter Baptismum, non in ipso Baptismi instanti commissis. Quod si esset verum, non bene pro sola fictione ad Pœnitentiæ medicinam recurrisset, nec melius asseruisset omnia peccata per Bap­ tismum dimitti excepta fictione. Quod ta­ men in eodem capite asseruerat docens, tunc valere incipere ad salutem, cum illa fictio veraci confessione recesserit. Hinc etiam dispellitur Cardinalis de Lugo initr. terpretatio asserentis S. Doctorem non fuisse locutum ita metaphysice de peccatis illius instantis, sed de illis, quæ quandiu ministratur Baptismus, fieri contingit, ut constat ex dictis pro nostra prima conclu­ sione, quam nequit non prædictus Author hoc testimonio probatam, vel illo compul­ sus fateri. Hæc (inquam) intelligentia, et coincidit Quin præcedenti, et eisdem motivis dispel­ litur, ut ea expendenti constabit. Præterquam quod quæ major metaphysica desi­ derari poterat in D. Augustino, quam distinguere tempus præteritum apræsenti, et hoc ultra inter partes, et momenta divi­ dere, et facta divisione, solam fictionem Pœnitentiæ purgandam excipere, aliis ibi occurrentibus, et concurrentibus ipsi Bap­ tismo adseriptis ? Profecto nec in ipso Lugo satis metaphysicæ addicto reperietur major. Hoc autem opere implevisse S. Au­ 125 gustinum constat ex contextu totius ca­ pitis, et evidentius erit aliorum effugium praecludendo. 64. Occurrunt ergo alii in illis verbis non contineri mentem D. Augustini, siquidem arguebat contra Donatistas, et ex illorum assertis, quamvis falsis, eos ur­ gebat, et compellebat. Hinc causantur prædicti Authores, quibus prælusit Lugo ubi supra, nec ea sententia nostram asser­ tionem fulciri, nec consequenter recte D. Augustinum a D. Thoma pro sua con­ clusione allegari : siquidem D. Augustinus non ex propria mente, et judicio, sed ex mente Donatistarum, contra quos agebat, fuit loculus. 65. Solutio hæc, quatenus tangit mentem D. Augustini, et eodem ictu pungit D. Thomaro, eum oscitantiæ, aut minoris fidelitatis in præiata allegatione arguendo, majoris momenti est, nec proinde dissimu­ lari, aut prætermitti digna ab illis, quibus cordi est magna S. Doctoris veracitas cum æquali, et in callendo, et in allegando D. Ausustinum felicitate, et fidelitate. Quocirca illis S. Doctorem exui nec suffert reverentiæ cultus, nec permittit præclarum auihoritatis pondus, quo in Eccle­ sia pollet. Quo respiciens Granados æquisSime docuit, superque authoritatis, ut illi deberemus stare, conciliasse D. Thomam, esto testimonium alleqatum non e^set ex mente D. Augustini, ut sonare videtur. Et hoc quidem sufficere videbatur ad eliden­ dam evasionem. Sed quia hæc responsio urbanior quam solida est, et prætensum nævum non radicitus expungit. Secundo et verius refellitur concedendo S. Doctorem ibi agere contra Donatistas intendentes vel iterationem Baptismi, vel in ecclesia Donati esse verum Baptisma, medio quo suscipiebatur vera peccatorum remissio : ex quo subinferebant, Donatis­ tarum esse veram Ecclesiam, ut supra con­ tra Vasquez expensa, et fideliter relata clare demonstrant. Augustinus itaque stre­ nue decertans contra repetitionem Bap­ tismi totus erat, in asserendo Christi Bap­ tisma in parte Donati, sed ultra docebat, et urgebat egregie tale Baptisma in parte Donati non proficere ad salutem illis, qui manentes in sua discordia, et divisione ab Ecclesia, non deponebant odia fraterna, et peccata actualia, quæ obici erant gratiæ Baptismi, et infusioni Spiritus Sancti. Unde quousque peccatum impediens depo­ neretur, et veraci purgaretur confessione Aliorum evas'0· Lugo. vindicaΒ Grana‘los· EnacieaAugusl,ni· DE PIBNITENTIA. (quod non esse poterat nisi in vera Eccle­ sia) manebat suspensus fructus Baptismi Semel vero atque auferrentur, illa obstan­ tia, et impedientia, jam Baptismus antea male susceptus incipiebat es.-e fructuosus, et faciebat omne id, quod a principio fecis­ set, si non fuisset impeditus, vires exerens in peccata ante Baptismum, et in Bap­ tismo, unica dumtaxat fictione excepta, veraci, ut ipse loquitur, confessione pur­ ganda. Ut autem id clarius ostenderet S. Doc­ tor, nihili fecit captiunculam Donatistarum, qua possent obtrudere baptizatis in sua Ecclesia etiam infundi Sp ritum Sanc­ tum in ipsomet instanti Baptismi ; sed quia manebat fictio, illico recedebat, et præterita peccata redibant. Sed perstitit D. Ac- S. Doctor eos urgendo illis verbis : Si jrusi. ergo hoc dixerint, hoc etiam in eis intelliganl fieri, qui extra Ecclesiæ communionem, sed ecclesix Baptismate baptizantur, quod ubi­ cumque fuerit, sanctum est per se ipsum, el ideo non esi eorum , Donatistarum) çui se­ parantur. sed ejus ■''Ecclesix) unde se separanl : valet tamen, et apud eos hactenus, ut per ejus lucem transeant ad dissensionis sux tenebras, continuo redeuntibus peccatis, quæ Baptismi sanctitas in illo temporis puncto dimiserat. 66. Adhuc tamen eo ex ipsorum mente praemisso, nihil in le confici pro eorundem dogmate, ncc consequenter contra veram D. Augustini doctrinam, probare pergit Matt.18. exemplo illius parabolæ Maith. 18. de servo cui Dominus centum denariorum debitum remiserat, cum tamen servus ille alii conservo decem denarios remittere no­ luisset. Et hinc vehementissime premit adversarios inquietis : Tempus ergo quo ac­ cipitur indulgentia per Baptismum, tempus est reddendx rationis, ut omnia debita, quæ inventa fuerint, dimittantur. Sed illi servo remissio centum denariorum non profuit, quominus in peccatum iterum incideret, I et alia, ut illi volebant, redirent, nec pec­ catum illud obstitit, quominus quantum erat ex parte Domini, vera fuisset cantum denariorum condonatio : ergo similiter in Baptismo. Quo I non proluerit condonatio, D. Au­ probat S. Doctor dicens : Melius quidem gust. fuerat, atque hoc potius congruebat lanio debitori reddituro rationem, et expectants misericordiam Domini sui, ut prior ipsi conservo dimitteret, quod ei debebatur, et sic. ad rationem reddendam, ubi misericor­ diam Domini imploranda erat, accederet. I Quod voro peccatum illud non remittendi ■ conservo decem denarios non obstiterit j remissioni quantum est ex parte Domini factæ (quæ erat secunda pars Minoris) os­ tendit per hæc verba : Nec tamen illud quod nondum conservo dimiserat, impedivit ho­ minum ejus, quominus in illo tempore acci­ pienda: rationis dimitteret ei omnia, qux debebat. Hoc autem totum verum est non solum ex mente Donatistnruin, sed ex ipsa parabohe historia, qua illos urgebat Au­ gustinus, quamque utpote evangelicam non poterat non veram censere. Sed quid profuit (subtexuit S. Doctor non quidem A:,·*, approbando, sed respuendo eam sanctifica­ tionem instantaneam, et continuo dispa­ rentem ut prorsus commentitiam, et inu­ tilem) quandoquidem in caput ejus propter odiorum perseverantiam, rursus omnia con­ tinuo replicata sunt. 67. in quo quidem processu manifeste apparet ex propria mente fuisse locutum, et solum illis permisisse reditum peccato­ rum. Unde totam illam argumentationem, et veritatem in ea contentam applicans Baptismo subnectit immediate verba supra relata, et allegata a D. Thoma, et conclu­ dit capitulum dicens : et hæc sæpe contin­ gunt in Ecclesia, nimirum recipi Baptis­ mum cum peccato, quin peccatum obsit ; remissioni fiendæ per Baptismum, semper sanctum, licet non sancte receptum : nec I non post Baptismi gratiam redire iterum I peccata, non ad sensum Donatistarum I plane hæreticum, sed per novum lapsura in illa, vel alia. Hinc mens D. Augustini satis perspicue monstratur : nam ex duo­ bus assertis Donatistarum, et sanctitate instantanea. et recidivis peccatis, alterum ut inutilem repudiavit, alterum ad sanio­ rem sensum reduxit S. Doctor Nullum ergo est fundamentum asserendi ex ipso · I rum, et non ex propria mente fuisse locu­ tum, nec consequenter sigillandi allega­ tionem in hac parte factam. Et rursum habemus D. Thomam efficaciter vindica- D.Thts. tum a nola, qua inurebatur, siquidem in sensu ab Augustino intento, et ex propria sententia obfirmato ipsum allegavit, et con.-equenter non Pœnitentiam. sed Bap­ tismum valere ad omnia peccata in puncto Baptismi existentia, excepta formali fic­ tione, ut constat ex verbis illis D. Augus­ tini : quæ Baptismi sanctitas in illo temporis puncto dimiserat. Quibus assonant a'ia : Tempus ergo, quo accipitur indulgentia per Baptismum, tanquam tempus reddendæ ■Μ DlttP. Il, DUB. 11. denti® rationis ont, ut omnia debita, quæ invania fuerint, dimittantur, videlicet in punctu Baptismatis, nt convincit exemplum paraboli» domini instantanée dimittentis debitum quod reporiobat centum denario­ rum. Ι“·ϋ4' 68. Ex quibus efficaciter instauratur Miutio. noris principalis probatio ex 1). Augustino sub hac forma. Quoniam ea peccata, quie dimittuntur per Baptismum, non sunt ma­ teria Pœnitentiæ : sed juxta mentem D. Augustini omnia peccata existentia aute Baptismum, et commissa in ipso puncto Baptismi, excepta fictione, perti­ nent ad Baptismum : ergo nulla præter lictionem sunt materia Pœnitentiæ. Præmissæ constant ex dictis, et Consequent a legitime infertur ex illis. Quem discursum corroborat testimonium D. Thomæ, quod subjungimus. Dicendum (inquit S. Doctor art. 10, sæpe allegato ad 2) quod fictio non removetur per Baptismum, sed per Panilenliam subsequenlem, qua remota, Baptismus aufert culpam, el reatum omnium peccato­ rum praecedentium Baptismum, el etiam si' mul exislentium cum Baptismo Unde Juguslinus dicit lib. de Baptismo : Solvitur hesternus dies, et quidquid superesl, solvi­ tur, el ipsa hora, momentumque ante Bap­ tismum , el in Baptismo. Deinceps autem continuo reus esse incipit. Et in solutione ad 3 addit : quod effeclus Baptismi non est tollere peccata futura, sed præsentia, vel prxterila. Unde manet probata Minor illa principalis ex utroque S. Ductore, siqui­ dem uterque S. Doctor defert Baptismo i efficaciam ad praeterita, et ipsi præsentia peccata remittenda : et nulla magis præ­ sentia, quam quæ in puncto Baptismi committuntur. § IV. Alia conclusionis ratio. 69. Probatur deinceps conclusio ratione s-Hi,·. alia, quaoppositæ sententiæ fundamentum diruitur. Quod enim peccata illius instan­ tia ad pœnitentiam, et non ad Baptismum pertineant, non aliunde provenit, aut pro­ venire queit, nisi vel quia eadem est ratio de illis, ac de fictione formali; vel quia sunt hominis existentis intra Ecclesiam : vel quia opponuntur ipsi Baptismo, cujus effectum retardant. Sed nullum horum obstat, quominus specient ad Baptismum : ergo peccata illius instantis non sunt ma­ 127 teria Pœnitentiæ, sed attinent ad Baptis­ mum. Consequentia est legitima, Major continet omnia adversariorum motiva, et Minor probatur : Tum, quia formalis fictio est posterior Baptismo, posterioritate sal­ tem naturae : siquidem ejus malitia consis­ tit in indigna susceptione Baptismi : indi­ gna autem Baptismi susceptio habet pro materia, et objecto baptismum male re­ ceptum ; cum ergo objectum, seu materia circa quam versatur actus, præcedere de­ beat ipsum actum, consequitur fictionem formalem supponere Bapiismum indigne receptum, quem respicit, et supra quem cadit. Tum etiam : quia fictio directe, et formaliter respuit gratiam Baptismalem, quam non vult expresse, et formaliter re­ cipere : ergo intendit baptismum sine fructu, et consequenter impedit effectum illius : ergo Baptismus ut indigne receptus est objectum, et materia fictionis : ergo illa fictio non est materia Baptismi, sed alterius Sacramenti. Patet hæc Consequen­ tia : quia nequit esse materia Baptismi peccatum illud, quod est fortius ipso Bapt'smo, ipsi formaliter adversatur, quoad fructum, et nullatenus ab eo potest des­ trui. Sed hæc omnia conveniunt fictioni, non autem cæteris peccatis ibi accidentaliter comitantibus, ut ea conferenti consta­ bit : ergo specialis ratio est recurrendi ad Pœnitentiam pro fictione, prae aliis peccatis illius instantis. Hinc facile apparet non obesse secundum : nam quod peccata illa sint hominis primo existentis intra Ecclesiam, solum probat peccatum sacrilegii ; non tamen evincit, quod omnia peccata illius instan­ tis sint sacrilegia, siquidem non commit­ titur nisi unum sacrilegium indigne recep­ tionis, ad quam omnino impertinenter se habet, quod sint duo, vel viginti peccata, nec similiter quod sint hujus vel alterius speciei; siquidem idem formaliter sacrile­ gium committitur, sive plura, sive pauca, sive illa, sive ista sint. Et constat a si­ mili aliorum Sacramentorum, quibus accideniarfum omnino est ad rationem sacri­ legii, quod homo v. g. celebret, vel absolvat sacrilege cum pluribus, vel paucioribus peccatis. Unde retorqueri potest, et bene, argumentum contra adversarios, ut consi­ deranti constabit. Nec similiter evincit illud motivum, quod peccata illius instantis sint aliquo modo posteriora Baptismo, ut supposui­ mus initio dubii. Alias sunt priora ipso . Secun­ obg™e. jicitur. 128 DE PŒNITENTIA. Baptismo. Ergo quod ea peccata sint ho­ minis primo incipientis esse in ecclesia, non bene infert ad Pœnitentiam perlinere. Probatur efficaciter Minor ex doctrina tam vera, quam communi omnium discipulo­ rum Γ). Thomæ, juxta quam dispositio coaptans ad formam, et ab ipso effective procedens, est prior ipsamet forma in ge­ nere causæ materialis, ex cujus parte se tenet. Quod quidem principium absque ulla exceptione procedit quoties dispositio non procedit effective a forma ; et eodem prorsus modo currit in indisposition?; quippe cum eadem ratio utriusque sit, tam dispositio aptans quam indispositio retar­ dans, aut impediens se tenent ex parte sub­ jecti. Quo ut per se noto supposito urgetur iila Minor : nam sicut dispositio ad for­ mam non procedens a forma totaliter, et adæquate se tenet ex parte subjecti, et ma­ teriæ et in vi hujus est prior ipsa forma prioritate naturæ: ita et indispositio ob identicam omnino rationem. Sed peccata illius instantis ut distincta a formali fic­ tione sunt hujusmodi. Ergo praecedunt Baptismi susceptionem in genere causæ materialis, quin a Baptismo procedant. Sunt ergo illo priora prioritate naturæ in genere causæ materialis absolute. Non est ergo eadem ratio de illis ut pertineant ad Baptismum, ac de fictione, quæ est pos­ terior Baptismo, ut fictio sit, modo expli­ cato. Confirm. 70. Confirmatur ad hominem contra Thomistas in hac parte adversos : quoniam . ex una parte Baptismus se exerit in præterita delicta, et in præsentia, ut constat ex D. Thoma : alias peccata illius instantis sunt præsentia ipsi Baptismo, ilioque priora : ergo non debent pertinere ad Pœ­ nitentiam omnino posteriorem Baptismo, sed ad ipsum Baptismum, quem præcedunt, si standum est principiis D. Thomæ. Urgetur. Urgetur secundo ex eisdem principiis : nam quod ultima dispositio, anteeat, et subsequatur formam, a qua procedit, non obest, quominus exclusio impedimenti tunc occurrentis sit effectus ipsius formæ, ut constat in generatione naturali, in qua exclusio formæ præcedentis est effectus ipsius generationis, ut supponimus cum Phiioso- adversariis juxta illud Philosophi : Geneplius‘ ratio unius, est corruptio alterius : sed peccata illius instantis ex una parte sunt priora Baptismo, et ex alia ab ipso non procedunt : ergo potiori titulo perlinent ad Baptismum, et sub ejus efficacia ut ex­ cludenda cadunt. Nam quod in eo instanti l non removeantur, ut aliquis posset obten· dere, est omnino per accidens, sicut pero^t accidens illis est esso in illo instanti. Nec c'· est eadem ratio (ut aliam repi icam submo­ veamus) de fictione ipsa formali in eodem instanti occurrenti, quippe quæ ab intrin­ seco petit esse in illo instanti, et esse pos­ teriorem Baptismo, in quem ut indigne i suscipiendum ut in objectum collimat. Qua propter huic soli servarunt D. Augustinus, ' et D. Thomas, quod veraci confessione i purgaretur Quod ergo homo in illo ins­ tanti incipiat esso intra Ecclesiam, sicut non aufert prioritatem respectu Baptismi explicatam, ita non infert ab ejus efficacia fore excludenda, remoto obice formali. 71. Jam non obesse tertium ostenditur; quia nimirum illa peccata impedire efiectum Baptismi competit illis ex oppositione inpfc communi, cum gratia sanctificanti, quæ provenit ex genetica ratione peccati mor­ talis, non vero ex peculiari repugnantia cum Baptismo, et ejus proprio effectu. Eam vero non obesse, quominus cadant sub efficacia Baptismi ostenditur ; nam casu quo ille homo cum illis peccatis, eis­ dem numero, bona fide Baptismum susci­ peret . invincibiliter existimans furandi v. g. animum, in quo erat, non impedire effectum Baptismi, el consequenter invin­ cibiliter ignorans necessitatem attritionis 1 supernaturalis ad fructuosam receptionem (in quo casu non esset formalis fictio juxta ea, quæ supra prælibavimus) non esset necessarium illi homini pro illorum reme­ dio Sacramentum Pœnitentiæ (siquidem non commiserat novum peccatum fictionis, nec aliud post Baptismum, ut supponitur) I ut ex communi sententia docet Prado de pnk Baptismo dub. 5, § 4 , referens pro ea Nuno, Cabreram, Sylvium, Suarez, Co- χ»» ninchum, Lugo nobis adversum, Bonacinam, Henriquez, Dianam, Aversam, Can(fidum, et posset plure» alios referre. Sed su'ficeret supernaturalis attritio, absque recursu ad Pœnitentiæ Sacramentum, ut cum relatis docet Arauxo supra q. 68, et Anar docere tenentur alii omnes admittentes ignorantiam invincibilem in adultis ali­ quorum ad dignam susceptionem præexactoruro. Quo quidem exemplo nobis et adversariis in hac parte, communi, salis demonstratur peccata inibi occurrentia non opponi directe, et formaliter Baptismi gratiæ, nec excludi ab ejus causalitate, et efficacia; nisi quatenus excludunt attri­ tionem 129 DISP. II, DUB. il. tioneni supernaturalem, quæ est dispositio Ad. v. ad gratiam baplismalem juxta illud Act. 2 : PanÜcnliam ayile, el baplizelur unus­ quisque vestrum, et consequenter inferunt, vel causant voluntariam, et indignam sus­ ceptionem Baptismi. Siquidem hac defi­ ciente, licet illa sint, non idcirco perli­ nent ad Pœnitentiam, sed ad Baptismum. Numquam ergo per se opponuntur Bap­ tismati gratiæ, nisi ob communem ratio­ nem incompossibilitalis cum gratia, quæ importatur ex communi ratione peccati mortalis, et gratiæ, nec pertinent conse­ quenter ad Pœnitentiam, nisi sub ratione communi peccati, vi cujus inducunt fictio­ nem formalem, non stante ignorantia, seu bona fide. Î V. Duplex consectarium præcedenlis doctrinae. 72. Quo fit primo sic cum praedicta ^a' ignorantia accedentem sola attritione indi­ gere ad remissionem peccatorum ; ob cujus solius defectum irremissa mansere, et SaPrinaa. cramentum evasit infructuosum. Unde ea posita, ipsemet Baptismus absque alio Sa­ cramento se exerit, et explicat in illorum extinctionem, sicut et in alia retro antea commissa. Quod consectarium ut legitime ïuqoez. illatum probant, et approbant contra Vas­ quez disp. 160, cap. 2, cuncti alii nostræ, et alterius sententiæ patroni et suadet ratio, tum quia ad hoc ut Sacramentum modo efficiat, quod dum perageretur, non fecerat, sufficit, adesse eam dispositionem, ob cujus defectum suspensus fuit effectus, et non adsit aliud novum impedimentum obsistens : sed in eventu de quo disputa­ mus, adest vera attritio, quæ defuerat, et non intervenit novum aliud impedimen­ tum, quandoquidem non committitur no­ vum peccatum ob invincibilem ignoran­ tiam generantem bonam fidem : ergo in eo eventu non requiritur contritio, sed sufficit vera attritio. Diximus veram re­ quiri attritionem, quia existimata non sufficit ; quippe solum deserviet ad excu­ sationem legitimam illius, si forsan fuerit obligatio ; non vero ad obtinendam ve­ niam. Tum etiam ob discrimen hujus Sa­ cramenti ab aliis, quæ sunt Sacramenta vivorum, et consequenter non postulat, ut ista, contritionem perfectam ex parte susTrüeL cipientis, ut constat ex Concilio Triden· tino, et communi doctrina Theologorum ; a quibus immerito recessit Vasquez ; licet Salmant. Curs, thcolog. tom. XLX. concedere teneatur in Pœnitentia, de qua adhuc est expressior doctrina in ipso Tridentino. 73. Fit secundo fictione formali acceden- Secuntern ad Baptismum nec teneri, nec debere du®· manifestare in confessione nisi peccatum sacrilegæ susceptionis subticer.do alia. Et ratio est clara ex dictis, tum quia sola fictio formalis vera confessione purganda est, ut supra ex D. Augustino audivimus, et ejus discipulo D. Thoma. Tum etiam quia cætera peccata non opponuntur gra­ tiæ Baptismali, nisi quatenus sunt peccata gravia quasi generice, non vero ex propria cujusque specie : ergo ad pœnitentiæ fo­ rum non sunt deferenda, nisi quatenus gravia, et obici fuerunt, non vero quoad proprias eorum species. Atque ideo sufficit dicere se suscepisse Baptismum sciens, et volens in peccato mortali, quin ad amplius teneatur. Hoc consectarium est omnium Authorum nostræ sententiæ, quos omnes anteivit Cajet, ad art. 10, q. 69, hujus 3 Cajet, partis. 74. Hæsit tamen Suarez, ratus hanc Suarez veritatem pure metaphysicam, et vix, aut dut^ta' ne vix quidem ad praxim reducibilem ra­ tione suboriundi dubii, an excesserint illi actus peccaminosi brevem illius instantis morulam, vel non? Quo etiam scrupulo subactus videtur Cardinalis de Lugo dum Lugo. asseruit disp. 16, sect. 1, n. 2, in praxi certum esse omnia illa peccata fore expli­ canda in Confessione sequenti tanquam materiam necessariam ob incertitudinem durationis vel in solo illo instanti, vel tempore aliquo sequenti. 7 5. Sed quod attinet ad Cardinalem Lugo Excludiimmerito quidem, nec satis consequenter tam formidolose se gessit, et illam in praxim certitudinem statuit, siquidem vel # Antesignanus fuit, vel ad minus viam stra­ vit ad opinandum peccata dubia non esse necessario confitenda, ut patet ex sect. 2, immediate sequenti | 3, n. 58, et sequen­ tibus ubi plura pro ea positione argumenta confecit, unde arma ita sentientes sump­ sere, et ad cum eo sentiendum, et in sui patrocinium advocandum moti esse viden­ tur. Unde non illico apparet qua ratione tantam, et tam indubiam certitudinem sta­ tuere potuerit ratione suboriundi dubii de peccati duratione, si semel peccata dubia non sunt necessario in confessione expli­ canda. Sed quidquid dc hoc sit, quod ad præsens non multum refert, et suo loco examinabimus. 9 UE l’ŒNITENTIA. Di»j ici­ tor scrupcItis. Soarez. Logo. A liquo­ rum liwiialio. Nuno. Solo. 76. Non ita urget scrupulus, quo isti Authores punguntur, ut ob illum cam li­ mitationem approbemus. Tum quia nobis solum incumbit metaphysice veritatem in­ dagari, quin ad praxim descendere com­ pellamur ,de quo summisue, et practicam Pœnitentiæ docentes' quod et fecisse utrum­ que Ecclesiæ Doctorem Augustinum, et Thomam constat. Tum etiam quia idem scrupulus, eademque dubitandi ratio eeque potest urgeri in peccatis ante instans com­ missis inter ministrandum Sacramentum, imo et paulo ante administrandum : et consequenter ea limitatio foret amplianda non solum ad peccata illius instant s, sed etiam ad alia præeedentia, ut quilibet at­ tente considerans facile deprehendet. Quod non intendit Suarez, nec Lugo admittit. Tum etiam, quia veritas metaphysiea quam plurimum deserviet ad pacandum animum Pœnitentis, et illum a novo onere eximendum, si aliqua via ipsi con­ stiterit, ut constare posse non erit ita ardaum, pro .-olo instanti durasse actum peccaminosum. Tum denique : nam esto ita esset, quod quis in praxi dubii scrupulo angeretur, teneretur quidem fateri ea pec­ cata, quoad sui continuationem, quo pacto Ecclesiæ judicio submittebantur, non vero quoad sui inceptionem, et primum esse, sub qua ratione ad Ecclesiam non pertinere constat ex Concilio, D. Augustino, et D. Thoma, cum hactenus expensis. 77. Veiosimilius alii limitare adoriuntur nostram conclusionem alea sola peccata, quæ non specialiter pugnant cum ipso Baptismo, de quibus recte procedunt hac­ tenus dicta. Quia tamen sunt aliqua pec­ cata directe in ipsum tendentia, utpote cum quis animo furandi in eodem Baptismo accedit ad ipsum, vel ut per eum simoniace obtineat beneficium, vel aliis modis, quos docet malitia ad abutendum Sacramentis. Idcirco videtur esse de istis diversa ratio, quandoquidem sunt specialiter sacrilegia directe pugnantia nedum contra dignam Baptismi receptionem, sed etiam contra reverentiam ipsi Sacramento in se ipso debitam. Hæc ergo eadem prorsus ratione, ac ipsa formalis fictio, excludenda veniunt ab sphæra Baptismi, contra quem militant, et adseribi Pœnitentiæ debent. Pro quo refert Nuno tom. 1 in 3 p. quæst. 69, art. 7, dub. 2, conclus. 3, Sapientusimum Magistrum Suto in 4 sent, ubi ita docuisse videtur. 7 8. Std, ut verum fateamur, non sa­ lis percipimus Sapiontissimuin Magistrum apud quem dist. 6, q. 1, art. 8, tj Ex qU0 fit consequens luee verba ruperimus. Qua. propter caule legendus est fi. Thomas in solutione secundi, ubi ait quod Baptismus, remold fictione, aufert culpam, el renium omnium peccatorum procedentium Baptis­ mum, el simul existent ium cum Baptismo. Inlelligil enim ille ea, quæ cum complacentia usque ad Baptismum fide susceptum per­ manserunt, Baptismo deleri : non tamen ipsam perversam susceptionem. Unde ul bene hic notavit Cajetanus illa præeedentia pec­ cata possunt considerari uno modo in su, atque altero quatenus causa exlilerunt pravæ susceptionis Baptismi. Baptismus ergo dia secundum rationem priorem delet, non au­ tem pravam susceptionem. Quare, inquit, dum fictus postea fictionem confitetur, salis est dicat suscepisse Baptismum in peccato mortali sine expressione illius peccati. Ubi Cajetani sententiæ subscribere videtur. Cajetani autem sententia non admittit eam limitationem, sed loquitur indivulse de omnibus peccatis usque ad instans perfectivum Baptismi inclusive, excepta sola fictione formali. Et in hoc sensu eum sentiunt contrarium, et ut talem allegant Authores oppositæ sententiæ nec nos aliud sentimus, aut docemus, quam quod in hac parte sensit, ac tenuit Cajetanus » et eam esse mentem D. Augustini, et D. Thomæ existimamus. Non eruo admittenda est limitatio adhibita juxta mentem SS. Doctorum, et quod magis est Concilii Tridentini uniformiter docentium sola pec­ cata post Baptismum commissa esse ma­ teriam Pœnitentiæ. Præterquam quod ea complacentia, quam dicit 8oto, non est præcise habitualis, sed nova, et actualis, atque subinde novum peccatum. Si autem est novum peccatum, eadem ratio militat in hoc ac in aliis, quocirca voluntaria est limitatio. 79. Nec faciendam cogit casus ibi des­ criptus, qui non est tam exhorbitans a communi hominum fragilitate, ut pruden­ ter judicare possimus 8. Doctores latuisse, aut supervolasse. Et tamen absolute, et absque ulla prorsus limitatione docent nullum præter fictionem peccatum ante Baptismum, et in ipso momento Baptismi excludi ab ipso Baptismo, et ejus efficacia : nullum ergo est fundamentum in sanctis Doctoribus eorum universalem doctrinam limitandi, aut coarctandi. Eo præsertim, quoniam æque premit adversarios, el om­ nium Cijs, Cijft Decidi* lur casos. disp. ii, DUB. II. subjiciendi, quæ si deficiat nullus erit Bap­ nium sententiam, juxta quam absque con­ tismus, Deinceps intervenit intentio fu­ troversia omnia peccata ante Baptismum randi, quæ est finis operantis, et movet pertinent ad Baptismum, et non ad Pœnifinaliter ad furtum, ad quod assumitur ut icntiam. Demus ergo biduo, aut triduo anto Baptismum habuisse eam pravam in­ medium susceptio Baptismi. Nam ut in­ quit D, Thomas : quæst, 8, de malo art. D.Thom. tentionem, quam nec tempore, nec in ins­ 15, aliquis non denominatur fur, vel natanti Baptismi retractavit. Pertinebit ne ad chus ex actu, vel passione, sed ex habitu, Baptismum, vel ad Poenitentiam? Profecto ad Baptismum in omni sententia. Et hoc sicut de injusto Philosophus dicit in 5. non ob aliud nisi quia juxta doctrinam Kl hic. Intentio autem hominis provenit ex P- 's- Concilii, I). Augustini, et D. Thomæ, habitu, ct ideo quando aliquis furatur, ul IW. omnia peccata præcedentia Baptismum mœchclur;, committit quidem actu peccatum sunt materia diluenda Baptismo, et non furti ; sed tamen intentio procedit ab habilu, Pœnitentia. Quid ergo refert, quod fiat in et ideo non denominatur fur, sed inachus. ipso instanti Baptismi, si ex una parte Juxta quam doctrinam homo intendens prteccdit ipsum in genere causie materialis, furtum in Baptismo, non tam est sacrile­ ut clare ostendimus, et ex alia habemus gus, quam fur, licet fiat reus sacrilegii. ex D. Augustino, et D. Thoma efficaciam 'et furti. Unde quod est ibi formalius est Baptismi ad praeterita et præsentia, non furtum, non vero sacrilegium, ut constat vero ad fatura porrigi, idque videtur ap­ ex doctrina, quam tradidimus de Bonitate probasse Concilium solum post Baptismum et malitia disp. 6, dub. 4, ubi ostendimus commissa adscribi Pœnitentiæ? Non ergo bonitatem, aut malitiam actus desumptam ex hoc capite restringi debet nostra sen­ ex fine operantis esse formaliorem illa, tentia; sed absolute, et prout a D. Augus­ quæ provenit ex objecto immediato; hæc tino, et D. Thoma fuit proposita, amplec­ enim est materialis, et quasi substractive tenda, et propugnanda est. Et ad dubitandi se habens respectu illius, ut late ad men­ rationem dicitur, quod semel atque furtum tem D. Thomæ ibi expendimus, præcipue fit in eodem instanti, licet sit sacrilegium vero § 4 et 5. Unde consequitur hominem contra Baptismum, non tamen opponitur intendentem furtum media sacrilega sus­ ceptione Baptismi, non prius furari posse, per se primo Baptismo ratione sui, sed quam commiserit sacrilegium : atque ideo ratione fictionis adjunctæ, qua deficiente furtum illud supponere sacrilegam suscep­ abs dubio Baptismus deleret furtum illud tionem Baptismi, et consequenter fictio­ sacrilegum ob virtutem quam habet ad prælerita, et sibi praeterita expurganda, a nem formalem, quæ nihil aliud est quam voluntaria in ligna susceptio talis Sacra­ qua dumtaxat excluduntur futura. Id quod menti, ad quam sequatur furtum. etiam instari potest in ipsa Pœnitentia, 81. Hinc jam dehiscit viribus illud mo- InCrmiquæ quia in sententia satis communi rece­ matur tivum, et detegitur ineptitudo vel ad superius dente fictione causât gratiam, nedum re­ mittit alia peccata, sed etiam contra ipsam coarctandum, vel ad oppugnandam vere moticommissa præter peccatum mortale irreve­ universalem conclusionem statutam. Tum Yum. renter accedendi, quod solum aliam con­ quia in ea fit sermo de peccatis, quæ sunt fessione purgandum relinquitur, causa, non utcumque in intentione, sed 80. Nisi mavis negare suppositum argu­ quæ in executione fundant formalem fictio­ menti, quia illa peccata non sunt nisi post nem, et sunt quasi substractum illius. Baptismum ob rationem in eo tactam de Cujus oppositum evenit in præsenti, quan­ fictione formali, ad quam sequuntur atque doquidem nec extenditur sacrilegium, nec ideo inepte ob il a limitatur conclusio. Ad exercetur nisi per ordinem ad furtum , cujus lucem observandum est intentionem quod est finis operantis. Tum etiam (et illam furandi in Baptismo tria importare, fere in idem recidit) quia quanio adest quæ oportet distinguere, supposito ut sup­ furtum, jam in executione prius erat com­ poni debet, non fuisse retractatam, nam missum sacrilegium indignæ receptionis. alias non impediret fructum Baptismi, iti­ Quocirca illud peccatum furti medio Bap­ dem est de fictione, quæ si retractaretur, tismo cum sequatur ad fictionem, quam in ipsomet puncto Baptismi, non esset ex intentione operantis debet supponere, planum est pertinere ad Poenitentiam pofictio nec impediret fructum ilius. Requi­ tiori titulo quam ipsa fictio, quæ suppo­ ritur itaque primo vera intentio recipiendi Baptismum, et medio ipso se Ecclesiæ nitur. 132 DE POENITENTIA. peccatis illius instantis, quia licet ex parte subjecti se teneat aliquomodo prœcedendo; tamen ex sua speciali ratione affert esse impedimentum gratiæ Baptismatis, et in­ ducere ejus privationem; quod non habent alia peccata ibi comitantia accidentaliter. Et quia hoc modo non opponitur cum charactere, aut cum virtutibus fidei, et spei informium, nec illum, nec istas ex­ cludit. Quocirca objectum ut ita dicamus, fictionis est indigna receptio Baptismi, quod non competit aliis peccatis ibi om­ nino accidentaliter concurrentibus. Et hinc potius computatur fictio inter peccata, quæ subsequuntur Baptismum, quam alia. Unde nec formaliter. nec concomitanter perlinet ad Baptismum. Non quidem for­ maliter ob oppositionem explicatam. Nec LUimx difficultatis resolutio. etiam concomitanter; nam ad hoc erat Ultima 82. Tertio, et ultimo dicendum est pec­ necessarium, quod ipse Baptismus alia conclu­ catum quod vocant fictionis, esse mate­ peccata deleret stante fictione : hoc autem sio. riam Pœnitentiæ. Hæc conclusio est adeo est falsum, et solum a Donastitis excogi­ communis, et certa, ut merito dixerit Pa­ tatum, sed a D. Augustino catholice ex­ P. Sua­ ter Suarez a nullo negari posse, Pt Nuno pugnatum, et rejectum : ergo non est rez. caput, unde pertineat ad Baptismum, suNuno. oppositum temerarium judicaverit. Qua­ propter ab allegandis Authoribus abstine­ bindeque solum spectat ad Pœnitentiam. mus. 83. Nec refert, si objicias hinc recte RepliaFaadaFundamentum hujus conclusionis de­ probari fictionem non abstergi per ipsum- Wf· meolum· promitur ex hactenus dictis. Nam quodli­ met Baptismum dum actu indigne suscipi­ bet peccatum mortale per se loquendo tur ob impedimentum præsens indebitæ remittitur aliquo ex duobus Sacramentis dispositionis. Non vero convincitur non ex Christi institutione ad peccatorum re­ posse auferri, et purgari stante vera attri­ missionem. ordinatis : sed fictio non re­ tione. quam solam sufficere ad auferendam mittitur per Baptismum, cujus fructum fictionem, et alia peccata cum Baptismo impedit : ergo necessario consequitur re­ recepto constat ex § V hujus dubii. Si autem hujus reddatur ratio, quod ad Solatia. missum iri per Pœnitentiam, atque ideo per se ut ejus materiam ad hoc Sacramen­ Baptismi fructum non requiritur major tum pertinere. Utraque Consequentia cons­ dispositio, quam vera attritio supernatu­ tat, et præmissæ non indigent ulteriori ralis, atque ideo ea stante Baptismum probatione : nam Major satis superque proprium effectum inducere, et consequen­ Trident, demonstrata manet ex Concilio Tridenter a fictionis peccato, sicut a cæteris ibi tino, ex quo constat duo esse remedia a existentibus mundare. Christo Domino instituta pro duplici ge­ 84. Contra utrumque stat, et imprimis Γπαρπnere peccatorum, originalis, et actualium, contra primum. Quoniam fictio, de qua gnatgr. unde catholice nequit negari. Miriorem loquimur, est peccatum grave sacrilegii : expresse asseruere D. Augustinus, et sed nullum peccatum grave sacrilegii post D. Au­ D. Thomas, ut constat ex testimoniis su­ Baptismum remittitur nisi vel per attritio­ gust. nem cum Sacramento in re Pœnitentiæ, vel D.Tliom. pra allegatis, ipsaque ratio suadet : tum quia fictio directe, et per se excludit gra­ per contritionem, in quia includitur ejusdem tiam baptismalem. quæ in adultis esse votum : ergo non potest auferri fictio, quin debet voluntarie recepta, et media fic­ interveniat Sacramentum Pœnitentiæ, in tione voluntarie abjicitur. Tum etiam , re vel in voto, alioquin Pœnitentia non quia fictio est posterior Baptismo, quippe esset necessaria in ratione Sacramenti lap­ qute aliter non subsistat, quin suppo­ sis post Baptismum, cujus oppositum defi­ nat, aut præexigat ip^um absque debita nivit Concilium Tridentinum, ut supra vi­ dispositione, seu quod idem est, cum in­ dimus. Numquam ergo Baptismus est digna receptione. In quo differt ab aliis potens tollere fictionem. Hinc diruitur se­ cundum : Et instatur manifeste in ipsa fictione formali, quæ quia non completur, imo nec est, nisi in ipsa receptione Baptismi ^quid­ quid sic de voluntate jam pridem antece­ denti, an fuerit, vel non fuerit retractata) non dimittitur per Baptismum, respectu cujus semper intelligiiur subsequens, et posterior, siquidem non est fictio, si non cernat Baptismum indigne susceptum. Cur ergo furtum meJio Baptismo perpetratum non supponit Baptismum male receptum, et consequenter non pertinebit ad Poeniten­ tiam, quin inde derogetur veritati nostra? assertionis Ï DISP. il, DUD. II.1 eundum : quandoquidem ea ratio solum tenet in casu supra posito do fictione so­ lummodo negativa, in qua non eat pecca­ tum aliquod gravo in susceptione commis­ sum, sed bona tides sine attritione, ut ibi expiicuimus, et docent unius, et alterius sementim patroni. Secus vero ob oppositam rationem quando intervenit novum delic­ tum, ut cx jam dictis constat : hoc enim deleri nequit per veram attritionem sepa­ ratam a Sacramento. Kepio. Ncc etiam obest si iterum replices ex Lugo ubi supra majorem videri esse ratio­ nem de peccato fictionis ut pertineat ad Baptismum, quam de cæteris actualibus. Tum quia omnia sunt hominis baptizati : omnia ergo, vel nullum ad Pœnitentiam debent pertinere. Tum etiam quia prava voluntas indigne suscipiendi Baptismum potest diu ante Baptismum præcedere, et post ipsum subsequi alia quamplura pec­ cata. Tum denique, quoniam in eo ins­ tanti nequit Ecclesia prohibere indignam susceptionem Baptismi homini illi, qui aliunde subditus non supponitur, siquidem nequit præcipere homini non subdito, ut fiat subditus, et consequenter nec præci­ pere, aut prohibere susceptionem dignam, vel indignam Baptismi. Cum tamen prohi­ bere possit cætera peccata in illo instanti. Major ergo ratio esse videtur excludendi peccatum fictionis a Pœnitentiæ foro, quam alia actualia. terittr. n0D) inquam, obest ista objectio, cujus assumptum est prorsus alienum a veritate, ut manifestat censura, qua inuritur a Sua­ rez, et Nuno in conclusione allegatis. Nec oppositum convincunt inductæ probatio­ nes. Nam prima fallit solum attendens ad instans, in quo ea peccata sunt, quin dis­ tinguat in modo essendi ; nec iterum ob­ servat contrarietatem diversam ab illis importatam respectu Baptismi, in qua est nervus totius doctrinæ, et vi cujus expresse exclusere D. Augustinus, et D. Thomas ab influxu baptismi, et ad Pœnitentiæ forum relegarunt, ut constat manifeste ex eorum testimoniis sæpe inculcatis : cæ­ tera vero alia illius instantis delicta Bap­ tismo assignarunt. Quod absque urgentiori ratione unius præ aliis fecisse non est facile creditu. a^r Unde refellitur insistendo principiis trapibo. ditis. Nam licet omnia ea peccata sint in illo instanti, non tamen omnia sunt per se illius instantis, hoc enim essentialiter competit fictioni, ut fictio sit, aliis vero 133 accidentaliter. Unde ista dumtaxat sunt comitantia, nec extra jurisdictionem Bap­ tismi, nisi ratione fictionis, ut constat evi­ denter in bona fide accedentibus, quibus posita suo tempore attritione sola, adhuc in sententia Cardinalis Lugo, Baptismus ipse remittit peccata. Kursus (et sequitur ex præcedenti) peccata primi generis non adversantur Baptismi effectui directe, et per se, nec habent pro objecto directe at­ tacto sacrilegam, seu indignam receptio­ nem; secus vero fictio, ut vel ipse Lugo nequit negare. Major ergo aliqua ratio est in fictione, ut spectet ad Pœnitentiam, quam in aliis : atque ideo esto omnia pec­ cata existentia in illo instanti sint hominis baptizati, non tamen, et eodem modo, ut infra explicabimus. 84. Imbecillior est secunda probatio, et Enenavidetur procedere ex non satis penetrata natura fictionis quoad præsens. Quippe ad probatio, hanc extra rem omnino est, ut supra dice­ bamus, quod diu ante Baptismum, vel im­ mediate ante ipsum fuerit. Unde quod temporis duratione Baptismum præcesserit, non tollit quominus posset, si in ins­ tanti Baptismi retractaretur, vel in ipsius mora, vel ante, per Baptismum deleri ; si­ cut nec alia peccata toto tempore interme­ dio usque ad instans Baptismi ; siquidem voluntas recipiendi Baptismum non reddit hominem Christianum, nec baptizatum. Et consequenter sive antecedant, sive sub­ sequantur innumera delicta post pravam voluntatem sacrilege accedendi ad prædictum Sacramentum omnia utpote hominis existentis extra Ecclesiam, Baptismo, et non Pœnitentia abstergi debent; quin et ipsa fictio, si retractaretur, ut dicebamus : in quo eventu jam non esset fictio, et est falsum suppositum. Esto tamen diu ante mansisset voluntas prava, durassetque us­ que ad proprium instans impediendi fruc­ tum Baptismi, peccata intermedia ad Bap­ tismum pertinerent utpote facta ante Baptismum ; secus vero fictio prout con­ summata in ipso instanti, in quo solum reipsa obsistit fructui Sacramenti, non vero prout antea præcesserat. Et ratio est sæpe tradita, quia fictio ut fictio sit, deter­ minat ipsummet instans receptionis gra­ tiæ, quam excludere intendit. Gratia autem Baptismi non dispensatur per vo­ luntatem sive bonam, sive malam ipsum suscipiendi antecedentem ; sed penes vo­ luntatem quam reperit in subjecto in ins­ tanti causalitatis Baptismi, quod supponi- 131 DE POENITENTIA. mus esse ultimum terminativum, seu mutatum esse verborum, el ablutionis $imultaneæ : ergo fictio ut fictio sit, non mensuratur per alia tempora, seu instantia antecedentia, quæ omnino impertinent ia sunt; sed per indivisibile terminativum Baptismi, in quo necessario petit esse; alias non esset fictio. Porro eo ipso ab intrinseco habet esse sacrilegium in Bap­ tismo contra Baptismum ipsum, quo est fortior, ut supponitur, et consequenter ip­ sius judicium judicio Ecclesiæ summitti debet, cujus est irrogatas contra ipsam, ut ejus Sacramenta injurias solvere, vel ligare medio Sacramento Pœnitentiæ. Cætera autem peccata, ut sæpe dictum est, non habent esse sacrilegia ratione sui, sed ratione fictionis adjuncUe. Et ideo quam tam· vis ipsi instanti sint præsentia, pertinent ad Baptismum, quem præcedunt ex parte subjecti, et in genere causæ materialis. J.V?* 85. Tertia probatio tangit difficultatem Dis longe alterius instituti, nempe quid possit, solutio, vei non po?sjt Ecclesia prohibere7 quod nostra non refert, nec vacat examinare. Quod ad præsens attinet, dicimus pecca­ tum fictionis non esse malum, quia prohi­ bitum ; alias secundum se sacrilegium non esset illicitum. Ex peccatis vero, in quæ quis posset labi in ipso instanti Baptismi, aliqua possunt committi ideo mala quia prohibita, uti consensus in esum carnium die veneris; alia vero e converso, sicut ac­ cessus ad non suam, vel consensus in rem veneream. Quælibet autem eorum sint, prohibita, vel non prohibita ab Ecclesia, si vere peccata snnt, quoad forum inter­ num praescindunt, et a censuris, et ab eo quod Ecclesia potest, vel praecipere, vel prohibere in foro exteriori. Quocirca in præsenti solum interius forum, et reme­ dium coram Deo examinamus. Ad quid ergo recursus ad censuras externas, ad quas non semel in eodem dubio prædictus Au­ thor refugit? 8Θ. Hic disputant aliqui, ad quod perti­ neant Sacramentum peccata venialia? Res­ pondetur sub distinctione praemissa. Et­ enim si fieri contigerit ante Baptismum, vel tempore intermedio, .vel in ipso ins­ tanti Baptismi, per ipsummet Baptismum abluuntur, sicut cætera præter fictionem ; si vero ipsam fictionem supposuerint, non habent aliud remedium, quam remedium fictionis : quod est Sacramentum Pœniten­ tiæ in re, vel in voto. Et ratio est, quia peccatum veniale non remittitur absque 1 mortali cum quo est : sed fictio quæ est peccatum mortale, et gravissimum sacri­ legii, nequit ablui absque Sacramento Pœ­ nitentiæ, in re vel in votu : ergo nec pec­ catum veniale. Nec inde inferas, vel ad remissionem peccati venialis requiri semper novant in­ fusionem gratiæ, vel solo Sacramento Pœnitentiæ in re, vel in voto, semper dimitti venialia. Utrumque enim est falsum, et minime sustinendum. Non primum : quia sicut peccatum veniale per se non excludit gratiam, sed tantummodo minuit ejus fer­ vorem ; ita ad sui ablutionem non postulat per se gratiæ infusionem ; sed dumtaxat incrementum fervoris sibi oppositi; Con­ traria enim contrariis curantur, ut fert proloquium in vera philosophia fundatum. Nec etiam secundum. Tum, quia si ita es­ set, nullum veniale remaneret post Prenitentiam, cam non sit major ratio unius, quam alius; quod esse falsum constat. Tum etiam ob rationem factam : quia gra­ tia medicinalis propria Pœnitentiæ non opponitur directe et per se nisi peccatis gravibus, in quorum remedium fuit prin­ cipaliter promissa medio Sacramento. Non autem fuit promissa pro venialibus, pro quibus sunt p’ura alia remedia, ut supra nos docuit Tridentinum. Requiritur ergo, ut extinguantur medio hoc Sacramento, quod in illo manifestentur, et insuper sit de illis verus dolor. Qualis vero, et quan­ tus is debeat esse, non est hujus loci exa­ minare. Recolantur quæ scripsimus tract, de Justificat, disp. 2, dub. 8. ubi viam stra­ vimus satis D. Thomæ conformem. llleji. tfM Attf fuA·' cm § VIΓ. Principalior sententia contraria refertur. 87. Contra nostram primam assertionem Pratptn nollam judicamus esse sententiam relatu Si'ûlHdignam : nec etiam contra teriiam. Quæ tU. enim contra illas militare videntur potius sunt modi dicendi, et explicandi, quam reipsa sententias : et si quoi pro illis est fundamentum, inter dicendum, et expli­ candum manet dirutum, et ejus Authores allegati. Præcipua ergo sententia directe secundæ nostræ assertioni opposita non distinguit inter peccttum fictionis, et alia illius ins­ tantis terminativi, sed omnia docet absque ullo discrimine esse materiam Pœnitentiæ, subindeque in confessione explicanda, non solum DISP. If, DUB. II. I ? . i • ! i solum secundum rationem communem in qua fundant fictionem ul tenet nostra, et huic adversa sententia ; sed etiam secun­ dum rationes cujuslibet specificae, furti v. g. luxuria·., etc. Hanc sententiam, et ita explicatam defendunt aliqui tam intra, quam extra scholam D. Thomæ, quos reAno». ferunt, et sequuntur Arauxo in præsenti Viu'dub. 2, et N. Franciscus a Jesu Maria in ‘ cursu Morali tom. 1, tract. 6, cap. 4, punct. 1, η. 15, et quidem si tam clare p A“· esset de mente Concilii, D. Augustini, et D.tiob. D< Thomæ, quam est in se ipsa expedita, libenter ei subscriberemus. Sed quia quod magis habet claritatis in se ipsa, minus habet cohærentiæ cum doctrina Concilii, et uiriusque Sancti Doctoris, ut constat ex dictis, ab ea recedendum existimamus, illud præ oculis semper habentes apud Theologum utpote principiis fidei innitentem, non semper præstare, quod utcum­ que clarius est, sed quod principiis fidei, et SS. Patrum fuerit conformius. Nec enim adhuc in aliis scientiis,, quod cla­ rius, semper verius; sed multa sunt falsa probabiliora veris, ut vel ipse Philosophus naturalis docuit. !rau. gg pro |jac erg0 senlentja s0]um stat unicum, idque non imbecille fundamen­ tum desumptum ex doctrina tertiae conclu­ sionis, et reducitur ad sequentem formam. Nam juxta doctrinam D. Augustini, et D. Thomæ ab omnibus admissam forma­ lis iictio pertinet ut propria materia ad Sacramentum Pœnitentiæ : sed eadem omnino ratio est de aliis peccatis comi­ tantibus fictionem : ergo hæc non ad Bap­ tismum , sed ad Pœnitentiam pertinent. Major et Consequentia sunt perspicuæ. Minorem probat Arauxo tripliciter. Primo quia illa peccata prout sunt in illo instanti lerminativo, etiam habent repugnantiam cum gratia baptismali de facto, et eam im­ pediunt : ergo non minus quam fictionem ea oportet confessioni exponere. Secundo ·. quia prout sunt in instanti terminativo, sunt post Baptismum : Baptismus enim (inquit ille) terminatur extrinsece, eo quod desinit per primum non esse, ita ut sit verum dicere : Nunc non esi Baptismus, il immediate antea erat. Tertio, quia illa peccata sunt peccata hominis jam existentis intra Ecclesiam, siquidem sunt peccata hominis baptizati ; sed peccata commissa ab homine intra Ecclesiam pertinent ad J'^.· claves Ecclesiæ: ergo ad Pœnitentiam. '°' Ad hoc ergo argumentum, constat ex 135 dictis negandam esse Minorem, cujus falsitatem hactenus expensa non leviter os­ tendunt, ob speciales rationes, quæ con­ veniunt fictioni, et aliis non congruunt, quin repugnant, ut ostensum est in dis­ cursu hujus dubii maxime vero £ 4, per totum. Et ad primam probationem in oppositum iterum negandum est esse op­ positionem exactam cum gratia baptis­ mali, ul baptismal)» est, et illis peccatis, nisi quatenus substant materialiter fictioni formali, qua proinde deficienti, uti defuit accedenti cum bona fide, adhuc in oppo­ sita sententia, ad eorum ablutionem suf­ ficit attritio absque novo Sacramento. Unde constat totam rationem oppositionis intentæ, tandem in fictionem revocari, aliis peccatis ibi concomitanter, et omnino de materiali se habentibus. Et ratio est clara : nam semel atque homini insit prava voluntas sacrilege suscipiendi Baptismum, non detestando peccata præterita, cuncta alia quæ ibi committit, nec influunt in fictionem, nec sunt illius circunstantiae ; sed dumtaxat se tenent ex parte operantis; ex quo oritur illud sacrilegium in eo unice situm, quod homo cum dispositione con­ traria ad fructum Sacramenti sciens, et volens ad ipsum recipiendum accedit. Prava autem seu contraria illa dispositio nullam importat habitudinem ad Baptis­ mum, si secundum se consideretur, si non adesset ulterior voluntas sacrilege illum recipiendi. Et in vi hujus non tot commit­ tuntur ibi sacrilegia, quot fuerint peccata; unum dumtaxat sacrilegium, ut supra di­ cebamus ex communi sententia, et mani­ feste apparet in aliis Sacramentis. Porro non quamlibet oppositionem aut incompossibilitatem sufficere in præsenti pers­ picuum est ; alias nullum peccatum habi­ tuale expelleretur per Baptismum ; cum quodlibet peccatum ejus gratiæ opponatur. Unde argumentum si aliquid probat, pa­ riter evincit contra Arauxo, Soto, et alios in hac parte adversos de complacentia peccatorum multo ante baptismum non interrupta ad usque ipsum instans inclu­ sive ut consideranti constabit : cum tamen id negent, ut verba supra relata ex Ma­ gistro Soto satis ostendunt. Et ratio est eadem omnino : quoniam sicut compla­ centia non interrupta non est causa fictio­ nis, sed prava voluntas suscipiendi indi­ gne , et sacrilegium committendi ; ita peccata ibi commissa non sunt causa fic­ tionis formalis, licet eam comitentur : et DE PCENITENTTA, consequenter non directe opponuntur Bap­ tismo, aut ejus effectui, sed pure concomilanterse habent. Et cum aliunde proprium sit Baptismi excludere sibi præsentia, et D.Thonj. directe non opposita, ut docet D. Thomas, jure optimo ea Baptismo delenda assigna­ mus ; et fictionem Pœnitentiæ. Secunda §9. Ad secundam probationem distinguenda est Major : illa peccata sunt post rata. Baptismum, si Baptismus sumatur adtequate, negatur Antecedens : baptismo inadæquate, seu quod idem est, quoad partes successivas, sumpto, conceditur Antece­ dens. Contra quam distinctionem non urget probatio : nam licet verum sit, quod in illo instanti sit verum dicere : nunc non est Baptismus quoad sui partes succes­ sivas, uti sunt ablutio, et verborum pro­ latio; est tamen prorsus a veritate alienum illudmel instans non esse intrinsece com­ pletivum , et terminativum Baptismi, quippe quod est instans intrinsecum ejus causalitati, et ultimæ perfectioni, sine quo nec est absolute Baptismus ; neque homo dicitur, aut revera est baptizatus, ut evidenter constat ex doctrina ipsi Arimo. Arauxo, et omnibns Tbomistis communi, juxta quam homo in illo instanti decedens non migraret e vita baptizatus, nec medio baptismate, quod in illo instanti non est, sed immediate antea fuit, purgaretur a peccato originali. Non ergo illud instans totaliter computandum est extra essentiam Baptismi, nec consequenter sine illo est homo absolute, et simpliciter baptizatus. Et consequenter peccata illius instantis non sunt totaliter hominis jam baptizati, et intra ecclesiam existentis : quippe hoc solum competit homini post illud instans. Et hinc constat ad tertiam probationem. Porro in unam, et alteram insurgo sub D.Thorn. hac forma. Nam juxta doctrinam D. Thomæ Baptismi efficacia protenditur ad peccata non solum præterita, sed etiam præsentia : sed peccata illius instantis sunt præsentia ipsi Baptismo : ergo ea peccata subesse | possunt efficaci® Baptismi, et immerito relegantur Pœnitentiæ. Rursus ex TridenRobora- tino roboratur id ipsum. Nam in ejus doc1 ’ trina solum peccata post Baptismum sunt materia Pœnitentiæ : ;sed peccata illius | instantis non sunt peccata post Baptis­ mum : ergo peccata illius instantis non sunt materia Pœnitentiæ. Major continet expressam Concilii doctrinam. Minor de­ bet supponi ab omnibus utriusque sententiæ Autboribus; nemo quippe illorum inficias it peccata post Baptismum esso materiam Pœnitentiæ : quocirca contro­ versia} cardo solum devolvitur ad peccata illius instantis non protracta post illud : si namque ultra illud protendantur, ex hac parte pertinere debent ad Poenitentiam, non quidem quoad primum fieri illorum, sed ratione continuationis, ut etiam docuit Arauxo ubi supra. Cum ergo peccata illius instantis sint in ipso Baptismo, et non post Baptismum, quin ante illum anterioritate naturæ, ut probatum relinquimus, plane conficitur non posse juxta Tridentinum Pœnitentiæ adscribi, sed Baptismo. 90. Nec refert si objicias contra solutio­ Objec­ nis exemplum : casu quo homo in illo tif· instanti decederet, per accidens non fuisse gratiam baptismalem homini infusam, quia nimirum defecit subjectum baptizatum in eodemmet instanti, in quo illi erat gratia infundenda. Quamobrem abiit e vita abs­ que gratia baptismali. Hoc, inquam, non obest, nec minuit. Diluito, sed aggerit difficultatem. Quoniam si illud instatis esset totaliter extra essentiam Baptismi, ut adversarii affirmant, ille homo migraret baptizatus absolute, et simplici­ ter; cum nihil Baptismi, vel ad ejus essen­ tiam pertinens illi defecisset : et tamen damnaretur cum non decesserit in gratia : ergo rite, et essentialiter baptizatus absque ullo actuali peccato incurreret damnatio­ nem æternam, quod est absurdum, et piarum aurium oflensivum. Deinde, sub­ Coajectum immediatum gratiæ non est homo linn. 1. sed anima ; si ergo illud instans est totali­ ter extra Baptismum absolute sumptum, jam anima quæ permanebat, et ut unita fuerat baptizata, poterat recipere gratiam baptismi : quid ergo refert, quod defecisset homo, si non deficiebat anima, quæ est proximum, et immediatum subjectum gra­ tiæ. Præterea, illud absque quo Baptismus non est undequaque perfectus intrinsece, nequit non esse ipsi intrinsecum absolute loquendo, ut constat in puncto respectu lineæ, et in aliis, quæ absque terminatione incompleta manent : sed Baptismus absque illo instanti est essentialiter incompletus : ergo instans illud intrinsece concurrit ad complendum absolute Baptismum. Ad Con­ hæc : Baptismus absolute, et simpliciter firm. 9. sumptus importat nedum paries successi­ vas motus, sed etiam ipsum instans com­ pletivum, et terminativum illius, ut vel ipsi adversarii tenentur concedere : ergo dum Tridentinum, D. Augustinus, et D. DISP. II, DUB. Π. D. Thomas absolute docent pcccata post Baptismum osso dumtaxat materiam Pœnltentlœ, non excludunt, quin includunt ip­ sum instans completivum Baptismi, utpote pertinens ad Baptismum absolute accep­ tum : atque ideo limitatio ab adversariis intent aut omnino voluntaria rejicienda est. smjjh. Arguitur secundo (et est replica contra præmissas solutiones), nam malitia fictionis fundatur in peccatis ipsius instantis se­ cundum proprias cujusque species, utputa vel luxuries, vel injustitiæ et in vi hujus inducunt sacrilegium : ergo et sunt sacri­ legia, et pertinent ad Poenitentiam, uti et ipsa fictio. Antecedens est perspicuum, quandoquidem formalis fictio fundatur in peccatis illius instantis, quæ nequeunt non ad aliquam peccati speciem pertinere. Con­ sequentia vero probatur. Tum quia causa peccati reducitur ad eandem speciem ad quam pertinet peccatum cujus est causa, ut patet in actu, qui est causa omissionis. Tum etiam quia gravius est sacrilegium recipere Baptismum cum pluribus iisque gravissimis peccatis, quam unico dum­ taxat; ut de se constat : ergo ut pœnitens in confessione manifestet gravitatem fic­ tionis, opus omnino erit detegere omnia illa peccata quibus redditur gravius, et enormius; alioqui enim non posset Sacer­ dos rectum, ac prudens judicium formare de gravitate sacrilegii in Baptismo com­ missi. Tum denique : quia omnia il'a pec­ cata, et quodlibet illorum, injuriam irro­ gant Sacramento, cujus fructum impediunt : omnia ergo sortiuntur rationem sacrilegii, et omnia sunt propria materiæ Pœniten­ tiæ. te· Respondetur ad argumentum negando absolute Antecedens ; cujus falsitas constat ex supra dictis, siquidem stare potest for­ malis fictio, quin in ipso instanti aliud committatur peccatum præter ipsam fic­ tionem, per hoc solum quod accedentem non pœniteat de peccatis præteritis et im­ poenitens velit Sacramentum recipere abs­ que eorum detestatione. Ubi non est aliud peccatum actuale præter voluntatem reci­ piendi indebite Sacramentum, quæ est for­ malis fictio : atque ideo falsum est absolute, fictionem fundari in peccatis illius instan­ tis. Si vero Antecedens intelligatur deter­ minate de peccatis, quæ supponuntur fieri in ipso instanti, distinguendum est, et concedendum de fundatione pure mate­ riali, quæ coincidit cum identica, et est insufficiens ad intentum, ut constat in 137 peccatis præteritis, quorum non est dolor, quæ licet supponantur et prærequirantur ad formalem fictionem, nec eam fundant, nec in illam influunt; sed omnino perti­ nent ad Sacramentum Baptismi in omnium sententia. Si vero in alio sensu usurpetur, negari debet, et simul Consequentia illata, cujus probationibus ut occurramus. 91. Recolenda est distinctio in dubii Comlimine explicata, de fictione formali, et m^a' materiali. Quarum potior, imo unica, ratio distijiediscriminis est, quod sicut fictio materia- no' lis, ut ibi nos docuit D. Thomas, includit D.Tliom. omne peccatum, quatenus nullum deter­ minat nec quoad speciem, nec quoad nu­ merum, sed potest cum unico dumtaxat, vel cum pluribus reperiri. Ita formalis fictio, quia consistit in indivisibili volun­ tate male recipiendi Sacramentum, solum postulat peccatum grave pro substracto, et materia ; quin excludat, quod sint plura, vel pauciora, quippe quod est ipsi fictioni accidentarium, et omnino materiale : si­ quidem eademmet numero fictio formalis esset, sive quis accederet cum uno, sive cum pluribus peccatis, hujus, vel alterius speciei. A qua quidem observatione disce­ dere non debent Authores oppositi, apud quos est satis frequenter usurpata distinctio fictionis in formalem, et materialem, no­ mine materialis intelligendo peccata illa, de quibus non est dolor; et nomine for­ malis ipsam pravam, et super adjectam voluntatem directe accedendi ad Baptis­ mum. Ex quo nostro judicio recte colli­ gitur neutrum esse causam, aut circunstantiam alterius, sed utrumque esse simul in illo instanti cum prioritatibus supra assignatis. Nam si peccata sint præterita, licet non retractata, solum interveniunt ibi habitualiter in ratione privationis, quin alium influxum præstent in fictionem for­ malem, ut vel ipsi adversarii docere te­ nentur si consequenter loquantur ; alias in eorum sententia, non ad Baptismum, sed ad Pœnitentiam pertinerent. Si vero sint peccata actualia, cum non directe adversentur Baptismo, sed se teneant ex parte subjecti, ex hoc capite pertinent ad fictionem materialem, et constituunt ma­ terialiter magis indignum, quin alium influxum præstent in formalem fictionem, cui omnino accidentaliter conjunguntur in illo instanti. Unde solum tenent ex parte Djlui;o personæ operantis pure concomitanter. mriusHinc facile diruitur utraque probatio qu.e. •n· . · i proba* illius Consequents : nam prima solum tionis. DE POENITENTIA. tenet in causa mcraliter influente, qualis est actus, qui est causa omissionis ; non vero quando est pura causa materialis conIncidens enodatur difficultas. comitanter se habens, ut constat in eodem exemplo omittentis jejunium v. g. præ­ 92. In hujus disputationis calce supereat QtJ ceptum, qni quidem, et omittit, et pravam decidenda quæstinncuhi do peccatis erronee **"* cogitationem admittere potest in eodem vel alia invincibili ignorantia existimatis, w* i instanti quin una sit causa, vel circunsre tamen vera non commissis, an sint ma* tantia in alteram influens. Secunda etiam teria hujus Sacramenti? Et quidem esse ai-v J deficit quia ilia major indignitas solum se obligationem gravem ea confitendi, inte­ tenet ex parte subjecti, non vero refundi­ rim atque homo eo errore, vel ignorantia tur in formalem fictionem, respectu cujus labore*, nemini potest esse dubium, cum de materiali se habet. Unie solum «st juxta præscriptum Tridentini teneatur gravius sacrilegium gravitate materiali, bomo omnia peccata detegere, ut ea habet non vero gravitate fermai:. Non enim in conscientia post diligentem perscruta­ trahitur ad aliam speciem sacrilegii, ut tionem : sed laborans errore vel ignorantia constat, nec multiplicatur ratio sacrilegii invincibili (imo esto esset vincibilis, dum­ contra Baptismum, cum ejus ratio con­ modo non esset deposita) existimat ea sistat in accessu indigno ad Baptismum, fuisse vere commissa : ergo tenetur sub quæ ibi unica, et indivisibilis est. Et qui­ culpa gravi ea confiteri ; alioqui stante tali dem constans est hominem plura peccata ignorantia invincibilis, committeret sa­ omittentem in Confessione non commit­ crilegium. Et si esset vincibilis, dum ta­ tere nisi unicum, et indivisibile sacrile­ men non vmceretur, eidem se exponeret gium; cur ergo pluribus actuahter irretitus periculo. Quaiibet ergo ignorantia laboret, cum unica solum voluntate indigne reci­ sive vincibili, sive invincibili, quandiu ea piendi Baptismum, plura sacrilegia per­ non deponatur, explicanda in confessione petrabit? Et ratio videtur eadem ; quia sunt, ob præceptum manifestandi omnia voluntas omittendi plura peccata in eadem peccata gravia, prout sunt in conscientia. confessione non partitur, aut multiplicatur 93. Nec obstat judicium illud esse er- Rqfa. nec physice, nec morahter juxta numerum roneum, ac subinde falsum : ergo in vi peccatorum, quæ omittuntur, quippe qui illius nequit homo vere obligari ad confi­ materialis est, et de materiali se habet : tenda ea peccata. Nam concesso Antece- Sata similiter ad voluntatem recipiendi Baptis­ denti, neganda est absolute Consequentia, mum indigne, de materiali est, quod adsint quia licet nec judicium sit verum, nec pec­ plura, vel pauciora peccata, atque ideo cata revera sint coram Deo; sunt tamen non est ratio multiplicandi sacrilegium. in hominis apprehensione ac notitia vere RriorPorro argumenti debilitas detegitur re­ commissa.,Unde operaretur ea non mani­ quetur. torquendo ejus formam. Nam qui jam festando contra conscientiam, ac si revera pridem ante Baptismum innumera, eaque fuissent, et consequenter committeret sa­ enormissima peccata commisisset, acce­ crilegium subticendo. quæ conscientia pro­ dens sine eorum detestatione profecto in­ palanda dictaret. Nam licet conscientia dignius accederet, et majus, ac gravius erronea per se, et absolute nequeat obli­ committeret sacrilegium, quam si cum gare ad opus ; bene tamen per accidens, uno dumtaxat peccato reciperet : et tamen facta illius suppositione, donec vincatur, in nulla sententia foret cogendus ad ea in et deponatur. Quæ est doctrina D. Thomæ D.Wa. confessione explicanda : non ergo omne quæst. 18, de veritate art. 4, ubi in cor­ quod utcumque gravat, vel auget sacrile­ pore articuli docet, quod quamvis talis cons­ gium, in confessione explicandum est, sed cientia, qux est erronea, deponi posset1 dumtaxat illud, quod formaliter anget, vel nihilominus tamen dum manet, obligatoria moraliter multiplicat. est, quia transgressor ipsius de necessitate Confirm. Id quod etiam liquet in veriori, et com­ peccatum incurrit. Diversimode tamen recta muniori sententia deobliganti a manifes­ conscientia, el erronea ligat : recta quidem tandis circunstantiis intra eandem speciem ligat simpliciter, el per se; erronea autem aggravantibus, in quibus æque urget mo- secundum quid, et per accidens : Ille enim, tivum argumenti, quin compellat ad eam cui didat conscientia, quod teneatur ad for­ sententiam vel deserendam, vel non verio­ nicandum, non est obligatus, ul fornicatio­ rem judicandam. nem sine peccato dimittere non possit, nisi 5*·« whm» DISP. II, DOB. 11, subidi conditione, si talis duret conscientia. ri.nor Quod si iterum urgere, velis vel prudrntiam illam confessionem non imperare, vel aliquando ad falsum concurrere, quod est contra ejus rationem, cum sit virtus intel­ Fji< lectualis. Respondetur neutrum sequi ex #!iw· nostra solutione, sed asserendum semper est confo-sionem illam esse imperatam a prudentia, ot banc semper attingere infallibiliter verum. Ratio utriusque est : quia prudentia non dirigitur illo jud.cio erroneo ad imperandam confessionem; sed alio dictamine omnino vero, pertinenti al Synesim virtutem sibi adjunctam ad recte hic et nunc judicandum, quale est, esse obtemperandum legitime praecipienti, seu praeceptum esse adimplendum. El inde subfumit : Tridentinum praecipit omnia peccala prout sunt in conscientia post diligentem discussionem esse confessioni exponenda : ergo hic el nunc oportet adimplere illud praecepium omnia peccala prout sunt in cons­ cientia, confessioni exponendo. In quo pro­ fecto nihil falsum apparet, et in vi hujus praecipitur confessio illorum, quæ erro­ nee contingit judicare esse commissa : at­ que ideo error ille quasi accidentaliter præsupponitur aliunde, quin influat in ip­ sam confessionem, aut eam regulet. Id quod etiam liquet in hostia non consecrata public® adorationi exposita, quam pruden­ tia tam recte, quam vere jubet esse ado­ randam, quin a vero practice attingendo deficiat. Nam, ut loco nuper citato docet D.Tlja. β, Thomas : Ille qui conscientiam erroneam habet, credens eam esse redam, alias non erraret, nec inhxrel conscientia; errones propter rectitudinem, quam in ea credit esse : inhxrcl quidem per se loquendo rectx conscientia;; sed erroneae quasi per accidens, in quantum hanc conscientiam, quam credit esse rectam, contingit esse erroneam. Cre­ dere autem conscientiam illam erroneam est quid præsupposilum ad prudentiam, et ad omnem ejus actum, et proprie attinet ad partem speculativam, in qua reperitur error, quin descendat ad virtutes practicas, ut explicuimus tract, de virtutibus post disp, 2 q, 57, in commem, ad art. 5. KScel· 94. Unde ad excitatam difficultatem c&i n>Hi- respondetur nullatenus ea peccata existi­ ur. mata esse materiam hujus Sacramenti. Et ratio jam supra indicata est : nam materia hujus Sacramenti, sicut et cujuslibet alte­ rius, non dependet ex nostra apprehen­ sione, sed ex eo quod Christus assignasse constiterit : Constat autem ex Concilio 139 Tridenlino, materiam hujus Sacramenti Trident, fisse peccata vere commissa post Baptis­ mum ; ergo hæc dumtaxat et non falso imaginata sunt vero hujus Sacramenti ma­ teria. Et confirmatur 1°. Nam vera medicina confirm, non instituitur pro morbis imaginariis, et iaiso apprehensis ; sed Pœnitentiæ Sacra­ mentum est medicina pro peccatorum re­ medio a Christo instituta : ergo pro veris, et non falso existimatis peccatis. Confirmatur 2°. Etenim quia aqua natu­ ralis (el est eadem prorsus ratio de propriis aliorum Sacramentorum materiis' est pro­ pria materia Baptismi, nulla alia quan­ tumvis apprehensa ut naturalis, est vera materia. Cujus ratio a priori est, quoniam apprehensio, seu judicium humanum dum­ taxat tribuit objecto esse apprehensum; non autem esse naturale a parte rei : ergo quod peccata apprehendantur ut vere com­ missa solum infert esse apprehensum il­ lorum ; non vero a parte rei fuisse com­ missa, et consequenter non sunt vera hujus Sacramenti materia. Unde primo iit consequens, casu quo Infer­ nullum aliud peccatum præter ea, quorum tur L est error, aut ignorantia, in Confessione explicaretur, nullum confici Sacramentum, nec subinde adimpleri praeceptum confes­ sionis. Siquidem nequii stare veritas Sa­ cramenti absque vera materia, nec simili­ ter adimpletur præceptum confessionis absque vera confessione : sed in hypothesi facta defecisset vera materia Sacramento, et similiter confessioni : ergo nec esset verum Sacramentum, nec adimpleretur præceptum illius. Fit secundo deposito illo errore adim­ Infer­ plendum e-se præceptum confessionis an- tur 2. nuæ (de qua est sermo) quandoquidem præceptum urget, et cognoscitur non fuisse observatum sola confessione apprehensa, et non vera : ergo ne contraveniatur præcepto, ejus observationi standum est alia vera confessione A quo quidem onere non liberat bona fides ante habita : hæc quippe solum valet, ul ea stante, homo non deli­ querit nec in defectu materiæ, nec in ob­ servando præceptum. Unde ea denuo non exislente, slat possessio pro obligatione præcepti, cui ea bona fide non satisfecisse constat. 95. Sed contra resolutionem objicies. Objec­ Quoniam ad veram rationem Sacramenti tio. sustinendam sufficit (nec amplius requiri­ tur) quod constet ex vera materia, et forma y « 14(J « 1 : •'fi if ·■ In ■ ' ·. DE PŒNITENTIA cum vera intentione ministri, et recipien­ tis : sed hæc omnia salvarentur in hypothcsi facta ; ergo in ea conficeretur verum Sacramentum Pœnitentiæ. Probatur Minor quoad materiam, in qua esse potest diffi­ cultas : nam materia proxima Pœnitentiæ sunt actus ipsius pœnitentis, nimirum con­ tritio ut significata, et sensibilis facta per confessionem : sed in præJicta hypothesi daretur contritio sensibiliter explicata in confessione : enro in illo casu daretur materia propria hujus Sacramenti. Probatur Minor : quia Sacramentum non aliter exi­ git pro materia remota peccata, nisi ut objecta destruenda, et detestanda per con­ tritionem : sed in illo casu ea contritio versaretur circa peccata existimata, eaque haberet pro objecto, quod detestaretur : ergo in prœdicta hypothesi sa'varelur vera ratio contritionis, consequenterque asse­ rendum videtur esse ibi materiam suffi­ cientem hujus Sacramenti. Major hujus syllogismi videtur expresse asserta a D.Tboæ. [χ Thoma infra quæst. 90, art. i ad 3. per hæc verba : Peccata sunt materia re­ mota Pœnitentiæ, inquantum scilicet sunt materia, vel objectum humanorum actuum qui sunt propria materia Pœnitentiæ, prout est Sacramentum : ergo eatenus ea peccata sunt materia Sacramenti, quatenus sunt objectum, seu materia contritionis : sed ut sunt materia, seu objectum contritionis, sufficit esse existimata : ergo etiam ut sint matena Pamitentiæ ; alioqui enim aliter ad unum, quam ad alterum concurrerent ; D.Thom. qUOd contra D. Thonam in verbis modo relatis. ^eiur”" θθ’ hanc objectionem constat ex su­ pra dictis ubi assignavimus discrimen inter Poenitentiam virtutem a se ipsa, ut est Sacramentum. Unde ad ejus formam ne­ ganda est Minor primi syllogismi, et dis­ tinguenda Major secundi : Materia proxima Pœnitentiæ sunt actus pœnitentis. ul con­ cernunt peccata vere commissa, conceditur ; alias negatur, et sub eadem distinctione Minoris neganda est Consequentia. Ratio distinctionis sumitur ex dictis : quia non quælibet contritio est pars hujus Sacra­ menti ; alioqui enim contritio delictorum ante Baptismum esset vera pars hujus Sa­ cramenti, quod esse falsum constat ex com­ muni Theologorum doctrina. Nec similiter contritio peccatorum, quorum est tantum­ modo existimatio, est pars proxima illius : siquidem ratio Sacramenti non salvatur in præcisa nostra existimatione, sed in veritate omnium, quæ Christus instituit. Non instituit autem Poenitentiam pro pec­ catis apprehensis, sed pro vere commissis, et consequenter non decrevit quamlibet contritionem pro materia, sed eam, quæ versaretur circa vera peccata contra Deum, i qualia non sunt apprehensa. Unde in hypothesi facta nullum esset Sacramentum defectu utriusque materiæ tam proximæ, quam reniot». Hujus quidem, ut suppo­ nitur ; illius vero ob defectum materiæ re­ motæ : qui a materia proxima non est, nec dicitur talis, nisi connotata, aut sup­ posita materia remota : qua proinde defi­ ciente, non remanet materia proxima in ratione talis. Ad eliciendam vero contritionem non Comb· to requiritur vere fuisse peccatum, sed sufficit sa^i. illud ut vere factum apprehendere, ut (in­ SKI ­ terim usque ea falsa apprehensio non de­ i pan to ponatur ipsius hominem pceniteat. Tum nicsa· quia sicut præceptum, supposita ignoran­ rii tia. obligat ad sui adimpletionem, ita êt præceptum doloris. Tum etiam, quia dolor non regulatur fide, sed prudentia, quæ supposito errore, imperat detestationem peccati, sicut imperat adorationem hosti» non consecrat», quæ publice adoranda proponitur ; quæ quidem adoratio est actus virtutis supernaturalis Latriæ. Ratio a priori desumitur ex doctrina D. Thomæ 12, quæst. 64, art. 2, ubi docet medium virtutum moralium esse medium rationis, hoc est, a recta ratione præstitutum, quod t non semper conformatur rei, prout in se, sed prout dictat prudenti» ratio, ut expli­ cuimus in annot. ad prædictum articulum loco supra citato de virtutibus. Huic autem doctrinæ non adversatur probatio ex tes­ timonio D. Thomæ, cujus sensus est tam planus, quam verus, utpote procedens de peccatis vere commissis : h»c enim non aliter pertinent ad Pœnitentiæ Sacramen­ tum, nisi quatenus sunt objectum actuum humanorum ea detestandum. Non tamen inde bene infertur e converso omne auod est objectum humanorum actuum esse materiam Pœnitentiæ ut est Sacramen­ tum, ut constat in dolore post Baptismum de peccatis ante Baptismum. 97. Sed replicabis. Non stat contritio­ Repliez nem esse actum Pœnitentiæ, et non posse esse partem ejusdem Sacramenti : ergo vel non est actus Pœnitentiæ prædicta contri­ tio, vel potest esse pars Sacramentalis illius. Consequentia constat, et probatur Antecedens ex Concilio Tridentino sess. 14, T rideat cap. DJ8P. Η, Λ PT. Ill. cap. 4, ubi docet in qualibet perfecta con­ tritione hujus status includi votum Pœnitenliæ ut est Sacramentum, imo nulla est, aut esse potest vera virtus Pœnitentiæ in hac rerum serie, in qua non intelligatur ordo ad hoc Sacramentum, ut vel in ipso tractatus limine supposuimus : ergo non stat vera contritio, nec vera pœnitentia virtus, quæ non in hoc Sacramentum col­ liniet, et consequenter, quæ non sit, aut possit esse vera pars illius. ■ Ad replicam respondetur negardo An” tecedens, cujus falsitatem satis manifestat instantia contritionis habitæ post Baptis­ mum de. peccatis ante ipsum perpetratis. Et ad ejus probationem concedimus ita esse, et quod Pœnitentia ut virtus respicit seipsam ut Sacramentum, utpote necessa­ rium necessitate medii in re, vel in voto, et quod istud includitur in contritione per­ fecta prædictæ hypothesis, in qua, suppo­ sito errore, urgebat præceptum Confessio­ nis. Sed aliud est, et satis diversum, quod in vi erroris peccati commissi urgeat præ­ ceptum, et quod homo teneatur ad confi­ tendum, quæ duo ultronei concedimus; aliud vero, quod confessio sit veri peccati, et consequenter quod coram Deo sit verum Sacramentum. Et hoc negamus ob defec­ tum materiæ intervenientem. Sicut aliud est quod quis ex ignorantia teneatur in pe­ riculo mortis baptizare puerulum cum quolibelliquore, aliud vero quod Baptismus sine vera aqua naturali sit verus. Primum om­ nes concedunt, nullus vero secundum ad­ mittet. Unde in prœdicta hypothesi, quod nullum aliud sit peccatum præter erronee existimatum, ex parte pœnitentis ; contri­ tio quidem tenderet in Sacramentum, ad quod homo accederet, et accedere tenere­ tur; sed quia deficeret verum peccatum deficeret veritas Sacramenti, et consequen­ ter neutra materia sive proxima, sive re­ mota haberet rationem partis ob rationem dictam. ARTICULUS IU. Utrum hate sil forma hujui Sacramenti : Ego ic absolvo? Ad tertiam sic proceditur. Videtur quod hæc non sit forma hujus Sacramenti : Ego te absolvo. Formæ enim Sacnmeotorum ex institutione Chrisii et ecclesiæ usu habealar : sed Christus non legitur hanc formam instituisse, «ne etiam in communi usu habetur, quinimmo in quibasdam absolutionibus, quæ in ecclesia publice fiunt» si«l in prima, ct completorio, et in cœna Domini, absolvens Qvnntilur oratione indicativa, ut dicat : Ego vos absolvo, sed oratione deprecativa, cum dicit : Misereatur vestri omaipotens Deus, vel absolutionem, et remissionem tribuat IU vobis omnipotens Deus. Ergo hæc non est forma hujus Sacramenti : Ego te absolvo. 2. Præt, Leo Papa dicit quod indulgentia Dei, nisi sup­ plicationibus sacerdotum nequii obtineri ; loquitur autem de indulgentia Dei, quæ præslatur pœnitentibus. Ergo forma hujus Sacramenti debet esse per modum depreca­ tionis. 3. Præt, Idem est absolvere a peccato, quod peccatum remittere : sed solus Deus peccatum remittit, qui etiam solus interius hominem a peccato mundat, ut Augustinus «licit super Joan, ergo videtur quod solus Deus a peccato absolvat, non ergo debet sacerdos dicere : Ego te absolvo, sicut non dicit: Ego libi peccata remitto. 4. Præt. Sicut Dominus dedit potestatem discipulis ab­ solvendi a peccatis, ita etiam dedit eis potestatem curandi infirmitates, et ut daemonia ejicerent, et ut languores sa­ narent, ut habetur Matlh. 10 et Luc. 9; sed sanando in­ firmos Apostoli non utebantur verbis his : Ego te sano, sed Sanet te Dominus Jesus Christus, sicut Petrus dixit pa­ ralytico, ut habetur Act. 9; ergo videtur, quod sacerdotes habentes potestatem Apostolis a Christo traditam, non debeant uti hac forma verborum : Ego te absolvo, sed : Ab­ solutionem tribuat libi Christus. 5. Præterea. Quidam hac forma utentes, sic eam expo­ nunt : Ego teabsulfo, id est, absolutum ostendo : sed nec hoc sacerdos facere potest, nisi ei divinitus reveletur : unde legitur Maith. 1G, autequam Petro diceretur. Quodcumque solveris super terram, etc., dictum est ei : Beatus es Simon barjona : quia caro, et sanguis non revelavit tibi, sed Paler meus, qui est in cœlis : ergo videtur quod sacerdos, cui non est facta revelatio, præsumptuose dicat; Ego te absolvo, etiam si exponatur, id est, absolutam os­ tendo. Sed contra est, quod sicut Dominus dixit discipulis Matlh. ultim. : Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos, ita dixit Petro. Matlh. IS: Quodcumque solveris su­ per terram : sed sacerdos auctoritate illorum verborum Christi fretos dicit: Ego te baptizo. Ergo eadem aucto­ ritate dicere debet in hoc Sacramento : Ego te absolvo. Respondeo dicendum, quod in qualibet re pe fectio tribuitur formæ : dictura est autem supra, quod hoc Sa­ cramentum perficitur per ea quæ sunt ex parte sacerdotis. Unde oportet quod ca, quæ sunt ex pane pœnitentis, sive sint verba, sive facta, sint quædam materia hujus Sacra­ menti, ea vero, quæ sunt ex parte sacerdotis se habeant per modum formæ : cum autem Sacramenta novæ legis efllciantquod figurant, ut supra dictam est, oportet, quod forma Sacramenti significet id, quod in Sacramento agi­ tur, proportionaliter materiæ Sacramenti, unde forma bap­ tismi est : Ego te baptizo, el forma confirmationis est : Consigno te signo crucis, et confirmo te chrismate salu­ tis, eo quod hujusmodi Sacramenta perficiuntur in usu materiæ : in Sacramento autem Eucharistiæ, quod con­ sistit in ipsa consecratione materiæ, exprimitur veritas consecrationis, cum dicitur : Hoc est corpus meum. Hoc autem Sacramentum, scilicet Pœnitentiæ, non consistit in consecratione alicujus materiæ, nec in usu alicujus materiæ sanclîficatæ, sed magis in remotione cujusdam materiæ, scilicet peccati, prout peccata dicuntur esse materia Pœ­ nitentiæ, ut ex supradictis patet. Talis autem remotio si­ gnificatur a sacerdote cum dicitur : Ego te absolvo. Nam peccata sunt quædam vincula, secundum illud Proverb. 5 : iniquitates suæ capiunt impium, et funibus peccatorum suorum quisque constringitur : unde patet quod hæc est convenienlissima forrna hujus Sacramenti : Ego te absolvo. Ad primum ergo dicendum, quod ista fonna assumitur ex ipsis verbis Christi, quibus Petro dixit : Quodcumque solveris super terram, etc., et tali forma ecclesia utitur in Sacramentali absolutione : hujusmodi autem absolutiones in publico fact® non sunt Sacramentales, sed sunt oratio­ nes quædam ordinat® ad remissionem venialium peccato­ rum. Unde in Sacramenlali absolutione non sufficeret di­ cere : Misereatur lui omnipotens Deus, vel absolutionem el remissionem tribuat tibi Deus : quia per hæc verba sa­ cerdos absolutionem non significat fieri, sed petit ut fiat : præmittitur tamen etiam in Sacramenlali absolutione talis oratio, ne impediatur effectas Sacramenti ex parte pœni­ tentis, cujus actus materialiter quodammodo se habent in hoc Sacramento, non autem in Baptismo, vel in confirma­ tione. Ad secundum dicendum, quod verbum Lcouis est iotelligendum, quantum ad deprecationem, quæ praemittitur absolutioni : non autem removet quin Sacerdotes absol­ vant. Ad tertium dicendum, quod solus Deus per auctorita- DE PU'.MTEM ΙΑ, 142 lew, et a peccato absolvit, et peccatum remittit : Sacer­ dotes Uunn utrumquo faciunt per mniMcriuin» ia quantum scilicet verba Sacerdotis in hoc Sacramento instnimwU· liter opetanlur in «irtate dnioa, sicut dum in aliis Sa­ cramentis. Nam tirtus divini est, qaæ interius operatur ia omnibus SurameaUlibu siguis, sive *int res. site verba, sicut ex supra dict i patet: unde et Dominas exprodit alromqoe, nam Jklatth. 16 dixit Petro : Quodcamque solwis saper lemn, etc., el Joan. 20 dixit ducipuhs: Quorum remiseritis peccata, remiuuotur eis. Ideo Ubcu Sacerdos potins dicit : Ego te absolvo, quam * Ego tibi peccata remitto : quia boc magis congruit verbis, qui* Dominas dixit, virtutem daviarn ostendens, per quas Sacetdoles absonant : quia taiaen Sacerdos sicut minister absolvit, eotneaienUr apponitur aliquid, qnod pertineat ai primam aactoritalero Det scilieet ut dtcaiuv : Ego te absoho, ia nomine Patris et Fiiii, H Spiritus sancti, vel per virtutem passionis Christi, vel auctoritate Dn. sicut Diony. exponit 3 c. cœlest. bier r. Quia Umeo hoc nun esi deierminatuui ex verbis Christi, sicut in Baptisme, talis appositio relinquitur arbitrio Sacerdoti». Ad quirium dicendum, quod Apostolis non est data po­ testas ut ipsi sanarent infirmos : sed iu ad eorum oralnw nem infirmi sanarentur Est autem eis collate potestas operandi insiromenuliier, sne nnaistenaliter in Sacra­ mentis : et ideo nug-s possunt in formis Sacramentalibus exprimere actum suum, quam ni sanation ibas iniinnitalum. In quibus tamen nan semper modo deprecative utebantur» sed quandoque modo ladicatno. et impera­ tivo : sicut Ad. 3 legitur» quod Petrus dixit claudo : Quod lubeo, buc tibi do : in nomiae Jesa Cbnsti Nazareni sarge, et ambula. Ad q iintum dic«ndam, quod ista expositio : Ego te ab­ solvo, tdesl, absolutum ostendo, quantam ad aliquid qui­ dem vera est, son tamen e?t perfecta : Sacramenta enim novæ legis, non solam significant, sed ebam faciunt quod sigoitkaot. Unde srwl Sacerdos baptizando aliquem, os· tendit hominem interius ablutum per verba et facu, et nou solum sigoificative, sed etiam effective, ita etiam cam dicit : Ego te absolvo, osteadil hominem absolutum non so lu oi significative, sed etiam effective : nec tamem loqui­ tur quasi de -re iaceru ; quia sicut alia Sacramenta novæ legis habent de certum effectum ex wirlute passionis Christi, licet possit impediri ex parte recipientis» ita etiam et in noc Sacramento; unde Augustin, dicit in lib. de adult, conju. Non est turpis, nec difficilis post patrata et purgata adulteria reconciliatio conjugii, ubi per claves regit i c telorum non dubitatur fieri remissio peccatorum : unde nee Sacerdos indiget speciali revelatione sibi fana, sed saffieit generalis icvelatio fidei, perquam reioiltuntur peccata. Unde revelatio fidei dicitur Petro facu fuisse : sed autem perfectior expositin : Ego tr absolvo, id est, Sa­ cramentum absolutionis tibi impendo. Affirmai Conclusio. DISPUTATIO Ilf. De Forma hujus Sacramenti. Exposita altera parte hujus Sacramenti, quæ est materia, sive proxima sive re­ mota, in hoc articulo tertio instituit An­ gelicus Doctor disputationem de forma, quæ et in hoc, et in aliis compositis sive naturalibus, sive artificialibus, sicut ac­ tualior, ita potior, et perfectior exisiit. Quocirca ejus vestigiis inbæreutt-s tertium locum damus huic conlroversiæ , in qua ejus convenientiam, sensum, effectus, ac conditiones generatim explicare curabimus, rescissis aliis non ita propriis, hujus con­ siderationis, quæ pertinent ad tract, de Sacramentis in genere, ubi tota disp. 2, universaliora principia jecimus, eaque communia cunelis aliorum Sacramentorum furinis ; quo adire consulimus lectorem, ut ex ibi assertis, et hic asserendis pleniorem hujus Sacramenti assequatur notitiam. DL’ÜlUxM 1. Dirum hxc verba : Ego te absolvo, sini conveniens forma hujus Sacramenti. 1. In ipso disputationis vestibulo dnouti certa supponimus ; alterum (infra exami­ nandum) est prædicta verba esse formam, el idcirco solum quoal ejus convenientiam quæstionem excitamus : aliud vero for­ mam hujus Sacramenti debere esse verba aliqua, eaque non ad cujusque nutum ap­ posita, vel apponenda, sed omnino certa, et determinata, et quoad formalem sensum invariabilia. Et hanc suppositionem ut Theologis communem satis superque fir­ matam relinquimus loco nuper allegato ex Conciliis Florentino, et Tridentino, nec nm non ex SS. PP. ex quibus dub. 1 et 2, Tntfl· ostendimus omnia novæ legis Sacramenta duobus essentialiter perfici ac compleri, rebus scilicet, et verbis. Porro ab hac ge­ nerali docirina non est ratio extrahendi formam hujus Sacramenti. Tum quia illa motiva generalia, et generatim pro omni­ bus Sacramentis a Conciliis tradita, inve­ nimus diserte ab eisdemmet Conci iis huic Sacramento applicata, docendo formam hujus Sacramenti esse illa verba : Ego te absolvo, etc. Nec mirum, cum æque utrobique urgeant. Tum etiam, quia ex oppo­ sito uravissima, et absurdissima incommoda pullularent, et devorarentur contra perennem Ecclesiæ doctrinam ininterrupta praxi obiirmatam, et approbatam, quorum aliqua paulo inferius indicabimus. Unde audiendi non sunt Joan, de Medin. Cod. de Confess. § Quartum dictum Melisi. fol. 64. Sylvester verbo Confessor. 3 et 4. Sjhfjter. Adrian, in 4, q. 1. Navar. cap Quem pæ- Naur. nilel de Pœnit. dist. 1, quibus subscribere videntur Palud. in 4, dist. 17, q. 2, Piled. art. I. Fagundez in 2 Præceptum lib. 2, Fagatd. cap. 10. Trullench. lib· 4. Praxis Sa­ Trail. cramentorum, cap. 2, dub. 4. Joan. Joia. Pont, in suo cursu Theologico disp. 46, Pectit. q. 2, conci. 2, cum suo Magistro Scoto Swift. in 4, dist, 14, q. 4, art. 3. Gabriel, ibi Gabriel quæst. 2. Rosella verbo Absolutio. Angles Rwelli art. 1, diffinit. 4, conclus. 2, et si qui Angles sunt alii docentes ad formam hujus Sacra­ menti sufficere, vel quælibet verba indiffe­ rentia, DISP. HT, DUB. I. ronlia, quibus actus absolvendi significe­ tur, vol signa, ot nutus, quibus innuat Sacerdoi absolutionem, quin opus sit ali­ qua verborum prolatio. •W' Unum enim, et alterum rejicimus ut a ! "f veritate alienum, et oppositum ut omnino certum supponimus. Et a secundo, in quo affirmatur sufficere signa ; et verba non requiri, incipiendo, veritas nostra; suppo­ sitionis ostenditur. Tum ex modo allegata doctrina, quæ cum communis sit omnibus Sacramentis, immediate, et directe distri­ buit pro hoc, et pro aliis, dum non militet specialior aliqua ratio in hoc præ aliis, qualem intervenire in Matrimonio est pers­ picuum, ut jam videbimus. Tum etiam, quia tam efficaciter colligitur ex Evangelio necessitas verborum pro forma absolutio­ nis, quam pro forma Baptismi : sed ad formam Baptismi adhuc in horum Authorum sententia necessario requiruntur verba, et non bene audiret apud Catholi­ cos oppositum affirmare : ergo ob eandem rationem etiam requiruntur essentialiter verba ad absolutionem. Cætera constant praeter Majorem, quæ facile probatur : ymh. nani sicut Matth. ult. dicitur : Euntes dotele omnes gentes baptizantes eos, ita Joann, ..... 20 affirmatur : Quodcumque solvens super lerram, etc.; sed ex primo loco efficaciter colligitur necessitas illorum verborum : Ego te baptizo pro forma Baptismi : ergo etiam ex secundo eadem deducitur efficacia pro Pœnitentia illa forma verbis expressa : : Ego te absolvo. Idque salis apparet in aliis Sacramentis, quæ ad sui formam requirere verba nemo ibit inficias, quin Conciliorum doctrinæ adversetur. Juxta quam solum de Matrimonio regulariter verbis perfici insti­ tuimur, cura tamen in aliis cæteris aliis nulla opponatur limitatio. Quod argumen­ tum est dumtaxat in Matrimonio non desiderari verba, secus vero in aliis. Nam exceptio firmat regulam in contrarium, ut est frequens regula juris. Sed Concilium Florentinum in decreto Armenorum sub .-·■ Eugenio IV universaliter decernit omnia «C» Sacramenta perfici rebus, et verbis, nulla interposita limitatione, nisi in Matrimon' nio : ergo cuncta alia Sacramenta præter Matrimonium verbis perficienda sunt juxta mentem Concilii, alioqui enim diminute processisset. Unde sicut absque ullo fun­ damento quis intenderet nec in Baptismo, nec in Eucharistia pro illorum formis de­ siderari verba, et eminus amandandus es­ set. ita et ob eandem prorsus rationem 143 audiri non debent, qui idem in Pœnitentia adulruant, vel introducere voluerint. •Et sano illorum motiva debiliora sint, quam rui pondus exigere videtur, et tan­ tam abest, ut intentum promoveant, aut fulciant, quod potius dissipent, et in eo­ rum aulhores intorqueantur, ut ea expen­ dendo, et vel leviter percurrendo fiet pers­ picuum. Nam primum, quod obtrudunt de Matrimonio, quod quidem ut in pluri­ mum verbis, non semel tamen perficitur nutibus, aut signis, imo aliquoties alterius conjugua) taciturnitate juxta illud juris : qui tacet consentire videtur, et inde gradum faciunt ad Pœnitentiam, quasi idem de ea posset, et debetconcedi. Hoc, inquam, est prorsus ineptum : nam alias eodem argu­ mento possent conficere inter omnino ab­ sentes, et procul, ac remotissime distantes exerceri judicium Poenitentiale. Quod ne­ dum est falsum, sed satis absurdum, et pluribus absurdis implexum, atque ideo damnatum, et severe prohibitum a Cie- Clement, mente VIII anno 1602, cujus verba infra VIIL referemus. Est eiiam contra Concilium Tridentinum, docens pœnitentem ipsum sisti debere ante hoc tribunal, ut de eo judicium ferat minister; et pcenas delictotorum taxet, et pro arbitrio ipsius luat. Fieret insuper vel per internuntium, vel per procuratorem, vel aliis modis, quibus contractus matrimonialis celebratur, posse etiam a i ministrari Pœnitentiam, quod est inauditum, et minus decens authoritati, et institutioni hujus Sacramenti. Unde sicut ex Matrimonio non bene arguitur ad alia Sacramenta, utputa, quod vel absque ver­ bis, vel absque physica præsentia vel bap­ tizandi, vel panis consecrandi, vel sacris ordinibus initiandi possit puer baptizari, panis consecrari, et sacris ordinibus ini­ tiari, ita non aptius paritas Matrimonii protrahitur ad Pœnitentiam. 3. Et ratio est penitus eadem : quoniam Ratio, actiones Sacramentales, quia Sacramentales sunt, postulant exerceri inter minis­ trantem, et recipientem, in cujus utilita­ tem cedunt, et hoc quidem ex ipsa Christi institutione, et apostolica traditione ab ecclesia recepta, et approbata, ex quibus inconcusse constat desiderari utriusque physicam præsentiam, et quod minister vel absolvat, vel consecret, aut baptizet compos rationis, modo humano proferendo verba illius ministerii propria. Quod adeo verum est, ut non desint, qui in vi hujus asserant Matrimonium contractum inter 144 Deleadiltû. Scot. Gonet. Floreat. Discur­ sus adver­ sus. DE PŒNITENTIA. absentes, non obire rationem Sacramenti, quousque présentes sint, et personaliter ratam mutuo habeant sui traditionem scripto, aut internuntio initam, ut videre est apud Delgadillo de Pœnit. cap. 12, dub. 7, ubi pro ea refert Scotum in 4, dist. 14, q. i, vers, sed hic est, et Gonet in præsenti se referens ad quos tract, de Matrimonio disp. 2, art. 2, | I. Quidquid vero de hoc sit , ratio disparitatis inter Ma­ trimonium, et alia Sacramenta est pers­ picua : quoniam Christus non instituit contractum matrimonialem, sed ipsum jam pridem vel ab ipsa lege naturte institutum elevavit ad rationem Sacramenti novæ le­ gis. Cum autem de jure naturæ ad pacis­ cendum , et contractum iniendum non aliud requiratur, quam mutuus paciscen­ tium consensus ipsis invicem manifestus, sive verbis, sive signis, sive litteris id fiat, ut constat ex aliis contractibus naturalibus, experientia ipsa teste ; plane consequitur aliter quoad hoc esse tbeologizandum de Matrimonio, quam de cæteris Sacramentis. Quod alte callens Florentinum statuit ad Matrimonium regulariter tantummodo, se­ cus vero ad alia Sacramenta, verba re­ quiri. 4. Secundum illorum motivum depro­ mitur ex propria hujus Sacramenti ratione, quam esse judicialem, seu adinstar exer­ ceri judicii nemo ambigit, et Concilium Tridentinum expresse docet. Ad absolven­ dum vero in judicio nulla requiruntur verba, sed sufficit, vel scripto, vel nuti­ bus, aut signis sententiam proferre : ergo similiter ad absolutionem Sacramentalem Pœnitentiæ, licet ut in plurimum conve­ niens sit intervenire verba, non tamen id erit omnino necessarium, sed eorum loco possunt substitui signa. Hanc Consequen­ tiam probare sibi videntur, cum a pari­ tate Antecedentis, tum ab urgentia ne­ cessitatis proximo extrema necessitate laboranti subveniendi : quippe contingere valet hunc in extremis positum, et in ipsamet confessione, vel ea immediate peracta, Sacerdotem repente voce destitui, nec posse verba proferre : in quo casu durissimum est non posse subveniri ægroto eum , si jam non voce, nutibus saltem absolvendo. Tum denique ab exemplo ipsius pœniten­ tis, qui quidem si verbis detegere non valet propria delicta, ea ut potuerit, signis manifestare licet : ergo etiam Sacerdos absolutionem, quandoquidem ad veritatem, et essentiam hujus Sacramenti non minus illorum confessio, quam absolutio exigatur, Tnt-.r nam ut docet Concilium Tridentinum sese. 14, capital. 5, quod ignorat medicina non curat. 5. Hanc tamen ratiocinationem pessum iro constat ex opposito principio, quod ea l,: non labefactatur. Siquidem non est funda­ mentum excipiendi hoc Sacramentum a generali regula aliorum Sacramentorum, quorum formis necessaria esse verba (si Matrimonium excipias) hactenus indubita­ tum est. Nec oppositum ex conceptu judi­ cii probatur : quia licet ad rationem judicii utcumque non requirantur verba, sed suf­ ficiant vel nutus, vel litteræ, ut experien­ tia ipsa testatur; secus vero in judicio Sacramentali, qua Sacramentale est. El R>^ ratio disparitatis, supposita ut principali radice institutione Christi, sumitur ex dic­ tis disp. 1, quia in judicio humano proce­ ditur ad judicandum ex motivo justitiæ vindicativæ, ex qua (omissis aliis de jure requisitis) advocantur testes, et processus formatur contra voluntatem delinquentis, eique non creditur, sed legitimis testibus, quorum testimonio vel invitus ipse dam­ natur, el punitur. In judicio vero Sacra­ mentali contingit oppositum, siquidem est judicium reconciliativum hominis cum ipso Deo offenso, cui ipsemet homo se volunta­ rie subjicit, puniendo in se, et detestando delictum ante commissum. Et ex hac parte homini creditur pro se, et contra se, dum sistit personaliter ante tribunal Christi, a quo expectat veniam, quin adsit strepitus forensis, sed solum vera confessio, et cor­ dis attritio. Unde sicut ex hoc capite des­ ciscit hoc judicium a judicio pure humano ; ita etiam ex parte judicis, quippe qui pro­ cedit, non ut homo, sed ut minister Christi, atque ideo vice illius absolvendo, ■ et perfecte absolutionem significando. Hoc autem non perfecte fit per signa, aut nutus exteriores, bene autem per verba; ut tra­ didit D. Augustinus lib. 2 de doctrina D.AsChristiana cap. 3, quia verba obtinuerunt inter homines principatum significandi, et addit D. Thomas q. 60, art. 6, hujus ter- D.Ttea tiæ partis, quia verba diversimode formari possunt ad significandos diversos conceptus mentis : el propter hoc per verba magis dis­ tincte possumus exprimere, quod mente con­ cipimus. El ideo ad perfectionem significatio­ nis Sacramenlalis necesse fuit, ut significatio rerum sensibilium per aliqua verba determi­ naretur : aqua enim (idem dicito de nuti­ bus proportione servata) significare potest, ei DISP. DI, DIJB. I. rl ablutionem per humidilalem, cl refrigenum per frigiditatem. 6. Porro si illud principium proficeret eo bil’ir’ utentibus, pariter evinceret intervenire posse, iino et debere, quæ eveniunt in judicio humano, et hæc omnia aufilcero, ut­ puta quod scriptis feratur sententia, quod absens absolvatur, et alia sexcenta, quæ introducere in foro pœnitentiali corim Deo absurdissimum foret. Decipiuntur itaque arguendo affirmative a judicio in communi ad judicium S.icramentalc, vel paralogizant vehementer a judicio pure humano ad judi­ cium Sacramentale longe diversæ rationis ab illo. Unde concesso absolute Antecedenti neganda est illata Consequentia, cu­ jus dispariias constat ex dictis. Et al alteram probationem in casu urgentis ne­ cessitatis, respondetur nihil in eo conti­ neri, quod non similiter contingere possit in Baptismo, qui est magis necessarius, quam Pœnitentia, ad hunc sensum, quod defectus Sacramenti Pœnitentiæ queit sup­ pleri perfecta contritione, secus vero de­ fectus Baptismi ante usum rationis. Sicut ergo non est durum puerum mori, non baptizatum coram elingui, aut totaliter impotenti; ita non abhorret, quod ægrotus decedat non absolutus post confessionem ob impedimentum superveniens, et humano modo inevitabile. Tertio etiam probatio corruit propter disparitatem inter pœnitenDîton. tem, et Sacerdotem, quam tradit D. Tho­ mas in 4, dist. 17, q. 3, art. 3, quia homo solum tenetur ad confitendum exterius, ut valuerit, vel lingua, vel nutibus, quibus dolor internus externe significetur, quia significatio ex parte pœnitentis, cum se teneat ex parte materiæ, quæ est indeter­ minata, et confusa, non est perfecta nec ultimo determinata; ultima enim determi­ natio, et perfecta significatio proveniunt a forma : atque ideo sicut in actuando, ita et significando petit excedere, ut etiam docet S. Doctor art. supra citato ex quæst. 60. Unde stat pœnitentem, rite, et recte confi­ teri signis, non tamen ministrum posse absolvere absque verbis. 7. Hæc cum ita sint, stabilienda superestaltera suppositionis pars, nimirum non quælibet verna indifferentia, sed aliqua determinata omnino desiderari ad verita­ tem formæ absolutionis. Cujus contrarium obtendebant, et autumabant præallegati Theologi, quorum princeps fuit Scotus ubi supra asserendo ad veritatem hujus Sacra­ menti quælibet verba sufficere, dummodo Sahnanl. Curs. thcolog. lom. .\L\. ' , j J ’ ! ; I I 145 eis exprimatur vera sententia judicis ab­ solventis, Nam sicut aliter judex de Theo­ doro Martyre dixit : jubeo ignibus tradi, alius vero de Cypriano : Gladio animad­ verti placet : cum tarnen uterque damnatus evaserit : ita e converso in Pœnitentia, quælibet verba de se sufficientia ad autho­ ritative explicandam absolutionis senten­ tiam, consequenter sufficient ad rationem formie, et verum perficiendum Sacramen­ tum. In quam sententiam relabitur Vas- Vazqaex quez in præsenti dub. 3, num. 11, ubi immerito reprehendit Scotum, asseritque peccare ministrum insuetis verbis uten­ tem contra communem ecclesiæ consuetu­ dinem ; conficere tamen verum Sacramen­ tum, eo quod semper se gereret ut judex, et ejus verba essent judicialis sententiæ significativa. 8. Verum contra hanc doctrinam di­ recte militare videtur doctrina Concilii Trident Tridentini sess. 14, cap. 3, statuentis : Sacramenti Pamitenlix formam, in qua præcipue ipsius vis sila est, in illis ministri verbis positam esse : Ego te absolvo, etc. Hæc autem verba satis determinata, et ex­ pressa sunt, quin pateat aditus illi indiflerentiæ ab Scoto indicatæ, et a Vasquez Scotis, promotæ. Et sane præ Scoto excessisse λ az‘|UCZ Vasquez videtur, quandoquidem ille jam diu ante Concilium, iste vero post illud, et post inconcussam Theologorum senten­ tiam Concilii assertionem amplectentem, scripserit, et sua commentaria in lucem dederit. Nec minus perspicue locutum fuit Florentinum pro unione Græcorum Florent, cum Latinis coactum asserens, quod forma hujus Sacramenti sunt verba absolutionis, qux Sacerdos profert, cum dicit : Ego tc absolvo, etc., ubi ad determinata verba re­ degit formam hujus Sacramenti. Et certe, vel isti Authores loquuntur de variatione tantum materiali verborum, re­ tento utrobique eodem formali sensu,' uti accidit quando æquivalentia substituuntur. Et hoc modo nihil peculiare est in hoc Sa­ cramento, quod non sit in aliis, neque est, qui refragetur confici verum Sacramen­ tum; quidquid sit, an graviter, vel leviter peccet ita absolvens, aliis primum, aliis secundum asserentibus, quo i non investi­ gamus illud pro comperto habentes in re adeo gravi, ex genere suo gravissimum esse a communi Ecclesiæ usu recedere, et præscripta verborum forma non uti. Vel fuit illis sermo de variatione formali, et quoad sensum, ita quod nec verba, nec 10 DE PŒNITENTIA. 146 coram sensus sint determinata, sed quæcumque sufficere. Et hoc pacto directe adversatur illorum positio Conciliis alle­ gatis . et rejicienda venit ex hoc capite, nec non exemplo aliorum quinque Sacra­ mentorum, quæ non magis sunt determi­ nata in Conciliis quoad proprias formas, quam hoc Sacramentum ; cum tamen eam indifferentiam verborum non admittant, ut in confesso est apud omnes, et statui­ mus locis citatis de Sacramentis in genere. Quocirca non apparet ratio ab ea com­ muni, et observata regula excipiendi hoc Pœnitentiæ Sacramentum. His ergo suppo­ sitis, sit §1· Deciditur difficultas. 9. Dicendum est illa verba : Ego te absolvo a peccatis luis, etc., esse convenientem formam Pœnitentiæ. Non determinamus, an hæc sola verba rescissis omnibus aliis, sint sufficientia, vel utrum aliqua ex illis essentialiter necessaria, quippe unum, et alterum sibi vendicat specialiorem inda­ ginem infra seorsim pro illorum quolibet adjiciendam. Sed solum asserimus verba prædlcta esse absolute convenientia, quid­ quid sit de earum sufficientia, vel necessi­ tate. Convenientia autem alieujus, sicut et disconvenienda, vel se tenet ex parte sub­ jecti, cui res est conveniens, vel sumitur cx ordine ad finem, in quem res collimat; plura enim possunt esse convenientia, vel disconvenientia ex primo capite, quæ eam non importent, aut saltem exprimant ex secundo, sed e contra. In præsenti vero amplectimur utrumque respectum, vel con­ venienti® modum, sive per ordinem ad Sacramentum, et subjectum Sacramenti, sive per ordinem ad remissionem pecca­ torum, quæ intenditur in hoc Sacramento. Et in hoc sensu suffragantur assertioni communiter Theologi, nonnullis ex anti­ quioribus, quos infra referemus, exceptis, quorum authoritas, alias veneranda in hac parte cedit authoritati Ecclesiæ, quæ est omnium maxima. 10. Et hirte demonstratio sequens ita formatur. Nam quod Ecclesia universalis Spiritu Sancto edocta, constanter docet, et observat, nequit non esse conveniens : sed Ecclesia universalis constanter obser­ vat, et docet hanc formam Pœnitentiæ : Ego te absolvo a peccatis luis : ergo præ- dicta forma nequit non esse conveniens. ' Consequentia est evidens : Majorem non nisi malo do Ecclesia meritus , inficiari quis poterit, præsertim in hac parto om­ nium ad nostram salutem utilissima, et apprime necessaria, quæque maximo com­ mendat Christi redemptionem, et merita mediis Sacramentis communicata. Mino­ rem testatur ipsa experientia perenni ec­ clesiæ usu comprobata, et eam docet D. Thomas opnsc. 22, cap. I, dicens : D.n«t Aon csl parva authoritas ejus, quod in eccle­ sia cantatur : Jam bone pastor Petre clemens accipe vola precanlium, el peccati vincula resolve libi potestate tradita. Potestas autem tradita Petro est potestas clavium : potest ergo habens claves ex tradita sibi potes­ tate dicere : Ego te absolvo. Unde cuidam Theologo S. Doctoris Syncrono obtendenti non legi aliquem Sanctorum hac forma usum luisse, nec etiam sententiarum Ma­ gistrum, ita rescribit : Dicendum csl, quod nec Magister formam posuit, nec legitur de alia forma, qua aliquis Sanctorum sit usus : nec eliam legitur, quod aliquis istam for­ mam negaverit. Legitur autem, quod ipse institutor Sacramenli dixit : Quodcumque solveris, quod est majus omni aulhorilatc. 11. Secundo probatur assertio ratione rw ipsius D. Thomæ in hoc art. 3 ad sequen- D'Ti*· tem formam redacta. Quoniam illa est forma conveniens Sacramenti, qua apte I significatur, quod agitur, et intenditur agi I per ipsum Sacramentum circa propriam ipsius materiam, cui applicatur : sed per [ illa verba : Ego te absolvo, aptissime signifi­ catur, quod agitur, et intenditur in Pccnitentia erga propria peccata, quæ sunt illius materia : ergo prædicta verba sunt conve­ niens forma Sacramenti Pœnitentiæ. Consequentia liquet. Major etiam constat, cum qua Sacramenta sunt signa ad significan­ dum proprium effectum designata, ex quo habent esse practica, et consequenter sig­ nificare efficiendo, et efficere simul signili1 cando, quamvis radix significandi, et radix efficiendi sint divers®, illa ex impositione, hac ex elevatione ipsis proveniente. Tum etiam, quia sicut in omni composito forma est actualior materia, ita in Sacramentis perfectior significatio, et perfectior itidem causalitas competit formæ præ materia. Tum etiam a paritate aliorum Sacramento­ rum, quam expendit, et illustrat S. Doctor, in quibus propria cujuslibet illorum forma apte, et omnino convenienter significat, quod intenditur et agitur per Sacramentum in DlSP. HI, DÜB. I. in suscipiente. Minor vero probatur : quia materia hujus Sacramenli non consistit in consecratione materne, nec in usu mate­ rial sanctificatio, sou benedictio, uti accidit in aliis, quin imo in destructione, ct re­ motione peccati, quod quidem est materia; sed destruenda, ot abolenda, ut constat ex pnelibatis ad disp. 2; ad hanc autem des­ tructionem conveniens, ct aptissima est illa forma: Ego te absolvo : ergo ita asserendum, ct tenendum est. Demonstratur h;ec Minor; nam ad extricandum, et expediendum a vinculis nihil aptius, aut convenientius inveniri potest quam solvere, vel absolvere a vinculis, ut ex ipsis terminis liquet : sed Frjurt). peccata sunt vinculajuxta illud Proverb. 5 : Iniquitates su,v capiunt impium, ct funibus peccatorum suorum quisque constringitur : relinquitur ergo quod hæc est convenientissima forma hujus Sacramenti : Ego te ab­ solvo. 12. Responlebis primo discursum D. ' ’ Thomæ solum probare posse convenienter illa forma uti in Ecclesia : non tamen evincit aliam æque convenientem non esse. Assumptum probabis discursum discursui contraponendo, et primum secundo revin­ cendo : nam sumpta Majori, nimirum eam formam esse convenientem, qu· ·'>· rupisti vincula mea; Pstl. 118 : Funes pec- DE I 14 A 1 ■ t I ’ V ’ » ‘I il cu/orum circumplexi sunt me: Isai. Hem.58. Solve vincula colit tui, etc., cap. 58: Dis­ solvite colligationes impietatis. Et alibi pluries. Hinc constat Minorem assump­ tam in hoc di.-cursu ad refellendum ex D. Thoma formatum, osse negandam, ut falsilati obnoxiam, et ecclesiae determi­ nationi adversam. Secunda |}. Insurges secundo contra discursum °’J D. Thomæ. et contra solutionem nuper traditam, ex nui o illorum convinci neces­ sitatem prædictæ formæ, nec consequenter convenientiam : siquidem stat vera potes­ tas clavium, veraque jurisdictio ad effectum absolvendi, quin Sacerdos utatur pra dictis verbis · ergo illa, nec ntcessana, nec con­ venientia sunt. Consequentia constat, et Antecedens suadetur, quoniam absolutio a censuris et est actus vere liberans ab earum vinculis, et proced t a vera, et legi­ tima potestate superioris, qua excommuni­ cationis vinculis irretire potest : et tamen nec ad imponendum censuras, nec ab eis liberandum requiruntur ea verba, nec alia potestatem indicantia, ut experientia edo­ cemur : ergo quod absolutio a peccatis proveniat immediate a potestate clavium, non infert necessitatem, aut prædictorum verborum convenientiam ; alioqui enim eodem probaretur discursu necessaria, et convenientia esse determinata aliqua verba pro cefrsurarum relaxatione. Bepe.iiSed nec ista objectio premit, quinimo in ca utentes retorquetur. Quoniam si vera esset paritas, et verum concluderet, ma­ nifeste fieret absolutionem Sacramentalem posse in absentem, imo ei per scripturam Ctewcnf. impendi, quod fuit damnatum a Clemente VIII ut falsum, et absurdum; et quod adhuc est absurdius, quiret ad reincidentiam concedi, uti absolutionem a cen­ suris concedi ad determinatum tempus, quo elapso in eas reinciditur, ut manifestum est. Non ergo recte arguitur ex uno casu O.Thom. ad alium. Quocirca Doctor Angelicus cui­ dam eam paritatem ex Raymundi anthoritate objicienti opusc. 22, cap 2, hæc verba reposuit : Derisorium est in tanta re post il­ lam summx pro aulhorilale adducere, quasi in hac jarte nulli sit authoritati standum nisi authoritati Chi isti, et Ecclesia?, ita decernentis, el inviolabiliter observantis. OhjeetîQ 15. Unde ad objectionis foimam negan­ in fonu>, depulsa. dum est assumptum, et ad ejus | robationem iterum negamus Antecedens, cujus proba­ tio est nulla : quoniam sicut cum vera potestate ferendi censuras, ab eisque abso’- vendi, optime cobærent discrimina assig­ nata, quod hæ per scripturam, ad reincidentiam, et ad absentes per procuratorem possunt dirigi ; cum tamen nullum corum teneat in aliis Sacramentis, aut eorum formis, utpote quæ ex institutione Christi, et Ecclesia? consuetudine, contra quas noti praevalent exempla, et discursus, sunt i.i se determinata, et præsentiam realern tam ministrantis, quam recipientis essentialiter postulant. Ita ob identicam omnino ratio­ nem, ex modo absolvendi a censuris; non bene arguitur ad modum absolvendi a pereatis intra Sacramentum; alias nulla essent pro hoc Sacramento determinata verba, quod supra improbavimus, el ad­ versatur directe Conciliorum doctrinae. Hi. Radix autem discriminis luculentius ÏUhi expensa traditur a D. Thoma opusc. citato ti» a cap. 2, bis verbis : Alia rutro est de abso- D.ft-'i. lulione ab excommunicatione, quæ non est Sacramenlalis, sed magis judiciaria, juris­ dictionem consequens : el aliud de absolutione a peccatis in Sacramento Panilenliæ, quæ consequitur potestatem clavium, cl est Sacramentalis. Ex quibus habes absolutionem a censuris perlinere ad jurisdictionem exter­ nam licet ecclesiasticam, sicut et potestatem eis irretiendi, et ligandi : absolutio vero Sacramentalis, el clavium potestas, a qua immediate procedit, perlinent præcise ad forum internum coram Deo. Neutra tamen illarum alteri annectitur, aut per se illam supponit; cum sæpe contingat Sacerdotem, cui est clavium potestas, non posse excom­ municare, aut aliam censuram imponere : et e converso Minoribus tantummodo initiaturo, in quo non est facultas Sacramentaliter absolvendi, amplissima jurisdictione potiri ad excommunicandum, et alias cen­ suras ferendum, et in Episcoporum Vicariis generalibus non infrequenter accidere tes­ tatur consuetudo hujus dioecesis Salmantinæ. Porro ex ista radice pullulat aliud discrimen inter uram, et-aliam absolutio­ nem, qued prosequitur S. Doctor : In illa D.Ttvs· enim verba habent efficaciam ab intentione dicentis : unde i.on referi, quibuscumque verbis utatur ad exprimendam suam inten­ tionem. in Sacramentis autem verba habent efficaciam ex institutione divina. Unde te­ nenda sunt verba determinata, consonantia divinæ institutioni, institutioni autem di­ centis : Quodcumque solveris, etc., ista verba conveniunt : Ego te absolvo: sicut institutioni dicentis : Euntes docete omnes gentes, bapti­ santes, etc., conveniunt ista verba : Ego te baptizo. DISP, ID, DUB. I. baptizo, etc. Sicut ergo ista tenenda sunl in Baptismo : Ego te baptizo : ita in pfcnilcnlia : Ego te absolvo, 17. Tandem oppones. Nam si vora sunt ‘•'Λ w'hactenus dicta, deducetur ex illis verbis non solum debere sumi formam determi­ natam absolvendi, sed etiam ligandi. Con­ sequens est falsum : ergo et illud ex quo sequitur, coûtera constant præter Majoris sequelam, qme facile suadetur. Tum cx potestate clavium, quæ non tantum deservit adaperiendum, sed etiam ad claudendum, ct intra claustra retinendum, qua analogia explicatur potestas Sacerdotum. Tum etiam ex verbis ipsius Christi, quæ non tantum exprimunt solutionem, verum et ligatio­ nem peccatorum : ergo vel assignanda sunt aliqua verba ad ligandum, quod est fal­ sum : vel non bene ex allegatis verbis colligitur forma ad solvendum. Unde dis­ cursus D. Thomæ ut nimium probans contra experientiam non cognoscentem for­ mam aliquam ligandi hoc Sacramento re­ pellendum est, vel uti diminutus rejicien­ dus. Dimibr. 18. Hæc tamen objectio non militat specialiter contra doctrinam D. Thomæ, sed alio divertit, quærens formam pro­ priam ligandi. Unde ab omnibus illi debet occurri; sive enim dicatur : Ego te absolvo in communi, et vera sententia, sive libi re­ Ahlec· mitto ut voluit Abulensis, sive alia verba ‘is, pro absolutione usurpentur, semper stat inquirendi ratio, quare non sint præscripta verba ad ligandum, sicut fuerunt destinata ad solvendum. Quocirca directius favet docentibus nulla prærequiri verba ad ab­ solvendum, sicut nulla sunt ad ligandum assignata, cujus oppositum supposuimus ad limen quaestionis. &»·· Communis solutio est ad ligandum non Ii5 kùiio. requiri formam, nec consequenter verba : quia cum sit absolutionis negatio, non aliam requirit formam præter non absolu­ tionem : nam eo ipso ligatur homo, vel ligatus linquitur, eisdem vinculis, quibus erat obstrictus, Hæc tamen solutio, nisi amplius explicetur, non plene satisfacit, tum quia Sa­ cerdos non ligat, ut ita dicamus, pure ne­ gative, non absolvendo, hoc enim et laicus valet efficere, sed potestative, et supposita cognilicne causæ. Tum etiam quia potestas ligandi vera potestas est, si­ cut et potestas absolvendi, atque ideo ali­ quo actu se exercere debet; et hujus actus quærimus formam, et modum, quo expli- I i9 cetur. Turn «Ionique : quia potestas ligandi respondet, proportione servata, potestati damnandi, quæ est in quovis judice in foro externo sententiam ferente : hunc vero constat tam in solvendo, quam in damnando servare formam aliquam, a jure præscriptam. Et sane ex ipsis terminis li­ quet, aliud esse ligare, et aliud non absol­ vere : hoc enim est extremum contradic­ tionis absolutionis liberæ; illud vero superaddit ad negationem absolutionis, et importat quid positivum tam ex parte fa­ cultatis, quam ex parte actus; alias nihil aliud expressisset Christus illa circumlo­ cutione quodcumque ligaveris, etc., quod non fuisset indicatum, et explicatum in antecedentibus Quodcumque solveris, etc. siquidem nulli esset dubium absolutionem libere impensam iri, et consequenter fuis­ sent superilua verba superaddita : Quodcum­ que ligaveris. 19. Missa .Missa ergo ut insufiicien insulucien i hac solu- Vera lione, nisi ad statim subjungendam redigatur, veriorem, et omnino adæquatam ratio. nos docuit D. Thomas in 4, dist. 18, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 3, per hæc verba : Ad tertiam quæslionem dicendum, quod operalio Sacerdotis in usu clavium esi conformis Dei operationi, cujus minister est. Deus autem habet operationem el in culpam, el in pernam. Sed in culpam ad solvendum quidem directe, ad ligandum autem indi­ recte, in quantum obdurare dicitur, dum gratiam non largitur. Sed in pernam habet operationem direcle quantum ad utrumque, quia el pernam parcit, et pœnam inf igit. Si­ militer ergo Sacerdos, etsi in absolvendo ex vi clavium habeat aliquam operationem or­ dinatam ad culpæ remissionem modo jam dicto; non tamen ligando aliquam opera­ tionem habel in culpam nisi ligare dicatur, in quantum non absolvit, sed ligatos ostendit. Sed in pœnam habel potestatem, el ligandi, cl solvendi ; solvit enim a pana, quam dimit­ tit, sed ligat ad pœnam quæ remanet. Sed ad hanc ligare dupliciter dicitur; uno modo considerando ipsam quantitatem pœnæ in communi, cl sic non ligal nisi inquanlum non solvit, sed ligatum cslendil : alio modo considerando pœnam hanc, vel illam deter­ minate, cl sic ligat ad pœnam, ligando (id est taxando) eam. Ubi, ut vides, non sistit S. Doctor ad potestatem ligandi in non absolutione, quæ est actus ejus indirectus erga culpam, et in quo sistebat communis solutio, sed pergit ostendere alium actum directum respectu prenæ vel remittenda', n I ’•i II •t h/ fJ ! t: ’· ' ; < ·*· Dfc PŒNITENTIA. vol infligenda*, el taxanda?. Prœter quant quod ipsamttt non absolutio a culpa appli­ catur a Sacerdote per modum pœnæ, ad modem qno denogatio gratia? [rout se te­ net ex parle Dei est pœna peccati, ut ex­ plicuimus tract 13 de Peccatis disp. 16, dub, 5, n. ISO. I nde constat ministrum sub eadem forma, sub qua so’.vil a culpa, simul ligaro ad pœnam, quin opus sit alia forma ad ligandum. Quando autem absolutionem negat, ipsa non absolutio est pœna quasi Sacramentalis, et sub sigillo servanda a ministro, quatenus iit intra confessionem, cum judicio, et cognitione causæ, ob quam fit indignus absolutione. Sed quia non perficitur Sacramentum, non intervenit specialis forma; hæc enim so­ lum ad conficiendum Sacramentum fuit ins­ tituta, et non ad dimidiam illius partem. §111. Qux fibsinl calholicx veritati referuntur et refelluntur. Duplex senie.H 1:3. 20. Catholicæ veritati hactenus statut® duplex adversatur sententia, si vere sen­ tentia dici potest, quæ opponitur Ecclesiæ, et communi Theologorum doctrinæ : et relictis htereticis, quibus summe fuit exosa, et adhuc est, clavium potestas, ut N. WjI- referont N. AValdensis torn. 2, cap 144. ikflsis. Hofen- IXifensis contra Lutherum art. 10. Ruarsis. das art. 3 Bellarm. lib. 1, de Pœnit. lUardus. Bella r- Soto in 4, disk 14, q. 1, art. 3. Ex caininus tholicis unicus fuit Abulensis, cui hæc referen­ tes. forma displicuit; nan quia potestatem cla­ Soto. vium catholice non tenuerit (hoc quidem Aboleo*» sis. nefas esset tali, ac tanto viro irrogare), sed quia hæsit in verbo Absolvo, quod sibi improprium videbatur; quocirca 1 p. sui defensorii cap. 5 et 6, docuit magis pro­ prium esse verbum Remitto ad explicandum proprium elfectum hujus Sacramenti. Tum quia verbum Remillo habetur in Evangelio. Jean.so. Joan. 20 : Quorum remiseritis peeeaia, re­ mittuntur eis, non minus quam verbum Matt.tG. Absolvo Matth. 16. Alias Remitto expres­ sius significat peccatorum remissionem, quæ intenditur, et efficitur medio hoc Sa­ cramento, quam absolvo, ut voces ipsas consideranti erit obvium. Tum etiam, quia peccata non sunt vincula, quæ debeant absolvi, quoniam peccatum vel est actuale, vel habituale; et de neutro queit vere af­ firmari esse vinculum ; non quidem ac­ tuale, quod cito præterit, ut liquet; habi­ tuale autem, quod solum remanet, nihil aliud est quam macula ex peccato actuali relicta, ei hæc est prhatio, non voro ali­ quod vinculum, quo homo positivo allige­ tur aut constringatur. Non ergo est propria, et conveniens hujus Sacramenti forma : Ego te absolvo, sed prteferri debet ista : Ego tibi remillo, utpote expressior, et con­ formior tini hujus Sacramenti. Porro hoc argumento (cui soli innititur) Qui illud tantummodo confecisse videtur egregius alias Doctor, valide posse conferri ah hoc Sacramentum suh ea forma, quod nemo it inficias ; non tamen evincit hanc esse magis propriam et convenientem, subindeque præferendam, quandoquidem superstat Ecclesiæ, et aliorum Theologo­ rum authoritas, cui postponi debet alia particularis cujuslibet alterius, quamtumvis eximii, ut supra audivimus a D. Thoma, ubi etiam ostendimus frequenti scriptune phrasi peccata appellari vincula, non qui­ dem physica, ut constat, sed moralia, qui­ bus animæ vires constringuntur, ac ligan­ tur, ne se excutiant, aut exerar.t in actus virtutum. Et ex ibi dictis constat ad pri­ mam, et secundam probationem. Ad ter­ tiam dicimus ipsammet maculam, quæ est privatio gratiæ, et aliorum donorum supernatnralium, esse etiam vinculum, quod oportet disrumpi ad justificationem obtinendam juxta illud Psal. 115 : Diru- p5. pisti vincula eam , ad sacrificandum tibi I hostiam laudis, vel ut habet nostra Vulgata, tibi sacrificabo hostiam laudis : quo­ libet enim gravi peccato pnepeditur homo, et in ordine ad Deum, quem sibi reddit offensum, et in ordine ad ea, quæ illi tenetur reddere vel obsequia, vel præcepta, quocirca Isai. 52, injungitur pecca­ IsaiSî. tori : Solve vincula colli tui captiva filia Sion. Unde tam constans est peccata esse moraliter vincula, quam est certum pec­ cata inducere captivitatem animæ respectu diaboli, cui mancipatur. 21. Vetustiorem aliam sententiam refert Vetas· D. Thomas opusc. 22 cujusdam Theologi üar suite* asserentis formam Pœnitentiæ non debere proferri modo indicativo ; Ego te absolvo, sed per modum deprecationis : cujus fun­ damenta diluit ibi S. Doctor cap. 2, 3 et d.t«e Ito4. Ei tamen favisse videntur D. Bonaven- D.rar tura, et Alexander Alensis, quatenus as­ A Ûttf· serunt elavem Sacerdotis non se extendere der. ad remissionem culpae, nisi per modum deprecationis. Quem dicendi modum te­ nuisse videntur etiam alii Sancti Doctores ex DISP. Ill, DUB. I. ex quorum verbis sequens formatur argu­ mentum, quu primum assertionis motivum refellitur. FîoiüQuoniam incredibile est aut Sanctos SrtlJtU iltiu*. Patres asseruisse aliquid contra commu­ nem veritatem in Ecclesia receptam, aut Ecclesiam aliquid docuisse contra senten­ tiam 8S. Patrum : sed est plurium SS. PP. sententia formam absolutionis esso deprecativam, et modo deprecati vo proferendam ; ergo id aflirmare nec est contra veritatem receptam in ecclesia, nec ab ecclesia oppo­ situm est inconcusse determinatum, et observatum : et consequenter non est tam conveniens hæc forma : Ego te absolvo, sub modo indicativo, quod non sit etiam conveniens sub modo deprecativo. Utraque Consequentia sequitur ex praemissis. Mi­ nor in qua est difficultas, probatur ex D.Ag- D. August, lib. 4 de Bapt. et refertur in ρ·Ι. . cap. Munus 1, q. 1, et lib. 3, de unico BaprΛ cap. 15, ex Chrysostomo lib. 3 de D. Csrj’JS5i/ Sacerdotio, ex D Hieronymo ad illa verba Dr^ie· Psalm. 28 : Vox Domini intercidentis flamFai.28. mem ignis, in quibus locis diserte affir­ mant, et docent formam absolutionis esse deprecationem. Nec minus perspicue lo­ S. L(0. quitur Sanet. Leo Epist. 89, ad Theodo­ rum, dum ait ; Indulgentiam Dei non nisi S. An­ supplicationibus obtineri. et D. Ambrosius tres. lib. 3 de Spiritu Sancto cap. 19, inquit : Sacerdotes in hoc ministerio non jus alicujus potestatis exercere, idque probat subjun­ gens : Isti rogant, divinitas donat, huma­ num enim obsequium, sed munificentia supc-rnx est potestatis. Quorum similia apud alios SS. PP. passim offendes, potestatem soli Deo, et obsecrationem ministro defe­ rentes, et ex illis omnibus liquet veritas aîSumptæ Minoris; ex qua cum Majori, de qua non dubitatur, legitime sequitur illata conclusio contra veritatem assertam. Arn22. Ad hoc argumentum respondetur EKÜ illius Majorem non adeo esse veram, ut non sit grano salis condienda, quando qui­ dem SS. PP. sententiæ eatenus standum est, quatenus Ecclesiæ judicio cohærent; cum tamen ista altiori principio innitatur, videlicet directioni, instinctui, et assistentiæ Spiritus Sancti, in vi quorum est infallibilis ejus determinatio, quidquid sit de hac, vel illa sententia, aliquorum SS. PP. quæ non est, ut sonat, tenenda ; sed debet ad sanum, et catholicum sensum in Ecclesia receptum redigi, et benigne, quan­ tum fas fuerit, explicari. In quo eminet pietas, et reverentia Angelici Præceptoris 151 erga SS. PP. sententias eas semper ad communem Ecclesiæ sensum revocando. Unde ad omnimodam veritatem Majoris est necessarium, quod uniformiter omnes SS. PP. vel sanior, ac major illorum pars, rem ut de fide doceant, ac determinent. Secus vero est, quando unus, aut alius oppositum tenet ; tunc enim præstat Eccle­ siæ judicium, quam hujus vel aliquorum sententia. In sano ergo sensu admissa Majori ne­ ganda est iMinor, quam non evincunt in­ duct® locutiones 8S. PP. ab Angelico Præceptore alto silentio prætermissæ, unica dumtaxat S. Leonis, quia clariori, et eundem sensum cum aliorum PP. verbis retinenti, allegata. Respondet ergo S Doc- D.Tiicm. tor in præs. sol. ad 2, quod verbum Leonis est inlelligendum, quantum ad deprecatio­ nem, quæ praemittitur absolutioni, non au­ tem removet, quin Sacerdotes absolvant. 23. Hanc tamen explicationem diffici- Pater Suarez lem judicat P. Suarez hic disp. 19, sect,• D.Thom, 1, n. 13, et eam impugnat : quia Pontifex impuloquitur de verbis Sacerdotis, sine quibus gnrt. peccata non remittuntur : sed sine oratio­ nibus præmissis absolutioni, utpote non necessariis dimittuntur peccata : ergo Pon­ tifex non loquitur de illis, sed de forma necessaria, eamque appellat deprecatio­ nem. 24. Sed profecto talis impugnatio pro­ Imbecililer cedit ex valde superficiali S. Doctoris tamen. lectione, quasi S. Doctor aciem direxerit ad sola verba præmissa absolutioni, et non ad absolutionem ipsam. Quod esse falsum vel ex inde constat ; quod alias non sol­ visset difficultatem, quæ non procedebat, nisi de ipsa absolutione, et hanc conten­ debat arguens esse deprecativam. Et res­ pondet S. Doctor dici deprecativam a Leone, D.Thom. et Patribus, non quia vera deprecatio sit, aut modo deprecativo feratur, sed sumpta denominatione a verbis deprecativis ante­ cedentibus, et ideo addidit immediate, non autem removet, quin Sacerdotes absolvant. Itaque sensus clarissimus est totum illud ministerium absolvendi Sacram entali ter sibi vindicare apud allegatos Patres deno­ minationem deprecationis a ritu illo acci­ dentali deprecativo : Misereatur lui, el Dominus noster, etc., qui communiter præmittitur absolutioni. Sic Corinth. 10, Eu- rin^0'l0 charistia nuncupatur Calix benedictionis, quin in benedictione ejus forma consistat, et Pœnitentia olim manuum impositio di­ cebatur, et sub hac appellatione frequen- > il r ■fe * yi. • · fl % i, 152 DE PtX.N1TKNTI. tissiine usurpabatur inter veteres, absque Sacramenti, et deprecationes comitantes eo, quod ea externa ceremonia ad ejus non excludit, quin ab illis denominatio­ essentiam pertineat. Non enim semel a nem Orationis mutuatur, licet in se ips.i notioribus alicujus rei, et ut in plurimum oratio non sit. 26. Arguitur secundo ratione, qua expo· feta* accidentibus imponuntur nomina, qua? si­ gnificent ipsam rora, sicut lapis dicitur a sitio adhibita dirui videtur. Nam ad su-ori‘ '· lædendo pede, quin pedum kesionem eo bordinate, et ministerialiter absolvendum nomine explicemus, et scrupulus ex pri- aptior est modus deprecandi, quam indi­ ii cativus : sed Sacerdos tantummodo absol ­ mæva impositione non’ nisi lapillum ex­ primit, cum tamen jam non nisi conscien­ vit subordinate, et ministerialiter : ergo aptius, et congruentius utitur forma depre­ tiae remorsus indicet. candi, quam indicandi. Minor, et Conse­ Dissol· 25, Unde ad objectionem P. Suarez, ibjitaio. concessa Majori, et etiam Minori, negatur quentia constare videntur, et probatur Major. Tum quia indicative loquendo im­ Consequentia, quia Pontifex, et alii alle­ gati.Doctores loquuntur de verbis antece­ portatur authoritas, et excluditur subordidentibus ut impertientibus denominatio­ natio, ut de se constat : nam qui absolute nem forma?, vel, si mavis, de ipsa forma et sine restrictione profert : Ego te absolvo, nec vel leviter mentionem facit alicujus ut accipiente ab illis denominationem, qua ratione totum Sacramentum absolute ap­ Superioris, in cujus virtute impendat ab­ pellatur deprecatio, sicut etiam manuum solutionem. Tum etiam quia Sacerdoti non QuJn- impositio. Nec contra hoc urget Ambrosii competit aliquod speciale jus in peccatorem, arswt testimonium, quo solum intendit S. Doc- sed totum refunditur ad Deum, qui est ipsi Amtros. tor monstrare Spiritum Sanctum esse pri­ peccato infensus, et consequenter nequit mariam, et potissimam nostra? justifica­ cedere juri proprio, sed juri ipsius Dei. tionis causam, et ministrum non nisi cujus vicem gerit : ergo aptius peccatorem potestate ab illo accepta absolvere, et re­ absolvet invocando, et deprecando remis­ mittere, ut evidenter constat ex eodemmet sionem a Deo, quam earn absolute profe­ S. Doctore toto iib. de Pœnitentia, ubi rendo, quasi absolutionis, et remissionis contra Novatianos clavium potestatem in author. 27. Respondetur ad argumentum ne- init Ecclesiæ ministris ad remittendum, et ab­ solvendum solidissime fundat, et promo- gando Majorem ut diametraliter oppositam D. Ao- vet. Quem etiam sensum tenuit D. Augus- institutioni hujus Sacramenti, et verbis SsDi linns lib· ^0, homil. serm. 23, ubi Christi Domini illud instituentis : nam ut invehitur contra aliquos sibi arrogantes profunde animadvertit D. Thomas opusc. d.TU illa verba : Dimitto tibi peccata, quasi ex citato cap. 1, non dicit (Christus) quæcumpropria et non ab alio accepta potestate que petieritis esse solvenda, erunt soluta ; sed id præstare possent. Et sibi obj ciens quæcumque solveritis, erunt soluta. Si ergo S. Doctor : Si non dimittunt homines pec­ illa tantum dicuntur esse soluta, quæ habens cata, falsum est, quod ait Christus, quæ sol­ claves, solverit : qui autem petit esse solven­ veritis in terra, soluta erunt et in calo. dum, non solvit, miror, qua temeritate ali­ Respondet non mentis hominum volebat in- quis asserat esse solutum, quem habens claves non significat solvere, sed solum rogat esse telligi dimitti peccata: nam quid est homo, nisi æger sanandus? Et infra explicans cau­ solvendum. Ubi totam vim et efficaciam sam principalem remissionis, et legitimum absolutionis in clavium potestatem ministro verborum sensum, attexuit : Si cui dimise­ communitatam reduxit; potestas autem ritis peccata, dimittuntur ci, hoc est, Spiri­ non bene explicatur deprecatione; quippe | tus Domini dimittit, non vos. El hoc modo nemo precatur, aut postulat, ab alio fieri, inferioris absolutio potest dici deprecatio ; quod ipse potest. Unde vel neganda est non quia deprecatio sit furmaliter; sed clavium potestas contra catholicam verita! tem, vel absque ulla hæsilatione asseren| quia ab alterius voluntate superiori oritur, quia proprium est orationis ab aliena vo­ dum non aliter, quam indicative, et in i luntate cxpeclare, quod flagitat. In quo sensu absoluto iri prolatam absolutionem. N. wai- etiam sensu N. Waldensis tom. 2 de SaAd primam probationem in oppositum, Dissil- j j cram. cap. 146, n. 2, exposuit Chrysosto- concedimus primam ifiius partem, videlicet t sost. mum tom. 5, dialog. 3 de Sacerdotio, significari authoritatem ministri in absolu- ite. 1 ■absolutionem vocaps Orationem Sacramen- tione, quod tam longe distat esse a veritate ; lalem, quia nimirum importat et rationem alienum, ut absque illo nequeat ita subsisi tere ■ DISP. Ill, DUR. tere veritas, et institutio hujus Sacramenti. Negamus tamen secundam, quod excluda­ tur subordinatio ad superiorem, cujus vices gerit absolvens : quia minister nun absolvit in jersona propria, sed in persona Christi S o- juxta illud Apostoli. Corinth. 2 : Ego quod n»U. donavi, si quid donavi proptervos in per­ sona Christi. Unde sicut baptizans, aut consecrans, non dicit : Baptizet te Chris­ tus, sed : Ego te baptizo, nec similiter : Hoc sil corpus meum, sed : Hoc est cor­ pus meum, quamvis neutrum in propria persona exequatur, sed in persona Christi, cujus est principaliter baptizare, et conse­ crare, eodem prorsus modo theologizandum est de absolvente, quod debeat dicere : Ego te absolvo, et non : Absolvat te Christus. Et ratio est omnino eadem : quia licet instrumentum non agat nisi ut motum et elevatum a causa principali, cui essentiali­ ter subordinatur, ut est constans Philoso­ phia, vere tamen agit non tantum prævie per actionem propriam, sed simul cum principali agente, a quo movetur ad agenX.Com-dum, ut erudite ostendunt N. Complut. |i!uL i!J‘ lib. 2 phys. disput. 12, quæst. 2. Atque ideo sicut eadem actione concurrunt ad eundem effectum causa principalis, et instrumentalis, quia neutra agit absque communicatione alterius, ut ex ibi dictis constat : ita eadem absolutione absolvunt Christus, et Sacerdos, ille principaliter, iste vero instrumentaliter. Quæ fuit docD.Dio- trina D. Dionysii cap. 3 Angelic. HieD.Thom. rarch. relata a D. Thoma opusc. sæpe citato cap. 1, his verbis : Nihil igitur incon­ veniens, si purgare dicitur Theologum Sera­ phim : nam sicut Deus purgat omnes, eo quod est omnis purgationis causa : magis enim propinquo utar exemplo : quemadmo­ dum, qui secundum nos est hierarcha, id est Episcopus, per ipsos Diaconos, aul Sacerdotes purgans, aul illuminans, ipse dicitur pur­ gare, el illuminare. Palet igitur (concludit D. Thomas) per aulhorilalem Dionysii, quod licet Deus ut principalis author purget, el illuminet, minister tamen dicitur purgare, el illuminare, sinvlilcr et absolvere. h»*· 28. Nec inde inferendum est, ut aliquis forsan posset obtrudere, actionem illam vitalem verba proferendi instrumentaliter tantum‘fieri a Sacerdote ; quod quidem ut omnino falsum, et actionum vitalitati adversum abjiciendum est, siquidem de ratione actus vitalis est quod proveniat a principio intrinseco principaliter se per il­ lum movente, in quo unice differunt vi- venlia a non viventibus : atque ideo implicat actionem vitalem, qualem esse absolutionem nemo ambigit, pure instrumenta liter fieri a Sacerdote. Quapropter nl nodus dissolvatur, distinguendum est in eademmet absolutione id, quod sibi com­ petit vitalitatis per ordinem ad Sacerdotem eam proferentem, ct id quod illi advenit ex elevatione ad producendam gratiam, et cooperandum Deo ad remissionem culpæ. Ex his autem duobus primum competit Sacerdoti ut causæ principali; secundum vero attingit ut instrumentum divinae vir­ tutis, quo pacto gerit personam Christi principaliter, et immediate absolventis. 29. Secundæ argumenti probationi oc­ currit Lugo in præsenti disp. 13, sect. 4, num. 103, concedendo, et bene, idem esse jus Dei, et Sacerdotis in absolutione. Ex quo non sequitur utendum est absolu­ tione deprecativa, quia utendo verbo de­ precative posset quidem petere a Deo ab­ solutionem ipse Sacerdos, quin ipsemet absolvere vellet : quocirca ad hoc vitan­ dum debet uti verbo indicativo, quo in­ dicet suam voluntatem, non vero depreca­ tive, quo dumtaxat eam exoptet. 30. Cæterura hæc responsio non placet, et ut illegitima repudiatur : siquidem quo­ libet modo absolutio proferatur, vel depre­ cando, vel indicando, queit Sacerdos pro­ priam voluntatem coarctare, et totum absolutionis pondus Deo ferre, quin ipse velit pcenitentem absolvere, sed quod ab­ solvatur a Deo, in quo principaliter residet jus : ergo quod indicet Sacerdos, vel non indicet propriis verbis suam intentionem, non refert; nec infert, uno, potius, quam alio modo utendum. Rursus. Quoniam se­ mel atque sacerdos accedit ad conficiendum hoc sacramentum, tenetur graviter ad in­ tentionem illud rite, et recte faciendi ; de qua intentione nefas esset pœnitenti du­ bitare, nec cuilibet alteri : hac ergo inten­ tione omnino veraciter præsupposita, quis non videt neutiquam claudicare certitudi­ nem aut pœnitenlis, aut ipsius Sacramenti, sive proferatur indicative, sive deprecative absolutio? Et clarissime liquet in extrema unctione, in qua, quia forma deprecativa est, non explicatur, aut indicatur intentio Sacerdotis ; quin nec de Sacramento, nec de ejus fructu, quantum est ex parte Dei, et ministri, vel levis suspicio suboriri pos­ sit, quia formæ Sacramentorum, quocum­ que modo proferantur, non solum sunt verba significativa, sed activa, ut toties f D Cardinalis Logo respon­ sio. U t . « Bospnilur 1. . e Secundo iinpngratuf. n: Fi DE POENITENTIA. audivimus a D. Thoma, et aliis Patribus. Unde peccavit Lugo in reddendo non cau­ sam pro causa. Vera 31. Relicta ergo ut insufficienti hac so­ Sûloiio sôondæ lutione, concedimus in sacerdote nullum proba- esse jus contra poenilentem, ulpole qui nonis. directe, et immediate dumtaxat contra Psal.50. Deum deliquerit juxta illud Ps. 5Û : Tibi soli peccavi, el malum coram te feci. Cæterum illudmet jus Dei solius dimittitur a Deo, et ab ejus ministro medio hoc Sacra­ mento, quo Deus ipse uti vo’uit ad extinguendum jus sibi proprium contra tocca­ torem. Ad eum sane modum, quo Pontifex, servata proportione, per se, et per suum legatum non semel immediate indulget, et pœnas relaxat. Et clarius elucet in Bap­ tismo, quem praecedere necesse est pecca­ tum originale, cum tamen homo vere abluat, et deleat tam ipsam maculam peccati, quam jus ex illo contractum, pro­ ferendo ea verba : Ego te baptizo, quin possit, aut debeat uti forma deprecativa, D.Thcm. qUæ solutio D. Thomæ opusc. citato cap. 2, ubi simili argumento occurrens inquit : Quia vero dicit, quod Sacerdos non potesl habere super culpam potestatem, el hoc habere potest calumniam. Sciendum esi, quod si intelligal, quod Sacerdos sua authorilate super culpam potentiam non habet, verum dicil. Si autem intelligit, quod Sacra­ mentum, quod sacerdos ul minister tradit, non se extendat ad remissionem culpx, fal­ sum dicit. Sicut enim per Baptismum dimit­ titur omnis culpa actualis, d originalis : ita per Sacramentum Panülenliæ remillilur ac­ tualis culpa. Tertium 33. Arguitur tertio, et instatur in oppoxneutum. situm. Etenim sicut Christus contulit Apostolis potestatem absolvendi, ita et facultatem languores curandi, sanandi in­ firmos, et dæmones ejiciendi, ut constat Mare* ox Evangelic Marci ult. Matth. 10, et Mati.io. LuC. 9. Atqui ad curandos ægrolos non Lufi-o. utebantur Apostoli verbo indicativo, sed deprecative : Sanet te. Dominus Jesus ChrisAdor.9. Act. 9. Ergo ex potestate clavium, qua potiuntur Sacerdotes in foro Pœnitentiæ, non recte deducitur præferendam formam judicativam deprecaüvæ. Præmissæ sunt de fide, et Consequentia probatur ex illis : tum quia potestas sanandi infirmos vera poteslas est, et vere explicatur per sensum deprecativum, et consequenter etiam po­ testas clavium. Tum et maxime, quia si sensui deprecative : Sanet te Dominus, res­ pondet in Apostolis vera potestas sanandi, ex eo quod non nomine proprio, sed no­ mine Christi infirmi sanabantur ; nulla est dispari talis ratio respectu potestatis clavium ; siquidem minister non absolvit nomine proprio, sed in persona Christi, ut constat : ergo æque salvaretur potestas clavium forma deprecativa, ac indicative ; et consequenter ex illa potestate non magis una, quam alia colligitur. 33. Confirmatur et explicatur æque ur- Cwlx genti, et manifesto exemplo extremæ unc­ tionis, cujus affinitatem cum Pœnitentia commendans Tridentinum sess. 14, ante τηη cap. 1, de extrema unctione ex Patrum ,ua· sententia docet esse consummativum Pœ­ nitentiæ, et totius Christian» vit», sed in hoc Sacramento forma est deprecaliva, eaque apte significatur sanitas illa mediante oblinenda : ergo cum in Sacramento Pœni­ tentiæ, quod præcipue intenditur, sit gratia sanativa; non opus erit ejus formam esse indicati vam, sed debet esse deprecativa, ut sicut Sacramenta sunt ex parte finis, sic etiam et in formis affinia sint. 34. Ad hoc argumentum respondet Lugo Resi* 5» concedendo præmissas, et negando Conse­ Earim· quentiam. Ratio disparitatis collocatur in tiS'iii eo, quod in Pœnitentia datur potestas cu­ randi animam, non utcumque sed per mo­ dum judicii. Judex autem ut judex non liberat reum, nisi per sententiam, quæ non profertur verbis deprecatoriis. 35. Porro solutionis hujus insufficien­ tiam ostendunt ipsæ præmissæ argumenti, initicitm. quibus nititur Consequentia. Ex quarum Majori constat potestatem sanandi ægros esse veram potestatem, et non similitudinariam, et hoc in solutione non diruitur, quin imo admittitur. Ex Minori vero liquet actum proprium hujus potestatis verbis deprecatoriis exerceri, ut probat textus Actuum Apostolorum; quod nequit non concedi. Unde legitime videtur deduci po­ testatem clavium, quamtumvis sit vera poteslas absolvendi, exerceri posse per verba deprecativa. Et urgetur hoc : nam potestas curandi infirmos quamvis vera potestas sit exercetur aliquando verbis deprecativis, ut constat ex textu allegato aliquando vero imperativis, ut est mani­ festum ex illo Actor. 3, in nomine Jesu AtLS. Christi Nazareni surge, el ambula : ergo etiam potestas absolvendi poterit congruen­ ter explicari altero duorum actuum, modo indicando, et interdum deprecando, quin sit determinatus Sacerdos ex vi Sacramenti ad modum indicativum. Et hujus Conse­ quenti® Λ» · ■ - DISP. III. DUB. T. I ; ' I ! ί I i i I i ! quoniiio diepnritatem non recte assignavit Lugo. Turn quia Sacerdos non solum procedit ut judex in absolvendo, sed etiam ut modicus sanando, et curando, quocirca Pœnitentia osse debet medicinalis, et j ræservativa. Tum etiam, quia semel concessa potestate absolvendi, verba absolventis, qutecumque illa sint, non operantur nisi in virtute Christi, et patet in exemplo confirmationis argumenti, in quo nequit negati formam esse deprecativam, cum tamen effectus extremæ unctionis ex parte Sacramenti sit infallibilis. Tum etiam : nam quod Sacerdos absolvat ut judex, so­ lum probat quod debeat sacerdos judicium fprre de idoneitate recipientis, et quod faciat discretionem inter lepram, et lepram, quod erat proprium sacerdotum legalium, qui etiam erant judices. Non tamen ex vi hujus probat absolutionem semper iri im­ pensam indicative; siquidem sicut in aliis hoc judicium differta judicio humano, ita et posset in hoc differre. Et hujus non red­ ditur ratio in solutione. Tum denique : quia verba deprecativa, procedentia ex po­ testate clavium ita essent deprecativa, ut simul essent ex intentione Christi, et Sa­ cerdotis judicialia, et indicativa, quando­ quidem et significarent, et indicarent eandem remissionem, et sententiam, quo­ dammodo. Non ergo recte proceditur as­ signando eam disparitatem inter potestatem clavium, et potestatem sanandi infirmos, cum semper maneat ratio inquirendi, et arguendi ab una in aliam. Unde licet ve­ rum sit, quod interveniat in hoc sacra­ mento ratio sacramentalis judicii, ut docet Tridentinum ; non tamen ex hac ratione recte sumitur disparitas ad ho: ut semper utendum sit illis verbis : Ergo te absolvo, secus vero in potestate sanandi non ligata ad verba deprecativa, vel imperativa, vel alia. 36. Veram itaque solutionem nos docuit D· Thomas in praesenti solut. ad 4, his verbis : Dicendum, quod Apostolis non est data potestas, ul ipsi sanarent infirmos, sed ul ad eorum orationem infirmi sanarentur : est autem eis collala potestas operandi ins­ trumentante}', sive minis 1erialiler in Sacra­ mentis. Unde Major argumenti est distin­ guenda, et si sensus illius fuerit eodem modo illis fuisse collatam potestatem, ne­ ganda est : quia potestas sanativa Aposto­ lis concessa, solum fuit poteslas impetrandi sanitatem, vel media oratione, vel con­ tactu, vel aliis signis, non tamen semper 155 el in fal libi liter adhuc ex parte orationis, et impetrationis, sed quando congruebat ad utilitatem spiritualem vel infirmi, vel alio­ rum. Ad qued quidem excitabantur, et movebantur specialiter ab Spiritu sancto. Unde nec ex parte actus primi fuit illis concessa virtus permanens, qua forent des­ tinati ad medelam omnium infirmitatum, sed prout oportebat, et quando expediebat, ad eam a Deo obtinendam movebantur. Quamobrem non nomine proprie, sed ip­ sius Christi conferebant, ut constat ex illo Petri act. 3 : Quod autem habeo, hoc libi do : In nomine Christi Nazareni surge, el ambula. Si vero in Majori non intendatur omni­ moda paritas, et similitudo, sed retineatur disparitas tradita, concedenda est, et cum ea Minor ; negatur tamen Consequentia, quæ non recte infertur sub præmissa dis­ tinctione. Et ad primam ejus probationem dicimus in Apostolis non fuisse potestatem ad impertiendam sanitatem, sed ad eam, sicut oportebat, impetrandam. At vero in eisdem Apostolis, et eorum successoribus fuit potestas remittendi peccata, et non tantum impetrandi; quæ sunt satis di­ vers® : nam prima solum fundatur in pro­ missione Dei, et motione transeunti; se­ cunda vero in promissione, et destinatione permanenti medio caractère Sacerdotali, ad semper, et infallibiliter Sacramentaliter concurrendum. Et in vi hujus Sacerdos semper debet uti verbo indicativo, quo certo, et infallibiliter significetur effectus Sacramenti, quantum est ex parte ipsius. Ad curationem vero non erant destinata verba aliqua sed interdum istis, interdum aliis, prout a Deo dirigebantur transeun­ ter, uti poterant. Hinc satis constat ad se­ cundam probationem : quia licet tam sa­ nans, quam absolvens in nomine Christi et medeatur, et absolvat; aliter tamen, alia­ que permanenti designatione unus, quam alter. 37. Nec refert si objicias cum P. Sua­ rez (cui displicuit D. Thomæ disparitas) disp. 19, sect. 1, n. 12, tum Christum Apostolis concessisse potestatem efficaciter operandi miracula, licet eis non fuerit præscriptus determinatus modus illa effi­ ciendi. Tum modum deprecativum non excludere modum efficaciter operandi, ut constat in Extrema unctione. Tum deni­ que ad hominem contra D. Thomam do­ centem interdum Apostolos usurpasse mo­ dum indicativum. Act. ·% ·. Replicat Suarvz. I f; Dis PŒNITENTIA, 38. Non inquam refert ista objectio, ’ net paritas unius Sacramenti ad aliud, γ(!| cujus debilitatem ipsummet Suarez agno­ in omnibus deprecative proferende» sunt visse conjectamur, quandoquidem ea non formæ, quod nequit admitti : vel fateri tanti habita § Addo, a'iam, quæ e-t necosse est in hoc etiam Sacramento sub D. Thomæ, subjunxit. Et quidem secun­ modo indicativo, sicut in cætoris osso ex­ dum, et tertium motivum omnino sunt primendam; siquidem urgen lior est pari­ extra rem : quandoquidem nullibi docuit tas plurium ad unum, quam unius ad S. Doctor modum deprecativum exclude:e alterum, nisi intercedat aliqua specialis ratio oppo.-itum suadens. Hanc voro non modum efficaciter, et infallibiliter ope­ randi, ut evidenter constat in Sacramento intervenire respectu Pœnilentiæ, bene au­ Extremæ unctionis. Sed tantummodo as­ tem respectu Extremæ unctionis luculen­ seruit (et asseruimus cum ipso) hunc mo­ ter explicuit D. Thomas ubi supr. cap. I.d.tii dum deprecativum solum convenire Ex­ per hæc verba : /n Sacramento Pœnilenlix tremæ unctioni, non tamen Pœnitentiæ, verba Scripluræ, quæ maxime sunt sectanda, quod verum est ed lonse diversum. Nec non faciunt mentionem de aliqua depreca­ similiter usquam negavit Apostolis ad sa­ tione, sed magis verbo indicativo utitur. nandas ægritudines, vel patranda miracula Non enim dicit ; Quxcumque petieritis esse diversos modos vel precandi, vel impe­ solvenda, erunt soluta, sed quxcumque trandi, vel indicandi ; quin aliquis fuerit solveris erunt soluta. Si ergo illa lanium eis determinate præscriptus, sed tamen dicuntur esse soluta, quæ habens elaves sol­ constanter tenuit in Pœnitentia semper verit ; qui autem petit aliquid esse solven­ indicativum absolvendi modum esse neces­ dum, non solvit ; miror qua temeritate ali­ sarium. ut constat ex dictis : unde nullius quis asserat esse solutum, quem habens roboris est argumentum ad hominem. Pri­ claves non significat se solvere, sed solum mum vero motivum de potes:ate effica­ rogat esse solvendum. Non autem similis ra­ citer operandi Apostolorum quoad mi­ tio est utendi deprecaliva oratione in hoc racula, etiam fallit, ut evidentius verba Sacramento, sicut in Sacramento Extremx D.Tbotn. d. Thomæ monstrabunt. Ait itaque S. unctionis : quia nihil hic corporaliter spec­ Doctor opusc. 22, cap. 2 , eidem occur­ tatur futurum, quod slalim non fiat, ut in rens argumento : Non advertit autem, qui Extrema unctione. Quid autem sit illud, hoc objicit, quod potestas sanandi infirmi­ quod expectalur futurum in Extrema unc­ tates erat gratia specialiter homini data, non tione, et non statim. nec semper fiat ? ad sanandum, sed ad sanitatem impetran­ inexplicatum non reliquit S. Doctor, sed dam, Potestas autem clavium non compu­ jam præmiserat esse sanitatem corpora­ tatur inter gratias gratis datas, sed virtus lem. Sacramentalis qux principaliter residet in 40. Cæterum in hoc offendit Vasquez in$w Christo, instrumentaliler autem, seu minisin præsenti dub. 3, n. G, ubi ut difficilem '’’'i61 lerialiler in Sacerdotibus claves habentibus. rejicit hanc doctrinam. Primo, quia effec­ Unde verbum dicentis sanet te Dominus, tus ille sanationis, qui expectatur futurus, non sanabat, sed sanationem impetrabat. ut est effectus Sacramenti, sequitur ex Yerba autem Sacramentalia e/ficiunt quod opere operato ex vi Sacramenti, et non ut figurant. Quo nec quoad rem ipsam, nec ex gratia miraculum : ergo tam infallibiliter quoad mentem D. Thomæ nihil clarius. sequitur ex vi Sacramenti, quam ipsa gra­ Diluitur 39. Ad confirmationem principalis ar­ tia. Secundo : nam effectus proprius formæ eonQrmatiOj gumenti desumptam a paritate Extremæ Sacramentalis per se significatur per ipsam ^uettn" uncl'on’s» respondetur alia, et nrgentiori formam, et consequenter, quantum est ex sane paritate omnium aliorum Sacramen­ vi Sacramenti, infallibiliter ponitur ad po­ torum, in quibus nulla forma est depre­ sitionem formæ. Tertio : nam ad causalicative. Si ergo paritas servari debeat, tatem instrumenti physici impertinens potius militat pro forma indicative in omnino est, quod forma proferatur indi­ Pœnitentia, quam pro deprecative, ut cative," vel deprecative; cum quolibet ex haud obscure perspicitur, argumentum in his modis possit Deus elevare ad physice, arguentem retorquendo. Quoniam expe­ instrumentaliler inducendam gratiamÎ Eis­ Saffhrientia constat aliorum omnium Sacra­ dem omnino motivis quin aliquid novi ad­ M ar mentorum formas consistere in verbis dat utitur Lugo disp. 13, sect. 4, num. 93 Le;o. modo indicativo, aut imperativo, ut in et 94, ut deserat tamquam falsam dispariSacramento Ordinis prolatis : ergo si te- talem traditam a D. Thoma. Ri-jiriiur. DISP. Ill, 1>UB. J. hXf* ^’torque P',nen procedit ex non satis ffx- penetrata mento 8. Docloris, ut constabit ^•'hî lærspicue, si eam parumper in Iticemerua«isiru- mus duplici observatione ex alibi ah ipso u’Bf· traditis una et altera desumpta. Est ergo animadvertendum primo hoc intéresse dis­ criminis inter Poenitentiam, et Extremam unctionem, quod illa solum inducit sanita­ tem, ut ita dicamus absolutam, et quoad substantiam media gratia, qua expelluntur peccata, relinquendo in homine torporem, imbecillitatem, et aliquos alios defectus, quibus homo adhuc justificatus spiritualiter infirmatur, et ad terrena semper de­ primitur juxta illud, Corpus quod corrum­ pitur aggravat animam. At vero Extrema unctio, cum sit ultimum remedium, quo ec­ clesia filios munit, ac disponit ad introitum gloriæ, cx vi sum institutionis importat perfectam sanitatem, ad quam per se lo­ quendo non pertingit Pœnitentia. Unde abjicit, et evellit prædictos defectus 'adji* ciendo robur, alacritatem, et promptitudijrem ad sustinendos labores, et obsisten­ dum dæmonum tentationibus, qu;e in illo articulo calidissimae, et vehemcntissimæ esse solent. Atque ideo proprius hujus Sacramenti finis, cum sit Sacramentum vi­ vorum, non est tollere absolute peccata, quæ per se loquendo ablata, et remissa media Pœnitentia supponit, sed tantum»^•5· modo reliquias peccati. Quocirca Jacobi 5 : Condilionaliler asseritur : si in peccatis fuerit, dimittentur ei, quoad culpam, ut B.ltcir.glossat D. Thomas infra q. 30 supplem. art. 1, non semper enim delet peccatum: quia non semper invenit ; sed semper remittil quoad debilitatem prædiclam, quam quidtm peccati reliquias dicunt. Et in hoc sensu appellat Tridenlinum hocSacramentom, Panilenlix consummalivum, ut tange­ batur in Confirmatione, cui occurrimus. 42. Hinc (observa secundo) quasi ex consequenti se porrigit ad inducendam sa­ nitatem corporalem. Etenim sicut Baptis­ mus ita vere corporaliter ablu t, ut simul significet, et efficiat munditiam animæ spi­ ritualem media gratia regenerante, ita ex­ trema unctio habet (verba suntD. Thomæ) effectum corporalem medicationis, scilicet corporalem sanationem. Cum ea tamen differentia, quod in Baptismo semper fit corporalis ablutio ex raturali [roprietate aqoæ; secus vero corporalis sanitas in Ex­ trema unctione. Et ratio est, quia hæc corporalis sanitas, cum sit effectus Sacra­ menti, ut Sacramentum est, non provenit 157 ex naturali proprietate olei, seu materiæ; sed cx virtute divina, quæ rationabiliter operatur. Sed ratio operans non semper inducit secundarium effectum, nisi secun­ dum quod expedit ad principalem ; atque ideo ex hoc Sacramento non semper se­ quitur corporalis sanitas, sed solum quando expedit ad spiritualem sanitatem animae, et tunc semper eam inducit, dummodo non sit impedimentum ex parte recipientis. Ex quo manifeste deducitur elfectum illatio, piimarium extremæ unctionis semper, et infallibiliter poni ad positionem illius et in hoc convenit cum aliis Sacramentis in eo, quod nihil expectetur futurum. Alius vero effectus sanitatis corporalis, qui est minus principalis, et quad secundarius, licet per se intentus, non semper induci­ tur, ut etiam experimento liquet, sed so­ lum quando expedit ad ipsius animæ salu­ tem; et in hoc stat differentia ab aliis Sacramentis. 43, Hinc mens D. Thomæ manet eluci- Ostendata, et motiva illorum Doctorum penitus ditar mens diruta. Nam primum quod assumit Vas­ D. Thoquez, ruinosum est, utpote quod non dis­ mæ 1. tinguit, sed absolute affirmat sanitatem ex opere operato semper sequi ex vi Sacra­ menti. Hoc enim esse falsum testatur ex­ perientia, et convincit ratio : quia licet corporalis sanitas, quoties expedierit, ex opere operato sequatur ad præsentiam Sa­ cramenti ; quia tamen multoties non expe­ dit, non semper sequitur : atque ideo remanet locus ad hoc ut Sacramento ali­ quid expectetur ut futurum, quod non stalim fiat, ut optime docuit Angelicus Præceptor. Dehiscunt etiam vires secundo : quo- Secuudo. niam Sacramentum ex vi Sacramenti non infert infallibiliter sanitatem corporalem, nisi quatenus congruit sanitati spirituali. Cum autem ad istam sæpe nec congruat, nec conducat, fit inde non semper poni ad positionem formæ, et Sactamenti. Atque ideo merito asseruit D. Thomas in hoc Sa­ cramento, non vero in aliis expectari in futurum aliquid corporale ex ipso Sacra­ mento proveniens, sed non statim. Præterquam quod, esto semper aliquod Additur commodum sanitatis corporalis ægroto ad­ veniret ex ipso Sacramento, id quidem non in ipsomet instanti prolationis formæ, in quo inducitur effectus spiritualis, con­ tingeret, sed paulatim, ac interposita tem­ poris morula juxta Dei voluntatem. Qua­ propter verum esset non statim cum ipso DE POENITENTIA. i ■ Sacramento fieri, ut asserit S. Doctor; quod tamen non reperiiur in aliis Sacra­ mentis. ut liquet. Undo vel ex hoc etiam capite claudicat illud molivum Vasjuez, et ejus incfficacia monstratur. Eadem 44. Vehementius adhuc impingit in wi'âs magis tertio, quo obtendit S. Doctorem refugisse osteadi· ad causalitaiem physicam, ut salvaret for­ tor. mam deprecativam in uno horum Sacra­ mentorum, et indicativum in alio : hoc enim est merum commentum, et tenebras super lucem offundere, ut evidenter cons­ tat ex sequenti reflexione, qua monstratur non potuisse S. Doctorem absque summa, et patentissima inconsequentia ita proce­ dere. Quandoquidem omnia Sacramenta novæ legis esse instrumenta physica, et physice concurrere ad producendam gra­ tiam, tam constans, et perspicua doctrina est S. Ductoris, ut da ea nullus verus discipulus hactenus dubitaverit, ut constat ex dictis superiori volumine tract, de Sa­ cramentis in genere disp. 4, dub. 4, ubi clarissima ejus testimonia produximus, et expen iimus. Nec est minus certum, ut­ pote fide certum extremam unctionem esse Sacramentum novæ legis, et consequenter juxta propriam sententiam instrumentaliter physice concurrere ad productionem gratiæ. Aliunde vero docet et catholice propugnat hujus Sacramenti formam non posse non esse deprecativam, Pœnitentiæ vero indicativam. Qua ergo consequentia potuisset S. Doctor confugere ad causalita­ tem physicam uni, et alteri Sacramento communem, ut inde statueret formam de­ precativam in uno, et relegaret ab alio? floc enim creditu impossibile est. Radix 45. Ex altiori itaque raiice processit resolu­ tionis D. Thomas, ut præintentæ diversitatis detegi­ rationem assignaret, et duplex fundamen­ tur tum jecit, alterum a priori, alium vero et nobis notius a posteriori per modum con­ gruentis, ut solet Geri in his et aliis ma­ teriis a sola Dei voluntate pendentibus, in quibus non quid possit fieri, sed conve­ nientia facti explicatur. Primum itaque fundamentum ad sequentem formam redi­ gimus : nam ex formis Sacramentorum aliquas promulgavit se ipso Christus Do­ minus, aliquas vero non, sed promulgan­ das reliquit Apostolis, ex quorum tra­ ditione accepit Ecclesia, et observanda tradidit : sed ex traditione tam Apostolica, quam ecclesiastica constat formam Pœnitentiæ prolatam iri modo indicativo, et formam Extremæ unctionis verbis de· precativis : ergo ita firmiter, et catholico tenendum est. Consequentia liquet. Majo' rem quoad primam ejus partem probat, et explicat S. Doctor infra, qu. 29, supplero, π.η* ari. 3, illis verbis : El ideo alii dicunt, quod omnia Sacramenta Christus instituit per se ipsum. Sed quædam per se ipsum promulgavit, quæ sunt majoris difficillimis ad credendum; quædam autem Apostolis promulganda reservavit, sicut Extremum unctionem, et Confirmationem. Quoad se­ cundum vero art. 7 ejusdem quæst. ad I, dicens, quod Sacra Scriptura omnibus com­ muniter præponilur : et ideo forma Bap­ tismi, qui ab omnibus dari potest, debet in Sacra Scriptura exprimi, ct similiter forma Eucharisli.r, quæ exprimit Sacramenti illius fidem, quæ est de necessitate salutis. Sed formæ aliorum Sacramentorum non inve­ niuntur in Scriptura tradilæ. sed Ecclesia ex traditione Apostolorum habet, qui a Do­ mino acceperunt, ut dicit Apostolus 1 Co- A?» rinlh. 11 : Ego accepi a Domino, quod et i:s’ tradidi vobis. Minorem vero quoad Extre­ mam unctionem probat ex eo, quod Jaco­ bus (a quo specialiter promulgatum fuit hoc Sacramentum) totam vim hujus Sacra­ menti videtur constituere in oratione, atque ideo ita accepit Ecclesia formam verbis deprecatoriis proferendo. Quoad Pcenitenliam vero jam in præsenti probaverat ex eo quod Christus non dixerit, quæcumque petieritis solvenda, solventur, sed quæcumque solveritis, solventur. Et verba Scripturae, si alias semper, potiori jure in re gravis­ sima tenenda sunt. Ex quibus perspicue, et a priori ostenditur differentia inter for­ mas horum Sacramentorum. 46. Qua supposita frequentius confugit ο S. Doctor ad rationem congruentke, ut ût magis notam, et nobis manifestam, et est ΓΚί. hujusmodi : quia cum nostra Sacramenta 01 ita significent, quoi simul efficiant, eorum verba debent esse talia, talique modo pro­ ferri, quod explicent effectum principalem per analogiam ad effectum sensibilem, quem nata sunt inducere. Quæ propositio omnino vera est, absolute ct in lependenter a modo causandi, sicut verum est discri­ men inter Sacramentum novæ, et veteris ieris ab Scriptura, Conciliis, et Patribus constitutum, et uberius tract, de Sacra­ mentis in genere a nobis explicatum. Sed effectus sensibilis Extremæ unctionis, ad cujus analogiam confertur spiritualis, est sanitas corporalis, quæ non slatim confer­ tur, sed expectatur futura, et dependens a Dei D18P. Ill, DUB. I. . I I I Dei voluntate, ut eam conferat, si expedie­ rit : ergo ejue forma convenientissime ex­ plicatur verbis deprecativis. Nam sanalio corporalis non slalim sequitur ex unctione, scdpelilur præslanda a Domino. Unde el in­ terior sanalio, quæ per cam significatur, sub deprecatione a Deo poscitur. Hoc autem non tenet in alio ex septem Sacramenti*, atque ideo specialior ratio militat in hoc Sacramento præ aliis ad utendum forma deprecati va. I.iiiis tfec jqco negamus S. Doctorem appro:in. basse causalitatem physicam Sacramentosi*M’ rum, ut aliquis posset calumniari. Sed jiiH quoi asserimus est ad hanc differentiam I*esa” statuendam non esse necessariam, nec taiiis consequenter ex uno aliud deduci, licet ';wl( unum et alterum sit simul verum, ex diversis tamen capitibus. Ultimo arguitur ex praxi Ecclesiæ 3Λ153. Græcorum, apud quos (ut refert Arcadius Arcv in concordia Occidentalis, et Orientalis diss. Ecclesiæ lib. de Pœnit. cap. 5) est in usu absolvere sub his verbis : Domine Jesu Christe, qui dedisti mihi potestatem, absolve hunc a peccatis suis, vel dicendo : Dominus noder Jésus Christus, qui dedit Apostolis suis potestatem, quæ per illos transii ad nos, absolvat te, sive condonet libi peccata (uu. Sed in ecclesia Graeca est verum Sacra­ mentum Pœnitentiæ, veraque Sacramenti forma : ergo hæc non necessario expli­ canda, el proferenda est per verbum indicativum : Ego te absolvo, sed quam op­ time potest impendi verbis deprecativis Deo absolutionem deferendo. 48. Ad hoc argumentum respondet Lago ubi supra n. et ex illo Prado dub. 5, n. 6, eum usum non esse universalem, etiam apud Græcos, siquidem eorum gra­ viores, et peritiores ea verba relata non habent pro forma, sed ista : Ego habeo te absolutum, quæ idem sonant ac apud nos : Jf°- Ego te absolvo. Ut probat idem Arcudius lib. 4, cap. 3. Alii vero dissentientes in­ valide absolvunt, eo quod illa verba sint pure deprecati va, et cum schismatici sint, hoc, inter alios plures, errore laborant. Sed quidquid sit de hoc, et fides sit apud ' Auctores, nostra non referre existimamus instantiam Græcorum cum habeamus ex C,1Pabolendam, de hæreticis Ecclesiam ia' non posse errare circa materiam, ct formam Sacramentorum, et ex Concilio Tridentino sess. 7, can. I3, receptos et approbatos ecclesiæ catholicae ritus in solemni Sacramentorum administratione ad­ Io9 hiberi consuetos, aut contemni, aut sine peccato a ministris pro libito omitti, aut in novos alios absque anathemate mu­ tari non posse. Constat autem de usu, et approbatione ecclesiæ in administratione Pœnitentiæ per illa verba : Ego te absolvo. Quid ergo quoad hoc refert, quod Græci ea forma non utantur? Profecto nostro ju­ dicio nullatenus Sacramentum conficiunt, quoniam Ecclesia Humana sicut est caput, ita etiam el regula ornnium aliarum Eccle- Eccle­ sia siarum, cui conformari debent. Quocirca Mediola ­ licet in aliquibus Ecclesiis, ut Mediola­ nensis. nensi, et Veneta, invaluerit aliquando usus et Veneta quid ministrandi extremam unctionem sub illis oiitn ­ verbis indicativis : Ungo te oleo sancto, etc., tenue rint. ut testatur Labat de Sacramento extremæ Labat. unctionis, disp. 4, dub. I, tamen post promulgata Concilia Florentinum, et Tri­ dentinum exolevit, et penitus fuit abolitus. Quod argumento est pessum ire quemlibet usum, et nihili fa.-iendum, qui non cohæreat Romanae, seu Latinæ ecclesiæ. Huc accedit determinatio Clemen- clemens tis VIII in Bulla a se expedita pro Græ- VHL eorum reformatione die 3l Augusti anno 159l, ubi eam formam illis inter­ dixit præcipiens quod utantur forma abso­ lutionis in generali Concilio Florentino præscripla, et postea si voluerint, dicant orationem illam deprecativam, quam pro forma hujusmodi absolutionis dicere tantum consueverunt. Quo tam expresso decreto nullus relinquitur locus nec Græcis, nec aliis ecclesiæ filiis alia forma utendi. Et merito quidem tam severe id præceptum est, et oppositum prohibitum; nam ut jam pridem Angelicus Doctor observaverat. D.Thom. aliud est deprecari quem, ut absolvat, aliud vero absolvere, sicut aliud est postutare veniam pro reo, aliud indulgere ipsi. Christus autem non dixit, si deprecati fue­ ritis, absolvam, sed quæ solveritis erunt soluta, et quæ ligaveritis ligata. Unde si non absolute proferantur hæc verba, ut fit in ecclesia Latina, nuilum conficitur Sa­ cramentum. 49. Hinc decisa manet alia difficultas Alia seorsirn ab aliis examinata, quin severiori d'^Lsul' indagini eam exponamus : An videlicet decisa, sit licitum, aut saltem validum uti aliis verbis vel imperativis, vel additione, aut diminutione, aliove modo variatis, quam quæ in ecclesia communi usu probantur? In quo salis dissident Theologi morales, et ex scholasticis affirmant Scotus, Vasquez, Lugo, et alii, quos refert Martinez de 160 Ι)Κ PŒNITENTIA. Prado dub. 5, § l, ubi etiam allegat oppo­ situm asserentes. 50. Ab hac tamen difficultate breviter nos expediemus, ducti eo sæpius repetito PTh · j D. Tnom:e principio ex opusc. 22, cap. 2, quod in Sacramentis verba habent effica­ ciam ex institutione divina : unde tenenda sunt verba determinata consonantia divin.e institutioni. Qaud quidem principium ve­ rissimum, et solidissimum, si præ oculis haberetur; non tinta esset opinandi liber­ tas, nec tot jurgia in dies pullularent ex opinionum novitate, queis expungendis nec labor, no: vita sufficere videntur, ut damno proprio, et do:trinæ detrimento non absque molestia experimur. Sed quid­ quid sit de hoc, cujus remedium despera­ mus. si vera sunt, quæ diximus, facilis est decisio. paid de 51. Nam quod attinet ad licitum, cons­ I into. tat pars negativa : nemini enim licet in administrat:one Sacramentorum non usur­ pare formam in Ecc esia, et ab Ecclesia præscriptam, aut ab ea recedere in re om­ nium judicio gravissima, qualem esse hanc nemo nisi rationis impos ibit inficias. Nec similiter esc licitum se exponere peri­ culo, eiqueuraenti, et proximo frustrandi, et irritum reddendi Sacrameotum illud ministrando sub forma indebita, etmaxime dubia absque legitima causa; quam hic nunquam, aut fere nunquam intervenire facile suadet ipsa verborum facilitas : Ego ta absolvo, in omni contingentia satis ob­ via, et cuihbet legitimo ministro æque nota. Unde gravissime delinqueret et con­ tra reverentiam debitam Sacramento, et contra justitiam, et cnaritatem in proxi­ mum ipsi non conferendo absolutionem certam, ad quam habet jus Sacramento se subjiciens absolvendus. Et quia Sancta sancte tractanda sunt, non omnino immu­ ne® a culpa censeremus, si retenta eadem verborum forma, communi dialecto, quis absolveret, hispano, aut alio idiomate non latino, loquendo: quippe adversaretur con­ suetudini totius Ecc’csiæ Latinæ, in qua uon nisi latine proferri consueverunt Sa­ cramentorum formæ. Et nisi materiæ par­ vitas, inadvertentia, aut alia justior causa, quæ non illico apparet, intercederet, ita absolvens grave peccatum committeret; siquidem in re. adeo gravi, et continuo ob­ servata ab eccle.-iæ norma recederet. Quid 52. Major est difficultas circa valorem : rifca va- quia multa i.licita sunt, quæ tamen facta Jorcni· * ·. j i · tenent, et sæpe contingit adhuc in Sacra­ mentis illicite, valido tamen fieri, ul palet inductione Baptismi, el aliorum. Simulo tamen prædicto principio asserimus nec etiam valere formam, si consuetis verbis, vol aliis formaliter æquivalentibus non proferatur. Quæ resolutio est I). Thomæ, D.Tî* et omnium discipulorum, quos plena manu congerit Martinez de Prado ubi supra. El Prj<·. ratio est: Tum quia ut nos docet S. Doc­ tor. verba Sacramentorum non habont ofiiciciam, nec sunt Saeramentalia nisi ex institutione divina : sed institutio divina est determinata in se, et præseripsit verba determinata in Sacramentis pro illorum forma : orgo ut habeant efficaciam, et Sacramentalia sint, debent formaliter signifi­ care, quod eis competit ex institutione divina. Hoc autem non fit, nisi quando usurpantur consueta verba, vel illis for­ maliter æquivalentia : ergo si ita non fiat, non validum conficitur Sacramentum. Tum etiam (et explicatur amplius), quia nuilum Sacramentum est validum, quod non ministratur sub ipsius propria forma ab ec­ clesia præstituta : sed forma ab Ecclesia pnestituta in hoc Sacramento sunt illa verba : Ego le absolvo, etc.; ergo nisi sub hac forma vel alia æquivalenti, quæ sit formaliter eadem, ministretur, nullum vere conficietur Sacramentum. Eo vel maxime. Nam Ecclesia, et Gon-C«h cilia dum assignant pro quolibet Sacra­ mento debitam formam, ita id præstant, ut assignando unam, virtualiler excludant, et rejiciant quamlibet aliam, ut constat in Baptismo, Eucharistia, et aliis; alioqui enim nihil firmum esset in Ecclesia circa formas Sacramentorum, quod est absurdum nullatenus devorandum. 53. Diximus vel aliis formaliler æquiva- Apers lenlibus. Quoniam in verbis non tam at- KâS5, tendi debet ad regulas, ut ita dicamus grammaticales, seu ad materialem sonum vocum, quam ad id quod formaliler signi­ ficant. aut per ea communiter significari intenditur ; nam quod verba sint ista, vel illa, dummodo idem formaliter sit eorum significatum, est prorsus materiale, et de materiali se habens. Ergo in Sacramento­ rum formis dummodo servetur eadem for­ malis significatio, quamvis grammaticali­ ter, et quoad materialem sonum verborum diversa appareant, non idcirco fiet irritum, aut invalidum Sacramentum. Quocirca con­ sultissime in Florentino decretum est ad- Fiw* versum Baptismum suTicere verbum, per quod exprimatur Sacramentalis actio, exer­ cita DISP. Ill, DUB. IL cila his verbid : Non lamcn negamus, (juin fl per ilia verba : Baplizelur talis servus Christi in nomine Patris, cl Filii, cl Spiritus Sancti, vel baptizatur manibus meis talis in nomine Pair is, d Filii, el Spiritus Sancti, verum perficiatur Baptisma : quoniam cum principalis causa, ex quo Baptismus virtutem habet, sil Sancta Trinitas, inslrumcntalilcr autem sil minister, qui tradit exterius Sacra­ mentum, si exprimitur actus, qui per ipsum exercetur ministerium cum Sanclx Trinita­ tis invocatione pçr/icilur Sacramentum. Ut Sinaa refertur ox actis hujus Concilii in Summa lior, Conciliorum verbo Florentinum. Fuit auEj. tem congregatum anno 1431 ab Eugeffu iv. nio IV pro unione ecclesiae Orientalis cum Latina. Et hinc sumitur certissima regula pro aliis Sacramentis, nec quamlibet ma­ terialem variationem vocum obesse Sacra­ menti veritati, nec quibuslibet indiflerentilios posse perfici. Sed debent esse talia, quod retineant ipsum formale significa­ tum, ut constat ex ipso exemplo Concilii, ubi ly Baptizetur, et Baptizatur in signifi­ catione passiva prolata, eundem formalem sensum conservant, ac Baptizo. Similiter in præsenti proferendo : Absolvaris, Ab­ solvatur a me, verum evadet Sacramen­ tum. Et eadem ratio est de similibus locu­ tionibus, quæ verba non extrahant a modo indicativo formaliter. Si vero ad alium modum optativum, aut deprecativum, vel diversum formaliter sensum de­ torqueantur ; abs dubio nullum erit Sa­ cramentum. Porro explicare in particulari, quæ verba æquivaleant formaliter, quæ vero non ; res est nimis prolixa, et non ad modum doctrinalis, cum versetur circa singularia, quorum non est scientia, atque ideo ab ea supersedendum in præsenti. Animadvertimus tamen ad discernendum quæ verba sint æquivalcntia, quæ vero non? minime standum esse hujus vel il­ lius intentioni privatæ, a qua res non h d'­ bent significare ; sed communi acceptioni vocum ; et juxta hanc regulandum est, an eundem, vel diversum sensum contineant. Et quia in his locutionibus absolvat te Deus, vel absolvaris a Deo, non fit sensus indicativus, sed vel optativus, vel deprecalivus, el tota absolutionis ratio refundi videtur in Deum, idcirco nullatenus sub illis verbis validum conficietur Sacramen­ tum. Salmant. Curs. theolog. lom. XIX. 161 DUBIUM II. A Quem sensum reddant, et quem effeclum habeant verba absolutionis. Duo sub eodem dubio dicenda, et ex­ plicanda aggredimur, satis inter se con­ nexa. Cum enim coeant in Sacramentis novæ legis significatio, et efficientia, vi cujus significando efficiunt, et efficiendo significant, licet ratio significandi alia sit ab elevatione, quæ est ratio ipsis agendi, ut constat ex dictis tract, de Sacramentis in genere disp. 1, ubi ea munera se­ junximus, et explicuimus. Propterea ad exponendum verum formæ sensum opor­ tet etiam effectus illius notitiam habere. Quod quidem in hoc Sacramento specia­ lem ingerit difficultatem præ aliis, ut di­ versa Theologorum placita infra referenda, testantur. Sed ne in casum abeat tota dis­ putatio, aliqua prælibanda sunt adeo ne­ cessaria, ut absque illorum suppositione, nullatenus præsens controversia subsistat. Præmiltunlur aliqua omnino necessaria ad decisionem. 54. Primo itaque supponendum est dari Quid in Ecclesia veram peccatorum remissio- SUPP°” nem; idquc constat ex dictis disp. 1, hujus tract, ubi contra Novatianos, et ahos hæreticos nostri temporis ostendimus, et disp. 2, dub. 1, § 4, ubi retulimus sententiam, vel, ut verius dicamus, erro- Error, res Petri de Osma, cujus inter alias satis perniciosa fuit hæc propositio : Peccata mortalia quantum ad culpam, el poenam alterius sæculi, delentur per solam contri­ tionem sine ordine ad claves. Hoc autem esse hæreticum, et ut tale damnatum in Concilio Tridentino, nec non speciali Tridmt. Bulla contra præfatum Theologum satis Buna liquet ex ibi !al,s i dictis . ; atque . ideo. in. præsenti . spec cunira supponendum est oppositum nimirum nui- Pe:ram lum peccatum mortale post Baptismum deOsQU· remitti absque clavibus Ecclesiæ, vel or­ dine ad illas, et consequenter dari in Ec­ clesia veram peccatorum remissionem, medio Sacramento Pœnitentiæ. Hinc vero statim consequi, et quod cousect. Sacerdos vere absolvat, in hoc Sacramento, et quod hujus formæ insit aliquis verus sensus, nemo ambigit, quin omnes supII 162 DE PŒNITENTIA. ponunt, et solum dividuntur in eo assi­ gnando. Et ratio est evidens : quoniam si inediis clavibus Ecclesia*, qua* non alibi sunt apud aliquem, quam apud Sacerdo­ tes, nec eis aut aperiunt, aut occludunt nisi in Sacramento, in quo potissimum earum munus exercent, remittuntur vero peccata; necessarium est, quod Sacerdos ea vere absolvat in Sacramento. Si autem vere absolvit, aliquem verum sensum de­ bent habere ejus verba ; quippe non stat, aut stare potest unum sine alio. Et in hoc ctiry- sensu I). Joannes Chrysostomus lib. 2 do Sacerdotio cap. 4, antiquus Sacerdotes nostris postponens dixit : Nostris Sucmiotibus non corporis lepram, verum animo: sordes, non dico purgatas probare, sed pur­ gare prorsus concessum est. Cui consonant alii SS. PP. et quod magis est plura ConFtorcDt. cilia, præcipuo vero E.orentinum in decreto Eugenii docens, quod effectus hujus SacraTnhnt. oifn/i absolutio a peccatis. Et Triden­ tinum tota sess. 14, maxime vero cap. i, ubi statuit potestatem remittendi, et reti­ nendi peccata ad reconciliandos fideles post Baptismum lapsos, Apostolis, et eorum le­ gitimis successoribus fuisse communicatam : et hinc can. 9, consequenter decrevit, absolutionem Sacramenlaltm esse actum ju­ dicialem. Et oppositum asserentes sub anathemate explodi debere censuit. Quod Gr«’gor. attendens Gregor. XIII inter plures pro­ XIII. Michael. positiones Michaelis Baii hanc unam ex­ Uaias. punxit, et ut haereticam damnavit : Pecca­ tor pœnitens non deificatur ministerio Sacerdotis absolventis. Qua perveise nega­ bat et potestatem Sacerdotis, et veritatem absolutionis ex pirte ministri, et Sacramentalis ministerii. Abulcii 55. In quem scopulum impegisse Abusis. len.-em, vel ab eo non longe discessisse, licet ex diverso moiivo, et catholice retenta potestate clavium, constat ex 1 p. sui Defcnsorii cap. 5 et 6, ubi nec Sacerdo­ tem (imo nec Deum ipsum) proprie lo­ quendo absolvere docuit ex Clementina prima de Privilegiis, ubi Pontifex religio­ sis prohibuit absolutionem illis verbis : Nec a culpa, ncc a pœna, ut eorum verbis utamur, absolvant. In quo tamen vehemen­ tem passus est deceptionem, cura eo loci Pontifex nec veritatem ab.-olutionis, nec verborum proprietatem prohibuerit, sed tantummodo aliquorum cohibuit audaciam, qui jurisdictionem absolvendi, cum non haberent, sibi arrogabant. Cujus a poste­ riori signum manifestum est ea verba non porrigi ad alios Sacerdotes sæculares, quos certum eat potestatem habere absolvendi, et reipsa Sacra men taliter absolvere. Quo­ circa ut non mediocriter suspectus coram Eugenio IV comparere jussus sum doc- g,. trina) rationem reddidit, et absolutionisiv. veritatem in hoc Sacramento sustinuit, ut constat ex cap. 7 illius defensori!, in cujus margine appingitur facta coram Sanctissimo declaratio, qua ostendit non habuisse sermonem nisi de culpa actuali cito transeunti ; quæ cum præterierit, el nihil ejus remanserit absolvendum, pro­ prie loquendo non potest absolvi. Hac tamen excusatione, licet ex parte se Ah«· SK immunein reddiderit, et utcumque purga­ eicwverit, vitare non potuit suspicionis nævuro, Ik quatenus in eo esse videbatur, quod tran­ sacto peccato actuali, nihil remaneret in peccatore, nisi reatus ad pœnam, qui non est peccatum, et reinciditin non absimilem propositionem Michaelis Baii a Pio V et Pi:>V. Gregorio XIII postea decursu temporis ί1χθ«>· expunctam, quæ est hujusmodi : In peccato duo sunt actus, el reatus, sive obligatio ad panam Unde in Sacramento Baptismi, aut prtfes· Sacerdotis absolutione, proprie reatus peccati ϋβι* dumtaxat tollitur, el ministerium Sacerdo­ tum solum liberat a reatu. Ex quibus hæc recunda propositio est consequens prioris, quia si in peccato non sunt nisi actus, et reatus, transacto actu, nihil absolvendum remanet ni.-i reatus. Et in hoc fere sensu deseritur communiter a Theologis doctrina Abulensis. Ex quibus omnibus liquido apparet catholice non posse negari in ec­ clesia aut veritatem absolutionis, et remis­ sionis, aut verum aliquem sensum, qui contineatur in illis verbis : Ego te absolvo, et per illa significetur, el exprimatur. 56. Verum licet hoc ita sit, et semper Aniça• * non defuerunt ’ ‘ nia ■ viguerit, ex antiquis, qui‘ sohw. saltem in modo prædictam veritatem op­ pugnaverint, aut non ita perspicue tradi­ derint, asserentes in Ecclesia non fieri veram remissionem culpæ, et consequenter eam non significari per formam absolutio­ nis. Horum princeps fuit Magister in 4, dist. 18, cui adhærere videntur Ricard, de Riar* S. Viet. lib. de Potestate ligandi, a cap. 17. iu, Hugo Viet, lib, 2, de Sacram, part. 14, Ηφ cap. 8. Alexander Alens. 4 p. quæst. 20, Λ VÎOr été· memb. 5, et q. 21, memb. 1 et 2. D. Bo- h. ver·. nav. dist. 18. art 3, p. 1. Gabriel ibi Gabnei. q. I, art. 2 et dist. 14, q. 2. Major ib. Mipr. q. 2, dist. 18. Medina Complut, tract. 2, Metin cap. de effectu absolut. Qui omnes in eo conveniunt, DISP. Ill, DUB. 11. conveniunt, quod nee liat, nec significetur remissio culpœ in hoc Sacramento, quia hæc jam supponitur facta per contritionem, qmo debet præcedere, '''iii'' S* vero M*8 °PPona,ur potestas claopp'.DÀ- vium ad absolvendum, et remittendum D,l“r. medio Sacramento, respondent per claves dcinh eatenus peccatu remitti, quatenus remit­ tuntur per contritionem in ordine ad cla­ ves. In quo profecto mirabile auditu asse­ rant, quasi efficacius sit ad remittendum peccata Sacramentum in voto, quod non est aliud quam contritio in ordine ad cla­ ves, Sacramento reipsa suscepto, et non est minus consideratione dignum, quod in­ ter partes hujus Sacramenti plus deferunt parti materiali, qualis est contritio, quam formali, quæ est absolutio, cui nihil tri­ buunt ad abolendam culpam præabolitam, et remissam. Et hinc coguntur ad sensum aliqualiter verum ex aliis capitibus assi­ gnandum, ut infra videbimus, Interim ta­ men videamus, id in quo conveniunt, et nostræ suppositioni adversari videntur. Pn’a0IB 58. Arguitur itaque primo ex Lucae Heniam caP· ubi Christus leprosos jam munda«tu- tos jussit ad Sacerdotes, non ut mundaren'■ tur, sed ut ostenderentur mundati. Secundo Ej ex Joann, cap. II. übi Christus Lazarum Jew. il. jam suscitatum, et vivum tradidit discipulis solvendum. In quibus locis haud obs­ cure significatur, quid competat Sacerdoti­ bus, et ministris in hoc Sacramento ad mundandum et vivificandum, nimirum de­ clarare mundatos, et jam a Christo in vi­ tam e morte erutos solvere, et a vinculis externis expedire. Non ergo competit sa­ cerdotibus vere mundare, et in vitam pris­ tinam e gratia dilapsos restituere. Gre·” Mque confirmare videtur Gregorius ri»’. horn. 26 Evang. dicens : Tunc vera est ab­ solutio praesidentis, quando sequitur aeterni judicis arbitrium; atque ideo Sacerdos non vere absolvit, sed solus Christus. acjaX’ Confirmatur 2° ex eodem S. Doctore, «eo- ibi, nam reddens rationem, quare Chris'!·3· tus Lazarum jam vivum tradidit Apostolis solvendum, inquit : si enim Apostoli solve­ rent mortuum, fcelorcm potius ostenderent, quam virtutem. Ergo Apostolis non con­ tulit Christus virtutem solvendi a morte, sed solutionem datam per Christum mani­ festandi. Confirmatur tertio ex D. Augustino plub. Aoî. ribus in locis, maxime vero tract. 22 in Joan, ad illa verba : Venit hora, el nunc est, quando mortui audient vocem filii Dei, 163 ct tract. 49 et conc. 8 do verbis Domini, ubi quærens : quid prosit Ecclesia confilenli? Ha respondet : Ipsum Lazarum at­ tende. Cum vinculis prodiit, jam vivebat. Confitendo nondum liber ambulabat, vinculis irretitus. Quid ergo facit Ecclesia, cui dictum est, quæcumque solveritis? quod ait Domi­ nus : solvite, et sinite abire. Ergo ex mente 8. Augustini hoc quod est restituere vitam gratiæ, soli Christo, neutiquam vero mi­ nistro competit in hoc Sacramento. Pro­ batur hæc Consequentia ex pramissis ver­ bis, quæ clarissima sunt, et non minus perspicue deducitur ex aliis ejusdem S. Doc- Angas, ■toris conc. 2 in psal. 102, ubi explicat virtutem absolutionis dicens : Merito per Ecclesiam datur solutio peccatorum : susci­ tari ipse morluus, non nisi clamante intus Domino potest. Et eam historiam applicat peccatori, qui prius suscitatur a peccato, postea exit foras per confessionem, et de­ mum absolvitur a ministro. 59. A qua sententia non longe abiit D. Hilarius super illa verba Matth. 16 : Hilaries Quodcumque solveris, etc. Ubi carpens sacerdotes indiscrete ligantes innocentem, et tiæ. nocentem absolventes, subjunxit : cum apud Deum, vita pœnitentis requiritur, non absolutio sacerdotum : hanc enim æquiparat potestati veterum Sacerdotum, qui solum mundatos discernebant, et declara­ bant, quin ipsi a lepra mundare possent. Et hoc ipsum teste Hieronymo facit nunc nieroEcclesia Dei, ligat ■ el solvit. “J®· Ex quibus omnibus in sui patrocinium Bario hanc eflbrmabant ratiocinationem. Nam eincia. juxta sententiam SS. PP. in nostris Sacer­ dotibus non est alia potestas adhuc intra Sacramentum, quam declarandi peccato­ rum remissionem : sed potestas declarandi non est potestas remittendi, ut constat : ergo in Ecclesiæ ministris non est potestas remittendi. Ad hæc : ut quis digne accedat ad hoc Conflnu. Sacramentum, debet esse vivus vita gratiæ, ut probant testimonia allegata Pa­ trum : ergo per hoc Sacramentum non confertur vita gratiæ, sed supponitur com­ municata per Christum : ergo nec per absolutionem vere remittitur peccatum, sed supponitur remissum ; alias peccaret cum peccato accedens ad Sacramentum. 60. Hæc tamen motiva insufficientia sunt Enervauad elevandam, aut minuendam veritatem t,irnostne suppositionis, utpote quæ proce­ dunt ex sinistra intelligentia potestatis cla­ vium. Hæc enim non fuit communicata 164 DE FŒ NITENTI A. ad declarationem, ut ita rem explicemus doctrinalem, seu magistralem remissionis peccatorum : sed ad illam ostendendam, et efficiendam, minislerialiter concurrendo cum ipso Deo, ut constat ex verbis D. ChryTrid.hjii- sostomi supra relatis, nec non ex Concilio et pp. Tridentino, cum quo non cohæret ista sen­ tentia. Siquidem ut ubi supra docet Conci­ lium, universorum Patrum consensus semper intellexit potestatem remittendi, et relinendi peccata ad reconciliandos fideles post Baptis­ mum lapsat Apostolis, eorumque legitimis successoribus fuisse concessam in illis verbis : Quodcumque solveris, etc. Sed ex cætu uni­ versorum Patrum præcipui sunt Gregorius, Ambrosius, Augustinus, Hieronymus, et Hilarius in contrarium allegati : ergo hi non refragantur (quin juxta mentem Con­ cilii suppetias eunt) potestati vere remit­ tendi peccata. Ad hanc autem opus esse ut vere in­ fluant in ipsam culpæ remissionem, et eam non supponere per se loquendo fac­ tam a Deo ante Sacramentum, facile pro­ batur ex eodem Concilio : quoniam ea potestas est potestas reconciliandi homi­ nem lapsum cum Deo : sed reconciliatio hominis lapsi cum Deo non fit nisi media remissione culpæ : Ergo potestas recon­ ciliandi est potestas ad remissionem culpæ. Ap^stol. Minor constat ex Apostolo 2 ai Corinth. riotn."ô. 5 '. Dedit nobis ministerium reconciliationis, quoniam quidem Deus erat in Christo mun­ dum reconcilians sibi, non reputans illis delicta ipsorum, et posuit in nobis verbum reconciliationis. Ubi eam reconciliationem, quæ erat in Christo, non reputandi ibis delicta, seu illa remittendi, affirmat ipsis Apostolis datam, et in eis repositam. Hoc autem non fit nisi medio Sacramento Pœ­ nitentiæ, ut constat : Ergo in boc Sacra­ mento lit vera peccatorum remissio media potestate clavium ad Sacramen taliter ab­ solvendum communicata. CunÛfni. Præterea. Nam juxta Concilium, et doc­ trinam universorum Patrum eam recon­ ciliationem, quam inducit Contritio cum ordine ad claves ante Sacramentum, effi­ cit, et causât Sacramentum Pœnitentia·, quamvis non intervenerit perfecta contri­ tio. Sed reconciliatio quam inducit con­ tritio, est vera peccatorum remissio, ut docenl ipsi contrarii noslræ suppositioni. Ergo reconciliatio quam efficit Sacramen­ tum, est vera peccatorum remissio. Unde Mar­ Martinus V in Bulla Concilii Constantin, V. tien sis, præcepit, ut quicumque fuisset suspectus do bæresi Juan. Ilus, aul \Vicleph, non admittatur inter fideles, quo usque abneget errores illorum, et confitea­ tur, quod Sacerdos sive bonus, sive malus, quando adest debita materia cum inten­ tione faciendi quod facit Ecclesia, vere consecrat, et vere absolvit a peccatis. Et idem colligitur ex Julio Pan. I, et refer- Juiusl. tur cap. Presbyter, 27, q. 6. Ubi docetur Sacerdotem non absolventem, seu negan­ ola· lio. tem absolutionem morientibus reum esso J-4animarum. Quod etiam asseruit Gclestirius AgftJtiPap. ut refertur in cap. Agnovimus, quibus Aujcsl. consonat August, epist. 180. Gl. Ex quibus omnibus satis liquet l>ew. vulgan, sed ad rem non minus proprio. habito : ut constat in humanis, in quibus Nam homini a vinculis corporeis, quibus creditor, vel offensus post extinctum debi­ irretiebatur, absoluto, frustra impenderetur tum arctius se obligare potest ad non exi­ iterata solutio, inanisque redderetur cona­ gendum debitum, vel indignationem conci­ tas a vinculis expediendi, quem constaret piendam. Et hoc est proprie cedere et ab illis penitus expeditum, ut ex ipsis ter­ remittere offensam. Hæc summatim pers­ minis constare videtur. Sed accedens ad tricta est hujus Aulhoris solutio, quæ plu­ Sacramentum perfecte contritus vel con­ ribus juniorum arrisit. fessus accedit omnino absolutus, et ex pe- ■ 89. Sed re vera difficilior est, quam ip- Di&ilis ditus a vinculis peccati, quibus fuerat ■ samet objectio, pro qua diruenda fuit ex­ exflioobstrictus, siquidem sacramento, vel con- I cogitata. Et contra illam stat imprimis M. tritione ipsa fuerunt confracta illa vincula. rationem disparitatis esse omnino volun­ Ergo accedenti ad hoc Sacramentum cum tariam utpote in qua non redditur ratio, perfecta contritione vel jam confesso nulla j quare vincula corporea magis sint objectam fit peccati remissio, atque ideo hæc non est illius propositionis : Ego te absolvo a vin­ proprius effectus absolutionis. culis corporis, et non sint etiam vincula Antiqoo88. Hac pressi difficultate veteres Theo­ spiritualia objectum absolutionis Sacrarum mentalis : cum non minus ista versetur senten­ logi in varias abiere sententias, quas su­ tia?. pra retulimus, et refellimus ex D. Thoma circa vincula spiritualia dissolvenda, quam prima circa corporea. Unde vel utrobique, llccen- quin opus sit iterum in eo immorari. Inter lioratn recentiores vero etiam est discolor illi oc­ vel nullibi debet fieri recursus ad volunta­ diversi­ currendi modus, et pluribus minoris mo­ tem solvendi, ad quam recurrit ille Author tas. menti prætermissis (ad prædictas sen- pro vinculis spiritualibus; secus vero pro Cardini- tont’as’ ve^ statim subjungendam, corporeis solvendis. Militat secundo, prin­ Absjn ).s redigendis), plausibilior est quam tradidit cipium illud : remissionem nihil aliud esse, L'Jf°· Lugo in pnesenti, disp. 13, sect. 3, n, 13, quam cessionem juris, veræ Theologiae non docens effectum absolutionis in casu argu­ salis consonum : juxta quam remissio non menti esse remissionem novo titulo fac­ solum importat cessationem juris ; vel tam : quia remissio nihil aliud est, quam cessionem Dei offensi, quæ extrinsece se cessio juris, seu obligatio per cessionem habent respectu peccatoris; sed insuper juris non utendi jure acquisito ratione of- addit donum aliquid supernaturale, vi cu­ ’ fensæ. Unde per repetitam cessionem sui jus pœnitens transeat de inimico ad esse juris ex parte Dei medio Sacramento, si­ Dei amicum, ipsique acceptum. Hoc autem gnificatur voluntas efficax non utendi jure non fieri absque infusione gratiæ sanctifialias habito contra offensam. Et cum ad cintis de fide tradunt communiter Theo­ valorem illius cessionis non requiratur logi, ut vidimus tract, de Justifie, disp. 2, aliud, quam ponere titulum sufficientem, dub. 1 et constat ex Concil. Tridentino Trite ut uti non possit jure suo, fit consequens sess. 6. abi nostram justificationem reducit ad gratiæ absque ullo alio favore extrinseco diverso ab ipsa infusione gratiæ, ut osten­ dimus loco citato. Tum etiam, quia ut tenet ipsemet Cardinalis de Lugo n. 68, Logo sibi verba Sacramentalia debent usurpari in contra eadem significatione, quam sibi vindicant rias. ex hominum impositione, sed ex hominum institutione, seu impositione, non tantum significant actum internum voluntatis, sed etiam externum aliquid realiter ab actu interiori diversum : alias in ejus sententia verum esset dicere loquendo de vinculis corporeis : Ego le absolvo, quin a vinculis corporeis liberaretur. Ergo aliquid supe­ rest explicandum in illis verbis : Ego le absolvo, realiter diversum a voluntate in­ teriori. Tum et maxime quia verba Sacramentalia non aliud significant, quam effi­ ciunt, ut in confesso est apud ipsum, et reliquos Theologorum : sed verba absolu­ tionis non efficiunt voluntatem internam Dei, qua cedit juri suo, cum ejus non sit dabilis causa, aJias esset quid creatum. Ergo cessio illa interna Dei non est effec­ tus absolutionis. Unde instauratur vis confirmationis : nam sicut in absolutione vinculi corporei, objectum non tantum est intentio solvendi, sed etiam vinculum ip­ sum ut expediendum : ita in absolutione vinculorum animæ, non solum voluntas solvendi, sed ipsa vincula solvenda sunt objectum absolutionis : sed voluntas sol­ vendi vincula corporea, si ea fuerint jam dissoluta, nullum habet effectum, ut con­ ceditur : ergo absolutio a vinculis spiri­ tualibus, nullum effectum jure vindicat, si ea præcesserint dissoluta, ut supponitur in casu argumenti. 91. Deinceps refellenda venit eadem IJobora tur solutio ex ipsorum terminorum Mitiori amplius cohærentia, ne dicamus contradictione , quam inculcat prædictus Author alioqui gravis, ut e sua societate observarunt alii præcipuc vero Joannes Dicastillo in præ- Joan. senti disp. 5, dub. 6, n. 111. Nam ubi Dicas lilio. est extinctum totum jus exigendi debitum alias habitum, non est locus cessioni juris : sed in casu argumenti ex parte Dei fuit extinctum universum jus exigendi debitum alias contractum ex peccato : ergo non est locus cessioni juris ex parte Dei. Conse­ quentia est in forma. Major præterquam quod ex ipsis terminis constare videtur, facile probatur, et explicatur : nam sicut ubi non est offensa, non potest esse jus contractum ex offensa, ita ubi non est jus, nequit inveniri cessio juris, quæ sit abso·: ad justitiam Doi, non qua ipso in se justus est, quippe quæ solum extrinsece, et effi­ cienter so habet; sed ad justitiam nobis intrinsecam, qua justi reddimur, et amici Dei. Cum hoc autem non bene cohtftret remissionem nihil aliud esse, quam cessionem Juris, siquidem ista cessio se tenet ox parte Dei, ex parte cujus se habebat vis exigendi compensationem offensæ ; nequit autem esse effectum causatum ad extra per Sacra­ mentum in ipsum recipiente. Est Est etiam contra D. Thomam maxime aiin D.TbiM. vero quæst. 28 de Verit. art. 0, ubi do­ cet, quod remissio culpæ importat non solum ablationem absentiæ gratiæ, sed ablationem impedimenti gratia?, quod erat ex actu peccati præcedentis. Ubi S. Doctor manifeste docet in remissione culpæ coire ablationem peccati habitualis, quæ non est dabilis absque infusione gratiæ, cujus est privatio, ut constat ex ibi dictis disp. 1 et retractationem actualium : manifeste ergo opponitur D. Thomas asserendo remissio­ nem nihil aliud esse, quam cessionem juris ftejor ei parle Dei. Nec est verius, quod subjunplio, gitur in eadem solutione hanc sui juris repetitam, aut saepius iteratam cessionem inducere novam remissionem, novumque titulum remissionis. Nam cessio juris quantumvis iteretur, aut repetatur ex parte offensi, quid proficit ad effectum Sacra­ menti, quam investigamus ; siquidem iste non se tenet ex parte Dei offensi, sed ex parte suscipientis Sacramentum ? Unde recurrere ad cessionem extrinsecam Dei est omnino extra rem, ct difficultatem in­ tactam relinquere ; nisi asseratur remissio­ nem peccati de facto fieri per condonatio­ nem extrinsecam, quod non debet admitti, ut constat ex dictis tract, de justificat, disp. 2, dub. 1, ubi ex Concilio, et com­ muni Theologorum doctrina eam senten­ tiam rejecimus. fe!K90. Hinc etiam constat falsum esse dis­ 6ir «vr.ai· crimen assignatum ex ea parte qua docet objectum absolutionis esse actum voluntafeto. tis, quo Deus cedit juri acquisito ex of­ fensa : quoniam sicut justificatio non importat solam Dei voluntatem, sed infuW ?ionem gratiæ, ut constat ex Tridentino loco citato cap. 7, et cap. Ii, ubi sub anathemate damnat docentes gratiam qua justificamur, esse tantum favorem Dei : ita et peccatorum remissio nequit explicari per nudam cessionem juris, quæ se tenet tantummodo ex parte Dei. Tum quia pec­ catorum remissio est effectus secundarius i Λ 179 £ {SU DE l'ŒNlTENTlA. Juta, et efficax ; nisi ad summum condilionata ex parte objecti, si aliquando sit, vel esset. Nam sicut jus contractum ex offensa supponit essentialiter ipsam ollensam : ita cessio juris supponit jus ceden­ dum ; alias enim esset cessio chymerica, vel ut minimum condilionata, non vero absoluta, et efdcax, qualis debet esse vo­ luntas Dei, qua remittit peccata. Minor etiam constat : quia in casu argumenti supponitur remissum peccatum vel per contritionem perfectam, vel per Sacramen­ tum cum fructu receptum : sed hoc ipso supponitur extinctum ex parte Dei jus con­ tra peccatum, quandoquidem pnedicluni jus fundatur in peccato, et offensa Dei irro­ gata : ergo si utcumque supponitur admis­ sum, ex consequenti supponitur ex parte Dei extinctum jus contra peccatum, et of­ fensam. Quid ergo superest cedendum, nisi ptena temporalis, de qua non disputa­ tur. et potest esse remissa, ut infra osten­ demus? Aut qualiter toties se obligare poterit ad non utendum jure suo, quod non est, nec esse supponitur ? Quod enim aliquando fuerit, sicut non probat non esse extinctum, ita non evincit posse illud denuo cedi. Id enim quod aliquando fuit, si modo non est, perinde est, ac si numquam fuisset, ut illi cedatur. Cum ergo nulla esset ratio cedendi, si numquam fuisset ; nnlla prorsus est ratio ce iendi, aut denuo se obligandi, si modo non est jus ceden­ dum, ut non esse supponere debemus ad intentum arsumenti. Et ut id evidentius appareat, ponamus peccatum esse omnino remissum quoad cul­ pam offensam, et omnem reatum, ad pœnam æternam, et temporalem, quin aliquid supersit delendum, ut possibile esse nemo ambigit, et de facto evenisse in negatione D. Petri tam credibile est, ut impium esset negare. Cui ergo jure cedendum esset ex parte Dei erga D. Petrum accedentem ad Sacramentum post tam amplam, tamque perfectam naclam remissionem ? Profecto non apparet. In eo autem eventu verum et proficuum esset Sacramentum; nuila vero cessio juris, quod aliquo modo foret Petrum damnandi titulo offensæ ; alias esset remissa, et non esset remissa. Ergo in casu remissionis proposito accedentis ad Sacramentum ineptus, et complicatorius est recursus ad cessionem juris, quod sup­ ponitur non esse, quasi re vera esset. Nec enim Deus potest exigere debitum, ubi debitum non est, nec consequenter cedere juri, quod non habet, nec habere potest non stante peccato nec in se, nec in sua causa, nec in abominatione divina, in qua non remanent peccata post remissionem, juxta illud Apostoli ad Rom. 8 : Nihil Βο­ damnationis esi iis, qui sunt in Christo Jesu. ώ 111. b. Et Ezechiel. 18, n. 22 : Omnium iniquita­ tum ejus, quas operatus est non recordabor. 92. Si autem ex prædicto Authore ob­ Objetlb jeceris, tum quod semel offensa remissa, eidemeo­ potest quis iterum atque iterum se obligare Auttere. ad idem, sicut semel professione emissa, potest religiosus iterum atque sæpius ejus renovatione, constringi. Tum etiam (quod magis ad rem accedit) nam omnino deleta culpa, queit homo de ea pœnitere, et hoc concurrente dolore, verum Sacramentum perficere ac frequentare; quin ad hoc obsit, quod delictum sit omnino purgatum : non ergo oberit, quod sit remissum ex parte Dei, quominus ipse Deus valeat, quantum est ex se, eam pluries remittere, se obli­ gando ac proprio juri cedendo, ut etiam contingit in humanis. Respondetur hujus objectionis motivum, Diluilcr ex D. in quo est nervus solutionis, quam impu­ Thoa. gnamus, viribus destitui, si animadver­ tatur discrimen a D. Thoma constitutum inter offensam humanam, et divinam, earumque quoad remittendi modum diversita­ tem. Ait itaque S. Præceptor infra quæst. D.Tboa. 86, art. 2, in corpore : Hoc interest inter gratiam Dei, el gratiam hominis, quod gra­ tia hominis non causal, sed præsupponil bonitatem veram, vel apparentem in homine grato ; sed gratia Dei causal bonitatem in homine grato, eo quod bona voluntas Dei, quæ in nomine gratis intelligilur, est causa omnis boni creati. Unde potest contingere, quod homo remittal offensam, qua offensus est alicui, absque aliqua mutatione volun­ tatis ejus, non autem conlingere potest, quod Deus rcmillal offensam alicui, absque im­ mutatione voluntatis ejus. Ex quibus cons­ tat admittendum esse Antecedens, si sermo"sit ut revera est, de offensis in ho­ mine commissis, ad quarum condonatio­ nem non requiritur nisi cessio juris, vel obligatio jure non utendi, quin aliud expectetur. Secus vero est de condonatione divina, quae vere sit absoluta, et efficax : quippe hæc non importat nudam cessionem juris ex parte Dei, aut solam obligationem non utendi jure suo, ut sonare videntur illa verha : Demissionem nihil esse, quam cessionem juris, quibus utitur Lugo ; sed importat gratiam intrinsece immutantem voluntatem DISP. ΙΠ, DUB. Π. voluntatem creatam, et quantum est de se excludentem quælibet peccata, quæ inve­ niat in subjecto. Undo neganda est Conse­ quentia, utpote quæ non infertur ex illo Antecedenti, quinimo opposita est dedu­ cenda. Nam quia voluntas Dei remittentis peccata est omnino efficax, nec supponens sed faciens objectum ; nequit ita remittere peccatum, ut non apponat in voluntate creata gratiam incompossi bilem cum pec­ cato : sed quoties homo justificatus accedit ad Pœnitentiæ Sacramentum, in sententia Cardinalis Lugo remittitur peccatum, si­ quidem vere absolvitur : ergo recipit homo novam gratiam exclusivam peccati. Con­ sequentia constat, Minor est doctrina prælaudati Theologi. Majorem suadet discri­ men assignatum a D. Thoma. Hinc vero legitime subinfertur, quod sicut prima peccati remissio non est nuda cessio juris, aut mera obligatio non irascendi, ut ipse loquitur, sed importat infusionem gratiæ, in quo stat formalis remissio : ita nec se­ cunda, aut multolies iterata, quippe omnes sunt ejusdem rationis, et energiæ, quoad munus sanctificandi, et remittendi ex parte termini, quidquid sit de effectu exercitæ expulsionis, nihil referentis. tdra. Id quod adhuc urgeri potest vel ipso exemplo ab humanis desumpto. Siquidem nec prima, nec sæpius repetita condonatio offensæ in humanis importat aliud, quam nudam cessionem juris, vel obligationem non irascendi ; eo quod omnes sunt ejus­ dem rationis : ergo e converso oppositum statuendum est in condonatione divina, de cujus ratione est non aliter remittere, quam apponendo vel primam, vel majorem gratiam, qua vel primo expellatur pecca­ tum, vel magis ab eo homo elongetur, ut explicabimus. *£·> 93. Unde etiam praecluditur refugium ad novo titulo factam remissionem, quo­ ties intervenit novum Sacramentum. Quo­ niam ut sit novus titulus remissionis novæ, oportet esse novam gratiam remissivam ; non vero sufficit cessio juris quasi specu­ lativa, hæc enim non reperitur ex parte Dei ut operantis per Sacramenta cum fructu recepta; sed semper comitatur nova gratia essentialiter incompossibilis cum peccato in qua debet fundari ille novus titulus novæ remissionis ; non vero in sola voluntate extrinseca Dei, vel in cessione T . juris, quæ etiam est extrinseca, ut intendit 1-a ille Theologus. I toi· In quo stat discrimen hujus doctrinæ a | 181 I doctrina aliquorum Thomistarum quorum princeps in hac parie fuit Mag. Nuno in Nuno. præsenti dub. 2. Hi enirn quamvis ad novum titulum refugiant in casu argu­ menti, toto tamen cœlo distant a Cardinali Lugo; siquidem novos eos titulos remit­ tendi revocant in novam gratiam superad­ ditam mediis Sacramentis productam, in quo nihil sinistrum docent, aut communi Thomistarum sensui substantialiter adver­ sum, sed solum differunt in mo Io lo­ quendi. Cum tamen Lugo totum negotium referat in cessionem juris extrinsecam, et iteratam voluntatem non exigendi debiturn, aut jure Dei proprio non utendi, ut constat ex ejus verbis. Quod notatu dignum censuimus, nedum quis apud Nuno, vel alium D. Thomæ discipulum novum illum titu­ lum novo Sacramento inductum offenderit una cum Cardinalis Lugo sententia veram Lugo. sententiam confundat, sicut Magister Prado Martiiiez de Prado. in præsenti dub. 6, § 3, num. 39. 94. Nec favet Lugo ad novam obligationem, vel novum titulum ex parte Dei sustinendum, primum illud exemplum renovatæ professionis, quasi hac iterata quotidie, quotidie etiam nova consurgeret obligatio. Hoc enim falsum est, et nulla ratione probabitur : quoniam licet lauda­ bilis sit ea reiterata obligatio, et non pa­ rum juvet ad firmandam, et stabiliendam voluntatem in professione jam facta, non tamen auget, aut promovet novam obliga­ tionem, alias tot committerentur peccata infractione voti, quot præcessissent replicatæ professiones. Quod est falsura, et ipsi societati adversum, ut constat ex ejusdem Constit. part. 5, cap. 4, § 6, ubi cavetur votorum renovationem nullam inducere obligationem, prout refert Dicastillo ubi Dieastillo, supra n. 112, et docet Sanchez lib. 7 de Sanchez, Matrimonio, disp. 27, n. 25. Et evidentius Medina illi apparet in Matrimonio, cujus mil lies repe­ adversi. titus consensus supra primum, quo con­ tractum fuit legitime, nullum titulum, nullamve majorem obligationem indicit. Unde illud exemplum matrimonii spiritua­ lis media professione in adversarium retor­ quetur, et contra ipsum militat. Ad secundum exemplum de dolore erga Dispelli­ tur peccatum jam dimissum, constat ex supra exem ­ dictis disp. 2, n. 43 et sequent, ubi expli­ plum. cuimus qualiter peccatum remissum sit materia Pœnitentiæ, et quo pacto virtus Pœnitentiæ circa illud versetur. Quoad præsens vero respondetur numquam ho­ mini constare omnino certo, et intalli- DE POENITENTIA. biliter sibi esse dimissa peccata, quantum­ peccali, sicut non est dahilis gratia Bap­ vis repetita Sacramenta Pœnitentiæ susce­ tismi, in qua non sit vis expulsiva peccati perit, nisi intervenerit divina revelatio. originalis. Nam ut docet Aug. l’ræceptor D.Tbo». Et ideo semper potest de eis pœnitore, et in i, dist. 18, q. I, ar. 3, quæsliuuc. 2 ; Sacerdoti absolvenda manifestare, et qui- Idem judicium est de effectu quem potestas dem cum ingenti fructu, ut constat ex Ex­ clawum aclualiler exercita complet in eo in travagant! Inter eundas, in qua monemur quo contritio tempore prxeessit, el de effectu hujusmodi confessiones esse salubres, et baptismi, qui jam habenti gratiam datur. ex salis frequenti, nec minus commendata Cujus rationem tradiderat S. Doctor in Ecclesiæ, et timoratorum consuetudine. corpore principalis articuli dicens : Eodem Quod si vero vel revelatione, aliove infal­ modo se habet potestas clavium, qua* est in libili signo aliquanlo constiterit veterum Sacerdote ad effeclum Sacramenti Pœnitenpeccatorum perfectam indulgentiam fuisse lix. sicut se habet virtus, qux est in aqua concessam, non idcirco excludendus est Baptismi ad effectum Baptismi. Baptismus eorum dolor, nec deserendus accessus ad autem, et Sacramentum Pcenilentix conve­ hoc Sacramentum : quia licet non adsit niunt quodammodo in effectu, quia utrum­ ullum peccatum saltem veniale (quod raro que contra culpam ordinatur directe, quod accidet) delendum per Sacramentum, nec non est de aliis Sacramentis, Quocirca gra­ ullæ peccatorum praecedentium reliquiae, tia utriusque Sacramenti ita est illorum adest tamen radiculis, et virtualis illorum effectus, ut in esse termini semper impor­ expulsio inclusa in ipso augmento gratiæ, tet esse remissivam, et destructivam pec­ modo infra explicando. In quo sensu etiam cati; quamvis aliquando, quia non invenit est virtualis remissio ex parte Dei, quæ nec remittat, nec destruat. splendet in augmento gratiæ per Sacramen­ Porro ut id reddatur magis perspicuum, Obsertum collatæ : non vero nuda cessio juris, animadvertendum est remissionem peccati vaIio· aut pura voluntas obligandi se, ut illa ita esse effectum Pœnitentiæ ut est Sacra­ solutio comminiscebatur, et in quo solo mentum, quod potior causa prædictæ re­ sensu eam reprobamus, ut minus veritati missionis sit gratia, ut præclare docuit consonam. S. Doctor infra q. 86. art. 6, siquidem 95. Legitima ergo solutio difficultatis Sacramentum est tantummodo causa insn. 26 propositæ concedit casum, quod trumentalis, gratia vero principalis, quin nihil supersit remittendum exercite acce­ indigeat favore aliquo extrinseco Dei, aut denti ad Sacramentum in quo nullum est elevatione aliqua ad illud destruendum. Et inconveniens, licet ut in plurimum, et fere idcirco immediate ante in eadem solutione semper adsint venialia medio Sacramento ad argumentum sed contra praemiserat An- D.Thoa. purganda, supposita eorum displicentia, gelicus Preceptor remissionem culpæ esse cum confessione' ; negat tamen Conse­ inseparabilem effeclum gratiæ, per quam quentiam, quoniam adhuc in illo casu principaliter culpa remittitur. Quo fit in effectus absolutionis est remissio peccati, visceribus ipsius gratiæ ut est effectus, seu non quidem actualis; et exercita, sed ap- terminus per se inspectus, et productus titudinalis, et in radice; quatenus videlicet media Pœnitentia; includi vim expulsimedia prodicta absolutione augetur gratia vam peccati, a qua in esse termini nequit remissiva peccati. Quod quidem peccatum proscindere. Quia tamen actualis expulsio excluderet, si in subjecto inveniret : illud est effectus secundarius ipsius, sine quo enim de facto non excludere, non provenit proinde conceptus ejus primarius potest nec ex defectu gratiæ, aut illius inclina­ salvari; bene cohæret, et quod de facto tionis, nec similiter ex defectu Sacramenti : non remittatur peccatum, quia non est, et quippe tam istud quam illæ tendunt in quod ipsa gratia ut remissiva est, vel si remissionem peccati, quantum est de se. mavis, ut quantum est ex se remittens, sit Et ratio a priori desumitur ex institutione effectus absolutionis. Licet enim non semel hujus Sacramenti : ex qua constat illius effectus secundarius separetur a primario, propriam gratiam esse medicinalem, et ut inductive constare potest; numquam sanativam. Nequit vero intelligi medicina tamen reperitur conceptus primarius, quin absque ordine ad morbum, in cujus mede­ contineat in radice de se sufficienti secun­ lam instituta est, nec consequenter gratia darium, et illius exigentiam aptitudinalialiqua medio hoc Sacramento communi­ ter importet. Quocirca recte animadvertit cata, cui non competat esse remissivam Suarez in pros. sect. 2, η. 20 in fine : Sag­ esse nisi*, in esse discrimen inter effectionem gratiæ, et expulsionem peccati : nam ex vi form® semper, et infallibilitor datur gratia, non stante obice; non tamen semper actualitor remittitur peccatum per absolutionem, nisi subintellecta conditione, quod sit peccalum. El quoad hoc non dicil semper actum , sed aptitudinem. Unde sicut ad infallibiliter actu inducendam gratiam præsupponi debet non existentia obicis; ita ad expel­ lendum actualiter peccatum pnerequiritur ejus existentia, et ea non stante non idcirco deficit effectus primarius Sacramenti, qui quidem non est actualis sanatio, sed gratia sanativa, et medicinalis. Et in hoc sensu tradita solutio est D. Thomæ, et discipulo­ rum, quos superlluum est recensere. 96. Objicit tamen contra earn Lugo : teiiilnam verba illa Ego te Absolvo, ex hominum Φ>· institutione non habent significare collatio­ nem gratiæ, sed remissionem debiti, et solutionem vinculi : ergo esto in hoc Sa­ cramento causent gratiam, ipsa tamen de se eam non significant : atque ideo pro­ prius illorum effectus non. est gratia re­ missiva, sed cessio juris, vel obligatio non utendi jure acquisito per offensam. Hanc consequentiam probat ex eo, quod in verbis Sacramentalibus duplex assi­ gnanda est significatio, et quam habent ex hominum impositione, et quam sibi vindi­ cant ex institutione divina. Et quidem si de hac secunda fiat sermo proculdubio, in­ quit, et efficitur, et significatur gratia ; se­ cus vero, si loquamur de prima, juxta quam solum exprimitur iterata voluntas condonandi, et juri suo cedendi. Λΐίυ. 97. Hoc tamen nihil refert, siquidem dum investigatur effectus absolutionis ut est forma hujus Sacramenti, non fit sermo de effectu naturali ; quem tantummodo ex hominum impositione nata est habere; sed de effectu supernatural!, qui ipsi respon­ deat ex institutione divina, quique est ipsi proprius ut sacramentaliter significanti. Hoc autem modo nequit alius assignari in casu objectionis quam gratia rcmissh'a peccati, quin adsit locus illi cessioni juris, quod non est, licet aliquando fuerit, ut supra ostendimus, et potest iterum breviter urgeri ad hominem contra ipsummet Lugonem. Nam licet peccatum aliquando fue­ rit, quia tamen in casu objectionis suppo­ nitur remissum, non est locus ejus iterat® expulsioni, quae se teneat ex parte peccati ; non enim ob aliam rationem confugii prredictus Author ad cessionem juris ex parte DUB. II. 183 Dei, et novam obligationem eo non utendi ; sed in casu objectionis non supponitur jus aliquod ex parte Dei, quandoquidem om­ nino supponitur peccatum cxtinctum. Ergo non est locus cessioni novæ, nec novæ iti­ dem obligationi jure non utendi, quod re­ vera non est, licet aliquando fuerit : atque ideo vpI nullus offectus assignandas est ab­ solutioni, quod non debet admitti, vel incunsequenter recurritur ad novam juris cessionem, cui non est magis locus, quam expulsioni peccati. Ad hæc. Gessio illa juris, et nova obii- confirm, gatio ex parte Dei ad non utendum jure alias habito est quid supernaturale, et ef­ fectus proprius sacramenti in sententia hujus Authoris : atque ideo debet significa­ tione sacramentali explicari : non ergo pertinet ad significationem humanam, qu® competat vocibus ex hominum impositione, quippe, quæ non se porrigit nisi ad natu­ ralia. Nisi velit nobis obtrudere significa­ tionem Sacraraentalem, quæ sit mixta ex naturali, et supernaturali, et quod quaeli­ bet earum expresse tendat ad significandum effectum supernaturalem. Quod tamen est falsum, et a nobis rejectum de Sacrament, in genere disp. 2. dub. 2, § 3, et exibidem dictis n. 30. Respondetur ergo in forma ad objectio- Reg­ nem concedendo in verbis absolutionis si- Pon£iognificationem ex impositione hominum. Hæc tamen ad munus Sacramenti non se habent formaliter, sed tantum fundamen­ taliter, quatenus verba ut ita significantia simul cum materia assumuntur a Dto ad significandum, et simul efficiendum sacra­ mentaliter proprium effectum Sacramenti. Unde totum illarum complexum est im­ mediatum substractum significationis Sacramentalis, cui subinde respondet, et res­ pondere debet effectus proprius Sacramenti, non vero substracto, aut ali^yi parti ipsius. Et consequenter inaniter introducitur ef­ fectus Sacramentalis, qui correspondeat ab­ solutioni, prout ex hominum impositione significat, quandoquidem non ingreditur constitutionem significationis Sacramenta­ lis, nisi per modum substracti, et funda­ menti. Et in hoc sensu concesso Antece­ denti, negatur Consequentia et suppositum illius : quia verbis iliis ut ex hominum im­ positione significantibus non debetur ali­ quis effectus Sacramentalis , quippe prout sic non significant in sensu formali sacra­ mentaliter ; sed se habent ut fundamentum significationis Sacramentalis, qua signum inferentes nec B. Virgini, nec aliis innocentibus prædictum Sacra­ mentum esse ministratum, ut ex communi N.Fna- ac vera sententia testatur N. Franciscus a c,sias* Jesu Maria tract. 7, cap. 4, punct. I. Hac autem veritate supposita, nullius roboris est confirmatio ad intentum ob­ jectionis; quinimo nostræ favet senteniite. Nam sicut Extrema unctio non habet lo­ cum, ubi nullum actuale præcesserit pec­ catum; bene tamen si aliquando fuerit, esto supponatur dimissum : ita et eodem prorsus modo Pœnitentia præexigit essen­ tialiter præcedentiam peccati, sive remissi, sive nondum ablati, qua subinde deficienti, sive existimetur, sive non, nullum erit Pœnitentiæ Sacramentum. tur, Quocirca can. 9, ita asserentes sub anathemate damnat, ac proscribit. Qua I quidem comminatione non feriuntur nec Magister, nec alii viri Catholici, qui olim Μ»,diu ante Concilium in ea fuerunt senten- ia^ tia; comprehenduntur tamen sub illa quot· quot post tam expressam determinationemCwK· illi opinioni vel favere, vel in totum adhærere conati sunt, uti sunt Novatores, et hæretici non admittentes potestatem cla­ vium, vel eam in eo solo sensu usurpan­ tes. In quo sane nedum adversantur Con­ cilio; sed et manifeste Scripturæ Sacræ, Matth. 16, ubi non asseritur solvenda, Mse. quaecumque declaraveritis, sedquæcumque solveritis super terram, ut contra Theolo­ gum Svnchronum arguebat D. Thomas. 108. Nec etiam est verior alter sensus Alta ab aliis excogitatus, quasi nimirum per illar^® verba : Ego te absolvo, nihil aliud significe­ tur, quam hominis deobligatio iterum eadem peccata confitendi, et sensus sit : Ego te absolvo ab obligatione hæc peccata mihi confessa alteri Sacerdoti iterum confi­ tendi. Hic, inquam, sensus, in quem abiere Ea Gabriel, et alii Nominales, est prorsus ’“JJ8 alienus ab Ecclesiæ mente, et hujus Sacramenti institutione. Primum constat, si­ HcSîi. § IV. quidem ab Ecclesia edocemur veram po­ testatem clavium in legitimis ministris Bepelluntur aliqui absolutionis sensus. hujus Sacramenti. Vera autem potestas li­ Discolor 107. Ex hactenus dictis haud erit ar- | gandi, et solvendi non recte salvatur in sensos a variis duum legitimum absolutionis sensum de- j deobligando ab iteranda confessione recte eico; iu­ ducere, et enucleare, quo alteri dubii parti facta : quandoquidem hæc deobligatio nas­ lus. liet satis. Porro in eo exponendo non est citur ex visceribus rectæ confessionis, ut uniformior consensus, quam in explicando perse patet. In quo ergo est clavium po­ effectu; sed quippe illum sensum præfigit testas, si nihil solvendum superest? Præabsolutioni, quia effectui, quem illi com­ terquam quod iste sensus vehementer miniscitur, magis congruere sibi videtur : alienat, et a propria extrahit significatione inter quos nullus est, qui plene satisfaciat, i illa verba : Ego te absolvo a peccatis tuis, quin aliqui eorum sunt, vel omnino falsi, quia obligatio orta ex peccatis non est vel diminuti, et plane insufficientes, nisi peccatum ; unde absolutio nihil ageret reducantur ad sensum ex D. Thoma assig­ circa peccata contra illa verba Salvatoris, nandum ut eos percurrendo, et breviter quodcumque solveris, etc. Rursus evidenter fallit in confessione venialium, quam ap­ refellendo palam constabit. Primus, Et quidem primus, juxta quem homo | probat Ecclesia univer.-alis, et faciendam et anti­ monet ; cum tamen nunquam fuerit obli­ quior vere non absolvitur a culpa, sed declara­ tfjicitur tur in facie Ecclesiæ absolutus, ut sensere gatio ea Ecclesiæ judicio subjiciendi. Si ex Tri­ autem non est obligatio ea confitendi, qua­ dent. Magister, et alii supra allegati, vel ex eo satis falsitatis convincitur, quod adversetur liter ab obligatione poterit absolvi? Secundum etiam liquet : quoniam hoc Ewrt*· Concilio Tridentino sess. 14, cap. 6, ubi Ut 2 decernit, quod quamvis absolutio Sacerdotis I Sacramentum non fuit institutum ad deo- Sjcaalieni beneficii sit dispensatio; tamen non I bligandum homines a confessione, quin uwS astitiest solum nudum ministerium vel annun­ imo ad inducendum, et stimulandum illos,’ i liow. tiandi Evangelium, vel declarandi remissa ut reconcilientur Deo media compensa­ esse peccata, sed ad instar actus judicialis, tione, et satisfactione, intervenientibus in quo ab ipso relut a judice sententia profer- j ipso Sacramento. Reconciliatio autem non fit DISP. HI, DUB. H. fitper deobligationom ab onere confitendi, sed per veram ipsius peccati remissionem media infusione gratiæ. Prœterea; quia juxta doctrinam Catholicam, tam necessa­ rium est hoc Sacramentum ad remissionem actualium post Baptismum, quam sit Bap­ tismus ad delendum peccatum originale. Unde sicut ridiculum, imo absurdissimum foret potestatem Baptismi in alio collocare, quam in virtute expellendi peccatum origi­ nale, in cujus medelam fuit institutum, ita non absimiliter amandari debent, non aliam virtutem agnoscentes in absolutione Sacramentali, quam deobligandi ob onere confitendi jam semel confessioni exposita. Inane profecto esset remedium, ubi nihil medendum esset, et æque inanis potestas, ubi nihil potestati erat subjiciendum. Non ergo potest esse legitimus absolutionis sensus : Ego te absolvo ab obligatione iterum hzc peccata confitendi, sed alius debet assig­ nari. ^;li· 109. Tertius sensus absolutioni abscrip«as tus ab Hugo Cardinali, et Ricardo de S. Vietore locis supra citatis salvat quidem aii' utcumque absolutionem, quatenus ea si^’s‘gnificatur liberatio a pœna æterna, non vero a culpa ; hanc quippe autumarunt a solo Deo remitti ; pœnam vero æternam peccato annexam a ministro media abso­ lutione. Unde sensus legitimus, ut illi pu­ tant, est : Ego te absolvo, a reatu pœnæ æternæ, et ut voluere alii, pœnæ tempora­ lis, juxta pœnitentis exigentiam, et condi­ tionem. Hic tamen sensus refellendus etiam veαϊΠ-’nit. Tum, quia vel negant maculam, et **· solum agnoscunt reatum, quod est inci­ dere in propositiones proscriptas, et ab Ecclesia sugillatas Michaelis Baii. Vel si aliquam constituunt differentiam, perpe­ ram, contra Concilia, et communem Theo­ logorum sententiam separant remissionem culpæ a reatu pœnæ æternæ, quasi iste sine ilia possit subsistere, quod est aperte falsum ; cum in ipsa ablatione culpæ in­ cludatur remissio pœnææternæ; non enim stat jus ad gloriam per gratiam in remis­ sione culpæ cum reatu, seu deputatione ad pœnam æternam, sicut non bene cohæ’ rent esse amicum, et inimicum, odio si­ mul, et amore dignum. Tum etiam, quia ; detrahit potestati clavium, quæ non tam ad pœnam quam ad culpam se porrigit; siquidem prædicta potestas sacerdotibus concessa est potestas vere absolvendi a peccatis ; reatus autem sive ad pœnam 189 æternam, sive ad temporalem, non est peccatum ; sed quid ipsum consequens : atquo ideo sensus absolutionis, qua illa po­ testas se exerit in proprium actum, non potest esse liberatio a solo reatu ad pœ­ nam, sive æternam, sive temporalem. Eo vel maxime : nam contingere potest Confirm, nec alicui præsenti culpæ obnoxium, nec consequenter reatui ad pœnam, quem ac­ cedere recte dispositum ad Pœnitentiam, vel quia perfectissime contritus, vel quia jam luit omnem pœnam pro peccatis, ut de insigniter Sanctis, utputa Dominico, Francisco, et Theresia pium est credere, et tamen vere absolveretur, vereque pro­ ferretur illa forma : Ego te absolvo : ergo hujus verus sensus esse nequit : Ego te li­ bero a pana, vel æterna, vel temporali. Porro id evidentius adhuc constat in confessione dumtaxat venialium, a quibus vere homo absolvitur, quin a reatu pœnæ æternæ, quem illa sola non inducunt, homo absolvatur. Et consequenter in hoc casu non habet locum illa expositio, siqui­ dem peccatis venialibus separatim a mor­ talibus non debetur æternum supplicium, et aliunde evenire possit extinctum esse reatum ad pœnam temporalem. 110. Post hactenus recensitas explica- Alius tiones absolutionis, ex communi Theolo- Scardfgorum calculo reprobatas, aliam invenimus nati de apud Cardinalem de Lugo, quam ipse trihuit aliquibus (eorum suppressis nomini- bus bus) quibus favere, vel ab eis non multum adts„"p* distare dicit Coninchum in præsenti. Et Couinch. consistit in eo, quod per absolutionem si­ gnificatur vage ablatio peccati, vel quoad culpam, vel quoad pœnam, vel quoad pec­ cati reliquias. Hic tamen sensus nec illi, nec nobis arridet. Tum quia est satis con­ fusus, et vagus, neutrum determinans. Absolutio autem sicut in se, et in verbis est determinata, ita determinatum sensum debet habere. Tum etiam, quia est dabilis casus, in quo nec culpa, nec pœna luenda reperiatur in subjecto, ut supra argueba­ mus. E converso, quod nec culpa, nec pœna dimittatur, ut in Sacramento in­ formi. Sane in his casibus non admodum raris, falsus est ille sensus, atque ideo ne­ quit esse proprius hujus fornue, quoad cul­ pam, et pœnam, adhuc vage acceptas. Nec etiam tenet quoad peccatorum reli- Nuiio ex quias, ad quas tandem confugiunt prædicti sensus assertores. Tum quia peccatorum reliquiæ prout important ineptitudinem, et debilitatem moralem, quo pacto esse 190 >■: · DE PŒNITENTIA possunt reliquiæ peccati, et docet D. Tho­ mas loco supra citato ex Addit, non perti­ nent ad Pœnitentiam, sed ad extremam unctionem, cujus est contra eos roborare, ac firmare subjectum. Tum etiam : nam esto per Pœnitentiam aboleri possint, adhuc urget casas, in quo ili» reliquiæ non supponantur, sed sint penitus vel mo­ dia poenitentia, vel aliunde profligata?, et extinctro : tunc enim esset locus absolu­ tioni, quin essent reliquiae illae per abso­ lutionem expiandæ, et consequenter illius sensus redderetur falsus contra id, quod intenditur. 111. Si autem ad hoc evitandum fiat si fiat inhabilitatem, reco rm recursus ad ineptitudinem, _ iiüÎid?" ^''‘’^itatem physicam ex peccato conaan. tractam ut recurrere videntur Coninchus, et alii Societatis Juniores Lavman, Castro Palao a Prado relati ubi supra ; adhuc fa­ cilius repellitur : quoniam hi effectus physici vel non tandiu permanent post peccata, vel esto ita sit. adhuc non refert, nam effectus physici, de quibus est sermo, non terminant absolutionem, nec ea au­ feruntur, sicut nec cicatrices vulnerum per medicinam. Et quidem in eo sensu satis impropria esset illa locutio : Ego It absolvo : et alias esset manifeste falsa affirmando absolutionem, quam nec conferebat, nec Conf. conferre poterat. Eo vel maxime : quoniam haud facile explicantur prædicti effectus remanentes, quin confugiatur ad fomitem, seu concupiscentiam : nam indignitas, et cæteri alii media infusione gratiæ sancti­ ficantis auferantur. Fomes autem, vel con­ cupiscentia nec est materia Pœnitentiæ, nec tollitur per absolutionem, sed remanet ad agonem, et certamen, ut docuit Tridentinnm sess. 5, can. ultimo de peccato ori­ ginali. Unde non cadit sub absolutione, nec subinde per eam valet significari. Eodem 112. Ex quibus liquet falsum etiam esse Uti· laborat illum sensum, quem absolutioni tribuit sensus idemConinch. in pnes. disp. i, dub. 8, n. exposi­ tu.' a 55, scilicet : Ego libi peccala remillo, quanConiu- him ex conftssione'polui cognoscere tc esse dio. eorum reum, et esse bene dispositum ad eo­ rum remissionem. Longissimus sane est hic sensus, et longe aberrans ab scopo : nam sensus absolutionis non pendet ex ad­ vertentia, vel inadvertentia Sacerdotis, sed ex voluntate Christi. Unde quod sacerdos ex confessione cognoscat dispositionem poenitentis, faciet quidem ad impendendam, vel retrahendam absolutionem . non vero con­ stituit autejus significationem, aut sensum. 113. Non absimilis ost alius de novo tulo ratione obligationis permanentis in homine post peccatum quantumvis suppo- 'a natur remissum, quem alii comminiscun-. _ Displicet ΓΆ ’_ I· tur. tamen quia non salis expli­ cat, quæ, aut qualis sit ea obligatio tandiu permanens post ablatum, ac remissum pec­ catum. Nam vel est ipsum hominem pec­ casse, et se indignum reddidisse : et hoc non cadit sub absolutione, sed permanet in statu gratiæ, nec deliciet in ipsa gloria juxta illud tam verum, quam commune principium, quod ad præteritum non datur potentia. Vel est aliquid connexum cum peccato, et ex ipso ortum ducens. Et hoc rursus, vel est aliquid physicum, vel dum­ taxat obligatio moralis : et neutro modo cadit sub absolutione cujus proprius sen­ sus, nisi verba alienentur a propria signi­ ficatione, dehet esse liberatio a peccatis, qua fiat reconciliatio intenta cum Deo of­ fenso. Hanc vero reconciliationem non fieri per absolutionem a confitentibus pec­ cata clarissimum est, sicut et quod talis absolutio improprie dicetur absolutio. Et ut rem istam satis prolixam, et non admodum opportunam, utpote fundatam in variis, ac satis dissitis hominum ap­ prehensionibus, non vero in alio solidiori principio, tandem conficiamus, consulen­ dus est D. Thom, in hoc articulo ubi hos, D.Ttat et alios dicendi modos penitus demolitus est ratione plane efficaci, qua falsitatis convincuntur sub hac breviori forma ex ipsomet articulo fideliter decerpta. Nam cum Sacramenta novx legis efficiant quod figurant, oportet quod forma Sacramenti significet id quod in Sacramento agitur proporlionaliter materiæ Sacramenti. Materia autem Panitenlix sunt peccala removenda : ergo eorum remotio significari debet a Sa­ cerdote per illa ego te absolvo, quæ habent rationem formæ. Non autem removentur, aut removeri significantur aliquo illorum sensuum, quos hactenus recensuimus, ut ex se, el ex dictis constat : nullus ergo illorum est legitimus, et proprius. Majo­ rem primi syllogismi probat S. Doctor | exemplo aliorum sacramentorum. Minorem supponit ex articulo præcedenli, et rursus ostendit ex eo quod peccata sunt animae vincula, a quibus media absolutione expeditur. Consequentia non indiget pro­ batione. sicut nec Minor subsumpta, cujns veritas hactenus expensis comprobatur. Alius ergo sensus investigandus est, qui sit proprior, et verior. Confirmatur a a____ _____ — _____ * _________ DF8P. Ill, DUB. II. MVr Confirmatur et explicatur id ipsum. Nam ’tijr in hoc Sacramento illud voro, absolvitur, quod exhibetur per modum materiæ : si­ quidem materia hujus sacramenti esi ma­ teria removenda, et destruenda ut constat. Quod autem exhibetur per modum ma­ teri® in hoc sacramento sunt sola peccata ; non vero cuncta alia ex peccato consequen­ tia; hæc enim non sunt absque ipsis pec­ catis materia Pœnitentiæ : ergo quod vere absolvitur, et absolvi significatur, sunt peccata; et consequenter formæ sensus non debet excludere extinctionem pecca­ torum, in quam primo, et principalius collimat. §V. Legitimus absolutionis sensus ei D. Thomà proponitur. ; Secaah 114. Dicendum est secundo absolutionis ■ "f formam reddere hunc sensum : Ego sa, irMxcramentaliler te absolvo, seu (ut ipsius . D. Thomæ verba usurpemus) Ego sacra­ te^· mentum absolutionis tibi impendo. Ita expresse docet S. Doct. in hoc art. sol. ad 5, Mka.et opusc. 22, cap. 3, sæpius allegato di­ cens: Sed est sensus : Ego te absolvo, id est Sacramentum vel ministerium absolutionis libi impendo. Quem quidem sensum a suo Magistro edocti propugnare, ac promovere ; conati sunt discipuli, posthabitis aliorum I placitis, vel propriis adinventionibus, ut­ pote quibus nulla, vel modica debeatur • fides contra satis claram Magistri senten­ tiam. Et licet magis versarL videamur circa modum loquendi, quam circa rem ipsam, servato apud omnes Catholico sensu in negotio justificationis, et Pœnitentiæ; re tamen ipsa est materia gravissima, ubi non tantum substantia, ut ita dicamus, verum et congruentior loquendi sensus, ac modus retineri debent ; quippe imminet periculum vel haereticis adeo in clavium potestatem exosis connivendi ; vel non, ut par est, Sacramentum Pœnitentiæ ser­ vandi : nec enim minus impinget qui alie­ num sensum tenuerit, quam qui aliquid potestati clavium detraxerit ; quocirca ut ûnurn, et alterum scopulum declinet, opus est hac via plane regia D. Thomæ incedat. f.-JiRatio conclusionis est : quoniam ille i-iX sensus est omnibus praeferendus, et conset ‘ quenter tenendus, quem constiterit esse perfectum, et in omni eventu salvet veri­ tatem formæ : sed hoc convenit sensui i adseripto a D. Thoma absolutionis formæ : 191 ergo hic est omnino tenendus, ac præfe­ rendus. Consequentia liquet. Major videtur certa, et insuper probatur : nam absurdis­ simum est, et difficile creditu in formis Sacramentorum vel a Christo Domino se ipso determinatis, vel ab Ecclesia ex Apos­ tolorum traditione decerptis non esse sen­ sum perfectum, et omnino verum, et aptum ad significandum, quod in ipsis peragitur Sacramentis : quippe alias sacramenta non essent vera signa, nec infallibiliter signi­ ficarent ex institutione Christi ; quod apud Catholicos non bene audit. Minor vero probatur : tum quia in omni eventu, in quo verum conficiatur Sacramentum Pœni­ tentiæ, sive peccata denuo remittantur, sive non deleantur, vel quia sunt dimissa, vel quia subest latens impedimentum remis­ sioni obsistens, ut accidit in Sacramento informi ; est verum dicere : Ego sacramenlaliter te absolvo, scu sacramentum absolu­ tionis tibi impendo: alias iste sensus est sensus perfectus, et absolutus ut constat : ergo huic sensui a D. Thoma præscripto formæ absolutionis, convenit esse perfec­ tum, et in omni eventu verum. Tum etiam ; nam licet Sacramenta, quatenus se tenent ex parte Dei, et sunt ejus ins­ trumenta, infallibiliter inducant, et affe­ rant gratiam, aliquando tamen , vel ob indispositionem subjecti, vel ob alium in­ terpositum obicem, eam non cum effectu efficiunt, nec consequenter actualiter si­ gnificant ; sed sicut actuali frustrantur ef­ fectu, ita ex exercita significatione : ergo cum id etiam Pœnitentiæ contingat ut supponit D. Thomas, et cum ipso omnes discipuli contra Vasquez ; ille sensus formæ erit praeeligendus, qui adhuc in illo, et similibus casibus, perfectus evadat, et nihil falsura enuntiet. Constat autem hoc solum reperiri in sensu a D. Thoma assignato; si quidem in quocumque excogitabili casu, in quo verum conficiatur sacramentum, sive cum fructu, sive absque illo, est ve­ rum dicere : Ego sacramentaliler te absolvo, vel Sacramentum absolutionis libi impendo. Quod tamen non reperitur in aliis sensi­ bus ; cum semper fallat quilibet eorum saltem in aliquo casu, ut constat ex dictis : ergo in solo unico D. Thomæ sensu sal­ vatur et perfectio, et veritas requisite in forma Absolutionis. 115. Verum contra hanc explicationem objicit insurgit Lugo, cui ea visa est difficilis Lu8°disp. 13, sect. 3, n. 69. Tum quia in aliis Sacramentis verba formæ non significant 192 DE PŒNITENTIA. collationem Sacramenti, sed applicationem formæ ad materiam ; ergo illa verba non significant Sacramenti positionem, sed ap­ plicationem formæ ad materiam. Patet Consequentia : nam alioqui esset idem ac dicere : Ego pono harc verba, qux sunt Sacra­ mentum, qnod est significare suimet posi­ tionem, et videtur nugatorium. Tum etiam : nam verba saeramentalia, cum significent ex hominum impositione, idem petunt significare intra, ac extra sacra­ mentum : sed extra sacramentum non si­ gnificant se ipsa reflexe, sed aliquid a se distinctum : ergo intra sacramentum non significant se ipsa, sed aliquid aliud. Tum Suarez. denique (et fuit objectio Suarez; quia juxta hanc expositionem sufficit ad veritatem formæ collatio ipsius Sacramenti, quin detur alius effectus, quod est contra pro­ prietatem verborum, quæ quidem directe significant remissionem peccatorum. Non 116. Hæ tamen objectiones minime ob­ referre osiaidi- sunt, aut falsitatis arguunt expositionem l8C D. Thonaæ. Porro primam jam diu præoeCjjet. cupatam reliquit Cajetanus in commentario hujus articuli § in responsione ad 5, ubi observat in hac expositione non impor­ tari formam absolutionis in actu exercito, | hoc enim pacto significaret se ipsam exer­ cite, quod tamen est falsum : quoniam di­ cendo, Sacramentum absolutionis tibi im­ pendo, non significat se absolutionis actum exercere sicut dicendo : Ego te absolvo ; sed significatur quasi objective, et signate ip­ sum sacramentum, et actus absolvendi ut præcipua ejus pars. Unde quoad sensum objective et quasi signate significatum, æquipollent : Ego te absolvo, et Sacramentaliler te absolvo, vel sacramentum absolu­ tionis tibi impendo, licet in modo exercite significandi distinguantur. vertex ^r0 cuîus clariori luce rursus observat Cajet. idemmet Cajet, absolutionem posse sumi dupliciter, vel ut recipitur interius in pœnitenle, et passive se habet ; vel active, et ut exit ab ipso ministro. In prima consi­ deratione importatur, et significatur abso­ lutio interior, seu quod idem est remissio peccati se tenens ex parte termini, media infusione vel augmento gratiæ : et hæc aliquando impeditur ratione latentis obicis. Si vero accipiatur, ut exterius exit a mi­ nistro Sacramenti, quo pacto se habet ac­ tive, else tenet ex parte ministri, non aliud significat, quam ministerialem, et sensi­ bilem Sacramenti absolutionem ex parte ministri certissimam j licet contingentem ex parte recipientis ob suam culpam. Quam differentiam profunde calluit S. Præceptor, et ut explicaret significationem omnino infallibilem absolutionis, non recurrit od ipsam passivo acceptam, nec illam signi­ ficari voluit utpote aliquando deficientem ; sed solum attendit ad absolutionem prout a ministro exeuntem, sub qua ratione so­ lum significat ministerialem exhibitionem absolvendi, prout sic infallibilem, ad indu­ cendam remissionem passivam, seu abso­ lutionem passive acceptam. 117. Ex hac duplici observatione constat EwnIW quam immerito ut difficilem rejecit Lugo pris? expositionem D. Thomæ, cum sit claris- diWt» sima, et nullius sit dabilis casus, in quo Cirinilis fallat, si adsit verum Sacramentum. Cons­ Lugo. tat insuper per hanc explicationem signi­ ficari objective, et signate, quod exercite per eam fit : et quia exercite absolvendo applicatur forma materiæ, hoc idem signi­ ficatur signate sacramentaliter absolvendo ; nequit enim aliter explicari Sacramentalis absolutio quin cadat supra materiam pro­ priam. Unde penitus evanescit prima im­ pugnatio Logo Cardinalis : nam sicut in hac propositione : Ego Baplismi Sacramen­ tum tibi impendo, non significatur ex ver­ borum forma bapVzandi actum exerceri actualiter ; sed qnod illa verba ego te bap­ tizo, reddunt hunc sensum : Sacramentum Baplismi tibi impendo, in quo forma appli­ catur materiæ ; alias non esset Sacramen­ talis baptismus : ita et eodem prorsus modo in præsenti. Corruit etiam secunda : quia licet signi­ Deficit SKicii ficatio vocum, quam sibi vindicant ex hoiapu• · · · · · M minum impositione, non varietur sive gutw. intra, sive extra Sacramentum, sed sem­ per sit eadem, tamen intra Sacramentum ista se habet omnino fundamentaliter, et præsuppositive ad significationem Sacramentalem, quæ alterius longæ rationis est : prius enim debent esse formalia verba, et formaliter significantia ex impositione humana, quam assumantur ad significan­ dum Sacramentaliter. Est tamen prorsus a veritate alienum, quod idemmet effectus, aut idemmet sensus ipsis verbis sub utra­ que respondeat significatione. Nam ut sub­ sunt institutioni humanse, solum eis queit adaptari, quod communi hominum con­ ceptioni congruit, nimirum expeditio, aut ! liberatio a vinculis praescindendo a modo, 1 et qualitate illorum. Ut vero assumuntur i ad significandum sacramentaliter, expliI care debent remissionem, ac relaxationem vinculorum. DISP, Ill, DUB. 11. vinculorum, prout ox pario ministri certissimain ; quidquid sit de remissione passive accepta, quam non signifient infallibiliter, ut constat ex observatione secunda. Hinc subtilissime monuit Cajet, ubi nuper ob­ servatam iri differentiam inter Deum di­ centem : Ego te absolvo. Et inter minis­ trum eadem verba proferentem nam in primo casu explicatur remissio tam active, quam passive omnino certa, siquidem Deus, quem nihil latet, non ea proferret nisi amovendo obicem ex parte pœnitentis, et idcirco absolutio ex utraque parte evaderet infallibilis. In secundo vero est quidem infallibilis, et omnino certa absolutio ac­ tive sumpta, et prout oritur a ministro ; non vero passive ut se tenet ex parte pœ­ nitentis, cujus obex fugit ipsum minis­ trum, nec potest eum tollere. Quocirca dum absolvit ; nihil aliud explicat, quam quod Sacramentum de se absolutum im­ pendit. Ex hoc autem non sequitur, ut causabatur in objectione, quod illa verba reipsa reflexe significent, sed tantummodo quod objective, et signate explicetur in una, quod exercite exercebatur in alia : quod tam longe abest, ut abnuamus, quod potuit intendimus cum D. Thoma, et verum censemus, ΐώΐΐ:Ad tertiam, ex Patre Suarez desumptam tir anu. concedimus sequelam, quam esse veram satis evincit exemplum Sacramenti infor­ mis, in quo absque ullo fructu datur ve­ rum Sacramentum modo superius expli­ cato, et proprio loco uberius expendendo. Unde sensus absolutionis non venandus est ab effectu exercite producto, sed a virtute, a qua habet esse absolutivum, et de se induclivum effectus. Quocirca ipsemet Sua­ rez non parum extollit, et recte usurpandum sentit illud Hugo de S. Victore lib. 2, ar? de Sacrament, part. 14, cap. 8, nimirum, hanc formam magis significare virtutem tuam, quam eventum, quo optime declara­ vit ad investigandum, et stabiliendum ve­ rum sensum absolutionis, non tam ad effectum reipsa productum, quam ad insti­ tutionem, et qua habet esse de se absolutivam, et remissivam, attendi debere, quo­ niam forma solum significat, ut oritur a ministro, et constituit Sacramentum, vir­ tutem remissivam, ac subinde ejus legiiij^^mus sensus non aptius explicatur, quam fei-j per illa verba : Ego ministerium absolulionh tibi impendo, seu, et in idem recidit, D.b» fyo sacramentaliter te absolvo. 118. Sed hæc cum ita esse, et mentem Salmant. Curs. theolog. tom. XIX. 193 D. Thomæ continere videntur, ecce aliquos S. Doct. discipulos, quos suppressis nomi­ nibus refert Arauxo in præsent. dub. 2, num. 34, aliter Magistri expositionem in­ terpretantes judicant, enim illa verba im­ pendo tibi Sacramentum absolutionis idem prorsus sonare ac ista : Confero tibi gratiam remissivam peccati, atque ideo pro eodem accepta iri. Et ut id magis firment, vocem illam Absolutionis, non accipiunt active, pro ut se tenet ex parte ministri ; sed pas­ sive, et ex parte termini, quo pacto signi­ ficat ipsam gratiam remissivam. A quo di­ cendi modo etiam est P. Suarez, quem alii p. Suasequuntur. rez· Si autem illis opposueris, eum sensum impirin casu Sacramenti informis falsum reddi, &nalor· siquidem in eo non confertur gratia sanc­ tificans, atque ideo non esse sensum legiti­ mum absolutionis, quæ semper ac fiat verum Sacramentum, debet esse vera. Respondet pro illis Arauxo, nihil referre Responformam in eo eventu evadere falsam, Vr^0 dummodo eadem significatio essentialis re­ tineatur : nam significatio est essentialis formæ ; cum tamen veritas ipsi accidentaliter conveniat. Unde sicut stat hanc pro­ positionem Petrus currit, semper significare cursum Petri; quamvis contingat aliquando esse falsam Petro non currente; ita cohæ­ ret absolutionem semper significare gra­ tiam ; licet falsa aliquando sit. eo quod res significata non ita se habet a parte rei. Cui expositioni minime D. Thomam ad­ versari autumat Arauxo. ad calcem solu­ tionis. 119. Hæc tamen doctrina nobis non ar- Duplicet ridet, et quia falsa, et quia adversa doctrinæ D. Thomæ : quippe absurlum est prima, verum Sacramentum falsa significatione constitui ; sed Sacramentum informe est verum Sacramentum : nequit ergo falsa significatione constitui. Constitueretur au­ tem, si formæ in eo casu deficeret veritas significationis; siquidem Sacramentum non constituitur in ratione signi, nisi per signi­ ficationem ; hæc autem falleret in prædicto , eventu, quandoquidem significaret gra­ tiam, quam non conferebat : ergo etiam falleret in ratione signi, et consequenter in ratione Sacramenti. Rursus : nam sicut Confiim. repugnat vero constitui falsum, ita e con­ verso falso nequit constitui verum : sed Sacramentum informe tam in ratione Sa­ cramenti, quam in ratione signi est verum Sacramentum : ergo nequit constitui nisi per formam, quæ sit vera tam in ratione 13 194 DE PŒNITENTIA. formæ, quam in ratione signi ; sub utro- | objecti; Λ. consimiliter nec evadet vera Hla qué enim munere indivulse concurrit forma propositio : Ego le absolvo, non stante gratia ad constitutionem Sacramenti. Major vide­ per eam juxta hunc dicendi modum sltur ex ipsis terminis nota. Minor etiam | gnificala : nou ergo valet verum constituere g videtur supponenda : quoniam absurdum Sacramentum : atque ideo vel in prædicta est, et nostro judicio minime devorandum casu neganda est veritas Sacramenti, quod quod verum Sacramentum (quale suppo­ non decet verum D. Thomæ discipulum ; nitur. quod quantum est ex parte Dei, et vel asserenda, et adslruenda est veritas ejus ministri, ordinatur ad veram peccato­ significationis in prædicta forma. rum remissionem', constituatur falsa si­ 121. Tandem rejicitur : quoniam veri­ gnificatione, enuntiante aliquid, quod a tas vel falsitas sive in significando, sive in ι·Λ> 15L parte rei non est : nec contra hoc affertur enuntiando non desumitur nisi ah adæquaaliqua instantia : nam quæ fieri posset de lione, et conformitate cum re significata; Sacramentis invalidis, frivola et inanis | ex eo enim quod res est, vel non est ; pro­ est : siquidem ibi nullum conficitur Sa­ positio dicitur vera, vel falsa : ergo sicut cramentum, ut cum quis super vinum, non stante objecto enuntiationis, non stat aut acetum diceret : Hoc est corpus meum. veritas in enuntiando ; ita deficiente ob­ In nostro autem casu intervenit vera ma­ jecto significationis, deficit veritas signi­ teria. veraque forma, et nihil deficit ad ve­ ficandi, et consequenter verum Sacra­ ritatem, et essentiam Sacramênti hic et mentum falso significaret, fallcretque in nunc præter ejus effectum, qui sub nnlla ratione significandi, quod durius videtur, ratione est de essentia Sacramenti, sed quam quod non detur Sacramentum in­ quid omnino consecutum : ergo forma, qua forme. Ad hæc et traditur ratio a priori dif- Cirta, hic et nunc constituitur hoc Sacramentum, debet esse vera, et in ratione formæ, et in ferentiæ!, nam quod eademmet invariata ratione significantis: ac proinde non aliud, propositio in materia contingenti de vera nec aliter significat, quam sit aparté rei : transeat in falsam, et e contra, provenit ex sed a parte rei non datur gratia j er hoc eo, quod veritas, et falsitas non sunt de­ Sacramentum : ergo nequit illam signifi­ terminate de essentia talis propositionis, care, alioqui enim esset falsum signum, et et quia prædicatum contingenter advenit itidem falsum Sacramentum. subjecto. Quod secus accidit propositioni­ Robore120. Confirmatur, et explicatur 1°. Quo- bus necessariis, vel etiam contingentibus J “rn niam in hac rparte non mediocriter la- ut subsunt infallibilitati divinæ præscienρΠαιϋ· borant Theologi, atque hinc, et inde satis ] tiæ, et determinationis ; quo pacto semper dissident non solum in exponenda verbo- i sunt veræ omnino infallibiliter, nec obeunt rum significatione, sed etiam in vero sensu , vicissitudinem veritatis, et falsitatis, ut in significationis tenendo, ut constat ex supra i confesso est apud omnes. Sed formæ Sa­ dictis; hic autem labor superfluus foret cramentales in significando servant mo­ omnino, si posset subsistere veritas Sacra- ■ dum propositionis secundi generis, non menti cum falsitate enuntiationis, ut li­ vero illarum omnino accidentalium. Ergo quet : ergo nc hoc dicatur, non tantum earum sensus semper est verus, dummodo tenendum est utcumque Sacramentum, sed evadat verum Sacramentum, ac subinde insuper asserendum*nihil intervenire falsi nequit aliquando vere, aliquando falso si­ ex parte absolutionis in prædicta hypo- gnificari. Cætera constant pneter Minorem, thesi. quæ suadetur ex D. Aug. lib. de adult, D. As* ftrgeior Urgetur et explicatur 2° ex ipsomet | conjug. ubi ait : Non est turpis, nec diffi- ;nsl. £tCbn °’ exemplo in contrarium adducto : nam ' citis post patrata et purgata adulteria recon­ quod in hac propositione Petrus currit, | ciliatio conjugii, ubi per claves regni calorum significetur invariabiliter cursus Petri, non non dubitatur fieri remissio peccatorum Cui tollit quominus falso enuntietur per eam- testimonio allegato a D. Thoma in hoc art. inet propositionem de Petro cursus, eo sol. ad 5, attexuit Angelicus Præceptor : uou currente; et consequenter tam in End·: nec Sacerdos indiget speciali revelatione enuntiando, quam in significando sit falsa sibi facta, sed sufficit generalis revelatio propositio, quia non significat nisi enun­ fidei, per quam remittuntur peccata : unde tiando, nec etiam enuntiat nisi significando revelatio fidei dicitur Petro facta fuisse. Ex complexe cursum Petii : ergo sicut illa j quibus constat veritatem absolutionis ut propositio nullatenus est vera, ob defectum | significantis remissionem subesse divi: .o revelation', DISP. Ill,I DUB. 11. 195 lutionibus argumentorum excludit verba revelationi, atque ideo ita ilohere esse ve­ deprecativa a ratione formæ, nisi quia ram, ut numquam ait falsa in significando : et idcirco subjunxit S. Doctor : Esscl aulem redderetur sensus falsus, utpote qui non accipitur deprecative, sed absolute, et ad perfectior expositio ; Ego te absolvo, id est Sacramentum (non gratiam) absolutionis libi instar sententiae. Qua etiam ratione refel­ impendo. lit expositionem Magistri inquiens : Quod Wj* 122. Si forte dicatur absolutionem de se ista expositio : Ego te absolvo, id est absolutum semper significaro gratiam ; quod vero eam ostendo, quantum ad aliquod quidem vera esi, non semper inducat, esse per accidens de­ non tamen perfecta : Sacramenta enim novæ fectu subjecti, non vero defectu formæ, legis non solum significant, sed etiam faciunt, quæ applicatur. Fatemur utique ita esse ; quod significant. Unde sicut Sacerdos bap­ K ' sed hinc contendimus sensum verum sem­ tizando aliquem, ostendit hominem : interius per formam retinere, ac proinde non esse absolutum per verba, el facia, non solum sig­ illius legitimum sensum confero tibi gra­ nificative, sed etiam effective : ita etiam cum tiam, ut illi asserunt Authores ; alias in dicit : Ego te absolvo, ostendit hominem abso­ casu prædicto falleret prædicta forma. lutum, non solum significative, sed etiam effec­ Unde præter hactenus objecta, iterum tive. Sed in nostro casu efficientia non se opponimus. Quoniam sensus essentialis tenet ex parte termini, sed dumtaxat ex formæ non debet esse alius, quam qui ipsi parte principii, et quantum est ex parte in omni eventu veri Sacramenti conve­ ministri, ut constat : ergo et significatio niat; cum quia essentialiter præscindunt non ex parte termini absolutionis, seu ex ac accidentalibus ; tum quia sicut forma ipsa passive accepta, ut illi volunt, sed ex semper est eadem, ita et formalis ejus parte principii, seu absolutione active con­ sensus. Sed formæ absolutionis, ut subest siderata teneri debet. Minorem, et Conse­ institutioni divinæ solum competit esse quentiam probat simul discursus S. Doc- D.Tiicm. illativam, et inductivam gratiæ, quantum toris^per hæc verba : Nec tamen loquitur est de se : ergo sensus illi essentialis nequasi de re incerta : qui sicut alia Sacra­ qtiit esse actuali ter inferre gratiam ex menta novæ legis habent de se (hic non re­ parte termini, ut adversarii loquuntur, sed currit ad terminum, sed ad ipsum Sacra­ solum ex parte ministri, et quantum est de mentum) certum effectum ex virtute passionis se. Minor constat : tum quia verba in dif­ Christi (en alium recursum ad principium) finitione non dicunt actum, sed aptitudilicet possit impediri ex parte recipientis, ita nem. Tum etiam quia de essentia Sacra­ etiam in hoc Sacramento. Ergo juxta D. menti non est absolute, et semper indu­ Thomam, nec certitudo, nec sensus abso­ cere proprium effectum, nisi in subjecto lutionis regulari debent, acpræscribi penes disposito. Unde sicut est extra essentiam terminum, sed penes principium, seu quod Sacramenti dispositio ex parte recipientis, se tenet ex parte Sacramenti active, non ita et actualis productio effectus : solum vero passivo : atque ideo juxta mentem ergo illi competit ex se, et ex parte prin­ S. Doctoris in illis verbis, Sacramentum cipii esse effectivam, non vero ex parte absolutionis tibi impendo, non significatur termini semper efficere, alias evaderet fal­ gratia ex parte termini, sed virtus se te­ sum signum. Et ideo per Sacramentum ab­ nens ex parte principii, eo quod magis solutionis non venit significanda absolutio significatur hac forma virtus ; quam even­ passive accepta, sed activa, et quantum tus, ut etiam docuit Hugo supra relatus, est ex parte Sacramenti, et clarius liquet ex ipsomet S. Doctore 123. Quod autem hæc sit mens D. opusc. 22, in quo rem istam prolixius enu­ an? Thomæ, clarius est, quam longa indigeat cleat, et illis discipulis ah Arauxo relatis SThw- disputatione : quandoquidem semper curæ minime favet, ut totum illud opusculum S. Doctori veritatem in verbis, et sedulo meditanti palam fiet. sensu formæ, servare, ut constat ex locis supra relatis, maxime vero ex hoc articulo, § VI. ubi cx veritate formæ consecrationis, et aliorum Sacramentorum verum absolutio­ Quæ supersunt objectiones enodantur. nis sensum elicuit, dicens : in Sacramento Eucharistiæ, quod consistit in ipsa consecra­ tione materise, exprimitur veritas consecra­ 124. Contra hactenus dicta nulla est Duplex tionis, etc. Nec ob aliam rationem in so­ •referenda, aut refellenda sententia ; quæ objectio* 196 DE PŒNITENTIA. enim modis relatis dicendi poterant favere, inter proponendum proposita), et convulsa» sunt, quin opus sit in eo diutius immo­ rari. Supersunt tamen duæ objectiones, quibus oportet occurrere, ut ex nullo ca­ pite veritas nostræ sententiæ dehiscat. Et mittimus scopulum vetustatis, in quem illisisse D. Thomam criminatus est Launoius, ut refert Contempson in præsenti diss. 1, cap. 1, spéculât. 3, quasi S. Doc­ tor novam, et non veterum Patrum doc­ trinam in hac parte introduxerit : siqui­ dem scopulus iste est pure phantasticus, et nulla ratione probandus. Et enim doc­ trina S. Doctoris in hoc art. non est alia: quam quæ a Patribus, et ab Ecclesia, et sacris Conciliis cernitur approbata, ut constat evidenter ex adductis testimoniis, et ex illis, quæ luculentius expendit S. Doctor opusc. 22, contra illum Theolo­ gum sibi coævum, cui simile quid obji­ cienti, ac opponit Joannes Launoius, resD.lhra. pondet D. Thomas cap. 2 : Dicendum quod nec Magister formam posuit, nec legitur de alia forma, qua aliquis sanctorum sil usus, nec etiam legitur, quod aliquis istam formam negaverit. Et ut jam veluti ex antecessu se a nova vindicaret calumnia de contradic­ tione cum Guillelmo Antisiodorcnsi, Guillelmo Parisiens!, et Hugo Cardinali, sub­ nexuit S. Doctor non constare hos insignes Theologos oppositum sensisse. Sed esto ita fuisset, nihil referre, quandoquidem eorum autboritas præjudicare non posset authoritati, et communi sententiæ Magistro­ rum Parisiensium Parisiis regentium, et quod magis est, verbis Christi Domini, quod est majus omni author ita te. Quibus verbis objectus scopulus Launoii, et alio­ rum magis novitati sub specie vetustatis quam veritati deferentes, penitus evanescit. Hoc, inquam, omisso. Prima 125. Objicitur primo : nam si absolutio 0 jeiesset vera in sensu explicato, et Sacerdos vere absolveret a culpis; nihil remaneret post absolutionem ministri, quod absolve­ retur a Deo, consequens est falsum : fal­ sum ergo est Sacerdotem a culpis absol­ vere, et quod absolutionis verba in prædicto a nobis sensu sint intelligenda. Conse­ quentia cum Majori tenet : quia si Sacer­ dos ut minister Christi, ejusque vicem gerens, vere absolvit, qua alia opus est absolutione? Falsitas consequentis osten­ ditur ex SS. PP. oppositum expresse aflirCypriiin. mautihus : nara Cyprianus lib. episl. 2. ita ait : ipse legem dedit, til ligata in terris.' etiam in calo ligata essent, solvi autem pos­ sent illic, qux prius in Ecclesia solverentur. Hilarius vero cap. 16 in Matthaeum sic liiîiPetrum alloquitur : 0 beatus cadi janitor, MJ. cujus arbitrio claves xterni aditus tradun­ tur, cujus terrestre judicium prxjudicala authorilas sit in calo, ut quæ in terris, aut ligata sunt, aut soluta, statuti ejusdem con­ ditionem obtineant ct in calo ! Id quod di­ sertius adhuc expressisse videtur D. Ber­ D.Bff. nard. serm. 1 in festo Apostolorum dicens : Mri. Qui claves regni tam singulariter accepit, ut procédai sententia Petri sententiam cali. Similia passim docent alii SS. PP. ut videre est apud N. V. Ubaldensem torn. 2, Wi­ de Sacrament, cap. 144. Quibus confici den. videtur adhuc post absolutionis ministe­ rium ex parte Sacerdotis superesse absolu­ tionem Dei consequentem ad ministri sententiam ; alias enim vix, aut ne vix quidem, intelligibile est, qualiter sententia cceli subsequatur ad sententiam sacerdotis : non ergo iste ita absolvit a culpa, ut hac­ tenus assertum est, nec consequenter ab­ solutio sacerdotis habet pro effectu sibi proprio remissionem illius, aut reddit sen­ sum hactenus explicatum. 126. Ad objectionem concedenda est Solrisequela Majoris, si ejus sensus fuerit nihil tsr. culpæ remanere post absolutionem sacer­ dotis a Deo rursus absolvendum : quia nihil damnationis manet in vere pcenitentibus post absolutionem sacramentaliter factam, ut supra tetigimus, docent unifor­ miter Theologi, quin in hoc possit esse dissidium. Ad hujus improbationem alle­ gatis Patrum testimoniis innixam variæ adhibentur explicationes. Nam Vasquez ex Vapo Augustino de vera, el falsa Pœnilentia, ea D. A.· verba intelligenda esse censet, quatenus ’J5t· Deus, el omnes ordines cales lis mililix, el omnes sancti in mea gloria laudant nobiscum, et cbnfirmant, quos ligatis, et solvitis super terram, ut habetur cap. 9 aut 10, illius libri. Juxta quam absolutio sacerdo­ tis approbatur, et conGrmatur in coelis. Et in hoc sensu praecedit absolutio ministri, et subsequitur absolutio confirmativa Dei. Alii praedicta testimonia protrahunt usque Aiiona inteOiad diem judicii vel particularis, vel uni­ geniti. versalis, in quo ultimo decernendum est, et juxta sententiam a sacerdote latam premium, vel poena sunt reddenda. Alii Ali3$ ea tenus ea verba existimant vera esse, sessa quatenus Deus absolutionis intuitu con­ Ilias. fert gratiam remissivam peccati homini vere pœnitenti. Quas omnes expositio­ nes DISP. Ill, DUB. II. nes refert, et approbat Lugo in præsenti disp. 13, sect. 3, n. 85 et 86. <»r·. 127. Sed profecto, licet utcumque verum videantur præ se ferre sensum, non tamen undequaque placent, nec ita ut par orat, cohærent principiis apud omnes inconcus­ sis. Juxta quæ ipsamet absolutio sacerdo­ tis, est etiam absolutio Dei, quin interveniat duplex; caque diversa, ut expositiones illæ Hitio sonare videntur. Et ratio est, quam supra ttsdi'.' tetigimus, et ex vera philosophia supponi­ mus. Nam eadem actio instrumentalis (quidquid sit de præsupposita praevia ex parte instrumenti), corresponde! principa­ liter agenti superiori, et ministerialiter instrumento ipsi, quin ibi formaliter lo­ quendo interveniat nisi unica, et indivisi­ bilis actio ab uno et altero agente ordine prædicto descendens. Id quod adhuc clarius est in sententia non adeo communi, non agnoscente actionem præviam præsuppositam, aut præintellectam ex parte instru­ menti : quippe hujus sententiæ patroni dumtaxat admittunt unicam, et indivisibi­ lem actionem, quæ respondeat agenti prin­ cipali, et ejus instrumento. Aliunde vero catholice nequit negari sacerdotem instrumentaliter concurrere ad absolutionem formaliter acceptam, quandoquidem solus Deus est causa principalis absolvendi, et minister solum se habet instrumentaliler. Ex quo fit legitime consequens unicam tantummodo intervenire absolutionem Deo principaliter et sacerdoti instrumentaliler respondentem. Et hanc illationem ut legi­ timam concedit Lugo docens in hac disp. 13, unam et eandem esse absolutionem Dei, et hominis. Hinc detegitur perspicue defectus illarum iiteïs expositionum. Nam ea confirmatio, et coeH®’· lestis approbatio, quam adstruit prima, vel est nova voluntas ex parte Dei superad­ dita voluntati absolvendi : vel est ipsamet absolutio Dei, quæ simul est volitio sui ipsius indirecta, quo pacto actu amoris non tantum amamus objectum, sed amare volumus, ut de omnibus actibus volunta­ tis docet D. Thomas, et est indubium? Si dicatur primum, est prorsus a veritate alie­ num : quia scientia visionis non est dis­ tincta a scientia approbationis, sed eodem actu ex parte Dei per scientiam visionis, et causal et approbat, ac confirmat remis­ sionem, sicut eodem itidem actu et absovit cum ministro, et vult etiam absolvere. Unde non est locus expectandi novam con­ firmationem, et approbationem in posterum 197 faciendam. Si propter hoc dicatur secun­ dum : restat illis explicare qualiter in eademmet actione sit præcedentia ex parte ministri, et posterioritas ex parte Dei. Et dum hoc non explicant, allegata testimonia relinquunt inexplicata ex vi primæ exposi­ tionis. Secunda etiam deficit : quia protrahere Secundo, usque ad diem judicii sive particularis, sive universalis ultimam determinationem, non admodum favet potestati clavium, qua de præsenti vel solvuntur, vel ligantur pec­ cata. Unde ut ea non pessum eat, oportet in absolutione præsenti a Deo, ct ministro indivisibiliter facta explicare istius præ illo præcedentiam erga absolutionem, de qua agebant SS. PP. non vero de alia nemini dubia. Præterquam quod si ea Patrum testimo­ nia recte perpendantur, manifestum erit nec levissimum illis inesse vestigium ad­ mittendi prædictam expositionem, quippe solum commendant acceptam dignitatem Petri solvendi de præsenti, quod simul in coelis solvi promittitur, ut constat ex ulti­ mis verbis Hilarii : Statuti ejusdem condi- niiationem obtineant in calo, quæ non ad futurum sæculum, sed ad præsens pertinere videntur, quasi in eodem temporis instanti, in quo homo absolvitur in terris, simul absolvatur in coelis. Idque communi fide­ lium intelligentia satis comprobatur absque ulteriori ponderatione. Nam licet verum sit in ultimo judicio sive universali, sive particulari ultimam latam iji sententiam vpl approbationis, vel reprobationis, quod nullus Catholicorum ibit inficias; simul etiam est verum non manere suspensum effectum absolutionis usque ad illum diem, sed transire in rem judicatam de præsenti in terra, et in coelis, alias enim non remit­ terentur in cœlis, quæ remittuntur in ter­ ris. Et de hac absolutione in coelis nunc facta procedit difficultas, an præcedatur necne absolutione sacerdotis, et quomodo? Unde per eam expositionem non solvitur sed intacta relinquitur objecta dubitatio : quoniam si Deus vere absolvit cum minis­ tro, ut necessario fatendum est; nihil sol­ vendum manet, ab ipso Deo post ab­ solutionem ministri, cujus contrarium affirmant prædicta testimonia. 128. Eodem laborat defectu ultima ex- ultima positio : nam Deum conferre gratiam pa- expiicanitenti absolutionis intuitu : vel importat rejecta, distinctam absolutionem posterius a Deo faciendam post absolutionem sacerdotis? DE POENITENTIA. vei importat eandemmot absolutionem a Deo simul cum sacerdote faciam? Si hoc dicatur, superest illa utentibus explicare praecedentiam, et anterioritatem unius pr® alia, quod non adhuc præstitere. Si autem eligatur primum, tenentur concedere du­ plicem absolutionem ex parte Dei, et con­ sequenter duplicem voluntatem absolvendi, alteram conjunctam cuma bsolutione sacer­ dotis. alteram vero solius Dei post absolntionem ministri exhibendam. Ex quibus prima absque secunda non sufficiat; atque ideo non eo ipso quod minister simul cum Deo absolvat pœnitentem legitime, hic est vere absolutus coram Deo, cum in eo si­ gno adhuc non intelligatur illa porterior voluntas propria solius Dei, et subsecuta ad priorem voluntatem. Quod erit asserere illam priorem voluntatem non esse effica­ cem ad remittendum, et consequenter nec absolutionem sacramen talem, usque quo ad­ sit alia voluntas posterior, contra id quod Patres, etConcilia docent de efficacia Sacra­ mentorum in significando, et efficiendo. Fieret insuper Sacramenta propria causalitate non attingere instrumen taliter gra­ tiam, cum hæc non producatur ex vi prio­ ris absolutionis a Deo, et ministro factæ, sed ex vi posterioris, quæ ita est propria Dei, ut non sil, aut esse possit ministri. Qualiter ergo iste propria absolutione cau­ sabit gratiam ea non productam nec pro­ ducendam ? Quid 129. Porro primum horum inconvenien­ s«iliat Logo. tium minime latet devoratum iri a Cardi­ nali Lugo, siquidem disp. 7 hujus tract, sect. 9, § Verior explicandi modus a num. 160, autumet dupliciter fieri posse condonationem peccati : vel pure extrinsece absque infusione gratiæ; vel etiam intrinsece per ejus receptionem. Et ad pri­ mam utcumque fulciendam tot in Deo voluntates multiplicat, totque accumulat subtilitates, ut eis magis pungi, quam Dicas- erudiri mentem scripserit socius Dicastiilo titio. disp. 5, dub. 6, n. 118, eundem sub ju­ nioris nomine inconsequenti® redarguens. Nec etiam praeterit recursus ad causalita­ tem moralem, ut vitet secundum sub illa tum de impotentia efficiendi gratiam. Verum unum, et alterum omittimus, et ab eo impugnando data opera supersede­ mus. Tum quia ea doctrina de condona­ tione extrinseca, salis superque refutata manet ex dictis tract, de Justifie, disp. 2, ubi statuimus cum æque communi ac vera Theologorum sententia non posse fieri I condonationem peccati, absque mutatione : intrinseca peccatoris, et absque infusione gratiæ habitualis. Tum etiam, quia causa■ litas illa pure moralis Sacramentorum novæ legis nec vera, nec satis consona est Conciliorum, et Patrum sanctionibus, ut fuse monstravimus tract, de Sacramen­ tis in genere disp. -i per totam. Quaprop­ ter impræsentiarum sufficere existimamus ex principiis illi doctrina* oppositis; com­ muniter receptis, et suis propriis locis sta­ bilitis, ac vindicatis defectum expositionis ab ipso adhibitæ, detegere, et expugnare. Porro id bene confici ostenditur clare ins­ rca tar taurando sub alia forma impugnationem iixwe· superius factam. Quoniam Deum conferre nifûüt gratiam pœnitenti intuitu absolutionis a ministro faciæ, non est Deum vere absol­ vere, sed quod minister absolvat, et Deus gratiam largiatur : sicut Deum conferre præmium intuitu meritorum non est Deum mereri, sed suppositis meritis ut objecto, præmium largiris sed juxta tertiam expli­ cationem a Lugone adhibitam, Deus in­ tuitu absolutionis confert gratiam : ergo Deus non vere absolvit. Quod tamen est falsum, et contra ipsummet authorem beno docentem eandem esse absolutionem Dei, et hominis, illius principaliter, istius ministerialiter : et consequenter non potest asseri Deum intuitu absolutionis in terris conferre gratiam in ccelis, quin simul ne­ getur Deum vere absolvere, quod est con­ tra unaninem SS. PP. sententiam, et ve­ ram Theologiam vel saltem concedatur aliam esse in Deo voluntatem absolvendi a voluntate infundendi gratiam. Hoc autem esse falsum ostenditur. Nam voluntas absolvendi ex parte Dei est simul cum voluntate absolvendi ex parte minis­ tri, et utraque voluntas includitur in ipsa absolutione exercita; quis enim neget Deum non velle absolvere, dum absolvit, et eadem ratio debet esse de ministro recte in hoc ministerio se gerente. Ergo eo ipso quod Deus simul cum ministro absolvat, Deus cum ministro remittit pec­ catum : Peccatum autem non remittitur alisque infusione gratiæ : ergo ex vi vo­ luntatis remittendi adest indistincta volun­ tas conferendi gratiam remissivam : non est ego alia voluntas absolvendi a volun­ tate infundendi gratiam : quare ipsi supe­ rest explicandum, quomodo post sacerdotis sententiam Deus ejus iluitu vult producere gratiam, etc., atque ita sacerdos præit, el sub­ sequitur Deus, ut concedit num. .* Nisi rV 1 DISP. HI, DUB. Π. Niai velit per voluntatem absolvendi non induci remissionem culpa*, usque durn su­ perveniat altera voluntas infundendi gra­ tiam, quod est supra improbatum ; vel pro priori ad infusionem gratiæ admittat con­ donationem extrinsecam, quæ correspon­ dit, det priori illi voluntati absolvendi. Unde i ulterius fiet justificationem impii medio Sacramento coalescere parlim ex condona· I tione extrinseca, parlim vero ex gratia in| trinseca; quod non ita cohæret cum doc­ trina Patrum, et Conciliorum, praesertim Tridentini sess. 6, cap. 7, docentis unicam causam formalem nostræ justificationis esse justitiam Dei, non extrinsecam, qua ipse justus est; sed qua intrinsece nos • reddit justos per interiorem renovationem in nobis receptam. T« 130. Plana itaque, et omnino vera exc£' plicatio prædictorum testimoniorum est unam, et eandem esse Dei, et hominis abi solutionem, unicamque in ea importari voluntatem efficacem remittendi, et simul infundendi gratiam, quin ulterior actus 1 desideretur, ut rebatur ille Author. Cum hoc tamen recte cohæret absolutionem mi­ nistri prout ab eo oritur, et ejusdem parte se tenet præire seipsam prout se tenet ex parte Dei. Et in hoc sensu vera esse, ut sonant allegata Patrum testimonia, exis­ timamus, quin ad eas angustias, et præcisiones illius doctrinae redigi cogamur. Ra­ tio autem hujus, quo communior omnibus aliis Sacramentis, eo nobis videtur solidior, ne dicamus, evidentior : quoniam signifi­ catio, et efficientia instrumentalis Sacra­ mentorum nova legis non exercentur formaliter nisi in ipso ultimo instanti prolationis verborum, in quo perficitur et completur verborum legitimus sensus, nt constat ex dictis tract, de Sacramentis in genere disp. 4, dub. 5. In quo quidem instanti coeunt et significatio, et efficientia Sacramentalis, licet ex parte ministri præcesserit verborum successiva prolatio, et significatio vocum ex impositione humana; quæ est fundamentalis significatio ad signi­ ficationem Sacramentalem. Porro ex hac ratione omnibus Sacramentis communi quoad rationem significandi, et causandi, tam plane colligitur absolutionem ministri præcedereabsolutionem Dei, quam certum, et indubitatum est partes successivas mo­ tus anteire prius ultimum terminativum, seu mutatum esse, in quo Deus cum mi­ nistro absolvit, et peccata remittit. Et hoc in dubium vertere est nodum in scirpo 199 quœrore. Unde absque ulla ambage allegata testimonia Patrum intelliguntur de præcedentia absolutionis ministri, quæ ante­ cedit absolutionem Dei, instantaneam in ultimo termino prolationis verborum, in quo completur absolutio, infunditur gratia, et remittitur peccatum. Quo autem jure id ita asserendum est, **- W·»'·· constat insuper ex N. V. Ijvaldense in 'en‘,s' contrarium allegato in illo capite 144, ubi agit contra Wicleff negantem Sacerdotem, imo Episcopum quemquam absolvere posse, qui prius non fuerit absolutus a Deo. Quod contra evenire monstrat pried ictis, et alio­ rum Patrum testimoniis. Unde bæreticum alloquens inquit : Cælerum noveris absolu­ tionem divinam in hominem ab humana ab-' solutione sacramenlaliier præveniri quia nimirum Sacramentalis absolutio sensibi­ liter, et successive prolata antecedit abso­ lutionem divinam instantané in ultimo instanti prolationis operantem. Quo nihil aut verius, aut clarius, quin aliquis Patrum adversetur, ut totum illud caput percur­ renti fiet obvium. Hinc constat quam bene componatur absolutionem Dei, et hominis esse unam ; et quod ex parte hominis Sacramentaliter praecedat toto illo tempore peolationis verborum usque ad ultimum instans, in quo Deus principaliter, et sa­ cerdos instrumentaliter eadem absolutione producunt gratiam, et fit remissio. In quo tamen componendo maxime sed absque causa laborat, et nondum assequitur prædictus Author. 131. Secundo objicitur (et est replica Secunda contra hujus sotutionem), nam verba ut °^lCU0· prolata a Sacerlote significant vere remis­ sionem culpæ : ergo pro eo signo pro quo intelliguntur verba prolata, intelligitur culpa remissa; sed pro eo signo non intel­ ligitur nec est gratia : ergo ante gratiam est vere remissa culpa. Prima Consequen­ tia ex qua pendet subsequens enthymema, patet cx antecedenti : tum quia verba illa ut antecedunt, sunt vera, et ideo de­ bent esse objecto conformia, et consequen­ ter debent significare prædictam remissio­ nem. Tum etiam, quia illis ex parte termini debet respondere aliquis effectus ; non est autem alius, qui possit assignari, quam remissio pecccati : ergo hæc corres­ ponde! absolutioni prout oritur a Sacerdote, et ex parte illius se tenet; et consequenter vel Deo nihil relinquitur absolvendum, ut intendebat prima objectio supra posita : vel ante infusionem gratiæ est vere pecca- 200 DE PŒNITENTIA. tum remissum quod est falsum, siquidem mam quidem supra qumst. 78, art. 2, in peccatum non remittitur absque infusione corpore per hæc verba : Quia ita se habent gratiæ. formæ Sacramentales ad significandum effec­ tego 132. In solutione hujus objectionis non tum Sacramenti, sicut se habent formæ artifi­ respon­ bene quiescit Lugo, sed modo in unam, ciales ad repr.rsentandum effectum artis. det· Ven modo in alteram partem se vêrtens, jam Forma autem artificialis est similitudo ultimi AO1UÜÛ. condonationi extrinsecæ, jam intrinsecae I ejfeetus, in quem fertur intentio artificis, sicut adhæret, ubi supra disp. 13, n. 88, et I forma artis in mente ædifica toris est forma sequentibus. domus ædificalæ principauté)·. Secundam Sed respondetur ex dictis § precedent!' vero in eadem qnæst. art. 4 ad 3, dicens: distinguendo Anteceden Significant rel’û conversiva, quæ est informis horum Sa­ missionem culpæ passice acceptam, seu ex I cramentorum. consequitur significationem, parte termini sonper habitam, negatur An- j quæ in prolatione ultimo' dictionis termina­ tecedens : active, seu quantum est ex parte tur: et uieo in ultimo instanti prolationis ver­ ministri sacramenlaliler absolventis, conce­ borum prodicta verba consequuntur hanc ditur. Sed neganda est Consequentia : quia Î virtutem, in ordine tamen ad præcedentia. Et sensus absolutionis non est : Confero tibi hæc virtus est simplex ratione simplicis signi­ gratiam, sed, confero tibi Sacramentum de ficati, licet in ipsis verbis exterius prolatis sil se collativum gratiæ, quod est significare quædarn compositio. Ubi S. Doctor adhibi­ gratiam, seu remissionem active, non I tam solutionem firmat, et una, quæ op­ vero passive, ut constat ex dictis. Ad pri- i poni possent præcidit. Rationem autem a mam Consequenti® probationem, quæ non . priori communem huic, et aliis Sacramen­ magis urget in praesenti, quam in formis ! tis, in quorum quolibet similia argumenta aliorum Sacramentorum, in quibus æque fieri solent a recentioribus, traddit S. Docmilitare non est, qui non videat, respon- i tor art. 5 illius quæstionis, inquiens : detur verba ut successive proferuntur, quod sicut conceptio intellectus practici non tail! semper esse in fieri ut ita dicamus, usque præsupponit rem conceptam, sed facit eam : ad ultimum instans prolationis illorum, in ita veritas hujus locutionis non præsupponit quo considerantur in facto esse. Veritas rem significatam, sed facit eam. Et in autem ipsorum cum consistat in indivisi­ responsione ad tertium similis omnino bili non intelligitur, nec est usque ad præ- îormæ, ei, quæ nobis opponitur, docet; dictum instans in quo vere, et infallibili ter quod significatio hujus locutionis præinlellisignificant remissionem, quantum est ex gitur rei significatæ ordine naturæ, sicut parte Sacramenti, et ministri. Unde tem- i causa naturaliter est prior effectu; non ta­ pore intermedio, quod excurrit ante illud I men ordine temporis : quia hæc causa simul instans, possunt dici ad summum vera i hvbet secum effectum. Et hoc sufficit ad ve­ initiative, aut in fieri, non vero formaliter, ritatem locutionis. Quæ ultima verba obser­ et absolute : sicut enim figura domus non ' vare optamus in confirmationem doctrinæ salvatur in fieri partium, sed in tota domo 1 supra traditæ circa studium D. Thomæ in completa, nec significatio enuntiationis in ' nulla tenus admittenda falsitate verborum solo subjecto, aut copula, non sub intel- i pro formis hujus, et aliorum Sacramento­ lecto prædicato; ita nec veritas informis rum. Quo contra discurrebant illi S. Doe­ Sacramentorum quterenda est in sensu tons discipuli, contra quos ibi agebamus. formali, usque ad instans terminativum I prolationis illorum. Id quod satis liquet in DÜBIUM III. forma Eucharistia?, Baptismi, et aliis, quin majori expensione indigeat. I Quæ verba sint absolutioni essentialia? Secundi Ad secundam etiam patet ex supradictis, Vnnü’.0 effectum per se intentione ex vi absolutio­ Expediti ab effectu absolutionis, et nis esse remissionem peccati, seu gratiam sensu, reliquum est, ut de verbis quibus remissivam illius. Hic autem nondum est prædicti effectas, et sensus respondent usque ad ultimam verborum prolationem, disseramus. Cum enim plura ea sint tam ut constat ex dictis de Sacramentis in ge­ antecedentia, quam subsequentia, nec om­ nere loco supra citato : sicut nec effectus nibus illis simul assignati effectus, et aliorum Sacramentorum intelligitur esse sensus convenire debeant, ut in confesso usque ad ipsum instans. Unam, et alteram est apud omnes ; oportet inter illa discer­ D.Tiiom. solutionem nos docuit D. Thomas : pri­ nere ; et non necessaria a necessariis, seu essentialiter D1SP. Ill, DUB, III. essentialiter requisitis segregare. Ul ergo certa ah incertis separemus, ob oculos hafjseii. benda est regula a Tridenlino præscripta Tn*eul* sess. 11, cap. 3. Ubi loquens do partibus hujus Sacramenti inquit : Docet prxlerea soncta Synodus Sacramenti Pœnilcnlix formani, in qua prxeipue ejus vis sita est, in illis ministri verbis positam esse : Ego te absolvo, etc., quibus quidem de Ecclesiæ sancta more preces quadam laudabiliter adjunjuntur; ad ipsius tamen forma essentiam nequaquam spectant, neque ad ipsius Sacramenti ministralionem sunt necessaria. Hactenus sancta Synodus, Pi»» 134. Ex quo manifeste habemus omnia verba antecedentia, ut Misereatur tui, Do­ it^ minus noster, etc., usque ad illa : Ego te abrtS solvo> uon ess0 de essentia Pœnitentiæ, et ■oastn- consequenter absque illis posse confici velj'r' rum Sacramentum. Et hujus rationem D.Thoia. tradiderat D. Thomas in præsenti. art. 3, solut. ad 1, docens : quod in Sacramentali absolutione non sufficeret dicere : Misereatur tui omnipotens Deus, vel absolutionem et re­ missionem tribuat tibi Deus, quia per hæc verba Sacerdos absolutionem non significat fieri, sed petit, ut fiat : Prxmiltitur tamen eliam in Sacramentali confessione talis ora­ tio, ne impediatur effectus Sacramenti ex parte pœnitentis. Unde non est credendum Coicil. Concilium Coloniense in Enchiridio sub titulo de Sacramento Pœnitentiæ ut refert bgo. Lugo disp. 13, sect. 1, n. 8, reprobare voluisse unum prædictorum verborum, quando ex Gersone dicit debere retineri brevitatem, et simplicitatem verborum ab­ solutionis, nec utilem esse illam aliorum verborum, aut precum additionem ; cum Tridentini Patres ea dicendi morem lauda­ bilem commendent. Quia forsan loqueba­ tur de aliis pro nutu, et devotione Sacer­ dotis adjectis, non vero de illis, quæ communiter perenni Ecclesiæ observa­ tione, et maturo judicio præmittenda assi­ gnantur. Esto tamen id vetare voluisset, nihil refert, nam ut initio sessionis sexiæ Cwtil. Concilii Florentini habetur, absonum est a ratione, postpositis Conciliis generalibus pri­ vati Conventus rationem habere. Quocirca nullus catholicorum est, qui ea verba intra absolutionis essentiam collocet, vel ut inu­ tilia rejiciat : sed valde proficua esse, ne impediatur fructus pœnitentiæ ex parte recipientis, omnes agnoscunt. Accedit Conci"ίίϊ5!' Hum Moguntinum celebratum anno 1549, non minoris authoritatis, quam Coloniense, eam consuetudinem non abjecisse, sed ap- 201 probasse cap. 24, ubi inquit : Non tamen prohibemus, ut idoneo loco, seu ante absolu· lioncrn, seu post eam, orationes pro petenda delictorum venia adjungant. Unde apud . plerosque invaluisse conjectamur, Suppli­ cationis, vel obsecrationis nomen, quo hoc Sacramentum communiter appellabant, ut etiam supra vidimus ex D. Thoma. Ob eandem prorsus rationem non etiam ingrediuntur constitutionem essentialem e,isum formæ illa verba absolutione posteriora : pftS!fcPassio Domini nostri Jesu Christi, etc., riora· quippe quæ in omnium sententia suppo­ nunt applicationem formæ jam factam, et obtentum effectum Sacramenti. Unde so­ lum deserviunt ad includenda opera pœni­ tentis postfacienda, et magis satisfactoria reddenda : ipsa enim prorogatio satisfac­ tionis Sacramentalis (ut tam docte, quam cotholice docuit Cajet, in comment, ad cajet, art. 2, q. 90), virtute clavium, et augere nata est gratiam, ct plus valere ad satisfa­ ciendum pro peccatis. Quamobrem et Con­ fessores, et pœnitentes errare affirmat ; illis levem satisfactionem bene dispositis imponendo ; hos vero, quia vel imposita renuunt, leviorem imponi satagunt. Utrum­ que enim procedit ex non satis agnita vir­ tute Sacramentalis satisfactionis : plus enim valet unus jejunii dies, aut unum psalterium ex impositione confessionis, quam sine tali impositione : nam satisfactio Sacramentalis valet non solum secundum se, sed etiam ex virtute clavium; cum tamen quæ non est Sacramentalis, dumtaxat valeat secun­ dum se, utpote quæ a clavibus non emana­ vit. Quocirca peracta absolutione, recte et utiliter subjungitur ; Passio Domini nostri Jesu Christi: quidquid boni egeris, etc. Quin omnia ista ad essentiam absolutionis perti­ neant. 135. His citra dubium constitutis, plus An difficultatis continet, an invocatio Sanctissimæ Trinitatis fieri solita immediate post tis absolutionem illis verbis : In nomine Pa- invocatris, et Filii, ct Spiritus sancti, sit de essen­ tia Sacramenti, ita quod absque illa invalide ministretur. Pro parte affirmativa referri solent ex pars antiquis Durandus in 4, dist. 22, q. 2, afflrmaart. 2, ubi tantummodo id probabiliter dici Durand, posse affirmat, non vero absolute docet. Aureolus ibi quæst. unica art. 3 Major. Aareol dist. 14, q. 2, ex recentioribus vero unicus Major. Hieronymus Llamas ei suffragatur 4 parte HieronyMethodi cap. 2, § I, asserens invocationem Trinitatis tam esse de substantia Sacra- 202 DE POENITENTIA menti Pœnitentiæ, quam sit de essentia I gumento id tantum conficitur, quod sit Feihia- Baptismi. Ratio autem desumpta ex Ducongrua Trinitatis invocatio ad absolven­ nentuxa. •r&ndoea est : quia in omni Sacramento, in dum; non tamen evincit ad essentia» for­ cujus forma exprimitur actus ministri, de­ mam constituendam perlinere. Et ratio dif­ bet fieri aliqua expressio principalis agen­ ferentia» est, quod convenientia verborum tis; siquidem actus non tribuitur ministro, j intervenientium in Sacramentorum admised agenti principali : sed in absolutione nistratione venari debet ox ipsomet Sacra­ Sacramentali exprimitur actio ministri : mento, et significatione, et ex ejus princiergo in absolutione Sacramentali debet ' pali causa; ex quibus capitibus non tam fieri aliqua expressio Dei principalis agen­ attenditur ad essentiam praecise, et solita­ tis. ac proinde vel praemittenda est neces­ rie acceptam, quam ad omnia sive intrin­ sario Dei aut Christi authoritas : vel ne­ seca, sive extrinseca utcumque interve­ cessario superaddenda est in fine Sanctæ I nientia ; et idcirco plura possunt esse Trinitatis invocatio, ut constat sub ejus I convenientia, quæ tamen essentialia non nomine, ac virtute impendi absolutionem. I sint. Et hæc quidem subesse possunt EccleId quod recentior nuper relatus confirmare siæ judicio, ac determinationi, ut ea præe ad Co- sibi videtur, cum ex Apostolo 2, ad Co­ cipiat, vel prohibeat, et inolescere potest rinth. e.' rinth. 2, si quid donavi rrobis, ex persona consuetudo vel proferendi, vel subticendi Christi donati, ubi Apostolus non sibimet, absque aliqua formali vicissitudine Sacra­ sed Christo defert donationis beneficium : menti. Secus vero est de iis, quæ sunt es­ tum ex eo quod pœnitentia est secunda sentialia : hæc enim unice pendet ex insti­ tabula post naufragium, ei se habet ad ins­ tutione divina, quæ sicut invariabilis est, tar Baptismi. Jn Baptismi autem forma in­ semel atque unam partem determinaverit, tervenit invocatio sanctissimæ Trinitatis, ita reddit invariabilem formam, et essen­ ut omnes concedunt : ergo etiam in pœni­ tiam Sacramenti, quod nec Ecclesia nec tentia. quilibet alius mutationem inducere valeat. Vera 136. Communis tamen, et vera aliorum Quocirca solemne principium est inte. sccUiio?inium Theologorum sententia negat in­ Theologos nihil Ecclesiam posse circa maha. vocationem illam perlinere, ad essentiam teram, et formam Sacramentorum, sed so­ formæ absouiionis. Docet tamen esse con­ lam esse inspiciendam, et sectandam insti­ veniens eam invocationem apponi, et re­ tutionem divinam ; quæ est prima, et unica vera ira fit communiter loquendo juxta radix Sacramentorum. Cum vero in Bap­ Bituale præscriptum Ritualis Romani, ubi tam antismo constet determinatione divina circa Bomainvocationem Trinitatis, secus autem in nua. tecedenler, in illis verbis : Dominus Jesus Christus te absolvat, el ego aulhoritate ipsius, Poenitentia, hinc merito collegit S. Doctor etc., quam consequenter fit recursus ad (et ei subscribunt communiter Theologi) sanctissimam Trinitatem dicendo : Ego te eam invocationem esse essentialem Bap­ absolvo a peccatis luis in nomine Patris, etc. tismo, non vero Pœnitentiæ. Et quia res est pene indubitata, sufficiet in 137. Unde Major assumpta a Durando Falsa Du* ■ D.Tiios. medium adducere D. Thomam in solut. est universaliter falsa, quia licet omnis est raadi. ad. 2, præsentis articuli, ubi fundamentum Sacramenti minister concurrat instrumen­ Proposi­ oppositam diluit, el rationem differenti» taliter in virtute Dei, non tamen est ne­ tio. inter Baptismum, et Pœnitentiam tradidit : cessarium ut semper importetur, et expli­ Quia tamen Sacerdos sicut minister absolvit, cetur id fieri virtute Dei, quippe quo i convenienter apponitur aliquid, quod perti­ supponitur in omni instrumento, videlicet neat ad primam authoritatem Dei, scilicet ut agere nequeat absque motione, et in­ ul dicatur : Ego te absolvo in nomine Patris, fluxu causæ principalis. Unde eo ipso quod cl Filii, el Spirilus sancti, vel per virtutem actus sit ab illo ut Dei ministro, ibi intelpassionis Chrisli, vel aulhoritate Dei, sicut ligitur ipsummet actum principalius esse Dionysius exponit 7, cap. Caleslis hierarch. a Deo, quin necessario sit major expressio. Quia tamen hoc non est determinatum ex Nec instantia Baptismi urget. Tum quia verbis Christi, sicut in Baptismo, talis oppo­ hoc est speciale in hoc Sacramento, præ sitio relinquitur arbitrio Sacerdotis. Ubi cæteris juxta illud Christi Domini Matth. Maii.28. manifeste docet non omnia, quæ sunt con­ 28 : Baptizantes eos in nomine Patris, el venientia in administratione Sacramento­ Filii, el Spirilus sancti : quod non ita re­ rum, esse eidem necessaria necessitate, ut petitur expressum in aliis, ut recte obserita dicamus, essentiali. Unde Durandi ar- i vavil D. Thomas. Tum etiam (et est congruenti» * 3 • j · · *? %* « DISP. Ill, DUB. Ul. congruentia? rallo unica pro Baplisrno) quia in Baptismo, cum sit prima janua ad introitum Eccleeiæ, iit solemnior professio fidei, cujus profundior, ac sublimior arti­ culus est mysterium Sanctissima! Trinita­ tis : atque ideo oportuit illius fieri men­ tionem in ipsomet introitu. In aliis vero Sacramentis sicut supponitur ut funda­ mentum Trinitatis confessio, ita non re­ quiritur ejusdem tam expressa invocatio. ;· Hinc ___ absque ,_____________________________ ulteriori impulsu ruit illius Recentioris confirmatio, quia licet Apos n!i>j- tolus omnia fateatur in nomine Christi IV. donasse, et eadem ratio est de Sacramen­ torum ministris; est tamen falsitati ob­ noxium, quod in omnibus nomen Christi, aut Trinitatis expresserit. Unde constat ad primam probationem. Ad secundam constat ratio discriminis Baptismi a Pcenitentia, quia verba Scripturæ, quæ maxime salvari debent, ut docet D. Thomas opusc. 22 in Pœnitentia, nec minimam men­ tionem faciunt invocationis Christi, aut Trinitatis, cum tamen illam Baptismo adscribant, ut liquet ex illo allegato cap. MIS. |8 Matth. Nec etiam illius meminit Con­ cilium Tridentinum, ut constat. QuamoI brem ut voluntaria, et absque ullo funda. cr mento in re gravissima nova in hac parte Εηπpt" sententia repelli debet, uti expungi jussa i M,2' e5t>teste Prado in præsenti n. 44, in inrfi. dice expurgatorio Hispano anno 1640. 138. Nec obest, si opponas authoritatem i ta*· Concilii Moguntini coacti anno 1549, quod habetur tom. 2. Conciliorum parte 4, ubi ·; a, agens de Sacramento Pœnitentiæ, et ac­ cedens ad absolutionem cap. 24, inquit : Sacerdotes vero, qui confessionibus audiendis dant cperam, absolutionis formam non in­ timent pluribus membris, sed planis, et sim­ plicibus verbis depromant : Ego te absolvo a peccatis tui in nomine Patris, el Filii, et Spiritus sancti : ergo ex mente hujus Con­ cilii Trinitatis invocatio pertinet ad abso­ lutionis formam. tr/ia· 139. Nam respondetur negandam esse nr ÛM- Consequentiam : quoniam ibi Concilium -Σ2. non intendebat exponere verba tantum­ modo essentialia absolutionis, sed solum proponere formam ut fieri solitam absque aliis ambagibus ab aliquibus forsan exco­ gitatis. Et hoc pacto firmat convenientiam omnium illorum verborum in quibus om­ nibus certo certius est adæquatam absolu­ tionis formam contineri. Non tamen dis­ cernit, aut discernere studuit inter verba essentialia, et convenientia. Unde quod 1 203 solum ex testimonio evincitur, est omnia illa verba esso convenientia, quod non imus inficias, sed affirmamus cum D. Thoma, ubi supra, et communi Theologorum suf­ fragio. Non vero prohat omnia esse es­ sentialia, ut constat ex Concilio Tridentino. Porro si quod versatur dissidium inter TheeioTheologo» est circa obligationem recitandi ea. Nam sunt, qui existiment vix excu- diota, sari posse a culpa gravi illa omittentem, de quorum numero est Granados in præ- Granasenti n. 9, sed profecto excessisse vide- t,os* tur, nullum tantæ gravitatis assignans fundamentum : nam quod obtendit de authoritale Doctorum ea inter formæ essen­ tialia annumerantium, rumosum, et falsum est, cum oppositum sit penitus exploratum, ut videre est apud Prado in præsenti, ubi Prado, plures pro nostra, nullum vero pro ad­ versa, nisi modernum Llamas, refert sen- Llamas, tentia. Alii vero sentiunt illorum verborum Altin°· transgressionem esse peccatum veniale semengrave, utpote quæ contrariatur et inten- üa· tioni Ecclesiæ, et communi consuetudini. Quod tamen fundamentum, si est efficax, potius mortalem, quam venialem culpam evincit, siquidem contraire intentioni Ec­ clesiæ, et communi consuetudini in re gravissima, qualem esse præsentem, non est qui ambigat, grave delictum est, nisi ignorantia invincibilis, vel pravitas ex­ cuset materiæ. Unde minus recte Bonae. B?aade Pœnit. q. 4, punct. 1, n. 2. Nuno ad ^‘un3· hunc art. dub. 2, ad 4. Aversa q. 12, sect. 3, unum negant, et alterum affir­ mant, nisi velint ea verba in nomine Pa­ tris, et Filii, ct Spirilus sancti, ad materiæ parvitatem reduci. Quod tamen ægre sal­ vare poterunt, si conferantur cum illis : Ego te absolvo, in quibus absolutionis es­ sentiam ipsi constituunt. 140. Quapropter veriorem censemus verior Soti doctrinam in 4, dist. 14, q. l,art. 3, se^cia' ad 1, § similiter, ubi tenet prædictorum soiô. verborum omissionem nullatenus esse pec­ catum ; non quidem læthale, ut ostensum est contra Granados, et fert communis aliorum Theologorum assensus. Nec etiam veniale, secluso contemptu. Nam ut docet D. Thomas in præsenti ad 3, talis oppositio D.Thom. relinquitur arbitrio Sacerdotis : sed quod relinquitur arbitrio Sacerdotis, non cadit sub obligatione Sacerdotis ut non transgre­ diatur; vel non amittat : ergo nulla est Sacerdotis obligatio apponendi verba pro- 204 DE PŒNITENTIA. prio arbitrio relicta. Patet consequentia : quia non stat peccatum veniale absque obligatione illud vitandi : ergo si non est obligatio non omittendi ; non est, aut osse potest obligatio sub peccato veniali ea verba proferendi. Quam sententiam ut Prado. Theologis communem amplectitur Prado Join, a ubi supra et Joannes a S. Thoma art. 3, § S.Tbom. Inquires, ut nimium scrupulosos arguit oppositum docentes. Nec in oppositum arget. quod obtendebatur de intentione Ecclesiæ, et communi consuetudine talia verba proferendi. Siquidem illarum neutra inducit majorem quam congruenti® obli­ gationem. utpote non fundatam in verbis Christi, vel in Ecclesiæ tra iitione positive id praecipiente, vel in Doctorum, quibus stare oporteat, authoritate. Et in hoc sensu explicare debet communis consuetudo præfata verba recitandi, quasi ea non extra­ hantur ab arbitrio Sacerdotis, ut dixit D. Thomas, licet sit optimum consilium eis uti, et ut tale communiter sit receptum. Unde non interveniente contemptu, libere potest eis uti, ve! non uti Sacerdos ; et eo quidem securius, si vel minima intervene­ rit causa. In quo 141. Exclusis itaque ab essentia absolu­ stet diffieal- tionis deprecationibus ipsam antecedenti- . tatis bus, et consequentibus, cardo difficultatis cardo. vertitur ad illa sola verba : Ego te absolvo a peccatis tuis. An nimirum omnium illa sint de essentia formae in hoc Sacramento, nec ne? Sed quia hoc stare potest duplici­ ter : vel quia omnia explicite debeant im­ portari a forma, vel quia forma nequeat salvari absque illis, vel implicite, vel ex­ plicite, neutrum horum determinando, importatis; statuendum est citra contro­ versiam, aliqua illorum verborum ut expli­ cite posita non pertinere ad essentiam formæ. Nam imprimis particula ego non est pro explicito necessaria, quandoquidem idem prorsus significatur per verbum ab­ solvo solitarie acceptam, ac per illa duo Ego absolvo : nam ut est Grammaticorum regula, prima, et secunda persona fere num­ quam explicantur. Quocirca optime AngeD.Tiitun. licus Doctor supra q. G6, art. 5 ad 1, do­ cuit illud Ego quod additur in forma nostra, non est de substantia forma:, sed ponitur ad majorem expressionem intentionis. Ubi licet loquatur de forma Baptismi; quoad hanc particulam eadem prorsus est ratio de Pœ­ nitentia. Unde particula Ego solum est necessaria ad constituendam formam, vel explicite posita, vel ut implicata in verbo absolvo : ut communiter docent Theologi, lia» quidquid in contrarium reclament Llamas, F(‘y· Fagundez, et Becanus, apud Leandrum b«>. tract. 5, disp. 5, q. 2. «Rt 142. Contrarium ob oppositam causam tenendum est do particula Je : hæc enim It. non utcumque sed explicite apponenda est, '' ut essentia form® subsistere valeat : siqui­ dem Concilia tam Florentinum, quam Tridentinum, et plura alia, quæ possent rcferri, semper, et uniformiter eo pronomine fridat, significante personam absolvendam ex­ presse utuntur, nec aliter nos formam do­ cent, quam distincte proferendo : Ego te ab­ solvo. Aliunde vero non continetur persona determinata in verbo absolvo ex parte ob­ jecti, sed est indifferens ad unam, vel plnres, ut patet : ergo absque ulla formi­ dine, aut dubio asserendum est particulam Je explicite significatam pertinere ad es­ sentiam formæ ; et consequenter quod si ea subticeretur in absolutione, nullum confi­ ceretur Sacramentum. In quo etiam con­ veniunt Theologi, contra Enriquez lib. 1, Uêtnde Pœnitentia cap. 11, η. 3, littera P. Vivaldum de Absolut, n. 97. Caramuelem in Cv> Theologia fundamentali n. 1580, docentes nSct absolutionis formam salvari in hoc solo verbo, Absolvo, sed horum positio ut om­ nino singularis, et in re gravissima absque urgenti fundamento male apud plerosque alios audivit, ut testatur Aversa de Pcenit, Awn. q. 12, sect. 2, g septimo demum. Observat tamen et bene Cajetanus in ob-with) summa verbo Absolutio, cui communiter Cija subscribitur, loco pronominis Je substitui posse pronomen Kos honoris, aut reverentiæ causa, ut si Rex, aut alius supremæ authoritatis absolveretur. Et vice versa loco pronominis Ego Archiepiscopus absol­ vens, et pluraliter assuetus loqui posset dicere : Nos te absolvimus quin Sacramento adversaretur. Peccaret tamen in omni sen­ tentia, quia recederet a verbis per Eccle­ siam determinatis in forma hujus Sacra­ menti, sicut peccaret dicens : Ego tibi remitto, quibus Ecclesia non utitur. Unde tandem perstrigitur disceptatio ad Sum particulam a peccatis luis; pertineant, BtS. necne ad essentiam formæ? aliis penitus eam excludentibus, aliis inter partes non quidem essentiales, sed integrates accensentibus, ad instar capitis, vel brachii in homine, aliis denique ut essentialiter re­ quisitam affirmantibus. Pro veritatis autem declaratione sit DISP. Hl, DUB. III. §1. f'erior sententia eligitur, cl probatur. 143. Dicendum est particulam a peccatis tufa pertinere ad absolutionis sacramentalis essentiam, subindeque hanc cohalescere essentialiter adequate ex omnibus his si­ mul sumpti : Ego te absolvo a peccatis tuis. Subillata pars hujus assertionis facile cons­ tat ex prima : nam si semel ly a peccatis luis sunt de essentia absolutionis, debent conjungi cum antecedentibus, et faciunt omnia sensum perfectum, quo sacerdos si­ gnificat remissionem vice Dei, et quantum est ex vi sacramenti factam. Primam vero illius partem innuimus, et supposuimus hic ut in suo proprio loco statuendam trac. de Eucharist, disp. 9, dub. 3, § 4, n. 36, eaque ut veriori usi sumus ad ex­ plicanda et præscribenda verba pro forma consecrationis calicis. Et eundem sensum quem ibi innuimus, et applicuimus deci­ sioni illi, retinemus, et observamus in præsenti. Quod et pro sua etiam sententia usurpant authores ibi, et hic nobis adversi ex una ad aliam gradum facientes, ut viitaù- dere est apud Martines de Prado in præMj. senti dub. 4. Joanne a S. Thoma tract, de Eucharistia disp. 29, art. 1 et tom. 1, ” *a’ in 1 p. in approb, doct. D. Thomæ disp. 2, art. 4, § sed respondetur, et alios S. Docto-, ris discipulos nihil minus deferentes ad constitutionem formæ sacramentalis his verbis a peccat is luis in Pœnitentia, quam pro Eucharistia illis Qui pro vobis effundeinao. [ur) e[Ct Unicum si excipiamus Arauxo in præsenti § Dico secundo, ubi recedens a communi aliorum Thomistarum doctrina, asserit praedicta verba nec esse de integri­ tate sacramenti, nec similiter eorum omis­ sionem esse peccatum grave. Quod tamen constanter rejiciunt ut alienum a veritate alii S. Doctoris discipuli. Quocirca pro hac nostra sententia accensendos judica­ mus, quotquot pro illa retulimus, et sunt non pauci, et merito et numero. His aidimus aliquos disertius pro ea militantes PaSM. lud. in 4, dist. 22, q. 3, art. 2, n. 5. Pe£s:; trumSoto lect. 4, de Confessione g jam de i®, forma Joann. Viguerium in institut. cap. 16. Raynerium verbo Absolutio, j(*. cap. 5, ubi etiam Joann. Nicolai ejus adatku’ ^onalor» Aversa q. 12, sect. 13, eamque " ’ ut probabilem ab intrinseco, et ab extrinseco refert et approbat Mag. Joann. Martinez de Prado in præsenti dub. 4, num. 35, w 205 suffragantur ex extraneis inter Antiquos Angelus verbo Confessio. Major in 4, Aneei. dist. 14, q. 2. Gabriel ibidem, ex recentioribus Vasquez, Dicastillo disp. 5, dub. 2, Vazquez, et alii plures ab ipso allegati, si recte, ut ipse præmonet, intelligantur. Nam illorum sensus est omnes illas particulas formali-ter sumptas perlinere ad essentiam abso­ lutionis, non vero materialiter acceptas, quo pacto has, vel illas voces important. Et ratio est quoniam in sacramentorum formis, non tam attendi debet ad gram­ maticalem, seu materialem verborum so­ num, quam ad formalem illorum sensum ; quidquid sit de his, aut illis materialibus vocibus, quippe harum ablatio, vel appo­ sitio eatenus officere possit valori, et in­ tegritati formæ, quatenus formali ejus sen­ sui vel adderet, vel detraheret. Quæ fuit doctrina D. Thomæ supra q. 60, art. 8, D.ihom. ad 2, ubi ait : Quod verba perlinent ad for­ mam Sacramenti ratione sensus significati ? et ideo quæcumque fiat additio, vel subslraclio verborum, quæ non addat aliquid, aut subtrahat debito sensui, non tollitur species Sacramenti. Cum ergo absolutio sacramen­ talis quocumque modo vere proferatur, importare debeat peccata, alioqui enim absolutio sacramentalis non esset : hinc asserimus inepte illa excludi a ratione partis essentialis, ut expresse, et formaliter prolata. 4 44. Sic ergo exposita nostra conclusio Funda­ probatur primo ex Sacris Conciliis Floren­ mentum vera tino, et Tridentino, quorum PP. tam uni­ senten­ formiter in hac parte sunt locuti, ut sicut tia?. uno ducebantur spiritu, ita in unam, et eandem videantur conspirasse sententiam. Verba Tridentini dedimus initio hujus Concil. quæstionis, audiamus Florentinum in de­ Trident. Concil. creto Eugenii pro instructione Armeno- Florent. rum, ubi accedens ad quartum, quod est Pœnitentia, Sacramentum, § Quartum, in­ quit : Forma hujus Sacramenti sunt verba absolutionis, quæ Sacerdos profert, cum di­ cit : Ego te absolvo, etc. Ergo ex mente hujus Sacræ Synodi ad formam absolutionis non tantum pertinet dictio illa : Ego te absolvo, sed etiam alia contenta sub illa conjunc­ tione El cætera. Patet hæc Consequentia : nam si quod continetur sub illa conjunc­ tione et cætera, non esset de essentia formæ : vel excessisset Concilium comprehendendo sub illa, quod non debebat comprehendi, siquidem particula elc., com­ prehensiva, et conjunctiva est, non autem exclusive ; vel etiam defecisset, non ex- 206 DE PŒNIThNTIA. . eludendo ab essentia formae, quod juxta ] excludi. Hoc autem est manifesto opposioppositam sententiam excludi debet. Unde j tum textui ejusdemmet Concilii, ut ipsum rursus fieret non satis certam formam vel leviter percurrenti constabit et penitus Ann en is pro hoc Sacramento tradidisse. reddit inutilem conjunctionem el extera ab Quorum nullum debet admitti. Porro quod ipsomet appositam (quod nec ipsi adver­ continetur sub ilia dictione et extera non santes, uno, vel altero excepto, asserere est aliud quam ly α peccatis ut ex adverso audent, sed inter una, et alia verba dis­ opinantes etiam docent : nam cuncta alia crimen agnoscunt), ergo ne hoc cogamus in omnium sententia manent exclusa per asserere, tenendum est particulam a pecca­ ipsummet Concilium, ut constat ex præ- tis pertinere ad essentiam formie. Sequela libatis in limine quæstionis. Ergo ex mente j .Majoris videtur clara : nam ibi Concilium Concilii Florentini particula a peccatis non i unum affirmat, et alterum excludit : affirdebet excludi ab essentia form®, ut quid ( mat quidem essentiæ formam sitam esse i in illis verbis : Eap te absolvo ct cælera. Ubi Confirm essentialiter exactum. ex Th·* Confirmatur, et explicatur ex Concilio nullum est negationis vestigium. Negat dent. Tridemino ubi supra. Nam quod Sacra tamen preces dici solitas ad formam essen­ Synodus negat positive precibus absolu­ tialiter perlinere, et simul esse necessationi adjungi solius, defert, et tribuit ver­ I rias : ergo quod continetur sub illa partibis contentis sub ea particula el extera : I cula et cælera, quod in omnium sententia sed preces illas nequaquam spectare ad est ly a peccatis, vel reduci debet ad affir­ mationem Concilii, quo pacto habemus essentiam forma· manifestissime docet, quod esi alias a ratione partium essentia­ intentum, vel contineri sub exclusione, et negatione illius, et consequenter nec perti­ lium positive excludere : ergo verbis contentis sub particula prædicta attribuit ra­ nent ullo modo ad essentiam, nec aliquotionem partis essentialis ; et consequenter modo necessariae sunt. Quod manifestis­ I ex mente Concilii illa verba n peccatis luis sime opponi videtur Concilio. 145. Quod insuper roborari ulterius forrnaliter sumpta nequeunt excludi a ra­ D.Q tione partium essentialium. Utraque Con­ potest ex Concilio Moguntino, cujus ex­ CoKfl. sequentia constat ex præmissis : quæ etiam pressum testimonium pro hac assertione liquent ex eodemmet Concilio : nam lo­ nos liherat ab omnia alia ponderatione, ut quendo de forma quoad sibi essentialia, verba ex ipso supra relata clare testantur. in qua præcipuam vim sitam esse docet, Porro licet superaddiderit etiam invoca­ sub eadem periodo, et servato eodem pror­ tionem sanctissimæ Trinitatis, quam non sus loquendi modo absque interruptione, esse de essentia formæ inter omnes conve­ affirmat positam esse in illis verbis ; Ego nit, non idcirco quoad alia rejiciendum le absolvo, etc. Quæ nisi violenter detor­ est, quasi non necessaria expresserit; queantur, nequeunt non includen· alia quandoquidem ipsummet Concilium præformalia verba ultra illa : Ego te absolvo, monet ad absolutionem Sacramentalem alioqui enim ineptissime conjunctio i la superflua, et intricata verba esse resecanda, etc. superaddita fuisset. Cum tamen illico et dumtaxat plana, et simplicia apponenda, preces recitari solitas ad vitandam omnem qualia sunt : Ego te absolvo a peccatis luis. ambiguitatem a ratione partium essen­ Quo loquendi modo nihil superfluum, sed tialium positive excluserit subjungens : ad omnia Sacramento necessaria recensuisse ipsius tamen fornix essentiam nequaquam manifestum est; alioqui enim sibimet ipsi perlinere, ne: similiter necessarias esse ad contradiceret, aliud agendo, et aliud do­ ipsius Sacramenti administralionem. Ubi cendo : non ergo ex mente hujus Concilii supponere videtur alia prieccdentia tam excludi debent prædicta verba a ratione expressa, quam contenta sub illa particula essentialiter formam constituendi. Ultra cl extera pertinere ad essentiam formæ, et quæ Concilium Tridentinum alia omnia ad Sacramenti administralionem esse ne­ collocat extra essentiam formæ, et nequa­ cessaria. quam necessaria ad Sacramenti adminisAIÎ9 Eo vel maxime : nam si prædicta verba traiionem reputat. Cum autem Moguntina Qod conürSynodus celebrata fuerit anno 1549 et temptt matio. non pertinent ad essentiam formæ; juxta ista mentem Concilii, aceenseri debent sub Tridentin® fuerit impositus finis die 26 Coscilb 5int ceprecibus de Ecclesiæ more recitari solitis, Januarii anni 1564, ut constat ex ejns lebnaaquæ nec sunt de essentia absolutionis, nec confirmatione, anno 5 Pontificatus Pii IV, pïcs'iv necessariæ sunt, et idcirco libere possunt subesse potuit Moguntinum correctioni, et •J* • DISP. III, DUB HI ot explicationi Tridentini, et in quo non consistorii factam non fuisse, non debet tide destitui. Constat autem Tridentinum per dictionem el extera superadditam ad Ego to absolvo, non correxisse Moguntinum, sed compendio explicuisse, quod in eo expressius continetur : et quod resecuit, suat tantummodo preces inter quas debet I accensori Trinitatis in vocatio : ergo quoad omnia alia convenisse tenendum est, atque ideo asserendum omnia illa esse de essenj lia formæ. Fre146. Frequentior Conciliorum expositio aSw- est> ^ta se gessisse illorum Patres appo: uto. nendo illam dictionem, el cælera ut absti■ nerent a controversiis, et opinionibus i Theologorum circa alia verba præter : Ego • U absolvo, nihil de illis determinando, quin potius optionem dando cuiquam illoEfc rum suam partem tuendi. Ita post Estium . fite. in 4 dist. 14, §3. Labat, Prado, et alii t recentiores tam intra quam extra scholam D. Thomæ. J 147. Hæc tamen expositio minime arri• det. Tum quia ille loquendi modus est I s». decisivus, et affirmativus; decernit quippe i esse aliquid addendum, et in hoc nihil deferl-discursibus, et Theologorum opinio­ nibus; sed tantummodo quid sit superad­ dendum occuluit (quidquid illud fuerit) et hoc tantummodo reservat a Theologis , decidendum. Constat autem ex communni ‘ Theologorum assensu invocationis trinita! lis non esse necessariam, nec consequenter i addendam : relinquitur ergo ex mente Concilii superaddendum osse particulam : , a peccatis cum alia non supersit, et aliquid super adjiciendum doceat. Probatur hæc Consequentia : nam Concilia illo loquendi modo aliquid superaddendum docent; alias inutilis, et omnino superflua foret appositio illarum vocum cl cælera : sed nihil supe' reddendum restat præter voces illas a pec­ tatis, quando quidem omnia alia subse■■ quentia penitus ab omnibus extra essentiam ; formæ collocantur : ergo necessarium est L asserere ex Conciliorum mente non esse exclusam particulam a peccatis. Tum É etiam : quoniam æque voluntarium, ac a veritate alienum existimamus eo loquendi ; modo se excussisse Concilia ab opinionibus Theolegorum, quasi inter eos ventilandis; cam potius ita se gessisse, compendio, aut brevitatis ergo sit longe verius, et ita certum, ut quamlibet dubitandi rationem excludat : non ergo eo loquendi modo abstinuisse voluere Concilia, ut obtenditur 20Î ab opinionibus Theologorum, sed compen­ dio, et brevitatis causa reliquerunt ut indubium aliquid additum iri essentiale pro absolutionis forma. Antecedens non aliunde melius proba­ Ex ωdemmcl tur, quarn ex ipsomet Concilio Tridentino Concilio (idem omnino est de Florentino; in eadem- fclciiur. met sess. 14, cui est appendix doctrina de Extrema unctione post cap. 9, de Operibus satisfactionis. Capite ergo primo de Ex­ trema unctione ad ipsius formam accedens inquit : Formam deinde esse illa verba : Per istam unctionem, elc., omnia et alia alto silentio præteriens. Ubi evidenter constat eundem servasse modum proferendi non omnia essentialia, sed aliqua proferendi expresse, alia vero indicandi ut indubie necessaria ad essentiam formæ, quin vel apparenter quis suspicari possit oppositum ut de mente Concilii : ergo idem, et ob eamdem omnino rationem dicendum est de mente Concilii circa absolutionem sa­ cramentalem, et consequenter per illas voces el extera non se exemisse Concilium a diversitate opinionum, sed brevitatis causa apposuisse, et oppositum affirmare est falsum et prorsus voluntarium absque ullo in Concilio fundamento. Quod enim quis obtendere posset nimi­ rum in illis verbis Ego te absolvo reddi sen­ sum perfectum ; secus vero in istis, Per istam unctionem, elc., protinus corruit. Tum quia si ille sensus esset ita perfec­ tus, ut praetenditur, superflue adderetur el extera in prima forma sicut necessario additur in secunda ob imperfectionem sensus. Tum et maxime nam adhuc posito illo perfecto sensu, addidit Concilium ly cl calera : ergo censuit aliquid addendum contineri sub illa particula; sicut adden­ dum est necessario in illa verba : Per islam unctionem, etc., quippe eandem energiam servat utrobique illamet particula et cæ­ lera, et ejusdem omnino rationis est, nisi voluntarie magis in una, quam in alia de­ torqueatur. 148. Aliorum solutio, quæ apud recen­ Aliorum tiores Thomistes satis invaluit, est, appo­ solutio. sitionem illius parliculæ el cælera indicare sub illis contentum pertinere quidem ad partem integralem absolutionis, non vero esse illius partem essentialem. Si autem eos per contemur, quid sibi velint in præ­ senti hac partium differentia ? Respondent uniformiter cum Joann, a S. Thoma, et Joan, a Martinez de Prado ubi supra, partes es- SpJahjom sentiales requiri, et sufficere ad valorem, DE POENITENTIA. e • I 6 J ■· J 4 - · ••d - seu essentiam Sacramenti ; partes vero in­ tégrales desiderari ad fructum ipsius. Quo/~'circa partes essentiales absolutionis sunt illa verba : Ego te absolvo, partes vero inté­ grales alia videlicet a peccalis tuis. Fructus autem Sacramenti non adest, usquequo tam paries essentiales, quam intégrales J’braca' expresse apponantur, et proferantur. Et rttio. reddunt rationem, quod licet alia? illarum partium sint essentiales, aliæ vero inté­ grales; omnes tamen sunt de substantia Sacramenti, quin aliqua sit accidentalis : et consequenter una debet concurrere ad Sacramentum substantialiter integrandum, subindeque ipsius fructum obtinendum. Displi­ 149. Sed nec etiam ista solutio satisfa­ cet. cit : nam licet ea partium essentialium, et integralium distinctio in se vera sit, ut liquet in compositis naturalibus, utputa homine, in quo necessarium est distinctio­ nem admittere; et hinc transferatur ad artificialia qualia sunt Sacramenta, inepte tamen quoad praesens applicatur: quoniam semel atque Ly a peccatis non pertinerent essentialiter ad absolutionem ; nec etiam se haberent ad instar partis integralis. Tum quia Concilium nullum praestat fun­ damentum ad eam distinctionem ex parte formæ adstmendam. Totam enim partium diversitatem ad materiam, et formam re­ ducit; materiam autem subdividit ut in sui partes in contritionem, confessionem, et satisfactionem, nulla mentione facta par­ tium ex parle formæ, ut constat ex sæpe allegata sess. 14, cap. 1, et can. 4. Quod etiam observavimus in D. Thoma infra quæst, 90, art. 2, ubi meminit illius dis­ tinctionis partium, et in forma nulla inD.ThoHj. tegralium agnoscit Verba S. Doctoris : Respondeo dicendum quod duplex est pars, ut dicitur in 5 SIetaph. scilicet pars essenliæ, el pars quantitatis. Partes essenliæ sunt natura­ liter quidem forma, et materia. logice autem est genus, et differentia. Hoc autem modo quodlibet Sacramentum distinguitur in materiam, el formam, sicut in partes essent ix. Unde et supra dictum esi, quod sacramenta consistunt in rebus, el verbis. Sed quia quantitas se tenet ex parte materiæ, partes quantitatis sunt par- | tes materiæ. Et hoc modo Sacramento Pœnitenlix specialiter assignantur partes (ut dic­ tum est) quantum ad actus pamilentis, quia sunt materia hujus Sacramenti. Nullam ergo diversitatem partium integralium ex parte formæ deferre possumus S. Doctoris alumni huic Sacramento, quin manifeste ipsius verbis, et menti contradicamus ; cum speciale sit hujus Sacramenti habere partes intégrales tantummodo ex parte ma­ teriæ, non vero ex parle formae. Et con­ sequenter doctrina illarum partium alias vera, et apprime necessaria claudicat iu præsenti ob non rectam applicationem. Tum etiam, quia de ratione partis in- Urjdir. tegralis ut condistincta? ab essentiali est ut proprius aliquis effectus distinctus ab es­ sentiali ipsi respondeat, quo quidem effec­ tus essentialis integretur, ut patet in satisfactione, quæ quia obiit munus partis integrantis Poenitentiam ipsi defertur ali­ quis proprius effectus, qui non competat aliis, utputa vel augmentum gratiæ, vel major remissio pœnæ, ut supra tetigimus ex Cajetano, et infra magis expendemus. Id quod etiam liquet in partibus integran­ tibus homines (quo exemplo utuntur etiam adversarii) nulla enim illarum est, quæ propriam operationem ab operatione alia­ rum partium distinctam non habeat, ut constat in corde, cerebro, brachiis, etc. Sed hactenus non fuit assignatus aliquis ef­ fectus. qui competat illis verbis J peccatis luis, præ iliis, le absolvo. Ergo illa verba A peccalis luis non subeunt rationem partis integralis. Minor constat : quoniam ille effectus vel est remissio culpæ, et hic est etiam proprius absolutionis ; vel est augmentum gratiæ, et hoc non est, cur ab­ solutioni denegetur ; vel diminutio pœnæ, quam sola particula a peccalis nequit cau­ sare, adhuc supposita absolutione, cum non sit nisi expressio materiæ Sacramenti, ut non supponat pro aliis, sed determinate pro culpis absolvendis : ergo non est ef­ fectus proprius absolutionis, qui sit diver­ sus ab effectu illorum verborum a pecca­ lis vel designetur. Tum denique, quia non est contra ratio­ Ulterior· Impu­ nem partis integralis sacramentalis suppo­ gnatio. nere effectum proprium, et essentialem Sacramenti : imo de ejus ratione est ip­ sum supponere sicut et essentiam, et par­ tium essentialium constitutionem. Sed verba illa a peccalis non supponunt effec­ tum proprium, et essentialem absolutionis. Ergo nequeunt esse partes intégrales ab­ solutionis. Consequentia legitime infertur ex praemissis, quarum Majorem satis pro­ bat exemplum satisfactionis, quæ est pars integralis Pœuitentiæ; siquidem satisfac­ tione dum supponit essentiam Sacramenti, sed etiam remissionem culpæ media infu­ sione gratiæ ; quocirca solum collimat ut in proprium scopum ad luendam pœnam, et DISP. Ill, DUB. HI. et rcatum culpæ extinguendum, vol in quid similo : Minor etiam constat ex ipsismot Authoribus ea distinctione utenti­ bus : quippe omnes asserunt nondum esse absolutionem culpæ, usque dum verba a jwcatis proferantur. Unde vel inconsequcnter procedunt, vel asserere debent prædicta verba esse Sacramento essentia­ lia; non enim recte cohæret esse partem integralem, et non supponere essentiam, el fructum Sacramento essentialem. Reco­ lantur quæ diximus, et expendimus loco supra citato de Eucharist, ubi hanc dis­ tinctionem partium essentialium, et inte­ gralium etiam ibi ut male applicatam repulimus. D;^1” 150. Unde constat non interesse ratioptie. nem ab illis Authoribus traditam. Nam licet partes intégrales non accidentales, sed substantiales dici debeant, et sint ; est tamen falsitati obnoxium, partes intégra­ les, præire debere effectum essentialem Sacramenti : quia sicut de illarum ratione est integrare, et quasi complere Sacramen­ tum, ne mutilum, et imperfectum maneat, ita etiam est supponere et essentiam et fructum Sacramenti. Atque ideo dum Con­ cilium addidit illa verba el cætera sub eo­ dem tenore, sicut voluit indicare sub illis contentum præcedere effectum ; ut ipsi con­ cedunt; consequenter etiam docuit ad es­ sentiam, et non ad integritatem, ut intendimus pertinere. Et ratio est : quia posita significatione essentiali Sacramenti, statim in ipsomet terminationis puncto adest illius si. effectus essentialis ; non enim ad effectum sibi essentialem præstolatur quod est extra essentiam ; sed ad instar agentis naturalis necessario operantis se habet : alioqui enim decedens ante partium integralium positionem, cum solo Sacramento quoad essentialia, migraret absque ejus fructu, quod videtur et absurdum, et durum. Si ergo Concilium, ut ipsi explicant, voluit non conferri fructum absolutionis ante prolationem illorum verborum J peccalis, signum est prædicta verba inter Sacra­ mento essentialia annumerasse,r non vero ad partes intégrales reduxisse. t'iàï Φ· Hinc occluditur aliorum effugium ziei (quibus suppetias veniunt Contenson in cX- Plenti dissert, unica, cap. 1, spéculât. 3, w. prope initium, Labat, disp. 3, et alii) as**t serentium eo locutionis mudo usa fuisse Concilia, ut ostenderent reliqua verba præter : Ego te absolvo, esse necessaria necessi­ tate præcepti, ut omitti absque peccato Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. • 209 non possent ; non vero quia illa ut essen­ tialia cum cæteris computarent. Hoc, inquam, effugium facile occludi­ tur : tum, quia nullum est indicium in Conciliis talis præcepti, ac subinde illud statuere ut ex mente Concilii potius est divinare, quam aliquid firmum asserere. Et sane si ita res esset, eodem modo pos­ set quis affirmare formam extremae unctio­ nis osse illa dumtaxat verba : Per islam unctionem; reliqua vero contenta sub ly el cætera addita a Conciliis non esse essentia­ lia, sed sub praecepto tantummodo obli­ gare. Quod est evidenter falsum. Et ratio est eadem : quia eum loquendi modum observarunt Concilia pro forma utriusque sacramenti, ut ponderavimus supra et cons­ tat ex ipso textu ; et consequenter, vel in utroque vel in neutro illud præceptum sta­ tuendum est. Tum etiam, quia præceptum sicut supponit libertatem ex parte personae, itr non cadit supra aliam materiam, quam liberam ex parte objecti : sed juxta contex­ tum Concilii, et modum loquendi, conten­ tum sub ly et cætera non est materia libera respectu formæ absolutionis : ergo non cadit sub præcepto distincto a prolatione · formæ. Minor, in qua esse potest difficul­ tas, probatur : quia contentum sub illis verbis, et cætera copulatur, et conjungitur cum verbis antecedentibus : Ego te absolvo, ad eum sane modum, quo se gerit Conci­ lium in assignanda forma Extremæ-unctionis : sed nullus hactenus docuit verba contenta sub ly et cætera in Sacramento Extremæ-unctionis esse libera ad ipsius for­ mam : ergo non est asserendum esse simi­ liter libera pro forma Pœnitentiæ verba contenta sub ly et cætera. Unde si quod est præceptum, non est distinctum a præcepto ipso absolutionis supposita legitima con­ fessione pœnitentis, sed in idem cum illo recidit. 152. Porro hoc, et alia relata opposite Funda_ opinantium subterfugia prosternere possu- mentum mus sequenti discursu : etenim sicut non q,”1]^ est in alterius a Christo potestate Sacra- subterfumentorum formas decernere, ac præfigere, ρΓ^,Γ_ ita non est nisi Sacrorum Conciliorum eas nuntur. explicare, et observandas, ac tenendas in Ecclesia authoritative proponere. Theolo­ gis autem licet quidam opinari, et difficul­ tatibus occurrere, et quæ conformia fue­ rint, et Christi, et Conciliorum verbis, rimari, et in publicum eruere. Unde ex sententiis inter se dissidentibus illa præeligenda est, quæ conformior fuerit Concilio14 ?to DE POENITENTIA rum verbis sincere, et plane intellectis, dummodo alias absurdum non sequatur, aut inconveniens aliquod non devoretur : id enim postulat et veritatis amor, et sin­ cerum addiscendi studium; nam quæ ex aliena institutione pendent, non nostris discursibus mediendasunt, se 1 prout verba indicant accipienda, ablegatis interpretatio nibus, ei expositionibus voluntariis; alioqui enim nihil firmum, aut fere certum ex Conciliis, imo nec ex Scriptura posset de­ duci. Constat autem sententiam a nobis propositam esse conformiorem sensui, et verbis Conciliorum plane, sincere, et ut communiter proferuntur, intellectis, nec ex hac sententia, sequitur absurdum, aut imminet periculum cum tamen ex opposi­ tis satis urgens immineat, et ad illud vitan­ dum precavere cogantur adversariorum plerique, et fere omnes, ne particula a pec­ catis, omittatur ob periculum frustratio­ nis : ergo asserendum est ex mente Conci­ liorum illa verba a peccatis ut expresse prolata pertinere ad essentiam absolu­ tionis Confirmatur, et explicatur ex D. Thoma TkoM. opusc. 22, cap. 1, ubi contra Doctorem negantem absolutionis formam, et sensum ab Ecclesia receptum ita arguit : .Ipostolus 2 ad Corinth, cap. 2, dicit : Ego quod donavi, si quid donavi, propter vos in per­ sona Christi. Gloss, si ergo Magister petitione discipulorum donavit, cui voluerint, pecca­ tum, multo magis discipuli prece Magistri idem facere debent. Et ut ratum ei cui do­ navit, ostenderet apud Drum, subdit. Et hoc feci in persona Christi, id est, ac si ipse Christus donaret. Donare autem peccatum est absolvere a peccato : ergo convenienter mi­ nister dicit : Ego le absolvo a p ccalo. Ex quo discursu magis perspicue habemus primo nou esse extra essentiam absolutio­ nis illa verba a peccatis, idque esse de mente D. Thomæ; alioqui enim non bene impiignasset S. Doctor illum Theologum negantem, et essentiam, et sensum formæ absolvendi. Habemus secundo vocem illam convenienter in consequenti positum non usurpasse S. Doctorem pro quocumque convenienti® modo, sed essentiali, quasi inferret : ergo convenienter absolutionis es­ sentia explicatur his verbis : Ego te absolvo a peccatis. Ad eum sane modum quo docet Baptismi formam convenienter exprimi illis : Ego tc baptizo, etc. Cum enim Sacra­ menta sint quid artificiale, et ad placitum Christi institutoris ; nequit aptius explicari I eorum qnidditas, quam exponendo verbo­ rum convenientiam ex parte formæ ad fi­ nem proprium cujuslibet eorum Undo cum Pœnitentia, et ejus forma non alium pri­ marium scopum habeant, quam culpæ re­ missionem, et Dei ac hominis reconcilia· lionem, idem erit .licere, et inferre apud S. Doctorem : Eryo convenienter dicit ministcr : Ego le absolvo a peccato, ac docere convenienter assignari absolutionis essen­ tiam illis verbis, et consequenter omnia illa esse de ejus essentia. Et sane si hæc non fuisset S. Ductoris mens, neuliquam adversarium prolligasset. 153. Nec refert aliis locis ut in 4 sen- otyte lent, et in hoc articulo ubi ad absolutionis essentiam explicandam se accinxit, et data Dike, opera ei incubuit, non meminisse S. Doctorem illarum vocum a peccatis. Quia nui· libi S. Doctor illas exclusit, quinimo clare, et manifeste admisit, ut evidenter constat ex iisdemmet locis, maxime vero ex art. 3, in quo versamur, ubi, rescissis aliis, hæc formalia verba habentur : Hoc Sacra­ mentum consista in remotione cujusdam malerix, scilicet peccati, prout peccata di­ cuntur esse materia Pœnitentiæ : talis autem remotio explicatur per absolutionem. Ex quibus aperte sequitur peccatorum remo­ tionem semper importari per absolutio­ nem : non ergo exclusit S. Doctor peccata ab absolutione. Unde nequeunt non ex ipsius mente pertinere essentialiter ad ab­ solutionis essentiam. R 154. Nec iterum refert, si opponas, quæ Alton hactenus expendimus ex Conciliis, si quid probant, id tandem efficere, ut non solum prædicta verba expresse prolata, sint de essentia absolutionis, sed etiam quod sit de absolutionis essentia; quod expresse proferantur. Consequens est falsum : ergo etiam est falsum prædicta verba pertinere ad atsolutiônis essentiam. Probatur Major eodem argumento, quod supra usi sumus : nam juxta seriem contextus ultra verba illa : te absolvo, docet Sancta Synpdus ali­ quid aliud esse proferendum, illud nimi­ rum quod cuntineter sub ly ct extera : hoc autem nequit aliud esse quam ly a pecca­ tis : ergo vel nihil probamus ex Concilii Triikm. testimonio, vel ex ejus mente elicitur per­ tinere ad essentiam absolutionis aliqua alia verba proferre præter Ego te absolvo. Falsitas autem Consequentis ex se mani­ festatur, et ex D. Thoma in hoc articulo, D.Thûu. ubi post verba nuper relata, addidit : Talis autem remotio significatur a Sacerdote, cum dicitur t DISP. III, DUB. III. 211 dicitur : Ego te absolvo ; ergo ex monte vel explicite verba ipsam constituentia, eo modo quo ob ipsa vel implicite, vel expli­ D. Thomæ per sola illa verba ego le ab­ cite importantur, ut constat in Petro, cu­ solvo absque aliis adjectis significatur es­ sentialiter peccatorum remissio : non ergo jus essentia est esse hominem, in quo im­ plicite continentur hæ voces animal, et est de essentia absolutionis, quod alia a prædictis verbis proferantur. rationale, quin aliqua illarurn explicite po­ ^5. Propter hanc objectionem non sita sit extra essentiam hominis, licet non jjiiisB. desunt Authores graves intra Scholam semper explicite apponantur. Quocirca D. Thomæ, quibus placeat illatio, prout idem est formaliter Petrum esse hominem, jacet, quocirca docent nullum esse abso­ ac esse animal rationale, quamvis non lutionem datam sub illis tantum verbis : semper explicentur conceptus animalis, et conceptus rationalis; semper tamen atque pans te a^v0’ 8unt Paludanus, Petrus X·,. Soto, Aversa, et alii relati a Prado in præexplicantur sunt de essentia Peiri. Qua observatione a nemine, ut credimus coneiiP$o senl* ’ η· ^6. *^uxla quam sentenliam tam verum est esse de absalutionis neganda, facile omnia conciliantur, et ex- lianllIr essentia omnia ista verba : Ego te absolvo plicantur. Siquidem Concilia licet præfia peccatis tuis, quam quod omnia illa xerint pro formis Sacramentorum verba debeant expresse proferri. Et inter has determinata ; non tamen excludere volue­ propositiones nullam agnoscunt rationis runt æquipollentia in utroque sensu nuper differentiam. Et profecto ita res dicenda indicato, ut constat ex Florentino in de­ videbatur, si ex adverso non staret princi­ creto Eugenii. Sed sensus illorum est, · pium aliud æque solidum, ac ab omnibus semper esse de essentia formæ vel expli­ receptum, supra ex D. Thoma indicatum, cite, si explicite importentur, vel implicite, nimirum in Sacramentorum verbis non si implicite, et æquipollenter significentur. tam ad sonum, quam ad sensum aciem Nam ut supra audivimus a divo Thoma ; D.Thom. dirigi oportere, atque ideo dummodo idem verba non pertinent ad formam Sacra formalis sensus semper retineatur, nihil menti nisi ratione sensus significati, seu referre, quod verba materialiter vel sup­ prout induunt rationem signi : atque ideo primantur, vel explicentur, si tamen re dummodo sin eadem in ratione signi for­ vera juxta communem acceptionem ibi maliter, non refert materialis alia variatio. intelligantur. Quod quidem principium 157. Unde ad formam objectionis ne- objecsancitum videtur ab Eugenio IV, in deganda est illatio, quam non recte probari Γ ‘ creto Unionis Concilii Florentini, ubi ad constat ex ipsomet exemplo Concilii Flo- diruitor, valorem Baptismi solum spectasse cons­ rentini, ex quo liquet, quod licet omnia : picitur ad formalem verborum significatio­ illa verba : Ego te baptizo, etc., sint essen­ ’ nem nihili habens materialem eorum mu­ tialia formæ : non tamen est ipsi formæ tationem, dum asserit non tantum per ea essentiale, quod his determinate verbis j verba ego te baptizo, sed etiam per alia profertur; hoc enim non negat Concilium, ' verum confici Baptismum, si eundem sen­ quin asserit, dicens : Non negamus tamen. sum retineant, ut constat ex illis verbis : Unde licet Concilium Tridentinum asse­ Non negamus tamen, quin et per illa verba ruerit omnia ista verba : Ego tc absolvo a j baptizentur, etc., verum perfici Baptisma. peccatis tuis, esse formæ Pœnitentiæ essen­ vj. 156. Sane ex isto principio indubie coltialia, ut revera asseruerit; non tamen I à* ligitur essentiam formæ dupliciter expli­ ideo negavit non posse sub aliis verbis il­ cari posse; vel per verba communia, et lam formam explicari, et consequenter ad communiter recepta, vel per verba æquihæc stante veritate illius propositionis ab pollentia. Et hoc adhuc dupliciter, vel ita ipso assertæ, stat veritas hujus : Non est ut verba verbis æquipolleant, quod fit de essentia absolutionis, quod sub his deter­ unum verbum alterius loco substituendo, minate verbis ut explicite appositis profera­ nt si diceres : Demitto libi, loco illorum tur. Et constat etiam exemplo Petri, cujus absolvo le : vel taliter quod æquipollentia essentia est, quod sit homo, non tamen est sit tantummodo quoad sensum formalem; de ejus essentia, quod per has voces expli­ non vero quoad voces materiales, ita ut vox cetur, sed vel per has, vel per animal ra­ TOC’ correspondent. Alterutro enim horum tionale, aut alias. r.n inodorum fiat æquipollentia, non detrahi­ Ad hujus improbationem constat ex se- probitor essentiæ formæ, nec consequenter decunda observatione de duplici æquipollen- lio tia, vel quoad sensum, et vorba simul, vel tluli* ! sinunt ipsi esse essentialia, vel implicite, ■ < .< i. J·- f '■ DE POENITENTIA. tantum quoad sensmn : ex quibus secun­ dam concedimus illis verbis : Ego te ab­ solvo, quia ibi subintelliguntur peccata. Albo. Et ratio est : quia ly a peccatis dupliciter potest significari : vel explicite in se ipso, et hoc modo postulat expressionem om­ nium verborum, et omnia pertinent expli­ cite ad essentiam absolutionis expressius significatam. Vel importantur implicite in circunstantiis Confessionis præsuppositæ, et hoc pacto implicite ad absolutionem pertinent. Hoc autem non ideo est ut multi adversariorum existimant, quod ly a peccatis non sit de absolutionis essentia; sed quia non est de ejus essentia, quod semper explicentur; nec ex eo quod quando explicantur non pertineant explicite ad ejus essentiam ; quando quidem prout sic explicite eundem formalem sensum reti­ nent. Quod credimus attendisse Angelicum Praeceptorem dum loco a nobis allegato expresse in absolutione posuit, a peccato, in hoc vero articulo, et aliis locis illius expressam mentionem non fecit in Conse­ quentia, licet in præmissis peccatorum' meminisset ; quasi doceret illam particulam semper esse de absolutionis essentia ve! implicite, vel explicite, modo explicato. Unde constat ad probationem in contrarium desumptam ex S. Doctore, et constat si­ militer differentia harum propositionum : JJe essentia absolutionis est particula a pec­ catis eo modo quo importatur ab absolutione. De essentia absolutionis est, quod explicite apponantur, quarum prima est vera, et docta a Concilio; secunda vero falsa, et non de illius mente. Quod quia non ob­ servarunt Authores illi; unam et alteram veram censuerunt. Nisi mavis S. Doctorem in hoc articulo non in alium scopum collimasse, quam sta­ tuere formam absolutionis impensam iri sub modo indicativo, non vero deprecativo, ut constat ex contextu, et processu articuli. Ad quod non oportebat mentionem facere alio­ rum verborum. Quocirca in argumento. Sed contra et in ipso corpore articuli asseruit formam Baptismi esse illa verba : Ego te bapliso, cum tamen alia supersint necessaria : et in hoc sensu usurpavit illa : Ego te absolvo, non excludendo reliquas. Confira·.. 158. Quæ omnia roborare, el explicare possumus exemplo consecrationis calicis, cujus omnia verba sunt de essentia illius formæ; aliter tamen, et aliter; siquidem illorum aliqua ita sunt de ejus essentia, ut expresse proferri debeant, cum sint prima, et non sint alia in quibus implicari valeant, qualia sunt hæc : Hic est calix Sanguinis mei, reliquia vero : æterni testamenti, mys­ terium fidei quæ in aliis contineri, et im­ portari possunt, quamvis ad essentiæ for­ mam pertineant; non tamen ita est de essentia formæ illorum expressio, quod absque illis explicite prolatis non subsistat veritas Sacramenti. Semel autem atque explicentur, ad essentiam illius expresse per­ tinent, ut constat ex dictis loco citato de Eucharistia, et in hac ipsa materia, quam versamus, immediatius elucet. Nam pro­ nomen Ego essentialiter perlinet ad absolu­ tionem ; licet non sit essentialiter requisi­ tum, quod expresse ponatur, quia includitur in verbo absolvo. Referuntur adverse sentent iæ. 159. Triplicem, eamque invicem oppo­ Trijta sitam in hac parte sententiam enumerat ama «aiePrado in *præsenti dub. 4. Quarum prima yidocet essentiam absolutionis salvari in illis verbis : Ego te absolvo, quin aliquid aliud d. Assuperaddatur. Pro qua referuntur D. Antonius 3 p. tit. 17, cap. 21, f 1. Inno- ue<. centius, Hostiensis ibi allegati, Gajetanus in summa verbo absolutio. Sylvester verbo cajeb. absolutio 6. Soto in 4, dist. 14, q. 1, ar. 3. s-^e? Armilla in summa n. 4. Victoria q. 106. Petrus de Ledesma tract. 4 de Pœnit. Vifîôrâ. j cap. 3. Nuno in præsenti, dub. 3. Arauxo petri> | dek· i ibidem, Gonet. art. 1, pro qua etiam defe­ dessi. runt D. Thomas in præsenti, quatenus Nua. nullius alterius verbi fecit mentionem, Ani». GcsfL quam illorum ego te absolvo, pro forma pœnitentiæ, quod non est credibile fecisse sanctus Doctor, quin diminute processerit, si verba alia necessaria omisisset. Cui accedit Catechismus Romanus part. 2, de Sacram. Pœnit. cap. 15, non alia usur­ pans, quam illa verba : Ego te absolvo, eaque esse perfectam hujus Sacramenti formam ad finem capitis diserte affirmat. Hinc alii plures extra scholam D. Thomæ, I quos refert, et sequitur N. Franciscus in fnspræsenti, absolute prædictam sententiam defendunt. Sed profecto omnes isti Authores, et alii plures, qui possent recenseri, si recte intelligantur, non censendi sunt adversi in eo, quod affirmant; et cum alias non ex­ presse doceant oppositum nostræ assertio­ nis, non est cur contra eos procedatur, et quod D18P. JIT, DUB. III. quod attinet ad Doctorem Angelicum ma­ nifestum est utroque loco, ubi rem discu­ tere intondebat ita se gessisse, ut in primo ex opusculo siepe in hac disputatione alle­ gato expressam mentionem fecerit peccati (quod Martinez in littera D. Thomæ versu­ tissimum non advertisse miramur, dum ait nullibi 8. Doclorem meminisse illius verbi a peccalis). In secundo autem verum eslsubticuisse illud verbum. 8ed hoc nobis argumento est idem formaliter esse apud D. Doctorem unam, ac aliam formam, et so invicem æquipollere, atque ideo non debere negari particulam a peccalis ex mente D. Thomæ alterutro, imo utro ex iis modis pertinere ad absolutionis essen­ tiam. Vel assignetur locus, in quo S. Doc­ tor positive illius expressam probationem excluserit, quasi minime ingredientem constitutionem essentialem absolutionis. Et idem dicendum existimamus de Catecbismo; non enim exclusit particulam a peccatis, sed tantummodo docuit eam esse perfectam formam, ratione videlicet æquipollentiæ supra expositæ. Cum quo cohærel, quod si ea verba expresse recitentur, cuncta illa constituant essentialiter for­ mam; siquidem expresse affirmant, quod implicite in alia continebantur. Cujus ap­ tum exemplum est superius adductum Pe­ tri sub ratione hominis, vel sub ratione animalis rationalis explicati. Q:64 160. Unde constat, si quod est discriFÜ dl£1 · *. . , men hujus a nostra sententia, m eo dum'-yi’ taxat versari, quod nos affirmemus prædicta verba ut expresse apposita pertinere ώ- ad essentiam absolutionis: quod tamen illi non tam expresse docent, quamvis non positive excludant, solum intenti ut pro essentiali forma adstruerent illa : Ego te ab­ solvo, ob æquipollentiam aliis expressiori­ bus ibi subintellectis. Quod et nos ultronei fatemur, quin descendamus a prima; quando quidem ejus formæ essentia potest sub his, vel sub aliis verbis disertius ex­ primi eodem formali sensu utrobique re­ tento; et quod sub istis verbis implicaba­ tur, sub aliis expresse ad essentiæ formam pertineat, cujus innumera suppetunt exem­ pla, quæ omittimus, ut ex istius sententiae argumentis rem efficacius monstremus. ■f·'^ 161. Arguitur ergo ex P. Suarez disp. 19. sect. 1, η. 21. Nam supposita Con­ fessione illa verba : Ego te absolvo, satis de­ terminata gaudent significatione; solet enim materia determinare formam, et forma materiam. Cum ergo hæc forma sit 213 I veluti sententia super hanc accusationem prolata, salis determinate significat absolu­ tionem in tali causa, et materia : ergo significat absolutionem a peccalis, etiam " si illud verbum a peccalis formæ non ap­ ponatur. Et confirmatur : quoniam in ju­ dicio humano non oportet in sententia exprimi culpam, sed audita accusatione, et tota causa, judex fert sententiam vel abso­ lutionis, vel damnationis, qua vel immu­ nis, vel tali pcena dignus declaratur reus : ergo similiter in præsenti. Præterquam quod verbum absolvo absolute prolatum, quasi per antonomasiam, et juxta commu­ nem sensum non aliud, quam internam absolutionem significat. 1G2. Sed certe fundamentum istud si Est imad amussim foret discutiendum, plura in beeilie. eo notatione digna invenirentur, nam prima illius propositio dubia est, negatur a pluribus : nam adhuc supposita Confes­ sione verbum absolvo remanet indifferens, vel ad consuras, vel ad debita aliena, vel ad propria alia, quæ non sunt peccata. Unde nisi restringatur aliunde ad peccata, nondum intelligitur Sacramentalis absolu­ tio. Et quidem si ita esset, ut opinatur Suarez, prorsus inutilis, ac superflua esset adjectio Conciliorum per ly et estera : quando quidem nihil superesset essentiale absolutioni, ut supra ponderavimus. Adde quod ut bene docet Lugo, verba Sacramen- Lngo. talia debent esse talia ut excludant indif­ ferentiam; quia Christus voluit formam hujus Sacramenti esse talem ut secundam se ipsa verba significent sufficienter. Ita ad verbum disp. 13, sect. 1, n. 25, et ratio­ nem tradiderat immediate, quoniam si conveniret illis significatio ex circumstan­ tiis, significalio non tribueretur solis verbis, sed etiam eircunstantiis, quod est contra Christi institutionem. • Nec firmior est secunda propositio, quod contra materia soleat determinare formam, et D-Tt.om. forma materiam. Cujus oppositum statuit D. Thomas supra quæst. 60, art. 7, hac ratione : [n omnibus compositis ex materia, et forma principium determinationis est ex parte forma, quæ est quodammodo finis, et terminus materiæ : et ideo principalius requiritur ad esse rei determinata forma, quam determinata materia : materia enim determi­ nata (non a forma, sed aliunde) requiritur, ut sit proportionate determinate forms. Cum igitur in Sacramentis requirantur determi­ nate res sensibiles, quæ se habent in Sacra­ mentis sicut materia, multo magis requiritur 214 DE PŒNITENTIA. i» t'ù determinato forma verborum. Ubi ut vides, formalis determinatio non in materiam, eed in ipsam formam revocatur a ·’·'«· 8. Doctore, nec illam mutuam materiæ ail formam determinationem a Suario positam admisit, quin art. immediate præcedenti determinationem formæ, et indifferentiam detulit materiæ; Aqua enim (inquit rem explicans exemplo Baptismi) significare potest, el ablutionem propter tui humiddatem, el refrigerium propter sui frigiditatem. Sed cum dicitur : Ego te baptizo, manifestatur, quod aqua utimur in baptismo ad significan­ dam emundationem spiritualem. Determi­ natio ergo Sacramentalis ex parte formæ venari debet, et non in materiam erga for­ mam reduci : quoniam materiæ determi­ natio non refunditur in formam, sed e converso, ut modo nos docuit D. Thomas. Fallit 163. Unde Consequentia illata a P. Sua­ CônsequtDiù. rez non ex illo principio ut ab ipso accepto, sed ox auo longe diverso, et verius appli­ cato, quod nobis subministrat Angelicus O.Tbôa. Doctor, deducenda est, nimirum, quia sicut Augustinus dicit (verba sunt S. Doc­ toris in art. citato ad I), super Joan. Verbum operatur in sacramentis, non quia dici­ tur, id est, non secundum exteriorem sonum vocis, sed quia creditur, id est, secundum sensum verborum, qui fide tenetur. Et hic quidem sensus est idem apud omnes, licet non exdem voces sint. Quia ergo idem formalis sensus est in absolutione, sive expriman­ tur peccata, sive subticeantur, et subintolligantur; idcirco eadem est formaliter absolutio, illis subintellectis, aut expres­ sis. Quo Fu consequens unam alteri æquipollere, el consequenter, sive ut expresse importata peccata, sive ut subintellecta semper ad essentiam absolutionis perti­ nere. Id quod vel ipso Confirmationis exemplo, quo ititur Suarez comprobatur : nam licet in judicio humano ad ferendam sententiam non semper delicta expriman­ tur, et hoc pacto non sit de ejus essentia illorum manifesta prolatio ; semper tamen atque explicentur ad ipsam essentialiter pertinent, et ita contingit in præsenti. Præterquam quod judicii humani a pcenitenliali est latum discrimen quoad plura alia nulli indubia; et idcirco nec quoad hoc trahi potest argumentum efficax ex uno ad aliud. Sed sola voluntas divina ha­ benda est pro regula in foro Pœnitentiæ. Ex hac autem constat interdum peccatoJO3U.2O. runi meminisse, ut cum Joan. 20 dicitur : Quoftiin remiseritis peccata remittuntur eis, el quorum retinueritis retenta sunt ; inter­ dum vero ut subintellecta roliquieso, ut cum apud Matth. 16 commissum est tro : Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in colis ; el quodcumque sol­ veris super terram, erit solutum et in calis. Ex quibus haud obscuro colligitur, sive im­ plicito, sive explicite importentur peccata in absolutione, semper ad ejus essentiam pertinere. Undo qui docent in illis verbis : Ego te absolvo, essentiam absolutionis sacramentalis consistere, non idcirco negare convincuntur, particulam a peccatis ex­ presse appositam esso extra ejus essen­ tiam ; sicut e converso, qui asserunt ly a peccatis esse do essentia absolutionis uon ideo negant essentiam absolutionis etiam salvari in solis illis vorbis : Ego te absolvo, in quibus subintelliguntur peccata, , et utrobique salvatur idem formalis sensus propositionis ; qui quidem est apud omnes idem, licet voces sint diversæ, ut inquiobat D. Thomas. 164. Nec refert essentiam consistere in ρΓ*Γ.;. indivisibili, atque ideo nullam ipsis posse fiere additionem essentialem. Nam hoc fa. verum est de essentia objective, et quoad sensum significata, quomodo subire nequit adjectionem essentialem ; secus autem est de verbis eam significantibus, vel impli­ cite, vel explicite, ut suadet exemplum supra adductum de Petro, cujus essentia explicari potest per esse dumtaxat homi­ nem, vel per animal rationale, quin nec homo, nec animal rationale extrahantur ab essentia hominis implicite, vel expli­ cite significati. Quo exemplo retunduntur argumenta ornnia in oppositum, quin opus sit omnia illa singillatim percurrere, maxime cum eorum vis in unum, et idem caput reducatur, quod nimirum in verbo absolvo sufficienter aliarum vocum splen­ deat energia, ut videre est in Lugo disp. u5o. 13, sect. 1, num, 18, et inter discipulos D. Thomæ in Nuno, Candido, et Gonct. Genu. Quibus cum asserimus identitatem forma­ lem sensus, qui quidem sufficit ad essen­ tiam, et valorem Sacramenti; sed non ideo excludendum censemus ab essentia forma.·, dum exprimitur ly a peccatis oh rationem sæpe dictam, depromptam ex doctrina, et loquendi modo Conciliorum. 165. Secunda sententia extreme oppo- s«ento iundamentum excludendi conditionem a k-ne*. Sacramentorum formis est suspensio ef­ fectus usque ad illius positionem : sed conditio de præterito non suspendit abso­ lutionis fructum, nec reddit absolutionem vere conditionatam : ergo absolutio cum conditione de præterito ex genere suo non excludit effectum absolutionis, et conse­ quenter rite potest apponi justa id exigente causa. Minor hujus syllogismi constat : Assertio I nam propositio conditionalis purificata con« ditione transit in absolutam : sed conditio de præterito jam fuit purificata, quando impenditur absolutio : ergo conditio de i præterito apposita absolutioni non suspen· I dit ejus effectum. Major etiam liquet: non enim alia ratione ablegari debet a qualibet forma Sacramentali conditio, nisi quia effectus Sacramentorum sunt infallibiles, utpote qui non pendent ex voluntate hu mana, sed ex divina principaliter, et infallibiliter operante, positis omnibus ad Sa­ cramenta requisitis. Quod enim pendeant in fieri ab intentione ministri, non refert, nam hæc ut sit recta debet esse conformis voluntati Christi et Ecclesiæ, quam constat ex ipsius verbis, et hujus traditionem esse absolutam, et infallibilem, subindeque abs­ que ulla ex parte Dei conditione sortiri effictum ad instar causarum naturalium, quæ si non impediantur, illico se exerunt in effectus. Hinc Consequentia probatur : quoniam ut tenet commune Philosophorum proloquium, Ubi affirmatio est causa adxquata affirmationis, negatio est causa adxquala negationis; atque ideo si suspensio effectus est ratio adæquata excludendi conditionem ; non existente suspensione, nulla est ratio non admittendi conditio­ nem, justa id exigente causa. Hujus autem exigentiae motivum oriri Ca viter, quidem potest, vel ex parte ministri, vel cosditio ex parte suscipientis. Sane ex parte illius, de pre­ vel quia immemor, vel quia alio distentus terit. rationabiliter hæret anceps, an protulerit verba, vel non. Quo casu ne dum potest, sed etiam tenetur sub conditione dicere : Si non es absolutus, ego te absolvo, nam supposita confessione, et recta dispositione pœnitentis tenetur minister perficere sa­ cramentum , et obviare periculo ipsum inabsolutum reliquendi. Quod fieri nequit in casu rationabilis dubii, nisi conditionalitermodo prædicto absolvendo. Diximus, rationabilis dubii: quoniam ut bene ob­ servavit Granado in præsenti sec. 3, non Granato cuilibet scrupulo, timori, aut suspicioni, illico cedendum est; alioqui enim qualibet levissima causa apponerentur conditiones non absque gravi injuria, et irreverentia Sacramentorem, contra id quod Christus docuit et Ecclesia in eorum administratione faciendum præscripsit. Qui enim sub con­ ditione absolvit, ex modo absolvendi in­ dicat incertitudinem, quam tamen vitare tenetur, nisi aliunde cogatur, ut certum Sacramentum evadat, et ita evenit in casu prædicto. DISP. Il, DUB. IV, prædicto. Jlinc arcen las, el procul abigondas ease conelat conditiones inutiles, et neutiquam necessariae, ul si diceret · Si heri ambulasti, ego te absolvo; hæc quippe, et aliæ similes nequeunt apponi absque irrisione, et gravissima Sacramenti injuria. Qui onim ita so gereret se exponeret pe­ riculo Sacramentum irritum reddendi, et aliunde gratiam Sacramenti vinciret ridicu­ lis, et omnino impertinentibus conditioni­ bus contra praescriptum Ecclesiæ in te gra­ vissima. Ei Quod vero ex parte recipientis aliqua possit suboriri causa dubitandi, et conseapii quenter conditionaliter absolvendi, constat in casu tum restitutionis , qua proxime obligatur, tum occasionis proximae abji­ ciendae, de quibus absolventi non constat, cum ipsi constiterit de obligatione ; vel ' quoties pcenitens tam dubie manifestat pec­ cata ut nihil certi ex confessione habeatur, nec adest recursus ad peccata certa. In his enim et similibus casibus haud raro occur­ rentibus, tam valide, quam licite potest apponi conditio, ut certitudini consulatur sacramenti. Unde et tenetur Sacerdos di­ cere, si restituisti, vel ab occasione proxima recessisti, rei materiam coram Deo sufficien­ tem apposuisti, ego te absolvo, etc. Profecto si in his, et similibus casibus aliter se ge­ reret minister, ingenti periculo se expo­ neret vel irritum vel illicitum conficiendi Sacramentum. In quo nullum, quod sit momenti, apud Authores invenimus desi- & 181. Dicendum est secundo conditiones de præsenti nec invalidum, nec illicitum reddere Sacramentum, si justa eas appo­ nendi affuerit ratio. In hac etiam assertione conveniunt communiter Theologi Gajetano astipulantes. Ejus fundamentum est pror­ sus idem, ac præcedentis. Nam conditio, quæ non suspendit effectum Sacramenti, non illud reddit invalidum; sed conditio de præsenti non suspendit effectum Sacra­ menti, usque ad aliud tempus, ut patet : nam si vera est, statim Sacramentum sor­ titur effectum. Sin autem, nullum confici­ tur, sed debet iterari tam confessio, quam absolutio : ergo non reddit irritum Sacra­ mentum. Alias potest intervenire urgens motivum illam apponendi : ergo ex hac parte non constituit Sacramentum illici­ tum, seu quod idem est, illicite ministra­ tum. Minor subsumpta probatur in casu dubii usus rationis in pueris, vel in amen­ tibus, nec non in dubio rcctæ dispositionis 223 ex parte pcenitenti», vol materiæ sufficien­ tis, ac demum quoties rationabiliter manet anceps sacerdos circa vrtam pœnitentis. In omnibus enim his casibus, ut alios plu­ ies possibiles omittamus, tenetur sacerdos apponere conditionem cuique propriam, ut ex una parte subveniat pœnitenti medio Sacramento, et ex alia occurrat periculo irreverentiæ, et sacrilegii imminentis indi­ gnum vel incapax absolvendo. Et ideo si accedat Sacerdos ad absolvendum homi­ nem , quem videt exanimem, de quo proinde rationabiliter dubitet, an e vita exciderit; procul dubio absolutioni conditio apponenda est, ut consulatur Sacramento, et caveatur periculum illud frustrandi. 182. Nec audiri debet Caramuel in sna CaraTheologia fundamentali, ubi fundamento Γβ™π4αΓ. 66, g 14, η. 1879, lotus est in negando nemini subesse posse dubium de vita, et morte hominis adulti. Et rationem, non qua suadetur tantum, sed qua demonstre­ tur, tradere sibi videtur ; nam ubi ratio aliqua gravis succurit, evidens est non esse locum prudenti dubio ; sive enim istud sit negativum, sive positivum quamlibet ra­ tionem gravem excludit, et- consequenter ubi adest aliqua ratio gravis, non rema­ net dubium, vel negativum, vel positivum. Atqui in morte hominis adulti aliqua gra­ vis ratio succurrit : non ergo circa mortem hominis est locus alicui dubio, sive nega­ tivo, sive positivo. Probatur Minor : quia possessio fundat rationem gravem omni opinione certionem : sed in nomine stat possessio pro vita, non vero pro morte : ergo quousque certo habeatur ut mortuus, semper censendus est vivus, et ut talisr eputandus, atque ideo nequid sub conditione absolvi. Sed contra, nam hujusmodi propositio­ nes vel ambiguæ, vel vix probabiles sunt : quoniam adhuc stante ratione gravi pro una parte contradictionis, potest stare alia æque gravis pro opposita, et consequenter manet judicium anceps, quin alicui earum determinate adhaereat : quia licet inter mortem, et vitam reipsa non detur medium in homine; datur tamen inter judicium af­ firmans esse vivum, vel mortuum ob indicia vehementia, quæ occurrunt pro morte, et possessione, quæ stat pro vita. Unde stat probabiliter esse vivum, et probabiliter esse mortuum. Et in hoc eventu nequit certo impendi absolutio, nec certo negari, sed debet conditionaliter ferri ; alioqui enim certo peccaret minister ob periculum 2:. 0041 A* DE PŒNITENTIA. frustrandi Sacramentum mortuo applica­ tum, vel illo injuste privandi vivum. Qoid Je 183. Major difficultas est circa condi­ s licot. tionem de futuro, quod est tertium mem­ in fotu­ brum ex supra recensitis. Porro si condi­ rum. tio de futuro non in id tendat, ut effectum absolutionis usque ad tempus futurum pertrahat, sed ita absolvat, quod non ultra remaneat, nisi onus implendi opus impo­ situm ; non apparet quare damnati debeat absolutio ; si quidem hoc modo facta, non est formaliter conditionata. sed absoluta, et praeceptiva, et reddit hunc sensum : Ego te absolvo cum onere cras hoc vel illud recitandi, vel restituendi. Hoc enim pacto imponitur satisfactio post absolutionem adimplenda, quin absit, sed potius pars integralis sit Sacramenti. Et in hoc sensu nulla est, aut esse potest controversia, quoniam ibi non est conditio de futuro, sed obligatio operis in posterum faciendi. DopliCb 184. Duplici ergo alio modo se habere terse habet potest conditio de futuro, et quilibet eorum 'detu'0 est difiicuhati obnoxius. Primo quidem si tnro. dicatur absolutionem, quando profertur, nihil operari defectu intentionis, quia ni­ mirum ex parte ministri non erat intentio absolvendi tempore prolationis ; sed solum post purificatam conditionem. In quo casu tam absolutio, quam ejus effectus mane­ bant suspensa : valeret tamen illa prima absolutio, quatenus manebat virtualiter, et moraliter perseverabat usque ad con­ ditionem , et ea posita absolutio, quæ fuerit conditionata transibat in absolutam, Cardina­ et absolutum induebat effectum. Et in lis Logo. hoc sensu non defuisse Theologum, qui hoc propugnaret, ut speculative probabile stando rationi testatur Lugo sect. 5, n. 108 185. Alter modus explicandi conditio­ nem de futuro consistit in eo, quod tem­ pore prolationis vera sit intentio obsoivt-ndi de præsenti; dependenœr tamen quoad effectum a conditione de futuro, ita ut non ponatur ille usque ad positionem condi­ tionis. Juxta quem sensum, qui est ger­ manior, et communius concipitur, ab­ solutio non suspenditur, sed dumtaxat remissio ; et ideo purificata conditione statim pullulat effectus, secus vero si conditio non apponatur. Ad eum sane modum, quo in aliquorum sententia, contractu matri­ moniali conditionaliter inito, ad præsentiam conditionis apiositæ, statim transit in absolutum absque ulio alio contrahen­ tium novo actu, et incipit ligare, quos defectu solius conditionis minime vincie- bat. Unde difficultatis nodus in quolibet horum sensuum dissolvendus est, ut cui­ libet tergiversationi prœcludatur effugium, 186.1 Dicendum ergo est 1 «tertio nullam · .B 4 « m -JF’-* | esse absolutionem cum conditione de fu- t“? turo alterutro horum modorum factam. Ita communiter Theologi, quin aliquis hacte­ nus fuerit ausus oppositum determinate, et in publicum eruere ex his quos consului­ mus, et sunt non pauci, unicum si excipias Navarrum, de Pœnitentia dist. 6, cap. 1, in Nnwr. principio, n. 62, 63 et 64. Ubi dubitat de assertionis veritate, nec illam audet abso­ lute definire, nescio quo argumento ex cap. Præterea 2, de Appellationibus, in quo pSrd. supposuisse videtur Celestinus Pontifex Ce!ô> validam esse excommunicationem sub con­ 65$. ditione; quamvis si interponatur appella­ tio ante conditionem impletam, suspenda­ tur. Quam dispar tamen unius ab altero sit ratio, nemo est, qui non videat ; nam ex­ communicatio est effectus juris distinctio­ nis extern®, ad quam ferendam non inter­ venit actus proprie Sacramentalis, qualis est absolutio ; hæc enim concernit forum internum. Nec etiam excommunicatio pe­ tit, vel habet materiam certam, sed vagam, et dubiam, cujus oppositum opposita de causa postulat absolutio ; nec similiter hac­ tenus in Ecclesia fuit præscripta excom­ municationi determinata verborum forma ad ea innodandum, vel ab ea expedien­ dum ; cum tamen absolutio, nisi sub de­ terminata verborum forma valide nequeat conferri. Ex quibus, et aliis pluribus cui­ libet obviis discriminibus liquido constat excommunicationis veritati non obesse conditionem de futuro, secus vero absolu­ tioni : atque ideo inepte fieri argumentum ex illa ad istam; alioqui enim non minus impendi posset absolutio per internuntium, aut Scripturam, quam communiter dari consuevit excommunicatio, quod est fal­ sum, et absurdum. 187. Unde omissa illa Navarri hæsita- Ratio p tione, ut nihil ad præsens referenti, pro­ cwdi· siosif. batur primo conclusio ratione supra insi­ nuata. Quia conditio, quæ vel impedit, vel suspendit effectum Sacramenti, nec licite, nec valide potest apponi : sed conditio de futuro adjecta absolutioni impedit, et sus­ pendit effectum absolutionis : ergo nec li­ cite, nec valide illi potest apponi. Major constat, nam qui serio intendit, et inten­ dere debet verum conficere Sacramentum juxta præscriptum Ecclesiae, nec licite, nec valide DISP. Ill, DUB. IV. valide potest apponere, quod ipsi Sacra­ mento, et ejus effectui direc adversatur. Minor vero probatur ex ipsa Sacramento­ rum institutione, ax qua habent esse signa practica secum infallibiiiter afferentia gra­ tiam, si ex parte recipientis non sit obex : sed conditio de futuro hoc impedit, cum suspendatur gratia usque ad positionem conditionis : ergo conditio de futuro im­ pedit fructum absolutionis, atque ideo reddit Sacramentum inefficax, et invali­ dum. Catiin. Confirmatur, et explicatur evertendo primum modum explicandi supra indica­ tum. Quoniam ex Christi institutione, tra­ ditione Ecclesiæ, et diffinitione Concilio­ rum forma absolutionis debet exhiberi per formalia, et expressa verba, et his ita expressis, ac formalibus verbis præcipua Sacramenti vis allegata, et promissa Tr&it. est, ut expresse docet Tridentinum : sed hoc penitus evertitur per conditionem de futuro illo modo explicatam : ergo in illo explicandi modo non recte salvatur, quin pessum it veritas Sacramenti. Cætera constant præter Minorem, quæ facile sua­ detur : siquidem remissio, quæ inibi fieret, non quidem fieret per verba formalia, ut­ pote quæ elapsa sunt, et in se non rema­ nent : nec similiter queunt aliquo vero influxu, qualis debetur Sacramentis, ad I effectum concurrere ; ergo tantummodo fieret intenta remissio per verba virtualia. virtualiter seu moraliter existentia : cum tamen fieri debeat per formalia verba in quibus præcipua Sacramenti vis sita esse dicitur. Eo vel maxime : nam si sufficerent verba virtualia, et non requirerentur for­ malia ad inducendum effectum absolutio­ nis, nulla esset ratio irritandi absolutio­ nem datam per nutus, internuntium, et scripturam. Consequens est falsum ut constabit ex infra dicendis : ergo etiam illud ex quo sequitur. ürçetar. Ad hæc. Quod verba præcesserint non facit quod ipsa se ipsis eleventur ad produ­ cendam gratiam siquidem ipsa per se ipsa non influunt, sed quatenus moraliter per­ manent : ergo verbis formalibus ut formaliter prolatis non defertur remissio, sed tantum ut moraliter permanentibus, quod est contra propriam rationem, et institu­ tionem hujus Sacramenti, ex quibus habet verbis formaliter talibus constitui. Confirmatur, et explicatur secundo di­ ruendo ex eadem radice motivum alterius S almant. Curs. theolog. tom. XIX. 225 modi explicandi. Etenim Sacramenta novæ legis ex sua institutione habent esse signa practica producentia gratiam in eodemmet instanti, in quo forma applicatur materiæ; quod nullus sanie mentis negare poterit, quin aperte Ecclesiae, et Conciliorum doctrinæ refragetur : ergo contra valorem Sa­ cramenti erit apponere formam cum con­ ditione suspendenti effectum usque in futurum. Probatur Consequentia, quando quidem operaretur minister contra institu­ tionem ipsius Sacramenti, et de signo practice, et absoluto ipsum redderet conditionatum, qualiter non fuit a Christo Sacramentorum Authore institutum. Et formam absolutam, qua uti debet absol­ vens, faceret conditionatam, quo nihil magis adversum essentiæ Sacramenti. Urgetur, et explicatur ulterius. Nam Robora· minister ut verum conficiat Sacramentum, tar. tenetur se confirmare intentioni Christi, et Ecclesiæ : sed qui absolveret sub condi­ tione de futuro suspendenti in crastinum v. g. illius fructum, non se conformaret intentioni Christi, et Ecclesiæ, quin potius aperte illi resisteret : non ergo verum con­ ficeret Sacramentum. Major et Consequen­ tia non indigent probatione, Minor vero liquet, nam intentio Christi, et Eccle­ siæ cunctis fidelibus nota, et manifesta fuit, quod Sacramenta novæ legis in ipsomet puncto applicationis formæ ad mate­ riam vel toto illo decurrenti tempore mi­ nisterii (ut ab opinionibus præscindamus), sortirentur effectum infallibiiiter absque ulla hæsitatione ex parte Sacramenti : sed absolvens sub conditione, quasi dominus, et non minister Sacramenti, et gratiæ il­ lius illam vellet suspendere usque ad posi­ tionem conditionis : ergo operaretur ita absolvens contra intentionem Christi, et Ecclesiæ, atque ideo nullum reipsa Sacra­ mentum efficeret. 188. Sed ecce urget instantia Matrimo­ Matri­ monii nii, quod esse verum Sacramentum novæ instantia legis nemo ambigit; et tamen sub condi­ nulla tione initum suspenditur ejus effectus do­ ostendi tur. nec purificetur conditio; quin inde sequa­ tur aliquid contra ejus essentiam ne dum I in ratione contractus, sed etiam in ratione Sacramenti. Id quod adhuc magis ur­ geri, et explicari potest in conditione debiti cui maxime acct dit peccati remi sio medio Sacramento. Et tamen condonatio debili potest fieri sub conditione de futuro, ita ut ea impleta, statim obliget condonatio : I ergo similiter in absolutione Sacramentali L· • ' <î 4» 14 ·. I 1 /. * Fi ia ■<* 9 · i··· n 15 ; 226 DE PŒNITENTIA. theologizari poterit absque inconvenienti vel debet illico sortiri offectum ipsa abso­ lutio, ut Christus statuit, vel debet esso irritandi Sacramentum. Ιπω 189. Horum exemplorum occasione la- nulla ob contraventionem intentionis Sa­ ’* tissime excurrit Lugo in præsenti a cerdotis intentioni Christi, qui noluit granum. 120, usque ad num. 133, ubi plura 1 tiam Sacramenti ex parte sua, ct sui vicarii immiscet de contractibus, et eorum valore, ' manere suspensam. Unde exemplum retor­ quæ nec licet, nec labet examinare; sed queri debet in eo utentes sub hac forma. alio, ubi propriam sedem sibi vindicant Nam quoties matrimonium tam in ratione remittenda sunt. Disparitas quoad primum contractus, quam in ratione Sacramenti est, quoi Matrimonium, qua ratione est est perfectum, quin sub neutra ratione contractas naturalis, iniri potest et abso­ aliquid illi deficiat; non suspenditur, lute, et condilionale nedum inter præsen- ’ aut suspendi valet ejus effectus ex inten­ tes, sed etiam inter absentes, et longissime tione ministri. Sed Sacramento Prenidistantes, sicut et cæteri contra status ci­ tentiæ nihil deficeret ex sibi essentialibus viles. Qua vero supennduit rationem Sa­ in casu argumenti, nisi recta intentio fa­ cramenti ex Christi elevatione, sicut non ciendi quod praescribit Ecclesia, et Chris­ tus determinavit. Vel ergo est nullum Sa­ confert gratiam Sacramento propriam, donec purificetur conditio, ita non etiam cramentum, vel si est verum, nequit ejus obit rationem Sacramenti perfecti, et com­ gratia suspendi in crastinum ob conditio­ pleti usque ad positionem illius : sicut nem appositam. 191. Et hæc quidem intelligi debent Opposi­ enim non obtinet rationem contractus ab­ tus soluti. dum est dependens a conditione, huc admissa illa sententia, quam suppo­ discarsed est conditionatus, ita nec est absolute, nere videtur objectio, nimirum promissio­ sts el simpliciter Sacramentum ; sed ut ita nem conditionatam matrimonii purificata tens. dicamus; conditionatc, donec verificetur conditone, sortiri effectum absque novo conditio; et consequenter nihil mirum consensu ratihabitionis promissionis factæ, posse illius effectum suspendi usque ad po­ atque ideo absque ullo alio actu transire sitionem absolutam ejusdem in ratione Sa­ in matrimonium absolute post adimpletam cramenti. Hujus autem non est alia ratio, conditionem. Si vero teneamus oppositum, quam Christi institutoris voluntas, quæ | quod affirmant graves discipuli D. Thomæ, contractum matrimonialem ad rationem ut Cajet. Soto in 4, distinet. 29, q. 1, art. Cijel Solo. Sacramenti elevavit : et ideo quoties in I 1, conci. 3. Ledesma 3 p. q. 47, ari. 5, Ledaratione contractus manserit conditionatus, ; dub. 7, conci. 2. Bartholomæus de Le- Ώ1. nequit obire rationem perfecte, et practice , desma, Bjsilius, N. Cornejo, Gonet, Basiώώ significandi, quæ est de essentia Sacra­ ■ disp. 4, art. 5, n. 114, ex extraneis Sua­ N. Correz, et alii plures, quos refert N. Cursus menti. Nou Nec etiam sufficit utcumque purificari moralis, et videtur approbasse D. Thomas Sawn, sufficit in 4, dist. 29 et infra q. 47, art. 5, dum punit- conditionem, ut in rationem Sacramenti easse resiliat; sed post Tridentinum requiritur, I docuit quod si conditio est de futuro, et D.Ttoo. conditio­ contingens, tunc idem est judicium de tali nem.*°“ ut de substantia illius, assistentia parochi, et testium, adimpletio conditionis, vel consensu, sicut de consensu, qui fit per verba saltem veridica testificatio, dummodo antea de futuro, unde non facit matrimonium. In non præcesserint ad contractum conditio- hac (inquam) sententia, quæ magis semper nutum, sicut communiter non præcedunt. arrisit, et solidior, ac sanior nobis videtur, N. Cars. Ut ox communi sententia docet N. Cursus totaliter argumenti vires dehiscunt, et illo Moralis de Matrimonio cap. 2, dub. 2, ubi exemplo magis conclusio posita roboratur. ma. pro ea * eo ten tia refert Ledesma, Coninch. Tum quia nullum est matrimonium, quod Coninch. ' nun petat novum consensum absolutum Itona- Bonacina, Trullench, etplures alios. Quod post conditionem impletam ; et si deficiat ciua. argumento est toto præcedenti tempore Trul- non objisse perfectam, et absolutam Sacra­ novus consensus, deficiet matrimonium in louch. ratione Sacramenti : non ergo constitue­ menti rationem. 190. In nostro autem casu hæc doctrina batur in ratione Sacramenti per promissio­ Nun teaere nec apparenter habet locum ; siquidem ab nem conditionatam, et ilem dicemus dc i hat doctri­ initio posita sunt omnino necessaria ad absolutione. Tum etiam quia de ratione nam Sacramenti novæ legis est in sui primo ostendij. essentiam, et valorem Sacramenti, nimi­ ton rum materia proxima ex parte pœnitentis, fieri concurrere ad gratiam physice instru­ et forma absolute ex parte ministri Unde mentaliser, quantum est de se, ut est in­ concussa DISP. HI, DUB. IV. 227 vero practice significandi gratiam, quo concussa Thomistarum doctrina ; sed ma­ trimonium non concurrit neque concurrere pacto superinduit elevationem, et rationem potest physice ad gratiam, quin existât propriam Sacramenti, nulla est exceptio physice; non autem exislit physice, quin hujus ab aliis Sacramentis novæ legis; interveniat novus consensus ; siquidem con­ atque ideo inepte ab una ad aliam Iit ar­ gumentum, quin imo oppositum ut con­ ditio nec est Sacramentum, nec pars Sa­ cramenti, sed quid adventitium, et omnino formius D. Thomæ, et veritati tueri debe­ extraneum : non ergo oblinet ralionem Sa­ mus ejus discipuli, quidquid Sanchez, et Sanchez, cramenti ox vi consensus conditional], nec alii extra ejus Scholam aliis principiis ducti similiter absolutio itidem sub conditione nobis obstrudant. lata. Quare ut objectio teneret, opus erat Est vero observandum cum Lugo Lugo. recurrere ad ratihabitionem, et novam ab­ disp. 13, sect. 6, num. 150, in hac mate­ solutionem ministri, cui non est locus; ria præstare argumentum ab aliis Sacra­ cum contingere possit, vel e vivis jam mentis ad unum Pœnitentiæ, quam unius discessisse, vel longissime stare, ubi non ad alterum. Quocirca urgentiorest instan­ ipsi constare queat de adimpleta condi­ tia aliorum Sacramentorum, quam unius tione. Et ideo ex nullo capite urget præ- tantum matrimonii; nam alioqui ex hoc dicta instantia. Sacramento recte argueretur ad alia omnia, FfKls192. Nec refert coincidentia in ratione et consequenter omnia solis nutibus, et iiir. contractus, et ratione Sacramenti, respectu inter absentes possent rite, el recte cele­ matrimonii, ut ex adverso opinantes cau­ brari, et alia plura absurda deduci pos­ sari possunt. Nam ratio contractus suppo­ sent. nitur ad rationem Sacramenti, et non est Et hinc constat ad secundum exemplum Dispellitar eadem utriusque essentia, sed longe alia, condonationis debiti sub conditione- de exem ­ quoniam sub ratione contractus præfuturo, quam quidem, quia pure humana plum supposita permittit iniri, sive absolute, est, concedimus obligare, et effectum sor­ sive conditionate de futuro, ut cæteri alii tiri posita conditione. At vero condonatio. contractus legales. Sub ratione autem Sa­ quæ fieri debet media absolutione, quia cramenti. quæ est elevatior, importat es­ divina est, et debet præscribi juxta Christi sentialiter esse signum practicum, et in­ voluntatem satis manifestam ex Scriptura, Conciliis, et Ecclesiæ traditione non pati­ fallibile gratiæ in ipsius administratione tur moras suspensionis, et dilationis a recipiendæ. Et ex hoc capite excludit con­ ditionem de futuro, quia gratia suspenda­ conditione de futuro ; sed vel in ipsa ab­ tur, ut reliqua alia Sacramenta. solutione nanciscenda est, vel nulla abso­ Crjrtzr lutio evadet, ut constat ex dictis. Præterquam quod sub prima conside­ ratione non regulatur, nisi per leges posi­ -193. Si vero inquiras quid dicendum sit Respon­ tivas, et humanas ad mutuam inducendam de hac absolvendi forma : Ego te absolvo altg^U5 obligationem inter contrahentes; at vero si Deus scit luam crastinam restilutionem ? quesiiunRespondetur de ea non satis convenire in- culæ· sub secunda non aliam habet regulam, ter Authores. Nam sunt qui prædictam quam voluntatem Christi decernentis om­ nia Sacramenta novæ legis absque ullo absolutionem ut omnino nullam succeninter ea discrimine esse signa practica, et seant, ut Coninch. p. 64, art. 8, dub. 2, coninch. infallibilia gratiæ in ipsorum administra­ conclus. 2. Aversa quæst. 12, de Pœnit. Aversa, tione, et receptione nanciscenda?. Quare sect. 4, § si demum Suarez tom. 3, in 3 Suarez, quoad hanc partem illa exceptio Matri­ p. disp. 79, sect. 9, § ex didis, quibus a monii ut voluntaria, et absque fundamento se relatis adhæret Prado in præsenti Prado, abjici debet. Si qua enim versatur diffe­ dub. 7, n. 10. Eam tamen esse validam rentia inter matrimonium, et cætera Sa­ affirmant Lugo ubi supra an. 134. Bernal Lugo, cramenta, ea quidem se tenet ex parte disp. 17,* de Sacramentis sect. 2,/ ç·β 5,i Beroaid. Λ Γ Γ1 a 13 contractus præsuppositi ; et quia ad legi­ num. 100, Arriaga, disp. 50, sect. 3. Mani-' time paciscendum, etiniendum contractum Martimon. disp. 52, sect. 4. N. Antonius “°“· non requiruntur formalia verba, sed suffi­ a Spiritu sancto de Prenit. tract. 5, nius. ciunt, vel rescripta, vel nutus, vel interpo­ disp. 2, sect. 7, num. 41. Nec dissentit siti nuntii, quantumvis longissime distent, Suarez disp. 13. sect. 3, β sed urgebis. et invicem sint incogniti contrahentes; 194. Nos autem censemus distinctione distmeopus esse ; nam vel ponitur pro conditione lioue idcirco potest quolibet ex his modis con­ tractus matrimonialis celebrari. In ratione sola scientia Dei, vel eam etiam ingredi- rdetur” a 4 228 DE PŒNITENTIA. ditur crastina restitutio, ita ut tota illa propositio se habeat ut pura conlitio ad absolvendum. Si tantum scientia Dei su­ matur pro conditione ; profecto non reddi­ tur invalida absolutio, quia cum ea sit praesens, eadem ratio militat de illa, ac de condicionibus de praesenti, atque ideo suscribendum est Lugoni, et cum ipso re­ latis. Nec in hoc sensu refragari debent Authores primæ sententiæ affirmantes con­ ditionem de præsenti non reddere nullam absolutionem. Qualiter Si vero non solum Dei scientia ingre­ scientis Sei diatur conditionem, sed etiam ipsa resticonditio- talio crastina, quo pacto adest duplex coningredi ditio æquivalenter, et quasi mixta ex una possit, de præsenti, nræsenti, et altera de futuro, quamvis ut subest scientia Dei, ita sit infallibilis, et necessaria necessitate suppositionis ; asserendum est absolutionem esse nullam, in quo etiam debent convenire Lugo, et alii secundam sententiam amplectentes. Et ratio est, quia conditio de futuro, quan­ tumvis ea sit necessaria, suspendit ef­ fectum absolutionis usque ad terminum præfixum in conditione, ut uniformiter supponunt utriusque sententiæ patroni : sed conditio quæ suspendit fructum abso­ lutionis destruit, et irritam facit absolutionem : ergo cum illa conditio sit de futuro, oportet affirmare esse adversam, et repu­ gnantem absolutioni. Quam sensum secuta CaHuma' v*^elur ^acra Cardinalium Congregatio, Congre- dum prohibuit anticipatam Missarum oblagauo. tionem pro illo, quem Deus præscit primo eleemosynam largiturum, idqne explosit ut scandalosum, et nimirum abhorrens ClemooL a vetusto Ecclesiæ more jussu Clemen­ VIIL Barbosa. tis VIII, ut refert Barbosa tom. 1 de po­ test. Episcopi allegat. 24, num. 12, vel ut inquit Lugo in præsenti num. 138, de Paul, V mandato Pauli V, ad instantiam Cardina­ Caédi Mlis de Guevara Præsulis Hispalensis. Et Guevara, ratio decidendi est omnino eaiem ; quia nec est in potestate Sacerdotis suspendere fructum sacrificii hodio celebrati, usque in crastinum; quoniam applicatio valoris vel comitatur celebrationem, vel ab ipsam præsupponitur, nec in incertum vadat. Nec etiam est in facultate ministri instruinentaliter operantis suspendere, et quasi in æquilance relinquere fructum absolu­ tionis, quem non aliter Deus decrevit ex­ pendere, nisi inedia sui Vicarii intentione; atque ideo hac suspendente effectum usque ad tempus in conditione præfixum appo­ nitur obex inlluxui, et rartsalitati divin.e, quæ est ut ita dicamus ligata, et affixa positioni Sacramenti. Porro discrimen in­ ter hanc, et illud exemplum solum stat in eo, quod in applicatione valoris Sacrificii illo modo facta non est defectus ex parte ipsius sacrificii, quia ad ejus essentiam non prærequiritur determita applicatio pro hac, vel illa persona, sed se ipso cedit in cultu Dei, et ejus valor non recte applica­ tus accrescit Ecclesiæ thesauro. At vero in appositione conditionis de futuro in Sa­ cramento redundat defectus in ipsum Sa­ cramentum, quod essentialiter postulat intentionem recte absolvendi conformem intentioni Christi ; et hæc deficit quoties appositi fuerit conditio de futuro. 195. Hinc rursus inquires : An si Sa- aù cerdos ex ignorantia apponeret conditio- Ί3*5^nem de futuro ; cum tamen vellet, ut protinus sortiretur effectum, non expectata conditione, utrum verum conficeret Sacra­ mentum? Respondetur affirmative, quo- Cc«bniam in illo casu perinde se haberet conditio, ac si non fuisset apposita, et salvaretur vera, et absoluta intentio non adversa institutioni Sacramenti. Peccaret tamen gravissime ita absolvens, siquidem ex modo absolvendi indicaret conditionatam exhibere conditionem pluribus titulis illicitam, ut asseruimus, et invalidam, si suspenderet effectum. Quia vero in facta hypothesi ex intentione proferentis non suspendebat effectum, et reipsa coram Deo erat absoluta, idcirco teneret. E con­ Alia qaæiverso vero (ut aliam interrogationem fieri lis^a solitam decidamus) si absolveret Confes- detist sarius absolute, cum intentione tamen differendi effectum pro aliqua mora tem­ poris; valeret quidem absolutio, sed non minus graviter delinqueret, et in vanum dilationem vellet, quia posito semel Sacra­ mento non est in potestate Sacerdotis pro­ trahere, aut impedire effectum illius et in prædicta hypothesi non suspenderetur. De quo videri potest Granados in præsenti disp. 6, sect. 3, n. 23. 196. Præter has quæstiunculas est et Aiien,ei graMK alia hic resolvenda scilicet : sitne licita, qsÆSt». aut valida absolutio dimidiata, et partialis? Dî^« Quod dupliciter potest iutelligi, vel ita ut sessas. sit partialis, et dimidiata ex parte formæ, et in hoc sensu nemo est, qui affirmet ; sed incunctanter docent omnes scholastici nec licite, nec valide posse dimidiari abso­ Μα lutionem. Et ratio est manifesta, quia licet absolutionis verba essentialia sint plura, 1 omnia tamen per modum unius subster- tio. nuntur DISP, III, DUB. IV. nuntur significationi Sacramentali, quæ est prorsus indivisibilis : ergo nec hæc, nec ejus substractum in ratione substracti patitur mediationem, aut divisibilitatem ; sed vel omnia debent coire ad veram, et licitam formam Sacramenlalem ; vel nihil Sacramenti formaliter permanet, si dimi­ dietur, et dividatur ejus forma. An ex Vol est sensus posse formam dimidiari, pa He ex parte peccatorum, taliter quod aliqua ^eat absolventur, aliqua vero inabsoluta rema­ nrtii- neant. Et hoc quidem aliqui locum habere lis? existimant adhuc præscindendo ab ea quæstione infra discutienda, an unum pec­ catum possit sine alio remitti, et ab alia in­ ferius etiam enodanda de peccatis reser­ vatis Superiori, qualiter vel ab illo, vel ab inferiori impendi debeat absolutio, dum quilibet pro suo Jure absolvit. His itaque Jm5. de præcisis difficultatibus gravioribus, Joan­ JWin tffiH nes de Medina Codice de Confessione, d(oM- q. 2 : De absolutione obliti non improbabi­ bite c#«l· liter sustineri posse affirmat, absolutionem tOQ. Sacramentalem non se porrigere ad pec­ cata ea memoria lapsa, sed sistere tantum­ modo in expansis seu explicatis. Tum quia nullus judex recte fert sententiam, quæ sit valida, et justa super incognita, nam Trident. ut bene usurpat Concilium Tridentinum sess. 14, cap. 2, verum alias proloquium, quod ignorat medicina, non curat. Sed Sa­ cerdos absolvens agit judicem inter Deum offensum, et hominem peccato obnoxium : ergo Sacerdos media absolutione non fert sententiam, et consequenter non absolvit de peccatis in confessione oblitis. Tum etiam, nam alias non subesset oneri pec­ cata e memoria excisa confitendi, siqui­ dem supponebantur remissa per priorem absolutionem ; et non est rationi, et æquitati consonum semel a debito absolutum subjicere obligationi iterum debitum pro­ palandi, et detegendi. 197. Alia via incessit Raphael de αώο muj Aversa q. 12, de Pœnit. sect. 4' in fine, until asserens negandum non esse dolo, et tew ’ malitia Sacerdotis posse absolutionem di­ midiari valide. Et hoc altero ex his modis, vel mentaliter limitando intentionem ad hæc peccata v. g, injustitiae, exclusis aliis contra charitatem ; vel etiam ore profe­ rendo : Ego te absolvo a peccatis sacrilegii tantummodo. Quolibet enim horum mo­ dorum limitetetur absolutio, tenebit qui­ dem quoad illa peccata a Sacerdote deter­ minata, non vero quoad alia exclusa, siquidem pœnitens bona fide præstolabatur 229 absolutionem integram ; et non est ratio ipsum cogendi ad iteratam illorum pecca­ torum, de quibus fuit absolutus, confessiosionem. Quare si aliquando ad ejus no­ titiam pervenerit limitatio Sacerdotis, admonendus erit confessionis faciendæ de solis illis peccatis, supra quæ non cecidit absolutio. 198. Neutra tamen harum sententiarum Utraqae ­ sustinenda est, prima quidem quia peri­ senten tia est culosa, et manifeste falsa, utpote quæ faisaex opponitur doctrinæ Concilii Tridentini illo rridcnt· capite 5, in contrarium allegato, ubi de peccatis e memoria excisis ita inquit : Deliqua autem peccata, quæ diligenter cogi­ tanti non occurrunt, in universum eadem confessione inclusa esse inlelligunlur, pro quibus fideliter eum Prophela psal. 18 di- Pia). 18. cemus. Ab occultis meis munda me, Domine. Ubi manifestissimum est oblita peccata virtute absolutionis dimitti, non quidem directe, quia expressa non sunt, sed indrecte ; alias non apparet qualiter possent in confessione includi. Quæ etiam fuit doctrina D. Thomæ in 4, dist. 21, q. 2, D.Thom. art. 1, dicentis virtutem clavium se directe porrigere ad abolenda confessa, et indirecte etiam oblita, et inde infert cum ad memo­ riam fuerint redacta, esse onus confessio­ nis ea subjiciendi, ut suppleatur quod defuit Sacramentali confessioni. Et ita tenent om­ nes alii Theologi contra prædictum Joannem de Medina de potestate clavium non bene merentem, ut supra vidimus, .quate­ nus sensit peccatum virtute contritionis remitti, non vero virtute Sacramenti, nisi quoad exclusionem a regno coelorum; et absque duce commentus æst absolutionem, quæ non sit reconciliativa, et hanc dimi­ diari posse judicavit, secus vero de absolu­ tione reconciliativa. Quæ quidem distinctio nemini post ipsum arrisit, cum vel non sit non vera absolutio, vel debet in recon­ ciliationem cum Deo ut in proprium sco­ pum collimare. Et hinc sumitur ratio in oppositum. Ratio ­ Quoniam juxta doctrinam Concilii, et om­ decisio nis. nium Theologorum forma absolutionis, in qua præcipua Sacramenti vis sita est, pon alium finem habet, quam Sacramentum Pœnitentiæ, quod essentialiter constituit : sed nullum est Sacramentum Pœnitentiæ, quod non sit medicinale, et de se reconcilialivum hominis cum Deo ; ergo nulla est absolutionis forma, quæ non sit re­ conciliativa. Unde sicut non admittitur in Ecclesia nisi unicum specie athoma Pie* *t- 23Ô ! ί P . L;JÏ DE PŒNITENTIA. nitentiæ Sacramentum essentialiter recon, ciliativum, ita non debet admitti absoluI tio, quæ reconciiiativa non sit. “*!snwr 199. Porro motiva in oppositum alle■■ Cestia gata levissima sunt ad pondus tamæ difficultatis sustinendum. Nam quod primo objicit facile dispellitur ex eo, quod sen­ tentia Sacramentalis directe solum versatur circa peccata in confessione expressa ; virtualiter tamen, et indirecte fertur in omnia, et quælibet occulta : sicut enim dolor ex parte pcenitentis debet detestari ne dum quæ cognoscit, sed etiam quæ ipsum latent; quia oportet esse univer­ salem, et ex motivo universali, quod nul­ lum peccatum vel formaliter, vel vir­ tualiter non excludat, consimiliter et absolutio. Cujus non est alia ratio nisi quia sive pœnitens, sive confessanus ten­ dunt, et tendere tenentur in reconcilia­ tionem hominis cum Deo medio illo Sacramento. Non est autem vera reconci­ liatio, quæ inimicitiam importatam in peccato gravi admittit. Unde Major illius j discursus, esto teneret in judiciis pure j humanis, in quibus non fertur sententia, ■ nisi juxta allegata, et probata in foro ex- j terno a cæteris supersedendo ; secus vero in judicio interno, et Sacramentali. Nec Trident, recte allegatur in oppositum Tridentini authoritas; si quidem illa propositio non cadit supra oblita, sed supra scienter ac voluntarie suppressa, ut liquet manifeste ! integram periodum referendo : Qui vero secus faciunt, et scienter aliqua relinent, nihil divinx bonitatis per Sacerdotem remit­ tendum proponunt Si enim erubescat xgrolus vulnus medico delegere, quod ignorat, medicina non curat. Et in hoc sensu expli­ cata Majori, et concessa Minori, nulla est Consequentia. Dilaitur Paris debilitatis est secundum motialterum moii- vum, ut constat ex nuper tradita Doctrina vuou D. Thomæ : quamvis enim peccata oblita remissa fuerint ex vi absolutionis; dum memoriæ occurrunt, debent subjici Eccle­ siæ ministris, cui hactenus ob memoriæ lapsum subjecta non sunt. Et id quidem non ut iterum dimittantur, sed ut supplea­ tur defectus alterius Confessionis, et Eccle­ siæ præceptum execution! mandetur, quo urgentur fideles omnia sua peccata me­ moriæ occurrentia directe absolvenda pro­ ponere. Unde graviter delinqueret, qui ea manifesta non curaret. Quare prædictam sententiam ut falsum, et singularem rejicit Prado § 2, n. 14. 200. Secundam vero sententiam, ut Seen* improbabilem refutat Suarez, disp. 31, ”^ ? Dlispisect. 1, conci. I, et merito. Nam semel bail à rtji· atque pœnitens sit bene dispositus, et Sa­ ciàu cerdos serio intendat verum conticere Sa­ eu cramentum ; nequit non absolutionem in­ Sim tegram impendere supra omnia peccata ipsi manifesta : quia omnia illius per modum unius sunt materia necessaria ab­ solutionis ; nec est in ejus potestate hanc prte illa materiam gravem seligere; sed vel omnia, vel nulla debet comprehendere; quia cum non sit arbiter, sed nudus minis­ ter Sacramenti, non illi subest potestas aliter absolvendi, quam Christus insti­ tuit, et Ecclesia docet. Constat autem ex utroque capite, nec non ex Concilio Tri- Tridwt. dentino hoc Sacramentum ordinari ad plenam, atque perfectam peccatorum re­ missionem, cujus proinde fructus est re­ conciliatio cum Deo, nulla tenus cohærens cum peccato gravi : ergo eo ipso quod Sacerdos serio absolvere intendat, et Sa­ cramentum conficere, tenetur ab omnibus absolvere, et quamlibet inter peccata se­ gregationem abigere; alioqui invalide con­ tra Christi institutionem, et Sacramenti finem procedet. ■ Si vero non serio, sed joco se gerere velit in ejus administratione, ex hoc ipso convincitur ludibrio ipsum exponere nec consequenter velle perficere, ut constat ex diffinitione Tridentini sess. 14, can, 9, τήά«ι. ubi similes absolutiones ut irritas, et nul­ las damnat. Atque ideo a nullo absolvet, quasi nullum pœnitens confessus fuisset. Nec est simile de absolutione a censuris, quæ quia non est pure Sacramentalis, ut supra diximus potest applicari uni, et non alteri censuræ ; nisi in casu absolutionis Sacramentalis mox applicandæ, ut consue­ vit præmitti : tunc enim ab omni censura debet necessario absolvi, ne impediatur fructus absolutionis Sacramentalis, quod tamen est per accidens ad absolutionem Censurarum. Ex quibus liquet, quam me­ rito summus Pontifex Innocent. XI, lawanno 1677, die 2 Martii proscripserit hanc propositionem : Licet Sacramentaliler exj»aabsotvere dimidiate lanium confessos, ralione magni concursus pernitentium, etc. lua. Maneat ergo inconcussum, et nulli du­ bitationi obnoxium, sacramentalem abso­ lutionem nec in se ipsa, nec per ordinem ad peccata valide aut licite dimidiari posse in sensu ab illis Aulhoribus intento. Quid vero dicendum sit, intervenientibus casi­ bus L)18P. Ill bus reservatis, a quibus dumtaxat superior absolvat, remittendo ad inferiorem pro non reservatis, ex infra differendis circa casuum reservationem constabit. DUBIÜM V. Utrum absolutio Sacramentalis possit valide absenti scripto vel internuntio conferri? 201. Quæstionem aggredimur satis ceiebrem, et acriter utrinque non diu ante • çg«r a Theologis agitatam, vix enim editur li[ berde hac materia, in quo illa prtecipuum non sibi vindicet locum, et merito; utpote fani. quæ est scitu dignissima, et viam sternit ad aliam, quæ de confessione non minori partium contentione discutitur, imo aliqui unam alteri ita annectunt, ut unam et eandem esse velint, cum tamen res sit diversa. Ut ergo expeditius difficultatis scopum attingamus, non abs re esse cen­ semus quid de illa inter partes circumfe­ ratur, et invicem reponatur, auscultari. Porro veteres Theologi tam subobscure it illi. locuti fuerunt, ut partem affirmativam te­ Snfiz nuisse videantur, et eis ascenset P. Suarez 18, sect. 3, η. 2. D. An- in præsenti, disp. . 18». D. Antonin. Turrecremata, Paludanum, Îîiretra. utrumque Soto, quasi licitam aliquando autumaverint absolutionem absentis. TdfitUque enixius prosequuntur ex recentioribus Kg ejusdem Societatis Theophylus Raynaudus P.j’^'in dissert, de epist. confess. P. Tyrso »» tom. 3. Select, disp. 35, sect. 1. Matheus Asoya in suis Selectis disp. 6, de forma absolutionis, quibus præluxit Fagundez di­ cens banc opinionem de absolutione ab­ sentis in eodem sinu Prædicatorum, et Thomistarum natam, adultam, et extinclam fuisse, qua phrasi illius originem, cursum, et occasum in Patres Dominicanos, refundit quasi non alii illi fuerint prodromi. Verum relatos D. Thomæ discipulos, et alios ab eo crimine (si verum crimen est, et non magis laude dignum, adhuc proprias opiniones a vero deviantes confundere ac i ^sepelire) vindicat Martinez de Prado tract. k ’de Confess. q. 3, dub. 1, § V, expensis formalibus eorum verbis: et ante illum Arauxo, Joannes a S. Thoma. Gonet. hie ac tandem Vincentius Baronius 1 p. suæ I ? Theologi» Moralis, disp. 1, sect. art. 3, ,*■ reclamaverant ex adverso reponentes aliquorum veterum (non Thomistarum) «· eam sententiam de absolutione licita, et ■ Sutos DUB. V. 231 valida absentis pridem abolitam, in Hispa­ niam redivivam, ct e cineribus suscitatam apud P. Societatis pullulasse, et ut testa­ batur P. Dufay tract, de Pœnitentia, præ- P. D'Jdicta sententia non solum privatim in ! Collegiis, utputa Vallisoleti, Salmanticæ, : et Compluti tanquam sanior e suggestu dic! tabatur, sed etiam luci publicæ data fuerit ' ab Henrico Enriquez in sna Summa mo­ Henri­ quez. rali, et deinceps a P. Emanuele Saa in Ema ­ ejus Aphorism's Antuerpi® anno 1599 et nuele postea Lutetiæ anno sequenti, cujus verba • Saa. refert Gonet in præsenti. Addit vero Joan­ Gonei. nes a S. Thoma eo rem perductam fuisse, S.Thoni.I ut ea sententia ad praxim, et fideliam usum redigeretur, ut rumor erat. Et hoc in causa fuit Clementem VIII adeundi, clemens ipsumque de hac re consulendi, ut ejusdem VIIfperemptorio judicio, ac sententia lites, et contentiones in dies succrescentes seda­ rentur, et quid in re tam periculis obnoxia, quam fidelibus necessaria, tenendum foret, statueret, ac ex cathedra determinaret, uti factum esse constabit ex infra subjiciendo decreto. 202. His circa quæslionis notionem ci­ Discre­ tio tra præjudicium partium auditis ex ipsis- hujus met Authoribus inter se dissidentibus, ut quæslioab difficultates inter se discernamus animad­ nis alia. vertendum duximus aliam esse hanc diffi­ cultatem ab ea, quam alioqui versant de absolutione moribundi, qui vel nullum signum contritionis dedit, vel si aliquod exhibuit non fuit in præsentia sacerdotis, sed eo absente : de quo proinde non illi queit constare, nisi ex testimonio) fide digno, et relatione adstantium petitioni confessionis. Hæ enim duæ quæstiones male confunduntur, et non melius hic pertractantur, quando quidem altera perti­ net ad tractatum de confessione, ubi pro­ priam sedem habet, siquidem istius nodus non revocatur ad absolutionem, sed hujus vi ae efficacia supposita, reducitur ad con­ fessionem ipsam, an nimirum sufficiat, quod confessio fiat per relationem adstantium, præsentibus pcenitente. et sacerdote, vel non? vel casu quo nullum signum con­ tritionis dederit morti proximus, et ratio­ nis impos; an sit absolvendus, necne? Quod quidem longe diversum est a puncto præsenti, ut ex ipsis terminis liquet, de absolutione in absentem directa, sive ea sit per nuntium, sine per epistolam, uti fieri solet absolutio a censuris. Nam quid­ quid sit de morti proximo, elingui, et sen­ sibus destituto, an sit, vel non sit absolu- I 3 : : τ 1 23? 1 DE PŒNITENTIA. tionis capax ob defectum confessionis extern», quam aliqui sentiunt desiderari formalem, alii sufficere autumant, vel virtualem, vel interpretativam, de quo infra, adhuc superest ambigendi locus : an semel confessus, vel per se ipsum, vel per epis­ tolam, aut internuntium, absens tamen a Sacerdote possit absolutionem accipere. Et hic est nervus totius difficultatis quæ ad Ctaaeas Clementem VIII delata est. et quæ ad VHf. praxim reducebatur quoad partem affir­ mativam. DiscrdEt quidem rem ita esse convincitur se­ hor.is nhn. quenti discursu, nobis evidenti. Nam si ea necessitas intercederet inter illa dubia, quam juniores intentare præsumunt ; tam certum esset absolutionem posse absenti conferri, sive in scriptis, sive per nun­ tium, quam est certum posse, et deberi impendi morti proximo impoti confitendi, vel signum aliquod exhibendi, quod tamen protulit in absentia sacerdotis : sed est omnino certum, et communiter receptum hominem in eis angustiis constitutam posse, et debere absolvi adveniente sacer­ dote, et pœnitenti præsenti : ergo etiam erit omnino certum posse et debere abso­ lutionem conferri absenti, sive per litteras, sive per internuntium^ Major nequit ne­ gari, nisi affirmando quod intendimus, uon esse connexionem necessariam inter illas difficultates. Minor vero constat ex Cârtbà’ C°nos. decisionem esse debere magis universa­ lem, et independentem a casibus particu­ laribus, quales sunt illi de morti proximo, et sensibus destituto, vel aliter impedito ad confitendum adhuc Sacerdote præsenti. Si quidem quæstionis titulus non restricte, sed amplius procedit, et porrigitur ne dum ad ægrotos, sed etiam sospites nulli in­ firmitati obnoxios, quicumque illi sint, dummodo absint a sacerdote. Unde prius constare debet, an possit, vel non possit in absentem absolutio ferri, et deinceps juxta hanc determinationem particulares casus debent resolvi, supposita tamen sem· per Sacerdotis absentia ad actualem abso­ lutionem Si enim hæc non supponatur, ut in casu moribundi non supponitur, quin adstruitur præsentia, non comprehen­ ditur præsenti diflicultate. Pro cujus-deci­ sione sit. Vera difficultatis resolutio. 203. Dicendum est nullam esse ab- Ven SfOWsolutionem Sacramentalem absenti quo­ tii. ’ ■ modo traditam, vel per rescriptum, aut epistolam, vel per internuntium. Hanc conclusionem, quam ut indubiam semper sectari sunt discipuli D. Thomæ (quid­ quid alii intendant), ut omnino certam amplectuntur omnes Theologi post decre­ tum Clementis octavi mox subjungendum, quo eam ex cathedra definivit. Et colligi- Dedotitur efficaciter ex doctrina Concilii Triden- Λ' λtsr?x ■ · 1*·A tini sess. 14, cap. 2, ubi docet post Bap­ tismum crimine aliquo contaminatos sisti debere ante tribunal Pœnitentiæ, ut per j Sacerdotis sententiam liberari possint : ergo sentit Concilium præsentem esse dei bere absolvendum ; alioqui enim non ju­ beretur sisti apud judicem ; cum confessio queat fieri per nutus et signa aliqua ex­ terna, quin verba formalia proferantur, ut mulis accidit. Nec apparet ratio, cur pœnitens debeat esse præsens ad confitendum, et non sit etiam præsens ad beneficium ab­ solutionis, a quo reportat commodum; cum tamen in confitendo illud non subeat, sed potius angorem, et tristitiam. Constat autem Concilium exigere præsentiam realem, et physicam pœnitentis, dum jubet eum sistere ante sacerdotem : ergo simili­ ter jubet præsentiam Sacerdotis ad absol­ vendum, subindeque sicut nulla est con­ fessio absentis ex mente Concilii, nulla etiam erit absolutio, quæ non feratur in præsentem. Id ipsum docuit D. Thomas in 4, dist. D>T)103, 16, q. 3, art. 4, asserens : Dlilius esse in extrema necessitate confiteri laïco præsenti. quam DISP. III. DUB. V. quam sacerdoti absenti. 8i autem Sacerdos absous valido posset absolvere ; id quidem non esset utilius, quando quidem vere I absolveretur ah illo; et a Laico nullam : accipere posset absolutionem : ergo ex mente D. Thomæ nec confessio, nec abl, solutio factæ in absentia sunt validæ, et sacrainontales. Ttwh)· 201. Deinde probatur ratione TheoloI K g>ca· Quoniam Sacramentorum formæ, nec setius. licite, ne valide conferuntur, et applican­ tur, nisi juxta Sacramentorum institutio­ nem ex Christi voluntate præscriptam, et perenni Ecclesiæ usu observatam, ut ex se I liquet : sed de institutione, et essentia I hujus sacramenti est, quod absolutio imI pendatur, et applicetur reo præsenti : ergo r tam illicite, quam invalide applicarentur, . et impenderetur absenti. Consequentia constat, et Minor ad quam revocari potest I difficultas ex pluribus capitibus probatur. I Primo quia absolutio est, et esse debet ' actio Sacramentalis, alioqui enim non ea conficeretur Sacramentum Pœnitentiæ, contra id quod intenditur. Actio autem Sacramentalis et omnium præcipua nequit absenti applicari, ut constat in omnibus aliis Sacramentis, quibus repugnat in ab­ sentem ferri; non enim Baptismi, Con­ firmationis , Ordinis, aut Lucharistiæ formæ, materiæ, applicari possunt, quæ physice præsens non sit. Nec ab hac re­ gula excipitur matrimonium ob supra ' . dicta. Esto tamen illi hoc privilegium con­ cedatur ob speciale, et ipsi propriam ra; tionem contractus naturalis ; non inde recte trahitur argumentum ad cætera Sa­ cramenta, atque ideo nec ad Poenitentiam, ut constat ex dictis, quin imo vice versa arguendum est efficacius a pluribus Sa­ cramentis ad unum. Tum etiam quia Pro­ nomen Te non importat minorem præ­ sentiam, aut demonstrationem, quam pronomen Hoc, ut constat etiam a paritate aliorum Sacramentorum, in quibus illud pronomen postulat eamdem physicam præ! sentiam demonstrativam, ac in Eucharis1 tia pronomen Hoc. Sed forma Eucharistica in mate nam absentem physice relata est contra Christi institutionem, atque ideo nulla, ut omnes asserunt, et asserere teI nentur. Ergo similiter dicendum est de i forma absolutionis, de cujus essentia est i illud pronomen explicare. Tum præterea ; ex ratione judicii Sacramentalis pro foro interno, de cujus ratione est, quod pœnitens sit simul reus, actor, et testis, quod 233 illi pro se, et contra se credatur et judex audiat, exquirat, dubitet, et interroget, donec parveniat in cognitionem causæ, et dispositionem, ac voluntatem pœnitentis exploret, dum actu absolvendus est. Hæc autem omnia nequeunt innotescere Sacer­ doti in absentia absolventi, et ut alia omittamus, qualiter dignoscere poterit, sitno actualiter peccans absolvendos? vel an retractaverit voluntatem? vel ab occasione destiterit? et alia sexcenta, quæ ignorare non debet, et quantum fas est homini, perspecta habere Sacerdos in absolutionis prolatione. Tenere ergo et cum periculo irritum faciendi Sacramentum absentem absolveret. 205. Huc maxime accedit perpetuus Ec- Usus clesiæ usus : nam ut docet D. Thomas 22, E^æe" q. 10, art 12, ipsa doctrina Catholicorum quem Doctorum ab Ecclesia authoritatem habet:7 DUIT quare Concilium Tridentinum sess. 14, D.Thom. sæpe in hoc opere allegata, et alleganda c?DP“c,t cap. 5. non aliunde probat confessionis tum. Sacramentalis necessitatem pi o hoc Sacra­ mento, nisi ex ipsius institutione prout ab universa Ecclesia intellecta, et universali­ ter recepta. Hæc enim est certa, et infalli­ bilis veritatis regula, et idcirco D. Thomas D.Thom. ubi nuper docuit magis standum esse aulhorilali Ecclesiæ, quam authoritali, vel Augus­ tini, vel Hieronimi, vel cujuscumque Docto­ ris. Constat autem nunquam fuisse in Ecclesia universali usum absolvendi sacramentaliter non physice præsentem; nec hoc modo fuisse intellectam Sacramenti institutionem ergo signum manifestum est semper ut illicitam, et invalidam habitam fuisse ab Ecclesia talem absolutionem ; quidquid sit de hoc, vel illo Authore aliter opinanti, quem forte invincibilis ignoran­ tia juris quoad illicitum excusaverit; quod nostra nec refert, nec definire incumbit. Major hujus discursus est certa, Minor, quam forsan aliqui non adeo veram cense­ bunt, constat a posteriori, siquidem quam primum ad Ecclesiæ notitiam pervenit hu­ jus Sacramenti usus inter absentes, contro­ versiam magna utriusque partis contentione inter Ordinis Prædicatorum Theologos, et Socieiatis, summus Pontifex ad se advoca­ vit, ct re mature, et ut par erat, auditis aliorum Ordinum doctissimorum suffragiis, hinc, et inde librata, ex cathedra litem di­ rimens ejus probabilitatem, si qua illi erat, abrogavit, et ad usum redigi prohibuit se­ quenti decreto, quod ad litteram transcri­ bimus. DE PŒNITENTIA. Decre­ Die 20 mensis Junii, anno a Nativitate tam PcmiiC* Domini nostri Jesu Christi 1602, m generali fiam. congregatione S. Roman*, et universalis Inquisitionis habita in Palatio Aposlolico in monte Quirinali coram SS. Domino nostro Clemente divina procidentia Papa VIII. Pro­ posita quxslione, utrum liceat per litteras, seu internuntium Confessorio absenti pec­ cata Sacramentaliter confiteri, et ab eodem absente absolutionem oblinere? Sanctissimus Dominus noster, auditis votis Patrum Theo­ logorum, et re cum Illustrissimis, et Reve­ rendissimis Dominis Cardinalibus, contra hxreticam pravitatem generalibus Inquisito­ ribus, mature, ac diligenter considerata, hanc propositionem, scilicet licere per litte- j ras, seu internuntium, Confessario absenti peccata Sacramentaliter confiteri, et ab eo- > dem absente absolutionem obtinere, ad mi­ nus uti falsam, temerariam, ct scandalosam j damnavit, ac prohibuit : przcepitque, ne deinceps ista propositio, publicis, privatisque lectionibus, concionibus, ei congressibus do­ ceatur, neve unquam tanquam aliquo casu probabilis defendatur, iniprimulur, aul ad I praxim quovis modo deducatur. Quod si | quis illam docuerit, defenderit, aul impri- I mis fecerit, aul etiam de ea disputative | tractarent, nisi forsan impugnando, vel ad ξ praxim sive directe, vel indirecte deduxerit, I prxler excommunicationem lalx senlenlix, ’ quam ipso facto incurrat, et a qua non possit, pr&ter quam in articulo mortis, ab alio, ! quacumque etiam dignitate fulgenti, el I S. Ilomanx Ecclesix majori Panilenliario, 1 nisi a pro tempore existenti Romano Ponti­ fice, absolvi, aliis etiam panis arbitrio infii- ΐ gendis subjaceat. Ex quo manifeste liquet j in Ecclesia universali, nec permissam, nec toleratam fuisse illam sententiam ; non I enim ita severe iu illam supremum Caput , animadvertisset, si eam aliquomodo pro- I habilem, et praxi dignam existimasset : et ut amplius non serperet, sed penitus obrueretur, et sepeliretur, eam absolutio­ nem invalidam prorsus declaravit. Quod abs dubio jam pnestitisset, quovis tempore illi proposita esset ea quæstio ; non enim dogmaticæ propositiones temporum vicis­ situdinem experiuntur ; licet quandoqui­ dem dissimulate in libris terantur, donec ad Lydium lapidem deferuntur, et earum pondus examinatur. Sinhtra 20G. Hoc ictu perculsi illius sententiæ *°tai!oC" quem non poterant in totum de1 ’ clinare; linire tamen agressi sunt dicendo summum Pontificem ea censura solum damnasse illam propositionem ; non quia invalida, sed quia illicita erat sive confes­ sio, sive absolutio in absentia facta. Cæterum hæc explicatio non invaluit, sed ipsismet Authoribus displicuit; quan­ doquidem si dumtaxat foret prohibita, quia illicita, non vero quia nulla ;· saltem ' in aliquo casu summe urgenti posset reddi licita : sed summus Pontifex diserte asse­ ruit in nullo casu esse probabilem, subindeque nec licitam, nec quovis modo ad praxim debere reduci : ergo non tantum censuit esse illicitam, sed etiam nullam, et invalidam, et utroque modo illam præscripsit. Unde hac expositione omnino posthabita, Ah Su­ fidentiusarripueruntaliam, quam primo tra- P.1 rf: didit P. Suarez in præsenti disp. 21, sect. 4, ,eipêjiubi docuit mentem Pontificis fuisse damnare W. totam illam propositionem copulativam, non vero êjus partes divisive acceptas : quasi esset sensus prædicti decreti, illicitas, et invalidas esse confessionem, et absolutio­ nem in absentia factas ; non vero esse illi­ citam semper, et invalidam Confessionem factam absentia, dummodo absolutio ob­ tineatur a Sacerdote præsenti : nec simili­ ter erit nulla absolutio facta absenti, dum­ modo confessio facta fuerit ipsimet Sa­ cerdoti præsenti. Fundamentum fuit, quia conjunctio et copulat, et non disjungit ex­ trema copulata. Et cum quæstio proposita esset : Utrum liceat per litteras, seu inter­ nuntium Confessorio absenti peccata Sacramentaliter confiteri, et ab eodem absenti absolutionem obtinere. Summus Pontifex solum damnavit hæc extrema ut copulata, nimirum absolutionem, et Confessionem in absentia factas; non vero divisive, seu disjunction accepta ; alioqui nunquam li­ ceret, nec valeret confessio facta in absen­ tia Sacerdotis; quod esse falsum constat in morti proximo, et sensibus destituto, quem esse absolvendum docuit idemmet Pontifex de illo casu interrogatus. 207. Verum ista expositio tantum ab­ Non fuit, ut animos aliorum Theologorum ex lit adverso instantium sedarit, quod potias litCS eipûsiimpulit ad eam diruendum, et ut extortam, iiobî. et supremæ determinationi adversam ite­ rum Bomam deferre. Et merito quidem, Rejici­ nam ea semel admissa, penitus elidebatur tur. decretum Pontificium ; cum non minora, nec absurdiora imminerent pericula ex ab­ solutione facta in absentia, vel confessione itidem exhibita, adhuc divisive, quam ex illis simul acceptis ; nec magis consuleba­ tur D18P. Ill, DUB. V. tur institutioni, et veritati hujus Sacra­ menti, prout erat in Ecclesia receptum in confessione, et absolutione divisive, quam in illis copulativo, licet clariora essent copulative acceptis, quam disjunction. Ctfiir. Præterquam quod, si summus Pontifex tantummodo proscripsisset copulativam il­ lorum extremorum, quælibet illius pars divisive ah alia esset vora, licita, et valida saltem in casu urgentis necessitatis, ut de se liquet. Atque ideo tam licite, quam va­ lide posset quis confiteri dum Romae de­ geret, quam qui absolveret Parisiis exis­ tais Romam profectum. Quid enim vetaret me confiteri Rom» per litteras cum Petro Parisiis vivente, quo ergo absolvendus pergerem in vi confessionis per litteras Romæ factæ? Et e converso me Parisiis viventem absolvere Petrum existentem Romæ, cujus ibi confessionem audieram. Hoc enim negari non posset si illa expo­ sitio teneret ; si quidem neutra illarum damnata fuerit secundum se, et seorsim accepta. Sed quis non videat quam lata aperiebatur janua qualibet occasione ac­ cepta, confitendi cum absenti, vel ab ipso absente absolutionem per litteras reci­ piendi, et plurima alia absurda devorandi contra institutionem, et usum ab Ecclesia, et in Ecclesia fidelibus observatum, et receptam ? Quare ipsemet Clemens VIII, prædictam interpretationem male accipiens jusi» ejus Authorem Romam vocari jussit, et ex ejus libro illam radi, et expungi simul com tota illa sect. 4, præcepit, uti factum fuisse constat ex testimonio authentico Notarii S. Inquisitionis Licentia Michaelis de Velasco Salmantic» subscribentis in ipsomet 4, tomo impressionis Conimbricensis 31. Martii anno 1606, eam quæ vidisse, et prædictum tomum ita expunc­ tum, et correptum in nostra bac Salmanticensi bibliotheca servari fidem facimus. P.Tyr- Quod ideo sub hac firmitate attestamur, H. H‘ quia apud aliquem illorum offendimus prædictam sectionem in illo libro deside­ rari, quasi minus bene expunctam, aut in­ curia typographorum omissam. Alia 208. Sed adhuc illi explicationi insisaar· ptüM tentes, respondent prohibitione, seu exiwj. punctione illa a prædicto libro, non lædi sententiam P. Suarez ; siquidem Pontifex eam sententiam minime sua probabilitate expoliavit; quia non ob aliam causam id præcepit, nisi quia nolebat, ut ipso vi­ vente. ejus Bulla ab alio declararetur, ut As-jj. probat Amicus disp. 11, n. 61, ex ipso 235 Clemente, qui sufficienter post, suam mentem declaravit vivre vocis oraculo : nam rogatus, an moribundus, qui ante adventus Sacerdotis signa contritionis os­ ten lit, si deinde obmutuit, debeat a Sacer­ dote præsenti Sacramentaliter absolvi ? Respondet, debere; quin et se illum abso­ luturum, et insuper Parochum aliter fa­ cientem puniturum ; nec talem casum suo decreto comprehendisse ut Cardinalis Bel- Cardi­ nalis larminus, et Archiepiscopus Armacanus Beflarse ab ipsomet Pontifice audisse testati sunt rnin. ca­ anno 1608, die 16 Aprilis. Ita fere ad Arma nus. verbum P. Tyrso supra laudatus sect. 2, so. et ante ipsum Theophyius Raynaudus, TneoAmicus, et novissime Moya. phylus Unde validum existimant confici argu­ Ray­ naud· mentum pro sententia, et expositione Moya. Suarez. Nam si semel moribundus potest absolvi a Sacerdote, qui ejus peccata non audivit, solo testimonio illorum qui ad­ fuerunt, dum signa daret; pariter absolvi poterit, qui scripto sua peccata sigillatim exposuit, cum litteræ fidem faciant dispo­ sitionis pœnitentis aliter jam non potentis se explicare. Cum ergo primum sit de mente Pontificis, plane conficitur secun­ dum ipsi non abversari, atque ideo pro­ babilem remanere post prædictum decre­ tum expositionem adductam a P. Suarez, et sententiam illi innixam. Et hoc idem argumento est non illam expunxisse Pon­ tificem, quia falsam, et propnæ ipsius menti adversam, sed quia noluit ab alio, quam a se ipso suam mentem exponi, et Bullam a se editam declarari. 209. Verum dum ista perlegimus, et Falsa luci public» donata conspicimus, absit _esl bæc omnino, ut interpretandi licentiam , et tatio. conjecturam probemus. Hac enim inter­ pretationis regula servata, quod decretum, quæve Superiorem prohibitio integra per­ maneret? Quas conjecturas quis non pos­ set aggerere ad propriam sententiam in­ demnem servandam, si semel licitum esset affirmare aliquando Pontifices ita se gerere, quod proscribant explicationem ; non quia falsam, nec propriae menti adversam, sed quia nolunt eorum sententias ipsis viven­ tibus ab aliis exponi, et adhuc legitime interpretari? Prolecto, qui ita respondet, non bene consulit sincero veritatis zelo, quem in supremo Ecclesiæ capite par est revereri, et ut bene animadverit Vincen- ViQceute tius Baronius sect. 4, § 3, minus habet Baron, detractam Clementis famam, et veritatis curam, quam unius Authoris, correctam ' i 236 DE PŒNITENTIA. sententiam. Quid enim piaculi habet cui­ I lens prædictam expositionem per hæc libet, quantumvis superiori sententiæ ve­ 1 verba : Sanctissimus decrevit extorno 4, P. I ram intelligentiam apponere, sanumque Suares Jesuilx ir. 3 p. S. Thomæ disp. 21, ' sensum in publicum edere? Vel ergo male de Confessione, sectionem quartam, cui litu' exposuit Suarez, vel Clemens male se Ius esi : Utrum de necessitate confessionis | gessit in ferenda contra eum sententia? sit, ut pœnitens Sacerdoti absenti imme: Sane ex hoc dilemmate absurdior est se­ diate, et per se ipsum revelet peccata sua? cunda, quam prima pars; atque ideo fa­ totam esse amovendam, nec aliam ejus loco teri oportet, recte prohibuisse Pontificem, subrogandam. non solum absolutionem, et Confessionem 211. Ex quibus luce clarius est non ideo in absentia collective, sed etiam divisive, abolitam, et rasam illam expositionem ut illicitas, et invalidas ; quas tamen Pa­ fuisse, quia vivente Pontifice factam; sed ter Suarez aliquando licitas, et validas di­ quia falsam, et minime cohærentem menti visim sumptas affirmabat, et affirmare co­ Pontificum : atque ideo tam collective, gebatur in vi expositionis. quam divisim esse damnatam, et pros­ Dfmons210. Et quia res est facti, operæ pre­ criptam illam propositionem. Unde mi­ tmur existtium est testimonia, nulli tergiversationi rum est post tot prohibitiones, et iteratas i tionis obnoxia in medium adducere, et sic per censuras non ab uno solo Clemente (quod falsius. suas partes traditam solutionem refellere. sufficiens erat) sed etiam a Paulo V, nec c^eBS Qu°d ergo Clemens VIII responsionem in una tantum modo congregatione gene­ P. Suarez non ex motivo prædicto, sed ex ralis Inquisitionis coram Sanctissimo, sed Aiiod opposito expungi, ac radi jusserit, constat in secunda, et tertia de eadem re habitis^ decretum contra evidenter : siquidem post obitum Clemen- I adhuc subsistere velint praelaudari Theo­ P. Sw* tis, causa P. Suarez iterum ad Paulum V logi, et orbi obtrudere intendant, non esse m adversum Pontificum decretis, quod ipsis editum delata, et omni cura hinc et inde contro­ a Pau­ versa, editum, ac promulgatum est se­ decretis diserte prohiberi constantissimum lo V. quens decretum : Zhe 4 Julii 1605, propo­ est. et ita certum ut facilius creditu esset sita causa P. Frar.cisci Suarez Jesuit æ, el non fuisse aut Clementem VIII, aut Pau­ consideratis iis, quæ scripsit torn. 4, in 3 lum V, vel saltem talia decreta non edi­ p. S. Thomæ, sect. 4, disp. 21, interpre­ disse, quum quod in illis ea expositio su­ tando decretum felicis recordationis Clemen­ gillata non fuerit. Quo circa consultius coajil· tis Papæ Ylll, die 20 Junii 1602 : quo Cardinalis de Lugo, Martinonus, et alii non damnavit hanc propositionem, videlicet, pauci minime verentur in utroque sensu iwraii licere per litteras, seu internuntium Confes­ a sententia Suarez desciscere, et nullate- Cjr^w’ sorio absenti peccata Sacramentaliler confi­ nus admittendam affirmare. Unde falsum Lugo, teri, el ab eodem absolutionem oblinere : ac est, et neutiquam sustinendum summos etiam mature discussis iis. quæ idem P. Sua­ Pontifices Suarez sententiam sua probabi- etii’i. rez adduxit in defensionem suæ interpreta­ litate non expoliasse, ut indubie assere­ tionis, auditis volis Illustrissimorum Domi­ batur. Nec certior est conjectura de facta norum Cardinalium, Sanctissimus decrevit prohitione propositionis, non quia falsæ, dictam interpretationem non subsistere, et sed quia vivente Pontifice adhibitæ ; alioideo amovendam esse ab ejus libris, juxta qui enim nulla esset tam rigida prohibi­ decreta alias facta a felicis recordationis tio, ut supra innuebamus. Clemente Papa V]H, de quibus in actis S. Non est solidior secunda, nimirum Pon- Smiii Decre­ Officii. Huic tam express® prohibitioni, tificem suam mentem declarasse in absotum lutione moribundi sensibus destituti, quem pars tertium qua clarior desiderari non poterat, acces­ Sacra sit aliud edictum 20 Julii ejusdem anni i tenetur sacerdos absolvere ex adstantium Congre­ libroυ r. P. Suarez testimonio. Nam hæc difficultas longe alia gationis sub tenore sequenti : Ex tiui Λ idem. Jesuitæ tom. ad 3 p. disp. 23: sect. 1, I est a sententia P. Suarez, ut ad qutetionis num. 12, amoveantur infr a scripta verba, limen supposuimus, et probavimus, de videlicet. Atque ex hac resolutione, etc., usque quo rursus infra tract, de Confessione, in absentia Confessoris. Idem P, Suarez cor- I ubi eam prolixius examinabimus. Idque Uliimum rigat suum librum et antequam evulget, I evidentius quacumque alia probatione liCiSMra ostendat huic Congregationi. Ac tandem ! quet ex ipso facto Pontificis ; qui quidem Contre- in eadem congregatione generalis Inquisi- I consultus circa absolutionem moribundi, gdecre- tionis die 18 Augusti expeditum fuit ter­ I respondit fore absolvendum, el male actutum. !tium decretum penitus, ac radicitus evel- I rtim (fides sit apud Tyrsum) qui non absol­ veret ; DISP. Ill, DUB. V. 237 veret; cum tamen semper perstiterit in tutum, ul non lanium non valeat peccati censura contra P. Suarez, nec illam us­ ullius confessionem facere, sed nec illius suae quam verbo, et scripto revocaverit, ut voluntatis signum aliquod in prxsenlia illius constat ex testimonio Armacani, quod re­ exhibere ; possit nihilominus ex notitia per lerunt Dicastillo, Lugo, el alii. Ibi enim testimonium aliorum accepta de signo ante proponitur duplex qmestio, quarum primæ adventum suum exhibito, eum sacramenlali­ respondetur affirmativo, et eatis consone ter absolvere^ En status quæstionum, easacris Canonibus et Conciliis supra alle­ rumque notissimam differentiam ; quin gatis; secundæ voro negative ut melius inter se confundi, et permisceri possint, illius testimonii verba monstrabunt, quæ et debeant, nisi luci tenebras offundendo. subjungimus. Sed non est minus distincta resolutio, 212. Occurrente casu, quo quispiam, etiam quam Illustrissimus Armacanus prosequi­ tatoa-silunc demum, quando videat se in peri tur hoc verborum tenore. tiaa· culo Vila constitutum, declarat, sive voce, Quæ cum ita se habeant. Clemens VIII Qualiter sive scripto, sive alio quocumque signo exte­ decrelo suo merito damnavit, ac prohibuit, 'gDat' riori se velle Sacramenlaliter confiteri : si su­ quod in prioriquxstione proponebatur, scili- Artnaperveniens postea confessorius reperiat eum cel licere per litteras, seu internuntium Con- resolwu magnitudine periculi, in quo incidit, ita ag­ fessario absenti sacramenlaliter confiteri, gravatum, ut licet adhuc spiret, tamen nec hoc nimirum sensu, ul sic facta confessio confessionem facere possit, nec in prxsen­ censenda sil sacramentalis : eaque damnatio, lia. illius dare ullam significationem volun­ ac prohibitio conformis csl doctrinae Concilii tatis confitendi, quam antea declaravit se Tridenlini, in qua traditur, quod Christus habere. Quærilur, an possit nihilominas eun­ dominus eos, qui se post Baptismum crimine dem Confessorius Sacramenlaliter absolvere? aliquo contaminaverint, ante tribunal Sa­ Pro solutione istius casus, quæ el confor­ cramenti Pœnilentiæ tanquam reos sisti vo­ mis plane sit antiquis Canonibus, el nomina- luit. Hinc jam manet subruta prima illa lim doctrinae S. Leonis Magni episl. 91, ad sententia independenter ab alia moribundi, Theodorum Forojuliensem Episcopum, et pa­ ad quam perveniens Armacanus sic prose­ riter in nullo dissentiat a decreto, quo Cle­ quitur immediate, et absque ulla verborum mens octavus prohibuit, el damnavit hanc interpositione. propositionem ; * licere per lileras, seu inter­ Sed· quoad posteriorem quaestionem, cum nuntium a Confessorio absolutionem obli­ non tantum sit certissimum, Clementem Pon­ nere. * Observandum est esse rem distinctam tificem non intendisse damnare, seu prohi­ bere, quod quispiam per litteras, seu inter­ confessionem sacramenlalem, et voluntatem, seu votum, aut desiderium sacramenlaliter nuntium confessario absenti declaret se velle conflendi : id est, confessionem ejusmodi re ei confiteri, ideoque eum accersal ut prxipsa faciam, vel attentatam, el tantum in senti confiteatur ; sed etiam mihi semper volo, seu desiderio habitam. fuit persuasissimum, quod incidente casu, Rursum votum, seu desiderium ita confi- qui in quxstione illa exprimitur, Confessa­ lendiposse esse, vel internum tantum, quod rius superveniens possit, ac debeat Sacraproinde solius Dei judicio sit subjectum, vel mentaliter absolvere juxta antiquos Canones, exterius etiam signis declaratum per quæ et nominalim juxta doctrinam S. Leonis innotescat confessorio, eum qui absolvendus Papæ in citata sua Decretali, in qua quod est, ejusmodi desiderium, seu votum habere, agat de Sacramenlali absolutione etiam in­ sive illa sint exhibita in prxsenlia ipsius tellexit S. Thomas 3 p. q. 84, art. 3 ad 2. Confessorii, ita ul ab ipso audita sint, vel Hoc ipsum privatim communicavi Clementi visa, sive in ipsius absentia, ita ul non, nisi Pontifici, idque. postquam in officio S. In­ per testimonium aliorum, qui audierunt, vel quisitionis improbata essel interpretatio sui viderunt notitiam de illis acceperit. decreti a Theologo quodam facta, tanquam Quam ob rem sunt distinclx quaestiones, non essel in eo damnata, ac prohibita utraque tsita, quarum una proponebatur : Utrum liceat per divisim pars propositae quaestionis : ac res­ litteras, seu internuntium Confessorio ab- pondit mihi sua Sanctitas, non fuisse sibi senti sacramenlaliter confiteri? Altera adhuc propositum damnare, seu prohibere quod quxritur : An quando aliquis in absentia absolutio Sacramentalis impendatur inci­ Confessorii declaravit aliquo signo exteriori denti casu expresso in posteriori illa quaes­ se velle sacramenlaliter confiteri, si super­ tione. (Non vero addidit se illum absolutu­ veniens Confessarius eum inveniat ita consti­ rum, et in Sacerdotem non ita facientem « I/ 538 DE POENITENTIA animadversurum, ut ex hoc Illustris­ illa expositio, eam connexionem latuisse : simo Archiepiscopo, et Bellarmino refert ergo si expositione illa damnata, obligatio­ P. Tyrso post Amicum, et alios) sic testor nem absolvendi moribundum sensibus des­ anno 1624. 6 Junii uti adhuc feci ante an­ titutum approbarunt, argumento efficanas aliquot Pelrus Lombardus Arthiepis- ciori est ex una aliam inefficaciter deduci, capus Armacanus Primas Regni Hibernia:. et consequenter non adeo valide, ut ipsi Qoa (Me 213. Quod quidem testimonium, ne ali- clamant, ex sententia moribundi ad expo­ labor cujus fraudis arcesseretur, asserit Dicas- sitionem Suarez arguitur. Alia (et a priori) itat tillo de Pœnit. disp. 9, dub. 9, a praedicto ratio disparitatis est, quod licet ad veritaBiam. tem hujus Sacramenti intervenire debeat, Dkas- Armacano propria manu signatum datum tilJd. fuisse P. Francisco Florentino, etP. Leo­ et confessio ex parte pœnitentis, et abso­ nardo Lessio tunc temporis Romæ degen- lutio ex parte ministri, sine quarum aliqua t bus, et inde exemplaria missa ad aliquos j nullum erit Sacramentum ; aliter tamen, Coninth. Theologos Lovanienses, testatur Coninet aliter : nam ex parte formæ requiruntur cbus opusc. de absolutione moribundi. determinata verba formalia, et modo hu­ Pono ex illo constant, quæ ad efficaciter mano prolata, ut ex supra dictis constat. evertendam præjactam evasionem, et quæ Confessio autem, quia se tenet ex parte in illa continentur desiderari videbantur, materiæ non tantam postulat determina­ quin aliis rationibus, et testibus indigea­ tionem; sed quæ sufficiat in casu necessi­ mus. Nam in primis falsum est, et nulla tatis ad exprimendum dolorem·internum fide dignum Pontificem sua probabilitate de peccatis commissis, quæ, ut possit, pœSuarii sententiam non expoliasse ; cum de nitens manifestet : nam ut docet Angeli-D.Tto illa nec mentionem fecerit, sed ea in prae­ eus Doctor infra q. 9, supplem. art. 4, in terito statu relicta, solum asseruit non eo qui usum linguæ non habet, sufficit quod prohibuisse aliam sententiam de absolu­ per scriptum (sed in praesentia) aut per nu­ tione moribundi, quæ conformior est an­ tum, aut interpretem confiteatur : quia non tiquis Canonibus. In quo profecto nullum exigitur ab homine plus, quam possit, quam­ praestitit signum probabilitatis illius sen­ vis homo non possit, vel debeat baptismum tentias; sed alterius propositæ determina­ accipere, nisi in aqua, quia æqua est omnino tioni studuit. ab exteriori, el nobis ab alio exhibeatur: Nec etiam est verius suam mentem dé­ sed actus confessionis est a nobis. El ideo clarasse vivæ -vocis oraculo circa senten­ quando non possumus uno modo, debemus tiam Suarez, cum ea Pontifici non fuerit secundum quod possumus confiteri. Unde quovis horum modorum ea fiat, proposita, ut diserte affirmat ipsemet Pon­ tifex ; sed alia, de qua adhuc qusriiur, ut instante ad id necessitate, dummodo fiat asserit Armacanus, et merito; sunt enim in praesentia Sacerdotis ; potest, et debet inter se diversæ, ut supra innuebamus, et absolvi infirmus, perinde enim se habet, altera damnata, alia multorum Theologo­ ac si per interpretem loqueretur, et certus rum calculis probatur; et ultra Canones, redditur Sacerdos de praesenti dispositione et decreta Pontificia, unico D. Thomæ infirmi. Secus vero esset, si per litteras, suffragio, præ mille aliorum doctorum par­ aut in absentia confessio fieret, ut valide, ticularium praestanti, quod suo loco exhi­ et licite fieri posset autumabat Suarez, et bebimus. ad praxim aliqui reducebant, licet non Dispari· 214. Unde solum restat illis locus a pa­ publice, ut rumor eat, tunc enim Sacer­ talis dos nulla ratione fieret moraliter certus ratio a ritate unius ad alterum casum arcuendi, poste­ in quo validum contineri argumentum in de praesenti infirmi dispositione, siquidem rior!· favorem expositionis prædictæ gloriantur, post scriptas litteras, et nuntium missum ut ex Thyrso audivimus. Sed certe (ea est potuisset vel mutare voluntatem, vel in ingeniorum diversitas) aliis, nec immerito, novum peccatum incidere, vel Sacramen­ satis debile videtur, et ex uno ad alium tum respuere. Quare nisi temere, non casum satis expeditam disparitatis ratio­ posset Sacramentalem absolutionem per­ nem agnoscunt, eamqiie duplicem : aliam cipere, nec Sacerdos illam impendere, a posteriori supra insinuatam de approba­ quoad in praesentia, vel per se, nutibus tione unius sententiæ, et condpmnatiunc saltem, vel per adstantes, mediis quibus alterius. Incredibile autem est sapientissi- fieret sensibiliter praesens praeterita con­ mos, ac supremos Ecclesiæ Theologos, fessio, ratum habuisset scriptum, vel quorum auditis suffragiis proscripta fuit dictum per internuntium. Et hoc quidem supposuit J I DISP. HI, DUB. V. !Dlr.ou.gnpposuit o. Thomas, vol Author opusJitor culi 65. ubi ex co probat non negandam 4-W· unctionem infirmo sensibus destituto ante adventum sacerdotis ; quia si infirmus, Ï inquit, qui petit unctionem, amisit notitiam, I vel loquelam, antequam Sacerdos veniret ad ! eum; nihilominus ungat cum Sacerdos : quiu in tali casu debet etiam baptizari, et a peccalis absolvi, ϊβ«η· 215. Et hæc quidem dicta sunt occa,^a siono validi apud adversarios illius arguI i!M menti, a paritate desumpti, ut illius ex nunc indicaremus disparitatem inter con­ fessionem, et absolutionem, quam certius i est illis angustiis non irretiri, sed semper ' ut licite, et valide liat, fieri debere in præI sentia, et non per nutus, signa, litteras, aut internuntium, sed disertis, et expres­ sis more humano verbis ; quamvis ex in­ terpretatione Suarez idem etiam, et ob I æque urgentia motiva de absolutione diI cendum esset. Quod forte in causa etiam fuit illam interdicendi, ut bene prævidit Lr;o. Lugo. Si enim divisum non sunt prohi­ bits partes illius hypothetical propositio­ nis, quælibet illarum sustineri, et ad praxim reduci posset. Et hoc merito sum­ mis Pontificibus displicuit. Quare in præ•senti sufficiat absolutionem, quæ nostra refert, ab eo periculo vindicasse ; quæ ad confessionem, et illius qualitates, ac mo­ dum attinent, suo loco reservantes. feÿ- Constat vero ex modo dictis non in idem recidere casum moribundi a sensibus tos. alienati, de quo consultus fuit Pontifex J cum casibus expositioni Patris Suarez I annexis; atque ideo merito hanc fuisse I interdictam, et in illo evæntu approbatam ! a Pontificibus absolutionem. 1'Jaiii Constat etiam ei, qui per litteras, aut I fob. internuntium confessionem fecit in absen! tia Sacerdotis, si postea eo adveniente, I vel quia arcto carcere inclusus, vel quia I adstent fidei hostes, quos par sit non adI vertere, quid agatur, et nullum signum i externum præbeat præter litteras ad Sa! cerdotem missas ; huic inquam non posse Iu·· valide absolutionem impendi. Et ratio 1 est : quia perinde se habet hæc concessio, I ac in absentia, et per litteras facta, quæ I reprobata est, et prohibita : nam quod I Sacerdos sit præsens, si pœnitens rationis I cumpos, qualis supponitur carceri incluI sus. et hostibus fidei circumseptus, nullum I externum signum exhibeat, nihil refert, ut Sacerdos moraliter certus reddatur de præsenti dispositione pœnitentis, cum 239 potuerit post epistolam scriptam mutasse voluntatem, et in novnm peccatum inci­ disse, et in pravo affectu actualiter per­ manere. Qua ergo ratione valide absolvi poterit? Rursus confessio facta per litteras abs- Confirque ullo alio nutu, aut signo hominis non m3tar· est confessio humana, nec actus itidem humanus, sicut locutio per litteras non est proprio loquendo humana locutio. Sed ad veritatem hujus Sacramenti requiritur ex parte pœnitentis, maxime si sit ratio­ nis compos, humana confessio aliquo signo externo manifesta; quia actus con­ fessionis, et est a nobis, ut dixit D. Tho- D.Thom mas, et est materia a pœnitenti proxime apposita : ergo hac deficienti, ut deficere supponitur in præsenti; non potest valide conferri absolutio ob defectum materiæ proximæ ; Sacramentum enim non con­ flatur ex sola forma, sed requirit mate­ riam, quæ in præsenti non est peccatum scriptum, sed ab ipso pœnitenti aliquo vitali signo, vel per se, vel per interpre­ tem in præsentia Sacerdotis manifestatum, ut constat ex institutione Christi per Tridentinum declarata, juxta quam pœni­ tens ut reus coram Sacerdote debet sis­ tere. 216. Hinc dispulsa manet doctrina P. Tyrso Tyrso docentis sect. 2, supra citata n. 8, in prædicto casu valide absolutum esse hominem vinculis obstrictum; quin ali­ quod signum expectetur præter litteras in absentia scriptas, et nullatenus exterius aliquo nutu approbatas. Si enim ita absol­ vere, esset validum, et eo pacto verum conficeretur Sacramentum adhuc post tot Pontificum decreta; nulla ratione con­ vinci, aut cohiberi posset, qui adhuc post illa sustinere vellet validam esse absolu­ tionem absenti, et longe distanti faciam. Quid enim refert præsentia physica pœni­ tentis, si ea nihil magis Sacramento coo­ peratur, quam si esset longissime distans? aut qua ratione litteræ sufficient ad certi­ tudinem judicii absolutionis in præsentia pœnitentis, quin necessaria sit illarum ratihabitio, et approbatio exterius ma­ nifesta, et non eædem litteræ in absentia sufficient? Non enim certior redditur Sa­ cerdos de actuali dispositione pœnitentis in uno, quam in altero casu; nec aptior materia Sacramenti apponitur in illo, quam in isto. aliorum 217. Manet etiam rejecta Jacobi Bail, explosa ». . ,J .. · ι· sentefl* et a horum sententia docentium impendi u». 210 Infir­ mos moliVUffi. DE PŒNITENTIA posse absolutionem ei, qui nullum contri­ tionis signum, aut absolutionis desiderium dederit; esto pie vixerit, et suæ salutis immemor non fuerit. Tum quia de ratione hujus Sacramenti est, quod constet accu­ satione, aliquo signo sensibiliter mani­ festa; est enim judicium, in quo pœnitens media confessione obtinere contendit cul­ parum remissionem. Judicium autem non perficitur, nisi audita confessione rei ; et nulla est sententia, quæ non supponat pro­ bationem criminis, vel per testium deposi­ tionem , vel per ultroneam, aut saltem coactam confessionem. Tum etiam : quia nullum est Sacramentum, ubi nulla est materia sensibilis, et sensibiliter subjecta formæ : sed in illo casu non apponitur ali­ qua materia sensibilis, ut supponitur : nullum ergo in illo eventu erit Sacramen­ tum, et consequenter tam illicite, quam invalide proferetur forma : sicut invalide consecraret, cui panis triticeus non appo­ neretur consecrandus. Nec ponderis est, quod fuerit salutis memor, aut confessionem generalem Missæ in serviendo dixerit, ad quæ capita Au­ thores illi confugiunt. Nam illa sicut non ordinantur ad hoc Sacramentum, ita non fortiuntur rationem partis ipsius ; quia de ratione panis est in suum totum colli­ niare. Unde generaliter loquendo, nec nu­ tus, nec signa, nec alia quaecumque bona opera externa sensibiliter manifesta suffi­ ciunt ad obtinendam absolutionem adhuc in casu urgentis necessitatis, si non ex­ plicent votum, aut desiderium confessio­ nis, et consequenter subjectionis ad claves Ecclesiæ, vi cujus dumtaxat obire possunt rationem partis Sacramentaiis. Quare prædictam sententiam, ut omnino improbabi­ lem, si pro ut jacet intelligatur, rejiciunt communiter discipuli D. Thomæ. Objec­ tiones ia oppositutu. DISP. Ill, DUB. V. lis, et strictissima ; ergo ut eam ferat Sa cordos, non erit necessaria præsentia pæsus inter contrahentes, quæ ut in pluri­ nitentis, et consequenter urgente saltem mum non acquiritur ab ipsis contrahenti­ necessitate poterit absenti conferri. bus nisi por alios : ergo similiter. Respondetur objectionem nimium pro· I^.a' 220. Respondetur ad hanc replicam nebare, atque vel ex eo solum spernendam i ' ' gando ejus assumptum, et ad probationem esse. Unde concessis praunissis, negatur i illi insertam dicimus prædictæ præsentiæ Consequentia, quoniam absolutio non est I necessitatem fundari quidem in ipsiusmet utcumque sententia, sed Sacramentaiis, de Sacramenti institutione, prout eam declacujus ratione est exerceri inter praesentes, , Talai. rasse constat Concilium Tridentinum do­ ut constat ex ejus institutione, et accep­ cens crimine aliquo post Baptismum lap­ tione Ecclesiæ. Hoc autem non exigitur in sos sisti debere ante hoc tribunal ; qua aliis sententiis judicii humani, teste ipphrasi explicuisse praedictam præsentiam samel experientia. Et inde oritur quod constanlissimum est apud omnes; et ita Sacerdos nequit absolvere, nisi juxta praes­ usu receptum fuit ab initio Ecclesiæ diu criptum Ecclesiæ, et institutionem Sacra­ ante Tridentinum. Radix autem hujus menti; quia judex subordinatus, ut valide, exigentiae sumitur ex diverso modo non semel supra indicato procedendi in hoc Sa­ et licite operetur, tenetur servare normam cramentali judicio, ac in civili, et forensi. a superiori praescriptam ; alioqui ut irri­ Nam in Pœnitentiæ foro proceditur ad au­ tum, et prorsus attentatum quidquid ab ferendam culpam, prout est in animo in­ ipso actum fuerit, habendum est, et liquet terno, et voluntate peccantis ; non vero in ipso judicio humano, in quo inferior prout de illa constat externe ex allegatis, non potest valide prætergredi dispositione et probatis ex aliorum fama, et notitia. Superioris. Cum ergo ad Sacramentale ju­ Quare ipsi pœnitenti creditur pro se, et dicium, qua Sacramentale est, sit necessa­ contra se; quod secus accidit in judicio ria præsentia tam rei, quam judicis; ne­ exterioris fori. Et hinc provenit neutiquam quit iste validam ferre sententiam, nisi Sacerdotem posse rite, et recte absolutio­ adstante pœnitente. Unde objectio in illa nem impendere, quin illi certo constet de utentem regerenda est. animo interno pœnitentis, et de statu in­ 219 Sed contra hoc instatur (et est se- r^. trinseco ejusdem, sicut male, et inutiliter eunda objectio) quoniam ea præsentia tam inforo externo procederet judex ferendo sen­ pœnitentis, quam Sacerdotis videtur vo­ tentiam non examinatis testibus, et causa. luntarie exacta; non enim fundatur in ex­ Unde necesse est quod voluntatis disposi­ pressa Christi ordinatione, aut præcepto, tio adsit in ipso instanti absolutionis, nam de quorum neutro constat : nec in conse­ 1Γί·:·3. ut docet D. Thomas infra quæst. 86, cutione necessaria ad Christi institutio­ art. 2 : Offensa peccati mortalis procedit ex nem, sive ex parte materiæ, sive ex parte hoc, quod 'voluntas hominis est aversa a • forma? ; siquidem eo ipso, qiiod hoc Sacra­ Deo, per conversionem ad aliquod bonum mentum fuerit institutum per modum judicommutabile, unde requiritur ad remissio­ I cii. videtur consequi ex natura sua posse innem divin æ offenses, quod voluntas hominis I ter absentes celebrari, ut exerceri solent sic immutetur, ut convertatur ad Deum cum alia judicia. Quod vero sit Sacramentale, ad detestatione conversionis prædictæ, et propo­ I quod caput reducimus rationem disparitasito emendæ. Et insuper quod Sacerdoti I ti,s solum probat, hoc judicio, quia Sacraconstet ita esse ; nequit autem constare si ! mentale est, obtineri infallibiliter gratiam; pœnitens absens sit, ut patet : quam ob i non vero quod exuatur conditionibus juQuæ in contrarium possunt objici, rem absolutio, quæ daretur, esset absque diruuntur. i dicii humani inter absentes licite, etvacognitione causæ, et consequenter nulla. ! lide exerciti. Et constat in Matrimonio. Nec contra hoc urget instantia Matrimo­ Licet ex adverso contra statutam verita­ quod licet sit verum Sacramentum ; non nii, ad quam constat ex dubio antecedenti, tem de absolutione dumtaxat præsentis, I idcirco ,uv.i<.v amittit, quæ sunt de ratione con­ et ex ibi dictis potest retorqueri, vel dis­ nulla militet sententia ; sunt tamen aliquæ j tractus naturaliis, atque ideo quam optime solvi absque ullo negotio. objectiones, quibus obnubilari videtur, et ’ iniri potest inter absentes. Non ergo est oportet eas dissipare. Et ad id quod additur, ex modo assi­ contra rationem Sacramentalis judicii, quod 218. Objicitur ergo primo a paritate ju­ ' inter absentes exerceri possit, saltem in ia. gnata disparitate inter judicium Sacramen­ dicii humani, in quo non expretatur præ­ casu urgentis necessitatis. Eo vel maxime, ΐ’φ» telle, et forense, sumitur etiam alia diffe­ sentia rei, ad ferendam sententiam in ejus quoniam ad matrimonialiter contrahenrentia : quia cum matrimonium includat causa : sed absolutio est sententia judicia- ; dum requiritur, et sufficit notitia consen­ rationem contractus, non major exactio poscitur ad indagandam alterius voluntasus Salmant. Curs, theolog. torn. J7.Ï. 241 tem, quam ad civiliter contrahendum : ad hoc autem sufficit aliorum testimonium fide dignum, vel scripto, vel verbis, vel alio modo exterius significatum, nihil cu­ rando de interno consensu, aut animo, pravus, aut bonus sit; quippe quod non pertinet ad obligationem externam indu­ cendam. Ad judicium vero pœnitentiale animæ opposita de causa requiritur ; atque ideo nihil mirum hoc non posse valide exerceri inter absentes; secus vero illud. Porro omittendum non est has et simi- Obserles instantias ut nimium probantes esse vandQn’· | repellendas; si enim in aliis quam plu ri­ bus non tenent, ut non tenere, debet sup­ ponere arguens ; quæ erit ratio, quæ non sit voluntaria, cur illa duo exempla valere debeant quoad absentiam respectu absolu­ tionis? Quare consequentius dicitur nec in hoc etiam tenere, vel ex eo solum qnod est judicium Sacramentale; et qua Sacramentale postulat præsentiam, et rei et ju­ dicis, ut in aliis Sacramentis exigitur præ­ sentia ministri, et recipientis. Et ut id altius calleat Lector, observet vincent, ex Vincentio Baronio tom. 1 suæ Theo- Baron· logiæ moralis, sect. 3, art. 3, Sacramen­ tum Pœnitentiæ, quia judicii instar institutum est, medium tenere inter Ma­ trimonium, et cætera Sacramenta, subindeque ab illis extremis aliquid sibi vindi­ cat. Nam ex parte formæ convenit cum aliis Sacramentis in forma determinata, et sub verbis præscriptis ab Ecclesia, et quod præsenti applicentur, eodem prorsus modo, quo forma Baptismi, Ordinis, et Eucharistiæ. Ex parte vero materiæ patitur latitu­ dinem, quia licet confessio sit de jure di­ vino, et neminem rationis compotem post peccatum deobliget, non tamen petit de­ terminata verba, sed sufficiunt signa, vel nutus, vel etiam scriptura, aut interpres ; alioqui enim surdi, muti, et ignotæ linguæ deobligarentur a confessione, etiam si es­ set copia confessoris. Et in hoc quidem convenit cum matrimonio, quod inire pos­ sunt quilibet illis, vel aliis obicibus prae­ pediti, dum modo rationis expertes uon sint. Differt vero ab illo, in eo quod sicut absolutio est a judice voce tenus vitaliter loquenti coram reo, ita sufficit confessio quolibet modo facta sit a pœnitente in præ­ sentia Sacerdotis, ut verum, ac prudentiale judicium formare possit. Observet præterea; semel non requisita Alia essentialiter præsentia rei, et judicis pro observalio. Sacramentali judicio, consequenter faten16 > . ·< ο 242 * DE POENITENTIA. dum erit non esso de mandato, et institu­ tione Christi modum secrete confitendi soli Sacerdoti ; cum id fieri possit per lit­ teras, et in absentia, aut alio modo, in quo nullum sit secretum. Hoc autem non bene cohæret cum doctrina Concilii Tridentini sess. 14, can. 6, ubi definit : Si quis dixe­ rit modum secrete confitendi soli Sacerdoti, quod semper Ecclesia catholica observavit, el observat, aliepum esse ab institutione, et ■mandato Christi, d inventum esse huma­ num, anathema sit. Quare nemini licet nec confiteri, nec absolvere in absentia per litteras, aut nuntium, aut alio quovis modo. Semel vero atque non liceat, nec etiam valet absolutio, aut confessio : quo­ niam hoc Sacramentum nequit valide mi­ nistrari cum peccato mortali cognito ex parte pœnitentis; quia cum sil reconciliativum hominis cum Deo, necessario pos­ tulat displicentiam actualem cujuslibet peccati mortalis cdjus sit notitja : quare eum non bene pœnitet, qui cum illa accer dit absque displicentia, sed præ existent! peccato addit sacrilegium. Replie*221. Sed adbuc replicatur, et urgetur ex ter ex Scoto. Scoto in 4, dist. 17, ubi refert S. Thomam Thomas Canluariensem, cum absens esset a sede Canturi. ApostpUca, ab eadem absolutionem postub-Cy- lasse, et nactum fuisse. Similiter D. CypnaB· prianuslib. 3, epist. 17, ait lapsos per epis­ tolam reconciliationem ab ipso efflagitasse, et apu'. .· Eusebii certitudinem »···*··< ·: piKL eo DISP. Ill, QL'B. V. cowmen, ut jacet, admisso, nulla ibi fit mentio do absolutione in foro interiori propria Pœnitentiæ ; sed loquebatur de re­ conciliatione externa, et publica lapsorum ob pcgalam fidem coram Tyranno; ob quam causam presbyter· infirmus ab alio similiter ægrotante poscebat, ut ad pacem, et reunionem Ecclesiæ recipi mereretur. Sod hoc non pst ad rem. Ca?at Nec etiam officit caput Qualis ex jure ,ρΧ Canonico allegatum, quia ibi non agitur ar. de Pœnitentia Sacramentali, sed de alia, quam adultera exhibebat marito, qua se fideliorem fore profitebatur. Quare Ula scriptura non eratSacramentalis confessio, sed merum testimonium de illius adulterae resipiscentia, quo fidelium scandalo satis­ fiebat ; ad eum sane modum, quo Inquisi­ tores non solent reconciliare bæreticos, ut bene observat Lugo, quin prius in scrip­ tis confiteantur, et abjurent hæresim in foro externo absque ullo recursu ad forum Pœnitentiæ. Idque satis liquet ex épigra­ phe ipsus capitis, quod est quartum illius quæstionis, et est hujusmodi : In contra­ hendo conjugio ista sunt observanda ; sed prope finep docetur conjugem nunquapi propter hominem esse separandam; el si ' fornicata fuerit, non dimittenda, sed illa . vivente, altera non ducenda, quia adulteri regnum Dei non possidebunt, et poenitentia illius per scripturam recipienda. Ubi pers­ picuam est sermonem esse de pœnitentia i erga maritum; non vero circa Deum, seu Sacramentali. Et hæ,c quidem de absoluI tione, quæ est hujus disputationis scopus. Quæ confessionem concernunt, suo loco discutienda sunt. 223. Inquires tamen, quæ, aut quanta intervenire debeat distantia inter pœnitentsm, et Sacerdotem, ut unus alteri censeakir.lur præsens, et validum fiat Sacramen•^*tom? Respondetur ex dictis tract, de Eucharist, disp. 4, dub. 6, § 1. Ubi si­ mili interrogationi occurrimus circa præsentiam materiæ Eucharistia?, hanc difficulr tatem, nec raetaphysice, nec mathematice I esse dicendam ; quolibet enim illorum moI dorum præsentia determinetur ad certam, I ac determinatam distantiam, fallet designa· I lio. Quare absolute dicendum existimaI mus eam requiri, ac desiderari præsenr I Ciam, quæ sufficiet ad verificamium unum I alteri esse moraliter, et humano rnodo I præsentem in prudentum judicio : Quæ vero adhuc certo non pertingat, reddere dubiam absolutionem, et consequenter sub 243 ! eodem iterandum Sacramentum. Si vero certo constiterit oppositum, sive circa præ! sentiam, sive contra illam, oppositum etiam ob oppositam causam est sustinen­ dum, vel affirmando, vel negando valorem Sacramenti. Porro in re nulli principio nixa certiorem non reperimus regulam, post illam mature consideratam, et varios hinc, et inde dicendi modos consultos. Nam quod aliqui docent distantiam vigipti Varia passuum esse sufficientem, parum constans est ; siquidem intra illam distantiam potest interponi obstaculum, quo censea­ tur moraliter absens, ut si esset domus, vel paries intermedius. Ex quo elicitur nec duorum passuum An distantiam certo statui posse : nam ut bepe asserit Leander tract. 5, disp. 2, q. 31, passos, alios a se consultos referens,r et' etiam ao• * PrâilO· probat Prado q. 3, de qualitate confessio­ nis, § 6, ad valorem absolutionis non suf­ ficit prope domum infirmi existere, imo nec prope cubiculum clausum, quando quidem nullo sensu percipitur, nec mora­ liter censetur præsens ad hoc, ut in foro externo valeat fidem facere de iis, quæ in­ tra cubiculum aguntur, nisi magno strepitu interveniente; quanto minus de his, quæ intra conscientiam sunt, ut possit de illis judicium ferre media absolutione. Praeter- i(jem quam quod ut etiam docet Prado ubi nu- Maniper, pœnitentem non videns, nec videre valens ratione absentiæ corporalis nequit absolvere. Quare sola ea distantia non obe­ rit valori absolutionis, quæ non auferat præsentiam moraliter humanam, quæque sufficiat, ut inxicem colloqui, et si opus fuerit, interrogare, et respondere permit­ tat ; aliter namque ægre salvaretur præ­ sentia humana ad hoc præcipue judicium necessaria. Quid enim refert a longo vi­ dere hominem, ut illum valide absolvere quis debeat, si illum nec audire, nec allo­ qui distantia patitur? Hoc enim perinde est ac absent.em solvere, quod nec licet nec valet ut constat ex dictis. Cum enim pars essentialis hujus Sacramenti sit vocalis, aut exterior confessio, qua media judex venit in notitiam pœnitentis conscientiæ, illa requiretur distantia, quæ sufficiat per se loquendo, et ad audiendam confessio­ nem, et ad circa ipsam interrogandum confitentem, non vero major; nec una Sa­ cramenti pars absque alia a Sacerdote exhi­ beatur. Alia 224. Hic disputat Lugo : An forma absolutionis possit a pluribus ministris simul □ Lugo. DE PŒNITENTIA. 244 proferri? Quia tamen ad ejus decisionem, plura intertexere opus erat, quæ pertinent ad art. 10 hujus quæstionis, in quo agi­ tur de hujus Sacramenti iteratione, illo eam mittimus, et discutiendam reserva­ mus; interim pro certo statuentes, seclusa ignorantia, aut alia urgentissima causa non interposita, numquam licere pœnitenti a pluribus simul absolutionem accipere snb unica confessione. Quia cum hoc sit contra morem universalis Ecclesiæ, et con­ tra convenientem usum hujus Sacramenti ; abs dubio graviter peccaret, qui piares ab­ solutiones sub una confessione a pluribus simul acciperet; et ex hoc ipso redderetur indignus absolutione, et nullum perficere­ tur Sacramentum ; quando quidem sciens, et volens ad illud peccando accedebat: et qui ita absolvendus accedit, est irrisor, et non pœnitens ; siquidem dum pœnitet, agit quod pœnitet, vel etiam actualiter peccat eodem, vel alio genere peccati, ut docet D. Thomas art. nuper citato. Ut ergo illi difficultati sit locus, supponenda est in­ vincibilis ignorantia, vel alia urgentissima causa, vel naufragii, vel alterius periculi imminentis, quæ ad eam cogat, si non ex parte pœnitentis, cui semper unus, qui absolvat, sufficiet; saltem ex parte Sacer­ dotum absolvere simul intendentium ex una, vel pluribus confessionibus exceptis ab eodem homine. A quo nunc supersede­ mus usque ad citatum locum. ARTICULES IV. Ctruvi impositio iummh Sacerdotis requiratur ad hoo Sacramentel. Ad quartam sic proceditor. Videtur unod impositio rnjouem Sacerdotis requiratur ad hoc Sacramentum : dicitor enim Mar. ait. Super ægros manus imponent, et bene habebunt : ægri atrtem spintoaliter sunt peccatores, qui reeipiuui bonam habitudinem per hoc Sacramentom : ergo in hoc Sacramento est manus impositio facienda. 2. Præl. In Sacramento pœnitentiæ recuperat homo Spiritum sanctura amissum : unde ex persona pœnitentis dicitur in Psal. 50 : Redde itiihi læiitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me : sed Spiritus saneius dator per impositionem manuum : legitor enim Act 8 quod Aposioh imponebant manus super illos, et acci­ piebant Spiritum saucium, ct Mat. 10. dicitur, quod oblati sunt domino parvuli, ut eis manus imponeret : ergo in hoc Sacramento est facienda manus impositio. 3 Prat. Verba Sacerdoti* in lioe Sacramento nou sunt majoris efôraciæ, quam in aliis Sacramentis : sed in aliis Sacramentis non sufficiunt verba minritri, nisi aliquem actum exerceat : sicut in baptismo simul cum hoc, quod Sacerdos dicit : Ego tc baptizo, requiritur cor­ poralis ablutio. Ergo etiam simul cum hoc quod Sacerdos dicit : Ego te absolvo, oportet quod aliquem actum exer­ ceat circi pœoitentem. imponendo ei manus. Sed contra est, quod cum Dominus dixit Petro : Qua­ cumque solveris super terram, etc., nullam mentionem de manus impositione fecit : neque etiam cum omnibus Apostolis simul dixit : Quorum remiseritis peccata, remit­ tuntur eis. Non ergo ad hoc bacramentum requiritur impositio manuum. Respond. Dicendam quod impositio manuum iit Sa· craiuentis Ecclesiæ Iit ad designandum aliquem copiosam gratia, eftetum : quo illi quibus manus imponunisr, quodammodo per quandain similitudinem contiouiutur ministris, in quibus copia gratia/ esse debet. Et ideo manas impositio lit in Sacramento Confirmationi^ h Suo confertur plenitudo Spiritus saucii, et in Sacramento 'rdinis, in quo confertur quædam excellentia poteshtii i« divinis mysteriis. Unde ct 2 ad Tim. 1, dicitor : Ressuscites gratiam Dei, quæ est in te per impositionem manuum mearum. Sacramentum autem Pœnltenlte jwa ordinatur ad consequrihlam aliquam excellentiam gratiæ, sed ad remotionem peccatorum : et ideo ad hoc Sacra­ mentum non requiritur manuum impositio, sicut etua nec ad baptismum : in quo tamen lit plenior remissio peccatorum. Ad primum ergo dicendum, qnod illa manos impositio non est Sacramentalis, sed ordinatur ad miracula pedcienda, nt scilicet per contactum manus hominis saucii· lirati, etiam corporalis infirmitas tollatur : sicut etiam de Domino Mar. G, quod infirmos inanibus impositis ce­ ravit. et Matth. S, legitur, quod leprosum mundavit per contactum. Ad secundum dicendum , quod non quælibêt acceptio Spiritus sancti requirit manus impositionem : quia etiam in baptismo accipit homo Spiritum sanctum, nec tamea Ct ibi manus impositio : sed acceptio Spiritus sancti cum plenitudine requirit manus impositionem, quod pertinet ad Confirmationem Ad tertium dicendum, quod in Sacramentis, quæ per­ ciuntur in usu materia· minister habet aliquem actum cor­ poralem exercere circa eum, qui suscipit Sacramentum ; sicut in Baptismo, et Confirmatione ct Extrema unctione: Sed hoc Sacramentum non consistit in usu alicujus wateriæ exterius apposita» : Sed loco materiæ re habent ea. quæ sunt exparte pœnitentis. Unde sicut in Eucharistia Sacerdossola prolatione verborum super materia veiflcit Sacramentum, ita etiam sola verba Sacerdotis absolventis super pœnitentem, perficiunt absolutionis Sacramentum. Et si aliquis actus corporalis esset ex parte Sacerdotis necessarius, non min is competeret crucis signatio, quæ adhibetur iu Eucharistia, quam manus impositio in sig­ num , quo per sanguinem crucis Christi remittuntor pec­ cata : et tamen non de necessitate hujus Sacramenti, sicut nec de necessitate Eucharistke. ■· ■ Conclusio : negat necessitatem impositionis manuum in Pœnitentia. COMMENTARIUS. 1. Post assignata absolutionis verba Ck* necessaria, jure pergit D. Thomas ad de- '“· signandas actiones ex parte ejusdem mi­ nistri. Et quia solum de manuum imposi­ tione super absolvendum subesse poterat aliqua dubitandi ratio ; idcirco omissis aliis, ad eam tantum modo animum et ca­ lamum direxit. Conclusio fuit negativa, et probatur optime in Argumento, sed contra ex Evangelic, ex quo non constat vel mi­ nima mentio de manuum impositione, sed solum quod Petro dictum fnit : Quodcumque solveris, et Apostolis : Quorum remise­ ritis peccata. Cum vero Christus sit Sacra­ mentorum Author, ea solum pro illis sunt necessaria, quæ Christus præscribere vo­ luit, ac determinavit : non autem decrevit manuum impositionem, ut constat : non ergo hæc necessaria est ad hoc Sacramen­ tum. Vel foret dicendum Christum non omnia pro Sacramentis necessaria in eo­ rundem Λ ARTICULUS IV. rundem institutione præstitisse, quod est absurdum. KTUn. ο. Eandem veritatem demonstrat S. Doc­ tor opusc. 20, cap. 4, ubi explicat aliqua Scriptune testimonia, quæ male intellecto applicabantur huic Sacramento ; cum ta­ men Confirmationi inservire debeant, vel Act S. aliis finibus. Ut est illud Act. 8, impone­ bant manus super illos, el accipiebant Spiri­ tum sanctum; quoniam illa impositio fuit loco Sacramenti Confirmationis, quod da­ Μμ2ϊ. tur per majores ministros, et illud Mat­ ill thau ult. super ægros manus imponent, cl bene habebunt, quæ nisi ridicule nequeunt referri ad impositionem Sacramentalem, si quidem pertinent ad gratiam gratis datam sanitatum, seu signa virtute Christi supra infirmos facienda, ut evidenter constat ex textu. Ex quo etiam constat neutiquam per- i tineread Pœnitentiam, quoddiciturMatthæi 19 : Oblati sunt parvuli, ul eis manus impo­ neret, nam parvulis non exhibetur Sacra­ mentum Pænitentiæ; sed quia mos erat apud Judæos, ut constat ex Remigio, non benedicere nisi per manuum impositionem, ut a Christo Domino benedictionem acci­ perent parvuli, oblati sunt. Quod vero as­ AM. seritur Act. 8 : Cum vidisset Simon, quod per impositionem manuum A postolorum, etc., intelligitur de Confirmationis Sacramento, quod manuum impositione Apostoli con­ ferebant. 3. Ratio autem S. Doctoris est hujus­ modi : quia manuum impositio solum fit in illis Sacramentis, in quibus percipitur plenitudo gratiæ, seu copiosus gratiæ ef­ fectus : sed in Sacramento Pœnitentiæ non recipitur plenitudo gratiæ, nec copiosus gratiæ effectus : ergo in Sacramento Pœ­ nitentiæ necesse non est, quod interveniat manuum impositio. Majorem probat S. Doctor, ex eo quod manuum impositio de­ signat continuationem, ac communionem per quandam similitudinem recipientis Sacramentum cum ejus ministro, in quo debet esse copia gratiæ : quocirca solum fit manuum impositio in Confirmatione, in quo confertur plenitudo Spiritus sancti ad roborandum, et confirmandum hominem contra hostes fidei ; et in Sacramento Or­ dinis, in quo recipit ordinatus excellen­ tiam potestatis in divinis mysteriis juxta illud 2, ad Timoth. 1 : Ressuscites gratiam Dei quæ est in te per impositionem manuum mearum. Probat deinde Minorem ; quia Pœnitentia non ordinatur ad excellentiam gratiæ, sed ad remissionem peccatorum, 245 I et ideo ad hoc Sacramentum non requiri­ tur manuum impositio, sicut nec ad Bap­ tismum; cum tamen fiat plenior remissio peccatorum. 4. Circa quem discursum statim sese Diflicnloflert difficultas conferendo articuli primi Ms. (3S’ doctrinam cum ea, quam in præsenti sta­ tuit. Nam ibi solutione ad primum mani­ feste affirmat in omnibus aliis Sacramen­ tis à Pœnitentia, et Matrimonio, conferri excellentiam gratiæ ; quia in omnibus illis adhibetur aliqua materia exterior sanctifi­ cato : quare melius significant abundan­ tiam sanctitatis ex virtute Christi, quasi ex quodam exteriori principio. Secus vero est in relatis duobus Sacramentis, in qui­ bus materia, et pars essentialis illorum sunt actus humani sensibiles, non vero aliqua alia exterior materia. Hic autem ex­ cludit Baptismum, et quod magis est, Eu­ charistiam, a plenitudine gratiæ, vel ejus excellentia, ut patet in ultimis verbis, et in sol. ad 3 ; ergo vel sibi contradicit D. Thomas, vel præsens discursus non tenet, vel saltem diminute processit non expli­ cando, quæ, et qualis sit illa copiosa gratia manuum impositioni alligata. 5. Ad hanc difficultatem, quam inter- Expediprêtes D. Thomæ vel omisere, vel non 1αΓ· prævidere, respondetur negando Conse­ quentias illatas, utpote male deductas : quia hoc quod est communicari excel­ lentiam gratiæ, vel abundatiorem ejus co­ piam mediis Sacramentis, provenit ex duplici capite ; vel quia habent materiam extrinsecus appositam, ex vi cujus tam ex parte formæ, quam ex parte materiæ si­ gnificatur provenire ex virtute extrinseca Christi Domini gratiam sacramentalem. Et in hoc sensu in omnibus aliis Sacramentis præter Matrimonium, et Pœniten­ tiam, confertur excellentia gratiæ, ut statuit D. Thomas, et nos-exipso docuimus super primo articulo ; siquidem omnia illa pos­ tulant materiam externam, et externe ap­ positam. Secus vero est de illis duobus Sa­ cramentis, quorum materia proxima sunt actus humani sensibiles modo ibi expli­ cato. Vel quia ultra hoc omnibus illis com­ mune, adest specialior adhuc alia ratio, quare in aliquibus significari debeat co­ piosior adhuc gratiæ fructus, quam in aliis. Et hæc sunt Confirmatio, et Ordo, in qui­ bus ad id significandum requiritur præ aliis manuum impositio. In Confirmatione qui­ dem, quia, ut inquit S. Doctor supra D.Thom. quæst. 72, art. 2 : In hoc Sacramento da- 1 DE POENITENTIA i» r· i lit per accidens : sicut et sobrian­ tia prior est accidenti : Sarramenta autem quædam perse ordinantur ad salutem hominis, sicut Baptismus, qui est spiritualis generatio, et confirmatio, quæ est spirituale augmentum, et Eucharistia, quæ esi spiriisale nutrimeuturn : Pœuiteoth autem ominatur ad salutem bomrai-, quasi per acciden^ supposito quodam, scilicet ex suppo­ sitione peccati : nhi enim homo peccaret actœüiler. Pœniie.itia non indigeret : indigeret tamen Baptismo, et Confirmatione, ct Eucharistia; sicut et in vita corporali non indigetet homo medicatione nisi infirmaretur : indi­ geret autem homo perse ad vitam generatione, augmento, et nutrimento ; ct ideo Pœaileulii tenet secundum locum respectu status integritatis, qui confertur, et conservatur per Sacramenta praedicta : unde, et metaphorice dicitur secunda tabula post naufragium. Nam primum remedium mare transeuntibus esi, ut conserventur in navi integra. Secundum autem remedium est post navem fracum, ut quis tabulæ adhæreal : iu etiam primum remedium iu mari hujus vite est, quod homo integritatem servet : Secandum autem remedium est, si per peccatum inlegnulem nerdiderit, quod per Poenitentiam redeat. Au Primum ergo dicendum, quod abscondere peccata contingit dupliciter. Eno modo dum ipsa peccata fiunt: nel • f ________ ______ 1 est autem pejus peccaro publice, quam occulte : torn quia peccator publicus videtur ex majori contemptu peccare: tum etiam quia peccat cum scandalo aliorum : et ideo quodihm remedium est iu peccatis, quod aliquis iu occulto peccet. El secundum hoc dicit gloss, quod secunda tabula post naufragium est peccata abscondere· non quod per hoe tollatur peccatum, sicut per Pœmtentiam, sed quia per hoc peccatum fit minus; alio modo, aliquis abscondit peccatum prius factum per uegligentiam confessionis, el hoc contranahir Pœnitentiæ. Et sic abscondere peccatum, non est secunda trabula : sed magis contrarium tabulæ : dicitur enim Proven 28 : Qui abscondit scelera sua, non dirigetur. Ad secundum dicendum quod Pœnitentia non potest dici fundamentum spiritualis ædificü simpliciter, id esi, in prima ædiücatione : sed est fundamentum in secunda reædtâeatiane, qua* fit per destructionem peccati, Nam primo redeuntibus ad eum, occurrit Pœnitentia. ΛρυΜο· lus tamen ibi loquitur de fundamento spiritualis doc­ trina» : Pernitentia autem, quæ Baptismum praecedit, noa est Pœnitentiæ Sacramentum. Ad tertium dicendum, quod tria præeedenlia Sacra­ menta pertinent ad navem integram, id est ad statum in­ tegritatis, respectu cujus Pœnitentia dicitur secunda Libnfa. Conclusio : Pœnitentia rectissime dicitur, et est secunda tabula post naufragium. COMMENTARIUS 1. Conclusio prout jacet deünita videtur Trilat a Concilio Tridentino çanone 2, sess. 44, sub his verbis : Si quis Sacramenta con­ fundens ipsum Baptismum Pœnitentiæ Sa­ cramentum esse dixerit, quasi hæc duo Sacramenta distincta non sint ; atque ideo Panilentiam non recte secundam post nau­ fragium tabulam appellari, anathema fit. Ubi duo statuit ; quibus duo percelluntur errores ; alter negantium distinctionem Baptismi a Pœnitentis contra quos egimus, supra disp. I; aiter vero sectariorum nostri temporis irridentium hanc metaphoricam locutionem, ut prorsus ineptam; cum ta­ men aptissima sit ad explicandam repara­ tionem lapsi, quamque teste eodem Con­ cilio sess. 6, cap. 14, secundam post naufragium deperditæ gratiæ tabulam SS. PP. apte nuncuparunt. 2. Et ne quis hæreat circa ordinem hu­ Artit?· lorea jus articuli ad præcedentem, animadvertat, recto* semel ostensa Sacramenti necessitate, quod orJe. præstitit S. Doct. art. 5, rectissime pro­ cedit ad examinandum modum, seu qua­ litatem necessitatis, an nimirum sit ad ins­ tar primae, vel secundæ tabulæ? Et quia apud SS. PP. praecipue vero D. Hierony­ Hieromum, a quo primo, ut aliqui volunt, ea nya. locutio cœpta est, usurpari videtur meta­ phora secundæ tabulæ, huic Sacramento adaptata, simul et semel Angelicus Doctor, et rectam procedendi methodum servavit, et veritatem locutionis SS. PP. sub meta­ Poldrt D.Thoa. phora contentam explicuit. meu3. Porro ejus energiam optime elucida- phon. vit 249 AHT1CULTS Vil. vit S. Doctor considerando totum mun­ dum voluti marc, in quod omnes ascendunt medio Baptismo, qui ad instar navis se ha­ bet, integræ quidem, et illtesæ, quatenus medio baptismate denuo generatur homo in vitam spiritualem, quin aliquid veterum culparum purgandum et diluendum su­ persit: in quo proinde post commune nau­ fragium naturm humanæ, secure, et tran­ quille transire potest homo sub innocentia baptismati praesentis vitæ fluctus, et ad felicitatis portum appellere. Hac vero bap­ tismal! nave lethal is culpae naufragio il­ lisa, et confracta, nullum superest reme­ dium perditionem, ac mortem evitandi, nisi pœnitentia juxta illud : Nisi pœnilenIr. 13. liam egeritis, omnes quidem peribitis. Luc. 13. Et idcirco dicitur secunda tabula post naufragium : nam sicut diruta navi, et in partes collisa videre est homines asseribus, seu tabulæ primo occurrenti, ne submer­ gantur, affixos, et ad hoc unum remedium applicitos; ita post gratiam baptismalem amissam nulla spes remanet elabendi a periculo damnationis nisi media Poeniten­ tia, cujus proinde necessitatem prius de­ buit probare D. Thomas, ut hic redderet rationem, cur secunda tabula post naufra­ gium apte appellaretur. Qurc 4. Est itaque secunda tabula, non quia praecesserit prima, aut quia subsequatur ata'·», tertia, ut aliquis opinari possit ; sed quia est secundum remedium post primum, et universale Baptismi, quo non fracto, ve­ luti integra navi, non esset locus Pœniten­ tiæ, sicut nec in statu innocentiae, sed il­ lico transirent homines ad felicitatem æternam, quia ut inquit sanctus Doctor, pri­ mum remedium mare transeuntibus est, ut conserventur in navi integra, qualis est Baptismus, quique est primum totius naturæ remedium. Quare nomine naufragii non hic intelligitur peccatum originale, Nw sed personale post Baptismum. Nec hic ■^r servatur ordo ad reliqua Sacramenta, alias non diceretur hoc Sacramentum secunda, Μ!1' sed quarta tabula, siquidem per se suppo­ nit Baptismum, Confirmationem, et Eu­ charistiam ; quoniam hæc tria Sacramenta pertinent ad navem integram, id est ad statam integritatis adeptum per Baptis­ mum, respectu cujus integritatis, et non respectu Sacramentorum, Pœnitentia di­ citur secunda tabula. Et ratio sancti Doctoris est optima : nam sicut generatio, ro­ bur, et nutrimentum per se pertinent ad vitam integram corporalem; sic Baptis­ mus, Confirmatio, et Eucharistia in ordine spirituali. Medicina autem sivé in corpo­ ralibus, sive spiritualiter accepta non ha­ bet locum, nisi supposita infirmitate, et consequenter semper atque sumatur, est remedium supponens fractionem, et di­ vulsionem ; atque ideo secundum per ordi­ nem ad integritatem prius habitarn. Nec ' hanc denominationem amittit, quantum­ vis plura succedant peccata, et Pœnitentiæ tabula non semel sed pluries assumatur; nam hoccine remedium semper, et præsto adest quotiescumque illud arripere opus fuerit, et quia est universale cuilibet, et omnibus naufragantibus ; idcirco semper conservat nomenclaturam secundæ tabulæ, quam accipit ex ordine ad primum, et universale remedium Baptismi. Hinc cons­ tat, qua impudentissima audacia invectus fuerit Calvinus, dum lib. 4. Tnst. cap. 19, Calvin, blasphemo calamo scripsit : Ementitum hoc Sacramentum ornarunt, quo decebat elogio; secundam esse tabulam post naufra­ gium. Quia siquis vestem innocentiae in Baptismo perceptam corruperit, per Panilenliam reparare potest. Sed dictum est Hieronymi. Cujuscumque sil, quia plane ineptum sil, excusari nequit, si ex eorum sensu exponitur. Sed quidem aptissime, et verissime illius sensus fuit a D. Thoma expositus. ARTICULUS VII. Utrum hoc Sacramentum fuerit convenienter in nora lege institutum. Ad septimum sic proceditur. Videtur quod hoc Sa­ cramentum non fuerit convenienter institutum in nova lege. Ea enim quæ sunt de jure naturali, institutione non indigent ; sed pœnitere de malis, quæ quis gessit, est de jure naturali : non enim potest aliquis bonum diligere, quin de contrario doleat : er/o pœnitentia non fuit con­ venienter instituta in nova lege. 2. Præterea. Illud quod fuit in veteri lege, instituen­ dum non fuit in nova : sed etiam in veteri lege fuit Pœnitentia : unde, et Dominus conqueritur Hier. 28, dicens : Nullus est, qui agat pœnitentiam super peccato suo, dicens : Quid feci? ergo Pœnitentia non debuit ins­ titui in nova lege. 3. Præterea. Pœnite.itia consequenter se habet ad Baptismum cum sit secunda tabula, ut supra dictum est : sect Pœnitentia videtur a Domino instituta ante Baptis­ mum : nam in principio praedicationis suæ dixisse Do­ minus legitur Malth. 4 : Pœnitentiam agile» appropinqua­ vit emm regnum coelorum; ergo hoc Sacramentum non fuit convenienter institutum in nova lege. 1. Præterea. Sacramenta novæ legis institutionem ha­ bent a Christo, ex cujus virtute operantur, ut supradictum est : sed Christus nan videtur instituisse hoc Sa­ cramentum, cum ipse non sit usus eo, sicut aliis Sacramentis, quæ ipse instituit ; ergo hoc Sacramentum non fuit convenienter institutum in nova lege» Sed contra est, quod dicit Dominus Luc. ult. : Oportebat Christum pati, ct resurgere a mortuis die tertia, et praedicari iu nomine ejus pœnitentiam, et remissionem peccatorum in omnes gentes. Respon. Dicendum, quod sicut supra dictum est, iu hoc Sacramento actus pœnitentis se habet sicut materia : .OSS* 250 PE KtNIÏENTlA, id iatem quod est ex qui Operatur ul minister Christi. $e h^bel ut formale, et completivum Sacameali : materia vero etiam ia altis Sat ramea lis pnrexibtit a oniri, ut aqua, vel 3b arte ut pacis t sed qjoJ talis materia ad Sxranienlx’.i adamatur, institaue iadsget bût detemiaaate : sed forma Saerasenti, ei vtrte» tatifiur e$t ex insUIslioue Christi, ex cajas passione profuit virtus Sacrameniurtim. Sieergo htjw Sacramenti matera præezisut a natura (ex nalunii enim ralioue bomo motetur ad p-rniteodem de milia, quæ feeit), sed quod hor, vel illo modo homo ppaitallMi agat, est ex institutione divina : unde, et Dominus in principe prædicanonis '..lixii hoainibai, ul non solam nœniwreni, sed etitm penileaIn m agerent, Signihèles drîermiQatGs modos aciujin, qui rbiuiruntur ad hoc Sacnmentofii : sed id> quoti palmet ad oiliciam mi· citrorum, determinavit Minh. 16, abi diti! Petro : Tibi daU caves regni ttrioruat, etc. EffUic-ua autem hujus Sartameati, el originem viriatis ejas, uaniieshxvit post resurrectiuaem Lue. uiî obi dixit, quod oportet prædieare in uomiac ejus pœdkutiam, e: remissioaem peccatoraci in omnes gentes, prihnissé de pusioae. el re^urteêiione : ex tirtbte 5. nominis Jesu Cfirisu patientis, e! resur­ gentis, fcvc Sacrameotem tôtaeùm bahei in remissionem pteriorum : et sic patet convenienter hoc Sacramentum in nuta lege iuMduhKQ faiSSe. Ad primam erga dieofetan, quod de jure oatmli est quod aliquis p rrJte: de motis qua* fwt. quantum 3d hoc, quod dotet fecisse, ei doloris remedium qtxxrai per aliquem môdtm, et riod etiam aliqua signa doloris os· Jat, brut et Niiiîîiüe fecentat, ut Joaæ 3 lifiter. Iu quibus umeo ififfaid im adjunctum tder» quam conceperant n. prædteDw Jooæ, ct scilicet hocagereut sub speteèhe consôiuesdæ i beo, secuudara illud, quod ibi teilur : Qeis scit si rarertoltr, et igwcat Deas, et revenais a furore irx >w, rc nou reribimns? Siiiutionc leek diiiaæ, at ia secunda prie dictum est, ita etiam et Pœaiientù. Ad secdftdttm dicendum, quod ea quæ sunt juris natu­ ralis diversimode determinationem acripmm ia veteri, et ία nova lege, secundam quod congruit imperfeeiitmi ve.eris legis, et perfectioni ftovm, unde et Pœhiteaha in ve­ teri legetliqwm (ktermiaatiouem habuit, quando quidem ad dolorem, ul esset magis in corde, qiaim ia eilenvribas sigois, secundum illud Juel 3 : Scind ne corda vestra,- et non vestimenta vestra : qaantem autem ad remedium do­ loris quærendum, ut aliqno modo ministris Dei pecau sua confiterentur, ad minus in geuerali. Unde Domiuus Levit. 5, dicit : Anima, quæ peccaverit per iguoruliam offerret arietem iiumjeulaiaa de gregibus Sacerdotis juxta mensuratam æslimalionmque peccati, qui orabit pro eo, quod nesaeas fecerit et dimittetur ei : in boe euim ipso, quod oblationem faciebat aliquis pro peccato suo, quodammodo suum pectitum Sacerdoti confitebatur, 6t secundum hoc dicitur Proverb. 28 : Qui abscondit sce­ lera sua, non dirigetur : qui autem confessas farni, et reliquerit ea, misericordiam consequetar : nondum autem erat instituta potestas clavium, que a passione Christi derivatur, el per cousequeens nondum erat institutum, quod aliquis «oletet de peccato cum proposito subji­ ciendi se per coufessiouem, el satisfactionem riaxibus Erclesi.l· sub spe consequenda? veniæ, virtute passionis Christi. Ad Tertiam dicendam, quod si quis recte consideret ea, quæ Dominus dixit de necessitate Baptismi Ju. 3, tempore præeesserunt ea, quæ (dixit Matth. tde necessi. tale Pœnitentiæ. Nam id quoa dixit Nicodemo de Biptismo. fuit aute iucarcerationem Joan, de quo postea sabditur, quod baptizabat : illud vero quod de Pœnitentia dixit 51atlh. I, fuit post mearcerationtui Joanuis : Si tamen prius a·! Pœuiieniiain induxisset, quam ad Baptis­ mum, hoc Wcp esset quia etiam ante Baptismum reqoirilur qoædam Pivnitenlia : sicut el Petrus dixit Aci. 2 : Pœnitentiam agite, el baptizetur unusquisque vestrum. Ad Quartum dicendum, quod Christus non esi usos BaptisinOÿ quém ip*e iustituit : sed est bapt-zatas bap· tftmo Jo. ut 4upn dictum est : sed oec utram active usus est tuo ministerio, quia ipte non baplinbat communder, sed discipuli ejus, ut dicitur Jo. 4, quamvis credendum sit. quod discipulos suos baptizavent, ul Aug. dicit ad Ccieucianum : usus autem hujus Saerameuli ab eo insti­ tuti» nullo modo sibi competebat : nec quantum ad hoc, quod ipse pœniteret, in quo peccatum non fuit, nec quan­ tum ad hoc, quod hoc Sacramentum aliis praberet : quia DlSf ad (istOB.IcndaiD misêricordiam, et virtutem sham effectui hujus Sacramenti, sine Sacramento pimbebat, ut buprt dictum esi. Sacramentum autem Eucharistie, et Ipso sumpsit, el aliis dedit : lain, ad coiumeudaudam excel· lenitam hujus Saerameuli : tum quia hoc Saeremeuluni est memoriale suæ passionis, in qua Christus est Sacer­ dos, et hostia. Prima conclusio : Materia Pœnitentiæ fuit in lege veteri. Secunda conclusio : Sacramentum Pterii·* teuü© convenienter fuit institutum in nova lege. Pro elucidatione hujus articuli, et ar­ ticuli quinti præcedôntis huc remissi opor­ tet instituere novam disputationem, in qua de Pœnitentiæ necessitate, et institutione disseramus. Quamvis enim una, et altera ex hactenus expensis in hoc tractatu sa­ tis superque constare possit, et hac una ratione efficaci probari, nimirum ab actu ad potentiam, adjuncto alio principio per $e noto sub hac forma : Quod Christus instituisse constat in nova lege, necessa­ rium, et convenientissimujn est; non enim creditu dignum est mundi Redempto­ rem piissimum instituisse pro hominum salute minus necessaria, aut superflua, si­ cut nec non valde fini redemptionis con­ venientia : sed ex hactenus sparsim dic­ tis in præcedentibus disputationibus li­ quido constat Sacramentum Pœnitentiæ fuisse institutum a Christo Domino in lega gratiæ cum reliquis Sacramentis ; ergo Sa­ cramentum Pœnitentiæ, ne dum necessa­ rium, sed etiam convenientissimum est in lege gratiæ. Quamvis, inquam, hoc unico argumento ab hac disputatione nos libe­ rare possemus; sunt tamen plura, compel­ lentia ad seorsim præsentem disputationem instituendam, tum ut aliis morem gera­ mus, tum ut methodum D. Thomæ ser­ vemus, tum ut horum articulorum duc-* trinam, aliquibus difficilem aliqua luce donemus, et quod magis est, ut Pœniten­ tiæ originem, et progressum in medium eruamus. Unde sit DISPUTATIO IV. De necessitate, et institutione hujus Sacramenti. 1. Ut ordinem præstitum a Divo Thoma dîsh!1indivulse observemus, prius de necessi- Iio“? tata ntt/> tate, rioinrana deinceps rlo de mnvant*A convenientia institutio­ parhUO. nis Pœnitentiæ sermonem habebimus. Quare bimembris erit disputatio ; et ut ad ejus- fpnorem partem accedamus operæ pretium bÜU. I twn disputationis perliriéftt iri sequentibtis prfetiuin foret ëxplicaro qüot modis aliquid sit, et dicatur necessarium. Sed quia plu­ decisuri. ries se obtulit occdsio in variis nostri CurDUBIUM ,-us tractatibus eos exponendi, maxime vero tract, de Eide, disp. G, dub. 1, ubi Utrum Sfici'imeiiluiii Ptènileilliæ sit lato de hoc puncto egimus, nec nôn tract, neôtifiariuni, el qualiter? de Sacramentis in genere, ubi Sacramento­ rum necessitatem exposuimus, et tract, Ultra memoratos necessitatis modos, Quolu dë Eucharistia, in quo qualibet fuerit ne-· ccssaria explicare oportuit, idcirco aliis adhuc necessitas est duplex, ut sumitur ex termini acceptionibus nunc omissis, du­ D. Thomtl in Hoc articiilo 5, ad quem necessi plicem necessitatem, prædictis locis ube­ perlinet hoc dubium : vel absoluta, vel ex ,as' rius explicatam, usurpamus. Potest ërgo positione. Et sane si necessitate absoluta aliquid dici necessarium vel necessitate procederet difficultas, illico amandanda fo­ ret, siquidem nulla est, aut aliquando exmedii, vel necessitate pnecepli tantum, quoruin notiones ex ipsis terminis liquent. titit dubitandi ratio, quæ rationabilis esset Nam iiëtessarium necessitate præcepti il­ circa necessitatem Pœnitentiæ, si nullum lud dicitur, quod tantum sub præcepto ca­ unquam extitisset peccatutti Pœnitentia dit, et absque quo, sicut ët absque præ­ diluendum. Sicut enim apertissime impin­ geret, qui medicinam quæreret ad tuendam cepto, finis consequi potëst. Et ideo sicut salutem, et pellendam infirmitatem, si ned potest esse caUsa legitinia non adimplendi præceptuiii (loquimur dé positivo) vel quia debilitatem, aüt saltem illius periculuni àôndum fuit intimatiiin, vel quia oblitum experiri horl posset ; ita in vanum abiret, invincibiliter vel quia ejiis ntm odeurrit qui necessitatem Pœnitentiæ investigaret, si nulla esset, aul esset-posset peccati in­ màtéfia : ita dtest hoitid ab éo dëoblisari legitime, et illo minime arctâri, quin frau- I firmitas , Pœnitetitiæ medicina sananda. detur assecutione finis. Necëssariiim veto i Quocirca in cohfesso est apud omnes pro necessitate medii ita ëst annexum fini, ut statu innocenti® nullum fuisse Pœtiitefiabsque eo finis intensus haberi non pos­ tiad Sacramentum ; Cum ëo permanente, sit, quocirca ideo appellatur necessariunl I nullum peccati viilrius incurreretur : qui necessitate medii, quia est uniciim medium enim sub prædicto statu delinqueret, ptoin finem cbllimans, fiée supërëst aliud il- tinus ab eo decideret, et àd naturam lap­ luin assequendi, sivô id proveniat ex natüfa sam pertineret. Quate supponimus, et suppdnutrt omnes Supposi rei, sive ex divina. * institutione * Porro hoc medium adhuc stare potest i Sacramentum Pœnilëntiæ non essé abso­ dupliciter, vel ita ut determinate sit in re lute, et simpliciter neëessarium. Et ratio necessarium, quo pacto infantibus nëces- est, quam articiilo quinto tradit D. Tho­ mas; quoniam illud est absolute, et sim­ sârius ëst Baptismus realiter susceptus, pliciter necessarium, sine quo nullus salu­ quia sine ejus reali susceptione, nullatenus nanciscerentur salutem æternam. Vel sal­ tem consequi potest, uti se habet gratia tem soluiii sit necessarium iri voto, quate­ j per Christum, et Sacramentum Baptismi, sine quo in re, vel in voto suscepto nUllüs nus adesse debeat votum, seu desiderium assequitur vitam æternam : séd absque illud medium apponendi, licët re ipsà non Pœnitentia aliqui consequuntur* æternatti apponatur. Et hoc modo Eucharistia est necessaria, vel in ie, vel in voto, et Bap­ salutem : ergo Pœnitentiæ Sactamentum tismus adultis. Rursus votum istud,• vel I non est absolute, et simpliciter necessa­ rium Minorém probat S. Doctof e£ illo D.Thom potest esse explicitum, vel tantum impli­ citum, quia nimirum in alio actu contine­ Paralip El tu Deus jusloruin Paranon posuisli poenitentiam justis, Abraham, tur, ut iu assensu præmissarum virtualiter Isaac, et Jacob, his qui libi non peccaverunt. continetur assensus conclusionis, et in actu I Ergo Sacramentum Pœnitentiæ uon est intentionis efficacis electio mediorum. Ùt ergo primam disputationis partem ex­ nisi pro peccatoribus institutum juxta il­ lud Christi Domini : Non veni vocare justos, pediamus, examinandum superest an, et qualiter Sacramentum Pœnitentiæ sit ne­ sed peccatores et non est opus medico bene cessarium? vel in re, vel in voto explicito, ’ habentibus, et consequenter absque illo vel implicito? ad quod nos accingimus in i vita æterna est assequibilis. Et procedit hoc primo dubio, quæ ad secundam par- I suppositio adhuc supposito peccato origi- IHB \· BE PŒNITENTIA. - •f nali, in cujus remedium institutus est Bap­ tnul cum opere pernitentis, qui cooperatur tismus, ut constat ex prima et secunda gratiæ ad destructionem peccati. In quibus disputatione. Unde solum superest exami- satis perspicua, et efficax traditur conclunare necessitatem Sacramenti Pœnitentiæ 1 sionis ratio, et catholica? veritatis fundapost actualia peccata, et Baptismum sus­ mentum. Nam ut homo resurgat a morte ceptum : quidquid sit de Pœnitentia legis peccati, et amissam vitam gratiæ recupe- · ret, est omnino necessaria virtus passionis naturæ, et gratiæ, de quo infra. Christi, sine qua non est salus : hæc au­ tem virtus dispensatur hominibus medio Pœnitentiæ Sacramento : ergo ad gratiæ Catholic# veritatis assertio prima. salutem, ac vitam consequendam post pec­ catum actuale necessarium est Pœnitentiæ 3. Dicendum est primo, Sacramentum Sacramentum. priai conclu- Pœnitentiæ esse necessarium necessitate Quod vero hæc necessitas non sit talis, lira. tio. medii in re, vel in voto ad abluenda pec­ quod postulet ipsum Sacramentum reipsa cata post Baptismum commissa. Hæc est susceptum, sed quod sufficiat illius votum, Catholica veritas non semel supra indi­ qnod affirmatur in conclusione, constat ex cata, et probata, maxime vero disp. t et eodemmec Concilio Tridentino, nec non Trita, ex Angelico Pneceptore. Ex illo quidem, D.Thu. Trident. 2, quamque frequentius Theologi amplec­ tuntur. Eam ante Tridentinum omnes SS. quatenus cap. 4 illius sessionis docet ali­ PP. ut Catholicum dogma tenuerunt, as- quando contingere hominem contritione seruerunt, et promovere curarunt, ut vi- perfecta Deo reconciliari, priusquam hoc AWBSt. dere est apud Augustinum pluribus in Sacramentum actu suscipiatur ; ipsam nihi­ locis, maxime vero epist. IS, ad Honora­ lominus reconciliationem ipsi contritioni sine tum, et libro 1, de adulterinis conjugiis Sacramenti volo (quod in illa includitur), cap. ult. ubi æquiparat necessitatem Bap­ non esse adseribendam. Ex isto vero, dist. tismi, et Pœnitéhûæ; constat autem Bap­ nuper allegata art. 5, ubi asserit, quod tismum alterutro ex his modis, in re vi- contritio votum confessionis annexum habet, delicet, aut in voto esse necessarium et dist. 18 ejusdem libri, q. 1, art. 3, adultis. Ergo etiam Pœnitentiæ Sacramen­ quæst. 1. Ubi contra quosdam negantes potestam clavium non se porrigere ad cul­ Leo. tum. Idem docent Leo Papa epist. 91, D. Am- cap. 2 et 3. D. Ambros. lib. 3, de Pœnit. pam, sed tantummodo ad pœnam, sic in­ broi. surgit : Quoniam si clavis nullo modo ad D. Chry- D. Chrvsost. et communiter alii SS. PP. SQ&L quos sequens Concilium Tridentinum sess. culpæ remissionem ordinatur, sed ad dimis­ 14, cap. 2, docuit Sacramentum Pœni­ sionem pœnæ tantum ('ut quidam dicunt) tentiæ lapsis post Baptismum ad salutem non exigeretur votum suscipiendi effectum esse necessarium, ut nondum regeneratis clavium ad culpæ remissionem, sicut non ipse Baptismus. Et canone 6, sub anathe­ exigitur votum suscipiendi alia Sacramenta, mate damnat negantes confessionem Sa- quæ non ordinantur ad culpam, sed contra cramentalem [quæ dari non potest absque poenam. Ubi supponit S. Doctor ad minus vero Pœnitentiæ Sacramento,} non esse ad esse necessarium hoc Sacramentum in voto, salutem necessariam. et ideo 4, contra Gentes cap. 72, statuit D.Thim. Idem docuit D. Thomas in 4, dist. 17, claves Ecclesiæ efficaciam habere in aliquo, quæst. 3, art. 1, q. 1, dicens : Illa Sacra­ antequam eis se subjiciat, si tamen habel menta, quæ ordinantur contra culpam, cum propositum, ut eis se subjiciat. In quo qui­ qua salus esse non potest, sunt de necessitate dem ordine ad claves Ecclesiæ differt vir­ salutis. El ideo sicut Baptismus, quo deletur tus Pœnitdntiæ hujus status a se ipsa ut originale, est de necessitate salutis, ita el attinebat ad veterem legem, in qua nullæ Pœnitentiæ Sacramentum. Et in articulo 5 fuerunt claves. Quare initio hujus tracta­ hujus quaestionis inquit : El ideo necessa­ tus ex ipso S, Doctore supposuimus hanc rium est ad salutem peccatoris, quod pecca­ differentiam, ut prius non egerit de Pœ­ tum removeatur ab eo, quia (ut immediate I nitentia virtute, quam de ea ut Sacramen­ dixerat) peccatum cum consummatum fue­ tum ; quod aliqui obtendebant, et multi rit generat mortem, ut dicitur Jacobi 1. non observant prius de illa, quam de isto Quod quidem non potest fieri sine Panitenlix agentes. dj Sacramento, in quo operatur virtus passio­ 4. Hinc autem satis efficax desumitur FomlJnis Christi per absolutionem Sacerdotis si- ratio propositæ veritatis. Cum enim ex c non est de mente ipsius, et impugnatur. ’îC;i Tum quia si ita esset absque ullo negotio, | et majori claritate concederet S. Doctor in lege gratiæ votum expressum, et negaret implicitum. Tum quia locutio absoluta, et bis repetita non patitur eam distributio­ nem, nisi sensum, et verba detorquendo. Tum etiam, quia S. Doctor, in corpore articuli non examinat, nec, determinat ne­ cessitatem Baptismi ante ejus notitiam, et promulgationem legis gratiæ ; hoc enim esset ridiculum, et penitus extra rem; sed facta, et explicata ejus institutione proce­ dit ad investigandam ejus necessitatem in re, vel in voto, et hoc non vult S. Doctor necessario esse explicitum. Et hanc esse mentem D. Thomæ, et communem affir­ mat Prado ad q. 68, de Bapt. dub. 2, § 3, P»b· et ante ipsum Serra 22, q. 2, art. 7, Sara, conci. 2 et 3, p. q. 68, art. 2, cum aliis pluribus tam inlra, quam extra scholam S. Doct. I Tum denique ratione : quoniam adhuc in lege gratiæ non est magis necessarius Baptismus, quam sit exacta notitia Christi ejus institutoris, ut videtur per se notum : ; sed in lege gratiæ in aliquo casu sufficit | ad salutem notitia implicita Christi Re­ demptoris, ut cum pluribus discipulis D. Thomæ sustinuimus tract, de fide disp. 6, dub. 1, § 3, conclus. 4, quam consulere poterit lector : ergo similiter li­ cet in plurimum, et per se loquendo re­ quiratur expressum, et formale votum Baptismi ; sufficiet tamen per accidens, et consequenter absolute præscindendo a ca­ sibus, votum illius implicitum, ut diserte asseruit S. Doctor in præallegato testimo­ nio. Inde vero manifeste convincitur idem dicendum de Pœnitentia, cujus non est major necessitas, quam Baptismi ; quin imo quia est Sacramentum adultis pro­ prium admittit in sui votum latitudinem dictam, quod in parvulis non habet BapI tismus, ut docet S. Doctor loco supra ci­ tato DISP. IV, DUB. I. lato ex 4 sentent, distinct. 18, Non est ergo nd veram peccatorum remissionem necessarium aliud votum Pœnitentiæ, quam virtuale, et implicitum, nec aliud Conci­ lium, quam contritione inclusum, id est virtuale, necessarium assignavit. ftje· 17· Sed objicies. Votum in contritione contentum non est actus distinctus ab ipsa contritione, sed re ipsa coincidit cum illa ut est actus virtutis Pœnitentiæ : sed actus virtutis Pœnitentiæ, sou quod idem est contritio interior sola non est sufficiens ad remittendum peccata : ergo votum im­ plicitum Pœnitentiæ non est sufficiens ad remittendum peccata, et consequenter Sacramentum Pœnitentiæ erit necessarium vel in re, vel in voto formali, eL expresso. Caetera constant præter Minorem, ijuæ Ckcî· probatur ex eo : nam in Concilio Complu^ή tensi sub Alfonso Præsule Toletano, quod postea approbatum est a Sixto TV, ut supra retulimus disp. 2, damnata fuit prima ύι.ίϊ· conclusio Petri Oxomiensis ; quæ erat hu­ jusmodi : Peccala mortalia quantum ad culpam, el panam alterius sxculi delentur per solum cordis contritionem sine ordine ad claves, et huic affinis fuit tertia similiter proscripta, ct perculsa : Pravx cogitationes confiteri non debent, sed sola displicentia delentur sine ordine ad claves. Constat au­ tem votum implicitum Pœnitentiæ esse solam cordis contritionem : ergo juxta pnedictum Concilium sola cordis contritio insufficiens est ad remissionem maculæ ; I et consequenter aliquid illi debet superaddi I quo verificetur solam contritionem non sufficere; quod quidem non apparet esse aliud, quam votum formale, et explicitum. Rursum in Concilio Tridenlino sess. 6, cap. 14, decernitur pœnam æternam una I cum culpa, vel Sacramento, vel Sacramenti voto remitti : hoc vero Sacramenti voto neutiquam intellexit Concilium cessatio­ nem a peccatis, aut eorum detestationem, aut cor contritum, et humiliatum ; quæ omnia paulo ante in eodemmet capite ex­ plicuerat : ergo significavit aliquid illis superadditum, nimirum votum formale et expressum. Item Joannis ultimo dicitur : Quorum retinueritis retenta sunt ; ergo quando quis nec re, nec voto accepit hoc •Sacramentum, cum Sacerdotes ejus pec­ cata retineant, retenta sunt ; non enim remitti possunt absque ordine ad potesta­ tem solvendi, seu quod idem est ad absolu­ tionem Sacerdotis. Quem ordinem non importat votum implicitum. I 259 18. Hac, prout jacet, objectione convic­ Cano. tus 88. Magister Cano relect. de Pœn. part. 5, conci. 3, et paulo inferius § sunt quoque argumenta non levia oppositum nostræ assertionis sustinuit; quasi voto implicito Sacramenti non satis abiret nos­ tra sententia ab illis propositionibus ab Ecclesia damnatis, et quod doctrinæ Con­ cilii non bene cohæreret. Quod tamen est falsum, et quidem quoad conclusiones Pe­ Petri tri Oxomiensis evidentissimum est toto Oxomen· sis coelo ab aliorum Theologorum sententia doctrina distare; siquidem ille perperam de Eccle­ aliena est a siæ clavibus sentiens soli contritioni inde- doctrina pendenter ab omni alio, deferebat vim re­ Tbfcolo· goram. mittendi ; non tantum extra Sacramentum, sed etiam intra ipsum : quocirca aliqua peccata a clavium jurisdictione subtrahe­ bat, quasi minime necessaria confessioni subjici, in nullo eventu, quantumvis ades­ set Confessoris copia. Docebat insuper, et acerrime propugnabat clavium potestatem non versari circa culpam, et pœnam æter­ nam ipsi annexam, sed dumtaxat circa pœ­ nam temporalem ; ad cujus mitigationem, aut relaxationem deserviebat, ut constat ex prima illius conclusione damnata. Hinc descendens ad pravas cogitationes internas asserebat sola displicentia deleri ; quin opus esset alteri eas exponere, vel clavibus Ecclesiæ, aut Pœnitentiæ Sacramento ali­ quando submittere. Quod totum erroneum, imo et haereticum erat, et merito expertum e*t Ecclesiæ censuram, utpote Sacramenti Pœnitentiæ derisivum, et extinctivum. Nullum autem horum affine est cum Ratio ­ nostra, et aliorum Theologorum sententia, discri minis. juxta quam catholice propugnamus veram potestatem clavium ad culpam, et pœnam æternam potissime, et primario, et ex consequenti ad pœnam temporalem se por­ rigere. Et insuper nullum esse peccatum lethale, quantumvis internum, et occul­ tum, quod Ecclesiæ clavibus submitti non debeat in re, si adsit opportunitas; vel saltem in voto, si deficiat ministri copia. Quia tamen hoc votum nos docet Conci­ lium includi in ipsa contritione ex institu­ tione Christi ; hinc asserimus, quod quam­ vis deficiat expressum desiderium, vel ob ignorantiam, vel ob naturalem incuriam, vel ob aliam subitam causam, quæ humano modo solet advertentiam ad Sacramentum subripere; non idcirco non justificabitur homo. Nam eo ipso quod in hoc statu prædictum actum eliciat, ut medium ad re­ conciliationem a Deo nanciscendam ; ibi DE PŒNITENTIA. — ---------------- — — ....................................................... . .. L wW Respondetur ad hanc renlicam distinguendo, seu magis explicando Majorem : concedens actum contritionis in lege gra­ ti® virtualiter concedit subjectionem ad claves, non excludendo necessitatem for­ malis subjectionis tempore opportuno con­ cedatur : illam positive excludendo, quasi minime convenientem, et nullo tempore necessariam, nego Majorem, et sub eadem explicatione Minoris neganda est utraquo Consequentia. Nam qui veram contritio­ nem in lege gratiæ concedit, ita in ipsa adstruit votum implicitum Sacramenti Pœ­ nitentiæ, quod nec excludat explicitum ut maxime cpngruens, nec eximat contritum ab onere accedendi tempore debito ad con­ fessionem Sacramentalem. Ab hoc tamen onere subtrahebat ille Theologus quemli­ bet contritum, et consequenter negabat expresse formale votum Pœnitentiæ Sa­ cramenti, ut penitus superlluum; et eo negato consequens erat non admittere vo­ tum virtuale inclusum in contritione, et a Concilio assertum ; sicut nec Sacramenta­ lem confessionem illorum peccatorum : et tamen prædictum votum in absentia for­ malioris, et expressioris præstat, quod for­ malius præstaret ; et non deobligat homimem ab onere submittendi se, et sua peccata adhuc post contritionem clavium potestati. Quod iile penitus rejiciebat, re­ vocando totam obligationem confessionis ad jus mere Ecclesiasticum, ut probat ejusdem secunda in ordine assertio, quod confessio de peccalis in specie fuerit ex ali­ quo statuto universalis Ecclesiæ non de jure divino. In quo manifeste se opposuit Eccle­ siæ, et confessionem non tam necessa­ riam, ut est ab Ecclesia, et Theologis recepta, similiter explosit, atque ideo ex omnibus his capitibus bene penitus evasit, et illius doctrina, ut non orthodoxa prorsus eliminata. Unde manet perspicua differen­ tia nostræ ab illius sententia. Ad alia vero testimonia, quæ in sui pa­ Eï^ aw trocinium adducebat Cano facilis est expo­ toisitio, non aliunde, sed ex jpsomet Conci­ lio. Nam ea, quæ docuit capite illo de Justificatione exposuit sess. 14 de Poeni­ tentia de voto incluso in contritione. Vo­ tum autem inclusum non est expressum sed virtuale. Ultimum vero ex Evangelio probat quidem necessitatem, sed non ex­ cludit votum implicitum aliquando suffi­ cere ; et ideo omnia consonant. 20. Adhuc tamen urgebis. Etenim po- IItepiiesita contritione cum ea virtuali subordi­ mr. nations — virlualiter, et implicite vult, et velle debet præd ictam reconciliationem, ut a Christo Domino iu hac providentia præstitutam, et consequenter cum subor Jinatione ad Sa­ cramentum sub ratione medii necessarii suo tempore recipiendum. Et hoc sufficit ad hoc, ut virtute Christi ei deleantur peccata. lÎrn'i formam ergo objectionis respondetur dirnt·’. concedendo Majorem in hoc sensu, quod votum implicitum, seu inclusum in contri­ tione non est actus realiter distinctus ab illa, uti esset votum expressum, et for­ male ; est tamen falsa Major si significet nihil aliud includere connotative, et in obliquo, quam ipsammet contritionem se­ cundum se, et prout præscindens a Sa­ cramento, ut constat ex Concilio diserte asserente ex institutione Christi includere votum Sacramenti ; quod tamen non in­ cluderet si Sacramenta non essent, aut Christus unum alteri non alligasset. In primo ergo, et absoluto sensu concessa Majori, neganda est Minor, cujus falsitas est manifesta iodependenter a lege gratiæ. Nam actus contritionis non ex adjuncto privilegio aliquo, sed ex natura rei, et co­ mitatur, gratiam ex qua oritur, et expel­ lit peccatum, sive in hac lege gratiæ, sive in lege veteri. Unde falsum est affirmare oppositum. Ad ejus probationem respon­ detur non ideo perculsum, aut sigillatum illum Doctorem, quia docuerit actum con­ tritionis destruere peccatum, et afferre indispensabililer gratiam remissivam illius ; sed quia ut dictum est, excludebat subordinationem tam formalem, quam virtualem ad claves Ecc’esiæ ; et potestati cla­ vium contraEcclesiæ doctrinam derogabat. Et quia in vi hujus affirmabat necessarium non esse manifestare Sacerdoti peccata oc­ culta, sive ante elicitam contritionem, sive post ipsam; idcirco merito compulsus est Palinodiam canere, ne ut hæreticus aman­ daretur ab Ecclesia. Instatur, |g Sed replicabis. Nam si votum in­ clusum in contritione est ipsamet contritio reipsa absque a iquo alio ex parte recti ’ ipsi superaddito realiter ; concedens actum contritionis in lege gratiæ virtualiter, et implicite concedit subjectionem ad claves, et ad Sacramentum. Sed ille Theologus stabat pro vera contritione in lege gratiæ ; ergo virtualiter et implicite asserebat sub­ jectionem ad claves : vel ergo male dam­ natus evasit, quod non est dicendum : vel ideo damnationem subiit, quia votum explicitum ad claves negavit. —— 560 DISP. IV, DUB. 1. natione ad Sacramentum, a qua in hac providentia nequit denudari, adhuc est locus voto formali, et expresso ejusdem Sacramenti, illudque non rejiciunt Theo­ logi, quin exquirunt, et jure commendant : hoc autem essot falsum, si ea virtualis, et implicita subordinate contritionis suffice­ ret ad abluenda peccata : ergo ultra eam desideratur votum explicitum Sacramenti ia homine contrito. Major et Consequen­ tia constant, et probatur Minor : siquidem illa subordinate virtualis inclusa pnestat virtualiter, et quoad eflectum id ipsum, quod votum formale, ut nuper dicebamus; ergo si semper in contritione includitur prædicta virtualis tendentia, seu quod idem est votum implicitum, superflue, et inani­ ter recurrerent theologi ad formale, et ex­ plicitum, utpote quod nec officiebat, nec proficiebat fini præintento reconciliationis cum Deo; quandoquidem omnino antecedenter, seu independenter ab illo contritio ipsa ex se sub institutione divina virtua­ liter ferebatur in Sacramentum, uti in proprium, et immediatum scopum. J«;o> Ad hanc objectionem neganda est Mi­ liiir. nor, quam non evincit illius probatio, quo­ niam votum explicitum Sacramenti (quod agnoscimus, et commendant Theologi in homine contrito, et nunquam deesse esset melius, sicut et optabilius), non fundatur in exigentia intrinseca ipsius contritionis, cui ab intrinseco, et essentialiter in ve­ riori sententia alibi a nobis firmata con­ jungi cum gratia competit. Sed se tenet ex parte Sacramenti se habentis per modum medii simpliciter necessarii ex institutione divina ad salutem post peccatum obtinen­ dam. Quare semel atque homo eliciat ac­ tum contritionis extra Sacramentum cum advertentia ad ipsum, et obligationem im­ positam ad illud accedendi, tenetur ex­ presse in voto illud habere, et Christi Vi­ cario se velle submittere ; alioqui enim non vere conteretur respuendo medium explicite cognitum, ut a Deo præscriptum. Et hoc est, quod docent (et docemus) com­ mendant (et commendamus) Theologi op­ positam procedendi modum repellentes, ut omnino peccaminosum. Quia tamen (ea est humana fragilitas) aliquando contingit vel ignorentia pura, vel oblivione natu­ rali; vel alia subita, et inopinata causa hominem præoccupari, dum conteritur, ne attendat, aut attendere possit, vel ad Sacra­ mentum, vel ad obligationem ipsum reci­ piendi ; idcirco asserimus in hoc, et simi- •261 libus casibus non exigi votum explicitum Sacramenti, sed sufficere virtuale et in­ clusum in ipsa contritione, ut nos docuit Tridentinurn. Non ob id tamen excusatur ab onere Sacramentum, prout opportuni­ tas tulerit, vel recipiendi, vel expresse op­ tandi, et quaerendi. 21. Si autem quis causam quaerat tam Assignaintimae dependentiæ contritionis a Sacra­ rlor tio mento Pœnitentiæ, vel quare hominem conjunc­ contritum, et sibi reconciliatum iterum tionis. submittere voluerit Christus Dominus sui ministro? Respondetur bono nostro id fac­ tum esse, nimirum ut nobis de remis­ sione peccatorum a se pollicita, minus dubitare liceret, ut eleganter declarat Cate- Catechismus Romanus 2 p. cap. U, per hæc cbismus Roma­ verba : Vehementer enim pendere animo de nos. intima pœnitentia opus esset, cum de suo quisque judicio in iis, quæ agit, merito ti­ mendum sit. Ut igitur Dominus huic noslræ soliciludini subveniret, Pœnitentiæ Sacra­ mentum instituit, quo per Sacerdotis abso­ lutionem peccata nobis remissa esse conside­ remus, conscientiæque noslræ ob fidem, quæ Sacramentorum virtuti merito habenda est, pacaliores redderemur. Nec enim aliter ac­ cipienda est vox Sacerdotis peccata nobis legitime condonantis, quam Christi Domini, qui ait paralytico : Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua. Quamlibet enim magnus, et fervidus videatur contritionis dolor, de ejus tamen sufficientia non constat, sed semper dubitare fas est, et dubitarunt SS. PP. donec fuerit Sacramento Pœni­ tentiæ ratus factus, et Sacerdotis sententia confirmatus. Unde D. August, epist. 118 D. Au­ ad Honoratum inquit : Si ministri desint, gust. quantum exilium sequitur eos, qui de isto sæculo, vel non regenerati exeunt, vel ligati? id est non absoluti. Quocirca lib. 1, de adultérin, conjug. cap. ult. Ecclesiæ deside­ rium exposuit, ne absque reali susceptione Pœnitentiæ fideles excidant e vita, dicens : Quæ Baptismatis, eadem reconciliationis esi causa, si forte pœnilenlem finiendæ vilæ pe­ riculum præoccupaverit ; nec ipsos enim ex hac vita sine arrha suæ pacis exire velle debet mater Ecclesia. Nec alio respiciebat Leo Magnus supra Leo relatus, dum epist. 91, sic loquitur de eo, Magnus. qui absque hoc Sacramento vitam finierit : Si enim aliquis eoriim, pro quibus Domino supplicamus, quocumque interceptus obsta­ culo, a munere indulgentia præsenlis exci­ derit, cl priusquam ad constituta renv dia perveniat, temporalem vitam humana condi- 262 * Λ > ■ DE POENITENTIA. tione finierit, quod manens in corpore non receperit, consequi erutus carni non poterit. Nec necesse est nos eorum, qui sia obierint, merita. adusque discutere, cum Dominus Deus noster, cujus judicia nequeunt com­ prehendi, quod Sacerdotale ministerium im­ plere non potuit, $næ justitias reservaverit, ita potestatem suam timeri volens, ut hic terror omnibus prosit, et quod quibusdam tepidis, aut negligenlibus accidit, nemo non metuat. Mullum enim utile, ac necessa­ rium est, ul peccatorum reatus ante ulti­ mum diem Sacerdotali supplicatione solvatur. Quibus satis ostendit, quantum intersit realis Pœnitentiæ susceptio ad timorem pellendum, et plenam homini de sua con­ tritione securitatem invehendam. Hæc ergo inter alias, non tenuis causa extitit obli­ gandi hominem contritum, ut accederet ad Sacramentum adhuc post elicitum dolo- | rem, et reintegratam amicitiam cum Deo, quies nimirum, et securitas, quam patitur humana fragilitas. Quod si aliquis adhuc pungit scrupulus, et angor stimulat post receptum Sacramentum, nullatenus se te­ net ex parte Sacramenti, aut Dei medio illo absolventis; sed ex parte dispositionis in pœnitente, de qna nequit habere ple­ nam, et omnimodam certitudinem, qua penitus sedet conscientiam; cum tamen, non suscepto Sacramento, urgeri posset ex utraque parte, ut sibi accidisse testatur D. Αύ- Augustinus lib. 9, Confess, cap. 4, sic gd‘J. cum Deo alloquens : Et insinuati sunt mihi . in profundo nutus lui, et gaudens in fide laudavi nomen tuum, et ea fides me secu­ rum esse non sinebat de proteritis peccatis meis, qux mihi per Baptismum tuum remissa nondum erant. Ultima 22. Dicendum est ultimo Sacramentum Bssertio ' Pœnitentiæ etiam esse necessarium neces­ sitate præcepti divini ; ita docent Catholici doctores, quin opus sit aliquem in particu­ lari referre, et sequitur ex dictis. Nam si­ cut Deus est Author gratiæ, et gloriæ, ita et mediorum ad eas provehentium; quo­ circa destinando hominem ad gloriam ip­ sum elevat per suam gratiam, ut unicum medium ad gloriam : sed homo lapsus post Baptismum tenetur sub præcepto di­ vino ad procurandam gratiam, et abjicien­ dam a se culpam : ergo etiam tenetur sub eodem præcepto ad suscipiendam Sacramentalem poenitentiam, et consequenter hæc est illi necessaria necessitate divini præcepti. Utraque consequentia constat : prima quidem, quia qui sub præcepto ali— I quo tenetur ad finem, sub eodem præcepto tenetur ad medium unicum, quod suppetit ad consequendum finem. Hinc probatur secunda : quia medium unicum assignandi gratiam post peccatum est Sacramentum Pœnitentiæ in re, vel in voto : ergo ne­ quit non esse necessarium necessitate præ! cepti divini, si semel praeceptum divinum obligat hominem lapsum in peccato post Baptismum ad consequendam gratiam, et abjiciendam, ac removendam culpam. Jam probatur Minor. Nam quilibet homo ratio­ nis compos tenetur ex divino præcepto intendere, suæ æternæ saluti ex elevatione ad finem supernaturalem, ad quam est evectus per Christum, cujus regnum non est de hoc mundo, ut ipse de se ipso testa­ tur. Sed homo lapsus post Baptismum non deobligatur ah hoc præcepto; cura non amittat esse elevatum ad finem superna­ turalem : ergo homo lapsus tenetur sub prædicto præcepto ad procurandam gra­ tiam, sine qua non est gloria, ac subinde Pœnitentiam Sacramentalem, sine qua vel in re, vel in voto nulla est gratia. In hac assertione magis expendenda non moramur, quia quæ ad eam pertinent, concernunt magna ex parte institutionem confessionis, cujus necessitatem infra in­ vestigabimus; et quæ ibi dicenda sunt an­ teponere non congruit methodo D. Thomæ, quam in animo est observare. Quare suffi­ ciet vel indicasse in communi neccessitatern sub præcepto divino hujus Sacramenti; quod videbatur exigi ad plenam hujus du­ bii decisionem juxta ea, quæ in ejus limine prælibavimus. § ΠΙ. Quz obstent supradiclis assertionibus, refelluntur. 23. Omissis Haereticorum deliriis, vel Obj«penitus amandantium Sacramentum Pœ­ tioks solito nitentiæ, vel illum cum Baptismo immis­ et iliqsom centium, et confundentium, de quibus selea· disp. 1, hujus tract, dub. 1, et cum eis re­ tiz. licto Petro Oxomiensi, de quo supra, ex Peins 0x«iis, qui catholice scripserunt non desunt, mosl. qui si non ex toto, ex parte tamen, neces­ sitatem Pœnitentiæ diminuant asserentes solum esse necessariam necessitate præcepti divini positivi. De quorum numero fuit Gabriel in 4, dist. 17, quæst. 1, art. Gabriel. 1 et 2, litera D. C. et H. cui adhæsisse Jojn videtur Joannes de Medina Cod. de Pœ- Media. nit. DISP. IV, DUB. I. nit. tract. 2 de Confessione. Alii vero solum agnoscunt necessitatem hujus SaL' crament) ad auferendum reatum pœnæ I ©terme, non vero ad abstergendam macuH-w lam peccati a reatu diversam : Ita Hugo L >rj Victorious in summa tract. 9, cap. 11, et is.vkt. lib. de Sacrament, parte 14, cap. 8. Ri; cardus do S. Victore lib. 1, de potest, li­ gandi cap, 12, et relatus Joannes Medina de Pœnit. tract. 2, quæst de effectu abso­ lutionis, quos supra retulimus agendo de sensu, et effectu absolutionis. Novissime H«· vero ex subjectis Delgadillo de Pœnit. eÿ. cap. 10, dub. 2, pro se allegans Hugo, Jansenium, D. Bonaventuram, et Alen¥4’ · sem, docet Sacramentum Pœnitentiæ non I Ata. esse medium necessarium nec in re, nec : in voto, sive implicito, sive explicito. Pos­ sunt etiam pro hac parte referri, quot­ quot'necessitatem confessionis excludunt, cum ea sublata, auferri necesse sit ipsum Sacramentum. Sed quia hoc directe per­ tinet ad tract, de Confessione, sat fuerit retulisse refragantes necessitati Sacramenti in communi prout a nobis expositæ. Quo­ circa si quæ fuerint hujus positionis mo­ tiva indifferenter proponemus, cavendo descendendum ad ipsius partes, de quibus erit specialius examen suis locis. 'fnsui 24. Arguitur ergo primo. Quoniam hoc Sacramentum institutum fuit, ut illo subveniretur lapsis post Baptismum : Sed si esset necessarium ad instar medii unici, neutiquam fuisset iliis subventum, quin ejus onere plus gravarentur, coacti illud recipere, vel amissam gratiam nunquam recuperare : ergo ne hoc dicatur, asseren­ dum est non esse necessarium necessitate medii; imo nullo modo, siquidem melius foret illud instituere sub libertate ad illud accedendi, vel alia via ad gratiam descissam cum Deo redeundi. Probatur Minor : Tum quia in lege gratiæ arctior esset via salutis, quam in lege veteri, in qua solo actu contritionis pristinam gratiam delin­ quentes obtinebant. Tum etiam : quia ma­ jor occasio datur fidelibus deficiendi positis necessitate, et præcepto hanc unam viam arripiendi ad salutem, ut constat ; non ergo bene subventum esset humanæ fragilitati eam necessitatem in Pœnitentia adstruendo, et consequenter dicendum est nullatenus esse necessariam in sensu a nobis intento. Wn». Respondetur ad hoc argumenturp Majo­ rem esse falsam absolute, quia licet hoc Sacramentum fuerit a Christo Domino in 263 fidelium levamen, et commodum institu­ tum, oportuit tamen attendere ad jus divi­ num læsum, et injuriam Deo irrogatam, juxta quam non recte eum pœniteret, qui offensæ compensationi non incumberet, et totis viribus non studeret : quia in Pœnilen­ tia (verba sunt D. Thomæ infra quæst. 90, d.TIiom. art, 2), fit recompensatio offensæ secundum voluntatem peccantis, et secundum arbitrium Dei, in quem peccatur : quia hic non quæritur sola rcinlegratio justitias, sed magis reconci­ liatio amicilix : quod fit dum offendens ré­ compensai secundum voluntatem ejus, quem offendit. Unde opus fuit præstiluere modum determinatum, quo consuleretur hominum debilitati, et simul instaurationi amicitiæ, servata illæsa divina justitia, institutendo Sacramentale judicium, in quo unum, et alterum coadunantur. Data tamen, et permissa Majori, ne- Gateganda est Minor, cujus probationes diruit Catechismus Romanus ubi supra cap. 37, dicens : Quamvis concedamus contritione peccata deleri ; quis ignorat illam adeo vehe­ mentem, acrem, incensam esse oportere, ut doloris acerbitas cum scelerum magnitudine æquari, conferrique possit? At quoniam pauci admodum ad hunc gradum perveni­ rent, fiebat etiam, ul a paucissimis hac via peccatorum venia speranda esset : quare ne­ cesse fuit ut clementissimus Dominus faci­ liori ratione communi hominum saluti consuleret. Quod quidem admirabili consilio effecit, cum claves regni calestis tradidit. Porro insigne privilegium est cum sola attritione medio Sacramento posse justifi­ cari; facilius siquidem erumpere potest homo in detestationem imperfectam, quam in præstantissimam, qualis est contritio; cum tamen in veteri lege illa sine ista non sufficeret, sed irremediabiliter damnaretur homo, quamlibet attritus esset, si non fuis­ set contritus : nec ahundantior gratia illi daretur, quam ex opere operantis actibus respondebat; modo vero ex opere operato virtute passionis Christi ultra debitum gra­ tia rependitur in Sacramento. Unde illud onus, qualecunque sit, accedendi ad Sa­ cramentum his, et aliis privilegiis uber­ rime compensatur, et superexceditur, ut oculatissime præcavens similem objectio­ nem docuit Tridentinum cap. 5, sess. 14, Trident, dicens : Ipsa vero hujusmodi confessionis difficultas, ac peccata detegendi verecundia gravis quidem videri posset, nisi tot, tantis­ que commodis, et consolationibus levaretur, qua omnibus digne ad hoc Sacramentum 264 DIBP. IV, DUB. DE PŒNITENTIA. 26. Tertio arguitur. Remissio peccato­ Ttr.ii accedentibus per absolutionem certissime conferuntur. Quo testimonio maxime con­ rum habetur per martyrium : sed marty­ b^l firmatur, quod supra asseruimus desi­ rium potest sustineri absque contritione, gnando causam obligandi hominem con­ et absque Sacramento : ergo, nec contri­ tritum ad realem Sacramenti susceptionem, tio, nec Pœnitentia important necessitatem et plures objectiunculæ, quæ excogitari hactenus explicatam. Consequentia cons­ Ddga- possent, quarum aliquas usurpavit Del­ tat. Majorem, praeterquam quod universali dillo. gadillo ubi supra, et enervantur, et di­ Ecclesiæ approbatione recipitur in cap. û|. ruuntur. cum Marthx de celebratione missarum9r itaU Secus25. Arguitur secundo. Nam hoc Sacra­ injuriam facil Martyri, qui oral pro Mac- ffai de ni ar­ tyre, docuit expresse D. Thomas in 4, gument. mentum eatenus foret necessarium, qua­ tenus absque illo nec tollerentur peccata, dist. 4, quæst. 3, art. 3, questiunc. 3 ad nec aperiretur homini janua regni cceles- 1, abi martyrio defert vim destruendi pec­ tis, qu» illis occluditur; sed absque hoc I cata non solum ex opere operantis, sed Sacramento auferri possunt peccata, et his etiam ex opere operato ex ipsa reali imi­ non occluditur ostium regni coelestis : ergo tatione Christi, quem sanguinis effusione ad nullum horum effectuum est hoc Sacra­ confitetur; eamque prius asseruerat D. Au- d,asmentum exactum. Minor quoad primam gustinus lib. 13 de Civitate Dei, cap. 8, f’·4 partem constat ex dictis, et ex Concilio ubi conferens Baptismum cum Martyrio, TrideE- Tridentino, asserente sola contritione pec­ tantum istud valere docet ad gloriam, lii. cata dimitti : quoad secundam vero eam quantum ille ad regenerandam animam; Rittr- probant Ricardus, Medina, et cum illis imo S. Cyprianus in exhort, ad Martyres cipriu. « scholam D. Thomæ; vel quia ab ipsa gra­ ubi supra, et aliis Scotistis animadversa, tia, ad quam ultimo disponit, procedit, ut ob quod non aliam agnoscunt necessitatem, docet D. Thomas, et graviores ejus dis­ quam præcepti. Unde ut a veritate alienos cipuli, apud quos censetur probabilius rejiciunt nedum Thomistas, sed alios pluconnexionem cum gratia esse contritioni res Theologos docentes Sacramentum Pœ­ essentialem, nt post plores, tract, de justi­ nitentiæ esse absolute necessarium necessi­ ficatione disp. 2, dub. 6, et de Gharitate tate medii ad remissionem peccatorum. disp. 4, dub. 3, a nobis relatos, novissime Quocirca prælaudatus Author tract, de PœMagister tenei sapienti&simus Magister Lemos tom. nit. cap. 11, dub. 2, n. 9, hanc sibi firmam Leœos œ°3' 3, dissert. Théologie, lib. 3, parte 2, elicit propositionem : Quando aliquis finis tract. 2, cap, 30, n. 469, quatenus docet potest haberi sine reali positione alicujus, per nullum auxilium omnino distinctæ absque fundamento asseritur, quod illud, speciei a gratia, et charitate posse Dei aut illius votum, seu affectus est medium dilectionem haberi. Quam sententiam lo­ necessarium ad consecutionem illius. cis citatis stabilitam, et pluries alibi insi­ Porro hanc propositionem probat ex eo, Ejii nuatam in decursu totius nostri cursus eo quod Sacramentum Pœnitentiæ in re sus­ illiiio. libentius amplectimur, quia ab hoc uno ceptum non est medium ad justificationem solo Magistro in doctrina D. Thomæ ver- necessarium : ergo nec affectus recipiendi satissimo, et sui Magistri, et veritatis acer­ hoc Sacramentum potest esse medium. rimo vindice (ut ejus opera, et inita cer­ Patet Consequentia : quia Sacramentum tamina, in materia de auxiliis in urbe in affectu nequit habere majorem effica­ coram supremo capite testantur) compro­ ciam, quam habet in re. Quis enim dicat, batam invenimus. Ex hoc ergo principio quod ad salutem v. g. consequendam deam­ Theologis communi manifeste falsitatis bulatio excogitata, et volita, seu implicite convincitur illa Baii propositio ; cui si ad­ contenta est magis necessaria, et efficax, jungatur doctrina Concilii in hoc dubio quam realiter in se ipsa exeeuta. allegata, fit perspicuum non posse Catho­ 40. Verum enim vero fallit ista ratioci­ E ner­ lice sustineri, atque ideo merito fuisse ab natio, et est merus paralogismus , in vi! sr. Ecclesia proscriptam, et censura inustam. quo arguitur a propositione disjunctiva, Ali ad 39- Rursus infertur manifestum discri­ et confusa ad unam determinatam determi­ consec­ nate : ut cum dicitur : Oculus requiritur ad tarium men inter hoc, et a'ia Sacramenta, et præ­ osten­ cepta excepto Baptismo, qui est ejusdem videndum, quia reddit suppositionem con­ dens jàiireren-necessitatis. Nam posito vel in re, vel in fusam, et indeterminatam, non bene in­ loin voto hoc Sacramento, in sensu explicato, fertur : Ergo dexter determinate, vel sinis­ netewiinfallibiliter justificatur homo, nec aliter ter determinate : quia licet non sint nisi Sam a P0CCat's enodari, quam vel ipso duo oculi, dexter, et sinister, nu lus tamen menti Sacramento» Sacramento, vel desiderio illius eiacto exacto ad determinate importatur in prima proposi­ »b iliis, contritionem, vel in ipsa incluso. Et licet tione, sed uterquein confuso. Unde solum forsan per accidens aliquo aliorum Sacra- I inferri debet : Ergo vel sinister, vel dexter, vd 1 DISP. IV. DUD. 1. vtl aliquis oculus requiritur ad xidcndum. Qua; observatio licet videatur surnmulialicii, el tyronibus propria, cet tamen utilis­ sima, nec subindo a provectioribus despi­ cienda : siquidem legitimus arguendi ot inferendi modus non pro summulis, sed pro gravissimis rebus, el tuenda Ode fuit insti­ tutus, et a sacris Doctoribus edoctus. Unde qui in eo deficit, nihil concludit, in quacumque materia arguat. Et ita accidit in præsenti, quia nec concilium, nec ex illo Theologi determinate docent Sacra­ mentum Pœnitentiæ in re susceptum esse determinate medium simpliciter necessa­ rium ad obtinendam gratiam, cum id fieri posse adslruant, et satis perspicue, per ve­ ram, ac perfectam contritionem absque reali Sacramenti susceptione. Nec etiam in eo sunt, aut esse potuerunt, quod sola contritione determinate possit impetrari venia; siquidem attritio cum reali Sacra­ mento sufficit ad reddendum hominem de attrito contritum, et consequenter Deo gratum, et a peccatis liberum, ut expresse Trident. docet Concilium Tridentinum, et evincit hoc Sacramentum, sicut et Baptismum esse Sacramentum mortuorum, quod proinde non postulat gratiam præhabitam in subjecto ex vi suæ institutionis. Quod ergo docent, est quod expresse de­ terminat Concilium de utroque Sacra­ mento : de Baptismo quidem sess. 6, cap. 4, absque illius lavacro regenerativo, aut ejus voto fieri non posse spiritualem regenerationem sicut scriptum est : Nisi quis renatus fuerit ex aqua el Spirilu sancto, non potest introire in regnum Dei : de Pœnitentia vero sess. 14, cap. 4, sine ejus reali susceptione aut voto in contri­ tione incluso nullatenus fieri reconcilia­ tionem. Sub qua disjunctione nec de­ terminate assignant Sacramentum, nec itidem determinate postulant contritio­ nem ; licet semper connotetur Sacramen­ tum in re suscipiendum, si opportunitas dederit. 41. Ex his autem principiis a quibus nullus Scotista se valet expedire, inferunt alii Theologi Pcenitentiam (idem dicito de Baptismo) sub ratione Sacramenti esse necessarium necessitate medii simpliciter talis, ut peccator nanciscatur remissio­ nem, arguendo sub hac forma : Illud est necessarium necessitate medii simpliciter talis, sine quo nulla alia via potest obti­ neri finis : sed sine Pœnitentiæ Sacra­ mento in re, vel in voto nulla est via Rraîsr U3. 271 nanciscendi gratiam remissivam peccati : ergo Sacramentum Pœnitentiæ vel in re acceptum, vel in votis habitum est me­ dium ornnino, et simpliciter necessarium ad consequendam gratiam remissivam pec­ cati. Consequentia est in forma absqne ullo defectu. Major præterquam quod ex se constat, formaliter, et in propriis ter­ minis docetur ab illo Authore ubi supra dub. 1, capitis undecimi, et a nullo Sco­ tista potest negari, cum sit expressa sui Magistri. Minor vero est Concilii TridenLini locis nuper adductis. Quare illa pro­ positio fundamentalis supra relata penitus corruit, et manifeste falsi tatis convin­ citur. Ad objectionem vero, supposito defectu Uberior ex parte formæ jam explicato, ex parte ma°" teriæ respondemus etiam peccare, in non enodareddendo causam pro causa, quæ est alia uo’ fallacia. Nam quod contritio cum voto Sa­ cramenti præcise sit potens ad inducendam remissionem, non provenit ex eo, quod votum Sacramenti sit efficacius ipso Sacra­ mento realiter suscepto; hoc enim falsissi­ mum est, et a nullo Authorum nostræ sententiæ hactenus excogitatum, quin e converso efficacius debet esse, et revera est, Sacramentum ipsius voto, et plenior, ac abundantior gratia confertur in ipso, quam per ipsius votum; siquidem ex opere operato, et simul operantis tribuitur in reali susceptione ; cum tamen in ejusdem voto ex opere tantum modo operantis, et juxta mensuram contritionis. Quæ fuit expressa doctrina D. Thomæ 4, contra gen- D.Thom, tes cap. 72, per hæc verba : Consideran­ dum tamen est, quod sicut Baptismus effica­ ciam aliquam habel ad remissionem peccati, etiam antequam actu suscipiatur dum est in proposito ipsum suscipiendi, licet poslmodum pleniorem effectum conferat in adep­ tione gratiæ, et in remissione culpæ, cum actu suscipitur, sic el claves Ecclesiæ effica­ ciam habent in aliquo, antequam eis se actu subjiciat, et si tamen habeat propositum, ut eis se subjiciat : pleniorem tamen gratiam, et remissionem consequitur, dum sc eis actu subjicit, confitendo, el absolutionem perci­ piendo, Quod ergo contritio afierat gratiam expellentem peccatum, habet ex se, quate­ nus est ultima ad illam dispositio; et in­ cludit, vel supponit modo infra explicando conversionem in Deum tanquam ultimum finem, ex quo capite excludit consortium cujuslibet peccati mortalis. Quod vero ad id præstandum colliniet in ipsum Sacra- DE POENITENTIA. mentum medio desiderio illud recipiendi, quam primum oportuerit; provenit quidem ex eo quod Pœnitentia est medium uni­ versale pro omnibus lapsi a Christo Domino post Baptismum institutum; pro qua ipsa contritio substituit interim atque se offerat opportunitas illud recipiendi, ut liquet ex supra dictis. Et in hoc sensu Sacramentum Pœnitentiæ in re, et deter­ minate acceptum non est medium ne­ cessarium. et conceditur Antecedens objec­ tionis. Sed negatur quod inde inferebatur, ut male illatum, et in se falsum. Nam supposita Christi ordinatione, qua voluit quemlibet lapsum post Baptismum sisti debere ante hoc tribunal, contritio non valet, nisi ut substituens pro Sacramento. In cujus signum quantumvis contritus sibi videatur homo, tenetur accedere ad Sa­ cramentum si adsit, non tantum ut præservelur a novo peccato, sed ut medium infallibile remissionis generaliter institu­ tum apponat. Quod non tenet in aliis præceptis, et Sacramentis, ut ex se constat. 42. Hinc tandem obiter refellitur docTszqaez. trina Gabrielis Vasquez ad art. 5 hujus quæstionis dub. unico num. 27, ubi docet homini per contritionem justificato solum inesse obligationem sub præcepto susci­ piendi pœnitentiæ Sacramentum, non res­ piciendo illam per modum medii simpliciciter necessarii. Hoc, inquam, ex dictis refellitur, et rejicitur : siquidem contritio non aliter justificat, nisi ut substituens loco Sacramenti, et in ejus absentia, usque dum sit opportunitas illud suscipiendi realiter, et idcirco non ita plenam remis­ sionem importat. Unde ut illam Sacra­ mentaliter, et plenius consequatur, opus est ad illud accedere sub ratione medii plenius, et abundantius sanctificantis præ sola contritione cum voto, ut mirifice exD.Tbom. plicuit Angelicus Praeceptor loco imme­ diate allegato ex 4, contra Gentes inquiens : Quia igitur in ipsa confessione, et absolutione plenior effectus gratis, et re­ missione confertur ei, qui prius propter bo­ num propositum ulramque obtinuit, mani­ festum est, quod virtute clavium minister Ecclesiæ absolvendo aliquid de pana tempo­ rali dimittit, cujus debitor remansit panilens post contritionem : ad residuum vero sua injunctione obligat pœnitentem, cujus quidem obligationis impletio satisfactio dici­ tur : et paulo inferius, quasi immediate subjunxit : El ulterius debilitas naturalis boni curatur dum homo a malis abstinet, et bonis assuescit Deo spirilum subjiciendo per orationem. carnem vero domando per jejunium, ut sit subjecta spiritui. Non ergo Pœnitentia amittit rationem medii, per hoc quod praecesserit contritio, ne hæc respicit pœnitentiam, nisi ut est medium a Deo præstitutum. Præterquam quod ex ista Vasquez doc­ trina sequitur non aliter contineri in voto contritionis Pœnitentiam, quam alia Sa­ cramenta, et præcepta, quod esse falsum constat ex dictis. Sequela constat, quia contritio non respicit Sacramentum Pœni­ tentiæ, nisi ut præceptum : sed hoc modo etiam respicit alia Sacramenta, et man­ data divina : ergo nulla esset diversitas Pœnitentiæ ab aliis in voto contritionis, contra id, quod docent Authores nostra sententiæ, et ipse Vasquez sectari videtur in discursu quæstionis. DISP. IV, DUB. II. veteris legis, opus luit ad complementum illius difficultatis, descendere ad Sacramen­ tum Poenitentia), et nostram mentem sive DThoa. ui proprius loquamur, D. Thomæ senten­ tiam declararo probando ox ipso Angelico Præceptoro in utraquo illa lego verum Pœnitentiæ Sacramentum. Quam sententiam ibi sancitam in hoc tractatu amplectuntur Ν'άίΧ ejus discipuli Nuno art. 7 hujus quæstioS.Tt-S.. nis dub. unico. Joann, a sancto Thoma, Gonel, et fero omnes si bene explicentur. Nec contra eam occurrit aliqua dubitandi ratio, cui diluendro oporteat operam dare. Si cui vero scrupulum ingesserit illa proTX. positio Tridentinisess. 14, cap. 1 : Porro nec tit. ante adventum Christi pœnitentia erat Sa­ cramentum, intelligenda est, de Sacra­ mento ejusdem rationis cum Sacramento legis gratiæ, in quo est verum judicium, vera accusatio, vera denique absolutio, cum vera clavium potestate, quibus res­ pondet gratia ex opere operato abluens DUBIUM II. maculam peccatorum. Et hoc pacto nullum fuit verum Sacramentum ante Christi ad­ An sü de jure naturali hominem pœnilere ventum, et institutionem, sed cuncta erant de culpis in illarum remedium. egena, et vacua, ut docet Apostolus. Quare 43. Absoluta prima disputationis parte, News· XiM. Pœnitentia ut bene observat Nuno in præ­ senti, si sumatur in tota sua amplitudine in qua ostendimus hujus Sacramenti ne-Pff^ significandi, non explicat, vel significat cessitatem in lege gratiæ, illico pulsabat fit speciem infimam, sed subalternam, sub animum considerationem protendere ad qua continetur tres species infinaæ Pœni­ legem naturalem, et scriptam, in quibus d tentiæ, quæ sunt longe divers® rationis, abs dubio fuere peccata aliquo modo nimirum illa, quæ satis imperfecta, et luenda : quocirca se se offerebat difficul­ confusa fuit, legis naturalis ; et altera ma­ tas, fueritne ibi aliqua pro illis medicina? gis determinata, sed absolute egena, quæ et qualis ? Quaecumque enim assignetur pertinuit ad legem scriptam; ultima tan­ debet ea esse pœnitentia, juxta illud : Si dem, et omnium absolutissima, ac perfec­ pœnitentiam non egeritis, omnes peribitis. tissima propria legis gratiæ, depositis Semel atque id supponatur, interim insur­ An & fail umbris, et figuris veteris legis, ut elegangit alia interrogatio : Fueritne aliquod ve­ Ttfîû rum illius legis Sacramentum pro peccatis Pffsi- S.Tkn. ter et profunde explicuit Angelicus Doctor in hoc artic. 7 ad 1 et 2, et hanc vel actualibus, sicut in omni sententia Theo­ teitat Swjaliam ita perfectam non fuisse ante adven­ logorum pro originali in lege natura Eaîsn’ tum Christi docuit Concilium. Quem etiam assignatur aliquod remedium illius utputa SsiJ. sensum tenent Soto, et aliqui Thomistæ oblatio externa infantis, vel quid hujus­ specie tenus nullum alium Pœnitentiæ modi, et in lege scripta circumcisio, quæ Sacramentum agnoscentes, quam in lege primo incepit ab Abraham ob id appellato : gratiæ a Christo Domino institutum. Qui­ Paler circumcisionis. Alioqui enim illis nabus in prædicto sensu nullus Catholico­ turæ statibus Deus de necessariis non pro­ rum queit refragari. vidisset, nec in illa Ecclesia fuisset reme­ J;'? 44 Illis ergo motivis ab illa quæstione dium generale pro adultis. Quod videtur supersedentes, quia D. Angelicus in hoc absurdum, et minus consonum divinæ art. expresse affirmat de ratione naturali pietati. Hanc profecto difficultatem hujus esse hominem post peccatum pœnitere; loci satis propriam libenter arriperemus aggredimur examinandam in hoc dubio disceptandam, si non alio loco non minus veritatem illius propositionis, quam aliqui proprio decisa, et explicata mansisset tract, vel negant, vel non bene explicant : in videlicet de Sacramentis in genere disp. 3, sequenti declaraturi, an intra naturæ ordub. 3, § 2, ubi agentes de Sacramentis Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. veteris dinem sint vires ad verum, et absolutum actum contritionis adhuc naturalem eli­ ciendum? Et indo gradum faciemus ad præcipuam difficultatem hujus disputatio­ nis circa institutionem Sacramenti Pœni­ tentiæ in lege gratiæ, in qua Deus suæ liberalitatis divitias abundantissime, ac sapereffluenter erogavit. Ne tamen distinc­ tionis defectu tenebras in lucem offun­ damus , animadvertendum est rationem naturalem se habere posse dupliciter, vel secundum sibi propria, et destitutam lu­ mine fidei aut cognitionis supernaturalis : vel ut illa, et ista associatam, quo pacto agnoscit suam elevationem ad finem supernaturalem in æternum permansurum, et præmium, ac supplicium repromisa bene, aut male in hac vita degentibus. Qua distinctione supposita sit ? 7 8 Vera D. Thomæ sententia proponitur. 45. Dicendum est ex ratione naturali De jure præcise sumpta, haberi dolendum, ac poe­ naturali esi nitendum pro peccatis absolute, et absque Pœniten­ aliqua determinatione. Si vero sumatur ut tia. fide instructa, directe attingit dolorem na­ turalem dictando indirecte supernaturalem. Hanc conclusionem quoad utramque sui partem, sustinent communiter D. Thomæ D.Tbom. Soto. discipuli Soto in 4, dist. 14, quæst. art. 7. Nuno. Nuno ad prædictum art. dub. unico. Mar- Martin, de Le­ tinus Ledesma in quarti quæst. 26, art. 1. desma. Arauxo in præsenti dub. unico. Prado /Vrauxo. dub. 10; ex extraneis Vega lib. 13, super Prsdo. Vega. Trident, cap. 75. Suarez in comment, ad Suarez. art. 7, et disp. 1, sect. 2, n. 5, Sed ante illius probationem est obser­ vandum nomine Pœnitentiæ quam præ se fert titulus non intelligi Sacramentum ali­ quod, cui competat ratio signi adhuc in eo sensu, in quo Sacramenta legis antiquæ illud munus exercuere. Hoc enim pacto evidentissimum est non haberi posse ex ipso jure, aut lege naturali, quatenus obli­ gat creaturas ad pœnitentiam ; sed relatum iri in Dei voluntatem omnino liberam, et absolutam, qua hominum imbecilitati pro­ vidit in omni statu de remediis, vel ad tuendam animæ salutem, vel ad eandem, semel, aut sæpius amissam, instaurandam, et rursus acquirendam. Quamobrem D. Thomas in 4, dist. 17, quæst. 3, art. 1, quæst. 2, Sacramenta non detulit juri naturæ, sed altiori providentiæ, quæ est jus 18 ’2 ! ■•'Is ♦ I.·· . U; DE PŒNITENTIA. divinum, a quo immediate habent esse. Nec etiam est sermo de Pœnitentia sub ratione virtutis, sub qua non pertinet ad hanc quæstionem, sed ad sequentem ubi D.Thom. cum p Thoma de illa disseremus. Procedit ergo sive titulus, sive conclusio illi res­ pondens de actibus humanis, qui alias ha­ bent rationem materiæ remotæ in hoc Sacramento, quales sunt dolur, et detes­ tatio, sive procedant a virtute aliqua, quæ vera virtus sit, sive aliunde, a quo præscinditur. Et sensus est de jure naturæ esse, hominem pcenitere male actorum, ac de illis dolere, dolore quidem naturali, sive a sola natura fide non illustrata procedat, sive ab eadem fide instructa ortum ducat; quo­ niam fides in præsenti supponitur quidem non influens, sed ut manifestans objecta alias occulta, quorum semel habita noti­ tia, non ipsa fides, sed natura ipsa erum­ pit in detestationem peccatorum modo in conclusione compendiosius exposito. Primx 46. Prima ergo pars assertionis proba­ partis proha- tur explicando principium D. Thomæ : lio. quia ratio naturalis dictat bonum esse fa­ ciendum, et malum esse vitandum, non ob aliud nisi quia bonum (et loquimur de bono honesto morali), est conforme ra­ tioni, et malum illi dissonum : ergo sicut ratio naturalis inclinat, ac dirigit ad pro­ sequendum bonum, ita retrahit, et cohibet a perpetrando malo ; ejusdem quippe ra­ tionis est accedere ad bonum, ac recedere a malo ipsi opposito. Sed prosecutio boni moralis secum affert illius complacentiam, cum sit ejus naturalis, et elicita inclinatio primaria. Ergo recessus a malo infert na­ turalem illius displicentiam. Ex displi­ centia autem, ac dissonantia cum ratione oritur dolor, sub quo nomine comprehen­ ditur pœnitentia. Ergo pœnitentia de male actis est conformis rationi naturali, ab eaque ut a principio oritur : de jure ergo D.Thom. naturali esi (ut recte D. Thomas docet) quod aliquis panileat de malis, quæ fecit, quantum ad hoc, quod doleat fecisse, el do­ loris remedium quaerat. Probatur hæc Con­ sequentia ex antecedentibus : nam eo ipso quod peccatum sit malum naturæ rationa­ lis, quam deturbat a rationis statu, et sub­ jicit sensibilibus, nequit non esse recte rationi dissonum, eique displicere; nam si in morbis naturalibus natura suimet solicita naturaliter nociva fugit, et semel hausta expellere, ac ejicere contendit; id quidem impensius curabit eademmet na­ tura ratione ducta. Nequit autem eximi, ut ita dicamus, peccatum aut foras oxpell! quam illius doloro, displicentia, ac retrac­ tatione : est ergo de jure naturali (quod I quidem peccato non extinguitur totaliter), -- ,4 ... quod homo doleat, ac ipsum pœniteat,> contra jus naturale deliquisse, vel jus ip­ sum naturale violasse. Doctrina Antece­ dentis pneterquam quod est per se nota, est etiam D. Thomæ pluribus in locis, et d.TW, compendiose ab ipso traditur supra q. 34, art. 3 , ad I, per hæc verba : Liberum arbitrium non eodem modo se habet ad bo­ num, et ad malum ; nam ad bonum se ha­ bet per se, et naturaliter, ad malunt se hebet per modum defectus, et præter natu­ ram. Sicut autem dicit Philosophus in 2, de Calo : posterius est quod est praeter naturam eo, quod est secundum naturam, quia id quod est præter naturam, est quaedam excisio ab eo quod est secundum naturam. Unde evenit semper inclinari naturam ad bo­ num, et resilire a malo, in quod excidit. 47. Confirmatur, et explicatur. Quia Celts, constat quam plurimos philosophos, sola ratione naturali ductos, utpote quos peni­ tus latuere mysteria supernaturalia, com· mendasse displicentiam, ac pœnitentiam peccati : ergo signum manifestum est 3e jure naturali esse detestationem, et pœni­ tentiam peccatorum. Consequentia constat, quoniam ibi non urgebat in illis nisi nuda naturalis ratio, nec in alium scopum, quam in praemium naturale eorum conatus collimabant. Antecedens mullis eorum tes­ timoniis suaderi poterat, quorum aliqua dedimus ad hujus tractatus limina, suf­ ficiat nunc eos indicasse : et imprimis Se­ neca in tragediis sic inquiebat : Quem panitet peccasse, pene est innocens. Perian- peniti der Corinthus, peccatorem monuit : Cum peccaveris, subeat te pœnitentia. Aristotvero A risi 7, Æthicorum cap. 5, non aliud agnovit discrimen inter intemperatum et inconti­ nentem, nisi quod ille, quia non pœnitet, incurabilis est, est autem medicabilis iste, quia pœnitens. Inde Ovidius 1, de Ponto Ori Deos placari docuit, cum bene pœnitentes aspiciunt : Sæpe levant panas , ereplaque lumina reddunt, cum bene peccati paniluisse vident. Quo argumento aggressus est Cel­ sum Origenes lib. 3, contra eundem di­ Orie­ cens *. Aon solum contra nos mentitus eil nts. Celsus, dicens plane constare ingrata, et consuetudine confirmata vilia, nec casti­ gando quidem, et panis coercendo emendari, sed etiam contra serio philosophiae deditos, nec desperantes virtutem recuperare ut rem impossibilem j - — ut statuit D. Thomas in præsenti, et da- D.Thom. rius in 4, dist. 17, qu. 3, art. 1, q. 2, ad 2, ubi docet, quod in lege naturæ sufficie­ bat interior recognitio peccati apud Deum; sed in lege Moysi oportebat aliquo signo ex­ teriori peccatum protestari. Non ergo ex ipsa lege naturali habetur determinatus modus exterius poenitendi. Ad majorem suprapositi fundamenti elucidationem con­ sulantur quæ scripsimus tract, de Peccatis disp. 2, dub. 2, ubi latius prosecuti su­ mus contrarietatem naturæ rationalis cum peccato, et plures objectiones diluimus, quas non incongruum erit perlegere, ut hujus principii veritas magis eluceat. 48. Secunda vero pars assertionis pro- Secanda batur. Nam eadem naturalis ratio, quæ ob ass^l‘°' commensurationem , et alligationem ad pars, bonum naturale, nequit nisi quæ confor­ mia sunt principiis naturalibus dictare, si semel instauratur, et illuminatur de mys­ teriis supernaturalibus, juxta qualitatem luminis illustrantis, potest se exercere in actus naturales, qui indirecte, et ex con­ sequenti se extendant ad actus supernatu­ rales : ergo ratio naturalis fide illustrata directe attingendo pœnitentiam naturalem, indirecte, et mediate potest dictare supernaturalem. Consequentia constat, et Ante­ cedens probatur, et explicatur simul : quoniam lex naturalis dirigendo, et pro­ movendo ad proprium finem simul repro­ bat quæ illi fini directe, vel indirecte, me­ diate, vel immediate adversantur : nam ex ipso quod ratio naturalis dictet pœni­ tentiam esse agendam ob peccata contra finem naturalem perpetrata, ex conse­ quenti affirmat, supposita per fidem noti­ tia finis supernaturalis, etiam debere agi ex illo motivo sibi per fidem noto ; quippe nulla est ratio asserendi pœnitentiam pro delicto intra ordinem naturæ contra Deum illius finem, quæ non æque militet in of­ fensa, aut culpa contra Deum authorem supernaturalem ; atque ideo illamet ratio, quæ immediate, et directe dictat primum, ex consequenti, et mediate dirigit ad se­ cundum, siquidem contra rationem natu­ ralem est, quod non pceniteat hominem peccati contra Deum sub ea ratione, qua noscitur offensus. Sicut quia ratio natura­ lis dictat parendum esse cuilibet superiori legitime præcipienti, eadem met ratione naturali probatur supernaturalis praecepta esse adimplenda, et eorum violatio est contra jus naturale. Similiter quia de jure naturali est Deum esse colendum ; semel w impossibilem homini. Sentiebant ergo Phi­ losophi possibile esse homini recuperare virtutem, utrumque non per vires super­ naturales, quas penitus ignorabant : ergo media pœnitentia, ac displicentia peccati intra naturæ ordinem contenta: ergo intra rationis rectæ jura continetur, quod homi­ nem pceniteat de culpis contra jus ipsum naturæ commissis. Pisiiin- QaOd vero ea pœnitentia non semper Girfior. sisteret in corde, sed exterius sensibiliter aliquando manifestari deberet, testatur quidem, ipsa naturalis, ac prona naturæ aptitudo ad significandum exterius vel lacrymis, vel aliis signis illud, quod intra conscientiæ sinus continetur Quod autem illud non esset a natura ipsa determina­ tum, sed quandoque his, quandoque aliis mediis, aut sacrificiis uterentur, manifeste colligitur ex diversitate rituum, ac sacrifi­ ciorum pro gentium differentiis observata. Nam licet in republicis bene institutis ali­ qua fuerint sacrificia pro peccatis, ea porro tam diversa fuere, quam gemes essent in­ ter se dissitæ, ac discordes ; nec hoc adhuc omnibus erat commune, sed plane dif­ forme, ut prolixum foret percurrere, et constat in ipso legislatore divino, qui non eandem pœnitentiæ formam præscripsît D.Tbm. hominibus leste D. Thom. art. 7, ad 2 : Ea quæ sunt juris naturalis diversimode determinationem accipiunt in velere, el in nova lege, secundum quod congruit imper­ fectioni unius, et perfectioni alterius. Quod argumento est ex ipsa lege naturali non habuisse certam regulam poenitendi, nt diximus in conclusione, sed determinatio­ nem accepisse ex lege super adjecta ad naturalem, hominibus a natura insitam. Id quod majorem lucem accipiet, si reco­ lantur, quæ loco supra citato de Sacra­ mentis in genere, authoritate, et ratione fulcivimus circa Sacramenta leeis naturalis, in quibus nec S. Thomas, nec disci­ puli, vel alii Theologi paulo majorem in­ venerunt determinationem, quam quæ cuilibet propriæ rationis ductu a se ipso prescribebatur. Ergo si hoc ita fuit, ac fuisse constat in lege naturali circa ipsa Sacramenta, quibus justificabantur; non est alium inibi invenire certiorem pœni­ tentiæ modum, quam a quolibet sibi praes­ criptum ex instituto ipsius legis naturalis, non omnes uniformiter, sed quemlibet sub proprio dictamine dirigentis, atque ideo ex jure naturæ habetur determinate pœnitentia, non vero pœnitentiæ modus, 275 ■ DISP, IV, DUB. 11. ■276 DE PŒNITENTIA. T I atque fide constiterit Deum esse in Eu­ charistia . ipsum lumen naturale dictat cultum Deo ibi exhiberi. Cum ergo ratio naturalis dictet pœnitentiam esse agendam absolute, et in communi, ut constat ex probationibus pro prima parte assertionis ; interveniente fide, qua altior finis detegi­ tur, et recondita mysteria revelantur, eademmet naturalis cognitio se extendet, et porriget mediale, et ex consequenti ad pœnitentiam supematuraiem, cujus omis­ sio est contra jus naturale. Objec­ 49. Nec refert, si objicias, lumen natu­ tio. rale neutiquam sufficere ad attingendum objectum supernatural, quippe quod su­ perat vires, et efficaciam totius nature sive creatæ, sive creabilis, ut verior doc­ trina tenet. Et hac ratione statuimus ne­ cessitatem gratiæ supernaturalis ad cre’ dendum, et assentiendum mysteriis supernaturalibus, etpræcepta supernaturalia adimplenda tract, de Gratia disp. 2. Et urgebis. Quia vel ratio naturalis associata fide, ex illius consortio vindicat sibi ali­ quid supernatural, quo elevetur; vel non ? sed remanet intra vires ipsius legis natu­ ralis, sicut antea erat. Si primum assera­ tur, destruitur status quæstionis, quæ so­ lum versatur circa jus naturale nude acceptum, et hoc asseruit D. Thomas dic­ tare pœnitentiam, naturalem quidem, et penitus insufficientem ad remissionem pec­ cati. Si propter hoc affirmetur secundum, urget sane replica ; quia lumen naturale quantumvis in consortio, et assistentia fidei, non promovet nisi ad dictamen pure naturale, nec redditur per assistentiam fi­ dei potentior, aut eflicacior, quam erat sine illa; quodlibet enim fidei consortium est pure exlrinsecum ; perinde se habens, ac si non esset. Armo 50. Nec satisfacies, si cum Arauxo in respon­ so. præsenti dub. unie, respondeas naturam inferiorem ex conjunctione ad superiorem perfici intra proprium ordinem, ut possit aliquid, quod ab illa sejuncta non poterat. Sic imaginativa hominis ex conjunctione ad intellectum potest circa singularia dis­ currere ; cum tamen hunc discursum ex se non habeat, ut constat in Brutis. Unde haud dissimiliter naturalis ratio superna­ tural! conjuncta, illi re associata distare poterit pœnitentiam supematuraiem sal­ tem mediate et indirecte, quatenus deser­ vit, et requiritur ad conservandum illae­ sum jus naturale. cui contradicitur violando obligationem supernaturalis precepti. S Non inquam, satisfit ista responsio. Diau, Tum quia facile dicitur naturam inferio­ rem perfici, ac roborari ex commercio, ac conjunctione cum Superiore ; sed non ea· | dem facilitate intelligitur, in quo consistat robur illud, ac major perfectio, quam ac­ cipi de novo affirmatur. Nam semper instat objectio : vel est aliquid intrinsecum denuo adveniens, vel non? Primum non concedi­ tur ; alias non remaneret lumen naturale intra limites nature, sed elevaretur saltem quoad modum ; quod est destruere quæstionem. Si eligatur esse quid extrinsecum, etiam urget; quia non redditur potentior, aut robustior natura illa assistentia extrin­ seca, nec ad ejus presentiam acquirit .vi­ res, quibus ante illam non potiretur; si­ quidem non mutatur in melius, et potentia in melius non immutata remanet æque ac antea impotens. Tum etiam (et est ratio potius urgens in contrarium) nam quod cogitativa hominis, quia radicatur in anima rationali, a principio suæ dimanationis ab illa, secum trahit quoddam vigoris partici­ pium, quo se exercere potest in aliquem discursum, quem secundum se, vel prout in bruto elicere non valebat, id quidem verum est, et constat in calore animalis, in quo habet vim producendi sanguinem, et alios humores, quorum nullum idem specie calor ignis producit, aut producere valet in ligno. Ex hoc autem potius sequi­ tur oppositum solutionis : quia jus natu­ rale, seu dictamen rationis nec radicatur in fide, nec aliquid ab ea emendicat in­ trinsecum, quo permanenter, ut ita dica­ mus, quasi elevetur ad agendum, vel pro­ ponendum aliquid, quod antea non sibi erat concessum : nulla ergo ratione asse­ rendum videtur, aliquo modo se porrigere posse ad superiorem pœnitentiam, ad quam sine fide erat impotens, atque ideo ratio naturalis non aliam pœnitentiam dictat cum fide, quam absque illa, et consequen­ ter fallit secunda assertionis pars. 51. Non, inquam, refert, si ita objicia­ Ven tur, sed procedit ex non satis penetrata ra­ respceno. dice nostri fundamenti : quippe quo nihil minus intenditur, quam quod actus pure naturalis possit attingere directe, et pri­ mario objectum formaliter supernaturale. Hoc enim non aliud esset, quam asserere eundemmet actum esse, et non esse natu­ ralem, quod est implicatorium. Quocirca loco in objectione citato ex tract, de Grat. universalem doctrinam statuimus ex dia­ metro oppositam huic dicendi modo, juxta quam DISP. IV, DUB. II. quam nec credere, nec «peraro, nec Deum diligere ut finem supematuraiem possibile cuiquam est ox viribus puro naturalibus. Cætorum cum hoc cohieret viros ipsas na­ turales supposita notitia rerum supernaturalium, vel per fidem, vel per aliud lumen supernaturale habita, amplius ox parte ob­ jecti, seu materiæ circa quam so porrigere saltem indirecte, mediate, et quasi virtualiter ad aliquid aliud, ad quod seclusa illa notitia non extenderetur; quin ex vi hu­ jus, actus ille naturalis intrinsece immute­ tur, aut modificetur aliquo supernatural!, nec extra sphæram naturalem reponatur. Oiser- Ad cujus lucem, et clariorem intelligenn ’ tiam animadvertere oportet (quod supra innuebamus) fidem, seu lumen supernatu­ rale se habere posse dupliciter cum lumine naturali, vel ex parte principii influendo cum ipso lumine naturali, vel ex parte termini, et objecti, detegendo, nimirum aliqua objecta, vel præcepta lumini natu­ rali incognita, et occulta, ad quæ tanquam ad materiam circa quam ratio naturalis se porrigat mediante materia naturali sibi propria. Si primo modo accipiatur consor­ tium fidei, non imus inficias, quin affir­ mamus actum procedentem à virtute natu­ rali ut associata fide ut minimum esse quoad modum supematuraiem. Et ratio ipsa convincit : nam implicat causam actu influere in effectum quin effectus explicet, et contineat in se rationem illam, secun­ dum quam causa influit; alioqui enim in­ flueret, et non influeret, daret esse, et non daret e*se effectui : sed fides sub prima con­ sideratione se tenet ex parte principii natu­ ralis cum ipso fluens : ergo in actu illis per modum effectus correspondente splendere, et explicari debet, quod est proprium fidei, ut instituentis, atque ideo supernaturalitas saltem quoad modum. SS ..5?-Si vero se habeat secundo modo, uaniis nihil sane additur ipsi actui naturali, quo ntio· supra se, et supra proprias vires elevetur, sed adhuc adæquate sistendo intra ordinem naturalem, queit excitari ad aliquid am­ plius, quam antea excitaretur. Cujus præ­ ter supradicta sunt alia manifesta exempla. Nam seclusa fide, ratio naturalis nihil mi­ nus quam de Deo clare inspiciendo, aut de ejus possibilitate cogitaret : illustra­ tione tamen fidei de ejus possibilitate sup­ posita, ipsamet ratio naturalis conjectari posset, et potest rationes probabiles, et congruentias possibilitatis ejusdem; et in­ super evidenter ostendere omnia argu- 277 menta in oppositum nihil concludere, ut ox communi Theologorum doctrina statui­ mus tract, de Visione Dei disp. 1, dub. 3. Similiter (ut cominus rem attingamus) amor Dei naturalis ante elevationem ne­ que directe, nec indirecte pertingeret ad præcepta supernaturalia sive positiva, sive negativa, utpote quæ nullatenus essent cognita; supposita tamen eevatione ho­ minum ad finem supematuraiem, cui ea innotescit, illico amor Dei ut Authoris na· turæ connotât eorum non violationem ut omnino necessariam, magis, vel minus juxta expressiorem, aut minus claram illo­ rum cognitionem ; quin in prædicto amore ex vi hujus aliquid supernaturale invenia­ tur, ut constat ex dictis loco citato de Gra­ tia dub. 4, num. 138. 53. In hunc ergo sensum discurrendo Appli­ catio de Pœnitentia dicimus unam, et alteram doctrinal· esse de jure naturae, et utrumque intra or­ tradite. dinem naturalem contineri; aliter tamen illam, ac istam : nam illa ut in plurimum esset non adeo perfecta, utpote regulata imperfecta cognitione, qua vix cogitaretur de aliquo extrinseco nocumento ex parte Dei; non enim omnes forsan Dei offen­ sam ex peccato pariter nanciscerentur; sed ipsis conscientiæ stimulis agitati re­ medium doloris quaererent, ut consultis­ sime scripsit D. Thomas nullius alterius damni extrinseci mentionem faciens. Diximus, ul in plurimum, ut non com­ prehendamus subtiliores, ac peritiores, quos nec latuit Deum hominum delictis offendi, et illorum poenitentiis placari, ut constat ex Ovidio, et aliquibus Republicis, quarum legislatores bene instructi, et sa­ crificia et poenitentias pro tota republica instituerunt sola rationis naturalis ductu, quibus placaretur Deitas, quam in confuso colebant. Pœnitentia vero, quae fidem modo ex- x plicato supponeret, licet naturalis, esset firmior, et aptior, utpote procedens a cognitione naturali supponente fidem illu­ minantem, et docentem Deum offendi de­ terminate a culpis, et pacari poenitentiis.. Et talem fuisse pœnitentiam Ninivitarum sub spe veniæ ex fide conceptae; hoc docuit D. Thomas, et in eodem sensu asseruit ibi p.Thom aliquid fuisse adjunctum fidei ex prædicatiione Jonæ. Porro sicut assensus Philo­ sophi Christiani de existentia Dei ad prae­ sentiam fidei eam affirmantis est firmior, ad hunc sensum quod nullam dubitatio­ nem admittit, nec ex parte subjecti, nec ex 27S ■ * « ç '·γ '■ ■ DE PCE NITENTIA. parte objecti; ex eo quod fides, quod nec n. 4, et 5, quatenus asserit satie incertum falli potest, idem affirmat, quod lumen esse, an sola ratione naturali possit naturale ex suis principiis concluserat; cognosci peccatum hominis esse injuriam, quin tamen praedictus assensus intrinsece et oflensam Dei. 55. Hæc tamen expositio, Cajetani ve- sc: immutetur, aut ad superiorem ordinem evehatur, licet intellectus firmius illi adhæ- nia, nobis numquam arrisit, sicut nec aliis reat in praedicto sensu : haud dissimiliter Thomistis, et merito cum videatur directe pœnitentia illa, quæ supponeret fidem, ex- opposita litteræ. Nam postquam dixerat trinsece quidem foveretur ex manifesta­ S. Doctor esse de juro naturali pœniten­ tione finis supernaturalis, quem indirecte, tiam, statim posuit exemplum in Ninivitis, et mediate attingeret in sensu explicato. addens : in quibus tamen aliquid fuit ad­ In quo etiam admittimus solutionem ex junctum fidei ex prxdicalione Jonx. Si au­ Arauxo inter arguendum datam; si vero tem prima propositio redderet Cajetani majorem aliquam perfectionem, aut modi­ sensum, hoc addere foret superfluum, ut ficationem velit, et omnimodam similitu­ constat; si quidem nullus teneretur de dinem inter exemplum imaginativæ ho­ jure naturæ pœnitere, nisi supposita fide, minis intendat; ipsi refragamur, et ob et notitia supernatural! : ergo propositio rationem in ejus impugnatione indicatam D. Thomæ non reddit sensum restrictum, radicationis in anima, quæ neutiquam po­ a Cajetano intentum, sed omnino absolu­ test applicari fidei, et lumini naturali, ut tum independentem a fide juxta primam ibi recte probatur, quin contra nos retor­ partem noslræ conclusionis. queri valeat. Ad hæc : D. Thomas ob prædicationem Jonæ defert aliquid Ninivitis, quod illis non competit ex ipso jure naturali, ut os­ tendit illa adversativa, in quibus tamen, etc. Ergo sensit alios homines ex ipso jure flefellilur Cajetani expositio. naturali pœnitere debere, licet illud ali­ Medina 54. Omisso Medina Complutensi, ut non quid fidei Ninivitis concessum non obti­ Com­ satis bene sentiente in hac parte in suo illo nuissent. Patet Consequentia, nam alias plu L Codice de Pœniientia cap. 2, sicut nec in nulla esset ratio magis adseribendi fidem, aliis concernentibus hoc Sacramentum, ut aut aliquid fidei illis præ istis. Adde secundo, exceptio Ninivitarum, ut supra vidimus : ex iis quos consuluimus, illis aliquid fidei tribuatur præ aliis, ortum Cajeta· unicum dumtaxat offendimus Cajetannm DOS in commentario hujus articuli; cui diffici­ duxit ex prædicatione Jonæ; sed hæc prædeseri­ dicatio non fuit facta aliis : ergo vel hi in tor lis, imo falsa visa est doctrina S. Doctoris, si simpliciter, et absolute sumatur, quo sententia Cajetani non tenerentur ad pœ­ pacto, inquit, magnam habent difficulta­ nitentiam ex jure naturali post plura sce­ tem, si non sunt fa'sa verba D. Thomæ. lera commissa quod est absurdum, vel Tum quia si peccatum non fuit scandalo- D. Thomas non fuit loculus de jure natu­ sum, seu manifestum aliis, nulla apparet rali ut fidem supponente, sed de illo abso­ ratio naturalis ad signa doloris. Tum quia lute sumpto, licet fortius obliget supposita abstrahendo a documentis fidei dolor, seu fide, quod nemo it inficias. 56. Dejicitur deinde instaurando funda­ ülteriet tristitia de præieriio peccato nnllam vide­ tur habere rationem remeiii; et propterea mentum primæ partis assertionis. Quoniam ÎBpïïgnatio superfluum videtur dolere de malis præte­ independenter ajure divino, stando præcise superaritis. Accedit ad hæc, quod difficile est intra ipsum jus naturale, quodlibet pecca­ turalis. nosse, quid homo infra jus naturale solum tum est contra bonum raiionis, et impor­ stando cognosceret de absolutione peccati tat deordinationem naturæ rationalis, qua­ per aliud, quam per cessationem a pec­ tenus deflectit a regula prudentiæ, et con­ cando. His convictus ingeniosissimus Com­ vertit ad bonum commutabile, posthabito, mentator propositionem illam D. Thomæ et despecto culmine rectitudinis naturalis, exponit de jure naturali supposita in ho­ secundum quam insitum est homini vivere mine cognitione fidei; ita quod supposita secundum rectam rationem, imo et Deum fide, non tamen ex fide, sed ex ipsa ratione super omnia diligere ut principium et naturali proveniat pœnitere, juxta ea quæ finem lotius ordinis naturalis (quidquid de supra observavimus. Cui dicendi modo potentia diligendi in natura lapsa); ergo Suaiw, suffragari videtur Suarez disp. 1, sect. 2, cum hæc recta ratio, licet diminuatur, et obscuretur DISP. IV DUB. II. obscuretur peccatis, non tamon penitus ex· linguntur; ex illa incunjbet homini recedere a lapsu voluntario, quod absque retracta­ tione prioris fieri non potest; hæc autem re­ tractatio Geri nequit absque alio actu itidem voluntario retrahente a lapsu : ergo nec abs­ que pœnitentia. Patet Consequentia : quia nomine Pœnitentiæ in præsenti non accipi­ mus, nec accepit D. Thomas, contritionem perfectam supernaturalem, aut quamlibet aliam, quæ cum elfectu conducat ad linem supernaturalem; sed displicentiam et de­ testationem imperfectam, et confusam, intra ordinem naturæ; quamque elicere potest natura intellectualis absque consor­ tio fidei, aut alterius doni supernaturalis. D-Aa- Audiamus simul D. Augustinum lib. de duabus animabus cap. 14, ita asserentem : Ul inter omnes sanos constat, utile est poeni­ tere peccati. Quid ergo nunc in hanc rem divinarum scripturarum testimonia, quæ usquequaque diffusa sunt, colligam? Vox tliam est ista naturæ. Neminem stultum rei hujus notitia deseruit. Hoc nobis, nisi etiam penitus insitum esset, periremus. Potest ali­ quis dicere non se peccare, non autem sibi esse, si peccaverit, poenitendum, nulla barba­ ries hoc dicere audebit. ΛΤΐοιη. Confirmatur, et explicatur hoc ipsum ex àk eodem D. Thoma in 4, distinet. 19, quæst. 3, art. 1, quæstiunc. 2, ubi ait : Quod Sa­ cramenta sunt quædam fidei protestationes, unde oportet ea fidei esse proporlionala ; fides autem est supra cognitionem rationis naturalis, unde etiam et Sacramenta sunt rupra rationis naturalis diclamina. Et quia jus naturale est, quod non opinio genuit, sed innata quædam vis inseruit, ul Tullius dicit, ideo Sacramenta non sunt de jure naturali, sed de jure divino, quod est supra naturale. Ergo quando D. Thomas protulit illam pro­ positionem, de jure naturæ est, quod aliquis panileal, non comprehendit, sed excludit jus divinum, et consequenter tam Sacra­ menta, quam fidem, atque ideo indepen­ denter ab illis, viget jus naturale poeni­ tendi. 57. Nec motiva recedendi a D. Thoma, Ci>ui qoæ opponit Gajetanus, urgent, aut aliquid Mi’J· probant. Non quidem primum : quia licet peccatum non fuisset scandalosum, aut aliis manifestum ; non idcirco non fuerat contra rectam rationem. Et ex hac parte esto, non peteret externa signa doloris ad vitandum scandalum ; non tamen excludebat, si vellet pœnitens. Si autem non vel­ let, sufficiebat interior dolor, et displicen­ 279 tia; nam ut inquit D. Thomas ubi nuper, sol. ad 2, in lege naturæ sufficiebat interior recognitio peccali apud Deum. Et quidem si hoc ita fuit adhuc post fidem, et Sacra­ menta illius legis, quanto melius indepen­ denter ab illa, ut loquimur agendo de jure naturali secundum se minime cum fide connexo. Non est solidius secundum : quia licet nullum sit remedium efficax peccali intra ordinem naturæ ; intra ordinem tamen naturæ est vis insita conandi ad illius ex­ pulsionem, et quantum est ex parte effectus voluntas il'ud non commisisset ; hoc enim est conforme rectæ rationi. Quocirca plures Gentilium lumine fidei destituti solo ratio­ nis naturalis ductu offerebant libamina, et sacrificia, ut Deos sibi propitios, benevo­ los, et placatos redderent ut scribit Plato lib. 10, de legibus, et vidimus supra. Et hinc ruit tertium, quia licet nihil at­ tingerent de veritate absolutionis ; in illo­ rum tamen animis erat quasi insitum, apud sapientiores praecipue Deos misereri, et remissionem largiri. Hinc Tullium de Dei providentia non bene meritum ita redarguebat Lactantius lib. 6 Institut. cap. 24 : Nam si liberos nostros, cum delic­ torum suorum cernimus pœnitere, correctos esse arbitramur, et abdicatos, abjeclosque rursus tamen sustentamus, suscipimus, fo­ vemus, complectimur, cur desperemus cle­ mentiam Dei Patris poenitendo posse placari? Si autem hoc non esset maxime consonum juri naturali, et ex ejus visceribus ortum: nullum contra ethnicum licet doctissimum esset hoc argumentum. Signum ergo est (quidquid sit de rudibus, et stolidis, quos non adducimus in Consequentiam, ut in­ nuebamus supra) apud plerosque intra jus naturale contentos absque ulla fidei noti­ tia, ita viguisse rationis lumen, ut vel ipso solo agnovisse jus poenitendi, eoque ex­ pleto Deum pacatum ac sibi benevolum reddi. Quod sufficit ad veritatem proposi­ tionis D. Thomæ absolute, et absque ulla restrictione. 58. Hinc etiam colligitur quam verita­ tem contineat illa propositio : Salis incer­ tum esi, an el sola ratione naturali possit cognosci peccatum hominis esse injuriam, el offensam Dei, ut obtendebat Suarez Cajetano asseri tiens. Nam ut constat ex doc­ trina ejusdem Suarez disp. 3 de Pœnit. sect. 7, nec non lib. 7, de Gratia cap. 22, an. 8, absque ulla gratiæ et fidei cogni­ tione potest cognosci solo lumine naturæ, et existentia Dei, et ejus providentia circa D.Thom Plato, Tullius. Lactant, SSO DE PŒNITENTIA. humanas operationes. Ex quo (inquit loco citato de Pœnit. facile colligitur Deum of­ fendi hominum peccatis, vel quia ejus præceptum, et obedientia contemnitur; vel quia in ratione finis ultimi aliquid ei præferlur. Et hac cognitione supposita na­ turaliter displicet homini ex hoc molivo peccatum, si quidem illa ratio mali, qua pungitur homo, et semper includitur in desertione boni secundum rationem, est propter se detestabilis ; quidquid sit de injuria formali extrinseea moraliter Deum afficienti, quam etiam plures Catholici Theologi sapientissimi vel non recognos­ cunt, vel non satis expediunt, ut ipsa ex­ perientia testatur. Atque ideo naturale erit homini remedium doloris quaerere, ut inquiebat D. Thomas, et ab illo se excutere, quod vere est de jure naturali poenitere iniBcoase- dependenter a fide præsupposita. Unde vel Suarer immemor, vel inconsequens processit Suarez incertitudinem collocans in eo quod alibi ut certum affirmat, nisi velis doctio­ rem se ipso tract, de Gratia, et disp. 3, de Pœnit. tenuisse ut certum, quod disp. 1, non ita certum apparebat. Et quidquid sit de noc, nec ipse, nec Cajctanus rationabditer queunt inficiari, quod apud /Ethnicos, quibus nullum fidei lumen affulsit, legitur de hostiis, ac sacri­ ficiis pro Deo placando institutis, ut cons­ tat ex verbis supra relatis, et ex aliis his­ toriis fide dignis. Quod sane argumento est apud plerosque intra ipsum lumen na­ turale invaluisse aliqualiter hominum cul­ pis Deum offendi, et sacrificiis, ac poeni­ tentiis benevolum reddi; et consequenter independenter a fide ex vi ipsius naturalis luminis oriri onus pœnitendi, præscindendo a modo, et determinatione pœniten­ tiæ : in quo fuit major aut minor expres­ sio, ut obiter explicuit S. Doctor in eadem solutione ad primum. Eipliea59. Porro dum in ea solutione docuit u.Tbom. S. Doctor ex ipso jure naturæ non fuisse determinatum modum pœnitendi, sermo­ nem habuit de pœnitentia exteriori, ut Suarei. bene observavit Suarez in comment, num. 6 ; addit vero ad quam præsenbendam de­ terminate quoad omnes accessit lex divina, qua cuncti tenerentur, si vellent a pecca­ tis liberari. Quocirca adhuc in ipsa lege naturali fuerunt aliqua sacramenta, et in­ ter illa Pœnitentia, ut constat ex dictis initio hujus dubii, eo quod prædicta lex semper supposuit elevationem ad finem su­ pernaturalem, et consequenter fidem, et præcepta supernaturalia, ex quorum adim pletioue illis obveniret vera salus. Undo Fins», quod hactenus dictum est de jure naturali, d debet intelligi do illo, ut a tide præscindenti, quo pacto intellecta propositio D. Thomæ legitime infert, quæ ibi docet S. Doctor, ut constat ex sequenti dis­ cursu. Nam quæ sunt de jure naturali se. eundum se determinationem accipiunt ex institutione divina : sed de jure naturali secundum se est, quod fiat aliqua poeni­ tentia pro peccatis : ergo hoc quod est pomi tere pro peccatis determinationem ac­ cepit ex institutione divina. Qui discursus est clarissimus, et non posset æque bene disponi juxta expositionem Cajetani sup­ ponentis ex parte præmissarum ipsam Dei determinationem, quam S. Doctor inten­ debat probare. Ex illo autem ut a nobis confecto legitime subsu mi tu r : sed homo seu natura humana fuit sub triplici lege, naturali, scripta, et gratiæ : ergo sub qua­ libet earum accepit determinationem poe­ nitendi, aliam in lege naturali, aliam in lege scripta, et omnium ultimam, et per­ fectissimam in lege gratiæ, ut explicat S. Doctor. Unde etiam liquet Ethnica illa sacrificiorum, quia non determinatione di­ vina, sed vel cujusque propria, vel saltem legislatorum pure humanorum præscribebantur, futilia, et prorsus inania fuisse ad nanciscendam reconciliationem intentam. Unde nullatenus veræ pœnitentiæ nomen sibi adseivere, quin imo inter vanas, et superstitiosas computari debent, utpote quæ innumeris scatebat erroribus adhuc intra ipsam legem naturalem. Deserviunt vero quam plurimum ad manifestandam vim insitam naturæ poenitendi post pecca­ tum, quod est scopus hujus dubii. Ad ejus vero majorem elucidationem sequens du­ bium subserviet, in quo naturæ vires fide illius illustratae consideramus. DUBIUM III. /In intra naturæ ordinem sint vires ad ac­ tus attritionis, vel contritionis eliciendos absque recursu ad gratiam supernatura­ lem, solo fidei lumine præeunte ? 60. Semel ostenso de jure naturae esse aliquod genus pœnitentiæ, videtur rationi consonum examinare ejus vires in ordine ad præcipuos, et magis notos pœnitentiæ actus, uti sunt attritrio, et contritio ; qui ( quidem proximius ad pœnitentiam perti­ nent, Qse foppcMutir. DISP. IV, DUB. IU. nont, quidquid oit do eorum differentiis essentialibus, quas non est præsenti» ins· tiluti exponere ; sed pertinet ad quæstîonem sequentem, in qua agendum est cum D. Thoma de Pœnitentia virtute. Porro in quolibet eorum actuum debet importari propositum absolutum, et efficax non pec­ candi de cætcro; ac proinde excluditur a præsenti consideratione actus inefficax, et quasi conditionatus, qui potius velleitas, quam vera volitio appellari debet. In quo vero consistat aliquem actum eSse efficacem, et ita absolutum, præterquam quod ex se liquet, satis, superque declaravimus tract, de Gratia disp. 2, dub. 3, § 1 et 7, quo eat lector, ne hic, ibi dicta refricando immoremur. Sed quia in tota illa disputatione non semel dis­ tinximus potentiam antecedentem, et con­ sequentem, et illarum cuilibet proprium objectum, et terminum activitatis designa­ vimus, juxta varios status naturæ humanæ in ordine ad bene operandum, diligendum Deum, et præcepta naturalia observandum, quod ibi fuit omnino necessarium cum ob majorem conciliandam claritatem, tum ad difficultates quæ plures erant, seorsirn evincendas, et explanandas. Quia, inquam, omnia illa nisi singillatim, et sub praedic­ tis distinctionibus discuterentur ; recte ex­ pediri non poterant ; monuisse voluimus lectorem, in præsenti non ita disputatio­ nem institui ; sed illis suppositis, et praes­ cindendo ab statibus, et ipsos status comi­ tantibus, absolutius procedimus assumendo tituli terminos ut ipsi sonant, et est inqui­ rere : Utrum in natura lapsa, possit abso­ lute, et simpliciter homo ex viribus natu­ ralibus, non concurrentibus auxiliis gratiæ, elicere contritionem pure naturalem effica­ cem absolute, vel saltem attritionem ? Deçw Et non proce iit quæstio de actu con­ HI RUM. tritionis, qui sibi annexam infallib liter habeat justificationem : in hoc quippe sensu nullus catholicorum est, qui non doceat necessariam esse contritionem su­ pernaturalem, et quidem merito, nam op­ positum est plane hæreticum, et Pelagianum. Procedit ergo difficultas de ipsa contritione quoad substantiam ; quidquid sit de conducentia ad salutem, quam Pelagiaui pro aris, et focis, ut inquiunt, pro­ pugnabant, et Catholici ma'gnopere exhor­ rebant, et usque ad interitum persecuti sunt, ut constat ex dictis loco supra citato, ubi necessitatem gratiæ ad opera salutaria contra Pelagium, et Semipelagianos ma- 281 nifeete probavimus, et nullam esse legem conferendi auxilium supernaturale facienti, quod est in se, ex viribus naturæ, statui­ mus. Quam controversiam Ludovicus Mo­ Lndcvicus lina in sua celebri concordia disp. 14, pro­ Molina ponit sub his terminis : Utrum liberum arbitrium cum solo concursu generali, attri­ tionem, ct contritionem, quoad solam actus substantiam, elicere valeat? Et hunc etiam sensum retinemus, praescindendo a praedic­ tis distinctionibus. Gl. In hac ergo difficultate, qnæ gravis­ Verba sima est, non abs re erit ipsum audire formalia ?rlûbûæ< membro 1, ubi ita scripsit. Negari non potest complurium esse scholasticorum sen­ tentiam, liberum nostrum arbitrium cum solo concursu generali Dei elicere posse non solum actum attritionis naturalem, id est dolorem de peccatis ex Dei Umore cum pro­ posito amplius 'non peccandi lelhaliler; sed etiam actum contritionis naturalem, qui idem propositum non peccandi amplius lethaliter includat. Et est sermo de homine existenti in peccato morali : De quo mem­ bro 4, subdit : Ex dictis membro præcedenli facile intelligelur contritionem non solum mere naturalem, el quoad solam actus subs­ tantiam, sed etiam supernaturalem, qualis ad justificationem sine Sacramento requiri­ tur, nec includere nec exigere dilectionem Dei super omnia efficacem, sed salis ad eam esse absolutam dilectionem Dei super omnia. Et rursus in eodem membro § His ita cons­ titutis : asserit sequentem propositionem : Qui fidei lumine fuerit illustratus, cum solo concursu Dei generali elicere quoad solam actus substantiam potest propositum de quo disputamus. Et immediate potest hæc verba : Quoniam propositum ejusmodi est extra totam latitudinem gratiæ, nihil proinde conducens ad finem supernaturalem, estque unius actus in se mere naturalis, propriusque libero arbitrio. Similia repetit, et in­ culcat, in tota illa disputatione, quasi ex communi Scholasticorum sententia. Eamque ita urget, explicat, ac expendit, ut aliquibus occasionem dederit illam ipsi ve­ luti propriam adseribendi. At vero disp. 19, membro 6, oppositam Pro et negantem sententiam referens, inquit : opposita senlen Licet ex hactenus didis constet, posteriorem tia hæc sententiam (videlicet affirmativam)’, non ca­ verba rere sua probabilitate lum ob Patrum aulho- sonare rilalem, quos eam affirmare retulimus, et videntur. Scholasticos, qui eam sequuntur : lum diam propter rationes, quibus eam confirmavi­ mus : Quia tamen prior variis in iprovnciis DE PŒNITENTIA. communis censetur ïn scholis, minusque tu­ tum propter antiquos Patres, ft Concilia re­ putatur asserere, in arbitrio speciato in statu natura laps? esse vires sine speciali auxilio Dei, vel ad quamcumquc mediocriter difficilem, vehemenlioremve lenlaiionem in unico temporis momento superandam, vel ad eliciendum quemcumque difficiliorem actum naturalem, moraliter bonum; eaque de causa, neque- contritionem, neque attritio­ nem, quoad solum aclus substantiam posse elici sine speciali auxilio Dei, propter diffi­ cultatem, qua in solo proposito amplius non peccandi lelhaliter, cernitur, debililalemque magnam, qua in arbitrio nostro post pecca­ tum primorum parentum mansit. Hanc in­ quam, cum retulisset sententiam, sub­ junxit : Ego inierim dum posterior, vel ab Ecclesia non definitur, vel in scholis frequenlior non fit, ab illa priori discedendum non censeo. Quibus propriam mentem videtur declarasse, et quæ disp. 14, expenderat, et affirmaverat, qualiter intelligenda essent, exposuisse. Quare (subdit) qua tam hic, quam 14 disputatione in favorem posterio­ ris (videlicet affirmativæ), dicta sunt, ita accipiantur, ut proposita potius, quam as­ serta a nobis sint. Illa namque eo animo in medium protulimus, ut inlelligatur, quanta eis opinionibus insit probabilitas. Neque enim silere debuimus, quæ nobis de novo ea dare occurrebant, si forte temporis decursu ab illis probarentur. 62. Qui ista legerit, existimabit forsan non fuisse de ejus mente liberum arbi­ trium cum solo concursu Dei generali posse elicere actum contritionis, aut etiam attritionis quoad substantiam, sed neces­ sariam duxisse gratiam supernaturalem ad eorum actuum substantiam, subindeque non bene pro contraria sententia a pluri­ bus referri; siquidem quæ disp. 14, ad­ duxerat, firmaverat, ac expenderat, non tam a se diffinite, quam proposita, si forte temporis decursu ab aliis probaren­ tur, dicta fuisse testatur. Sistere tamen oportet, et ipsum iterum audire in eadem concordia impressionis Antuerpiensis sub anno 1595, disp. 19, membro 6, § Forte (desiderato in impressione Oli^siponensi Qu® sit sub anno 1588)ubi ita loquitur; Forte mirasenten- ^ur prudens lector, ut et mulli, lecta hujus Ü*erbT Ρπτηα noi^ operis editione, datisque ad demons- ilOî litteris, mirati sunt, quid causæ fuerit, traut. quod cum tam hxc, quam 14 disputatione adeo firmis rationibus communes gravissi­ morum Doctorum sententias, in quai ulrobi- que non obscure propendimus (bæ sunt, quod liberum arbitrium solo concursu ge­ nerali potest efficere contritionis substan­ tiam, seu entitatem, et quod eodem con­ cursu valet quamlibet gravem tentationem superare) corroboraverimus, contrariasque aliorum rationes, lam perspicue dissolveri­ mus, everlerimusque membro hoc ultimo, ulramque quaslionem prates' nostrum mo­ rem isto definierimus modo, serio quidem cxcogilatis, atque adhibitis solutionibus ra­ tionibus nostris; sed ut qua aliorum, sic nostrum numquam explere potuere intellec­ tum. Id sana ad quorumdam animos sedan­ dos, pacemque, quoad fieri posset, servan­ dam, factum a nobis fuit. Novit enim Dominus pro illorum temporum ratione, aliud nec mihi, nec ipsis obsequio expediens tunc fuisse; cum tamen facile, qui his lec­ tis, qua in utramque partem nobis occur­ rebant, judex esse poterat, quid in se esset verum, quodque ea de re esset nostrum ju­ dicium. Ubi a qua sit sententia manifes­ tissime docet, et affirmativæ adhærens, quam dixerat censeri minus tutam, nega­ tivae contrarias rationes, tam perspicue dissolvisse, et eversisse arbitratur, ut so­ lutiones serio excogitatæ, et adhibitæ suis rationibus pro sententia affirmante, nec aliorum, nec suum explere potuere intel­ lectum. Unde quod affirmaverat a se dicta disp. 19, non tam asserta, quam propo­ sita, ei forte aliis probarentur, intelligenda esse, non tam ex sententia, quam ad se­ dandos quorumdam animos, et pacem quoad fieri posse servandam, dicta fuisse censenda sunt, et consequenter ultra omne dubium judicare poterit lector quodnam ea de re illius fuerit judicium, nimirum posse liberum arbitrium solo concursu Dei ge­ nerali elicere actus contritionis, et attri­ tionis quoad substantiam, seu entitatem. Quæ ideo ad litteram transcripsimus, et in ipso disputationis vestibulo, ut funda­ mentum jaceremus, nec circa ejus mentem aliquis sub bilance teneretur ; et liquidum fieret (quæ ipsi fuit ratio præter suum morem propriam sententiam, non ita pa­ lam, edocendi, sed sub specie, si forte de­ cursu tempotis ab aliis probaretur,) nihil obstitisse, quominus ut Author, et præcipuus illius sententiæ, sive vera, sive falsa ea sit, patronas habeatur, et allegetur. Quod quidem aut facile suaderetur, si illius verba simul in unum collecta, fideliter non i referrentur unico obtutu conspicienda. I 1. DISP. IV, DUB. III. 283 verte me Domine, et convertar; sed potias vice versa : nec melius assereret egisse poenitentiam, postquam a Deo conversus Vera el catholica sententia eligitur, Î cl probatur. fuisset, quin imo prius egisset poeniten­ tiam, quam esset a Deo conversus : nec inde sive Concilium sive Glossa, vel alius vtn 63. Dicendum est in homine lapso non recte posset colligere necessitatem auxilii esse vires proximas, et expeditas ad ac­ supernaturalis, aut alterius gratiæ excitan­ tum contritionis, quoad substantiam eli­ ciendum, nec etiam ad attritionem abso­ tis, aut supernaluraliter operantis; cum lutam, et efficacem. In bujus assertionis sola fidei illustratione ex viribus naturæ patrocinium superlluum est advocare tes­ jam homo esset contritus, et efficaciter tes, post additum Molinam de illa testimo­ conversus in Deum. nium perhibentem, quod in variis Provin­ 64. Secundo probatur falsitas illius Ma- seconda ciis censetur communis in scholis, et joris ex ilio Psal. 84 : Converte nos Deus saminus tutum ejus oppositum, quocirca ab lutaris noster, el averte iram luam a nobis, proeis singillatim referendis abstinemus. Thren. 5 : Converte nos Domine, et converFudi- Ut autem et sensus conclusionis, et ejus temur. Proverb. 8 : Præparalur voluntas a joan. 6* *aua’ fundamenta sive ab authoritate, sive a ra­ Domino. Ezech. 3 : Ego dabo vobis cor no- et 16· tione petita melius percipiantur, ob oculos vum, el auferam cor lapideum. Joan. 6 : habenda est illius propositio capitalis supra Nemo potest venire ad me, nisi pater, qui relata, contra quam directe procedimus : misit me traxerit eum, ejusdem Joan. 16 : Qui fidei lumine fuerit illustratus, cum solo Sine me nihil potestis facere. In quibus om­ concursu generali Dei. elicere quoad solam nibus, et aliis innumeris passim obviis in aclus substantiam potest propositum de quo sacra Scriptura manifestissimum est esse disputamus. Cujus contradictorium affir­ sermonem de auxilio, et dono Dei specia­ mat conclusio, et probatur primo sub se­ libus, et supra ordinem naturæ evectis. Si quenti forma. Nam si homo lapsus, et in autem supponeretur in homine lapso vera peccato existens elicere posset actum con­ contritio quoad' substantiam, et efficax tritionis quoad substantiam cum solo con­ conversio ad Deum viribus elicita naturæ; cursu generali, et propriis viribus natu­ absolute, et simpliciter essent falsæ; siqui­ ralibus; talis conversio non specialiter dem antecedenter esset homo ad Deum conversus, et ejus voluntas non præparatribueretur Deo, nec esset ejus donum, aut ex speciali auxilio. Consequens est retur a Domino, sed seipsam ex seipsa ipsamet præparasset, et antequam traheretur falsum utpote contra sacram Scripturam, a Patre, ipsa propriis gressibus venisset Concilia, et SS. PP. Ergo homo lapsus, ad Deum, cujus proinde non esset vias et in peccato existens, quantumvis suppo­ hominis dirigere, contra illud Psal. 36 : ptai, 35 natur lumine fidei instructus, nequit elicere A Domino gressus hominis dirigentur, et contritionem, seu conversionem solo con­ cursu generali, et viribus propriis adhuc Hierem. : Scio Domine, quia non est in ho­ mine via ejus, nec viri est, ut ambulet, et quoad substantiam. Major est clara, et ex­ dirigat gressus. presso intenta a Molina, ut ex ipso retuli­ mus supra, est enim actus pure naturalis 65. Probatur tertio Majorem illam esse Tertia proprius liberi arbitrii, et extra totam falsam ex Concilio Arauxicano 2, can. 19, P^^-j0 latitudinem ordinis gratiæ. Minor vero ubi ita docet : Natura humana etiamsi in Aram’ gÿ. probatur primo ex illo Scripturæ. Hie- illa integritate, in quaesi condita, permane­ a·31· rem. 31 : Converte me Domine, et conver­ ret, nullo modo seipsam, creatore suo non tar, quia tu Dominus Deus meus, postquam adjuvante, servaret. Unde cum sine gratia enim convertisti me, egi poenitentiam, el Dei salutem non possit custodire, quam acce­ postquam ostendisti mihi percussi femur pit, quomodo sine Dei gratia poterit reparare maton. Ex quo testimonio Glossa deducit quod perdidit ? Idem docent Synodus Mile- synod, ipsam quam agimus panilenliam solius Dei vitana can. 4, et Tridentina, can. 3, sess. W?’**· fefeu. impleri auxilio. Et Concilium Tridentinum 6, cap. 4, definiens : Si quis dixerit sine I inde necessitatem gratiæ excitantis intulit. prævenienle Spiritus sancti gratia, atque adjutorio hominem credere, sperare, dili­ Si autem liberum arbitrium ex propriis vi! ribus efficaciter contereretur, jam esset gere, aut panitere posse, sicut oportet, ut ei conversus, antequam converteretur a Deo, justificationis gratia conferatur : anathema Sil. Sed homo fide instructus eliciens proI et consequenter non bene postularet : Con­ I § I. i 28i DE PŒNITENTIA. priis viribus actum contritionis, propriis viribus posset reparare quod perdidit, quandoquidem ex seipso absque auxilio speciali Dei se converteret iu ipsum Deum ut ultimum finem, a quo aversus fuerat, et vere pœniieret intra ordinerq naturalem, pœnitentia non qualicumque, sed abso­ luta, et efficaci, contra præfatas determi­ nationes Conciliorum, imo et contra Thi- Apost. 2 Timoth. 2 : Nequando Deus dei «n°t · · pimiienliam ad cognoscendam veritatem, el resipiscant a Diaboli laqueis, a quo cap­ tivi tenentur ad ipsius voluntatem. Ergo neutiquam asserendum est, quin contra­ dicatur, et Scripturae, et Conciliis, posse hominem lapsum elicere contritionem dic­ tam, ex viribus propriis. EiPP. Quod attinet ad Patres, inter plurimos qui possent adduci, sufficiat unus pro mille August. Augustinus manifeste convincens falsitatis Majorem illam, in cujus expugnatione per­ sistimus; nam lib. 2 de peccatorum merit, et remiss, cap. 18, dicens : Quod a Deo nos avertimus, nostrum est, et hæc est vo­ luntas mala; quod vero ad Deum nos con­ vertimus, nisi ipso excitante, et adjuvante non possumus, et hæc est voluntas bona. Non est autem major conversio ad Deum, quam quæ inducitur per contritionem efficacem, et amorem Dei super omnia absolutum. Ergo cum hoc juxta D. Augustinum fieri non valeat absque Deo excitante et adju­ vante per suam gratiam ; plane conficitur esse falsum contritionem, et amorem Dei liberi arbitrii viribus gratia destitutis, et solo concursu generali ab homini peccatore elici posse. Contradictorie enim opponitur propositio D. Augustini, propositioni Molinæ, ut eas conferenti erit perspicuum : nam juxta illius Authoris doctrinam : Mala voluntas cum solo concursu generali absque ulteriori gratia se potest convertere ad Deum amore absoluto, el efficaci contritione : at vero juxta D. Augustinum : Mala voluntas cum solo concursu generali absque ulteriori gratia excitante, et adjuvante, non potest converti ad Deum amore absoluto, et contri­ tione efficaci. Dum enim S. Doctor negat conversionem malæ voluntatis in bonam absque recursu ad gratiam, profecto exclu­ dit quamlibet conversionem absolutam, et efficacem, quæ non proveniat a gratia ; alioquin tam nostrum esset converti abso­ lute, et efficaciter ad Deum, quam esset nostrum ab iho recedere ; siquidem neu­ trum fieri potest absque concursu ge­ nerali. Harum probationum vim elidere facil- y ]ime sibi videtur Molina, sequenti propo- w sitione sibi perspicua, quoniam propositum ejusmodi est extra totam latitudinem ordinis graliæ, nihil proinde conducens ad finem supernaluralem, estque unicus actus, in u mere naturalis propriusque libero arbitrio. Quare arbitratur in præfatis testimoniis fieri sermonem de pœnitentia supernatu­ ral!, et conversione hujus ordinis, quæ conducant ad linem supernaturalem; et has nemo nisi Pelagius, aut Pelagianus, dicet posse elici absque gratia excitante, et adjuvante. Quocirca Concilia, maxime Tridentinum, non negarunt, quin suppo­ suisse videntur, hominem actu absoluto, et firmo proposito diligere, sperare, ac pœnitere posse; sed addiderunt, vit oportet ad obtinendam salutem, quasi agnoscendo posse quidem liberum arbitrium : sed quia non, ut oportet ad salutem, idcirco indiget gratia præveniente, et adjuvante. Hæc in summa est tota illius doctrina, juxta quam distinguendo ordinem naturalem a super­ natural!, facile conciliat amorem absolu­ tum, et contritionem cum firmo proposito, et spe veniæ intra ordinem naturæ ; quin excludat gratiam ad conversionem super­ naturalem unice necessariam, ideoque, ex Scriptura, Conciliis, et Patribus hoc se­ cundum affirmantibus, et primum non renuentibus, imo supponentibus, nihil ef­ ficaciter contra ipsius doctrinam, colligi! tur, verte et catholicæ doctrinæ adversum, | sed omnia consonant, et recte cohærent. | 66. Hac tamen doctrina specie tenus, non autem in veritate occurritur præmissis 1 testimoniis; et magis illuditur, quam eli- '* j datur eorum efficacia, quæ facile potest instaurari. Siquidem in illis, vel in pluri­ bus illorum diserte affirmatur nullam esse poenitentiam, nullam itidem conversionem, quæ non sit a Deo excitante, præparante, dirigente, et adjuvante : ergo vel nulla est ifeiiivera, et substantialis contritio absque gra, tia, quod intenditur : · vel si est aliqua, ώ. ’ jam absque Deo vocante, et excitante Ii’ berum arbitrium absque ullo speciali ad­ jutorio intra ordinem naturæ potest facere vias suas, dirigere gressus suos, se ad Deum convertere : atque ideo falsum esset absolute, et simpliciter, quod affirmant Sa­ cra Scripturæ testimonia, Concilia, et Pa­ tres. Nec consequenter ex illis recte probaretur necessitas gratiæ supernaturalis : i quod est falsum, et derisorium SS. PaI trum. Id DISP, IV, DUB. III. Id sane consequi videtur clarum. Nam cuncta, quæ in præfatis testimoniis con­ tinentur, et quæ ad supernaturalem ordi­ nem pertinere, nec audet, nec potest ille Author ut vere catholicus inGciari ; docet ipse reperiri posse in ordine naturali, ut est manifestum ; siquidem reperitur con­ versio efficax , amor absolutus Dei super omnia, propositum iterum numquam pec­ candi, spes venire cum vera contritione in ordine ad finem naturalem, et intra ipsum ordinem naturæ, in quo peccatur. Qua ergo gratia intra ordinem naturæ indige­ bit? certe nulla, et consequenter Ethnicus, ! quem penitus lateret (et latet plurimos) finis supernaturalis, non consulendus es­ set, nisi ut contritionem naturalem sibi naturaliter possibilem haberet, ut repara­ ret naturaliter sua conversione, quod mala voluntate perdiderat. Unde male docuisset Concilium Arauxicanum ubi supra, quod sine gratia Dei non potest homo reparare, quod perdidit. Non enim perdidit sola supernaturalia, sed etiam aliquid naturalium, præcipue subordinationem ad finem natuF pa" ra^em> est ^eus- Quare consultius D. “ Augustinus lib. 5 contra Julianum cap. 3, sic invehitur : Quamtumlibel enim præbeat patientiam nisi ipse dederit, quis agit poe­ nitentiam? A?i oblitus es, quod idem ipse Doctor ait : Ne forte det illis Deus poeniten­ tiam, ad cognoscendum veritatem, et resi­ piscant a diaboli laqueis. Unde idemmet August, epist. 10G, agens contra inimicos gratiæ docentes, quod pandentibus non da­ tur venia secundum gratiam, et misericor­ diam Dei, sed secundum meritum el luboremeorum, qui per poenitentiam digni fuerint misericordia, sic eos urget ; fateantur se­ cundum gratiam, el misericordiam Dei ve­ niam panitenlibus dari non secundum merita eorum; quandoquidem ipsam poenitentiam donum Dei dixit Apostolus, ubi ait de qui­ busdam, ne forte det illis Deus poenitentiam. Non est autem melior pœnitentia, quam contritio in eo ordine, in quo fuerit : nulla ergo est contritio quæ non sit donum Dei, vel oriatur ex dono ipsius Dei. tota· 67. Confirmatur, et explicatur hoc ipD.A3- sum alio celebri testimonio D. Augustini J πλ lib. de Gratia Christi, cap. 45 dicentis : Ipsam denique poenitentiam, quam procul­ dubio voluntas agit, Domini misericordia, el adjutorio fieri, ut agatur, in decimo ejus­ dem operis dicit Ambrosius ita loquens : Bonæ lacrymæ, quæ culpam lavant. Denique quos Jesus respicit, plorant delictum. Negavit 285 primo Petrus, et non flevit, quia non res·* pexerat Dominus. Negavit secundo, et non flevit, quia adhuc non respexerat Dominus. Negavit, ct tertio, respexit Jesus, el ama­ rissime flevit. Ergo ex mente utriusque S. Doctoris, ad eam pcenitentiam, quam proculdubio agit voluntas, qualis est vera contritio quoad substantiam, requiritur et misericordia, et adjutorium Dei; et con­ sequenter ex illorum mente nulla potest esse contritio quoad substantiam, quæ non sit donum Dei, et ex ejus gratuito non procedat auxilio. Sane nec D. Petro deerat fides, nec notitia mysteriorum supernaturalium, nec insuper destitutus fuerat viri­ bus in libero arbitrio, quas in aliis pecca­ toribus est reperdre, et cuilibet inesse affirmat Molina : si ergo flere poterat ex nudo libero arbitrio, sola illustratione fidei absque ulteriori auxilio, inepte recursum habuere Ambrosius et Augustinus, ad res­ pectum Jesu in illum. Rursus urgetur, et explicatur ex eodem- Con­ firm. 2. met Augustino : nam ut homo lapsus vere Angust. doleat de peccato, requiritur, quod Domi­ nus latenter agat misericorditer in anima, nec sufficit extrinseca assistentia, aut no­ titia intrinseca assistentiæ extrinsecæ : sed Deus in vi concursus generalis non agit misericorditer intus in anima : ergo ut homo eliciat veram contritionem quoad entitatem, et substantiam, non sufficit concursus generalis Dei. Probatur Major, et explicatur illis Augustini verbis statim ibi subjunctis : Legant isti Evangelium, et videant Dominum Jesum tunc intus fuisse, cum a Sacerdotum principibus audiretur, Apostolum vero Petrum foris, el deorsum in atrio cum servis ad focum, nunc sedentem, nunc stantem, sicut veracissima, et concor­ dissima Evangelistarum narratione mons­ tratur. Unde non potest dici, quod corporali­ bus oculis eum Dominus visibiliter admonendo respexerit. El ideo quod ibi scriptum est. respexit eum Dominus, intus actum est, in mente actum est, in voluntate actum est. Misericordia Domini latente)' subvenit, coi' tetigit, memoriam revocavit, interiori gratia sua visitavit Petrum, interieris hominis us­ que ad exteriores laciqjmas movit, el perduxit affectum. Ubi clarissime S. Doctor ultra illustrationem mentis, et memoriæ revo­ cationem in ipso voluntatis affectu, et li­ bertatis arbitrio, agnovit Dei adjutorium latenter intus ad dolorem perducens, quasi non aliter fieri posset conversio, ut re vera esse non potest. I ‘Ί 1■ DE POENITENTIA, Ultimo diruitur. 68. Tandem refellitur ex eodem 8. Doc­ tore contra Pelagium lib. 1, cap. f9, ubi eleganti metaphora explicat quid possit homo sanus per gratiam, vel mortuus per culpam his verbis : Unde si dux arbores, bona el mala duo sunt homines, bonus et malus; quid est bonus homo, nisi voluntatis bonæ, hæc est arbor radicis bonæ? Et quid est homo malus, nisi voluntatis malæ? Fruc­ tus autem harum radicum atque arborum facta sunt, dicta sunt, cogitata sunt : quæ bona de bona voluntate procedunt, el mala de mala. Facit autem homo arborem bonam, Quando Dei accipit gratiam : non enim ex malo se bonum per se ipsum facit, sed ex illo, et per illum, et in illo, qui semper est bonus, nec tantum ul arbor sil bona, sed etiam ul faciat fructus bonos eadem gratia necessarium est, ut adjuvetur, sine qua boni aliquid facere non potest. Ergo cum ac­ tus dilectionis, et contritionis sint actus perfectissimi, et hominem bonum consti­ tuant ea bonitate, qua major non detur intra ordinem naturæ. eos nequit facere homo ex libero solo arbitrio, nisi fulcia­ tur, et adjuvetur a gratia ; alioqui enim [ ex malo seipsum per seipsum bonum fa­ ceret, contra expressam doctrinam S. Au­ gustini. Eoma69. Sed age, et illam distinctionem, lur distinc­ quam etiam eversimus tract, de Gratia tio. disp. 3, ubi plura huc concernentia reperies, admittamus. Ponamus ergo cum ipsomet Authore illa duo et quod detur contritio quoad substantiam pure natura­ lis, et quod prout naturalis non conducit ad salutem, sed remanet extra totam latitu­ dinem ordinis gratiæ, ut ille loquitur. Hac autem suppositione facta, statim sequitur, et quidem ni fallimur, necessario ad ob­ tinendam salutem duo in eadem contri­ tione invenire realiter distincta, et realiter separabilia; cum unum sine altero possit reperiri ; nimirum, et entitatem contritio­ nis, quæ est quid naturale, utpote corres­ pondons viribus propriis liberi arbitrii, et conducentiam ad salutem, quæ provenit a gratia, et excedit facultatem causæ natu­ ralis, sive multiplicare velit duos actus rea­ liter distinctos ad ista duo munera, sive in uno et eodem coadunari maluerit, quod nostra non refert. smuur Interest autem quam plurimum adnoexilli. tare, quod inde necessaria illatione con­ ficitur, scilicet ex illis duobus entitatem naturalem contritionis, quo pacto corres­ pondit libero arbitrio, esse priorem seipsa J ut est elfectus gratiæ, et conducit ad salatem, vel prloritate temporis, si voluerit esse actus realiter distinctos; vel saltem naturæ, siquidem entilas contritionis, et est proprius effectus liberi arbitrii, subi· ternitur elevationi, et conducenti®, ad sa­ lutem, qu® supervenit illi a gratia, et est qui i realiter separabile ab entitate : ut si liberum arbitrium se solo ageret substan­ tiam contritionis, et postea adveniret gra­ tia, qua ordinaretur ad finem supernataralem, in quo ut credimus, nnlla erit dis­ sensio. Et esto esset, semper erit verum entitatem contritionis substerni elevationi, ut evehenti influxum naturalem ad super­ naturalem ordinem; atque ideo influxum naturalem arbitrii præire ante influxum gratiæ. Quo fit partem correspondere gratiæ, partem vero libero arbitrio, ex illis prio­ ref^eto rem esse liberi arbitrii parte correspondent gnti» gratiæ, siquidem conducentia ad salutem, szær qu® sola est effectus gratiæ, supponit en­ h«titatem contritionis ex se non conducen­ kdta!l tem ; quae tamen ut elevata per gratiam de facto ad salutem conducit. Et ratio ho­ rum omnium est clarissima, ab unaque, et eadem prorsus radice proveniens : quo­ niam gratia non destruit naturam, sed per­ ficit, nec perimit, aut suffocat vires liberi arbitrii, quin potius elevat, atque evehit ad superiorem ordinem, conservando in­ demnia jura naturæ; quandoquidem non dispensatur gratia, nisi in defectum na­ turæ; et si omnia essent possibilia naturæ intra lineam naturæ, nullatenus foret ali­ qua gratia, quod videtur per se notum. Sed ut constat ex propositione capitali hujus Authoris, liberum arbitrium fide illustra­ tum habet vires sufficientes ad actum con­ tritionis quoad entitatem, in eumque se exercere potest solo concursu Dei generati : ergo liberum arbitrium tantummodo pos­ tulat concursum gratiæ ad conducendam, non vero ad entitatem actus contritionis : ergo cum hujus entitas prior sit, quam conducentia ad salutem, prior erit etiam influxus liberi arbitrii, quam gratiæ a quo proinde vindicabit actus contritionis en­ titatem, et a gratia conducentiam, quod est partem correspondere gratiæ, et par­ tem libero arbitrio, et illam esse ista pos­ teriorem. Atque ita esse dicendum in sen­ tentia ista, ut ab ejus Authore primo posita, et excogitata fuit, videtur perspicuum; quidquid de aliis subtilitatibus, et partialitatibus ex parte causæ, cum totalitate effectus. DISP. IV, DUB. ni. efloctua, ad quas illius vindices, cum qui­ bus modo non disputamus, confugerunt. Hoc quippe non est præsentis instituti, sed illam sententiam, et capitalem propositio­ nem in suo fonte, et ul primo edoctam, et prælo datam expugnare, et refi-llere. Successorum vero doctrinam de partialitate influxus cum totalitate eflectus infra com­ modius ventilabimus agentes de Pœniten­ tiæ virtute, ubi ad eam difficultatem, quæ gravis etiam est, nos accingemus, et os­ tendere conabimur, non esse talem partialitatem influendi ex parte auxiliorum, aut virtutum supernaturalium cum potentiis naturalibus ad actus supernaturales ; sed unicum, et indivisibilem influxum, sicut est unicus, et indivisibilis effectus, statue­ mus, et munire studebimus. ' Quanli ver0 haberi debeat illa dockcbin trina, quod ve judicium de illa fieri mereatQr, haud melius ostendere possumus, quam doctrinam doctrinæ conferendo, ex D. Augustino pro gratiæ necessitate in libero arbitrio acerrime decertante, et quam adversarii admittebant, quamve rejicie­ bant, et prorsus allegabant, palam refe­ rente. Ait ergo S. Doctor lib. 1, de Prædestinat. SS. cap. 2 : Sed nunc cis respondendum esse video, qui divina testimonia, quæ de hac re adhibuimus ad hoc dicunt valere, ul no­ verimus ex nobis quidem nos habere ipsam fidem, quæ subinde naturalis erat utpote ex naturæ viribus prodiens, sed incremen­ tum ejus ex Deo, non quidem solo concursu generali, sed speciali, et supernatural! : ut constat ex sequentibus verbis, tamquam fides non ab ipso donetur nobis, sed ab ipso tamen augeatur in nobis eo merito, quo ca­ pit a nobis. Unde infert, et rectissime : Aon ergo receditur ab ea sententia, quam Pelagius ipse in Episcopali judicio Paleslino, sicut eadem gesta testantur, damnare com­ pulsus est, nimirum a nobis esse incipere, a Deo vero per suam gratiam perficere opus a nobis inchoatum. Cur autem (protequiturS. Doctor post plurima testimonia relata ex sacra pagina, et undequaque eo­ rum sententia exposita) non tolum tribua­ tur homini, ut qui sibi potuit instituere, quod non habebat, ipse quod instituit, augeat, omnino non video ; nisi quia resisti non po­ test divinis manifestissimis testimoniis, qui­ bus el fides, unde pietas exordium sumit, do­ num Dei esse monstratur, quale est illud, quod unicuique Deus partitus est mensuram fidei fRoman. el illud, pax fratribus, et chantas (en actum amoris, a quo et iectruu. D.As|ISt. 287 contritio) cum fide a Deo Patre, el Domino Jesu Christo, el extera alia. Unde conclu­ dit : Nolens ergo his tam claris testimoniis repugnare, et tamen volens a se ipso sibi esse quod credidit, homo, quasi componat cum Deo, ul partem fidei sibi vindicet, at­ que illi partem relinquat ; el quod est elatius, primam tollit ipse, sequentem dat illi, et in eo quod dicit esse amborum, priorem se fa­ cit, posteriorem Deum. 71. An vero hæc doctrina distet quoad An sil similis substantiam ab ida prima, juxta quam si­ doctrina milis partitio fieri debet, ut salventur in doctri­ libero arbitrio vires sufficientes ad actum næ? contritionis quoad entitatem, et substan­ tiam, et sola conducentia tribuatur gratiæ, ut expresse docuit citatus Author? non nostri, sed aliorum esto judicium. Illud solum affirmamus Obsequentias D. Au­ gustini esse formale? si alias, maxime in hac parte, subindeque ratione formæ pro­ bare in qualibet maieria, cui applicentur, atque ideo non tantum evicisse initium fidei, et ejus incrementum esse donum Dei, verum et amorem, et contritionem ita absolutum, qualia depicta sunt formali­ bus verbis prædicti Authoris. Unde nul­ latenus admittendum est in doctrina D. Augustini hominem lapsum, et in peccato existentem posse elicere actum absolutum amoris Dei super omnia, aut contritionem itidem absolutam cum proposito unquam de cætero peccandi, cum spe veniæ, quin præcedat gratia ipse Dei non solum ut fiat, sicut oportet, sed etiam ut fiat quoad entitatem, el minus perfecte. Porro id ita esse probatur manifeste ex Monstra,eodem D. Augustino, qui quidem lib. 2, tur Augustcontra duas Epistolas Pelagianorum cap. 8, mens. omisso errore Pelagii solum ad facilius, non vero ad absolutum posse adstruentis gratiam ; de illis qui eam absolute neces­ sariam censebant ad actuum perfectionem, sic loquitur : Hoc enim nobis objiciendum putarunt, quod invito, et reluctanti homini dicamus Deum inspirare, non quanticumque boni, sed et ipsius imperfecti cupiditatem, Fortassis ergo ipsi eo modo saltem servant locum gratiæ, ul sine illa putent hominem posse habere boni, sed imperfecti cupidita­ tem; perfecti autem non facilius peritiam posse, sed nisi per illam omnino non posse. In quo abs dubio a Pelagio discedebant. Quo nihil conformius sententiae, quam impu­ Redar­ gnamus, cujuscumque illa sit. guit Illos vero redarguens S. Doctor, inquit, August, adver­ tum : Si enim sine Dei gratia per nos inci- sarios. ; 2S8 : 1 .1 K J b - DE POENITENTIA. pii cupiditas boni, ipsum cxplum erit meri­ tum, cui tanquam ex debilo gralix venial adjutorium. Tum: ut responderet(Dominus) futuris etiam istis, in eadem ipsa Evangelica sententia non ait : sine me nihil potestis per­ ficere, sed facere. Nam si perficere dixisset, possent isti dicere, non ad incipiendum bo­ num, quod a nobis est, sed ad perficiendum esse Dei adjutorium necessarium. Verum et audiant Apostolum. Apostolus vero tanquam sententix dominicae expositor apertius utrum­ que distinxit dicens : Quoniam qui in vobis bonum opus capit, perficiet usque in diem Christi Jesu. Sed in Scripturis sanctis apud eundem Apostolum ista, unde loquimur am­ plius invenimus. Loquimur enim nunc de boni cupiditate (observet lector sequentia, et conferat cum illa sententia) quam si vo­ luntario vis incipere, a Domino perfici vi­ deant quid respondeant dicenti Apostolo : Non quia idonei sumus cogitare aliquid, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. Co­ gitare ait aliquid utique bonum : minus est autem cogitare, quam cupere. Cogitamus quippe omne quod cupimus, nec tamen cu­ pimus omne quod cogitamus, quoniam et non numquam el quod non cupimus, cogitamus. Cum igitur minus est cogitare quam cupere . potest enim homo cogitare bonum, quod non­ dum cupit, el proficiendo postea cupere, quod antea non cupiendo cogitavit, quomodo ad id, quod minus est, id est, ad cogitandum aliquid boni, non sumus idonei, tanquam ex nobis melipsis. sed sufficientia nostra ex Deo est, el ad id quod est amplius, id est ad cu­ piendum aliquid boni sine divino adjutorio idonei sumus ex libero arbitrio? Boni Ίΐ. Et sane, si ad cogitandum, et cuprove*” piendum aliquid boni requirebat S. Doca gratia. tor> et vi argumenti urgentissime extor­ quebat gratiam Dei in peccatore, qualiter non exigeret eandem, et majorem gratiam ad Deum super omnia diligendum amore vero absoluto, et ad efficaciter conteren­ dum cum proposito itidem absoluto nun­ quam iterum peccandi sub spe veniæ, qui sunt actus omnium perfectissimi, in quo se exerere poterat liberum arbitrium : Rur­ sus si ad cogitandum de Deo, ejusque bo­ nitate, cogitatione tali, quæ excitet illum amorem, requiritur illuminatio fidei, ut illa sententia statuit, ac supponit, siquidem loquitur de homine fide instructo, qua ra­ tione potest negari ad prædictos actus esse necessarium Dei speciale auxilium ; cum ex doctrina D. Augustini quid majus sit cupere aliquid boni, quam illud cogitare. Inconsequenter ergo, et contra manifestam D. Augustini sententiam asseritur actum i contritionis quoad entitatem procedere a libero arbitrio, et quoad conducendam, vel prout oportet, a gratia ; quandoquidem quoad utramque rationem, vol quoad nul­ lam debet esse illius effectu?. Et ideo siI cut non esset audiendus, qui utramqu - c illam rationem penitus deferret libero ar­ bitrio, seclusa gratia ; ita et ob eandem omnino rationem amandari debet, qui par­ tem tribuit gratiæ, et partem libero arbi­ trio. Pergit S. Doctor, et adhuc magis argu­ Vljs mentum premens exeeratur illam sinistram A-i inteiligentiam dicens : Neque enim, et hic Apostolus ait, non quia idonei sumus cogi­ tare, quod perfectum est, tanquam ex nobismetipsis, sed cogitare aliquid, ait, cui contrarium esi nihil. Unde est illud Domini, sine me nihil potestis facere. Sed nimirum quod scriptum est, hominis est prxparare cor, et a Domino responsio lingux, non bene intelligendo falluntur, ul existiment cor prxparare, hoc est bonum inchoare sine adju­ torio gratis? Dei ad hominem pertinere. Adsit, ul sic intelligant filii promissionis, tam­ quam cum audierint Dominum dicentem, sine me nihil potestis facere, quasi convin­ cant eum dicentes : Ecce sine te possumus cor prxparare. Quæ autem melior, aut major cordis præparatio, quam Dei super omnia dilectio, ac cordis absoluta contri­ tio? Profecto qui eas ex proprio libero arbitrio eliceret, Deum sine Dei adju­ torio diligeret, et sine Deo cor præpararet, quod adhorruit Augustinus, et post con­ D. As­ tinuatas consequentias, ex his, et aliis ad set idem sacris testimoniis, initio capitis se­ quentis, quod est nonum illius libri, ita inquit : Avertat enim Deus hanc amentiam, ul in donis ejus, nos priores faciamus, pos­ teriorem ipsum, quoniam misericordia ejus prxveniet me. El ipse est cui fideliter, veraciterque canlatur : quoniam praevenisti eum in benediclonibus dulcedinis. Et quid hic al­ tius intelligitur, quam ipsa de qua loquitur, cupiditas boni? Ergo ex mente D. Augus­ tini clarissime constat neutiquam liberum arbitrium posse ex se ipso absque gratia præveniente diligere Deum super omnia, aut contritionem elicere adhuc quoad subs­ tantiam ; alioqui enim prius se faceret li­ berum arbitrium, posteriorem Deum, quem praeveniret ab ejus gratia non praeventum, nec adjutum. Non ergo stat illa distinctio contritionis quoad substantiam, et quoad conducentiam, DISP. IV, DUB. Hl. conducentiam, quam admisimus exercitii gratia; quin sequantur partitio, et divisio, prioritas ex parte hominis, et posterioritas ex parte Doi a D. Augustino deducta cx simili sententia, et efficaciter explosa. Quare concludamus cum ipso S. Doctore ubi nuper cap. 9, in fine ad illud Psal. 76 : Ego dixi : nunc capi : hæc mulatto dea­ lers excelsi. Cum ergo dixisset, nunc capi, non ait, hxc mutatio arbitrii mei, sed dex­ terx excelsi. Sic itaque gratia Dei cogitetur, ul ab initio bona mutationis suæ (et quæ melior contritione cum proposito de cætero non peccandi, non utcumque, sed absoluto, sed sub spe veniæ) usque in finem consummationis; qui gloriatur, in Domino glorietur, quia sicut nemo potest inchoare sine Domino, nemo potest perficere sine Domino. 73. Nec declinabit horum testimoniorum vim, qui dixerit illis egisse D. Augusti­ num contra Pelagianos, et Semipelagianos non admittentes gratiam, nisi vel ad faci­ lius posse, vel ad perficiendum, et augen­ dum actus bonos a naturalibus viribus prodeuntes : in quorum meritis et exigen­ tia fundabant necessitatem gratiæ. Contra quam doctrinam urgentissime processit S. Doctor, siquidem cum Deo componebant partem sibi assumendo; et quidem prio­ rem, et partem Deo tribuendo revera pos­ teriorem. Hoc autem non militat in hac sententia, quam impugnamus, in qua nul­ lum meritum, nullave exigentia adstruitur circa gratiam , aut dona supernaturalia, sed solum docetur supposita illuminatione fidei, liberum arbitrium se exercere posse inactum naturalem dilectionis, et in actum itidem naturalem contritionis; qui rema­ neant extra totam latitudinem gratiæ abs­ que ullo merito, ullave ipsius exigentia. 74. Hoc tamen effugium ex supra aniD.As- madversis manet occlusum, nam ut olim dicebat Augustinus, res a nobis, non sola wrba quærunlur, et de Juliano alibi, quod sic sententiam temperabat, ut et sua, et nos­ tra voce posset defendi. Quidquid ergo sit de vocibus, qui re ipsa concedit in libero arbi­ trio lapso per peccatum vires ad absolute, et quoad substantiam eliciendam contriI tionem intra ordinem naturalem cum pro! posito non peccandi ita firmo, qualem supra i vidimus, nequit duo negare, et quod homo ante receptionem gratiæ se ipsum per se ipsum de malo facit bonum contra illud 5 V** D. Augustini : Facit homo arborem bonam, quando Dei accipit gratiam ; non enim ex malo se bonum per se ipsum facit, sed ex Salmant. Curs. theolog. tom. XIX. 289 illo, el per illum, el in illo. Si quidem abs­ que gratia se restituit ad unionem cum ultimo fine, quam disciderat peccato. Et quod liberum arbitrium adhuc sub gratia non ex viribus gratiæ elicit in ipsa justifi­ catione eundem actum ; quin gratia illi præstet nisi conducentiam ad finem super­ naturalem, quam exhibere non poterant vi­ res naturales : quia ut supra arguebamus, gratia non destruit vires naturales : ergo eundem influxum exhibet liberum arbitrium sub gratia, quem exhibebat sub peccato : sed sub peccato elicere poterat sola illus­ tratione objectiva, et extrinseca fidei actum contritionis quoad entitatem et substan­ tiam : ergo eundem, et eodem modo quoad entitatem elicit sub gratia : ergo in justi­ ficatione impii non tota justificatio res­ pondet gratiæ, sed pars, quæ est entitas contritionis, adseribeada est libero arbi­ trio, et pars deferenda est Deo. Contra quod rectissime urget Augusti­ nus, et convincunt ejus testimonia, nulla­ tenus ita dividendum esse; sed quod totum est deferendum Deo, quasi nihil ibi sit, quod non sit ex auxilio Dei ; subindeque nihil quoad entitatem, et substantiam pro­ prium libero arbitrio ex propriis viribus agenti. Et hinc bene excludit S. Doctor, et excludimus cum ipso, concursum liberi ar­ bitrii. Quare consulto in fundamento supra posito nostræ assertionis solum ab incon­ venienti processimus, et probavimus, cla­ rissimis testimoniis, quibus ægre occurri potest, semel posito actum contritionis quoad entitatem, et substantiam fieri posse viribus naturæ solo concursu generali; conversionem hominis non tribui Deo ut cui primo respondeat, nec inter ejus præcipua dona accenseri debere : quod esse falsum constat ex allegatis, et productis testimoniis. Hinc rursus omnes Conse­ quents D. Augustini, si formales sint, præsenti materiæ optime applicantur ; si quidem prior est natura, quam gratia, et prior pars correspondet naturæ, posterior gratiæ : ad priorem non indiget homo alia gratia, quam extrinsece illuminante. De aliis vero minime curamus, satis ducentes ostendisse eam doctrinam non ita bene doctrinæ D. Augustini cohærere. Illam vero aliqua censura inurere, et an sit vel non sit cum doctrina a D. Augustino expu­ gnata accensenda, nostrum non est deter­ minare illud pro rato habendo Consequen­ tias D. Augustini esse formales, et ex vi for­ mæ conclu iere. De materia alii judicent. W Conclu dît August •'■I DE POENITENTIA. 290 S Eodrni veritas ex D. Thoma fulcitur, el plura ejus testimonia sinistre intellecta vindicantur. 75. Si clara sunt allata testimonia, non DJholi. sunl minus perspicua statim subjungenda ex I). Thoma pro eadem confirmanda ve­ ritate. Et licet ea plurima suppetant, se­ lectioni, et urgentiora eligemus, et quæ in propriis tei minis rem confecisse videan­ tur. Nam ut homo eliciat actum contri­ tionis, quæ vera contritio sit, requiritur conversio in Deum cum detestatione primæ conversionis ad bonum commutabile, et cum proposito emendae : sed praedicta con­ versio nequii Geri absque virtute Pœnitentiæ superraturalis : ergo actus contritionis nequit Geri absque gratia supernatural!. Totus syllogismus videtur expressus D. Thomæ infra quæst. 86, ari. 2, in corpore ubi ita habrt S. Præceptor : Offensa peccati mortalis procedit ex hoc, quod voluntas ho­ minis est aversa a Deo per conversionem ad bonum commutabile, unde requiritur ad remissionem divina offensa, quod voluntas hominis sic immutetur, ul convertatur ad Deum cum detestatione conversionis pre­ dicts, el proposito emendx, quod perlinet ad rationem Panilenlix secundum quod est virtus. El ideo impossibile est, quod alicui peccatum remittatur sine Panilcnlia, secun­ dum quod est virtus. Ex quo iterum conficitur argumentum D.Thom. insistendo in principiis D. Thomæ in illo articulo. Nam cum peccatum sit offensa Dei, eo mo Io remittitur peccatum a Deo, quo remittitur ipsius offensa ; sed offensa Dei ut Authoris adhuc naturæ non remitti­ tur absque gratia Dei; ergo neque pecca­ tum remittitur absque gratia Dei. Discursus est legitimas, et expressus a S. Doctore : i Cum enim peccatum sil Dei offensa, eo modo Deus peccatum remittit, quo remittit offen' sam in se commissam : offensa enim directe opponitur gratis; ex hoc enim aliquis dicitur alteri esse offensus quia repellit eum a gratia sua. Ergo cum per amorem absolutum Dei i super omnia, et contritionem itidem abso­ lutam excludentem affectum peccandi de I cætero, reducatur homo in Deum finem naturalem; Geri haudquaquam potest, ut non interveniat gratia Dei. Vel si non in­ tervenit, ut non intervenire prætenditur; ex viribus naturæ absque gratia Dei of- | fensi restituetur homo in gratiam ipsius j Proba- .'· Dei offensi, contra expressam doctrinam D. Thomæ, dicentis, quod gratia Dei cutualj, bonitatem in homine grato, eo quod bona voluntas Dei, qux in nomine gratis inlelligitur, esi causa omnis boni creati. Prius ergo quam homo eliciat actum contritionis, quo se convertat in Deum, debet præcedere gratia Dei convertentis ipsum hominem : atque ideo non ex viribus naturæ, sed ei auxilio, et gratia Dei elici potest actus con­ tritionis. ,'1 76. Hanc ultimam Consequentiam con· firmat, et probat aliud S. Doctoris testimo· Pe­ nium depromptum ex quæst. 85, sequenti 71:1’art. 5 : Alio modo, inquit S. Docior, possu-?;: mus loqui de Pernitentia quantum adactus, quibus cooperamur Deo in pœnitentia ope­ ranti; quorum actum primum principium ' est Dei operatio convertentis cor secundum illud Thren. ult. : Converte nos, Domine, ad te, el convertemur. Et post, alios intermedios actus assignatos, concludit : Sic igitur patet, quod actus Panilenlix a timore ser­ vili procedit sicut rr primo motu affectus ad hoc ordinato, a timore autem filiali sicut ab immediato, et proximo principio. Non ergî) ex mente D. Thomæ actus contritionis potest prodire a libero arbitrio hominis, qui non est Glius, sed inimicus Dei tam ut Authoris naturæ, quam ul Gnis super­ naturalis : sub utraque enim ratione offen­ ditur per peccatum saltem post elevationem naturæ humante, et illustrationem fidei, quam supponit contraria sententia. 5») Confirmatur ex eodem S. Doctore præ- Ce»fe» dicta quæst. 86, art. 5, ubi non agnoscit S. Doctor aliquam contritionem, quæ non supponat Deum convertentem, el tangen­ tem cor hominis. Et ideo solut. ad 3 in­ quit : Quod ipse etiam motus Umoris proce­ dit ex actu Dei convertentis cor, unde dicitur Dealer. 5 : Quis det eos talem habere men­ tem, ul timeant me? el ideo per hoc non excluditur, quin procedat cx actu Dei conver­ tentis cor ; unde sic arguitur. Quod proce­ dit ex actu Dei intus tangentis, et moven­ tis cor, non procedit ex libero arbitrio solo Df-i concursu generali : sed actus contritio­ nis juxta D. Thomam, et veritatem in Scriptura conspicuam juxta Hicrem. 31 : Postquam convertisti me, egi poenitentiam, procedit ex actu Dei convertentis homi­ nem : ergo actus Contritionis non procedit a libero arbitrio cum solo concursu ge­ nerali Dei. Et qui hanc Consequentiam negat, nedum adversatur D. Thomæ (quod erat sufficiens), sed (quod magis est, et quam DISP. IV, DUB. ΠΙ. quam plurimum refert), manifesto Scrip[ tum testimonio; siquidem antequam con? vertatur a Doo,jam homo agit pœniI tcntiam, et non qualemcumque, sed importantem veram, et substantialem con­ i' tritionem. | ΕΛ- 77. Nec momenti erit iterum hic refri! pw’ care distinctionem jam expugnatam de contritione naturali, et supernatural!, quasi hujus tantummodo, non vero illius memi­ nerit D. Thomas : atque ideo illius ar­ gumenta bene probant de contritione con­ ducente ad salutem, quæ supernaturalis est, non vero de contritione mere naturali, qu® sola potest haberi ex libero arbitrio cum solo concursu generali. Non, inquam, est alicujus momenti ista ‘5r’ responsio. Tura quia jam supponeretur ab­ solute, et simpliciter homo conversus ad Deum, antequam esset a Deo excitatus, et tactus, contra expressam doctrinam S. Doctoris. Tum quia jam natura prævenisset gratiam, et abstulisset offensam : D.Ttoo. nam ut audivimus a S. Doctore : Offensa directe opponitur gratiæ ; ex hoc enim aliquis dicitur alteri esse offensus, quia repellit eum a gratia sua : nec aliter Deus remittit pec­ catum, quam remittendo offensam. Remitti­ tur autem peccatum per amorem Dei super omnia, et per contritionem juxta illud : Dimissa sunt ei peccata mulla, quia dilexit multum. Ergo cum dilectione Dei super omnia adhuc naturali,• et simili contritione, non staret Deum finem naturalem esse homini offensum : et consequenter ante gratiam Dei esset in Dei gratia ex vi­ ribus naturæ, quod est absurdissimum, et minime a catholicis sustinendum : et ut illud procul ablegaret Doctor Angelicus, ad quamlibet veram contritionem, quam l pœnitentiæ nomine usurpavit, recurrit ad gratiam prius tangentem, et excitantem, ac prævenientem. Quod et fecisse constat * Concilium Tridentinum, sicut alias in hac j parte maxime attendens, et præ oculis ha; bens doctrinam D. Thomæ, ut patet ex I sess. G de justificatione, quæ videtur deI sumpta ex ipsamet littera S. Doctoris. 78. S^d redeamus ad principia Angelici > z-a- Praeceptoris. Nam ut inquit loco supra citato ex quæst. 86, art. 2, ut Deus remittat Ii ‘offensam, et hominem accipiat in suam I gratiam, non alia requiritur poenitentia, L quam quod voluntas hominis sic immutetur, H ut convertatur ad Deum cum detestatione I conversionis ad bonum commutabile, et I proposito emendæ, quod perlinet ad ratio­ 291 nem virtutis. Sed supposita illa distinc­ tione, homo ex ipso libero arbitrio cum solo concursu generali, et illustratione fi­ dei converteretur ad Deum cum detesta­ tione conversionis ad bonum commutabile, et proposito emendæ, absque ulla alia gratia ex parte Dei ; ergo posita prædicta conversione absque ulla alia gratia remit­ teretur offensa Dei. Consequens est directe oppositum Consequentiis, et præmissis D. Thomæ, et in se falsissimum : ergo si­ gnum manifestum est D. Thomam eam distinctionem ut omnino futilem, et vanam quoad præsens reputasse, atque ideo abso­ lute, et simpliciter statuisse nullam esse contritionem, nullamve pœnitentiam ve­ ram, quæ non supponat specialem gratiam ex parte Dei juxta illud: Postquam conver­ tisti me, cgi pœnitentiam. Urgetur amplius assumendo aliud prin- Robocipium S. Doctoris. Nam juxta S. Docto- ralor· rem. contritio quæ respicit Deum non ut absolute offensum, sed sub ratione aliqua particulari, non est vera contritio, nec vera pœnitentia : sed contritio de qua disputatur, respiceret Deum non absolute, sed sub aliqua ratione determinata, nimi­ rum sub ratione ultimi finis naturalis. Ergo juxta doctrinam D. Thomæ nulla est D.Thom vera contritio, quæ tantummodo attingat Deum ut finem naturalem. Major, a qua pendet Consequentia, supposita Minori propria contrariæ sententiæ, est S. Docto­ ris in prædicta quæst. 86, art. 3, ubi docet, quod non potest esse vere pœnitens, qui de uno peccato pœnitet, et non de alio : si enim displiceret ei illud peccatum, quia est contra Deum super omnia dilectum, quod requiritur ad rationem veræ pœnitentiæ, sequeretur, quod de omnibus peccatis panileret. Ergo juxta D. Thomam, qui conteritur propter Deum sub una ratione et non absolute, non est vere contritus, et consequenter contritio mere naturalis juxta S. Doctorem, non est vera contritio, nec vera pœniten­ tia ; quandoquidem non attingit finem su­ pernaturalem nec indirecte, ut supponere vi letur Author illius propositionis. Quod si hoc non supponere velit, absur­ dior, et intolerabilior infertur Consequen­ tia, reassumendo iterum principium S. Doc­ toris. Nam illa est vera contritio, quæ dolet de omnibus peccatis absolute, et respicit Deum ut absolute, et simpliciter offensum ; quippe quæ fundatur in dilectione absoluta, et minime restricta Dei super omnia : sed ex viribus naturæ seclusa motione speciali -\ A m DE PŒNITENTIA. Dei, potest elici prœdicta contritio a libero arbitrio cum solo concursu generali : ergo seclusa gratia, ex vilibus naturæ potest liberum arbitrium dolere, et vere pœnitere de omnibus peccatis absolute, in ordine ad Deum absolute offensum. Ex quo mani­ feste sequitur ex viribus naturæ posse ho­ minem obtinere cratiam sanctificantem, quod est intolerabile. Nam ut inquit D.Thoc. S. Doctor art. G, illius quæstionis in solu­ tione ad argumentum : Sed contra, aclus pccnitentix virtutis habel, qucd sine eo non possit fieri remissio culpæ, in quantum est inseparabilis effectus gratiæ, per quam prin­ cipaliter culpa remittitur. Si enim vera et absoluta pœnitentia est inseparabilis effec­ tus gratiæ, et illa haberi potest ex viribus naturæ nulla interveniente gratia, qua excitetur, et praeveniatur homo; ex eisdem viribus habebitur remissio culpæ, quæ est maxima gratia, imo et ipsa gratia. Eo vel max;me, quoniam aversio a Deo, quam inducit, et secum trahit peccatum, aufertur per conversionem ad ipsum Deum, ut docet Angelicus Præceptor q. 8G, sæpe citata art. 4 ad 1. Sed conversio ad Deum ut bonum incommutabile potest elici a li­ bero arbitrio cum solo concursu generali : ergo liberum arbitrium absque gratia po­ test a se excuure aversionem a Deo, et consequenter seipsum per seipsum a pecD.Thom. cato liberare , cum tamen S. Doctor oppo­ situm ibi docuerit recurrendo ad gratiam, ut ea media fiat conversio ad Deum, et ejus aversio abigatur, ut liquet ex illis ver­ bis : Et ideo ex hoc ipso dicitur culpa mor­ talis remitti, quia per gratiam tollitur aver­ sio mentis a Deo. Molînæ Quæ omnia ideo ex hac 3 p. retulimus, Vum.’ ut constat, qua veritate dicere potuerit D.Thom. p. Molina disp. 14, membro 1 : D. Tho­ mam co loco cum communi aliorum Docto­ rum sententia consenlire, nec 3 p. quidquam scripsit, quod huic doctrinæ refragetur. Cujus oppositum constat ex dictis. Videa­ tur S. Doctor 1, 2, q. 109, ubi art. 6, solut. ad 1 ait, quod conversio hominis ad Deum fit quidem per liberum arbitrium : sed liberum arbitrium ad Deum converti non potest, nisi Deo ipsum ad se convertente secundum illud Hierem. 31 : Converte me, Domine, et convertar. Quo nihil clarius, et manifestius contra Molinæ assertum, et contra sententiam, quam ipse appellat communem. Sed quia prædictus Author constanter affirmavit immediate ante verba ex ipso relata luce clarius esse D. Thomam eo loco communi aliorum Doctorum sen· tentiæ consensisse; oportet illum locum, vel illa loca salutare, ut, si ita fuerit, sanc­ tissimo Doctori adhæreamus; vel re ita non se habente, ipsum vindicemus a sen­ tentia, quam (licet suo judicio plurium scholasticorum,) ut propriam noluit sec­ tari, quia minus tuta pluribus in Provin­ ciis, et opposita communis in scholis re­ putabatur. .·■; 79. Objicit ergo primo D. Thomam in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 1, quæstiunc. 1 ad 6, ubi in hunc modum loquitur. Ad sextum dicendum, quod contritio est a Deo solo quantum ad formam, qua infor­ matur; sed quantum ad substantiam actus est ex libero arbitrio, et a Deo, qui opera­ tur in omnibus operibus, et naturæ, et voluntatis. Constat autem ex doctrina D. Thomæ, et communi omnium senten­ tia, Deum cum agentibus naturalibus ad opera naturalia concurrere solo concursu gtnerali : ergo solo concursu generali con­ currit Deus cum libero arbitrio quoad substantiam contritionis juxta mentem D. Thomæ : atque ideo prœdicta contritio illo modo accepta non excedit vires liberi arbitrii ; nam excessus solum revocatur a D. Thoma in formam, qua informatur, non in substantiam operationis. Hoc argumentum solum potest morari eos, qui D. Thomam superficialiter lege- s‘^ rint; siquidem manifestum omnino est Mr. loqui ibi S. Doctorem de contritione ut j est actus virtutis, et pars Sacramenti ; sub quibus rationibus nedum quoad formam, I sed etiam quoad entitatem est supernaturaj lis; siquidem est actus proprius, et imme­ diatus virtutis supernaturalis, et a solo Deo infusa, quæ est Pœnitentia. Quocirca S. Doctor in argumento sed contra præ- ο.Τ'κα. dicti articuli sic arguit : Naturalia non fiunt gratuita secundum communiorem opi­ nionem : sed naturale dicitur quod est anU gratiam, el sic attritio inter naturalia com­ putabitur : ergo non potest fieri contritio, cum sit gratuitum donum. Cui discursui non respondet S. Doctor, quod argumento est non falso conc udere, nec adversari doctrinæ articuli, alioqui enim illi occur­ risset, ut de more habet, quando in argu­ mento sed contra continetur aliquid ad­ versum doctrinæ articuli. Ex illo autem manifeste habetur contritionem non esse naturalem, nec gratiam præcederp adhuc quoad entitatem, de qua erat difficultas, sed subsequi, quia est gratuitum donum, qt DISP. IV, DUB. III. et consequenter quoad entitatem super­ naturalis, alias nihil probasset illo ar­ gumento. In illp ergo articulo inquirit D. Thomas : Utrum contritio sit dolor de peccatis assumptus cum proposito confitendi, el satisfaciendi? Et in corpore articuli do* cet in contritione plura posse considerari, scilicet ipsam substantiam actus, qui est dolor; ejus objectum, quod est peccatum ; illius modum, quod sit actus virtutis, et ordinetur ad confessionem, et quod sit vo­ luntarie assumptus, id est ex electione. Nomine vero aclus quoad substantiam, non usurpat aliquam entitatem ipsius substractam aliis formalitatibus, seu respectibus : sed ipsam entitatem contritionis absolute, et præscindendo ab aliis, sive quæ se te­ neant ex parte principii, sive ex parte ob­ jecti, sive ex parte modi, quo pacto sole­ mus dicere, voluntas absolute, vel intellectus quoad substantiam, hoc est independenter a connotationibus, quin aliqua proprie substantia ibi explicetur, sed solus ille con­ ceptus objectivus præcisus, quin affirmen­ tur, vel negentur alia reipsa ibi intrinseca, et essentialia. Et in hoc sensu affirmat S. Doctor dari illam diffinitionem quan­ tum ad ipsam substantiam actus, per hoc quod sit dolor, quæ est ratio generica, et absoluta, nec explicans, nec excludens ex vi hujus supernaturalitatem. Quod vero sit actus virtutis, quæ est ratio differentialis, et ordinetur ad alias Sacramenti partes, sicut et quod fiat ex electione, ex­ plicatur per subséquentes particulas. Hinc contra illam particulam assumptus forma­ verat sextum argumentum sub hac forma : Contritio nobis a Deo datur : sed quod datur, non assumitur : ergo contritio non est dolor assumptus. Ad quod respondet distinguendo aliquid esse in contritione quod proveniat a solo Deo, nimirum charitatem gratiæ annexam, et hanc dicit formam contri­ tionis, utpote quæ illius est inseparabilis effectus, ut supra docuerat : et aliquid quod est a Deo, et a libero arbitrio, ex quo habet ille actus, quod sit assumptus, id est cum electione factus ab ipso homine, et simul datus a Deo. Si autem datus, gratiose qui­ dem, et ut habens rationem doni gratuiti, subindeque supernaturalis. Unde consulto addidit, a Deo qui operatur in omnibus operibus et naturæ, el voluntatis. Sane non dixit reduplicando, ut operatur in omnibus, quo pacto excluderet influxum supernatu­ ralem, qui non in omnibus operibus et naturæ, et voluntatis reperitur ; sed abso­ 293 lute, et specificative locutus est, quasi di­ ceret : ipse Deus qui operatur in omnibus operibus et naturæ et voluntatis, dat nobis contritionem absolute, non quidem ope­ randi ut agens naturale, quo pacto se ex­ plicat in operibus naturæ, sed agendo gratiose in operibus voluntatis, quibus absolute resurgere possit a peccato : qua ratione est agens supernaturale. Et in hoc sensu in quæstiunc. 2, illius articuli ex­ pressit contritionem non posse esse in­ formem, quia Charitatem consequitur. Si autem ad illam sequitur juxta D. Tho­ mam; non illam antecedit in eo sensu, quem sibi, et nobis obtrudere voluit prædictus Author. Unde nihil concludit ex D. Thoma contra toties a se expressam sententiam. 80. Opponit secundo, et meminisse mo­ Iterum ­ net, ex sententia D. Thomæ Charitatem objici tur supernaturalem, et gratiam esse formam Angeli­ cas ipsius contritionis, a qua proinde accipit Doctor. et esse meritoriam vitæ æternæ, et esse supernaturalem. Id quod aperte (inquit) docet tum 1, 2, q. 113, art. 8, et alias sæpe, tum etiam in 4, art. 1, citata quæs­ tiunc. 3. Atque inde hac quæstiuncnla probat actum attritionis non posse fieri contritionem, quia absque charitate, et gratia non est supernaturalis ; et adveniente charitate, et gratia quibus redditur super­ naturalis, transit ad aliam speciem supe­ riorem ; et hinc convincitur eandem numero attritionem non posse fieri con­ tritionem, quoniam actus naturalis, et su­ pernaturalis nequeunt ad eandem speciem pertinere. Respondemus nihil solemnius apud Expli­ catur D. Thomam, et ejus discipulos, quam D.Thom quod Charitas sit forma virtutum, licet non sit idem explicandi modus apud inter­ pretes; quod nostra impræsentiarum non refert, sed pertinet ad tract, de Charitate ubi disp. 7, dub. 3, eam difficultatem ver­ savimus, Unde concedimus, gratiam et Charitatem esse formam contritionis, sed inde non colligitur a gratia et Charitate habere esse supernaturalem, alioqui enim actus fidei, et spei hominis existentis in peccato mortali non essent quoad entitatem, et substantiam supernaturales, quod dicere est falsissimum, et indignum viro catholico : quandoquidem Charitas est etiam forma illarum virtutum. Imo in ho­ mine peccatore non remanerent habitus fidei, et spei informium quoad substantiam supernaturaies, quoi est absurdius. T 'J 294 >■ DE PŒNITENTIA. Quod argumento est non ab eadem radice oriri supernaturalitalom actuum, aut ha­ bituum, ac eorum formationem; sed unum ex genere suo reperiri posse absque alio. Atque ita accidit in attritione supernatu­ ral), et timore servili, qu® sunt supernaturalia, quin tamen habeant formationem Charitatis, et gratiæ. Unde licet daretur contritionem a gratia media Charitate non prodire; non idcirco evinceretur ex hoc D. Thomæ testimonio supematuralem non esse. Vera 81. Quia tamen nobis certius videtur, D.Tboa. . . rs . · senteasancto Docton contormius imo expreslia. sam ipsius mentem numquam elici veram contritionem, quin gratia et charitas in­ fluant, ut alibi accuratius ostendimus, et satis indicant verba supra relata; idcirco respondemus contritionem esse effectum inseparabilem gratiæ, subindeque num­ quam esse informem. Unde sicut accipit a gratia, et charitate formationem, ita et snpernaturalitatem, media tamen virtute Pœnitentiæ, cujus est immediatus actus. Betor- Et argumentum in adversarios retorquen­ ipetar argo- dum est ex ipso D. Thoma : nam si semneatua. per docuit, ut docuisse constat, contritio­ nem numquam esse informem, manifestum est numquam non illam supematuralem censuisse. Additur Ad illud quod additur ex quæstinnc. 3, ratio quare addimus et nos falsum esse quod assumi­ attritio tur. Nam quod attritio numquam evadat non fit contri­ contritio, non provenit ex illa radice, sed tio. ex alia, et plane efficacissima, quam in primo argumento sed contra assignat D. Thomas sub hac forma : Quorum prin­ cipia sunt diversa omnino, eorum unum non potest fieri id quod est alterum : sed attritionis principium est limor servilis ; con­ tritionis autem limor initialis : ergo attri­ tio non potest fieri contritio. Sane uterque timor est supernaturalis, et consequenter etiam illorum actus : atque ideo quod unus non fiat, aut in alium transire nequaquam possit, non provenit ex eo quod attritio sit naturalis, et contritio supernaturalis, sed ex certiori principio a D. Thoma indicato. Repli­ 82. Sed contra insurgit ex eodem cator D. Thoma in argumento sed contra seex D. îhom. eundo, ubi affirmat attritionem esse natu­ ralem ex eo solum, quod antecedat gra­ tiam : ergo sentit S. Doctor nihil esse supernaturale ante gratiam. Consequentia constat, et Antecedens probatur illo testi­ monio supra adducto ex argumento sed D.Thom. contra, quod secundo loco formavit S. Doc- tor sub hac forma : Naturalia non fiunt gratuita secundum communiorem opinionem : sed naturale dicitur quod est ante gratiam, et sic attritio inter naturalia computabitur ; ergo non potest fieri contritio, cum silgra· tuitum donum. Ubi in eo dumtaxat condislinguit contritionem ab attritione, quod hæc quia eet ante gratiam, est mero na­ turalis; illa vero quia subsequitur, evadit supernaturalis. Ex quo ulterius sequitur actum contritionis quoad substantiam seu entitative sumptum, quo pacto prævenit gratiam, esse pure naturalem ; subindeque non excedere facultatem liberi arbitrii se­ cundum sibi propria. Respondetur distinguendo Antecedens : bj$· l-tespondetur ei eo quod antecedat gratiam, communiter dictam, conceditur; gratiam habitualem, seu sanctificantem, negatur Antecedens, et sub eadem distinctione concedenda, et neganda est Consequentia. Ut tam distinc­ tionem, quam D. Thomæ argumentum calleamus, breviter observare oportet, gra­ tiam sumi posse dupliciter, vel universa­ liter, quo pacto ambit omnia auxilia, habitus, gratiam sanctificantem, et quid­ quid quomodolibet evehitur supra cursum naturalem rerum, et illarum vires, ac con­ cursum superat. Vel sumitur pressius, ac strictius pro sola gratia sanctificante; quæ quia est veluti finis in quem cuncta omnia collimant, obitque in hoc ordine rationem naturæ, sibi absolute, et simpliciter no« men gratiæ vindicavit, utpote a qua sola præ ceteris aliis donis supernaturalibus accipit homo esse Deo gratum, sanctum, et amicum. Unde licet esse sanctum, gra­ tum, et Dei amicum convertatur cum gra­ tia, ab eaque ut proprius effectus formalis proveniat; non tamen ab ea ita procedit esse supernaturale, siquidem ante ipsam donantur a Deo quam plures illustrationes, auxilia, motiones, imo et aliquæ virtutes supematurales, ut constat in dono Prophetiæ, dono linguarum, charactere Sacramentali, fide, et spe, et innumeris aliis, quæ longum esset annumerare, quæque independenter a gratia, continentur intra ordinem supematuralem, ut contrapositum ordini naturali, et ab illo ex æquo diver­ sum. Quando ergo D. Thomas dixit naturalia non fieri gratuita, usurpavit naturalia con­ tra totum ordinem supematuralem, quo pacto sunt membra adæquate se excluden­ tia : et est evidens naturalia non fieri supernaturalia, ex eo quod antevertunt ordi­ nem r< · -·ν - DISP. IV, DUB. III. nem graliro : et ideo major illius syllogismi, videtur perspicua imo et per eo nota. Et in hoc sensu accepit Minorem D. Thomas in huc secundo argumento sud contra, et ix illis legiiime intulit Consequentiam, nimirum quod attritio non potest fieri con­ tritio, quia hæc est donum gratuitum. Nam scopus illius quiestiuneuhe orat in­ vestigaro, an attritio posset fieri contritio, ut ipsius épigraphe manifestat. Sed quia attritio poterat esse naturalis, licet imper­ fectissima adhuc intra lineam attritionis, vel poterat es-e sublimior, et elevatior, ex altiori, et vere supernatural! motivo ortum ducens;ex utroque motivo negavit S. Doc­ tor posse fieri contritionem duplici argu­ mento. In quorum primo loquendo do at­ tritione supernatural!, arguit : quia attritio supernaturalis procedit a timore servili, contritio vero a timore Gliali, seu initiali; et quæ procedunt essentialiter a diversis principiis, ita sunt diversæ rationis ut unum non possit in alium transire. Quod est clarissimum. In secundo idem negavit attritioni naturali, non ex illo motivo, licet posset, sed ex alio universaliori, quia nimirum naturalia non fiunt gratuita, sed >•3 hi attritio reputatur inter naturalia : ergo ***· nequit fieri gratuita, et consequenter nec pwa contritio, quæ est gratuitum donum. Ex quo evidenter colligitur numquam D. Tho­ jenio ÜJ5. mam agnovisse contritionem naturalem, sed omnem, et quamlibet semper habuisse gratuitum, et supematuralem, et argumen­ tum retorqueri debet contra doctrinam præallegati Authoris infeliciter in hac parte allegantis D. Thomam. Siquidem apud S. Doctorem invenimus duplicem attritio­ nem, et naturalem et supematuralem; numquam vero contritionem, quæ non sit donum gratuitum, et consequenter super­ naturale. Γιώι 83. Porro admittenda esse intra limi­ !· acto, mn- tes naturæ attritionem naturalem cum D. Thoma constat ex dictis dub. 2, ubi S. DocII ÎJW sini tor nos docuit esse de jure naturæ aliquam pœnitentiam : hæc autem non-semper est supernaturalis, sed quandoque naturalis, utpoto quæ procedit ex ipsa dissonantia peccati cum recta ratione ; vel ex ipsamet fæditate, ac turpitudine naturali ; vel ex damnis a peccato peccatori obvenientibus, Quæ omnia naturalia sunt, et naturalem attritionem inducunt. Atque hanc fuisse mentem D. Thomæ in testimonio illo nobis Izsw· objecto testatur sapientissimus Mag. Le­ mos lib, 3 Panopliæ gratiæ part. 2, tract. 295 2, cap. 36, num. 549, Si vero rationi na­ turali adjungatur alia superior notitia fidei modo ibi in secunda parte conclusionis explicato, assurgere poterit ad concipien­ dum plus doloris de peccato; numquam tamen perveniet ex viribus ipsius naturae (nisi aliunde fulciantur, et roborentur) ad attritionejn perfectam, quæ supernaturalis sit, et excludat omnem affectum peccandi de cætero, et procedat cum spe firma ve­ ni æ : hoc enim non est naturæ lapsæ; et conversæ ad bonum commutabile, ut ad ultimum finem, sed altiorem postulat ra­ dicem. Et hinc obiter manet explicata præsens assertio quoad attritionem efficacem, quam exclusimus a viribus naturae contra doctri­ nam illius Authoris. In quo ulterius robo­ rando non immoramur : nam quæ dicta, et dicenda sunt de contritione, proportione servata applicari debent attritioni, quæ sit perfecta in suo genere, et in illo importet, quæ attritioni supernatural! Concilium Tridentinum in illo ordine attribuit, ut possit medio Sacramento disponere ad gratiam impetrandam. Et in hoc sei su illam non admittimus, nec admittunt Theologi alii, quibus teste ipso Molina, minus tuta vide­ tur opposita doctrina, quasi plus deferens infirmitati naturæ a Deo aversae, quam Concilia et Patres hactenus detulere. 84. Sed contra urget, et ultra objicit D Thomam, ubi supra art. 2, quæstiunc. 6, ubi ait : Ad sextam quæslionem dicen­ dum, quod contritio potest dupliciter consi­ derari, scilicet quantum ad sui principium et quantum ad terminum Dico principium contritionis, cogitationem, qua quis cogitat de peccato, et dolet, et si non dolore contri­ tionis, saltem dolore attritionis : terminus autem contritionis est, quando dolor ille jam gratia informatur. Et inde infert luce cla­ rius esse D. Thomam stare pro attritione naturali perfecta, cum proposito non pec­ candi de cætero, et spe veniæ. Sed respondemus illegitimam hanc esse illationem, quippe quæ nec levissimum lucis vestigium habet, ut deducatur, in D. Thoma : qui solum docet ex cogitatione peccatorum suboriri aliquando dolorem qui sit attritio ; sed non asserit, nec erat asse­ rendi locus, quod illa attritio sit naturalis ; sed quod non est gratia sanctificans usque ad terminum contritionis. Quod verissi­ mum est, quia tam attritio supernaturalis quam contritio disponunt ad gratiam sanc­ tificantem, illa remote, et ista proxime. Heplica ex D. Thom. Respon­ detur. 29« ! <■; DE PŒNITENTIA. Ita vero disponere non habent ex libero arbitrio ex viribus naturalibus operante, sed ex gratia Dei impellente, excitante, ac coopérante juxta exigentiam cujusque illo­ rum actuum. Et nulla operatio ex viribus naturæ proxime, vel remote disponit ad gratiam. Unde potius sequitur neutram illarum esse naturalem. Eo vel maxime, quia cogitatio illa, ex qua ortum duceret illa attritio, debet esse supernaturalis, ut liquet ex testimonio Au­ gustini supra relato ex lib. 2, contra duas Epistolas Pelagian, cap. 8. Ultijaa 85. Ultimo opponit S. Doctorem in 2, objeciio eiD. dist. 5, q. 2, art. I, ita scribentem : DiThorn, cendum quod ad eliciendum actum conver­ sionis sufficit liberum arbitrium quod se ad habendam gratiam per hunc actum prépa­ rât, el disponit : sed efficacia conversionis ad meritum non potest esse nisi per gratiam. Unde unus el idem motus esi conversionis liberiarbilrii, in quo gratia infunditur, qui est dispositio ad gratiam, secundum quod exit a libero arbitrio, el meritorius secun­ dum quod gratia informatur, el simile est in motu contritionis, quo primo justificatur impius. Ex quo testimonio efficax argu­ mentum videtur desumi. Nam exclusa qua­ libet gratia, ad eliciendum actum contri­ tionis, sufficit liberum arbitrium : ergo independenter ab omni gratia potest libe­ rum arbitrium elicere actum contritionis quoad entitatem et substantiam. Antece­ dens est expressum D. Thomæ, et Conse­ quentia probatur ex ipso Antecedenti : qnia D. Thomas solum recurrit ad gratiam, ut salvetur in contritione esse meritoriam, quod ab alio quam a gratia nequit acci­ pere : sed actus contritionis quoad entita­ tem, et substantiam non est meritorius : ergo juxta D. Thomam actus contritionis independenter ab omni gratia potest elici a libero arbitrio quoad entitatem, et subs­ tantiam. Patet Consequentia : quoniam sub illa ratione, sub qua non est meritorius, elicitur a libero arbitrio teste D. Thoma : sed non est meritorius quoad entitatem, sed id sibi vindicat ab informatione gra­ tiæ : ergo quoad entitatem solum respondet libero arbitrio absque ulla gratia. Aliquo86. Nec difficultatem elevant Thomistæ sototio. suum Magistrum interpretantes, quasi vo­ luerit solum habitum quemdam gratiæ gra­ tis dalæ, ab aliquibus sui temporis com­ mentum excludere; non vero auxilia supernaturaba fluida ante infusionem gra­ tiæ communiter a Deo dispensata. Nec magis placet aliorum effugium ar- ah bitrantium eo loci D. ■ft Thomam adstruxissoIn dependentiam contritionis a gratia ut prin­ cipio efficienti, cum priontate ejubdem contritionis in genero causæ materialis : quo pacto se tenet ex parte liberi arbitrii, ipsique ut proprius etlectus respondet. Et sub hac consideratione non explicat nec informationem gratiæ, ad quam præparat, nec vim meritoriam ab ipsa gratia emendicatam. Neutra, inquam, harum evasionum sa­ çuix tisfacere videtur, sed efficaciter refellitur tlrC&a ex eodem D. Thoma ibi paulo ante verba D.nat relata, ubi ita arguit : Qu\a si homo facit, quod in se est, Deus dat-ei gratiam. Ad hoc autem faciendum non exigitur aliquid aliud. En ubi omnem aliam gratiam excludit, et arbitrium constituit nudum ab omni supe­ raddito dono, nec relinquit aditum ad il­ lam prioritatem metaphysicam. Illud enim (prosequitur S. Doctor) ad quod non potest per se liberum arbitrium, non est in ho­ mine. ut faciat illud. Illud enim in nobis esse dicitur, cujus nos domini sumus. Non sumus autem domini vel minimi (si mini­ mum potest dici, quod tantum refert) auxi: lii gratiæ : ergo quando Angelicus Pre­ ceptor asseruit in libero esse arbitrio motum contritionis, sermonem habuit de libero arbitrio nude, et absque omni gratia ipsi addita per modum virtutis. Non absi­ milia sunt alia verba ejusdem S. Doctoris D.Tt:a dist 28, ejusdem libri quæst. l,art. 4, i ubi corpus articuli sub his verbis concludit : El ideo aliis consentiendo dicimus, I quod ad gratiam gratum facientem haben1 dam ex solo libero arbitrio, se homo potest I prxparare ■ faciendo enim quod in se est, I gratiam a Deo consequitur; hoc autem solum in nobis esi, quod in potestate liberi arbitrii constitutum est. -1 87. Haud parum negotii facessere pote-Dis­ rat hoc testimonium, et argumentum in illo fundatum, cui literam D. Thomæ su- ' ' perficie tenus percurrere mos fuisset; sed illam medullitus penetranti tam longe abest, ut videatur convincens, quod potius veram doctrinam hactenus stabilitam vehe­ menter confirmet, et oppositam dispellat. Ad cujus clariorem intelligentiam præmittere oportet utroque loco ex 2 sententia­ rum egisseS. Doctorem de præparatione ad gratiam gratum facientem : in primo quidem ex dist. 5 loquendo de Angelis, de quibus inquirit : Utrum angeli indigue­ rint gratia ad hoc quod converterentur in Deum ? DISP. IV, DUB. HI. Deum ? in secundo investigando de bomine : Utrum jiossil se præparare ad graliam sine aliqua gralia? Et utrobique meminit sontenliœ aliquorum asserentium ante gra­ tiam gratum facientem infundi a Deo alium habitum gratiæ permanentem, quem dice­ bant gratiam gratis datam. Obtendebant enim a solo Deo absque ullo hominis con­ cursu provenire, el gratiam gratum fa­ cientem, et gratiam gratis datam illius co­ mitem præviam, et inseparabilem : cum hoc tamen discrimine, quod gratia illa gra­ tis data concurrebat ad substantiam ope­ rationis; alia vero superveniens, ut redde­ ret ipsam operationem meritoriam. Unde totus fuit, et debuit esse Angelicus Præceptor in evellendo ut minime opportunam illam gratiam gratis datam disponentem ; etadstruendo ex parte liberi arbitrii ipsius cooperationem, qua se ad gratiam ultimam disponeret. Et loco illius quam S. Doctor rejiciebat, substituit dispositionem ex parte liberi arbitrii, quasi ab illo absque illa gralia ab illis commenta posset elici ope­ rationis substantia; quin ex vi hujus ex­ cluderet, aut excludere opus esset auxilium divinum, et supernaturale ad actum con­ versionis quoad entitatem ; imo potius illud et supposuit, et explicuit, ut ex di­ cendis fiet perspicuum. Ajiriinr 88. Porro hanc esse et fuisse mentem D.THœ. D· Thomæ evidenter constat : nam in ilia dist. 5, quæst. 2, art. 1, ita inquit : Qui­ dam enim dicunt, quod ad conversionem meritoriam exigitur duplex gratia. Una gra­ tum faciens, quæ informat conversionis ac­ tum, et meritorium reddit. Alia gratis data, a qua elicitur substantia actus, et quæ libe­ rum arbitrium inclinat ad volendum. Sed istam graliam ponere non videtur necessa­ rium, elc. Et merito, nam ad volendum sufficit arbitrii ipsius libertas, et ad exci­ tandum ulrumque ut velit, quidquid sit de modo volitionis, sufficiunt occasiones, ins­ tructiones, et flagella, quæ ibi commemo­ rat S. Doctor. In art. vero 4, dist. 28, consultius eam formam refellit, vel ex eo principalius quia sequeretur processus in infinitum, nam eadem ratione quoad gra­ tiam gratum facientem obtruditur illa gra­ tia, ad hanc utpote habitualem esset etiam alia necessaria, el tunc redibit quæstio de islapræparalione, utrum in eam possit homo ex se, vel non; el sic vel abirelur in infini­ tum, vel erit devenire ad aliquam gratiam, ad quam homo per se præparare potest se, el non est ratio efficax, quare hoc magis sit in 297 una gralia, quarn in alia. Quocirca totam rei causam revocat 8. Doctor ad gratiam gratum facientem, et ad liberum arbi­ trium, ut se ad illam disponat. Non qui­ dem ex viribus propriis; hoc esset Angeli­ cum Doctorem inter Pelagianos accensere, et intolerabilem injuriam ne dum ipsi, sed etiam toti Ecclesiæ illum Angelicum Doc­ torem proclamanti irrogare : sed ex mo­ tione auxilii divini supernaturalis mediante gratia sanctificante, cujus est ultima dis­ positio actus contritionis, et a qua ut a principio efficiente oritur. Et idcirco as­ seruit, quod unus, et idem motus est con­ versionis liberi arbitrii, in quo gratia in­ funditur, qui est dispositio ad graliam, secundum quod exit a libero arbitrio, et meriterius secundum quod gralia informatur. Ubi non tantum formationem, sed etiam entitatem conversionis Deo tribuit, et ejus gratiæ, quoniam actus contritionis ex vi illius influxus, quo exit a gratia, accipit et entitatem, et vim meritoriam. Quamo­ brem ipsemet S. Doctor in eodemmet art. 4, dist. 28, contra nos allegato se­ cundo argumento, quod erat hujusmodi : Illud quod est in potestate hominis, non est necessarium, ut homo ab alio petat : sed quod homo præparelur ad graliam, peten­ dum est a Deo, ut patet in Psalm. 1,8: De­ duc me Domine, etc. Ergo præparalio ad gratiam non est in potestate hominis. Res­ pondet S. Doctor hominem se disponere ad gratiam esse in potestate hominis, suppo­ sita gratia Dei. Un ie inquit : Ad secun­ dum dicendum, quod homo non potest se ad gratiam præparare, nec aliquod bonum fa­ cere sine Dei auxilio. Et ideo rogandus est ut nos ad se convertat, el etiam alios. Nec tamen oportet, quod illud auxilium semper sil per aliquem habitum infusum; sed potest esse per mulla, quæ exterius sunt salutis oc­ casio, et per ipsum actum interiorem, quem Deus in nobis causât. Ut accidit illis, qui non perfecte conteruntur. In qua doctrina perpetuus fuit S. Doctor quin opus sit al­ legare 1, 2, quæst. 112 et hanc 3 p. pluri­ bus in locis passim obviis. Unde illa propositio D. Thomæ, in quam offendit Author sæpe allegatus, quod si homo facit quod est in se, Deus illi non denegat graliam, quamque S. Doctor non semel inculcat, non illum sensum continet, quem illi comminiscitur; sed quem illi tribuit proprius Author, et sane verum, et a Catholicis omnibus receptum, ut ex ipso constat præsertim quæst. 24, de Verit.art. 298 •3 ; '·! DE PŒNITENTIA» 5, ad primum dicendum, inquit, quod vi­ i P. Molina, liborum arbitrium hominis detur nobis, quod convertamus nos ad Deum, lapsi, formalité?, et expresso est aversum quia hoc facere possumus, sed non sine divino a Deo sub utraque ratione, el linis natura­ auxilio. Unde ab eo petimus Thren. 4 : Con­ lis, et supernaturalis. Sed cum hac for­ verte nos, Domine, ad te, et convertemur. Et mali, et explicita aversione non stat potes· ad 2 ait quod nos aperire cor nostrum Deo tas proxima et expedita ad eliciendum vel possumus, sed non sine divino auxilio. Unde amorem Dei super omnia adhuc ut finis ab eo petitur 2 Machabxor. 1 : Adaperiat naturalis, vel contritionem absolutam, ct Dominus cor nostrum. Et sic dicendum est efficacem cum spe veniæ, et proposito de ad alia; nam nec prxparare, nec velle homo cætero amplius non peccandi, ut inteudit potest, nisi hoc Deus in eo operetur ul dictum prædiclus Author. Ergo liberum arbitrium esi. Plura huc convenientia scrip.rimus hominis lapsi non habet vires ad elicientract, de necessitate gratiæ disp. 2 et 3, ! dam prædictam conversionem. Major cons­ quo eat lector, ut pleniorem notitiam hau­ tat; siquidem ex fide tenemus quolibet pec­ riat, et verum vero consonare perspiciat. cato mortali vitam æternam amitti ; non Hinc constat veram esse utramque solu­ autem amittitur nisi per utramque illam tionem inter proponendum datam, et nihil aversionem, supposita ex fide cognitione obesse earum impugnationem, utpote pro­ finis supernaturalis. Consequentia proba­ cedentem ex sinistra D. Tbomæ inteliigen- . tur ; quia potentia proxima, et expedita tia. Nam homo vere est Dominas se con· ! non importat præcise eniitatem potentiæ, vertendi sed sub auxiîo gratiæ; et vere I quæ semper eadem est, nec admittit va­ D-u$ illi gratiam conferet, si faciat ex vi- . riationem, sed postulat remotionem imperibus ejusdem gratiæ, quod in se est. Et i dimentornm sive intrinsece adhærentium, ideo semper rogandus est Deus, nt con- ’ sive aliunde proveniant : nec aliunde me­ versionem incipiat, prosequatur, et per- I lius venari potest potestas proxima, quam ficiat, ut inquiebat Augustinus. ex proportione cum actu, et expeditione a quolibet alio sive extrinsece, sive intrinsece retardante : ergo si hoc non reperitur in libero arbitrio respectu conversionis præRatione probatur eadem conclusio. dictæ, liberum arbitrium viribus destruitur ad ejus elicientiam. Quare tota difficultas 1 ProtaDatio 89. Ex dictis et expensis || præceden- reducitur ad Minorem, quæ sic probatur : üo. conelusionis. tibus facile est colligere rationem Theolo­ P Nam eo ipso quod homo sit aversus a gicam, qua efficaciter evincere quique po­ Deo ultimo fine, Deus ut ultimus linis ne­ terit conclusionem. Nam quæ procedere quit se tenere ex parte principii influentis, necesse est a Deo ut Authore gratiæ, non et ad se trahentis, quin prius se gratiose ita sunt in potestate liberi arbitrii, quod convertat ad creatnram. Quoniam ut recte possit ea facere ex viribus propriis absque inquit D. Thomas, secundum ordinem interventione ejusdem gratiæ, ut ex se agentium est ordo finium; quocirca ad constat; alioqui enim natura posset idem ultimum finem non convertitur homo, nisi quod gratia, et gratia redderetur debita per morionem primi agentis : ergo sicut nature, et consequenter non esset gratia. homini voluntarie averso ab ultimo fine Sed libeium arbitrium hominis aversi a non debetur conversio ad ipsum ; ita nec Deo indiget Dei gratia, qua ad ipsum ef­ debetur concursus primi agentis ad prædic­ ficaciter convertatur, ut c are probant tes­ tam conversionem : ac proinde absque illo timonia hactenus allegata ex Scriptura, ut primo agente supra debitum creaturæ, Conciliis, et Patribus Augustino, et hæc semel lapsa nequit elicere illam con­ Thoma. Ergo liberum arbitrium hominis versionem per proprias vires, quas proxime aversi a Deo nequit se ad Deum conver­ expeditas non habet. tere efficaciter absque gratia ipsius Dei. Secundo : nam finis in operabilibus seeprataPræmissæ constant, et Consequentia legi­ habpt sicut prima principia in cognostime infertur ex illis. cendo : sed homo destitutus primis prin-’ Deinde probatur ratione desumpta ex cipiis nequit assentiri conclusionibus, nec D.Thom. β Thoma 1, 2, q. 109, art. G, quam ad eas ad sua prima principia reducere, ut est sequentem formam reducimus Nam sup­ perspicuum : ergo homo aversus a Deo sub posita elevatione, et illustratione fidei, omni ratione ultimi finis, nequit elicere quam non negat, sed potius adstruit propriis viribus conversionem sui ipsius in DISP. IV, DUB. III. in Deum ut ultimum finem. Undo Ficut intellectus absque primis principiis, esto retineat lotam entitatem potenliæ, non est tamen proximo, et expedito potens vel ad conclusionem, vel ad ejus reductionem in sua prima principia, haud dissimiliter, nec voluntas semel aversa a Deo est proxime potens ad se convertendum ultimo in ipsum Deum ut finem. Tertii Probatur tertio eadem Minor. Quoniam pk- eo ipso quod homo sit aversus a Deo de­ clinavit a statu rectitudinis naturalis, et recessit ab ordine debiti finis præponendo bonum sensibile, et commutabile bono in­ commutabili : ergo si semel operatur ex viribus propriis, impossibile est non plus amare bonum commutabile amore efficaci, quam incommutabile. Probatur ConseD.Tti‘3· quentia : quia ut ostendit D. Thomas in 3, dist. 27, q. 1, art. 1 et 3, contra gentes cap. 160, nemo potest agere nisi secundum exigentiam propriæ formæ, quæ est prin­ cipium agendi, et regula operandi : sed propria forma voluntatis, secundum quam agit in ordine ad finem, dum homo est in peccato, est bonum commutabile, prælatum bono incommutabili : ergo nequit agere nisi in ordine ad bonum commuta­ bile a se prælatum; et consequenter ex viribus sibi propriis operando nequit se in pristinum statum dilectionis super om­ nia restituere, nisi aliunde fulciatur, et in debitum finem revocetur ; per amorem enim (inquit S. Doctor) amans fit unum tum amalo, quod est facium forma amantis : atque ideo si hoc est bonum commutabile, nequit ad bonum incommutabile converti, nisi prius ametur. Cair90. Confirmatur, et explicatur primo alia a D. ratione desumpta ex D. Thoma loco supra citato ex 1, 2. Quoniam homo ex libero arbitrio gratia destituto nequit se præparare ad gratiam, et amicitiam iterum cum Deo instaurandam, ut est de fide, et fuse ostendimus tract, de Gratia disp. 3; sed conversio ad Deum ut ultimum finem est dispositio ad gratiam : ergo homo ex viri­ bus propriis agendo non potest elicere sui conversionem in Deum tamquam in ulti­ mum finem. Probatur Minor, quia nomine dispo.-itionis, aut præparationis nihil aliud intelligunt sive Philosophi, sive Theologi, quam illud, quod et tollit impedimentum ex parte subjecti, ipsumque determinat, et aptat ad unam formam præ alia : quo­ circa se ad gratiam præparare nihil aliud i est quam ad Deum sub ratione ultimi | 299 finis fc convertere, sicut ille (verba sunt D. Thomæ) qui habet oculum aversum a D.Thom. luininc solis, per hoc se préparai ad fespiciendum lumen solis, quod oculos suos con­ verti versus solem. Ergo conversio in Deum ut ultimum finem erit dispositio ad iterum contrahendam amicitiam cum Deo fine naturali. Eo praesertim, quia prædicta conversio Confirm, aufert, et removet aversionem oppositam, sicut accessus ad unum terminum excludit aversionem ab eodem termino, non enim bene cobæret conversio ad Deum finem naturalem, cum aversione ab eodem fine naturali. Et si hæc duo non repugnant; pariter non repugnabit fuga, et prosecutio, amor, et odium ejusdem objecti sub ea­ dem ratione; nec esset unde convinceretur ita docens. Ergo cum conversione prædicta non stat aversio a Deo, et consequenter ex vi illius disponitur homo ad gratiam re­ movendo obicem ipsi gratiæ, et determi­ nando subjectum, ipsumque ad illam aptando. Sane quæ major aptitudo excogi­ tari potest, quam intima cum Deo ipso conjunctio ex vi amoris super omnia, et contritionis cum spe veniæ, et numquam amplius peccandi. Urgetur et explicatur secundo insistendo Roboraeidem principio. Nam ex opposito conse­ tar. queretur illam conversionem esse, et non esse dispositionem ad gratiam, quod est manifeste implicatorium, nec potest con­ cedi. Quod non esse est clarum, cum quia supponitur, tum quia est naturalis, et ninil naturale est dispositio ad gratiam. Esse vero probatur ex eodem principio : quia dispositionis nomine nequit intelligi nisi forma aptans subjectum, quæ connectatur cum forma ad quam præparat, et aptat ipsum subjectum, ut patet in ca­ lore, et aliis dispositionibus naturalibus, ad quarum analogiam, seu proportionem discurritur de dispositionibus supernaturalibus. Sei conversio naturalis quam secum affert naturalis contritio, ex una parte aptat voluntatem abjiciendo aver­ sionem voluntariam a libero arbitrio; et ex alia vero est infallibiliter connexa cum contritione supernaturali ; cum ab ea non possit separari : ergo obiret munus dispo­ sitionis ad gratiam. Ex quo rursus fieret non totam hominis Confirconversionem esse effectum gratiæ; sed “a,ur· solam supematuraiem, quæ debebat sup­ ponere aliam priorem factam ex viribus naturalibus ipsius liberi arbitrii. Id quod .·!“} ·♦·!. DE POENITENTIA. adhuc urget, quando liberum arbitrium agit sub gratia, et sub ea convertitur. Nam per hoc quod voluntas se convertat sub gratia, non ab ipsa tollitur efficere quoad entitatem, et substantiam, quod sine gra­ tia valebat efficere; quandoquidem gratia nec destruit, nec impedit efficaciam, et virtutem naturalem voluntatis. SeJ hæc absque gratia potest efficere actum contri­ tionis, quoad entitatem, et substantiam, ut ait Molina : ergo adhuc ut sub gratia agens illam eo modo eliciet. Qualiter ergo ilia entitas contritionis ut est prior gratia non erit dispositio ad gratiam ? et quomodo tota hominis conversio erit effectus gratiæ, si ipsa contritio quoad substantiam est i solius naturæ quin ad eam sub hac ratione influat gratia, ut non influere est perspi­ cuum juxta illam doctrinam ? Confirmatur, et explicatur secundo ex contradictione alia, quam nequit declinare oppositum asserens. Nam liberum arbi­ trium nequit per contritionem se conver­ tere ad Deum ut super omnia dilectum absolute, quin ex vi hujus excludatur aversio ab ipso Deo immediate illi oppo­ sita, et ex consequenti conversio ad bonum commutabile : sed impossibile est homini per proprias vires removere aversionem a Deo ut ultimo fine : ergo impossibile est libero arbitrio propriis viribus elicere præ· dictam conversionem. Consequentia li­ quet, et Major videtur perspicua : quia sicut repugnat hominem per peccatum se convertere ad bonum commutabile, quin ex vi hujus importetur aversio a bono in­ commutabili ; ita e converso, non stat op­ posita conversio, quin excludatur aversio a fine opposito; eadem quippe utriusque ratio esse debet, ut consideranti fiet mani­ festum. Minor videtur clara : quia impos­ sibile est hominem esse simul conversum, et aversum ab eodem objecto : sed per contritionem esset conversus, et per pec­ catum aversus : ergo impossibile erit ho­ minem elicere contritionem, stante aver­ sione a Deo ; alioqui enim vel posset viribus propriis a se excutere peccatum, quod est absurdum ; vel stante peccato, esse ad Deum ultimo, et absolute conver­ sum, quod est es.-e ultimo conversum, et ultimo aversum et manifeste implicatorium. Effu91. Dices hanc contradictionem facil81™' lime elidi distiuguendo in Deo duplicem rationem ultimi finis, quarum una reperiri potest sine alia : vel ut est ultimus finis i intra ordinem naturalem, qu;e quidem ra­ tio potest absque alia salvari, ut si Deus hominem ad altiorem finem non evexisset: vel qua ratione est finis supernaturalis, quæ est eleva tissima, et sibi subjiciens tam naturalia, quam supernaturaiia. Casu au· I tern quo homo eliceret prædictam conver­ sionem, esset quidem conversus secundum quid, et restricte ai Deum ut tantummodo explicantem munus finis naturalis ; a quo tamen esset aversus sub altiori, et univer­ saliori ratione finis supernaturalis. In quo nulla est contradictio. · ï Sed contra est primo : quoniam utsupra Pri/jj. dub. antecedenti observavimus, et fusius /i14·’ prosecuti sumus tract, de Gratia disp. 2, dub. 4, supposita elevatione, et illustra­ tione fidei, sicut amor naturalis Dei super omnia indirecte attingit ipsum ut finem supernaturalem; ita et conversio ad ipsum ut finem naturalem, indirecte, et ex con­ sequenti importat conversionem ad finem supernaturalem; æquo enim passu gradiun­ tur quoad hoc : ergo sicut amor Dei super omnia Authoris naturæ non compatitur cum odio Dei ipsius ut finis supernatura­ lis, ut loco citato expendimus, ita et con­ versio ad Deum at finem naturalem non cohæret cum aversione ab eodem ut fine supernatural! : atque ideo non elevatur contradictio, sed manet in suo robore. 92. Contra secundo, et est major expli- Eaemcatio præcedentis impugnationis : nam contritio elficax, et absoluta, qualem hac-" tenus descripsimus, et citatus Author con­ cedit libero arbitrio absque gratia, debet importare plenam subjectionem totius ho­ minis ad Deum in omnibus, ad quæ lu­ men naturale quoquomodo se habeat, aut porrigat, alioqui enim nec esset plena con­ versio, nec totaliter hominem ad Deum reduceret adhuc intra lineam ordinis na­ turalis; siquidem aliquid amplius hujus ordinis foret, quod non attingeretur a con­ tritione, seu conversione ; et sic Deus non respiceretur sub ratione ultimi finis sim­ pliciter adhuc in ordine naturali ; cum adhuc complacere posset homo in aliquo; quo indirecte saltem violaretur ipsum lu­ men naturale, utputa in non observatione præceptorum supernaturalium, quod est contra ipsum lumen naturale. Ergo impos­ sibile est, quod homo ex libero arbitrio eliciat prædictam conversionem, quin di­ recte respiciat finem naturalem, et indi­ recte, et ex consequenti finem superna­ turalem ; atque ideo quin absolute, et simpliciter DISP. IV, DUB. III. simpliciter ad Deuni sub utraque ratione sit conversus. Aliunde vero supponitur aversus a Deo ut authoro supernatural), ipslquo infensus, et ab hoc nequit se ex­ tricare, aut expedire per vires naturæ, ut est de fide : ergo casu quo ita posset con­ verti ex libero arbitrio, simul esset abso­ lute, et simpliciter conversus, et aversus, quod est implicatorium. Cqeiii. Eo vel maxime : nam prædicta conver­ sio regularetur notitia, non qualicumque, sed valde universali et explicita bonitatis, et beneficiorum Dei in utroque ordine tam naturæ quam gratiæ, ut constabit ex verbis ejusdem Authoris infra fideliter re­ ferendis; ad quam proinde si sequitur conversio, debet esse universalis, et satis ampla, siquidem inclinatio elicita volunta­ tis sequitur ad formam apprehensam. Qua D.Twn· ratione D. Thomas, et communiter Theo­ logi probant a priori voluntatem divinam ex intellectu divino, quia natura intellec­ tualis ad bonum apprehensum per formam inlelligibilem habet inclinationem, de quo egimus, et agunt Theologi cum ipso S. Doctore 1 p. q. 19, art. 1. Ergo si prædicta conversio supponit notitiam fidei tam bonitatis divinæ, quam beneficiorum ejus, ita expresse, et distincte; et hæc est potens ad movendum affectum ad amorem Dei super omnia, et conversionem ita ef­ ficacem, ut ille nobis obtrudit ; plane non erit ratio, quare non sit ampla, et univer­ salis erga Deum absolute, et absque res­ trictione : et consequenter in vi illius erit homo absolute, et simpliciter conversus ; aliunde vero catholice debet adstrui aver­ sus a fine supernaturali; esset ergo conver­ sus, et aversus simul ab eodem Deo. Primæ confirmationi nostræ responderi potest, ex alio capite accipere entitatem, et ex alio disponere prædictam conversio­ nem; nam primum vindicat a libero solo arbitrio, secundum vero a gratia. Et quia hæc non subest voluntati creatae, sed di­ vinæ; idcirco licet liberum arbitrium sit potens ad eniitatem conversionis, nequit tamen seipsum disponere per elicientiam illius, quin superveniat gratia, qua entitas illa evehatur' ad superiorem ordinem. Unde illatæ consequentiae fallunt unum ab altero non discernendo, et ex primo ad secundum inepte pervenitur. 93. Hoc tamen effugium consistit tanf’ tummodo in verbis, et præterquam quod probationes illius Minoris intactas relin­ quit, ut facile qui eas calluerit, perspiciet, 301 involvit aliam contradictionem ibi indica­ tam, quam oportet detegere, et expendere. Ei quidem supponit confirmatio, et suppo­ suimus ab initio de fide esse nullum opus naturale, sive proxime, sive remote dispo­ nere ad gratiam : et ex hac suppositione catholicis irrefragabili, legitime inferri existimamus non posse a libero arbitrio elici contritionem ita absolutam, et effica­ cem, quæ excludat omnem voluntatem peccandi cum spe veniæ, et propter Deum summe dilectum, quin interveniat gratia supernaturalis. Et oppositum asserere est contradictoria affirmare. Etenim contritio, Instau in quolibet ordine ea ponatur, ex genere £uor suo, et propria formali ratione, importat esse actum pœnitentiæ perfectissimum, qui includere postulet, et supponere amo­ rem Dei super omnia. Unde si ea fuerint in ordine supernaturali, in hoc ordine excludit offensam Dei, réintégrât amici­ tiam divinam, et expellit offensam; quo­ circa vel in suo termino exigit necessario gratiam sanctificantem, ut plures volunt, vel ut verior opinio sustinet, eam ex parte principii supponit ; et aliquo ex his modis omnes testantur actum contritionis super­ naturalis disponere ad gratiam. Si vero contritio constituatur naturalis, ut consti­ tuit sæpe allegatus Theologus, ratus eam hoc modo non excedere vires liberi arbitrii in homine lapso; in hoc ordine debet ha­ bere naturaliter, quod proportione servata, conceditur eidem in ùrdine supernaturali. Et ratio est perspicua ex modo tactis. Quia cum contritio, in quocumque ordine sit, semper comitatur amorem Dei super om­ nia, a quo in nulla catholica sententia potest divelli juxta nuper dicta, in nullo ordine admittit aversionem a Deo, in quo quidem ordine illa fuerit. Unde contritio naturalis in ordine naturali debet secum afferre, et simul naturaliter præstare, quod supernaturalis contritio superuaturaliter exhibet, et importat, consequenterque amorem Dei super omnia, conversionem ad ipsum, et ablationem offensæ in illo ordine, utpote incompossibilis cum amore Dei super omnia, et conversione præfata. Quo ut indubio supposito, instauratur principium illius confirmationis. Nam quod convenit contritioni supernaturali in or­ dine supernaturali, congruit etiam contri­ tioni naturali in ordine sibi proprio, et naturali, ut non negat prædictus Author, et constat ex toto membro 4 illius dispu­ tationis. Sed contritio supernaturalis ex Ç H "γ-î ' 302 î > ■i DE PŒNITENTIA. suamet entitate supernatural!, et qua su­ pernatandis est. absque ulteriori ad alia recursu, importat amorem Dei super om­ nia, excludit peccatum et disponit ad Dei gratiam, et amicitiam. Ergo idem dicen­ dum est de contritione naturali intra or­ dinem naturalem, intra quem importat amorem Dei super omnia, excludit aver­ sionem ab ipso, affert propositum non peccandi de cætero cum spe veniam nan­ ciscendi. Præmissæ constant, et Conse­ quentia est legitima, sed minime admissu digna, utpote ex qua sequitur partem dis­ positionis ad gratiam immediate oriri a natura, et sic naturam saltem partialiter se disponere ad gratiam per actum a se elicitum absque gratia. Si enim præparatio ad gratiam non est aliud, quam ad Deum conversio, et idcirco contritio supernatu­ ral est præparatio, et dispositio intra ordinem supernaturalem, quia intra eun» dem ordinem convertit ad Deam ; cum contritio naturalis per suaramet entitatem sit ad Deum naturalis conversio, ex suamet eniitate sibi vindicat disponere, et j consequenter erit fiispositio, ut Ipgitime inferior ;·non antem erit, ut catholice sup­ ponitur, quæ est manifesta implicatio. Erasio. 94. Si forte ad hoc vitandum obtenda­ tur adhuc intra ordinem naturalem non obire rationem dispositionis illam conver­ sionem ; quia cum offensa gravis peccati non possit remitti jub una ratione, quin sub omni expellatur, et ad hoc requiritur supernatural!» gratia, palam fit nihil referre ad disponendum actum entitative natura­ lem. ExeinContra est, et instauratur vis argumenti. d,tar’ Nam si quæ ratio urget, ut peccatum non possit auferri sub una ratione, nimirum injuriæ naturalis, quin destruatur simul sub alia videlicet offensæ supernaturalis ; æque mifitat ut homo nequeat conteri de peccato sub una ratione, et non sub alia; et consequenter quod liberum arbitrium non possit elicere amorem, et contritionem naturalem, quin .-imul, et ex vi ejusdem possit elicere contritionem supernaturalem. Assump- Hanc vero non potest efficere absque gralum. lnm' tia : ergo nec il am. Minor et Consequentia non indigent probatione. Assumptura vero videtur manifestum, quia cum contrario­ rum ead^m sit ratio, ea i em prorsus debet esse conversionis, et aver.-ionis circa Deum *. sed non est «labilis aversio a Deo ut fine naturali, quæ simul non etiam avertat a fine supernatural!, maxime vero stante, et præounte lumine fidei, ut pneire supponit quoMio : ergo similiter uon erit dabilis conversio pure naturalis ad Doum authorem naturæ, quæ secure non a lie rat annexam conversionem ad eundem ut finem surpernaturaiem : hanc autem exi­ gere gratiam nemo ambigit : ergo etiam ad illam requiritur quod est intentura. El in hoc sensu accipimus illud D. Fulgentii D.fttract, de Charilate a I Eugipium : Malevolus & animus non impedit charilatem alteri, quia non habet sibi. Cum autem coeperit habere exordium, ul ita dixerim charitatis, nec malevolus potest esse, neo sterilis. Et quod­ nam majus charitatis exordium, quam hominis ad Deum conversio orta ex abso­ luta ejus dilectione, cum qua malevolas esse non potest, nec sterilis? si autem est malevolus; ergo nec conversus ad Deum ut absolute, et super omnia dilectum. 95. Confirmatur et explicatur : nam ea-coitra. dem subordinatio, quæ est in objectis, ut objecta sunt, debet splendere in illorum attingendis : sed Deus ut finis naturalis subordinatur sibi ut fini supernatural!, et sub hac expressione diligendus proponitur per fidem : ergo actus qui in Deum tendit ut in finem naturalem sub præ.licta notitia fidei, nequit non exprimere subordinationem ad finem supernaturalem. Major cons­ tat, quia non alia ratione violando præceptum naturale se avertit homo formaliter, et expresse a fine supernatural! ; nisi quia supposita elevatione, et notitia illius per fi iem tenetur homo ita præcepta naturalia adimplere, quod non excludat, quin saltem quoad modum includat suhordinationem ad finem supernaturaem. Nec etiam alia ra­ tione primo lapsus fuit angelus, nisi quia saltem quoad modum abjecit subordinatio­ nera ad Deum ut finem supernaturalem instante præcepto, ut osten iimus tract, de Angelis, et loco supra citato ex tract, de gratia disp. 2, dub. 4 explicuimus. Unde licet daremus in alio rerum ordine non elevationis naturæ humanæ ad superiorem finem, posse inveniri conversionem ad Deum pure naturalem, non tamen id con­ cedi potest in hac providentia, et supposita explicita fide prædietæ elevationis, qualem supponit Author, cum quo disputatur. Al hæc conversio ad Deum ut finem Urgeia. naturalem super omnia, nequit haberi nisi attingatur ip«e Deus super omnia dilectus ut est finis naturalis : sed ut est finis na­ turalis proponitur subordinates fini super­ natural! : ergo nisi sub hac expressione fiat DISP. IV, DUD. III. 303 -* — afferat ejus abjectionem, et sub ratione fiat ad cum convenio, non est vera con­ authoris naturæ, et ut est author gratiæ; versio naturalis ad Doum super omnia. ita ex libero arbitrio haud haberi potest Major constat in conversione Angelorum conversio ad ipsum ut finem naturalem, peccatorum, quæ quia instante præcepto, quæ non includat, aut importet conversio­ non fuit expressa saltem ex parte modi ad nem simuhaneam ad finem supernaturaDeum sub illa ratione, evasit peccarninosa, et non fuit conversio vera, sed aversio, et Iem : et consequenter ex inseparabilitate gravissimum superbito crimen; non ob aversionis sub utraque consideratione, aliud nisi quia felicitatem naturalem ita recte concludi inseparabilitatem conversio­ sibi voluit, ut respuerit suburdinationem nis ad Deum, quoad unam et alteram ra­ ad superiorem ordinem, saltem quoad mo­ tionem; atque ideo vel neutram, vel unam dum agendi, quamvis expresse id non vo­ et alteram gratiæ adseriptam iri. Est au­ luerit, utpote. errori obnoxium ob ea quæ tem dc fide viribus naturalibus non posse diximus loco citato de Angelis. Minor hominem a peccato resurgere : ergo Theo­ etiam liquet, quia Deus nequit proponi, logice asserendum est non posse hominem per filem, nisi quatenus author gratiæ eisdem viribus elicere conversionem hac­ omnia, et se ipsum ut naturæ Authorem tenus descriptam, et propriis Authoris vo­ sibimet subjicit, ac subordinat. Quare con­ cibus infra describen lam, a qua importe­ versio, quæ supposita fide, et notitia tur amor Dei super omnia, et dolor supernatural! excluderet suhordinationem peccatorum, quales nec forsan natura inte­ prædictam; abs dubio esset defectuosa in­ gra eliceret p-rfectiores ; sed debere pro­ tra propriam speciem, utpote quæ non se venire a gratia. porrigeret ad omne id quod objectum exi­ 96. Nec oberit effugium præcepti natu­ geret. Unde probatur Consequentia : nam ralis didgendi Deum, et ad ipsum se con­ ubi aliquid excluditur ex parte objecti, non vertendi, quo obstringitur homo intra or­ attingitur super omnia ; sicut ubi aliquid dinem naturæ, quantumvis lapsus, et a latet cognoscibile, ex vi illius cognitionis peccato obnoxius supponatur. Ex quibus impeditur comprehensio ; quia de ejus ra­ videtur inferri, vel quod homo possit præ­ tione est, ut nihil lateat cognoscentem. dictum præceptum adimplere, vel quod Ergo conversio facta ad Deum ut Autho­ non peccet illud non adimplendo, seu vio­ rem naturæ, quæ non importat subjectio­ lando : siquidem nemo peccat, in eo quod nem ad eundem Deum ut Authorem su­ vitare non potest. Porro absurdum est ho­ pernatural·™, non est absoluta conversio : minem non peccare, nec Deum naturaliter vel si id habet, nequit elici a natura absque super omnia diligendo, nec ad Deum se auxilio gratis concesso. Nam ut recte urnaturaliter convertendo, maxime' quando Ακ«· gebat olim Augustinus lib. de gratia, et prælucet ii lei lux de obligatione et de be­ lib. arbit. cap. 18 : Unde est in ômnibus neficiis homini a Deo largiter collatis. Charilas 'Dei, et proximi, nisi ex ipso Deo ? Ergo ne hoc dicatur, asserendum est ho­ Nam si non ex Deo, sed ex hominibus, vice­ minem lapsum ex viribus naturæ posse runt Pelagiani : si autem ex Deo, vicimus contritionem elicere qua quoad substan­ Pelagium. Et sane certum est ibi, et ubi­ tiam adimpleatur præceptum naturale di­ que S. Doctorem eo colliniasse, ut illuni lectionis, et contritionis. amorem absolutum, et contritionem natu­ Non, inquam, obesi istud effugium, ralem, qui sunt actus perfectissimi, aut quin confirmat, et roboiat principium, quemlibet alium ita perfectum exclu ieret quod assumpsimus in probationem conclu­ a naturæ viribus, et in gratiam revocaret sionis, ut ex mox dicendis constabit; dum contra id, quod asserebant Pelagiani. Quo­ tamen interim audiamus D. Augustinum circa totus semper fuit in negando prædicsimilem objectionem sibi objectam refel­ tos actus libero arbitrio, quippe qui si da­ lentem ubi nuper dicendo : Sedeat ergo inrentur, abs dubio inferrent connexionem, ter nos judex Apostolus Joannes, et dicat el meritum inter opera ipsius naturæ, et nobis : Charissimi diligamus invicem. In graliæ. Et ut eam exploderet S. Doctor, his verbis Joannis, cum illi se extollere cœinvicte negavit ulla illorum operum esse a perint, et dicere : ul quid nobis hoc praeci­ natura, sed omnia detuiit gratiæ, ut evi­ pitur, nisi quia ex nobis habemus ut invicem dens fiet cuilibet ipsum consulenti. diligamus? En objectionem ipsam contra Unde manet perspicuum, quod sicut nos intortam. Auscultemus solutionem, non datur aversio a Deo, quæ secum non qna meliorem non optamus. Sequitur con- Praelu­ ditur ex Au­ gust. D. Au­ gust. 304 DE PŒNITENTIA. linuo idem. Joannes confundens eos, el di­ cens : quia dilectio ex Deo esi. Non itaque ex nobis, sed ex Deo est (Perpendatur ratio S. Doctoris). Cur ergo dictum est. Diligamus invicem, quia dilectio ex Deo est. nisi quia per præceptum admonitum est liberum ar­ bitrium, ut quæreret Dei donum? Et ut nihil dilectionis, aut conversionis a se ha­ bere liberum arbitrium ostenderet, imme­ diate subtexuit : Quod quidem sine suo fruclu prorsus admoneretur, nisi prius acci­ peret aliquid dilectionis, ut addi sibi qu£reret unde quod jubebatur impleret, Extu'rdi* θ~· Tribus duo docet S. Pater diAapst recte, et immediate adversantia doctrinæ, quam impugnamus. Primum est stare posse præceptum, quo homo adstringatur, quin actu supponantur vires proximæ ad illius adimpletionem necessariæ in homine lapso; nam eis sua culpa se indignum reddidit. Quocirca asseruit Angelicus Doctor 2, 2, q. 2. art. 5 ad J, quod si in potestate ho­ minis esse dicatur aliquid, excluso auxilio gratiæ; ad multa tenetur homo, ad quæ non potest sine gratia reparante, sicut ad i diligendum Deum, et proximum, et simi­ liter ad credendum articulos fidei. Quem i sensum retinens Concilium Tridentinum I sess. 6, cap. Il, sancivit Deum impossi- ! bilia non jubere, sed quod jubendo monet, et facere quod possis, et petere quod non i possis, et adjuvat, ut possis. Unde bene ! cohæret non posse hominem per liberum ‘ arbitrium gratia destitutum se exerere in j adimpletionem præceptorum naturalium ; j et quod peccet ea non adimplendo ut ob­ tendebatur : quia præceptum non tantum obligat, sed etiam admonet, ut quæratur Dei donum, quo non violetur. Nam prin­ cipium illud Concilii, et Patrum licet expressius teneat in præceptis supernaturalibus; non tamen excludit præcepta natu­ ralia, et ad quæ homo per peccata redditur debilis, imo insufficiens sine gratia. Se­ cundum nihil referre prætensam illam præexisteniiam fidei, ad illos actus eliciendos a libero arbitrio ; si huic nihil virium suAngust. peraddatur, quia, ut inquiebat August. sine fructu prorsus admoneretur, nisi prius acciperet, unde quod jubebatur impleret. Quantumvis enim homo illuminetur per fidem, non ex eo solo robur accipit, si non prius aliunde fulciatur : atque ideo ex eo quod præcedat illustratio fidei, non bene probatur potestas in libero arbitrio, nisi potestas ad solam legem instruentem reducatur, quod non est tolerabile. 98. Nec refert si immediato opponas : homo lapsus, eandem potentiam habet ad fw. i contritionem ex libero so o arbitrio elicien! dam, quam ad diligendum Deum super omnia : sed ad hunc actum habet poten­ tiam antecedentem, et absolutam : ergo etiam ad prædictam contritionem, et conse­ quenter possibilis erit contritio ex viribus naturæ solius absque recursu ad gratiam. Utraque Consequentia constat. Minorem docuimus, et firmavimus tract, de Gratia disp. 2, dub. 4, § 1, ubi homini lapso detulimus potentiam antecedentem ad di­ lectionem naturalem Dei super omnia, qua quidem potentia redditur absolute possibilis actus. Major etiam constat : quia nec perfectior, nec subinde difficilior est contritio intra ordinem naturæ, quam in­ tra ipsum ordinem di ectio Dei super om­ nia : ergo non major, sed eadem ad utrum­ que requiritur, et sufficere videtur poten­ tia ; atque subinde si datur hæc in homine lapso ad dilectionem Dei naturalem, non debet negari ad contritionem. 99. Non, inquam, refert, si ita oppo- Εκη> lar.' natur, ut liquet ex prænotatis in limine l3r quæstionis, et quæ etiam prælibavimus loco supra citato de Gratia initio illius dubii 4, ubi solum nos accinximus ad nu­ dam entitatem potentiæ secundum se ac­ cept®, præscindendo a cunctis aliis, quæ ex peccato obvenire, et obesse poterant, et ad actum dilectionis itidem secundum se acceptum, prout ex parte objecti nihil im­ portat, quod sit extra lineam objecti super omnia diligibilis. Et hoc pacto concessi­ mus, nec modo refragamur, potentiam antecedentem ad amorem Dei secundum se, et ut præscinditur ab omnibus aliis, qnæ obici esse possunt illius exeeutioni, ex quocumque capite se teneant. In præ­ senti autem, ut jam præmonuimus, com­ prehendimus omnia undecumque circunstantia, sive aversionem ipsam a Deo, sive privationem gratiæ, sive pravam inclina­ tionem ad bonum sensibile, et debilitatem ad bonum rationis, et ut unico dicamus verbo, quidquid ex parte liberi arbitrii consequens, et concomitans ipsum pecca­ tum se teneat : inter quæ non distinxit Author cum quo agimus, sed absolute processit, ut constat ex ejus verbis, supra relatis, nec consequenter nos distinguimus. Unde sicut ille absolute, et absque ulla restrictione detulit arbitrio humano poten­ tiam ad se convertendum in Deum, et con­ terendum ex viribus naturæ, ita in eodem sensu 305 DISP. IV, DUB. HI. sensu nos illam negamus. Constat autem potestatem ab eo adstructam osso practicam, et omnino expeditam, ut homo so cxerere possit in ejus actum, prælucente, ac præmonstrante fide vel Dei supplicia ob peccata, vel ejus innumera beneficia. Hanc vero negamus, et negavimus in illo dubio § 2, et hoc satis erat objectioni diluenda?,' quin aliquid minus consonum ex illa, et ista doctrina consurgeret. 100. Sed quia major illius propositio non undequaque nobis probatur, illius oc­ casione oportet principium a nobis as­ sumptum amplius expendendo præsenti materiæ applicare, et ostendere differentiam maximopere observandam inter actum di­ lectionis, et contritionis, ut illi assignare possimus potentiam in homine lapso ad dilectionem Dei super omnia; secus vero contritioni, ut contritio est. Pro cujus luce præmittere oportet nomine contritionis duo posse importari, vel puram detesta­ tionem, displicentiam, vel etiam odium peccati, ut oppositi bono, quod diligitur. Et hoc pacto accepta nulli dubium esse debet oriri immediate ex ipsa Dei dilec­ tione, sive naturali, sive supernatural! juxta conditionem dilectionis : nam eo ipso quod quis accedat ad terminum aliquem diligendo, recedit ab opposito, et displicet illi; quin ad hanc displicentiam major de­ sideretur efficacia, aut virtus, ut de se constat. Unde in eo sensu, in quo homini lapso conceditur potentia ad diligendum Deum super omnia, concedi similiter debet facultas odio habendi peccata, in quo ne­ quit esse dissidium. Si vero contritio acci­ piatur prout importat displicentiam peccati cum intentione removendi offensam, et reatum illi annexum : quo pacto non tam est fuga, quam prosecutio, et persecutio objecti, quod destruere intendit, est spe­ cialis pœnitentiæ actus, importatque spe­ cialem difficultatem, quæ non elucebat in ipsa primo modo accepta, ut de se liquet : atque ideo postulat ad sui elicientiam spe­ cialem virtutem Pœnitentiæ; et idcirco immediate non oritur ex amore, seu dilecI tione objecti, sed ab alio proximo principio, quodcumque illud sit, ut ab eo in præsenti ; præscindamus, quod infra examinandum est. Quam discriminis rationem accepimus .ha. ex D. Thoma infra q. 85, art. 2, ubi illud I docet solutione ad 1, sub his verbis : Si f trgo inactu pœnitentis consideretur sola disi plicenlia peccati praterili, hoc immediate i ad charitatem perlinet, sicut et gaudere de Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. bonis proderitis ; sed intentio operandi ad deletionem peccati praderiti, requirit specia­ lem virtutem sub charilale. 101. Hinc fieri constat, quod licet vo- mano, luntati hominis lapsæ secundum se consi­ derate, et ut præscindenti a peccato, et peccato annexis, quomodo explicatur po­ tentia antecedens, concedatur potentia ad Deum absolute super omnia diligendum ob rationes loco citato assignatas : non idcirco absolute concedi debet homini lapso ut lapso eadem potestas ad contritio­ nem : sed sicut absolute negatur homini potestas ad superandam quamlibet gravem tentationem sine auxilio gratiæ, ut catho­ lice docet major, et melior Theologorcm cohors, quibus subscripsimus disputatione illa 2, dub. 8, consimiliter eam negamus homini lapso ad contritionem ob illudmet principium ibi, et hic prosecutum, ex quo clare evinci existimamus intentum, si il­ lud ex præmissa observatione instaure­ mus. Nam implicat hominem ex viribus pro- instaupriis posse elicere contritionem quoad entitatem, et substantiam, si ex viribus pro­ priis non habeat virtutem proximam ad ejus elicientiam : sed homini lapso non sunt vires proximæ ad eliciendam contri­ tionem adhuc quoad entitatem, et subs­ tantiam ; ergo homo lapsus non est proxime, et absolute potens ad eliciendam contritionem adhuc quoad entitatem. Con­ sequentia est legitima. Major videtur per se nola ; siquidem eodem modo est aliquis potens, quo habet vires; atque ideo si eas proprias non habet, nullatenus ex viribus propriis potest dici potens, siquidem a se non habet. Nam quod ab alio possit petere (præterquam quod ad petendum a Deo, requiritur etiam gratia) non infert a se habere posse, sed ex alterius gratia juxta illud Apostoli : sufficientia nostra ex Deo Apost. est, quia ab eo postulamus, quod ex nos­ tra potestate non habemus. Minor etiam liquet ex supradictis : quia forma a qua liberum arbitrium habet proximas, et ex­ peditas vires ad recte eligendum, et se exerendum in opera virtutis ita nobilia ac perfecta, qualis est contritio, est ultimus finis, qui se habet ut principium omnino primum in operabilibus : sed homo lapsus est aversus ab ultimo fine sub omni ra­ tione : ergo homo lapsus ex viribus pro­ priis nequit elicere contritionem. 102. Confirmatur:!0 Nam quoties ex continu parte actus primi est impedimentum inau20 'i DE POENITENTIA. '·< fe ί fcribile a potentia non est potentia proxima, et ex propriis viribus potens ad actam se­ cundam : sed homo lapsus ex parie actus primi suhest impedimento a se viribus propriis inauferibili : ergo humo lapsus non est proxime et expedite potens ad contritionem. Consequentia cum Majori constat. Minor vero probatur : quia homo lapsus est aversus a Deo ut Authore na­ tur® : sed aversio ista ex una parte se te­ net ex parte actus primi ; cum afferat pri­ vationem gratiæ dantis absolutum posse ad Deum diligendum : et ex alia sive aver­ sio, sive gratiæ privatio sunt a libero ar­ bitrio ex viribus propriis inauferibihs ; i alias posset seipsum justificare, qnod est | absurdum : ergo homo lapsus subest ira- ■ pedimento a se viribus propriis inauferi- I bili, et consequenter non est proxime po­ tens a se, et absque recursu ad gratiam elicere contritionem. Probatur hæc ultima Consequentia ex præcedentibus : quia constituitur potens proxime, et expedite ad contritionem per amorem absolutum ultimi finis, et conversionem al ipsum, ad quod sub peccato est impotens, ut constat ex dictis loco citato, et hactenus ex illo in hoc dubio expensis ; ergo nullatenus viri­ bus propriis se valet exerere in contritio­ nem. CocConfirmatur secundo, quia si ob aliquam flrm. 2» rationem posset ex viribus propriis, maxime quia est connaturale homini dolere de pec­ catis supposita illustratione fi iei, vel quia teneretur ad contritionem, et conversio­ nem, vel ex utroque capite simul. Nullum vero sufficit ad hoc ut prælictas vires de­ feramus libero arbitrio absque recursu ad gratiam. Ergo inaniter ei conceduntur. Consequentia constat, et Major ambit il­ lius Authoris motiva, ut infra videbimus. Minor veru probatur, quia si aliquod illo­ rum capitum, vel simul sumpta, aliquid probaret; pariter evinceret posse hominem lapsum reportare victoriam cujuslibet gra­ vis, et urgentis tentationis, supposito lu­ mine fidei prohibentis succumbere pec­ cato : est quippe naturale homini operari conformiter ad rectam rationem, et tenetur ita operari. Consequens autem est contra communem Theologorum sententiam. Ergo ex neutro illorum capitum aliquid proba­ tur pro elicienda contritione ex viribus propriis. Urgetur. Eo ve| maxime ; nam si ex illustratione fidei liberum arbitrium excitaretur ad con­ tritionem naturaliter ; vel ea excitatio ori­ retur a tide, vel ab ipso naturali lumine? Si primum, jam contritio non esset natu­ rali», sed supernaturalis, siquidem orire­ tur immediate a fide, quæ est quid emitative supernalurale, et a principio supernatural! nequit immediate ortum ducere aliquid, quod sit pure naturale, sed necessarium est ut saltem quoad modum sapiat indo­ lem sui principii. Si autem immediate oriatur a lumine naturali, quantumvis il­ lustretur extrinsece fidei notitia, nequii se in ultimum finem naturalem relucere, seu quod idem est, aversionem ab ipso excu­ tere; cum sit primum principium totius ordinis, in quo humo se nequit constituere, nisi fultus ab ipso Deo, a quo fuit volun­ tarie aversus : et hoc fulcimentum non debetur homini voluntarie averso ab illo; et consequenter semper est necessaria gra­ tia, quæcumque illa sit, de quo non dispu­ tamus. 103. Unde constat, quod licet demus, uti Diari£41 revera damus in homine lapso potentiam iuttr** al amorem Dei, si tam potentia quam ille CWilb actus accipiantur secundum se, et præscindendo a peccato, quæ est potentia antece- rta. dens, eo quod illa dilectio non supponit per se peccatum neque etiam potentia se­ cundum se, et quoad sibi connaturalia, sed omnia accidentaliter illi adjungitur : non inde cogitur idem asserere de contri­ tione *. huic enim non accidentaliter comi petit supponere peccatum ; sed essentia­ liter, quia non est contritio, nbi non præcesserit peccatum, de quo sit conteren­ dum. Unde majores vires exiguntur ad contritionem eliciendam, quam ad actum « | dilectionis secundum se, ut liquebit hanc nolam, et a nomine negandam differentiam consideranti. Quare Major proposite ob­ jectionis est falsa, et probatio illi opposita. 104. Sed dices : etiam ad amorem naturalem, quem concedimus possibilem potentiæ antecedenti supponitur aversio ab ultimo fine; alioqui enim non solum esset constituenda potentia antecedens, sed etiam consequens : ergo vel ad utramque, vel ad neutram datur potentia antecedens. Respondetur disparitatem esse, quod sehfar. aversio ab ultimo fine tollit potentiam con­ sequentem tantummodo ad amorem : quo­ circa potius se tenet ex parte actus secundi, quem reddit incompossibi.em cum peccato. Ad contritionem vero se habet ex parte actus primi. Et ratio est : quia sicut vo­ luntas non est proxime potens ad electio­ nem mediorum, quin præcedat intentio finis, DISP. IV, DUB. III. finis, nec intellectus ad assentiendum con­ clusioni non supposito ussonsu præmissarum; quocirca positio, vel ablatio linis se tenet ex parte actus primi, et infert potentiam, vel impotentiam proximam ; et idem est de intellectu respectu præmissarum. Ita aversio, vel conversio ex parte finis ultimi se habet ad contritionem, at­ que ideo stante aversione, non est proxime potens voluntas ad contritionem. Cujus oppositum petit amor, qui est attingentia immediata ipsius finis, et ideo eo non stante adhuc stat potentia antecedens ad amorem secundum se. Hinc dispellitur alia replica ab exemplo præmotionis. Nam ejus carentia non se tenet, ex parte actus primi, sicut nec ipsa præmotio; atque ideo homo non præmolus efficaciter adhuc est absolute, et simplici­ ter potens ad actum absque præmotione. Aversio autem ab ultimo fine se tenet ex ■ parte actus primi ad contritionem cum privatione gratiae ; quia gratia est princi­ pium radicale, et Pœnitentia proximum contritionis ; et ejus loco ingreditur aver­ sio cum privatione ; subindeque inducitur impedimentum inauferibile absque gratia ex parte actus primi 'se tenentis, et exclu­ ditur potestas proxima, et expedita. |IV. Consectarium notatu dignum, 105. Ex proximis dictis agnoscitur la­ tum discrimen dilectionis naturalis a con­ tritione : nam prior ille actus secundum se non excedit vires liberi arbitrii eodem modo accepti. Unde illum concedimus, et concedunt Theologi, si in puris naturali­ bus conderetur. Quocirca disp. supra alle­ gata de gratia statuimus in bomine pecca­ tore reperiri potentiam antecedentem ad praedictam dilectionem ob rationem nuper indicatam, et ibi latius expensam. Cum tamen eadem potentia non salvetur ad contritionem, ne Ium in homine lapso, sed nec etiam, si conditus fuisset in puris. Et ratio est eadem utrobique : quia homo con­ ditus in puris, si se pt-ccato obstringeret, deficeret prorsus a rectitudine ultimi finis, ab eoque irremediabili ter se averteret, pro­ priis viribus consideratis; siquidem se constituere non posset in illomet statu, a quo deciderat, nec Deum sibi pacatum reddere; quin eliceret actum dilectionis naturalis, quo vel peccatum a se excuteret, 307 vel unurn, et alterum conjungeret, quod est manifeste implicatorium. Actus autem dilectionis se tenet ad contritionem ex parte actus primi, sicut intentio finis ad electionem, et assensus præmissarum ad conclusionem : ergo defectus prædictæ di­ lectionis inducit, et infert defectum non solum potentiæ consequents, sed etiam antecedentis ad contritionem. Non enim minus illa aversio se teneret ex parte actus primi, quam modo, nec magis esset auferibilis ab homine, quam quæ incurritur ab homine voluntarie se avertente a fine na­ turali per violationem præceptorum hujus ordinis. 106. Hinc inferimus,, et bene consequi arbitramur, nec in illo nec in isto ordine posse dari veram contritionem, quæ non sit supernaturalis, quantumvis concedatur amor Dei naturalis, ut concedimus et con­ cedunt Theologi. Porro disparitatis ratio sumenda est tamquam ex prima radice ex dictis in hoc dubio, quibus si addantur, quæ importat peccatum mortaio in quo­ cumque statu committi contigerit, haud obscure colligetur veritas hujus consecta­ rii. Et quidem quodlibet peccatum lethale Deum qua Deus est absolute, et absque ulla limitatione offendere manifestum de­ bet esse; siquidem illo avertitur homo ab ipso, non sub hac, vel illa ratione dum­ taxat, sed sub omni vatione ipsum consti­ tuente in ratione ultimi finis. Deus autem non constituitur in ratione ultimi finis, nisi per illud quod ipsummet constituit in ratione Dei, et primi principii non solum hujus mundi, sed omnium possibilium, et omnium perfectionum excogitabilium. Unde peccans licet non in effectu, in af­ fectu tamen ab omnibus illis recedit, omniaque illa posthabet, ac postponit bono commutabili, in quod convertitur; quo­ circa evadet injuria Deo in ie irrogata sim­ pliciter infinita ; quia nimirum non rece­ dit homo a Deo prout splendet in creaturis, qua solummodo attingitur lumine rationis naturalis; sed etiam ut est qui i ab ipsis distinctum, et infinite superius; quare re­ cedendo a Deo fine naturali explicite, re­ cedere necesse est virtualiter implicite, et interpretative ab ipso absolute, et ut finis supernaturalis est in se ipso.; licet ab ho­ mine sub ea expressione non attingatur : sufficit enim attingi sub universaliori ra­ tione sub qua continetur esse naturale, et supernaturale. Sicut quia Deus sub univer­ salissima ratione entis producit ad extra 308 : ( . ■” DE POENITENTIA. hominem, nihil est in homine, quod non subsit influxui Dei, et si annihilaret ho­ minem totus profecto in nihilum rediret; quamvis a Deo non nisi sub ratione entis suspenderetur influxus. Con­ Hinc non posse dari veram contritio­ seil. 3. nem, quæ supernaturalis non sit convinciD.Thoa. mur primo ex d. Thoma 128 de Verit. art. 2, ad 5, ubi ait : quod et si Adamus a solo statu naturæ decidisset, nihilominus ta­ men ad expiationem infinite offensæ, donum divin,τ gratis requireretur. Ex quibus se­ quens formatur ratio sub hac forma. Quia contritio quæ vera contritio est, tendit primario, et directe ad compensandam Offensam, et injuriam Deo irrogatam per peccatura : sed injuria Deo irrogata per peccatum mortale est infinita, et superna­ turalis ; ergo contritio, quæ vera contritio sit, debet esse supernaturalis. Major cons­ tat ex supra insinuata differentia, et am­ plius constabit ex dicendis ad q. 85. Minor autem probatur : quia si offensa irrogata I Deo ut Authori naturæ, non esset supra vires totius naturæ creatæ, et creabilis (in quo esse supernaturale consistere tradunt communiter Theologi': intra ordinem na­ turæ esset aliqui I, quo expelli posset illa offeusa, ut videtur perspicuum : non est autem intra ordinem naturæ aliquid quo remittatur offensa irrogata Deo Authori naturæ : ergo prædicta offensa non natu­ ralis, sed supernaturalis est. Probatur Mi­ nor ex dictis tract, de justificatione disp. 2, dub. 7, ubi late probavimus peccatum commissum in statu purorum, in quo nulla j foret supernaturalitatis notitia, neutiquam deleri posse absque gratia sanctificante, quæ in omnium sententia supernaturalis I est. Si autem intra ordinem naturæ esset aliquid quo remitteretur peccatum ; nullibi aptius, quam in illo statu, utpote omnino experti cujuslibet elevationis, assignari j deberet : ergo si pro remissione peccati, et | ablatione offensæ in statu purorum fit re- I curtus ad gratiam supernaturalem ; mani­ festum est non esse aliquid intra ordinem naturæ, quo remittatur peccatum commis­ sum contra Deum authorem naturalem. 2 Pro107. Rursus probatur eadem Minor blUo' sequenti discursu. Nam illa offensa est supernatura is, quæ ad sui ablationem pos­ tulat concursum Dei omnino gratis exhi­ bitum supra totum ordinem natuiæ (in quo non debet esse dissidium) ; sed intra totum ordinem naturæ non deberetur con cursus Dei, quo ex parte sua cederet of- À- W · ·^ i fensæ, et ad so hominem lapsum reduce­ ret : ergo talis concursus Dei foret gretis exhibitum, et supra totum ordinem na' luræ. Major et Consequentia non indigent probatione, et suadetur Minor : quia si cui posset esse debitus prædictus concur­ sus, maxime ipsi homini .se convertenti ad Deum, ut ad ultimum finem (recurrere enim ad aliorum exigentiam est in incer­ tum ire, et potius divinare, quam cum fundamento Theologizare) : sed homo lap­ sus nequit se convertere ad Deum, quin prius Deus se convertat ad hominem, ut passim clamant Scriptura, et Patres, ut vidimus supra, et hinc apparet illorum tes­ timoniorum energia; nec homo discissus ab ultimo fine se in illum absque illo prius movente, et agente potest se reducere : ergo concursus ille nulli intra totum or­ dinem naturæ esset debitus ; et consequen­ ter Deus non illum exhiberet, nisi operando supra ordinem, et exigentiam naturæ, et consequenter supernaturaliter. 108. Tertio probatur eadem Minor : nam Tenii illa offensa est supernaturalis, quæ ita ver­ satur contra Deum cognitum qua Deus est, ut ab illo sub omni ratione recedere velit : sed talis offensa est quæ committitur in­ tra ordinem naturæ contra Deum : ergo talis offensa est supernaturalis. Major su­ mitur ex D. Thoma in 4, dist 16, q. 3, D-Tte». art. 2, q. 3, docente : quod aliquando va­ riatur species peccati sine hoc, quod intentio feratur ad circunslantiam : sicut fur ita libenter acciperet vas aureum non sacratum, sicut sacratum, el tamen in aliam speciem peccatum mutatur scilicet de furto simplici in sacrilegium. Constat autem peccatorem ita libenter recessurum a Deo ut est Au­ thor supernaturalis, ac ab ipso recedit ut est Author naturæ ; non enim ipsum post­ ponit bono commutabili, nisi qua Deus est. Quid ergo mirum quod illius offensa evadat allions ordinis, et consequenter supernaturalis : non enim res pensari de­ bet ex re attacta explicite, in quo decipiun­ tur alii, sed ex affectu, et modo, ut clare convincitur exemplo D. Thomæ. Hinc probatur prima Consequentia primi Ccsstsyllogismi : quia contritio, quæ est vera qswiii ptob. contritio, tendit ad placandum Deum me­ dia compensatione offensæ ipsi per pec­ catum irrogatæ : ergo si offensa est supernaturalis, contritio debet esse super­ naturalis, et ex motivo supernalurali. Pa­ tet hæc Consequentia : quia non stat ho­ minem esse vere contritum, et Deum esse illi « DIBP. IV illi homini aliqua ratione offensum : ergo si sola contritio tendit directe in destruc­ tionem offenste, et nihil offenste manet posita contritione, nequit non et ipsa con­ tritio evadere supernaturalis. Sic enim se habet contritio ad destruendam offensam, sicut ad abluenda peccata; nec in hæc tendit nisi quatenus important offensam Dei : sed contritio, quæ non detestatur omnia peccata sub universali ratione pec­ cati, non est vera contritio : ergo quæ non tendit in compensationem offensæ, qua offensa est, et undecumque proveniat, non p.Tbou, est vera contritio. Minor est D. Thomæ, imo et totus discursus infra quæst. 86, art. 3, ubi ait : Peccatum mortale non po­ test sine vera pœnitenlia remitti, ad quam pertinet deserere peccatum in quantum est contra Deum, quod quidem est commune omnibus peccatis mortalibus. Ubi autem est eadem ratio, est idem effectus. Unde non po­ test esse vere pœnitens, qui de uno peccato pœnilel, et non de alio. Si enim displiceret ei illud peccatum, quia est contra Deum su­ per omnia dilectum (quod requiritur ad rationem veræ pœnitentiæ) sequeretur quod de omnibus peccatis pœniteret. Non ergo stat -*··<· contritio de offensa sub una ratione,* et non sub alia. Et consequenter omnis vera contritio, cum tendat in divinæ of­ fensæ compensationem, qua offensa est; sicut in omnia peccata, qua peccati com­ munem subinduunt rationem, debet esse, et revera est supernaturalis. Otyt- 109. Nec refert, si objicias, secundam ω' Minoris probationem fallere, imo et totum discnrsum pati manifestam instantiam in amore naturali Dei, quem nullus it infi­ cias, quoniam homini lapso non debetur influxus Dei ut authoris naturæ ad amo­ rem naturalem, nec homo se ipso absque auxilio Dei se constituere valet in prædicta dilectione; et tamen nec influxus Dei in amorem, nec amor ipse evadunt supernaturales : ergo nec similiter contritio erit supernaturalis, ex eo quod concursus ad illam non sit alicui debitus, nec homo pos­ sit contritionem elicere, quin prius a Deo ad contritionem excitetur, et vocetur; in quo sistere videbatur tota vis illius proba­ tionis. Et hinc totus discursus inefficaciæ re­ darguitur. Nam dilectio naturalis Dei su­ per omnia, iia tendit in Deum, ut Authorem, et finem naturæ, quod simul indirecte, et ex consequenti se porrigit usque ad præcepta supernaturalia, et consequenter DUB. III. 30? ad ipsum finem supernaturalem. Et tamen nullus hactenus docuit prædictum amorem esse supernaturalem : ergo nec similiter contritio, qua homo conteretur de offensa Dei Authoris naturalis. Ex quo rursus fiet æque esse possibilem, imo de fa>;to datam iri contritionem naturalem , ac amorem Dei naturalem ut recta proportio inter amorem, et dolorem servetur. Non, inquam, refert ista objectio, licet Refehispecie tenus videatur difficilis, quia pro- tur. cedit ex non satis penetrata radice distinc­ tionis inter amorem , et contritionem , quam confundit cum simplici odio pec­ cati; cum tamen esse distinguendum inter illa constet ex supralictis in hoc dubio, ut nos docuit D. Thomas. Unde hac objec­ tione recte probatur intra ordinem naturæ reperiri, et amorem Dei Authoris natu­ ralis, et simplex odium peccati ex amore prædicti ordinis ortum, non vero suadet ita posse offendi Deum ut Authôrem na­ turæ, quod non evadat hujus offensa su­ pernaturalis, nec consequenter quod con­ tritio non sit et semper debeat esse super­ naturalis. Quoniam talis debet esse quoad ordinem contritio, qualis est offensa, in cujus directam expulsionem collimat : sed offensa irrogata Deo Authori naturali est supernaturalis, utpote quæ auferri nequit absque gratia supernatural!, non quali­ cumque sed sanctificante : ergo contritio, quæ vera contritio sit, debet esse superna­ turalis. Consequentia constat, quoniam contritio quæ vera contritio est, et non tantum apparens, est ultima dispositio ad iterum ineundam amicitiam cum Deo : sed intra ordinem naturæ non datur forma sanctificans naturalis, aut naturaliter ex­ pellens peccatum commissum contra Authorem naturalem, ut constat ex D. Thoma : non ergo intra hunc ordinem reperire est veram contritionem, quæ sit na­ turalis. Inanis profecto, et commentitia est ultima dispositio ad formam, quæ non datur, nec est possibilis, ut vel in natura­ libus constat : esset quidem ultima dis­ positio, et non esset. 110. Hinc instauratur secunda Minoris Befeliilur probatio, contra qqam directe militat ob­ probatio ­ jectio : nam offensa quæ postulat ad sui nem exclusionem sive ex parte Dei, sive ex instau­ rando. parte creaturæ influxum omnino indebi­ tum, ac proinde supernaturalem, est abs dubio supernaturalis : sed offensa Deo irrogata intra ordinem naturæ postulat influxum supernaturalem, siquidem nulla 310 DE PŒNITENTIA. naturali forma potest deleri, nec macula peccati, nec injuria ex illo inducta. Ergo influxus ad unam, et alteram requisitus nullo ex capite est debitus, et consequenter omnino est supernaturalis. Ratio est a priori : quia in nullo ordine, in quo non est forma, esse potest dispositio illius, quoniam dispositio non est nisi propter formam, si· cut nec media nisi propter finem : quocirca ex repugnantiaformæ recteprobatur repu­ gnantia dispositionis ad illam, sicut ex re­ pugnantia objecti bene affirmatur repu­ gnantia habitus, vel actus. Constat autem repugnare formam naturalem formaliter sanctificantem, aut excludentem peccatum nec quoad maculam, nec quoad offensam : repugnat ergo contritio naturalis. Dilnitnr Ad objectionem ergo quatenus huic je*10’ fundamento adversari potest, respondetur hominem lapsum neutiquam posse in amo­ rem naturalem Dei erumpere, quin prius sanetur per gratiam; nec similiter in con­ tritionem perfectam absque eo quod inter­ veniat eadem gratia. Et quoad hoc non est disparitas inter amorem, et contritionem in ipso instanti justificationis; uterque enim aclus ipsam postu'at in illo instanti, licet ex diverso capite; nam contritio ut principium eliciens ; amor autem Dei tan­ tum ut removens prohibens, sive ut causam expedientem. Siquidem eo ipso quod homo a peccati nexibus exuatur, cessat impedimentum se exerendi in actum sibi proprium, et connaturalem, qualis est amor Dei super omnia atque ideo redditur potens proxime, et expedite ad illius elicientiam adhuc in illo instanti. Quia tamen connaiuralius est in ipsomet instanti gratiam se exerere in actum supernatura­ lem sibi proprium dilectionis Dei, in quo eminentius continetur adimpletio præcepti naturalis, idcirco non est necessa­ rium erumpere in actum dilectionis natu­ ralis, quamvis possit. Contritio vero cum sit ultima dispositio ad gratiam, a qua de­ bet procedere juxta ea quæ tract, de justi­ ficatione disp. 3, dub. 3 et 4, statuimus, postulat eandem gratiam ut sui princi­ pium effectivum. Unde nec in ipso justifi­ cationis instanti, nec deinceps dum per­ severat in statu justi, potest dari contritio, quæ non procedat a gratia sanctificante ut a principio radicali, et a Pœnitentia ut a virtute proxima. Pro cujus clariori diffe­ rentia recoli debent, quæ expendimus Occludi- disp. 2, de Gratia dub. 4, g 3 et 4. reilica. Ul· Nec refert hominem tunc posse elicero amorem Dei naturalem, et conse­ quenter odio habere peccata ex illo motlvo naturali, ut similiter possit do illis habere contritionem naturalem. Nam ratio disparitatis est, quod amor Dei naturalis in eo casu supponit rectiGcatam naturam, et culpam ablatam per gratiam, unde nihil mirum, quod natura ita restituta ad meliorem frugem, possit uti ipsis viribus natu­ ralibus ad dilectionem Dei prout splendet in creaturis, et est illarum principium, quo pacto, vel ipsi peritiores Philosophi unatn primam causam omnium principium, et finem agnoverunt, et illorum principem Aristotelem dixisse fertur : Causa causa­ rum miserere mei. Ex hoc autem amore naturaliter oritur odium, et displicentia peccati ut oppositi præcise illi bono, in quod tendit homo per illius naturalem di­ lectionem; quin aliqua major difficultas splendeat in uno, quam in alio actu. Con­ tritio autem, qua contritio est, altius su­ pervolat respiciendo ipsam Dei offensam, qua offensa Dei est, eamque expiare, ac compensare intendit media emollitione hominis contriti ; et inde importat specia­ lem difficultatem, ad quam vires naturales non sufficiunt, ut manifeste convincit communis assertio nullam formam natura­ lem sanctificantem admittens; nec limitatur ad unum vel aliud peccatum, sed om­ nia abolere intendit. Quocirca Doctor D.Tboe. Angelicus infra q. 85, art. 1 ad 2, docuit, quod Panitenlia habet quidem realiter ge­ neralem materiam, in quantum respicit •omnia peccata ; sed tamen sub ratione spe­ ciali, in quantum scilicet sunt emendabilia per actum hominis cooparenlis Deo ad suam justificationem, vel perfectiorem justifica­ tionem, ut accidit in casu quem versamus. Unde semper prædicta contritio est super­ naturalis, utpote cooperatio hominis cum Deo supernaturaliter agente ad remissio­ nem offensæ, sub ratione communi offensæ, sub qua non coarctatur ad ordinem naturalem. Et sane quem non pœniteret de peccato, quia peccatum est, sed ob ali­ quam peculiarem rationem ; non vere, et absolute pœniteret, nec ad gratiam se disponeret. 112. Hinc ad replicam, quæ in totum Amplia discursum regerebatur, facile constat. Nam dltD,13r’ ita cum sit amorem Dei naturalem impor­ tare subjectionem ad ipsummet ut Authorem, et tinem naturæ; et prædicta subjec­ tio in hoc ordine nequeat persistere cum aversione ab ipso ut fine supernatural»; quippe DISP. IV, DUB. ΙΠ. quippe qua indirecte violatur jus supernaturaie, ut supra indicavimus, et accura­ tius prosecuti sumus locis allegatis ex tract, de Gratia, maxime vero illa disp. 2, dub. 4, § 3 et 4, nihil mirum, quod dilec­ tio naturalis ita contineatur intra ordinem naturalem, quod mediate, et ex consequenti se porrigat ad impediendam violationem praecepti supernaturalis indirecte opposi­ tam juri, et dilectioni naturalibus : atque ideo in homine elevato numquam separa­ tur ab amore supernatural! proprio ipsius «ratiæ. Contritio vero absolutior, cum ten­ dat ad extinguendam injuriam, qua inju­ ria est contrit Deum, media compensa­ tione : et quia offensa gravis contra Deum quomodolibet irrogata fuerit , importat mortem animae, et jus divinum in se ipso lædit, ac damnificat; hinc fit nullam esse gravem Dei offensam, quæ non sit super­ naturalis, et quæ utramque rationem a Deo non avertat, atque ideo quod contri­ tio, qua expiari debet, supernaturalis non sit. Cujus si ulteriorem radicem quæras, fa­ cile elicies ex dictis : quia contritio super­ naturalis, per cujus analogiam discurren­ dum est de contritione quam volunt naturalem, non tam tendit ad auferendum malum peccatoris, sed quod idem est, ma­ culam peccati, qua ratione deturpat, et denigrat animam (hoc enim supponitur factum pro aliquo priori ab ipsa gratia in genere causæ formalis), quam in ipsam offensam, quæ est malum Dei, et induci­ tur per aversionem ab ipso, et hanc inten­ dit destruere. Unde non respicit radicem offensa*, quod fuerit ex hoc, vel ipso mo­ tlvo facta; sed quia offensa est, et quia est Deo irrogata in se ipso, unde evadit super­ naturalis in ratione remissibilis; quam et non aliam supernaturalitaiem illi deferi­ mus. i'i-· 113. Unde novas réassurait vires nostra upj, resolutio, et retorquetur argumentum. Non enim ex alio principio distinguunt Theo­ logi ordinem naturalem a supernatural!, quam ex eo quod in illo attingitur Deus, prout splendet in creaturis, et effectibus naturalibus ; in isto vero tendentia non sistit in creaturis, sed in ipsum, pro ut in se est, cuncta hujus ordinis collimant ; et penes hos duos respiciendi modos differunt ordo naturalis, et supernaturalis : sed of­ fensa irrogata Deo intra ordinem naturæ afficit Deum in se ipso immediate, a quo evellit rationem ultimi finis ; hæc ergo of- 311 I fensa in se ipsa supernaturalis est. Patet j Consequentia : si enim quod actus tendat in Deum prout est in se, est ratio adœquata ipsum constituendi in ordine super­ natural!, cum quielibet Dei offensa Deum, pro ut in se est, moraliter afficiat; nulla profecto erit, quæ supernaturalis non sit. Sed dispositio ultima ad auferendum offen­ sam supernaturalem per modum compen­ sationis debet esse supernaturalis. Ergo cum hoc contritioni conveniat, legitime infertur nullam esse contritionem, quæ vere supernaturalis non sit. Contritio au­ tem supernaturalis nequit fieri viribus na­ turæ. Ergo perperam conceditur a Molina ubi supra posse liberum arbitrium cum propriis viribus, et solo concursu generali Dei elicere contritionem quoad entitatem, quo pacto est supernaturalis. 114. Est tamen observatu dignum hac- Obsertenus dicta processisse juxta nostram sen* vat10· tentiam, quam locis allegatis, eligimus circa amorem Dei naturalem, possibilem quidem, et naturæ puræ, et lapsæ secun­ dum se, et proprias vires adhuc post pec­ catum relictas. Si vero quis maluerit op­ positam amplecti (quæ est plurium, et satis gravium discipulorum D. Thomæ) quibus novissime adhæret Lemos tom. 3, tract. 2, cap. 30, num. 475, in nullo statu admittentium amorem Dei adhuc natura­ lem super omnia absque gratia, clarius detegitur falsitas prædictæ sententiæ. Si enim nec in natura pura admittitur possi­ bilis prædictus amor ; qua ratione concedi poterit contritio naturalis, et amor itidem naturalis in homine lapso, et in peccato existent!. Quapropter in nulla sententia discipulorum D. Thomæ admittenda erit, sed ut a veritate aliena mandari debet po­ sitio illius Authoris, utpote contra sacrarii Scripturam, et SS. PP. praecipue vero Au­ gustinum, D. Thomam, et contra veram Theologiam nullam agnoscentem contri­ tionem non supernaturalem. Recolantur superius dicta in hoc tract, disp. 2, dub. 4. § v. Opposite sententiæ fundamenta referuntur, el refelluntur. 115. Oppositam sententiam asseruit Mo- pppolina ubi supra esse quam plurium scholasticorum, et pro ea refert ex discipulis piures D. Thomæ Magistrum Cano relect. de Pœ- referens, nit. pag. 121. Sotum in 4, dist. 17, q. 2, 312 DE POENITENTIA. < fi WJ* ** art. 5, et Cajetanum q. 1 de Contritione, vindi- Sed quidquid sit de Cajet, qui non ita clare Magister locutus fuit, constantissimum est Cano, et Soto. Soio in a|io lonee sensu fuisse locutos, et quod attinet ad Magistrum Soto in illius dis­ tinctionis quœstione, et art. allegatis hæc habet : Contritio vero nasci nequii, nisi ex auxilio speciali Dei supernaturali prævenienle liberum arbitrium, et simul infundente habitum Panilentiæ, ex quo actus contritionis elicitur; nec in toto illo articulo agnoscit aliquam contritionem, quæ non sit ultima dispositio ad gratiam, et consequenter su­ pernaturalis, ut illum percurrenti consta­ bit. Quod enim ibi in solutione ad argu­ menta se referendo ad dicta lib. 1 de nat. et grat. cap. 22, admittat ex viribus na­ turæ posse haberi hunc actum : Volo Deum in omnibus, et super omnia placere, minime infert in eo fuisse, quod amor Dei super omnia absolutus, et efficax, nec similiter contritio, naturæ debeant tribui, exclusa gratia; alias se ipsum negaret, et sibi ipsi paucis interjectis lineis contradiceret. Sen­ sus ergo illius est prædictum actum viribus elicitum naturæ esse inefficacem, non ta­ men perfectum, et executivum ut ejus verba declarant : Quæ quidem dicitur dilectio Dei objectiva, id est, quæ Deum habet pro objecto, et requisita; non tamen infusa, et perfecta, et exeeutiva, atque efficax. Pari ergo modo potest esse similis detestatio offensx Dei, nimirum inefficax, et imper­ fecta, quæ potius est velleitas, quam fixa voluntas seu volitio, de qua non est quæstio, sed de entitate contritionis, et hanc affirmaverat non aliunde nasci , quam ex auxilio Dei prævenienle liberum arbitrium, et infundente habitum Pœni- | tentiæ. I Ex aliis vero annumerat Molina pro Scot. Gab. eadem sententia Scotum in 4, dist. 4. Oehatn. Petrus de Gabriel in 3, dist. 26, q. 1 et dist. 14. Aliae. Ochamum, Petrum de Aliaco, Marsi 1. RiM arsit. Bkiiard. chardum, quibus accenset Palud. in 4, •T D. ’rinlnBona- àist. u‘°’· „14,’ q. H· 2. - Bonavent. ibidem dist. 17, . ., vent. art. 2, q. 3. Vega vega super Concilium TnTri,Ye,ga.· dent. lib. 7, cap. 33. Victoria in relect. de a Molina potestate Ecclesiæ q. x, n. 9. Et conclurelati. Jjit neminem se legisse ex Antiquioribus Soto, et Cano, qui huic sententiæ adver­ setur, quocirca Majorem, Gregorium, Ca­ preolum, ut ab ea non recedentes, vel saltem non negaturos adducit. Sed fides sil apud referentem, de qua alii dubitant, ut videre est apud Magistrum Lemos ubi supra cap. 27. Quod nostra refert, est fun- I damenta librare, ut indo quid ponderis illi insit, cordatus judicet. ta 116. Primum ergo, cui totum robur fr·* sententiæ Molina commisit , ipsiusmet verbis fideliter relatum, est hujusmodi : Patio vero, quæ communi Doctorum senten­ tiæ patrocinatur, hæc est. Quia præexistenU maxime lumine fidei, quo agnoscimus Deum conditorem nostrum, innumeraque, et maxi­ ma beneficia, tum naturæ, tum gratiæ, qux in nos contulit usque ad proprii sanguinis in cruce effusionem, quo insuper cognosci­ mus justis sempiternam felicitatem, impiis vero ignem sempiternum, exlremamque mi­ seriam esse propositam, lethale autem pecca­ tum tam extremum esse malum, adeoque divinam majestatem offendere, ut vel unum sil satis, ut qui illud commiserit, nisi de eo doleat, stnluatque nihil tale deinceps com­ mittere, supremam amittat felicitatem, in exlremamque incidat miseriam, procul du­ bio tam potens sit hæc cogilalio ad excitan­ dam, et permovendam voluntatem, ut liberum arbitrium ejus, qui hæc sibi persuaserit, at­ que a proprio acumine, aut alterius sugges­ tione, et hortatu rem attente consideraverit, cum solo concursu generali Dei elicere valeat, intuitu quidem extremorum malorum, in quæ alias incidet, dolorem, seu detestatio­ nem suorum scelerum cum proposito cavendi in posterum omnia peccata lethalia, in quo consistit attritio quoad substantiam actus; intuitu vero bonitatis, ac beneficiorum Dei, similem detestationem, ac propositum, in quibus posita est ratio contritionis quoad substantiam aclus, insufficientis ad salutem, eo quod peculiari impulsu Spiritus sancli excitata non sil, nec effecta. In quo fundamento non possumus non Vertu annotare quæ immediate membro 2 subtexuit : Non desunt hisce temporibus, qui periculosam, quin et errori proximam, cele­ brem hanc Scholasticorum sententiam arbi­ trentur, etiam si sermo esset de viro catho­ lico, qui in eo esset lelhali peccato, qui neque fidei, nec spei adversaretur, de quo est sermo in ratione confecta. In quo profecto iste Author non bene meretur nec de Doctoribus, nec de illorum communi senten­ tia quasi ea sit, ut erronea censeri valeat, vel saltem errori proxima, quæ est senten­ tia communis, et a D. Thoma, D. Bonaventura, et pluribus aliis scholasticis doce­ tur : hoc enim non bene cohæret, nec apud cordatum quemlibet bene auliet. Unde vel non esse D. Thomæ, et aliorum scholasticorum communem illam senten­ tiam, DISP. IV, DUB. ni. tiam, ut revera non esse monstravimus, vel non esse tani gravi censura inurendam, tenendum est. fâ? InsuPerprædicta sententia commu­ ai nis ut errori proxima sugillatur; illius '*·**· fundamentum ita expensum, et propositum erit deceptorium, et ruinosum, ac subinde protinus amandandum, utpote indignum, cui catholicus Theologus adhæreat; quin enodare, et si qua illi est difficultas, dete­ gere, et extricare tenetur. Quo contra se gessisse laudatum Theologum manifestum erit cuilibet conferenti, quæ ex ipso nuper retulimus cum iis, quæ docet disp. 43, illius concordiæ juxta impressionem Olyssiponensem sub anno 1588, ubi pag. mihi 263, § Reliqui motus, sub eisdem fere verbis illudmet principium reassumitad ex­ plicandam gratiæ prævenientis rationem, dicens : Dum intellectus illustratus jam lu­ mine fidei supernaturalis, sempiternam beatiludinem homini a Deo praeparatam cogitat, bonitatem ac excellentiam illius, tam multa, et pràclara Dei opera, ac beneficia in homi­ nem collata, de quorum numero sunt Christi incarnatio, ac passio, consideratque reliqua media, quae sibi ad vitam asternam conse­ quendam abundantissime suppeditata sunt; naturaliter oritur in voluntate, non solum affectus ad beatitudinem, quo allicitur, et invitatur, ut cum amore concupiscentiae ve­ lit, sed etiam molus erectionis, quo attrahi­ tur, et allicitur ad eam ipsam a Deo spe­ randam, et § Deinde immediate sequenti inquit : Cum intellectus lumine fidei illus­ tratus, prscexistenteque actu spei supemcluralis in voluntate, Dei bonitatem, tum se­ cundum se, tum erga nos considerat, et tam mulla, ac magna beneficia, quibus tam sua­ viter nos praevenit, naturaliter excitatur in voluntate motio affectus amoris, amicitis erga Deum, quo ea potentia allicitur, et ad Deum diligendum invitatur. Et inde se ac­ cingit ad explicandum motus contritionis, et attritionis pure naturales procedere a libero arbitrio, eisdem ferme verbis, qui­ bus supra in argumento proposito com­ munis sententiæ ab aliquibus ut errori proximæ suggillatæ rationem expenderat. QîiJ 117. Ex quibus duo sequuntur nulla tergiversatione eludenda : et quod in ea w. fuerit sententia, quæ a pluribus ut errori proxima, ipsomet teste, nuncupabatur : et quod non solum libero arbitrio detulerit actus contritionis, et attritionis absque gratia, sed etiam desiderium beatitudinis, amorem concupiscenti® erga illam , et 313 amicitiæ erga Deum, et aliquid altius, quo exigitur ad sperandam eisdem viribus beatitudinem ; licet postea illis motibus se inserat Deus, ut ipse loquitur, illosque suo supernaturali influxu, non solum acuit, et incendit, sed etiam efficit supernaturales. Quod est supervenire gratiam ad influxum antea præstitum a libero arbitrio, ad eum sane modum quo dealbans parietem super­ venit ad influxum parietem extruentis. Quæ non ideo appinximus, ut Authoris doctrinam aliqua nota inuramus quod ma­ neris nostri non est, sed ut ex ipsiusmet confessione constet, quanti fieri debeat illa communis sententiæ notio, ab ipso for­ mata, quantumque ponderis insit nostræ contra suam sententiæ, juxta quam nec vestigium periculi adest; cum tamen in admittente, et propugnante contritionem quoad substantiam naturalem insit ut ali­ qui censent, proximum incidendi in erro­ rem juxta ipsius attestationem. 118. Et sane quod ægerrime componi Qnid judicamus, et doceri semper optavimus, est quod ex una parte asserit hæc sententia, et ex alia sancit Ecclesia. Illa enim tenet motui naturali voluntatis, quo afficitur ad res cognitas per fidem se quasi inserere Deum influxu supernaturali, quo quasi acuit illum motum, ut magis urgeat, et allidat, efficit— que illum supematuralem : ita disp. 33, § Accipe ergo. Addit vero § immediato ex his palet, liberum arbitrium posse illos de­ siderare (plane et supernaturales) et petere a Deo, et quodammodo seipsum aptare, et disponere, ut juxta communem cursum, ac ordinem divinae providentiae facilius sibi a Deo donentur. Id quod iterato affirmat § Deinde supra allegato, dicens : Huic molui se inserit Deus, iliumque suo supernaturali influxu, non solum acuit, et incendit, sed etiam efficit supematuralem , qualis vide­ licet in suo ordine, et gradu est ad salutem necessarius. Influxus ergo, quo Deus in illum influit (acuendo, et incendendo quidem), appellatur auxilium gratiae praevenientis : motio vero, et affectus ut est a Deo per illum influxum, dicitur gratia praeveniens, et ex­ citans liberum arbitrium. Ex quibus patentissimum fit, quod supra deduximus, nimirum priorem esse operationem liberi arbitrii naturaliter agentis operatione supernatara i Dei, utpote qua se inserit Deus motui naturali ipsum acuendo, et supernaturaiizando, atque ideo se habere Deum uti se habet dealbans parietem respectu illum construentis : fit insuper hominem se utcumque disponere ad cratiam prævenientem, et excitantem absque gratia, sed sola natnræ inclinatione attenta, supposita fide, ut diserte affirmatur. Consequitur tan­ dem nomine gratiæ prævenientis nihil aliud intelligi, quam ipsam motionem, prout est a Deo. Constat autem ex imme­ diate deductis, et palam assertis prius vo­ luntatem velle, quam Deum se ille inse­ rere, prius liberum arbitrium se aptare, ac disponere proprio, ac naturali influxu, quam elevetur, acuatur, et incendatur a Deo : ergo homo est qui ex propriis viribus prævenit Deum ab ipso adhuc non præventus, et idem homo se utcumque dis­ ponendo excitat Deum, a Deo non excita­ tus, ut sibi facilius a Deo donetur. Hæc . inquam in hac sententia negari non pos­ sunt, ut transcripta verba declarant, quin interpretationem admittant, vel imposturæ argui possint. Et ut uno verbo rem con­ cludamus, de toto ordine supernatural! ita theologizatur in hac sententia, ut influxus naturalis praeeat supernaturalem, isteque superveniat, ut dealbatio supervenit ad constructionem parietis. Quid ’ C’nde superest, audiamus, quid }· Ecclesia, doceat Ecclesia, et missis omnibus iliis testimoniis initio hujus dubii pro nostra sen'T'6 '-] tentia allegatis, quæ clarissima sunt, et Ρθηβ innumeris aliis toto tract, de Gratia sparsim productis, vel ex illa frequenti Ec|||Ρ3Μ3β clesiæ oratione satis convincitur discrepantia. Actiones nostras quæsumus. Domine, aspirandoprxveni, el adjuvando prosequere, j ut euncla nostra oratio, et operatio, a te I ■ semper incipiat, et per le capta finiatur, MESIkV juxla quem orandi mo.lum confitemur lljgî?··; nullam esse nostram actionem salutarem, IJBSgquæ non præveniri debeat a Deu, ab ipso· que adjuvari, ut ab ipso primo incipiat, et HMMHH incepta per ipsum finiatur. Constat vero initium utcumque salutis esse esse diligere UgnfW; Deum super omnia, conterere de ejusof||Κ|κ·Η fensis, desiderare beatitudinem, illamque sperare, ut liquet in infirmitatibus natura· tnwKLfljg libus, a quibus ex seipsa aliquatenus cun; r!■ ' ■· valescente natura, superveniens medicina perficit quidem, et consolidat, non tamen ' inchoat sanitatem, et idcirco sanitas primo tribuitur naturæ, deinde arti, ut constat ex Phil°· Philosopho appellante medicinam minis5&Pb’ trara naluræ» et ’Psius instrumentum. Ergo si initium dilectionis, contrition s, et aliorum mutuum prius habet esse a naj&W?H lura, quam a gralia; nullatenus hæc pujnR|gB| test esse salutis initium, nec consequenter tx| ■><■■' I excitans, et praeveniens gratia, motio Del I potest rationabiliter dici ; quin imo ipsa Dei gratia debet appellari excitata, et pro­ venta a natura, contra expressam Concilio­ rum doctrinam maximo vero Tridentini Trito I tota illa sess. 6, de justificatione, ubi spe­ cialius cap. 5, declarat ipsius justificationis exordium in adultis per Jesum prævenienle gralia sumendum esse, hoc esi ab ejus voca· tione, qua nullis eorum existentibus meritis, vocantur, ut qui per peccatum a Deo aversi erant, per ejus excitantem, atque adjuvan­ tem gratiam ad convertendum se- ad suam ipsorum justificationem, eidem gratis: libere assentiendo, el cooperando disponantur. Quocirca in fine prædicti capitis concilians , Sancta Synodus, nostram libertatem cum illa primo excitante ac prævenientê Dei gratia, quin haec illi adversetur, sed amico foedere conjungatur, in quo opposita sen­ tentia oflensionis lapidem comminiscitur, ita concludit : Unde in sacris litteris cum dicitur Convertimini ad me, el ego convertar ad vos, libertatis nostræ admonemur : cum respondemus : Converte nos Domine ad te, et convertemur, Dei nos gratia præveniri confitemur. In quibus oppositus procedendi modus evidentissimus est, siquidem juxta Tridentinum ita nos ad Deum convertimus, quod prius ab ipso convetti enixe postulemus, et postulare debeamus. In opposita vero sententia prius nos influxu naturali ad Deum vel per amorem, vel per contritio­ nem, imo et spem tendimus; quam Deus nos excitet, trahat, et præveniat. Et hoc ut dixi, doceri semper optavimus, qualiter cohæreat illa doctrina toties ab illo Authore diserte tradita de præcedentia nos­ trorum actuum in ordine ad Deum supernaturaliter operantem cum doctrina in Concilio firmiter stabilita de præcedentia gratiæ Dei, ut excitantis, et prævenientis nostram voluntatem naturalem. Quare vel nulla gralia vere excitans, ac præveniens ex parte Dei constituenda est, contra ex­ pressa testimonia, tum Scripturae, tum Conciliorum, tum Patrum, et ipsam praxim Ecclesiæ nos eam orare, et flagitare a Deo docentis; vel si ea admittitur, ut revera nedum admittere, sed et confiteri tene­ mur, necessaria illatione consequi affirma­ mus, omnino falsum esse posse hominem ex suo libero arbitrio; quinpræveniat gra­ tia Dei ipsum excitans, et adjuvans, elicere vel amorem Dei super omnia, vel contri­ tionem, vel firmam spem adhuc naturales. 120 — ---- DE PiTNITENTIA. ______________________ 314 j DISP. IV 120. His itaque breviter annotatis oc­ casione primi argumenti, ut ejus inefficacia ostendatur, plura alia producturi (si res postularet, et tractatu de gratia per totum, maxime vero disputationibus supra allegatis ea non discussissemus) respon­ demus ad argumentum negando homi­ nem lapsum quantumvis fide instructum vel de Del bonitate, et beneficiis abun­ dantissime in nos collatis, vel de suppli­ ciis in æternum luendis, posse elicere prædictos actus, quin prius ejus liberum arbitrium a Deo præveniatur, et vocetur supernaturaliter inedia sua gratia. Tum, quia alias natura præiret gratiam, et hæc esset pedissequa naturæ, et ut nuper di­ cebamus, nullatenus salvari posset ratio gratiæ excitantis, vocantis, et prævenientis, quas gratiæ acceptiones nos docet Eccle­ sia, quæ errare non potest. Tum a pari­ tate, nam sic se habet liberum arbitrium in ordine ad bonitatem divinam diligendam super omnia, et conterendum de peccatis vera, et absoluta contritione, absque gra­ tia; sicut intellectus destitutus fide ad il­ lum cognoscendum, et præbendum assen­ sum rebus supernaturalibus : sed absque illustratione supernatural! nequit intellec­ tus firmum assensum præbere alicui mys­ terio supernatural! ; alioqui enim nec illus­ tratio divina, nec fides supernaturalis, præexigerentur ad firmiter credendum mysteria gratiæ : ergo similiter nec libe­ rum arbitrium viribus gratiæ destitutum potest se solo elicere actum ita firmum ut est amor Dei super omnia, et ita effica­ cem, ut contritio. Nam ut supra audivi>h· mus ab Augustino : Cur ergo dictum est, diligamus invicem (quod est facilius, quam diligere Deum) quia dilectio ex Deo est, nisi quia per præceplum admonitum est liberum arbitrium, ut quærercl Dei donum? Per­ pende sequentia : Quod quidem sine suo frwlu prorsus admoneretur, nisi prius acci­ peret aliquid dilectionis, ul addi sibi quærerel unde quod jubebatur, impleret. Admo­ nitio ergo fidei pure extrinseca voluntati prorsus sine fructu est, quin prius voluntas I aliquod Dei donum accipiat. Et ideo con­ cludit ibi S. Doctor : Gratia nos facit legis dilectores, lex vero sine gralia non nisi præcaricalores facit : et infra : Si enim nos prius dilexerimus, ul hoc merito nos ipse diligeret, prius illum nos elegimus, ut ab illo eligi mereremur, quod esse vanum testatur D. Augustinus, et divinæ veritati contradi...» cit. Gui doctrinæ affinis est alia D. Thomæ DUB. ΙΠ. 315 3 contra Gent, cap. 151, ubi hæc habentur inter aliae quinque rationes : Gratia gratum faciens est in homine divinæ dilec­ tionis effectus : proprius autem divinæ dilec­ tionis effectus in homine esse videtur, quod I diligat Deum, hoc enim est principium in intentione diligentis, ut a dileclo redametur; ad hoc enim præcipuo studium diligentis tendit, ut ad sui amorem dilectum attrahat, el nisi hoc accidat, oportet dilectionem dis­ solvi. Cum ergo argumentum procedat de homine existent! sub lethali peccato, teste illius Authore, et ab eo ut ultimo fine averso, consequens est non habere in se principium Deum super omnia diligendi, nec prius posse Deum diligere, quam a Deo sit dilectus, ut constat ex ratione nostræ conclusionis, quæ fundatur in hoc principio utriusque S. Doctoris, Augustini, et Thomæ. Hinc rursus manifestius con­ vincitur minus posse se exerere in contri­ tionem, quæ supponit essentialiter amo­ rem sui ordinis cujus est ultima dispositio I concomitans. 121. Nec elevat difficultatem hactenus Effu­ expensam, et contentam in testimoniis gium. hucusque productis evasio illa, qua se in tuto positum retur prædictus Author, ni­ mirum Concilia, Patres, et testimonia alle­ gata loqui de contritione supernatural!, et conversione itidem supernatural!, quas nemo ambigit a Deo, et non a libero ar­ bitrio, nisi sub motione Dei debere pro­ cedere, et rationem ex ipsis sibi tradere videtur claram : siquidem loquuntur de con­ tritione, et aliis motibus voluntatis, ut ex­ pediunt ad salutem : non autem expedit aut contritio, aut quilibet alius motus quantumvis alias perfectus ad salutem, nisi ut supernaturalis : ergo præallegata testi­ monia intelligi debent de contritione, et aliis motibus supernaturalibus. Ex quo mi­ nime infertur intra ordinem naturæ similes quoad substantiam motus reperiri non posse ; quin tamen ad salutem conducant, vel ex eo solum quod naturales sint, ut perperam asseruere Pelagiani. 122. Hanc tamen responsionem pluribus Refelli­ convulsimus agentes de necessitate Gratiæ, tur primo. et quoad præsens attinet, iterum refellitur. Tum quia id est, quod maxime displicet in hac sententia, idem tribuere naturæ, pro priori ad gratiam, quod juxta Scripturam, Concilia, et Patres adseribitur gratiæ. Quod quia in Pelagio et sequacibus vidit D. Au­ gustinus, et totis viribus in illius doctri­ nam invectus est, nec aliis testimoniis de 316 ï DE PŒNITENTIA. ea victoriam nactus est, quam supra alle­ gatis. Nec ideo adeo exosam illam habuit, quia meritum fundabant in natura respectu gratiæ, quod erat consequens; ed quia illosmet actus proprios gratiæ defrrebant naturæ ; quocirca non tantum excludebat meritum a natura respectu gratiæ, sed etiam actus ipsos, quoad entitatem, et substantiam, qui præcederent gratiam. Quare semper docebat gratiam non esse pedissequam naturæ, sed naturam in ope­ rando, pœnitendo, et se ad Deum conver­ tendo subsequi gratiam. Quod quia pla­ nissimum est in doctrina D. Augustini, non fusius prosequimur. Secando. 123. Tum etiam, quia contritio non ha­ bet, qnod expediat ad salutem, nisi ex illis Tridem • capitüms, quæ annumerat Tridentinum prœdicta sess. 14, cap. citato, et can. 5. Sed ex eisiem capitibus elicitur contritio a libero arbitrio fide instructo, viribus pro­ priis absque interventu gratiæ : ergo ne­ quit non ut a solo libero arbitrio procedit, quin interveniat gratia, elici ut expediens ad salutem. Probatur Major in medium adducendo verba illius canonis, quæ ita se habent : Si quis dixerit eam contritionem, quæ paratur per discussionem, collectionem, el detestationem peccatorum, qua quis re­ cogitat annos suos in amaritudine animæ suæ, ponderando peccatorum suorum gra­ vitatem, multitudinem, (aditalem, amissio­ nem æternæ beatitudinis, et æternæ damna­ tionis incursum, cum proposito melioris vilæ, non esse verum, ct utilem dolorem, nec præpararc ad gratiam, etc., anathema sil.Minor vero etiam liquet ex verbis argumenti su­ pra positi, quæ cum istis collata vel nul­ lam, vel fere nullam exprimunt differen­ tiam. Ubi enim ad contritionem illam prætensam naturalem egregie ponderantur innumera, et maxima Dei beneficia tum naturæ, tum gratiæ usque ad proprii san­ guinis in cruce effusionem, sempiterna justorum felicitas, malorum interminabi­ lia, cum amissione beatitudinis, nec non peccatorum foeditas, et turpitudo, de qui­ bus nisi doleat, statuatque nihil tale dein­ ceps committere, supremam amittere fe­ licitatem necesse erit, et in extremam incidere miseriam. Hinc efficaciter proba­ tur Consequentia : quia non aliunde con­ tritio habet conducere ad salutem juxta definitionem Concilii, quam ex proprio motivo ibi præscripto ; sed ex eodem mo­ tive per fidem proposito procedit contritio facta a libero solo arbitrio : ergo esset conducens ad salutem, et simul non esset esset qui solo, sed ex aliquo sibi intrinseco super­ natural! eliciet prædictos actus. Si eligatur : secundum : ergo quantumvis illuminetur voluntas, si ex ea illuminatione, nihil in­ trinsecum sibi vindicat, ita est impotens, quam si illuminatio non esset. Secundo retorquetur argumentum dis­ cursu paulo superius facto a paritate : I quia tam impotens est voluntas ad prose* quendum bonum propositum per fidem, quam intellectus secundum se ad assentiendum objectis fide divina credendis, imo majus illatum est vulnus voluntati, quam intellectui per peccatum, ut est communis Patrum et Conciliorum doctrina : sed in· I tellectus absque lumine fidei nequjt credere objecta credibilia : ergo nec voluntas abs­ que auxilio gratiæ valet prosequi objecta per fidem proposita, nec consequenter de­ testari vera contritione peeeata ut sunt offensaDei, et injuria ipsius. Si voluerit eligere secundam partem prioris dilemmatis, nimirum illam cogita­ tionem esse naturalem, ad eum sane mo­ dum, quo discursus Theologicus est in se mere naturalis, licet illative versetur inter i objecta supernaturalia fide proposita; cla­ rius adhuc est non posse inducere liberum arbitrium ad contritionem : tum quia de­ ficit primum principium, nimirum intentio finis ultimi, et amor efficax illius, absque quo non stat vera contritio de culpa : tum quia hæc cum offendat Deum in se ipso, in ratione detestabilis, et expiabilis est su­ pernaturalis, sicut restitutio vitæ naturalis est supra sphæram agentis naturalis, etiam primi. Unde sicut in naturalibus apparet, licet homo se, vel alium queat spoliare vita; non tamen valet illam reproducere, vel hominem a se occisum in pristinum reducere statum; quin interveniat agens supernaturale : ita et ob eandem rationem est theologizandum de vita supernatural!, et consequenter de contritione, utpote quæ indivulse vitam spiritualem animæ comi­ tatur. 125. Si autern quæratur ad quid deserviat illa notitia fidei? Respondetur ex D. Au­ gustino ubi supra deservire quidem quam plurimum ad cognoscendum statum, ad quem re laetus est homo ob scelera contra Deum commissa, et simul ut quaerat re­ medium non in se ipso, sed in Deo, cujus debet esse donum, juxta illud Ecclesiæ : Converte nos Deus salutaris noster, et averte iram tuam a nobis. Deus in adjutorium, meum intende, Domine ad adjuvandum me festina, et innumera alia sacræ paginæ testimonia, in quibus plane monemur nullum nobis superesse refugium post lap­ sum, quam Dei misericordiam, et auxilium enixe flagitare. Unde tantum abest, ut vera fides in actum perfectae contritionis ex viribus propriis habendae inclinet, aut moveat, quod potius rejicit, et solam spem in collatione divinæ gratiæ collocare stu­ deat. Et hæc est humilis Sanctorum con­ fessio, et proficua, qua non in operibus propriis, sed in solo Deo, a quo est nostra salus, tam in fieri, quam in facto esse, constituunt. Quocirca (verba suntT). Au­ gustini ubi supra) quod a Deo nos avertimus, nostrum est, el hæc est voluntas mala : quod vero ad Deum nos convertimus, nisi ipso excitante, et adjuvante non possumus, et hæc est voluntas bona. Hinc constat negandam esse minorem primæ confirmationis : quia non est ut­ cumque difficilis homini lapso actus con­ tritionis, quoad substantiam, sed etiam im· possibilis, ut hactenus expensa satis decla­ rant. Tum quia prædictus actus est super­ naturalis, ut ostensum est. Tum quia esto non esset, adhuc deficit libero arbitrio esse constitutum in acta primo, sive in ultimo fine per rectam illius intentionem, sine qua non est proxime potens ad subsequen· Interro­ gatio. Res­ ponsio· Officium Ecclesiast. D. Au gust. Mr-—■ 818 DE PŒNITENTIA. tes actus, ut demonstrat exemplum pra) missarum, in quarum defectu nequii homo ullam conclusionem elicere. Quod sane verum est, sive adsint, sive absint impe­ dimenta extrinseca, vel tenuationes : quia prædictam impotentiam, non tam revo­ camus in illa, quam in defectum intrin­ secum potentiae, non aliter auferibilem, quam gratia Dei, a qua prius, quam a li­ bero arbitrio debet incipere nostra conver­ sio. «jntro3- *26. Ad secundam confirmationem didilolturi cimus nihil minus inferri, ex illo principio, quam quod intenditur, si quidem tantum­ modo tenet in duobus damnis, aut moles­ tiis, quarum quamlibet possit vitare homo propriis viribus: tunc enim naturale est ho­ mini, et recta dictat ratio, eligere minorem subire molestiam, et abigere majorem. Secus vero quando non est in hominis po­ testate se ab aliqua illarum expedire, nisi , orando, et a poientiori enixe petendo auxilium ad fugiendam imminentem mo­ lestiam illico subeundam, nisi adjuvetur ut patet in illo, qui in lacum profundum in- | cidisset, a quo nisi protinus exiret, ipsi I immineret mors vel, a fera, vel ab hoste j inducenda : hic enim cogeretur mortem op­ petere, quæ est majus malum, quia e puteo propnis viribus se extrahere non poterat. Unde solum illi supererat refugium a Deo i implorandi auxilium, cum a nullo alio pos­ set impendi illi. Et ita in terminis accidit I homini lapso, idque tantummodo monet Î fides, et testatur experientia; quantumvis enim homo ex se eonetur bene vivere, et se ad Deum convertere, numquam ad om- i nimodam perveniet detestationem, qualis importatur in contritione, quin prius ex- ! citetur^ et vocetur supernaturaliter a Deo, et ipsius gratia perfundatur. I Præterquam quoi frivolum est in rebus I supra omnem experientiam, quales istæ sunt, experientiam in testem appellare. ! Quis enim unquam absque speciali revela­ tione expertus in se fuit veram contritio­ nem? aut veram dilectionem Dei super omnia? Cum fide sanctum sit neminem absque revelatione esse certum de sua jus­ tificatione. Additio. Addimus tamen ex hoc argumento cum confirmationibus illi adjunctis ad summum evinci odium, et displicentiam peccati; quia causa exlitit imminentium molestia­ rum, quas fides hominem docet; et quod quantum est ex se, non vellet peccasse, • «Il agnoscit ex illustraqui se illis obstrictum I done fidei. Sed hic actus longe abeei a contritions, quia nec supponit amorem I Dei perfectum, sed quondam ad summam velleitatom, nec tendit in Dei offensam 1 ' destruendam, qua offensa Dei est, qairj potius oritur ex amore proprio, et bealitu. dinis in communi, quam nemo odio ha­ bere potest. Et do hoc non disputatur a Theologis, nec referi ad præsens. 127. Tertio arguitur, ot instauratur ; Ans. quia lumen ipsum naturale, ipsaque uio- ,ir-i£ralis Philosophia docent negari non de­ bere viribus naturalibus liberi arbitrii, quod potest, cum solo concursu generali Dei, communi omnibus aliis causis secun­ dis : sed liberum arbitrium hominis existentis in peccato cum solo concursu generali Dei potest habere propositum absolutum contritionis detestando peccata super om­ nia detestabilia propter Deum summe di­ lectum : ergo hoc illi negare ex propriis viribus, est contra ipsum lumen naturale, ec morali Philosophi® contradicit. Minor cui soli inest difficultas, probatur : quo­ niam hujusmodi propositum est extra to­ tam latitudinem gratiæ, nec subinde con­ ducit ad finem supernaturalem ; alias est unicus in se actus mere naturalis, propriusque libero arbitrio fide illustrato : non ergo ad illum ex parte Dei major influxus, quam generalis exigitur. Nec apparet [addit) quoi emolumentum sequatur ex eo, quod vires liberi nostri arbitrii usque adeo ex­ tenuentur, ut hunc, et similes actus natu­ rales et simplices efficere non possit abs­ que specialiori, ac supernatural! auxilio Dei. I Respondetur ad hoc argumentum ne- Solite, gando illius Minorem, cujus falsitas ex dictis est perspicua ; quoniam ille actus, esto unicus, el simpex sit (in quo non bæremus), est tamen proprius virtutis Pœnitentiæ, quæ quia est virtus per se infusa, est etiam supernaturalis. Actus autem virtutis supernaturalis, ab ipsa primo inspectus, et elicitus, nequit non ad ordim-m super.taturalem pertinere, potiori quidem titulo, ac ipsa virtus ; si quidem actus non est propter virtutem, sed virtus propter actum, et propter quod unumquod­ que tale, et illud magis, ut est commune proloquium. Id quod satis manifestant Aikmi. testimonia supra allegata, in quibus pro vera contritione semper fit recursus ad Authorem gratiæ, ut a quo primo incipere debeat ; ut est illud, postquam convertisti m? egi pœnitentiam, et illud, converte nos Domine, D18P. IV, DUB. HE 319 Domine, et convertemur, et sic de reliquis. rialur in Domino glorietur ; non enimqui sc " Quocirca Concilium Tridentinum sess. G, ipsum commendat ille probatus est, sed Dim. cap. 5, stabilivit justificationis exordium quem Deus commendat. in adultis a Dei per Jesum Christum prxve128. Secundo respondemus ad idem ar­ nienle gratia sumendum esse, hoc est, ab gumentum, admittendo prædictum actum ejus vocalione, qua nullis eorum exislentibus esse naturalem, juxta quem sensum con­ meritis vocantur, etc. Sed quia aliquando in cessa Majori, et prætermissa Minori, ne­ sacra pagina explicari videtur nostram con­ ganda est Consequentia, quæ male in­ versionem anteire motionem divinam, in fertur ex praemissis : siquidem liberum quo est lapsis offensionis adversariorum; arbitrium licet non fuerit extincjum per subjunxit sacra Synodus veram illius, et peccatum, est tamen destitutum illis viri­ aliorum similium testimoniorum intelli- bus, quas in sua integritate possidebat, gentiam, semper primatum deferendo gra­ atque ideo plures actus naturales elicere tia dicens : Unde in sacris litteris cum dici­ posset integrum, quos tamen lapsum, et tur : Convertimini ad me, et ego convertar inlirmum nequit exercere, ut constat a si­ ad vos, libertatis nostra admonemur. Cum mili, hominis sani, et aegroti, cui licet respondemus : Converte nos Domine ad te, natura sit eadem , vires tamen sunt diel convertemur, Dei nos gratia præveniri versæ, nec omnia ad quæ valet homo sa­ confitemur. Non possumus vero gratia prae­ nus, valet etiam infirmus. Idque præcipue veniri, si prius conversio a nobis incipiat tenet in operibus perfectioribus, et ex sua ex viribus propriis, ut liquet, et manifeste specie nimis arduis. Cum ergo actus dilec­ attestantur verba supra allegata ex oppo­ tionis, et contritionis sint ex sua specie sita sententia; quandoquidem gratia su­ omnium perfectissimi, et consequenter dif­ pervenit conversioni naturali, eique se ficillimi, quos intra naturæ ordinem sit inserit, acuendo, et elevando, quod ex li­ reperire ; consequens est adscribi nec bero arbitrio supponebatur naturale, et posse, nec debere libero arbitrio lapso, ineptum ad adeptionem gratiæ. Quare ne­ et infirmo, nisi simul easiem illi tribua­ cessario asserere oportet, si standum sit mus vires, cum libero arbitrio sano, et scripturae, Patribus, et Conciliis, prædic­ integro; quod vera Theologia non permit­ tum actum esse supernaturalem, et pro­ tit, nec patitur Conciliorum et SS. Pa­ prium effectum gratiæ prævenientis an­ trum doctrina. Quare in omni vera sen­ tequam liberum arbitrium in ipsummet tentia ad eorum actuum elicientiam post erumpat, aut erumpere possit ex propriis lapsum requiritur gratia, vel, ut plures viribus. Nec oppositum docet lumen natu­ volunt, ut principium efficiens : vel, ut rale, aut moralis Philosophia, ut obtruditur alii autumant, ut principium expediens ab arguente. potentiam ab obice peccati. Quam viam Porro emolumentum, quo'd inde sumiut probabiliorem supra indicavimus, et ja/oi mus, non est aliquod temporale lucrum, uberrime prosecuti sumus locis ibi alle­ sed ipsa veritatis assertio, ex qua habemus gatis ex tract, de Gratia. Unde juxta hanc toeatjr voluntatem non esse supra gratiam ; sed sententiam distinguenda est illa propo­ illi subditam, ac pedissequam; justitiam- sitio : liberum arbitrium cum solo concursu ' que nostram non ita esse nostram quod generali Dei potest elicere propositum nun­ prius, et immediatius non sit Dei sua li­ quam deinceps absolute peccandi, quod sil bertate nos trahentis, allicientis, excitan­ absolutum et efficax cum spe veniæ. Et qui­ tis, moventis, operantis, et cooperantis ad dem si intelligatur de libero arbitrio sa­ vere diligendum, poenitendum, et nos in nato, et expedito per gratiam, concedenda pristinum statum a quo excidimus pec­ est : negari vero debet, si non præsuppocando, reducendum. Ex quo ingens aliud natur in subjecto gratia; quoniam stante emolumentum consurgit, nimirum humili­ peccato, sicut non potest ab illo se extri­ tatis, et orationis, quarum prima nihil care per proprias vires : ita nec in illius : esse nostrum, nisi peccatum, agnoscimus; perfectam detestationem erumpere, nec in secunda vero omnia referimus in Deum, a amorem Dei super omnia, qui debet sup­ quo illa nobis provenire præstolamur. Ex poni, vel importari in ipsa contritione. ! opposito vero sequitur elatio, et superbia, Juxta vero aliam sententiam satis proba­ quibus gloriari potest liberum arbitrium bilem, et gravium discipulorum D. Thomæ, in se ipso, et non in Deo, contra illud neganda est absolute illa propositio ob as­ iW· Apostoli 2 Corinth. 10 : Fratres qui glo- signatam rationem. MBBMM H, r v29. Nec refert, si urgeas : homo lapsus absque ulla supernatural! gratia potest ha­ bere hunc actum . Volo Deo in omnibus pla­ cere : sed in hoc actu continetur displi­ centia, et contritio omnium, quæ Deo dis­ plicent : ergo homo lapsus absque ulla gratia supernatural! potest elicere entita­ tem. et substantiam contritionis. Major videtur probari ex eo : quia in prædicto actu non apparet major difficultas, quam in isto : volo honeste vivere; siquidem qui honeste, hoc est in omnibus praeferendo bonum honestum, vitam duceret, abs du­ bio in omnibus Deo placeret : sed ad hunc actum sufficit inclinatio ipsa voluntatis in bonum honestum, seu quod idem est, rationi consonum : ergo etiam a i primum erit sufficiens ipsamet voluntas. Minor etiam videtur constare : quia non stat velle Deo in omnibus absolute placere, quin simul displiceant cuncta ilîa, quæ huic inclinationi adversantur, et Deo exosa sunt, in quo stat contritionis substantia. I Solutio· Non inquam, refert hæc objectio ; quo­ niam si in sensu ab objiciente intento prædictos actus accipiaturl, ut multum probans refellenda est : simili enim argu­ mento quis probare posset, imo omnino eodem omnia praecepta, sive naturalia, sive supernaturalia adimpleri posse ex viribus naturæ, omnia et singula peccata adhuc levia vitari, et de hoc firmum propositum, imo et votum elici ; siquidem omnia con­ tinetur sub illo actu : volo in omnibus Deo placere, et, volo in omnibus honeste vivere. Quod tamen est falsum, et a nemine ad- I mittendum. Respondetur ergo ex doctrina ' D.Ttiom. D. Thomæ 1, 2, q. 94, art. 3 de actibus i virtutis posse loqui dupliciter : vel secun- ■ dum rationem communissimam actus vir­ tuosi, quin ex vi hujus descendatur in particulari ad aliquam virtutis speciem, naturalem, vel supematuraiem·, vel in quantum sunt hujus speciei, puta justitia?, et non alterius, nimirum temperantiæ. Ad illos sub prima acceptione, sufficit ipsamet inclinatio voluntatis ad bonum rationis secundum se, et hoc pacto sunt de lege naturali. Quoniam ad legem naturalem per­ linet omne illud, ad quod homo inclinatur secundum suam naturam. Inclinatur autem unumquodque naturaliter ad operationem sibi convenientem secundum suam formam, sicut ignis ad calefaciendum. Unde cum anima rationalis sit propria forma hominis, naturalis inclinatio inesl quilibet homini ad hoc quod agat secundum rationem. Si vero Replia. I accipiantur sub alia consideratione magis speciali, prout sic non reperitur ad illos naturalis inclinatio ; sed desideratur supe! raddita virtus, vel naturalis, vel supernaturalis juxta qualitatem materiæ, et motivi illam attingentis, . S Si actus ille sumatur priori modo gene­ ralissime, et nullam speciem, nec natura­ lem nec supematuraiem determinando, aut includendo; concedimus fieri posse ex vi­ ribus naturæ ; hoc enim nihil aliud est, quam velle honeste, et secundum rationem vivere, quod non est supra voluntatis incli­ nationem. et vires, ut statuimus tract. 11, de Bonit. et malitia disp. 4, dub. 2, § 2, et sequentibus. Et in hoc sensu etiam con­ cedimus displicentiam omnium, quæ prædicto actui adversentur, quæ est displicen­ tia communissima, et sub universalissima ratione accepta In quo et non in alio sensu, credimus locutum fuisse sapientissimum Magistrum Soto ubi supra. Cæterum nec ille actus nec alius similis recte infert amorem absolutum, et efficacem Dei super omnia ; nec similiter contritio­ nem, ut eliciendam viribus naturæ : quo­ niam sicut actus, quo quis desiderat beatitudinem in communi non infert determinate beatitudini desiderium in particulari ; sed cum illo cohæret deviare, et recedere ab illa peccando ; ita similiter cum illo desi­ derio Deo in omnibus placendi, et honesie vivsndi, componitur male vivere, et Deo in particulari displicere. Et ratio est ea­ dem : quia neuter illorum actuum est effi­ cax, sed velleitas quædam, vel ut proprius loquamur, simplex complacentia boni ho­ nesti ut pertinens ad partem speculativam; non vero efficax intentio illius practica : hæc enim non datur nisi quando intenditur determinate ultimus finis, ut assequendus per media determinata. Unde sicut stat complacentia boni absolute, quia nemo respiciens ad malum operatur, et displicen­ tia similiter mali : quin liberum arbitrium sit potens absolute ex propriis viribus ad prosequendum quodlibet bonum particu­ lare. sed necessariæ sunt virtutes tam na­ turales, quam supernaturales : ita bene componitur simplex mali displicentia spe­ culativa, quæ committetur simplicem, et speculativam complacentiam boni, cum hoc quod est non posse ex propria virtute elicere contritionem ob specialem difficul­ tatem in ilia repertam, vi cujus postulat specialem Pœnitentiæ virtutem, sine qua non sit vera contritio, sicut non est actus Charitatis DISP. IV DUB. III. Charitatis sine vera virtute Charitatis. Quare sicut odium ortum cx Charitate circa peccata ut opposita bono divino in seipso, nec aufert necessitatem ulterioris, et specialioris pœnitentiæ, nec infert hanc a Charitate proficisci tamquam a principio proximo : ita actus ille placendi Deo, esto sit ex viribus naturæ, ut permittit, et ul­ tronee fatetur solutio, non infert ab eo· deminet principio oriri posse contritio­ nem : hæc enim non importat utcumque odium peccati, sed addit motivum pro illo satisfaciendi, et illius offensam compen­ sandi media subjectione omnium virium ad Deum; quod non est in facultate vo­ luntatis non redactæ ad sanitatem per gratiam. Fhei Ad objectionis ergo formam concessa ^majori in sensu explicato, neganda est mi­ nor quoad secundam partem ; quia licet exilio actu absque ulla difficultate oriatur simplex, et quasi speculativa mali disI plicentia; non tamen hæc pervenit ad ra­ tionem contritionis ob assignatam ratio­ nem disparitatis. Et ad minoris probationem constat non quamlibet displicentiam pecί cati coincidere cum substantia contritionis. Præterquam quod si contritio est, et de­ bet esse supernaturalis, ut manet osten' sum, et prædictus actus obtruditur ut na­ turalis, alioqui extra rem reduceretur ; planissimum est, nec coincidere cum con1 tritione, nec ab eodem proximo principio j provenire posse. s 130. Quod si malueris aliter objectioni I ‘‘ occurrere, dic illum actum non esse na» turalem, nec proinde libero arbitrio deί ferendum nisi sub auxilio gratiæ, a qua I elevetur pro ejus elicientia. Illius vero principium proximum erit vel auxilium supernaturale, ut aliqui probabiliter vo­ lunt, vel ipsum habitum spei supernatuη ralis, quæ remanet in peccatore, ut haud 'ΐΓί3·obscure colligitur ex D. Thoma 1, 2, q. 86, art. 3, ubi docet, quod in ordine ad ta, quæ supra naturam sunt, ad nihil ho­ rum sufficit natura potentiæ : et ideo oportet ftri superadditionem habitus supernaturalis. Ita in solutione ad 1, sed in corpore ar­ ticuli statuerat, quod in ordine ad motum i intentionis, secundum quem voluntas orjj dinatur in finem, sicut in id, quod est pos­ it sibile consequi, datur spes. Qui ergo in II prædicto actu apprehenderit veram inten·! tionem recte vivendi secundum Deum, ]■ quo pacto addit supra complacentiam ; re­ currere necesse habet ad influxum superSalmant. Curs, theolog. tom. XIX. I 321 naturalem hujus virtutis pro hujus, et similium actuum elicientia; quandoquidem nullus eorum ita universalis et perfectus continetur intra sphæram liberi arbitrii gratia destituti. Sed hac via negato ante­ cedenti objectionis, non erit facile proba­ tionem legitimam dare. Et retorquebitur objectio contra illa utentem : quia si ille actus, cum ita perfectus, ac contritio non sit, nequit elici a libero arbitrio absque gratia aliqua supernatural!, multo minus contritio illa. Quam solutionem indicavi­ mus loco supra citato de Bonitate, et ma­ litia num. 29 ad finem. 131. Quarto arguitur. Quia non minus Ardifficile est assentiri mysterio Trinitatis, ?Dm·4· Incarnationis, et cæteris revelatis, quæ transcendunt lumen naturale, quam in ob­ jectorum allicientium, et occasionum ab­ sentia apud se statuere numquam deinceps lethaliter peccare : sed illud primum po­ test homo quoad actus substantiam absque gratia; non quidem assensu Christiano, et proprio fidei supernaturalis ; sed assensu mere naturali : ergo similiter poterit se­ cundum eo fine ut assequatur felicitatem æternam, et poenas inferni effugiat; utpote quod est maxime consentaneum rationali naturæ, ac lumini rationis, quibus insitum est fugere malum, et appetere bonum. Hoc argumentum clarius manifestat, Dispeiiquod supra indicavimus in hac prætendi lor· sententia, nimirum omnes illos actus, quos supernaturales, et ad salutem condu­ centes statuunt Concilia, et Patres, quoad substantiam et entitatem, absque ulla ex hoc capite distinctione a natura elici cum solo concursu generali Dei. Unde solum illis superest, ut conducant ad salutem, ille respectus, seu modus, aut quod in illa sententia est verius denominatio supernaluralitatis, qua subinde posita, nihil illis entitatis, aut substantiæ superaddere ne­ cesse est. Quam tamen falsum hoc fun­ damentum sit, constat ex dictis tract. 14, de necessitate gratiæ disp. 3, dub. 3, ubi principium assumptum in hoc argumento convulsimus et § 4 statuimus non esse possibilem actum entitative naturalem, qui attingere valeat objectum formale nostne fidei : hoc enim nihil aliud esset, nisi vel necessitatem fidei supernaturalis negare, quandoquidem inanis foret recursus ad auxilia supernaturalia, et habitum infusum fidei ad credendum, si credi quoad subs­ tantiam possent mysteria divina ex viribus naturæ ; vel saltem assensum fidei chris' 21 Dii, POENITENTIA tianæ initium ox nohis sumere, et non ex hia priBventus homo çlicit, et assensum Deo; siquidem prius intellectus assentiret naturalem fidei, licet non ex fide, et actum ex motivo naturali, et deinceps Deus illi similiter sperandi, quamvis non ab ipsa assensui suffragaretur, ut ipsum eveheret spe Theologica ; idemque da omnibus alii» ad ordinem supernaturalem, contra illud | actibus supernaturalibus autumat, quos in Aposto­ Apostoli supra relati : Non guiu idonei sw- substantia non distinguit ab actibus natu­ lus. cogitare aliquid ex nobis, quasi ex ralibus, Quod quidem satia manifestant nobis; sed sufficientia nostra ex Deo est. illa ipsius verba ; Etiam si sermo wit de ι&, D. AuSuper qurn ita D. Augustinus supra edam ! viro catholico, qui in eo esset tclhali peccato, gust. allegatus ; Attendant hic, et verba ista per- I qpa neque fidei, nec spei adversaretur, dt pendant, qui putani ex nobis esse fidei ac­ quo icrmo est in ratione proxime confecta. ceptum, et ex Deo esse fidei supplementum. Quare loqui debet de notitia supernaturali Quis enim non rideat prius esse cogitarf, fidei, et spe itidem supernaturali. Nos au­ quam credere? Nullus quippe credit aliquid, tem in prædicto loco sermonem habuimus nisi prius cogitaverit esse credendum. Si de revelatione puro naturali lacta a Deo ergo non sumus sufficientes cogitare aliquid, | Authors naturte; cui diximus, et modo quasi ex nobismelipsis, sed sufficientia nostra affirmamus, præstari debere in credendo ex J)eo est ; profecto «on sumus idonei assensum naturalem naturaliter infallibi­ credere aliquid quasi ex nobisniulipsis, quod lem. Semel, namque dato Deum ut Aqsine cogitatione non possumus, sed suffi­ ifiorem natqralem de seipso aliquid ad ex cientia nostra, qua credere incipiamus, ep tra reveRuse ; flagiüum foret debitam fidem illius dictis denegare; cum sub hac adhuc Deo est. Quod adeo verum est, ut ad praestandum ratione nec fallere, nec falli possit, et con­ assensum revelatis a Deo, nop sufficere sequenter nulla esset ratio non assentiendi lumen ex parte intellectus, fateatur melior veritati ah ipso propositæ, Ex hoc autem Theologorum pars ; sed amplius desiderari nec apparenter potest desumi inconsequepex parte voluntatis piam affectionem ad tiæ scrupulus, quandoquidem tam assen­ res divinas; et ea suppletur eviientia ob­ sus, quam ejus formale objectum conti­ jecti, ut determinet intellectum ad assen- nerentur mira ordinem pure naturalem, liendum ; quocirca loco nuper adducto atque ideo nihil mirum ad neutrum illorum dub, 4, immediato sequenti statuimus ex j desiderari gratiam adhuc in homine lapso. illis et pnecipue ex SS, PP, specialem Nec est eadem ratio de amore naturali gratiam in voluntate, qua pie afficiatur ad Dei super omnia, ad quem illa opus esse credibilia, et moveat intellectum ad pro­ affirmamus, ut patet in ipsa spe superna­ prium actum assentiendi revelatis a Deo turali, quæ componitur çum peccato, quin netor130 Ex hac autem doctrina ibi probata tamen amor Dei super omnia hujus ordinis «|α-Γ dehiscunt vires argumenti, et retorqueri illud non excludat. Et ratio est eadem : meniam. debet in adversarium a contrario sensu, quoniam ulerque amor sive naturalis, sive in quo vere inferunt præmissæ negationem supernaturalis, cum constituat in Deo ra­ poteutim in homine lapso ad contritionem, tionem ultimi finis, nequit cum peccato quin prius præveniatur, et sanetur gratia. aliquo lethah componi; quocirca postulat Sed quia commemorato loco dub. 3, § 3, gratiam ad sui elicieniiam in sensu supra num, 40, concessimus dabilem esse as­ explicato, et fusius locis ibi allegatis ex­ sensum pure naturalem, quo quis credat penso. Assensus vero naturalis, qui tunc Deo ul dicenti, el revelanti, et prædicium casu haberetur non importaret majorem assensum intra suum ordinem esse infalli­ incompossibditatem cum peccato, quam bilem; et ex hac parte, vel doctrinae in­ fides supernaturalis, quæ de facto est, et consequentia, vel paritatis ratio pungere hanc de fide est non excludi alio, quam in­ posset ; oportet neutra illarum offendi ma­ fidelitatis crimine; nec ipsam consequenter nifestare. ulla alia peccala excludere, quin interve­ B Doctrioa Et imprimis ex illa doctrina nullum ac- niat gratia. Assensus itaque contentus in argumento, Q ώ k tradîîa crescit emolumentum huic, quam impuTiBdiQ- gnamus. Siquidem ipsiusmel Author in- ex una parte dicitur naturalis, ex alia vero lur* genue fatetur se loqui de homine lapso versatur circa ubjecta formaliter superna- MoIujl ilk habente fidem, et spem, ex quarum prima turalia, qualia sunt omnia mysteria illa ibi assai recensita ; et hæc viribus naturæ attingi $5$ , habet notitiam mysteriorum fidei, et ex secunda fiduciam consequendi veniam. Et assensu firmo, et infallibili prorsus implicatonum DISP. IV, DUD. Ul. ?'j* torium est; siquidem nullus actus, nullavo " ’ potentia queit ferri supra sphæram suai activitatis, et virtutis; et hac ratione im­ plicat potentiam naturalem posse absque gratia elevante producere actum entitative supernaturalem, vel rem corpoream propriis viribus erumpere in actum pure spiritua’**’· lem. Rursus : omnis actus mutuatur speçiem ab objecto formali primario, ut in­ ductive posset ostendi; quocirca actum naturalem, naturale, et supernaturalem supernaturale objectum sibi vindicare neçesse est. Cum ergo prædicta objecta nobis fide revelata, sint ordinis supernaturalis, Ut vel ipsiusmet argumenti Author ultro­ neus fatetur, manifeste convincitur neuti­ quam posse terminare actum entitative, Qt quoad substantiam naturalem, ut loco citato latius prosecuti sumus, et melior, ac major Theologorum consensus affirmat. Quare nullo modo admittendum est illud principium, quantumvis ut indubium ab objiciente proponatur. 1550 133, Sed age, et illud ad formam obite ;,hi-jectionis admittamus, quid inde? nam vit in ea proponitur, non minus difficile unum, Çï'rf jepj- quam alterum obtenditur; cum tamen e IIL contra res se habeat ; quia difficilior est contritio homini lapso, quam firmus assen­ sus adhuc quoad entitatem sive naturalis, sive supernaturalis ; atque ideo licet ex hoc capite secundus admitteretur, per for­ malem consequentiam neutiquam inferre­ tur primus. Unde neganda iterum est Priai Major argumenti. Ratio disparitatis est fopriΐ'Γ manifesta : tum quia licet utraque potentia *»· fuerit vulnerata per peccatum, majus ta­ men vulnus inflictum est voluntati, quam intellectui, subindeque debilior illa, quam iste remansit. Si autem infirmior? non ergo ad omnia, ad quæ intellectus potest debilitatus, potest et voluntas infirma; atque ideo ex terminis non arguitur for­ maliter æqualitas virium. Tum etiam ex proxime dictis : quoniam assensus circa mysteria fidei, sive naturalis, sive super­ naturalis ordinis ille fuerit, potest esse in­ formis, et peccato præsens; contritio vero cum semper importet esse ultimam dispo­ sitionem ad amicitiam cum Deo, semper comitatur gratiam : in quocumque enim ordine fit vera contritio, est etiam vera Dei amicitia; et consequenter non est tam facile elicere contritionem homini lapso, quam est assentiri per fidem vel na­ turalem, vel supernaturalem mysteriis a Deo revelatis, Cujus adhuc ulterior ratio est vel ipsa Aitera ­ experientia contestata, nam licet fides ai· dispari tés. mul sit practice, et speculativa ; ejus tamen primarium, et immediatius munus est cap­ tivare intellectum in obsequium Jesu Christi quoad rationem cognoscendi spe­ culativam; et ex consequenti descendere ad praxim. Unde reperies non paucos alte, et sublimiter sentientes de rebus fidei, iliisque omnino firmum assensum præbentes ; qui tamen appetitum a peccati ille­ cebris cohibere non possunt, eo quod cum appetitus feratur ad res, et hæ fortius moveant in se ipsis, quam ut apprehensae, et cognitae, difficilius se expedit homo a peccato, et in Deum convertitur, quam ei credendo assentiatur, Conversio enim pertinet ad praxim, et assensus ad specu­ lationem ; et difficilius est absolute bene operari, quam bene intelligere, et in rei notitiam devenire. Quare adhuc admisso hominem posse ex viribus propriis Deo ut supernaturalia mysteria revelanti assensum fidei quoad entitatem præbere ; neutiquam ex vi argumenti deducitur ex eisdem viri­ bus posse habere contritionem. 134. Tandem arguitur. Quoniam expe­ Ultimum argu­ rientia compertum est non semel plures ad mentum. confessionem accedere, retento circa unum pravo affectu, cum animo firmo vitandi alia peccata lethalia ; sed propositum vi­ tandi omnia peccata præter unum non est elicitum ex speciali auxilio Dei : ergo ad firmum propositum cavendi omnia non requiritur influxus specialis. Majoris nulla alia probatio affertur, quam experient;a indubie supposita. Minor inde suaderi vi­ detur : quia propositum quod non est in­ tegrum, et universale omnium peccatorum cavendorum non oritur specialiter a Deo, oui nullum grave delictum placet. Jam Consequentia probatur : tum quia non apparet ratio, quare illud unum peccatum non possit detestari, et odio haberi ex eo­ dem prorsus motivo, ac cætera alia detes­ tata sunt. Tum etiam (et est ratio præcedentis probationis) quoniam illud unum supra alia non addit specialem difficulta­ tem ; vel si quam importat, non est tanta ut sibi specialiter vindicet exigentiam auxilii præ aliis : ergo vel de nullo tenen­ dum est posse inveniri propositum naturale, ut vitetur, contra experientiam vel abso­ lute docendum est non esse supra naturam propositum vitandi omnia, exclusa gratia. Ad hoc argumentum, si sola ipsius SoiVjtQrt forma consideretur, posset quis Majorem, ]■- ir & ·! & ’1 1 ' ta .■· :·-·/■ •V Λi 3? 4 DE PŒNITENTIA. et Minorera admittere, et negare Cense quentiam ut non formalem; non enim valet ex terminis : Homo potest hoc, et illud di­ visive absque gratia, ergo et omnia; quo­ niam arguitur ab una determinata, a i co­ pulativam, seu totum copulatum, qui est fallax arguendi modus : nullum enim præ­ ceptum naturale est, quod homo non pos­ sit servare absque gratia ; cum tamen ipsa necessaria sit ad omnia collective adim­ plenda. Similiter potest homo vitare quod­ libet peccatum veniale absque gratia sanc­ tificante : ei tamen impossibile est omnia collective cavere absque specialissima gra­ tia, nulli alteri forsan concessa creaturae, quam beatissimæ À’irgini saltem in omni materia, ut statuimus tract, de necessitate gratiæ. Et esto homo absque speciali gra­ tia posset vincere hanc, vel illam gravem tentationem, non inde posset inferri om­ nium victoria absque singularissima Dei protectione, et specialissimo auxilio ; si quidem ut ipsi termini significant, major desideratur virtus, et efficacia ad plures subigendas tentationes absque interrup­ tione, pluraque continuo observanda præ­ cepta, quam ad unum, vel aliud divisive, et secundum se acceptum. Nam ad primum requiritur virtus robusta, et perfecta imo | sublimior ad conditionem naturæ fragilis, j et defectibilis, ac defectibiliter operantis : ad secundum vero sufficit proportio cum hoc vel illo actu particulari, quam stare posse licet desit ad omnium actuum collec­ tionem, ipsa experientia testatur, quam nisi cæcus non ibit inficias. Dnde ex eo quod liberum arbitrium hominis lapsi cum solo concursu generali posset dolere per attritionem naturalem de aliquibus pecca­ tis; per formalem consequentiam non infertur posse sub eisdem tantummodo . viribus dolere de omnibus. Et ratio est eadem utrobique, ut consideranti constabit; quin obsit utraque Consequenti® probatio, ob ailatas instantias, in quibus apparet ea­ rum falsitas. Sed superest, ut percontemur authorem argumenti, de illa sua experientia, quam obtrudit : An qui ita accedit attritus de omnibus culpis gravibus praeter unam, cui manet affectus, vel ideo accedat indisposi­ tus, quia ipsum non pœnitet illomet dolore de Illa, sicut de aliis ? vel ideo quia ille dolor etiam si esset de omnibus, non est sufficiens adhuc cum sacramento ad nan­ ciscendam gratiam, et consequendam ve­ niam? Primum non potest defendi, utpote I expresse damnatum ab Innocentio XI. anno b*. 1679, die 2 Martii speciali decreto; ubi u inter sexaginta quinque propositiones cen­ sura inustas, quinquagesima septima est hujusmodi : probabile est sufficere attritio! nem naturalem modo honestam : non ergo probabiliter potest asseri hominem ideo indispositum accedere ad consequendam gratiam cum Sacramento, eo quod ipsum attritione naturali do omnibus non poeniteat, quia esto omnium pœniteret, adhuc indispositus accederet. Si autem affirmetur secundum, ut vere affirmari debet ; nihil inde contra nos, quia ex possibilitate attritionis pure naturalis neutiquam infertur possibilitas contritio­ nis, de qua est potior difficultas, ut constat ex supra dictis in hoc dubio ex D. Thoma, et amplius constabit ex infra dicendis suo proprio loco de contritione, et attritione in particulari. 135. Hac adhibita responsione ex parte üeraformæ ad præmissas ex parte materiæ res· pondemus negando Minorem, quæ falsa ' se. est, et contra D. Thomam infra q. 86, art. Dits· 3 ad 1. ubi docet oppositum inquiens:dd primum ergo dicendum, quod illud verbum Gregorii non est intelligendum quantum ad remissionem culpæ, sed quantum ad cessa­ tionem ab actu : quia interdum ille, qui plura peccata consuevit committere, deseril unum, non tamen aliud ; quod quidem fil auxilio divino, quod tamen non pertingit us­ que ad remissionem culpæ. Ex quibus cons­ tat, tum quod licet homini non remittatur unum peccatum sine alio; conceditur ta­ men auxilium gratiæ, ut atteratur aliquoties de uno, quin attritionem habeat de alio. Tum etiam minime inferri attritionem esse naturalem, quia non versetur circa omnia peccata, sed circa aliqua; siquidem ali­ quando dispensatur auxilium singulare gratiæ ad aliqua, et non ad omnia. Unde licet experientia contenta in Majori sit vera ; non tamen descendit ad Minorem, in qua fallit, siquidem nulla potest expe­ rientia constare, quis actus, quæve attritio sit naturalis, vel supernaturalis? stat ergo attritionem esse supernaturalem, quæ ta­ men non se porrigat ad omnia peccata, sed dumtaxat ad aliqua manente pravo effectu circa alia. Cujus radicem si quæras, duplex ea est. Rüij Prima desumitur ex ipsa attritionis na­ SoLatijns. tura, quia cum sit actus imperfectus ex sua specie, non ex se postulat omnimodam perfectionem, ex parte influxus agentis, sed j a DI8P. IV, DUB. III. sed quandoque magis, quandoque minus, I eo quod gratia non destruit, sed perficit I naturam, eique ut in plurimum se accom­ modat in modo agendi. Porro natura semI per tendit de imperfecto ad perfectum, eamque imitando gratia prius incipit a ti­ more servili, et fide informi, et sic deinceps ut constat ex Concilio Tridentino Tg. sess. 6, cap. 6, et D. Thoma 1,2, q. 113, fIka,ubi justificationis ordinem descripsit, et nos latius expendimus ex ipso tract, de justificatione disp. 3, dub. 5, g4. Ex quo principio habemus, quod sicut in natura­ libus Deus non quolibet influxu causât ultimam, ac perfectam dispositionem ad animam v. g. rationalem, sed gradatim, et paulisper se gerit influendo; haud dis­ similiter non dispensat uniformiter auxilia gratiæ ad attritionem ; adque ideo non semper contra omnia peccata, sed ali­ quando in plura, aliquando in omnia, juxta praescriptum suæ inscrutabilis providen­ ti®, et cooperationem liberi arbitrii, non quidem naturalem ; sed pedissequam, et subordinatam ipsi gratiæ, utpotequæ sem­ per debet supponi ut præveniens, vocans, et excitans hominem ad attritionem su­ pernaturalem. Quod ergo homo unum pec­ catum deserat per attritionem, non deserto alio, potest esse, et revera est, eflectus divinæ gratiæ, et male revocatur ab ar­ guente in facultatem naturalem liberi ar­ bitrii independenter ab illa. Quod adhuc fiet magis perspicuum ex secunda ratione, DTi-π. quam tradit D. Thomas 1,2, q. 72, art. 1 et in hac 3 p. q. 86, art. 3 ad 3 et est hujusmodi. 136. Quoniam peccata gravia duo im­ portant principalius, et aversionem a Deo ut ab ultimo fine, ex quo capite irrogant injuriam, et offensam Deo, quem postpo­ nunt creaturæ, et conversionem ad bonum commutabile rationi dissonum, quod tam multiplex est, quam sint bona creata sen­ sibiliter allicientia ad delectationem rectæ rationi adversam. Quare omnibus illis est communis ratio aversionis, et oftensæ, at­ que ipeo connectuntur in ratione remissi­ bilium, ita ut unum sine alio remitti non possit. Cum tamen satis inter se differant ex parte conversionis ad bona particularia, a quibus sumi debet species peccati, ut­ puta quod sit furti, et non sacrilegii. Et ex hac parte non important connexionem, sed potest unum absque alio detestari ma­ gis, aut minus, juxta majorem, vel mino­ rem dissonantiam cum ratione. Verba 325 D. Thomæ loco allegato ex 3 parte sunt : D.Thom. Ad tertium dicendum, quod peccata quamvis non sint connexa quantum ad conversio­ nem ad Ionum commutabile ; sunt tamen connexa quantum ad aversionem a bono incommutabili, in qua conveniunt omnia peccata mortalia, et ex hac parte habent rationem offenste, quam oportet tolli per pœnitentiam. In quo discursu supponit S. Doctor quod jam tradiderat loco ex 1, 2 relato, ubi ita scripserat · Aliter se habet intentio agentis secundum virtutem ad se­ quendum rationem, el aliter intentio pec­ cantis ad divertendum a ratione. Cujuslibel enim agentis secundum virtutem intentio est, ul ipsius rationis regulam sequatur : et, ideo omnium virtutum intentio in idem tendit : el proplcr hoc omnes virtutes habent connexionem ad invicem in reda ratione agibilium, quod est prudentia sicul supra dictum est. Sed intentio peccantis non est ad hoc, quod recedat ab eo, quod est secundum rationem ; sed potius quod lendal in aliquod bonum appetibile, a quo speciem sortitur. Hujusmodi autem bona, in qua tendit inten­ tio peccantis a ratione recedens, sunt di­ versa, nullam connexionem habentia ad in­ vicem; imo etiam interdum sunt contraria. Unde manifeste liquet, cur non sit dare veram contritionem, quæ ita sit de uno, et non sit de omnibus aliis vel formaliter, vel virtualiter : est tamen dare veram at­ tritionem supernaturalem, quæ ita hæc vel illa detestetur peccata, ut tamfformaliter, quam virtualiter alia non attingat. Quo occurritur tacitæ objectioni. 137. Ratio discriminis sumitur ex hac Discridoctrina Angeli Præceptoris ; quoniam men· contritio directe, et formaliter tendit ad compensandam offensam divinam, qua of­ fensa Dei, quæ est indivisibilis ratio, in qua omnia peccata sunt connexa : atque ideo vel tota ratio offensæ, vel nihil illius debet auferri per contritionem ; et conse­ quenter vel omnia, vel nullum peccatum est remissibile media contritione : nec si­ militer contritio potest ita unius offensam attingere, quin vel formaliter, vel virtua­ liter ad alias oflensæ rationes excludendas se porrigat. Et constat a simili revelatio­ nis divinæ, cujus infallibili assensu negato circa unum articulum, nequit remanere fides Christiana circa alios, ut accidit in hæreticis. Motivum autem attritionis non est offensa divina, sed aliquid demissius, nec etiam est indivisibile, sed vel per pœ-^ nas inferni, quas fides docet esse multi- Dlftp. IV, DÉ PŒNITENTIA. Ulnft jûre nmahdandué vehit Petrus Oxoinensis, de quo supra, qui efficaciam remittendi peccata, quam Ecclesia agnosU!· cit, et semper cognovit in hoc Sacra­ mento, non alicui ipsius institutioni de­ tulit, sed ex jure naturali, et propria virtute provenire docere fuit ausus in sequenti propositione : Sacramentum pœnitentiæ quantum nd collationem gratiæ Sacramen­ tum naturæ est, non alicujus institutionis veleris tel novi testamenti. Quæ est nona in ordino inter alias ex ipso ab Ecclesia digna censura inustas, ut locis citatis retulimus, easqüe omnes abjurare compulsus est, ut refertur in summa Conciliorum inter de­ creta Sixti IV. Quo supposito deveniamus ad Authorom immediatum, et tempus ins­ titutionis Poenitentiæ, in nuo non est mo­ menti difficultas inter Catholicos post de­ cisionem Tridehtiham. pitws communi, quam In particulari. Quod utinam immatura morte non prævêûtus consummasset ! Ex duobus autem, quæ tiiu-B^H lus præscribit, sumendum est exordium **· ab authore, a quo descendemus ad tempus institutionis. In uno vero, et allero sup­ poni vidotur hujus Sacramenti institutio; alioqui enim inutiliter quaereretur tempus institutionis, nec magis idonee author ins­ tituens investigaretur. Et ultra communem omnibus aliis Sacramentis, in Pœnitentia est specialis ratio, quaro illius institutio supponi debeat, nam ut inquit Angelicus d.tuz. Doctor in 4, dist. 22, q. 2, art. 4 : Sacra­ mentum Panitentix consistit in determinato modo agendi panileniiam, qui quidem mo­ dus non est similiter apud omnes, nec in omni tempore : et ideo obligatio ad illum modum est ex aliqua institutione. El propter hoc Sacramentum panilenliæ institutionem habet. ’ B 139. Nec contra obest, quod eâ, quæ 0i.«sunt de jure naturali, non indigent insti- fc· Atdhor hujus Sacramenti Christus asseritur. tutione. si quidem ipsam legem naturalem comitantur : sed de jure naturali est, quod ■ tolas UO. Dicendum est Christum DominUm quemlibet pœniteat de peccatis a se com­ ^jD’ immediate instituisse Pœnitentiæ sacramissis : ergo pœnitere de culpis non habet liiiiti- mentum. Hanc conclusionem ut fide sancaliam institutionem, quam ipsam legem lr’ tam amplectuntur Theologi Catholici, naturalem homini insitam. DUBIUM IV. Ktai quotqüot post Concilium Tridentinum Eo vel maxime : quia pœnitentiæ virtus sôripsere, quod quidem eam definivit Quonam tempore fuerit institutum Pœni­ non habet institutionem, sicut nec aliæ sess. 14. canone 1, Sub anathemate dam­ tentiæ Sacramentum? Et quis ejus Au­ virtutes adhuc supernaturales : sed Sacra­ nans oppositam per hæc verba i Si quis mentum Pœnitentiæ idem est cum virtute thor ? dixerit in Ecclesia Catholica Poenitentiam Pœnitentiæ : ergo Sacramentum Pœnitenιίόη esse tere, el proprie Sacramentum pro liæ non habet institutionem. I 138. Supposita existentia hujus Sacra­ fidelibus, quoties post Baptismum in peccala menti, quam stabilimus contra hæreticos Non inquam, obest, si ita objicias. Nam labuntur, ipsi Deo reconciliandis, a Christo in prima hujus tractatus disputatione, ad primum respondet ibi S. Doctor : Quod bomino nostro institutum, anathema sil, ejusque quidditate tam ex parte formæ in lex naturalis dictat homini, quod sit pani- ' ' ‘ Si autein Ecclesia vel alius a Christo Do­ communi explicata, in quo secundam, et lendum (ut constat ex dictis dub. 2 hujus > mino ipsum immediate, et per se ipsum tertiam disputationem insumpsimus ; ad disp.). sed modus talis agendi pamitentiam, instituisset, non vero ipsemet Christus, hujus complementum, in qua de necessi­ qui observatur in Sacramento Pœnitentiæ, ■ non vere, et absolute diceretur illius ins­ tate, et institutione illius sermonem habe­ non est ex legis naturalis dictamine, sed ex titutor, née sub anathemate damnaretur, mus, oportet examinare tempus institutio­ institutione. Confirmationi occurrit Pre­ qui assereret Christum Dominum non esse nis, et quisnam* illius fuerit Author? ceptor Angelicus inquiens : quod Perni­ illius immediatum Aulhorem, ut constat Quibus expletis, quæ ad hoc Sacramentum tentia est virtus quantum ad hoc, quod est a simili aliquorum sacramentalium, aut in communi pertinere videbantur, eluci- de dictamine legis naturalis (quia nimirum rituum ab Ecclesia conditorum, quorum data manebunt. Et hinc obiter apparet est de dictamine legis naturalis, quod sit non Christus, sed Ecclesia dicitur Author; rectissima procedendi methodus ab An­ virtus Pœnitentiæ, quin ex vi hujus deter­ licet hæc non propria, sed ab ipso emengelico Præceptore observata, dum per ar­ minetur, quod4talis virtus sif in se natura­ dicata potestate, ea et alia condiderit, ac ticulorum seriem hactenus decursam ab lis), et ideo non habet institutionem, in ' instituerit. Quocirca sess. 21, cap, 2, do­ existentia Sacramenti ad ejus quidditatem quantum est virtus ; sed quantum ad mo­ cet ipsummet Concilium esse in Ecclesia in generali, et ab hac ad ejus necessitatem, dum determinatum, ex quo habet quod sil potestatem mutandi ritus exerceri solitos et institutionem, recto ordine processit, Sacramentum, el utcumque in una panij ; circa sacramenta, pro rerum, temporum, et non intermisso filo usque ad finem tentia invenitur, el ideo eadem panilentia et locorum varietate, immutata, et illæsa tractatum perduxit, acturus deinceps de est Sacramentum, el virtus, et quantum ad ■ eorum substantia. Et ideo licet aliquando I *Pœnitentia sub ratione virtutis, ac post- aliquid de jure naturali, el quantum ad alifuerit in usu communio sub utraque specie modum de partibus Pœnitentiæ tam in quid ex institutione. 1 Hinc plices, vèl per turpitudinem, et fœdltatem ipsius peccati, quas etiam constat esse di­ versas, juxta majorem, vol minorem oppo­ sitionem cum nobiliori, aut ignobiliori virtute, ac tandem penes dissonantia cum recta ratione supernaturali, quæ etiam pa­ titur suam latitudinem, sicut eam conti­ nent bona particularia, in quæ tendit in­ tentio peccantis, ut dicebat D. Thomas. Non ergo necessarium est ad veram, et supernaturalem attritionem, quod omnia peccata simul detestentur, sed potest, et debet salvari vera, et supernaturalis attri­ tio, in qua, et cum qua unum, et non aliud deseratur, ut in primo testimonio statuit S. Doctor. Quare vehementer deMoliu. ceptus est P. Molina, dum inter conficien­ dum hoc ultimum argumentum scripsit neminem oppositum dixisse, videlicet illam attritionem non esse naturalem : nam præD.Thom. ter unum pro mille D. Thomam, prius id asseruerat Magister in 4, dist. 15, deinceps Gratiaa. Gratianus in cap. Placuit, dist. 13, quos Suafez. referl( ct sequam· Suarez in Gomment, illius art. 3, quæstionis 86, hujus 3 p. et debet esse commune inter discipulos Ang. Præceptoris. nun tv. 32? pro laieis, ut attestatur Concilium, eum decursu temporis ob justissimas causas abrogavit, et prohibuit, nihil omnino in­ novans circa essentiam, el substantiam Sa­ cramenti Eucharistia», nec etiam aliorum. Quod argumento efficaci est, a nullo'alio quam a Christo Domino immediate omnia Sacramenta esse instituta ». nam alias, si­ cut erat in potestate alterius a Christo concedere Sacramenta, esset etiam illa pro rerum, et temporum, ac locorum varietate immutare ; quia nullum est fundamentum alterum, vel Ecclesiæ, vel alii concedendi, et aliud negandi; cum potestas innovandi comitetur facultatem instituendi. Cum ergo non sit alia ratio de Pœnitentia, ac de cæteris Sacramentis ; nullum ex Con­ sequenti est fundamentum negandi hoc Sacramentum fuisse a Christo Domino immediate institutum. 141. Deinde probatur hæc veritas ra- Genera­ tione generali desumpta ex D. Thoma supra quæst. 64, art. 3 et 4, quoniam potes- D.Thom. tas instituendi Sacramenta ita est propria Christi, ut nulli alteri fuerit communicata, quamvis absolute communicari poluerit, ut docet S. Doctor prædicto art. 4 ; sed institutio Pœnitentiæ provenit immediate a potestate instituendi Sacramenta i ergo institutio Pœnitentiæ ita est propria Christi immediate, ut nulli alteri de facto con­ veniat. Minor et Consequentia constant. Major vero probatur : quia potestas ins­ tituendi Sacramenta est potestas excellen­ ti®, qua Christus Dominus præ cunctis aliis excelluit, ob intimam conjunctionem personalem cum Deo, in quo est authoritas impertiendi gratiam, et remittendi culpam. Cum autem sola Christi humanitas sit per­ sonaliter conjuncta cum divinitate, in sola Christi humanitate, vel, ut proprius lo­ quamur, in solo Christo ut homine de facto potestas excellentiæ salvatur, atque ideo ipsi soli competit instituere Sacramentum Pœnitentiæ, sicut et cætera alia. Confirmatur, et explicatur : quia nec Coniinn. Ecclesia, nec ejus ministri possunt se ip­ sos instituere, aut de fundamento, cui innituntur, disponere : ut videtur per se notum ; siquidem eo ipso quod Ecclesia, et ejus ministri ab alio habeant esse, de­ bent ex consequenti supponere quod ab alio recipiunt, nec illud de novo instituere valent; alioqui enim seipsos de novo fun­ dare possent, et sibiinet novum esse com­ municare, quod est impossibile. Sed Ec­ clesia fundatur in fide, et Sacramentis. * 32S DE PŒNITENTIA. Ergo sicut non habet fidem a se ipsa, sed a Christo ut capite, ita nec Sacramenta, et consequenter nec novam fidem, imo nec aliquod, nec aliqua Sacramenta instituere potest, sed id referendum est in Christum Dominum immediate. Qui fuit discursus D.Tbom. D. Thomæ in 4, dist. 17. q. 3, art. 1, quæstiunc. 5, ubi inquit : Ministri Ecclesiæ instituuntur in Ecclesia divinitus fundata, et ideo institutio Ecclesiæ præsupponitur ad operationem ministrorum, sicut opus crea­ tionis præsupponilur ad opus naturæ. El quia Ecclesia fundatur in fide, el Sacramentis, ideo ad ministros Ecclesiæ nec novos articu­ los fidei edere, aut editos removere, aut Sa­ cramenta nova instituere, aut instituta removere perlinet. Sed hoc est potestatis ex­ cellentia, quæ soli debetur Christo, qui est Ecclesiæ fundamentum. Ratio 142. Secundo probatur ratione ejusdem specia­ lior. S. Doctoris in præsenti art. 7. Quoniam D.Tooru. Sacramentum Pœnitentiæ conflatur, et constituitur essentialiter ex actibus pœni­ tentis sicut ex materia, et ex legitima ab­ solutione Sacerdotis tamquam ex forma, ut constat ex supradictis. Sed Christus primo instituit, ac determinavit complexum harum partium simul sumptarum : ergo Christus fuit primus hujus Sacramenti ins­ titutor. Major cum Consequentia est nota, et probatur Minor ex parte materiæ : nam licet actus pœnitentis antecedant Christi institutionem; cum ex jure naturali ha­ beatur hominem debere poenitere post lap­ sum; non tamen ex jure naturali habent illi actus quod sint materia proxima, et determinata Sacramenti, subindeque ut obire possent munus materiæ Sacramentalis, opus fuit Christi institutione, et deter­ minatione. Quoad formam vero, et virtu­ tem ipsius clarius adhuc est, non ab alio, quam a Christi institutione habere esse, quandoquidem verba Sacerdotis ex se non sunt alterius efficaciæ, quam si ab alio homine proferrentur : ergo quod hæc verba sint determinata, et sensibiliter si­ gnificent culparum remissionem, sortiri debent ex divina institutione Christi : at­ que ideo modus Sacramentaliter poenitendi non in aliud principium revocandus est, quam in Christi Domini determinationem, et voluntatem. Objec­ 143. Sed contra hanc rationem statim tio. se offert difficultas immediate opposita : nam quod diu antea præcessit Christum, nequit esse ex Christi institutione : sed Sacramentum Pœnitentiæ fuit in veteri I lege, sive naturali, sive scripta, ut initio hujus disputationis ex alibi dictis suppo­ suimus : ergo Sacramentum Pœnitentiæ non primo habuit esse ex Christi institu­ tione. Eo præsertim, nam in lege scripta Cosira. fuit vera confessio peccatorum, de quo ex­ tant plura Sacræ paginæ testimonia, præcipue vero in libr. Levit, ct in Psalterio juxta illud Ps. 31 : Dixi : confitebor adversum py|,», me injustitiam meam Domine, el tu reniisisli impietatem peccati mei. Accedebant insuper ad Sacerdotes, ut mundarentur peccato obnoxii : ergo signum est multo I ante Christi institutionem fuisse verum I Pœnitentiæ Sacramentum, et sic idem quod prius. Λ I Hæc tamen difficultas levis est, et facile'Dito» dispellitur, animadvertendo, quod aliqua ih«mL'i« I Sacramenta fuerint in veteri lege, minime preobesse; quominus Christus Dominus ab­ niss. solute, et simpliciter vere dicatur, et sit 1 Author unicus, et primarius institutor Sa­ cramentorum novæ legis : sicut nec quod fuerit, et sit lex naturalis, non tollit, quod Christus fuerit Author legis gratiæ. Unde sicut quod antea fuerit, vel remedium na­ turæ, vel in lege scripta circuncisio in an­ tidotum peccati originalis, bene cohæret cum hoc, quod Baptismus non alium quam Christum sibi vindicet Authorem; ita similiter de Pœnitentiæ Sacramento asserendum est. Cujus optimam rationem tradidit Angelicus Præceptor in 4, dist. 22, D.Tt:a. quæst. 2, art. 3, quæstiunc. 2, quia quando variatur aliquid, quod est de essentia rei, non esi eadem res numero, unde cum de­ terminatus modus, qui in Ecclesia a perni­ tentibus observatur, sit de essentia hujus Sacramenti, hoc Sacramentum non fuit an­ tequam iste modus pœnitendi esset. El quia iste modus non fuit ante Christi adventum, ideo nec Sacramentum Pœnitentiæ antea fuisse debet dici, quamvis esset aliquid simile etiam ante Christi adventum el aliquis mo­ dus pœnitentiam agendi. j In quo vero ille modus consisteret, ex­ plicat S. Doctor subjungens immediate differentiam pœnitentiæ in lege naturali, et scripta, et ex hac differentia diruitur confirmatio : Nam in lege Moysi erat deter­ minatus modus sed alius, quam modo sit, nimirum ut explicat in hoc articulo 7, solut. ad 2, quantum quidem ad dolorem, ut esset magis in corde, quam in exteriori­ bus signis, secundum illud Joel. 2 : Sein- joêU. dite corda vestra, el non vestimenta vestra ; quantum autem ad remedium doloris quæ· rendant. DISP. IV, DUB. IV. 9 rendum,ut aliquo modo ministris Dei sua peccata confiterentur ad minus in generali, luit. s. Unde Dominus Levitici 5, dicit : Anima quæ peccaverit per ignorantiam, oleret arie­ tem immaculatum, etc., in hoc enim ipso, quod oblationem faciebat aliquis pro peccato suo quodammodo suum peccatum sacerdoti confitebatur. Sed tempore legis naturæ (proD.ThoM. sequitur D. Thomas in 4) non erat aliquis modus determinatus ; sed quilibet secundum quod sibi veniebat in cor, modum pœnilendi sibi determinabat : quia Sacramenta omnia illius temporis (ecce pœnitentiam illam in­ ter Sacramenta recenset, quod observet S. Doctoris discipulus) volo celebrabantur secundum Hug. Et sic Pænitenliæ est Sacra­ mentum, et veleris legis, et novæ legis, et le­ gis naturæ (Quod si animadvertisset Prado, non negasset Pœnitentiæ veteri rationem Sacramenti) el in quantum est Sacramentum novæ legis, non fuit ante Christi adventum institutum, in quantum fuit legis naturæ, non fuit determinate institutum : sed admonilusfuil homo, ut sibi determinaret aliquem pœnilendi modum, quæ quidem admonitio non debuit esse ante culpam. Qua doctrina cuncta elucidantur, et supra dub. 2 ex­ pensa lucem accipiunt. 144. Est vero observatu dignum, aliud jsse pœnitere, et aliud pœnitentiam agere : nam primum solum importat actum in­ ternum doloris ; secundum vero addit ex­ teriora pœnitentiæ signa : quocirca pro­ funde observavit D. Thomas in hoc ipso art. 7, Christum Dominum suæ prædicationis exordio indixisse hominibus non solum ut pœniterent, sed etiam ut pœni­ tentiam externam agerent. Unde quando in omni lege docet S. Doctor fuisse Pœni­ tentiæ Sacramentum, clarissime loquitur de Pœnitentia externa, quæ supponat, et comitetur internam; alioqui enim neuti­ quam statuisset in nulla lege Sacramenta, cum de earum ratione sit esse signa sensi­ 1 bilia. Quare si præscindatur ab institutione divina, adhuc in lege naturali, nullum ex vi juris naturalis foret Sacramentum Pœ­ nitentiæ, utpote quod non habet esse ex vi ipsius legis naturalis, sed occasione ex culpis accepta conveniens fuerit ejus ins­ titutio, ut supra innuimus ad dub. 2, et : docet S. Doctor loco immediato relato ex I 4 sent. 145. Objicies secundo. Nam in lege ; « i φίίο. gratiæ nullibi fit expressa mentio confes[ Jxé.5. si°nis Sacramentalis, nisi in illo Jacobi 5, j n. 16; Confitemini alterutrum peccata ves- 329 Ira, nec Christus usus est potestate cla­ vium ad remittenda peccata : ergo signum est Christum Dominum non fuisse imme­ diatum Authorem hujus Sacramenti. Pro­ batur Consequentia, tum quia non potest esse Author Sacramenti, nisi simul insti­ tuerit omnes ejus partes, et constat in Matrimonio, cujus ideo Christus non dici­ tur Author, quia ejus partes essentiales non primo statuit. Tum etiam, quia Chris­ tum usum fuisse creditur illis Sacramentis a se institutis, quorum administratio, et usus non importabat indecentiam ipsi indi­ gnam, ut constat in Eucharistia; quam sibimet ministrasse dicitur, et in ordine, quo ,Apostolos insignivit illis Sacerdotium conferendo. Sed remittere peccata medio Sacramento Pœnitentiæ non affert inde­ centiam aliquam, quin imo præ se fert in­ signem excellentiam, et authorilatem : ergo cum constet hac Christum Dominum non usum fuisse ; constare consequenter videtur non instituisse, sed dumtaxat inti­ masse Ecclesiæ hoc Sacramentum ab ipsa instituendum. ' Propter hanc objectionem hæretici om­ nino negant Sacramentum Pœnitentiæ fuisse institutum a Christo Domino. Et quod magis est, aliqui Doctores Catholici in ea fuerunt sententia, quod in Pænitentia solum instituerit Christus id, quod se tenet ex parte Sacerdotis, et est in ipso formale, nimirum verba absolutionis, et potestatem clavium ; reliqua vero ex parte materiæ se tenentia, utputa confessionem, et satisfactionem Ecclesiæ judicio deman­ dasse. Ita Alensis 4 p. quæst. 18, art. 2. Marsili in 2, quæst. 2, art. 2. D. Bonaventura in 4, dist. 17, part. 2, art. 1, quæst. 3. 146. Hæc tamen sententia displicet aliis Theologis, quoniam licet ad utrumque sal­ vandum aliquem esse alterius causam, sufficere videatur producere unionem ex­ tremorum, vel ipsa extrema ut unita re­ duplicative, quin desideretur influxus in partes secundum se, ut patet in naturali­ bus, in quibus homo producit alium ho­ minem absque eo quod ejus partes efficiat : et in artificialibus, ubi dealbans parietem facit absolute album per hoc præcise, quod albedinem illi affigat; et ex hoc capite utcumque posset salvari in Christo praero­ gativa institutoris, et Authoris Sacramenti Pœnitentiæ, immo, et aliorum. Majus ta­ men quid intendunt Concilia, et Patres, dum eam excellentiam illi adscribunt, et ita iff***· Quid aliqui sense­ rint. Alensis. Marsilius. D. Bonav. Displicet aliis. Delga· ditto. ■ t· * ' i. 3 ■ ' DE PCÊNITÈNTÎA, intelligent communitor Theologi, m&xirnp qui post Tridentinom scripsere. Et sano si ita discurrendum foret, plano conficereturjnulia ratione posse falsilatisconvinci, qui constanter affirmaret, nec materiam, nec formam hujus, immo nec aliorum Sacramentorum, a Christo praescriptas fuisse: sed aliunde habitae dumtaxat eas inter se univisse, ut adductum exemplum retorquendo palam constabit. Quod tamen est falsum, et minime admitti dignum. Melior Quocirca consultius alii Theologi oppoaiiorvm sensus. situm ut fide sanctum affirmant, et quod attinet ad Confessionem, in quam impin­ gunt sectarii, maxime Calvinist® post suum Prodromum Calvinum, standum est doc­ Trident. trinae Concilii Tridentini, in quo est ple­ nior fides, quam in alio quolibet Theologo quantumvis sanctitate, et doctrina praecel­ lenti. Ait ergo Sancta Synodus cap. 5, ex sess. 14, sa?pe citata : Ex institutione Sa­ cramenti Pernitenti* jam explicata, universa Ecclesia Semper inlelligit, institutam etiam esse a Domino integram peccatorum confes- i sionem, el omnibus post Baptismum lapsis \ jure divino necessariam existere. Unde fal­ sum est Antecedens objectionis, quoad primam illius partem, quia non solum in illa Jacobi epistola, sed etiam in pluribus aliis locis, in quibus fit mentio de hoc Sa­ cramento; ex consequenti fit etiam de ejus partibus, quarum una est confessio Sacra­ mentalis. Concedimus tamen non usum Qu® Sacra­ fuisse Christum hoc Sacramento, quia ita menta Chrism non congruit; siquidem aliud est instituere seipso Sacramentum ab aliis ministrandum, et wœi stra­ verit. conficiendum ; aliud vero ipsum semet institutum conficere, et ministrare, sed êx primo nullatenus infertur secundum ; alioqui enim vel omnia Sacramenta ministrasset, quod est falsum ; vel nullum insti­ tuisset nisi Eucharistiam, quam solam accepisse constat, quud etiam est falsum. Quamobfém minime fuit expediens, quod author, et institutor Sacramentorum, fue fue-­ | rit illorum minister, quando quidem ejus virtus ad disponendam gratiam non fuit ligata Sacramentis, sed independenter ab illis, prout expediebat, eam largiebatur, ut contigit Magdalen®, Cananææ, Sama­ ritanae, D. Paulo, et aliis. Et hoc profecto dignitatis, et excellenti® fuit in Christo præ suis ministris; quoniam sicut excel­ lentius est cans® non alligari instrumento, sed cum illo, vel absque illo effectum pro­ ducere, quam ad determinatum modum agendi se reducere; ita profecto præstan- tlus fiiU Christo officore Sacramentorum effectum, ut illorum authorem, et institu­ torem absque dependentia ab illis, quam ut ministrum so gerere alligatum instru­ mentorum intluxui. Unde D. Thomas su- D.Tt». pra quæst. 64, ar. 3, Inquit : (hna catiM non dependet ab effectu, sed potius e con­ verso, quarto ad excellentiam polestalls Christi perlinet, quod ipse potuit effectum Sacramentorum sine exteriori Sacramento conferre. 147. Juxta quam doctrinam neganda Bh?ceetiam est Consequentia, cujus probationes dilut® manent, et ad exemplum Eucharisti® dicimus fuisse in ea specialem ratio­ nem, ut nimirum semet Christus hostiam simul, et sacerdotem monstraret, juxta il­ lud Hieronymi ad Lesbiam ! Ipse conviva, Hlertet convivium, ipse comedens, el quod come- ‘t®· ditur, et ut carni, et sanguini cum ipso communicaremus non solum in substantia, sed etiam in modo, sumendo scilicet, sicut ipse sumpsit; alio tamen effectu, ut expli­ cat Angelicus Doctor supra quæst. 8, D.TUa art. 1. Et quia Apostolis conferre statuerat potestatem supra suum corpus, nedum mysticum sed etiam reale, et physicum media consecratione in sacerdotes, se ipso voluit eos sacris ordinibus insignire abs­ que interventione alterius ministri inferio­ ris. In quo sane potestatem, magis quant ministerium ostentabat, ut Dominus ha­ beretur, non servus. Exemplum illud Matrimonii in adversum regerendum est; siquidem majori aliquo titulo dicendus est Christus author Sacra­ mentorum aliorum, quam fuerit Matrimo­ nii ; quando quidem alia totaliter instituit, et determinavit pro beneplacito Su® volun­ tatis, et finis pr® intenti; cum tamen Ma­ trimonium materialiter saltem supposuerit ut ab Adam, et Eva descendens in ratione contractus saltem naturalis, quem quidem contractum in nova lege ad rationem evexit Sacramenti. Unde licet non fuerit Chris­ tus ut homo immediatus Author matri­ monii in ratione contractus naturalis; fuit tamen illius institutor immediatus in ra­ tione. Sacramenti. Qu® fuit solutio D. D .TbûB· Thom® supra quæst. 61, art. 2 ad 3, nam Matrimonium fuit institutum, in statu inno­ centia:, non secundum quod est Sacramen­ tum, sed secundum quod est in officium na­ tura:. Hoc tamen nec apparenter potest applicari cæteris Sacramentis, et multo minus Pœnitentiæ, nisi quatenus in lege antiqua prœcessere aliqu® illius umbræ, et DISP. IV, DUD. IV. ct figuræ, ut docet Apostolus ad Galat. 4. Nec enim ibi, aut aliquando fuit vera, et specialis singulorum deliciorum confessio homini specialiter, ct cum spe venite facta, neC vera clavium potestas in Sacerdotibus, qua possent sacramentaliter ligare, vel absolvere pœnitentes : hæc quippe deri­ vatur a passione Christi, ut docet D. Tho­ mas in hoc art. 7, in flno solutionis ad 2. Quo tempore fuerit institutum Pamücntiæ Sacramentum, Tiwas 148. Dicendum est secundo Pœnitentiæ iditoU? » » · » pæfli. institutionem peractam fuisse post resurlaüî. rectionem, subindeque ante Christi pas­ sionem, et mortem non fuisse institutum Pœnitentiæ Sacramentum. Hæc secunda pars conclusionis, negantis anteriorem hujus Sacramenti editionem, manifeste se­ quitur ex prima; quia nullum Sacramen­ tum bis fuit institutum, sed semel dum­ taxat i ergo si hujus Sacramenti institutio facta fuit post resurrectionem, planum est ante illam non fuisse peractam. Unde non manet locus negandi hanc partem, suppo­ no. sita prima, Ut bene observavit Nuno ih præsenti dub. 2. Primam ergo et potiorem assertionis partem tuentur Catholici ThéoTriieat. |Ogj ut definitam in Concilio Tridentino can. 3 et sequentibus, expressius vero, etformalius cap. 1, sess. 14, ubi ita do­ cet : Dominus autem Sacramentum Pomitenliæ tunc præcipue instituit, aim a mortuis excitatus insufflavit in discipulos suos di­ cens : Accipite spiritum sanctum, quorum remiseritis peôcala, remittuntur eis, et quo­ rum retinueritis, retenta sunt. Quæ quidem verba habentur Joan. 20 capite. Qsid In quo testimonio observandum Venit ÛJét* Tzsliffl (quod et animadvertit Granados Controv. 7 de Pœnit. tract. I, disp. 10, num. 3 et 4), jaümo- adverbium Illud præcipue, quo usi sunt Λ0·, Concilii Patres, indicare sermonem fieri de ultimo complemento, et perfectione Pœnitentiæ, quæ consistit in potestate clavium, ex vi cujus perficitur, et ultimo completur média absolutione Sacramen­ tum. Cum quo bene consonat ante resur­ rectionem fuisse insinuatam promissam, et quasi inchoatam institutionem Pcenitentiæ Sacramentalis : et ideo pluribus aliis locis de illa meminit Christus ante D.Tbon. passionem. Nam ut inquit D Thomas in 4, dist. 22, quæst. 2 art. 3 : Panîlerdîâ a 331 in diversi» lotis est a Deo instituta quantum ad diversa ; quantum ad utilitatem est ins­ tituta Mallii. 4, ubi dicit : Pamilenliam agile, undo sequitur. Appropinquavit enim, in vos regnum Dei. Sed quantum ad neces silatem ubi dixit Lues i 3 : Nisi pamilenliam egeritis, omnes simul peribitis. Sed quantum ad potestatem clavium Mattii. 16, ubi ditrif Matt. 16. Petro : Quodeumque ligaveris post illa verba : et tibi dabo claves regni Melorum·, el Joan. 20 : Quorum remiseritis peccata remit- 1r » ..···, < Ί .· 332 D°rho” ·> DE PŒNITENTIA. Confirmatur, et explicatur ex D. Thoma in hoc art. 7, Quia non aliunde melius venire possumus in cognitionem voluntatis Christi institutoris, et Authoris Sacra­ menti, quam ex Sacra Scriptura ut expli­ cata in Concilio, et ut approbata, et re­ cepta ab Ecclesia universali; hæc enim simul sumpta constituunt penitus infalli­ bilem veritatis regulam, ut in confesso est apud omnes. Sed ex divina Scriptura constat, quod licet aliquando, Christus pœnitentiæ Sacramentum quoad sui partes essentiales, divisive acceptas, insinuaverit, commendaverit, et promiserit; nusquam tamen reipsa contulerit discipulis, eorumque successoribus judiciariam potestatem supra fideles, usque ad resurrectionem, cum apparens Apostolis in eos insufflavit dicens : Accipite Spiritum sanctum, etc., ut Joan.eo. refertur Joan. 20, et ita constitutum est a Concilio, et approbatum fuit ab Ecclesia. Ergo omnino asserendum est usque ad illud tempus dilatam fuisse hujus Sacra­ menti institutionem. Mmorem quoad pri­ mam sui partem, in qua sola esse poterat D.Thom • ratio dubitandi, probat D. Thomas sequenti Scripturæ explicatione, et applicatione. Etenim, Dominus in principio prædicalionis suæ indixit hominibus, ul non solum panilerent, sed et pœnitentiam agerent (quod non esse idem supra observavimus) significans determinatos modos actuum, qui requiruntur ad hoc Sacramentum, nimirum ex parte recipientium, seu pœnitentiam agentium. Sed id quod pertinet ad officium ministrorum determinavit Malt. 16, ubi dixit Petro: Tibi dabo claves regni calorum, etc. Efficaciam autem hujus Sacramenti, et originem virtutis ejus manifestavit post re­ surrectionem Luc. ultimo ubi dixit, quod oportet prædicare in nomine ejus poeniten­ tiam, el remissionem peccatorum in omnes gentes, præmisso de passione, el resurrec­ tione. Hæc autem apparitio Christi, et ad discipulos allocutio est eadem cum illa, quæ fertur Joan. 20 et utrobique fit men­ tio Spiritus sancti ; licet verba sint di­ versa, et alter Evangelistarum explicet formalius aliquid, quod tam expresse alius non retulit, ut moris est apud illos. v»iqnw Quod ideo animadvertimus, ut a VasSCriusU" 1uez scrupulum in hac parte amoveremus, depulsus dum infra quæst. 90, art. 1, dub. 1, n. 23 ; objwüo- bane D. Thomæ doctrinam difficilem ranes tus, ita contra eam opponit : 1° quia cons­ dirutae. tat ex Concilio Tridenlino institutum fuisse hoc Sacramentum, et præceptum I Confessionis Joan. 20. Nec credendum est antea fuisse præceptum confessionis in­ dictum, quam esset Sacerdotibus potestas absolvendi. Secundo nam lex Christi tan­ tum cœpit obligare in morto ipsius : unde et præceptum confessionis non fuit antea. Tertio sed neque existimo (inquit) in verbis illis, agile pœnitentiam, Christum prxdicasse præceptum, quod futurum erat post resurrectionem. Sicut in illis. Nisi quis re­ natus fuerit, instituit præceptum Baptismi, quod post mortem incipere debebat tantum obligare. Tunc enim non prædicabat Chris­ tus, quod postea facturi erant ex præceplo, sed quod tunc opus erat, ut facerent. Tunc autem constat non fuisse obligationem con­ fessionis : ergo nec tunc Christus intimavit præceptum, quod futurum erat. Quemadmo­ dum Malth. 16, promisit Petro claves regni calorum, quas tamen postea tradidit, cum surrexit a mortuis. Tunc ergo Christus idem quod Joannes prædicabat, Pœnitentiam agite. Quod semper ad peccatorum remissionem necessarium fuit. Hactenus Vasquez contra hujus articuli doctrinam, ut difficilem os­ tendat in applicatione primi et secundi testimonii Evangelici. Et ut tertium eodem defectu laborare uiierior ostenderet, addidit aliam impugnationem, 01>ίκ1ί9· statuens in allegato testimonio ex capite Lncæ ultimo fieri sermonem de pœnitentia Sacramentali, necnon de institutione hu­ jus Sacramenti. Tamen (subdidit) ex illis . lanium verbis non deduceretur hoc præceplum, nisi constaret aliunde datam ex illis potestatem absolvendi, et retinendi : aut nisi ita traditione accepta a Christo, verba illa Lucæ ultimo sic intelligerenlur, ul intelligunlur. Verumlamen ex illorum verborum forma non deducitur, nisi aliunde juvetur, sicut colligitur expresse ex Joan. 20; non ergo explicata fuit efficacia hujus Sacra­ menti Lucæ ultimo, licet ibi contineatur. 150. Quæ impugnationes eo tendunt, D.Tboa. defert ut S. Doctoris doctrinam in hoc articulo Yaxqwtt vel diminutam, vel falsam ostendant, ut- dotirinas pote determinationi Concilii non conso­ ncQXinam ; quasi docuisset S. Doctor indictum, flniB Dec­ ac promulgatum fuisse Confessionis præ­ a S.lare ceptum ante institutum Pœnitentiæ Sa- inditae, cramentum, idque ex prædictis locis col­ legisse, et intulisse. Quod est manifeste falsum. Nam aliud est loqui de illis, quæ i constituta sunt ad Sacramentum instituen­ dum suo tempore, vel in ipso sunt includenda, secundum se, et divisive, vel si | malueris, specificative, acceptis; aliud vero de «■ DISP. IV, DUB. IV. do illis ut actu totum constituentibus, sou, quod in idem recidit, de toto ex illis actu composito, et quasi conflato : sicut adhuc in artificialis naturalibus constat, non est idem loqui do lapidibus ædiücio deservituris, ac sermonem texere do ædiücio ex ip­ sis constructo, aut de lapidibus ipsis ædificium construentibus. Primum optimo collegit, ot deduxit D. Thomas ex diversis locis in quibus manifeste Christus com­ mendavit pœnitentiam externam, ejus uti­ litatem ostendit, et potestatem judiciariam promisit; secundum vero non præstitit us­ que ad apparitionem factam discipulis post resurrectionem, ut refertur Lucæ ultimo, et Joan. 20 capite. Et quia præceptum Pœnitentiæ non cadit nisi supra totum Sacramentum, non vero attingit partes di­ visive, et secundum se acceptas, nisi refe­ rantur ad totum ; idcirco nusquam docuit, vel leviter insinuavit S. Doctor impositum fuisse præceptum confessionis ante institu­ tionem perfectam ipsius Sacramenti, quam peractam fuisse assignato tempore mani­ festat Scriptura, et ex illa determinavit Concilium, ut constat ex observatione su­ pra facta ad adverbium illud Præcipue quo consulto usum fuit. Unde tantum abest Angelicum Doctorem aliquid Concilio adversum docuisse, quod ipsi prædixisse, et unum alterius pa­ raphrasim esse videatur. Quare in casum eunt tres illæ primæ impugnationes, quin opus sit illis accuratius occurrere. Unde fatemur, et fatetur D. Thomas idem prædicasse Joannem, et Christum, ut seipsum explicat S. Doctor ad illud Matthæi 4 : Cœpit Jesus prædicare, el dicere : Poeniten­ tiam, agile, inquiens, Notandum quod ea­ dem verba dicit hic Christus, quæ Joannes, propter duo : Primo enim admonet nos de humilitate, ut scilicet nullus dedignetur verba ab aliis dicta prædicare, cum ipse fons Ecclesiasticæ sententiæ eadem prædicaverit. (Quo egregie hujus temporis Concionatores instruuntur; quin si et ipsi Theologi ob­ servassent, non tot jurgia, tot contentio­ nes, tot opinionum monstra in dies pullu­ larent, et in veritatis lucem tenebras offenderent.) Secundo, quia Joannes est vox, ipse vero verbum ; idem autem significatur per verbum, ct vocem, nisi quia verbum est expressivum vocis. Ad tertiam impugnationem respondetur neutiquam 8. Doctorem defecisse non referendo in hoc articulo caput illud vigesimum Joannis, in quo expressius habetur clavium traditio : tum, quia jam articulo 3 antecedenti illud S. Doctor expresserat, et ut constat ex 4 sentent, testimonio supra allegato, ibi etiam ejus meminit. Tum et maxime : quia si idem sensus est utriusque loci, ut ipse Vasquez palam conütetur; quod magis in uno, quam in alio veritas explicetur, non obest, quo­ minus efficaciter tam ex uno, quam ex alio deducatur, et inferatur, quin aliunde juvetur : nam levamen quæritur, dum non constiterit in aliquo testimonio veri­ tatem contineri; secus vero quando cons­ titerit, uti ex perenni Ecclesiæ traditione, et ipsa textuum collatione reperiri cons­ tabat. Unde omnino efficaciter collegit S. Doctor efficaciam, et virtutem Pœni­ tentiæ ex citato loco Lucæ ultim. cap. in quo eadem veritas, ac in cap. 20 Joan. Joan·20 continetur, licet non eisdem formalibus verbis exprimatur, non enim ideo imbe­ cille reputari debet argumentum, quod ex omnium clarissimis verbis non efformetur; siquidem argumentum non probat, nisi ratione continentiæ conclusionis in præmissis, qua stante stat veritas assertionis, quidquid sit de verbis. 151. Nisi mavis (et est observatu digna Alia solutio) Pœnitentiam dupliciter accipi posse, spj“}.a' vel prout se tenet ex parte Sacerdotis : et solutio, hoc pacto importat expresse potestatem clavium, et magis explicatur Joann. 20. Joan.20. Vel sub proprio nomine Pœnitentiæ et effec­ tus ejus, qui se tenet ex parte pœnitentis, cui fit remissio. Et hoc modo magis exprimitur Lucæ ultimo, ut exponunt Beda, et Lue. ult. Eusebius Emissenus apud Maldonatum Lucæ 24, vers. 47. Cum ergo uterque sen. Evangelista referre studuerit institutionem Slsldon· hujus Sacramenti, alter illam expresse, prout importabat potestatem; alter prout importabat proprium nomen, et effectum, explicuit. Quare utrumque imitatus D. Thomas modo unum, modo alterum allegavit. Et quia in hoc art. 7 intendebat S. Doctor determinare dumtaxat ejus institutionem fuisse factam in lege gratiæ, ut vel illius épigraphe demonstratur, quo ejus efficaciam, et virtutem prout se tenet ex parte pœnitentis probaret, relicto Joanne se accinxit ad caput ultimum Lucæ, ubi prout ex parte pœnitentis se tenet, clarius explicatur Sacramentum Pœnitentiæ. Unde inquit S. Doctor ·. efficaciam autem hujus D.Thom. Sacramenti, el originem virtutis ejus manifestavit post resurrectionem Lucæ ultimo, ubi dixit, quod oportet prædicari in nomine j ; i 1 I ΐ; i j | · | || U :' || 11 p |1 9 || II jl 334 ■ DE l WW TENTI A, ejus ponilcnliam, et remissionem peocato- I addidit D. Thomas ; Sic dicitur alligare, t'uni in omnes gentes, prxmisso d# passione, quia non solvit, vel quia excommunicat. ei resuwecliante Quod si animadveriisseï Juxta quam expositionem omnino textui conformem distinguenda est Major objec­ Vasquex, ab objiciendo supersedisset. Repli.·j152. Sed objicitur, et apparentius, con­ tionis, simul cum Minori, et negari debet îur contra tra conclusionem, prout a D. Thoma ex I Consequentia : si quidem concedimus pqD.Thorn, Scriptura probatam : quia tqnc institutum i testatam alligandi, et solvendi per censu­ exposiîioaérn? est hoc Sacramentum, cum primo colluta ras fuissq Apostolis a Christo ante ipsius est Apostolis potestas ligandi, atque iol- j mortem concessam, non vero ad Sacra­ vendi ut patet ex supra dictis ,· sed hæc mentaliter absolvendum, et hoc ex Evanpotestas fuit Apostolis primo collate ante gelio ipso colligitur, ita Concilio infallibi·i resurrectionem, immo ante Christi passio­ liter decernente, nem : ergo hoc Sacramentum primo insti­ 153. Si autem urgeas nullam hujus dila· Hepiia. tutum fuit ante Christi passionem, et tionis usque ad resurrectionem apparere mortem. Major et consequentia non indi­ causam pro instituendo hoc Sacramento. Respondetur nullam voluntatis divinæ gent probatione, et suadetur Minor ex illo Mill. 18. Mattbæi 18, n. 18 : Ληιίη dico vobis, qux~ posse ad extra causam designari, nec hu­ cumque alligaveritis super terram erunt li­ jus, nec aliorum effectuum; sed in illis gata et in cadis, quscumque solveritis super maxime verum, et reverenter accipiendum terram, erunt sotula et in calo, ubi clare est, commune proloquium ; Sil pro ratione habetur potestas ligandi atqua solvendi voluntas, quas semper est cum summa pro­ Apostolis impertita ante Christi passio- I videntia, el ratione, nobis non aliter pernem, atque ideo Sacramenti hujus insti­ serutabili, quam emendicando ab ipsis effectibus a posteriori rationem, et con­ tutio. Prima gruenti® rationes assignando. Hujus auPita Hæc objectio non tantum D. Thomam, objeciionis j) sed ipsam Tridentinam Synodum, contra tem duo sese offerunt ; quarum prima solutio, cujus expressam decisionem directe mili­ desumitur ex D. Thoma in hoc art. 7, tat, percellit, et ex bac parte negligenda quoniam e.r virtute nominis Jesu Christi est; cum non sit credibile Concilii Patres, patientis, el resurgentis hoc Sacramentum dum prædictæ declarationi contra hæreti- efficaciam habet in remissionem peccatorum. cos studiosissime incubuerunt, hoc testi­ Quæ ratio licet videatur communis omni­ monium fugisse; et tamen eo non obsis­ bus aliis Sacramentis, specialem tamen tente, decreverunt, seu explicarunt non energiam explicat pro Pœnitentia ; quia usque ad resurrectionem factam fuisse ins­ cum sit sacramentum mortuorum, eo me­ titutionem Pœnitentiæ : ergo vel quia eo dio resurgit homo e morte animæ ad vitam loci non fit mentio de potestate clavium, spiritualem gratiæ, in qua si perstiterit deinceps non sit moriturus ; congruum ut mox videbimus ; vel quia esto sit ita, ibi tantum modo fit promissio instituendi ergo fuit non antequam Christus pateretur, postea Sacramenti, non vero ipsius realis el e mortuis resurgeret, hoc Sacramentum institutio, ut aliqui docent, et est prima ad institui, ut quod in boc Sacramento geri­ tur, prius in ipso Christo ejus Authore objectionem responsio. Tve1^* Secunda et Hteralior solutio tradita est fuisset exhibitum, et praemonstratum. Altera congruentiæ ratio decerpitur ex Seeunü Mati. 18." a D. Thoma ad illum locum Malthæi 18, wnipsa clavium potestate, quæ quia est in gra?nl« ubi affirmat, verba allegata debere inlelligi de potestate forensi, et contentiosa, ad ordine ad corpus Ecclesiæ mysticum, quod πύο. puniendos contumaces excommunicatione, coalescit ex Christi fidelibus, veluti mem­ aut aliis Ecclesiasticis censuris. Cujus in­ bris ipsum constituentibus, prius debuit telligent!® rationem desumpsit 8. Doctor institui, et erogari Apostolis potestas in ex ipsomet textu : nam præmisso prœcepto corpus reale, et verum ejusdem Christi correctionis fraternæ a Christo Domino, illos in Sacerdotes ordinando, quam con­ jubet adhiberi unum, vel duos testes, et ferretur, et institueretur potestas conci­ quod si eos non audierit peccator, dicatur liandi homines, eosque membra viva red­ Ecclesiæ ; si autem Ecclesiam non audie^ dendi. Constat autem in ipsa nocte passionis rit, sit illis sicut Ethnicus, et publicanus; Christi destinatos, et consecratos fuisse id est, segregatus, et excommunicatus, et Apostolos in Sacerdotes, ut consecrare, et immediate subtexuit : Arnen dico vobis : Sacramentaliter conficere possent verum Quxcumque alligaveritis super terram, etc., et reale corpus Christi ; ergo conveniens, el H DISP. IV et congruum fuit non ante mortem, et resurrectionem potestatem clavium illis contulisse, ut ex Christi non tantum pa­ tientis, sed etiam resurgentis nomino efliCAçiaip acciperent in corpus mysticum^ i ΠΙ, IM/VnuUur aliquorum placita, el nonnullæ objectiones enodantur. Mslii- 154, Contra Catholicam veritatem hac­ tenus stabilitam, plores dicendi modi, qui itttdi. sententiarum nomen non merentur, re­ (&SJ· Gw>.3. ferri possunt. Primus fuit Glossæ de PœIli- nitentia diet. 5 asserentis hoc Sacramen­ tum fuisse primo institutum a Deo, quando Genes, 3, quæsivit ab Adam, ubi esset? nec non quando interrogavit Cain Genes. 4, ubi esset Abel frater ejus? quoniam in illis verbis eos ad Pcenitentiam monebat. Alii jGiw n. Alter fuit aliorum, quos refert eadem rittri. Glossa, dicentium erectum, et institutum !«««'< hoe fuisse tribunal cap. 7 Josue, ubi dixit ad Achan : Fili, da gloriam Deo Israel, et confitere ei, indica mihi, quid feceris s^e Tertium tenuisse videntur Hugo de 8. Victore lib. 2 de Sacrament, parte 4, S-^cap. 1. N. Waldensis tom. de Sacrament. 21 cap. 135, quatenus docent institutionem pœnitentiæ haberi ex lege Moysi in qua , reperitur præcepta, ut constat ex illo Xib.5. Nuiner< cap. 5 : Fir, sive mulier cum fe­ cerint ex omnibus peccatis, quæ solent hornimbus accidere, confitebuntur peccatum iuum, Le-û- et ex illo Levit. 4 et 5, ubi injungitur tie.4. Sacerdotibus confiteri omnia peccata filio­ rum Israel ; quod difficile admodum esset, si prius ab illis non fuissent patefacta sacerdotibus, unde cap. 26 comminatur Judæis sua peccata non confitentes, et Pre- Proverb. 28 dicitur : (hn abscondit scelera ma, non dirigetur ; qui vero confessus fuerit tt reliquerit ea, misericordiam consequetur. Et quod magia est, et proprius ad rem Mjw.3.accedit, Mattbæi 3, et Marci 1 testantur 'ipsi Evangelist® Judæos accedentes ad Baptismum Joannis confiteri peccata sua. Ex quibus et aliis plurihus passim obviis sacræ paginæ testimoniis colligi videtur ante Christi adventum fuisse institutam Sacramentalem pœnitentiam, cum delic­ torum confessione. Et hæc in causa fuisse D.k- conjectamur, quod asseruerit D. Bonasn. ventura confessionem Sacramentalem longe ante Christum institutam inveniri, atque ideo solum potestatem clavium Christo de- DUB. IV. 335 latam iri, de quo supra in hoc eodem dubio. TtejiSed sane omnes isti dicendi modi, et eiuoiar textus pro eis allegati id dumtaxat confi­ ciunt, in nulla legum, sive naturalis, sive Seriphe post peccata actualia defuisse ali­ quod remedium generale a Deo indictum ad illa expianda. Sicut enim in qualibet earum providit misericorditer de remedio pro peccato originali; haud secus etiamdiapoauit nulli unquam hominum defuisse antidotum pro actualibus. Quod quidem an fuerit verum Sacramentum, nec ne? non est apud omnos pervium, aliis affir­ mantibus, negantibus aliis. Discipulis au­ tem D. Thomæ jam est præscripta via, qua incedere debeant, quamque tract, de Sacrament, in genere arripuimus, initio hujus disputationis supposuimus, et in hoc dubio iterum indicavimus, et quod pluris apud nos est, ab ipso S. Doctore diserte audivimus. Unde solum invenimus Magistrum Prado ab ea deviantem (vin­ Prado. t· dicato Magistro Soto alteri parti aliquo Magis Soto. modo faventi a Joanne a S. Thoma in Joan, a præsenti art. 2, ubi eum ad communem S.Thorn sensum aliorum discipulorum redigit), qua­ tenus omnes unanimiter affirmant illud Pœnitentiæ Sacramentum longe alterius fuisse rationis a Pœnitentia novæ Ipgia a Christo Domino instilutæ, non solum quoad potestatem clavium, sed etiam quoad confessionem, et modum illam faciendi, ut constat ox eodem D. Thoma in hoc art. solut. ad I, et ad 2. Juxta hanc ergo sententiam tam faci­ lem, quam veram intelligentiam accipiunt omnes illi textus in contrarium allegati, et alii plures, qui in idem possent adduci, quod nimirum loquantur de Sacramento Pœnitentiæ alterius longe rationis a nos­ tro; quod quidem fatemur extitisse in lege veteri, sive naturali, sive scripta. Sed ex hoc nihil contra veritatem hactenus fir­ matam ex Tridentino, et infallibili fide ab eodem sancitam. Qua tamen solutione muniri non possunt, negantes Sacramen­ tum Pœnitentiæ in veteri lege. Sed opus illis erit legitimum sensum illis textibus adseribere; cum ex illis habeatur signum sensibile externum remissionem peccato­ rum indicans ex institutione speciali Dei ; et tenebuntur rationem reddere, quare si­ gnum illud non consurgat in Sacramen­ tum; licet vacuum, et umbraticum, uti fuit clrcuncisio, et cætera alia, quibus ne­ gare veram Sacramenti rationem non sus­ tinet vera Theologia. 1 I ;.·. 'r. -· ? il !O '·■ '! -M I'Jir. I 336 Alil solutio. DE PŒNITENTIA. 455. Sed ne Catholicam veritatem as- I in præsenti dub. 1. quod licet ad nostrum sertam huic particulari sententiæ, quæ for­ procedendi modum hoc Sacramentum sit san aliis non arridebit, alligare videamur. atiam,r colligitur ex prædicta uitsaB. Virgini, utpote originali culpæ numsolutione D. T.homæ ,ad 4, ob rationes su­ dis. quam subjectæ, et ex uno ad aliud confe­ pra.tactas ex S. Doctoje. Et quia de Bap­ &s$. ceris argumentum, vel ad utrumque Sa­ I tismo apparenter videbatur ratio, respondet cramentum ipsi Virgini, vel ad neutrum Christum non fuisse baptizatum Baptismo adseribendum ; suppetias non ibimus. Nam a se instjtuto. -sed Baptismo Joannis, qui quod attinet ad Baptismum, fere certum fuit alterius rationis-^ Baptismo Christi. est fuisse a B. Virgine susceptum, nec Si vero revocetur quæstio ad usum acti­ alium decuisse fuisse ministrum, quam vum, seu quod idem est, ad Sacramenta, Christum Dominum supposita dignatione quæ Christus .administraverit per soipsum? baptizandi discipulos, ut credendum esse de fide est Christum Dominum in nocte Eî-·2· docuit supra Augustinus. Unde Euthimius cœnæ seipsum Sacramentaliter consecrasse sup. Joan. 3 inquit : Scribunt Apostolorum ! sub speciebus papis, et vini, quin in hoc temporibus proximi, quod Christus Petrum, poesit catholicus dubitare. Circa- alia voro ae Virginem matrem baplizaveril. S. VinSacramenta, pon constat ea seipso· exer­ centius Ferrerius serm. feriæ sextæ id ip­ cuisse,, sed ita ea instituit, nt ab aliis dis­ sum asseruit Joannes Baptista, el Virgo Ma­ pensari voluerit, unicum si excipiaeBap-r ria voluerunt baptizari a Christo. In qua tismum.-nam qui.dq.uid sit de cæteris,'quod ISet etiam fuit sententia Albertus Magnus su­ onim Ohristus. seipso immediate-baptis­ per .Virsus est in responsione ad quæst. 36, mum præbuerit, constat ex illo Joan. 3, J cas. 3. quæ responsio habetur post quæst. 43. vere.. 22 : Post hxc .venit Jcsus, et discipuli Idque esse certum, et ab omnibus Theolo­ ejus in terram Judxam, et illic motObalur gis receptum testatur Suarez tom. 2, in 3 gia cum exteris, el baptizabat ; Unde -D. Au­ D. ic/ :ί Ρ· disp. 18, sect. 4 et subscribunt Sutus gustinus,, quem refert, et sequit-ur D. Tho­ in 4, dist. 5, quæst. unie. art. 2. Guido mas hic, epist., IflS.ad Seleueianum asse­ Brisonis ibi docum. 1. Cujus asserti ratio rui tChristum discipplos baptizasse.Evodius Eïfrlkî :i·(tesmni potest ex D. Thoma in hac 3 p. Episcopus·.Antiochenus apud Niceph Jibv-2, iSi«q. 68, art. 1 ad 3, dicente : Illi, qui sunl hist.· cap. 73-dixit, quod Christus mani­ pwr. lanclifieali in utero, consequuntur quidem bus suis, Petrum, tantummodo baptizavit, Petrus vero Andræam, et filios Zebedfei, aped i gratiam emundantem a peccato originali : Clemens apud Sophronium in prato spiri- Sopbn non tamen ex hoc ipso consequuntur charac­ -‘1. tuai terem, quo Christo configurentur. El propter hoc si aliqui nunc sanctificarentur in utero, nccesse esset eos baptisari, ul per susceptio­ nem characteris aliis membris Christi con­ formarentur . Sed hinc pungere videtur tacta difficul­ In enn1rs num tas. Quia nullum Sacramentum exhiberi obstans. debet, aut potest, deficiente vera illius ma­ teria destruenda, ad cujus non esse per se primo ordinatur : sed materia ad quam per se primo destruendam institutus est Baptismus, est peccatum originale, quo caruisse B. Virginem est pia Theologorum sententia, quam ut talem approbavit Ec­ clesia, et sustinendam jussit : ergo vel nullatenus concedendum est B. Virginem esse baptizatam, vel si id semel conceditur, nuda est ratio ipsi denegandi usum Sacra­ menti Pœnitentiæ. Tota quippe ratio su­ menda est ex carentia peccati actualis, in cujus remedium fuit per se primo institu­ tum hoc Sacramentum : quæ ratio imbe­ cillis est; siquidem etiam Baptismus fuit primario institutus in remedium peccati originalis, et quod illo caruerit B. Virgo, non obfuit, quominus baptismum rite, et recte susceperit : ergo nec oberit carentia peccati actualis, ut non potuisset accedere ad Sacramentum Pœnitentiæ : jam enim verum Sacramentum potest confici absque vera materia, et si hoc ita est, quare non etiam Pœnitentia? 165. Respondetur tamen hac objectione Resolunihil evinci vel contra veritatem Baptismi l10· a B. Virgine recepti, vel in favorem Pœ­ nitentiæ Sacramentum ipsi adseribondi. Unde ex illo asserto non cogimur ad hoc secundum in ipsa tuendum ; nec ex hoc negato compellimur ad similiter negan­ dum primum. Et ut penitius exarme­ tur argumentum, quolibet modo illud formetur, recolenda est doctrina supra disp. 2, tradita circa materiam Pœnitentiæ remotam ; ad quam non requiritur, quod peccatum reipsa sit, dum suscipitur Sacra­ mentum, sed sufficit, quod aliquando vere fuerit commissum ; licet supponatur re­ missum alias, vel per actum contritionis, vel per idem Sacramentum antea suscep­ tum, ut frequenter accidit : nam eo ipso rite, et recte potest accedi ad Pœnitentiam, et peccatum illud non jam dimissum denuo expositum in Confessione habet rationem materiæ, quantum est ex vi Sacramenti expellendæ; esto per accidens non expel­ latur. Ex qua doctrina oritur, quod nec ad suscipiendum Baptisma, nec ad acceden­ dum ad Pœnitentiam requirantur vel pec- 340 DE PŒNITENTIA. ΛΙΙΤίΟ. VIII ET IX. catum originale, vel actualia, quæ sint mat; quin inde aliquid adversum actuali actu ; nam alias sanctificatis in utero non non contractioni, quam nervose propugna­ posset baptismus applicari, nec licitum mus omnes, admittere coguntur, de quo esset justificatis ad Pœnitentiam accedere, ex professo alibi. Eo autem ipso, quod per­ quod est absurdum, et contra Ecclesiæ sona baptizanda fuerit in Adamo sub com­ Ratio a praxim inconcussam. Et ratio a priori jam muni culpa, licet eam nunquam actualiter pnon‘ est supra assignata : quia licet hæc duo contraxerit; gratia per Baptismum collata Sacramenta sint instituta in remedium est de se regenerativa, et quantum est cx peccatorum, originalis, et actualium, el vi Sacramenti, ablutiva maculæ; quamvis quantum est de se illa excludant si inve­ per accidens, non abluat, aut abstergat. 166. Nec inde inieras (tacitam praeoc­ niantur in subjecto; non tamen postulant essentialiter illa actu invenire, et conse­ cupamus objectionem) idem posse affir­ quenter excludere, et aliud est ea esse es­ mari de Pœnitentiæ Sacramento ob perspi­ sentialiter exciusiva peccati; aliud vero cuam disparitatis rationem : siquidem id essentialiter excludere, ex quibus pri­ pœnitentia non est nec de pure possibili, mum ad eorum institutionem, et essen­ nec de illo, quod propria voluntate in se tiam pertinet, secus vero secundum. Hinc existente non est commissum. Quocirca constat sensum formæ in his Sacramentis initio hujus tractatus adhuc de ipso pec­ non esse : Ego le abluo actualiter a peccato cato originali in seipso non esse proprie originali, vel actualiter libero, et absolvo a pœnitentiam, supposuimus cum D. Thoma, peccatis actualibus : sed quem fuse expen- cui subscribunt communiter Theologi, ex D.Tbom. dimus ex D. Thoma, disp. 3 hujus tract : quo a fortiori sequitur multominus esse Ego libi impendo Sacramentum de se abluli- posse de debito illud contrahendi, quod vum, vel absolutivum, juxta uniuscujusque est remotius. Atque ideo bene componi­ tur, et quod B. Virgini denegetur Sacra­ materiam. In qao Conveniunt ergo hæc duo Sacramenta mentum Pœnitentiæ ob defectum materi® Bapiisproximæ, et remotae, et quod ratione de­ mm el in eo, quod petant essentialiter aliquoPœni­ moio præcessisse propriam cuiusque ma­ biti contrahendi originalem labem, a qua tentia supponi debet præservata, Baptisma Christi conve­ teriam, et quod eam quantum est de se niant. excludere valeant, et in ejus exclusionem susceperit ab ipsomet Filio, ut certum est aptitudinalem colliment: licet nonnum­ apud Theologos, teste P. Suarez ubi su-P. pra. 1 quam eveniat jam actualiter fuisse exclusa, Ad objectionis ergo formam respondetur Qbj«ut patet de sanctificatis in utero, et de lioaiï Majorem solum esse veram, quoties matejustificatis vel media contritione, vel medio alio Sacramento antea recepto. Unde su­ ria deficit per se, non vero quando ob de­ dissidar mitur discriminis ratio, quare negari de­ fectum accidentalem non persistit : quo­ 1er. beat B. Virgini Sacramentum Pœniten- niam Sacramenta mortuorum, qualia esse Baptismum, et Pœnitentiam nemo ambi­ tiæ, et concedi potuii Baptismus. Nam Beatissima Virgo nulli unquam actuali git, et in confesso est apud Theologos, peccato fuit obnoxia, et ex hac parte non aliquando causant per accidens secundam fuit capax Pœnitentiæ Sacramentalis ob gratiam ; et e contra Sacramenta vivorum defectum materiæ proximæ, et remotæ : primam, nec hoc est contra primariam nam eo ipso, quod numquam vel leviter eorum institutionem ex qua solum habent fuerit lapsa, non potuit verum actum do­ esse vel exciusiva peccati, vel gratiæ aucloris de peccatis a se commissis elicere. tiva ; non vero illud actualiter expellere, Unde non fuit quare ipsam pœniteret, et aut istam semper augere. In quo sensu consequenter Sacramentum Pœnitentiæ explicata prima Minoris parte, et concessa reciperet. At vero, quod peccatum origi- secunda, neganda est Consequentia, et di­ ginale in seipso non contraxerit, ut pia lemma in ea contentum non urget : nam fert sententia, cui libenter subscribimus, ex eo quod adfuerit in B. Virgine ratione non obfuit, quominus sufficientem pro debiti explicati sufficiens materia ad Bap­ Baptismo materiam haberet ratione debiti tismum, non inde colligitur assignatam in ab ipsa contracti in Adam in illud inci­ materiam propriam Pœnitentiæ, quæ est dendi, si non fuisset Dei gratia præventa peccatum actuale, non in alio, sed in se ante actualem contractionem. Quod qui­ ipso commissum. Nec etiam e converso dem debitum major, et sanior Theologorum valet, quod cui repugnet Pœnitentia, re­ pars ex omnibus familiis stabilit, ac fir- pugnet etiam Baptismus ; si quidem eorum materiæ Pre*, cumatii repÎia. > Sa­ ter. materiæ sunt satis diversae; licet pecca­ tum actuale, non interveniente specialis­ sima gratia, originem trahat ex fomite peccati, et hic, omni excluso privilegio, originale supponat. Do quo latissime agunt Theologi, et egimus cnm illis tract, do Peccatis. 167. Secundo respondetur ad hanc rcsiiuio plicam, Baptismum duplicem habere effec«dotconfiguraro cum Christo modio Ditoin. charactere, ot ab originali mundare, quo­ rum primus, quia positivus præcedit alium, utpote negativum. Quod ergo B. Virgo fuerit a peccato immunis, infert ad hunc effectum non indiguisse Baptismo; secus vero ad primum, quem Deus statuit non conferre in lege gratiæ nisi media ablutione baptismali. Et ideo oportuit B. Virginem ilio Sacramento signari, ut Christi mem­ brum. Quod vero defuerit illi Baptismo materia remota actualis ; fuit divinæ ordi­ nationis, nullis legibus a se præscriptis’ alligatæ : eo enim ipso quod dispensaverit cum B. Virgine a non contrahenda macula originali, ex consequenti dispensare intelligitnr in materia Baptismi a B. Virgine suscipiendi, ob alium finem a D. Thoma assignatum. Sed hinc non debet trahi ar­ gumentum ad alias personas, nec ad mo­ dum recipiendi Sacramenta. Privilegium i est Virginis, et matris, quæ nec similem visa est, nec habere sequentem. C-iajendier ARTICULUS VIII. Ulrunt Paniteniia debeat durare usque ad finem vitæ ? Ad ocîavum sic proceditur. Videtur quod pœnitentia non debeat duiare u>que ad fiuem vitæ. Poenitentia enim ortinator ad deletionem peccati : sed pœuitens statim consequitur remissionem peccatorum, secundum illud Eretbi. 18 : Si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quæ operatus est, vita vivet, et non mo­ netor : eigo non oportet ulterius pœnitentiam protendi. 2. Præt. Pœnitentiam agere pertinet ad statum incipieutium ; sed bomo de hoc statu debet procedere ad slalom proficientium, et ulterias ad statum perrectum : ergo non debet bomo pœnitentiam agere usque ad iinem Tite. 3. Præt. Sicut in aliis Sacramentis homo debet servare ititida Ecclesiæ, ita, el in hoc Sacramento : sed secun­ datu Canones determinata sunt tempora poenitendi, ut scilicet ille, qui hoc vel illud peccatum commiserit, tot anms pœniteat : ergo videtur, quod non sit pœnitentia ejicndemla usque ad finem vitæ. Sed contra est, quod Augu. dicit in lib. de pocnit. Quid restat nobis, nisi semper dolere in vita? ubi enim dolor finitur, deficit pœnitentia : si vero pœnitentia lini­ tur, quid derelinquitur de venia? Respond. Dicendum, quod duplex est pœnitentia, scili­ cet interior el exterior : interior quidem pœnitentia est qj* quis dolet de peccato commisso. Et talis pœnitentia debet durare usque ad finem vitæ; semper enim debet homini displicere, quod peccavit : si enim ei placeret pec­ casse, jam ex hoc ipso peccatum incurreret, et fructum reaix perderet ; displicentia autem dolorem causât in co, qui est susceptivus doloris, qualis est homo in hac Tita, post hanc vitam autem sancti non sunt susccplivi 341 doloris · unde displicebunt cis peccata præterita sine Omni tristitia, secundam ilud Jsai.05: Obblivioni traditæ sunt angustîæ priores. Pœnitentia vero exterior est, qua qnis exteriora signa doloris ostendit, et verbo Unus peccata sua confitetur sacerdoti absolventi, et juxta ejus arbitrium satisfacit. Et talis pœnitentia non oportet, quod duret usque ad finem vitæ, sed usque ad determinatum tempos secundum mensuram peccati. Ad primum ergo dicendum, quod pœnitentia non solum removet peccata præterita, sed etiam praeservat hominem n peccatis futuris; quamvis igitur in primo infanti verae pœnitentiæ remissionem consequatur praeteritorum pec­ catorum , oportet tamen in homine perseverare pœniten­ tiam, ne iterum incidat in peccatum. Ad secundum dicendum, quod agere pœnitentiam inte­ riorem simul et exteriorem, pertinet ad statum incipien­ tium, qui scilicet de novo redeant a peccato : sed poeni­ tentia interior habet locum etiam in proficientibus, el perfectis, secundum illud Psal. 38 : Ascensiones io corde suo disposuit in valle lacrymarurn, unde et ipse Paulus dicebat primæ Corint. 15 : Non sum dignus vocari Apos­ tolus, quoniam peraecatus sum Ecciesiam Dei. Ad tertium dicendum, quod ilia tempora præfigarantur pœniienlibus, quantum ad actionem exteriorem pœniten­ tiæ. Prima Conclusio : Pœnitentia interior debet durare usque ad finem vitæ. Secunda Conclusio : Non oportet Pœniten­ tiam externam protrahi usque ad finem vitæ ; sed est tempus ad illam determinatum juxta mensuram peccati. Materia hujus articuli affinis est materiæ sequentis, et decisio unius videtur explica­ tio alterius : quocirca quæ se obtulerint, vel animadvertenda, vel exponenda simul subjiciemus post art. 9, cujus titulus est : ARTICULUS IX. Utrum Panitentia possit esse continua? Ad nonum sic proceditur. Videtur, quod pœnitentia non possit esse continua, dicitur enim Hier. 3i : Quies­ cat vox tua a ploratu, et oculi tui a lacrymis : sed boc esse non posset, si pœnitentia continuaretur, quæ con­ sistit in ploratu, et lacrymis : ergo pœnitentia non potest continuari. 2. Præt. De quolibet bono opere debet homo gaudere, secandum illud Ps. 99 ; Servile Domino in laetitia : sed agere pœnitentiam est bonum opus : ergo de hoc ipso debet homo gaudere : sed non potest homo simul gaudere, et tristari, ul patet per Philosophum in 9 Ethic.; ergo non potest esse, quod pœnitens continuo instetur de peccatis praeteritis, quod pertinet ad rationem pcenitenliæ : ergo pœniientia non potest esse continua. 3. Præt. Secundæ ad Corinth. 2. Apost. dicit : Conso­ lamini, scilicet pœnitenlem, ne forte ahundantiori tristitia absorbeatur, qui ejusmodi est : sed consolatio depellit tristitiam, quæ pertinet ad rationem pœnitentiæ : ergo pœnitentia non potest esse continua. Sed contra est. quod August, dicit in lib. de Pœniten­ tia, dolor in Pœniientia continue custodiatur. Respondeo. Dicendum, quod pœnitere dicitur duplici­ ter, secundum actum, et secundum habitum. Actu quidem impossibile est, quod homo continue pœniteat : quia necesse est, quod actus pœnitentis sive interior, sive exte­ rior, interpoletur ad minus somno, et aliis quæ ad neces­ sitatem corporis perlinent. Alio modo dicitur pœuilere secundum habitum, et sic oportet, quod homo continue pœniteat, et quantum ad hoc, quod homo numquam ali­ quid contrarium pœnitentiæ faciat, per quod habitualis dispositio pœnitentis tollatur, et quantum ad hoc, quod debet homo in proposito gerere, quod semper sibi prae­ terita peccata displiceant. Ad primum dicendum, quod ploratus, et herymae ad ad actum exterioris pœnitentiæ pertinent, qui non solum non debet esse continuus, sed nec etiam oportet, quod duret usque ad finem vitæ, ut dictum est. Unde et si- DE PŒNITENTIA. 342 u-l >4 · l J /1 g a outer ibi sabdiiur, quia est merces operi tuo: est anteru merces operis perniteatis plena remissio peccati, et quantum ad tclpam, et quantum ad p.raam, post cujas c< nsecuiionem non e?t Recesse quad horno ulterius exte­ riorem jHi-uiteutiam agat ; ut hoc tamen aon excluditur continuius jncoiienthe, quatis dicta est. Ad Secundem dicendum, quod de dolore, et gandin dupliciter ioqai possemus, uno modo, secundum qaod sunt passiones appetitus seositivi? Et sic nullo modo posssnt esse simul, eo quoi sunt omnino contraria, vel et parte objecti (puta cum sani ie eodem), vel saltem ex parte motus cordis : nam gandium est cum dilatatione cordis, tristitia vero cum constriclioae, ct boo modo lo­ quitur Philosophes in 9 Ethico. Alio modo possemus 'loqui de gaudio, et tristitia, secundum quod consistunt in simplici actu voluntatis, cai aliquid placet, vel displi­ cet : ct secandum hoe. noa possunt tabere contrarieUlem, nisi ex parte objecti, puta cum sim de eodem, et secundum idem : et sic non ρο.-sunt simul esse gaudium, ct tristitia : quia uoa potest simul idem secundam idem placere, et displicere. Si vero gaudium, et tristitia, sic accepta, non sint de eodem secundam idem, sed vel de diversis, ve! de eodem secundum diversa, »c non est contrarietas caadii. et tristitia.'. Unde nihil prohibet ho­ minem simui gaudere el tristari : pnb si videamus jus­ tum afflici, simul placet nobis ejus justitia, et displicet ejus afflictio : et hoe modo sima! potest alicui dispheere, quod peccavit, et placere, qaod hoc ei displicet cum spe veni;».· : ita quod ψ-α tristitia sit materia gaudii. Unde et Aug. dicit in lib. de pœnitentia semper dolcat pœni­ tens, et de dolore gaudeat. Si tamen tristitia nullo modo compateretur sibi eaudium. per hoe non tolleretur habi­ tualis continuius Pœciteatia:, sed actualis. Ad tertiam dicendum, qood secundum Philosophum ia S Ethic, ad virtutem pertinet tenere m m in passuniuss. Tristitia autem qua· in appetita sensitivo pœniteatis consequitur ex displicentia voluntatis, passio quadam e>t. Unde moderanda est secundum virtukm, et ejus superUnita- est vitiosa : quia inducit in desperatio­ nem : quod significat Apostolus ibidem dicens : ne majori tristitia absorbeatur, qui ejusmodi est. et sic consolatio, de qua ibi Apostolus loquitur, est moderativa trislilix : non autem totaliter abhliva. Prima conclusio : Pœnitentia actualis non potest esse continua absque interruptione ulla. Secunda conclusio : Si sermo fiat de Pœni­ tentia habituali hanc oportet esse continuam COMMENTARIUM. 1. Ut horum articulorum nexum expli­ cemus, observandum est in priori articulo duplicem distinxisse D. Thomam PœniD.Tham. lentiam ; alteram internam, et est quæ habet rationem virtutis ; alteram vero exter­ nam, et signis externis doloris, et confes­ sionis sensibilem factam coram Sacerdote absolvente, sub qua ratione integrat, et constituit ut pars essentialis Sacramentum, ut constat ex supra dictis, et constabit am­ plius ex dicendis, dum egerimus de Con­ fessione. Hanc vero Pœnitentiam Sacramentalem usque ad finem vitæ non durare, sed dumtaxat juxta exigentiam peccatorum’ gravium, quæ sola opus est confessioni, et absolutioni subjicere, manifestum est : quia peccata semel rite confessa iterum confiteri non jubemur. Unde si nova pec­ cata eaque gravia, non succedant, non est, unde ad Sacramentalem confessionem fide­ les cogantur : siquidem Ecclesia non præ- cipit, nisi, quod peccata gravia semel rite confiteantur. Alia ratio est do Pœnitentia interiori, quam usque in vitte finem per­ manere debere statuit S. Doctor quatenus semper displicere debent peccata semel facta. Displicentiam vero qualem esse oporteat, exponitur in sequenti articulo, ubi declaratur non posse esse continuam quoad actum ; bene tamen quoad habitum, seu habitualiter, quia nimirum numquam faciendum est aliquid Pœnitentiæ contra­ rium, quo recta pœnitentis dispositio tol­ latur; et semper in promptitudine animi habere debet displicentiam praeteriti pec­ cati. Et hoc pacto pœnitentia debet durare usque ad finem vitæ, et absque interrup­ tione aliqua continuari. 2. Qua observatione, quæ est litteralis (ut liquet ex ipsomet textu) absque ullo Eiduisr negotio deciditur difficultas hic excitata a diStsb Nuno contra Cajetanum circa mentem u$. D. Thomæ, asserente illo S. Doctorem NCajet. bn. loqui de pœnitentia, seu displicentia posi­ tiva, hoc vero affirmante solum de displi­ centia negativa. Dicimus ergo D. Thomam intendisse pœnitentiam positivam, sed ha- Resoisbitualem, non vero actualem, qualem ads-D^ truere conatur Nuno, sed immerito : si­ quidem illammet displicentiam, quam usque ad finem vitæ art. 8, statuit S. Doc­ tor durare debere, art. 9, docet esse habi­ tualem , et non actualem. Displicentia autem habitualis non importat continuita­ tem actuum sed tantummodo, ut se ex­ plicat Angelicus Præceptor, numquam facere aliquid contrarium, et esse in animi præparatione, ut peccata semper displi­ ceant, quoties in actum circa illa prorum­ pere expediat. Quæ juxta Cajetanum est displicentia negativa; quatenus numquam VfM admittit, quin excludit, complacentiam Cijeîai iateli;peccati. Nec interest dixisse D. Thomam illlam displicentiam causare dolorem : quia sicut dolor non potest esse continuus, nisi habitualiter, ut diserte asserit S. Doctor; ita nec displicentia semper est actualis. Alioqui enim vel dari deberet displicentia actualis, nec vel ipso somno interrupta, quod est impossibile ; vel dolor deberet esse continuus actualiter, utpote qui ori­ tur necessario in hac vita ex displicentia actuali. Quod est contra literam, et contra ejus doctrinam. Undo relinquitur præferendam esse intelligentiam Cajetani, cui etiam subscribunt Soto, et alii interpretes. Eamque convincit ratio D. Thomæ, eo tendens ut excludat complacentiam pec­ cati, AHTIC: Vili ET IX. 343 I . - • . - I citi, quæ sft noviim'jieccatiirii, 'sicut est I ad illam pôsitivâm tiiéjpliôeritiam : non est > jactantia studjusa'ile inrilo phrp'dlhito·? sed ergo ratio eam impbn'èfidi obligationem. ad exclûdendqni p'rædi'ôlam displicentiam I Oætera.pori’starit pnHtëi''Minopemι,, quæ sufficit, el requiritur lulbifualis displiCrihflh facile suadetqr eictlutlendô"motiva conpeccati, et àliqs actHiKs' displicentia est I Lenta in Majôri, éf qttod attinet ad peri­ absque interruption,o nibralitcr impossibi­ culum abesse deberë apiitF omnes supponi­ lis: ergo non hanc, sed displicehliam habi­ tur. UndeJsj adsit'/erit quidem obligatio, tualem statuisse censendus'e^t D. Thomas. sed ,non qutq oriatifr éx' ipsa delictorum htlùe 3. Hujus occasione iltiri' bré^itér expememorip; sed ex ipsomet periculo in aliam inci^pridi, quam/et lejuri'^ausfem 'ejus' ^aushm m' dienda sunt, Primum''est,' qutb'sit obligatio I culpam inci^pficli,'iquarii/et I . ca peccala,' quoticA ihdrflôriæ I' quilibet. cavere r' ' ’ 'debet ’’ '' 1 Néc-'ctiam qùeit " er*- hominis circa a Et est inquireVe. Ah sèfn'per, Li provenire præcdplo pbëitivo “ ‘ occurruqt/Et iriqui pro venire ex prieedpto pbbitivo pœnltendi pcenitendi ; icmoriam veherini, primitivum ' ésl/'^feon atque in memoriam venerini, teneatur quod 'j——.— quidem ——7 ‘çfuia '1 —— j—..-.— . — homo ea detestari ‘aliquo •'daïôHs,1 vfel dis- obligat pro sehipër, ■·"-■■sèd ,a '"·*-· ca detestapi aliijuri/doWris, vhl pro determinato >-■ .. . λ i-.n.cnajL^iiLÎc J ph'Centiæ actu? vel'suffihiafhbn acth in |; lemppre... Quocirca Angelicus ' Praeceptor D •Ttom. illis complacere, aut negative se habendo in 4,.dist. 17^. quæst. l^hrt. l, quæstiunc. °- , ‘/in J . ίί LLL·—~ L < —.. «-·___ per suspensjonem actus 1,r(|ui'^ersélur circa li 4, ita inquit ”':' A'd edntfilionem lenelur, memoriæ occurrentia ;' vefBonMderatiô'nenf h quando, peccala memdrite oedurrunt, cum aliorum .distrahendo? Et,:'quidem si "ex 11 ----- ..... iiy periciïtÔ1 mortis’‘extslil, aut in I præcipue parle subjecti, vel·aliunde insit periculum i aliquo arliciïlo, in hqillj sine peccati remis­ lapsus, vel in complacentiahi, vel in ali­ sione oporteatpéc’eatunï èxim incurrere, sicut quod aliud peccatum, nohJest’qui ririget ad cum tendatur ad cel'eira'iidufrl·, Si desit copia illud vitandum esse necéssarïu’iri, aut dis­ Sacerdotis, saltem 'hotâèri terletur.yéi lifiberc plicentiam aut dolorem de illis habere, propQSi[um 'aohfîiendï. Et; loquitur S. Doc­ juxta illud, qui amat periculum, péribit'.in tor de homme existehti in peccato lethali; eo. Quare difficultas' solum'^éréatur circa quem tamen, non obligat ad jfœnitendum, peccata, ut memoriæ occurréntia, 'Seûun? ι nisi in casa urgefrti/vél ùiôrÉis, vel incur­ dum se, et præciso quoïib'et'alio iriéîdendr rendi aliam culpam, db quo irfîra suo loco, periculo. ' ' ' .. 'T ' ubi agemus clé præ'cdpto Pœnitentiæ, 4. Fuerunt ex antiquis,'qui docerent quando et quomodo'obligàt. Ex quo a for­ teneri hominem ad, actualiter 'dolehdum, tiori, sequitur miiïirile ad "id teneri eum, vel displicentiae adtum eliciérfdum, quoties quia jam ρ/όβπά ’delicta' cohfessione expo­ ‘pdccata olim commissa' metnorhe'occur­ suit, et ebrüm afôBlütiobêm a legitimo rerent. Pro qua senteHtia yecenkèntur' Sacerdote obtinuit, dè qilb’ procedit inter­ haai. Alexander Alensis..parti V, quaésTi Ίδ8, rogatio facta. Huic ‘enim nofi parum esset memb. 2, art. 2(yèteris editionis, juxta onerosum,’ et niniiyi;dbrtihi‘,"semper atque novam, quam non vidimus q. 17,r memb. naturaliter prætdrifâ" iri iifemoriam ve­ tv- 2, art. 2, | 2. Ricarùus'ïn 4', dist.’U, hrt. ’ niunt, ex actu speciali :süb'præcepto de­ iikîf. θ, quæst. 1. Gabriel. Ibi'quæst. 3,'art. 3, testari crimina olim cOmtnissa; et esset ô-’-'dûb. 2. Communis tàmén sententia dbcet Pœnitentiæ præcepto præ ‘'aliis positivis non esse necessarium actum praedictum ; non semper aut pro semper obligantibus, u- sed suffipere vel non complacere iri illis, quid strictius aiïiçrib’ere absque ullo gravi i vel aliorsum cogitatiohem’ trahèré. Est fundamento vel’‘authOritatis, vel rationis, •5Ra. D. Thomæ in præseriti, et'in 4? dist. 17, ut loço citatô ex^onêmus?r Î L q. 3, art. 1, quæstiunc. 4 ,' Cui subsriribunt· 5. Nec etiam" consurgit' prædicta obii· Peobli¥· ei discipulis Cajet.' in Comment, hujus gatio 'ex præcepto ‘tfegâtïvô : quoniam hoc palur “ I art. et tom. 1. Opusc. tract. 17, q. unica. solum obligat âd non coriiplacendum po­ nega­ *»· Soto in 4, dist, 17, quæst.'2, art. 6, et ex sitive iri pèceatq : 'vel ad'non faciendum tivo. extraneis alii communiter, quos refert et aliquid positive âdVerSum pœnitentiæ, seu sequitur Prado in præsenti dub. 11 de dolori habituali. Sed qui negative se ha­ duratione Pçenjtfentiæ. Ei'ratio est clara : beret circa peccaih in mentem venientia, ' quia solum posset obligari homo ad elivel alio cogitatioriëm diverteret, maxime cienliam illius displicentiae positivae, .vel post confessionem, nec positive compla­ ratione periculi, vel ratione præcepti po­ ceret, nec aliquid positive adversum pœ­ sitivi pcenitendi, vel ob præceptum nega- nitentiæ faceret : ergo ita se gerens non ! tivum in positivo inclusum : sed nullo ex frangeret præceptum negativum non imhis motivis convincitur teneri hominem pcenitendi. Et sane mirum est hominem * · ■ *·· . I _jr in w i-· DE PŒNITENTIA. tentations pulsatum sufficienter illi oc• currere, vel spernendo, et in oblivionem dando, vel cogitationem ad aliud divorD.Thora ten.io, ut docent communiter Theologi ex Angelico Pra?ceptore 1, 2, quæst. 74, et id non etiam sufficiat circa peccata alias legitime confessioni exposita in me­ moriam naturaliter venientia? De qua re, et modo se habendi circa objecta illicita ad consensum, et delectationem allicientia plura discussimus tract, de Peccatis disp. 10, per totam ubi fuse inveniet Lector, quibus hanc doctrinam illustret. Veferam 6. Sed oppones fundamentum illorum Theolo­ gorum veterum Theologorum. Nam peccato in funda­ . memoriam veniente, ut est otTensivum mentum ’ Dei, tenetur voluntas elicere circa illud aliquem actum; non complacentiæ : ergo displicentiæ. Eo vel maxime : quoniam ex charilate tenetur homo actualiter nolle, quod actualiter noscit displicere Deo : sed qui meminit peccati olim commissi, ac­ tualiter agnoscit, quod actualiter displicet Deo : ergo actualiter tenetur illud nolle, et consequenter positivam displicentiam erga illud habere. Diruitjr. Sed respondetur distinguendo Majorem : tenetur elicere aliquem actum directe, vel indirecte circa peccatum, concedo Majorem : directe præcise, nego Majorem, et concessa Minori negatur Consequentia. Non enim nomine displicentiæ negativæ intelligimus suspensionem ab omni actu positivo, quam stante advertentia rationis circa objectum impossibilem judicavimus loco nuper citato, et modo tenemus. Sed intelligimus omnem illum actum, qui ex­ cludat complacentiam positivam in pec­ cato, non sit tamen illius positiva, et di­ recta displicentia : nam eo ipso homini nec positive complacet, nec positive dis­ plicet peccatum : nihil tamen contrarium pœnitentiæ facit, sed alio divertet re­ trahendo cogitationem per actum, quo vult de objecto illo non cogitare. Hic au­ tem actus non est necessarium, quod sit directe tendens ad non cogitandum de ob­ jecto illicito, sed quilibet alius sufficit, quo mens ad alia se convertat. Et quidem aliqua lico expedit, quam attendere, uti sunt ad venerem allicientia. Unde illi versus alicujus bene experti : Quare consultius est fugam arripere ab eorum consideratione, quam illis cogitandi se immiscere, et irretire, ut bene observa­ vit Soto ubi supra et experientia testator non esse casum in quo melius et facilius non sit cogitationem alio divertero, quam imminens complacentiæ periculum posi­ tiva displicentia repellere. Ad confirmationem dico, nec semper atque occurrunt ea peccata præterita, actualiter teneri hominem considerare Dei displicentiam circa illa, nec consequenter elicere actum directum detestationis : quia cum haec detestatio peccatorum sit actus secundarius Charitatis, non strictius obligat, quam ejus actus primarius. Cons­ tat autem non semper teneri hominem Deum diligere, quoties in mentem veniunt anteacta crimina. Non ergo tenetur actuali illorum displicentiæ insistere; sed sufficit numquam approbare, *vel aliquid contra­ rium Charitati facere. Et ideo argumentum ex hac paritate potius in adversarios regeri debet. 7. Sed hinc insurgit secunda inquirendi A là ratio. An saltem sit melior, et utilior cre­ diSeilU5. bra culparum detestatio cum earum co­ gitatione? Cui interrogationi non aliter melius satisfacere possumus, quam D. Tbo-D.Tha mam in medium adducendo. Respondet ergo S. Doctor infra quæst. 4 supplem. art. 2, per hæc verba : Respondeo dicendwn, quod hæc est conditio in actibus virtutum inventa, quod non potest in eis accipi su­ perfluum , et diminutum, ut in 2 Ethic, probatur. Unde contritio quantum ad id, quod est displicentia quxdam in appetitu ra­ tionis, sil actus Pœnilentiæ virtutis, num­ quam potest ibi esse superfluum, sicut nec quantum ad intentionem, ita nec quantum ad durationem ; nisi secundum quod actus unius virtutis impedii actum alterius magis necessarium pro tempore illo. Unde quanlumcumque homo continue in actibus dis­ plicenti# esse possit (observa) quod magis, et melius est, dummodo actibus aliarum vir­ tutum vacet suo tempore, secundum quod oportet. Sed passiones possunt habere su· perfluum, el diminutum, el quantum ad intentionem, el quantum ad durationem : et ideo sicut passio doloris, quam voluntas assumit, debet esse moderate intensa : ita debet moderate durare ; ne si nimis duret, homo in desperationem, el pusillanimitatem, flanc contra certare cave : et hujusmodi labatur. Hactenus D. Thomas, Nam vincere vinci est : cui nihil potest addi aut verius, aut soli­ Vincere terga dare, el retro vestigia ferre. dius, utpote quod maxime consonat cum illo ARTIG. VIII, ET IX. • fr*·50, illo Ps. 50 : El peccatum meum contra me • Eel·51 est, et Ecclesiast. 5 : De propitiato peccato I noli esse sine metu. [i.Aag, Nec |ongo abjit β_ August, lib. de I iW ' vera,- et falsa Pœnitentia, quem quidem I librum D. Thom, et antiqui alii Doctores, ut legitimum Augustini fcetum semper agnovere, unico Erasmo priori in contra­ rium dubitante, cui deinceps alii adhæserunt, vel ex eo solum quoi in tertia per­ sona se ipsum Augustinus referat : licet, inquiens, de ejus salute Augustinus potuit ' dubitare. Quæ conjectura levis est, nec modus loquendi alienus a D, Augustino, 1 si per otium liceret vindicias agere in hac I parte. In qua pluris habenda est authoritas D. Thomæ, et viciniorum temporibus Au­ gustini, quam omnium illorum, qut forsi­ tan, vel pœnitentiam exosi, vel male vexati argumentis inde decerptis, id unum effu, gium assumunt, negare esse D. Augustini, i S. ergo Doctor, vel quicumque fuerit ejus ί Αώο, Author (de antiquitate saltem bene meri! ρώι. tus) cap. 13, ita consone ad D. Thomam I fatus est : Ex fidepœnileat, credat hanc esse ■ medicinam, omnes fructus pœnilentiæ parvos habeat, numquam credat sufficere, semper ! coram Domino, ante quem peccavit, eru’ bescat, dolorem cum vita finiat. Nam si AposI tolus etiam peccata per Baptismum remissa continue plorat, nobis eliam super funda· j mentum Apostolorum .positis, quid præter I plorare restat ? Quid, nisi semper dolere in i vita? Ubi enim dolor finitur, deficit pœniI tenlia; si autem pœnilentia finitur, quid relinquitur de venia ? Tandiu enim de gra­ tia gaudeat, quandiu sustentatur a Pœni­ tentia. Dixit enim Dominus : Vade, et jam amplius noli peccare. Non dixit : Non pec­ ces, sed neque voluntas peccandi in te oria­ tur. Quod quomodo servabitur, nisi dolor continue in pœnilentia custodiatur? Hinc semper doleal, el de dolore gaudeat, el de doloris pœnilentia, si contigerit, semper do­ leal. El non sil salis, quod doleal, sed ex fide doleal, el non semper doluisse doleal. Hæc autem non ideo docentur, quia præ­ cepti sit iste dolor, ut male rebantur anti­ qui illi Theologi supra laudati, sed qui est optimi, et saluberrimi consilii, Gum enim evidenter constet homini de scelere, et nullatenus reddatur certus de remissione adhuc post adita et recepta Sacramenta ; prudentissimum est dolere, et lacrymis operam dare. De propitiato peccato noli esse sine metu, inquit sacer textus, et ideo quan· tumcumque homo continue in actibus dis- 345 plicenlix esse possit, magis, el melius est, ut supra nos docuit D. Thomas, qui sane et pœnitentiam agens, et de pœnitentia scri­ bens mortem oppetiit. Hujus continua pœnitentiæ aliam si ve­ Alia ratio lis radicem, eam, et satis firmam detegit Pœni ­ Angelicus Præceptor in solut. ad 1 ar­ tentiæ gumentum art. 8, quia nimirum Pœniten­ eontiiinæ. tia non solum removet peccata præterila, D.Thotn. sed etiam præservat hominem a futuris. Cum vero homo, quandiu est in hac vita, neutiquam sit immunis a ruina peccati, quin satis in illud sit proclivis; vel ex hoc solum, ne iterum incidere contingat, utile quidem ipsi est pœnitentiæ operam dare. Observat tamen S. Doctor solutione imme­ diata ad 2, actum externum Pœnitentiæ virtutis non æqualiter omnibus esse con­ gruum ; sed pro diversitate statuum vel incipientium, vel proficientium, externis mortificationibus, et poenitendis incum­ bendum. In actibus vero internis perti­ nentibus ad voluntatem nulla est discretio incipientium, a proficientibus, vel perfec­ tis. Et si qua esset, ea profecto magis splenderet in perfectis, quam in incipien­ tibus ; quibus e converso fervor externus pœnilentiæ, sicut et familiarior, ita et opportunior est, ut effrenis concupiscentia reparetur, et carnis rebelliones, et insultus compescantur. Omnibus tamen competit pœnitentiæ insistere dicente de se Apos­ tolo Corint, 5 : Non sum dignus vocari CoApostolus, quoniam persecutus sum Eccle- rinth. 5, Siam Dei. Quod argumento fuit Augustino ubi proxime neminem a continuo dolore criminum, dum vitam egerit, destiturum. 9. In solutione ad secundum articuli Qualiter noni diluit D. Thomas illam celebrem gaudium cum tris­ difficultatem de oppositione inter tristitiam titia et gaudium, quæ coegit non paucos in va­ con­ gruat. rios dicendi modos abire. Et quod magis est, post clarissimam S. Doctoris enoda­ tionem adhuc superest non parva dissen­ sio, aliis solam contrarietatem, et opposi­ tionem ex parte objecti venantibus ; aliis non majorem repugnantiam inter hos vo­ luntatis affectus agnoscentibus, quam quæ reperitur inter contraria in gradibus re­ missis; aliis viis satis dissitis inceden­ tibus, quarum plures refert, et refellit Godoy tom. 2, in 3 p. disput. 32. Com­ Godoy. munis discipulorum solutio, seu explicatio se accingit ai oppositionem præcise ex objecto desumptam ; quocirca in eo sistunt circa idem forrnaliter objectum, et sub ea­ dem ratione formali attactum, neutiquam versari posse tristitiam, et gatudinni ; bene dio, adhuc exparto subjecti,· assignavimus tamen si subrdivêfsh ex parte! objécti ra­ in ipsa voluntate differentiam partis supe­ tione attingatur. Et hSevia, vel uégant in rioris, in qua erat gaudium, a parte infe­ eodem subjecto tristitiam «t'gaudium ejus­ riori, in qua fuit tristitia; quinupa harum dem objecti in eodenï stfpposilo ; vel Hia affectionum itlteràm attingeret. Et hoc qui­ admittunt respectu diversorum objecto­ dem fuit miractilosuni itr Christo, quod rum^ De quo, et nos egimus tom. se­ gaudium partissuperioris' non redundaret cundo tract, de scteûtia’Chrisiï. disp. 17, in inferiorem ; vel hujus mæstilia non im­ pediret illius déleciàtibnoinî 'cum pars in­ dub. 4, num. 15. Qni4 1.0. Verum ex præsenti’ littera constat, ferior, et superior, licet diVèrstù rationes d.veat aTboa. ut bene observavit Nuno in præsenti, ul- ejusdem noteritiie, 'healiter non essent dis·* ' '■ t ' tUJIU:·. f;·..-.-.,-, .... ’ #··■ .Xum • tra oppositionem importatam ex pario ob- I tincta? jecti, ratione cirjtis de‘eodem omnino ob­ I 11. Nec fefert. 'Si objicias hanc inter- oif«, jecto. et’sub' eadem' ratione non possumus preiatiohèni advérsaW ipsi textui, cx quo **·1 simul tristari, er gaudere,' dari aliam ex clare constat doiorëm; et gaudium, secun­ parte subjécti. quæ non debet omitti ad dum qooff shnt *pa#$iônes appélitus· sensi­ penitus evacuandam difficultatem, ut loco tivi, non'posse esse simul, eo qïioit'sunt nuper citato’expendimus. Provenit autem omnino' contraria?, ut- diserte affirmat hæc ex diversis effectibus,- quos gaudium, D. Thomas. S? (ί’οιΌ accipiantur (verba D.Thoa. et tristitia ndta suile inducere, siquidem j surit S.’ Doctoris) secundum quod consistunt tristitia comprimit, laxat voro gaudium, j . in simplici'actu Toluntiitis; cui aliquid pla­ ut in sensibilibus experimur in fpso corde, j cet, 'vel displicet, secundum hoc'non possunt quod qiiiJem tristitia 'constringitur, et ! habere conlrarietatem, nisi ex parte objecti, gauJio dilatatur. Et hoc quod experientia ! puta cum sunt de eodem secundum idem, et sensibili edocemur, sub 'etiam modo tenet ; sic non poSsunt esse simul de eodem, et sein voluntate; licet non adeo sensibile, et ; eundum idem. Ergo in doctrina D. Thomæ manifestum nobis’fiat : quia non media ! tota oppositionis ratio in prædictis effecti­ trarisrimtàtidne corporali, ut in prima, et ! bus venanda est ex Objecto praecise. Respondetur tamen cum -eodem Nuno Sofit»· propria sêüsuum, aliquis gaudet, nutaris- ! Thom. tatur spiritualiter. Et sane juxta Angeli- ■ ubi supra S. Doctorem neque in appetitu cum Î'ræceptorém i. 2, q. 35, ari. 4 ad 2 : sensitivo, 'nec in voluntate negasse oppo­ Delectatio, rf tristitia contrarianlur secun­ sitionem 'desumpthm ex subjecto, vel ut dum genus, 'et ideo ih' qualibet tristitia est ; clarius loquamur, ex effectibus formalibus contraria disposilio subjecti dispositioni, incomposSibiiibus, ét minime cohaerenti­ quæ esi in qualibet delectationd : nam qua­ bus : etenim sicut in appetitu sensitivo libet delectcttionc appetitus scitabel ul accep­ gaudium, ‘et triètitia sunt qualitates vere tans id, qudd habet : Wquatibll autem tris­ oppositae, et minime cohaerentes, ita eftam titia ss habit !ui fugiens : et ideo ex- parte in voluntate gaudium, et tristitia spiritua­ subjecti quaelibet delectatio est medicina con­ lia.minime coadunantur : cum quia oppo­ tra quamlibet tristitiam. Ubi clare refugii sita in modo'afficiendi : tum quia inducunt ad contrarias dispositiones subjecti, pro effectus formales invicem repugnantes. tristitia, ac pro gaudio : et hbc non solum Est' tamèri dfécrimeû observatu dignum tenet in illis ut passionibus, sed etiam, ut quod in appetitu sensitivo adhuc respectu sunt in voluntate. Unde quando docet, divçrsorum non compatiuntur gaudium, quod habeat convenientiam, et affinita­ Iet tristitia, itaut hterque ite affectus sit tem, sicut gaudere de bono, et tristari de præsêns, èt ïn se, et in actuali considera­ malo, ut concludit S. Doctor in corpore tione; sécus'vero est in voluntate. Et ratio illius articuli, solum intendit quantum est differentia? sumitur ex parte ipsarum po­ ex parte objecti, non se excludere, sed tentiarum : quià sensus cum sit determi­ bene cohærere ; secus vero ex parte sub­ natus ad unUm', nec'possit attingere nisi jecti. Ex quo liquet oppositionem inter singularia; nequit actualiter cogitare nisi tristitiam, et gaudium desumi quidem ex de aliquo singulari, et determinato, et con­ objecto; sed refundi etiam in ipsum sub­ sequenter appetitus illius ductum sequens jectum, quod est incapax recipiendi quali­ non nisi in uno, aut de uno gaudere, aut tates se invicem excludentes. Quocirca tristari valet. At vero appetitus rationalis, loco nuper citato pro conciliandis in quia sequitur ad intellectum, cujus objec­ Christo Domino summa tristitia, et gau­ tum est universale, potest ad plura unico, vel F · «y 15 3Vt ARTICULUS X vol pluribus actibus cum subordinationo. Et quia in uno ctoodem universali objecto sivo intellectus, sivo voluntatis diversto rationes quandoque inveniuntur, et secun­ dum illarum aliquas fundat convenientiam, et disconvenientiam secundum alias : id­ circo ita potest placore in una, quod res­ pectu illius fundet gaudium, et displicere in alia, quod inducat tristitiam, ut videre PTiis. est in exemplo, quo utitur D. Thomas. pula si videamus justum af'fligi, simul pla­ cet nobis ejus justitia, el displicet ejus afflic­ tio. Et hoc modo displicet alicui quod pec­ caverit, placet vero, quod ipsum pœniteat peccasse. ■!»>? Stat ergo discriminis ratio, et oppositiosS' dis fundamentum ex parte tristitiae, et gaudii in eo quod tam respectu appetitus sensitivi, quam respectu voluntatis, affi­ ciunt contrario modo, illa comprimendo, istud laxando, et ideo in neutra illarum potentiarum possunt esse simul in gradi­ bus intensis, et hunc sensum reddat pro­ positio illa D. Thomæ, quod nullo modo in appetitu sensitivo possunt esse simul, nec respectu ejusdem, nec respectu diver­ sorum. Quando vero inquit, quod gaudium, et tristitia, prout sunt in voluntate, nullam habent contrarietatem, quando sunt res­ pectu diversorum, solum excludit opposi­ tionem contradictoriam ex parte objecti, et cx hoc capite non inconvenit esse si­ mul. Gum quo tamen stat subesse aliam exparte subjecti, ut cujus praedicti affec­ tus in summo reddantur incompossibiles. Recolantur quæ diximus loco citato de scientia Christi. ι<ί-3· 12. Sed replicabis : quia non major re­ pugnantia, et oppositio datur inter gau­ dium, et tristitiam respectu diversorum, quam inter scientiam, et errorem, vel fidem : constat autem nullam oppositionem versari inter scientiam, et errorem circa diversa, aut etiam circa fide credenda, ut docet experientia : nulla ergo erit repu­ gnantia inter gaudium, et tristitiam erga •diversa. j.wjr. Respondetur distinguendo Majorem hu­ jus replicæ : et quidem si comparatio fiat ex parte objectorum, conceditur : quia sicut idem objectum, ab eodem intellectu nequit esse creditum, et scitum, aut vere, et simul falso cognitum; ita idemmet bo­ num nequit conveniens, et disconveniens apprehendi, et consequenter simul appeti, et respui ; bene tamen si fiat comparatio respectu diversorum ob diversas rationes 347 sub qua splendentes in diversis objectis. Et ex hac parte nulla esset repugnantia in eo quod intendit replica. Si vero conside­ retur modus efficiendi subjectum, qui im­ portatur a tristitia, diversus a gaudio respectu ejusdem subjecti, explicatur sub­ jectiva oppositio constrictionis, et dilata­ tionis , quæ adhuc respectu diversorum nequit eidem omnino subjecto saltem in summo convenire. Non enim facile capere possumus, qualiter idem lapis motu velo­ cissimo simul rapiatur sursum, et deorsum projiciatur adhuc circa diversa loca; nec quod idem vas uno liquore arctetur, et alio simul porrigatur. Cum ergo tristitia ex ge­ nere suo constringat, lætitia vero ampliet; ex ipso afficiendi modo se excludunt, si fuerint in summo. Actus vero illi quibus fulcitur paritas, solum important oppositio­ nem ex parte objecti, qua non stante, ut non stare supponimus circa diversa formaliter objecta, eodem modo afficiunt ; et consequenter non est, unde excludantur. articulus X. Utrum Sacramentum Poenitentia debeat iterari? Ad decimum sic proceditur. Videtur quod Sacramen­ tum Pœnitentiæ non deheal iterari. Dicit enim Apos­ tolus Heb. 6 : Impossibile est eos qui semel sunt illu­ minati, et gustaverunt coeleste donum, et participes sunt facti Spiritus sancti, et prolapsi sunt, renovari rursus ad poenitentiam : sed quicumque pœnituerunt, sunt illuminati, et acceperunt donum Spiritus sancti : ergo quicumqoe peccat post pœnitentiam, non potest iterato pœnitere. 2. Præt. Ambr. dicit in lib. de pœnitentia : reperiuntur qui sæpius agendam pœnitentiam putant, qui luxu­ riantur in Christo. Nam si vere pœnitentiam agerent, iterandam postea non putarent : quia sicut unum est Bap­ tisma, ita una est poenitentia : sed Baptismus non ite­ ratur : ergo nec pœnitentia. 3. Præterea. Miracula, quibus Dominus infirmitates corporales sanavit, significant sanationes spiritualium in­ firmitatum, quibus scilicet homines liberantur a peccatis : sed non legitur, quod Dominus aliquem cæcum bis illu­ minaverit, vel quod aliquem leprosum bis mundaverit, aut quod aliquem mortuum bis suscitaverit : ergo videtur quod nec alicui peccatori bis per pœnitentiam veniam largiatur. 4. Præterea. Greg, dicit in Horn. Quadragesimæ : pœniteutia est, ante acta peccata deflere, et flenda iterum non committere, et Isid. dicit ht lib. de suniiuo bono Irrisor est, et pœnitens, qui adhuc agit quad pœnitet : si ergo aliquis vere pœniteat, non iterum peccabit : ergo non potest esse, quod pœnitentia iteretur. 5. Præterea. Sicut baptismus, habet efficaciam ex pas­ sione Christi, ita et pœnitentia : sed baptismus non ite­ ratur propter unitatem passionis, et mortis Christi : ergo pari ratione, nec pœnitentia iteratur. 6. Præterea. Amb. dicit, quod facilitas veniæ incen­ tivum præbet delinquendi : si ergo Deus veniam frequen­ ter præbet per pœnitentiam, videtur quod ipse hominibus præbeat incentivum delinquendi. Et sic videretur delec­ tare in peccatis, quod ejus bonitati non congruit : non ergo potest pœnitentia iterari. Sed contra est, quod homo inducitur ad misericordiam exemplo divinæ misericordia;, secundum illud Luc. G : Estote misericordes sicut et pater vester misericors est : sed Dominus hanc misericordiam discipulis suis imponit, ut sæpius remittant fratribus contra se peccantibus, undo DE PŒNITENTIA. sicut dicitur Mailh. 18 Petro quæroiiti : Quoties peeeabit in me frater meus, et diminua ei, usque septies? refu­ dit Jesus . Non dico tibi usque septies, seu usque septua­ gies septies : erfO etiam Deus >æpius per pœaitedlhm veniam pecrantibus probet» praesertim coni doceat nos petere: dimitte nobis debita nostra» sicut el nos dimittimns debitoribus nostris. Respondeo dicendum, quod circa pœnitentiam quidam erraverunt» dicentes non posse hominem per pœaitentfam secundo consequi veniam peccatorum : quorum quidam, scilicet Novatiani hoc in tantum extenderunt, ut dicerent post primam pœniîentüm, quæ agitur in baptismo, pec­ cantem per pêqiUntiam non posse per poenitentiam ite­ rato restitui. Alii vero fuerunt hæretjci jut Aug. dicit in lib. de pceiuteniia) qui post baptismum dicebant quidem esse utrem pœnitentiam, nun ramen pluries, bed semel Unium. Videmur amem hujusmodi errores ex duobus pro· cessisse. Primo qnidem ex eo, quod errabant circa ra­ tionem vere pemitentix. Cum enim ad veram pœititeoliam chantas requiratur (sine qua non deleniar peccata) falso credebant, quod ebarius semel habita non possit amitti, et per consequens Pœaitaura si sil vera, numquam per peecaium tollatur» ut sre rat necesse eam ite­ rari :scd hoc improbatum est in secunda pane, ubi osten­ sum est : quod chantas semel habita propter libertatem arbitrii potest amitti, et per consequens post veram pœniteutiam, potest aliquis peccare mortaliter. Secundo ex eo, quod errabant circa æstimatiouem gravitatis peccati : para­ bant enim adeo grave esse petram» quod aliquis eommitxit post variata im^etraum, quod aon sit possibile ipsum reinitti. In qao quidem errabant, er ex pane peccati (quod etiam post remissionem eonsequuram, potest esse, et gravius, el levius, quam fucril primam piceatum remissumj et multo magis contra infinitatem divina? misericordiæ. qnæ superat omn*m nnmerum. et magnitudinem pacatorum, secundum illud Psal. 5ô : Miserere mei Deus secundam magnam misericordiam tuam, et secundum I muliitodinem miserationum tuarum dele iniqui ratem meam, unde reprobarar verbum Cain, dicentis Genes. 1 : Major e>t iniquitas mea, quam ut veniam merear : et ideo mise­ ricordia Dei pe cantibus, per poenitentiam veniam prebet absque ullo termino; unde d^itor 2 Para, nltim. : Im­ mensa, el investigabilis misericordia promissionis Une super malitiam hominum. unde manifestum est. quod Pœndeniia pluries est iterabilis. Ad primum ergo dicendum, quod qnia apad Judæos erant secandam legem quædam lavacra instituta, in qui­ bas pluries se ab i mis an ditiis purgabant, credebant ali­ qui Judæorum, quod etiam per laracrom Baptismi aliquis pluries purificari possit. Ad quod excludendum, Apostolus scribit Hebreis, quod impossibile est eos, qui semel sunt illuminati, scilicet per baptismum, rursum renovari ad poenitentiam, scilicet per Baptismum, qui est lavacrum regenerationis, el renovationis Spiritus sancti, ut dicitor ad Titum 3. El rationem asrignat» ex hoc, quod per Bap­ tismum homo Christo commoritur, unde subditur, rursus crucifigentes sibîmetipsîs filium Dei. Ad secundum dicendum, quod Amb. loquitur de Pœniteatia solemni, quæ ia Ecclesia non iteratur, ut infra di­ cetur. Ad tertium dicendam, qaad sicot Augustin, dicit in Hbr. de pcenit. multos re cos, et in diverso tempore Dominus illqmiaayiij el multos debiles eonfirraaviu obtendens in diversis illis eidem sæpe peccata dimitti ; ut quem prius sanavit leprosum, alio tempore illuminet cæcum, ideo enim tot canarii cæeos, claudos, et aridos, ne desperet do ut aliqui significare videntur, Hj, inde Novatianorum nomenclaturam deri­ vantes : siquidem Novatianus fuit Roma­ nus presbyter a Novato Episcopo ex Africa Romam veniente seductus, et fascinatus : et postea contra Concilium legitimum, et contra Pontificem Romanum a Nova­ tianis sectatoribus, inde trahentibus no­ minis originem, Antipapa fuit electus, et proclamatus, unde primum in Ecclesia schisma excitatum fuit. Rem gestam nartari'rat Cyprianus epist. 49 ad Cornelium, et “ 5'2, ad Antonianum secundum editionem Pamelii. Idem constat ex epist. Cornelii ad Fabium Antiochenum apud Euseb. lib. 6, histor. cap. 35. Non tamen satis liquet ex illius errores narrantibus, qualiter pœnitentiæ remedium excluserit. Si5niis- quidem Nazianzenus Orat. 29. Nicephorus lib, 11, cap. 14, solius peccati ad mortem, quod erat peccatum infidelitatis, meminere, nâ«L Augustinus vero lib. de bæresibus cap. 38. 5.Γηα. Epiphanius hærcsi 59, et D. Thomas eis 349 subscribens, referunt omnium peccatorum pœnitentiam abstulisse, et profligasse, imo D. Ambrosius inter Stoicos illum recen- d.Ara­ sons omnia peccata esse paria tenuisse bros· affirmat. 3. Hæc cum ita sint ex probatissimis Authoribus memoratis, in unica offendit Vasquez ad hunc articulum, erroris causa Vazquez a D. Thoma assignata, quasi nulla ductus opponiAltar. ratione S. Doctor asseruerit ex eo origi­ nem traxisse, quod crederent nec charitatem, nec pœnitentiam semel habitas amitti posse. Cum constet, inquit, quod Novatus, et sui sectatores fatebantur aperte labi posse in peccata, qui semel baptizati in vera Charitate fuerunt, et insuper ad pœnitentiam internam, ut veniam obtine­ rent, hortabantur, ut constat ex D. Cy­ D. Cy­ priano lib. 4, epist. 52, et D. Ambrosio prian. lib. 1 de Pœnit. cap. 1, post medium. Verum hanc P. Vasquez impugnationem Refelli­ tur a nihili faciendum erudite, et vere ostendit Prado Prado in præsenti, utpote quæ ferit non et in conse­ D. Thomam, sed ipsum Vasquium in illo quentiae eodem dubio, ubi num. 11, cum Sandero, notetur. et Lindano fatetur Montanistas in eodem fuisse errore cum Novatianis, et constat Hie· .ex D. Hieronymo torn. 2, epist. 54, ad D.ron. Marcellum ubi inquit : Illi ad omne pene delicium Ecclesiæ obserant fores, quasi in ea nullus esset locus remissionis post pec­ catum commissum. Nec tamen in eo tan­ tum erant, sed se quasi justos reputabant, et 'renuebant confessionem pro erubescen­ tia, quantumvis se delinquere experiren­ tur, ut clare testatur idem Hieronymus infra inquieus : Rigidi autem sunt ; non quo et ipsi pejora non, peccent : sed hoc inter nos, et illos interest, quod illi erubescunt confiteri peccata, quasi justi. Ergo justos se coram hominibus ostentabant, et reipsa, justitiam semel habitam peccatis non de­ perdi adstruebant; quamvis, ut familiare est hæreticis, dissimulare, et mendacia aliquo veritatis fuco delinire conabantur ; ne omnino viderentur pœnitentiam abo­ lere, sed eam voce tenus indicabant, ut carpsit ubi supra Ambrosius eorum ali­ quos ; quia inter peccata distinguebant remittenda; cum tamen Deus inter nulla distinxerit, sed omnia abstergenda per pœ­ nitentiam promisit. 4. Adhuc evidentius ostenditur ad ho­ Ad minem minus bene in eo D. Thomam hominem impu· vellicasse. Nam ut ipsemet fatetur n. 9, g“natur ()ai azet affirmat Castro diligentissimus hæresum i;}* qiiez. scrutator lib. 12, adversus hæreses verb. Castro. 1 i F i iM 3 K* .1 ARTICULUS X. 350 35! DE POENITENTIA. Panitentia tertia Hxresis. Novaliani (idem vera, et falsa Pœnit. cap. 5. Hujus erroris reipsa cram quod Cathari) vacantur (inquit) causam asseruit D. Thomas eam fuisse, etiam alio nomine Cathari, id est mundi, quod errarent circa gravitatem peccati, si­ propter munditiam, quam de se ipsis super­ quidem putabant adeo grave esse post bissime przdicabant. Et hoc nomen illi sibi veniam iterum coinquinari, ut impossibi­ ipsis arrogantissime indiderunt. Atque ita lis redderetur iterata remissio. In quo Ecseb. appellari scribunt Eusebius lib. 6, histor. divinæ inisericordiæ gravissimam injuriam Nice- Eccles, cap. 33, seu 35. Nicephor. lib. S, irrogabant, quasi esset peccatum aliquod p or’ cap. 20, et lib. 11. cap. 14. Quod quidem supra illam juxta illud Genes. 4 : Major ul Gettu argumento clarissimo est falso credidisse iniquitas mea, quam ul veniam merear, semel acceptam in Baptismo gratiam, qua quod ob Abelis cædem male sibi conscius mundati fuerant, inamissam servare; alio- protulit Cain. Desipiebant etiam in eo quod qui enim nec apparenter sibi arrogare pos­ putabant post lapsum non posse esse pec­ sent præ aliis nomen Cathari, id est, mundi. catum gravius, et levius; sed quodlibet, Baroo. Addit tamen Baronius tom. 2, ad ann. quodeumquo illud fuerit, secum afferre 254, cap. 106, propterea se mundos dicere irremissibilitatem Quæ sunt absurdissima, maluisse, quia nec umquam lapsos, nec et tantummodo apta, ut in perditionem et cum aliquando lapsis consortium habere desperationem homines ducerent. Non defuerunt ex Catholicis, qui praefi- Nsitûperm.aueat formaliter dolor, absque mensura non .semel, aut iterum, sed sæpfe, Pœnitentiæ Sacramentum ; dum­ non possit sensibiliter iterum, atque iter ran subjieâ aJiis cpnfessiQnibus. modo adsit nova materia proxima ex parte Ό. Major'fcscr.difficultas., quando dolor pœnitentis, utputa.,confessio, et,_dolor. Et formaliter praeteriit, sed remanet virtuaiihie sensus etiam est verus, et omnino certêr. In .quor, οββπ, .iflenj affirmat Arauxo tos,'non tamen-fide sancitus, immediate; licet ipsa*Ecclesiranpraxi, et Sanctissimi ’ absque ulla lipjjtatiopç ubitsupra, eo quod talis vdo'oipv.ixtuqli.ter,.repentur, dum cadit rum doctorum ^usu qomprahelur, ut* ex sub repetitam popl^siopem. Hæc tamen dictis ad‘arti? 3y satis constat. Non vero fait a D. -Thoma intentus; .ut ex contextu resolutio itac genus repœniten- medii, ut constat ex D. Augustino epist. 54, solem- ita docente : Caute, el salubriter esi provi­ nk ei sum, ul locus illius humillimx pccnitentix D. Au­ gust. dumtaxat semel in Ecclesia concedatur, ne medicina vilis minus utilis esset xgrotis, quæ tanto magis salubris est, quanto minus A!ia contemptibilis fuerit. Secunda sumitur ex ex 0. D. Ambrosio lib. 2, de Pœnit. cap. 11, et Ambroi. erat moralis significatio; quia ejectio pœ- nitentis initio quadragesimæ solemniler fleri solita reprœeontabat Adie exilium a paradiso, quod quidem semel dumtaxat factum est, nec deinceps ad ipsum rediit exui proprio laboro victitans : in cujus signum pœnitens inhabilis etiam remane­ bat ad honores, et omnino spoliatus jure illos oblinendi. Tertia, quoniam illa so- Te.-j aB. lemnis pœnitentia erat quædam publica η®. protesiatio eam perpetuo servandi in de­ testationem praeteritarum culparum, et praecautionem numquam alias commit­ tendi in posterum, ob quas posset iterari. Et hæc triplex ratio adducitur a D. Tboma in 4, dist. 14, quæst. 1, art. 5, quæstiunc. 2, ubi et in toto articulo principali plura scitu digna reperiet lector de pœni­ tentia solemni, quæ hic summatim pers­ trinximus. Consulatur etiam Magist. Soto Set). in eodem 4, dist. 19, quæst. 2, art. 5. 15. Hinc constat expositionem, quam solutione praedicta ad 2 (cujus gratia hæc praelibavimus), adhibuit AxnbrosioD. Tho-D.Ti.^. mas, deservire etiam aliquibus aliorum Patrum testimoniis, in quibus plane habe­ tur poenitentiam non posse iterari. Ila Origenes bom. 15, super Lev. 25. Am- Onje. brosius lib. 2. de Pœnit. cap. 10. Augus- ABgej· tinus epist. 53 et bom. 50. N. Cyriilus N.CyAlexandrinus lib. 15, in Lev. ubi addneit Origenem. Quorum et aliorum, si qui sunt, qui ita scripserint, sensus ex dictis est catholicus, et satis expeditus, de pœniten­ tia solemni ; numquam tamen repulerunt alios pœnitentiæ modos, et multo minus Sacramentalem, et virtuosam poenitentiam ut initerabilem, quin imo enixe ad eam hortantur. 16. Sed nunc restat inquirendum; an λα sicut unus, et idem potest pluries succes­ pieces ûiil sive absolvere ab eisdem peccatis, ita plu­ hse res simul possint unum, et eundem absol­ vere? Hanc difficultatem, quam supra in vitet hunc locum remisimus, solum excitavit D. Thomas de Baptismo, et Eucharistia, D.TV.s. et in Pœnitentia praetermisit forte, quia minus necessarium indicavit. Quocirca ex interpretibus S. Doctoris nullum offendi­ mus discipulum, qui ab ea non etiam su­ persederit. Ex extraneis vero apud solum Patrem Suarez eam invenimus indicatam P. Su­ ret. disp. 18. sect. 4, a Lugo fusius prosecutam Card. in præsenti disp. 13, sect. 7 hujus, et Lta post ipsum a Discatillo disp. 10 de Pœ­ Dimlitto. nit. dub. 2. Üc vero eam solidius expedire possimus, Qaii supponi debet per se loquendo, et ex vi neodun’ institutionis ARTICULUS X. institutionis Sacramentorum «nobis Eccle­ sia) traditione notio, nulli Sacramentorum designasse Christum, nisi unicum minis­ trum, a quo conficeretur. Et licet permise­ rit plures in sacerdotio conferendo coire ad consecrandam unicam hostiam, ut mo­ ris esso in Ecclesia quando sacri ordines conferuntur nomo ambigit, et statuimus tract, de Eucharistia, disp. 12, dub. 3, non tamen ideo plures absolute sunt illius ministri, sed se habent per modum unius, tum ex parte materiæ, quæ est eadem, tum ex parte intentionis consecrandi, quæ est una principalior in Episcopo celebrante, cui aliorum intentio debet subordinari, et ut ita dicamus, attemperari, ut non aliter nec antea, nec post consecratio materiæ fiat, quam ipse intenderit, ut ibi explicui­ mus : ubi autem sunt plura propter unum, non tam dicenda sunt plura, quam unum. Tum denique ex parte elevationis, quæ li­ cet materialiter in pluribus noviter ordi­ natis multiplicetur, ordinatur tamen ad eundem numero effectum, et subordinatur eidemmet numero principali Sacerdoti Christo simul omnes elevanti ad ipsum producendum : quocirca consecratio pas­ siva est una, et similiter consecratio ac­ tiva, si formaliter accipiatur; sicut idem est formaliter locus, vel etiam fluvius, quantumvis superficies multiplicetur, dum­ modo non varietur distantia, vel decursus aquæ. Est itaque pro quolibet Sacramento unicus minister a Christo designatus, ut sic servetur proportio inter Sacramentum exhibendum, et ministrum conficientem : atque ideo per se loquendo, et juxta pri­ mariam institutionem nec possunt, nec debent plures ministri simul applicare for­ mam supra materiam propriam, ut cum ipsa et ex ipsa consurgat Sacramentum ; sed reprehendi debent de inordinato modo ministrandi, ut de simul baptizantibus 51-;a· dixit D. Thomas supra quæst. 67, art. 6, punitos iri. Nec etiam diversas materias possunt apponere cum totidem formis, ut ejusdem rationis Sacramenta eidem sub­ jecto simul impendant ob eandem prorsus rationem. 17. Quo fit, et bene sequitur, per se J *1.1. loquendo Sacramentum Pœnitentiæ non postulare nisi unicum Sacerdotem cum le­ gitima potestate, a quo absolutio pœnitenti impendatur, et consequenter eum, qui sciens, et p-.udens vel simul duobus confi­ teretur, ut ab eis absolutionem simul acci­ peret, vel in vi unius confessionis dùpli- corn, eamque simultaneam absolutionem peteret; eo ipso peccare mortaliter, et neutram posse adipisci ; quippe qui proce­ deret contra communem, et approbatam Ecclesiæ consuetudinem in re gravissima, qualis est usus Sacramentorum, de quo Concilium Tridentinum sess. 7, can. 13, Cone· ita sanci vit : Si quis dixerit receptos, et Trid approbatos calholicæ Ecclesiis ritus in so­ lemni Sacramentorum adminislralione adhi­ beri consuetos, aut contemni, aut sine pec­ cato u ministro pro libilo omitti, aut in novos alios per quemcumque Ecclesiarum Pastorem mulari posse, anathema sil. Unde tam absolventes, vel simul absolvere conantes, quam ipse pœnitens peccarent mortaliter, ob contraventionem usui, et approbationi Ecclesiæ; sed pœnitens nul­ latenus Sacramentum reciperet, qain ut irrisor Sacramenti censendus esset, quo­ niam ut docet D. Thomas in hoc eodem D.Tbcm articulo in solut. ad 4 : Ille esi irrisor, el non panilens, qui simul dum pcenilet, agit quod panitel, vel proponit Herum se factu­ rum quod gessit : vel etiam aclualiler pec­ cat eodem, vel alio genere peccati. Quo fit alterius ex parte pœnitentis per Con­ se loquendo, nisi aliud vel expresse cons- sect’ titerit, vel ex adjunctis circunstantiis vehe­ menter conjiciatur, semper atque confitea­ tur, debere præsumi rectam intentionem gratiam oblinendi medio unico Sacra­ mento; licet adsint plures qui possint ab­ solvere. Idque ex fine intento maxime elucet ; hic enim nec ex parte pœnitentis, nec ex parte Sacramenti est alius, quam remedium peccati, et reconciliatio cum Deo; et hic quidem habetur unica absolu­ tione, unicoque Sacramento, vere et abs­ que obice, aecepto : ergo per se loquendo, quantumvis adsint plures, qui possint ab­ solvere, numquam concedendum est de pœnitentis intentione, nisi quod ve)it uni­ cum judicium instituere, unicumque dum­ taxat Sacramentum recipere, quo medio a peccato liberetur. Quare solum potest esse difficu tas, an casu quo plures simul absol­ vere intendant confessionem coram eis faefentem, plura, vel unum dumtaxat Sa­ cramentum conficiant, quidquid sit an peccent ita absolvendo, vel non ? siquidem peccatum absolventis non invalidai Sacra­ mentum. 18. Respondetur ergo casu quo unica Decisio confessione audita, plures simul absolutio- ‘'“æs*'0" nis formam proferrent, non conficeretur nisi unicum Pœnitentiæ Sacramentum. "A f. • · ' t’ •f < t i *?■··,· ; .I ; 1/j; 4· •Ή DE PŒNITENTIA. < D.Thom. Sibilem resolutionem tradidit D. Thomas veret, plura simul Sacramenta ex parte supra quæst, 67, art. 6, de pluribus si­ recipientium conficeret ; non alia ratione, mul baptizantibus dicens : Nec traderent nisi quia subjecta absolvenda essentplura. aliud, et aliud Sacramentum. Sed Christus, In quo quidem casu, et vere possibili, te­ qui esi unus interius bapiùans, unum Sa­ neret illa doctrina de multiplicatione mo­ cramentum per utrumque conferret. Sed rali, et quasi victuali ejusdem numero Christus, qui est unus, interius etiam ab­ formæ; secus vero e converso : quia uni­ solveret : ergo non esset nisi unica forma­ tas pure numerica a materia vere diversa, lis absolutio, licet materialiter diversa, ut et subjecto ; non vero a forma venanda de pluribus eandem hostiam consecrand- est. Constat autem in nostro casu esse borei. jjUS supra diximus. Idque ita tenuit Suarez unicum, et idem prorsus subjectum, unisupra citatus, convictus exemplo Baptismi, camque tantummodo confessionem, quæ ex quo a fortiori sequitur idem dicendum se tenet ex parte materiæ : ergo non esset in nostro casu. Nam plures simul bap­ nisi unicum Pœnitentiæ Sacramentum. 20. Confirmatur et explicatur ulterius. tizantes cum diversa aqua, ut supponitur, et etiam diversa forma, non conficiunt Quoniam hoc judicium Sacramentale licet i!lu' nisi unicum Baptismi Sacramentum, ut pendeat ex intentione absolventis, non mi­ D.Tbom. consta» ex d. Thoma. Sed in nostro casu nus pendet ex intentione pœnitentis, qua non est nisi unica confessio, quæ habet voluntarie se subjicit absolvendum, media rationem materiæ. Ergo quantumvis plures· unica confessione, cui correspondere debet absolvant, non consurget nisi unicum unica absolutio ; siquidem plures formæ, dumtaxat Pœnitentiæ Sacramentum. Id nec in naturalibus possunt afficere eandem quod exemplum hostiæ a pimibus simul numero materiam : sed intentio unicam consecrat® evidentius confirmat, quin confessionem facientis non debet præsumi, opus sit illud expendere. Si enim cum di­ ait ipse Lugo, nisi respectu unius judicii, versitate materiæ, et formæ in illa hypo- unicique Sacramenti : ergo quod plures thesi plur.um simul baptizantium, non absolvere intendant simul, est contra in­ tentionem confitentis, et consequenter nec evadit nisi unicus tantum modus bapt’smi, non apparet ratio, quare cum una sola virtualiter, nec moraliter inducit diversi­ materia, quamvis adsint diversæ formæ, tatem materialem Sacramenti. Quod enim plura conficiantur simul Sacramenta Pœ­ sint duo vel tres judices ejusdem cans», non infert diversitatem moralem in judicio, nitentiæ. Etîs'îo. 19. Respondet Lugo, cui in hac parte aut in causa, quæ una cum semper sit, ut Logo. docet idem Lugo n. 272, non variatur, Dicas- adhæret Dicastillo ubi supra, disparitatem tillo. esse, quod in nostro casu est diversum aut multiplicatur, per hoc quod sit unus judicium, diversaque sententia, et confes­ judex, et alter se ingerat, aut introducat sio moraliter, ac virtualiter multiplex : supra eandem causam. Confirmatur, et explicatur tertio ex doc­ Alfa quocirca necessarium est dicere ibi inten­ trina ab ipso tradita numero immediate terfrdere plura Pœnitentiæ Sacramenta. Ktii InipoHæc tamen doctrina diruitur efficaciter allegato. Quia unitas, vel pluralitas hujus gnaiur. ex principiis ejusdem Authoris. Quia ju­ Sacramenti, non debet accipi, nisi ex uni­ dicium Sacramentale non tam multiplica­ tate, vel pluralitate judicii; unitas vero, tur ex pluralitate formarum absolvendi, vei pluralitas judicii non aliunde, quam quam ex diversitate causæ, ut constat ex intentione, et intentio ex confessione : etiam in humanis : ubi licet plures simul sed intentio semper debet præsumi una, eidem sententiæ subscribant, eamque si­ juxta modum confessionis : ergo dum non mul proferant, non idcirco est nisi unicum adsit, nisi unica confessio, ut non esse humanum judicium ; et licet quilibet eo­ supponimus, non est nisi unica intentio rum seorsim, simul tamen absolveret, non recipiendi unum Sacramentum : ergo de propterea esset diversum judicium : sed primo ad ultimum inferendo, sub unica subjectum et causa in nostro casu sunt confessione vel facta, vel petita, non est, omnino idem : ergo non est nisi unicum nisi unicum judicium, nec plura, sed uni­ judicium Sacramentale. cum Sacramentum. Hinc cessant aliæ quæsConOm. Confirmatur : quia unitas, vel diversitas tiunculæ, in quarum decisione Dicastillo numerica nec in Sacramentis sumitur, nisi cum Lugo decertat, a quibus in radice ju­ a subjecto, vel ab eo quod se tenet ex parte gulatis supersedendum est. subjecti; quocirca qui plures simul absol­ Sed adhuc supersunt aliqua circa eandem difficultatem ARTICULUS X. difficultatem discutienda : nam hactenus dicta solum procedunt in sensu absoluto, quando pcenitens, vel absolute confitetur coram pluribus Sacerdotibus, vel absolu­ tionem petit non determinando aliquem, nec excludendo ullum illorum, ipsique ab­ solvunt. In quo casu Csi « 21. Inquires cuinam illorum tribuenda flanks inboi sit absolutio, et consequenter Sacramenti fiiwi collatio? Respondetur, quod illi, qui primo absolutionem terminavit ; aliis enim nihil deferri debet, nec sua absolutione magis operati sunt, quam si ab illis non fuisset lejoa-prolata. Et ratio est, quia forma Sacrasw· mentalis suppositis aliis requisitis operatur infallibiliter ad instar causæ naturalis, quæ applicata debitæ materiæ, illico introducit effectum : cum ergo in hypothesi facta non sit nisi unica confessio, qui primo prola­ tionem terminaverit, hic inducet absolu­ tionis effectum ; et consequenter huic tirbuendum est Sacramentum, aliis perinde se habentibus, ac si non absolvissent. Si vero evenerit (quod raro fiet) ut omnes simul terminent verborum prolationem, quilibet eorum quantum est ex se absol­ veret, non tamen esset nisi unica formalis absolutio, ut de simul baptizantibus asseD.ta. ruit D; Thomas. Si autem (verba sunt S. Doct.) omnino simul ambo verba profer­ rent, et hominem immergerent, aut asper­ gerent, etc., uterque quantum in se est, baptizaret. Nec traderent aliud, et aliud Sacramentum, sed Christus, qui est unus interius baptizans unum Sacramentum per ulrumque conferret. Huic tamen doctrinæ obstare videntur "■'■ duo. Primum desumitur a paritate : nam si Sacerdoti plures apponantur hostiæ, ut unam illarum consecret, si nullam illarum determinet in particulari, nullam conse­ crabit, ut [ex communi Theologorum sen­ tentia debet supponi ; siquidem intentio non fertur ad omnes hostias sibi præsentes, sed ad illarum aliquam, non tamen desi­ gnatam : ergo e converso, ex pluribus ab­ solutionibus supra eandem confessionem cadentibus, nulla earum sortietur effectum; cum non sit major unius, quam alterius ratio : vel ergo homo relinquitur inabsolu­ tus, quod est durum ; vel quilibet Sacerdo­ tum absolvet; et verum Sacramentum conficiet, quod est intentum ; et conse­ quenter non unum dumtaxat, sed plura conficientur Sacramenta. Ratio paritatis consistit in eo, quod nec Sacerdos aliquam formam determinat, nec pcenitens alicujus 357 ex adstantibus absolutionem deaknat ; unde consequi videtur, vel plura, vel nul­ lum confici Sacramentum, sicut nulla, vel omnes consecrantur hostiæ. Secundum sic proponitur ; nam in præ­ Seeanda dicta hypothesi darentur plures absolutio­ objeelio. nes, non quidem partiales, utpote non concedendae : ergo totales, et inter se independentes, ac minime subordinate, qua­ rum quaelibet seorsim sumpta inducere poterat eiiectum absolvendi . cum ergo non sit major ratio unius, quam alterius, vel dicendum quamlibet proprium consti­ tuere Sacramentum; vel omnes simul con­ currere ad eundem numero effectum ut causas illius adæquatas, quod est impos­ sibile in doctrina Thomistarum; vel tan­ dem quod concurrant ut causæ partiales, quod non minus repugnat; cum effectas sit indivisibilis, qui proinde vel totus, vel nihil illius debet attingi. 22. Neutra tamen harum objectionum Diruon· officit. Ad primam ergo respondetur ne­ tur. gando paritatem quolibet modo expenda­ tur : sive enim intentio Sacerdotis sit om­ nes hostias ante positas consecrare, quo pacto sicut nulla est, quæ non maneat consecrata, ita nullum est argumentum inde desumptum, cum eadem ratio sit de eodem Sacerdote plures simul absolvente sub his verbis : ego vos absolvo, sensus enim est, ego te absolvo, et te, et te, etc., quia verbum illud vos, nihil aliud est quam te et te, ut asserit D. Thom. ubi supra. Ex D.Thom quo ad hoc tenet paritas, sed stat pro no­ bis, ut supra indicavimus. Sive intentio Sacerdotis versetur circa unam hostiam, vage tamen, et indeterminate, quin ista præ illa numeretur, et hoc modo aliqua­ tenus videtur contra resolutionem traditam militare, stando præcise in illa communi sententia, quam amplectimur, quod nulla illarum formarum maneat consecrata. Sed tamen negatur Consequentia. Et ratio disparitatis sumitur ex visceribus ipsorum exemplorum, quoniam in casu Antecedentis nulla est determinatio ex parte Sacerdotis, præeligendo consecrandam hanc numero hostiam præ aliis; sed cum intendat unius consecrationem, nullam designat ex illa­ rum cumulo : quapropter restricta inten­ tione ad unam, et hac neutiquam deter­ minata, nihil mirum quod nulla illarum omnium maneat consecrata, cum sit eadem omnium ratio, nec magis stet pro ista, ac pro illa, atque ideo nullam consecrari me­ rito affirmant Theologi. At vero in casu ■ ; I f DE PŒNITENTIA. à f.ugo. Dicàsfillo. Quid respon­ deat Logo? Consequentis est determinatio ex parte subjecti ratione unius factæ confessionis, ratione cujus præsumi debet unicum tan­ tummodo judicium Saeramentsle consti­ tuere, et terminare velle; ot aliunde ipsi Sacerdotes non in incertsm materiam, sed in illam determinatam materiam media verborum prolatione confluunt. Unde si qua est difficultas, non est ex parte mate­ ri® determinat®, quam omnes supponunt; sed sistit in componendo plures absolutio­ nes cum unitate materiæ, et veritate unius Sacramenti, quam negarunt Logo et Dicastillo, et expugnare intendit secunda objectio. 23. Ad quam ipse Lugo respondere te­ netur, si vera sunt qu® docet ibi n. 170, de moribundo, de quo ita loquitur : Si moribundus confessionem petat, el ipso jam sensibus destituto, superveniant duo Sacer­ dotes, et re cognita, uterque eum simul ab­ solvat, non fient duo Sacramenta simplici­ ter, nec major gratia conferetur, quam si unus absolvisset. Quare tenetur componere eam duplicem absolutionem, et nobis ex­ plicare, qualiter se habeant, stante unico absolute Sacramento, ut stare affirmat. Et quod ibi responderit, erit nostra solutio. Nam quod sit moribundus, qui simul a pluribus absolvatur, aut sensibus destitu­ tus, vel non, impertinens videtur ad com­ ponendum pluralitatem absolutionum cum unitate Sacramenti, ut videtur perspi­ cuum. Si forsan dixerit sensibus non destitu­ tum postulantem a pluribus absolutionem sub unica confessione eo ipso optare plu­ res absolutiones, et consequenter illam unicam confessionem reddere moraiiter diversam. Si (inquam) hoc responderit ex ipsiusmet doctrina refellitur, et jam est dirutum ; Quia cum modus ille petendi ab omnibus collective absolutionem, insolitus sil, non prxsumitur facile ejusmodi intentio, sed solum quod petit unam terminationem causæ et semel absolvi, quia non vult insistuere plura judicia, sed unicum secundum consuetum Ecclesiæ morem. Nulla ergo quoad hoc est disparitas inter sensibus spoliatum, vel in illis constitutum. Et ratio videtur clara; quia inter mentis compotem, et a sensibus alienatum non est aliquod privilegium, aut indultum, ut ille petens absolutionem a phiribus sub una confessione, non postulet sub consueto Ecclesiæ more, secus vero morti proxi­ mus; hoc enim ridiculum foret adstruere. Esto tamen aliquod indultum esset conce­ dendum, maximo in favorem moribundi, cum quo experientia teste, et Ecclesia permittente, et approbante, non ita judicii apices observantur, nec observari possunt, quoad verba, numerum pf-ccatorum, el alia, sicut eos observari præcipitur in ra­ tione, et sensibus utentibus. Nulla ergo ratione, imo nec Consequentia affirmatur do uno, et negatur de alio. Eo vel maximo, quia petendo absolutio­ nem multiplicem a pluribus simul sub eadem confessione, peccaret graviter con­ tra usum in Ecclesia receptum, et optaret simul omnes Sacerdotes delinquere simul absolvendo, ut constat ex dictis : non est ergo unde credatur postulantem absolutio­ nem a pluribus velle peccare, et absolven­ tes delinquere ; sed quod unice petat ab­ solvi more consueto. Et quidem si aliud vellet, eo ipso redderetur absolutionis in­ capax. 24. Respondetur ergo directe ad secun- Solii» dam replicam concedendo plures absolu- cbjwiia· tiones in prædicto casu, quarum quælibet i seorsim accepta poterat inducere instra· mentaliter eundem effectum absque alte­ rius consortio, et ex hoc capite jam non sunt cans® partiales. Quia tamen neutra illarum propria virtute causât effectum, sed ut subordinata intentioni Christi, ab eaque elevata, jam non sunt causæ totales, et adæquatæ, sed plures causæ instru­ mentales ejusdem causæ principalioris. Non autem inconvenit plura instrumenta assumere ejusdem, vel diversae rationis pro eodem effectu; maxime quando agens principale non ex necessitate illis utitur, ut contingit in præsenti. Unde sicut abs­ que nullius instrumenti consortio potuit Christus absolvere, ut constat de Magda­ lena, Paralytico, et aliis; ita admittere valet vel unum, vel plures ministros, ut patet de simul consecrantibus : quippe omnes isti, sive unus, sive plures non concurrunt nisi ut subordinati uni princi­ paliori elevationi Christi ; non enim aliter quis vel baptizat, vel consecrat, vel absol­ vit, nisi in virtute Christi, cujus virtus, vel per unicum, vel per plura instrumenta potest diflundi. Quare ita sunt plures ab­ solventes in predicta hypothesi, quod sint formaliter unicum instrumentum a Deo assumptum. Et ideo nec sunt causæ par­ tiales, nec totales, nec diversum Sacra­ mentum conficiunt, sed Christus, qui est unus interius baptizans (vel consecrans, vel — ARTICULUS X. ve! absolvens) unum Sacramentum per ρ.Ποω. uirumque conferret, ut nos docuit D. Tho­ mas. Noc est molestius inquirendum, qua­ liter illæ plures absolutiones se habeant inter se, quoniam licet invicem non subordinentur, aut dependeant; omnes ta­ men unicea virtuti Christi subjiciuntur, qui vel per ista verba, vel per illa, vel per omnia simul sumpta in hypothesi prædicta producit ellectum, qui communi servato ordine per quamlibet illarum seorsim pro­ ducendus erat, et de facto produceretur, si omnes istas simul, ut fingitur, non coisse constaret. Quapropter omnes illæ absolu­ tiones materialiter plures unicam formalem absolutionem adintegrant, et quod una vol plures sint entitative, de materiali se habet, ut exempla superius adducta suffi­ cienter demonstrant, quin opus sit alia pene innumera expendere. Qui plura volue­ rit, consulat quæ scripta relinquimus tract. 21, de Merito Christi disp. 28, dub. 3, ubi explicuimus, qualiter plura merita Christi de se sufficientia ad quod­ libet præmium unicam constituerint tota­ lem causam ejusdem præmii, quin in ali­ quo illorum argui possit defectus vel virtutis vel quid hujusmodi. BiSal25. Inquiri tamen adhuc potest : an te. citra culpam aliquam ex parte alicujus evenire possit, quod simul a pluribus quis absolvatur, vel sub eadem vel sub pluribus confessionibus? Hæc interrogatio descen­ dit ad casus per accidens, qui sub certa regula nequeunt comprehendi; ea enim est humanarum rerum vicissitudo, isque illa­ rum fluxus, et refluxus ; ut tot hinc, et inde aliquando conveniant circunstantiæ, et obsideant angustiæ, quod vel peritissimum quemque fluctuare, et ab eo quod per se est, desciscere cogant; idque maxime in hujus Sacramenti administratione plu­ rima, eaque satis irregularia exempla tes­ tantur, quæ longum, et non adeo utile foret 'i”115 percurrere. Et ut interrogationem per parntes explicemus, primo dicimus non apparere ex parte pœnitentis rationem, ut licite l· 'nt5· possit petere absolutionem simul a pluri; bus. conferendam. Fundamentum est : ) quia vel est mentis compos vel a sensibus invenitur destitutus? hoc secundo modo, planum est a pluribus petere non posse, j Si autem sensibus et ratione vigeat, licet ' a pluribus petat, nunquam tamen creden­ dum est postulare, ut a pluribus simul abi solutio conferatur, sed juxta modum ab Ecclesia præscriplum, nimirum quod ab 359 aliquo illorum disjunctive absolutionem accipiat. Nisi laboret ignorantia ita rodi, ot invincibili, ut omni specie malitife careat. ]n quo quidem eventu non debet ab­ solvi, quin prius, vel ab omnibus, vel ab aliquo illorum saltem præsentiam sacer­ dotum de errore admoneatur, ut in cogni­ tionem veniat tantum sibi unam, quam plures simul absolutiones prodesse, nec plures licite ab illis impendi posse supra eandem materiam : hoc quippe cuilibet illorum sacerdotum, ex officio magistri munus obeuntium , primo incumbit; et deinceps post instructionem absolvere juxta morem in Ecclesia consuetum. Et hoc modo nec interveniet peccatum, nec homo duplicem absolutionem simul obtinebit. 26. Si vero ad Sacerdotes deveniamus, Quid dicen­ quot quot illi fuerint, nec tenentur nec li­ dum ex cite possunt simul absolvere, sed eo ipso parte doquod unus proferre voluerit formam, deo- Sacer lis? bligantur alii ab onere absolvendi. Quare pœnitente in extremis constituto, si abs­ que absolutione decederet, omnes Sacer­ dotes présentes graviter delinquerent ob petitam a quolibet eorum absolutionem, et non obtentam : nam ad hoc sufficit quem­ libet eorum seorsim teneri in extremis proximo succurrere. Et ratio est, quia om­ nes simul nec tenentur, nec licite possunt ministrare Sacramentum,· nec poenitens habet jus nisi ad unicum Sacramentum : ergo eo ipso, quod alter eorum prædictum conferat Sacramentum, fit satis juri pœni­ tentis, et cessat aliorum obligatio. E con­ verso vero, si nullus eorum pœnitentis juris satisfecerit, non absolvendo, cum te­ neretur, et posset ; omnes quidem graviter delinquerent, ut constat a simili Baptismi, et aliorum Sacramentorum in casu ursèntis necessitatis. 27. Sed replicabis ex de Lugo ubi Supra Repli­ ex n. 159. Demus tam pœnitontem quam Sa­ catur Lugu. cerdotem ignorantia invincibili laborare, quod pars peccatorum gravium posset uni licite exponi, et pars alteri, et quod ita se de facto gesserit, et dilata absolutione post modum ambo superveniant. Qui quidem casus possibilis est : sed in ea hypothesi uterque debet absolvere, imo et tenetur, nec est inconveniens, cum sit duplex con­ fessio, et consequenter duplex Sacramen­ tum : ergo jam erit casus, in quo licite, et valide plures simul possint eundem simul absolvere, et duplex simul Sacramentum ejusdem rationis eidem subjecto applicare. Ener­ Respondetur in primis difficile admo­ vatur. DE PŒNITENTIA. dum videri eam ignorantiam ex parle dotem supervenire simul, quemlibetquo sacerdotis admittere; cum sit quasi princi­ suo jure utendo in vi confessionis sibi pium 'per se notum omnia peccata gravia fact;e in speciali posse infirmum absolvere, esse confessioni exponenda, dum non su­ non simul sed successive, ad augendam best urgentissima causa, utputa compli­ gratiam. Sed tunc esset duplex Sacramen­ cem detegendi, de quo infra. Unde licet tum cum duplici materia et forma, in quo Logo. jIOC Eminentissime Lugo videatur facile, non est, aut esse potest dissidium. Diximus nobis satis durum apparet ex parte Sacer­ non simul impendendam absolutionem ; dotis ; cui aliqua major inesse debet scien­ quia cum sacerdoti constaret de confessio­ tia, quam rudi pmnitenti. Quare licet e*m nis materia voluntaria, et jam alter paratus admittamus ex parte pœnitentis, ægre ta­ esset absolvere ob aliam sibi præstitam, men illam sacerdoti concedemus. Ea tamen tenebatur servare, modum ab Ecclesia utcumque admissa, adhuc dicimus nullum præscriptum ; et consequenter vel non ab­ confici Sacramentum ob defectum doloris, solvere, quia eum videbat ab alio absolu­ et materiæ proximæ : quia enim hebes tum : vel si semel vellet, praestolari op­ est, ut invincibiliter existimet posse con­ portunius tempus debebat, ut pcenitentem fessionem dimidiari, et partira uni, partira excitando ad ferventiores actus post fini­ tam alterius absolutionem propriam adhi­ alteri posse subjici ex peccatis gravibus, pariter dolorem dividet et consequenter ita beret : Non enim oppositi apparet ratio, pœnitehit de uno pro hac confessione, maxime cum confessio sit de venialibus, quod non pœnitebit de altero usque ad aliam aut de mortalibus alias confessis. Unde confessionem, in qua est illud peccatum absolute, et simpliciter loquendo negandum manifestandum, nec ad id teneri arbitrabi­ . esse censemus hominem a pluribus simul tur ; alloqui enim si omnium dolorem absolvi posse in hoc sensu nunc explicato. habere debitum existimaret, in qualibet 29. Si autem sermo etiam fiat de pec- Qsiiij confessione, consequenter judicaret omnia catis mortalibus, negare non possumus ■*£· debere eidem confessioni exponere cum contingendam instantis periculi, vel in- iiœi unum sequatur ex alio, vel saltem con- cendii, vel naufragii, aut alterius similis, l2i^a> nectatur. Porro quem ita prenitet de uno in quo positus homo absolutionem enixe crjeiâ peccato gravi, quod non de aliis, quæ in flagitet, audientibus pluribus Sacerdotibus, mente habet, non præstat veram Sacra­ qui cito accurrere possint ad illi spiritualimento Pœnitentiæ materiam, et conse­ ter media absolutione subveniendum. Et quenter nullum conficit Sacramentum. quidem hoc dupliciter contingere valet : Unde illa ignorantia invincibilis confert vel ita ut se invicem lateant, et ignorent, quidem, ut non denuo ibi peccet, dum ita sed quod unus v. g. ex una parte sit, et confitetur, non tamen infert verum perfici alius ex alia, interposito obstaculo, ne se Sacramentum per absolutionem ob defec­ videant, cum tamen prope, et coram cla­ tum doloris omnium, quæ in promptu ha­ mante sint. Vel ita ut simul sint, et coram bet, et reservat alteri confitenda. Nec est pœnitente. Porro, si primo modo eveniat, eadem ratio de peccatis venialibus, aut de fatemur posse, imo et teneri pœnitentem, lethalibus jam confessis : quia hæc sunt seu confitentem absovere, et si simul con­ materia voluntaria, et potest pars assumi, tingat verba proferri : tunc enim neuter et pars omitti in confessione : non enim i.lorum scit absolutionem alterius, sed nec quoad dolorem, nec quoad confessio­ operantur ut veri ministri Christi impen­ nem, nec etiam quoad remissionem annec­ dendo absolutionem legitime petenti, ut tuntur. De oblitis vero non est ratio dubi­ supponitur. Et tantum abest quod injuriam tandi utpote quæ remittuntur indirecte, et irrogent Sacramento, quod potius accervirtualiter includuntor in confessione, si sendi, et puniendi forent, si in eo casu non absolverent. Non tamen conficeretur recta sit intentio pœnitentis. 28. Et hinc jam aperitur via clarior, ibi nisi unicum Sacramentum, ut constat Vera solutio ■ quam quæ arrepta est a prædicto Authore, ex dictis, sive simul, sive unus post alium ad directe respondendum præjactæ inter­ absolveret : quoniam posita prima absolu­ rogationi. Nam si sermo fiat de peccatis tione, jam secunda nihil operari poterat, Law. venialibu aut de gravibus iterum recte ut etiam consentit Lugo n. 174. Si vero disponantur res juxta secundam confessis, contingere potest aliqua uni, ali­ qua vero alteri esse confessa, et justis de combinationem, si omnes absolverent vel causis absolutione dilata utrumque sacer­ simul, vel successive immediate, omnes quidem ARTICULUS X. quidem peccarent graviter contra consue­ tum, et approbatum Ecclesiæ morem, ct contra reverentiam debitam Sacramento applicando plures formas supra eandem indivisam materiam. Quapropter ex adslantibus unus vage tenebatur absolvere et hoc absolvente alii manebant immunes, nec quidquam aliud facere tenebantur, ut constat ex hactenus dictis. Alium casum excogitavit Dicastillo loco supra citato n. 13, in quo ipsi videtur tittji- posse, imo et debere absolvi simul a duo1WS’ bus. Nempe ut quando quis in prælio graviter percussus ad mortem, jam que illi proximus, ccepit uni confiteri, ad vitandum proprium periculum supervenientis hostis confessarius ante absolutionem fugiat, et cessante periculo, redeat ad moribundum, cujus confessionem jam alius excipiebat; tunc enim uterque confessarius erat præsens, et neuter integram confessionem ex­ ceperat, sed unam partem primus, alteram partem alius, et poenitens manebat sensi­ bus destitutus : uterque ergo posset, et deberet illum absolvere, directe ab illis, quæ ab ipso audierat, utpote ignorans, an illa ipsa, vel alia, saltem ex parte, expan­ derit secundo confessario : cumque sit pe­ riculum in mora, poterit uterque simul absolutionem impendere, quilibet eorum quæ audivit, ut caetera simul indirecte re­ mittantur. Hactenus Dicastillo, hoc ut in­ dubitatum supponens. Dissui- 31. Verum nulla ratio cogit ad ita consa tauter affirmandum, quin imo oppositum rationabilius constituendum est, adhuc posito illo casu, ut ab ipso depingitur, ut facile erit ostendere si incipiamus ab e’us motivo, et in illius Authorem retorquea­ mus. Nam ex eo quod ignoret uterque sa­ cerdos, an illa ipsa peccata sibi exposita, alteri explicuerit, vel alia, arguit ille utcumque ne dum posse, sed etiam debere, absolutionem impendere. Sed si forsan eademmet utrique proposuit, et nulla alia; quia se a primo inabsolutum agnoscens, intendebat cum secundo integram pera­ gere confessionem, cum tamen sensibus destitutus fuerit, antequam ad alia perve­ niret? Quid faciendum? Profecto in eo eventu nec posset, nec deberet uterque si­ mul absolvere, si quidem quilibet eorum ignorabat an eademmet essent peccata directe absolvenda a quolibet eorum ? non enim certiores sunt de uno, quam de alio : quandoquidem supponitur pœnitens, a quo dumtaxat certiores poterant reddi, 361 sensibus destitutus. Nam ergo est major ratio, quare debeat absolvi a pluribus, quam ab uno. 32. Deinde fallitur in reddenda ratione: nam alia est obligatio ex parte Sacer­ dotis impendentis absolutionem, alia pce-_ nitentis se exponentis ad absolvendum : etenim ille non tenetur absolvere eo præcise, ut omnia peccata directe remittantur, ut constat in peccatis inculpabiliter oblitis, quæ forsan numquam directe absolvuntur : pœnitens autem tenetur quidem omnia, quæ in memoria habuerit distincte expo­ nere, non ut directe præcise absolvantur, sed quia id postulat jus divinum confessio­ nis, et habetur ex fine reconciliationis in­ tent® in hoc Sacramento; in quo nihil grave, et ut tale cognitum est subticendum ; alioqui enim non vere, sed falso pœniteret. Huic autem obligationi abunde satisfecit, qui ex illo fine confessionem incœpit, et aliqua dixit, dicturus omnia, si confessor non aufugisset. Ergo sive hæc ipsa, sive alia diversa explicet alteri con­ fessori supervenienti; non idcirco absol­ vendus est ab utroque, dum est alienatus a sensibus, quin omnia directe absolvan­ tur. Probatur Consequentia : quoniam ex une parte per hanc secundam absolutionem unius seorsim, omnia peccata, quæ expli­ cata sunt, directe remittuntur ; reliqua vero inculpabiliter non expressa, indi­ recte. Ex alia vero suæ obligationi satis­ fecit explicando, et subjiciendo peccata, quæ potuit in secundo : ergo nulla est ratio multiplicandi absolutiones simultaneas, ut directe ab omnibus absolvatur; quippe quod in hac speciali hypothesi est omnino impertinens. Id quod facile est explicare, et confir­ mare in Sacramento informi. In hoc enim peccata non dimittuntur, sed manent per aliud, quudsit formatum, dimittenda, cum tamen in eo, per quod expiantur, non fit eorum absolutio directa, nec tenetur sa­ cerdos directe ab illis absolvere quantum­ vis sciret non fuisse dimissa in alio. Et hoc non solum ob aliam rationem, nisi quia pœnitens oneri illa exprimendi jam satisfecit, et sacerdoti non incumbit absol­ vere directe nisi ab illis peccatis sibi in confessione expansis. Quod autem in nos­ tro casu non præcesserit absolutio, secus vero in casu sacramenti informis, in quo aliquis fundare posset disparitatem, et ins­ tantiam depellere, facit quidem, ut homo ille, si ad sensus rediret, omnia tenere- DE PŒNITENTIA. tur explicare; quia non perfecerat Sacra­ mentum in ratione Sacramenti, licet in­ culpabiliter; non vero ut dum est morti proximus, et sensibus destitutus, simul a pluribus absolvatur, vel ex hoc tantum quod peccata illa sparsim uni, et alteri confessa simul a pluribus absolvantur : in quo allegatus Theologus totam vim cons­ tituere studuit ad simultaneam plurium ab­ solutionem evincendam. Observa- Est autem observatu digna pro bac maDÆhoa. feria doctrina D. Thomæ supra q. 66, art. 5 adi, ex qua colligitur dillerentia iner has absolvendi formas ; £go vos absolvo, etc.. Nos Ia absolvimus, elc. Nam prima non tantum licita, sed etiam valida ost, quocirca unus unica absolutione potest ab· solvere plures, ut supra indicavimus. Se­ cunda vero est illicita, et nulla, quia α pluribus prolata : Quia vos (inquit S. Doc­ tor loquendo in simili de Baptismo) nihil aliud esi, quam te el le. Quod aulem dicitur : Nos, non est idem dicere, quod ego, cl ego; sed ego, cl tu : et sic jam mutatur forma. Quare illicitum, ot irritum reddetur Sa­ cramentum sub hac forma. Et hæc sufficiat dixisse de Pœnitentia in communi. De sacramento Pœnitent ice, in sex articulos divisa. Obser- I. Ut hujus quaestionis titulum, ne in eum aliquis impingat, explicemus, obser­ vandum est ejus sensum non esse formalem, siquidem Sacramentum nec est, nec pro­ prie loquendo appellatur virtus; sed est artefactum quoddam ad placitum signifi­ cans ex libera Christi Domini institutione; quod tamen non convenit virtuti Pœni­ tentiæ, quæcumque illa sit. Instituitur ergo hæc quæstio a D. Thoma : ds Sacramento Panilenliæ, secundum quod est virtus, non quia Sacramentum ipsum formaliter vir­ tus sit; sed quia postulat ex parte mate­ riæ essentialis, et proximæ juxta superius dicta actum virtutis Pœnitentiæ. Et hinc gradum fecit Doctor ad habitum ipsum explicandum in hac quæstione, eamque divisit in sex articulos, ubi ejus essentiam, causas tam finalem, et efficientem, quam formalem et materialem examinat, actu­ rus deinceps de ejus effectibus, ut constat ex quæstione immediate sequenti. Quia ergo Præceptor Angelicus quæstiouem prtecedentem insumpserat in Sacramento Pœnitentiæ, in communi; et opus erat ad ejus partes in particulari descendere, inter quas præcellit dolor, seu detestatio peccati, qui quidem perfecte cognosci nequit, abs­ que notitia sui principii, quod est virtus Pujiinentite; jure optimo post quæstionem praecedentem instituit Sermonem de vir­ tute Pœuilenliæ, seu de Pœnitentia ut virtute. Et hinc constat nexus hujus quæs· tionis, cum antecedenti, et sequenti. 2. Hac duplici observatione præmissa, antequam hinc discedamus, non abs re ««■ erit breviter lectori objicere, in quibus conveniant, in quibusve differant Poeni­ oealsQ tentia virtus, et Pœnitentia Sacramentum, PifKut unico ictu ea possit intueri, et nos libe­ teati*. remur ab onere ea sæpius inculcandi. Porro nominis convenientia, et ethymologia de quibus sufficienter egimus in limine hujus tractatus, pro nunc omissis, in quo est prima convenientia. Conveniunt se­ cundo in ratione medicinae omnino neces­ sarie ad liberandam animam a morbo peccati saltem letbalis : siquidem juxta communem providentiam nullum peccatum grave deletur, aut aboleri potest, nisi per Sacramentum Pœnitentiæ, vel per ejus votura, quod importatur in contritione ut supra ostensum est : quocirca in Pœni­ tentia virtute continetur quasi implicite, et in affectu Sacramentum Pœnitentiæ, et in Sacramento ipso ex parte materiæ splendet Pœnitentia virtus. Rursus commune illis est esse secundam tabulam post naufragium, sive per naufra­ gium intelligatur communis hominum lap­ sus in primo Parente, ut aliqui voluere ; sive per naufragium intelligantur peccata post Baptismum, qui est prirna tabula nau­ fragii universalis, ut melius sensit D. Tho· mas, QUÆSTIO LXXXV. mas, do quo etiam supra t nam adhuc juxta primam explicationem semper in Ecclesia fuit aliquod Pœnitentiæ Sacramentum, sive in loge naturali, sivo in scripta, licet altrriue longe rationis a Sacramento legis gratiæ· Quarto convenire constat ex parte matoriro circa quam, siquidem unum, et al­ tera respiciunt peccata actualia destruenda, et extirpanda; in id enim primario ten­ dunt licet sub diversis motivis. Et quia soli adulti peccatis actualibus esse pos­ sunt obnoxii, conveniunt insuper (et est quinta convenientia) in eo quod exerceri debent circa homines rationis compotes, et ex hac parte dici possunt convenire ex parte subjecti, quod debet esse adultum, ut vel Sacramentum, vel actus Pœnitentiæ haberi possint. Tandem sexto sibi vindicant convenien­ tiam in eo, quod tam ut Sacramentum, quam sub ratione virtutis iterari possunt, sive circa peccata olim commissa, et jam confessa, sive circa noviter, et quotidie perpetrata; numquam enim per se loquendo vere pœnitenti occluditur ostium, vel ad Sacramentum accedendi, vel actus contri­ tionis, et detestationis eliciendi, quæ est ratio iterum, atque sæpius Pœnitentiam sub utraque ratione inculcandi. Quæ om­ nia ex hactenus expensis satis constare videntur, et si aliud est inter ea conve­ nienti» genus, vel includitur in aliquo ex assignatis, vel ad illud debet reduci. h 3. Reliquum est, ut id, in quo differant, eadem brevitate ostendamus. Est ergo in­ ter illa primum, et quod caput est aliorum, discrimen, quod Pœnitentia ut Sacramen­ tum est totum complexum sensibile cons­ tans ex partibus materiali, et formali, et collocatur formaliter in genere signi, non quidem naturalis, sed voluntarii, seu ad placitum ex mera Christi instituentis vo­ luntate. Pœnitentia vero ut virtus est qua­ litas simplex pure spiritualis nullam par­ tium diversitatem sibi potens vindicare ; quocirca nec ratio signi sensibilis illi adaptari potest; quinimo significatur, et est sensibiliter signatum per modum ob­ jecti ab actibus externis, nec sortitur ra­ tionem totius, sed potius habet rationem partis Sacramentalis. 4. Hinc oritur differre etiam in origine : quoniam sub ratione Sacramenti novæ legis, in hac habuit initium, sicut et reli­ qua Sacramenta. At vero sub ratione vir­ tutis, in ipso, et cum ipso primo hominum 363 cnpite ante ipsius peccatum, in statu innocentiæ accepit esse : licet enim Pœniten­ tia ante peccatum in actus sibi proprios se exerere non posset; quia tamen est pro­ prietas gratiæ habitualis, una cum ipsa primo homini in ipsamet conditione infusa fuit, de quo infra in hac eademmet quæstione. Ex quo manifeste constat longe an­ tiquiorem osse Pœnitentiam sub ratione virtutis seipsa, ut est Sacramentum. A quo etiam differt in duratione, seu, ut inquiunt, a parte post : quandoquidem sub ratione Sacramenti non longiorem postulat durationem, quam reliqua Sacra­ menta ; hæc autem non nisi usque ad finem mundi esse permansura concors est Theo­ logorum doctrina, ut constat ex dictis tract, de Sacramentis in genere. At vero Pœni­ tentia ut virtds sicut comitatur gratiam, ita eandem cum illa sibi vindicat ducatio­ nis mensuram. Unde sicut gratia in beatis erit æterna, ita et Pœnitentia : et in præ­ senti nec habetur, nec amittitur, quin vel habeatur, vel amittatur ipsa gratia. 5. Per ordinem ad quam differunt etiam in modo se habendi : nam ut Sacramentum concurrit ut vera causa instrumentalis physica ; ut virtus vero dumtaxat disposi­ tive, et in genere causæ materialis. Ex quo deducitur aliud discrimen, quia nimirum ipsi ut Sacramento respondet gratia ex opere operato, hoc est supra exigentiam, et condignitacem operantis; quod vero non competit illi, quatenus virtus est : hoc enim pacto non amplior, seu intensior confertur gratia homini extra Sacramen­ tum contrito, quam sit intensa contritio, sed juxta latitudinem gradualem istius sunt etiam gradus gratiæ, quæ ipsi homini con­ trito infunduntur. 6. Est demum discrimen ex parte con­ currentium : quoniam ad Sacramentum Pœnitentiæ non sufficit ipse homo adhuc sub Dei auxilio, et motione, sed requirun­ tur externa signa, et minister, seu judex, qui Sacramentali præsideat judicio, et su­ per illud sententiam ferat cum aliis requi­ sitis, infra declarandis ex parte pœnitentis. Secus vero est ad exercendam virtutem solam Pœnitentiæ ad quam sufficit "homi­ nem a Deo excitatum, adjutum, et motum se ex toto corde ad Deum convertere : nam eo ipso nanciscetur gratiam, et in Dei ami­ citiam veniet, quantumvis absint alia. De hac ergo, et sub hac præcisa consideratione disputationem instituimus in ordine quin­ tam, cum D. Thoma, et ejus interpretibus. S64 DE PŒNITENTIA. Intérim tamen percurrere necesse est S. Ductoris articulos, ut si quid in eis occurrerit specialiter annotandum, subjun­ gamus. ADNOTATIO. 1. Ut prima hujus articuli conclusio perfectius intelligatur, recolenda sunt, quæ es Angelico Præceptore scripsimus ARTICULUS I. tract, de virtutibus disp. 2, ubi explicui­ Pætüexüa si/ nriit? mus, qualiter in parte sensitiva hominis sic invenire virtutes, quæ vero rationem Ad primam sic prwditur. Videtur aood pœnitentia virtutis habeant, et quæ ibi adnotavimus non sit vinus. Pœnitaatüi enim est quoddam Saerameatam aliis Sacramentis connnmerainm» at ex supra dictis ad art. 1 quæstionis 59, ex 1, 2, ubi ei patet : sed nullum aliod Sacnmentonim est virtus : ergo eodem S. Doctore distinximus, et annu­ neque pœaiteoài e>l virtus. 2. Præterea. Secandum Philosopham 4 Ethic, veremeravimus animæ passiones, prout affi­ candia non est virtus : tum qau est passio habens cor­ ciunt partem sensitivam, unde consurgant? poralem immolationem : tam etiam, quia non est dispo­ sitio perfecti cum sit de turpi acto, quod non habet Quid importent? Et quas causas commu­ locum in homine virtuoso : sed simpliciter pœnileaba est niter habeant? Quod quia ibi latius prose· quædam passio baoens corporalem immuta loneai scilicet pioralnm (start Gregor, dicit. quod poenitere est pec­ cuti sumus, hic supponendum duximus. cata prartenta plangere); est etiam de turpibus factis Passio ergo quam a virtutis ratione S. Doc­ scilicet de peccatis» quæ non babenc tocam in homme virtuoso : ergo pœoiientb non est virtus. tor exclusit, importat transmutationem 3. præterea. Secandum Philosophum 4 Ethic nallus physicam, et corporalem rationi non sub­ est stultas eorum, qai sunt secandum virtutem : sed stultam videtar delere de commisso praeterito» good non ditam ; et quia dolor quandoque inventus potest non esse, quod ramea pertinet ad pœniteatiani : in parte sensitiva prævenit rectam ratio­ ergo pamilemia non e$: virtas. Sed contra est, quod præcepu leçis dantur de adibas nem, ab eaque non ducit originem, id­ viriatum : qwa legislator intendit enes facere virtuosos circo eidem S. Doctor virtutis rationem D.Tbo. ot dicitur ύ* Ethic. Sed præceptum dirime legis est de pœnitentia, secnndnm iHud Maiib. 4 : Pamilenlum agite, denegavit. Si autem dolor adhuc partis dc.; ergo pœnitenîia est virias. sensitivæ rationi subdatur, ab eaque juxta Respondeo dicendam , qnod sicut ex dictis patet, pamitere esi de aliquo prias a se facto do-ere. Dictum dictamen rectæ prudentiæ reguletur, perti­ est amem sapra, quod dolor, vel tristitia dupliciter di­ net ad virtutem Pœnitentiæ ; non ut actus citur, uno modo, secundam quod est passio quædam appetius sensitivi, et quantum ad hoc pœnitentia non immediate ab ea elicitus, sed ut actus esi virtus sed passio. Alio modo; secundam quod con­ imperatus ; et est laude dignus, et merito­ sistit in voluntate, et hoc modo est. cum quadam elec­ tione : quæ quidem si sit reçu, nece&e est, quod sit rius. si gratiæ, et Pœnitentiæ ipsi conjun­ actus virtutis : dicitur enim '2 Bthie. quad vinus est gatur. Quando vero non imperatur ab ipsa habitus electivus, secandum rationem retiam; pertinet autem ad rationem rectam, at aliquis doleal, de quo virtute Pœnitentiæ, ut contingit in ho­ dolendcm est, et eo modo el line, quo dolendum est : mine dumtaxat attrito, licet sit bonus, et quod quidem observatur in pœnitentia, de qna nunc loquimur : nam pœnitens assumit moderatum dolorem de honestus, non erit meritorius; disponet peccatis praetentis, cnm intentione removendi ta; unde tamen quamplurimum ad remissionem me­ manifestum est, quoa pœuitentia, de qua uanc loquimnr, vel est virtus, vel actus virtutis. dio Sacramento impetrandam, et ejus prin­ Ad primum ergo dicendum, quod (sicut dictam est) in cipium imperans erit voluntas ut elevata Saciamcmo Pœniienûæ materialiter se habent acias humani : quod non contingit io baptismo vel conlinnaper auxilium ad attritionem necessarium. tkine : et ideo cum virtus sil principium actus, potias Conclusio ergo D. Thomæ inlelligitur de pœnitentia est virtus vel cum virtute, quam baptismus, seu cooûnnaùo. Pœnitentia ut est in appetitu sensitivo’ Ad secundum dicendum, quod pœnitentia secundum absolute, et secundum se, quo pacto, ut quod est passio, non est virtus, ut dictum esi, sic au­ leta babet corporalem transmutationem adjunctam : est bene observavit Nuno in præsenti, abs­ Nitf. laineu virtus, secundum quod habet cx parte voluntatis trahit ab eo, quod est fieri cum modera­ electionem rectam ; quod tam magis potest dici de poe­ nitentia, quam de verecundia, nam verecundia respicit tione prudentiæ, vel sine illa, nec importat turpe factum ut præsens, pro quo timet confundi : pœdeterminatam boni honesti electionem, nitentia vero ul præieritum. Esc auiem contra perfetiionem virtutis, quod aliquis in præsenti haneat turpe quæ est de ratione virtutis, cum sit habi­ factum, de quo oporieal eum verecundari : non est tus electivus ut dicitur in 2 Ethic, cap. 2 autem contra perfectionem virtutis, quod aliquis prius commiserit turpia (acta, de quibus oporteat eum pœoiet 6. Si autem Pœnitentia adhuc partis tere, cum ex vitioso fiat aliquis virtuosos. sensitivæ secundo modo accipiatur, abs Ad tertium dicendum, quod dolore de eo, quod prius facium est, cum intentione conandi ad hoc, quod factum dubio est actus virtutis, non quidem elici­ non fuerit e^set stultum. Hoc autem non intendit pœriitus, sed imperatas in sensu explicato, ut tens, sed dolor ejus est displicentia, sea reprobatio facti praeteriti cum intentione removendi sequelam ipsius etiam docuerunt Soto in 4, dist. 14, q. 2, Sow. scilicet olfeusam Dei, et reatum pœnæ, et hoc non est I et Palud. q. 2, quibus subscribunt alii Palri» stultum. discipuli D. Thomæ. Prima Conclusio : Pœnitentia, ut est passio 2. Nec refert, si dixerit aliquis non obl­ appetitus sensitivi, non est virtus. occanda Conclusio ·. Pœnitentia virtus est, esse locum huic distinctioni, quia D. Tho- Uô· ut est in voluntate procedens ex electione. I mas non loquebatur, nec certe poterat, de appetitu 9 ARTICULUS I. appetitu sensitivo secundum se, qua ra­ tione est communis brutis, et evidens est non esso poenitentias capacem ; sed de ap­ petitu hominis peccatoris. Hic autem ex conjunctione ad rationem, quam accipit a prima sui emanatione, subditur rationi, et quasi habitualitcr elevatur ad attingen­ dum bonum honestum, licet sensibile : ergo quando S. Doctor Pœnitentiæ appe­ titus sensitivi negavit rationem virtutis, et asseruit esse passionem, sermo ille erat de appetitu sensitivo ut subdito rationi, non vero de illo ut eam prævenit, aut prævenire potest. Riiiiii- 3. Nam contra est, quod in appetitu sensitivo hominis, de quo clarum est fuisse D. Thomam locutum, distinguenda est du­ plex ad rationem subordinatio, ita ut non ratione utriusque sit æqualiter virtutis capax; sed tantum ratione alterius illarum. D.Tioa. Quamobrem merito D. Thomas, quod ne­ gavit appetitui sensitivo ex vi unius dum­ taxat, potuit concedere, et reipsa concessit eidem appetitui sub alia; et consequenter adhuc loquendo de ipso hominis appetitu, superest locus explicationi traditæ. Est itaque habitualis, et consequenter perma­ nens appetitus subordinatio ad rationem, quam sibi vindicat per dimanationem ab eadem anima rationali, et ratione cujus in­ ferius ratio nata est obedire superiori, et appetitus sensitivus rationali. In vi hujus multoties propriori ad rationem, insurgere possunt aliqui motus in parte sensitiva imperfecte liberi, imo et venialiter peccaminosi. Secunda subordinatio est actualis, quæ tandiu in appetitu permanet, quandiu a voluntate movetur ad sensibiliter operan­ dum. Quid autem possit voluntas ratione hujus, quidve non possit, non aliter melius Djtojj, explicabimus, quam ipsum D. Thomam in medium adducendo q. de virtutibus art. 4, ubi enumerans, quot modis pars homi­ nis superior inferiorem movere possit, sic discurrit : Cum autem utrumque, scilicet membrum exterius, el appetitus inferior, a superiori parle animæ moveantur, tamen aliter, el aliter : nam membrum exterius ad nutum obedil superiori imperanti absque ulla repugnantia secundum naturæ ordinem, nisi sil impedimentum aliquod, ul palet in manu, et in pede. Appetitus autem inferior habet propriam inclinationem ex natura sua, unde non obedit superiori appetitui ad nutum, sed interdum repugnat. Unde Aristoteles dicit in Politica sua, quod anima dominatur corpori despolico principatu, sicut dominus servo, 365 qui non habet facultatem resistendi in aliquo imperio domini. Halio vero dominatur infe­ rioribus animæ partibus regali, et politico principatu, id est, sicut Hcges el Principes civitatum dominantur liberis, qui habent jus repugnandi, quantum ad aliqua præcepta. In membro igitur exteriori non est necessa­ rium aliquid perfeclivurn actus humani, nisi naturalis ejus dispositio, per quam na­ tum est moveri a ratione ; sed in appetitu inferiori, quia rationi repugnare potest, est necessarium aliquid, ul operatio, quam ra­ tio imperat, prosequatur. Si enim immedia­ tum operationis principium sit imperfectum, oportet operationem esse imperfectam, quantumcumque perfectio adsit superiori princi­ pio. El ideo si appetitus inferior non esset in perfecta dispositione ad sequendum impe­ rium rationis, operatio, quæ est appehlus inferioris, sicut proximi principii, non esset in bonitate perfecta : esset enim cum qua­ dam repugnantia appetitus sensibilis. Quando igitur oportet operationem hominis esse circa ea, quæ sunt objecta sensibilis appetitus, re­ quiritur ad bonitatem operationis, quod sit in appetitu sensitivo aliqua dispositio, vel perfectio, per quam obedial rationi, et hanc virtutem vocamus. 4. Ubi, ut vides concedit S. Doctor in appetitu sensitivo rationem virtutis, non tamen si secundum se accipiatur adhuc in homine, sed dumtaxat ut movetur a parte superiori, atque ideo bene cohæret quod dolor in Pœnitentia ut est passio, quo pacto antevertit rationem superiorem, nec est ab ea mota, non sit virtus, nec virtu­ tis actus, ut statuitur in prima conclu­ sione ; bene tamen si illemet dolor mode­ retur, imperetur, et reguletur per pruden­ tiam. Nec inde inferendum est reperiri in appetitu sensitivo aliam corpoream, et sensitivam pœnitentiam distincta ab ea, quæ est in voluntate : nam virtus ap­ petitus sensitivi solum est ad moderandas passiones insurgentes contra rationem ex rebellione partis inferioris cum superiori, Pœnitentia autem primo et per se est in voluntate, a qua etiam præcipue commit­ titur peccatum mortale, et inde descendit ad partem inferiorem, sive internam, sive externam. Et eadem ratio est de Pœniten­ tia, quæ una cum sit in parte superiori, movet, et imperat partem inferiorem ne dum quoad sensus internos, sed etiam quoad exteriora membra, ea subjiciendo, et edomando juxta illud Apostoli : Mortifi- ^on daturin appetita sensitivo virtus distincta Pœniteatiæ. DK PŒNITENTIA 3β6 rationem Jesu in corporc nostra circunferenles. Corinth. 2, cap. 4. De quo latius Infra, ubi subjectum Pœniteuüæ examina­ bimus. Η^" 5. Secundam conclusionem oppugnant totis viribus haeretici maxime Lutherani, quibus nihil magis in cordo est, quam de­ trahere pœnitentiæ Christianae, eam pror­ sus imperlinentem, vituperabilem, el puram Roffea- hypocrisim declarando, ut testatur RoffenSJ'· ais contra articulos Lutheri, toto art. 6 et 7. Quem errorem postea sectati sunt in Hispania aliqui, qni illuminati dicebantur, Maria- vulgo Ahimbrados, vel ut inquit Mutinus de°L·Ledesma 1, 4, quæst. 26, art. 1. Dejcadessj. dos, qui in tantum Pœnitentiam irridebant, ut omnes pœnitentiam agentes Lloraduelos Nano, appellabant, nt affirmat Nuno in exposi­ tione hujus articuli. 8ed hæc nt deliria i amandanda sunt, et procul abigenda. I ARTICULUS II. Cirta Pinlietat rii qiM! titiui: Ad secuadum sic pnxcdilsn Videtur quod pœnitentia ) Dûa sit spectilis virtus. Ejttfden enim rationis ridetor esse 1 fl j j I tel tf.l ■ · 4 DE PŒNITENTIA. cialis virtus Pœnitentiæ est, quæ sufficit ad detestanda omnia peccata aliis virtuti­ bus contraria ; non quidem sub omni ra­ tione, sed ut important injuriam et offen­ sam Dei : et nulla virtus est» quæ vel adæquate, vel inadequate possit hoc mu­ nus sub prædicta ratione obire. Quocirca D.Thom. in solut. ad secundum docuit S. Doctor, quod Pœnitentia habet quidem realiter gene­ ralem materiam, in quantum respuit omnia peccata, sed tamen sub ratione speciali. Tertias 5. Tertius sensus qui excogitati potest, S6DS3S ex P. est : 4n Pœnitentia ita sit virtus specialis, Suarez. ut ad illam solam spectet tendere adversus omne peccatum intendendo destructionem ejus, ut hoc munus nulla alia virtus exercere possit, aul intendere sub aliqua ratione. Quem sensum etiam refellit, quia juxta illum non esset vera responsio affirmativa, siquidem Chantas, vel spes sub propriis I rationibus possunt intendere destructionem cujuscumque peccati, quatenus est eis con­ trarium. 6. Hic tamen sensus non differre vide­ tur a secundo, nisi in ultimis illis verbis, sub aliqua ratione : et hoc conceditur a D. Thoma in sol. ad 1, ubi docet ad charitatem immediate pertinere odium, seu displicentiam cujuslibet peccati praeteriti, licet sub diversa ratione, ac pertinet ad Legiti­ Pœnitentiam. Unde sensus articuli erit : mas articuli An Pœnitentia sit specialis virtus per se sensus. primo tendens in destructionem peccati sub speciali aliqua ratione, quæ aliis vir­ tutibus non conveniat. Ad eum sane mo­ dum quo spes, Charitas, et reliquæ virtu­ tes sive Theologicæ, sive Morales versantur circa propria objecta sub aliqua speciali ratione, sub qua illa objecta non attingun­ tur ab aliis? Qui sensus est clarissimus, et nullam ambagem admittens. Et respondet directe S. Doctor pœnitentiam esse virtu­ tem specialem a cæteris diversam, quæ per se primo tendit in destructionem peccati, non qualitercumque, sed ut est offensa Dei, media satisfactione compensanda. Et destruere hoc modo peccatum nec charitati, nec aliis virtutibus competit. D.Thom. In solutione ad tertium docet D. Tho­ mas, quod Pœnitentia expellit omne pecca­ tum effective. Quam propositionem idem P. Sua­ Suarez difficilem dicit, et infra disputan­ rez. dam remittit, et nos suo loco discutiendam reservamus. ARTICULUS III. Γ/rsi» rirtus nitenti# sit species Justitias? Ad tertium sic proceditur. Videtur» quod virtus pœaitrutur non sit species justitiæ. Justitia enim nno ext virtus Theologica, sed moralis, ut in secunda parte jmh‘t rPowitdotia autem videtur esse virtus Theologia, quia habet Deum pro objectu : satisfacit enim Deo, ai etiam reconciliat peccatorem : ergo videtur, quod j>raitentia non sit species jiistiliæ. 2. Præterca. Justitia cum sil virtus moralis, cennshi in medio : sed Pœnitentia non consistit in medio, ui in quodam excessu, secundum illud Hier. 6 : Lactott unigeniti fac tibi planctum amarum : ergo Pœnitestâ non est species justitia». 3. Præterea. Du.e sunt species justitia» (ut duiUr in 5 Ethic.) scilicet distributi va, et communicativa : sub neutra videtur pœnitentia contineri : ergo videtor quo»! pœnitentia non sit species j ostitim. 4. Pneierea. Stiper illud Luc. 6 : Beati quia ouic lietis, dicit Gloss, eece prudentia, mia ostenditur qoaia hæc terrena sint misera, et quam beata cœleilii ilere est actus Pœnitentiæ : ergo pœnitentia magis est species prudentia», quam institi». Sed contra est, quod August. dicit in lib. de Pœnitentia : Pœnitentia est quædam dolentis vindicta, semper puniens in se quod dolet commisisse : sed vindictam ta­ cere pertinet ad justitiam : unde Tullius in sua Reihor. ponit viadieativam unam speciem justiliæ; ergo videtur, quod pœnitentia sit species justitiae. v Respondeo. Dicendum, quod (sicut supra dictum est) pœnitentia uon habet quoa sit virtus specialis ex boc solo, quod dolet de malo perpetrato (ad hoc enim suffi­ ceret Charitas), sed ex eo quod pœnitens dolet de peccato commisso, in quantum est offensa Dei, cum etneauationis proposito. Emendatio autem offensæ contra aliquem eoemissæ, non til per solam cessationem offensæ, sed exi­ gitur ulterias quædam recompensatio quæ babet locum is oTensis in alterum commissis, sicut et retributio : iid quod recompensatio est ex parte ejus, qui offendit (utpote cum satisfactione! retributio autem est ex parte ejos, in quem est offensa commissa. Utrumque autem ad materina justiliæ pertinet : quia utrumque est commutatio qaædas, unde manifestum est, quod pœnitentia secundum qcod est virtus, est pars justitiae· Sciendum tamen est, qitoi fecundum Philosophum ia 5 Elhic. dupliciter dialer justum, scilicet simpliciter et secundum quid; simpliciter quidem justum est inter æquales, es quod justitia est æq alitas quædam, quod ipse vocat justum politicon vel civile, eo quod omnes cives aequales sunt, quantum ad hoc, quod immediate sunt sub principe, sicut liberi existantes. Jostom autem secundum quia dicitur, quod est inter illos, quorum uuus est sub potestate alienos: sicut servus sub Domino, filius sub patre, uxor sub viro. Et tale justum consideratur in pœnitentia, undepœmtens recurrit ad Deum, cum emendationis proposito, sicot servus ad Dominum, «ecundum illud Psal. 122 : Sicat oculi servorum in manibus dominorum suorum, iuocefi noslri ad Dominum Deum nostrum, donec miserwtnr nostri, et sicut fi ius ad patrem, secundum illud Luc. 15 : Pater peccavi iu eœlam et coram te, et sicut uxor ad virum, secundum illud Hier. 3: Fornicata eslcunnantoribns mullis : tamen revertere ad me dicit Dominus. Ad primum ergo dicendum, quod (sicut in β Elhic· dicitur) Justitia est virtus ad alterum. Ille autem, quem est justitia, non dicitur esse materia justiliæ, se»l magis res, quæ distribuuntur, vel commutantur, unde et materia pœnitentiæ non esi Deus, sed actus bununi usi­ bus Deus offenditur, vel placatur : sed Deus se bawl, sicut ille, ad quem est justitia. Ex quo patet, quod jcstitia non est virtus Theologica : quia non habet Deum pro objecto vel materia. Ad seeuBdum dicendum, quod medium justiliæ est aequa has quæ constituitur inter illos, inter quos est jus­ titia, ut dicitur in 5 Etbic. In quibusdam autem noa potest perfecta aequalitas constitui propter alterius excellentivm : sicut inter patrem, et filium, inter Deum et hooMoem, ot Philosophus dicit in 8 Etbic. Unde iu ta­ libus ille, qui est deficiens, debet facere quidquid potest, nec tamen boc erit sufficiens simpliciter : sed soluia secundum acceptationem superioris, et hoc significatur per excessum, qui attribuitur pœnitentiæ. Ad tertium dicendum, quod sicut est commutatio quæ· dam ARTICULUS HI, dam in beneficiis (cum scilicet aliquis pro beneficio re­ cepto gratiam rependit) ito etiam est commutatio in oflcnsh, eum aliquis pro otfomm in alterum commiMd, vel invitus punitur, quod pertinet ad vindieativam justi* tinn, vel voluntario récompensât emendam, quod pertinet ad ixvnltentiam. quæ respicit personam peccatori», sicut justitia viidicativa personam judicis. Unde manifestum est» quod utraque sub justitia commutativa continetur. Ad quartum dicendum, quod pœnitentia licol sit directe species justitiæ : comprehendit tamen quodammodo ea» quæ pertinent ad omnes virtutes. In quantum enim est justitia quædam hominis ad Deum, oportet quod partici­ pet ca, qua· sunt virtutum Theologicarum, qua.· habent Deum pro objecto. Unde pœnitentia est, cura fide passio­ nis Christi, per quam justificamur a peccatis, et cum spe veniæ. et cum odio vitiorum, quod pertinet ad charitatem. In quantum vero est virtus moralis, participat ali­ quid prudentiæ, quæ est di recti va omnium moralium virtutum : sed ex ipsa ratione justitiæ non solum habet id quod justitiæ est, sed etiam ea, quæ sunt temperantiæ, ct fortitudinis, in quantum scilicet ea, quæ delectationem causant, ad temperantiam pertinent, vel terrorem incu­ tiunt, quem fortitudo moderatur, in commutationem justitiæ veniunt, et secundum hoc ad justitiam pertinet, ct abstinere a delectabilibus, quod pertinet ad temperan­ tiam, et sustinere dura, quod pertinet ad fortitudinem. Prima Conclusio : Virtus Pœnitentiæ est quædam species justitiæ ad Deum. Secunda Conclusio : Pœnitentia non est justitia simpliciter, sed secundum quid. 1. Ad secundæ conclusionis intelligentiam scire oportet sub justitia simpliciter tali duplex genus partium contineri, ut Mioia. sumitur ex D. Thoma. 2, 2, q. 80, ar. 1, nam aliæ sunt subjectivae, in quibus tota justitiæ ratio salvatur, ac proinde prædicatur de illis prædicatione essentiali gene­ ris in species. Hujusmodi sunt justitiæ commutative, distributive, et legalis, de quibus specialem tractatum instituimus in arbore prædicamentali, quam appendimus tractatui de Virtutibus, præcipue vero § 7. Aliæ justitiæ parles dicuntur potentia­ ls, quæ ideo dicuntur tales, vel quia de­ ficiunt a rigore debiti, quatenus eorum materia deficit a ratione debiti legalis, quod dumtaxat est strictum debitum, ad quod proinde judex compellere potest, sub quo membro plures recensuimus ubi su­ pra j? 8. Vel ideo dicuntur partes poten­ tiates, quia deficiunt ab æqualitate, quam importat ratio justitiæ simpliciter talis, uti est religio ad Deum, pietas ad parentes, observantia ad Pnelatos, inter quas annu­ meratur Pœnitentia, de quibus specialiter egimus § 9, quo eat lector pro pleniori hujus rei intelligentia. Ι'ώ). ο. Ex ibi ergo dictis facile colligitur veritas hujus secundæ conclusionis, ad­ juncto alio principio late discusso tractatu de Incarnatione, quod purus homo ne­ queat ad æqualitatem satisfacere pro in­ juria irrogata Deo per peccatum mortale, utpote quæ est simpliciter infinita. Ex quo Salmant. Gurs. thcolog. tom. XIX. Oter- 369 manifeste siquitur satisfactionem exhi­ bitam media Pœnitentia esse inæqualem cum offensa; atque ideo prædictam vir­ tutem ex hac parte deficere a ratione perfectæ justitiæ; cum de ejus ratione sit perfecta aequalitas cum stricto debito, et quodlibet horum deficiat, non subsistit justitia simpliciter. 3. Nec refert, si objicias, ad rationem Replica, justitiæ perfect®, et simpliciter talis non requiri quod homo satisfaciat, aut satis­ facere possit ad æqualitatem ; sed sufficit, quod eligat satisfacere, si fieri potest, et modo sibi possibili : hoc autem praestatur ab homine media Pœnitentia : ergo ex hoc capite Pœnitentia non deficit a ratione jus­ titiæ simpliciter. Major constat exemplo liberalitatis, quæ in paupere non amittit rationem virtutis absolute, et simpliciter; vel ex eo solum quod licet reipsa bona in pauperes non profundat, quia eis caret; eligit tamen cuncta in illos erosare, si haberet, vel possibile ipsi alias foret : non ergo Pœnitentia deficeret a ratione justitiæ eo solo titulo, quo non exhiberet æqualem satisfactionem, si semel per eam homo apud se statuat sibi possibilem offerre sa­ tisfactionem; quippe qui hanc exiguam ita præstat, quod exhiberet majorem, imo et infinitam, si major, aut infinita ipsi superesset. 4. Non itaque refert, quia licet Majo- impu­ ris doctrina teneat in virtutibus moralibus, (Pàtur. quarum medium est medium dumtaxat praestitutum a recta ratione (et hujus ge­ neris est liberalitas, de qua objectio) se­ clusa qualibet alia æqualitate circa mate­ riam propriam, de qua virtus nil curat. Fallit tamen in justitia, et ejus partibus. sive subjectivis, sive potentialibus, de qua­ rum essentia ita est medium rationis, in quo conveniunt cum aliis, quod etiam pos­ tulent medium rei, penes quod ab illis differunt. Quæ est doctrina D. Thomæ D.Tbom? 1, 2, q. 6i, art. 2, ubi inquit : Sed quando contingit, quod medium rationis est etiam medium rei : ct tunc oportet, quod virtutis moralis medium sit medium rei, sicut est injustitia : quia justitia est circa operatio­ nes, quz consistunt in rebus exterioribus, in quibus rectum institui debet simpliciter, et secundum se, ut supra dictum est : ct ideo medium rationis in justitia est etiam me­ dium rei, in quantum scilicet dat unicuique, quod debet, et non plus, nec minus. Et ex hoc capite deficit Pœnitentia a ratione justitiæ. Unde illa electio, seu affectus vo9i 370 ObserYMîO· DE PŒNITENTIA. luntatis modo possibili satisfaciendi, con­ peccatore injuriam irrogatam Deo. Nec ducit quidem, imo est essentialiter requi­ penitus excludit distributivam, sed ejus sita ad hoc, ut Pœnitentia sit absolute, et modum aliquatenus prtn se fert præscrl· simpliciter virtus, ut revera est : non ta­ bendo et distribuendo pœnas pro qualitate, men ut ipsam constituat in specie propria, gravitate, et numero peccatorum. Qualiter et adaequata justitiæ. Non enim quod suf­ autem cum hiscohæreat, quod Pœnitentia ficit ad constitutionem alicujus in ratione sit virtus, eaque specialis, examinandum virtutis simpliciter, et absolute talis, est suscipimus in hac disputatione, quam sub­ etiam sufficiens, ut collocetur sub conceptu jungimus. Ubi quæ hic vel leviter tetigi­ justitiæ, ut pars ejus subjectiva, ut constat mus, uberius prosequemur. in religione, quæ inter morales est perfec­ tissima, utpote Deo propinquior, cui cul­ DISPUTATIO V. tum exhibet; cum tamen non sit magis justitia, quam Pœnitentia ob similem æquaDe virtute Panilentia. litatis defectum. Et ideo licet non tantum possimus tribuere Deo quantum debemus, Explanaturus Angelicus Præcoptor hu· sive satisfaciendo per Pœnitentiam, sive colendo, et honorando per religionem ; de­ jus virtutis essentiam, exordium sumpsit bemus tamen illi offerre quantum possu­ ab ejus conceptu generico; postraodum dis­ serens de ejus ratione differential!, quæ in mus secundum mensuram nostræ con­ se eonstituitur, et ab aliis differt. Etut ditionis. Et hoc sufficit ad salvandum rationem virtutis simpliciter, et absolute exactius materiam suæ tractationis exple­ in prædictis habitibus; licet non perve­ ret, ad investigandum se accinxit ejus im­ niant ad perfectionem justitiæ, sed inter mediatum subjectum, necnon supposita ejus partes potentiates censeantur. Quæ illius ratione, ac tandem pervenit ad cau­ sas immediatas ipsi subjecto intrinsecas, etiam est doctrina D. Thomæ in hoc eodem assignata prius causa omnino universali, articulo, ubi distinguens justum simpli­ et prima, ut articulorum seriem vel leviter citer a justo secundum quid, hoc secundum, negato primo, tribuit Pœnitentiæ ob ratio­ salutanti erit pervium. Quem ordinem quia methodicum, et valde opportunum ad nem assisnatam. 5. Est etiam digna, quod observetur, indagandam veritatem observare nccesse est. Ùndo primo considerabimus concep­ solutio D. Th. ad 4, ex qua maxime com­ tum genericum Pœnitentiæ, deinceps ad mendabilis redditur Pœnitentia, hicquc tendentiam specificam, actum, et abjec­ qtfalis ejus defectus squalitatis, aliis cu­ I mulatur, et compensatur pnerogativis. Ita tum descendemus. enim habet esse speciem justitiæ imper­ fectam, ut a’iquo modo contineat ea, quæ DUBIUM I. pertinent ad chorum aliarum virtutum, quibus cum fcedus init sufficiens, ut de Utrum Panilentia sit virtus. qualibet illarum aliquid delibare videatur. Nam quia justitia ad Deum est, convenit Non venit intelligendus quæstionis ti- &aris cum Theologicis, quæ habent pro objecto tulus de virtute late accepta, quo pacto Deitatem : quocirca debet esse cum fide quemlibet actum de se laudabilem, aut ejus u·. passionis Christi, qua justificamur, et cum principium, vel actum virtuosum, vel vir­ spe veniae, quod est proprium spei, necnon tutem communiter appellamus. In boc cum odio peccati, quod perlinet ad Chari- enim sensu nemo nisi hæretice aberrans, latem. Et ex ipsa ratione justitiæ non so­ ibit inficias virtutem dicere Pœnitentiam, lum habet, quod justitiæ est, sed etiam utpote quam ipsa natura commendat ex qutc sunt temperaniiæ, et fortitudinis, insita vi rationis, qua abhorret defectum, quatenus scilicet ea, quæ delectationem et cohibet a damno, quodcumque illud sit, ingerunt, ad temperantiam perlinent, et naturæ rationalis, illudque excutere sata­ quæ terrorem incutiunt fortitudo modera­ git. semel atque illud incurrerit. Procedit tur. Unde Pœnitentiæ etiam est abstinere ergo difficultas de virtute proprie et stricte a delectabilibus, et dura quæque, aut ter­ sumpta, cui subinde virtutis sicut essentia, ribilia fortiter sustinere. Suo etiam modo ita et definitio conveniat. affinitatem contrahit cum justitia vindica­ liva, vindicando, et puniendo in ipsomet 1 DISP. V, DUB. I. Fijrn, cl coinmunis asscrlio proponitur. 1. Dicendum est Pœnitentiæ convenire : veram virtutis rationem. Hanc conclusioI nem ut omnino certam complectuntur omnes Catholici, utpote deductam ex in­ numeris sacræ paginae testimoniis utriusque testamenti, quæ superfluum est recen■ Ttrtak ser0 : nam ut inquirebat Tertullianus libr. J‘ de Pœnit. : Quid opus esi disputare, an Pœnitenlia sil bona, vel mala, si Dominus nos admonet ad Pœnitentiam, el laudat poeni­ tentiam, el præcipil eam? Cui consonat D. Augustinus lib. de bono Pœnitentiæ, dicens : Nos vero pro nostris angustiis unum inculcamus, bonum, ac optimum esse, quod Deus præcepit. Audaciam existimo de bono divini præcepti disputare. Nec enim quia bonum esi, ideo auscultare debemus ; sed quia Deus præcipil, ad exhibitionem obsequii properemus. Prior est majestas divinæ po­ testatis, prior est aulhorilas imperantis, quam utilitas servientis. Bonum est por,nitere. At I ille non præcipil lanium, sed horiatur, el invitat præmio, jurans etiam : Vivo (ut iix.23. constat ex Ezech 33, Γίυο ego, dicit Domi­ nus. Nolo mortem impii, sed ut convertatur impius a via sua, et vivat) cupiens credit i sibi, quorum causa Deus jurat. 0 miserri! mor, si nec juranti Deo credimus! Ex quo j D.Tk-a. etiam capite probavit D. Thomas conclu­ sionem in argumento. Sed contra hujus i articuli sub hac forma. Præcepta legis dan­ tur de actibus virtutum : quia legislator in­ tendit cives facere virtuosos, ut dicitur 2 Ethic. Sed præceptum divinæ legis est de panilentia secundum illud Mallh. i : Pccniitnliam agile, etc.; ergo Pœnitentia est virtus. Præmissæ præterquam inter proponendum probatæ sunt a D. Thoma, constant ex testimoniis immediate allegatis, et Conse­ quentia est legitima. 2. Secundo probatur eadem veritas ra­ tione articuli, ad sequentem formam re­ dacta. Nam virtus est habitus electivus secundum rationem rectam, ut docet Phi­ losophus 2 Ethic, et nemo est qui negare valeat : sed Pœnitentia est habitus electi­ vus secundum rectam rationem : ergo Pœ­ nitentia est virtus. Cætera constant præter Minorem, quæ facile suadetur : nam ad rationem rectam pertinet, ut quis eligat dolere, de eo de quo dolendum est, ct eo modo, et tine, quibus dolendum est : hoc amem præstat Pœnitentia : ergo Pœniten- Tm 371 tla est habitus electivus. Consequentia constat, et suadetur Minor : quoniam Pœnitentia assumit moderatum juxta rationem dolorem de peccatis praeteritis cum spe veniae, et intentione removendi illa : ergo Pœnitentia dolet dc eo, de quo juxta rectam rationem dolendum est, et eo fine, et modo, quibus dolendum est. 3. Huic tamen discursui D. Thomæ, Objeo quatenus desumitur ex definitione virtutis, ' statim se se opponit alia definitio non minus certa, et recepta, qua oppositum convinci videtur. Nam virtus esi dispositio perfeèli ad optimum : sed Pœnitentia non est dispositio perfecti ad optimum : ergo Pœnitentia non est virtus. Consequentia est legitima. Major etiam est definitio Aristot. Philosophi 3, Physicorum Cap. 3, nec est, qui eam non admittat ut bonam, et artificiosam. Minor vero videtur perspicua : quia Pœnitentia cum sit solius peccatoris, non illum supponit perfectum, quinimo peccatis deformem, et defectibus obstric· tum, et obnoxium. Ab hac tamen objectione facile vindi- Diruitur, catur discursus D. Thomæ, utpote quæ procedit ex sinistra applicatione, et intelligentia definitionis. Unde illa absolute, et ut jacet, concessa, negamus Minorem, quam probatio minime evincit : quia licet peccator ex peccato reddatur imperfectus, et deformatus, et ita sit ante Pœnitentiam; quam primum vero illa afficiatur, et orne­ tur, constituitur perfectus, et dispositus ad eliciendum optimum contritionis actum. Quando enim dicitur, quod virtus sil dispo­ sitio perfecti, ly perfecti non se tenet ex parte subjecti exclusa ipsa virtute, sed ipsam includendo, si quidem definitur per suum subjectum formatum; ad eum sane modum, quo calor est actus calidi, et anima rationalis est actus corporis physici organici ; non quidem præsuppositi aliunde, sed constituti per ipsam animam, sicut calidum non alio quam per calorem cons­ tituitur in esse calidi. Et sane si hoc modo non veniret intelligenda illa particula, in qua fundatur objectio, nulla virtus esse posset dispositio perfecti ad optimum ; quando quidem ante virtutem nullus est perfectus, sed per ipsammet virtutem fit. 4. Objicies secundo discursum D. Thomæ Alteri esse debilem, siquidem in consequenti non objectio* intulit S. Doctor, quod Pœnitentia sit de­ terminate virtus ; sed vel quod sit virtus, vel quod sit actus virtutis. Quod videtur signum ex vi præmissarum non recte coi- 5Π ' IMM fTi/HS y* ?Jsa|· $££■ ' · UAali , O| SH :n ' ^1*1 Ll’ill .· DE PŒNITENTIA. ligi determinate, quod probandum assump­ serat, nimirum Pœnitentiam esse virtu­ tem. Aliunde, vero stat quod actus virtutis a virtute non procedat, ut constat in primo actu virtutum sive intellectualium, sive moralium. Non ergo ex vi prædicti discur­ sus probatum videtur a D. Thoma Pœni­ tentiam esse virtutem, quod fuerat as­ sumptum. Solutio. Respondetur, quod ut bene notavit Araaxo. Arauxo in præsenti dub. unico n. 3, apud D. Thomam idem fuit probasse actum Pœnitentiæ esse actum virtutis, ac evi­ cisse Pœnitentiam esse virtutem : quoniam actus virtutis ut prompte, et faciliter eli­ ciatur. necessario postulat habitum, qui det eam promplitudinem, et facilitatem, ut nos docet experientia, et ostendimus tract, de virtutibus disp. I, dub. l,ubi ex S. Doctore omnem virtutem esse habi­ tum, et omnem habitum ea obire munera stabilivimus. Et ad probationem insertam dicitur actum primum virtutis, quicum­ que ille fuerit, quo primo acquiritur virtus, neutiquam a virtute Geri, qui sit habitus, sed medio auxilio potentiæ superioris, ex cujus reiterata motione in inferiorem, cum frequentatione actuum resultat habitus ut liquet ex ibi dictis. Et quia hoc deficit primo actui acquisîtæ virtutis, idcirco nec prompte, nec faciliter fit, et consequenter non postulat, quia primus est, ex parte principii virtutem per modum habitus. Quod in actu pœnitentiæ non tenet, cum quia non fuit D. Thomæ sermo de hoc, vel illo actu determinate, sed absolute de actu pœnitendi, qui absolute præexigit virtutem, sicut actus scientiæ scientiam. Tum quia cum Pœnitentia sit virtus su­ pernaturalis, et consequenter infusa im­ mediate a solo Deo ; se habet adinstar po­ tentiæ tribuentis nedum prompte dolere sed etiam et posse, atque ideo, vel ad om­ nem actum, vel ad nulllum debet præsupponi cx parte principii. Quare bene con­ cludi t S. Doctor Pœnitentiam esse virtutem, et erumpere in actum virtutis, quin ejus discursus aliqua ex parte claudicet. Tertia 5. Tertio et apparentius insurges contra objectio, principium S. Doctoris. Etenim si ad rec­ tam rationem pertinet dolere de eo, de quo dolendum est, et hinc recte infertur existentia virtutis Pœnitentiæ ; eadem prorsus ratione conficeretur esse actum virtutis gaudere de eo, de quo gaudendum est, et consequenter ad gaudium necessariam esse virtutem, imo et ipsum gaudium esse acj < '.V .O tum virtuosum. Consequens est falsum, et contra eundem Angelicum Præceptorem. Ergo falsum est etiam illud principium ία probatione positum. Major videtur certa, quia contrariorum eadem est ratio, et neo apparet aliqua diversa in dolore, quæ non militare possit in gaudio. Minor etiam constat ex S. Doctore 2, 2, q. 28, art. 4, D.n». ubi docet quod gaudium opponitur dolori, et tristitiæ, et licet procedat ex ratione recta, non ideo postulat specialem virtu­ tem, sed consequitur ad amorem ut actus secundarius : ergo idem dici debet de do­ lore, quantumvis recta reguletur ratione. Eo vel maxime quod etiam de gaudio AfCSi. datur speciale præceptum juxta illud ad Philip. 4 : Gaudete in Domino semper : quin ex hoc inferatur pro gaudio iri assi­ gnatam specialem virtutem : non ergo ex eo quod sit speciale pro Pœnitentia præ­ ceptum, intulit recte D. Thomas eam esse proprie virtutem, atque ideo utraque illius ratio corruit. Et confirmatur urgendo, et retorquendo Ceirt illud principium : nam sicut secundum rectam rationem est, quod quem peccato­ rum pteniteat, ita et quod pigeat de mise­ riis, tædeat de infortuniis, et infirmitati­ bus, quæ secundum rectam rationem suat objectum tristitiæ, et doloris. Et tamen non est aliqua virtus ad de istis tristandum, et dolendum : ergo nec ad dolendum de peccatis, saltem in vi illius principii, in quo est nervus totius discursus D. Thomæ. 6. Sed nec ista objectio intentum Fit evincit, aut ex parte infirmat discursum objetDÛS! S. Doctoris. Quare neganda est illatio ob diversam rationem, quæ splendet in dolore Pœnitentiæ, et in gaudio non reperitur. Ad cujus lucem observandum est, dolorem Obs€Tposse sumi dupliciter, vel prout importat ntio. tantummodo simplex odium, detestatio­ nem, aut fugam peccati; vel prout ad hanc, vel has rationes superaddit aliquam specialem, vi cujus importat ex parte ob­ jecti specialem difficultatem, ut a simili constat in desiderio, seu spe. Desiderium namque accipi potest vel secundum quod connotât nudam absentiam objecti, vel prout illi absentiæ additur ratio ardui, sed tamen vinci possibilis. Inter quos volunta­ tis affectus ea est differentia, quod sub prima ratione est actus mere secundarius, ex amore nascens absque ulla difficultate, nec postulat aliam radicem, seu virtutem, quam quæ exigitur ad amorem, ad quem consequitur. At vero si accipiatur sub ad­ ditione ■ > 1 DISP. V, DUB. I. < ditione arduitatis, sed vincibilis, jam sibi vindicat specialem virtutem, quam dicimus spem, et non potest elici ab eadem chari­ tate, ad quam pertinebat sub prima consiO.Thom· deratione. Quio est doctrina D. Thomæ, loco in objectione citato solut. ad 2, per hæc verba : Ad secundum, quod spes con­ sequitur ex amore, sicut ct gaudium : sed spes addit ex parte objecti, quondam specia­ lem rationem, scilicet arduum, el possibile adipisci : et ideo ponitur specialis virtus. Sed gaudium ex parte objecti nullam specia­ lem rationem addit supra amorem, quæ pos­ sit causare specialem virtutem. Sed perlinet ad charitatem, seu principium amoris, ut in corpore illius articuli explicuerat S. Doc­ tor. IfiîhaHinc ad objectionem constat negandam nlar friwi- esse Majorem ob manifestam disparitatis ■iiin rationem, quia licet odium, seu detestatio D.Ttos ‘peccati si simpliciter accipiantur, sint ac­ tus secundarii, et ab ipsa Charitate prove­ niant, ut probat ratio D. Thomæ in gaudio ; et hoc pacto nulla pro illis desideretur propria virtus. Secus vero est de displi­ centia peccati sub ratione offensæ media satisfactione compensabilis : hoc enim modo non oritur immediato a Charitate, sed exigit aliam virtutem sibi propriam. Unde principium assumptum a D. Thoma inconcussum manet, quoniam ut quis doleat de peccato eo fine, et modo, quo de eo dolendum est, nimirum cum intentione removendi (ut inquit S. Doctor ad 3), se­ quelam ipsius, et realum pœnæ, requiritur virtus aliqua, quam dicimus Pœnitentiam, et ut supra annotavimus in commentario ad art. 2, in solutione ad 4, concludit D.Ttssi. g. Doctor, quod si in actu pœnitentis con­ sideretur sola displicentia peccati præleriti, hoc immediate ad Charitatem perlinet, sicut el gaudere de bonis prælcrilis : sed intentio operandi ad deletionem peccati præleriti requirit specialem virtutem sub charilale. Hoc autem principium non est unde ap­ plicetur gaudio, ut non solum hic, sed etiam loco citato ex 2, 2, nos docuit S. Doctor. Prwep· 7. Nec id, quod urgetur contra rationem M» ite.i præcepti, quo primo probavit S. Doctor tü r; li- catholicam assertionem, elidit ejus robur. tb H priiL Nam præceptum Pœnitentiæ primario ca­ dit supra actum doloris, aut contritionis cum fine amovendi offensam tanquam su­ pra materiam per se, et immediate pneceptam. Ex quo bene infertur prædictum actum esse debere primo, et per se actum 373 virtutis. Præceptum vero, si quod est, gaudii non est distinctum a præcepto Charitatis, quod ex consequenti ac secundario, se extendit ut ad materiam propriam, licet secundariam, adipsummet gaudium. Quæ est solutio ipsius D. Thomæ articulo re­ lato cx2, 2, ad 3, ubi ait : quod in lanium datur præceptum legis de gaudio, in quan­ tum csl actus Charilalis, licet non sil pri­ mus actus ejus. Ad confirmationem neganda est Minor; quia etiam dolere, aut mæstum esse cum moderamine de miseriis, infirmitatibus, aut aliis infortuniis, ut propulsandis, et abigendis pertinet ad aliquas speciales vir­ tutes, utputa ad misericordiam media elee­ mosyna, curatione, vel alio impertito re­ medio, vel ad Charitatem, media qug, a nobis, et ab aliis nociva propulsamus; vel ad vindicativam, qua judices injurias in­ juste irrogatas vindicant. Si vero arguentis intentio ad ipsas patientes detorqueatur, dicemus pertinere quidem vel ad patienti» virtutem, media tolerantia, vel ad fortitu­ dinem contra illas aggrediendo, juxta re­ gulas prudentiæ, et rectæ rationis. Nec sane cogimur ad stabiliendam unicam Pœ­ nitentiæ virtutem omnium aliarum virtu­ tum seriem texere; sed sufficit ostendisse in ea esse specialem rationem ex parte actus, et objecti, ut vera virtus stabiliatur, quam Scriptura sæpius inculcat. Licet ut in plu­ rimum non loquatur nisi de actibus, qui habendi sunt, Pœnitentiæ : ex actibus au­ tem vere, et efficaciter probatur virtus, sicut ex actibus voluntatis voluntas, et ex cognitione immateriali intellectus. Quo depellitur alicujus scrupulus forsan causantis in Scriptura, et pluribus SS. PP. non contineri expresse Pœnitentian per modum virtutis; sed tantummodo pcenitendi actum, quem nisi hæreticus non po­ test negare. Sed ex illo, ut diximus, bene infertur alia (quidquid sit an ita expresse contineatur) virtus sub ratione virtutis ha­ bitualis; quod non tam nostra refert exa­ minare, quam illorum, qui cum hæreticis agunt. 8. Ex quo obiter colligimus, qualiter odium sive fuga, vel peccati, vel cujusvisalterius nobis Iinfensi se habeat ad amorem, in quo explicando latissime excurrit Lugo initio hujus tractatus sect. 2, et post multas hinc inde objectiones, et evasiones, tandem n. 27, accedens ad rem explican­ dam docet actum fug», seu odii in uni­ versum esse æquivalenter, et virtualiter s Diruitur confirmiio. ■ ’? 3r < ·, Lugo· . Λ DE PŒNITENTIA, •j actum amoris, et prosecutionis. Pro quo susrcr. dicendi modo monet videndum Suarez in præsenti disp. 2, sect. 2, η. 1 et disp. I, sect, 2, n. 15, ubi supponit actum detes­ tationis peccati esse virtualiter, et æquivalenter dilectionem Dei : quia ad ean­ dem virtutem spectat amplecti bonum, et fugere malum illi oppositum. RejUi 9. Quæ tamen doctrina ita absoluta, et UT. universalis cum grano salis est intelligenda; alioqui enim inferre quis posset virtutem Pœnitentiæ vel a Charitate, vel saltem a justitia commutativa realiter non distingui, sed esse œquivalenter unam il- j larum, quandoquidem ad eandem virtu­ tem spectat amplecti bonum, et fugere ma­ lum illi oppositum ; et æquivalentia, quæ reperiiur in actibus, non est cur negetur virtutibus. Quoad forsan Suarez non dis­ plicebit de justitia, licet non assentiatur de Charitate. Illâlîo Melius ergo, et solidius ex dictis decidi­ tefitiœa. tur, actum fugæ esse quidem illius poten­ tiae, seu virtutis, cujus est prosequi bonum oppositum, sed realiter a prosecutione dis­ tingui, ut quilibet effectus a sua causa D.TIwdj. distinguitur. Et rationem tradidit D. Tho­ mas 1,2, q. 29, art. 2, nam amor consislil in quadam convenientia amantis ad aca­ tum, odium vero consislil in quadam re· pugnantia, vel dissonantia, Oportet autem in quolibet prius considerare quod ci conve­ niat, quam quid ei repugnet. Per hoc enim aliquid est repugnans alteri, quia est cor· ruplivum, vel itnpedilivum ejus, quod est conveniens : unde necesse est, quod amor jit prior odio, ei quod nihil odio habeatur, nisi per hoc, quod contrariatur convenienti, quod amatur, cl secundum hoc omne odium ex amore causatur. Et in solutione ad pri­ mum addit, quod amor, el odium natura­ liter quidem sunt simul secundum ratio­ nem, sed non realiter. Unde nihil prohibet amorem esse causam odii. Quare illa illius Authoris doctrina solum est vera ad eum sensum (in quo est granum salis) quo causa virtualiter continetur in effectu, vel effectus operatur in virtute causae; cum tamen realiter distingui necesse sit, et hoc modo etiam actus Gharitatis distingui de­ bet ab actu contritionis detestantis, et odio habentis peccatum ; imo et ipsiusmet Charitatis simplex odium peccati differt simili­ ter ab actu dilectionis, utpote qui habent distincta objecta formalia, uti sunt Deus, et peccatum displicens. Nec tamen unus est œquivalenter alius, quoniam aliud est ' I unum alteri æquivalero, aliud vero, et longo diversum, unum ad alterum sequi, ut ad sui principium et causam. : I Porro ad fugam, vel odium hoc modo Fip acceptam non requiritur specialis virtus, ut constat ex supra dictis ex D. Thoma : quiiuaX remanet in ratione actus secundarii essen- r,u· I tialiter supponentis primarium, ratione cu­ jus virtus attingens primarium per se, se­ cundario, seu ratione alterius extenditur absque nova difficultate ad secundarium, ut exemplis innumeris posset ostondi, siros non esset adeo perspicua. Unde licet præ­ dicta fuga mali, sit laudabilis, et honesta, quatenus laudo dignum est, et honestissi­ mum aversari, et fugere peccatum; non idcirco oportet primario attingi a virtute, aut aliquid prosecutionis illi affigere, ut a n. 28 conatur prædictus Author suadere. Quia non versatur aggressu aliquo contra peccatum illud debellando, et propulsando, sed fugiendo, et recedendo. Hoc autem non importat prosecutionem objecti, a quo fugit, sed eam supponit circa aliud objec­ tum prius per alium actum dilectum, et in vi hujus displicet malum, a quo fugit. Non ergo bene docetur quemlibet actum fugæ, vel odii esse œquivalenter, et virtua­ liter actum amoris, et prosecutionis, vel in quolibet actu fugæ includi aliquid prose­ cutionis, si formaliter loquendum sit nisi in eo sensu, quem diximus. ' 1Û. Nec inde inferas idem dicendum de c«tnçontritione; hæc enim non est merum peccati odium, sed aggressio, et debellatio Bern illius, quocirca pertinet ad irascibilom, cdl’a' çujus est contra difficultates insurgere, casque dissipare. Supposito enim charitatis amore erga Deum, intendit pcenitens media contritione vindicare injuriam Deo irrogatam, eamque compensare; quod est peccatum ipsum aggredi, et actu prosecutio­ nis impetere : quod non habet displicentia, aut fuga propria Charitatis. Nec etiam placet in eo, quo illam sec­ lima tionem claudit, posse nimirum voluntatem reJeffi(et ita regulariter fieri existimat), per ip­ un sum actum odii, et fugae, prosequi forma» liter, et amare bonitatem illam, sive amici, sive boni oppositi, quasi idemmot formaliter actus sit mixtus ei amore unius, et fuga alterius, cum duplici partiali mo­ tive cum bonitatis, quam prosequitur, tum mali, quod fugit, ut asseruerat num. 3. Displicet, inquam, ista doctrina magis, Dispjiquam prima. Nam juxta eam confunduntur carta ratio. actus, et objecta amoris et odii, siquidem eidem DISP. V, DUB. I. eidom formali actui tribuitur duplex æque primarium, licet partiale objectum ; cum D.Tbo». tamen D.Thomas loco citato ex 1,2, art. 1, oppositum concludat dicens : Sicut autem omne conveniens, in quantum hujusmodi habet raljonem boni ; ita omne repugnans in quantum hujusmodi habet rationem mali. El ideo sicut bonum est objectum amoris, ita malum est objectum odii. Et inde art. 2, immediato pergit probaro odium ex amore tanquam ex vera causa procedere, ab eoque realiter differre, ut supra expendeba­ mus. Non ergo dicendum nobis est per ipsummet actum odii, et fugae posse for­ maliter bonitatem amari, sed per alium actum realiter antecedentem, qui versatur Ab circa conveniens, et dicitur amor. Nec si­ militer asserendum censemus, ut prædictus Author ibi afdrmat, actum fugæ circa ««Μη non esse Dei, aut aliam ejus perfectionem intrinsecam, esse actum in toto rigore Theologicum, quia licet sit actus virtutis Theologicae, scilicet, Charitatis, non tamen primario specificatur a Deo, quod est pro­ prium amoris, sed a non esse Dei. Unde solum est Theologicus in radice, quatenus oriri postulat ab amore ipsius Dei. Et constat a simili in amore proximi, qui quoniam ipsum proximum per se primo attingit, licet sit actus Charitatis, non est actus Theologicus in toto rigore, ex eo quod est actus secundarius, et immediate non versatur circa Deum. Chari tas enim non habet esse virtutem Theologicam nisi per ordinem ad actum primarium dilectio­ nis, qui si auferretur, aut redderetur im­ possibilis, nullatenus permaneret in ra­ tione virtutis Theologicae. Pro quo est pulETfca. chra satis doctrina D. Thomæ 2, 2, q. 28, art. 4, ubi ita loquitur S. Doctor : Est au­ tem contingens ex uno habitu plures actus ejusdem rationis ordinatos provenire, quo­ rum unus sequatur ex allero. Et quia pos­ teriores actus non procedunt ex habitu virtu­ tis, nisi per actum priorem, inde est, quod virtus non definitur, neo denominatur, nisi ab actu priori, quamvis etiam alii actus ab ea consequantur. Quæ applicare superfluum est. sit *13» TWft· Dei? A Mfnorni twtitos i Diruuntur argumenta ex adverso militantia, Non­ a's, a 11. Vetustissimum Montanistarum errorem, quém constat inolevisse prope ans?? num 181, a Novatianis cxcineratum, jroao- 375 adoptatum, et promotum circa annum Do­ mini 255, semper tamen ab Ecclesia con­ temptum, exterminatum, et explosum no­ vissimo suscitaverunt Lutherus tom, 1, suorum operum in Epist. ad Joannem, et in serm. de Pœnit. et Calvinus lib. I ins­ Calvin. titution. cap. 4, lib. 3, cap. 34, et lib. 4, cap. 12, nullam aliam pœnitentiam agnos­ centes; quam resipiscentiam, seu novæ vitæ inchoationem absque ante male actæ ullo dolore, aut tristitia, ut vidimus, et retuli­ mus supra in limine hujus tractatus. Quam­ vis enim illis nimis exosa sint Ecclesiæ Sacramenta, in nullum tamen ita acerbe debachantur, ut in Pœnitentiam tam sub ratione virtutis, quam sub ratione Sacra­ menti. Unde contra illam ita effutisse Lutherum constat ex Roffensi art. G : His Roffendoclrinis coercentur quidem ab opere, et s,s* caulerisatam, violalamque formant conscien­ tiam sibi. Et eo dementiæ pervenit, ut Catholicos omnes pœnitere intendentes in­ ter hypocritas accensuerit, ut constat ex Tridentino, et ex eodem Roffensi ibi Lutherum referente : Donec ab amore legis poenitere inciperent, sese hypocritas esse sci­ rent, et nihil de hypocrisi tali praesumerent. Imo (ecce monitum, sed perversissimum) super ea magis, quam super peccalis, quorum intuitu ficlum istum dolorem coeperunt, do­ lerent. Quasi non tam dolendum fuisset Catholicis, si dolere liceret de peccatis, quam de hypocrisi pœnitpndi. Quo contra se gessit Ecclesia, et novissime T ridenti - Trident. numsess. 14, cap. 4, talem proscribens audaciam, et ejus Anthores anathemate damnans. Quocirca declarat Sancta Syno­ dus contritionem non solum cessationem a peccato, et vitæ novæ propositum, et in­ choationem, sed veteris etiam odium con­ tinere, ut plura Scriptune testimonia ibi allegata manifestant. Ex Catholicis vero unicus fuit Duran­ Durand. dus, qui licet Pœnitentiam non abhorrue­ rit, quin commendaverit : asseruit tamen nullam esse virtutem Pœnitentiæ stricte, et proprie loquendo, sed tantum late, et secundum quid, eo modo quo plures alii actus imperfecti maxime commendabiles sunt ; virtutis tamen rationem non habent, nec ex virtute, quæ vera virtus sit, proce­ dunt. Ita in 4, dist. 14, quæst. 1. 12. Cujus fundamentum est, quia pœ- Fundaro, nitere non potest esse primus, et princi- Durai,<11· palis actus alicujus virtutis : ergo pœni­ tentia non est proprio virtus. Probat Antecedens ex eo quod primus, et princiLather. 376 Confir­ matio Wins· Enerva­ tur. DE POENITENTIA. palis actus virtutis nunquam præexigit actum vitii in operante virtuose : sed ille actus qui adscnbitur Pœnitentiæ, prærequirit in illum eliciente actum vitii : ergo ille actus non est actus propriæ virtutis. Majorem probat ab exemplis : nam actus primarius Temperanti», non requirit quod homo aliquando fuerit intemperatus posi­ tive, seu contrarie, nec actus primarius liberalitatis postulat subjectum avaritia? deditum ; alioqui enim nullus fieret virtuo­ sos, quin prius vitiis esset corruptus. Quod est falsum. Confirmatur, et explicatur. Nam aclus primarius, et principalis virtutis debet fieri secundum electionem absolutam boni ; se­ cundarius vero, et minus principalis re, aut saltem ratione a primo diversus, est fuga mali oppositi illi bono, ne malum illud fiat ; et si forsan fieri contigerit, illius displicentia, ut constat in aliis virtutibus. Sed pœnitere de malo jam commisso est fuga illius mali, et ejusdem displicentia : ergo non est actus primarius alicujus vir­ tutis : siquidem virtuosos ut virtuosus non peccat, et, si peccare contigerit, per habitum virtutis detestabitur malum com­ missum. 13. Sed sane, si quid hoc fundamento conficit Durandus, solum est Pcenitentiam non esse virtutem specialem diversam ab aliqua aliarum, ut illud expendenti cons­ tabit, et colligitur ex ultimis Durandi ver­ bis, in quibus admittit malum commissum saltem secundario per habitam virtutis posse detestari. Quod autem aliquis actus sit secundarius, minime obest, ad hoc, quod ejus principium sit vera virtus, ut constat ex doctrina supra relata ex D. Thoma; licet vera virtus non se explicet, aut defi­ niatur per ordinem ad actum secundarium, ut ibi nos docuit S. Doctor. Fallit etiam arguendo ab habitu ad actum, vel e con­ verso, quasi non aliquid ex parte subjecti possit exigere actus, quod non exigatur ab habitu, quod est falsum : nam stat actum ut minus abstractum postulare essentialiter aliquid in subjecto, quod tamen non est necessarium ad existentiam ipsius habitus. Et in hoc sensu nullum est argumentum ab actu a i habitum, ut manifestum est in aliquibus virtutum actibus, qui quidem ut exerceantur, necessario postulant defectum, cum tamen ipsævirtutes nullum exigant. Vindicta enim quoad habitum nullum sup. ponit vindicationis motivum ; cum tamen ejus actus non valeat exerceri absque de­ licto præsupposilo : similiter misericordia virtus non requirit miseriam, ut constat in Deo, licet actus miserendi absque actuali miseria salvari non possit. Quod autem de­ fectus sit in eodem, vel extraneo subjecto de materiali est ad infirmandum argumentum, sed solum conducit ad ostendendum aliam esse virtutem, quæ tendit ad rectilicandum proprium subjectum ab ea, quæ solum concernit, vel jus alterius vindicandum, vel miseriam sublevandam. Quinimo hinc novum desumitur argu­ mentum contra Durandum. Siquidem in humanis datur vera virtus, cujus actus pri­ marius sit vindicare delicta contra alios facta ; nec opponitur rationi virtutis sup­ ponere peccatum alienum ut materiam punitionis : ergo nec etiam erit contra ra­ tionem virtutis, quod Pœnitentia vindicet, et puniat in proprio subjecto peccatum commissum in Deum, seu injuriam illi irrogatam. Nec facile reddetur disparitas consequentis ad antecedens, ut rationem expendenti constabit. Sed ad aliud accedamus exemplum pro­ A!is4 prii subjecti, ne alligetur solutio ad alie­ «iea. fits. num. Nam si eo argumento aliquid probaretur, conficeretur quidem virtutem, quæ vera virtus est, non solum non supponere, quin et excludere positive defectum ex parte subjecti removendum per ipsam virtutem; siquidem in virtuose operante non credit vitium, ut Durandus inquiebat. Sed hoc est manifeste falsum, ut liquet in justitia commutativa, ex qua satisfacimus ad aequa­ litatem pro injustitiis propriis extraneis irrogatis : non ergo est contra rationem virtutis, quod Pœnitentia intendat satis­ facere Deo pro iujuriis ab ipso pœnitente Deo illatis. Maxime cum Pœnitentia sit species justitiæ stricte sumptæ, licet de­ ficiat ab ea ratione inæqualitatis, ut supra annotavimus ad art. 3 D. Thomæ. Et hoc sufficere videbatur ad diruendum prædictum fundamentum. 14. Ut tamen illi directius fiat satis, est Οϊ«τ· observandum ex D. Thoma 1 p. q. 95, K» art. 3, virtutes esse in duplici differentia; Μί»ti'.tt. nam aliæ sunt, quæ in sui ratione nullam D.Ttta. imperfectionem important, ut Charitas, et justitia : aliæ vero sunt, quæ imperfec­ tionem dicunt, vel ex parte actus, vel ex parte materiæ ; quia nimirum vel earum actus supponunt defectum, vel illarum materia non est acceptanda, et perficienda, sed destruenda. Et hujus generis sunt Pœnitentia, et misericordia, hæc quidem destruendo DISP. V DUB. I. r destruendo alienam miseriam, illa vero propriam. Cæterum hæc imperfectio im­ portata in exercitio illorum actuum, et in expulsione, ac destructione materiæ, non splendet in ipsis habitibus virtutum, nec se tenet ex parte illorum ; quocirca docet S. Doctor, quod licet in statu innocentée non fuerit actus miserendi ob absentiam miserita ab illa felicitate; nec etiam actus poenitendi ob carentiam peccati, fuerunt tamen ibi et misericordia erga pauperes, et Pœnitentia erga Deum secundum habitus. Vera Ex qua observatione constat (id quod sfllilio ‘ supra Durando opposuimus) non bene de­ sumi argumentum ab eo, quod supponit actus ex parte subjecti, ut inde excludatur habitus, et simul constat ad argumentum. Unde ad illius formam neganda est major; nam ut quis nunc operetur virtuose, non requiritur, numquam defecisse; sed sufficit modo operari ex recta ratione cum ordine D.Tteni. ad rectum finem. Nam ut docet S. Doctor in 4, dist. 14, q. 1, art. 1, quæst. 2, ad 4 : Bonum illud, ad quod virtus ordinal im­ mediate, esi actus perfectus ipsius. El ideo aliquæ virtutes sunt, quæ principalem actum habent in retrahendo ab aliquo (et constat de temperantia, modestia, et aliis mode­ rationi passionum deservientibus ) et simi­ liter aclus perfectus Pœnitentiæ, est in retrahendo ab aliquo malo, nec propter hoc sequitur quod noti sit virlus. Ad probatio­ nem Majoris concedimus convenire tem­ perantiam cum Pœnitentia in eo, quod est retrahere ab excessu ; differunt tamen in eo quod illa retrahit solum ab excessu committendo, hæc vero etiam commisso, et iterum non admittendo, et juxta illud D.Ae- Augustini de Natura, et gratia cap. 26 : pst. Sanat Deus, ut non solum dolcal, quod pec­ cavimus, sed etiam ut præslel, ne peccemus. Sed hoc potius arguit potiori titulo sibi rationem virtutis vindicare præ illa. Liberalitas autem non est de illo genere virtu­ tum, quæ vel ex parte materiæ, vel ex parte actus importat defectum. ConGrAd confirmationem concedimus majo­ ■ationis sôlslio. rem, sub distinctione minoris. Et quidem si intelligatur de fuga simplici, est falsa; sivero nomine fugæ intelligaturdetesta­ tio offensæ Dei positive tendens in ejus destructionem per modum compensationis, et satisfactionis, conceditur. Et in hoc sensu optima electio est, et maxime rectæ rationi consona retrahere ab illo malo illato Deo, illudque detestari; nec amplius ad rationem virtutis desideratur. Unde nulla est consequentia, quoniam principa­ lis actus Pœnitentiæ, et per se primo in­ tentus, est bonum facere sub recta elec­ tione, et non pure fugere. 15. Si autem hinc inferre volueris, vel Pr.T-oePcenitentiam non esse per se appetibilem; cupatur illatio. quod est contra rationem virtutis : vel si­ mul esse appetibile ipsum peccatum, sine quo non stat actus Pœnitentiæ. Utrumque negandum est, nec alterutrum sequitur ex dictis. Non certe primum : quia Pœniten­ tia non intenditur a Deo propter peccatum, quin potius permittitur peccatum propter bonum Pœnitentiæ, quod est bonum præstantissimum, utpotc ordinis divini, ut est communior Theologorum sententia, et os­ tendimus contra Vasquex tract, de Præ- variiez destinat, disp. 6, dub. unico, ubi inter prædestinationis effectus accensendas esse peccatorum permissiones satis efficaciter stabilivimus. Ex hoc autem manifeste se­ quitur bonum divinum prædestinationis electorum praecedere nedum ipsa peccata, sed etiam peccatorum permissionem. Et ut scrupulum abigamus, debet observari, aliud esse non præintentam, vel a Deo fuisse Poenitentiam, nisi inspecta fragili­ tate humana de se ad malum proclivi aliud vero, quod non fuerit præordinata, ante ipsum peccatum commissum. Primum est verum; siquidem, ut supra dicebamus, aliæ sunt virtutes non importantes im­ perfectionem , seu defectibilitatem, uti Charitas, religio, et justitia, aliæ vero, quæ ad hoc primo ordinantur, ut cohi­ beant, et retrahant subjectum a malo, non quod committat, aut commiserit; sed quod potest committere. Et hæc etiam per se intentæ.sunt, licet dependenter a fragi­ litate naturæ humante, ad eum sane mo­ dum quo Incarnatio est præintenta, et habuit rationem finis hujus universi de­ pendenter tamen a peccato originali. Unde sicut ex præsuppositione peccati originalis ad decretum Incarnationis, male arguere­ tur non fuisse per se intentam Incarnatio­ nem, haud dissimiliter in re, quam ver­ samus. Id quod adhuc in naturalibus constat in medicina, quæ est per se ap­ petibilis per modum remedii, et artis, spectata corruptibilitate, et contrarielate qualitatum invicem dimicantium, et ad morbum inducentium; quamvis in executione nulla medicina applicetur, nisi actualiter infirmanti. Secundum vero est omnino falsum, ut hoc exemplum naturale manifestat, et la- ; 4 378 DE PŒNITENTIA, this ostendimus loco supra allegato ex tract, de Praedestinatione. Id quod (esto non suppeterent alia exempla) satis exD.Thoa. pressit D. Thomas quæst. 5, de Vcrit. art. 4 ad 4, ubi ait : Quod aliquod bonum esi, quod non potest elici nisi ex malo, sicut bonum patientiæ, non nisi ex malo persecu­ tionis elicitur, et bonum panilentix ex malo culpa. Ex quo colligitur ex præîntenta ρωnitentia, permitti peccatum, ut efficaciter GoJoy. monstrat contra Recentiores Godov de Prædestinat. disp, 63, § 3, an. 36, sicut bonum patientiæ nequit præintendi, quin præcodat malum persecutionis, quæ tri­ buit occasionem patientiæ, Pens 16. Hinc elicitur ratio negandi etiam aæans cômpea- alterum membrum objectum : quippe op­ sationem time cohaeret actualem compensationem πόα pro offensa medio actu Pœnitentiæ non amat peea- salvari absque peccato præterito, in quod tnm conira destruendum collimat; quin simul utrum­ Lugo, que appetatur, ut convincant allata exem­ pla, ot innumera alia, quæ possent ad­ duci et facile cuique erit expendere. Et ratio est : quoniam peccatum non concur­ rit cum Pœnitentia ut pars intrinseca il­ lius, sei ut materia excludenda, ct abji­ cienda .· hoc autem ipso non appetitur, sed odio habetur, et quod odio habetur, non diligitur. Nam quod intenditur est abjectio, et destructio peccati, non vero peccatum ipsum ; sicut appetendo lucem, nontiquam diliguntur tenebne, et quærendo vitam, nullatenus placet mors. Stat ergo implicatio in eo, quod media Pœni­ tentia, et ejus actu tendat homo in destruc­ tionem, seu non esse peccati, et ex vi hujus tendentiæ adstruatur aliqua compla­ centia in peccato, ut est materia compen­ sationis, vel ut fundat compensationem : siquidem compensatio pro peccato non respicit peccatum, ut sit, sed potius ut non sit : non ergo stare potest ex vi compensa­ tionis peccati aliqua illius complacentia, utpote quæ tendit in non esse illius. Quare complacentia non cadit supra peccatum, sed supra non esse illius, quatenus bonum est peccatum compensari, et compensa­ tione excludi. ΠΗΜΠ3 refellendus est Lugo in præEminen-senti disp. 2, sect. 3, n. 24, ubi pro ralÏ'·"1' ff°ne dubitandi ita arguit : Honestas com6 ‘ pensationis consistit in bonitate compensa­ tionis, ut compensatio est : ergo componitur . intrinsece ex his, ex quibus componitur com­ pensatio, ul talis est. Compensatio autem ut compensatio includit offensam prxterilam, V et actionem présentent, qua ponitur obse­ quium : ergo virtus ilia, quæ afficitur for· maliler erga hanc pulchritudinem, el honestalem, nccesse est quod afficiatur erga utramque pariem illius complexi ; altera enim sola prout condislincta ab altera, non est compensatio adæquate, sed dimidia pars compensationis. Quam difficultatem exagerat, et explicat num. 26, sub hac forma : Quia ille, qui vult bonum compen­ sationis, ul tale bonum est, vel vult solum obsequium præsens, prout condislinguilur a præleritionc o/fensæ ; vel vult utrumque? Si secundum : ergo vult praeteritione»} of­ fensé : nam velle complexum, ul complexum, est velle quod existât, vel exlileril ulraque pars : ergo vult utramque pariem illius complexi. Si vero dicatur primum : -ergo non vult bonum compensationis : nam obse­ quium præsens, ut contra distinctum ab of­ fensa prælerita non est compensatio. Cui argumento post adhibitas, et im­ pugnatas plures solutiones tantum detulit, quod (ejus vim declinare non valens) as­ seruerit num. 36, non solum hominem diligere posse in prædicto sensu peccatum, sed etiam Deum in ipso etiam eadem ra­ tione complacere, licet gaudere de illo absolute, et simpliciter non possit. Et ra­ tionem reddit, quia peccatum præteritum potest constituere partialiter honestatem, et bonitatem, qua redditur amabile, et volibilo tormentum præsens propter boni­ tatem punitionis. Vult ergo Deus, inquit, absolute tormentum peccatoris propter boni­ tatem justæ punitionis, quam non vult ab­ solute quoad omnes ejus partes, sed amat affectu simplici : nam amor efficax, et ab­ solutus solum versatur circa justam puni­ tionem : affectus autem simplex circa pec­ catum præteritum, quod est pars illius complexi. Et eadem ratio est de ipso pec­ catore. 18. Sed profecto hæc argumentatio est Prostamerus paralogismus, et illi innixa doctrina falsitati obnoxia, ut constat ex supra dictis : paralogizat enim a non asse pec­ cati compensatione destructi, vel des­ truendi ad esse illius, et bonitatem, quæ splendet in ejus destructione, tribuit ipsi peccato, ut est manifestum. Nam com­ pensatio non versatur circa peccatum, nisi illud exterminando, et eliminando; ergo si qua bonitas adseribi debet in partibus ut ejus more loquamur, illius complexi, non in peccato ipso, sed in illius expuli sione, et interitu, in quibus non esse con­ sistit •I DISP. V, DUB. I. sistit, collocari debet. Undo complacet quidem Deus, et gaudet in non osse in­ juria) peccaminosio ; non tamen in ipsa injuria, et injuria est, quo pacto est dam­ num proprium illatum ipsi a creatura. Et sano mirum est non posse Deum puro efficienter concurrero ad materiale peccati, excluso, et negato quolibet concursu ad formale ; et hac singulari Theologia nobis obtrudi complacentiam formalem Dei in ipso formali peccati ? Durior certe est com­ placentia Dei in peccato, quam concursus pure effectivus in materiale illius in quem tam acriter invehuntur Societatis Theologi. Aspiior Fallit etiam doctrina, cui innititur. Quia peccatum non est pars intrinseca compen­ sationis, sed tantummodo connotatum, seu terminus extrinsecus illius : compen­ satio enim non constituitur intrinsece nisi ex actibus actualiter relatis in De uni offensum, respectu quorum extrinseca est offensa Dei; et idcirco inepte appellatur pars compensationis. Hujus æquivocationis radicem detegimus supra disp, l, dub. 2, ubi similem doctrinam evertimus assi­ gnando discrimen inter id quod est intrin­ sece respicere terminum extrinsecum, ab eo quod est intrinsece constituere; plu­ rima enim sunt intrinsece, et essentialiter inspecta, quæ tamen extrinseca sunt ipsi respectui, uti sunt objecta potentiarum, et termini omnium respectivorum. Quare licet compensatio essentialiter rospiciat peccatum ut excludendum, non tamen peccatum est quid intrinsecum compensa­ tioni, Et quod clarius est, permissio activa Dei nequit intelligi absque peccato in crea­ tura, nec cognitio ipsius peccati absque peccato; quin tamen peccatum sit quid intrinsecum vel permissioni, vel cogni­ tioni ut se tenentibus ex parte Dei. Quis hoc neget? Est ergo absolute et ex termi­ nis verum non omne, quod est intrinsece respectum, esse intrinsece constitutivum ; atque ideo non bene peccatum dici partem j intrinsecam compensationis, quia pecca­ tum sit intrinsece respectum a compensa­ tione. Quare, ut rem concludamus, optime cohæret Pœnitentiam esse per se appeti­ bilem, et ejus actum primarium per se primo intentum, quin indo possit inferri peccatum aliquo modo.esse diligibile, adhuc per actum simplicis complaccntiæ, utpote qui non fertur nisi in bonum, quod pec­ cato pro formali repugnat. Unde confirmatur primo : Nam quod Cosrepugnat uni contradictorio, potest conve- | 379 niro alteri : sed peecato pro formali repu­ gnat, bonitas, et consequenter vera diligibilitas : ergo hæc adaptari debet ejus contradictorio, quod est non esse peccati : atque ideo si qua bonitas adscribenda est compensationi, non a formali peccati, sed a non esso illius, ut dicebamus, desumenda est. Confirmatur secundo : quia qui diligit Concomplexum, non diligit ejus partes nisi ut firm. 2 sunt diligibiles, ut constat ex ipso Lugone docente compensationem ex parte obsequii diligi a Deo, amore absoluto, et efficaci, peccatum voro tantummodo simplici, et inefficaci complacentia : sed peccatum non est diligibile a Deo, cum sit expers boni­ tatis : ergo ad diligendum compensationis complexum, non requiritur dilectio, aut complacentia peccati. Confirmatur tertio. Ut Deus velit oxis- Con tere compensationis complexum, non re­ quiritur eodem modo velle existere ejus partes, ut partes sunt; alioqui enim utram­ que partem eodem prosequeretur amore contra ipsummet Lugonem, et constat exemplo permissionis peccati, quam Deus vult existere, quin inde possit inferri Deum complacere in peccato, aut aliquo modo ipsum vere diligere, licet velit exis­ tere implexum permissionis, et peccati : ergo ut Deus velit compensationem, non requiritur, quod complaceat in peccato, sed sufficit illud a compensatione non ex­ cludere. Et ratio est eadem, quia peccatum ita est pars utriusque complexi, quod non est a voluntate Dei, sed a voluntate homi­ nis, ut a prima causa nulli altori in defi­ ciendo subordinata : atque ideo, sicut non est locus in peccato voluntati efficaci Dei, ita nec complacentiae, adhuc, ut est pars complexi, •19. Arguitur secundo a sectariis : quia Sectarionun sicut possibilitas, ita et impossibilitas vir­ argu ­ tutis non aliunde melius colligitur, quam mentum. ex possibilitate, vel impossibilitate actus circa objectum : sed objectum actus Pcpnitentiæ est impossibile : ergo et ipsa virtus. Major et Consequentia constant, et proba­ tur Minor. Tum ex Apostolo ad Hebræos 6, ubi docet impossibile esse semel lapsos iterum illuminari ad poenitendum. Tum etiam : quia Poenitentia tendit in non esse peccati ; sed impossibile est peccatum non fuisse, cum ad præteritum non detur po­ tentia ! ergo impossibile est dolor de pec­ cato præterito. Tum denique : quoniam actus otiosus, et præsumptuosus nequit 580 DE PŒNITENTIA. esss actus virtutis, ut de se constat; constat autem otiosum omnino esse conari in ali­ quod absolute impossibile, quale est pecca­ tum non fuisse ; neque est minus præsumptuosum intendero, quod non fuerit id, quod nec divinitus potest non fuisse uti est peccatum semel commissum. Gum ergo nihil aliud intendero videatur homo media pœnitentia; consequens est ejus actum tam longo abesse a ratione virtuosi, quod po­ tius sit actus otii, et præsumptionis. AatheHujus argumenti difficultas Aulhores inai divisio. coeeit in diversos abire dicendi modos. Ex AHacens. veteribus Aliacensis in 4 quæst. ult. art. 3, affirmat Pœnitentiam nullo actu nec absoluto, nec conditionato versari circa peccatum existimans neutrum illorum esse circa impossibile. Consequens tamen ex eo fiebat, vel non esse talem virtutem, quod est argumento succumbere, et hæreticis eam negantibus subscribere : vel quod dolor de peccatis esset inutilis, et minime pertinens ad Poenitentiam; quo­ circa illi incubuit alium assignare, quod præstasse non constat. Unde hoc dicendi modo ut minus apto prætermisso. Aiens Secundus fuit Alensis 4 p. q. 54, Melinaf memb. 2, art. 3, cui adhæsit Joann, de Medina Codice de Pœnit. tract. I, q. 1 ad Albertus 1 et favisse videtur Albertus Magnus in 4, Mâ,-. ’’ dist. 14, art. 2. Qui per oppositum docent affectum, quo Pœnitentia in peccatum ten­ dit esse absolutum, non vero coniitionatum. Pro quo distinguunt voluntatom simplicis desiderii, et appetitus, a volun­ tate absoluta, et efficaci : et hanc negant circa absolute impossibilia posse versari ; de illa vero affirmant tendere posse in im­ possibilia per accidens, seu ex supposi­ tione, ex qua solum peccatum præteritum redditur impossibile, ut constat in Angelis peccatoribus appetentibus assimilari ipsi Isar. U. Deo, et de cœlo in infimum detrusis Isai. 14 asseritur : Desiderabunt mori, el mors fu­ giet ab eis. Et hoc modo peccator media pœnitentia aversatur peccatum. Rejici­ Hic tamen discurrendi modus prout præ­ tur. senti materiæ applicatus, communiter non recipitur. Tum quia licet rei præteritæ sumptæ quoad entitatem sit per accidens, quod extiterit, et ex hoc capite iterum pos­ sit a Deo reproduci ; non tamen est per accidens rei præteritæ, quod præterierit; et ideo tametsi Deus illam rem iterato va­ leat efficere, non tamen efficere valet, quod illamet res aliquando non fuerit : nam ut û.Tbom· d. Thomas 1 p. q. 25, art. 4 ad 3: Omnem corruptionem mentis, el corporis Deus auferre potest a muliere corrupta, hoc tamen ab ea removere non poterii, quod cor· rupta non fuerit sicut etiam ab aliquo pecca­ tore- auferre non potest, quod non pecca­ verit, el quod Charilatem non amiserit, Et hac ratione præteritum sub ratione prae­ teriti non fuisse est impossibile, et ad illud nulla datur potentia, ut supponit, et bene,, argumentum , quia prxlerila non fuisse implicat contradictionem, toste eodem D. Thoma ubi nuper. Tum etiam quia ia peccato adhuc militat specialior hujus doc­ trinæ ratio : quippo nulla causa particu­ laris potest rem semel extinctam iterum revocare ad esse, utpote quod est privile­ gium omnipotenti® divinæ, ut docent N. Complut, abbreviati ad lib. de Gene-N. Cwrat. et Corrupt, disp. 13, quæst. 1; sed >'x peccatum nec produci, nec reproduci po­ test a Deo : ergo ex utroque capite est ab­ solute, et simpliciter impossibile : atque ideo male asseritur, vel supponitur in eo dicendi modo, quod solum est impossibile per accidens. Hinc evertitur secundum, quoniam ad­ missa illa actuum diversitate (imo conce­ denda necessario, ut concedimus, pro aliis objectis), in præsenti non habet locum : siquidem impossibile sub ratione impossi­ bilis nullam fundare potest convenientiam; non ergo cadit sub intentione operantis, et consequenter nec sub electione, cum nullum sit medium rei absolute impossibi­ lis, aliter enim esset simul possibilis, et impossibilis, quæ sunt contradictoria?, et sub omnipotentia Dei non cadit, quod contradictionem implicat, ut docet D. Tho­ mas art. immediate allegato. Et hac Anst. ratione Philosophus 4 de Gœlo text. 33, di­ cit ad impossibile ut tale neminem moveri, voluntate scilicet absoluta, quantumvis simplici, quidquid de conditionata, quam non negat Philosophus, quin adstruit 3 Ethic, cap. 2. Qua itidem ratione Ange- D.Ttoa. licus Doctor 1 p. q. 63, art. 3, tenet An­ gelum primo peccantem non appetiisse æqualitatem cum Deo, quia naturali co­ gnitione sciebat hoc esse impossibile. Unde falsum est, quod in exemplum addu­ citur in prædicto dicendi modo de Angelis ' appetentibus impossibile ; quoniam Angeli peccatum fuit, quod appetierit ul finem ultimum bealiludinis id, ad quod virtute suæ naturæ poterat pervenire, avertens suum appetitum a bealiludine supernalurali, quæ est ex gratia Dei, ut ibi docet JfcpS- giïbr rarsss. D. 1 DISP. V, DUB. 1. D. Thomas, do quo egimus suo loco. Tex­ tus vero fsaiié intelligilur do affectu con­ ditionato, ut etiam est illud Christi Do­ mini, melius illi esset, si non fuisset natus homo ille. Vel si fuerit absolutus non erit de objocto omnino impossibili, qualo est annihilari, vel absolute non esse, quod mallent damnari, quam æternos cruciatus experiri. nq'JM 20. gej contra hanc doctrinam Vasquez ejldt’ statuit aliam diamelraliter oppositam in comment, hujus art. seipsum referens ad 1, 2, disp. 42, cap. 4 et disp. 43, cap. 3 et 1, tom. in 3 p. disp. 73, n. G, in qui­ bus locis statuerat nullum in voluntate esse actum conditionatum, sed omnes esse absolutos; si interdum vero dicuntur con­ ditional!, non pertinent ad voluntatem; sed suntactus intellectus judicantis, quem actum haberet voluntas, si poneretur con­ ditio. Ex quo sequi necessarium est om­ nem actum voluntatis sive versetur circa præteritum sub ratione præteriti, sive circa quodlibet aliud impossibile, quantumvis ex terminis implicatorium sit, esse actum absolutum. Cum ergo actus pœnitentis circa peccatum ex una parte sit præsens, ex alia vero nequeat ullam conditionem admittere; alias esset conditionatus, quod negat ; plane consequitur actum proprium pœnitentiæ esse absolutum, quantumvis impossibile sit peccatum non fuisse, et consequenter negabit Majorem argumenti supra facti, quod virtus non potest versari circa impossibile, nec erit solidum princi­ pium illud : Ex possibilitate, vel impossibi­ litate objecti recte, et a priori deducitur pos­ sibilitas vel impossibilitas actus, et virtutis : quod quidem aliis videbatur per se notum, vel saltem inconcussum. Sed ea sunt ho­ minum genia, et ingenia. Kspli21. Hac tamen solutione uti non possu­ eet. mus ad diluendum argumentum, quia sinD.Tltoœ. gularis est ejus doctrina, et contra D. Thomam, ut alios Theologos omittamus, tum in hoc art. solut. ad 3, ubi ait stultam esse voluntatem de re impossibili, tum in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 1, quæstiunc. ί ad 3, ubi distinguens inter efficacem, et conditionatam, inquit : Voluntas completa non potest esse sapientis de impossibili, bene voluntas conditionata, quæ vult impossibile, si possibile foret, el hxc sufficit ad causan­ dum dolorem. Est etiam contra experientiam manifes­ tam : experimur enim plura nos velle, cupere, et prosequi sub aliquibus conditio- I 384 nibus; ad quæ tamen nullatenus afficere­ mur demptis, aut non existentibus illis. Et quidquid sit de hoc, negari haudquaquam potest iniri inter homines contractus naturales conditionatos, vi quorum indu­ citur obligatio adimplendi contractum, semel verificata conditione. Quod non es­ set, si nulla adfuisset voluntas tempore contrahendi; quoniam ex mero judicio in­ tellectus non adjuncta voluntate, non con­ surgit ullum jus, ullumve onus adimplendi. Dicere autem intervenisse voluntatem sed absolutam, est omnino frivolum, et a ve­ ritate alienum, quoniam voluntas non aliter fertur in objectum, quam ut propositum ab intellectu. Unde stante ex hujus parte propositione conditionata, voluntas non nisi conditionate, vel refugit, vel prosequi­ tur objectum. Ex quo rursus fieret neutiquam homi­ nem peccare, quantumvis iniquos contrac­ tus conditionatos iniret; non quidem con­ trahendo, quia in contractu conditionato nulla esset voluntas circa objectum ini­ quum : nec etiam non adimplendo post purificatam conditionem, antequam esset voluntas absoluta ; siquidem non est, aut esse potest peccatum, quod voluntarium non sit, aut fuerit. Cum ergo nondum sit voluntas absoluta, et non fuerit alia con­ ditionata, non est unde insurgat peccatum ex vi contractus conditional!, quicumque ille sit. Quod quidem non bene cohæret cum doctrina ejusdem Vasquez opusc. de Vazquez. Restitutione cap. 7, dubit. 10, et opusc. de testament, cap. 8, dub. 6. In quorum primo docet contractum conditionatum obli­ gare in conscientia, licet importet volun­ tatem conditionate dependentem a condi­ I tione apponenda. In secundo vero agens de conditionibus legatorum § sed hic no­ tandum. num. 32, statuit voluntatem conditionatam obligare in conscientia. Præterquam quod in voluntate divina Ulterior admittunt Theologi actus conditionatos, et evasio. decreta itidem conditionata. Qua ergo ra­ tione negari possunt voluntati creatæ, im­ perfectissima cognitione regulatæ? Et sane si ita non est, ad quid deservit scientia me­ dia? quandoquidem ad actus pure absolutos sive ex parte Dei sive ex parte hominis non requiritur nisi scientia visionis, sup­ posita cognitione possibilium perscientium simplicis intelligent!æ, ut vel ipsi Socie­ tatis Authores non diffitentur. Rursus : illa verba Christi Domini apudMatth. 26 : Paler ini, si possibile est, transeat a mc calix ;r<7 » 5; 4 ■ ; -i 382 DE PŒNITENTIA. isle, quid aliud significant., quam volun­ tatem conditionatam non moriendi, ut os­ tendunt verba sequentia : Verumlamen non sicul ego volo, sed Sicul lu. Si forte dicatur in prædictis conditionatis semper intervenire consensum absolutum voluntatis, contra est : nam ultra quod jam ostendimus id esse falsum ex molo, et conformitate tendendi voluntatis, juxta pro­ positionem intellectas; manifestius pers­ picitur in promissionibus, juramentis, et votis conditionalibus, quorum obligatio non consurgit quoad conditio apponatur. Si autem voluntas fuisset ita absoluta ut voluit Vasquez, cum juxta eam regulari debeat obligatio ; independenter a condi­ tione teneretur homo adimplere sub con­ ditione promissum. Quod est falsum, et a nemine hactenus in praxim redactum, quoad nullam forum sive judiciale, sive internum. Si ulterius affirmetur id ipsum absolute voluisse promittentem, scilicet non se obligare usque ad conditionis posi­ tionem. Contra hoc etiam stat, quod jam obligatio est dependens a conditione, quod est actum illum ab initio fuisse conditionatum ; si non sit de vocibus quæstio. Ven 22. Ab omnibus his solutionibus recen­ D-Thom solulio. sitis, et refutatis nos expedit D. Thomas in præsenti art. 1, ad 3, ubi simili argu­ mento occurrens distinguit in peccato id, quod est præteritum, et esse praeteritum ab eo, quod permanet, postquam peccatum præteriit, estque proinde præsens. Hoc au­ tem, praetermissis aliis, quae se tenent ex parte peccatoris, est offensa Dei, ratione cujus est infensus, invisus, et inimicus creaturae, jureque postulat sibi fieri com­ pensationem ab ea. lluic accedit reatus pœnæ sive æternæ sive temporalis, cui homo post peccatum manet obstrictus, in­ terim atque peccatum non fuerit remissum, quantumvis longum temporis interstitium post ejus commissionem decurrerit. Docet ergo, et respondet S. Doctor Pœnitentiæ actus non versari circa id, quod præteri­ tum est, ob rationem ab argumento assi­ gnatam ex Philosopho 4 Ethic, ubi in­ Aristol quit : Nullus esi slullus eorum, qui sunt secundum virtutem; sed per se primo ten­ dere ad removendam sequelam peccati, qute est offensa Dei, et reatus ad pœnam. D.Thom. Verba S. Doctoris sunt : Ad 1er Hum di­ cendum, quod dolere de eo, quod prius [ac­ tum est, cum intentione conandi ad hoc, quod faclum non fuerit essel stultum. Hoc aulem non intendit pœnitens : sed dolor ejus est displicentia, seu reprobatio facti prxterili cum intentione removendi sequelam ipsius, scilicet offensam Dei, cl reatum panx, d hoc non est stultum. Ubi ad pœnitendum non recurrit S. Doctor ad præteritum sub ratione præteriti, sed ad ipsum factum, quod est præteritum, ct ad offensam per* sistentem ; et utrumque detestatur bomo efficaciter per contritionem, quæ est animi dolor, ac detestatio de peccato commisso contra Deum, ut constat ex Tridentino sess. 14, cap, 4. Juxta quam doctrinam satis perspicuam ÿto respondetur ad argumentum supra forma- Ufci3· tum concessa Majori, negando Minorem, quam nulla illarum probationum evincit. Nam ad primam responsum est supra ex D. Thoma ibi solum negasse Apostolum repetitionem Baptismi, non vero virtutem aut Sacramentum Pœnitentiæ. Quæ fuit etiam expositio Chrysostomi, Theodorei), ckj Euchumen. Theophil. ad illum locum, et ex Patribus Latinis Ambrosii ibidem, et nf, lib. 2 de Pœnit. cap. 2, et Augustini lib. de vera et falsa Pœnit. cap. 3. μη. Ad secundum dicimus Pœnitentiam tendere in non esse peccati sub ratione ’ ollensæ, detestando factum prætefitum, non quidem quia præteritum est, vel sub ratione præteriti ; sed quia pravum, et contra Deum est, et injuriam illi irrogavit, præteritione per accidens, et de materiali se habente. Et hoc modo non est impossi­ bile, sed valde possibile, et idcirco fieri debet sub spe veniæ, quæ non terminatur nisi ad possibile. Nec etiam est otiosum, et præsumptuosum poenitere, quia licet hoc sit difficile, imo impossibile viribus naturæ; est tamen satis pervium, et accommodum viribus gratiæ, sub qua, et non aliter, dolet homo media pœnitentia divinam offensam pro eaque licet imper­ fecte satisfacit, supplente Dei clementia, quod deficit nostræ justitiæ. Unde constat ad ultimam probationem in contrarium. 23. Nec refert, si urgeas : Pœnitens non Repiiu. tam detestatur offensam, quæ se tenet ex parte Dei, quam actum offensivum, et causativum illius; de hoc enim dolet, et hunc odio habet, et reprobat : sed hic ac­ tus est præteritus, cui proinde annexum est non posse non fuisse : ergo pœnitens medio actu Pœnitentiæ detestantis pecca­ tura, tendit in præteritum, quod necessa­ rium est fuisse, et odio illud habendo apI petit ipsum non fuisse : appetit ergo | aliquid impossibile, si quidem impossibile est 3 DISP. V, DUB. I. pst peccntutn semel commissum non esse commissum. Non Non inquam, refert, nam concessis rtftwe tâeadi- præmissls, neganda est utraque Conse­ 1«· quentia; quia licet illi actui peccaminoso, el olfensivo Dei conveniat esse præteritum, et ab esso præteritum sequatur, non posse non fuisse juxta illud Augustini lib. 6 contra Faustum cap. 4 : Tain non possunt futura non fieri, quam non fuisse facta praeterita ; tamen reprobatio, et detestatio non versatur circa statum præteritionis, vel præleritionem ipsam, hæc enim non est, aut fuit; sed circa ipsum actum, qui præterilus est specificati ve acceptum, qui fuit peccaminosus : de quo quidem dolet, non intendendo, quod non fuerit, quod est impossibile, sed abominando, quod fecit. Et hoc non est impossibile sub auxilio di­ vinas graliæ, ut constat a simili in con­ tractibus naturalibus, respectu quorum potest homo in uno contractu naturali in melius commutare voluntatem antea non bene habitam ; et iterum pacisci resiliendo a priori, quin per hoc intendat illam non fuisse; sed solum reprobat, quod male actum est. Aliud enim est cognoscere pec­ catum commissum ut est præteritum, et non potest non fuisse; aliud vero illud aspicere secundum se, qua malum est tam circa Deum, quem offendit, quam circa hominem, quem maculat. Ex hac duplici . cognitione, prima illarum non inducit odium, aut ullam detestationem, tum quia speculativa est, tum quia non altingit in objecto malum, quia malum est, sed quia præteritum est; et quod malum præterierit, non plus inducit mali, quam quod præterierit actus bonus : est quippe conditio universalis omnium actuum hu­ manorum, quod cito transeant, et non diu durent. Et hæc cognitio præsupponilur ad actum pœnitentiæ, eumque comita­ tur, et sequitur adbuc post nactam gra­ tiam, et inlegram remissionem, imo et in statu gloriæ reperitur : atque ideo de se est impotens ad inferendum dolorem. Altera vero, quia practice regulat dolorem, odium, et detestationem tam ipsius actus pravi, quam damnorum ex illo obvenientium, et ipsi homini, et ipsi Deo moraliter, et in prudentum æstimatione injuriam passo. Et hoc est, quod detestatur pœnitens, ac compensare, et delere intendit. In quo quidem nullum impossibile apparet. Quam doctrinam jam diu indicavimus tract, de Angelis disp. 10, dub. 2, ubi plura alia 383 huc concernentia, et latius discussa occa­ sione illius difficultatis : an appetitus An­ geli primo peccantis in impossibile ferri po­ tuerit? inveniet studiosus lector. 24. Hinc decisa manet illa difficultas, incidens an nimirum actus Pœnitentiæ vel sit. vel discatdici debeat conditionatus ? vel efficax, et absolutus? ex dictis, inquam, constat hanc secundam partem esse eligendam, et ab­ solute tenendam. Tnm quia virtutes non deserviunt saltem primario ad actus condiiionatos; quippe qui parum rectificant voluntatem ad bonum. Tum etiam, quia ita docuisse videtur D. Thomas in 4, dist. D.Tiiom. 14, q. 1, art. 1, quæstiun. 6 ad 3, dicens : quod quamvis peccatum sil præteritum, quantum ad actum ; manet tamen quantum ad effectum, vel reatus, vel matulae, vel offensæ divinæ, cl sic potest aliquis de peccato dolere, in quantum est præsens; dolor enim de præsenti est. Tum denique, quia illis actibus homo quantum de se est, Deo sa­ tisfacit quantum potest, licet non quantum debeat : actibus autem conditionatis sæpius inefficacibus non fit satisfactio ex justitia. Et ita docent communiter discipuli D. Thomæ, quorum aliquos refert Prado in præsenti, et sequuntur Suarez, et alii. De quo infra iterum sermo prolixior redibit. Cum quo tamen stat intervenire in Pce- Qualiter nitentia aliquid conditionatum, non quidem formaliter, quasi objectum sit mixtum ex condfûoabsoluto, et conditionato, ut affirmare vi- nata· detur Arauxo ad art. 1, hujus quæst. dub. unico num. 10, sed virtualiter, et inter­ pretative, quatenus homo detestando ab­ solute pecCatum ita est affectus, quod si possibile esset, vellet non fuisse peccatum illud : et ita eum poenitet illud perpetrasse, quod quantum est ex se, vellet, si dabile foret, prædictum actum non elicuisse. Quod quidem non arguit adhuc ex parte objecti formalem, et expressam conditionem, nec consequenter, quod sit mixtum formaliter ex absoluto, et conditionato ; sed magis pertinet ad modum agendi, et voluntatem interpretativam, quam quilibet pœnitens, dum serio pœnitet, habere creditur. Ad eum sane modum, quo vice versa, dum quis actu graviter peccat, ita est allectus ipsi peccato, ut quantum est de s?, non renueret Deum re ipsa offendere, vel ra­ tionem ultimi finis ipsi detrahere, si id pos­ sibile foret. Quo etiam modo Angelus primo peccando ita propriam excellentiam appetiit, quasi a se ipso, et non ab alio, cui eam subordinaret, accepisset. Nec enim 38 i DE POENITENTIA. expressiorem aliam conditionem desiderari nobis videtur in uno, quam in altero casu, cum par in quolibet eorum resplendeat impossibilitas ex parte objecti, in quo Thorn, sensu intelligimus eundem S. Doctorem ubi nuper ita subjungentem : Γt Nec etiam probatur aliqua experientia WNl contrarium, ut obtruditur : quandoquidem •j;î•wii. militat ex adverso efficax ratio cum summa Patrum, et Theologorum authoritate, ut loco citato fuse expendimus. Quare ex certa experientia solum haberi potest, quod frequqntius occurrat materia unius virtutis, quam alterius, et consequenter major actuum inclinatio in hac materia, quam in aliis. Hinc vero non excluditur, quoties occurrerit aliorum materia, non posse hominem perfectæ virtutis se in quamlibet earum prompte, ac facillime exercere. In quo dumtaxat virtutum nexus consistit. Accidit etiam, et testatur expe­ rientia, unam virtutem absolute absque alia exerceri, majoremque facilitatem in una. quam in alia acquiri; sed ex eo non improbatur cumulus aliarum, nec conse­ quenter connexio. Nec id intenderunt Philosophus, D. Thomas, aut alii Theologi in prædictam sententiam coeuntes : ut­ pote qui docent unam virtutem, et acquiri, et haberi posse absque alia ; sed negant eam solitarie acceptam in statu perfectæ virtutis collocari, ut explicuimus locis al­ legatis. 30. Objicit secundo contra D. Thomam. tota differentia constituta a D. Thoma, ut verecundia non sit virtus, secus vero Pœnitentia, unice revocatur ad hoc, quod I ilia versatur circa turpitudinem præsentem ; hæc vero supponit præteritam : sed hæc differentia est nulla : nudum ergo est discrimen assignatum a D. Thoma. MinoI rem ex eo probat, quoniam Pœnitentia [ potest etiam esse de peccato præsenti, ut 387 curn qucm post illud immediate com missum de eo pœnilct. Et vice versa verecundia non excludit, quod peccatum sit præteritum, imo et magis proprie res­ picit futurum : quocirca definitur a D. Thoma 2, 2, quæst. 144, art. 1, quod D.Thom. est timor turpitudinis, et cxprobationis; timor autem semper est de malo futuro : ergo verecundia non est ex se determinata ad turpitudinem præsenlcm, atque ideo corruit fundamentum discriminis, in quo tota doctrina fundatur. Ad hanc objectionem constat ex dictis Sointio. in. hoc eodem dubio : nam Poenitentia semper supponit culpam, in quam des­ truendam, et compensandam collimat. Verecundia vero eam concernit praesentem vel ratione sui, vel ratione exprobrationis, quam timet, et abhorret. Unde in forma neganda est Minor, cujus prima probatio nulla est ob assignatam rationem. Secun­ dam probationem ipsemet Angelicus Doc­ tor diluit, explicans legitimum sensum iilius definitionis. Unde solum potest ob­ jici ab eo, qui vel D. Thomam non consu- D.Thoiu. luit, vel ita leviter salutaverit, ut nihil minus, quam de assequenda ipsius mente curaverit. Verba ejus sunt in art. 2 alle­ gatae quæstionis : Est autem duplex turpi­ tudo, una vitiosa, quæ scilicet consistit in deformitate actus voluntarii : hæc proprie loquendo non habet rationem mali ardui : quia est a voluntate, et quæ voluntaria sunt, non sunt ardua, quatenus a volun­ tate procedunt, ut ibi explicat S. Doctor : Alia est turpitudo quasi pœnalis, quæ quidem consistit in vituperatione alicujus, sicut quædam claritas gloriæ consistit in aliqua honoralionc alicujus. Et quia hujusmodi vi­ luperium habet rationem mali ardui, sicut honor habet rationem boni ardui, verecun­ dia, quæ est limor turpitudinis, primo, et principaliter respicit viluperium, seu oppro­ brium. El quia viluperium proprie debetur vitio, sicut honor virtuti, ideo, cx conse­ quenti verecundia respicit turpitudinem vi­ tiosam. Unde constat, quod sit objectum primarium verecundke. Quin vero etiam est pars integralis tem- Verecunperantiæ, quatenus scilicet ad illam ante- ^st pars cedenter disponit, et illius fundamenta tempejacit, ut explicuimus in arbore Virtutum rant,æ· appensa ad tractatum de virtutibus § 13, num. 1Û7, indeque redditur maxime com­ mendabilis passio, quia dum opprobrium, et confusionem poenalem fugit, facit ex­ probrabilia, et turpia quoad culpam vitare 388 DE PŒNITENTIA. non quia culpæ sint, sed quia confusio­ nem, et opprobrium inducunt, idcirco D.Tbow. (prosequitur D. Thomas) respicit verecun dia culpam dupliciter : uno modo, ul aliquis desinat vitiosa agere propter timorem viluperii : quo pacto retrahit a malo perpe­ trando, non quia malum, sed quia vituperii inducti vum. Alio modo, ut homo in turpibus, qux agit, vitet conspectus publicos propter timorem, viluperii, quorum primum secundum Gregorium Nyssenum perlinet ad erubescentiam, secundum ad verecundiam. Ex quibus liquet ita verecundiam respicere turpe factum quod abhorret in sensu ex­ plicato, ut simul sit timor laudabilis re­ trahens a turpitudine pœnali ; quam ut eflugiat, vel vitat culpam ut ignominiæ causatricem, vel saltem eam clam com­ mittendo, publicos hominum conspectus. Quare non est contra ejus rationem prae­ sentia turpitudinis, sicut est contra ratio­ nem Pœnitentiæ, quæ præterita mala plan­ git : nec ita respicit futurum, ut excludat præsentiam vel malitiæ turpitudinis, vel D.Tbom. ejus exprobrationis. Nam ut inquitD. Tho­ mas in 4, dist. 14, quæst. i, art. 2, q. 2 ad 5 : Futurum non timetur nui secundum quod habet propinquam dispositionem in causa sua. Et ideo Verecundia ponit propin­ quam dispositionem in eo, qui verecundatur, prout Philosophus de Verecundia loquitur. Porro hanc Verecundi® antecedentiam, et comitandam erga turpia expendit præAguirre. laudatus Cardinalis de Aguirre ubi supra num. 4, docens aliam esse, et minus propriæ dictam Verecundiam, quæ antecedit omnino turpe factum, illudque vitare stu­ det, quoniam sita est in timore reprehen­ sionis, seu ignominiæ ob turpe iactum nondum commissum, et hoc pacto loquitur . de ea D. Ambrosius lib. de officiis cap. 45, et est auxiliatrix temperamiæ. Alio modo ut supponit turpe factum præsens, quod celare intendit, et clanculum per­ petrat, ne ignominiam subeat. Et utroque modo satis differt a Pœnitentia, ut non sicut ista, virtutis rationem habeat; cum semper respiciat turpe, quia turpe est, non vero quia culpa coram Deo, ut Pœnitentia. renia 31. Tertio tandem opponit Vasquez. vaiquez Quoniam ex actibus sæpe repetitis in poobjecno. tentja generatur habitus similis illis acti­ bus ; præcipue vero si potentia fuerit capax, ut inductione constat : sed verecundi® actus ex se sunt laudabiles : ergo ex illo­ rum frequentia generabitur habitus simi­ liter laudabilis, et consequenier virtuosus. Major constat ex eodem Philosopho 2 Ethic, et docetur ex experientia in juveni- , bus, in quibus invenitur promplitudo, et facilitas eliciendi actus proprios verecun· diæ : est vero de ratione habitus prompti- ■ tudo, et facilitas in actus sibi proprios : j ergo de ratione Verecundi® est, quod sit ! habitus. Minor et Consequentia non indi­ gent probatione. Hanc eandem objectionem sui) eisJem ι·± fere terminis opposuit, et diluit Angelicus Doctor loco citato ex 2, 2, art. 1, dicens: Ad quintum dicendum quod ex mulloliw | verecundari causatur habitus virtutis aequi· silx, per quam aliquis turpia vïtet, de qui­ bus est verecundia ; non autem ut aliquis ulterius verecundelur. Sed ex illo habitu virtutis acquisitx, sic se habet aliquis, quod magis verecundaretur, si materia verecundix adesset. Juxta quam doctrinam (qoæ summopere est adnotanda pro vera intelligentia illius principii in Majori argumenti appositi) non semper ex frequentatione actuum generatur habitus ejusdem prorsus rationis cum actibus, seu qui præstet fa­ cilitatem ad similes actus ; sed quandoque contingit solum ad eorum effectus termi­ nari habitum, non vero ad actus ipsos. Et ita contingit in præsenti : non enim ex repetitione aetnum verecundi® fit homo magis verecundus, vel adquiritur virtus verecundandi; sed solum adquiriturvirtus vitandi turpia, quod est effectus Verecun­ di® : siquidem qui turpia timet, et abhor­ ret, vel media temperantia, vel media for­ titudine illa vitare curat. Et rationem dedit Cajetanus in commentario illius ar­ ticuli : quoniam actus, qui ex genere suo cadunt sub electione, et pertinent ad genus virtutis, possunt quidem sui frequentatione, si aliud-aliunde non obsit, habitum gene­ rare ; si vero inferioris fuerint conditionis, et electioni non subdantur, quantumvis multiplicentur, et inculcentur; non ideo in propria materia acquirent promptitudinem, et facilitatem propriam habitus; imo nec erit illis habitualis dispositio, sed tantummodo quædam assuefactio,- ut est in membris, et potentiis externis, in qui­ bus nullus hactenus habitum aliquem constituit ; licet assuefiant, et habiles red­ dantur per remotionem impedimentorum ex actuum frequentatione. Unde explicata Majori cum D. Thoma, et concessa Minori, neganda est Consequentia, quam non pro­ babit Vasquez, quin prius probet actum verecundiae esse reclæ rationi, et electioni subditum ·> « DISP. V, I subditum, quod est falsum : atque ideo [ ejus doctrina manet convulsa, el inconcussa Unio, sententia D. Thomæ, Videatur Arauxo in I præsenti dub. unico n. 12, ubi ex ipso ! Philosopho manifestat no dum contra I D. Thomam, sed etiam contra ipsum PhiI losophum militasse illius sententiam. Porro ! ex dictis habetur Verecundiam ita esse I passionem partis sensitivæ, ut nullatenus, I nec in hac, nec in parte superiori possit assurgere ad rationem virtutis. Pœnitentia ■ autem ita est passio, ut non solum in vo; luntate, verum et in ipsa parte sensitiva possit esse actus virtutis, quatenus ut regulata ratione superiori moderatum dolo­ rem sensitivum admittit : qui quidem dolor imperatus a Pœnitentia, elicitive immediate pertinet ad ipsam partem sensitivam, licet sub virtutis modo sit proprius Pœni­ tentiæ. DUBIUM II. Virum Pœnitentia sil specialis virtus. 32. A conceptu generico virtutis Pœnitentiæ descendimus cum D. Thoma ad ejus rationem magis specificam investigan­ dam, quod est magis arduum. Cum enim in Pœnitentia sit invenire dolorem, seu detestationem, rationem satisfactionis, seu compensationis, nec non exhibitionem cul­ tus, et reverentiæ media propria subjec­ tione; non est ita pervium determinare, an Pœnitentia sit conditio generalis om­ nium virtutum, cum unicuique sit pro­ prium detestari malum sibi oppositum ? ad eum sane modum quo in justitia, vel in obedientia est conditio generalis omnium peccatorum, et justitia illi opposita, et obedientia comitantur omnem actum vir­ tutis; vel esto ita non sit, an saltem ita sit virtus generalis, ut omnes actus alia­ rum virtutum formaliter conveniant ad actum Pœnitentiæ, vel ipsa Pœnitentia, ei motivo cujuslibet virtutis proprium actum eliciat ? stat enim Pœnitentiam esse proprie virtutem, ut hactenus determina­ vimus, et esse virtutem generalem alteru­ trorum modorum. A quo quia facilius est, ut nos expediamus, sequentem assertionem subjungimus. dub. n. 389 Vera, el communis assertio eligitur, el probatur. 33. Dicendum est Pœnitentiam ita esse CommoBifc proprie virtutem, ut nec sit conditio gene­ senten ­ ralis aliarum, nec similiter principium tia. proprii actus ex motivo immediato illa­ rum. Hanc conclusionem vel supponunt, vel docent communiter Theologi tam in­ tra, quam extra scholam D. Thomæ con­ tra veteres infra referendos. Et deducitur clare ex doctrina D. Thomæ in hoc arti­ culo. Ex qua sic formatur primum asser­ Fonda* tionis fundamentum : Nam si Poenitentia mentnw· ita est virtus, quod ejus propria, et speci­ fica ratio non est conditio generalis om­ nium virtutum, et ejus objectum non in­ cluditur in omnibus illarum objectis ; ipsa nequit ut conditio generalis ad omnes illas reduci, ut videtur perspicuum : sed Pœni­ tentia non includitur ut conditio generalis in omnibus virtutibus, et sibi vindicat speciale objectum, quod aliis .virtutibus non conveniat : ergo Pœnitentia ita est proprie virtus, quod debet excludi a ra­ tione generalis conditionis omnium alia­ rum virtutum. Consequentia est legitima. Major videtur perspicua ex ipsis terminis; non enim potest esse conditio generatim omnium, nisi ejus propria ratio quasi specifica, et ipsius objectum, omnes alias comitetur, in eisque, et earum objectis imbibatur, ut constat in obedientia, et justitia communiter dictis, quæ idcirco accensentur conditiones generales insepa­ rabiles omnium virtutum. Minor, quæ sola probatione indiget, suadetur : quoniam Pœnitentia nequit habere majorem inclu­ sionem, aut affinitatem cum aliis virtuti­ bus, quam ejus objectum cum illarum ob­ jectis ; siquidem totum esse virtutis venari debet ex objecto, a quo mutuatur speciem, et juxta cujus inclusionem vel exclusionem cum aliis objectis formalibus, regulanda est exclusio, vel inclusio habituum. Sed objec­ tum Pœnitentiæ in esse objecti excludit objecta omnium aliarum virtutum, et ad ea non potest reduci ut conditio generalis. Ergo virtus Pœnitentiæ non includitur in aliis ut conditio generalis omnium, et ejus objectum in esse objecti non immiscetur cum objctis aliarum. Minor hujus secundi discursus probatur, Minoris et explicatur animadvertendo varias pec- ostensio, cati rationes, sub quibus ad alias virtutes ■SBhfc-Ji DE PCENITENTIA. <· Ά pertinere potest, ut odio habendum, et detestandum, quin ibi propria Pœnitentiæ P«ca- ratio includatur. Et quidem peccatum le· tum sub di­ thaïe, ut est malum morale, et bono hoversi* j* nesto, rectæque rationi dissonat, ab ipsa­ raboni­ met voluntate respicitur; ab eodem enim bus virtuiÎS PrinciPio amor boni, et odium mali illi bus ad- oppositi proficiscitur. Et quia voluntas ex versum, ipsamet sni origine oritur rectificata ad bonum honestum in communi, quin ad hnjus prosecutionem indigeat virtute supe­ raddita illi rectitudini originali, ut docet D.Thom • D. Thomas, et ostendimus tract, de Virt. disp. 2, dub. 3, necessarium non est con­ fugere ad aliquam virtutem, ut odio ha­ beatur peccatum sub ratione mali moralis absolute ; et ut contrapositi ad bonum ho­ nestum in communi, juxta ea quæ etiam tetigimus de Bonit. etMalit. disp. 3, n. 27, ubi ad hunc actum : Volo juste virere, nul­ lum habitum recognovimus. Est insuper peccato adversari bono divino in seipso, divinam dissolvere amicitiam, rationem ultimi finis a Deo submovere, ipsum vilissimæ creatur® postponendo. Sub qua ra­ tione pertinet ad eandem Charitatem, qua Deus super omnia diligitur, et super om­ nia detestatur peccatum, ob eandem jam tactam rationem. Si vero accipiatur pecca­ tum ut est malum ejusdem hominis in particulari ipsum expolians virtutum, et donorum supematurallum ornamento, qui­ bus in æternam propendebat beatitudinem ; hoc pacto, vel ab amore sui ipsius recte ordinato per Charitatem, qui debet incipere a se ipso; vel ab ipsa virtute spei, qua amore concupiscenti® diligitur bo­ num divinum, detestari debet; quin in aliquam harum considerationum subintret Pœnitentia, ut liquet. Opponi34. Ultra quas rationes omni peccato niior virtQtTin communes est in peccato alia specialior, ex Specie. qua sibi vindicat specialem oppositionem cum aliqua virtute, cui directe contradicit, ut videre est in peccato luxuriae, quod op­ ponitur castitati, inebrietati temperanti® advorsa, et sic de reliquis. Peccatum vero hoc modo sumptum fugit, ct odit virtus directe illi opposita, absque suffragio alte­ rius ; nulla quippe esset virtus, si non di­ micaret cum vitio sibi contrario, ipsumque extirpate contenderet. Impot_______ , Adhuc tamen suppetit actui peccamioffeiea» noso alia ratio injuriæ, et offensæ Dei, Dei non solum, quia summum bonum est, sed Vazqnex. etiam qua supremus Dominus, et legisla­ tor existit irrogata, ut constat- ex dictis rf * 1 i tract, do Incarn. disp. 1, dub. 1, ubi con* | tra Vasquez, et alios sancire curaviraui in quolibet gravi peccato reperiri ultra alia damna, rationem propriam injuri», 1 simul et offensæ, saltem intent® ex affectu ! peccatoris, vi cujus Deus sibi fieri cora· | pensationem obejus sibi proprium graviter peccato læsum, et vulneratum ex'justitia postulat. Hanc vero rationem nulla cælerarum virtutum attingit, ut per singulas earum discurrenti constabit, nisi Pœniten­ tia, de cujus specialissima ratione est of­ ferre satisfactionem pro injuria, seu ofi fensa ; quidquid sit de aliis malis ex peccato ’ obvenientibus, sive Deo ipsi, sive homini illud committenti. Unde explicata, et probata manet illa Minor, cui tota erat difficultas. Etenim Ofiω. quæ modo expendimus recapitulando, inter illa mala Deo ex peccato obvenientia, nulla virtus est, quæ tendat primario in resarciendam, et reparandam divinam of­ fensam qua injuria, et offensa Dei est, nisi sola Poenitentia : ergo objectum Pœniten­ tiæ in esse objecti non includitur in ob­ jectis aliarum virtutum; nec subinde ipsa est, aut esse potest conditio generalis illa­ rum. Antecedens ex modo dictis constat; ct Consequentia jam fuit supra probata. Unde sicut aliæ omnes virtutes ex pro­ priis, et specificis objectis in omnium sen­ tentia distinguuntur essentialiter inter se; haud dissimiliter Pœnitentia cum sibi vindicet speciale objectum nulli alteri conveniens, evadet consequenter in ratione virtutis specialis constituta, et essentialiter diversa. Eo vel maxime, quod ratio injuriæ contra Urjt®· Deum, ut expiabitis media satisfactione est ratio objectiva potens specificare virtu­ tem, ut argumento a fortiori evincit injustitiæpuræ humante, longe inferioris injuria divina : sed non tribuit speciem alteri, ut discursu facto probatur, quam Pœnitentiæ : hæc ergo specialis virtus est, et non con­ ditio generalis omnium. 35. Qua ratione, ut a nobis expensa 0:diocclusum manet subterfugium a Vasquez eî'^;a intentum in præsenti dub. unico, num. 5, ubi hoc munus detestandi peccatum defert Charitati. Sed immerito, quia Charitas non respicit Deum nisi ut est summum bonum in se ipso, praescindendo ab omnibus aliis; et consequenter ea tenus odio habere po­ test peccatum, quatenus opponitur præ­ dicto summo bono in se ipso : nulla enim virtus versatur circa alia objecta, vel pro­ sequendo, i — • *· T ■/•.‘Λ DISP. V DUB. II. sequendo, vel fugiendo, sub unica, ot in­ divisibili ratione formali sui objecti pri­ marii, cum quo ita commonsuralur, et adipquatur, ut extrahi non possit ab illo, r. invariata mento ejus essentia. Alioqui I enim eadem rationo conficeretur, vel quod Charitas se porrigeret ad objecta aliarum virtutum, vel quod unica sola virtus esset Charitas, et nulla alia, quorum quodlibet est absurdum. Quod enim (ut aliud effu­ gium præcludamus) Charitas respiciat sum­ mum bonum, sub quo alia bona continen­ tur, infert quidem eam esse virtutum omnium reginam, quas proinde sibi subordinat, et eis imperat; minimo vero aufert, quod circa alia bona particularia versentur ali® virtutes, qute vere sint vir­ tutes, inter se, et ab ipsa Charitate essen­ tialiter divers®, ut constat ex communi D.T203. Theologorum doctrina, quam tradit D. Tho­ mas in hoc articulo primo solutione ad 2, dicens : quod a Charitate derivatur aliquis aclus dupliciter : uno modo sicut ab ea eli­ citus, et talis aclus virtuosus non requirit aliam virtutem præter Charilalem, sicut diligere bonum, gaudere de eo, et tristari de opposito. Alio modo alius aclus a Charilate procedit, quasi a Charitate imperatus; et sic quia ipsa imperat omnibus virtutibus (utpote ordinans eas ad suum finem) aclus a Charitate procedens potest etiam ad aliam virtutem specialem pertinere. Si ergo in actu pernitentis consideretur sola displicentia peccati præterili, hoc immediate ad Chari­ lalem perlinet, sicut el gaudere de bonis prxteritis. Sed intentio operandi ad deletio­ nem peccati prælerili requirit specialem vir­ tutem sub Charitate. Bqîî36. Urgebis tamen adhuc contra id, atsr. quod in fundamento expendimus. Nam illa injuriæ ratio, quam expiare, et avellere intendit Poenitentia, non est injuria spe­ cialis; sed circunstantia generalis conse­ quens, vel concomitans omne peccatum, ut nos ipsi docuimus loco supra allegato ex tract, de Incarnat, n. 11 ; ergo ad eam compensandam non requiritur virtus spe­ cialis, sed sufficit generalis conditio, uti tenent asserentes Pœnitentiam non esse specialem virtutem. Consequentia probatur supposita veritate Antecedentis : quia con­ traria versantur circa idem : ergo ad au­ ferendam injustitiam alteri irrogatam non sub speciali ratione justitiæ, sed sub com­ munissima, licet propria ratione, sufficit vera, et propria justitia, communissima tamen, et quæ sit generalis conditio. Cons- 394 tat autem in quolibet actu virtutis, vel in omnibus distributive acceptis inveniri hanc justitiæ rationem communissimam : ergo ad prædictam injustitiam sarciendam non requiritur alia justitia, quam quæ inveni­ tur in omnibus, et quolibet, virtutum ac­ tibus. Ad hanc replicam respondetur negando ResponConsequentiam, cujus probatio si esset d6tur' efficax abs dubio evinceret Christi satisfac­ tionem non fuisse actum justitiæ specialis ; siquidem non alio titulo Christum satis­ fecisse dicitur, quam fidejussoris, et fide­ jussor non aliud sumit onus, quam fuerit creditoris. Cum ergo sit falsum Christi satisfactionem non fuisse actum specialis justitiæ, eidem est falsitati obnoxium, et nullatenus admittendum ex injustitia, quæ est circunstantia communis, non oriri in debitore obligationem satisfaciendi ex spe­ ciali justitia, quæcumque illusit, et ad præsens non refert. Deficit ergo probatio, quod licet in quolibet actu virtutis reperiatur justum, quatenus justum est homi­ nem recte operari, et virtuose agere ; nulla tamen virtus, quæ justitia non sit, vel justiam specialiter non participet, operatur ex proprio motivo, vel jus alteri tribuendi, vel jus alienum illæsum servandi, sed ex aliis motivis specialibus circa bonum ra­ tionis, ut patet in temperantia, castitate, fortitudine, et aliis. Unde licet detestetur peccatum, non illud odio habet, quia in­ juria est adhuc snb illa ratione, licet pro­ pria, communi, et transcendenti omnia peccata; sed ut opponitur præcise bono temperanti® v. g. in cujus signum adhuc post commissum peccatum intemperanti®, esto plures alios actus temperanti® eliceret, non idcirco peccatum præteritum foret re­ missum : siquidem motivum temperate edendi, quod habuit in posterum, non fuit motivum satisfaciendi pro intemperantia præterita. Unde constat, quod ex illo An­ tecedenti vero neutiquam infertur intenta Consequentia, quoniam justitia transcen­ dens actus omnium aliarum virtutum non est proprie justitia, et qu® opponatur injustiti® illi proprie (esto communi) irrogat® Deo per peccatum. Quapropter neutiquam evincitur Poenitentiam esse circunstantiam generalem virtutum, cum plures earum actus elici possint absque Poenitentia. 37. Secunda pars conclusionis, videlicet, secunda, quod non sit virtus generalis, vel quia aswrüoomnes aliæ virtutes immediate concurrant p"‘r’. ad Pœnitentiam vel quia Pœnitentia im- I® 302 i DE PŒNITENTIA. mediato etiam ex propriis illarum mot i vis ad actus illarum concurrat, probatur ex eodem principio. Nam quod Pœnitentia in alterutro illorum sensuum esset generalis virtus, solum proveniret, vel ex eo quod aliæ virtutes mediis propriis actibus im­ mediate concurrerent ad Pœnitentiam; vel quia Pœnitentia juvaret omnes alias vir­ tutes ad eorum elicientiam medio proprio influxu. Neutrum potest vere affirmari. Ergo Pœnitentia non est virtus generalis in alterutro horum sensuum. Major et Consequentia non indigent probatione, et. suadetur Minor quoad utramque partem simul : quia nulla potentia, vel virtus I potest immediate habere ad actus alte­ rius potentiæ, aut virtutis, nisi sub ratione sui proprii objecti, a quo sortitur spe­ ciem, ot cui ita adæquatur, et commensuratur, ut extra illum ferri non possit; sicut enim essentia clauditur essentialiter terminis generis, et diflerentiæ, ultra quos non est prætergredi ; consimiliter nec ulla virtus, aut potentia ultra terminos sui ob­ jecti primarii. Sed objectum Pœnitentiæ non est commune omnibus aliis virtutum objectis, sed specifice, et essentialiter ab illis diversum, ut constat ex dictis : ergo nec Pœnitentia ad omnes alias virtutes, nec aliæ virtutes immediate se habent ad actum Pœnitentiæ. 1 Confir­ 38. Confirmatur. Nam licet Pœnitentia matio. detestetur quodlibet peccatum oppositum cuilibet virtuti, et etiam omnia ut cum omnibus pugnantia; non tamen illa abhor­ ret, quia opposita huic, aut illi virtuti, puta temperantia?, aut justitiæ, vel etiam aliis; sed tantummodo, ut afferunt offen­ sam. divinam expiabilem .media satisfac­ tione; quæ ratio est unica formaliter, et prorsus indivisibilis objective, ad quam nulla aliarum omnium virtutum pertingit : ergo nec omnes virtutes concurrunt proxime ad actum Pœnitentiæ, utpote in cujus formali objecto non splendet pro­ prium illarum : nec etiam actus Pœniten- I tiæ proxime, et immediate influit in ipsa­ rum actus, quippe qui versantur circa objecta essentialiter diversa ab objecto Pœnitentiæ. 3 Coni’r- Confirmatur deinde. Quia virtus in rarolUUe A . . ., ,. . . .. Uone virtutis non ideo dicitur universalis penes materiam præcise, quantumvis ea amplissima sit, sed per ordinem ad actus, et objecta : sed virtus Pœnitentiæ esto ha­ beat materiam universalem, tot nimirum peccata, quot fieri, et multiplicari possunt I in materia omnium virtutum; non tamen habet nisi unicum actum primarium, ct potissimum sub eadem indivisibili ratione formali attingente omnia peccata, ut sunt I expiabilia media satisfactione : ergo virtus Pœnitentiæ non est universalis per aggre­ gationem omnium virtutum, nec per hoc, quod ejus actus primarius so immisceat aliarum actibus. Quæ fuit doctrina D. Thomæ in hoc art. 1, solut. ad 2, ubiD.n» concedit, quod Pernitentia habet quidem realiter generalem materiam, in quantum respicit omnia peccata, sed tamen sub ra­ tione speciali, in quantum scilicet emenda­ bilia sunt per actum hominis coopérante Deo ad suam justificationem. Id quod etiam liquet ex ipso Pœniten­ tiæ præcepto, quod quia est speciale, unico actu potest adimplere, ut ipsa experientia comprobatur : nam ut quis vere pœniteat, nullus a pcenitente alium præter contritio­ nis actum exegit; quem si elicuerit, nihil minus, quam de aliis actibus aliarum vir­ tutum curat, præter actum Charitatis, in qua vera Pœnitentia fundatur, et a qua est inseparabilis, ut ex infra dicendis cons­ tabit. Alia triplex assertio pro dubii enodatione. In superiori assertione adhuc directe non respondimus difficultatis titulo, sed statuimus, quod erat facilius, et commu­ nius, nimirum Pœnitentiam non'esse vir­ tutem generalem in eo sensu, quem exis­ timabant aliqui. Superest, ut positive decidamus quæstionem examini exposi­ tam. Quia tamen virtutes non melius, I quam per actus, et actus per objecta de­ monstratur, ab hoc capite sumemus exor­ dium, et hinc ad actum, et virtutem regre­ diemur. 39. Dicendum est secundo objectum Awrformale, et specificativum virtutis Preni- rath. tentiæ esse offensam divinam, seu quod idem est jus divinum læsum ut reparan­ dum per satisfactionem. Hanc conclusio­ nem ut expressam D. Thomæ in præsenti, D.Tbw. et in 4, sentent, locis supra citatis, docent communiter S. Doctoris discipuli, Capreol. CapreU. ibi. q. 1, art. 3, ad argumenta Aureoli. Palud. in 4, dist. 14, q. 1, n. 2, et Pilat SOto. q. 2, n. 7. Soto in eodem loco q. a** ___ Manez i art. 2, § Hinc ergo Martinus de Ledes- dei>I sima 1 p. Quarti, q. 26, art. 2. Cano re- desmt, Ohio. I liet, de Pœnit. part. 2, conclu. 2, § Tris­ tari I DISP. V, DUB. II. Ni»o. mri ergo. Nuno in præsenli art. 2, dub. 1. Arauxo dub. 1, conclu, 3, «Ioan, a s.Ttom.s Thoma do Pœnit. disp. 34, art 2. GoίΧι ηθ1· °t Labat in præsenti. Martinez de Mo. Prado dub. 2. Contcmpson do Pœnit. disirajiwn.8ert· unica cap. 1, specu). 3, g Corollarium primum, nosque ipsi indicavimus in ar­ bore Virtutum supra memorata g 9; ex Viitn- extraneis illi suffragantur Valentia hic Bmitî- q· 2, punct. 1. Henriquez lib. 1 de Pœ,<’«· nit. cap. 19. Granad. controv. 7, tract. 2, \"Ερ0' disp· 3, et alii plures, inter quos Lugo de Pœnit. disp. 2, sect. 4, subobscure ioqui videtur, dum inquit objectum formale Pœnitentiæ esso bonum pacis cum Deo, de quo forsan infra in hoc eodem dubio. FîsüRatio fundamentalis hujus assertionis KSIiin· elicitur ex dictis pro superiori conclusione sub alia tamen et breviori forma expensis. Nam illud est objectum primarium, et formale alicujus virtutis, quod virtus ipsa per se primo attingit : sed virtus Pœni­ tentiæ per se primo attingit offensam divi­ nam, ut sarciendam et reparandam media satisfactione : ergo objectum primarium, et formale Pœnitentiæ est offensa divina ut compensanda, et reparanda. Consequen­ tia est in forma. Major est perspicua, quandoquidem nulla alia notione innotes­ cit, quodnam sit objectum primarium, vel secundarium, nisi quia vel ratione sui, vel ratione alterius attingitur a virtute, vel potentia : quod vero non ratione sui, sed ratione alterius attingitur, jam supponit priorem attingendam illius, ratione cujus sui sed attingi dicitur ; alioqui enim non ratione alterius attingeretur : ergo illud est objectum primarium, et formale, quod per se primo attingitur a virtute. Minor etiam liquet ex dictis : quia cum materia circa quam versatur Pceuitentia, non sint pec­ cata ut acceptanda, sed detestanda, ut D.TUa. constat ex D. Thoma art. 2, quæstionis præcedentis, et est per se notum ; illa ra­ tio est per se primo inspecta a Pœnitentia in peccatis, quam primo, et per se expiare, et detestari conatur media tendentia actus in ipsam : hæc autem non est nisi repara­ tio juris divini læsi, et Dei offensæ, ut explicatum relinquimus in hoc eodem du­ bio, imo et in tolo discursu tractatus : ergo objectum primarium Pœnitentiæ est divina offensa, ut reparanda, ct media sa­ tisfactione jus divinum sarciendum. Coni. i. Confirmatur primo. Nam illud est ob­ jectum primarium virtutis, penes cujus attingendam differt ipsa virtus a reliquis 393 virtutibus : sed ex dictis constat penes hoc distingui Pœnitentiam a cæteris aliis : ergo hoc est ejus objectum primarium. Confirmatur secundo. Quoniam jus di- Conf. 2. vinum læsum ut resarciendum est objec­ tum de se satis laudabile, consonum rectæ rationi, summe difficile in osse attingibile, subindeque potens specificare aliquam vir­ tutem, seu, quod in idem recidit, primario terminare : non terminat autem aliam, quam Pœnitentiam, ut per omnes discur­ renti erit obvium : ergo Pœnitentia virtus est, quæ per se prirno respicit divinam of­ fensam expiandam, et satisfaciendam. Confirmatur tertio ratione jam diu insi- Conf. 3. nuata in arbore Virtutum super allegata : quia de ratione justitiæ est reddere unicui­ que jus suum, illudque illæsum servare : quocirca ex justitia tenemur alteri satisfa­ cere pro injuria, vel offensa, ut inæqualitas inducta per offensam reparetur, etadæquetur per satisfactionem : sed Pœnitentia est justitia hominis ad Deum, ut constat ex D. Thoma art. 3 hujus quæstionis, licet D.Tbonu deficiens, et imperfecta, ut infra videbi­ mus .* ergo Pœnitentia est per se primo tendere in expiationem divinæ offensæ, vi cujus Deus ex justitia extorquet a nobis compensationem, et reddimur illius credi­ tores, non titulo gratitudinis, sed rigorosæ justitiæ. Quod enim nostra justitia sit deficiens, sicut non minuit jus, quin gra­ vat offensam ; ita non tollit, quominus ex intentione primaria, ea qualicumque jus­ titia, intendatur satisfactio injuriæ, ut cons­ tat a simili in virtute religionis, qua non redditur, nec exhiberi potest totus cultus Deo debitus in gratiarum actionem ; quin illud obici sit, ut religio non tendat pri­ mario in illum cultum, licet deficientem, Deo exhibendum. 40. Sed contra hanc confirmationem Objectio objicies ex doctrina Eminentissimi Lugo ubi supra sect. 2, ex illa sequi posse Poe- Lugo. nitenliam habere aliquem actum circa suum objectum, prius quam actu committeretur peccatum, quod tamen est falsum : ergo falsum est Pœnitentiam habere pro objecto jus divinum ut reparandum. Sequelam probat idem Lugo : nam ad eandem justitiæ virtutem, ad quam pertinet repararo jus læsum, ct exhibere satisfactionem pro illo iterum sarciendo, et instaurando, per­ tinet etiam velle illudmet jus illæsum con­ servare, æqualitatem indiscissam servando, nimirum (inquit) quia motivum formale est æqualilas, et de ratione justitiæ est impedire injuriam, ne solvatur æqualitas : sed Pœnitentia est justitia hominis ad Deum : ergo de ejus ratione erit ne dum instaurare aequalitatem amissam, sed etiam impedire faciendam : atque ideo ante pec­ catum commissum, et præstitam pro illo satisfactionem poterit elicere actum, quo velit conservaro aequalitatem debitam inter Deum, et creaturam, seu impedire injuriam ipsi Deo faciendam. Ex quo rursus fiet objectum Pœnitentiæ non tam esse jus divinum resarcire læsum, quam ipsum illaesum conservare absque praecedenti ulla offensa. Unde ulterius fiet Pœnitentiam non esse virtutem propriam peccatoris; sed æquo bene posse etiam esse Christi Domini, B. Virginis, et aliorum, si qui fuerunt, innocentium. Respon­ Respondetur ad objectionem negando sio. sequelam. Cujus probatio in aliquo tenet, sed deficit in eo, ad quod adducitur. Tenet quidem in eo, quod sicut in humanis ad eandem virtutem justitiae attinet, et jus alterius illaesum servare, et semel læsum resarcire, et instaurare : ita coram Deo Pœnitentiæ est jus divinum læsum repa­ rare, et ne iterum violetur impedire, ut Magister constat ex ejus definitione tradita a Magistro, et commumter recepta : Protenta mala plangere, et plangenda iterum non committere, quod quidem ipsi non compe­ teret, si ita mederetur vulneribus præteritis, quod non etiam præservaret a futuris. Falsum tamen est aliud, quod in­ tenditur, et suppositum, cui innititur : nam juri illi, quod Deo est, ne a creatura lædatur, non respondet ex parte nostra aliqua specialis justitia ; sed sufficit ipsa Charitas, qua obstringimur ad ipsum su­ per omnia diligendum, et consequenter quamlibet juris i’.lius læsionem cohiben­ dam, et penitus eliminandam. Alia vero jura, in ipso splendentia, vel quia primum principium, vel quia supremus Dominus, vel quia insignis, ac magnificus benefactor, postulant quidem in nobis Religionem, Pietatem, Humilitatem, Gratiam, vel hu­ millimam gratitudinem, et alias virtutes ad ea munera obeunda, et explenda; non vero justitiam perfectam, utpote impossi­ bilem, de quo late egimus in arbore Vir­ tutum sæpe memorata. Quia vero ex peccato gravi novum jus satisfactionis consurgit in Deo ex læsione gravi proprii violati juris, ad eam utcumque exhiben­ dam, jusque illud redintegrandum requi- ritur specialis virtus, cujus proinde actus necessario supponit læsionem prædicti juris, ut a simili constat in restitutione, quæ locum habere nequit in ipsa justitia, quin supponat essentialiter rem ablatam. Quomodo enim obnoxium restitutioni do· clarabimus, quem nihil alienum usurpasse constiterit? Nullatenus ergo satisfactionis vinculo obstringetur, qui juris alieni vio­ lator non fuerit. Cum ergo Pœnitentia ex se tendat in satisfactionem ex læsiono juris divini ; hoc illœso semper existent^, non remanet ipsi locus, ut actum prædictum eliciat. Quocirca supra statuimus, quod licet hæc virlus, quoad habitum, et infusionem solum supponat peccatum ut possibile; secus vero quoad actum; hoc enim pacto ipsum commissum, et praeteritum supponit. Id quod manifestius adhuc suadetur ex ipsomet Lugone num. 19 immediate sequenti exemplo Gratitudinis, cujus actus non habet locum auto accepta reipsa beneficia; nec sufficit ea esse possibilia ut actus eliciatur, licet ut habitus ipse infundatur, sufficiens sit be­ neficiorum possibilitas. Quo etiam retunditur, et falsitatis con­ Relervincitur illa ejusdem propositio, in qua iselsr ___ com nervus impugnationis collocatur, nimirum, arp®· quod molinum formale esi zqualitas : quia un, li3· non est æqualitas utcumque, sed aequali­ tas, ut resarcienda, et denuo instauranda, quippe quæ sola est objectum satisfactio­ nis; non vero æqualitas absoluta, seu præscindens a violatione juris, quippe quæ non est objectum alicujus virtutis specialis, nisi ad summum Gharitatis, ad­ junctis aliis virtutibus ipsam comitanti­ bus, et peccatum non supponentibus. Sub qua distinctione explicato syllogismo ob­ jectionis, nulla est Consequentia primo illata, et aliæ illi innixte evanescunt diruto fundamento. 41. Ex alio capito objicit, et urget ipse Afa Lugo sect. 3 per totam, bonum com pensationis esse quidem objectum alicujus virtutis, quam non nominat; neutiquam vero virtutis Pœnitentiæ, idque vel ex eo probat, quia in offenso est duplex jus, al­ terum ne offendatur, alterum et novum postquam est offensus, vi cujus urgentiori titulo sibi fieri postulat satisfactionem. Ex quibus secundus titulus est proprius Pœnitentiæ; sed quia necessario involvit peccatum, pro quo iit compensatio, neces­ sarium etiam est eam compensationem intrinsece coalescere, ex honestate sibi intrinseca. .1 . MT DISP, V, DUB. II. I · I 395 intrinseca, et ox peccato præterito, atque ergo etiam implicabit in eadem voluntate ideo et Deum exigentem illam compensa­ displicentiam peccati, et, ejusdemmet com­ placentiam, quantumvis ponatur esse actus tionem, et hominem eam exhibentem complacere in ipso peccato, ut est pars • realiter distinctos. 42. Quoad complacentiam vero in pec­ Void intrinseca compensationis. Itaque Deus comvult efficaciter compensationem sibi factam cato ut parte intrinseca compensationis, de pMeenquam in Deo recognoscit, et affirmat et complacet in peccato, cujus titulo exhi­ tia? betur : et a fortiori id etiam do pœnitente Lugo n. 36, illius pectionis, sensit etiam Logo cam affirmari debet. In quo totam illam sectio­ Aversa, quod tolerari non potest, et bene. affirmat. Non enim tolerabile est affingere Deo af­ Aversa nem insumit, urgendo, replicando, et va­ cata riis exemplis hinc et inde expendendo, eo fectum complacentiæ in eo, quod ab ipso abhorret. solo fine, ut consecutionem necessariam non est ut a primo efficiente, nec ad ipsum ostendat inter velle compensationem pro ordinatur tamquam ad ultimum finem : sed peccatum formaliter non est a Deo, ut peccato, et complacere in ipso peccato, a primo efficiente, nec in ipsum tendit nec unum sine alio reperiri posse. EipuIn hac tamen expugnanda, et expun­ tanquam in ultimum finem ; quin aufert a nitur Deo ipsam rationem ultimi finis : non ergo n illi genda doctrina consultius habuimus moras iests- non trahere, suppositis iis, quæ illi op­ est Dei complacentia in peccato. Ikis Ad hæc : affectus complacentiæ non Confirm, Astto- posuimus dub. 1 hujus disp. § 2. Videa­ nbis. tur Dicastillo de Pœnit. disp. 1, dub. 2, est, nisi circa bonum, sicut fuga non est DifJsnisi mali : sed peccatum formaliter est lillo. n. 55, ubi nervose eam refellit, sed non ta, praetereundus est Aversa in præsenti q. 2, malum, utpote offendens Deiim, cui irro­ sect. 6, ubi quod attinet ad Pœnitentiam, gat injuriam : non ergo Deus in ipso ita inquit : Perum per se absurdum apparet complacere potest. Et sane difficile capitur dicere in mente pœnitentis esse, et debere Deum ex una parte peccatis offendi, ut esse affectum erga peccatum praeteritum, per passim clamant Scriptura, et Patres, et si­ modum scilicet prosecutionis et amoris, et mul ipsi in peccatis ipsis complacere. talem affectum includi in eo ipso actu, quo Nec vitatur horror hujus complacentiæ, Praelu­ ditur panitens recedit, ac recedere, el averti debet per hoc quod dicamus, Deum non compla­ evasio. ab ipso peccato. Et merito quidem, nam cere in peccato absolute, quo pacto malum quid magis absurdum, imo et implicato- est Dei, et hominis, et odio habetur; sed rium, in eodemmet actu, et respectu ejus- in eodem ut materia compensationis, vel (ut terminis illius utamur) ut est pars in­ demmet omnino objecti simul inveniri de­ trinseca compensationis. Nam contra est : testationem efficacem, et complacentiam ejusdem? qua enim parte importatur odium quia per hoc quod pecatum ita sit pars efficax, appetitur non esse peccati; quia compensationis, vel deponit esse malum, vero explicat complacentiam, appetitur et injuriam Dei, et superinduit rationem esse : sed eodemmet indivisibili actu ne­ boni mo ralis, vel non ? Si hoc secundum quit simul attingi esse, et non esse : ergo teneatur, remanet inconveniens illatum, implicatorium est in eodemmet actu in­ quod Deus complaceat in propria injuria, cludi complacentiam, et displicentiam pec­ et in eo, quod sibi in allectu ratio ultimi cati. Constat autem per actum Pœnitentiæ finis auferatur ; et consequenter, quod importari displicentiam efficacem peccati : peccatum sit, et non sit contra Deum ; qua ergo implicatorium est simul includi in enim placet, nequit esse malum, et contra Ipso actu ejusdem complacentiam. Deum; nisi qua displicet offendens Deum. Ensio Si forte ad hoc vitandum duplex asseraSi vero affirmetur primum : ergo Deus jam bi?is tur actus realiter diversus; adhuc non non tam complacet in ipso peccato, quam àrcitnt vitatur absurditas, ‘nec eliditur contradicin ipsa ratione partis formaliter sumpta, Lwce. tio · habent enim se complacentia, et dis­ sub qua ratione, et non sub ratione peccati plicentia respectu voluntatis, sicut assen­ terminat complacentiam divinam; quam sus, et dissensus respectu intellectus, ut quidem non terminat ratione substracti, constat ex ipsomet Lugo, disp. 1, sect. 2 quod est peccatum ; sed ratione ejus quo hujus materiæ ; sed implicat contradictio­ superinduitur, nempe sub ratione partis nem simul inveniri in eodem intellectu formaliter acceptæ. Sed tunc reddit invie- Urgçiur assensum et dissensum ejusdem conclusio­ tum argumentum contra ipsum. Quoniam nis ; alioqui enim simul affirmaret objec­ in peccato ut compensabili per satisfactio­ tum esse, et simul negaret objectum esse : nem tam connexæ sunt ratio partis, et ratio « ■ 396 . r ’.· I ■ : V Λ ■ k : t .· «- » I 4- '<1 I > II i 'Λ DE PŒNITENTIA. peccati, quam sit connexa utraque ratio respectu pœnitentiæ : sed complacet Deus in peccato sub ratione partis compensatio­ nis formaliter, quin complaceat in peccato, ut est substractum illius : ergo poterit si­ militer complacere in compensatione, quin ulla adsit complacentia in peccato, quod est materia destruenda per compensatio­ nem. Asser­ 43. Dicendum est tertio. Proprius et tio terth· principalis actus Pœnitentiæ est detesta­ tio peccati, prout est offensa Dei expiabilis, seu emendabilis per ipsum. Hæc con­ D.Thom. clusio prout jacet est expressa D. Thomæ, quem sequuntur uniformiter discipuli, et alii plures conclusione præcedenti relati, et qui possent referri. Eam docuit Magis­ ter in 4, dist. 14, dicens : Panilentia est virtus, qua mala commissa cum emendatio­ nis proposito plangimus, el odimus, et te­ Maris t. nuere SS. PP. Ambrosius serm. i QuaAmbrol relatus dragesimæ relatus in cap. 39, de Pœnit. de Pœ­ dist. 1 : Panilentia vera est dolor cordis, et nit. cap. 30 amaritudines anima pro malis, quæ quisque dist. 1. commisit. Gregorius .Magnus hom. 34, in Gregor. Evangelia, et lib. 9, registri, cap. 39, ubi inquit : Pœnitentia est prxtcrita mala plan­ gere, el plangenda iterum non committere. D. Ao D. Augustinus lib. 2, quæst. ad Simplician. quæst. 2, inquiens : Opus panitendi est cum reperitur voluntas mutandi cum Hiero· animi dolore. Hieronvmus Psalm. 118 nym. dum ait : Vera est panilentia jugiter fletibus commissa diluere, et abluta non iterare ad illa illius psalmi verba : Exitus aquarum deduxerunt oculi mei. Quod iterum clarius "relatus exPresslt Augustinus relatus in cap. Aon incap' sufficit de Pœnit. dist. 1, docens : salisnon faciendum esse Deo per Pœnilentix dolosufficit ide Pœ- rem, quem secutus fidelissimus discipulus nil. D. Thomas in præsenti art. 1 hujus quæsD.Thom. tionis, inquit: Pœnilere est de aliquo prius a se fado dolerc. Quam SS. PP. communem sententiam ConciL alte callentes Patres Concilii Tridentini Trident * sess. 14, cap. 4, inconcusse affirmarunt, quod contritio, quæ primum locum tenet inter dictos panitentix actus habet, animi dolor, et detestatio est de peccato commisso cum proposito non peccandi de cetero : et post pauca declarat ipsamet Synodus hanc contritionem non solum cessationem a pec­ cato, et vilx novx propositum, el inchoatio­ nem, sed veteris etiam odium continere. Idque pergit probare ex pluribus sacræ Scripturæ testimoniis, quibus memoratis concludit : Et certe qui illos Sanctorum cla- mores consideraverit (et refert aliquos) facile inlelligcl eos ex vehementi quodam anteaclx vitæ odio, el ingenti peccatorum detestatione manasse. Undo praedictam sententiam am­ plectuntur Theologi supra relati, et communiter alii, licet in modo explicandi actum Pœnitentiæ primarium non couveniro videantur. Non paucos recenset Vasquez in præsenti dub. unico ad art. 2 ubi videri possunt. 44. Assertionis fundamentum desumitur ex prædictis testimoniis sub sequenti forma : nam ille est, et debet esse actus primarius cujuslibet virtutis, per ordinem ad quem virtus ipsa definitur, et explica­ tur : sed virtus Pœnitentiæ definitur et explicatur per ordinem ad contritionem, seu quod idem est, detestationem peccati sub ratione offensæ expiabilis, medio prædicto actu : ergo prædicta detestatio est actus potissimus, et primarius virtutis Pœnitentiæ. Consequentia est legitima. Minor constat ex testimoniis immediate allegatis, quæ clarissime rem demonstrant, quin aliqua momenti tergiversatione pos­ sint elidi. Major autem videtur perspicua : quia sicut virtus, et pœnitentia non sunt nisi propter operationem, quæ est illarum finis, ita non recte explicantur, aut ma­ nifestantur, nisi per ordinem ad propriorem, et potiorem operationem. Non est autem credibile vel Patres, vel Concilium veram nobis Pœnitentiæ notionem occuluisse; quia imo asserendum est veram ejus es­ sentiam declarasse : ergo cum constantes fuerint in adseribendo Pœnitentiæ prædic­ tam detestationem, ut constat ex illorum verbis ; manifestum est actum primarium virtutis Pœnitentiæ non esse alium, quam detestationem assignatam. Quocirca Catecbismus Romanus ingentis authoritatis in Ecclesia ita explicat, et expendit proprium Pœnitentiæ actum part. 2 de Sacram. Poenitent. cap. 5 : Intima autem Pœnitentia est illa, cum ad Deum nos ex animo conver­ timus, el commissa a nobis scelera detesta­ mur, et odio habemus, simulque illud- nobis certum, et deliberatum est malam vitæ con­ suetudinem, corruptosque mores emendare, non sine spe veniae a Dei misericordia consequendx. Ubi pro radice veræ pœnitentiæ assignat conversionem ad Deum, quæ est propria Charitatis, et ut actum proprium, et immediatum illius odium, et detestatio­ nem, retroactæ vitæ ad quod sequatur pro­ positum emendationis in futurum cum spe veniæ. Quo clarissime comprobatur veri­ tas | | 1 1 N nuit Calhe· this. Roa. DISP. V, DUB. IL 397 tas assertionis. Fundamentum hujus die- per satisfactionem, est actus Charitatis; D.Tbûm. CUrsus nos docuit D. Thomas 22, quæst. ad Pœnitentiam vero solum pertinet vo­ 28, art. 4, per hæc verba : Est autem con­ luntas compensandi offensam, quæ est tingens ex uno habitu plures actus ejusdem actus realiter distinctus ab odio, nec invi­ rationis ordinatos provenire, quorum tinus cem subordinantur, aut se habere possunt sequatur ex attero. El quia posteriores actus adinstar intentionis, et dilectionis. Unde non procedunt ab habitu virtutis, nisi per quod simul inveniantur, non obest quo­ actum priorem, inde est, quod virtus non . minus pertineant ad diversas virtutes, nec definitur, nec denominatur, nisi ab actu etiam, quod eorum quilibet quod sibi pro­ priori quamvis etiam alii actus ab ea conse­ prium est ex objecto, retineat ; et ideo quantur. semper odium pertinebit ad Charitatem, Confirm. Confirmatur, et explicatur rursus ex­ bonum compensationis ad Pœnitentiam. pendendo ultima verba Concilii. Nam ille Hæc in summa, quantum ex eodem Vas­ est actus primarius alicujus virtutis, vel quez capere potuimus, est totius impugna­ habitus, qui se habet veluti radix omnium tionis molimen : quod ad amussim refert, aliorum ab illa prodeuntium, ut videtur et refellit Arauxo in præsenti dub. I, a Arauxo. perspicuum, et inductione satis manifes­ num. 19 et deinceps. tum : sed detestatio et odium peccati sub 46. Verum enim vero prædicta doctrina Quid prædicta ratione se habet in Pœnitentia adeo displicuit Cardinali de Lugo ubi suveluti radix, et origo omnium aliorum pra num. 17, ut ea induci affirmaverit, vazquii ex illa prodeuntium : ergo detestatio, et virtutem Pœnitentiæ, quæ numquam pœ- se^laen* odium peccati sub prædicta ratione est niteat, et doleat de peccatis : q.uod sane actus primarius virtutis Pœnitentiæ. Major videtur contra communem omnium men­ et Consequentia non indigent probatione; tem, qui præcipuum Pœnitentiæ actum ostenditur Minor ex concilio asserente cogitant esse pœnitere, et dolere. Atque clamores , lacrymas, et alias actiones ita esse manifeste convincitur ex testimo­ Sanctorum Patrum ex ingenti anteactæ niis Patrum allegatis, et quod magis est ex doctrina Concilii Tridentini, quæ licet Trident, odio, et peccatorum detestatione emanasse; quod autem est principium emanationis non habeatur in regulis fidei expressa, est est veluti radix, et origo ejus, quod dima­ tamen ingentis ponderis ad ejus veritatem nare dicitur : ergo odium, et detestatio stabiliendam, ac firmandam, subindeque peccati in Pœnitentia est radix, et origo ad oppositam prosternendam. Quocirca omissis aliis, quæ ex professo refutare aliorum actuum ab illa prodeuntium. p Vaz* 45. Hanc æque solidam, ac perspicuam nimis foret prolixum, solum capita impu­ inso^it 'veritatem obscurare, et infringere conatur gnationis, quæ appinximus, attingemus, breviter elucidare conantes, quod visum cenira Vasquez ad hunc articulum dub. unico, ubi a n. 17, nihil non molitur ad coramu- fuit Vasquio inexplicabile, et inintelligiTtomis- nem saltem Thomistarum obruendam senbile. Ad hoc autem non alio indigemus, quam Exputentiam. Unde n. 34, § Ex dictis constat, nem. vix intelligi, aut explicari posse arbitratur, ipsa littera D. Thomæ art. 2 et 3 præquomodo hic actus odii peccatorum, ut sunt sentis quæstionis, juxta quam Charitas, sentencontra Deum, sit Pœnitentiæ, d possit im­ quia importat conversionem ad Deum tan- tia' perari a Charilate : vix enim dici potest, quam ad ultimum finem, duplicem actum quomodo connectai™? prior ille actus Chari- elicit, et dilectionis ipsius Dei super om­ talis, cum odio peccali, ut est Dei offensa; nia, et abominationis, seu detestationis cum hoc ipsum odium essentialiter sit ipse omnis peccati graviter ipsi Deo ut est in h suam jjei amor. Et hanc forsan fuisse doctrinam se oppositi : quia ut etiam fatetur ipse tam* D. Thomæ obtendit, quasi S. Doctor non Vasquez ad eamdem virtutem, ad quam Total dixerit odium peccati rationibus a Vasquio attinet prosequi aliquod bonum, pertinet D.Thom. i-*· r -i· · i i· A etiam fugere, et detestari malum adver­ explicatis esse opus specialis virtutis Pcesum. Et in hoc sensu dixit D. Thomas in D.Thom. nitentiæ distinctæ a Charitate : sed forsan dixit voluntatem compensandi esse ipsum hoc articulo tertio, quod Pœnitentia non habet, quod sil virtus specialis ex hoc solo, Pœnitentiæ actum proprium, conjunctum quod dolet de malo perpetrato, ad hoc enim cum odio peccati, quod est Charitatis opus. Itaque totius impugnationis cardo devol­ sufficeret Charilas. Quia vero nulla virtus, vitur in hoc, quod odium peccati tam ut aut potentia excedere potest limites sui objecti, ut supra dicebamus, quidquid est Dei offensa, quam ut est expiahilis 39$ DE PŒNITENTIA. Pl I fF IM i Charitas attingit, debet esse in ordine ad bonum Dei secundum se; utpote eujus ra­ tio sub qua est divina bonitas, et conse­ quenter non attingit, aut attingere valet motiva inferiorum virtutum; ita ut ratio sub qua justitiæ v. g. pertineat ad Charitatem; alioqui enim unica sufficeret Charitas, et cæteræ aliæ superfluerent, ut est perspicuum. ProieCum autem quolibet peccato lethali. expaX- quodeumque illud fuerit, irrogetur injuria uouis. ipsi Deo, et committatur proprie injustitia, ut supra dicebamus, et injustitia non ex­ pietur præcise per Gharitatem, ut etiam in humanis constat, sed per restitutionem, satisfactionem, aut compensationem, in quo stat propriæ justitiæ ratio : consequens est hoc non posse immediate attribui Charitati, sed alteri virtuti inferiori, cujus sit jus læsum reparare, et æqualitatem re­ sarcire. Ad quod quidem Charitas indiget justitia, ut referat Deo debitum contractum ex injustitia, atque i-ieo imperat justitiam, eamque movet, et applicat ai elicientium proprii actus, quin actus justitiæ transeat in actum Charitatis, aut e converso. Et quia objectum Charitatis. est absolutius, et universalius, quam objectum justitiæ (habent enim se sicut bonum commune, et bonum particulare;, ideo proprium est Charitatis movere alias vires inferiores, et in proprium finem ex directione rationis ordinare. Ex qua ordinatione actus impe­ ratus habet ultra proprii objecti attingen­ dam, quæ est ipsi inseparabilis, attingere etiam aliquo modo objectum Charitatis. D.Thom. In quo sensu docuit D. Thomas in 4, sen­ tentiarum dist. 14, quæst. 1, art. 1, quæstiuûc. 3, quod nulla virtus respicit speciem ex hoc quod imperatur ab alia virtute, et in hoc articulo 2 asseruit : quod alio modo aliquis aclus a Charitate procedit quasi a Charitale imperatus : et sic quia ipsa impe­ rat omnibus virtutibus (utpote ordinans cas ad finem suum) aclus a Charitale procedens, potest etiam ad aliam virtutem specialem perlinere. Quia tamen satisfactio propria justitiæ commensuratnr cum persona satisfaciente, eamque excedere non valet, et hæc est in­ ferior, ac infinite distans a persona oflensa ; idcirco satisfactio puræ creaturæ est im­ perfecta, et deficiens respectu injuriæ, quam passa est persona divina, ut late explicuimus trac, de Incarn. ideo exhi­ benda est per humiliationem, et dolorem Psal. 50 cordis juxta illud Psalm. 50 : Cor contritum el humiliatum Deus non despicies. Et quia offensa fuit voluntarie illata, voluntaria etiam debet esse cordis confractio, et offensæ destructio cum emendationis propo­ site. quia emendatio offensa: (inquit D. Tho-DTt-. mas art. 3) contra aliquem commissa: non fit per solam cessationem offensas, sed exigi­ tur ulterius quædam recompensatio, quæ ha­ bet locum in offensis in alterum commissis. 47. Hinc ut vides satis perspicuum Qjfcredditur, quod Vasquîo videbatur inintelligibile, et inexplicabile, nec in eo aliquid itttitoffendimus, aut obscurius, aut difficilius,’ 5^5 diriUf quod non sit in aliis virtutibus satis per- dâdrâi vium, et planum : quia cum detestatio do­ at. lorosa, seu cordis contritio, quæ idem est, sit actus proprius satisfactionis ex justitia, et a justitia proveniens; imperatur quidem a Charitale, ex proprio Charitatis motivo, sicut etiam actus eleemosynæ, aut alterius virtutis ; sed elicitur a Pœnitentia imme­ diate. Et licet supponatur odium illius peccati ut oppositi bono divino, quod est proprium Charitatis ; quia tamen prædio tum odium non fit ex motivo satisfaciendi, remanet locus, ut superveniat alterum odium compensativum, et detestativum peccati alterius rationis a primo. Quid dif­ ficultatis, aut obscuritatis in hoc? Latet profecto. Nam ut profunde, et eleganter docuit Cano relect. de Pœnit. part. 2, Cao. conclus, diversa motiva formalia voluntatis divers* sunt formales rationes objecti; at­ que consequenter diversos habitus, et virtu­ tes efficiunt. Et ideo dare Petro pecunias, si in se quidem absolute consideretur, nul­ lam babet laudem ; sed si des, ut releves miseriam ejus, est actus misericordiæ ; si ut bene illi facias, ad benevolentiam, et amicitiam; si autem ut donum gratuitum, ad liberalitatem; sin vero ut debitum ex contractu solvas, ad justitiam spectat. Consimiliter tristitiam assumere de pec­ cato, quia absolute Dei malum est, conve­ nit Charitati ; sed quod quis tristetur, et doleat de eodem peccato ut injuria, et of­ fensa Dei animo ipsum placandi, et quoad fieri possit, ipsi satisfaciendi, alterius est virtutis, Charitate inferioris. Quare odium peccati ut est offensa Dei est quidem actus Charitatis, et Pœnitentiæ : hujus ut prin­ cipii proxime elicientis, sed illius ut prin­ cipii imperantis, 'et applicantis, quo pacto se habet agens superius ad inferius. Unde falsa est illa ultima prædicti Authoris pro­ positio, quod odium peccati ut est offensa Dei sit essentialiter amor Dei, non minus, « ŒU3in DISP. V, DUB. II. quam ista : actus eleemosyna) est essentiali­ ter actus Charitatis, quia a Charitate impe­ retur; et si quem verum admittit sensum, Solus est, quod sit amor Dei radicaliter, et imperative, non vero formaliter ; quia ni­ mirum vera contritio, et detestatio peccati fundatur in amore Dei, et ab eo impera­ tur, ut sit propter ipsum Deum, ut summe bonum in se. Mi Ncc verius est solam voluntatem com‘u^0’pensandi esse actum Pœnitentiæ, exclusis Ilotis dolore, et detestatione ; hoc enim ut bene waest rtjs prævidit Lugo, est inducere novam Pœ­ Ptfei- nitentiam, eamque oppositam Pœnitentiæ leiîiæ. illi, quam nos docent Sacra Scriptura, Patres, et alii Theologi : siquidem velle compensare non importat tristitiam, mcerorem, aut ullum odium, et facilius adseriberetur Charitati ipsi, quam Pœnitentiæ. Et ij-utsr ut expellatur æquivocalio, et singula sinUfaf ‘gulis deferamus, observare oportet, quod sicut longe aliud est velle gratis conferre gloriam ex meritis, vel velle ex meritis dare gloriam : nam in prima propositione si­ gnificatur primam Dei voluntatem gratio­ sam omnino fuisse ante omnia merita; licet gloria non nisi ob merita conferatur, et ita accidit in praedestinatione, ut docent communiter Theologi, et statuimus ibi disp. 9, dub. 1 et 2. Secunda vero deno­ tat merita præcedere non tantum gloriam, sed etiam voluntatem primam glowam conferendi ; quod est falsum, et contra Sacram Scripturam juxta illud Apostoli ad Ad Rom. 9, antequam aliquid boni egissent, aut ΪΛ>. 9 ' mali, non ex operibus, sed ex vocante dictum est, quia major serviet minori, sicut scrip· lum est, Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Haud dissimiliter ex Charitate potest homo velle compensare, in quo casu motivum voluntatis illius est motivum charitatis, et universalius ; licet satisfactio ipsa exer­ cite eliciatur a Pœnitentia, seu justitia, et interveniunt duo prædicti actus, impe­ ratus, et elicitus. Ultra quam voluntatem universalem propriam Charitatis, datur alia particularior Pœnitentiæ, qua ex jus­ titia vult homo satisfacere, cujus proinde proprium, et speciale motivum non est motivum Charitatis, sed ipsius Pcenitentiœ, et justitiæ imperfect®. Quapropter hæc propositio in sensu formali est falsa, ex charitate satisfacit homo : quia charitati non competit operari ex justitia proxime, et immediate, sed solum quatenus actus Charitatis imperatur et assumitur a Pœ­ nitentia ut materia compensationis, ob 399 mutuam subordinationem virtutum ad in­ vicem. Atque ideo non ex Charitate im­ mediate detestatur peccatum ut est materia contritionis, sed ex Pœnitentia, supposita tamen Charitate ut radice superiori. Quem sensum tenuit D. Thom. loco supra cit. D.Thom. ex 4, sent. sol. ad 3, cum dixit : Quod quamvis detestari absolute mala peracta, consequatur omnem virtutem secundum, quod habet electionem rectam ; tamen ad expiatio­ nem detestari est proprium specialis virtutis; cui deserviunt aliæ virtutes, et propriis actibus materiam satisfaciendi præstant, ut imperatæ tamen. 48. Sed hoc est, quo pressum est Vas­ Tn qno quez ingenium, et aliorum promenda exis­ haeserit timavit. Nam in hac doctrina necessariam videtur adstruere duplicem actum, et quo velit homo satisfacere, et quo reipsa satis­ faciat detestando, et odio peccatum ha­ bendo. Et tunc alter eorum erit directus, alter reflexus; si enim (inquit) quis vellet delectari in aliquo bono, aut tristari de aliquo malo, alius esset actus, quo vult habere tristitiam, aut delectari, et alius quo tristaretur, aut delectaretur, et hic actus esset objectum prioris. Quocirca una voluntas erit directa, et altera reflexa, ut­ pote habens pro objecto alterum posterio­ rem actum. Rursus, prior esset, et se ha­ beret per modum intentionis, alter vero adinstar electionis; intentio autem, et electio realiter distinguuntur : ergo idem quod prius. Hoc tamen tantum abest, ut premat, Dcicgiradix quod nec leviter pungit : nam ut docet tur "æquivoD. Thomas in i, dist. 17, quæst. 1, art. 5 cationis ox D. ad 3, potentiæ immateriales, quia imma­ Thom. teriales sunt, eodemmet actu attingunt objecta, et ipsummet actum, quo objectum percipiunt : et hoc modo intellectus intelligendo rem, simul intelligit se illam rem intelligere, et voluntas diligendo bonum virtutis diligit se diligere; quin opus sit actus multiplicare; quia cum actus sit potentiæ ratio attingendi objectum, etiam est ipsi attingentia suimet, utpote contenti sub eadem ratione, vel boni, vel veri splendentis in objecto. Cum ergo voluntas eligendo medium, eligat se eligere, satis­ faciendo vult etiam satisfacere eodem in­ divisibili actu; atque adeo dum conteritur, et detestatur peccatum, ipsamet contritio, et detestatip est volitio exercita compen­ sandi. Nec hæc est propria reflexio, sed quædam elevatio in modo operandi, quæ est virtualis reflexio. Reflexio enim pro­ JI 400 DE PŒNITENTIA. prie talis postulat actuum distinctionem non utcumque, sed ita ut actus posterior, qui dicitur reflexus, habet pro objecto ac­ tum priorem, et antecedentem, ut constat ex fusius dictis tract, de Prædest. disp. 2, dub. 2, ubi data opera expendimus ordi­ nem directum, et reflexum intellectus, et voluntatis. Capot Ex quo capite etiam deficit ille discur­ défi* ciendi. sus : nam esto prior esset voluntas compen­ sandi, et ad hanc sequeretur detestatio, minime inferretur unum horum actuum esse reflexum proprie, ut constat in as­ sensu praemissarum, ad quem sequitur as­ sensus conclusionis, quin aliquis eorum sit proprie reflexus, et ad intentionem ef­ ficacem finis consequitur consensus, et electio mediorum ; absque eo, quod ulla propria inter ipsos reflexio interveniat. Sed solum infertur unam, et eamdem vir­ tutem ordine quodam elicere plures actus circa idem objectum subordinates ; quod inconveniens non est, sed plana veritas tradita a D. Thoma, ut constat ex supradictis. Aüa Falsum etiam est, quod tandem opponi­ propo­ tur de intentione, et electione; nam ut sitio falsa. diximus tract, de ultimo fine disp. 3, dub. l,n. 19 et dub. 2. n. -10, non semper intentio, et electio realiter distinguuntur, et quod non semper illa versatur circa ul­ timum finem, nec semper hæc circa media I sub ratione pure mediorum. Idque maxime | contingit quando in objecto apparet hones­ tas subordinate ad aliud : atque ideo ex hoc capite eadem voluntate intenderetur compensatio dolorosa, et sub ratione com­ pensationis esset intentio, et ut dolorosa Qaid sortiretur munus electionis. Esto tamen, sequere­ ita esset, quod realiter differrent, nihil tur , adhuc inde consequeretur objiciens, quoniam in­ illa doctrina tentio particularis, et electio medii itidem posita? particularis circa illum finem non est contra rationem unius, et ejusdem virtu­ tis; sicut nec habere plures actus subor­ dinates, uti de facto reperiuntur in Pœni­ tentia; nam ultra praedictam detestationem elicit etiam propositum non peccandi in posterum, ul supra dixit D. Thomas. Virtus, Nec refert, quod virtus sit essentialiter qualiter sit Tabi- habitus electivus, electio autem supponat ws intentionem : quoniam illa definitio verielecti— ficari debet respectu finis universalis vo­ TUS? luntatis, in ordine ad quem, et ad ratificandam voluntatem circa illum, actus virtutis sunt medium. Cum quo tamen cohæret virtutes ipsas peculiares sibi fines vindicaro, et consequenter intentiones I particulares in propria materia : quin ad| huc sit opus ordine reflexo, in quo nullus , est actus, qui non sit intentio, consensus, I electio, et usus sui ipsius, ut loco citato i de Praedestinat, vidimus ex D. Thoma, tradit S. Doctor 1, 2, quæst. 16, art. 4, ι dicens : Quia actus voluntatis re/leclunlur a supra sc ipsos, in quolibet actu voluntatis | potest accipi consensus, et electio, et usus, ut si dicatur, quod voluntas consentit se eligere, el consentit se consentire, et utitur se ad consentiendum, el eligendum. Quibus verbis superius dicta explicantur, et robo­ rantur. Quare immerito repulit P. Vasquez illius doctrinam ut inintelligibilem, et inexplicabilem, cum clarissima sit; et nullo ex capitibus ab ipso ponderatis im­ petatur. M Ex his tandem jam sua sponte fluit de­ cisio ultima dubii, et manet elucidata ra­ tio hujus secundi articuli, qua D. Angeli­ cus catholicam veritatem stabilivit, quin diutius in ea expendenda morari indigea­ mus. Unde ■ 49. Dicendum est tertio Pœnitentiam Ultiai esse habitum specialem virtutis. Ita S. uar“· Doctor in præsenti, quem sequunturTheologi supra relati, et alii quamplures, quos prolixum, et inutile esset referre. Ra­ tio illius est plane demonstrativa, sup­ positis principiis supra expensis. Nam species habituum, et virtutum distinguun­ tur, et multiplicantur penes distinctionem, et multiplicationem actuum, et objecto­ rum, et ubicumque fuerit specialis actus circa speciale objectum, oportet esse spe­ cialem virtutem : sed in Pœnitentia inve­ nitur specialis actus laudabilis circa spe­ ciale objectum : ergo Pœnitentia est specialis virtus. Consequentia constat, et utraque præmissa relinquitur probata in decursu hujus dubii. fl. Est tamen animadvertendum, ita pro- Oteebasse D. Thomam specialitatem prædictæ virtutis, quod ex vi hujus tantum intende- D.Ttoe. rit eam non esse virtutem generalem, nec coincidere cum Charitate, quidquid esset de aliis. Quod fiet perspicuum conferenti hunc secundum articulum cum tertio im­ mediate sequenti. Nam in secundo solum contra se opponit tria argumenta, quorum primum eo tendit, ut Pœnitentiam a Charitate non distinguat, secundum vero, et tertium, ut illam virtutem generalem os­ tendant. In sequenti vero articulo progreI ditur S. Doctor ad Pœnitentiam a virtute justitiæ Iff* DISP. V, DUB. IL justitiæ secernendam, et inter illas cons­ tituendam differentiam. Quod signum est ex vi doctrinæ hujus secundi articuli adhuc non fuisse exhaustam totam difficultatem circa distinctionem hujus virtutis a reli­ quis omnibus. Quia tamen omne constitu­ tivum est etiam distinctivum, semel statuto constitutivo Pœnitentiæ per ordinem ad specialem, ac proprium actum, et objec­ tum; ex hocmet principio deducit in art. tertio illam esse speciem justitiæ, et simul distinguit a perfecta justitia, applicando doctrinam unius ad alterum persuaden­ dum, ut constabit legenti, et meditanti. Quod ideo adnotavimus, ut claritas, et distinctio S. Doctoris innotescant, et ne sub uno, et eodem titulo difficultates confundantur, ut apud aliquos offendimus, modo ab una in aliam virtutem, modo a pluribus ad unam, et e converso transilien­ tes. Unde S. Doctori inhaerendo tantum ai ea dissolvenda, quæ contra veritatem ita constitutam videantur procedere vel ex parte Charitatis, vel ex parte conditionis generalis, nos accingemus ; quæ circa reli­ gionem, justitiam vel commutativam, vel vindicativam militare possint seorsim dis­ cussuri. § ΠΙ. Quæ obstant, ex adverso, proponuntur, et enodantur. ; 0?Ρ- 50. Pœnitentiam non esse specialem :ü'æ- virtutem, sed conditionem generalem om­ &. nium, ad eum sane modum, quo justitia communiter dicta se habet ad omnes virn^·3· tutes juxta illud Matth. 3 decet nos impiere omnem justitiam : olim tenuere Altisiodorensis lib. 4 Summae tract. 6 , quæst. 3. Major in 4, dist. 14, quæst. 2, Itoi- dub. 1, quibus suffragari videtur Alexander te. de Ales 4 p. q. 12, memb. 1, £2, quate­ nus asserit actui Pœnitentiæ esse annexos omnium virtutum actus. In quo primæ nostræ, et communi assertioni adversantur, et ex consequenti ultimae. Potissimum hujus sententiæ fundamen­ ta, tum desumitur ex illo principio apud om­ nes communi, quia ejusdem rationis est, atque adeo ad eandem virtutem pertinens, prosequi bonum, et fugere malum : sed prosequi bonum rationi consonum est proprium omnium virtutum : ergo et odisse malum, et consequenter non est aliqua specialis virtus, cui competat spe­ cialiter malum odisse. Salmant. Curs, theolog. torn. XIX· 401 Et confirmatur : quia Pœnitentia, quæ Confirm. vere Pœnitentia sit, respicit omne pecca­ tum : sed peccatum amplectitur materiam omnium virtutum : ergo et Pœnitentia; si quidem ejusdem virtutis est tristari de malo opposito, ac gaudere de bono. Nec refert si ex dictis respondeas, quod Solalio. licet quælibet virtus gaudeat de bono, et tristetur de malo, ut ipsi contrario ; non tamen quatenus malum illud irrogat inju­ riam Deo, et violat jus divinum, quæ est specialis ratio in esse rei communis omni peccato ; in esse tamen objecti unica, et indivisibilis ; et hanc respiciens Pœniten­ tia evadit specialis virtus, ut docere videtur D. Thomas. Nam contra est : quia peccatum ut est Refelli offensa Dei, est malum contrarium boni­ tur. tati divinæ : sed bonitas divina est objec­ tum Charitatis : ergo Charitatis erit, non Pœnitentiæ detestari peccatum, ut est of­ fensa Dei. Probatur Consequentia, quia ad eandem virtutem pertinet gaudere de bono, et dolere de malo opposito illi bono. Respondetur ex dictis ad argumentum Respojisolutione interposita, quæ legitima est, et SIO· ad ejus impugnationem concessis præmissis, distinguendum est Consequens : ut est offensa Dei absolute, et absque alio respectu, conceditur ; hoc enim pacto coincidit cum malo Dei. Ul est offensa Dei læsit el fundans ex justitia satisfactionem, negatur Conse­ quentia, ut hactenus dicta salis ostendunt, et insuper docet Augustinus lib. 50, ho- August. milia. hom. 50 inquiens : Non sufficit mores in melius commutare, et a factis ma­ lis recedere, nisi etiam de iis, quæ facta sunt, satisfiat Deo per Pœnitentiæ dolorem, per humilitatis gemitus, per contriti cordis sacrificium, cooperantibus eleemosynis, elc. Idque non semel inculcat S. Doctor pluri- idem, bus in locis, præcipue vero epist. 50, ubi ait : Nihil aliud agit, quem veraciter pani' let, nisi ul id, quod mali fecerit, impunitum esse non sinat : eo quippe modo sibi non parcenti ille parcit, cujus altum, juslumque judicium nullus contemplor evadit. Ex quibus illustrantur superius discussa, et redditur manifestum Pœnitentiam primo tendere in satisfactionem, quæ reparet iæsionem juris divini; atque adeo non respicere offensam divinam absolute, sed ut resarciendam, et compensandam inedia contritione, quod non pertinet ad Charitatem, sed ad justitiam : quandoquidem satisfactio sub ratione satisfactionis non intendit nisi in jus alienum redintegran26 ·. 402 Γ »' DE POENITENTIA· dum, et in pristinum statum reducendum; et licet fundetur in amicitia vel in eam collimel, non tamen formaliter est actus amicitia', sed proprias justitiæ. Quæ doc­ trina et solutio debet applicari aliis virtu­ tibus a Charitate, m quibus idem potest formari argumentum quin oporteat in eo immorari. Secan­ 51. Secundo arguitur. Quoniam Pœni­ dum tentia contrariatur omnibus peccatis, ad tseatom. quorum destructionem efficaciter concur­ rit, ita ut incompossibilis sit cum aliquo : ergo cum unum uni contrarium sit, ut testatur Philosophus 1 de Cœlo cap. 4, nequit non Pœnitentia inter conditiones generales virtutum accenseri, vel ut mi­ nimum , ut generalis virtus reputari ; alioqui enim non posset generalem contrarietatem exercere, si per omnia virtu­ tum spatia non diflueret. Infirma· Hoc argumentum nimis probat, ut cons­ lur. tat in Charitate, quæ una cum sit, et specialisima virtus; nullius lethalis culpæ [ consortium admittit : quia quodlibet pec­ ! catum mortale opponitur graviter bonitati divinæ posthabitæ a creatura, et ex hoc capite lædit jus divinum, et fundat exi­ j gentiam satisfactionis. Ratione primi per­ I tinet ad Charitatem, et ratione secundi ad i Pœnitentiam. Unde licet contrarietur plu­ ribus, non tamen ut pluribus; sed ut con­ veniunt sub una indivisibili ratione offensæ divinæ exigentis compensationem a pec­ catore faciendam. Argu­ 52. Arguitur tertio in favorem Alensis. I mentAleos. Nam licet Pœnitentia non sit generalis I virtus, vel per prædicationem, et ut gra­ dus superior; vel quia contineat cumulum omnium aliarum ; est tamen generalis per I concomitantiam, quatenus ad ejus actum ! proprium conveniunt omnes, vel saltem I plures virtutes : ergo nulla est ratio, quare Pœnitentia non absolute dicatur virtus generalis. Consequentia constat ex Ante­ cedenti, quod sic probatur. Nam ad actum odii, contritionis, seu detestationis con­ currunt omnes virtutes imperando prædic­ tum actum; quandoquidem ex eo quod quaelibet virtus amet suum objectum, im­ perat Pœnitentiæ, ut detestatur malum illi oppositum; est ergo Pœnitentia veluti ancillans omnibus aliis virtutibus ad poe­ nitendum, et consequenter omnes simul ipsam imperant ad proprium actum. Quem D.Thom. discursum approbasse videtur D. Thomas in art. 3 ai 4, docens in una Pœnitentia comprehendi quodammodo omnia, quæ sont propria cæterarum virtutum si vo Théologal min, eivo Moralium, utinojusan­ notationibus explicuimus. Eo vel maxime, quoniam in art. 5 numerat 8. Doctor quinque motus necessarios ad actum Pœnitentiio ; quare ergo non erit virtus gene­ ralis per concurrendam omnium virtutum ad ejus actum proprium ? Hoc tamen argumentum, si aliquid pro­ bat, solum evincit connexionem actuum, et virtutum inter se; non vero identitatem, aut indistinctionem eorum. Sed quidquid sit de hoc. Respondetur ad argumentum negando Antecedens, cujus nulla est pro­ batio : nam aliud est odium proprium vir­ tutis de eo, quod ipsi opponitur; aliud vero odium Pœnitentiæ, ut constat in odio proprio Charitatis, quod non est Pœniten­ tia, quin supponitur elicitum ab ipsamel Charitate; sed Pœnitentia odio habet pec­ cata ex peculiari sibi motivo. Itaque nulla virtus ad odio habendum malum sibi oppositum indiget Pœnitentia, quippe quod cuilibet a natura insitum est ex ipsamet prosecutione proprii objecti. Unde nec Pœ­ nitentia elicit odium proprium aliarum vir· totum ; nec aliæ virtutes proxime concurrunt ad detestationem propriæ Pœnitentiæ ob commensurationem essentialem virtu­ tum cum objectis, et adæquationem objec­ torum cum ipsis virtutibus. Quia ergo in quolibet peccato importatur, et oppositio ad tonum rationis, et simul injuria Dei; detestari, et fugere primam oppositionem pertinet ad virtutem ; at vero compensare injuriam est proprium Pœnitentiæ. Unde si aliquomodo inservit, et ancillatur virtutibus, non est ad odium utcumque ; sed ad odium injuriæ divinæ, quam media contritione, lacrymis, et humiliatione propria cupit reparare. Ex quo non sequitur eam esse generalem virtutem, licet habeat materiam generalem circa materiam propriam omnium virtu­ tum, ut inquiebat D. Thomas, de cujus D.Ttcu. mente ambigere in hac parte, est in plano offendere : quandoquidem sensus ejus est clarissimus, videlicet Pœnitentiam ex ana­ logia ad alias virtutes, sibi quodammodo vindicare aliqui i earum, in modo agendi, ratione cujus fit aliquomodo similis, tum Theologicis, tum Moralibus virtutibus; quod toto cœlo distat ab eo, quod omnes virtutes concurrant ad actum Pœnitentiæ ; vel quod actus Pœnitentiæ immediate se ingerat in actibus aliarum virtutum, ope­ rando extra proprium objectum, ut inten­ dere .. .*· ‘ ’ I DISP. V, DUB. II. doro cogitur argumento iLio utons. Præterquam quod aliud est plurium virtutum actus præcodero debere; aliud vero unum iu aliis, ct alios in uno transcendere. Pri­ mum concedimus, ot concedit I). Thomas, ut mox videbimus, secundum vero negat D. Thomas, et negamus. Ad id, quod ultimo urgetur argumentum, concedimus pneiro omnes illos motus nos­ tram justificationem; qua semel adepta, non sunt necessarii omnes illi actus ad contri­ tionem perfectissimam, sed sufficit Gharitas ut imperans, et Pœnitentia ut eliciens, supposita alias fidei cognitione. Quia D. Thomas in eo articulo solum investi­ gabat principium Pœnitentiæ, et ad eam primo habendam tertio loco annumerat timorem servilem, cui non est locus in eo, qui nactus est gratiam juxta illud : Perfecta Charilas foras mittit timorem, utique ser­ vilem. Ex eo vero quod prædicti actus, sive pauci, sive plures, præcedere ut inplurimum debeant; solum sequitur unius, vel plurium actuum subordinate, quæ etiam apparet inter actus voluntatis, et in­ tellectus, imo et ejusdem potentiæ; non vero quod unus ab omnibus immediate dependeat, vel quod cuncti uni soli se in­ gerant, et immediate opitulentur. Et sane eodem argumento confici posset prædictos quinque actus, quos etiam memorat Concilium Tridentinum sess. 6, cap. 6, omnes ad eandem virtutem simul pertinere, quod est falsum, et hactenus a nullo intentum. Illud tamen prætereundum non est, ex loco D, Thomæ, ubi post illos actus recen­ sitos, inquit S. Doctor, Pœnitentiam a timore filiali ut ab immediato, et proximo principio originem sumere, quemdam S. Doctoris discipulum infra laudandum ar­ ripuisse occasionem affirmandi D. Tho­ mam nonnihil a communi sententia de­ viasse; quasi docuisset in illis verbis ha­ bitum Pœnitentiæ a dono timoris non differre, quod infra examinabimus. Ifca 53. Ultimo arguitur ex Durando in 4, S-j, dist. 14, quæst. 2, num. 5, 6 et 7. Nam si Pœnitentia esset virtus specialis, seque­ retur eum, qui pluries peccaret,’ et toties a peccato resurgeret, fieri magis virtuosum, subindequo melius illi esse multoties pec­ care, qnam semel, aut numquam. Conse­ quens est falsum : ergo falsum est Pœni­ tentiam esse virtutem ab aliis diversam. Sequela videtur perspicua : quia quo magis quis peccat, et a peccato resurgit, eo maΒ gi«, ac magis pœnitet, et Pœnitentiam 403 auget : ergo iit magis pœnitens, et conse­ quenter virtuosior in ralione pœnitentis. Falsitas Consequentis ex se patet. Hoc tamen fundamentum spernunt Vas­ Aliquo­ quez in præsenti dub. unico, et Lugo disp. rum respon­ 2, sect. 1, n. 4, ct merito; nam si esset sio. efficax pariter probaret, justiorem esse, Lugo. qui pluries violaret justitiam, eo qui vel numquam, vel semel, aut bis tantum con­ tra justitiam fuisset operatus; et sic melius esset sæpe furari ad restituendum, quam numquam surripuisse ; quod est evidenter falsum. Id quod magis urget in sententia Durandi, qui non agnoscit Pœnitentiæ virtutem distinctam a justitia commutati va, vel vindicativa : ergo sicut in ejus senten­ tia Pœnitentia augetur in ratione Pœni­ tentiæ, juxta peccati incrementum, pari ratione augebitur justitia ex iterata, et sæpius repetita injustitia. Respondet ergo Lugo concedendo se­ . Quid quelam de Pœnitentia acquisita, et negando sentiat Lugo. de Pœnitentia infusa. Sed hanc distinctionem probare non pos­ Impro­ sumus, quia non datur vera virtus Pœni­ bator. tentiæ, quæ sit acquisita; nec modo vacat examinare, an esto daretur, adhuc teneret illa disparitas. Unde illa prætermissa, ne­ Vera ganda est illatio Majoris : quia cum virtus solutio. Pœnitentiæ sit virtus infusa, non augetur seorsim, sed simul cum gratia, et aliarum virtutum choro : ad quod quidem obici est (tantum abest, quod conducat) multo­ ties peccare, et gratiam, ac cæteras vir­ tutes peccando destruere, ut constat exem­ plo jusHtiæ nuper allato ; alioqui enim melius esset sæpe injustitias committere, et illas sæpe etiam compensare, ut vel sic augeretur justitia. Quod est falsum, imo et ridiculum. 54. Sed oppones, ubi est major dispo- Replica, sitio ad formam, ibi necesse est invenire, et magis ipsius formæ, ut constat induc­ tione omnium dispositionum, maxime si fuerint ne dum antecedentes, sed ipsam formam comitantes : sed virtutes morales infusæ esto non augeantur nostris actibus physice, et efficienter, augentur tamen dispositive, et meritorie, ut expresse docet D. Thomas quæst. de Virtutib. art. H DTIioin. ad 14. Ergo quo magis actus Pœnitentiæ replicentur, eo magis augebitur ipsa Pœni­ tentia dispositive, et meritorie ex parte pœnitentis, et effective âb ipso Deo; atque ideo quo magis aliquis peccaverit, et resi­ puerit, eo virluosior evadet. Respondetur concessispræmissis negando So’uiiy. t ?! * I V 4 ■<ΐ i q :-τ π 4Ô4 DE POENITENTIA. Consequentiam, vel illam claritatis gratia distinguendo, eo magis augebitur ipsa Panitenlia seorsirn ab aliis, negatur Consequen­ tia, sitnnl cum gratia, et aliis virtutibus, conceditur. Et ratio est, quan\ tradidimus tract, de Virtutibus quæst. 6G in animad­ versionibus ad art. 2, quia cum virtutes infusæ non infundantur a Deo nisi simul cum gratia, sicut non habent fieri absque illa, ita nec etiam crescere, et augeri. Actus autem repetiü pœnitendi cum meri­ torii sint, utpote a gratia et Charitate pro­ cedentes , merentur augmentum gratiæ : et gratia vel physice, vel moraliter aucta, consequens est. ut ejus proprietates simili poliantur incremento, atque ideo non sola Pœnitentia crescit ad repetitionem proprio­ rum actuum, sed etiam aliæ omnes virtutes simul cum ipsa gratia. Defectos Præterqnam quod argumentum Durandi meaü* fallit ex alio capite magis radicali. Nam per peccatum mortale non tantum excludi­ tur gratia, sed etiam aliæ virtutes, sive Theologicæ, sive morales destruuntur. Un'de quoties homo a peccatis resurgit, accipit novam gratiam, novasque virtutes, non utcumque sed proportionate ad dispo­ sitionem. in qua resurgit, ut constat ex dictis tract, de merito, de justificatione, et D.Tbom. de Charilate, et docet D. Thom. infra q. 89, art. 2, quia secundum quod motus liberi arbitrii in Panilenlia est intensior, vel remissior, secundum hoc pœnitens con­ sequitur majorem, vel minorem gratiam. Porro quod homo frequentius labatur in culpas, non infert majorem dispositionem ad iterum pœnitendum, et majorem gra­ tiam instaurandam ; quin potius clarius manifestat propriam defectibilitatem, et conducit quidem ad eum demonstrandum magis peccatorem, quam pœnitentem : nam esse magis pœnitentem non venari debet ex iteratione peccatorum,-sed ex de­ testatione ; et major 'est, sicut et melior illa detestatio, quæ post culpam, nullam aliam admittit, quam quæ cadendo, et re­ surgendo non ita hominem ab ea elongat. Sicut melius est post furtum commissum, non reincidere, quam post factam resti­ tutionem, iterum restituenda surripere. Quare doctrina illa argumenti tenet qui­ dem in homine, qui post lapsum ita pœnitet, ut gratiam non amittendo sæpius de eodem conteratur ; quo pacto ne dum non auget Pœnitentiam, sed etiam gratiam ip­ sam, et reliquas virtutes sibi annexas; neutiquam vero debet applicari, nec con­ gruenter potest, homini, sæpius peccanti graviter, et sæpius resurgenti. In quo non est melius, sed nec ita securum, toties labi, et gratia ac virtutibus spoliari. Quo­ circa Soto in 4, dist. 14, ar. 10, ita mo- s-m. not : Hoc autem in calce memoria commen­ dandum est, quod cum hoc ingenlissimum beneficium bono nostro Deus contulerit, nos illo absurdissime abutimur : nam tam certa spes venix securiores nos reddit, ul in pec­ catorum volutabro diutius revolvamur. Sed caveant sero pernitentes in certum exitum, quo creberrime iratum Deum experiuntur. § IV. j Qui, et quid sentiant contra alteram assertionem. '■ 55. Contra secundam conclusionem non reperimus quem expresse referamus. Nam omissis pro nunc Durando, et Suatez, de w, quibus infra, ex pluribus dicendis modis, quos refert Lugo, nullus est qui ex dictis Life, non facile evaneat, quin illis singillatim referendis, el confutandis insistere opus sit. Quocirca ab iliis omnibus superse­ dendo, celebrior est sententia, quæ docet objectum Pœnitentiæ esse bonum compen­ sationis; non utcumque sed ita ut excluda­ tur dolor, aut retractatio, a ratione Pœni­ tentiæ , quippe quæ prædictum dqlorem non elicit, nec versatur immediate contra peccata præterita, ut de eorum mente tes­ tatur Lugo sect. 2, peccata enim prxterite ■inquit) non opponuntur compensationi fu­ tur#, imo necessaria sunt, ul postea subse­ quatur aliqua compensatio. Quare si hxc virtus deberet de illis decernere-, potius de­ buisset velle quod fuissent, τιΐ fuisset occasio ponendi compensationem, quam solam hsc virtus formaliler vult. Hæc abs dubio fait P. NTasquez in præsenti, ubi nullum ac- PV«tum Pœnitentiæ adseribit, quam velle ,,K' compensare, et dolorem, aut detestationem peccati redigit in Charitatem. Sed judicium de illa jam audivimus a Lugo. Tandem ipsemet Lugo sect. 4, duo docet, et quod Pœnitentia sit specialis virtus, et quod i ejus objectum formale motivum sit bonitas pacis cum Deo. Quæ quidem sententia so; lum differt a præcedenti in eo, quod re­ cognoscit actum proprium Pœnitentiæ esse dolorem, et detestationem peccati. bed nostro judicio est inconsequentior » illa : nam si bonum compensationis est incapax terminandi dolorem, et detestatio- Ίώ. nem, DISP. V, DUB. II. 405 nem, etiam bonitas pacis cum Deo est in­ ultimatum, seu offectos post exhibitam sa­ tisfactionem rnedia destructione peccati, capax terminandi dolorem, nemo enim per se primo, et immediate intenta. Et : dolet de eo quod appetit, aut tristatur de potius pertinet ad finem virtutis, qui non f eo quod placet : ergo si bonitas pacis cum | Deo est motivum Pœnilentiæ, aliquis actus habet rationem objecti, quam ad objectum primarius, qui non sit detestatio, debet ipsum, ut clare constat ex D. Thoma in 4, n.Thom. dist. 14, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 4, ■ assignari Pœnitentiæ. Et sic coincidit cum ubi distinguens in virtutibus moralibus i prima sententia ab ipso ut noviter intro­ rationem finis a ratione objecti, et videns ducta refutata. exim. Confirmatur, et explicatur : quoniam quod Pœnitentia intenditur reconciliatio actus doloris, et detestationis versatur cum Deo, atque ideo bonum reconciliatio­ directe, et immediate crca malum : sed nis, quod re ipsa coincidit cum bono pa­ bonitas pacis cum Deo est bonum, 'subin­ cis, inquit S. Doctor. Dicendum, quod in deque attrahit, et allicit voluntatem : ergo > hoc quod dicit, quod Pœnilentia reconciliat Deo, non tangitur relatio Pœnilentiæ ad ob­ bonitas pacis cum Deo non est objectum Pœnitentiæ, cujus primarius actus est jectum suum, sed magis ad finem. Sed ordo dolor. Probatur hæc Consequentia. Nam ejus ad objectum tangitur in hoc, quod dici­ tur, peccata commissa fiere. Quibus verbis bonitas pacis cum Deo non est detestabi­ rem satis elucidat, et æquivocationem ob­ lis, ut per se liquet : sed dolor, et detesta­ tio versatur circa objectum detestabile, jectum cum fine virtutis confundentium^ dispellit. Quod etiam patet in Logica cu­ sicut visus circa visibile, et intellectio circa intelligibile : ergo dolor et detestatio jus finis est dirigere intellectum, ne erret non versantur immediate circa bonum in operationibus propriis; cum tamen ob­ pacis cum Deo. Alius ergo actus praeter jectum sit ens rationis et finis virtutum dolere, et detestari assignari debet Pœni­ moralium est rectificare voluntatem, seu tentiæ. Cumque hoc sit contra Scripturam, appetitum, licet illarum objecta sint satis et Patres, et insuper sit novam Pœniten­ diversa. tiam, et inauditam inducere ut constat ex 56. Porro utriusque sententiæ funda- Refeiiiipso Lugone; palam infertur, vel assi­ menta convulsa manent ex dictis. Nam Vazquez quod attinet ad Vasquez, dolorem prædic- ex Lugo. gnandum esse aliud Pœnitentiæ objectum, tum sub omni ratione in Charitatem im­ vel male assignari ut ejus actum primarium mediate refundentem, et bonum compensa­ dolorem, et detestationem. Atque ideo intionis pro objecto Pœnitentiæ assignantem, consequentius procedi in sententia ab ipso impugnata, quam in propria. Quocirca to- in sensu ab illo intento minime sustineri debet, et merito displicuit non solum ex­ Ρ·ν«- Ius fuit P. Vasquez in adseribendo actum ^l' doloris Charitati, ut inde firmius evinceret ternis, sed etiam domesticis, teste eodem Lugo. Quod vero ad hunc pertinet, etiam Exclu!olum (bonum compensationis esse objec­ liquet ejus inconsequentia : nam eo ipso tum Pœnitentiæ. Si ergo ex doctrina Pa­ trum efficaciter colligitur actum primarium quod actus primarius Pœnitentiæ sit dolor, Pœnitentiæ esse dolorem et detestationem, et detestatio ; ejus primarium objectum ut fatetur prædictus Author ; non aliunde debet esse detestabile, et odio dignum, illam refellens sententiam; consequenter quod non est aliud, quam offensa, ut emen­ procedendo nequit non adstruere pro ob­ dabilis, et expiabilis, mediis prædicto do­ jecto primario Pœnitentiæ objectum detes­ lore, et satisfactione, atque ideo quod tabile, quod quidem non est bonitas pacis proxime, et immediate attingitur, non est cum Deo, sed ipsa offensa Dei, ut perpetuo bonitas pacis cum Deo, seu habere Deum SAss. docet D. Thomas locis supra allegatis, et amicum, et pacatum ; sed expiatio ipsius insuper in eodem 4 sent. disc. 17, ofiensæ media contritione, et abjectione quæst. 2, art. 2, quæstiunc. 4, ubi de Pœ­ propria. nitentia loquens inquit : Proprius aulem Nec refert, ut causatur Lugo, D. Tho- objectio ocius ejus esi in objectum proprium, quod mam in 4, dist. 14, quæst. 1, art. 1, ul peccatum commissum. El ideo ejus actus quæstiunc. 3. ad ultimum dixisse, quod principalis scilicet contritio, secundum suam sicut est alicujus virtutis, quod homo placet speciem respuit lanium peccatum præteri- eum, quem peccando offendit, ila est alicujus virtutis, ut homo placet Deum, quem peccando lum, sed ex consequenti respicit futurum. Bonitas autem illa pacis, seu habere Deum .................................................................................. DiSMi. Nam licet noc verissimum sit, si qui- viiur· sibi pacatum consequitur quidem ut finis j 406 DE PŒNITENTIA. dem infallibile est Deum placari posita contrition.··', et detestatione peccati. Sed non idcirco sequitur contritionem imme­ diate habere pro objecto ipsum Deum esse in se placatum; sed id medio quo pacatur creaturæ, et inoffensus redditur, quod est expiatio offensa?, de qua dumtaxat potest esse contritio, seu detestatio; et constat in restitutione famæ. et honoris, quæ licet eo tandem tendat, ut offensum hominem ieintegret in parte læsa et benevolam red­ dat; objectum tamen proprium, et prima­ rio inspectum; a quo sumitur species ac­ tus , non est nisi honor ablatus media propria humiliatione, non vero pacatio passiva amici, de qua non est dolor, aut tristitia. Quare verba D. Thomæ conve­ nientia sunt ad ostendendum assignatam iri aliquam virtutem in homine, qua ille effectus placationis ponatur inter Deum, et hominem peccatorem, ad quod intentum ea protulit D. Thomas; non vero valent ad probandum objectum proximum, et immediatum Pœnitentiæ non esse divinam offensam, ut expiandam, et abolendam me­ dia contritione, ut verba supra relata ex S. Doctore satis manifestant. Quod si contenderit aliquis hanc diver­ sitatem dumtaxat ad modum loquendi non vero ad rem ipsam, tandem revocari (quod significavit Lugo sect. 4, n. 48) rursus insistemus inter plures loquendi modos Prarfe- p ne ferri debere, quem constiterit esse prol)CThom. Prium D. Thomæ, utpote genuinum, et opportuniorem ad rem, de qua agitur, elucidandam. Nusquam autem S. Doctor bonitatem illam pacis cum Deo ita nude acceptam, pro objecto Pœnitentiæ assigna­ vit·; sed semper usurpavit offensam, ut expiandam, emendandam, et corrigendam media contentione pro illius objecto imme­ diato, el per se primo inspecto ; quidquid sit de pace, seu pacatione Dei inde secuta, quam nec ignoravit S. Doctor, nec ex parte finis excludit. Alioratn 57. Ut vero hi, et alii plures opinandi diceodi modi modi, quos ex Aversa, Theophilo, Rayrepeiluu et. aliis recentioribus refert Prado ΤΗΓ mundo, i Aversa. m præsenti, simul extricentur, et expeThe> diantur, quin ad eos in particulari descenHanain. dere opus sit, præ oculis habenda est pdus. doctrina D. Thomæ in eodem lib. 4 sent. Djho’à. dist. 16, quæst. 2, art. 2, quæstiunc. 4, ubi considerans S. Doctor, quæ Pœnitentia habeat ex propriis, et intrinsecis prædicatis, quæ vero emendicat a virtutibus sibi adjunctis, utputa Prudentia, et eadem est ’ ’fl. ratio de Charitate, quam habet intime an­ nexam ; singula singulis tribuendo interea discernit, dicens : In omnibus motoribus, ei mobilibus ordinalis ita est, quod motor inferior habet motum proprium, et prêter hoc sequitur in aliquo motum superioris mo­ toris, sicut patet in motu planetarum, qui prxter motus proprios sequuntur motum primi orbis. Omnibus autem virtutibus mo­ ralibus motor est ipsa prudentia, qux dicitur auriga virtutum. Et ideo quxlibet virtus mo­ ralis cum motu proprio habet aliquid de motu Prudentis. El ideo cum Pandentia iit quadam virtus moralis, qux est pars juslilix, cum motu proprio consequitur Prudentii motum. Proprius autem motus ejus est in objectum proprium, quod est peccatum com­ missum : et ideo ejus actus principalis, sci­ licet contritio secundum suam speciem res­ picit tantum peccatum prxleritum. En quod habet Pœnitentia ex illa ratione sibi pro· pria ex qua sortitur esse virtutem specialem, quatenus pœnitens dolet de peccato com­ misso, in quantum est offensa Dei, ut etiam docet in hoc art. 3 hujus quaestionis. Et progrediens ad explicandum quid illi con­ veniat ex participatione superioris motoris, subtexuit : Sed ex consequenti respicit futu­ rum, secundum quod habet aliquid de actu Prudentix adjunctum : et non tantum in illud futurum ratione proprix speciei move­ tur 'sed ratione illius adjuncti, intrinsece tamen ex motione superioris) et propter hoc ille, qui conteritur, dolet de peccato pro­ terito, el cavet futurum (ecce propositum iterum non peccandi), sed non dicilur esse contritio de peccato futuro, sed magis cautio, qux esi pars prudentis contritioni adjuncta. Ex quibus liquet innatam Pœnitentiæ, ut ita dicamus, indolem solum primario versari circa contritionem eliciendam, et offensam Dei abrogandam. Si quæ vero alia illi insunt, licet intrinseca, et intranea ipsi videantur, ei obveniunt ex conjunc­ tione ad alias virtutes sibi essentialiter annexas, quales sunt Prudentia, a qua præcribitur modus recte conterendi, et Gharitas, cui subordinatur essentialiter, ut infra videbimus, pro eliciendo actu sibi proprio. Ex qua subordinatione accipit agere non solum intra propriam speciem, sed etiam ultra illam usque ad finem Gharitatis, ut constat ex D. Thoma, etuberius explicatum relinquimus variis locis hujus nostri Cursus, maxime vero tract, de vir­ tutibus, de Merito, de Charitate, et alibi sæpe, ut poscebat occasio. Habemus I Pwi- tttia iKiia· W et • Ίτ DISP. V, DUB. Π. I • I J i| I j I i ; Habemus insuper contra recentiores objectum proprium Pœnitentiæ non esse jus divinum illæsum servare (ut voluit Raynaudus infra opportuniori loco allegandus) ita absolute, ut ab ipso proponitur : nam hoc pacto, vel perlinet ad objectum Charitatis, vel simul ad omnes alias virtutes, ad quas sicut attinet sequi recta) rationis ductum, ita effugere malum illi oppositum, quo servetur jus divinum illæsum. De quo rursus inferius. Nec etiam bonitas pacis cum Deo, ut affirmat Logo, hiec quippe bonitas vel perlinet ad Cbaritatem, vel etiam ad alias virtutes si­ mul, nec etiam explicat propriam Pceniteutiæ speciem. Nec ulterius assignari debet bonitas compensationis, quæ est fi­ nis, et non objectum contritionis, et sic de reliquis noviter excogitatis. Nulla quippe earum positionum propria Pœni­ tentiæ notio innotescit, quasi ea instituta non fuisset ad primo detestanda peccata, et offensam Dei eliminandam, ut passim Scriptura, et Patres nos docent, et ita dis­ currentes negare non possunt. Quare vel novam, et inauditam Pœnitentiam nobis obtrudere coguntur; vel fateri tenentur cum D. Thoma contritionem esse actum primarium Pœnitentiæ, indeque illam esse specialem virtutem, quia specificatur a contritione, et hanc ab offensa divina, ut emendabili, et expiabili per ipsam, quod fuit scopus hujus secundi dubii. Contra quam doctrinam nullum reperimus argu­ mentum, quod ex dictis facillimam non admittat solutionem. Et quia succedentia dubia affinia sunt isti, si qua remaneat difficultas, ex dicendis lucem accipiet. Decisio appendix de Pœnitentia, an sit virtus moralis? fota. 58. Semel atque constiterit Pœnitentiam esse virtutem specialem, ut firmatum re­ linquimus, illico pulsat animum investi­ gare, an sit Virtus moralis, vel Theolo­ gica : nam quod inter intellectuales non possit annumerari constantissimum est, et omnium Theologorum calculo com­ probatum. Est tamen difficultati obnoxium, an etiam Gharitas ejus munia obire possit, adhuc supposito, quod sit specialis virtus : siquidem ipsamet Gharitas specialis virtus etiam est, atque ideo per hoc quod esset idem cum Pœnitentia; neutra amitteret 407 rationem specialem virtutis, ut constat in religione, quam nemo ambigit accenseri inter pnecipuas virtutum moralium, quan­ tumvis aliqui, ut infra videbimus, eam a Pœnitentia non distinguant : quocirca ita affirmant Pœnitentiam esse specialem vir­ tutem, quod eandem cum religione, aut justitia arbitrentur. Sed quia ex dictis sponte fluit hujus dubitationis decisio, id­ circo illam per modum appendicis subjun­ gere statuimus. Dicendum itaque est Pœnitentiam esse Est virinter virtutes morales annumerandam; ita Molr“jis docent communiter Theologi tam intra, quam extra scholam D. Thomæ, estque o.Thom. expressa sententia D. Doctoris tam præsenti, quam loco supra citato ex 4 sent, dist. 14, quæstiunc. 4, ubi in propriis ter­ minis excitat, et decidit hanc difficultatem. Unde Probatur ratione ejusdem 8. Doctoris, Ratio quæ brevissima, sed efficacissima est. Quo- D-Thora' niam de ratione virtutis Theologicæ est habere Deum pro fine simul, et objecto : sed Pœnitentia non habet Deum pro fine simul, et objecto : ergo Pœnitentia non est virtus Theologica. Majorem supposuit S. Doctor ut per se notam, et a se ipso explicatam quæst. de Virtutibus art. 13 in corpore ; nam per virtutes Theologicas bene se habet homo in ordine ad ultimum finem immediate assequendum, qui est Deus, unde, et Theologicæ dicuntur, quia Deum habent non solum pro fine, sed etiam pro objecto. Minorem probat, quia objectum Pœnitentiæ est peccatum commissum, quod intendit expiare, finis autem (non cujus gratia, sed cui) est Deus, quem intendit re­ conciliare cum homine : ergo in Pœniten­ tia non coincidit ratio finis cum ratione objecti, et consequenter non est virtus Theologica. Quæ D. Thomæ ratio, et os­ tendit conclusionem praesentem, et illus­ trat, quæ superius dicebamus pro assertio­ nibus praecedentibus. Confirmatur. Nam si cui virtuti Theo- confirm, logicæ adunaretur Pœnitentia, maxime Charitati, a qua sola efficacior peccati do­ lor posset provenire, ut videtur perspi­ cuum ; siquidem fides , et spes compa­ tiuntur peccato in eodem subjecto. Sed Gharitas non est idem realiter cum Pœni­ tentia, aut e converso. Ergo Pœnitentia nec est virtus Theologica, nec illi identificatur. Probatur Minor. Tum quia virtutes distinguuntur realiter penes diversa objecta formalia : sed objectum formale Pœniten- f; · I ■ fi - •V I 4ÛS DE PŒNITENTIA ti® est diversum ab objecto formali Cha­ nimius. Et ex hoc capite Pœnitentia vel ritatis, ut constat ex dictis in hoc dubio : est virtus Theologica, vel cum Theologicis d fl ergo etiam virtus Charitatis erit diversa a annumeranda. virtute Pœnitentiæ. Tum etiam, quia vir­ Respondetur tamen ex dictis negandtr^ tus Pœnitentiæ regulatur per Prudentiam, Minorem, cujus probationes facile diluun­ quæ est regula, et auriga virtutum mora­ tur distinguendo odium peccati, ut sequi­ lium, ut supra audivimus a D. Thoma, tur ad amorem Dei absolute, ab odio pec­ eisque præscribit medium, quod transilire, cati sub ratione oftensæ expiabilis media non possunt, quin virtutis rationem amit­ satisfactione. Et quidem si de primo fiat tant : Cbaritas autem non adstringitur le­ sermo, uti revera fit in allegatis testimo­ gibus Prudentiæ, sed ductum fidei imme­ niis, verum est nullum admittere medium, diate sequitur : ergoCharitas non est idem sicut non admittit Charitas. Odium vero realiter cum Pœnitentia, nec ista illi idensecundo modo acceptum cum sit proprium tificatur realiter. Major est doctrina com· Pœnitentiæ, licet augeatur per augmentum munis Theologorum, quam late explicui­ Charitatis, ad eum sane modum quo aliæ mus tract, de Virtutibus ad quæstiunc. 64, virtutes morales; non tamen idcirco ex­ art. 1, disp. 4, dub. 1. Minor etiam cons- cludit medium a prudentia præfixum, ut D.Thos) • tat ex D. Thoma ibi ari. 4, ubi virtutibus nec deficiat, quia remissum, nec super­ fluat, quia excessivum, et in desperatio­ Theologicis non aliam designat mensuram nem trahens, ut de Cain et Juda docent quam ipsum Deum qui est omnium prima, communiter Patres, estque manifestum in et indefectibilis regula. Unde si quam de­ terminationem illis statuere contingat est prædictis virtutibus, quibus non obstat augeri ad augmentum Charitatis, quamvis per accidens, et ex defectu subjecti, non ex parte medii regulentur per prudentiam. vero ex parte actus, et objecti, si secundum Quam tradens doctrinam D. Thomas in 4, se, et absolute considerentur; cum tamen oppositum contingat in virtutibus morali- dist. 17, quæst. 2, art 4, quæstiunc. 2, D.Thom. bus · quia (ut inquit D. Thomas in 3, inquit : Quod hæc est conditio in actibus vir­ dist. 13, quæst. 3), virtutes morales aliquid tutum inventa, quod non potest in eis accipi participant de motione prudentiæ, quæ est superfluum, el diminutum, ut in 2 Ethic, omnium dirediva, et ideo Pœnitentia, cum probatur : Unde cum contritio quantum ad sit virtus moralis, prudentiæ motum conse­ id, quod est displicentia quædam in appetitu quitur cum proprio actu. rationis, sit actus Pœnitentiæ virtutis, nwnObjectio. 59. Missis aliis objectionibus desumptis quam ibi potest esse superfluum, sicut nec ex actu Charitatis, quibus ex dictis facile quantum ad intensionem, ita nec quantum occurritur, contra has probationes instatur ad durationem, nisi secundum quod actus immediate. Nam virtus, quæ non habet unius virtutis impedit actum alterius virtu­ medium in attingentia proprii objecti, non tis magis necessarium pro tempore illo. Unde est moralis,* SXsed Theologica? sed Pœniten- quanto magis homo continue in actibus hujus tia excludit medium in attingentia sui displicenliæ esse potest, tanto melius est, objecti : ergo Pœnitentia non est virtus dummodo actibus aliarum virtutum vacet moralis, sed Theologica. Probatur Minor, suo tempore, secundum quod oportet. Sed nam eadem est ratio de contritione erga passiones possunt habere superfluum, et di­ peccatum, ac de amore Dei : quo enim minutum, et quantum ad intensionem, el Deus magis diligitur, eo plus peccatum quantum ad durationem : el ideo sicut pas­ odio habetur; quocirca sicut (teste D. Ber­ sio doloris, quam voluntas assumit, debet nardo) modus diligendi Deum est ipsum esse moderate intensa, ita debet moderate sine modo diligere: ita et modus peccatum durare, ne si nimis duret, homo in despe­ detestandi est absque ulla limitatione, aut rationem, et pusillanimitatem, el hujusmodi meta peccatum abhorrere. Unde sicut vitia labatur. Unde in hoc primo articulo Deum ex toto corde diligere præcipimur, compendiosius procedens eandem senten­ ita el ad Deum ex toto etiam corde con­ tiam comprehendit sub illis verbis : Pertinet verti jubemur. juxta illud: Convertimini ad ad rationem rectam ut aliquis doleal de quo me in toto corde vestro, scindite corda ves­ dolendum est, ut eo modo, et fine, quo de­ Ezech. tra, et non vestimenta vestra. Quod ipsum lendum est. Quod quidem observatur in Pœ­ est nullum pnescribi debere medium vel nitentia, de qua nunc loquimur; nam paniDeum amandi, vel peccatum odio habendi; tens assumit moderabam dolorem de peccatis neuter enim istorum affectuum potest esse prælerilis, cum intentione removendi ea. Ubi ; DISP. V, DUB. II. Ubi moderationem quam denegat dolori a Charitate immediate procedenti de amis­ sione summi boni, concedit actui Pœniten­ tiæ in offensam divinam prosilientis in ejusque expiationem conantis. Rifiicj- flcc refert, si urgeas; excessus, aut de­ fectus se tenens ex parte subjecti non op­ ponitur virtuti Theologicæ, nec consequen­ ter infert, quod consistat in modio a ratione, seu Prudentia praescripto; sed talis est excessus, aut defectus repertus in Pœnitentia : ergo Pœnitentia non est vir­ tus moralis, quæ a Prudentia regulari de­ beat. Probatur Major, in ipso amore Dei, quo quis plus justo illectus se tradit quieti, et retrahit ab aliorum praeceptorum gra­ viter obligantium observatione; tunc enim Prudentia dictat dandam operam observa­ tioni praeceptorum, et abactu contemplatio­ nis desistendum. Minor vero probatpr: quia dolor de peccato, ut constat ex D. Thomæ testimonio nuper relato, numquam est su­ perfluus, nec quoad intensionem, nec quoad durationem, nisi quatenus est impeditivus alterius virtutis, cujus actus est magis pro tunc necessarius : ergo dolor de peccato secundum se non petit regulari prudentia, nisi ad summum eo modo quo actus Charitetis. BdXn Non, in(Iuam> refert hæc objectio, ad D.Ttom. quam respondetur ex D. Thoma 2, 2, quæst. 17, art. 4 ad 2, quod virtus mora­ lis est circa ea, quæ regulantur ratione sicut circa objectum proprium, et ideo per se con­ venit ei esse in medio ex parte proprii objecti. Sed virtus Theologica est circa ipsam regu­ lam primam non regulatam alia regula, si­ cut circa proprium objectum. Et ideo per se, el circa proprium objectum non convenit virtuti Theologicæ esse in medio. Sed potest sibi competere per accidens ratione ejus, quod ordinatur ad principale. Et hoc modo concedimus actus Theologalium virtutum regulari posse a Prudentia, ut a removente impedimenta pro illorum exercitiis, ut explicuimus tract, de Virtut. in annot. ad art. 4, quæst. 64. Et ex hoc capite non agnoscimus differentiam inter virtutes mo­ rales, et Theologicas; quæ in exeeutione interdum se impedire valent. Sed differen­ tia sumitur ex objecto, quod regulari, vel non mensurari debeat a Prudentia. Pœni­ tentia ergo cum respiciat divinam offensam ut compensandam media contritione ; per se petit, ut juxta regulas rectæ rationis splendeat, tam in attingentia activa ipsius contritionis, quam in objecto, ut attingendo 409 mensura a Prudentia præscribenda, qua se­ mel posita, non est defectus, aut excessus nec in intentione, nec in duratione, nisi aliquando expediat ab illo actu cessare, vel ob exercendos actus aliarum virtutum, vel oh alias causas urgentiores. Unde cons­ tat manifesta disparitas inter Pœnitentiam et virtutes Theologicas, quæ solum per ac­ cidens permittunt regulationem Pruden­ tiæ. Atque ideo licet ad odium peccati, ut est proprium Charitatis non concurrat Prudentia ; secus vero ad odium contritio­ nis, in quo est alia ratio ex parte objecti diversa ab objectis virtutum Theologalium, et a Prudentia dirigibilis per se, ne vel ob excessum, vel ob defectum in extremum aliquod declinetur juxta supra dicta. 61. Sed objicitur adhuc : quia virtus Alia moralis non respicit immediate Deum, sed replica, aliquod objectum creatum : at Pœnitentia respicit Deum ut offensum passive, quem ideo placare intendit : ergo Pœnitentia non est virtus moralis, sed Theologica. Major constat, et Minor videtur clara, cum ex ipsa contritionis definitione, tum quia peccatum sub ratione offensæ nec subjec­ tive, nec objective aliud quidquam imme­ diatius Deo attingit ; si quidem offensa formalis irrogata per peccatum est privatio moralis moraliter afficiens ipsum Deum, quem affective spoliat ratione ultimi finis, ut explicuimus tract, de Incarnat, disp. 1, a dub. 2, et deinceps. Ergo cum Pœniten­ tia immediate tendat in destructionem pec­ cati sub ratione offensæ, immediate etiam attinget ipsum Deum ut offensum ; ab eo quippe esse offensum, vel rationem offensæ ipsi illatæ avertere conatur. Respondetur distinguendo majorem ; Dispelli non respicit immediate Deum, ut objec- tur· tum, conceditur; ut finem cui, negatur, et sub eadem Minoris distinctione, negatur Consequentia ; quia in virtutibus morali­ bus non coincidunt ratio objecti, et ratio finis : nam ab objecto sumitur species vir­ tutis, quæ est ipsi essentialis ; a fine vero licet immediate attacto, non sumitur spe­ cificatio, quin aliquando est imperfectior ipsa virtute, ut patet in incarnatione, quæ habet pro fine Cui, vel ut communiter di­ citur, pro fine effecto hominum redemp­ tionem ; cum tamen merita Christi non speciem sumpserint ex hominum redemp­ tione, sed aliunde. Ex eo ergo quod Pœni­ tentia Deum ut finem Cui respiciat, non sequitur non esse virtutem moralem, sed inter Theologicas accensendam, ut etiam 410 DE POENITENTIA, liquet in religione, cujus cultus non alium, quam Deum respicit, quin indo coliigi possit eam esse virtutem Theologicam. Quod D.Thom. ui radicitus penetretur, audiendus est D. Thomas in 4, dist. 14, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 4 ad 2, ubi rem enucleat di­ cens : Quod virtutes infus» tripliciter se ha­ bent ad Deum : quadam enim habent Deum pro objecto, et fine, sicut Theologica : qua­ dam non pro objecto, in quod transeat earum actus, sed pro fine proximo, sicut pa­ tet deLalria, quæ aliquas servitutes el protes­ tationes, quasi materiam habet, quas imme­ diate ordinat in Deum, quasi in finem : et tales virtutes propinquissima sunt Theolo­ gicis, unde et actus harum virtutum attri­ buuntur virtutibus Theologicis, sicut proximis imperantibus. Unde dicitur ab Augustino, quod fide, spe, et Charitate diligitur Deus. Quadam autem non habent Deum pro objecto, neque pro fine proximo, sed ultimo, sicut temperantia, quæ habet passiones pro mate­ ria, et quietem animi pro fine proximo, sed hanc ulterius ordinat ad Deum. Pandentia autem quamvis non habeat Deum pro ob­ jecto ; habet tamen Deum pro fine proximo : quia ad hoc in peccala commissa destruenda inoretur, ut Deo reconcilietur, el ideo actus ejus, scilicet peccatum expellere, vel justifi­ care, quandoque fidei, quandoque Charitali r.dscribitur. Duo 62. Ex quibus verbis eliciuntur duo, consec­ tario. quibus hanc difficultatem absolvemus. Pri­ mum [et quo magis superius dicta confir­ matur) est, quod sicut quies animi non se tenet ex parte objecti temperanti®, sed finis, ut clare asseruit D. Thomas, ita bo­ nitas pacis cum Deo, seu quod idem est, ipsum habere peccatum, aut benevolum se tenet ex parte finis in Pœnitentia, non au­ tem obit munus objecti per se primo ins­ pecti, ut supra dicebamus : quia nihil aliud a Pœnitenle intenditur ex parte finis, quam Deum offensum pacare, et inoffen­ sum reddere media contritione, sicut me­ dia temperantia non alio tenditur, quam quiete animi perfrui, et ad hunc finem pro medio assumitur moderatio passionum illi correspondentium. Unde sicut qui hæc duo pro eodem usurparet a vero deviaret; haud dissimiliter, qui illam sententiam sectan­ tur, plane desciscunt unum ab alio non discernendo, et finem cum objecto per se inspecto confundunt. ScennSecundo elicitur, quod cum ex virtutiDus moralibus, aliæ sunt per se primo ad cohibendas, et in rationis medio consti- tuendas passiones ordinatæ, quales eunt quæ in appetitu sensitivo reperiuntur, do quibus late egimus tract, do virtutibus disp. 2 et 3, nec non in arbore pnedicamentale illius tractatus appendice. Alito vero sint olevatiores, quia versantur circa operationes, et dicuntur ad alterum, qui­ bus proinde non incumbit frænaro passio­ nes per se primo, et quasi immediate ; sed tantummodo ex consequenti, et quasi se­ cundario, uti sunt quæ resident in volun­ tate, quarum præcipua est justitia sub se continens plures species virtutum, et sub­ jectivas et potestativas juxta ibi dicta. Id­ circo Pœnitentia non ad illarum, sed ad istarum cathegoriam reduci debet. Atque ideo ut omnino certum statuendum est Pœnitentiam non ordinari per se primo ad dolorem sensibilem, et corporeum, sed dumtaxat spiritualem ; licet ex consequenti imperare, et moderari possit dolorem sen­ sibilem de peccatis, et ad mediocritatem virtuosam redigere juxta illud Pauli 2 ad Corinth, cap. 2, η. 7, Ne abundanliori tristitia aliquis absorbeatur. Unde conse­ rinth.’ quenter asserendum est, ex tribus virtuti­ bus cardinalibus, justitia, temperantia, et fortitudine, sub sola justitia Pœnitentiam contineri ; nam de prudentia, qua numeras earum quaternarius completur, tam certum est, ut nemini in dubium venerit. Quo­ modo vero ad justitiam reducenda sit, vel tamquam pars subjectiva, vel ut pars potentialis, infra examinabimus. § VI. Λ/tud corollarium de peccatis alienis. 63. Sed ad veriorem prædictorum lucem ütr. aliéna superest determinare, quæ peccata veniant p«ala designanda sub objecto Pœnitentiæ? an sint videlicet tantummodo propria ipsius pœni­ materia Pœuitentis? vel etiam aliena, a quocumque tèotœ? fuerint commissa ? Quod est inquirere : an Pœnitentia detestetur peccata, quia peccata sunt, quo pacto esse propria, vel aliena est omnino de materiali, et non variat ejus propriam speciem? vel determinare, quia propria sunt, qua ratione aliorum peccata excluduntur a ratione objecti, detestabilis per Pœnitentiam ? Quam difficultatem ver­ Sectensans Suarez in præsenti, disp. 2, sect. 1, lia P. S«. n. 9, in hac virtute distinguit rationem rez. Pœnitentiæ, secundum strictam nominis significationem, quo pacto importat re­ tractationem prioris facti, et rationem jus­ titia? 33W DISP, V, DUB.IL titiæ ad Deum. Et secundum priorem ra­ tionem tantummodo versatur circa propria peccata; in secunda voro consideratione comploditur etiam, et aliena : atque ideo eadem numero virtute inclinatur homo ad odio habendum peccata sive a se, sive ab aliis fuerint commissa. Eandem sententiam Lsgo. seciatur Lugo de Pœnit. disp. 3, sect. 2, ubi post relatum Concilium ab eadem opi­ nione, duplicem habitum Pœnitentiæ dis­ Ejas tinguit, acquisitum, et infusum. Et hac senteo· distinctione supposita autumat, n. 26, per u. eundem habitum acquisitum propria, et aliena peccata detestari posse, siquidem procedit ex principali motivo offensæ divinæ, et affectu contra ejus turpitudinem abstracte sumptam, quo pacto est quid commune omni peccato. In quo tamen non satis quiescens, insuper adstruit habitus partiales, cujus pars ad peccata propria, et altera ad peccata aliena se extendat. Quia vero nec huic sententiae, adhuc fidit n. 27 affirmat, quod licet detur unica Pœ­ nitentia pro diluendis peccatis propriis, adhuc potest acquiri alter habitus, qui de­ serviat odio habendis peccatis alienis. Ac­ cedens vero ad habitum infusum n. 34, licet difficile arbitretur aliquid certum de­ finire, quia potest dari unicus habitus ad peccata propria, et alter ad aliena detes­ tanda, et tandem n. 37 concludit merito dici posse eodem habitu infuso Pœniten­ tiæ, quo nobis volumus odium peccati pro­ prii, etiam velle odium peccati alieni. CoiiTe- Convenit itaque cum Suarez in principali nil, et discou- asserto, et sine illa restrictione a Suarez TeSit adhibita, nec alios pro se refert (nec pos­ tum Surez. set, si vellet) authores, quam Coninch. Ccameh. disp. 1, de Pœnit. dub. 3. Displi* 64. Verum prædicta sententia, et modus ct(. eam expendendi, ac propugnandi minime arrident, sed eadem facilitate, qua absque alio duce, modus illam tot distinctionibus, et partialitatibus explicandi adstruitur, Qaid respuendus est; sed rationabilius. Nam ut semiat Vuqucz. in simili Vasquez nescio quam innomina­ tam justitiam a Suario excogitatam aman­ dans, recte inquit, tom. 1, in 3 p. disp. 7, cap. 4, n. 23 : Hi authores mulla pronun­ tiant, suo quidem judicio certa, et in scholis communia; cum tamen non solum non pos­ sint vel minimum pro se afferre testimonium ; verum etiam communi doclrinæ scholastico­ rum manifeste adversantur. Unde n. 32, ita eos alloquitur : Verumtamen oporteret hos Theologos tum esse memores, tum etiam doctrinam S. Thomæ perspectam habere. 4H Quam vero apte hoc illis in præsenti tri­ Qaid buamus, inde constat; quod Suarez justi­ Suarez cum tiam illam innominatam, quam statuit tom. Logo. 1 in 3 p. disp. 4, sect. 5, § Quocirca, in posterioribus scriptis ad Pœnitentiam reducit; et nunc Pœnitentiam penitus cum justitia confundit, ut inde salvet Pœniten­ tiam quoad rem ipsam in Christi satisfac­ tione reperiri. Lugo vero, ut supra vidi­ Lugo trtf mus, solam illam Pœnitentiam agnoscit,’ Magis adba»~ quam tradit Magister sub hac definitione., reas. Poenitentia est virtus, qua mala commissa cum emendationis proposito plangimus, et odimus. Et invehitur in eos, qui excluso dolore solum bonum compensationis in Pœnitentia pro objecto statuunt, quasi no­ vam, et inauditam Pœnitentiam inducant, ut constat ex disp. 1, sect. 2, n. 17, quam supra retulimus. In prædicta autem defi­ nitione manifeste excluduntur peccata aliena, utpote quæ a nobis commissa non sunt ; quare oportebat, et memorem fuisse, et doctrinam S. Thomæ perspectam habere, juxta quam oppositam arripuisset viam. 65. Communis erso, et omnino vera Vera ­ aliorum omnium Theologorum sententia est senten tia. solum peccata propria, minime vero aliena, detestari posse per Pœnitentiam. Ratio D.Thom sumitur ex D. Thoma in 4, dist. 17, quæst. I^a" 2, art. 2, quæstiunc. 5, ubi inquirit S. Doc­ tor : An homo debeat conteri de peccato alieno? et respondet negative ob idem motivum, i quod urgere paramus contra novam Suarii positionem subsequent! forma. Quoniam si posset hominem de peccatis alienis poe­ nitere ; non esset, unde illi negaretur con­ tritio de peccatis alienis : sed homo nequit habere contritionem de peccatis alienis : ergo per propriam Pœnitentiam nequit de­ testari peccata aliena. Consequentia videtur constare ex præmissis : nam proprius, et principalissimus actus Pœnitentiæ est de­ testatio peccati sub ratione emendabilis media propria satisfactione : atque ideo si homo hanc detestationem de alienis pecca­ tis nequit elicere; nec consequenter esse illi potest pœnitentia de prædictis peccatis. Hinc probata relinquitur Major; quoniam Pœnitentia non aliter versaretur circa pec­ cata aliena, quam se exerendo in actum sibi proprium, imo et essentialem, per ordinem ad quem definitur, et explicatur : sed actus per ordinem ad quem primario explicatur, et definitur Pœnitentia est con­ tritio, ut constat ex supra dictis : ergo semel concesso hominem posse pcenitere de aliorum peccatis, non esset ratio homini r> 1' 412 DE PŒNITENTIA. denegandi contritionem circa aliena pec­ cata. Idque maxime consonat illorum po­ sitioni; idcirco enim arbitrantur Poeniten­ tiam non coarctari ad peccata propria, quia in homine est dolor, tristitia, et satisfactio pro peccatis extraneis; hic autem dolor cum sit actus Pœnitentiæ virtutis, nequit non esse contritio. Minor, Quare tota difficultas devolvi videtur ad probatio Minorem primi syllogismi, quæ sic proba­ ex D. Tbom. tur : tum quia est expressa D. Thomæ in illis verbis : Contritio actus Pœnitentiæ virtulis est : sed nullus pœnitet nisi de iis, quæ ipse fecit : ergo nullus conteritur de peccatis alienis. Tum etiam, quia ut docet ipse S. Doctor in eadem quæstiunc. contritio non est, ubi non præcessit duritia, et id quod conteritur, et quasi minutissime fran­ gitur, præsupponitur durum ; alioqui non , esset, unde contereretur : sed per contri­ tionem propriam non conteritur durities aliena, ut videtur per se notum, et mani­ festat evidens experientia ; ergo contritio essentialiter versatur circa duritiem pec­ cati propriam, et nullatenus versatur circa extraneam, seu peccata illam in alio indu­ centia. Tum etiam quia contritio essentia­ liter est incompossibilis cum peccato, quod detestatur, et destruit : est enim perfecta conversio hominis in Deum tanquam in ultimum finem : sed non destruit peccata aliena, nec similiter convertit subjectum extraneum, ut est perspicuum : non ergo j versatur, aut versari potest circa subjectum extraneum, aut ejus peccata, si quidem nec illud convertit ad Deum, nec ista des­ truere valet. Bepiica- 66. Nec ponderis erit, quod respondea,Qr· tur actum contritionis non esse efficacem, nisi respectu subjecti proprii, atque ideo nihil mirum minime destruere peccatum nespon- alienum. Nam contra est, quoniam actus detur de,ar contritionis ex eadem radice, ex qua habet convertere hominem ad Deum habet etiam efficaciam; nec ratio illa conversionis, aut contritionis amplius distenditur, quam ejus efficacia : sed non habet efficaciam circa peccata aliena, ut negari non potest : ergo nec etiam circa eadem obit rationem con­ tritionis, aut veræ pœnitentiæ. Minor, et Consequentia constant, et probatur Major; quoniam actus contritionis non habet effi­ caciam ad destruendum peccatum , nisi quia est dolor de offensa Deo irrogata as­ sumptus ab homine propter Deum summe dilectum, et ex hoc capite habet perfecte subjicere totas animæ vires, et in Deum effective et affective convertere : sed hoc sibi competit, quatenus contritio est, et ex prædicatis sibi essentialibus : ergo non sibi vindicat aliquid in ratione contritionis, quod non eidem conveniat in ratione effi­ cacis; et consequenter, nec in ratione effi­ cacis, ut conceditur, nec in ratione contri­ tionis, ut negabatur, potest versari circa peccata aliena. Confirmatur, et explicatur ex D. Thoma Coeâni. loco immediate allegato quæstiunc 3, ubi ita discurrit S. Doctor : Omnis actualis culpa ex hoc contingit, quod voluntas nostra legi Dei non cedit, vel eam transgrediendo, vel omittendo, vel præter eam agendo. El quia durum est, quod habet potentiam, ut non facile patiatur, ideo in omni actuali peccato duritia quædam est voluntatis : et propter hoc si debeat peccatum curari, opor­ tet quod per contritionem comminuentem re­ mittatur. Ex qua doctrina sequens desu­ mitur expugnatio : etenim quod contritio sit efficax remedium peccati non aliunde accipit, quam ex eo, quod comminuat du­ ritiam voluntatis peccatricis : sed quod eam comminuat, et conterat, retinet, et obtinet, quia comminutio, et contritio est duritiæ voluntatis : ergo cum non commi­ nuat, aut comminuere valeat voluntatem alienam; manifeste sequitur nec rationem contritionis habere erga voluntatem extra­ neam, et consequenter nec sub ratione contritionis, nec sub ratione efficacis tendit in extranea peccata. Confirmatur, et explicatur secundo ex ulleriM eodem S. Doctore ibi solut. ad 1, quia contritio opponitur peccato, illudque odio habet ex illa parte qua ex electione voluntatis procedit, non sequentis imperium divin» legis, non autem ex parte ejus, quod est in peccato materiale, et hoc est super quod ca­ dit electio. Sed electio voluntatis se con­ terentis non cadit supra electionem alterius voluntatis peccatricis. Ergo nequit sub ratione contritionis ad illam se extendere; atque ideo nulla est ratio asserendi Pœni­ tentiam versari circa alia peccata præter propria illius subjecti, in quo fuerit con­ tritio. 67. Nec refert effugium insinuatum a Lugo de contritione sub ratione retracta­ tionis, seu, ut etiam indicavit Suarez, sub ratione strictæ Pœnitentiæ : quo pacto recte concluditur non esse posse contritioI nem nisi de peccatis propriis, et conseI quenter nec Pœnitentiam. Secus vero est, I si ipsamet contritio sumatur sub ratione satisfactionis, confir- D.Thon. Be •w Λ • ' Z »<·# *· 7 •d.l X * ’ i s - i util a1 DE PŒNITENTIA. imbibitur ipsa justitiæ ratio, quin in aliud protendat sub ratione justitiæ, ac sub ra­ tione contritionis : atque ideo licet utraque ratio in Pœnitentia reperiatur, sub nulla tamen ad peccata aliena tendere conce­ dendum est, sed sistere in peccatis propriis. Dispel69. Hinc facile est descendere ad ea iunior adversa quæ in favorem illius sententiæ additLugo, motiva, eaque refellere, et exclusis, ac minimo Lb-go, admissis illis partialibus habitibus, quos vera Philosophia non agnoscit, circa idem formale objectum, quod alienum est a nos­ tro instituto ex professo confutare, utpote mere philosophicum, aut metaphysicum, N. Com- de qU0 inter alios videndi sunt N. Complot» p ol* pint, abbreviati ad libros de Generat, disput. 4 de Alteratione, nec omittenda, quæ appinximus tract, de Virtutibus, disp. 2, dub. 3, et disp. 4, dub. 1, ubi prudentias partiales a Scoto, et aliis adstructas repu­ limus, supponendum est oppositum, nimi­ rum quemlibet virtutis habitum esse qua­ litatem simplicem, neutiquam ex pluribus habitibus realiter diversis coalescentem, et hoc in quocumque rerum ordine, sive naturali, sive supernatural!. Circa Cum quo tamen stat (et libenter conce­ eantkm materiam dimus) circa eandem prorsus materiam, dopiex cibos v. g. aut divitias, esse duplicem vir□n'possit tutem essentialiter, et adæquate diversam, tersari? naturalem videlicet, et supernaturalem, seu quod idem apud nos est, acquisitam, et per se infusam, ut late expendimus, et probavimus in eodem tract, disp. 3, dub. 1 per totum, quin obstet identitas materiæ circa quam ; hæc enim non specificat nisi ut stat sub rationis regula a Prudentia descripta; et quia alia est ho­ nestas naturalis, quam solam attingit pru­ dentia naturalis ; et alia supernaturalis a prudentia supernatural! dictata; idcirco concedimus, et concessum iri probavimus loco citato virtutes per se infusas ultra naturales acquisitas circa eandem mate­ riam. Nulla tamen earum admittit partium distinctionem, sed augmentum suum acci­ piunt penes majorem intensionem, et hæc in nullo alio, quam in majori dominio, seu firmiore actuatione subjecti consistit, et hoc est magis in ipso actuari, et radi­ cari, ut optime explicant N. Complut, disp. 4 citata q. 6. Inde vero quod sequitur, est dari similiter Pœnitentiam acquisitam, et infusam, seu naturalem, et supernaluralena; quidquid sit, an Pœnitentia acqui­ sita, seu naturalis, sit verus virtutis ha­ bitus, quod infra negabimus, et nebant communiter discipuli D. Thomæ. Minime vero sequitur prædictos habitus coalescere ex qualitatibus partialibus realiter distinc­ tis, quæ se habeant ad istar partium quan­ titatis : hoc enim est puro imaginarium, et contra rectam rationem oppositum do­ centem. Nec facile percipitur, ad quid deserviat illa pluralitas partium, quid ve significetur dia­ per hoc quod detur, vel saltem potuerit dari unus habitus ad peccata propria, alter ad aliena. Hoc enim omnino videtur esse extra rem ; siquidem non disputamus de eo, quod fieri potuerit, sed de eo quod factum est ; et an ea Pœnitentia, quam Catholici contra haereticos catholice pro­ pugnant, ita ligetur peccatis propriis sub­ jecti, quod primario, et per se non se extendat ad aliena. Qui autem concedit duplicem habitum, unum determinatum ad peccata propria, sistendo in illis adæquatc; alterum vero, qui ita respicit aliena, ut nullatenus directe, et immediate referatur circa propria; necessarium consequenter est, ut fateatur Pœnitentiam illam, qua propria ploramus peccata, quaque Deo reconciliamur, ita detestari peccata proprii subjecti, quod non attingit alieni ; si enim hoc verum non esset, superfluerent duo habitus, et consequenter concedit, quod intenditur; et divertit ad id, de quo non interrogatur. Excedit etiam non modicum dicendo Angetur difficile esse certum aliquid definire circa dificilhabitum. Siquidem in statuendis, et dis­ cernendis virtutibus infusis non proprio cujusque arbitratui, sed Patrum, et com­ muni Theologorum doctrinæ standum est; si enim cuique liceret eas pro nutu immu­ tare, multiplicare, et minuere, nihil fir­ mum, et stabile reperiretur in Theologia, nec esset unde convinci posset, qui vel omnes virtutes infusas e medio tolleret, vel plures, quam de facto agnoscimus, no­ bis obtruderet. Constat autem ex communi Comffitt" nis Patrum doctrina, a Theologis communiter doctrisa recepta Pœnitentiam Christianam totam patrem versari in plangendis peccatis propriis, in eumque finem fuisse a Deo institutam. 0?un’®· Ergo non bene docetur difficile esse ali­ quid certum de ea definire. Consequentia D Gre­ cum Majori constat, et suadetur Minor gor Hwquoad I partem, ex D. Gregorio hom. 34. D.ran. D. Hieronymo, D. Augustino, Magistro D. AaiUSl. sent, et D. Thoma, quarum verba supra Magisf. retulimus, et scripsit etiam Lugo in præ­ Seal. senti disp. 1, sect. 2, n. 17. Quoad secun­ D.Ttoni. Lugo. dam V DUB. II. Ç??f· dam vero etiam liquet ex Concilio fndentino stepo citata sess. 14, cap. 1, ubi inquit : Fuit quidem Pœnitentia universis hominibus, qui se mortali aliquo peccato inquinassent, quovis tempore ad gratiam, ct justitiam assequendam necessaria, illis etiam, qui baplismi Sacramento ablui petivissent, perversitate abjecta, et emendata, tantam Dei offensionem cum peccati odio, el pio animi dolore detestarentur. Ex quo testimonio manifesta est Pœnitentiæ necessitas, sicut et institutio : non enim aliter fuit instituta a Deo, quam sit necessaria homini. Est au­ tem necessaria pro illis peccatis, quæ ho­ minem coinquinant, quæque abjicere, et emendare potest, et debet medio peccati odio, et pio animi dolore, qualia tantum­ modo sunt peccata propria .· ergo pro his dumtaxat et est necessaria, et fuit instituta Pœnitentia. Licet enim Propheta in alio­ rum persona oraverit (ut objectionem in­ surgentem praeludamus) ab alienis etiam peccatis mundari juxta illud Psalm. : Ab occultis meis munda me, Domine, et ab alie­ nis parce servo tuo ; hoc catenas postulavit D.Thoa. (inquit D. Tbom. infra quæst. 2. Addit art. 5), in quantum eœ consortio peccatorum aliquis per consensum aliquam immunditiam contrahit, cum scriptum sit : Cum perverso perverteris. Major ejusdem consectarii probatio, et objectionum solutio. Major doetrinæ proba­ tio. LïfO. 70. Secundo probatur veritas ejusdem corollarii alia ratione, qua enervantur illa, in quibus tandem sistere visus est Lugo, eadem videlicet Pœnitentia, qua odio ha­ bemus peccata propria, etiam attingere peccata aliena : quippe ab hac virtute respi­ ciuntur peccata non quia propria, vel quia aliena, sed abstractius, et sub ratione uni­ versaliori offensæ divinae, ad quam de ma­ teriali est, quod ab hoc, vel illo committa­ tur. Hoc, inquam, principium ab ipso indicatum, et necessario sustinendum ut propriam tueatur sententiam, ruinosum, et minime solidum esse monstrare accin­ gimur sub sequenti forma. Nam si semel est de ratione Pœnitentiæ virtutis, quod speciem habeat per ordinem ad peccata propria determinate quia propria sunt ; non est unde possit immediate attingere aliena, vel respicere propriam honestatem abs­ tracte, et universaliter in sensu explicato : 415 sed de ratione Pœnitentiæ est aversari peccata propria, quia propria sunt, et ex hujusmodi ordine ad illa sibi vindicat spe­ ciem : ergo Pœnitentia non versatur im­ mediate circa peccata, qua peccata sunt, sed quatenus propria sunt, nec ab aliis subjecto non propriis mutuatur speciem. Major et Consequentia videntur perspicuæ; quia nulla virtus, aut potentia immediate attingit objectum aliquod, nisi mediante attingentia actus, et objecti sibi proprii, et essentialis; sicut nec potest ferri extra sphæram proprîæ activitatis, et virtutis, quod videtur per se notum ex ipsis termi­ nis. Minor vero probatur ex D. Thoma infra D.Thom. quæst. 90, art. 2, ubi docet in pœnitentia non tantum quæri solam justitiæ compen­ sationem, sed etiam, et magis amicitiæ reconciliationem : sed amicitia non dis­ cinditur per peccata aliena, sed per pro­ pria, et personalia : ergo amicitiæ recon­ ciliatio intenta media Pœnitentia solum fit per detestationem peccati proprii, et hoc est, quod per se primo intenditur a Pœnitentia. Verba D. Thomæ sunt : In Pœnitentia fit recompensatio offensæ secundum voluntatem peccantis, et secundum ar­ bitrium Dei, in quem peccatur : quia hic non quærilur sola integratio squalitatis jus­ titiae (sicut in justitia vindicative) sed ma­ gis reconciliatio amicitiæ, quod fit, dum offendens récompensât secundum voluntatem ejus, quem offendit. Ergo ipsemet offendens est qui satagit in reconciliationem media Pœnitentia cum Deo offenso; non vero alter, et consequenter Pœnitentia non in peccata aliena, vel qua peccata sunt, sed qua propria, et a semetipso commissa, ex­ pianda collimat. Tum etiam, quia licet Pœnitentia aliquomodo sapiat naturam justitiæ vindicativæ, ut postea disseremus; est tamen adæquate ab illa diversa; quia vindicativa est in superiori, aut judice, ad vindicandas aliorum injurias, et quia non punit, aut vindicat proprium subjectum, sed aliud, in favorem offensi. Sed vindica­ tiva respicit per se primo peccata aliena ut vindicanda : ergo Pœnitentia solum res­ picit propria, ut emendabilia. Tum etiam quia contritio ita est actus proprius pœni­ tentis, quod constringatur dumtaxat, ad peccata propria, quod non negant adversa­ rii : sed compensatio, seu satisfactio ofiensæ fit media contritione : ergo Pœnitentia non tendit in aliqua peccata nisi media contri­ tione, et consequenter determinatur essen· •V4 416 f. B * ii 'st . i I.C . DE PŒNITENTIA. tialiter ad peccata propria. Minor hujus I si objectum Pœnitentiæ solum essent pecD.Thom. syllogismi est D. Thomæ, ubi nuper ad­ I cata, qua peccata et non qua propria, nulla dens : Sic igitur requiritur ex parti perni­ est ratio denegandi actum proprium Pœni­ tentis, primo quidem voluntas recompen- tentiæ circa peccata quantumvis aliena; sandi, quod fit per contritionem. Quo nihil I cum esse alienum, vel proprium sit extra manifestius ad evincendum non alio se essentiam sui objecti, eique accidentaliter 'porrigere Pœnitentiam in ratione justitiæ, I conjungatur, ad eum sane modum quo seu quod idem est, satisfactionis, quam I esse magnum, vel parvum, frigidum, aut tendat contritio : ergo si contritio in ra­ calidum accidunt colorato, qua coloratum tione contritionis non se porrigit, nisi ad est, et terminat potentiam visivam. Falsipeccata propria, ut concedunt adversarii ; I tatem Consequentis satis ostendunt exem­ nec etiam in ratione satisfactionis, ut su- plum illi insertum, et suadent etiam ratio­ D.Thoa. pra arguebamus. Quo circa D. Thomas nes jam expensæ; siquidem Pœnitentia in 4, dist. 14, q. 1, art. i, quæstiunc. 6 non aliter exercet munus justitiæ erga ad 6, referens Ambrosii definitionem ita l Deum, nisi quatenus tendit in reconcilian­ eam explicuit : Et in idem redit definitio dam amicitiam divinam : reconciliatio au­ Ambrosii alia, quam ponit, quod Paniten­ tem amicitiæ non est nisi per contritionem lia est dolor cordis, et amaritudo animæ pro propriam, qua sublata, aufertur tota pœ­ malis, quæ quisque commisit, nisi quia non nitentiæ ratio. Confirmatur tandem, et detegitur æqui- Cfâu ponit unum eorum,' quæ continent prxdictæ definitiones, scilicet detestationem peccati vocatio, ne dicamus fallaciam, oppositum CMirniL·.’. autumantium. Nam eatenus Pœnitentia commissi. Unde 1 Con­ 71. Confirmatur, et explicatur primo. versaretur circa peccata aliena, quatenus fira). Quoniam rei essentia non aliunde melius, homo non solum dolet de peccatis pro· quam ex ejus definitione innotescit : cons- | priis, sed etiam de peccatis alienis : sed tat autem ex definitionibus traditis ab Au­ licet hoc ita sit, talis tamen dolor non est gustino, Ambrosio, Gregorio, D. Thoma, actus virtutis Pœnitentiæ : ergo per virtu­ et Magistro sententiarum Pœnitentiam de­ tem Pœnitentiæ nequit homo detestari terminari ad peccata commissa ah ipso peccata aliena. Consequentia constat : pœnitente : non ergo extenditur proxime, quia Pœnitentia non aliter queit circa et immediate ad peccata aliena. Patet Con­ peccata versari, nisi pro eis satisfaciendo sequentia, quia definiendo rem excluditur ex justitia; satisfactio autem Pœnitentiæ ab ejus essentia, quod intra terminos defi­ fit medio dolore de peccatis, ut constat ex nitionis non continetur : ergo explicando dictis, et consequenter eatenus aliqua at­ Pœnitentiam per ordinem ad peccata com­ tingit peccata, quatenus dolet de illis; hoc missa, exclusa relinquuntur a Pœnitentia enim ab hac virtute sublato, difficile capi­ peccata extranea, alias essent diminutæ tur, quo alio modo se exerat in satisfactio­ omnes illæ definitiones, quod non est ad­ nem ; et quidquid assignetur, ut commen­ mittendum. titium, et a mente Sanctorum Patrum 2 Con Confirmatur et explicatur secundo : prorsus alienum amandandum est. Minor firm. quoniam si Pœnitentia non versaretur per vero probatur ex D. Thoma infra quæst. 2 D.Tto se primo circa propria, sed illa respiceret supplementi art. 5 sol. ad 2, ubi ait, quod abstracte quatenus peccata sunt; deficien­ de piceatis alienis dolere debemus : non ta­ tibus peccatis propriis, et existentibus alie­ men oportet, quod de eis conteramur, quia nis, salvaretur Pœnitentiæ ratio et actus non omnis dolor de peccato præterito est primarius illius : Consequens est falsum ; contritio, ul ex dictis palet : dixerat autem alias potuisset esse Pœnitentia in Christo S. Doctor artic. 1, quod dolor etiam est D.Thos. contra id quod docent communiter Theo­ de pcenis, non vero contritio, quia dolor logi, et cum ipsis docuimus tract, de Gra­ est conceptus genericus ad contritionem, tia Christi disp. 14, dub. 2; ergo ne hoc sicut animal ad hominem, ut constat ex dicatur, dicendum est Pœnitentiam non quæst. 1, art. 1, ejusdem supplem. ubi respicere peccata abstrahendo ab eo, quod inquit : Quia aclus contritionis est actus sint propria, vel aliena, sed determinate virlulis, el esi pars Poenitentiae Sacramenti, postulare propria. Sequela Majoris cons­ ideo manifestatur in prædicta definitione, in tat; quoniam nulla est virtus, quæ versari quantum est actus virlulis in hoc quod poni~ non possit circa proprium objectum eli­ tur genus ipsius, scilicet dolor, et objectum ciendo proprium actum circa illud : ergo in hoc quod dicitur pro peccatis. Et electio quæ DISP. V, DUD. II. quæ requiritur ad actum virlulis. Et quasi immediate subjunxit S. Doctor aliam defi­ nitionem, qua ejus ratio diflorentialis ex­ plicatur. Alia autem definitio invenitur, quæ definit contritionem, secundum quod est ac­ lus virlulis tantum : sed additur ad prædic· tam definitionem differentia contrahens ipsam ad specialem virtutem, scilicet Pcenilenliam. Dicitur enim quod contritio est dolor voluntarius pro peccalo unius quod dolet je commisisse. Quibus verbis hacte­ nus expensa pro hac parte clarissime il­ lustrantur, et constat veritas illius Mino­ ris, quam assumpsimus probandam : nam dolor ille, quem de peccatis alienis conci­ pere debemus, est actus secundarius Cha­ ritatis, ad quam pertinet et prosequi Deum in ratione summi boni, et odisse peccata contra ipsum facta, quia mala Dei sunt. Idque liquide constat ex argumento, cui S. Doctor occurrebat ; intendebat enim probare posse de alienis haberi contritio­ nem, quia ex charitate tenemur dolore de culpis propriis ot alienis, ex eo quod tenea­ mur diligere proximos sicut nosmetipsos. Et respondet S. Doctor prædictum dolorem non esse contritionem, et consequenter nec proprium Pœnitentiæ actum. Quare reduci debet ad Charitatem, ad quam per­ tinet ipsa dilectio; quia cum charitas faciat unionem in affectu, ut scilicet amans re­ putet amicum, quasi se alterum, teste eo­ dem S. Doctor quæstiunc. de spe art. 1 ad 11, ad ipsam pertinet dolere de offensis contra Deum, nec non de malo ejusdem proximi, quem propter Deum diligit. Objec­ 72. Sed contra totam banc doctrinam ts objicitur primo. Quoniam eadem virtute, qua debita propria solvimus, possumus, et extinguere aliena : sed media Pœniten­ tia compensamus delicta a nobis ipsis com­ missa : ergo eadem Pœnitentia'poterimus et expiare aliena. Probatur Major. Tum a paritate satisfactionis, quam constans est exhiberi posse pro alienis debitis ; quin obs­ tet vel actionum limitatio, vel quid hu­ jusmodi, quod posset obtendi. Tum etiam Suro, (et est ratio a priori ut arbitratur Suarez ubi supra n. 10), quia honestas uniuscu­ jusque virtutis objective sumpta per ipsammet virtutem est amabilis, sive nude con­ sideretur, sive in proprio, sive in alieno subjecto. Et sic Charitas amat honestatem, et dignitatem divini amoris, ubicumque illi proponatur. Ergo sicut eadem justitia odio habetur injuria non solum propria, sed etiam aliena, ita eadem Pœnitentia exSalmant. Gurs. theolog. lorn. XIX. 417 piabitur injuria Dei, quantumvis ab alio fuerit commissa. Eo vel maxime quod odium peccati, et retractatio illius ab ea­ dem radice emanare videantur : ergo cum odium versetur circa peccata aliena ; non est ratio asserendi in eadem non posse re­ tractationem tendere. Hæc tamen objectio procedit ex non sa­ Obser­ tis penetrata doctrina tradita, nec mente vatio pro D. Thomæ consulta, et ad utriusque cla­ diluenda ­ riorem lucem est ex dictis observandum objec tione. Pœnitentiam non primario versari circa satisfactionem pœnætemporalis; hæc enim suppleri potest aliunde, quam ex actione propria ipsius pœnitentis, ut constat in animabus Purgatorii : sed tendit in expia­ tionem æternæ pœnæ contract» ex offensa Dei : et hac exclusa, excluditur conse­ quenter reatus æterni supplicii. Et quia hic non incurritur nisi per actionem pro­ priam, idcirco Pœnitentia primario tendit in culpam propriam, utpote qua quis de­ meretur, eamque retractare conatur media propria conversione in Deum offensum. Unde sicut est implicatorium quod quis peccet peccato personali, nisi propria vo­ luntate ; ita repugnat quod quis per actum sibi non proprium, sed extranei subjecti reconcilietur Deo, aut (quod idem est) pro alio satisfaciat pro reatu, et offensa pœnæ æternæ, ut ex doctrina D. Thomæ, et D.Thom. Theologorum communi ostendimus tract, de Incarnat, disp. 1, dub. 5, et clare do­ cuit D. Angelicus in propriis hujus mate­ riæ terminis in 4, dist. 20, quæst. 1, art. 2, quæstiunc. 3 ad 2, ubi inquit : Ad secundum dicendum, quod contritio or­ dinatur contra culpam, quæ ad dispositio­ nem bonitatis, vel maliliæ hominis pertinet : et ideo per contritionem unius alius a culpa non Uberatur. Similiter per confessionem homo se Sacramentis Ecclesiæ subjicit ; non autem potest unus Sacramentum pro alio accipere, quia in Sacramento gratia susci­ pienti datur, non alii. El ideo non est ratio similis de satisfactione, contritione, el con­ fessione. Ubi contritionem et confessionem ita docet Angelicus Præceptor esse actio­ nes personales, ut tantummodo proprio in­ serviant, ac proficiant subjecto, neutiquam vero extraneo : quod secus esse de satisfac­ tione affirmat. 73. Porro satisfactionis duplex ratio dis- Satisfactingui debet juxta ejusdem S. Doctoris d(j^’ex manifestam doctrinam ; nam alia est pro culpa, in qua includitur offensa, et reatus æternæ pœnæ; alia vero pro pœna tempo27 fr ptt y 418 '’•‘îh DE PŒNITENTIA. rali, vel a Deï ministro imposita, vel ah ipso Deo laxata. Hamm prima perlinet ad interiorem anima' dispositionem: siquidem importat solutionem debiti Importati in ipsa offensa una cum ratione medicina', et sic satisfactio unius non prodest atteri, quia D.Thom. (veib3 sunt d, Thomæ) ex jejunio unius caro alterius non domatur, nec ex actibus unius alius bcnc agere consuevit. Et hæc est primaria, et maxime propria Pœniten­ tiæ satisfactio, inclusa in ipsamet contri­ tione, ab eaque indistincta; quæ quidem soli proficit pœnitenti, utpote propria ipsius dispositio. In hac vero non est disparités, sed omnino eadem ratio cum contritione, et confessione ; quando quidem nulla ha­ rum operationum alteri , quam ipsimet subjecto nata est prodesse. Alia est satis­ factionis ratio, quasi extrinseca. et pcenam dumtaxat temporalem concernens, de qua D-Tnom. inquit D. Thomas, et concedunt commu­ niter Theologi, quod unus possit pro alio satisfacere, quatenus ex Charitate subire, et luere pœnas alterius potest, ut contingit in humanis, ubi amicus pro amico debi­ tum ex justitia solvit : ft ideo quantum ad pcrnæ dimissionem (temporalis} unus alteri mereri (idest satisfacere) potest, et actus unius efficitur alterius, charitate mediante, per quam omnes unum sumus in Christo. Et tradit S. Doctor rationem in resp. ad 3, quoniam tn solution? debili attenditur quantitas panæ, quæ eo ipso quod ab alio solvatur, exlinguitur, et quia in Charitate fundatur, qua omnia sunt communia, ac­ ceptatur a Deo quasi ipsemel debitor exolvisset. Idque adeo verum arbitratus est D. Thomas, ut non reputaverit necessarium, quod ille, pro quo fit satisfactio, sil impo­ tens ad satisfaciendum : quia etiam si esset potens, alio satisfaciente pro ipso a debito immunis esset. DeponiHinc vires objectionis dehiscunt, et objectio, enervantur: et ad ejus formam respondetur explicando majorem ; et si sensus illius fuerit de debito pure humano, et extrinseco, qualis est solutio pecunke, vel pœnæ al­ terius pure extrinsecæ; concedimus eadem virtute extingui posse debita, sive propria, sive aliena, interveniente amicitia, vel naturali, vel supernaturali, vi cujus aliquis constituitur fidejussor, et substituitur loco D.Thom. creditoris : quia (ut inquit D. Thomas) habel vim satisfaciendi, maxime ratione charitatis, qua homo ipsam sustinet : el quia major Charitas apparet in hoc, quod aliquis pro altera satisfacit, quam si ipse satisface­ ret ; ideo minor ραη.τ requiritur in eo, QUI pro allero satisfacit, quam in principali re­ quireretur. Et constat in pœnis Purgatorii, quæ cum acerbissimo? sint, satis levibus tamen hujus vitæ pœnalitatibus exæquantur, et extinguuntur. Si vero aliud intendatur in majori illa objectionis propositione ut re vera inten­ ditur, neganda est, et ejus falsitatem de­ monstrant ali® virtutes, quorum proprii actus soli subjecto eos elicienti proficiunt, ut patet in humilitate, qua non lit humilis alius ab exercente humilitatis actum in religione, qua non redditur Deo debitus cultus, nisi pro illo, qui actibus religionis incumbit; quidquid sit de satisfactione ab illis virtutibus proveniente, quam nemo it inficias prodesse aliis, si pro illis ex Charitate applicetur. Quod argumento est aliter de satisfactione pro poena temporali, ac de satisfactione pro culpa, seu offensa discursum iri, nt supra dicebat D. Thomas, Unde corruit majoris illius probatio prima, ob assignatam disparitatis rationem. Ad secundam quam immerito rationem a priori arbitratur Suarez, dicimus per actus virtutis, in quibus honestas formalis Sura splendet, attingi quidem bonitatem objectivam propriam illius virtutis, non abso­ tar. lute, et prout invenitur in aliis subjectis; sed commensurate ad proprium actum illius suppositi, in quo est virtus, ut cons­ tat in humilitate, cujus proprium objectum non est depressio, et subjectio alterius, sed illiusmet, in quo est humilitas; alioqui enim, vel Lucifer ipse superbissimus pos­ set dici humilis, quod, non potest admitti, Cum autem objectum Pœnitentiæ sit pec­ catum commissum quidem ab ipsomet pœnitente, ut docent sancti Patres, et defi­ nitio ab ipsis tradita testatur; hinc est Pœnitentiam non primario versari circa peccata aliena, sed tantummodo circa pro­ pria, quibus proinde non existenlibus, non est locus Pœnitentiæ, quantumvis aliena multiplicentur. Cum quo tamen stare concedimus* vere pcenitentem circa peccata propria, per quamdam connaturalitatem quodammodo attingere posse pœnitentiam alienam, rec­ tum judicium formando de illa, ipsamque aliquomodo diligendo. Ad eum sane mo­ dum quo Doctor Angelicus 2, 2, q. 45,art. D.Tfccs. 2, docet, castum per quandam connaturaI litatem ad ipsam, recte judicare de illis, 1 qui habent habitum castitatis. Sed hoc magis pertinet ad Charitatem, cujus est diligere C DISP. V, DUB. II, diligere Deum, ot proximum, ut in quo ducet divina bonitas, et quo magis in ilio splendeat virtus, oo intentius diligitur, et Deus, et proximus. Et in hoc sensu ex ipsamet Charitate odio habentur peccata proximi, ut opposita bono divino; ex hoc enim (verba sunt D. Thomæ, quæst. do Virtutibus art. 5 ad 5) quod aliquis esi virluosus diligit sibi similes, sive in natura, jive in donis natur® superadditis, unde ex eadem radice, ex qua procedit dilectio, pro­ cedit el dolor de proximi nocumento. Ex hoc tamen sicut non infertur, vel omnes alias virtutes præter Charitatem superfluere, vel (quod idem est) ipsam primario attin­ gere objecta propria aliarum virtutum, cujus oppositum est communis, et vera Theologorum sententia, quam discussimus tract, de Virt. disp. 3, dub. 1, per totum, ita non deducitur per Poenitentiam detes­ tari posse indiscriminatim quælibet pec­ cata, sive propria, sive aliena. Recolantur quæ scripsimus § 3 illius dubii ubi aliqua­ rum objectionum occasione doctrinam de­ dimus præsenti materiæ non incongruam. Urjetar 74. Instari tamen, et opponi potest ex a Cartoii doctrina Eminentissimi Lugo ubi supra L1?°· n. 37. Nam aliud est velle honestatem v. g. Castitatis, qua Castitas est, sive in proprio, sive in extraneo subjecto, ab eo quod est velle castitatem Petro : nam mo­ tivum primi actus non est nisi honestas, seu bonitas ipsius castitatis ; motivum vero alterius actus non tam est bonitas ipsius virtutis, quam bonitas ipsius Petri, cui volo castitatem : ergo licet iste secundus actus non tribuatur castitati, sed amicitiæ, vel alteri virtuti, secus vero primus; ab eodem quippe habitu procedit velle mihi, et aliis castitatem, ex motivo, et honestate ipsius castitatis, vel saltem procedere po­ test : sicut ab eadem amicitia, qua diligo Petrum, oritur, quod ipsi, et velim, et optem castitatem. Sicut enim motiva sunt diversa, siquidem in uno horum actuum est ipsemet Petrus amicabiliter dilectus; in altero vero castitas Petri, ipso Petro materialiter se habente : ita et actus debent differre, et a diversis procedere habitibus. Similiter ergo de Pœnitentia theologizando, licet ex amicitia, seu Charitate possim velle Pœnitentiæ honestatem Petro ; ex ipsa tamen Pœnitentiæ virtute possum mihi, et aliis velle peccati contritionem, el detestationem ; atque ideo non est caput, unde prædicta virtus se exerere non possit etiam in peccata aliena ; non quidem quia 419 aliena sint ex parte motivi, sed quia peccala sunt abominatione, et contritione di­ gna. 75. Hæc tamen Authoris doctrina res·» Diluitor puitur vel ab ejusdem domesticis, ut ipse­ primo. met expertus affirmat. Nec mirum, quum ex illa sequatur nullam esse virtutem, de qua non idem possit eflbrmari argumen­ tum; quo idem omnino probetur, ut con­ sideranti fiet perspicuum. Si enim eadem castitatis virtute nedum mihi, sed aliis appetere possem castitatem; eadem ratio erit de humilitate, obedientia, religione, fortitudine, temperantia, et sic de reliquis. Et hoc semel posito, poterit quis reddi humilis, obediens, religiosus, fortis, et temperatus per hoc dumtaxat, quod alter se humiliet, superiori obtemperet, Deo cultum reddat, etc. Quod tamen absurdum, et satis falsitati obnoxium apparet, et con­ tra manifestam experientiam. Et ut id fiat perspicuum, inquiramus ab Authore prsedicto. Num actus quo castitatem alteri cupio, vel illum reddat castum, vel non? Si primum? ergo Petro proficit meus ipsius castitatis amor, utpote quo evadit castus ; quod est evidenter falsum. Si au­ tem non illi, sed mihi prodest? ergo per ordinem ad castitatem Petri forte non existentem, imo neque forsan extituram, quan­ tumvis in votis a me habitam constituor castus, quod etiam est constituere actum practicum virtutis absque existentia ob­ jecti. Unde eadem facilitate, qua id asse­ retur, fortiori tamen motivo, relegandum est : non enim quis constituitur humilis per desiderium humilitatis in proximo, sicut nec redditur Sanctus per sanctitatem alterius : nam virtus est, quæ bonum cons­ tituit habentem, ut communiter definitur. 76. Fallit deinde : nam amor castitatis Refelli­ in communi non est formalis castitas, sicut tur secundo. amor humilitatis, et aliarum virtutum non est formaliter humilitas, aut virtus. Et ratio est manifesta ; quoniam terminus illius dilectionis est ipsamet virtus per modum objecti alliciens, et excitans ad amorem, et desiderium : ergo prout ter­ minat prædictum amorem, exercet quidem munus objecti, non vero collocatur in statu virtutis sub exercitio virtutis; quo pacto se tenet ex parte potentiæ, ut prompte, et faciliter erumpat in proprios actus. Quapropter subtilis illa distinctio inter velle castitatem absolute, et velle castitatem Petro, conducit quidem, et tenet ad expli­ candam, an sit amor ille, vel strictæ ami- • 420 DE PŒNITENTIA. citiæ, vel etiam concupiscentias, respectu ipsius castitatis, vel respectu Petri; non tamen probat esse actum castitatis pro­ prium. Sed vel procedit a voluntate; qu;e ex vi rectitudinis naturalis sibi congenitae inclinatur ad bonum honestum in com­ muni juxta doctrinam traditam tract. 12 de virtut. disp. 2, dub. 3 per totum. Vel si fuerit allions ordinis, procedit a Charitate, juxta dicta num. præced. quia cum sit amicitia supernaturalis, vel ipsa proxi­ morum bona facit sibi propria, quandoqui­ dem importat unionem amantis ad amatum D.Thom. secundum affectum, ut docet D. Thomas 2, 2, quæst. 21, art. 2, in quantum scilicet arnans xstimat amatum quodammodo, ut unum sibi, vel ad se perlinens, et sic mo­ vetur in ipsum, ipsique appetit castitatis bonum. Unde etiam corruit Consequentia facta qneatia. de Pœnitentia, cujus objectum, ut osten­ sum manet, sunt determinate peccata pro­ pria, quatenus propria, et in horum com­ pensationem, et destructionem illa per se ïm· primo, et immediate collimat. Peccata au­ tem ut abstrahunt a propriis, et alienis, non ad Pœnitentiam sed ad Charitatem reduci debent; hæc enim imperat tum Pœnitentiæ, tum aliis virtutibus particu­ laribus, ut illorum satisfactioni incumbant. Quocirca D. Basilius hom. 4, rem explicans B>’ ita inquit : Sanctorum lamenta, lacrymxque prosiliunt ex fervore Charitatis, qua toti erga Deum flagrant: oculis enim cordis in eum indivulse conjectis, quæ diligunt, Lxtitiam sibi illinc accumulant, dumque mode­ rantur, el regunt, quæ ad. conservos suos attinent, in peccatis deprehensos lugent, el eosdem fusis lacrymis revocant ad meliorem Tjtus viijg frugem. Quo etiam pacto Titus Bos5 ’ trensis tom. i Biblioth. ad illa verba Lucæ 19, vers. 2 : Videns civitatem flevit super eam ait : flevit super Hierusalem hoECjCpar minum amator Dominus. Cujus optimam Thom. rationem elicimus ex Angelico Præceptore ubi supra art. 7 quoniam fortior ostendi­ tur Dei dilectio, quæ animum hominis ad remotiora extendit, scilicet usque ad alio­ rum peccatorum detestationem, sicut vir­ tus ignis ostenditur esse fortior, quando ad remotiora diffundit suum calorem. Quod ergo homo aliena peccata deploret, provenit ex fervore Charitatis erga Deum, et ex consequenti erga proximum, ut de Davide Absalonis mortem non tam corporalem, B’umU” (Iuam spiritualem lugente asseruit D. Au­ gustinus lib. 3 de Doctrina Christiana cap. 21, dicens : .Von solum ferocientem toleravit ; sed etiam planxit exlinclum ; non enim car­ nali sdo irretitus tenebatur, quem nullo modo injuri» sux, sed peccata filii commovebant. 77. Porro si hujus adhuc aliam radicem AI:* quæsieris, ea est, quia nimirum, licet qui­ dk!*no libet actus virtutis residentis in voluntate, ndu. sit volitio objecti per ipsum attacti ; qua­ tenus eodemmet actu quo voluntas attin­ git objectum, ct illud vult, et se simul velle, ut est perpetua, et constans doctrina D. Thomæ ; non tamen quilibet actus vo­ luntatis, aut virtutis est expressus, et for­ malis amor, signate tendens in honestatem virtutis signate, et quasi speculative acceptam : hoc enim in naturalibus competit speciali actui voluntatis, cujus primus actus est amor formalis, et explicitus, ut docet D. Thomas 1 p. quæst. 20, art. 1, D.Ttca. et in ordine supernatural! Charitati, cujus est diligere, expresse Deum, et alia omnia propter ipsum ut constat ex 2, 2, q. 20, art. 1. Unde licet per actum v. g. Misericordi» ipsa honestas hujus- virtutis attingatur, non tamen expresse et signate, ut honestas Misericordiæ in communi, sed tantummodo practice, et in exeeutione quatenus inclu­ ditur in sublevatione alienæ miseriæ circa quam versatur. Quod quidem si tenet in omnibus aliis virtutibus; maxime vero te­ nere debet in Pœnitentia per se primo or­ dinata, et instituta ad reconciliandum hominem cum Deo, et ineundam iterum cum ipso amicitiam discissam per peccatum. Quamobrem non alius amor, aut expres­ sior ipsi debet attribui, quam qui importa­ tur in ipsamet contritione, et dolore de Dei offensa. Contritio autem, ut supra nos docuit D. Thomas, non est nisi in eodem, in quo duritia peccati præcessit, quocirca de alienis non est contritio. Unde nec actus, quo alteri diligo castitatem est actus proprius castitatis, sed vel voluntatis, vel charitatis ; nec actus quo doleo de peccatis alienis est actus proprius Pœnitentiæ, sed reduci debet ad Charitatem, ad quam etiam revocat D. Thomas gaudium de bonis proximi operibus 1 p. quæst. 23, j art. 6 ad 1. Et quia nulla virtus (verba sunt D. Thomæ in 4, dist. 14, quæst. i,D.TUt art. 1, quæsliunc. 3) recipit speciem ex hoc, ; quod imperatur ab alia virtute, sicut nec ‘ actus castitatis, propter hoc quod a Charilate imperatur speciem respicit virtutis specialis; I idcirco propria et specialis Pœnitentiæ ratio non ex illis actibus in objectione an9 numeratis, nec ex aliis similibus venanda est; DISP. V, DUB. TI. est; sed ex eo tantummodo Pœnitentia accipit speciem (subtexuit S. Doct.) quod respicit peccatum a se commissum ut expiabile per panilentis actum, ct ita actus Pœni­ tentiæ non est detestari peccatum absolute, quia hoc est cujuslibct virtutis, sed detestari aliquid ex purgatione ejus, ct quantum ad culpam, cl quantum ad reatum’, hoc enim nulla alia virtus facit. Quo quid expressivus contra Suarez, Lugonem, et alios ejusdem doctrioæ. g Ultimus. Compendiosor dictorum elucidatio. 73. Ut hactenus in hoc dubio discussis, et infra circa hanc virtutem discutiendis t»· omnimodam quantum fas est, claritatem conciliare possimus, præ oculis habere de­ bet in objecto Pœnitentiæ ex D. Thoma, et fere communi Theologorum calculo as­ signato simul concurrere objectum mate­ riale, et formale hujus virtutis. Nam ob­ jectum materiale, seu quod idem quoad præsens est, materia circa quam, sunt pec­ cata propria, non quidem ut amplectenda, sed subruenda, et destruenda, ut jam ab ipsius tractatus limine observatum relin­ quimus, et ad art. 2 quæstionis præceobjM- dentis ex D. Thoma annotavimus. Quare PiKiitel· ipsorum destructio, expiatio, vel compen&· satio se habet ut objectum quo seu ratio sub qua; non enim aliter a Pœnitentia inspiciuntur peccata, quam ut expianda, et compensanda media contritione; atqueideo ipsorum compensatio, expiatio, et destructio, est ratio sub qua illa attingendi. D.Thom. Nam, ut inquit Angelicus Præceptor loco immediate allegato ex 4 sent, bonum illud ad quod virtus ordinatur immediate est ac­ tus perfectus ipsius. Et ideo ali quæ virtutes sunt, quæ principalem actum habent in re­ trahendo ab aliquo, sicut dictum est in 3 lib. dist. 23 de temperantia, et modestia, et hujusmodi. Et similiter actus perfectus Pœnitentiæ est in retrahendo ab aliquo mala. Nec propter hoc sequitur, quod non sil vir­ tus, el quidem specialis, utpote sub speciali Objet- ratione sibi propria respiciens peccata. Quod itrama-vero se habet ut objectum mediatum, et liram· terminative attactum, est jus divinum , non quidem, ut absolute in tota sua lati­ tudine servandum, quo pacto est quid commune, et omnium virtutum cumulum comprehendit, sed ut læsum per offensam, et media satisfactione reparandum. Cum HKieaos 421 cnirn, ut paulo inferius videbimus, Pœnitentia sit justitia hominis ad Deum; oportet, ut ejus objectum sit aliquid Deo debitum, per cujus exhibitionem injuria resarciatur illata. Dupliciter namque (inquit D.Tbom. D. Thomas ubi nuper dist. 14,q. 1, art. 1, quæstiunc. 3), aliquis fit debitor Deo : primo per hoc, quod ab eo aliquid recipit : ct hac ratione Deo reddit debitum honorem lalria, sive religio : alio modo ex hoc quod contra Deum peccavit, el sic reddit debitum Deo Panilentia. Quare ad Pœnitentiam pertinet damnum juri divino illatum reparare, ipsumque illisum reddere. Quod quidem fit objecmedia satisfactione inclusa in ipsamet qluuoaJ contritione de offensa; atque adeo ipsamet satisfactio, quam Pœnitentia offert media contritione, est objectum quod formale proximum prædictæ virtutis : Deus vero Finis se habet ut objectum, seu finis cui ut cons- Cui· tat a simili religionis, cujus objectum for­ male est cultus Deo exhibitus mediis pro­ priis actibus venerationis, genuflexionis, etc. Deus autem est cui redditur ille cul­ tus, et jus divinum ratione beneficiorum colendum est in quod ultimo cedit tota religio, ut infra explicabimus, et constat ex verbis D. Thomæ modo relatis. Recoli tamen possunt, quæ in arbore Virtutum, appendice ad illarum tract, de religione et Pœnitentia annotavimus § 8 et 9, ubi utriusque virtutis munera, actus, et objecta descripsimus. 79. An vero sub objecto materiali hujus An virtutis comprehendantur etiam peccata peccata venialia venialia, res videbatur indubia, supposita sint communi, et vera doctrina supra statuta, objectam Pœni­ quod sint materia Pœnitentiæ, ut est sa­ tentiæ ? cramentum. Ex quo videbatur consequens etiam cadere sub objecto materiali Pcenitentiæ virtutis, et ratio convincere videba­ tur, quandoquidem possunt (et forte sal­ tem extra sacramentum petunt) vera et perfecta contritione deleri. Idem vero est objectum contritionis cum objecto Pœni­ tentiæ : atque ideo non est unde a ratione objecti materialis, minus principalis hujus virtutis extraherentur. Quare peccati no­ mine ut pertinet ad objectum prædictæ vir­ tutis, non solum gravia, sed etiam levia accenseri debent, omnia quippe vera pec­ cata sunt, subindeque aliqua vera virtute compensanda, et luenda, quin obsit ahqua gravia, alia levia reputari, et esse coram Deo : sicut enim est alicujus virtutis (verba sunt D. Thomæ dist. 14, sæpe citata quæs- D.Thom. tiunc. 3 ad 4), ut homo placet cum, quem 422 offendit peccando, ita etiam est alidijus tir- nimus. nostra posse pœnitentia adæquari, tulis, ul homo Deum placet, quem peccando atque ideo sub objecto ipsius comprehendi. offendit ; offendi vero Deum, licet non gra­ Nec ideo evadit perfecta, ul obtendebant viter, levibus culpis, ut docent Theologi, illi Authores, nostra satisfactio absolute, c5a et ex illis statuimus tract, co Peccatis et simpliciter, vel Pœnitentia extrahitur a suo objecto adæquato, ut iterum posset obdisp. ult. Q“>4 Cum itaque hæc difficultas discussioni trudi. Tum quia nulla virtus subit denomi- nutti vidator minimo videretur obnoxia, et ideo forsan nationem, nisi penes objectum primarium, apud a pluribus Tbomislaruin omissa, ecce of- et principalius, ut supra nos docuit D. Thoυδ°· fendîmes apud Cardinalem de Lugo disp. 3, mas, et est perspicuum : objectum autem sect. 1, in aliquos Recentiorum, quorum primarium ex parte materiæ in Pœnitentia nomina suppressit, autumantium Pœni­ est peccatum mortale, et ex illo secunda­ rio, et minus principaliter descendit ad tentiam virtutem non habere pro objecto, inorum licet, minus principali peccata venialia. Et venialia. Tum etiam, quia offensa peccati ratio illorum est (prædicti Authorisjudicio venialis non est offensa simpliciter, quando satis consequens) quia de ratione Pœniten­ quidem secum patitur et gratiam, et amitiæ est exhibere Deo inæqualem compen­ citiam cum Deo : quocirca illius adæquasationem pro offensa ; et hac ratione inter tio non est nisi imperfecta , et secundum partes potentiates justitiæ commutativæ quid ; quæ proinde non sufficiat ad extra­ accensetnr aD. Thoma, et aliis Theologis. hendam Pœnitentiam a ratione satisfactio­ Constat autem ex eadem Theologorum nis imperfect®, ac diminutae. Id quod satis liquet in ipsomet actu Cbaritatis, qito doctrina pro peccatis venialibus æqualem Deo fieri compensationem : ergo peccata Deum, et proximum diligere possumus, venialia, ut ex justitia compensanda non inæqualiter tamen ; quantumvis enim Deus pertinent ad virtutem Pœnitentiæ; alioqui diligatur, non tantum diligitur ex chàri· enim simul esset perfecta, et imperfecta tate, quantum diligibilis est : cum proxi­ justitia erga Deum, simul adæquaret, et mas adæquate et perfecte diligi possit ex Charitate. Non ergo est ratio urgens ex­ non adæquaret offensam. s-Xn ^æc timen ratio non C0oJt» ut ex“ cludendi peccata venialia ab objecto ma­ tia. " eludantur peccata venialia ab objecto Pce- teriali Pœnitentiæ, quantumvis perfectam nitentiæ, quia licet hæc non sortiatur pro illis exhibeat satisfactionem. Consu­ rationem justitiæ erga Deum, nisi im­ lantur, quæ expendimus loco immediate perfect®, et potentialis per ordinem ad allegato, ubi f 4, qualiter homo satisfacere offensam gravem, quam primario destruere valeat pro peccatis venialibus, fuse expli­ cuimus, et nonnullis, nec spernendis ob­ intendit; est tamen justitia suo modo per­ fecta, et æqualis respecta offensæ levis, jectionibus, et interrogationibus obviam ratio5 finaln fnducit peccatum veniale. Et ratio ivimus. 10’ videtur perspicua : nam quod homo per 81. Sed hinc suboritur aliud dubium. Quid Pœnitentiam non possit exequare gravita­ Quid de imperfectionibus tenendum sit, tem offensæ mortalis, provenit ex infinitate an nimirum pertineant ad objectum Pœni- tioni&u prædictæ offensæ, etex limitatione satis­ tentiæ, necne? Nomine autem imperfectiofactionis nostræ, quæ quidem quia finita nis non satis constat, quid intelligendum veniat. Nam vel imperfectio samitur pure Qay «it est, neutiquam valet illam adæquate com­ pensare, ul fuse ostendimus tract, de In­ negative, pro carentia majoris perfectionis, «jP®· carnat. dup. 1, dub. 5, et est communis non tamen debit®, sed possibilis inesse αρίίά· D. Thomæ, et aliorum Theologorum sen­ illi actui : quo pacto vel ipsemet actas lir· tentia. Hæc autem ratio oppositum probat Cbaritatis potest dici imperfectus, qua­ in peccato veniali : nam si affirmatio est tenus non tanta, quanta possibilis ipsi causa adxquala affirmationis, negatio est est, gaudet perfectione. Sed hoc modo causa adxquata negationis, ut tenet com­ certum est non subesse Pœnitentiæ, alias mune proloquium. Sed quod peccatum nullus esset actus, quantumvis perfectus, grave sit simpliciter infinitum in ratione de quo non posset, imo deberet esse Pœ­ offensæ, est adæquata ratio affirmandi non nitentia : quod est inauditum, et prorsus a posse per nostram Pœnitentiam adæquate veritate alienum. Vel sumitur privative, compensari, ut expendimus loco citato. et contrarie; quomodo importat privatio­ Ergo hæc est affirmandi ratio offensam nem rectitudinis debit®, vel ex parte finis, peccati venialis non infinitam, ut suppo­ vel ex parte modi, aut alterius circunstantiæ. g j ' j I ’ ! | : DIBP. V, DUB. II. tiæ. Et sub hac ratione, planum etiam est, prædictum actum esso peccatum ad minus veniale, idooque subesae debere huic vir­ tuti, ut nuper do peccatis venialibus staluiinus; siquidem jam non est pura im­ perfectio, sed peccatum, et quia levo inter imperfectiones accensetur. Vel tandem se habet modio modo, ita ut neque consistat in nuda carentia perfectionis possibilis, nec etiam in privatione alicujus rectitudi­ nis debitio, sed dumtaxat in hoc, quod aliquid fervoris, promptitudinis, vel quid simile, reperiri solitum in similibus actibus illi deficiat. In quo sensu communitor imperftclionis nomen usurpatur, et imper­ fectiones a peccatis venialibus secernuntur, nedum apud scholasticos, sed etiam apud vitæ spiritualis studiosos, et magistros. ASrcsi- in hac ergo acceptione, quam esse pro­ TH Ls-jo. priam, et difficultatis occasionem tribuere supponitur, Lugo ubi supra, num. 9, parti affirmativæ adhaeret, docens aliquos odii actus circa has imperfectiones elici posse a Pœnitentia. Tum quia licet immediate non adversentur paci cum Deo, opponun­ tur tamen mediate. Tum etiam, quia licet positive non avertant hominem a Deo, nec e controverso, avertunt tamen nega­ tive, et indisponunt subjectum ad uberiora gratiæ auxilia consequenda, vi cujus indi­ recte saltem disponunt ad culpam, redduntque hominem non ita gratum, et ac­ ceptum Deo. PEBfef 82. Verior tamen est opposita resolutio, hr &!Λ- quam tract, de Peccat, disp. 19, dub. 1, ώ a num. 8, indicavimus explicando, quæ«ÇM5. nam sit peccati venialis ab imperfectione differentia, et ex ibi assertis colligitur neutiquam ad objectum Pœnitentiæ posse re­ duci imperfectiones sub tertia aceeptionë JUtiO contentas. Et ratio ibi tradita convincere fcis videtur. Nam actus bonus moraliter, imo teiap- et vitæ æternæ meritorius nequit accenseri ü. sub ratione peccati, quod est objectum materiale Pœnitentiæ, seu materia, quam destruere intendit : sed prædictus actus, quem imperfectionem vocamus, est actus moraliter bonus, et vitæ æternæ merito­ rius, quippe qui fieri potest, imo et fre­ quentius fit ab homine justo : ergo prædicta imperfectio in tertia acceptione non cadit sub objecto materiali Pœnitentiæ. Consequentia est legitima. Major videtur perspicua ex ipsis terminis; siquidem ac­ tus moraliter bonus, et meritorius æterni præmii est Deo acceptus, ejus legi confor­ mis ; peccatum vero est Deo exosum, 423 oppositum ipsius legi, atque supplicio, et pœna dignum : implicat autem eundem numero actum simul his praedicatis adeo adversis snbosso, sicut et quod simul sit bonus, et malus adhuc ex diversis capiti­ bus, ut cum D. Thoma, et ejus discipulis statuimus tract, de Bonit. et Malitia disp. G, dub. 1. Minor vero etiam liquet Minoris ex subinserta probatione, quæ urgeri, et p'^ho. explicari potest dupliciter. Primo quia prædictus actus non est in individuo indif­ ferens, ut supponitur : et esto ita esset, ex hoc ipso capite per se loquendo reddere­ tur vitiosus juxta doctrinam D. Thomæ 12, D.Thom. quæst. 18, art. 9, quam expendimus tract. 11 de Bonit. et malitia, disp. 7, dub. 1 et 2. Nec etiam est positive malus, ut supponitur, alias esset peccatum saltem veniale : ergo est positive bonus, et con­ sequenter juxta regulas rectæ rationis; aliunde vero fit ab homine justo, de quo procedit præcipua difficultas; quidquid sit de homine gravioribus obstricto peccatis, cui nihil curae est imperfectiones fugere. Secundo : quoniam aclus omnem sibi vin­ dicans perfectionem debitam ex recto fine, principiis, et circunstantiis, nequit non esse moraliter bonus, et Deo in habente gratiam acceptus ad gloriam : sed talis est prædictus actus, qui dicitur imperfectio, ut constat, et supponi debet; alioqui enim non posset non esse peccaminosus, utpote carens aliqua perfectione sibi debita : ergo prædictus actus est moraliter bonus, et consequenter Deo acceptus. Id quod satis constat in actibus remissis Cbaritatis, vel aliarum virtutum ejusdem imperio subdi­ tarum, quos esse meritorios, et Deo accep­ tos constat ex communi Theologorum sen­ tentia, et foret absurdum intolerabile per actus Charitatis, quia remissos, et non ita fervidos, non mereri hominem apud Deum aliquos gradus gratiæ, et gloriæ suo tempore conferendos; ut in materia de Merito ab omnibus supponitur : siquidem non tenetur homo ad id, quod est absoluto perfectius, essetque onus intolerabile humanæ fragilitati semper operari secundam ultimum potentiæ, et juxta intensiorem gratiæ, et virtutum perfectionem; et con­ sequenter merito defraudari, quoties re­ misse, ex Charitate tamen, ageret. Nec motiva a Lugo indicata sunt suffi­ Insutocientia. Nam aliud est actum avertere a cientia mol i va Deo, mediate, vel immediate, seu directe, Emincnvel indirecte : aliud vero non ita celeriter, tfcs*®·I Lugo. sed segniter ad ipsum perducere. Actus fete! >t ii ** ft 12 »! * ?r r •i w Km. DE PŒNITENTIA. autem hujusmodi hoc secandum habent, nou vero primum, ut liquet; siquidem versantur circa Deum, quamvis lente : quamobrem licet proxime non disponant subjectum ad uberiora auxilia nanciscenda, non tamen positive, retardant; quin re­ mote, et mediate conducunt, et moraliter sibi debitas reddunt tum gratiam, tum gloriam. Nec hoc est regredi a vita spiri­ tuali ; sed est non ita velociter progredi. In quo sensu non probatur viris spiritua­ libus, et mysticis Magistris, quibus in corde, et animo semper debet esse in me­ liora tendere, et ad altiora conari juxta Ad Co- illud Apostoli, 1, ad Corinth. 12 : Æmulanuih.12. . . ./ . , -, , mini charismata mehora, ia est gratias poD.Thom. Uores, ut exposuit D. Thomas, quibus sternitur via, ad majorem charitatem. Unde et subdit Apostolus : Adhuc excellent tiorem viam vobis demonstro. dignum; tum praedictum actum non pro· cedere a virtute, quæ sit specialis virtus Pœnitentiæ. Quod fuit dicere actum Pœni­ tentiæ esse actum virtutis; sed non esse pro eo eliciendo, habitum, seu virtutem specialem Pœnitentiæ, distinctam a vir­ tute religionis. Ad quorum primum con­ vinces esse videtur doctrina primi articuli hujus quæstionis, quam aliter nisi decli­ nando manifeste ab Angelico Doctore ex­ plicare non potuit : concludit enim S. Doc­ tor Pœnitentiam, vel esse virtutem, vel actum virtutis. Statuit vero secundum non anthoritate S. Doctoris, sed ratione infra diluenda, qua suum captivari ingenium in· genue fatetur. ίp Communis et vera D. Thomæ sententia præfertur. DUBIUM III. Ulrum Pœnitentia sit eadem virtus cum Religione? ‘•fâ ■ î Si? ? ■· u j ; Qo'd.sii Quid sit Religio, quod ejus munus, ipe,pl0‘sius etymologia, et actus, satis expo­ suimus loco supra citato ex arbore virtutum § 8, quin in eis, et aliis ad hanc virtutem spectantibus hinc immorari oporteat, vel iterum ibi dicta inculcando, vel eadem uberius prosequendo. Quæ enim ad hanc spectare videntur virtutem, non tam dis­ ceptanda, quam supponenda sunt in præ­ senti, ubi non examinamus ejus naturam, objectum, et actus ; sed tantummodo pro­ priam speciem Pœnitentiæ, ejusque vel iden­ titatem vel diversitatem ab aliis. Et quia ex dubio antecedenti constat eam esse vir­ tutem specialem, non qualemcumque ; sed moralem, superest examinemus, an reipsa coincidat cum virtute Religionis? vel in alia specie ab ipsa debeat collocari ? Cajcki’ Cui difficultati non modicum ponderis nus autbo- accessit, dum Cajetanus in præsenti art. rem, non 2, magis Authorem, quam CommentatoCommentato- rem agens, ita propriam, et affirmativam rem stabilivit, ac firmavit sententiam, ut scrip­ agens. Judicium serit SS. Magister Soto in 2, dist. 12, Magis­ quæst, 2, art. 3, ejus opinionem, quamvis tri non omnibus displicere, nec esse, bmbb novam ~ deCijet. cur displiceat. Ut vero ipsius mens, vel Ha. ex ipso quæstioms vestibulo appareat, duo sibi statuisse videtur Cajetanus in com­ mentario hujus articuli, tum actum Pœnitentiæ virtuosum. et laude tenti» esse essp actum virtnosum. ■‘ S .vœ ►·. 4 83. Dicendum est virtutem Pœnitentiæ Yen non esse eandem cum virtute Religionis, S&Î&tû. sed essentialiter, et adæquate inter se differre. Hanc assertionem, quam nostro judicio evidenter esse D. Thomæ ambigi DTm nequit, amplectuntur S. Doctoris discipuli, et nullum offendimus præter Cajetanum, Nn». qui ei refragetur, ut videre est apud Soto, Cano, Nuno, Arauxo, Joannem aS.Thoma, site’s. Labat, Gonet, Contempson, Martinez de Prado, et quotquot sive ante, sive post ώίCajetanum scripsere. Quibus omnibus suppetias eunt ex extraneis quamplurimi, quos in re tam perspicua ex S. Doctoris mente, inutile est allegare. Probatur primo ex Angelico Præceptore lexD. in 4, dist. 12, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 5, ubi duo docet S. Doctor, et quod Pœ-D.Ttœ nitentia sit species justitiæ, licet imper­ fecta, et potentialis, in quo abs dubio con­ venit cum virtute Religionis, et quod sit ab ipsa Religione ex parte objecti, et con­ sequenter essentialiter, diversa. Et ut unum et alterum probet, sic discurrit S. Doctor : Cum inter hominem, et Deum sit maxima distantia, non poterii ibi esse dicta proprie justitia hominis ad Deum, sed aliquis justiliæ modus, quasi per similitudinem. Homo autem fit debitor alteri homini dupliciter. Uno modo per hoc quod ab eo sibi est datum, sicut in voluntariis communicationibus, puta in emptionibus, cl venditionibus. Alio modo per hoc, quod ei subtraxit, sicut est in invoI luntariis communicationibus, ut est furtum, | percussio et hujusmodi. Et similiter aliquis At I y · DISP. V /<’/ Deo debitor, per hoc quod ab ro aliquid recipit : cl hac ratione Deo reddit debitum honorem Lalria, sive Iteligio. Alio modo cx hoc, quod contra Deum peccavit ; et sic red­ dit Deo debitum Pœnitentia. Unde sicut Ileliyio ponitur pars justitiæ a Tullio, non quidem quasi species, sed quasi pars polcntialis, in quantum aliquem modum justitiæ participat : diam Pœnilenlia pars juslilix d'tel P0™' Ubi clarissime constat compa­ rut, et fasse, ot distinxisse D. Thomam inter has virtutes : quippe convenit intereas deficere tu, et ab æqualitate solvendi debitum, ideoque Reiijio. servant justitiæ modum, quasi per simili­ tudinem; non vero sibi vindicant rationem perfectæ justitiæ, de cujus ratione est æqualitas; et ideo ubi non est, aut esse potest vera æqualitas, sed adæquatio, non est, nec esse potest perfecta ratio justitiæ. Distinguit vero illas ex parte juris, seu debiti : quia cum justitia sit ad alterum, juxta diversitatem juris, ac debiti oportet, quod sit diversa ratio justitiæ : quocirca ut infra expendemus, quia non idem jus splendet in parentibus, superioribus, et Deo, non eadem est ratio justitiæ in infe­ rioribus; sed tot assignantur, quot fuerint rationes jura diversificandi formalia. Cum ergo diversum sit jus exigendi cultum ex parte Dei, ac extorquendi satisfactionem; siquidem alterum fundatur in supremo dominio Dei, a quo beneficiis augemur, et donamur, et est commune omni, et cuili­ bet creaturæ, quantumvis innocenti, et a peccato immuni, ut liquet ex discursu D. Thomæ ; alterum vero nititur in injuria Deo intentata, et quantum est ex affectu peccantis, ipsi illata, vi cujus in re sibi debetur satisfactio, et restitutio ; conse­ quens fit ex mente S. Doctoris non eamdem esse virtutem Pœnitentiæ cum Religione. Nec modus ipse loquendi patitur eam iden­ titatem ; alioqui idem sibi ipsi compararet, et loqueretur de eademmet virtute, quasi plures essent, cum tamen una sit. Quod esse minus formalem, et proprium loquendi modum, et ab stylo D. Thomæ satis alie­ num, perspicuum est, atqne ideo minime admittendum. Con­ 84. Confirmatur, et explicatur primo ex fira. 1 ei eo­ eodem D. Thorna ibi solutione ad 1 illius dem quæstiunculæ, ubi ex assignata radice juD.Tnom. rium diversorum, quæ neutra illarum vir­ tutum exæquare potest, ostendit Pœniten­ tiam esse justitiam imperfectam, ad eum sane modum, quo Religio justitia imper­ fecta est, ob excessum juris divini cultum DUB, 111. 425 exigentis supra venerationem, et honorem, quæ a creatura possint Deo impendi : Justitia (inquiebat arguens) est æqualitas quædam secundum Philosophum : sed Panilenlia non potest xqualem compensationem reddere pro offensa Dei : ergo non est justi­ tia. Responsio est, quod sicut dicit Philo­ sophus in Elhic. ut habetur ex lib. 5, cap. 8, virtus non requirit semper æquale, sed sufficit, quod, possibile est, ul in honoribus ad parentes, el Deos. Unde sicut Lalria est pars justitiæ, quamvis non reddat xqualem honorem pro beneficiis acceptis : ita et Poeni­ tentia, quamvis non possit aliquid æquale reddere offensæ præcedenti. Si autem non intercederet diversitas inter prædictas vir­ tutes, frivola, et ineptissima fuisset solu­ tio, utpote nugatoria, et idem per idem probans ; esset enim sensus, Pœnitentia, sicut Pœnitentia est justitia, siquidem Pœ­ nitentia esset ipsa Religio. Quod tamen indignum est de D. Thoma sentire, et non D.Thom. minus absonum affirmare. Urgetur, et explicatur secundo adhuc conevidentius ex ipso Angelico Præceptore Οπη· '2dist. 15, ejusdem lib. quæst. 4, art. 7, in. quo inquirit S. Doctor : Utrum oratio sit satisfactoria? et quæstiunc. 1, ita objicit in secundo argumento : Lalria ul in præce­ denti dist. dictum est, contra Pœnitentiæ virtutem dividitur : sed satisfactio est actus Pœnitentiæ virtutis, oratio autem Lalriæ : Ergo oratio non est satisfactoria. Cui argu­ mento concedit D. Thomas Majorem ut a D.Thom. se probatam dist. 14, præcedenti quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 5, ut constat ex mar­ gine, et verbis a nobis adductis; et con­ cessa etiam Minori, negat Consequentiam, quia non est inconveniens actum unius vir­ tutis imperari a virtute, quæ contra ipsum dividitur : sicut actum temperanliæ inter­ dum Fortitudo imperat. El sic etiam actum Lalriæ potest Pœnitentia imperare, et sic erit salisfaclorius : sicut etiam sacrificia pro peccatis in veteri lege fiebant, et nunc fiunt. Quæ verba tam perspicua sunt, ut in ipsa luce offendisse videatur, qui circa Doctoris mentem hæsitaverit. 85. Ex illis vero præcluditur effugium, Effuquod in favorem Cajetani excogitari posset, quasi S. Doctor fuerit locutus de actibus ’SUm. Latriæ, et Pœnitentiæ, quos esse realiter diversos non renuit, quin adstruit, Cajeta­ nus. Secus vero est de ipso virtutis habitu, qui est realiter idem cum duplici actu, quorum primus sit Deum revereri, alter vero velle compensare exercite offensam, 426 DE PŒNITENTIA. se humiliter divina? omnipotenti» submit­ tendo, quod est proprium Religionis. Id quod sub aliis terminis explicuit Aversa sect. 2, q. 2, docens non interesse distinc­ tionem ex parte habitus; secus vero ex parte actuum : Quia (inquit) bene potest unus, et idem habitus respicere totum jus divinum, et potest anlecedenter, et conse­ quenter inclinare positive ad exercendos ac­ tus debitos Deo, et negative ad abstinendum ab actibus indebitis in ratione justitia. Ostendi- Hoc, inquam, effugium sincera verboraenS rum manifestatione occluditur, quin alia D.Tbom. ponderatione indigeamus. Tum quia D. Thomas supponit Majorem argumenti a se facti, cui occurrero satagit : Afajor au­ tem prædicti argumenti procedit de ipsis virtutibus in ratiohe habituum, et inde in­ ferebat diversitatem actuum, quorum unus non esset primario cultus, sed satisfac­ tio ; alter vero ita esset cultus, quod non esset satisfactio : atque ideo cultus oratio­ nis minime satisfaciorius evaderet, cum satisfactio non ad religionem, sed ad Pœ­ nitentiam attineat. Quem quidem discur­ sum non reprobat D. Thomas, sed ut legi­ timum concedit; indo tamen non sequi affirmat actum orationis licet divers» vir­ tutis a Pœnitentia non esse satisfactorium, quoniam sicut virtus temperanti» quando­ que a Fortitudine imperatur, sic etiam ac­ tus Religionis imperatur a Pœnitentia, et in vi hujus evadit salisfactorius ; non secus ac omninm aliarum virtutum actus ex imperio Charitatis redduntur meritorii. Cum enim virtutes sint invicem annex», non sat est virtuti se in proprium actum exc­ rero; sed et imperat aliis, et in proprium finem ordinat imperando, et dirigendo ip­ sarum actus. Et hoc pacto se habere Pœ­ nitentiam, et Religionem docet S. Doctor. Tum otiam : quia imperium directum pos­ tulat distinctionem realem inter extrema ; quippo quod non versatur nisi inter infe­ riorem, et superiorem : ejusdem autem ad se ipsum non est reale dominium, aut suporioritas, vel divisio. Tum denique ex ipsomet exemplo Fortitudinis, et tempe­ ranti», quas certo certius debet esse non eoincidero realiter, sed essentialiter, et adæquate differre. Et D. Thomas non af­ firmat, quod unus actus ab alio, aut per alium actum imperetur, esset enim impro­ pria, et minus apta locutio ; sed docet unam Virtutem per proprium actum aliam impe­ rare, ut eliciat actum, non qui soli ipsi virtuti elicienti respondeat, sed etiam ipsi virtuti imperanti. Et hoc pacto actue La. tri» imperatur a Pœnitentia, importatque et rationem cultus erga Deum ex ipsa Re­ ligione, et rationem satisfactionis ex P». nitentia; et e converso actus contritionis imperatus a Religione superinduet ratio­ nem cultus ultra munus satisfactionis sibi ex propria specie a Pœnitentia obvenientis. Quaro licet sententia Gajelani sit proba­ bilis absoluto (quod prætor Soto concedit etiam Martinez de Ledesma prima Quarti quæst. 2fi, art. 2, nec inficias imus); noutiquam tamen est probabile esso ad mentem D. Thomæ, utpote illi manifeste contra­ riam. S6. Nec SO. ï\ec elevatur pomierationinus, ponderationibus, quas atoi tota ilia sect, interserit Aversa. Quia noa riiKUi· disputat S. Doctor an unus, et idem habi­ tus possit habere plures, ac specie diverses saltem in esse rei, actus ; hoc enim impro­ prium est hujus difficultatis, ac subinde aliunde supponendum, ut debet supponi. Hinc tamen argumentum sumere est pro­ cedere ex remotissimis principiis, ex quibus nequit immediate illatio intenta deduci : alioqui enim eodem posset argumento con­ fici nec Religionem a justitia differre, nec plures, quam unam dumtaxat communem, et universalem virtutem esse constituen­ dam ; siquidem Unus, et idem habitus po­ test respicere totum jus divinum, ut dili­ gatur, debita obedientia præstetur, ipsi dicenti credatur, cultus exhibeatur, etc., consequenterque etiam inclinaret ad posi­ tive exercendum actus debitos, etretraheret ab indebitis in omni materia. Quod tamen est satis absurdum, falsilati obnoxium, et confusioni expositum. Sanctus ergo Doctor processit ex maxime propriis, et immedia­ tis principiis : quia cum de ratione justitias sit reddere alteri jus sibimet debitum, ex diversa ratione debiti, diversa justitiae ra­ tio venanda est. Constat autem diversum jus consurgere in Deo ex a se datis, quia supremus Dominus, et omnium rerum principium, vi cujus extorquet cultum, et venerationem ; quam ex a se ipso ablatis, vi cujus postulat injuriam sibi illatam re­ sarciri, et honorem ablatum restitui, media satisfactione, qua sola injuria est ex justitia compensabilis : ergo diversa est ratio jus­ titias in religione sub prima ratione Deo cultum exhibente, quam in Pœnitentia, quæ dumtaxat sub secunda incumbit re­ conciliationi cum Deo. Atque ideo non tantum diversi actus, hoc enim planum est; sed etiam diversi virtutum habitus sunt DISP. V, DUD. 111. I 427 solum in naturalibus, sed etiam in ordine sunt assignandi, Pœnitentia, et Religio. Major quæ est basis totius discursus, facile supernatural!, imo et in ipso Deo, licet explicatur; quiu divarsum est jus promis- hic non inferat, nisi distinctionem virtuajionis, a juro gratitudinis, et contractus lem ratione infinitatis, et intimæ trans­ emptionis, aut venditionis, a contractibus cendenti® prædicatorum ad invicem, ut tractatibus de scientia Dei, et de Trinitate locationis, sponsionis, aut fidejussionis, quibus exsolvendis non eadem est adhuc non semel statuimus. Constat autem ex principio D. Thomæ jam indicato, et infra in humanis virtus, sed plures justitiæ ra­ tiones interveniunt. Quod argumento est exponendo diversum formale, et adæquatum objectum sibi vindicare Religionem manifesto alia virtute benefactorem, alia a Pœnitentia : si quæ ergo est ratio distinPatrem, alia creditorem fore prosequen­ dos, et consequenter non ejusdem virtutis | guendi essentialiter earum actus, etiam esse Deum, ex Religione honorare, ac ipsi cogit, ut diversos habitus pro illis consti­ satisfactionem exhibere pro offensis. tuamus. Tum deinceps. Nam etiam est falsum, 3Refei87. Nec ad rem est differentia, quam statuere conatur inter habitus naturales, quod supponi videtur, virtutes scilicet na­ litur. adquisitos, et virtutes infusas; quod turales per partes obvenire. Nam aliud 1 *19, illi quia per partes obveniunt, magis dis­ est paulatim eas, ac successive acquiri, tinguuntur ; istæ vero quia infusæ, et seu intendi ; aliud vero ipsas ex partibus constare. Primum est inconcussum sive proinde superioris rationis, sub commu­ Philosophorum, sive Theologorum dogma, nione procedunt ratione, atque ideo cum a nemine, ut credimus, nec reprobarum, minori distinctione. B^· Non. inquam, ad rem videtur esse ista nec reprobandum. Sed hoc etiam convenit differentia. Tum quia semper urget incon­ virtutibus supernaturalibus; quæ quidem veniens illatum, nimirum eodem confici licet a Deo infundantur; augentur tamen posse argumento unicam solummodo su- dispositive ad frequentiorem, et intensio­ pernaluralem virtutem æquivalere cunctis rem inculcationem propriorum actuum. Et solum est differentia, quod virtutes na­ aliis virtutibus naturalibus in omni mate­ ria; ut consideranti constabit. Tum etiam turales in ipsomet supposito habent prin­ quia licet ea quæ in superioribus sunt cipium sui augmenti, quod sit vera causa unita, in inferioribus sint dispersa, ut tenet efficiens illius, qualem esse primario in­ tellectum agentem respectu virtutum in­ commune proloquium; non tamen ita uni­ versaliter accipiendum est, qüod unica su­ tellectualium, ct rationem ipsam respectu perior ratio cunctis inferioribus indiscrete moralium, statuimus, et ex D. Thoma fir­ mavimus tract, de virtut. disp. 1, dub. 3. emineat, contra evidentem experientiam, ôt doctrinam Theologis communem. Sed At vero virtutes supernaturales sicut ad ad summum tenet in cis, quæ ex genere infundi, ita ad augeri postulant ipsum suo pertinent ad eandem lineam, èt ratio Deumsupernaturaliter,ut causam proxime, illa superior est infinita, vel est specialis et particulariter agentem, actibus nostris alia ratio inferiora sub una indivisibili solum dispositive ex parte subjecti se ha­ ratione continendi; et ita evenit prtedica- bentibus , ut etiam docuimus disp. 3, tis divinis pluribus inferioribus realiter dub. 1, ejusdem tractatus. Secundum vero est prorsus a veritate diversis, ejusdem tamen lineæ, æquivalentibüs, et animæ rationali eminenter esse alienum, si sermo sit de virtutibus morali­ vegetativum, et sensitivum indivisibilitér bus præcipue, quas ex partibus coalescere ambienti. Ilæc tamen specialis ratio non inauditum est in Schola Aristotelis, et D. militat in omnibus prædicatls supernatu­ Thomæ ; sed omnes sunt simplices quali­ ralibus, licet sint superioris rationis ad tates intensionem gradualem, non vero naturalia, nec consequenter bene assigna­ partium additionem, et agglomerationem tur disparitas virtutum naturalium a su­ admittentium, ut ex mente Angelici Prtepernaturalibus, sed ut prorsus voluntaria ceptoris, et Philososphi N. Complut, tract, N. Com­ de Generat, disp. 4. Atque ideo ex hoc plut. respuenda est. Japn- Tum etiam quoniam virtutes non aliter capite deficit etiam assignata disparitas. ”10, multiplicantur, aut distinguuntur quoad Fallit tandem, et refellenda venit præ- Tandem rejicitur speciem, quam per ordinem ad sua objecta dicta disparitas ex eo, quod, ut cum M. Alva­ Alvarez. in esse objectorum adæquate, et essentia­ rez 1, ‘2, disp. 110, statuimus ubi proxime liter distincta. Quod principium tenet non § 4, n. 17, § Quaeres; secundo nulla est 42S DE PŒNITENTIA. virtus moralis acquisita, cui nou corres­ pondent etiam virtus moralis infusa circa eandem materiam ; eadem quippe ratio, quæ compellit ad constituendum virtutem naturalem in aliqua materia attingenda juxta regulas Prudentiæ naturalis, pariter extorquet collocatam iri virtutem supernaturalem circa ipsammet materiam, ut supernaturaliter attingendam. Cum quo tamen stat aliquas esse virtutes supernaturalcs, etiam morales, quibus in voluntate non respondeat aliqua vera virtus natu­ ralis ; quandoquidem sunt aliqui actus naturales voluntatis respicientes bonum proprium, qui complentur intra ipsam vo­ luntatem, ad quos non indiget voluntas virtute superaddita, sed sufficit ipsa natu­ ralis rectitudo eidemmet congenita. Ili tamen actus, ut evecti ad ordinem supernaturalem indigent virtute supernatural!, ut elici possint juxta regulas Prudentiæ infusae, ut de studiositate circa spiritualem cognitionem, et appetitus spiritualis hono­ ris pertinente ad Philotimiam, seu Magna­ nimitatem arbitramur ibi dub. 2, num. 30. Quod signum est non tot esse virtutes na­ turales, quot inveniuntur supernaturales, consequenterque perperam concedi in illa solutione plures virtutes naturales, quam sint ordinis supernaturalis : vel majorem distinctionem in illis, quam in istis reperiri. Quæ omnia falsa sunt. 88. Secundo probatur ex eodem S. Doctore in præsenti, ubi ultimam S. Doctoris • voluntatem, et sententiam contineri non est dubium. Et quidem ipsius doctrinæ series, et ordo manifeste convincunt ejus mentem in hac parte, ut percurrenti erit obvium. Nam in primo articulo docet, et probat Pœnitentiam esse virtutem, ut jam expendimus : in secundo statuit non esse virtutem communem sed specialem, ob specialem actum sibi proprium in ordine ad speciale objectum. Quæ quidem ratio, vel nullius est roboris, vel simul probat esse ab omnibus aliis diversam : non enim afiunde probatur, aut probari potest effica­ cius, quod aliqua virtus sit specialis et ab omnibus aliis diversa, nisi quia sibi vin­ dicat specialem actum, et speciale objec­ tum ; nam virtus, et habitus non sortiuntur speciem nisi per ordinem ad actus, et ob­ jecta formalia, ut est constans D. Thomæ, et Metaphysicorum doctrina. Quocirca in hoc eodem articulo 2, sol. ad 1, Poeniten­ tiam a Charitate sejunxit, vel ex eo dum­ taxat, quod actus Charitatis est dilectio Dei, et objectum ejusdem bonitas; intentio autem operandi ad destructionem peccati j media compensatione, solum est actus imi peratus, neutiquam vero immediate elici■' tus, a Charitate, cui proinde respondet specialis virtus sub Charitate, eamque esse Pœnitentiam statuerat in corpore. Ubi reflexione dignum est contra Caje- q» i tanum dicentem, nullum actum ex Pœni| tentiæ assignatis requirere aliam virtutem, quam Charitatem, et Religionem, eo quod1^· displicentia olïensæ pertineat ad Charita- Eiμ» ' tem; cum tamen S. Doctor manifeste distinguat duplicem displicentiæ modum, Ρα®. alterum qui secundario pertineat ad Cha-lnia! ’ ritatem, alium vero qui primario spectet 1 ad Pœnitentiam, et penes hunc, et non | primum differre docet ab illa. Lique evi1 dentius liquet ex art. 3 sequenti, ubi eidem insistens doctrinæ affirmat, quod Pernitentia nec habet, quod sit virtus specia­ lis ex hoc solo, quod dolel de malo perpetrato; ad hoc enim sufficeret Gharitas ; sed ex eo quod pœnitens dolet de peccato commisso, in quantum est offensa Dei, cum emendationis proposito. Quod dissimulasse videtur Cajetanus , ne cogeretur propriam opinionem deserere. Non enim clarius potuit S. Doc- D.Ttei. tor snam mentem aperire, et Pœnitentiam ab omni aha virtute sejungere, quam ei assignando proprium objectum, et actum nulli alteri, nec ipsi Charitati adaptandum, nec etiam Religioni ob eandem omnino rationem, et forte urgentiorem, siquidem Charitatis est utcumque odisse peccata, ut constat; Religionis vero non est, aut sa­ tisfactio, aut dolor, a quibus ex sua specie præscindit ; sed tantummodo honor, et cul­ tus Deo ut supremo Domino exhibendus. Quando ergo 8. Doctor totus fuit in adstruenda distinctione Charitatis a Pœniten­ tia, non obstante illarum ex parte odii circa peccatum affinitate; potiori, et urgentiori titulo firmavit eam distinctionem cum Re­ ligione : atque ideo ex ejus mente tam certum est intéressé distinctionem essen­ tialem inter has virtutes, quam indubita­ tum est apud D. Thomam Pœnitentiam non esse eandem virtutem cum Charitate. 89. Nec satisfacit Cajetanus asserens se soktio Authorem non arguere, quoniam verum est Cajeuni. Pœnitentiam esse specialem virtutem latiori vocabulo utendo. Nam hoc est merum effu- Hepeiii· gium, cuilibet quantumvis evidenti testi- tat· monio quod possit apponi ; sed minime solidum, et quoad præsens neutiquam sus­ tinendum. Quandoquidem nec expressius, tan DISP. V, DUB. 111. i nec disertius potuit se explicare D. Tho­ mas, quam asserendo Pœnitentiam esse virtutem specialem, utpote cui sive actus, sive objectum respondet speciale. Et si hæc locutio foret amplianda ita, absque tergi­ versatione, ct violentia ; non esset, unde falsitatis redargui posset, qui unicam tan­ tummodo admitteret ex albo virtutum; quantumvis ex adverso militarent tum Pa­ tres, tum Theologi, imo et ipsa sacra doc­ trina plures, easque speciales virtutes nos edocentes : ea quippe expositione cuncta evanescerent testimonia, quantumcumque forent perspicua, et evidentissima, ut qui­ libet facile deprehendit. Aliud Nec iterum favet, quod pergat Cajetanus eftgio ■Siit» oppositionem cum D. Thoma praetexere, dicens non esse insolitum apud S. Docto­ rem, aut ejus doctrinæ adversum aliquam virtutem specialem nominare, cum tamen specialis ea in se ipsa non sit, ut constat a simili Virginitatis, quæ non est nisi Religio determinata ad tam excellentem materiam, quamvis ut specialis virtus reputetur a D. Thoma. IcpuNon (inquam) Gajetano id favet, quinimo mtar. maximopere conducit ad manifestandam insufficientiam suæ expositionis. Nam juxta P.Thotn. D. Thomam Virginitas est specialis virtus Virgitius a a Religione distincta essentialiter, ut cons­ Heli- tat ex 2, 2, q. 152, ob eandem prorsus ra­ tione disiii- tionem, quam versamus in præsenti, quia gnitur nimirum, ut probat S. Doctor art. 2, sor­ exD. TtKn. titur specialem actum, et objectum in esse objecti ab omnibus aliis diversum. Unde in art. 5 illius quæstionis, ubi disquirit, an Virginitas sit maxima virtutum?Religio­ nem ipsi præfert. Si autem esset ipsamet religio, ut autumat Cajetanus, non esset, unde illi posset postponi, sicut nec cæteris Theologicis ibidem annumeratis. Hancque viam, ut Angelici Præceptoris propriam sectati sumus in arbore Virtutum sæpe citata § 13, a num. 120. Nec quod Virgi­ nitas, ut sit vera virtus, debeat firmari voto (in quo forsan hæsit Cajetanus) offi­ cit, ut ab ipsa religione, cujus est votum essentialiter differat. Nam ut ubi num. 121 explicuimus, votum non ingreditur cons­ titutivum essentiale Virginitatis; sed est conditio omnino indispensabilis, ut ipsa in albo collocetur virtutum. Cum quo stat votum ipsum non ad Virginitatem, sed ad virtutem Religionis pertinere. Porro ut ad Cajetanum regrediamur, ma­ nifestum est Virginitatis exemplum deser­ vire ad ostendendum tam loco cit. ex 2, 2, 429 quam in præsenti a D. Thoma deviasse, D.Thom. propriam, non vero S. Doctoris sententiam, objiciendo. Qnare in ipsum regerendum est, et ex adverso cum S. Doct. statuen‘dum Virginitatem adhuc voto firmatam, et esse specialem virtutem, et a Religione es­ sentialiter differre, utpote ipsi inferiorem, quandoquidem teste eodem Angelico Prae­ ceptore, ipsæ virtutes Theologicæ, el etiam virtus Religionis, quarum actus est ipsa oc­ cupatio circa res divinas, præferuntur Vir­ ginitati. Quo potius firmatur, quam oppu­ gnetur nostra sententia. ^6 « §n. Ratio D. Thomæ proponitur, et ah objectionibus vindicatur. 90. Post S. Doctoris mentem enuclea- Baiio tam superest ipsius fundamentalem ratio- D-Thom· nem, in lucem eruere, et ab objectionum nebulis expiare. Ratio ergo S. Doctoris est in verbis supra relatis, quæ ad sequentem formam reducimus : etenim species, et multiplicatio habituum desumitur ex spe­ cie, et diversitate actuum, et objectorum formalium, ut estCajetani, et discipulorum D. Thomæ constans, et perpetua doctrina, quam sæpe inculcat, ct eos edocet S. Doc­ tor : sed Pœnitentiæ virtus respicit actus, et objectum formaliter diversa ab actibus, et objecto Religionis : ergo non est eadem virtus cum Religione, sed essentialiter ab illa differt. Major, et Consequentia non indigent probatione. Et suadetur Minor : quia Pœnitentia primario non attendit nisi ad compensationem, et satisfactionem, licet inaequalem, juris divini violati, et of­ fensi, quippe qua intenditur reconciliatio cum Deo injuria affecto prudentum æstimatione, eamque avellere, et expiare me­ dio dolore, procurat pœnitens : Religio vero respicit cultum Deo exhibendum titulo non injuriae, sed supremi conditoris, et Domini : sed hæc sunt objecta formalitcr diversa, et actus similiter sunt adae­ quate distincti : ergo inter prædictas vir­ tutes dantur actus, et objecta adæquate diversa. Major liquet ex dictis inter propo­ nendum testimoniis D. Thomæ; nam cul­ tus Deo debitus titulo Creatoris, et su­ premi Domini est totaliter independens, imo et universalior, quam satisfactio pœnitentis; essetque proinde nullo existente, imo riec possibili peccato, et de facto fuit in Christo Domino in ordine ad seipsum « I. il ;? I I ' *· ' ■ V Ï ■ I . IIT i I 430 DE PŒNITENTIA. ut Deum, et in Angelis Deum summa veneratione colentibus. Quis hoc neget? Actus vero Pœnitentiæ non est absque præccdenti peccato, nec fuit in Christo, et Angelis beatis peccatorum expertibus : non enim aliud, quam jus violatum eo sarciri intenditur, quandoquidem (verba D.Thoia. sunt □ Thomæ infra quæst. 90, art. 2), in Pernitentia fit recompensatio offensæ se­ cundum voluntatem peccantis, 'et secundum arbitrium Dei, in quem peccatur : quia hic non quxritur sola integratio squalitatis justiliæ ('sicut in Justitia vindicaliva) sed ma­ gis reconciliatio amiciliæ, quod fit dum of­ fendens récompensât secundum voluntatem ejus, quem offendit. Hinc patet Minor hu­ jus syllogismi ; quia divers® rationis est colere amicum, ipsumque honore, ac ve­ neratione prosequi, quam illi satisfacere, ipsique reconciliari media satisfactione voluntaria. Et licet quandoque eadem ma- I teriali actione id fieri contingat (quod ad summum evincere videbimus rationes Cajetani) non tamen idcirco formaliter coincidunt ratio Pœnitentiæ, et ratio Religio­ nis; sed una se habebit ut imperans, et superior; altera vero, ut imperata, et in­ ferior, uti accidere in aliis virtutibus sæpius dictum est, et explicat D. Thomas art. 2 ad 1 hujus quæstionis. Confirm. Confirmatur, et explicatur eadem Mi­ nor : nam juxta Philosophi doctrinam 5 Ethic, a D. Thoma, et Theologis commu­ niter receptam, ibi constituenda est spe­ cialis virtus, ubi splendet specialis diffi­ cultas superanda per actus iliius virtutis ; ubi enim nihil est difficile, superfluit su­ peraddita virtus. Quocirca ad bonum pro­ prium secundum se, et a circunstantiis extrinsecis liberum, non agnoscunt Theo­ logi aliam virtutem voluntati adjunctam, sed ipsam ejus rectitudinem naturalem sufficere judicant, ut constat ex tract, de virtnt disp. 2, dub. 3. Major autem est difficultas, imo et diversa in poenitendo, quam in cultu, et veneratione Dei; ad hanc quippe proclivis est ipsa natura abs­ que ullo mœrore, et tristitia, ex hoc ipso quod illustretur notitia excellenti® divin®, a qua totum suum esse habet in Geri, et conservari. Cum tamen ad emolliendam . propriæ voluntatis duritiem, conterendum cor, et carnis macerationes amplectendas, quæ sunt propria Pœnitentiæ opera, ex quibus digni Pœnitentiæ fructus proficis­ cuntur, non exiguo labore indigeamus. Et radix diversitatis provenit ex ipsa diversi- | 4 1 I late juris : nam aliam extorquet a nobi» Deus compensationem, quia Dominus, aliam quia offensus, et proprio jure sallam in affectu spoliatus; et difficilius est, et longe alterius rationis ipsum placare of­ fensum, ac ipsum ut Dominum honorare; cum primum sit proprium servi, secundum vero inimici. Quare sicut ex parte nostra aliter respicimus Deum ut peccatores, quam si reperiamur amici; ita et ex parte Dei sunt independentia jura exigendi cuitum, et extorquendi satisfactionem pro injuria, quorum quodlibet propriam virtu­ tem postulat, qua propria superari debeat difficultas. H Rursus confirmari, et explicari potest, ÎC#Non enim alia ratione concedunt Theologi erga parentes specialem Pietatis virtutem, erga superiores, et dignitate præcellentes observantiam; nisi quia diversum jus, su­ bindeque distincta iu prædictis objectis difficultas, virtute speciali superanda inve­ nitur; siquidem aliud est respicere aliquem ut patrem, a quo quis habet esse, et aliud respicere aliquem ut dignitate præcellentem : non enim alteram eorum annexum est alteri, ut est per se notum. Cum ergo jus dominii, et creatoris sit diversum a jure offensi, et spoliati, illudque et univer­ salius, et penitus independens ab isto sit, ut negari non potest; videtur consequens aliam esse virtutem, qua colimus Deum ut rerum omnium principium, et Dominum, ac illam qua ipsum offensum placare co­ namur ; atque ideo neutiquam Religionem cum Pœnitentia coincidere. Confirmatur tandem. Quia licet Pœni­ Ultimo ­ tentia, et Religio conveniant generice in rotan tur. reddendo cultu Deo debito, differunt tamen specie in modo ; siquidem Religio ita Deum colit, ut ipsum ut sibi beneficum, ac bene­ volum habeat, Pœnitentia vero ut offen­ sum, et injuria affectum, ut liquet : sed diversus iste modus, et infert, et supponit diversum jus, distinctamque rationem for­ malem, in quibus stat diversa virtutum ratio : ergo ex identitate, et convenientia præ licta non recte arguitur convenientia, seu identitas essentialis, et specifica illa­ rum. Cætera constant præter Minorem, quæ facile suadetur exemplo ipsius Reli­ gionis, et timoris qui est spiritus sancti donum. Nam licet timor inspiciat Dei ex­ cellentiam, sub alia tamen ratione, ac ipsa Religio; timore quippe ita homo re­ veretur Deum, quod refugit malum saltem possibile ex ipso Deo, vi cujus se submit­ tit DISP. V, DUB. III. tit tremens excellent!»} divinæ, ut osteons tans doctrina 1). Thomæ, et discipulorum ejus, a nobis expensa tract, do Fide, ad cujus calcem post tract, do spo, egimus do Dono timoris. Religio vero ab hoc præscindens solum attingit Deum, et ip­ sius eminentiam, ut universale bonorum principium, subindeque ut benefacere po­ tentem. Et hoc est caput unum ab al­ tera essentialiter distinguendi. Cum autem eadem diversitas, ne majorem dicamus, sit Pœnitentiæ a religione, siquidem respicit excellentiam divinam offensam ut placan­ dam media satisfactione, consequens debet esse diversam rationem formalem objectivam in ea intervenire ab illa quæ compe­ tit Religioni, subindeque non esse eandem virtutem cum ipsa. «g. 91. Nec refert si primo ex Cajetano resXT pondeas ejusdem virtutis esse jus illaesum servare, et semel læsum iterum resarcire. Sed ad Religionis virtutem pertinet hono­ rem Deo debitum exhibere : ergo ad ean­ dem debet pertinere illius juris reparatio, D^ii'et qUasi redintegratio. Non, inquam, re­ fert, quoniam illud principium tantum­ modo tenet, sistendo intra eandem mate­ riam, et rationem formalem objectivam, ut supra dicebamus de odio procedente a D-Ttoa- Charitate, et explicuit D. Thomas art. 2 ad 1; secus vero est, quoties fit transitus ad diversam, tum materiam, tum rationem objecti. Quocirca ipsamet Religio, et Deum honorat, et ipsum dehonorantes abhorret ; non tamen seipsa immediate satisfacit, aut in proprio supposito, vel alieno vindicat injuriam Deo irrogatam, sed postulat sibi sociam virtutem, cui hoc munus conveniat qualis est Poenitentia; et ab hac debet im­ perari cultus Religionis, ut evadat satisfactorius, non secus ac actus satisfactionis, ut sit religiosus debetpræcipi a Religione, ^!!5B Non enim inconvenit eundem numero ac«keitum simul a pluribus virtutibus, sub diijissm versis tamen rationibus, derivari, et in wml· cujusque illarum finem dirigi - nec simili­ ter repugnat virtutes inter se connexas invicem dependere ne dum quoad esse il­ larum in esse perfecto, sed etiam quoad operari, et augeri, ut videre est in intel­ lectu, et voluntate, et in exercitio ipso virtutum. Quis namque neget in actu præcepto Charitatis intervenire posse obedientiam, Religionem, et Humilitatem, et e converso? Videantur quæ diximus tract, de Bonit. et Malitia, circa diversitatem finium, subordinatorum tamen uni princi­ 431 paliori, qui eidommet actui interno, vel externo apponi possunt, et quæ scripsimus tract, do Merito circa imperium Charitatis. Et inde facile, et satis perspicue salvabit concatenationem præd ictam servata sem­ per, et retenta, ut servare, et retinere oportet, diversitate formali objectorum. Quæ est perpetua D. Thomæ, et discipu­ lorum doctrina, superius in hoc eodem tractatu indicata, quidquid sit de eo, quod ox vi illius imperii imprimitur actibus sic imperatis simul a diversis virtutibus ; In quo est dissidium aliquod inter eos. Do quo egimus loco immediate allegato disp. 4, dub. 5. 92. Sed urgebis. Eadem virtute justltiæ commutativæ in humanis fit compensatio sive in offensis, sive in contractibus emp­ tionis, et venditionis, et aliis : ergo simi­ liter non alia, quam virtute Religionis exhibebimus Deo cultum pro acceptis et satisfaciemus pro injuriis. Antecedens sup­ ponitur, et probatur Consequentia, tum a paritate, tum etiam ratione : quoniam in humanis jus ex emptione contractum et ex offensa acquisitum non sunt diversæ ra­ tionis, sed ad eandem virtutem pertinent, et sub eadem ratione objectiva continen­ tur : sed jus ex beneficiis ortum, et ex offensis illatum non magis distant, quam jus emptionis, et jus ex injuria ortum, ut ex se constat : ergo si illa pertinent ad eandem virtutem, pariter, et ista. Et confirmatur retorquendo, et infir­ mando discursum D. Thomæ, cui inniti­ mur. Nam totum difficultatis robur reducit S. Doctor ad hoc, quod aliter fit Deo homo debitor ex ab ipso acceptis, et aliter ex ab eodem ablatis, et ad primum assignat Latriam, seu Religionem, et ad secun­ dum Poenitentiam. Sed hic discursus, vel probat constitutam iri in humanis aliam virtutem pro contractibus itidem humanis, utputa emptionis, et venditionis; aliam vero pro injuriis alteri irrogatis : vel non evincit distinctionem Religionis a Pœni­ tentia : ergo vel ut nimium probans con­ tra id quod supponitur; vel ut deficiens, et nihil probans repellendus est. Cætera constant præter Minorem quæ inde sua­ detur, quia nulla apparet ratio, quæ non sit voluntaria, cum debitum ex gratis a Deo acceptis sit alterius rationis a debito ex injuriis sibi illatis, quibus exolvendis duplex virtus inserviat; et non similiter sit aliud debitum v. g. emptionis a debito orto ex contumelia, vel alia injuria homini Diffici­ lior replica. Ejus Confir­ matio. 432 DE PŒNITENTIA. irrogata ; ideoque diversa virtus ad unum 1 pro tanto reddatur, sed etiam animorum præ alio ex olvendu m requiratur. Hoc se­ reconciliatio, ad quam ineundam, ot nan­ cundum supponitur falsum, iu objectione : ciscendam summopere juvat animi delin­ ergo primum est etiam falsitati obnoxium. quentis depressio, et proprio) voluntatis AliqeONec fiet satis objicienti, si cum Joanne I retractatio. Cujus opinionis patronus fuit n>n solatio. a S. Thoma, Gonet, Contempson, et aliis I Soto in 4, diss. 14, quæst. 2, art. 3, § sed Joau. a discipulis D. Thomæ, assignetur discrimi­ tunc arguitur, quem refert, et sequitur S.Thom. Valentia in præsenti disp. 7, quæst. 2, Gonet. nis ratio, quod in humanis salvatur æquaConlitas sive in ollensis, sive in commutatio­ Punct. 2, £ .-Id quintum Cajetani. Juxta tempson. nibus, et in vi hujus eadem justitiæ vir­ quam sententiam potius retorquenda, quam tus, cui incumbit jus suum unicuique diluenda esset objectio. tribuere, quodlibet debitum extinguere Huic tamen solutioni non debet committi Di$?hsufficit. Gæterum inter Deum, et homines,· veritas nostræ sententia), quia positio illa crt. cum non sit æqualitas respectu debiti, et non est admodum certa, nec ut talem eam alias sint diversæ rationis, jus supremi apposuit Soto, sed sub hoc verbo Forsan principii, ac Dominii, et jus offensi; ne­ incertam reliquit, etindecisam. Nec etiam cessarium est recurrere ad duplicem virtu- videtur conformis S. Doctori in hoc art. D.Tt«. 3 in quo satisfactionem pro injuriis, et . tem, quia neutra sufficit ad proprium debitum, ideoque ut partes potentiates jus- , retributionem ex parte offensi reputat com· mutationem, et ad justitiam commutativam titiæ reputantur a D. Thoma. Nou Hæc, inquam, solutio non videtur ele­ reducit; solutione vero ad tertium clarius satisâvare robur objectionis, cujus vis non sistit se explicans, inquit, quod sicut est com­ cere ostendi­ in eo, quod adsit æqualitas, quinimo eam j mutatio quœdam in beneficiis, cum scilicet tur. non adesse inter Deum, et homines, ut j aliquis pro beneficio recepto gratiam repen­ manifestum supponit. Exerit autem suas | dit : ita etiam est commutatio in offensis, vires in eo, quod sicut eadem virtute in j cum aliquis pro offensa in alterum commissa, humanis fit satis illi duplici debito, consi- j vel invitus punitur, quod perlinet ad vindimiliter erga Deum unica virtute religionis calivam justitiam : vel voluntarie compensat inæqualiter, et cultus, et satisfactio exhi- | emendam, quod perlinet ad Pœnitentiam. beatur; non quidem eodemmet actu, sed i Ex quo duo consequi videntur : Primum pluribus, iisque diversæ speciei. Nec am- j est, eam ut sic dicamus Pœnitentiam, qua toliigatcr. piius intendisse Cajetanum manifestum homo ad æqualitatem alterius a se offensi Prient est. injuriam compensat, esse re ipsa ipsam Aliquo­ 93. Ad hanc objectionem responderi po­ commutativam justitiam, cum de ejus ra­ rum tione sit jus alteri debitum æqualiter com­ solutio. terat negando Antecedens, et quod in illo supponitur, quia non eadem virtus est pensare. Quare vel concedi debet inter adhuc in humanis, quæ ad utrumque de­ homines duplex justitia commutativa, qua­ bitum valeat, sed requiritur specialis ad rum altera contractibus naturalibus, alia injurias resarciendas. Quia tamen inno- vero offensis expurgandis deserviat ; quod minata est, quædam species Pœnitentiæ est superfluum, et hactenus a nullo quem hnmanæ ob similitudinem cum vera Pœrri- sciamus, expresse assertum : vel concetentia Christiana, posset appellari. Ei vero dendum ex eademmet justitia commutativa statuendæ argumento esse poterat confir­ ortum ducere compensationem quamlibet matio ipsius objectionis ; siquidem ex di­ squalem, sive sit ex contractu oneroso, · versitate juris, ac debiti ex illo orti venanda sive ex injuria irrogata; ratio enim virtutis venit diversitas compensationis; et alia solum est in debito exacte, et æqualiter est compensatio pecuniæ pro re vendita, exolvendo; de materiali se habente om■ vel ex inito contractu debitæ a compensa­ nino materia illius, sive ea sit initus con­ tione honoris ablati ; illa enim solum pos­ tractus, sive offensa commissa. Unde quo­ tulat exhibitionem externam pecuniarum, ties homo ad æqualitatem compensat in­ vel pacti adimpletionem in utroque foro ; juriam alteri illatam, non intervenit alia hæc vero semper importat vel submissio­ Pœnitentiæ virtus, quam justitia ipsa com­ nem personæ lædentis, vel retractationem mutativa communis ad alia cuncta debita, voluntatis, vel utrumque simul, ut iterum undecumque proveniant, vel ut proprius in læsi, seu offensi amicitiam venire pos­ loquamur, in quacumque materia sint, sit : non enim tantum exigitur honoris seu ex quocumque contractu ortum du­ restitutio, quasi arithmetica, ut tantum cant. Ad eum sane modum quo tract, de Gratia ώ. DISP. V Gratia Christi disp. 14, dub. 2, prope finem admisimus casum impossibilem, quod Christus peccare potuisset, et consequenter pœnitere : in quo eventu nullam aliam virtutem ad compensandam offensam illam agnoscimus quam justitiam commutativam ejusdem rationis cum ea, qua pro nobis satisfecit; hanc vero non esse diversam a nostra justitia commutativa, sed ejusdem rationis cum illa statuimus tractat, de In­ carnat. disp. 1, dub. 9, g V, ut constat a simili in virtute Religionis, quam nemo ambigit fuisse in Christo, nec ullus a Re­ ligione quæ est in nobis distinxit. Quare bene supponitur ab objiciente illud Ante­ cedens, eadem scilicet virtute justitia com­ mutatives satisfieri debito, sive ex injuria, sive ex alio contractu obvenienti, et merito disparitatis rationem extorquet. Hæc au­ tem continetur in solutione Thomistis communi inter objiciendum data, si recte expendatur. iteta- Quod aggredimur eliciendo secundum, quod ex doctrina illius testimonii deduci significavimus, nimirum Pœnitentiam nos­ tram deficere a ratione justitiæ commutaTtivæ ratione inæqualitatis cum offensa, quæ infinita est, et altioris rationis a sa­ tisfactione puræ creaturæ. Hæc autem inæqualitas non debet accipi per ordinem ad rem, ut ita dicamus, ablatam a Deo, quæ est ratio ultimi finis ; hanc enim eidem reddere possumus ad instar cujusdam res­ titutionis, iterum in ipso constituendo nostrum ultimum finem, uti fieri constat per actum Gharitatis, ut pluries locis supra citatis explicuimus. Sed nascitur ex ipsa ' persona injuria affecta, et inæqualitate personæ satisfacientis, quæ quia infinite distat a persona divina, non potest fundare jus æqualitatis, nec in sarciendis injuriis, nec in beneficiis æquali veneratione exolvendis. Gum ergo duplici ex titulo exigat Deus cultum, et satisfactionem, et quia supremus est Dominus omnium, et hic est universalissimus, et omnino a culpa independens; et quia enormiter nostris delictis offensus, qui titulus est magis restrictus, et specialis; ut Religio posset se extendere ad sarciendas offensas, opus erat, quod proprium sibi debitum posset exolvere ; qualiter enim sufficere posset ad extraneum debitum, qui intra propriam lineam deficit ad proprium? Jure ergo exigitur virtus cui incumbat Deo debitas, inæquales ta­ men gratias reddere, quia supremus Do­ minus, et primum principium est, et quan■S'uhnunl. Curs, theolog. tom. J7J. DUB. HI. 433 tiimcumque in hoc laboret, ac conetur, semper remanet deficiens, et inæqualis debito illi. Et ideo ad utrumque, et imper­ fecte extinguendum debitum aliud ortum ex offensa, necessaria est alia virtus, quæ procedat ex solo compensandi, et satisfa­ ciendi motivo; alioqui enim non esset unde tolleretur jus denuo acquisitum a Deo ex injuriis; siquidem ex vi cultus Religionis non exequatur jus illud primum universalius. Quæ videtur esse doctrina D. Thomæ in præsenti art. 3, ubi inquit : D.Thom. Dupliciter dicitur justum, scilicet simpli­ citer, et secundum quid. Simpliciter quidem justum est inter aquales, eo quod justitia est æqualitas quadam, quod ipse Philosophus vocat justum politicum, vel civile j eo quod omnes cives aquales sunt, quantum ad hoc quod immediate sunt suit Principe, sicut liberi exislenles. Justum autem secundum quid dicitur, quod est inter illos, quorum ujius est sub potestate alterius, sicut servus sub Domino, filius sub Patre, uxor sub viro. Et tale justum consideratur in Pœnitentia. Ex quibus liquet inæqualitatem prædictam assignari a D. Thoma inter personas; quidquid sit de re ablata, vel restituta, qua sola non compensatur offensa, et cons­ tat adhuc in humanis; irreverentia enim Episcopo facta in ablatione pallii non com­ pensatur, sed adhuc remanet, pallio resti­ tuto. 94. Ad objectionem ergo in forma res­ Vera pondetur concedendo Antecedens, et ne­ solulio. gando Consequentiam; quia in hac parte non bene arguitur ab iis, quæ sunt inter homines æquales sive in commutationibus naturalibus, sive in injuriis inferendis, et sustinendis, ad ea quæ se tenent ex parte Dei in ratione Domini, et in ratione offensi, ut constat ex dictis. Et ad probationem Consequenti®, neganda est paritas, et ra­ tio in illa fundata non subsistit : quoniam hominis ad hominem est perfecta justitia, atque ideo æqualitas perfecta, cui de mate­ riali, et accidentale est, quod compensatio fiat in hac, vel illa materia. Unde sub eadem formali ratione respicit, et rem de­ bitam ut restituendam, et injuriam com­ pensandam. At vero Deo nequit homo reddere æquale, nec pro beneficiis accep­ tis, nec pro injuriis illatis : quare neutiquam eadem virtus sub una ratione utrum­ que debitum amplectitur. Non quidem sub ratione æqualiter satisfaciendi, ut est evi­ dens : neque etiam sub ratione inæqualitatis, quandoquidem in propria linea 28 434 DE PŒNITENTIA. importât inæqualitatem, numquam supe­ rogatas resarcit : ergo similiter eadem randam, et exhauriendam ex vi sui proprii Religionis virtute poterunt et offensi' in motivi, et rationis formalis : non ergo Deum compensari, et simul obsequia ipsi potest extendi ad aliam inæqualitatem ex ut primo principio debita deferri. Patet diverso motive prosequendam, quale est Consequentia; quoniam Filius ex Pietate motivura satisfaciendi pro offensa. tenetur ad Patrem ut ad sui esse princi­ Diluitur Et hinc constat ad confirmationem, qua pium : quocirca omno obsequium, sive ad eoMÛrnuliû. urgebatur, et retorquebatur discursus D. reverentiam, sive ad sustentationem, sive Thomæ. Qui quidem legitimus est, si qui­ ad subsidium illi debet; nec tantum retri­ dem ex acceptis a Deo ut supremo Do­ buet, quod ab obligatione amplius non mino, et rerum omnium principio, move­ retribuendi se liberet, aut immunem red­ tur homo ad ipsi gratias referendas, et dat : ergo si hoc non obstante adhuc ex nullum non cukum. et honorem praestan­ eadem virtute Pietatis satisfacit utrique dos, quod absque satisfactionis onere sal­ muneri, et colendi Patrem, et ipsum sibi vatur. Ex ablatis vero ab ipso tenetur ad pacatum reddendi ; consimiliter ex eadem dolendum, compensandum, et pro viribus religione poterit homo, et cultum, et sa­ conandum in non esse offensæ divin® ; et tisfactionem pro injuriis exhibere Deo ut huic muneri, et specialiori obligationi in­ primo principio, et ut injuria affecto; quin cumbit justitia imperfecta Pœnitentiæ, quæ desideretur duplex virtus, vel inæqualitas tota est in destructionem offensæ, sicut assignata obsit : non enim intervenit Religio in ipsi praestando cultu. Inter ho­ æqualitas inter patrem, et filium ex vi mines vero ad socialiter, et politice convi­ prædictæ virtutis, cum sit pars potentialis vendum solum attenditur æqualitas civilis, justitiæ, ut docet D. Thomas 2, 2, quæst. D.tw· et politica, ad quam deservit unica justitiæ 10, et ex ipso statuimus in arbore sæpius commutativæ virtus, quæ est virtus com­ citata f 9, num. 76. munis, et omnia debita ambit sub ratione Si autem cum aliquibus dicatur Pietatem Aii?«· æqualitatis evacuanda, sive debitum con­ semper respicere jus paternum ut illæsum trahatur ex emptione, sive ex offensa. Si­ servandum, sive id fiat mediis obsequiis cut enim ex eadem radice obvenit homini qua Patri sive qua offenso debilis. At vero quod jus sibi proprium in qualibet materia respectu Religionis, et Pœnitentiæ sunt non violetur, sed immunis, et indemnis re­ diversa formaliter jura, inducentia debita tineatur : ita et ab eadem provenit virtute, itidem formaliter distincta. Aliud namque si forte læsum fuerit, quod resarciatur, est jus dominii, et aliud jus proprietatis, et in pristinum revocetur statum æquali- quorum primum fundat debitum cultus, et talis. honoris; secundum vero, supposita inju­ In quo sensu explicata solutio interpo­ ria, postulat satisfactionem juris proprieta­ sita verissima est. et non enervatur objec- tis læsi. Et ad boc duplex, et formaliter tiuncula adjecta : quoniam in humanis distinctum debitum, requiritur duplex assi; licet radix debiti possit oriri ex illis capiti­ gnata virtus. bus in esse rei diversis, quod non nega­ Si, inquam, ita respondeatur (utrespon- Goal in nrme 9 art î S Si mus : tamen ad æqualitatem justitiæ, quæ Hot det Cnnnt Gonet in præs. rlîcn disp. 2, art. 3, § 3), per se primo attenditur, iuadæquata sunt, urget ex adverso eadem instantia. Nam et de materiali se habent. Secus vero est etiam Pater habet jus dominii in filium in nostro casu, quia licet etiam intendatur ratione generationis, et educationis; nec æqualitas quasi generica per utramque non jus proprietatis, ne lædatur in propriis, virtutem ; diversa tamen specifice, et for­ sive a filio, sive a quolibet alio : ergo maliter est æqualitas in cultu, et æquali­ exigit obsequium jure dominii, et satisfac­ tas in satisfactione mediis actibus pœnali- tionem jure proprietatis læso : subindeque bus, et propriæ voluntatis contritione : et vel una vertus ad unum, et alterum erit cum neutra proprio muneri adæquet, sed insufficiens; vel si sufficit, idem asserenadhuc intra propriam lineam proprio abro­ . dum erit respectu Dei. gando debito non sufficiat; nihil mirum Quod si ad hanc elidendam replicant, ii quos ex D. Thomæ doctrina, ad rationem virtutis Suarez exoptabat; nimi­ rum facere bonum, compensando offensam, et operando positive contra illam, quod 439 abs dubio bonum est; et si hoc bonum negetur; negetur insuper quod sit bonum ablata restituere, vel aliena debita solvere, et rursus vitare malum futurum per emen­ dationis propositum ipsi Pœnitentiæ an­ nexum. Et in hoc sensu conservat æqualitatem justitiæ, et declinat a malo, ut di­ cebat D. Thomas, cavendo scilicet ab ipso in futurum. Quamobrem tota argumentatio illa in ejus Authorem intorqueri debet ex præmissis propriis D. Thomæ, et Conse­ quentia a S. Doctore probata. Radix deceptionis fuit imaginasse actum Dect-pproprium Pœnitentiæ quasi meram fugam, “assuT. et recessum a peccato præterito; cum ta­ men sit prosecutionis ad debellandam of­ fensam existentem in Deo, pro ipsaque quantum fas est, et suppetunt vires, com­ pensandum; quod totum includitur in contritione perfecta : declinare autem a malo explicatur in emendationis proposito, vi cujus refugit pœnitens esse recidivus. Habet ergo Pœnitentia duplicem illum ac­ tum ad virtutem exactum, quamvis aliunde etiam supponat peccatum commissum, ob quod fiat compensatio. Unde quando asse­ ritur a D. Thoma, et ab aliis de ratione virtutis esse illæsum servare bonum sibi proprium, sive sit in materia justitiæ, sive in aliis, solum tenet per se respectu injuriæ, seu læsionis in posterum; et hoc sem­ per a virtute præstatur : non vero respectu antecedentis; hanc enim præextilisse non est contra rationem virtutis, ut constat ex dictis, et oppositum nec authoritate, nec ratione probatur. Nec urget ad Pœnitentiam pertinere Quoinodo conservare jus divinum illæsum, et ad hoc incumbat afficere voluntatem, ut tandem conclude­ Prenibatur in objectione. Quoniam Poenitentia tenliæ juris cum sit pars justitiæ, ad compensandum divini ­ per se primo ordinata; prius intendit sar­ conser vatio. cire offensam irrogatam, et ex consequenti in posterum servare jus divinum ab injuriis immune ; in quo abs dubio præcellit omni­ bus aliis virtutibus; præstat enim commis­ sas offensas restaurare, et vitare com­ mittendas, quam dumtaxat impedire, ne in posterum committantur, et hoc ad sum­ mum conveniet aliis virtutibus ob incompossibilitatem cum peccatis oppositis; cum tamen primum sit ita proprium Pœniten­ tiæ, ut nulli alteri conveniat. Nec iterum proderit refugium ad Reli­ gionem, cujus est reddere Deo omne debi­ tum legale. Nam motiva formalia sunt longe diversa; quandoquidem Religio pro- ‘4 5 440 r< Λ ? 1? ■ • · t Ci i'i a •i DE PŒNITENTIA. cedit ex unico, et solo motivo Deum cultu ej honore prosequendi, et hoc affectui, et (ire. sibi intrinseco Deo consecrat, vel ip­ samet opera Pœnitentiæ. Hæc vero tantum incumbit satisfactioni ut fine sibi proximo, et immediato; et hinc etiam ipsius Reli­ gionis actus reddit satisfactorios. El alia ratio est solvere debitum cuique proprium, ne jus alterius violetur, quod large est satisfacere; aliud vero jus violatum reintegrare, et in pristinum statum reducere satisfaciendo pro injuria ; et hoc est pro­ prium Pœnitentiæ ut a Religione divers® : et ex hoc capite sibi vindicat semper pec­ catum supponere, pro quo satisfaciat, sicut religio debitum cultus, quem solvat. Unde constat ad totum argumentum, et ejus confirmationem. Allerra 103. Arguit et instat secundo Cajetanus ex Ca* jetano contra immediate dicta, recurrendo ad ob­ arfu- jectorum convenientiam. Nam offensa ut raeuiuffl ' compensabilis per actum proprium non postulat propriam, et distinctam virtutem : Ergo Pœnitentia non est virtus specialis a cæteris maxime vero a Religione, diversa. Consequentia patet, et Antecedens suade­ tur. Tum ex eo quod accidit in humanis, ubi, cum quis alterum offenderit, licet sese subjiciat, et humiliet, palam affirmando se male fecisse, et hoc laudabile sit, non tamen ab speciali virtute procedit; quam­ vis his, et similibus actibus ad offensi gratiam restituatur, juxta illud : Parcere subjectis, et debellare superbos : ergo simi­ liter. Tum etiam : quoniam esto ad prae­ dictum finem oporteret assignari virtutem, sufficeret ipsa Religio, cujus est proprium subjicere hominem Deo ipsique debitum reddere, sive ob offensas, sive ob benefi­ cia; quippe neutrum illorum fit absque submissione ; et cum hæc sit propria Re­ ligionis, ipsius etiam erit offensas compen­ sare. CoiifirEt confirmatur : quoniam praecipuus actus Pœnitentiæ re ipsa coincidit cum actu primario Religionis : ergo etiam vir­ tus. Consequentia constat, quia unitas, vel distinctio virtutum non aptius infertur, quam ex distinctione actuum. Antecedens autem suadetur : Nam quod primario, et præcipue inspicitur a Poenitentia est sub­ jectio hominis ad Deum : hanc autem of­ fert Religio ; quin addat Pœnitentia, nisi causam subjectionis, scilicet offensam. Confessio etiam peccati sive exterior, sive interior actus est Religionis absque alia viriate media imperatus. Et ratio (inquit) I est : quia religionis actus est, quo excel­ lentiam divinam, nostraraque subjectio­ nem ad Deum profitemur : sed uterque istorum actuum, scilicet interior confessio, et voluntaria submissio in utriusque pro­ fessione consistit : ergo idem omnino est actus Religionis, ac Pœnitentiæ. Probat Minorem : Nam qui confitetur Deo adver­ sus se injustitiam suam, submittendo se, et confessione, et summissione subjectio­ nem suam fatetur, simul et excellentiam divinam, cui se submittit, cujus excellen­ tissima omnipotentia parcendo manifesta­ tur, cuique proprium est misereri, semper et parcere : ergo velle recompensare oflen| sam mediis prædictis actibus actus est elicitus Religionis. Confirmatur ulterius. Quoniam virtus Se«* Pœnitentiæ non est virtus acquisita sed EJU· I infusa, subindeque ex divina inspiratione vim habens, et sub eodem cursu cum Re­ ligione a Deo accepta, quocirca inter præcepta Religionis ita sunt sacrificia, el orationes pro peccatis, sicut pro beneficiis. Unde in lege veteri actu Religionis expia­ batur peccatum, et David cor contritum, et humiliatum (quod est ipsa emenda pro peccato) sacrificium appellat. Hactenus fere ad verbum Cajetanus. Et ut rem ma­ gis explicet, propriamque sententiam ful­ ciat, duos actus Pœnitentiæ distinguit; alterum quo offensam divinam récompen­ sât, displicendo de illa; et hunc revocat in Charitatem : alium vero ad compen­ sandam, seu nanciscendam indulgentiam, consistitque in confessione culpæ, et sub­ missione propria ; istum vere tribuit Reli­ gioni. Unde a sufficienti partium enume­ ratione, nullus relinquitur necessarius actus ad remissionem, qui propriam, et specialem virtutem Pœnitentiæ jure pos­ tulet; sed unica tantummodo Religione Charitate associata, negotium peragitur, 104. Ad hoc argumentum, quod præ-Du® cipuum est in hac parte, constat ex dictis EelliC. in hoc eodem dubio, ubi diversa statuimus pro istis virtutibus objecta formalia, non quidem proprio judicio commenta, sed ex communi Theologorum, et eorum Prin­ cipis D. Thomæ, calculo probata, quibus subinde stare debemus. Cum enim objecta se habeant uti principia ad virtutes, per ordinem ad quæ vinutes ipsæ mutuantur speciem, et unitatem, vel diversitatem sor­ tiuntur essentiales : non tam probanda, quam supponenda sunt ex communi alio­ rum censura; alioqui enim ne disputatio­ nibus DISP. V, DUH. HI. nibus finis, nec veritatis scopus haberi posset, si cujusque arbitrio objecta essent definienda. Quapropter negandum est pri­ mum Antecedens ut a veritate alienum. Et ad primam ejus probationem falsum etiam est, quod assumitur. Nam adbuc in humanis est vera virtus ad satisfaciendum pro offensis, et clarius elucet in superiori­ bus, quibus ex virtute observantiae deben­ tur obsequia; cum tamen ex justitia commutativa illis teneamus rependere sa­ tisfactionem pro offensis, vel civilibus contractibus. Quia tamen prædicta virtus non habet locum respectu hominis ad Deum offensum ob rationem supra indicatam, quam loco citato de Incarnat, relinquimus expensam; ejus loco succedit Pœnitentia pars imperfecta illius, et cui incumbit onus utcumque Deum satisfactione placandi. Ad hoc vero non sufficit Heligio (quo se­ cunda probatio diluitur) utpote quæ solum inservit cultui et venerationi Deo exhiben­ dis, quæ est ejus propria, et essentialis ratio. Quare ut cultu religionis offensa compensetur; opus est eam imperari a Pœnitentia, ipsique associari, ut post supra dicta iterum nos docebit D. Thomas loco statim adducendo. Sohilnr Ad primam Confirmationem explican­ wnfirB11Î0. dum, et distinguendum est Antecedens. Et si sermo sit in eodemmet actu reperiri posse motivum Religionis sub alio motivo diverso Pœnitentiæ, et e converso, verum est, et concedimus; non enim inconvenit, quin est omnino necessarium, unam vir­ tutem ab alia imperari, et ex vi hujus alterius finem pertingere, supra vidimus. Et hoc modo idemmet actus respondet utrique virtuti, uni ut elicienti, alteri ut imperanti ; sed species propria actus, ipsique omnino essentialis non est virtutis imperantis, sed virtutis elicientis. Quare aclus Pœnitentiæ non extrahitur a propria specie, per hoc quod imperetur a Reli­ gione, et e contra ; sed ultra proprii attin­ gendam objecti ex superaddito imperio accipit attingere finem Religionis, quod non stante imperio, non haberet. In hoc ergo sensu concedimus Antecedens. Sed inde nihil sequitur; alioqui enim confunderen­ tur omnes virtutes cum inter se, tum cum Charitate; cum commune illis sit invicem dirigi, et imperari. Si vero aliud intendatur, ut revera in­ tenditur a Cajetano, in Antecedenti, ne­ gari debet utpote falsum, et oppositum D.Tbûu. doclrinæ D. Thomæ 2, 2. quæst. 85, art. 3, ubi rem elucidans ita inquit : Quando aclus unius virtutis ordinatur ad finem al­ terius virtutis, participat quodammodo spe­ ciem ejus : sicut cum quis furatur, ul for­ nicetur, ipsum furtum accipit quodammodo fornicationis deformitatem, ita quod si diam alias non esset peccatum, ex hoc jam pecca­ tum esset, quod ad fornicationem ordinatur. Si ergo sacrificium est quidam specialis aclus laudem habens ex hoc, quod in divinam reverentiam fit, propter quod ad determina­ tam virtutem pertinet, scilicet ad Religionem. Contingit autem, et ea, quæ secundum alias virtutes fiunt in divinam reverentiam or­ dinari, jjuta cum aliquis eleemosynam facit de rebus propriis propter Deum, vel cum aliquis proprium corpus alicui afflictioni subjicit propter divinam reverentiam. Et secundum hoc etiam aclus aliarum virtutum sacrificia dici possunt. Sunt tamen quidam aclus, qui non habent ex alio laudem, nisi quia fiunt propter reverentiam divinam. Et isti actus proprie sacrificia dicuntur, el perlinent ad virtutem Religionis. Qua soli­ dissima doctrina omnes pro“bationes illius Antecedentis manent dirntse, ac convulsae, et statuitur regula universalis ad discer­ nendum inter speciem actui obvenientem ex proprio, et immediato objecto, vel ex subordinatione ad objectum alterius : quando nimirum actus ex se est laudabilis, quantumvis imperetur a superiori, con­ servando propriam speciem, quodammodo ex superioris imperio superinduit aliam, non sibi propriam, sed appropriatam, et emendicatam. Quoties vero actus ex se non est laudabilis, et virtuosus, non sibi vindicat aliam speciem, quam quæ ipsi obvenit a superiori : quo pacto se habent actus externi, qui unicam, et totalem spe­ ciem mutuantur ex imperio rationis, et juxta diversas rationis regulas vicissitudi­ nem accipiunt, et diversis virtutibus subdi possunt. Et ad primam Antecedentis probationem distinguenda est Major : Quod primo offer­ tur a Poenitentia, est subjectio ad Deum ex motivo offensam avellendi, eamque compen­ sandi; conceditur Major : Ex motivo cul­ tus, el reverenlix, aliove simili, negatur Major. Et ad Minorem dicitur, eandem quidem offerre etiam religionem, sed sub motivo cultus, et reverenti® Deo præstandæ, quod est diversum, et a Pœniten­ tia nequit attingi, nisi dirigatur, et impe­ tetur a Religione in proprium finem. Idem ob omnino eundem rationem dicimus de ! I Antece­ dentis probatio diruitur. * ■ • i e ■ 442 r» 8 ■ DE PŒNITENTIA. confessione, sive interna sive externa; utraque enim elicitur a Pœnitentia ut sub­ dita Religioni, ab eaque in cultum Dei ordinata. Et hic quidem cultus si in om­ nibus aliis maxime, elucet in ipso Pœni­ tentia) Sacramento, quo specialiter colitur Deus, ob idque utriusque virtutis influxum jure postulat, ut singu'a singulis tribuendo, et obtineatur media compensatione remis­ sio, et debitus Religionis cultus Sacra­ mentorum Authori ex ipsomet Sacramento proveniat. Unde patet ad rationem huic probationi insertam. Nam de ratione Re­ ligionis est submissio, et divinæ protesta­ tio excellentiae, quod ex se ipsa immediate, et mediis aliis virtutibus a se imperatis præstat : de ratione vero Pœnitentiæ est conari contra offensam ipsi divinæ excel­ lenti» irrogatam, eamque abolere. Et licet sæpe hæ duæ rationes in eodem actu con­ veniant, non idcirco confundi debent, et pro eodem usurpari; sed cuique earum proprium munus assignandum, non secus, ac si essent separata. In quo deceptum videtur subtilissimum Cajetani ingenium, et constat a simili aliarum virtutum, si vel inter se, vel cum Cbaritate conferantur : utrobique enim militat illa difficultas, et applicari debet eadem distinctio ; si non volumus, vel virtutes confundere, vel eas a Charitate non distinguere. Unde fallit Consequentia tandem illata, quia nec ac­ tus ex se satisfactorius elicitur a Religione, nec Dei cultus per se primo correspondet Pœnitentiæ; sed vel a quavis divisum, vel ab una ut alteri subordinata exhiberi debet. Secun-îæ 105, Ad secundam confirmationem conûc liter applicat dono timoris, et art. 9 proproba- paritate Pietatis, qua jus paternum illae­ iur. sum servatur, sive pro cultu debito, sive J bat accensendum esse inter septem Spiritus pro injuriis illatis; non enim filius peccata ! sancti dona. Quod vero Pœnitentia sil in Patrem detestatur, nisi quia (ut inquit virtus moralis, manifeste constat ex att. 3 ipse) infanda impietatis labe conspurcatur. præsentis quæstionis, ubi eam collocat sub Tum a ratione ex eo petita, quod ad ean­ justitia, quæ est præcipua inter Cardinales. dem rationem perlinet Deum revereri, Qualiter ergo S. Doctor docere potuisset ejusque jus illæsum servare, et læsum re­ in præsenti esse idem cum dono timoris, sarcire. Cum ergo Deum revereri sit pro­ I nisi seipsum negando, et manifeste contra­ prium timoris; ejusdem etiam erit peccata dicendo? J detestari, et jus divinum inde læsum repa­ Confirmatur. Nam distinctio donorum Cmîp rare. tam inter se, quam a virtutibus maxime E1Î5& Adw1 OS. Verum hujusmodi opinionem mi­ splendet in actibus primariis illorum penes satnr nime consonam, quin imo adversam quos sive specificatio, sive distinctio reguCrefeiÎi-° Thomæ existimamus ;; tantum abest, ! landa est. Sed actus primarius doni timo­ quod pro illa sit expressum ipsius testimo­ ris juxta D. Thomam est longe diversus tur. i nium. Quod arduum non erit ostendere ab actu primario Pœnitentiæ : non ergo tam ex principiis communibus S. Doctoris, esse potest de mente D. Thomæ, quod quam ex propriis hujus articuli. Refellitur i Pœnitentia sit idem cum dono timoris. ergo primo ex primo capite. Nam juxta Consequentia est legitima, Major perpetua D. Thomam dona Spiritus sancti essentia- ! D. Thomæ doctrina. Minorem ipse docuit tiler distinguuntur a virtutibus infusis, sive loco citato ex 2,2, statuens actum prima- D.Ttosi. Théologales, sive morales eæ sint : sed rium prædicti Doni esse subjectum revetimor filialis est donum spiritus sancti, et rentialem ad divinam eminentiam, ut po­ Pœnitentia virtus moralis : ergo timor tentem inlligere malum, quod creatura filialis, et virtus Pœnilentiæ essentialiter refugit ex ipso timore. Qui quidem actus distinguuntur. Consequentia constat. Ma- | longe est a peccato, vel peccandi potentia, D.Tbom. jor doctrina expressa D. Thomæ 1,2, | ut constat in Christo, in quo plenissime quæst. G8, art. 1, ubi eam ex professo fuisse hujusmodi donum docuit S. Doctor probandam assumpsit, et efficaciter suasit in hac 3 p. quæst. 7, art. 6, ubi et nos ex diversis regulis, et modis procedendi : cum ipso egimus de hoc puncto, post fu­ Nam virtutes morales regulantur per ra­ sius scripta tract. IS de virtute spei, cui tionem, et prudentiam supernaturalem, annexuimus tractatum de timore. Actus cujus præscriptum non transgrediuntur, si , vero primarius Pœnitentiæ est dolor de virtutes sunt, eisque redditur homo bene | offensa propter Deum, ut constat ex sæpius mobilis ad operandum juxta regulas ratio- j inculcatis rationibus : non ergo possunt nis. Dona autem spiritus sancti evehuntur i tam dissimiles actus ab eodem indivisibili supra humanam rationem adhuc superna- | habitu comprehendi. turalem, ideoque vocantur dona, inquit 109. Confirmatur secundo directe des­ SetaedA ­ S. Doctor, non solum quia infunduntur a truendo principium cui innititur illa po­ confir matio. Deo, sed quia secundum ea homo disponitur, sitio. Nam tota, et adæquata ratio affir­ ut efficiatur prompte mobilis ab inspiratione mandi identitatem timoris cum Pœnitentia, divina, quæ est iliarum regula, quamque est quia D. Thomas asseruit timorem esse non prætergrediuntur juxta illud Isai. 50 : principium proximum, et immediatum Dominus aperuit mihi aurem, ego aulem Pœnitentiæ : sed juxta D. Thomam hoc non contradico, retrorsum non abii. Ideo­ principium non probat tantam identitatem, que eorum definitio est penitus diversa a sed admittit realem distinctionem inter ea : diffinitione virtutis, ut constat ex iis, quæ ergo male deducitur ex illo principio, eam tradidimus in arbore virtutum j/ 2. Est esse mentem D. Thomæ. ConsequentiaD.Thos enim donum habitus supernaturalis, quo constat, et probatur Minor' ex eodem S. Λ l DISP. V, DUB. III. 8. Doctore loco citato ex 2, 2, art. 2 solut. I ad 4, ubi docet S. Doctor dona spiritus sancti esse principia virtutum moralium, quippe queo supponunt virtutes Théologa­ les, et se tenent ex parte principii ad mo­ rales. Quod intclligi debet per ordinem ad subjectum, non per ordinem ad Deum, a quo immediate sive virtutes, sive dona procedunt. Unde sensus legitimus debet esso, quod prius subjectum recipit a Deo virtutes Theologicas, et eis mediantibus dona Spiritus sancti, ac deinceps virtutes supernaturales, et idem ordo, qui est inter habitus, debet splendere in eorum actibus, atque adeo sicut actus virtutum Theologi­ carum in genere causæ efficientis, finalis, et formalis præeunt actus donorum, ita hi D.Tbom. præcedunt actus virtutum. Verba D. Thomæ sunt : Ad quartum dicendum, quod sicut dicitur Ecclesiasl. 10 : Initium superbiæ hominis apostatare a Deo, hoc est, nolle subdi Deo, quod opponitur timori filiali, quia Deum reveretur. Et sic timor excludit principium superbiæ propter quod datur, scilicet contra superbiam. Nec tamen sequi­ tur ,quod sit idem cumvirlute humilitatis, sed quod sil principium ejus. Dona enim Spirilus sancti sunt principia virtutum intellec­ tualium, et moralium, ut supra dictum est, sed virtutes Theologicæ sunt principia do­ norum, ut supra habitum est. Male ergo infertur ut de mente D. Thomæ timorem esse idem cum Pœnitentia, ex eo quod asseruerit S. Doctor hanc ab illo, ut a principio proximo, et immediato prove­ nire; siquidem humilitas eodem etiam modo a timore procedit, quin inde sequa­ tur, teste eodem Præceptore Angelico idem esse cum humilitate. Quin imo oppositum inferri debebat, nt patet cx se : nam principium in præsenti importat rationem causæ, vel ad illam re­ ducitur, et nemo est causa, aut principium sui ipsius. Deinde liquet in ipsis virtutibus Theologicis, quæ quantumvis principia im­ mediata sint donorum Spiritus sancti in sensu explicato, nimirum ex parte ipsius hominis, imo quia prædicto modo principia sunt, neutiquam confundi debent, et pro eodem accipi cum ipsis donis, ut etiam docet D. Thomas solutione immediata ad 3 dicens : Ad tertium dicendum, quod exhoc quod amor sit principium timoris, non sequitur, quod limor Dei non sil habitus distinctus a Charilate, quæ est amor Dei : quia amor est principium omnium affectio­ num, et tamen in diversis habilibus perfici- 445 unir circa diversas affectiones in Deo. Et ideo amor magis habet rationem virtutis, quam limor. 110. Secundum caput eam illationem, et Alteram eapnt sententiam in illa fundatam evertendi est refel ­ ipsemet processus arliculi quinü præsentis lendi illam quæstionis, in quo inquirit S. Doctor senten ­ Utrum principium Pœnitentiæ sit limor? Cui tiam. ut respondeat, praemittit Pœnitentiam posse sumi dupliciter, vel quoad habitum, vel quoad actum. Primo modo accepta Elucida­ tur Pœnitentia non procedit a timore ut a mens principio, sed a solo Deo infundente sine DThom. nobis principaliter operantibus. In quo profecto supponit S. Doctor habitum Pœ­ nitentiæ non esse eundem cum habitu ti­ moris, et hoc supposito affirmat hunc non esse illius principium. Si autem id non supponeret, ridicule inquireret, an sit il­ lius principium, et non nisi frivole res­ pondisset, non esse; cum sit per se notum idem non posse ese principium sui ipsius. Loquendo vero de actibus, quibus in Pœ­ nitentia Deo operanti cooperamur, quia plures sunt, pro eis ad diversos habitus, et principia recurrit S. Doctor, et primo loco statuit motionem Dei primo incipien­ tis cor hominis ad se trahere, juxta illud Thren. ultim : Converte nos Domine ad te, Thrai. et convertemur. Et ad hujusmodi actum ult. ulL nullus præcedit habitus, sed dispensatur pro eo a Deo auxilium prorsus indebitum, subindeque omnino liberaliter, et gratis ex pura misericordia descendens. Deinde enuI merat motus fidei, timoris servilis, Spei, et Charitatis, quorum cuilibet proprius habitus respondet, et non ita proxime se habent ad actum proprium Pœnitentiæ, quo detestandum est peccatum, quia Dei offensa est. Quia ergo actus proprius timo­ ris est Deum revereri ob suam eminen­ tiam, qua potest infligere quodlibet ma­ lum ; per hunc actum proximius, et immediatius disponitur homo ad elicien­ dum actum proprium Pœnitentiæ, non quia eliciendus est ab ipso timore ; sed quia inter recensitos proximior, et imme­ diatior est, ut verba ipsa satis superquo manifestant : Sextus, inquit, actus est mo­ tus Umoris filialis, quo propter reverentium Dei, aliquis emendam Deo voluntarius offert. Hic enim actus non est Pœnitentiæ, sed timoris, sicut motus Charitatis, quo alicui displicet peccatum secundum se ipsum, ut præmiserat D. Thomas, est initium Pœni- D.Thom. tentiæ, sed remotius, quam actus timoris. Nam sicut Charitas ex proprio mutivo odio /i ii -J, 'Γ : tf ί|: ÂH 446 ί ί 41 •· I r ■ A r’ r h ? r DE PŒNITENTIA. habet peccatum, et cætoræ aliæ virtutes, lice I). Thomas explicuit, qualiter Preniut supra dictum est; ita etiam timor ob lentia, una cum virtus sil in specio I Dei reverentiam idud ipsum detestatur, athomu, et ab omnibus aliis diversa, quo­ D.Tham. ut docùt β. Thomas !, 2, q. 18, dammodo ea, quæ pertinent ad omnes vir­ art. 1 ad 2, in quantum iunt contra bonum tutes comprehendit. Præ oculis etiam ha­ rationis, conlrarianlur virtutibus, »n quan­ beri debent, quæ S. Doctor supra quæst. 84, D.Tka. tum autem sunt contra divinum instinctum, art. 5 ad 2 scripsit, dicens : Ex quo ali· conlrarianlur donis : idem enim conlraria- quis peccatum incurrit, Charilas, fides, et tur Deo, et rationi, cujus lumen a Deo deri­ Misericordia (idem dicito de aliis, utputa vatur. timore, Religione, etc.) non liberant homi­ Quia ergo quæstio fuerat, an timor sit nem a peccato sine Pa nitentia. Requirit enim Pœnitentiæ principium, et duplicem timo­ Cnaritas, quod homo doleal de offensa in rem distinxerat S. Doctor, conclusit di­ amicum commissa, et quod amico homo slu· cens, quod aclus Pctnilenlte a timore ser- deal satisfacere. Requirit etiam ipsa fides, ul vili procedit, sicut a primo motu affectus ad per virtutem passionis Christi, quæ in sacra* hoc ordinato; a timore autem filiali, sicut mentis Ecclesiæ operatur, quæral justificari ab immediato, et proximo principio. Quod a peccatis. Requirit etiam ipsa misericordia verissimum est. et efficacissime illatum ex ordinata, ut homo subveniat poenitendo sux praemissis; sed non inde sequitur, teste miserte, quam per peccatum incurrit. Ex eodemmet D. Thoma, esse idem timorem quibus liquet quo jure virtutes se invicem cum Pœnitentia : sed quod ad actum Pre· associentur, et in unam Pœnitentiam col­ ni ten the se habeat proxime, et immediate linient, ut a qua fieri debeat satisfactio; præ aliis antecedentibus, quatenus post quin inde inferre liceat majorem identita­ actum prædicti timoris non aliud superest, tem inter illas, quam exigentiam sui actus, quam aclus ipsius virtutis Pœnitentiæ. ex motivo proprio eliciendi ab ipsa ut spe­ ConsulaturS. Doct. in 4, dist. 14, quæst. 1, ciali virtute; sicut vice versa omnes indi­ art. 2, ubi luculenter exponit, qualiter gent Charitate, ut proprii actus sint Deo Pœnitentia timore concipiatur. accepti, et praemio æterno digni. Pfôin111. Hinc, quæ ex ratione ad compro­ iio»cs OppOMl» bationem adducit Contempson, sua sponte DUBIUM IV. diruun­ tur. ruunt. Nam quod a paritate Pietatis urget, ex dictis manet expugnatum ; siquidem Jn ['(enitentia sil vera justitia et a non ex Pietate tantum, sed ex justitia si­ Commutativa diversa. mul tenetur filius patris offensas resarcire : Pietas autem erga Deum coincidit cum Supposita dubii præcedentis doctrina, Religione, ultra quam ipsemet Contempson superest examinare an Pœnitentia nostra ad diluendam Dei offensam requirit virtu­ tem essentialiter diversam. Unde ex vi il­ sit vera justitiæ pars, et ad quam ejus spe­ lius exempli potius convincitur oppositum. ciem pertineat. Justitiæ autem species Quod vero ex alio principio subjungebat, adæquate sunt distributi va, legalis, et commutativa, quarum munia, et notiones verum quidem est absolute, et sistendo in propria materia virtutis, ut ipsemet res­ explicuimus in arbore Virt. sæpe allegata. ponderat Cajetano in illo eodem dubio. Inter quas potior est diflicultas circa commutativam, cujus proinde specialius titulus Unde concedimus Donum timoris detestari mentionem facit. Quid vero de distribu* etiam peccatum sub sibi propria, et spe­ tiva, et legali tenendum sit ex disciysu ciali ratione, quia nimirum opponitur sub­ jectioni ad eminentiam divinam, sicut quæstionis constabit. Religio, ut adversatur cultui, et veneratioûi Dei. Secus vero est, quando fit tran­ situs ad diversam rationem; propriam ta­ Statuitur Prima assertio, et ratione men alterius virtutis, qualem esse rationem uffenstc respectu Pœnitentiæ satis superque D. Thomæ ab objectionibus vindicata fulcitur. perspicuum manet ex doctrina Angelici 112. Dicendum est primo Poenitentiam Asrertio Praeceptoris. ObserIn calce tamen hujus dubii pro pleniori esse partem justitiæ. liane conclusionem -DniM· yandura. întelligentià recolenda sunt, quæ annota­ statuimus contra Lugo in præsenti disp. 2, vimus ad art. 3 ex solut. ad 4, ubi miri- sect. I, num. 40, ubi docet Pœnitentiam . non < DISP. V, DUB. IV. non osse virtutem justitiæ proprie dictre, neque virtutem similem justitiæ, et dissi­ milem quoad æqualitatis modum. In ea vero non determinamus, an sit perfecta, vel imperfecta ejus species, et in hoc sensu p.Tkoœ. est expressa D. Thomas in præsenti art. 3 et art. 4, quem sequuntur non solum discipuli, sed fero omnes alii Theologi, paucis exceptis, infra inter disputandum allegandis. Licet autem eam potius sup­ ponere, quam probare possemus, ob jam dicta tract, de Incarnat, disput. 1, dub. 5, ubi ad explicandas hominis vires in satis­ factione pro peccato mortali, illius funda­ menta jecimus, et quæ magna ex parte hic nos retardare poterant, superavimus. Quia tamen ibi expensa ex in præsenti dicendis processerunt, operæ pretium est iterum illi calamum admovere, et si quæ nova occurrerint, enodare. Eiomm Probatur ergo primo ex D. Thoma in D.Thr.m. 4 ( dist. 14, quæst. 1, quæstiunc. 5. De ratione justitiæ est, quod alteri debitum reddat, et æqualitatem constituat, est enim constans, et perpetua voluntas jus suum unicuique tribuendi, ut tam Theologi, quam Jurisconsulti palam docent, et diffiniunt : sed homo media Pœnitentia reddit debi­ tum Deo contractum ex offensa : ergo homo media Pœnitentia solvit Deo debitum ex justitia, consequenterque Pœnitentia ipsa nequit non obire rationem justitiæ. Utra­ que Consequentia constat ex præmissis : nam alias vel homo non Geret debitor ex offensa contra Minorem ; vel non esset de ratione justitiæ alteri debitum reddere, et æqualitatem inter personas constituere contra Majorem : ex opposito enim Conse­ quentis legitimi, bene infertur oppositum Antecedentis, ut est per se notum. Unde solum superest probanda Minor, quam evincit D. Thomas verbis jam supra rela­ tis, et in hunc modum iterum expensis Nam homo dupliciter fit Deo debitor, et quia beneficium accepit, et quia alterum peccando offendit, ut constat in humanis, ubi ultra debitum ex beneficio, contrahi­ tur specialius debitum ex injuriis alteri irrogatis : quocirca homo tenetur ad gra­ tias referendas, pro acceptis, et insuper ad sarciendas injurias illatas, illasque com­ pensandas, non ex gralitudine, ut liquet, sed ex justitia. Hoc autem præstat homo ipsi Deo media Pœnitentia, quæ unice collimat in compensandam offensam, ut constat ex dictis : ergo homo media Pœ­ nitentia ex justitia reddit Deo debitum 447 contractum ex offensis eidem illatis, consequenterquo vera justitiæ ratio in ea splen­ det. Confirmatur et explicatur. Quia homo confirm, recipit beneficia, tenetur ex justitia Deo reddere cultum, et reverentiam; ideoque sive Theologi, sive ipsi Philosophi natura­ les virtutem Religionis inter justitiæ par­ tes, seu species annumerant : sed virtus Pœnitentiæ reddit Deo debitum pro offen­ sis, quibus sarciendis, et compensandis incumbit : ergo eadem ratione, qua ipsa Religio accenseri debet ut species justitiæ. Minorem, et Consequentiam probat D.Tho- D.Thom. mas ubi supra quæst. 2, art. 1, dicens: Cum autem offensa in quantum hujusmodi sil inæqualitas quædam, qua unus alii sub­ traxit, quod debitum erat, actu illius virtu­ tis peccatum remittitur, quæ inaequalitatem prædictam ad æqualitatem reducit; hoc au­ tem facit Pernitenti#, quæ ut ex dictis palet, in recompensationem divinæ offensæ spirilum Deo contribulatum offert. Paritatem vero majoris propositionis expressit S. Doctor loco supra citato ex quæst. 4 dicens, quod sicut Religio ponitur a Tullio ut pars justi­ tiæ, ita etiam Pandentia pars justitiæ debet poni. Confirmatur deinde ex eodem S. Doc- Con­ tore, solut. ad 1, ubi eandem paritatem firm. 2. urget, et simul prosternit evasionem, qua plures recentiorum communem, et veram sententiam deserunt. Nam quod Pœnitentia inter justitiæ species, vel quasi species non accenseretur, inde potissimum proveniret, quod ea non possit homo debitum ex of­ fensa contractum compensare, et plene resarcire : sed hoc non requiritur ad hoc ut inter justitiæ partes computetur : ergo non est ratio denegandi virtuti Pœniten­ tiæ, quod sub justitiæ specie comprehen­ datur. Consequentia non indiget proba­ tione, suppositis præmissis. Major eat perspicua ; si enim homo ad æqualitatem posset pro offensis satisfacere, nulla esset ratio ipsi denegandi perfectam justitiam erga Deum in compensandis offensis, quippe inesset homini in prædicta hypo­ thesi, quod in humanis cernitur circa in­ jurias alteri irrogatas, et splendet in Christo satisfaciente pro nobis Patri; esto esset discrimen quoad rigorem justitiæ, et superabundantiam. Nullus autem Theolo­ gorum ausus fuit negare Christo satisfac­ tionem justitiæ simpliciter, quidquid sit de aliis illius justitiæ conditionibus, Christi propriis : ergo si homo ad æqualitatem pro ■■ DE PtWNITENTIA. peccatis satisfacere posset, nulla esset ratio riam, el jusliliam Domino, ac si diceret ah eo evellendi rationem justitiæ in satis­ vera Pœnitentia anima» gloriam et gratiam, factione Deo pro illis exhibita; atque ideo Deo vero justitiam deferri. Quod ct obser­ si aliqua subest ratio eam homini non vavit D. Thomas I p. quæst. 22, ubi concedendi in Pœnitentia, debet esse præ­ art. 1, in justificatione impii servari justi­ dicta inaequalitas. Quod vero hæc non ob­ tiam collegit S. Doctor ex illis verbis sit, quæ est Minor probanda primi Syllo- Lucæ 7 : Dimissa sunt ei peccata mulla, Ut 7. D.Thom. gismi, constat ex Angelico Præceptore in quoniam dileiil mullum. Ili. Hoc tamen fundamentum diruere Elisio illis verbis : Dicendum, quod sicut Philoso­ j ses phus dicit in Elhic. ul habetur ex lib. 5, 1 conatur Lugo ubi supra docens, male in eo ùrdj. cap. S, virtus non requirit semper æquale, supponi ex peccato consurgere debitum filiis Le^o sed sufficit, quod possibile esi, ul in honori­ satisfaciendi Deo ex justitia : ergo non jc^ bus ad parentes, el Deos. Unde sicut Lalria bene probatur ex illo Pœnitentiam esse sice. est pars jusliliæ quamvis non reddat xqua­ justitiam hominis ai Deum. Consequentia lem honorem beneficiis acceptis : ita el P contrahentia conceptum genericum justi­ tiæ. Sed Pœnitentia non continetur sub Distributiva, nec sub Legali justitia. Ergo necessarium est illam in commutati­ vam reducere. Consequentia constat a ne­ gatione aliorum membrorum dividentium ad affirmationem unius, qui est legitimus arguendi modus. Minor etiam liquet : nam quod attinet ad justitiam distributivam, quidquid in contrarium olim senserit Ga- Gibnel. briel in 4. dist. 14, q. 1, art. 3, dub. 3, perspicuum videtur. Tum quia justitia dis­ tributiva nullum in distribuente suppo­ nit debitum, nec aliquis proprie in se ipsum distribuit, cum justitia sit ad alterum. Pœ­ nitentia autem supponit debitum pœniten­ tis, et pro peccati mensura ipsi præstituit et pœnas, licet non arithmetice ob exces­ sam peccati supra quamlibet creaturæ sa­ tisfactionem. Tum etiam : quia justitia distributiva proprie loquendo solum in­ venitur in superiori ad distribuenda infe­ rioribus vel præmia, vel bona communia; importat enim habitudinem totius ad suas partes, ut servetur in illis æqualitas pro­ portionum, attentis nedum meritis, sed etiam circunstantia, et necessitate person®, ita ut cum eisdem meritis, quantum una persona excedit ad aliam vel in dignitate, vel in indigentia, tanto plus debeat acci­ pere, si fiat æqua distributio. Hoc vero non servatur Ad solia jastl- liia CMMUÜUQ1 redsci- § HI. Secunda difficultatis pars resolvitur. As«rtio seconda. 127. Dicendum secundo Pœnitentiam esse partem potentialem, non vero subjec­ tivam justitiæ commutativæ. Hanc asserD.Thom. tionem diserte statuit D. Thomas in hoc art. 3, necnon in 4, dist. 14, quæst. 4, art. 1, quæstiunc. 5, quam proinde sectan­ tur omnes ejus discipuli, et pro ea refert Pfàtio. Prado in præsenti dub. 4, § 3, num. 23. Bona­ D. Bonavent. Alexandrum Alensem, Rivent. Alexanit. chardum, Dionysium Cartbusianum, ArBicbard. gentmam, et ex recentionbus vasquez in Dionys. hoc art. dub. unie. num. 32. Comnch. Argen- disp. 1, dub. 4, Aversam quæst. 2, tina*. Sect. 3, illamque nos ipsi supposuimus Comncb. tract, de Virtut. locis supra enumeratis ex Aversa. arb. prædicanent. necnon tractat, de In­ carnat. disp, 1, dub. 5, Utraque illius pars satis constat ex hactenus dictis, quin opus sit in eis singillatim tradendis diutius immorari ; ita enim annectuntur, ut una alteram necessario inferat. Nam supposita distinctione partium g præcedenci expli­ cata, semel atque Pœnitentia non sit pars integratis justitiæ (quod nemo dixit) a suf­ ficienti partium enumeratione deducitur, quod si est pars potentialis illius, sortiri non possit rationem partis subjectivæ, et vice versa, semel atque non sit pars subjec­ ■j DISP. V, DUB. IV. * sorvatur in Pœnitentia ; Bed iota est in oxlinguonda, et expungenda offensa contra Deum commissa, rescissis proportionibus aliorum, et minime eorum meritis, vel de­ meritis perspectis. Unde etiam excluditur a justitia Legali ; quippe quæ, ut constat ex D. Thoma a Theologis communiter recepto, potissime curat, ut leges in suo robore conserventur, et observentur, ut media illarum obser­ vantia bonum commune splendeat, et per­ sistat. Quod longe est a line proximo, et immediato Pœnitentiæ, ut de se, et ex dic­ tis liquet. Unde relinquitur devolutum iri ad com­ Ratio mutativam tantummodo. Et ratio D. Thomæ P.Thoœ. id efficaciter suadet. Quoniam ubi inter­ cedit commutatio, ibi necesse est interve­ nire justitiam commutativam, ut ex ipsis terminis constare videtur : sed media Pœ­ nitentia intervenit commutatio hominis ad Deum : ergo necesse est intervenire justi­ tiam commutativam. Probatur Minor a D. Thoma, quia emendatio offensæ contra aliquem commissæ non fit per solam cessa­ tionem offensæ, sed exigitur ulterius quasdam compensatio, quæ habet locum in offensis in alterum commissis. Compensatio autem est commutatio in materiæ justitiae. Ergo cum media Pœnitentia fiat compensatio, media ipsa Pœnitentia fiet commutatio inter ho­ minem, et Deum. Deinde probatur eadem Minor ratione, et paritate ejusdem S. Doctoris : nam eadem est ratio quoad hoc de retributione, et compensatione utrumque enim (inquit 8. Doctor) ad materiam justi­ tia perlinet : quia utrumque est compensa­ tio quædam, et solum differunt penes mo­ tiva formalia, nimirum quia qui retribuit, ideo retributionem præstat, quia benefi­ cium accepit; quem autem pœnitet, ideo exhibet compensationem, quia injuste lae­ sit. Constat autem virtutem, qua Deo refe­ rimus, et retribuimus grates ob ab ipso ac­ cepta, contineri sub justitia commutativa : ergo etiam virtus, qua Deo compensatio­ nem offerimus, et consequenter Pœniten­ tia non ad aliam virtutem justitiæ, quam ad commutativam petit revocari. Minorem D.Thom. docuit S. Doctor verbis supra relatis ex 4 sentent. dist. 14, quæst. 1, art. 1, quæs­ tiunc. 5 : Similiter aliquis fit Deo debitor per hoc, quod ab eo aliquid accepit, et hac ra­ tione Deo reddit debitum honorem Lalria, sive Religio : Unde sicut Religio ponitur pars justitiæ a Tullio, non quidem quasi species, sed quasi pars potentialis, in quantum ali­ 459 quem modum justitiæ participat, ita etiam Panitenlia pars justitiæ debet poni. Quod adhuc clarius docuit S. Doctor in præsenti sol ut. ad 3 dicens : Quod sicut esl commutalio quædam in beneficiis (cum scilicet aliquis pro beneficio recepto gratiam repen­ dit) ita etiam est commutatio in offensis, cum aliquis pro offensa, in alterum com­ missa, vel invitus punitur, quod pertinet ad vindicalivam justitiam, vel voluntarie ré­ compensai emendam, quod perlinet ad Pœni­ tentiam, quæ respicit personam peccatoris, sicut vindication personam judicis. Unde manifestum esl, quod ulraque sub justitia commutativa continetur. 128. Quare solum superest probanda Prima prima assertionis pars, quod nimirum Prenitentia sit pars potentialis, seu deficiens justitiæ commutativæ, in quo est plus dif­ ficultatis, et non satis convenit inter Recentiores, quid sit tenendum, modo in unam, modo in aliam partem declinando ut infra videbimus. Sed quidquid sit de illorum discordia, ratio D. Thomæ est : Quia de ratione justitiæ commutativæ est æqualitas, non qualiscumque, seu, ut aiunt, geometrica, et proportionalis; sed arithme­ tica, et quantitativa, ita ut si debeas v. g. decem, decem solvere tenearis, sive hoc sit in pecuniis, sive in honore, aut alio consimili debito, quod ex justitia commu­ tativa exolvi debeat. Sed virtus Pœnitentiæ non servat erga Deum hanc æqua­ litatem in satisfactione offensæ : ergo Pœnitentia non est perfecta justitia homi­ nis ad Deum, sed imperfecta, et potentia­ lis. Patet Consequentia ex præmissis. Major non indiget probatione, et Minorem suppo­ nimus ex doctrina communi Theologorum uniformiter docentium nullam puram crea­ turam posse ex perfecta justitia satisfacere Deo pro offensa peccati mortalis, sive pro­ prii, sive alieni; qnidquid sit de radice hujus impossibilitatis, quam in præsenti non expedit examinare, sed enucleatam dedimus tract, de Incarnat, disp. 1, dub. 5, ubi plures dicendi modos retulimus, et refellimus ut a vero deviantes. Sive enim id proveniat ex ordinis superioritate of­ fensæ divinæ supra satisfactionem nos­ tram, ut pluribus placuit; sive ex infini­ tate divinæ offensæ, quæ sit simpliciter talis, ut cum D. Thoma verius censuimus; sive ex aliis capitibus noviter a recentioribus excogitatis, constans apud omnes sen­ tentia est neutiquam posse hominem ad æqualitatem satisfacere pro offensa Dei, ‘ia 5- .. iit >! :g?! I ■ 46c DE PŒNITENTIA. ipsi peccato gravi irrogata. Ex quo fit con· quests manifestum, Pœnitentiam, qua me­ dia prædictam inadæquatam satisfactionem exhibemus, neutiquam posse esse strictam justitiam comminativam sed imperfectam, et potentialem, utpote quæ deficit in præcipuo talis justitiæ munere, quod est inter extrema aequalitatem constituere. Coa rt rConfirmatur et explicatur. Nam illa est Ittût. pars potentialis justitiæ, quæ in aliquo cum eadem convenit, et in aliquo ab ea deficit : si enim vel in utroquo conveniret, ve! in utroque deficeret, vel esset perfecta justitiæ species, et consequenter pars subjectiva; vel nullatenus obiret justitiæ rationem ; atque ideo ut munus partis potentialis alicui virtuti deferamus, oportet quod in aliquo cum justitia conveniat, et in altero I ab illa desiliat. Hoc autem in Pœnitentia reperiri manifestissimum est : quia cum duo ad justitiam exigantur, et ratio debiti simpliciter talis, vi cujus est ad alterum, et ratio æqualitatis, vi cujus fundat exac­ tam, et debiti solutionem, qua tollatur inæqualitas extremorum ; et in Pœnitentia non servetur æqualitas cum offensa, quam compensare intendit; cum illa sit infinita, hujus vero compensandi ratio sit finita : relinquitur non posse non affirmari Pœni­ tentiam esse partem potentialem justitiæ D.Thota. commutativæ. Qui fuit discursus D. Thomæ loco sæpe citato ex 4 sentent, quæstiunc. 5, cujus sunt hæc verba : Quia justitia æquatilas quædam est, idea non potest esse vera adæquatio, ubi non est perfecta ratio juslilix-, sed aliquis justitiæ modus, sicut dicit Philosophus in 5 Ethic, quod domini ad servum non est simpliciter justum, sed dominativum justum. Cum ergo inter homi­ nem, el Deum sil maxima distantia, non poterit ibi esse dicta proprie justitia hominis ad, Deum, sed aliquis justitiæ modus, quasi per similitudinem. El inde progressus est S. Doctor, ul firmaret nec Religiovem nec Pœnitentiam perfecte sub justitia compre­ hendi, sed ut paries illius deficientes accensendas. Objicit 129. Hæc tamen doctrina non arrisit primo Lugo. Lugo, et contra eam insurgit disp. 2, sect. 1, num. G, multipliciter. Primo qui­ dem quia justitiæ valde materiale est, quod satisfactio sit æqualis, vel inæqualis, dummoio obligationis radix quoad alia omnia sit similis : sed radix obligationis est omnino similis in Pœnitentia, et in perfecta justitia : ergo Pœnitentia est vera, et proprie dicta justitia, inæqualitate il- I lius in satisfaciendo do materiali se ha bente. Majorem ad quam devolvitur dilficultas, sic probat : nam justitia formaliter solum obligat ad ponendam æqualitatem, in quantum potest ; si potest totaliter, to­ talem ; si vero solum partialiter, parda­ lem. Si ergo Pœnitentia ponit æqualitateni cum Deo, quantum potest, satisfit toti ! debito justitiæ ; repugnat enim deberi ex justitia plus quam præstari possit. Si ergo debetur illa satisfactio inæqualis, illa erit æqualis, si non cum damno, bene autem cum debito; et per consequens satisfit æqualiter toti rigori justitiæ; quippe non obligat cum rigore nisi ad satisfactionem possibilem. Secundo instat insistendo eidem princi- Oppoau pio : quoniam satisfactio inæqualis debita ad modum justitiæ repugnantiam involvit : non ergo stat in Pœnitentia, quod sit jus­ titia, et quod ejus satisfactio sit inæqualis: atque ideo quod vere sit pars potentialis, seu deficiens. Utraque Consequentia cons­ tat, et probatur Antecedens : nam com­ pensatio affectiva, et non effectiva, non est ad modum justitiæ : sed compensatio inæ­ qualis est affectiva, et non effectiva : ergo non est debita ex justitia. Quod si ex justi­ tia deberetur satisfactio partialis, et hanc præstaret Pœnitentia, jam satisfaceret pro parte debiti : ergo ex perfecta justitia, si­ cut qui debet centum, et dat decem, quæ sola habebat, satisfacit ex justitia pro parte debiti. Ex quo rursus fiet per illam partialem satisfactionem nostram, condigne partiali­ ter auferri peccatum ; quod tamen non po­ test dici ; siquidem omnia bona opera nostra absque liberali condonatione Dei insufficientia sunt adhuc partialiter ad extinguendam, vel minuendam maculam pec­ cali commissi. Sequelam probat : quoniam posita ea partiali satisfactione, non manet homo ita injurius Deo, ac antea : ergo si non ex toto, saltem ex parte extinguit de­ bitum, et minuit onus satisfaciendi. Opponit tertio, quoniam impotentia sa- insurgit tisfaciendi æqualiter Deo non est homini lerti0, essentialis; quando quidem potest elevari media unione hypostatica ad eam dignita­ tem, in qua possit condignam, et superabundantem satisfactionem præstare pro cunctis præteritis delictis. Quarto tandem objicit inconveniens suo Rcpiiut judicio indeclinabile. Si enim vel ex hoc 'laart0· solo titulo Pœnitentia esset imperfecta jus­ titia, et potentialis, quia inæqualem exhi­ bet Μ DFSP. V, DUB. IV. bel satisfactionem ; nulla superosset ratio negandi, Pœnitentiam pro venialibus esse proprie justitiam perfectam : si quidem homo justus diuturnis obsequiis plene po­ test pro illis satisfacere. VI 130. Ha? tamen impugnationes minime ufEcaelevant vires rationis D. Thomæ, quam I «mu- intactam relinquunt, ut illis occurrendo deo i lir, pj-siif constabit. Est vero primo observatu ditniur. gnum Cardinalem Lugo, totum fuisse in hac eadem sectione n. 10, in suadendo Pœnitentiam non essse proprie justitiam, Verba ut vidimus | 1 præsentis dubii. Cum taEsiiitnmen prædictis objectionibus suadere inten­ I Le^o dat, eam esse perfectam justitiam. Et ideo pro «siea- eas concludens subinfert. Vel ergo fatendum tia est cum P. Suarez, Pœnitentiam esse virtu­ Sairez. tem justitiæ ad Deum : vel aliunde quam ex inæqualilale satisfactionis reddenda est ratio, cur non sil. In quo plane fatetur nullam esse justitiam proprie talem, quæ non sit perfecta, atque ideo vel tenendam esse sententiam Suarez, statuentis Poeni­ tentiam eandem esse virtutem cum justitia Commutativa : vel nullatenus Pœnitentiam sub justitia comprehendi. In sect, vero 4 ejusdem disp. num. 57, collocat hanc vir­ tutem sub virtute religionis large acceptæ, ut partem ejus potestativam, quatenus a religione imperatur, ut constat ex num. 58. In quo sensu omnes virtutes se invicem imperantes, invicem etiam erunt partes poteslativæ, quod est manifeste falsum, imo, et implicatorium. Secundo observari debet juxta ipsius doctrinam, si vera est, nullam esse par­ tem potentialem,seu imperfectam justitiæ, ut consideranti constabit. Si enim de­ fectus æqualitatis in solvendo debito minime infert imperfectionem justitiæ : profecto nec etiam defectus debiti illam infertob eandem rationem. Et quod claris­ simum est, et ex illius principiis legitime illatum, saltem· Religio, Observantia, et Pietas neutiquam ut partes potentiales, sed ut species perfectæ justitiæ, non qualescumque sed subjectivæ accenseri debent Quod nedum est contra D. Thomam, sed etiam contra ipsummet Lugo, contra Aris­ totelem, contra Tullium a D. Thoma alle­ gatos, contra Macrobium, et contra plerosque alios Philosophos Morales, et ideo vel ex hoc solo titulo refellenda est, et expu­ gnanda ejus doctrina esset. Heou Radix deceptionis fuit non distinxisse caesa, inter æqualitatem arithmeticam, et pro­ portionalem, quarum prima est omnino 461 necessaria ad justitiam commutativam simpliciter, et absolute talem : ut constat ex D. Thoma 2, 2, q. 61, art. 2, ad 2, D.Thoa. ubi ait quod generalis forma justitiæ est æqualilas, in qua convenit justitia distribu­ tion cum commutaliva. In una tamen inve­ nitur æqualilas secundum proportionalilatem geometricam, in alia secundum arithmeti­ cam. Secunda vero requiritur, et sufficit in partibus potentialibus, ut supra eas ex­ plicando docuimus, et confirmat D. Tho- D.Tliom. mas in præsenti, ubi postquam in corpore articuli distinxerat cum Philosopho justum simpliciter a justo secundum quid, et assi­ gnaverat quibus ea membra convenirent, solutione ad 2 inquit, quod medium justi­ tiæ est æqualilas, quæ constituitur inter il­ los, inter quos est justitia, ul dicitur in 5 Ethic. In quibusdam autem non potest per­ fecta æqualitas constitui propter alterius excellentiam, sicut inter patrem, et filium, inter Deum, el hominem, ul Philosophus dicit in 8 Ethic. Unde in talibus ille qui est defi­ ciens, debet facere quidquid potest. Nec ta­ men hoc eril sufficiens simpliciter (id est simpliciter justum), sed solum secundum acceptationem superioris. Et hoc significatur per excessum, qui attribuitur Pœnitentiæ. Ex quibus liquet quod licet ad rationem justitiæ postuletur æqualitas, juxta diver­ sos æqualitatis modos debet assignari di­ versa ratio justitiæ, et e converso. Et quia æqualitas est duplex, et arithmetica, et proportionalis, diversa justitia est, quæ postulat arithmeticam æqualitatem ab ea quæ sibi vindicat tantummodo proportio­ nalem. Unde ad hanc secundam sustinen­ dam, sartam teciamque servandam non requiritur æqualitas rei ad rem, seu arith­ metica ; sed sufficit minor æqualitas, quæ consistat in eo, quod proportionate ad proprias vires suifultas auxiliis gratiæ, fa­ ciat homo, quod potest, quia ut docet D. Thomas loco citato ex 4, sent. dist. 15, D.Thom. quæst. 1, art. 2 : Amicitia non exigit æquivalens nisi secundum quod possibilis est, et hoc etiam æqualc est aliqualiter, scilicet se­ cundum proportionalilatem : quia sicut se habet, quod Deo est debitum ad ipsum Deum, ita quod iste potest reddere ad eum : et sic aliquo modo forma- justitiæ conservatur, et similiter est ex parte satisfactionis. Unde non potest homo satisfacere, si ly satis squa­ litatem quantitatis importet. Contingit au­ tem, si importet æqualitatem proportionis, ul dictum esi. Et hoc sicut sufficit adrationem justitiæ, sufficit ad rationem satisfactionis. •162 DE POENITENTIA. *$1- Porro hac distinctione posita et ut prini par est, ah omnibus discipulis D. Thomas exi»*0 °^servalai negotii facessunt object® Thom, impugnationes, sed facile disjiciuntur. Quare ad primam neganda est Major: nam ut docuit Angelicus Præceptor 2, 2. q. SO, art. unico, ratio justitia? consistit in eo, quod alteri reddatur, quod ei debetur se­ cundum æqualitatem, cum nomen justitiæ essentialiter æqualitatem importet : unde necesse est deficere essentialiter a ratione justitiæ virtutem illam, cui essentialiter competat defectus æqualitatis, atque ideo nequit se habere de materiali æqualitas, vel inæqualitas ad justitiam. Unde vel ipsi Philosophi, et post modum Theologi ultra medium rationis* (quod aliis virtutibus præstitnunt ex directione Prudentia) Jus­ titiæ, et ejus partibus, assignent medium rei, ut nimirum tantum alicui reddatur vel pecuniæ, vel honoris, quantum ipsi debeatur. Ad probationem Majoris constat ex nuper adducta doctrina D. Thomæ : quia justitia, quæ fuerit absolute, et sim­ pliciter talis, non tantum attendit ad id, quod potest reddi ; sed et maxime ad id quod debetur a parte rei ; aiioqui non esset proprium justitiæ præ cæteris virtutibus I • sibi adsciscere medium rei. Si vero justitia j fuerit imperfecta, et potentials, etiam im­ portat æqualitatem, non absolutam, sed proportionalem, et hanc non excludit, quia postulat, et includit Pœnitentia. Et hoc pacto satisfactio inducta per Pœniten­ tiam est æqualis, et inæqualis; æqualis æqualitate proportionali, et inæqualis inæqualitate quantitaiiva, seu arithmetica. Et ex bac parte deficit a perfecta justitia ; continetur vero sub illa, quatenus importat æqualitatem proportionis. Hanc vero æqualitatem proportionalem, quæ tantummodo est homini puro possibilis, non vero arith­ meticam, seu quantitativam postulat, et acceptat Deus in pura creatura. Nam ut D.Tbom. inquit D. Thomas infra q. 90, art. 2, alio modo /11 recompensatio offensx in Panitenlia, el in vindtcaliva justitia. Nam in vindicativa justitia /it recompensatio secundum arbi­ trium judicis, non secundum voluntatem offendentis, vel offensi. Sed in Pandentia fit recompensatio offensx secundum volunta­ tem peccantis, ct secundum arbitrium Dei, in quem peccatur. Et tradit S. Doctor ra­ tionem : Quia hic non quxritur sola redin­ tegratio xqualilalis justilix (sicut in justitia vindicativa), sed magis reconciliatio amicilix. Quod flt dum offendens récompensai se- R - »-* DI8P. V, DUB. IV. I eundum voluntatem ejus quem offendit. Quo­ circa licet homo ex peccato teneatur ad satisfactionem de se infinitam, ut perfecte satisfaciat, et constat ex satisfactione Christi fidejussoris nostri; non tamen illam oxtorquet Deus, cum quia impossibilem puro homini ; tum quia magis intendit reconci­ liationem amicabilem, quam justitiæ usque ad summum redintegrationem. Unde est illud commune Theologorum effatum i Deus puni! citra condignum, et remunerat supra condignum. 1 Hinc corruit secunda instantia, quia licet contradictionem implicet inæqualitas et justitia perfecta, seu condigne satisfa­ ciens; non tamen repugnat æqualitas pro­ portionalis cum justitia imperfecta ; quin imo opus est ita discurrere, ut sic salven­ tur partes potentiales justitiæ, quas vel ipsi Philosophi naturales palam confessi sunt. Unde tantum abest ab inconvenienti, et contradictione quæ obtenditur, qnod potius consonat virtutum essentiis : quia licet in conceptu justitiæ importetur æqua­ litas, hæc tamen non est eadem in omni­ bus justitiæ partibus, sed juxta distributio­ nem accommedam : in aliquibus enim est æqualitas rei ad rem, ut in partibus sub­ jectivis ; in aliis vero ut in partibus potentialibus, tantummodo invenitur æqualitas proportionalis, seu imperfecta. Quare ne­ gandum est Antecedens, si absolute, ut sonat, sumatur. Et ad ejus probationem dicimus satisfactionem Pœnitentiæ, et si inæqualem arithmetice offensæ, esse effec­ tivam : quia cum effectu offert quantum potest pro illa, et in affectu quantum debet : ita enim se habet in poenitendo homo, ut si posset, tantum offerret, quantum injuria ad sui compensationem posceret. Sed quia hoc est sibi impossibile, exhibet quantum potest : et ideo ejus satisfactio licet non sit æquivalens, est tamen sufficiens juxta doc­ trinam D. Thomæ supra relatam ex 4 U.Thsa. sent. dist. 15, q. 1, art. 2 ad 3, non qui­ dem sufficientia simpliciter tali, quæ cor­ respondent totaliter debito ; sed solum se* eundum acceptationem superioris, ut se explicat S. Doctor in præsenti verbis supra relatis ex art. 3 hujus quæst. in sol. ad 2. 132. Nec urget, quod primo subinfer- Nonesi lur in hac replica de satisfactione partiali, quasi huic debeat ex justitia correspondere mulo, partialis remissio offensæ, et consequenter respectu illius sit stricta justitia, sicut so­ lutioni ut decem ex justitia debetur remis­ sio ut decem, in debito ut triginta, vel ut 463 contum. Hoc enim exemplo uti ad rem neum est peccatum aliquod non posse re­ mitti por veram pœnitentiam. Est autem nostram, est nimis materiale, el punctum vera Pœnitentia, licet non sit condigna, ea difficultatis non attingit. Nam nec satis­ factio est ad hunc sensum in partes divisi­ quam facit homo ex auxiliis gratiæ, media bilis, nec etiam oilensæ est assignabilis contritione. Et de hac procedit qnæstio. aliqua pars, quæ parti satisfactionis res­ Non ergo posita prædicta Pœnitentia Deus pondeat : quippe quod est proprium rerum manet partialiter infensus, seu injurius materialium, et divisibilium, in quibus su­ homini, se i redditur amicus, et omnino binde et totum toti, et pars parti debetur; paccatus : aiioqui nullatenus justificaretur idcoquo debitum pecuniarum ut centum homo media contritione. est extinguibile ex stricta justitia per par­ Tertia, nihil concludit : quia licet ho- Objicitor tes aliquotas, et determinatas; sicut etiam mini ad unionem hypostaticam elevato lertio· per easdem augetur. Cum autem ofiensa non sit essentialis impotentia satisfaciendi sit inünitæ gravitatis, et alterius longe ra­ ad æqualitatem; est tamen essentialis ho­ tionis a satisfactione puræ creaturæ ; non mini puro, qui dumtaxat est capax Pœni­ est assignabilis pars determinata, cui pars tentiæ, impotentia satisfaciendi. Unde re­ satisfactionis adæquetur : sed vel satisfac­ torquetur argumentum. Quia tam essentiale tio est condigna toti offensæ, quod non est homini Deo satisfacere ad æqualitatem, debet, nec potest admitti : vel est inferior, quia non potest non semel atque velit et minime adæquans illius gravitatem pror­ offerre satisfactionem, eam superabundansus indivisibilem : et sic deficit, et rema­ tem exhibere, ob infinitatem divinæ per­ net in ratione partis potentialis, ut constat son» ejus operationibus connexam irt ab exemplo virtutis Religionis, quæ simi­ sensu tract, do Incarn. explicato; quam liter deficit ratione æqualitatis; quin illa sit essentiale puræ creaturæ inæqualiter instantia ipsi possit applicari, atque ideo compensare, quantum jus gratia acciden­ nec Pœnitentiæ. tali exornetur, et ex illa conetur in satis­ Porro si prædicta instantia de debito, ut factionem ; alias pura creatura gratia habi­ centum per partes extinguibili ex justitia tuali prædita posset perfecte satisfacere pro perfecta teneret; pariter evinceret repetitis peccato gravi, contra communem Theolo­ actibus Pœnitentiæ, quorum cuilibet pars gorum sententiam. Ex quo bene sequitur, offensæ applicaretur remittenda, tandem quod sicut homini Deo essentialiter con­ totam offensam ex justitia a pura creatura venit ratio justitiæ perfect® erga Deum, fore extinguendam, quod est absurdum ab quamque jure concedunt Patres, et Theoomnibus Theologis reprobatum. Et ratio i logi Christo Domino : ita ob rationem op­ est eadem : nam si semel huic satisfactioni positam homini puro quantumvis Pœnipartiali respondet partialis remissio offensæ nitenti, nullam aliam justitiam, quam ex justitia, sicut solutioni ut decem debe- ' imperfectam, et potentialem deferre pos­ tur remissio ut decem : quæ esse potest simus. Et quia non est alia ratio perfectam ratio, quare non deveniatur, aut saltem justitiàm Christo Domino concedendi, nisi deveniri non possit repetitis partialibus quia servaverit æqualitatem rei ad rem in satisfactionibus, ad plenam, et adæquatam satisfactione pro hominum offensis; simioffensæ unius remissionem, et expiatio­ liter non est alia adstruendi in homine nem, maxime in illa sententia Lugoni, et Pœnitentiam ut partem potentialem, nisi sociis satis familiari, quod offensa non sit quia non pervenit ad æqualitatem prædicsimpliciter infinita? Et si quam invenerit tam, sed sistit in proportionali. Ex quo disparitatis rationem, eandem argumento legitime subsumendo concluditur contra a se facto adhibebit. Lugo æqualitatem, et îuæqualitatem non Mill Unde fallit in eo, quod subinfert se­ de materiali, sed valde de formali, et es­ cundo : nam ex satisfactione imperfecta sentialiter ad justitiam se habere; siqui­ qualem adstruimus, et docet communis dem juxta modum æqualitatis est modus sententia, non infertur satisfactio partia­ justitiæ. lis, quasi ea pars offensæ tantummodo re­ 133. Sed hinc vires assumere videtur Quæsmittatur. Et ad probationem sequelæ dici­ inconveniens ultimo objectum de peccatis tioQcuh ci rea mus, posita prædicta compensatione non j venialibus, quorum exhibemus condignam peccata manere illum hominem Deo exosum, sed satisfactionem media contritione, et aliis venialia, infallibiliter justificari : nam ut inquit actibus propriis Pœnitentiæ. Unde fit con­ D.Thom. d. Thomas infra quæst. 86, art. 1, erro­ sequens Pœnitentiam non excludere essen- Reior- qatsr. 461 DE PŒNITENTIA. tialiter æqualitatem ; alioqui enim non illam exposceret, et re ipsa servaret in sa­ tisfactione vemalium; subindeque ex hac saltem parte esse perfectam justitiam ut opponebatur. Aram' Sunt ex Thomistis non pauci, nec conTbomis- temnendae authoritatis. qui sentiant nec judi- Pro peccatis venialibus posse hominem eiam. cohdignam offerre satisfactionem ; sed om­ nem, et quamlibet puræ creaturae Pœni­ tentiam adhuc pro culpis levibus, et pro pœna temporali esse inadæquatam, et in­ sufficientem. Quia licet actus Charitatis, et contritionis si considerentur ex objecto et bonitate morali, quam per ordinem ad illud sibi vindicant, exæquare videantur malitiam, et offensam peccati venialis, et ex hac parte splendeat æqualitas : si tamen accipiantur ex parte person® satisfacientis, et læsæ, ex quo capite potissime augetur, et decrescit satisfactionis valor, profecto apparet excessus malitiæ in offensa supra bonitatem satisfactionis ; siquidem qualis qualis ea sit offensa peccati venialis, sem­ per est personæ infinitæ, et quantacumque sit satisfactio, semper est personæ finitæ : inter quas est infinita distantia, ut liquet. Ideoque ^inquiunt) semper satisfactio in ratione satisfactionis est inferior ad offensam sub ratione offensæ : quo pacto magis respicit personam, quam deturpat, quam damnum quod infert. Pro quo dicendi PgJtode modo referuntur Petrus de Soto de Pœnit. Zamei. lect. 18, conci. 1. Zumel 12, quæst. 114. Cipolius. art. 34 disp. 2. Cipull. 3p. quæst. 1, art. 2, ’ ' dub. 4, sect I, § 11, num. 35, ubi Parra tract. 1, quæst. 4, art. 5. Prado. A quo dicendi modo non longe abit Prado in præsenti dub 4, num. 38. Ubi et relata, et insuper expensa ex Arauxo sen­ tentia communi de adæquata satisfactione pro peccatis venialibus, inquit, quod con­ siderando debitum culpæ venialis, reatum pœnæ temporalis, et bonitatem satisfactio­ nis mediis actibus Charitatis, et contritio­ nis, est adæquatio inter debitum, et satis­ factionem. Attenta vero infinita distantia satisfacientis a Deo, cui fit satisfactio, semper deficit. Quod sane, et nihil aliud intendisse præ lictos D. Thomæ discipulos manifestum est ex ipsomet Prado nu­ mero 37 immediato. Vera 134. Huic tamen sententiæ acquiescere seni en­ tia. non possumus. Tum quia idem refellimus tract, de Incarnat, disp. 1, dub. 5, g 4. Ubi etiam expendimus motivum sententiæ oppositæ asserentis satisfactionem condi- gnani, quo mittimus lectorem pro perfcc tiori hujus rei notitia. Tum et maximo quoniam prædictorunl Authorum diseur sus, et comparatio solum probant satisfac­ tionem pro venialibus non ese ex toto rigora justitiæ, qualem fuisse satisfactio­ nem Christi docent communiter Theologi. Quod verum est, et nullus Theologorum negabit; siquidem ad satisfactionem in prædicto sensu, quælibet excluditur gratia, quæ fieri debeat personae satisfacienti, maxime si talis fuerit, quæ conferat valo­ rem, et condignitatem satisfactioni. Cons­ tat autem neutiquam posse hominem satis­ facere pro veniali culpa, etiam levissima, quin interveniat gratia supernaturalis, quæ præstet valorem operibus satisfactoriis : ergo nullatenus homo potest ex toto rigore justitiæ condignam omnino satisfactionem offerre pro peccatis venialibus in sensu prædicto. Cum quo tamen stat, et bene cohaeret hominem justum posse ad æqualitatem, et consequenter ex justitia absolute, et sim­ pliciter tali sibi debitam reddere remissio­ nem culpæ venialis, ex parte offensæ, necnon reatum pœnæ temporalis, et con­ sequenter quod offerat in hoc sensu condi­ gnam pro illis satisfactionem. Ad eum sane modum, quo licet homo ex toto rigore l justitiæ, et nulla supposita gratia nequeat | promereri gloriam ; ea tamen exhibita, et | a Deo omnino liberaliter erogata, ex illa I erumpere potest in opera, quibus eam sibi - I debitam constituat per modum coronæ, e» I consequenter ex justitia juxta illud AposI toli 2 ad Timoth. 4 : In reliquo reposita est Ti- I mihi corona justitiæ, quam reddet mihi Ρο-Ε5Λ·4-| minus in illa die justus judex. Et in hoc I sensu concedendam existimamus Pœniten| tiæ satisfactionis æqualitatem cum offensa I levi, sicut conceditur operibus meritoriis I cum gloria per modum coronæ .' quæ quiI dem non est æqualitas tantummodo proI portionalis, qualem adstruimus pro offensa I gravi, sed est suo modo arithmetica, et I quantitative, quidquid sit de excessu, qui I versatur inter personas : hic enim non imI pedit æqualitatem objectivam inter offen| sam levem, et compensationem pro ea oblatam. Et hoc sufficit ad justitiam quoad substantiam ; quantumvis ad ejus rigorem plura alia sint necessaria. uu Qua observatione ad concordiam pos- <0^r* sunt reduci discipuli D. Thomæ specie iste tenus dissidentes, ut qui negativæ parti adhærent, intelligantur de justitia ex toto d Osa. rigore, DISP. V, DUB. IV. rigore, seu excludente penitus quamlibet I gratiam. Quod nullus illorum inficias ibit. Qui vero affirmant, solum docont servari æqualitatem quantitativam, ut tanta sit satisfactio in rationo compensationis, quanta fueiit offensa peccati venialis : licet interveniat, et prtesupponi debeat gratia Dei, quæ valorem, et dignitatem conferat operibus. Quod etiam non videntur negasse Authores supra relati, cum expresse asse­ rant actus Charitatis, et contritionis adæquare debitum sivo offensæ, sive pœnæ temporalis adæquatione ex parte objecto- I rum se tenente, et praecisis circunstantiis personarum, in quibus tantummodo splen­ det infinitus excessus unius ad alteram. Quare absolute concedimus posse hominem I condigne, et ad æqualitatem satisfacere pro peccatis venialibus, et poenis tempora­ libus ex peccato sive mortali, sive veniali relictis. Sokitor 135. Et ad inconveniens objectum res­ citos. pondetur nullam esse illationem : nam adhuc prædicta æqualitate constituta, reti­ net Pœnitentia esse justitiam potentialem, et imperfectam per ordinem ad suum prin­ cipale munus, quod est satisfacere pro peccato gravi, seu offensa exilio relicta, per ordinem ad quam sortitur speciem, et sibi vindicat esse partem potentialem. Et constat a simili virtutis Religionis, quæ quia deficit in primario actu per ordinem ad Deum, licet servet æqualitatem in mi­ nus principali, qualis est decimarum soluD.Ttom. tj0> teste [)_ Thoma 2, 2, quæst. 87, non idcirco amittit rationem justitiæ imperfectæ. Et ratio a priori est jam supra tra­ dita ex D. Thoma 2, 2, quæst. 28, art. 4, quia quoties ab eadem virtute procedunt plures actus ejusdem rationis subordinati, posteriores non procedunt ab habitu, seu virtute, nisi per ordinem ad priorem, el inde est, inquit S. Doctor, quod virtus non diffinitur, nec denominatur nisi ab actu priori, quamvis etiam alii aclus ab ea conse­ quantur. Quocirca licet ab eadem Charita­ tis virtute procedant amor, desiderium, et gaudium, non ab iis omnibus specificatur, aut denominatur Charitas, ut ibi statuit S. Doctor ; sed a solo amore, aliis ex con­ sequenti, et minus principaliter se haben­ tibus. Cum ergo Pœnitentia primario ten­ dat in destructionem offensæ gravis, qua discinditur Dei amicitia cum homine, et hanc præcipue reparare intendimus pœnitendo; inde est, quod licet æqualis redda­ tur compensatio vel pro pœna temporali, Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. 4 65 vel pro offensa levi, vel pro utraque simul; non ideo definitur, aut denominatur Pœni­ tentia penes prædictam æqualitatem se­ cundariam, et minus principalem ; sed re­ tinet propriam, et imperfectam speciem, quam emendicat per ordinem ad offensam gravem inæqualiter resarciendam. 136. Nec refert, si objicias primo satis- Prima factionem pro venialibus non esse actum obiecliosecundarium, seu minus principalem Pœ­ nitentiæ ; siquidem ut in plurimum fit medio actu contritionis; actus autem con­ tritionis non est actus secundarius Pœni­ tentiæ, sed primarius, ut constat ex supradictis : ergo ejus satisfactio non est minus principalis, et secundaria. Nam respondetur actum contritionis, si Solutio, accipiatur secundum tendentiam specifi­ cam, esse quidem actum omnino prima­ rium Pœnitentiæ, a qua ratione non est denudabilis, si vero accipiatur in ratione satisfactionis, primario respicit offensam gravem, quam delendo intendit resarcire, et Dei amicitiam comparare : et ex con­ sequenti vero, quæ ab illa impediunt, aut retardant, qualia sunt peccata venialia, ac demum pœnam temporalem ex offensis sive , gravibus, sive levibus relictam. Unde in ratione satisfactionis non principaliter, et primario, sed ex consequenti, et minus principaliter descendit ad venialia, et ad pœnam temporalem. Et in hoc sensu sa­ tisfactionem pro venialibus dicimus secun­ dariam, et non primo intentam a Pœni­ tentia. Et licet in utroque munere deficiat a Loto rigore justitiæ, ut colligitur ex Tri- Trident, dentino sess. 6, cap. 11, ubi venialium remissionem speciale Dei beneficium ora­ tione assequendum enumerat : Nam justo­ rum illa vox est (inquit) el humilis, et verax : Dimitte nobis debita nostra, quæ de venialibus intelligenda statuit. Tamen in primario munere nullam servat æqualita­ tem, nisi proportionalem ob excessum offensæ gravis supra satisfactionem ; qui tamen excessus non reperitur in offensa levi. Recolantur quæ scripsimus loco supra citato ex tract, de Incarnat. 137. Secundo, et difficilius objicies : Difflciquia virtus non elicit actus, nisi sub ratione sub qua sibi propria, et essentiali : sed ratio sub qua propria, et essentialis Pœnitentiæ, est inæqualitas in ratione jus­ titiæ; ergo sub hac ratione debet elicere satisfactionem pro venialibus. Major vide­ tur perspicua, quia ratio sub qua in habi­ tibus se habet adinstar rationis differentiatis 30 466 DE PŒNITENTIA. ultimo contrahentis, et determinantis es­ sentiam ; atque ideo sicut repugnat limites essentiæ transiliri, ita et quod actus a vir­ tute eliciatur, nisi sub ea ratione, sub qua propriam speciem sortitur ; alioqui enim vel virtus duplici gauderet specie, vel eam. quam habet per ordinem ad objectum pri­ marium, non esset ipsi essentialis, et adae­ quata. Minor etiam liquet ex dictis in hac disputatione. DiroiSed nec etiam objectio ista refert. Quia turex docirina licet verum sit quemlibet actum vel virtu­ alibi tis vel etiam potentiæ non posse non res­ tradiia. picere objectum formale vel virtutis, vel potentiæ ; hoc tamen non est ita intelligendum, quod semper quilibet actus vir­ tutis, aut potentiæ, sive primarius, sive secundarius habeat pro objecto formali im­ mediato objectum formale, et immediatum virtutis, aut potentiæ·, sed sufficit et requi­ ritur, quod si fuerit secundarius aut non ita præcipnus, ipsum recipiat tanquam causam, et radicem initiative moventem ad attingeniiam objecti suo primario con­ tenti. Cujus rei rationem, et exempla de­ dimus tract. 8 de ultimo fine disp. 1, dub. 4 , ubi expresse ostendimus actus electionis non a fine, qui est objectum vo­ luntatis , sed a mediis speciem sumere. Radix autem hujus doctrinæ continetur in verbis D. Thomæ nuper relatis ex 2,2, quia nec virtus, nec potentia instituta est propter act.s ex aliis consecutos; sed propter primarios. Circa quos est præcipua, et formalis difficultas : iliis vero sup­ positis, descendit virtus ad actus non ita principales, qui eo ipso quod tales, petunt supponere attingentiam primariam, et de­ clinant ad objecta non ita principalia, seu ad secundaria; per ordinem ad quæ nec definitur, nec denominatur virtus, ut inquiebat D. Thomas ubi nuper. Quocirca loco citato de ultimo fine distinguendam esse censuimus duplicem rationem sub qua virtutis, et potentiæ, aliam primariam, proximam, et immediatam respectu actus, et objecti primarii : et hæc fundat ac radi­ cat aliam secundariam, et minus princi­ palem, sub qua immediate oritur a virtute, seu potentia actus secundarius, et ab hac prædictus actus speciem sumit ; non vero ab alia primaria, quæ est radix, et princi­ pium istius. Et ideo ratio sub qua proxima, et immediata respectu electionis, non est bonitas finis, quæ radicat electionem media illius intentione ; sed est ipsa utilitas, et conducentia intrinseca mediorum : quod enim quis homo medium præ alio eligat ad obtinendum hunc finem, proxime, et immediate oritur ex majori conducentia, et utilitate hujus medii a reliquis, quas quis judicat in eo esse. Qua doctrina hic supposita, et ibi ope­ rosius stabilita, facile intelligitur quam optime cohærere Pœnitentiam in ordine ad terminum primarium suæ habitudinis respicere inæqualitatem supradictam, et respectu termini minus principalis, qualis est otTensa levis, necnon pœnæ temporalis æqualitatem importare ; quin indo possit inferre, quod extrahatur a propria specie, et ratione sub qua primaria. Nam hæc, quam adstruimus pro æquali satisfactione, fundari debet in prima, in ea radicari, ad ipsamque tandem reduci. Unde sicut Charitas non amittit esse virtutem Theologi­ cam, per hoc quod dilectio proximi proxime, et immediate terminetur ad proximum, ab eoque mutuetur speciem, ut loco citato num. 97 explicuimus. Ita non inconvenit Pœnitentiam ab intrinseco, et ex primaria tendentia esse justitiam imperfectam, et essentialiter inæqualem, licet respectu pec­ cati venialis æqualitatem servet. Quia ta­ men hoc illi convenit ex consequenti, et supposita tendentia primaria, nec diffini­ tur. nec denominatur æqualis, et perfecta justitia, sed inæqualis, et imperfecta, ut constat ex doctrina D. Thomæ. Recolantur quæ diximus de Incarnat, disp. 1, dub. 9, § 2, num. 254, ubi ex alia radice discrimen assignavimus. 138. Ex quibus tandem inferendum, et asm» asserendum est tertio Pœnitentiam esse lata; virtutem essentialiter distinctam a justitia Commulativa. Hæc assertio non est re ipsa diversa a precedent! ; sed major illius explicatio, quam proinde majoris claritatis gratia statuere visum est, contra Duran­ dum, Suarez, et alios Recentiores. Et de­ ducitur clare ex dictis. Nam illæ virtutà differunt essentialiter, quarum objecta pri­ maria important distinctionem essentialem, ut est principium communiter receptum, et innumeris locis hujus nostri cursus sta­ bilitum : sed objecta primaria Pœnitentiæ, et justitiae commutativæ essentialiter dif­ ferunt : Ergo et ipsæ virtutes. Major et Consequentia non indigent probatione, et suadetur Minor : quia justitia commutativa respicit jus alienum ut ad æqualitatem compensandum, non utcumque, sed æqua­ li tate rei ad rem : quod quidem jus est extra sphæram, et inclinationem prima­ riam 467 DISP. V, DUB. IV. riam Pœnitentiæ : ergo Pœnitentia habet distinctum essentialiter objectum a justitia commutativa. Probatur Minor :'nam jus, quod est objectum Pœnitentiæ est jus di­ vinum læsum per offensam, ut resarcien­ dum per contritionem; non quidem con­ digne, et ad æqualitatem Arithmeticam ; sed deficienter, et æqualitate proportionali jam explicata : ergo jus inspectum a Pœ­ nitentia sub ratione justitiae est essentia­ liter diversum a jure proprio, et primario atlâcto a justitia commutativa. taira. Confirmatur; quia pars potentialis ali­ cujus virtutis non est ejusdem speciei cum ipsa virtute, cujus est pars potentialis : séd Pœnitentia est pars potentialis justiliæ commutativæ : ergo non est ejusdem spe­ ciei cum illa. Consequentia est legitima, Minor supponitur ex præcedenti assertione, et probatur Major, tum a paritate aliarum partium potentialium, quas constat essen­ tialiter differre a virtute principali, cujus sunt partes, ut videre est in Religione, Observantia, Pietate, et aliis. Tum etiam ratione : quia de ratione partis potentialis est importare essentialiter defectum ab illa perfectione, quæ residet in virtute supe­ riori, ideoque in suo conceptu essentiali non est ab illo denudabilis ; cum tamen virtus principalis prædictum defectum es­ sentialiter excludat. Et quia de ratione justiliæ commutativæ est strictum debitum Arithmetice exsolvendum, ejus partes po­ tentiates essentialiter important, vel ca­ rentium stricti debiti, vel inæqualitatem Arithmeticam. Hunc autem defectum es­ sentialiter importatum inducere distinc­ tionem essentialem ex se manifestum est, quia eadem essentia formalis nequit essen­ tialiter excludere defectum, et ipsummet essentialiter importare, et constat in Gde, et scientia, quas vel ex eo solum quod una excludit essentialiter claritatem, quam alia essentialiter postulat, species distingui do­ cent communiter et Metaphysici, et Theo­ logi . Oppook 139. Sed respondebis ex Durando in 4, l«r Diris- dist. 14, quæst. 2, num. 6 et 7, duplicem ihi. esse actum virtuti Pœnitentiæ, quorum primus est servare jus divinum illæsum, observando mandata, et peccata fugiendo, seu vitando. Secundus vero est, quo punit in se ipso peccata, et pro illis satisfacit. Quamvis autem hunc secundum actum ne­ queat Pœnitentia ut omnino æqualem of­ ferre, ut probat nostra ratio; bene autem primum a quo desumit speciem, et conse- quenter convenit cum justitia in actu pri­ mario, licet deficiat ab illa in secundario. Durando subscripsit Theophylus Ray- Suffnnaudus relatus a Prado in præsenti dub. 4, gitur Ray­ § 2, in eo quod servare jus divinum illae­ naud. sum sit actus proprius Pœnitentiæ, in quo convenit, imo et coincidere existimat cum justitia commutativa. Differt vero in eo, quod ultra prædictum actum assignat alium, de cujus ratione sit respicere jus inadæquabile ab ipsa. Quod est dicere Poe­ nitentiam coincidere cum justitia commu­ tativa in aliis actibus praeter hoc quod est satisfacere ad inæqualitatem, quia impo­ tentia æqualiter satisfaciendi est essentia­ lis puræ creaturæ. Unde inquit, facile con­ cedo Durando hujusmodi virtutem esse specie, el essentialiter eandem cum justitia humana quoad alios quosdam actus Peenitentis virtutis specialis. Neutra tamen harum solutionum est Refelli­ tur vera, et contra primam stat quod prius est uterque æqualitatem constituere, quam constitutam primo Durand. servare, ut de se constat, et doœt D. Tho­ D.Tbom. mas 2, 2, quæst. 79, art. 1, verba S Doc­ toris sunt : Ad justitiam pertinet squalita­ tem constituere in his, qus sunt ad alterum, ut ex supradictis palet ; ejusdem autem est consliluere aliquid, et constitutum conser­ vare, in iis, quæ sunt ad alterum. Constituit aulem aliquis squalitatem justiliæ faciendo bonum, id esi reddendo alleri, quod ei debe­ tur. Et hoc quidem præstal Pœnilentia co­ nando in destructionem offensæ media con­ tritione, atque ideo est prior illius actus. Conservat autem squalitatem justiliæ jam constituis, declinando a malo, id est nullum nocumentum proximo inferendo. Quod etiam suo modo adimplet Pœnitentia in voto, seu proposito in posterum non pec­ candi annexo ipsi contritioni Ex qua doctrina refellitur Durandus sub hac forma : servare jus divinum illæsum sup­ ponere debet jus divinum constitutum : sed Pœnitentia non supponit jus divinum constitutum : ergo non illi primo convenit servare jus divinum illæsum. Consequen­ tia patet, et Major est perspicua, quia si­ cut conservatio consequitur ad primam rei productionem, non enim conservatur quod non præsupponitur, aut præintelligitur productum : ita nequit jus alterius illæsum servari, quin prædictum jus præsupponatur, aut præintelligatur constitu­ tum ; unde necessarium est præire constitu­ tionem juris alieni ad ejus conservationem. Minor etiam liquido constat ox supradic- ' · :J· ; ; 468 DE PŒNITENTIA. lis : quia præcipuum munus Pœnitentiæ inficias, sed nihil novi affirmat, quod non est reparare, ac resarcire jus divinum, sit a D. Thoma, et ejus discipulis conces­ quod supponitur læsum per peccatum, sum, et valide firmatum atque ideo imme­ ideoque primario collimat in destructio­ rito ab eis recedere studet. Si vero teneat · nem divinæ offensæ : hoc autem nec præs- secundum ; falsitatis convincitur ex funda­ tat, nec præstare valet ad æqualitatem mento hujus tertiæ assertionis, necnon ex j omnimodam, seu Arithmeticam : ergo aliis pro secunda expensis. 141. Porro prædictæ evasiones, et aliæ quod primo illi competit est reparare, et resarcire inæqualiter, et deficienter laesio­ haud dissimiles, quæ ad idem caput redu- io nem divinam : subindeque servare jus di­ cunlur, facile prosterni possunt, si ani- j'^ vinum illæsum non est actus primarius madvertamus, hoc quod est servari jus11 Pœnitentiæ. divinum iilæsum, in quo Recentiores lotum 140. Quo argumento etiam dispellitur robur collocant suarum positionum, stare Thco- Theophyli discursus, qui substantialiter posse tripliciter; vel universaliter et in pbil. tota amplitudine juris divini absque res­ rejeci as . convenit cum Durando, et solum stat di­ versitas in eo quod assignat pro actu pri­ trictione ad materiam aliquam determina­ mario Pœnitentiæ, quem Durandus arbi­ tam. Vel restricte ad hanc, vel illam mate­ tratur secundarium. Et ex hac parte venit riam, utputa raagnificentiæ, Religionis, expugnandus sequenti ratiocinatione. Nam aut alterius virtutis, quæ sit in parte ra­ ejusdem est constituere aliquid, et consti­ tionali appetitus; quæ enim pertinent ad tutum servare sub ea ratione sub qua partem sensitivam, cum sint moderatrices constituit, sed actus proprius, et primarius passionum, eatenus bonum divinum ser­ Pœnitentiæ est constituere, et resarcire vant, quatenus ab extremis accedunt ad jus divinum læsum : ergo ejusdem virtutis medium a ratione præstitutum ; et ideo eritjus illud a se resarcitum, ac restitutum ad hanc cathegoriam virtutum, quæ sunt illæsum, et indemne servare. Servat vero ad alterum, minime perlinent, ut docet D. Thomas loco citato ex 2, 2, quæst. 79, vitando peccata futura medio proposito in posterum non peccandi, quod præsiat Pœ- art. 1 ad 1. Vel tandem servare jus di­ nitentia, et non perfecta justitia : ergo vinum illa;sum importat restaurationem Pœnitentiæ, et non justitiæ commutativæ illius media destructione offensæ, quocum­ erit servare jus divinum jam resarcitum que modo, vel ex quocumque motivo fuerit illæsum. Probatur hæc .Minor subsumpta : inducta, et ea destructa per compensatio­ quia propositum non peccandi sequitur ad nem, caveantur aliæ offensæ in qualibet contritionem, et pertinet ad Pœnitentiam, materia : quo pacto planum est servare jus divinum illæsum media illius instauratione, ut ejus diffinitiones manifeste testantur; quippe spernenda esset ea Pœnitentia, quæ et præcautione lapsus in futurum. ita detestatur præterita, ut non abhorreret Si primo modo accipitur servare jus di­ futura ; ideoque ad ejus essentiam pertinet vinum a recentioribus, male refugiunt ad et commissa plangere, et plangenda iterum Pœnitentiam, cum illud sit proprium Chanon committere, ut post Magistrum sen­ ritatis, et aliarum virtutum eam indivulse tentiarum docent communiter Theologi : comitantium : quia proprium est Chariergo si ad Pœnitentiam pertinet jus divi­ tatis cum virtfitibus sibi annexis rectificare num læsum restituere inæqualiter, ejus­ tutum hominem, illumque totaliter subji­ dem etiam erit sub hac eadem ratione cere Deo : Esi enim de ralionc Charilalis, illud restitutum inæqualiter indemne ser­ ut docet D. Thomas. 2, 2, quæst. 24, art. D vare, quin interveniat, aut se immisceat 12, ut sic diligat Deum, quod in omnibus justitia commutativa, vel prædictus actus velit ei se subjicere, et præceplorum ejus re~ ad ipsam perveniat. gulam in omnibus sequi. Quidquid enim EditDr~ ^ua el*am ral*0Qe excludendus est Lugo contrarialur prxceplis ejus, manifeste con· Lugo. disp. 2, sect. 4, an. 49, quatenus docet trariatur Charitati. Et in hoc sensu nihil objectum per se primo inspectum a Pœni­ aliud est servare jus divinum illæsum, tentia esse æqualitatem moralem cum Deo. quam ei in omnibus obedire, et præcepta Nam vel illa æqualitas moralis est æqua- omnia adimplere. Quod repertum est in litas tantummodo proportionalis, quæ Angelis, in Christo Domino, et in B. Vir­ proinde deficiat ab absoluta, et perfecta gine absque vel apparenti recursu ad Pœæqualitate? vel est æqualitas arithmetica, uitentiam, et absque eodem recursu reper­ et absoluta? si vehi primum, non imus tum fuisset in statu justitiæ originalis, si perstitisset. J 1 DISP. V, DUB. IV. perstitisset. Quare deferendum est Charitati, et virtutibus ipsi annexis. b’HMli Si vero restrictius sumatur juxta secundam acceptionem adhuc non remanet lop.ioikn-cus Pœnitentiæ, sed competit cuilibet ua·. virtuti intra propriam materiam. Quid enim notius, aut evidentius, quam quod Religio exhibendo debitum cultum Deo, servat illæsum jus divinum religiose debi­ tum, et sic de reliquis? Quare quælibet virtus, quæ sit ad alterum, reddendo de­ bitum alteri, ex consequenti servat jus alterius illæsum : non enim lædilur jus, nisi non aliud reddendo ; et consequenter non observatur, aut conservatur, nisi idemmet impendendo, cui debetur. Unde hoc pacto servare jus divinum non est pro­ prium Pœnitentiæ, sed convenit omni, et cuilibet virtuti ex sua specie, et objecto. Servare autem jus divinum illæsum re­ sarciendo offensam divinam, illamque des­ truendo cum proposito numquam aliam committendi, pertinet unice ad Pœniten­ tiam. Sed in hoc interveniunt duo actus, alter contritionis, quo detestamur offen­ sam, alter vero praecautionis peccati fu­ turi, qui importatur in proposito numquam peccandi contritioni annexo. Et quia prius est reparare jus violatum, et postmodum illud restitutum conservare, idcirco pri­ mario intendit Pœnitentia compensationem juris divini, et deinceps illius conserva­ tionem, declinando a malo in futurum. D.Tbom. Unde dixit D. Thomas 22, quæst. 79, articul. 1 ad 3, quod facere bonum est aclus completivus justitiæ , el quasi pars princi­ palis ejus. Declinare autem a malo est aclus imperfectus, el secundaria pars ejus, sine quo non potest esse pars formalis completiva. Ex quibus haud obscure colligitur Pœ­ nitentiæ primario incumbere jus divinum, resarcire media oblata satisfactione pro illius violatione ; ex consequenti vero illud jam resarcitum conservare vitando in voto peccata futura, seu ab illis, et eorum oc­ casionibus declinando. Atque ideo nec in actu primario, nec in secundario coincidere cum justitia commutativa, sed ex æquo, et adæquate differre, licet servet modum illius, in vi cujus est ejus pars potentialis, ut constat ex secunda conclu­ sione. Quare non debet illi deferri hoc quod est servare jus divinum illæsum ita universaliter, ut prædicti Authores inten­ dunt; sed dumtaxat in sensu explicato ) juxta quem distinguitur essentialiter turn a justitia, tum ab aliis virtutibus. 469 ?.IV. p, An sit idem cum vindicativa? corollarie deductum. f.W 142. Unde inferimus, et ultimo deduci­ Illatio contra mus Pœnitentiam essentialiter, et adæ­ Scoium. quate differre a justitia vindicativa. In quo contra Scotum, et alumnos conveniunt D. Thomæ discipuli, idque manifeste col­ ligitur ex diversitate finium, et objectorum harum virtutum. Nam Pœnitentia prima­ Proba­ rio tendit in destructionem offensæ divinæ, tor 1. cujus proinde finis est reconciliatio homi­ nis cum Deo : finis autem, et objectum vindicativæ non est offensæ destructio, sed punitio delinquentis, nec intendit reconci­ liationem cum parte læsa, quin ab ea præscindit : ergo Pœnitentia non est idem cum justitia vindicativa; sed ab ea essen­ tialiter differt. Secundo probatur ex aliis discriminibus, Secunda ex primo tanquam ex radice deductis. Nam Probal10· vindicativa juxta voluntatem vindicantis non ad arbitrium patientis, taxat poenas pro offensis, quas vel invitus sustinere co­ gitur; cum tamen Pœnitentia nihil magis exigat a Pœnitente, quam voluntariam vel inflictionem, vel sustinentiam pœnæ. Hinc provenit in Pœnitentia quæri emendatio­ nem, et resipiscentiam pœnitentis, quæ fît per spontaneam delinquentis retractatio­ nem ; cum tamen id non desideretur in vindicatione, sed solum attenditur ad pu­ nitionem malefactoris. Et quia non cuili­ bet licitura est seipsum vindicare, sed per­ tinet ad personam publicam, cui est authoritas puniendi malefactores; idcirco actus vindictæ, seu illius executio, non est in persona privata, sed in judice, aut su­ periori poenas taxante pro qualitate crimi­ num, ex quo capite vel reducitur ad justi­ tiam Legalem, aut commutativam ; vel cum aliqua illarum coincidit. Pro quo in Quid arbore virtutum sæpe allegata § 10, importet justitia num. 18, observavimus ex Cajet. 22, vindica­ quæst. 108, peculiare esse hujus virtutis ti va. habere duplicem actum, alterum in persona privata, quo intendit propriam vindicatio­ nem ab injuria recepta; quam tamen non potest, nec debet propria authorilate arri­ pere ; sed petit vim coativam superioris, a quo exequenda est ultio; esset enim jus alienum usurpare, si unusquisque vellet privata authoritate infligere pœnam. Et ideo licet in offenso sit appetitus vindictæ, in quo stat bonitas intrinseca virtutis, su- » ■ - i I i .■ 470 DE PŒNITENTIA. perest alius actus externus, quo ipsa virtur consummatur, et perficitur; et hic pertinet ad judicem, cujus authoritate plecD.Thom. tendus est reus, quæ est doctrina D. Thomæ ubi supra art. 2 ad 1, ubi ait, quod punitio peccatorum secundum quod pertinet ad publicam justitiam est actus juslitiæ commulativx. Secundum autem quod pertinet ad immunitatem alicujus persona singularis, a qua injuria propulsatur, per­ linet ad virtutem vindicationis. Ubi distin­ guit actum internum, et proprium personæ particularis ab actu externo judicis, et superioris. Quod etiam docuerat in ea­ dem 2, 2, quæst. 80, art. unie, ad !. Porro ab hoc ultimo actu frequentius denomina­ tur justitia vindicativa, ut loco citato ob­ servavimus; atque ideo communiter dici­ mus eam esse in judice ad propulsandas privatas injurias. In quo etiam sensu An­ gelicus Præceptor in præsenti art. 3 ad 3, contra ponit Pœnitentiam vindicativæ in eo, quod illa voluntarie récompensât emen­ dam, et respicit personam peccatoris, sicut justitia vindicativa personam judicis, atque ideo ulraque sub justitia commulaiiva con­ tinetur. ConfirAssignata vero discrimina nos etiam assignata docuit S. Doctor infra quæst. 90, art. 2, discri- in corpore inquiens : Alio modo fit recomD.Thom. pensatio offensæ in Pœnitentia, et in vindicaliva justitia. Nam in vindicativa justitia fit recompensatio secundum arbilrium judi­ cis, non secundum voluntatem offendentis, vel offensi. Sed in Pœnilenlia fit recompen­ satio offensæ secundum voluntatem peccan­ tis, el secundum arbitrium Dei, in quem peccatur; quia hic non quærilur iecce ra­ tionem a priori differentiæ) sola redintegra­ tio æqualilalis juslilix (sicut injustitia vin­ dication), sed magis reconciliatio amicitia’ quod fit dum offendens récompensai secundum voluntatem ejus, quem offendit. sen?cnt Oppositum hujus consectarii inSeotas. sinuasse videtur Scotus in 4, dist. 14, quæst. 2, § Primus articulus, ubi existi­ mans ex peccato præterito solum relinqui reatum ad pœnam, docet peccatorem ut Dei ministrum ex intentione vindicationis peccati se ipsum punire; postulat enim Deus ut justus judex a peccatore vindic­ tam. Et quia nullam aliam satisfactionem agnoscit in Pœnitentia, quam quæ res­ pondet pœnæ reatui, idcirco totam pœnitendi rationem in vindicativam reducit. multipliHæc tamen Scoti doctrina diminuta est, citer. et claudicat ex multiplici capite. Tum, quia in peccato ultra malitiam, quæ comi­ tatur actum ex parte elicientis, conside­ rant, et admittunt Theologi injuriam, seu offensam, quæ se teneat ex parte Dei sal­ tem extrinsece, ut præscindainus a modo constituendi offensam : et non bene audit apud illos, qui solum agnoscit reatum ad pœnam, ut constat ex supra dictis de Poe­ nitentia in communi, absolutionis sensum exponendo. Ad offensam vero sequitur reatus ad pœnam, sive æternam, sive tem­ poralem ipsi necessario annexam. Ex qui­ bus vindicativa solum pœnam temporalem convenit propellendam, sive offendens restituatur in amicitiam offensi, sive non, ut bene observavit Magist. Soto in 4, S}’.) dist. 14, quæst. 2, art. 3. Cum tamen Pœnitentia quod maxime, et primario in­ tendit, sit reconciliatio cum Deo offenso, et in ejus amicitiam restitutio. Quocirca consultius D. Thomas, ut bene observavit D.Tiaj. Cajet, ad hunc art. 3 consideravit Pœni­ üjd. tentiam sub utroque munere, et reconci­ liantis, et vindictam pro poena sumentis, eique dupicem actum assignat, quorum præcipuus est contra offensam, qua abolita media contritione, et confessione peccati coram Deo (adhuc extra absolutionem Sacramentalem) juxta illud Psal. 31 : Dili : p ·'· DE PŒNITENTIA. quod suum est. Vel alterius ad alterum, sicut quando judex facit justitiam inter duos. Et tunc xqualilas constituitur in injustum passo. Quod abs dubio congruit vindicativæ. Ut ergo S. Doctor ex utroque capite Pœniten­ tiam esse justitiam ostenderet, recurrit ad offensam media compensatione satisfacien­ dam ; et deinceps docuit eandem Pœniten­ tiam simul luere pœnam ab ipsometpœnitenteassumptam, ex quapartequo iammodo vindictam de se ipso sumit, et vindicati­ vam justitiam exercet ; non quia proprie loquendo sub hoc munere stricta justitia sit, quia ejusdem ad seipsum non est pro- I prie et rigorose justitia, ut est perpetua S. Doctoris doctrina ; sed quodammodo, et analogice, quatenus imitatur vindicativæ rationem. Unde concludit discursum, et corpus articuli : Et proplerea constat, quod satisfactio, qux æqualitatem respectu offensæ prxcedentis facientem importat, opus jus­ titia est. quantum ad illam pariem, qux Poenitentia dicitur. Et hæc fuit Consequen­ tia intenta a D. Thoma ; non vero quod Pœnitentia sit vera pars, licet potentialis justitiæ vindicativæ, sed dumtaxat quodam­ modo, analogice, et imitative : nam satis­ factio proprie loquendo, dicit actum justitiæ sui ad alterum, ut ibi asserit ; atque ideo Expli­ cator. Est ergo Pœnitentia solum reducibilis quo­ dammodo et minus proprie ad vindicativam. Et in hoc sensu subscribimus S. Doc­ toris discipulis supra allegatis. Secus vero, si velint tam proprie Pœnitentiam esse partem potentialem vindicativæ, quam sit justitiæ commutativæ. Ad quod asseren­ dum nullum fundamentum reperimus in D. Thoma. Præterquam quod si Pœnitentia reduce­ retur proprie loquendo ad vindicativam, vel esset sub ea ratione, sub qua vindicaliva reducitur ad commutativam, vel sub alia, in qua convenit cum commutativa. Sub neutra potest reduci proprie loquendo ad vindicativam. Ergo sub nulla ratione proprie loquendo reduci debet Pœnitentia ad justitiam vindicativam. Major, et Con­ sequentia constant, et probatur Minor quia vindicative deficit a commutativa ratione debiti, quod in ea non est strictum ; cum tamen justitia commutativa sit rigorosum, et strictissimum, idque non minus stricte viget in Pœnitentia : ergo cum in hac ra­ tione non deficiat Pœnitentia, nequit re­ duci ad vindicativam sub hac ratione deti- I cientem a stricta justitia. Nec etiam reduci potest ad vindicativam, ratione aequalitatis in taxando pœnas per commensurationem, et admquationom ad culpas, quas punit; in quo non deficit vindicativa a commu­ tati va, quin coincidit, ut supra dixit D. Thomas : cum tamen in Pœnitentia nulla sit possibilis pœna, quæ adæquelur magnitudini offensæ, vel liquet ex dictis. Relinquitur ergo solum posse nduci ad vindicativam ex ea parte, qua luit pœnam temporalem, cui adigitur homo adhuc post expiationem culpæ, et ablationem offensæ; quod est revocari in vindicativam quoad munus secundarium ipsius Pœnitentiæ, non tamen eo modo, quo Pœnitentia re­ vocatur in justitiam commutativam. Referuntur adversx sentcntix. 146. Contra primam assertionem inde­ finite statuentem Pœnitentiam esse justi­ tiam hominis ad Deum nullum reperimus Authorem præter Lugo, qui ut supra re­ tulimus, disp, 2, sect. 1, num. 10, in CiréΒί'β. nullo vero sensu concedendum censet Pœ­ nitentiam esse justitiam, nec proprie dic­ tam , nec ipsi similem, aut dissimilem quoad modum. Cujus fundamenta convulsa sunt inter proponendam, et probandam nostram assertionem, quin opus sit in illis diluendis iterum immorari. Contra secundam, et tertiam sentiunt Afens plures; qui licet conveniant in eo quod Pœnitentia sit vera justitia, dissentiunt in propria specie ei assignanda. Durandus Durui, in 4, dist. 14, quæst. 2, num. 6 et 7, censet ex parte actus primarii non differre Pœnitentiam sed eamdem esse virtutem cum justitia commutativa humana, quate­ nus utrique incumbit servare jus alterius illæsum : quod vero jus illud sit divinum, vel humanum accidentarium, et quid ma­ teriale est, modo supra explicato, et con­ vulso. Differt vero ab illa ratione actus secundarii pœnitendi, a quo Pœnitentia de­ nominationem sumpsit. Cui sententiæ suf­ fragari videntur Argentinas in 4, dist. 14, Armtius quæst. I, art. i et Marsilius ibidem Mirsit quæst. 20 ad 6." Eam expendit Suarez Saarei. tom. 1, in 3 p. disp. 19, sect. I et tom. 4, disp. 7, ubi duo etiam munera defert Pœ­ nitentiæ, alterum primarium, quo detestetur offensam Dei, et in quo non splendeat imperfectio : alterum vero minus princi­ pale, DISP. V, DUB. IV. palo, quod connoiet peccatum, de quo do­ let, fuisse proprium, sed expiandum per emendationem. Et quia hoc non fuit, nec esso potuit in Christo, idcirco Pœnitentia sub hac secundaria, el imperfecta denomi­ natione in ipso non fuit; sed est propria parte creaturæ. Αι;αArguit ergo Durandus pro sua sententia DiS primo : quoniam ad justitiam commutativam perlinet reddere unicuique quod suum est, sive is sit Deus, sive creatura; hæc enim differentia materialis est, dum cui­ libet, quod proprium est, tribuatur : ergo ad illam pertinet reddere Deo debitam obedientiam mandatorum, debitum honorem, et debitam satisfactionem pro peccato, quo transgreditur præceptum : sed actus pro­ prius Pœnitentiæ est satisfacere Deo pro peccato : ergo actus proprius Pœnitentiæ est actus proprius justitiæ commutativæ. Rfjteili- Sed certe hoc argumento plusquam in18r‘ tendit, probavit Durandus. Nam si quia ad justitiam commutativam pertinet red­ dere unicuique quod suum est, debet eadem justitia præstare debitam obedientiam, de­ bitum honorem, et debitam satisfactio­ nem; conficitur sane nec obedientiam, nec Religionem, nec Pœnitentiam, imo nec cæteras virtutes supernaturales quæ non versantur circa passiones, esse diversas, sed unam, et eamdem sub diversis mune­ ribus; quod est a veritate alienum, et contra communem doctrinam ex diversi­ tate objectorum distinguentem virtutes prædictas; quando quidem aliud est obedire superiori, ut præcipienti; aliud ipsi debitum cultum deferre; et aliud longis­ sime dictans, illi rependere compensatio­ nem pro injuria : atque ideo hæc tam dissita officia non sunt unius, et ejusdem virtutis, nisi omnium virtutum distinctio­ nem ad diversitatem munerum redigere velit. Rursus, hoc suo argumento non magis probavit Durandus Pœnitentiæ identitatem cum justitia commutativa, quam cum Distributiva, et Legali. Quod, patet, quia prædicaium illud reddendi unicuique quod suum est, est prædicatum genericum uni­ voce descendens ad justitiæ species per­ fectas, quales sunt Distribuliva, Legalis, el commulaliva, et non est major ratio quare uni, potius quam alteri applicetur nisi de­ terminetur per aliquid aliud ; alias esset arguere a prædicato superiori affirmative ad inferiorem, ut ab animali ad hominem contra ipsas Dialectic® regulas. Ex eo ergo I 473 quod sit de ratione justitiæ commutativæ ratione prædicati generic! reddere unicui­ que, quod ipsi débetur ; non magis proba­ tur Pœnitentiam esse justitiam commuta­ tivam, quam Legalem, aut Distributivam, ut considerans facile deprehendet. Respondetur itaque ex dictis, esse de Solvitur, ratione justitiæ commutativæ reddere ad æqualitatem Arithmeticam quod alteri de­ bitum fuerit. Et quia hanc æqualitatem nequit servare Pœnitentia respectu gravi­ tatis offensæ, quæ est simpliciter infinita; idcirco Pœnitentia non est, aut esse potest vera justitia commututiva. Quia tamen licet non omnimodo æqualem, sed quam potest juxta acceptationem divinam exhibet compensationem, idcirco reducitur ad prædictam justitiam, ut pars ejus potentials. 147. Contra hanc solutionem stare vide­ Repli­ tur communis objectio. Quoniam illa sa­ catur. tisfactio est æqualis arithmetice, quæ tan­ tum placet offenso, quantum displicuit injuria, quæque tantum reddit, quantum abstulit : sed hanc satisfactionem impendit pœnitens media contritione : ergo in Pœ­ nitentia exhibetur Deo æqualis, et arithme­ tica satisfactio. Cætera constant præter Minorem quæ facile suadetur : quia tanta est bonitas actus contritionis, quanta fuit malitia peccati; alias constituitur in Deo ratio ultimi finis, qua spoliatus fuerat peccato : Ergo offertur Deo per Pœniten­ tiam, quod ipsi peccando fuerat ablatum, et tantum placere debet in contritione, quantum ei displicuerat malitia peccati. Huic tamen objectioni, cui plus justo Omisso detulit Vasquez, ut vidimus, et expendi­ Vazquez traditur mus tract, de Incarnat, disp. 1, dub. 5, solutio. § 5 et 6, quæ recoli debent, facile respon­ detur distinguendo in peccato rationem malitiæ, quæ se tenet ex parte peccatoris, a ratione offensæ passivæ, et formalis, quæ est in Deo, quas distinguendas, et longe diversæ rationis esse, constat ex dic­ tis ubi nuper dub. 2, et sequentibus. Hæc distinctione supposita, si consideretur actus contriiionis secundum tendentiam ad ob­ jectum immediatum, et bonitatem moralem ab eo decerptam, æquivalet militiæ formali actus peccaminosi, et aliquando potest ex­ cedere, ut si actus peccaminosus fuerit in materia temperantiæ, aut alterius infimæ virtutis, quo in casu actus Charitatis, et contritionis inter se annexi abs dubio su­ perant in bonitate peccatum intemperanti®. Atque ideo si res hinc mensuranda foret, nedum ad æqualitatem, sed superabundan­ .· I - : *r * I ce? ■ »s « 474 DE PŒNITENTIA, ter homo posset sub auxiliis divin® gratiæ offensam compensare. Sed longe aliter res se habet, quia ratio illa malitiæ cum sit malum ipsiusmet hominis peccantis, non petit satisfactionem, quæ essentialiter est ad alterum : nec contritio ut bona bonitate morali ipsi comparatur, nisi per ordinem ad regulas morum, quo pacto nedum adæquat, sed superexcedit malitiam intempe­ ranti», ut videtur perspicuum. Quare si apud Vasquez legitima illatio est ab actu contritionis ad actum peccaminosum. ut ille pro isto sit perfecta satisfactio, et ad æqualitatemut docuisse vidimus loco nuper citato § 6, pariter inferre posset, et debe­ ret esse satisfactionem superabundantem, seu superexcedentem : quod non multum consulit, sed satis derogat Christi satisfac­ tioni, ut est communis doctrina Theologo­ rum. Id quod fiet magis prespicuum, si ani­ madvertatur ideo apud Vasquez hominem non satisfacere perfecte, quia carentiam omnium auxiliorum, quam homo demeruit peccando, nequit prenitendo exæquare : nam ad Pœnitentiam prærequiritur auxi­ lium gratis a Deo collatum, quod proinde nec sub merito, nec sub satisfactione cadit. Quæ quidem ratio in Christo suo modo militat ; siquidem homo peccando deme­ ruit carentiam Incarnationis, quam Chris­ tus meruit, nec in ejus sententia pro ea satisfacere potuit. Quod tamen non obstat, ut Christi satisfactio fuerit ex toto rigore justitiæ, imo et superabundans, ut est communior Doctorum sententia, quam se­ cuti sumus ubi supra disp. citata per plura dubia. Quod ergo homo nequeat satisfacere pro carentia auxiliorum prærequisitorum ad satisfactionem ; non oberit, quominus ejus satisfactio pro peccato sit æqualis, et superabundans, si fieri debeat comparatio inter actum contritionis, et actum peccati per bonitatem, et malitiam formalem de­ sumptam praecise ex objectis ut subditis regulis morum. In qua comparatione ma- i nifestum est actum Charitatis, seu contri- I tionis in bonitate præstare, quam in ma­ litia actus intemperanti® valeat : idem quippe excessus, qui est actus Charitatis ad actum temperantiæ, per ordinem aJ ; regulas morum, versatur inter actum ipOuid sum Charitatis, et actum intemperanti» supra sub eodem respectu. malitiam Verum quia in actu peccaminoso ultra impor­ tet formalem malitiam, importatur injuria, et pecca­ tum. offensa Dei, qua1, non ccmmensuratur ipsi actui, sed subjecto, vel quasi objecto, quod moraliter afficit, et formæ, qua privat, unde evadit simpliciter infinita in æstimatione prudentum, ut lato statuimus loco citato : idcirco si fiat comparatio actus contritionis ad prædictam offensam, non illam adæquat, nec tantum præstat, quan­ tum ipsa est in æstimatione morali. Et ratio est perspicua : quoniam actus contri­ tionis non alium valorem intrinsecum habet in ratione satisfactionis, quam illum, quem accipit a gratia et persona grata; hic vero cum ex utroque capite sit intrinsece, et in omnium prudentum æstimalione finitus, nequit ad æqualitatem exhaurire totam gravitatem infinitæ offensæ. Cum vero Pœnitentia non aliam aut majorem, aut meliorem queat exhibere satisfactio­ nem, quam præstitam media contritione; fit palam hac quantumvis intentissima non posse condigne, et ad æqualitatem satisfacere pro offensa ; sed solum geome­ trice, seu æqualitate proportionis; atque ideo nequit pertingere ad perfectam ratio­ nem justitiæ commutativæ importantis æqualitatem arithmeticam, sed est pars potentialis illius, ut recte asseruit D. Tho­ mas. ■ 148. Sed urgebis, et sit secundum ar- Saegumentum pro sententia Durandi. Nam ab eadem virtute procedit satisfactio nos-mesiu, tra, a qua ortum duxit satisfactio Christi. Constat autem satisfactionem Christi fuisse actum justitiæ commutativæ, non alterius, sed ejusdem rationis cum nostra justitia, ut asseruimus loco citato de Incarnat, dub. 9, S 3. Ergo satisfactio nostra est actus proprius justitiæ commutativæ subindeque a Pœnitentia indistinct®. Nec prodest recursus ad inæqualitatem satisfactionis, quam per se importat nos­ tra Poenitentia, quamque excludit satis­ factio Christi, ut inde negetur Major præjacti syllogismi. Nam contra instat Suarez insut tom. 1, in 3 p. disp. 4, sect. 5, § Nihilo- p^‘ minis lamen : quoniam virtutes morales non tam respiciunt effectum, quam affec­ tum ; quocirca in paupere constituitur magnificentiæ virtus in ordine ad magni­ ficos sumptus, quos si posset, et non esset opibus destitutus, prompte exerceret : per hoc ergo quod homo nequeat reddere Deo æqualem satisfactionem, dummodo ei insit effectus eam exhibendi, non tollitur ab ipso ratio justitiæ commutativæ, quæ sit ejusdem rationis, cum justitia illa, ex qua Christus satisfecit. Et DISP. V Et eonfirmalur urgentius ex D. Thoma supra quæst. 7 , art. 2 ad 2 , ubi docet 8. Doctor easdem virtutes, quæ sunt in aliis justis, fuisse etiam in Christo, licet iu eo habuerint clevatiorem modum ipsi proprium ; secundum quem inveniri non possunt iu puris hominibus. Verba D.Ttoa- D. Thomæ sunt : Ad secundum dicendum, quod habitus ille heroicus, vel divinus, non differt a virtute communiter dicta, nisi se­ cundum perfectiorem modum, in quantum scilicet, aliquis est dispositus ad bonum quod­ dam alliori modo, quam communiter omni­ bus competat. Unde per hoc non ostenditur quod Christus non habuerit virtutes, sed quod habuerit eas perfectissime ultra com­ munem modum. Ex quibus verbis confir­ mari, et urgeri potest impugnatio Suarez sub hac forma : Nam juxta D. Thomam, unitas specifica virtutum non excludit, quin admittit diversitatem in medio ; ideoque licet in Christo fuerint virtutes eleva­ tion modo, quam e$se possint in pura creatura; non idcirco differunt essentialiter a virtutibus, quæ communiter reperiuntur in justis : ergo cum satisfactio Christi, et nostra solum differant in modo majoris, vel minoris perfectionis, consequens esse videtur Poenitentiam nostram ejusdem esse rationis cum perfecta justitia Christi. Confirm, Quod adhuc urgeri, et ulterius instari dterior. potest exemplo Religionis, hæc enim in Christo exhibuit Deo cultum infinitæ æstimabilitatis ; cum tamen in nobis non im­ pendat nisi cultum limitatum, et finitum. Sed Religio Christi fuit ejusdem rationis cum nostra : ergo etiam satisfactio Pro­ batur hæc Consequentia ex præmissis. Nam tota ratio distinguendi satisfactionem nostram a satisfactione Christi, et diversas virtutes pro illis constituendi est limitatio, et inæqualitas unius, et infinitas, ac æqua­ litas alterius in materia justitiæ. Sed hæc eadem æqualitas, et inæqualitas, finitas, et infinitas reperitur in Christi religione, et nostra in materia justitiæ, quin interce­ dat essentialis distinctio Religionis Christi a Religione, quæ communiter est in aliis justis. Ergo quod satisfactio Christi sit æqualis, et infinita ; satisfactio vero nostra inæqualis, et finita ; non infert distinctio­ nem essentialem Pœnitentiæ a justitia commutativa Christi. Vel si illam infert, pariter evincet virtutem Religionis, qua Deum Christus ut homo coluit, esse alte­ rius rationis a virtute Religionis puræ creaturæ. ialrai I ****!rB? DUB. IV. 475 149. Respondetur ad argumentum ne­ Respon­ gando Majorem : quia cum de ratione detur. justitiæ sit æqualitas, eo ipso quod Chris­ tus perse, et ab intrinseco, non possit non ad æqualitatem satisfacere, nequit non ipsi perfecta justitia attribui; et e converso eo ipso quod pura creatura ab intrinseco non valeat nisi in æqualem satisfactionem pro offensa gravi impendere, necessarium est asserere solam justitiam imperfectam, et potentialem ei competere, ut mani­ festant, quæ supra contra Lugonem ex D. Thoma opposuimus. Non enim se ha­ bent de materiali ad justitiam æqualitas, aut inæqualitas ab intrinseco, et essentia­ liter importatæ; alioqui nulla esset im­ perfecta, et potentialis justitia, sed omnes essent partes illius subjcctivæ, quod non solum est contra communem Theologorum, et Philosophorum sententiam, sed etiam contra ipsos Authores, quibuscum dispu­ tamus, ut constat ex ipsomet Durando in Durand. 2, dist. 27, quæst. 2, n. 12, ubi docuit justum simpliciter Deo reddi non posse, unde in 3 dist. 9, quæst. 1, n. 10, sta­ tuit Latriam non esse simpliciter, sed secundum quid justitiam apud Deum. Et hæc est ratio negandi Majorem primi syllogismi, quam non evincit probatio in­ ducta ex Suarez ; quæ nimium probat, si ut sonat intelligenda foret, ut eam retor­ quendo constabit. Porro si in virtutibus moralibus non tam attendi debet effectus, quam affectus, et hoc est absolute, et sim­ pliciter verum nulla limitatione apposita; nulla erit ratio, quare in Angelis non constituamus ex parte affectus castita'em, temperantiam, et alias similes virtutes, quantumvis illis deficiat materia circa quam : imo posset eadem ratione illis at­ tribui satisfactio ex parte affectus, dolor, et contritio ; quod est inauditum, et mi­ nus Theologicum. Quamvis ergo ad virtu­ tem concurrat, et principalius rectitudo affectus; requirit tamen ulterius possibi­ litatem objecti, et materiæ circa quam versatur virtus. Unde quoties hæc est ab intrinseco, et essentialiter impossibilis; occluditur illi aditus; secus vero, quando per accidens, et ex aliqua suppositione de­ ficit : tunc enim non ideo deficit, aut re­ pugnat affectus, quo se exerat in actus inefficaces ut minimum circa materiam illius virtutis. Quæ est doctrina D. Thomæ quæst. de D.Tbom. spe, quæ habetur inter Disputatas art. 4, ubi Suarii objectionem sibi ipsi opposuit .1 DE PŒNITENTIA. sub his verbis : Aclus virtutis videtur esse non solum facere, sed velle facere, quod perlinet ad virtutem. quando facultas adest; sed eliam velle facere, si facultas adesset. Actus enim justitiae est velle reddere pecu­ niam debitam, eliam si quis eam non possit habere. Sed sancti qui sunt in patria, sic sunt dispositi, quod vellent beatitudinem expectore, eliam si eam non haberent : ergo est in eis actus spei. Diluit vero eam S. Doctor inquiens : .-id undecimum di­ cendum, quod objectum alicujus virtutis potest esse dupliciler : uno modo cum pos­ sibilitate habendi, tt sic eliam objeclo non habilo potest esse actus virtutis, et virtus super hac conditione, si facultas adesset. Alio modo cum impossibilitate habendi : el sic nec habitus, nec actus manet ; frustra enim maneret. Et hoc modo tollitur objec­ tum spei in patria, quia numquam de ex­ iero erit possibile beatitudinem esse pos­ sibilem. Qua generali regula maxime observanda pro hac, et aliis materiis, con­ vulsa manet objectio præsens, et detegitur vera ratio denegandi homini puro ad Deum strictam justitiam commutativam, utpote cui ab intrinseco, et essentialiter repugnat æqualis compensatio media Pœnitentia, Est vero efficax motivum adslruendi in paupere virtutem magnificentiæ (ut sic ad exemplum objectionis respondeamus), nam D.Thom. ut inquit S. Doctor 1, 2, quæst. 67, art. 5 ad 3, ille, qui amittit pecuniam, non amittit possibilitatem habendi pecuniam ; et ideo convenienter remanet habitus liberalilalis. Sed in statu gloriae non solum tollilur objectum fidei quod est non visum, sed eliam secundum possibilitatem propter bealiludinis stabilitatem. Unde liquet, quantum in­ tersit ad adstruendam, vel relegandam aliquam virtutem possibilitas absoluta objecti, seu materiæ, vel impossibilitas. Quocirca tam repugnasse Christo virtutem Pœnitentiæ ob impossibilitatem peccandi, quam non posse esse in pura creatura jus­ titiam commutativam ad Deum ob impos­ sibilitatem æqualiter satisfaciendi affirma­ mus fulciri discursu D. Thomæ, quo utriusque repugnantia monstratur. Cum­ que cohæret stare virtutem in aliquo, quin quoad effectum stet materia circa quam illius, quando impossibilitas est acciden­ talis, et secundum quid, quo pacto stat in paupere magnanimitas, et idem de qualibet alia virtute dicendum, quantumvis deficiat materia circa quam illius virtutis, quoties defectus est accidentalis. 150. Sed objicies. Nam reduplicato Oii>. statu paupertatis, et facta illius supposi­ i». tione, non minus repugnat pauperi sumptus magnificentia, quam repugnet beato reduplicato statu objectum spoi, aut etiam fidei : sed quia supposito statu beatitudinis, repugnat beatis objectum spei, aut etiam fidei, ab illis amandavit D. Thomas tam fidem, quam spem : ergo si reduplicato statu paupertatis, non est possibilis mate­ ria circa quam liberalitatis, nec etiam erit possibilis virtus : vel e converso, si hæc est pauperi possibilis, et de facto ei conce­ datur; non erit ratio denegandi creatur» justitiam perfectam, quantumvis illi re­ pugnet æqualis satisfactio. Sed hæc objectio debilis est, et nihil Bejnprobat ; alias reduplicato statu infirmitatis infirmus nec posset in sanitatem ut in finem intentum collimare, nec pauper di­ vitias comparare, quod est manifest® ex­ perientiae contrarium. Stat ergo disparitas clare in eo, quod status paupertatis nec est vere status, utpote non importans per­ manendam, nec est per se conveniens, sed solum accidentaliter hominibus, et magis attinet ad conditionem individualem hujus, aut alterius hominis, quam ad naturam humanam ; et consequenter adhuc homine constituto in statu paupertatis, potest imo et aliquando tenebitur, divitias comparare, sicut et infirmus procurare salutem. Sta­ tus vero Beatitudinis importat permanen­ dam, et-stabilitatem nunquam defuturam, estque ultima hominis perfectio, a qua in afiectu decidere non cadit sub recta ratione, nec sub appetitu illi conformi. Unde non stat in Beatis, qui sunt omnino impeccabi­ les, appetitus Deum aut non videndi, aut possidendi, sed totaliter manet exclusus : et cum alias Deum videre, et non videre, ipso frui impücet contradictionem, si ac­ cipiantur pro eadem duratione : mani­ festum est, non rcmafiere in Beatis aut fidem, aut spem. In divite autem stat af­ fectus ad paupertatem, et e converso vero in pauperibus divitiarum fames, ut expe­ rientia testatur, nec inordinata ut in plu­ rimum, cujus rei in unam, et alteram partem plura suppetunt exempla, consulto omissa. Quod signum est non ita opponi statum paupertatis cum divitiis, sicut status vi® cum statu patriæ ; et consequen­ ter illa reduplicatio non tenet. Et quidquid sit de illa, nihil ad rem nostram conficere, manifestissimum est ; nam impotentia in­ trinseca satisfaciendi ad æqualitatem, quæ convenit DISP. V, DUB. IV. convenit puræ crealuræ ita intrinseca, el essentialis ipsi est, ut ab ea non sit denudabilis in ullo statu, manente eodem sup­ posito. Quare non magis potest homo in affectu habere potentiam oppositam, quam viribus naturæ visionem beatilicam, aut unionem hypostaticam, ad quam adhuc ex viribus gratiæ nulla dabilis est unius in pura creatura. 151. Hinc ad primam confirmationem principalem respondetur ita esse, quod tniiur. virtutes existcntes in Christo non differunt essentialiter a virtutibus aliorum justo­ rum : et hac ducti ratione loco in argu­ mento statuimus justitiam commutativam Christi, qui pro nobis satisfecit ejusdem rationis fuisse cum nostra; non enim agnoscimus virtutem aliquam specialem, quæ sit ordinis hypostatici in solidum : quia cum una et eadem gratia habitualis (adinstar naturæ respectu proprietatum) constituatur in Christo, radix omnium virtutum absque distinctione ulla adhuc modali, quæ sit propria ordinis hyposta­ tici ; ut ex professo ostendimus ubi supra disp. 13, dub. 1, § 3, omnes virtutes, quæ in ipso extitere, ejusdem rationis esse de­ bent cum virtutibus nostris, sola constituta differentia ex parte intentionis, et exten­ sionis ad plura, ad quæ in nobis non per­ tingunt. Cæterum hic modus majoris, vel intentionis, vel extensionis licet supponat ordinem hypostaticum, non tamen ab illo dimanat, aut est ipsi ita proprius, ut de potentia absoluta non possit etiam'in pura creatura inveniri. Non etiam refundit dis­ tinctionem specificam, ut de virtutibus heD.Tbom roicis, seu purgati animi docuit D. Tho­ mas 1, 2, quæst. 61, art. 5, et nos ex ipso tract, de Virt. in annot. ad prædictum ar­ ticulum. Quam esse doctrinam D. Thomæ loco in argumento relato manifestum est. Sed ex hoc principio debile sumitur argu­ mentum ad præsens, quia æqualis, et inæqualis injustitia non est modus, qui ex parte virtutis se teneat, ut quid ipsi adja­ cens, quod est de ratione modi; sed cons­ tituit intrinsece rationem ipsam justitiæ, eamque ex consequenti substantialiter va­ riat : quia licet interdum virtus ipsa non reddat æquale, ut constat in solutione pecuniæ, aut alterius rei divisibilis ; hoc est per accidens defectu materiæ, quæ abso­ lute, et ex terminis non repugnat. At vero quoties virtus ita reddit debitum ut ei ab intrinseco, et essentialiter repugnet æqualitas, nequit non illa vinus sub inæquali- 477 lale procedere, atque ideo deficere ab æquaîitaie, non utcumque, sed essentiali­ ter, ex ipso modo tendendi in proprium objectum ; et hoc pacto se habet Pœniten­ tia ad offensam, non enim illam respicit essentialiter, nisi ut inæqualiter compen­ sandam. Juxta quam doctrinam explicatis præmissis syllogismi, neganda est Conse­ quentia. Nam ut inquit D. Thomas 1,2, D.Thom. quæst. 18, art. 5 : Considerandum est, quod aliqua differentia objecti facit differen­ tiam speciei in actibus, secundum quod re­ feruntur ad unum principium activum, quod non facit differentiam in actibus, secundum quod referuntur ad aliud principium acti­ vum : quia nihil quod est per accidens, consti­ tuit speciem sed solum quod est perse. Et quia inæqualitas, quæ est per accidens respectu justitiæ hominis ad hominem, est per se, et essentialis respectu justitiæ hominis ad Deum, ab ea nostra Pœnitentia sortitur speciem, evaditque pars potentialis justitiæ commutativæ. Secunda confirmatio petit, ut explica- Snjperfi vimus, qualiter cohæreat in Christo virtus /Py/ Religionis quæ est potentialis justitiæ, ab rum ea deficiens ratione inæqualitatis; cum soIutio tamen non fuerit in eo locus imperfectæ, et potential! satisfactioni. Et quidem si res superficialiter foret decidenda, facile esset assignare disparitatem ex eo ipso, quod supponit arguens, nimirum in Christo fuisse virtutem Religionis ejusdem ratio­ nis cum nostra : non tamen fuit, aut esse potuit justitia imperfecta in ratione satisfac­ tionis pro culpa, seu offensa : siquidem ejus satisfactio nequivit non esse ad æqualita­ tem, et consequenter non potuit non eva­ dere in ratione justitiæ condigna. Et quia Pœnitentia nostra essentialiter est icæqualis, quæ inæqualitas se habet de for­ mali ad justitiam hominis ad Deum, ut constat ex nuper dictis ; idcirco Pœnitentia nostra est diværsæ rationis a justitia Christi. In Religione vero, ut supponit arguens, non militat hæc ratio/ siquidem concedit eamdem specifice fuisse virtutem Religionis in Christo, ac in cæteris justis. Quod est signum non bene duci argumen­ tum ex una ad aliam, atque ideo nullam esse Consequentiam. Qua solutione aliquos vidimus ab hac difficultate se facile ex­ pedire. 152. Verum hac disparitate attentius instaoconsiderata, et introspecta, adhuc non quiescit animus, sed pungit inquirendi ra- tas. tio, quare ex una parte virtus Religionis -, i:.· ' r- ·* # /OSO- 478 DE PŒNITENTIA. in Christo sit pars potentialis, deficialque lus religionis Christi, et cultus puræ crea­ I a rigore justitiæ et ratione inæqualitaiis, tura?. quantumvis æqualem debitum Deo cul­ Nec iterum proderit dicere Pœnitentiam tum exhibeat; et ex alia non etiam sit esse partem potentialem, atque ideo esocdtipsi eadem virlus. qua satisfecit pro nobis sentialiter diversam a justitia commutativa 5 ai. cum ea, qua nos satisfacimus; non enim Christi. Tum quia eo concesso, adhuc su­ satisfecit pro alio debito , quam quoi a perest reddenda ratio, quare virlus reli­ a nobis contractum est peccando, nec con­ gionis, æqualem cultum reddendo, sit pars sequenter alia virtute, quam ea, qua nobis potentialis adhuc in Christo sicut in nobis, satisfacere incumbit. Constat autem hanc qui deficimus in cultu Dei. Unde constat non esse aliam, nisi Pœnitentiam, cujus non esse Christum incapacem partis poten­ incapax fuit Christus Dominus, ut sup­ tialis justitiæ. Tum et maxime, quia hoc ponimus ex communi doctrina Theologo­ est peiere principium : nam qui contendit rum, quam late expendimus tract, de In­ virtutem, ex qua Christus satisfecit, esse carnat. disp. i 4 dub. ultimo: ergo cum ejusdem rationis cum nostra Pœnitentia, Christus satisfecerit pro nobis ex justitia aut e converso, non ex hoc intendit dero­ commutativa perfecta, ex eadem justitia gare satisfactioni Christi, quam fuisse ei procedet nostra satisfactio, licet per acci­ justitia commutativa perfecta cum com­ dens, ex parte subjecti non importet æqua- muni Theologorum supponit; sed quodsuo litatem cum offensa. , argumento extorquere sibi videtur, est Urgetor. urgetur eadem inquirendi ratio : quia i Pcenitentiam nostram non esse partem po­ si puræ creaturæ suppeteret æqualitas cum ί tentialem justitiæ, sed ipsammet justitiam offensa,Z abs 4 dubio satisfaceret ex eadem , commutativam ; quare non est recursus ad virtute justitiæ commutauvæ, ex qua , praedictam solutionem, quin committatur Christus obtulit suam satisfactionem pro ! vitium petitionis principii. Unde ad exac­ offensis; est quippe commutatio in offen- ; tam confirmationis enodationem duo exiei w sis, sicut et in beneficiis, ut inquit D. j videntur; alteram est ostendere quare jus­ Thomas in hoc art. 3 ad 3. Sed Christus ' titia nostra erga Deum sit diversa a justi­ pro beneficiis ex eadem virtute Religionis 1 tia Christi, stante eadem virtute Religionis ejusdem rationis cum nostra, reddidit ; in Christo, et in nobis : aliud vero, in quo cultum Deo, licet stet diversitas in inæ- j opus et labor est, cur inæqualitas nostræ qualitate ; quia cultus Christi fuit ad æqua- i satisfactionis inferat diversam virtutem ab ea, qua Christus satisfecit pro nobis; non litatem cum debito; cultus vero noster, quantumvis maximus semper est inæqua- tamen inæqualitas cultus Deo exhibiti a lis. Quare ergo stante eadem prorsus pura creatura arguat distinctam essentia­ æqualitate ex parte Christi ad satisfacien­ liter virtutem Religionis a virtute Religio­ dum, et inæqualitate nostra ad compen- | nis Christi, qua cultus Deo debitus æquasandum, non erit ejusdem rationis cum i liter fuit impensus. Non enim operaliones nostra virtus, ex qua Christus satisfecit. Christi minus infinitæ fuerunt in ratione Nec momenti erit, si recurratur ad in- cultus, quam ratione satisfactionis, ut li­ Præcla· ditor capacitatem Pœnitentiæ in Christo ob im­ quet, atque ideo sub utraque ratione im­ effu­ possibilitatem peccandi, cum qua non | portat condignam debiti compensationem, gium. cohæret Pœnitentia, utpote respiciens es­ subindeque fundant strictam, et perfectam sentialiter proprium peccatum ut possibile. justitiam. Unde assignari debet disparitatis ratio, qua quiescat intellectus. Non, inquam, momenti est hoc effugium, quod facile occludit Durandus, dicens 153. Ut hos scopulos dissipemus, et ve­ Qiîi neutiquam esse in Christo virtutem Pœni­ rum discrimen in solutione indicatum sta­ S3?f^ tentiæ sub hac expressione, bene tamen tuamus, supponendum est, non ideo ex­ DÎWI3 pro sub expressione justitiæ commutativæ : cludi a Christo Pœnitentiam , quia pars enihth quia denominatio Pœnitentiæ connotât potentialis ea utcumque sit, sed quia ipse objeeti’/Qe. peccatum proprium, quod Christo repug­ fuit omnino impeccabilis, atque ideo in­ nat. Et hoc supposito urget, eandem esse capax contritionis. Et ratio est clara (præ­ virtutem, qua Christus satisfecit pro nobis, ter exemplum Religionis) in ipsa virtute cum Pœnitentia nostra, quidquid sit de de­ obedientiæ, quam esse partem potentialem nominationibus, de quibus haud inultum statuimus in arb. virt. §9, n. 79, et fuisse curandum est. Sicut ejusdem rationis fuit, in Christo Domino est fere certum, ut col­ et ab eadem specie virtute processit cul- linunt Theologi, maxime Thomistæ, ex illo DISP. V, DUB. IV. illo ad Philipp. 2 : Factus est obediens us­ que ad mortem, mortem autem crucis. Non ergo repugnavit in Christo Pœnitentia ex conceptu partis potentialis praeciso ; alio­ qui nulla fuisset in ipso virtus potentialis, quod est falsum; sed ex assignato capite impossibilitatis peccandi. FmLIm- Secundo præmiltendum est in ipsa Religionis essentia intime includi subordiuationem, et servitutem ad Deum, adeo ut si servitus auferretur, per locum ab intrin­ seco avelleretur religio. Et ratio est, quam tradit D. Thomas 2, 2, quæst. 81, art. 1 ad 3, his verbis : Dicendum quod cum ser­ vus dicatur ad dominum, necesse est, quod ubi est propria, et specialis ratio dominii, ibi est propria, el specialis ratio servitutis, Manifestum est autem quod dominium con­ venit Deo secundum propriam, et singula­ rem quamdam rationem : quia scilicet ipse omnia fecit, el quia summum in omnibus rebus oblinet principatum, et ideo specialis ratio servitutis ei debetur. El talis servitus nomine Lalriæ designatur apud Græcos, Apud quos, teste eodem S. Doctore solut. D- Aa- ad 4 ejusdem articuli, (ut patet per Au­ nn. gust. 10, de Civit. Dei cap. 1 et 5) spe­ cialis cultus Deo debitus Eusebia vel Theosebia dicebatur. Hinc est, quod Lalria (verba sunt S. Doctoris in 3, dist. 9, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 1, in corpore) profitetur servitutem, quam debemus Deo, quia fecit nos. Unde debetur sibi Lalria, in quantum creator, secundum quod ipse est finis, el origo nostri esse. El hoc est, quod dicit Glossa super illud Psal. 7 : Domine Deus meus, in te speravi. Deus per creatio­ nem, cui lalria debetur; cl quia ipse crea­ tor est, in quantum bonus, sapiens, el po­ tens, el secundum omnia hujusmodi, ideo ratione omnium debetur sibi lalria, et non secundum unum tantum. Porro servitus ista, quam importat Religio, non est lega­ lis, quæ vilem inducat conditionem in eam habente; sed est pure naturalis, secundum quam quælibet rationalis natura jure ipso creationis, et inferioritatis adstringitur Dei famulatui, ipsique in omnibus obedientiam præbere tenetur : et ideo suppo­ nit ex parte ipsius Dei auctoritatem fa­ ciendi ac disponendi de illa quidquid vo­ luerit, quando, et quomodo libuerit juxta praescriptum suæ voluntatis. Et ab hac quidem servitutis ratione, subindeque onere Deum ex religions colendi nulla est, aut esse potest immunitas in creatura ra­ tionali; quin imo quo pluribus, et insi- gnioribue beneficiis fuerit a Deo cumulata, eo plus tenebitur ad gratiarum actionem, et cultum . Quocirca docent communiter SS. PP. et cum illis Theologi Christum, ut hominem fuisse servum servitute natu­ rali, eo quidem intimiori, quo intimior fuit Christi humanitas verbi. De quo spe­ cialem instituimus sermonem tract. 21, de Incarnat, disp. 29, quæ est de servitute Christi, et omnino videnda. 154. Quo manifestum fit virtutem Re- Con.celigionis sive in nobis, sive etiam in Christo semper respicere cultum Dei sub ratione servitutis, inferioritatis, et subjec­ tionis ad Deum ut ad supremum dominum, a quo in esse entis infinite distat : quid­ quid sit de æqualitate personæ in Christo, quæ non tollit, quin auget prædictam servitutem, et onus cultum impendendi ex parte humanitatis, seu quod idem est, in eodemmet Christo ut homine. Et quia inter illos, quorum unum est sub potes­ tate alterius, sicut servus sub domino, filius sub patre, uxor sub viro, non est justum simpliciter, sed secundum quid, ut pluries nos docuit D. Thomas, et ratio ipsa convincit; palam conficitur virtutem Religionis adhuc in Christo procedere ad cultum exhibendum sub servitute naturali, subindeque tantum sub ratione justi se­ cundum quid, atque ideo ut pars poten­ tialis, et eo quidem strictius, quo cumu­ latior invenitur Dei beneficiis humanitati erogatis. Qua etiam ratione maxime splen­ duit in Christo ut homine obedientia, qua præceptum superioris implendum est, et donum timoris, quo Deum reveremur, et ipsi subjectionem reverentialem praesta­ mus, quippe omnes hæ virtutes respiciunt, et connotant ex parte Dei excellen­ tiam, et ex parte humanitatis, quæcumque illa sit, pusillitatem, subjectionem, et inferioritatem ad Deum atque ideo ab intrinseco postulant sub inæqualitate, et excessu procedere, sive in Christo, sive in nobis ; quidquid sit de persona, cujus æqualitas cum Deo in natura divina non aufert, quin commendat, et demonstrat inæqualitatem ratione naturæ humanæ, juxta illud symboli : xqualis Patri secun­ dum divinitatem, minor Patre secundum humanitatem. Et cum divina excellentia coalescat ex cunctis divinis perfectionibus indivisibiliter, fit in esse objecti, et ter­ mini connotationis esse omnino formali­ ter eamdem ; consequenterque unam in specie virtutem esse Religionem nostram 1 -»4 480 DE POENITENTIA. cum Religione Christi; licet quoad mo­ dum longe excellentior fuerit in Christo ut supra nos docuit D. Thomas. Unde manet extricatum, et expeditum, quod maxime inter replicandum nobis obtrude­ batur. Justitia Facilioris expeditionis est declarare al­ Christi rt nostra teram partem, qua extorqueri videbatur difiene eamdem esse virtutem Pœnitentiæ cum debeat. justitia Christi. Nam, ut ex dictis proxime et ex toto hoc dubio expensis satis liquet, cum satisfactio præcipue crescat ad aug­ mentum personæ satisfacientis, ut adhuc in humanis liquet ; et Christus ut satis­ faciens sit infimtæ dignitatis, clarissimum est ejus satisfactionem adæquare gravi­ tatem oflensæ infinitæ ; atque proinde non posse non sub æqualitale procedere, et consequenter ex justitia commutaliva. E contra vero, quia Pœnitentia non est nisi personæ infinitæ, ei longe inferioris ad gravitatem offensæ; recte concluditur eam esse justitiam ab intrinseco deficientem, et potentialem. Et hujus adhuc major ratio est : quia nec Christus ut faciens, nec homo ut pœnitens respiciunt Deum for­ malissime sub ratione supremi domini, aut primi, et universalis omnium rerum principii, quo pacto dumtaxat terminat cultum Religionis ; sed tantummodo sub ratione offensi, et injuriam passi, quæ est accidentalis, et extranea ratio ipsi Deo ut est supremus dominus. Quia vero res­ pectu illius injuriæ Christus æqualiter ab intrinseco se habet; pœnitens vero, quan­ tumvis conetur semper maneat inæqualis offensæ infinitæ ; propterea Christi justitia est essentialiter quoad satisfaciendum per­ fecta ; justitia vero hominis potentialis, et inadæquata. or Id quod adhuc in humanis urgeri, et explica­ tio. explicari potest. Nam licet filius sub ra­ tione filii nec patri, nec patriæ tantum ex pietate deferre valeat, quod non amplius debeat, ideoque Pietas ut virtus est pars potentialis justitiæ ; tamen sive patri, sive patriæ ad æqualitatem satisfacere potest ob debitum ex contractu oneroso, vel ex commutatione ortum. Et idem est de subdito respectu Principis : et huc non ob aliam rationem nisi quia altioris, et satis diversae rationis est debitum contractum ex ipsa generatione naturali, aut legitima, et intrinseca subjectione ad Principem, quippe quod fundatur in ipso esse naturali a patre participato, aut subjectione iti­ dem naturali ad Regem, licet introducta aliunde ; ct aliud debitum proveniens ex contractu particulari, utputa emptionis, vel etiam commutationis, ad quem reduxit | D. Thomas, et reducunt omnes, compensationem pro injuriis. Quocirca duplex in filio distinguenda est virtus; altera Pietas, quo Patri qua Pater est, consulat, ipsique cultum, et honorem tribuat, et hæc semper est deficiens , et potentialis : alia vero justitiæ perfect®, quo valeat commutare cum patre, et alios contractus inire quasi cum alia persona particulari; et respectu hujus de materiali, et quasi non esset, se habet superioritas patris, quam per se Pie­ tas respiciebat. Et in vi hujus optime queil patri compensationem facere aequalem, ne­ dum pro debito proprio, sed etiam pro alieno. Sic etiam Christus ut homo qua filius naturalis Dei ex parte humanitatis, secundum quam est minor Patre, capax fuit colendi Deum, quem sub hac ratione ut Dominum respiciebat, in protestationem divinae excellentiæ, et infinitæ superioritatis ad omnem naturam creatam, et creabi­ lem .· quo pacto splendet inæqualitas, et inferioritas in humanitate. Et quia 'fidei jussore se ipsum constituit pro alienis de­ bilis, ex justitia perfecta pro illis satisfac­ tionem exhibuit; atque ideo non pugnant, quin consonant, et cohærent in ipso virtus Religionis ejusdem rationis cum nostra, et justitia perfecta divers® speciei a Pœniten­ tia nostra. 155. Secunda sententia eidem secundæ Sttuü Ui«9 assertioni adversa tenet Pœnitentiam per­ sala· tinere ad justitiam distributivam, penitus exclusa commutaliva. Ita docuit Gabriel Giirie·., I in 4, dist. 14, art. 3, dub. 3, cujus funJ damentum fuit : quia proprium hujus virI tutis est decernere præmia, et determinare I supplicia, pro qualitate operum, quæ fueI vint vel præmio, vel supplicio digna : sed I virtus Pœnitentiæ assumit pro culpis deI bitam, et proportionatam pœnam. Ergo I virtus Pœnitentiæ non ad aliam virtu’ tem, quam ad distributivam debet reduci. I Hæc tamen sententia est falsa, et ejus Hefrl· I fundamentum nullum. Tum quia justitia Iff distributiva non se exerit in malorum, sed in bonorum distributionem, et horum non qualiumcumque, sed communium, cum proportione ad dignitatem personarum. Taxare autem, ac determinare supplicia culpis pertinet ad vindicativam in judice, ut docet D. Thomas in 4, dist. 15, art. I, quæstiunc. 2, sicut et ad Principem de bonis communibus disponere per justitiam distributivam DISP. V, DUB. IV. distributivam. Tum etiam quia Pœnitentia non decernit, aut decernere potest totum supplicium, quod debetur peccato, nec servat proportionem plurium ad plures, quod est de ratione justitiæ distributivæ : hujus quippe modus in eo consistit, ut in his, quæ distribuuntur, servetur æqualitas proportionum, ita quod quantum una per­ sona excedit aliam in eo, quod est ratio accipiendi, eo plus ipsi conferatur. Quare plus accipere debet, qui principalior est, et magis bene meruit de toto, quam alter, qui in hac consideratione non eminet, quidquid sit de aliis titulis. De quo plura in arb. virt. § 7, num. 50 et sequent. Nihil autem horum est proprium Pœniten­ tiæ, ut liquet. Unde major propositio Ga­ brielis est falsa, ut jam supra tetigimus, in hoc eodem dubio. Terth 156. Tertia sententia fuit Scoti in Scoti quæst. 2, § Primus SclUfl- eodem 4, dist. 14, ύ. articulus. Ubi docuit Pœnitentiam esse idem cum justitia punitiva, seu vindicativa. Nam arbitratur ex peccato praeterito solum relinqui in peccatore reatum ad pœ­ nam, quam quidem ipse pœnitens ut mi­ nister Dei ex intentione puniendi, et vin­ dicandi sibimet præstituit, et ut reus simul luit. Et quia hanc pœnam ad æqua­ litatem sustinet, idcirco Pœnitentiam non inter partes potentiales, seu imperfectas annumerat, sed cum vindicativa confun­ dit. FondaFundamentum Scoti est hujusmodi. ' Nam primarius actus Pœnitentiæ est, quo pœnitens ut minister divinæ jusiitiæ in se ipso punit, et vindicat injuriam Deo irro­ gatam, quod est munus proprium justitiæ vindicativæ : alias praedicto actu redditur Deo æquale simpliciter : ergo actus pro­ prius Pœnitentiæ est actus justitiæ simpli­ citer talis, consequenterque neque est pars potentialis, nec sub justitia commutativa debet collocari, sed sub vindicativa. Utra­ que Consequentia constat. Majorem suppo­ suit Scotus, et probat Minorem; quia pro reatu ad pœnam, vel pro poena ipsa, pro qua dumtaxat valet homo satisfacere, fit Deo compensatio ad æqualitatenr nedum in Purgatorio, sed etiam in hac vita, idque hM. hau(i obscure colligitur ex illo Job. 6 : Ulinam appenderentur peccata mea, quibus iram merui, el calamitas, quam patior, in slalera, quasi arena maris hæc gravior ap­ pareret, in quibus non tantum æqualitatem, sed et superabundantiam manifestat solu­ tionis pro culpa. Salmant. Curs. theolog, tom. XIX· 481 Ad hoc tamen fundamentum satis cons- Enodatat ex supradictis, § 4 hujus dubii. Addi- tQr· mus vero deceptum fuisse Scotum in eo, quod non agnoverit in peccato maculam, et offensam distinctas a reatu ad pœnam temporalem; cum tamen eas esse distin­ guendas, imo et separandas doceant com­ muniter Theologi cum D. Thoma. Et sane non raro evenit hominem justum ob­ noxium reatui temporalis pœnæ, quin in illo sit reperire aliquam gravem culpam, alias justus non esset : quod signum est non idem esse reatum ad pœnam tempo­ ralem cum culpa. Quapropter disp. 17, de Peccatis dub. 1, ut singularem, et absque gravi fundamento refellimus distinctionem illam Scoti in 4, dist. 14, quæst. 1, num. 6 et 7, ubi confundens reatum cum macula, utrumque constituit in ordinatione passiva ad pœnam ; quæ quidem passiva ordinatio ut disconveniens naturæ importat rationem maculae; ut vero dicit obligatio­ nem, subinduit reatus conceptum; ofiensæ vero nomine nihil aliud intekigit, quam ordinationem activam, seu quod in idem recidit, actum divinae voluntatis, quo ho­ minem destinat ad pœnam. Contraria tamen doctrina communis est Quid sit non solum apud Thomistas, sed et reli­ reatus. quos Theologos, quibus familiare est dis­ tinguere offensam inductam per peccatum, quæ nec est, nec esse potest actus divinae voluntatis, ut de se liquet ; siquidem of­ fensa non est a Deo, sed a peccatore; et rursus maculam ipsius peccatoris, qua privatur splendore gratiæ, et foedatur coram Deo : ac tandem reatum ad pœnam tem­ poralem, qui perseverat adhuc restituto nitore gratiæ, ut ipsum Purgatorium ani­ marum testatur. Nec ideo hæc communis, et vera sententia inficias it esse illam or­ dinationem activam, ex parte Dei ad pœ­ nam luendam ; nec similiter abjicit ordi­ nationem passivam, seu denominationem extrinsecam, qua peccator destinatus est ad pœnam. Sed utraque admissa, et concomitanter, vel quod verius est, consequen­ ter ad commissionem peccati se habente, adhuc superesse locum ofiensæ passivæ Dei a peccatore inductæ, necnon maculæ intrinsecæ peccati, ac demum reatui ad pœnam et æternam, et temporalem, cons­ tanter affirmat. Pœnitentia ergo licet hæc tria delere intendat, præcipue vero tendit in recon­ ciliationem cum Deo offenso, atque ideo primarius ejus actus non se exerit in pœ31 I' B P 482 DE PŒNITENTIA. nam temporalem, seu reatum ad ipsam, sed in offensam divinam, quam resarcire intendit media contritione ; quocirca ne­ quit coincidere cum vindicativa, nisi quoad eam partem, in qua sumit sibi pumas temporales pro extinguendo reatu, cui adhuc post restitutam gratiam homo ma­ net obnoxius, ut satis superque ostensum est in hoc dubio, et in discursu hujus trac­ tatus. Quare ad fundamentum Scoti ne­ ganda est Major, de cujus falsilate, et de nullitate illius distinctionis hominis ut pœnitentis, et ut Dei ministri satis constat ex § 4, ubi convulsa est. Z Qualiler conirilio possit esse satisfactio corollarii explicatur. Ratio dubi- 157. Ut ex omni parte principale hoc und7. dubium maneat absolutum, nihilque intac­ tum relinquatur, oportet non dissimulare difficultatem non levem ex hactenus dictis emergentem circa satisfactionem Poeniten­ tiae. Hæc enim ut vera satisfactio sit, de­ bet prœcedere offensæ, quam extinguere intendit, remissionem; est quippe de ra­ tione causae, quod præcedat effectum, de ratione meriti, quod antecedat præmium, et de ratione solutionis, quod supponat debitum. Sed actus primarius pœnitentiæ non præcedit offensæ remissionem. Ergo actus contritionis nequit satisfacere pro offensa. Consequentia tenet. Major est perspicua, et exemplis illi insertis redii tur notior. Et probatur Minor : nam actus contritionis ortum habet ex gratia, a qua in nostra sententia essentialiter pendet, tanquam a principio radicali, ad eum sane modum quo actus intellectus, et vo­ luntatis dependent ab anima rationali in nobis: ergo essentialiter præsupponit gra­ tiam ut sui principium : ergo etiam suppo­ nit essentialiter remissam, seu ablatam of­ fensam divinam. Patet hæc Consequentia : quoniam offensa divina non cohæret cum amicitia, et gratia Dei : ergo semel atque intelligatur infusa homini gratia, intelli­ gitur exclusa offensa; nam alias simul esset Deus conversus ad creaturam per gratiam, et aversus ab illa per offensam, quod est implicatorium. Non ergo media contritione fit satisfactio pro offensa, nec fieri queit sup­ posita illa sententia, quam elegimus tract, de justificat, disp. 3, dub. 4, quoniam non est satisfactio pro eo quod non est, licet 4 Λ X*< I aliquando fuerit, sicut non est vera solutio I debiti jam extincti. I Nec valet si ad elevandam hanc difficul­ tatem confugias ad prioritatem, vel poster iori talem in diverso genere causæ, ad quas communiterconfugiuntThomisUD, ullueautur dependentiam saltem connaturalem actus contritionis a gratia, et simul in eoI demmet actu adstruant rationem dispositio­ nis ad gratiam ipsam. Nam ea adhuc admissa, perstat argumenti robur. Quoniam illa contritionis sa- i,ts'· i tisfactio vel ipsi competit pro illo priori, in j quo præcedit gratiam; vel pro posteriori, ia I quo ad ipsam sequitur, ab eaque ut effectus ! procedit? neutrum sufficit pro solutione. ' Ergo inutilis est recursus ad prioritatem, j et posterioritatem prædictas in diverso ge; nere causæ. Consequentia constat, et Major < est vera, quoniam non datur status medius i inter esse priorem, et posteriorem gratiæ, j nec si daretur, proficeret, ut constabit ei ; probatione Minoris, quæ sic suadetur, quoad priorem partem. Nam si contritio i sumatur ut præcedit gratiam, quo pac.o , non est ejus effectus, nec ipsa informitur, non est satisfactoria : sub hoc enim con­ ceptu non intelligitur homo Deo acceptus, nec ipse Deus ut conversus ad hominem; quandoquidem nondum intelligitur ejus gratia in homine : ergo prædictus actos nondum est satisfactorius sub hac præcisioae nec pro offensa, nec pro alio inferiori debito. Patet Consequentia: nam satisfac­ tio de qua in præsenti, est amicabilis, ut­ pote qua magis intenditur reconciliatio amicitiæ, quam redintegratio æqualitatis justitiæ. ut docet D Thomas infra quæst. D.Tfe* 90, art. 2; ergo cum in illo priori, in quo præcedit gratiam, non illam supponat, alias esset simul prior, et posterior in eodem signo ; in eodemque præcederet, el no.i præcederet, quod est implicatorium; ma­ nifestum relinquitur, contritionem ut prio­ rem gratia non esse satisfactionem pro offensa. Eo vel maxime : quoniam eo ipso quod in illo priori non intelligatur gratia, nec etiam intelligatur abstersa macula ; quan­ doquidem non intellecta forma, non intel­ ligitur exclusa privatio ipsius formæ : et consequenter intelligitur peccatum, quod non est aliud, quam voluntaria privatio gratiæ : sed satisfactio hominis vel existentis in peccato vel cogniti ut existentis sub illo, non est vera satisfactio, opera enim iniquorum 7ion probat Allissimus, nec consequenter '1 't’i < S ?.. DISP. V, DUB. IV. consequenter Deo accepta ; ergo satisfac­ tio hominis pro priori ad gratiam non des­ truit offensam. Ad hiec : operatio hominis pro illo priori nedum antecedit offensam, sed etiam gratiam ; et tamen nequit promereri gra­ tiam, alias gratia non esset gratia, nec homo justificaretur gratis contra Aposto­ R». 3. lum ad Rom. 3, ad Titum. 3, et alibi sæpe, Ad TiIm3, et Concilium Trident, sess. 6, cap. 7 et 8; Tridui ■ergo nec etiam sibi debetur remissio of­ fensæ, quæ subsequitur, vel saltem comi­ tatur infusionem gratiæ. Nulla ergo ra­ tione asserendum videtur contritionem, ut priorem gratia posse satisfacere pro of­ fensa. lijüs158. Relinquitur ergo contritionem ut niir àhi- effectum gratiæ, subindeque ut eam sup­ Mi ponentem in subjecto satisfacere pro of­ rm fensa. Porro hoc esse non posse facile os­ tenditur instaurando rationem dubitandi præjactam : nam pro posteriori ad infusio­ nem gratiæ supponitur ablata culpa, seu peccati macula ex parte peccatoris, ut li­ quet; alioqui enim simul esset gratia, et privatio gratiæ, quod repugnat ; sed in eo­ dem signo, et ex vi ejusdem signi, in quo intelligitur abstersa macula, intelligitur etiam remissa offensa; non enim stat Deum infundere gratiam, et non simul re­ mittere offensam, nam remittere offensam nihil aliud est, quam hominem Deum ac­ ceptare ad suam gratiam : ergo si pro priori ad contritionem intelligitur infusa gratia, ex vi ejusdem signi, et prioritatis intelligitur extincta offensa : atque ideo media contritione, quæ est posterior, neu­ tiquam potest pro illa satisfieri. Vel ergo dicenium est cum Soto neutiquam media Pœnitentia fieri satisfactionem, nisi pro pœna temporali, quod erit adstruere Pœni­ tentiam perfectam justitiam commutati­ vam, utpote ad æqualitatem satisfacien­ tem. Vel quærenda, et assignanda est propositæ difficultatis solidior evasio, quam prioritatis, et posterioritatis in diverso ge­ nere causæ, qua se in tuto constitutos credunt Thomistæ : quandoquidem adhuc illa posita perstat argumenti difficultas. EiUfiQuod si ad eam extenuandam dixeris Uîau da- Deum omnino gratis infundere gratiam, fiwi. sed non omnino gratis remittere offensam, non quidem intuitu satisfactionis factæ in illo priori, sed faciendæ in posteriori, ad eum sane modum quo gratis omnino adul­ tis promisit gloriam, non utcumque gratis conferendam, sed per modum coronæ, et 483 titnlo justitiæ ; quo in casu salvatur gratia ex parte Dei acceptantis ad gloriam, et observatur justitia ex parle merentis res­ pectu ejusdem gloriæ. Vel (ut a priori utamur exemplo) ad modum quo intuitu redemptionis per Christum faciendæ anti­ quis Patribus collata fuit gratia, et facta est remissio. Ubi manifeste liquet diu ante præcessisse remissionem ex justitia per ordinem ad Christum Redemptorem, et diu post executam, et opere completam fuisse ipsam Redemptionem, ac justitiam. Unde fit consequens non inconvenire Deum omnino gratis velle infundere gra­ tiam pœnitenti, et simul velle remittere offensam intuitu satisfactionis ex ipsa gra­ tia faciendæ pro posteriori. Si, inquam, hoc pacto quis a proposita Occluditor difficultate se expedire voluerit, forsan non mollimale audiet apud alios, secus vero apud pliciler. S. Doctoris discipulos. Tum quia S. Doc­ tor tam in hoc tractatu de Pœnitentia, quam quoties de illa sermonem habuit, to­ tus semper fuit in docendo, ac statuendo virtutem Pœnitentiæ per se primo tendere in destructionem divinæ offensæ, hancque esse ejus materiam, et objectum, ut supra ex S. Doctore relata evidentissime sua­ dent. Si autem ad actum primarium Pœ­ nitentiæ supponeretur offensa jam extincta, vel Pœnitentiæ deficeret objectum prima­ rium supra assignatum, vel versaretur circa objectum sibi impossibile; si quidem conaretur in destructionem offensæ, quam non utcumque sed essentialiter suppone­ ret, et supponere debebat destructam. Quid enim repugnantius, quam tendere essen­ tialiter in destructionem ejus, quod essen­ tialiter debet supponi destructum? sicut implicatorium est, dari virtutem essentia­ liter productivam effectus, quem eadem vir­ tus debeat supponere essentialiter aliunde productum. Tum etiam, quia contritio non est dolor pœnæ, sed offensæ Dei, qua offensa est; non enim pœnitens detestatur peccatum, quia macula est, et malum pec­ catoris, sed quia illo offensus est Deus, ut constat ex ejus definitione, et ex communi hominum apprehensione, quæ in hac parte non fallitur : ergo contritio detestatur of­ fensam, quæ sit destruenda per ipsius sa­ tisfactionem. Patet Consequentia : quia de offensa destructa non est dolor, sed opor­ tet esse gaudium : qui enim nisi male agendo, et iterum peccando, de eo, quod jam Deus sit pacatus, et homini non in­ fensus dolere debeat? hoc sane iterum ■ç τ 484 μ ft -1 - .4« I fe i DE PŒNITENTIA. peccare esset, tantam abest, ut sit vere pfenitere. Ergo contritio nequit respicere offensam ut essentialiter pro priori ad ip­ sam ablatam, nec subinde pro illa jam ablata satisfacere; non enim dolet nisi sa­ tisfaciendo, nec satisfacit, nisi quatenus dolet de offensa, qua Deum affici morali­ ter rectissime judicat. ProseTum deinceps (et est major explicatio qaitur impo- impugnationis) nam pœnæ temporalis gnalto. reatu omnino dimisso, nullus esse posset dolor, aut limor de luenda pœna ; perinde enim esset, supposita remissione totali, ac si numquam fuisset : sed de reatu, qui numquam fuit, nequit esse dolor aut de­ testatio : ergo nec de ofiensa dimissa, dum constiterit esse totaliter dimissam. Patet Consequentia paritate rationis; eadem quippe ratio utrobique militat, ut conside­ ranti constabit. Minor liquet, quia (seclusa ignorantia' de peccato, quod numquam fuit commissum, non est Pœnitentia, ut ex communi doctrina explicatum relinqui­ mus, subindeque nec satisfactio, nec do­ lor. Major etiam constat, tum quia alioqui in beatis posset esse contritio, de eo quod dimissa illis fuissent peccata, seu quod idem est, de omni culpa, et reatu pœnæ temporalis perfectissime ablato. Tum etiam, nam quod aliquando fuerit reatus ad pœnam, si modo non est, non inducit aliquam justitiæ obligationem sed solum significat talem obligationem aliquando fuisse, non tamen de facto esse; sed obli­ gatio quæ foil, nunc tamen non est, non inducit actuale ^debitum, quin excludit : non ergo remanet in pœnitente obligatio satisfactionis pro offensa, si ea indispensabiliter supponitur remissa pro priori ad actum contritionis. Cum vero Poenitentia sit justitii licet imperfecta hominis ad Deum offensum, plane confici videtur non per se supponere remissam offensam, sed cooperari debere ad ejus destructionem : atque ideo aliquomodo ipsam supponere, et debitum Deo satisfaciendi pro illa, quod quidem debitum non stat, non stante of­ fensa. Ulterior Tum denique, quia Pœnitentia tendit expu­ gnatio. primario ad reconciliandum hominem cum Deo, ut non semel audivimus a D. Thoma, media contritione: sed reatus ad pœnam temporalem non excludit, quin permittit amicitiam Dei, ut est perspicuum sive in justis in hac vita, sive in animabas Purga­ torii: ergo Pœnitentia media contritione primario tendit in aliquod, quod sit com- possibile cum amicitia Dei, illudque extir· pare conatur : hoc autem nequit esse aliud, quam peccatum, vel sub ratione maculæ, quo pacto est malum hominis, vel sub ra­ tione ofi'ensæ, quomodo est malum Dei: ergo cum peccatum sub ratione maculæ excludatur per gratiam pro priori ad con­ tritionem, ut supponit ipsa objectio prin­ cipalis, relinquitur in solam ofi'ensæ des­ tructionem primario colliniare virtutem Pœnitentiæ : non vero in reatum pœnæ temporalis compossibilis, et de facto existentis cum amicitia Dei. 159 . Quapropter relatum effugium non magis consulit institutioni Pœnitentiæ et ejus essentiae, quam Scoti sententia, cui 'ï, succumbere necesse est, dum docet contri- Sa­ tione numquam deleri offensam, sed supj poni dimissam. Quod satis fuisset Scotiste | obtinuisse in suæ opinionis suffragium; I pervium quippe illis foret, inde conficere i nullam aliam Pœnitentiæ superesse salisI factionem, quam pro pœna temporali; si I quidem offensa semel, indispensabiliter diI missa pro priori ad contritionem ex vi inj fusionis gratiæ, et exclusionis maculæ; I nuilum restat justitiæ debitum, nisi ad pœ· I nam temporalem, ut ostensum est; quod I est reincidere in Scoti sententiam, et conI sequenter asserere Pœnitentiam esse jus| titiam perfectam, ut pote ad æqualitatem pœnam temporalem compensantem. Exempla vero, quibus ea solutio fulcie­ batur, vel nihil probant, vel in illis uten­ tem retorquenda sunt. Nam quod attinet ad primum, verum quidem est Deum velle gratis conferre gloriam adultis per modum coronæ : ita quod licet antecedat ex parte Dei voluntas omnino liberalis conferendi gloriam per modum coronæ ; merita tamen tempore, et causalitate antevertunt glori®, et coronæ collationem : quia merita non exercent suam causalitatem circa volunta­ tem Dei, quam supponunt, sed circa glo­ riam, quam præcedunt, sibique debitam reddunt. Ex quo potius sequitur contritio­ nem non se exercere in destructionem offensæ, quam destructam supponit, nec in infusionem gratiæ, quæ præcedit; sed so­ lum in reatum pœnæ temporalis : atque ideo contritionem non posse esse dolorem de offensa, sed de pœnæ temporalis reatu; quod est dicere contritionem non esse con­ tritionem. Sicut meritum non vim exercet circa voluntatem, quam supponit, sed circa gloriam, quam expectat, et ideo causât. Cum vero in prædicta evasione supponere ex I DISP. V, DUB. IV. ex pario principii remissio ofi'ensæ, pro priori ad contritionem, plane conficitur ex ipsomel exemplo neutiquam in illius des­ tructionem colliniaro posse per modum satisfactionis, sed tantummodo in reatum pœnæ, quod est falsum. Secundum exemplum etiam deficit, nam quod Sancti Patres diu ante Christum nacti fuerint tum gratiam, tum remissio­ nem ofi’ensæ, ex ejusdem meritis praevisis, ortum duxit ex eo, quod illum ut Re­ demptorem expectabant; quocirca tam ipsi, quam omnia ipsorum dona gratis erogata in ipsum, ut in finem collimabant, ut a quo eorum redemptio exolvenda, et consummanda erat tempore debito, et a Deo præordinato. Unde remissione facta immunes manserunt a debito satisfaciendi pro offensis jam ex Christi meritis remis­ sis : quod tamen debitum transfusum est in ipsum Christum, qui ut illorum fidejus­ sor debuit solutionem dilatam impendere, ut accidit in humanis, ubi cum onere pre­ tii solvendi tali tempore, utputa post men­ sem, aut annum emitur res, et transit in dominium emptoris, persistente debito vel apud emptorem, vel apud ejus fidejusso­ rem. In nostro autem casu cum suppona­ tur offensa ex parte Dei remissa pro priori ad contritionem, non remanet pro illa de­ bitum in pœnitente; alias non esset re­ missa. nec Deus, supposita condonatione, extorquere potest a creatura satisfactio­ nem, quæ fiat ex justitia ; sicut dimisso reatu ad pœnam temporalem, uti fieri per indulgentiam plenariam pie docet Eccle­ sia, nulla alia nec in præsenti nec in futuro ex justitia luenda pœna relinquitur, sed statim ac homo e vita cesserit, evolat in cœlum in vi gratiæ remissionis tam culpæ, quam pœnæ sibi factæ per indulgentiam plenariam. Tsdta _ _ _ _Sed _ _ _ _age, _ _ _ _ et _ _ radicitus _ _ _ _ _ _ _ _ _ _convellamus ___________ 160. L'eamdem evasionem ex dictis tract, de me­ rito, disp. 6, dub. 1 per totum, ubi cum D. Thoma, et saniori Theologia statuimus nec primam gratiam sanctificantem, nec auxilia ad meritum essentialiter prærequisita posse esse terminum, aut præmium meriti ex illis subsequentis, quia princi­ pium meriti non cadit sub merito, quoties principium illud est essentiale, et essentia­ liter prærequisitum ad meritum. Qua doc­ trina ibi operosius obfirmata, impugnatio­ nes præteritæ roborantur, et detegitur falsitas illius solutionis. Nam quia de ra­ tione meriti est procedere a gratia ut a 485 principio essentiali, implicat contradictio­ nem vel gratiam vel auxilia ab eadem gra­ tia essentialiter exacta cadere sub merito operum ad prædictam gratiam, et auxilia subsequendum : sed satisfactio ut sit Deo accepta, et suo modo condigna in sensu supra explicato, supponit essentialiter gra­ tiam infusam, et ex vi ejusdem offensam remissam, ut contendit solutio, quam im­ pugnamus : ergo implicat contradictionem remissionem ofi'ensæ esse terminum satis­ factionis media contritione exhibitæ. Con­ sequentia patet. Major apud nos evidens, et ut evidenter demonstrata ubi supra non indiget probatione. Minor vero ex doctrina ipsiusmet solutionis, quatenus docet præsupponi tum gratiam, tum ofi’ensæ condo­ nationem ad actum contritionis. Quod vero ea præsuppositio sit essentialis in prædicta sententia, facile constat, nam absque prævia gratia sanctificante excludente maculam peccati nullum opus hominis est Deo ac­ ceptum nec in ratione meriti, nec in ratione satisfactionis, ut ex doctrina D. D.Thom. Thomæ (cui subscribunt communiter Theo­ logi) pluribus in locis, singillatim vero in­ fra supplement, quæst. 14, art. 3, ubi asserit sive meritum, sive satisfactionem ex eadem Charitatis radice habere, quod sint Deo grata, et art. 4 immediato in­ quit ; quod opera extra Charilalem facta non sunt meritoria ei condigno nec sterni, nec temporalis alicujus boni apud Deum : idem docuit in 4, dist. 15, quæst. 1, art. 3, quæsliunc. 2. Quod autem ad communica­ tionem gratiæ sit etiam essentialis remis­ sio ofi’ensæ ex parte Dei, juxta illam solu­ tionem etiam liquet : quoniam si prædicta connexio non esset essentialis, nulla esset ratio, quare non posset esse gratia absque remissione ofi’ensæ ex parte Dei, atque ideo quam optime staret contritionem procedere a gratia, et antecedere offensam pro aliquo saltem instanti, et superfluus foret recursus ad opera subsequentia re­ missionem ofi’enæ. Manet ergo inconcus­ sum ex vi prædictæ solutionis neutiquam in contritione, salvari veram rationem sa­ tisfactionis respectu offensæ, nec subinde veram Pœnitentiæ virtutem hactenus stabilitæ. 161. Nec morabimur in referenda, et Pliera refellenda alia evasione, quæ poterat adhi- evasio, beri propositae difficultati: videlicet in ins­ tanti justificationis remitti offensam ex du­ plici titulo, et gratiæ, et justitiæ ; gratiæ quidem ex vi infusionis ipsius gratiæ, cui £ .Γ Î, :îfl |V ' <·>; BMl ':'r 486 DE PCENITENTIA. annectitur in eodem signo remissio offensæ; justitiæ vero, quatenus contritio pro ea sa­ tisfacit. Nec enim hi duo tituli se exclu­ dunt, ut constat in eadem gloria, quæ sub ratione prim® corresponde! primæ gratiæ nullumque meritum supponit in adulto; cum tamen ipsi conferatur eadem prima gloria per modum coronæ promeritæ ex ipso actu Charitatis, aut contritionis elicito in eodem instanti. Rîor!li" ^'on> inquam, opus est moras trahere in • ’ hac expugnanda solutione. Non quia nege­ mus eos diversos titulos eidem rei posse convenire, ut constat ex exemplo in illa po­ sito, et efficacius, ac evidentius cernitur in gloria corporis, quam sibi alias debitam ti­ tulo connaturalitatis Christus promeruit; sed quia ea doctrina nequit applicari propo­ sitio difficultati, quia superest illi explicanda prioritas aliqua respectu offensæ des­ truendae, in quo est nervus propositae objec­ tionis: quam tamen non explicat. Quod enim sive Christus gloriam corporis, sive justus primam gloriam eo duplici titulo nacti fuerint, provenit certe ex eo quod cum debito ad illas, fuit eliam illarum carentia, vi cujus per opera illas præcedentia eas mereri potuerunt, atque ideo non incongruit, imo fuit necessarium, duplicem illum titulum intervenisse in gloriæ obtentione. In nostro vero casu non sic rem se habere, contendit objectio; quia non alia datur prioritas in contritione ad remissionem olïensæ, qudm ad infusionem gratiæ: sed quia gratia supponitur pro priori ad con­ tritionem, nequit contritio mereri prædictam gratiam : ergo ob eandam prorsus rationem, nec eliam mereri poterit remis­ sionem, offensæ, aut pro illa satisfacere. Quare in præsenti non est locus illi duplici titulo ob defectum præcedentiæ, et conse­ quenter non subsistit solutio. Relin­ 162. Rejectis igitur his solutionibus, et quuntur Cajetu- aliis similibus, quæ ex dictis facile possunt nns cl convelli, et amandatis in hac parte Cajetano Magister Soto, ut opusc. de fide, et operibus cap. H. et Ma­ abrogan­ gistro Soto lib. de Natura, cap. 6. neganti­ tes contri­ bus contritioni rationem veræ satisfactionis tioni adhuc imperfectæ, in quo abs dubio nedum ratio­ a D. Thoma, sed a doctrina communi nem satisfac­ Theologorum discedunt, superest, ut solu­ tionis. tioni propositæ objectionis incumbamus. Et quia præcipue urget in nostra, el veriori sententia statuente dependentiam essentia­ lem contritionis a gratia, quam non semel indicavimus in variis tractatibus hujus nostri cursus, et ex professo firmare conati I sumus loco supra citato, non aliam arripir' mus viam, quam stratam tract, do justifi­ cat. disp. 3, dub. 5, $ 5, et torn. 2, dp Gratia, tract. 19, disp. 4, dub. 3, necnon tom. 13, de Incarnat, disp. I, dub. 5. Ubi eam difficultatem, et ejus solutionem ap­ pinximus, et hic prosequendam reservavi­ mus. Est vero ea, quam a D. Thoma hau-, simus, et desumpserunt nobiliores ejus 8aa discipuli, Capreol, Banez, Alvarez, Nazarius, Arauxo, et Godoy, et fere omnes re- r.e. centioresThomistæ, uno aut altero excepto. Ut ergo in re difficili majori claritate I procedamus, convenire debemus in jusiificatione impii (et loquimur de adulto) licet I instantanea concurrere Deum, et liberum I arbitrium creatum, ut constat ex doctrina I D. Thomæ ab omnibus in hac parte ad-DTtaj missa 1, 2, quæst. 113, art. 3, eo quod I (verba sunt S. Doctoris) justificatio impii fil | Deo movente hominem ad justitiam ; ipse enim | est, qui justificat impium, ut dicitur Rom.3: | Deus autem movet omnia secundum modum I uniuscujusque, sicut in naturalibus videmus, I quod aliter moventur ab ipso gravia, et aliter I levia propter diversam naturam utnusque. I Unde el hominem ad justitiam movet secun­ dum conditionem humana: natura. Homo autem secundum propriam naturam habet, I quod sit liberi arbitrii. El ideo in eo qui habtl I usum liberi arbilrii, non fit molio a Deo ad justitiam absque motu liberi arbilrii ; sed ita ! infundit donum gratia; justificantis, quod eliam simul cum hoc movet liberum arbitrium ad donum gratiæ acceptandum, in iis, qui sunt hujus motionis capaces. Ex quo mani­ feste fit Deum libere infundere gratiam, et hominem ipsam libere acceptare, atque re­ cipere, atque ideo, quoad infundi unice pendere a Deo ipsam gratiam ; quoad recipi vero, et acceptari spontanee, dependere etiam ab homine. Et quia hoc quod est li­ bere acceptare, seu quod idem est, recipere gratiam, est proprium subjecti, pertinetque ad genus causæ materialis; hinc rursus ha­ betur ita gratiam esse effectum Dei ut effi­ cientis, quod simul dependeat a subjecto libere acceptante ut a causa materiali re­ ceptiva, sitque proinde ejus effectus; ideoque posterior, eo modo quo compositum et causa materialis omnium accidentium, atque illa præcedit in proprio genere. In quo sane non apparet, qualiter possit esse dissidium ; cum evidentissimum sit, et ipsa experientia sensibiliter comprobatum ad infusionem aquæ in vase simul concurrere hominem infundentem, aquam, quæ infun­ ditur, 2 DISP. V, DUB. IV. ditur, et vas, quod repletur; ita tamen quod infundere pertinet ad hominem ut : fi efficientem, replere ad aquam, quæ infun­ ditur, et recipere ad vas cum figura rotunda ! ei muneri apta. Ad hoc vero adeo illa tria i requiruntur, ut nullum eorum seorsim ab t aliis sufficeret, ut est manifestum ; quocirca 5 invicem pendere necesse est; diversimode ! tamen: nam aqua, et vas dependent ab infundente, et infundens ab aqua, et vase; ! et aqua non repleret absque vase, nec vas [ reciperet absque aqua, quorum primum i pertinet ad genus causæ efficientis, secun­ dum ad genus causæ formalis, et ultimum ad genus causæ materialis. Et quidem hoc ipsum ita sensibiliter demonstratum accidit insensibiliter in justificatione impii, in qua Deus movet liberum arbitrium ad acceptan­ dam libere, et suscipiendam gratiam, ubi est assignare Deum infundemtem aquam spiritualem gratiæ salientis in vitam æternam, quod præstat efficiendo ipsam gra­ tiam infusam, qua satiatur et repletur anima: et est vas ipsam aquam spiritualem spiritualiter recipiens, cum simili omnino, si jam non est intimior, dependentia mu­ tua in diverso genere, ac fuit sensibiliter demonstratum in infusion? aquæ corporeæ in vas materiale. In quo profecto nullus veritatis amator aliquid monstruosum, aut horridum apprehendet, nec ansam arripiet carpendi cum Thomam Angelicum, tum ejus discipulos, quod mutuam causalitatem inter causas statuerint, et necessariam du­ xerint; quippe quæ nihil aliud continet aut obscurius, aut absurdius, quam quod in exemplo adducto sensibiliter splendet. Obso- 163, Habetur denique ex tradita D. toti$ Thomæ doctrina distinctio illa, qua usi sumus loco citato de justificatione, ad fa·■< . E ;; < 4 1 I r,. : ',VT! M- ■{V DE POENITENTIA. done; fit manifestum ex vi illius signi, et dum merentis, et ad id præsupponi debet prioritatis non intelligi remissam offen­ subjectum gratum, et Deo acceptum; id­ sam ; sed adhuc esse locum contritioni, circo ita fieri debet justificatio gratis juxta mentem Apostoli, quod nullum ibi inter­ ut per eam expellatur in signo sequenti. Unde ad formam neganda est Minor, qui veniat meritum, sive de congruo, sive de J licet in eodem indivisibili instanti, in quo condigno. infunditur gratia, fiat peccati remissio tam Hæc, inquam, solutio non elevat pondus Βς* sub ratione maculae, quam sub conceptu indicati inconvenientis. Tum quia ut cons­ offensæ passivæ ; non tamen ex vi ejusdem tat ex supradictis. ex eadem radice habet signi, et prioritatis, ut dictum est : sed actus quod sit meritorius, et satisfactorius, post primæ gratiæ infusionem recto na­ nimirum ex gratia, et charitate, sine qua turæ ordine sequitur dilectio Dei super deficiet tam a ratione ïneriti, quam a ra­ omnia, deinceps contritio, ac tandem per­ tione satisfactionis. Sed quia in ratione venitur ad offensæ remissionem, quæ est meritorii actus supponit necessario charifinis justificationis, ut inquiehat D. Tho­ tatem, et gratiam, nequit inducere obliga­ mas. tionem justitiæ respectu charitatis, et gra­ Objertio 4 67. Sed contra hanc doctrinam super­ tiæ ; ideoque omnino gratis dispensatura dû? sunt aliquæ objectiones diluendæ, ex qua­ Deo : ergo quia in ratione satisfactionis rum enodatione veritas magis elucescet. supponere debet eamdem gratiam, et con­ Earum gravior est, quam sub sequenti sequenter exclusam offensam, non remanet forma proponimus. Nam ut docet Aposto- locus, ut subeat rationem justitiæ. Tum Rom. 3. ]us Roman. 3 hominis justificatio fit gra­ etiam quia debitum ex justitia licet imper­ tis juxta illud : Justificati gratis per gratiam fecta excludit, quod remissio fiat omnino ipsius; gratis autem ideo justificari dicimur, gratis : ei enim, qui operatur, merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum Trideut' ut ejPon“C°nciiium Tridentinum sess. 6, * cap. 8, quia nihil eorum, quæ justificationem debitum, ut dicitur ad Roman, k. Sed in præcedunt, sive fides, sive opera, ipsam jus­ remissione offensæ intervenit justitia nos­ tificationis gratiam promeretur. Et reddit tra licet imperfecta : ergo non omnino rationem ; Si enim gratia est, jam non ex gratis remittitur contra id quod docet Apos­ operibus, alioquin ul idem Apostolus inquit, tolus. Tum denique, quoniam si discrimen gratia jam non est gratia. Cum hac autem illud meriti a satisfactione subsisteret, Catholica doctrina non cohæret, quod sa­ consequeretur inde ante Gharitatem, et tisfactio præcedat offensæ remissionem : gratiam posse hominem satisfacere pro ergo satisfactio, quæ fit media contritione peccato per opera tempore præcedentia jus­ non antecedit remissionem offensæ. Minor, tificationem ; quod tamen est fa’sum, et cui est difficultas, probatur : nam satisfac­ contra D. Thomam : non ergo illo discri­ tio, quæ præcedit offensam, reddit ex justi­ mine recte occurritur propositæ difficul­ tia debitam remissionem offensæ : sed of­ tati. Probatur sequela: nam totum illud fensa, quæ remittitur ex justitia in ea ra­ discrimen fundatur in eo, quod ad meritum tione, in qua admittit justitiam, excludit essentialiter prærequiritur gratia, quia gratiam : ergo cum in nostra doctrina of­ cedit in utilitatem propriam merentis, se­ fensæ remissio fiat ex justitia, consequens cus vero ad satisfactionem, quia vergit iu est in prædicta ratione excludere gratiam. commodum partis læsæ : ergo si hoc dis­ Cum vero in justificatione includatur re­ crimen est verum, nulla erit ratio dene­ missio offensæ media satisfactione ipsam gandi operibus supernaturalibus tempore præcedente, manifestum fit justificationem præcedentibus infusionem gratiæ, vim sa­ non fieri gratis contra doctrinam Apostoli, tisfaciendi pro culpis, esto illis non insit et Concilii. vis meritoria præmii. Patet Consequentia: Bcspon· Nec refert, si ex Magistro Nuno ubi su­ quia tota ratio primum negandi potest re­ dei duci ad statum peccati, et carentiamgratiæ: Nono. pra £ 4d secundum respondeas illam Apos­ toli, et Concilii doctrinam procedere de quam tamen gratiam non prærequiri susti­ merito, ut verbum illud Promeretur satis net prædicta solutio. Quæ est ergo ratio, denotat, non vero de satisfactione: hæc quare opera justificationem præcedentia enim cum non cedat in utilitatem satisfa­ non sint, aut esse possint satisfactoria ex cientis, sed offensi, nec petit gratiam, nec justitia licet imperfecta, contra id quod ex­ excludit justitiam ; secus vero est de me­ presse docet Concilium, et colligit ex illo rito, quod quia vergit in proprium commo- Apostoli testimonio ? 168. DISP. V, DUB. IV. 493 168. Hac ergo solutione ut non salis informia nullam proprie rationem meriti colueronte veritati, relicta, respondetur adhuc de congruo habent, subindeque nul­ concedendo, ut par est, doctrinam Conci­ lam, vel minimam justitiæ rationem in­ lii, cum testimonio Apostoli, cui ea inni­ ducunt, ut alibi ex professo ostensum est. Ne vero aliquis hanc expositiomem ut titur. Sed negatur illatio posita in Minori, el ad ejus probationem distinguenda est commentitiam, aut minus solidam parvi Major : reddit debitam ex justitia imper­ pendeat, audiamus iterum Concilium Tri­ fecta remissionem, concedo Majorem : per­ dentinum sess. 15, cap. 8, ita de nostra fecta, nego Majorem, et sub eadem Minoris satisfactione, quæcumque illa sit, sive pro pœna temporali, quam luere condigne distinctione, neganda est Consequentia. possumus, sive quovis alio modo, ita dis­ Quia justitia, quæ intervenit in satisfac­ tione olïensæ media contritione fundatur serens : Neque vero ita nostra est satisfactio in gratia, comitatur gratiam, et includit hæc, quam pro peccatis nostris exolvimus, ul gratiam, et consequenter absolute, et sim­ non sit per Christum Jesum : nam quia ex pliciter fit omnino gratis. Cum enim sit nobis, lanquam ex nobis nihil possumus, eo effectus gratiæ, ipsamque comitetur, el coopérante, qui nos confortat, omnia possu­ aliunde sit infinite distans a gravitate of­ mus : ita non habet homo, unde glorielur ; fensæ, palam conficitur esse justitiam se­ sed omnis gloriatio nostra in Christo est, cundum quid, eamque acceptare Deum in quo vivimus, in quo meremur, in quo omnino gratis, atque ideo gratis etiam re- satisfacimus, facientes fructus dignos pœniDTeooi. mittere offensam. Nam ut inquit D. Thotenliæ : qui ex illo vim habent, ab illo offe­ mas ad Rom. 4, lect. 1, ad illa Apostoli runtur Patri, et per illum acceptantur a 4 verba : Reputatur fides ejus ad justitiam, Patre. Quæ quidem si energiam habent in hoc consuevit dici, quando id quod mirius satisfactione pro pœna temporali ad æquaest ex parte alicujus, reputatur ei gratis, litatem solubili, potiori, et urgentiori ti­ ac si totum fecisset. Et hanc expositionem tulo tenent in satisfactione pro offensa indicit S. Doctor esse litteralem, et secun­ exæquabili a pura creatura. Quare tantum dum intentionem Apostoli. Hinc constat abest, ut excludat gratiam, qualis qualis ea non fuisse de ipsius mente aliquam ratio­ sit aut esse possit satisfactio, quod potius nem justitiæ excludere ab operibus gratiæ, eam commendet, necessario postulet ; per hoc quod dixerit hominem gratis jus­ quia ex nobis, tanquam ex nobis nihil pos­ tificari. Quod idem colligitur ex ipso Con­ sumus ; sed coopérante, qui nos confortat, cilio Tridentino cap. 5 ejusdem sessionis, omnia possumus, et sic quantumvis in sa­ ubi licet deferat gratiæ Dei prævenienti, tisfactionem conetur homo, non habet, nullis præcedentibus meritis, initium nos- unde glorietur, sed totum refundi debet in træ justificationis, ad quam etiam necessa­ gratiam Dei, in qua, cum qua, et per quam riam duxerit gratiam excitantem, adju­ acceptatur ab ipso. Unde summopere covantem, atque cooperantem; non excludit, hæret Deum omnino ex parte sua gratis quin postulat, cooperationem nostram, hominem justificare, et hominem aliquam qua in ipsomet justificationis instanti Deo ex justitia imperfecta satisfactionem offerre libere assentiendo, et cooperando dispo­ ad perfectam justificationem. namur. Huic autem dispositioni conjunct® 169. Objicies secundo contra supra tra­ cum ipsa gratia, sicut nullus Catholicorum ditam doctrinam, quæ non ex uno capite, negat rationem meriti respectu præmii sed ex pluribus videtur falsitati obnoxia. essentialis (quamvis non sit meritum ip­ Nam in primis, inintelligibile apparet sius gratiæ, ad quam sequitur, quamque Deum infundere suam gratiam, qua homi­ essentialiter supponit pro aliquo priori) ; nem justum, et sibi amicum reddit, quin haud dissimiliter nequit denegari satisfac­ ex vi ejusdem condonet ipsi homini offen­ tionis ratio respectu offensæ, quam priori- sam; nam Deum esse offensum non aliud tate naturæ, et causalilatis anteire nos importat, quam esse homini invisum, et docuit D. Thomas, ubi supra. Quare nec injurium : in eo autem signo , in quo Apostolus nec Concilium excludunt me­ Deus intelligitur infundere gratiam sanc­ ritum, aut satisfactionem, quæ sit ab ipsa tificantem, intelligitur cedere juri proprio; non ergo intelligi potest, ut infensus ho­ gratia in ipso justificationis momento; sed tantummodo ab operibus tempore præ­ mini. Si non ut infensus? Ergo intelligi­ cedentibus gratiæ communicationem ; hæc tur remissa ex parte Dei offensa. Eo vel enim licet sint supernaturalia, quia tamen maxime, nam eo ipso quod homini intelfidior 494 DE PŒNITENTIA ligatur communicata gratia, intelligitur | versim in omnibus directo oppositis, et homo filius Dei adoptivus, et cum jure ad manifestius adhuc liquet in ipsa macula, A poil. hæreditatem gloriæ, juxta illud Apostoli : ; et privatione gratiæ, quæ statim aufugit S» filii et hæredes; hic enim est effectus ! ad positionem ipsius, quin sit intelligibilis proprius et inseparabilis gratiæ; quocirca pnesentia gratiæ cum ipsius privatione .: semper atque in aliquo signo intefligatur alioqui possent simul inteiligi gratia et gratia ut afficiens subjectum, inteiligi de­ peccatum, quod non admittimus : ergo bent et ratio filiationis, et jus hæreditatis. non est diversum signum infusionis gra­ Cum enim gratia nihil aliud sit. quam tiæ, et remissionis offensae, sed in quosemen gloriæ, in quo participatio formalis cumque intelligitur illius infusio, debet divinæ naturæ splendet; inintelligibile est inteiligi ablatio offensæ. esse Dei graliam in aliquo signo absque jure 170. Deinde impugnatur ex alio capite AM ad gloriam. Cum hujusmodi autem jure eadem doctrina. Nam forma non influit ia?!ad gloriam non stat Dei offensa, alias Deo effective nisi ut connaturaliter existens, et lush esset homo gratus, et Deus simul homini consequenter recepta in proprio subjecto; eaotai ivdlioffensus, quod implicat : ergo ex vi illius non enim influit ut ab illo separata; sed Eia. signi, in quo Deus intelligitur infundere influit omnino connaturaliter : ergo ut gratiam, intelligitur etiam remittere offen­ recepta connaturaliter ; cum enim operari sam : non ergo Deus intelligitur infundens sequatur adesse, nequit influxus esse na­ graliam, et relinquens compensandam turalis formæ, quin similiter sit ipsi na­ offensam ; sed utrumque pertinet ad idem turalis modus essendi. Sed gratia influit signum : subindeque pro illo signo, pro connaturalissime in actum contritionis, quo gratia præcedit priontate naturæ con­ qui elicitur in illo instanti : est ergo re­ tritionem, supponitur ex parte Dei condo­ cepta omnino connaturaliter in anima ; at­ natio offensæ. que ideo ut connaturaliter intefligatur c^or Quam objectionem paucis explicasse vi- recepta, non pendet ab actu contritionis, Tbom. detur D. Thomas infra quæst. 86, art. 2, qui est posterior. Unde vana est illa dis­ in corpore, ubi docet, quod cum peccatum tinctio de receptione essentiali, et conna­ sil Dei offensa, eo modo Deus peccatum re­ tural!. mit lit, quo remittit offensam in se commis­ Demum urget contra illam doctrinam. Usimk sam, offensa enim directe opponitur gratiæ: Quoniam si vera est, et sustineri digna ; dea!»“· ex hoc enim aliquis dicitur alteri esse offen­ non esset unde falsitatis convinceretur, sus, quod repellit eum a gralia sua. Ex qui doceret ipsamet contritione nedum quo testimonio sic roboratur objectio sub hominem satisfacere, sed et mereri posse hac forma : eo modo Deus remittit pecca­ tum gratiam, tum remissionem offensae. tum, quo remittit offensam in se commis­ Consequens est falsum ; ergo et illud ex sam : sed Deus remittit peccatum, ut in­ quo sequitur. Minor et Consequentia cons­ fundit gratiam pro priori ad contritionem : tant, et probatur Major : quia tota ratio ergo pro priori ad contritionem remittit asserendi satisfactionem pro offensa in offensam : non ergo relinquitur offensa contritione, est præcedentia, seu prioritas remittenda pro posteriori. Major est ex­ aliqua naturæ contritionis ad offensam : presse, ac diserte propositio D. Thomæ. sed hanc eamdem habet respectu gratiæ, Minorem sustinuimus ubi supra docentes et maculæ gratia abstergendae : ergo ex vi prius infundi gratiam, et abstergi macu­ hujus non est ratio quare contritio non sit, lam ex parte peccatoris, quam eliciatur aut esse possit meritoria tam gratiæ, quam contritio, et Consequentia est legitima. etiam remissionis offensæ. Probatur Mi­ Instatur Prorsus urget objectio ex vi ejusdem nor : quia tota illa præcedentia, aut prio­ ultenus. tes^imonjj ; ^am juxta D. Thomam, of­ ritas tandem reduci debet ad genus causæ fensa opponitur directe divinæ gratiæ : dispositivæ, quo homo contritionem libere sed divina gratia intelligitur infusa pro eliciendo, se disponit tum ad gratiam, tum priori ad contritionem , ut asseruimus : ad remissionem culpæ, et offensæ : sed ergo in eodem signo intelligitur exclusa hoc munus exercetur nedum ad offensam, divina offensa. Patet hæc Consequentia ex sed etiam ad gratiam ipsam ; non enim præmissis : nam inter duo directe opposita tantummodo se disponit homo libere ad positio formalis unius est exclusio sive remissionem offensæ, sed etiam et prius directa, sive indirecta alterius, ut induc­ ad receptionem gratiæ : ergo eadem prortive constat in luce, et tenebris, et uni- ' sus ratione, qua homo queit satisfacere pro I : e A •Λ S DISP. V, DUB. IV. pro offensa, poterit et mereri ipsam gra­ tiam; vel si quæ est ratio, cur non possit mereri graliam, æque militat, ut non sa­ tisfaciat pro offensa. fri'il171. lite tamen objectiones minime ob­ htJj sunt, quin deserviunt ad majorem traditæ WlaltO* veritatis elucidationem. Et ut illis majori te. perspicuitate occurramus, observandum est, nomine gratiæ aliquando usurpari non tantum ipsam graliam habitualem, quæ est formalis, intrinseca, et adæquata causa justificationis, ut constat ex Concilio Tridentino; sed etiam ipsam voluntatem Dei, quæ est causa ejusdem gratiæ habitualis, ideoque illam appellare possumus gratiam active, quatenus est causa, et origo pro­ xima, et immediata ipsius gratiæ habitua­ lis. Aliquando vero (et est communior acceptio apud Theologos) sumitur passive, et ex parte effectus pro ipsa gratia sancti­ ficante, quæ est gratia ad extra, et effectus primæ alterius gratiæ. Quam observatioD.Tton. nem nos docet D. Thomas loco in objec­ tione citato ex quæst. 86, art. 2, ubi dis­ tinguit S. Doctor inter gratiam Dei, et gratiam hominis in eo, quod illa causât bonitatem, non tamen supponit : hæc vero supponit, et non causal, bonitatem in ho­ mine grato. Porro prædictuin discrimen manifestum est, dumtaxat competere gra­ tiæ Dei active sumptæ, seu quod in idem recidit, voluntati divinæ ut contrapositæ voluntati humanæ : quasi esset dicere voluntatem divinam esse effectivam, et causare bonitatem in rebus; secus vero voluntatem humanam. In quo sensu se refert S. Doctor ad 1,2, quæst. 110, art. 1, et constat ex eodem 1 p. quæst. 19, ubi statuit voluntatem divinam esse cau­ sam rerum, et ejus amorem esse effectivum ad extra, non vero pure effectivum. Similiter offensa prout se tenet ex parte Dei duo importat, et actum odii, seu dis­ plicentiae divinæ, quo fertur contra inju­ riam ut ipsi in affectu illatam, et offen, sam ipsam passivam. Porro ista duo distinguenda esse ex parte Dei manifestum est; siquidem aliud est injuria alicui vel violenter, vel irrationabiliter irrogata, aliud actus, quo injuriam passus detestatur ipsam injuriam, et nocumentum ab alio illatum, ut liquet in humanis, ad quorum instar in omnium sententia quoad hanc partem meditari debent injuriæ divinæ. Quare offensa divina (sicut et gratia) stat dupliciter : vel pro actu ipso Dei, vel pro injuria formali, et passiva. 495 Sucundo animadvertere oportet gratiam Secno i» ­ sanctificantem ex se, et ex intrinsecis præ- 1observa tio. dicatis essentialibus solum inducere effec­ tum physicum renovandi interius homi­ nem seipsa, et mediis virtutibus ipsi annexis ; quin ex vi hujus petat inteiligi ut excludens effectus moralescum ipsamoraliter, et metaphysice incompossibiles, a quibus ipsa secundum se praescindit, ut videre est in Angelis, et in Christo do­ mino , in quibus fuit gratia habitualis perfectissime, absque eo quod aliquod de­ bitum, quod remissione indigeret, præcederet, vel comitaretur. Cum enim sive Christus, sive Angeli in primo instanti, in quo acceperunt gratiam, sint absolute, et omnino impeccabiles; certum debet esse non indiguisse aliqua remissione ex parte Dei pro aliquo debito contracto antecedenter. Quocirca ut se disponerent ad ipsam gratiam libere acceptandam (quo pacto dispositi sunt), non fuit necessarius actus contritionis ; imo nec fuit illis possi­ bilis : sed sufficiebant actus Charitatis, aut aliarum virtutum, quibus positis, per­ fecta fuit justificatio. In peccatore autem gratia ut infundenda ultra effectus informationis, et renovationis interioris importat effectus morales remis­ sionis offensæ, quæ est quid morale, necnon aliorum ex ipsa ortum ducentium. Cum discrimine tamen maxime obser­ vando, sed quod clare elicitur ex dictis in praecedenti observatione. Nam si gratia sumatur active pro ipso actu voluntatis divinæ, eo ipso quoi Deus velit infundere gratiam, deponit offensam ut est actus displicentiae divinæ. Et in hoc sensu gratia ut infusa in illo priori supponit depositam offensam, cui directe contrariatur, ut inquiebat D. Thomas : quia non stat in illo priori Deum velle infundere gratiam, et non deponere odium, seu displicentiam circa peccatorem. Cæterum hæc offensa non petit satisfactionem, sed præsupponitur ablata ex vi infusionis gratiæ, cui directe opponitur. Ultra quam remanet alia offensa passiva, et formalis, quæ non est voluntaria Deo, sel creaturæ : et hæc non opponitur directe gratiæ, nec destrui­ tur immediate per ejus infusionem in illo priori; sed expectat ut sic dicamus, retrac­ tationem voluntatis creatæ pro alio poste­ riori. Et ratio est clara : quia cum non sit voluntaria Deo, sed creaturæ : tamdiu intelligitur in Deo, quandiu intelligitur voluntas creata non retractata. Gum au- 496 DE PŒNITENTIA. tem in primo signo nondum intelligatur voluntatis contritio, sed nuda, et essen­ tialis infusio gratiæ ; hinc est non intelligi in illo priori remissam offensam forma­ lem : licet præintelligatur depositum odium Dei oppositum directe voluntati infundendi gratiam. Consec­ Ex quibus liquet gratiam active sump­ tarium, tam pro voluntate Dei directe, et formaliquo elucida­ ter opponi odio, seu displicentiæ divinæ, tur veritis. et in quolibet signo unum intelligatur, directe intelligi exclusum alterum : gra­ tiam vero passive acceptam pro forma sanctificante etiam opponi directe maculæ, seu privationi prout se tenet ex parte pec- ’ catoris; atque ideo in eo signo, in quo primo intelligitur infusa gratia, intelligitur j etiam exclusa formaliler macula, ut supra j dictum est. Cum oflensa vero formali, quæ in privatione morali consistit, ut ac- I curate explicuimus tom. 13 de incarnat. , disp. I, solum opponitur objective, et mo­ raliter, quatenus radicat conversionem ac- I tualem in Deum ultimum finem, qua for­ maliter expellitur aversio ab eodem ultimo ' fine, in qua fundatur tota oflensæ ratio. { Unde adhuc posita gratia sive activa ex 1 parte Dei, sive passiva in creatura in illo I primo signo, et deposita offensa etiam ex : parte Dei active, seu actu odii, quod idem . est; adhuc manet locus pro posteriori ad destruendam moraliter offensam passivam j media contritione, qua ipsam directe de­ testamur, et sarcimus constituendo simul ! in Deo rationem ultimi finis medio priori ; actu Charitatis. Et hoc fit in toto illo I instanti cum ordine prioritatum descripta- | rum a D. Thoma. Quare omnia argumenta, I quæ in contrarium formantur, aliæque ! subtilitates, quæ confici possunt, solum probant dependentiam, et connexionem in­ ter Charitatem, et actum contritionis ad j excludendam offensam in illo instanti reali j per modum compensationis ; neutiquam I vero suadent, non esse locum contritioni ad compensandam offensam pro aliquo priori naturæ, ut nos docuit S. Thomas, et sufficit ad hoc, ut actus contritionis sit actus veræ justitiæ, licet imperfectæ et | non excludentis, quin maxime exposcentis divinam gratiam, vel ad ipsius offensæ re­ missionem. Diluitur 172. Hinc ergo ad primam objectionem objectio prima. respondetur in forma, quod si loquatur in Majori de toto instanti reali, vera est; sivero loquatur de illo primo signo infusionis gratiæ, adhuc etiam est vera, si intelli- gatur de condonatione oflensæ prout importat displicentiam activam Det circa peccato rem .' hoc enim pacto inintelligibile est Deum vello infundere gratiain, et non de­ ponere offensam in illo priori, sicut inintel­ ligibile est intelligere in illo priori gra­ tiam, et non intelligere abstersam maculam. Est tamen falsa, si loquatur de offensa pas­ siva, et formali, ut liquet ex dictis. Unde solum inferri potest quod in illo priori, et ex vi illius exigatur pro aliquo pos­ teriori immediato actus contritionis, el Charitatis, quibus expellatur formalis of­ fensa : nam illa prioritas non est adæquata totius justificationis, sed inadæquata, nec ex vi illius intelligitur conversio ho­ minis ad Deum, sed principium illius : Ideo enim dispensat Deus homini in illo priori suam gratiam, ut pro posteriori sub eadem gratia se ad Deum convertat, et reparet damnum sarciendo offensam. Unde licet intelligatur communicata gratia, nondum intelligitur exclusa offensa, eo quod remissio oflensæ ordine naturæ est, quæ ultimo intelligitur in justificatione, licet fuerit prior in intentione. Quare in illo priori solum intelligitur gratia cum prædicatis, et effectibus physicis ; non vero cum moralibus, qualis est remissio oflensæ inter alios. Unde non potest intelligi homo perfecte amicus Dei, nec consequenter ut filius, et cum jure expedito, et proximo ad gloriam ; quia nondum intelligitur ablata offensa. Nam ut bene observat Joan, a Jcu.j Sancto Thoma in præsenti art. 2, g Si /a· s,Tk’·1 men, si per possibile, vel impossibile Deos ut formam physicam infunderet gratiam non condonata offensa morali ; profecto homo non assequeretur gloriam ob defec­ tum condonationis moralis, nec esset ad eam proxime acceptus. Non secus ac sancti Patres, quia nondum facta fuerat plena re­ demptio per Christum, detinebantur in lymbo, quantumvis essent in gratia. Cum ergo in illo priori non intelligatur nisi pura infusio gratiæ prout est bonum hominis, non intelligi debet remissa offensa ut est malum Dei, subindeque non intelligitur homo cum jure expedito ad gloriam, nec ut perfectus hæres illius ob impedimentum offensæ ex vi illius nondum exhaustæ. Unde constat ad primam confirmationem. Ad secundam desumptam ex D. Thoma Diraitsr constat ex prima observatione, et ad ejus secsEU. formam concessa, prout jacet, Majori, distinguenda est Minor: sed Deus ut in­ fundit gratiam, remittit peccatum sub ra­ tione I I I I ■ >·Μ< DISP. V, DUB. IV. tione maculæ, et ut est malum hominis, concedimus Minorem, sub ratione oflensæ : et ut est malum Dei negamus Minorem: nam sub ista ratione est ultimum, et finis justificationis, ut expresse asserit S. Doc­ tor, qui proinde non potest intelligi nisi in ultimo terminativo illius, non autem per­ tinet ad prioritates, et signa ipsius, prout est in fieri. Secan­ Ad secundum Syllogismum etiam lidus Sjityis- quet : nam Major S. Doctoris intelligitur ,LBîS . de offensa sumpta pro odio, seu displicentia eipoainr. Dei, et de gratia active prout idem valet, ac divina voluntas, quam ibi nomine gra­ tiæ usurpat S. Doctor, ut evidenter cons­ tat ex textu. Et hoc modo directe opponun­ tur, et ex positione unius in aliquo priori recte colligifur exclusio alterius in illo priori, ut jam explicuimus: quocircain ilio priori infusionis gratiæ, intelligitur exclusa macula peccati, et displicentia divina ex parte actus; non vero ipsa formalis offensa, ut adhuc in humanis ostendere possumus, ubi non semel accidit deposita inimicitia personæ suppetere adhuc quid ex justitia luendum pœnæ, vel restituendum. Et hoc quod realiter, et a parte rei successive accidit inter homines, intelligitur fieri, et revera fit instantanée inter Deum, et ho­ minem justificandum : convertit enim Deus media gratia se ad creaturam, in quo stat condonatio activa ex parte Dei ; et> in eodemmet instanti se convertit sub ipsa gra­ tia creatura ad Deum, in quo stat ejus satisfactio : et tunc completur, ac perficitur justificatio libera tam ex parte Dei, quam ex parte creaturæ, et omnia consonant. Seon173. Ad secundam impugnationem cons­ cipat tat ex olim dictis tract de justifie, disp. 3, _ dub. 4, ubi fuse occurrimus his, et simi­ nini8 libus cavillis, quæ sine intermissione a ur. junioribus extra Scholam D. Thomæ in­ torqueri solent contra mutuam causarum dependentiam in diverso genere causæ; quamque supra sensibiliter demonstratam relinquimus. Dicimus ergo in præsenti, quod ut forma connaturaliter influat, non requiritur, nisi quod connaturaliter existât, connaturalitate sibi debita in illo priori, in quo influit; et similiter quod sit connatu­ raliter recepta, connaturalitate propria illius signi, in quo intelligitur recipi. Hoc autem modo connaturaliter existit, connaturaliter recipitur, et connaturaliter influit, quia in illo priori non requiritur nisi gratia associata virtutum supernaturalium habitibus ab ip­ sa inseparabilibus, mediis quibus omnino Salmant. Curs. thcolog. torn. λΊλ'. 497 connaturaliter recipitur, ut constat in par­ vulis absque propria dispositione gratiam recipientibus, de quo egimus loco nuper citato, dub. 5, ultra quam in adultis, ut libere recipiatur, desiderantur actus pro­ prii, quibus ai eamdem gratiam libere ac­ ceptandam disponantur. Quare vel argu­ mentum probat gratiam non posse operari in illomet instanti, in quo infunditur; quod est manifeste absurdum, et omnino | falsum, vel nihil probat. Unde quoad præ­ sens concedimus quod ut gratia recipiatur connaturaliter connaturalitate, ut sic lo­ quamur, necessaria, non desideratur alia dispositio, quam virtutum eam comitan­ tium juxta loco citato asserta de parvulis: cæterum ut libere intelligatur recepta, ne­ cessario postulat actum liberum, a quo in genere causæ materialis dependet. Nec est inconveniens (ut sic insurgenti insurgens occurramus replicæ), quod inter gratiam occludi­ ut expellentem maculam, et se ipsam ut tur replica. connotantem offensam excludendam pro posteriori, intercedat influxus ejusdem gra­ tiæ, non qualiscumque, sed voluntarius, et consequenter effectivus. Tum quia ut docent communiter Theologi, inter eam­ dem relationem Patris secundum munus in, quo constituitur persona, et eamdem secundum munus Ad, quo refertur ad filium, mediat generatio verbi, quæ pro­ inde et supponit unum munus, et suppo­ nitur ad aliud. Tum quia ut docet D. Tho­ D.Thom. mas 1 p. quæst. 76, art. 6, eadem accidentia dimanantia a forma secundum aliquem gradum, et illum supponunt, et disponunt ad alterum : licet gradus for­ marum, ut esse sensibile, corporeum, etc., non distinguantur realiter, et non requiri­ tur ad realem influxum magis, quam ad realem dimanationem. Tum denique, quia ipse ordo naturalis in justificatione servan­ dus, id ita postulat, ut verba D. Thomæ supra relata satis demonstrant. Cum enim pœnitens media hac virtute voluntarie intendat se reconciliare cum Deo, et dis­ sectam cum eo amicitiam resarcire : ne­ cessarium est ad ipsius gratiam confugere, ut sub ea, et cum ea voluntarie detestetur offensam prava voluntate commissam. Quocirca congruit ipsis rerum naturis, ut post illam acceptam, illico subsequatur detestatio offensæ, qua plena, ec libera reddatur remissio, utpote quæ est finis, in intentione primus, sed via executionis, quæ est propria causæ efficientis, ulti­ mus. 32 DE PŒNITENTIA. Ad ultimam objectionem neganda est sequela : nam ex eo quod homo in ipso instanti justificationis utcumque satisfa­ ciat pro offensa, non sequitur quod possit mereri gratiam. Et ratio disparitatis est clara; quia licet sub utraque ratione de­ beat supponere gratiam ut sui principium effectivum, ut supra ostendimus contra Nuno, et alios ; aliam tamen causalitatem exercet circa gratiam, et aliam circa oflensam. Nam circa gratiam ut libere recep­ tam solum exercet munus dispositionis, quo pacto se tenet ex parte subjecti, et reducitur ad genus causæ materialis, et nullam aliam causalitatem exercere valet circa gratiam, quam absolute, et in genere causæ efficientis, et formalis supponit. At vero respectu offensæ formalis se habet active, eamque præcedit ad eum sane mo­ dum, quo gratia præcedit actum contri­ tionis, ut constat ex ordine prioritatum, quem supra nos docuit D. Thomas. Stat vero differentia in modo causaiitatis, quo­ niam actus contritionis nequit in offensam præstare influxum physicum, sed moralem tantummodo ; ex vi tamen prioritatis, in qua illi præintelligitur, sufficienter posset physice influere, si influxus physicus est possibilis. De quo infra redibit sermo in hac eadem disputatione. Unde constat pro­ bationem sequelæ in oppositum esse fal­ sam : quia actus contritionis respectu gra­ tiæ, a qua procedit, solum præit ex parte subjecti, et in genere causæ dispositivæ ; quæ est præcedentia secundum quid cum posterioritaie simpliciter, atque ideo ne quit illam promereri, eo quod meritum pertinet ad causam efficientem. Contritio vero ita præcedit offensam, quod ordine naturæ. et executionis præintelligi debeat ad ejus remissionem, subindeque ejus præceientia est absolute talis, et fundat effi­ cientiam saltem moralem juxta principium illud D. Thomæ infra examinandum, quod Pœnitentia expellit omne peccatum effective, D.Thom. ut habet S. D. in hac quæst. 85, art. 2 ad 3, et quæst. 28, de verit. art. 8 ad 2, et alibi pluries. Ühiroa objectio dispelli­ tur. i /.’?a £ ί'ϊ: L’ s.î >· * 1 ■ I Vil. Quid de contritione, ut est pars Sacramenti ? Applica­ tur tradita doc­ trina. 174. Explicuimus vim contritionis extra Sacramentum, cum illius tamen voto, a quo utpote in ilia incluso non est denudabilis in lege gratiæ ; ut sit, et esse possit sa· I tisfactio pro offensa. Superest deveniamus ad ipsam intra Sacramentum, et ut est in­ trinseca ejus pars, in quo viget specialis I difficultas ox duplici capite pungens. Tum I quia pœnitentia est Sacramentum mortuo­ rum, ut docent communiter Theologi, ! quod proinde non petit supponere in gratia ad ipsum accedentem. Tum et maxime, quia cum Sacramenta sint instrumenta physice concurrentia ad productionem gra­ tiæ ; et pcædietus influxus eis competat non solum ratione formæ, sed etiam ratione materiæ, ut supra ostendimus, manifestum debet esse contritioni ut parti sacramenti competere vim efficiendi physice primam gratiam : non ergo illam supponit produc­ tam in aliquo priori ut hactenus diceba­ mus : atque ideo ut pars Sacramenti non est satisfactoria pro offensa. Prima Conse­ quentia constat, quia nulla causa efficiens supponit productum effectum; est enim de ratione efficientis dare esse, sicut et agere in quantum est in actu, passo existente in potentia ; alioqui enim simul daret, et non daret esse, efficeret et non efficeret, quod implicat : atque ideo si de ratione contri­ tionis sub ratione partis Sacramentalis est causare physice instrumentaliter primam gratiam, non eam debet supponere alias productam. Ex quo secunda Consequentia probatur: quia ut constat ex dictis, contri­ tio noo habet quod sit satisfactio, nisi quatenus supponit gratiam, ab eaque pro­ cedit: sed ut est pars Sacramenti nec sup­ ponit gratiam, nec a gratia procedit, quin imo e contrario res se habet : Ergo ut est pars Sacramenti non est satisfactio pro of­ fensa. Porro hoc esse falsum liquet: quo­ niam efficacior est contritio cum Sacra­ mento, quam extra illud ; et sane si qualem qualem vim habet contra peccatum in lege gratiæ, ipsi competit ex voto saltem impli­ cito Sacramenti, ut colligitur ex Tridentino Cm£ sess. 14, cap. 4 docente ipsam nihilominus TrJ> reconciliationem ipsi contritioni sine Sacra­ menti volo, quod in illa includitur, non esse adscribendam; mirum profecto est, quod extra Sacramentum possit offensam satis­ faciendo reparare, et id etiam non valeat cum ipso Sacramento. Hoc autem non po­ test componi cum eo, quod contritio pro­ cedat a gratia ut a principio efficienti; et quod ab eadem ut priori sibi vindicet vim satisfaciendi : ergo vel non procedit a gra­ tia ut a principio effectivo contra id quod supponitur ; vel intra Sacramentum non est satisfactoria pro offensa. Eo presertim quia Iit·; à DISP. V, DUB. IV. quis Sacramentum istud petit primam gratiam causare. Nec in præsenti valet commune effunww. gium Thomistarum de mutua causalitale in diverso genere causæ. Quia proceditur in eodem ; si quidem contritio procedit a gratia efficienter, et ipsamet contritio debet efficere eamdem gratiam instrumentaliter. Quod non minuit difficultatem, sed clario­ rem ostendit repugnantiam : si quidem pri­ mam gratiam efficere saltem instrumen­ taliter, et ab ipsa prima gratia principali­ ter procedere in genere causæ efficientis, haud obscuriorem inducit contradictionem, quam quo 1 actus intellectus ; qui essentia­ liter supponit animam ut sui principium effectivum, possit assumi ut instrumentum ad efficiendam physice eamdem animam : quia non est assignabilis aut clarior, aut major repugnantia. (Wtïâi175. Hæc tamen difficultas, qua aliqui iireon trcere. rati sunt actum esse de nostra sententia, non tanta est, ut deserere cogat arreptam viam de dependentia essentiali actus cha­ ritatis a gratia, quam esse D. Thomæ conformiorem semper censuimus, et inte­ rim atque ipsemet Sanctissimus Præceptor oppositum clarius nos docet, ut de ipsius mente propugnare conabimur. Nec etiam extorquet a contritione ut Sacramenti parte ablegatam iri vim satisfaciendi pro offensa ; sed unum alteri recte cohærere manifestum fiet, si tamen prius animadvertatur prædictam difficultatem, quæ tanti est apud ali­ quos, non esse specialem contra prædictam sententiam, sed æque suam vim, et omnes nervos exerere in communissimam, et fere IltasU certam, cui teste Illustrissimo Godoy tomo G«doy i, in 1 p. disp. 3, § 10, n. 228, frequen­ tius adhærent S. Doctoris discipuli juxta quam per se loquendo, et juxta providen­ tiam ordinariam, quidquid sit de potentia Dei absoluta, actus contritionis, et cbaritatis ultimo ad gratiam disponentes, sive intra, sive extra Sacramentum, ab eadem gratia, ad quam disponunt, efficienter pro­ cedunt. feU!ar· In hac,inquam, sententia, Thomistis, et aliis non paucis pervia, et satis plana, ur­ get, et pariter, motivum objectum, quando quidem casus non est extraordinarius, sed satis communis juxta institutionem Sacra­ menti; quod, cum sit mortuorum, non postulat ad obtinendam in illo remissionem aliam perfectiorem detestationem peccati, quam attritionem supematuraiem descrip­ tam a Concilio Tridentino, quæ nec con­ 499 tritiosit, i.ec ut talis existimetur. Quare illis incumbit exponere qualiter ex una parte contritio a gratia procedat, et qualiter ipsam primam gratiam efficiat, simulque in eo­ dem instanti pro offensa ibi remissa satis­ facere valeat pro priori ad remissionem ex parte Dei. Si enim ita naturaliter justifica­ tio fieri debet; nihil difficultatis addit ad extricandum, ac dissolvendum illum mo­ dum, quod ita fieri etiam debeat essentia­ liter : nam quod ipsi naturaliter fieri do­ cuerint, attentis naturis rerum, asseremus et nos essentialiter fieri dehere inspecta adhuc Dei absoluta potentia, remanente solum bello, ut sic dicamus, domestico; an ea dependentia sit essentialis, vel dum­ taxat connaturalis ? cujus arbiter est D. Thomæ doctrina, a qua nec per latum un­ guem discedere in votis semper habuimus. 176. Ad difficultatem ergo omnibus dis- observacipulis S. Doctoris vel saltem nobiliori, tio prælîet saniori eorum parti communem, ut banda. respondeamus, observandum est illum eumdem ordinem, quem supra nos docuit D. Thomas servari in justificatione extra Sacramentum in infusione gratiæ, motibus liberi arbitrii in Deum, et peccatum, ac remissione offensæ, retineri etiam in justi­ ficatione, quæ fit in ipso Sacramento, seu in instanti terminativo illius ; de quo debet procedere difficultas. Ratio autem hujus observationis est. Nam per hoc quod Deus uti velit instrumentis ad productio­ nem gratiæ, quam alias se ipso æque pro­ ducere valet absque illis, non ideo in­ vertit rerum ordinem, nec derogat virtuti, et modo proprio influendi ipsarum causa­ rum naturalium; quin imo illis retentis, ac præsuppositis, elevat instrumenta usque ad productionem effectus superexcedentis, quem intendit, ut est cernere in aqua, et aliis rebus sensibilibus, quas assumit Deus in Sacramentis ad producendam gratiam; quin aut aquæ, aut illis vel impediat, vel auferat, quod ex natura rei ipsis competit. Quocirca aqua, exempli causa, ita elevatur ad instrumentaliter producendam gratiam regenerativam propriam Baptismi, quod simul per qualitates sibi proprias, et connaturales eumdem faciat effectum, quam si non esset instrumentaliter assumpta ad producendam gratiam. Quo supposito tacta difficultas non tam consistere debet in explicando qualiter actus contritionis adhuc intra Sacramentum, et in ipso instanti ter­ minativo elicitus possit pro ofiensa satis­ facere : nam semel atque actus contritionis ; V- DE PŒNITENTIA. esse difficultatem i lam, quæ tangitur de causalitate instrumentait actus contritionis in gratiam ; et nostram de satisfactione pro offensa in vi contritionis ut orientis principaliter a gratia. Eo vel maxime: I quoniam sicut alia est justitia Christi a justitia nostra, qua ipsi conformamur, et cooperamur: ita alia est, et esse debet sa­ tisfactio nobis applicata media intrinseca, et majori gratia ex meritis Christi, a satis­ factione nostra, quæ non est major, quam sic valor moralis prædictæ operationis nos­ tra*. Et de hac procedit quæstio, non de illa. Unde catholici concedimus uberiorem fieri satisfactionem mediis Sacramentis recte susceptis, quam quæ communiter fit extra Sacramenta. Per quod occurritur absurdo, quod ultimo obtrudebatur in ob­ jectione. Sed hinc non potest inferri, quod satisfactio nostra ut procedit a gratia, et est nobis propria, et non tantum appropriata, uti est satisfactio Christi, non pro­ cédât ordine natura? remissionem offensæ; quasi esset extra Sacramentum, juxta su­ perius dicta : si quidem prœdicta satisfactio non attendit causalitatem physicam Sacra­ mentorum, nec per eam regulatur; quo­ circa si per impossibile Sacramenta hoc influxu non gauderent {quod de facto con­ tingere plures autumant), non idcirco des­ tituenda esset nostra contritio vi satisfa­ ciendi moraliter pro offensa adhuc intra Sacramentum. 177. Supposito ergo quod tota difficultas devolvi debeat ad ostendendum, qualiter eadem prima gratia sic principium contri­ tionis in Sacramento, et simnl contritio ipsa ut pars Sacramenti instrumentaliter concurrat ad efficiendam ipsammet gra­ tiam, in quo plurium judicio est nodus quidam Herculeus; pro illius expeditione illico sese obtulerat Lectorem mittere ad tract, de Justificat, disput. 2, dub. 6, ubi prædictam difficultatem extricavimus, et dissolvimus. Sed quia adhuc non deerunt, qui eamdem semper intorqueant, et res est non admodum a nostro instituto aliena, ei breviter operam iterum impendere con­ sultius habuimus, quin ab ibidem dictis vel per latum unguem discedamus. Ut vero id opere complere valeamus, Alà ultra observationem factam numero supe­ obsenv ϋο. riori, ex qua constat prius intelligi debere in aliqua re, quod ipsi competit ex pro­ priis, quam quod emendicat ab extraneis, et omnino accidentalibus, subindeque prius esse considerandum in contritione, quod sibi « - ___ extra Sacramentum sit ordino naturæ prior remissione offensæ. ut explicatum relin­ quimus cum D. Thoma, eamdem. imo majorem praecedentiam habere debet intra Sacramentum. Diximus, imo majorem. Nam ut sumitur ex ipsomet argumento, actus contritionis ut pars Sacramenti instrumentaliter physice debet producere primam gratiam, et con­ sequenter ante ire ipsam debet in genere causa? efficientis, nedum moralis, sed etiam physicœ : hanc autem praecedentiam nequit non sibi vindicare respectu offensæ, si­ quidem offensa non remittitur, aut remitti potest absque infusione gratiæ, ut constat ex dictis, tract, de Justif. disp. i, et est communis, et vera Theologorum sententia : ergo actus contritionis eo capite majorem præcedentiam sibi vindicat respectu of­ fensæ, quam extra Sacramentum. | Ad Quare totius difficultatis nervus non ad J quod landem satisfactionem debet reduci, sed ad expii- ■ derol- candum, quo pacto actus contritionis, qui venda sit diffi- procedit essentialiter a gratia ut a princi- j cuius. pi0 effectivo, possit ut pars Sacramenti il- j lam eamdem primam gratiam ut instru- j mentum physicum efficere ? Ad quam ; superandam ab omnibus supponi debet, quod in eadem contritione interveniat satis- ; factionis ratio, quæ longe diversa est, sicut et ratio meriti. Hæ enim duæ rationes et j meriti, et satisfactionis venari non debent penes influxum instrumentalem, et elevatio­ nem ad instrumentaliter agendum desidera- i tam, et consequenter nec penes gratiam ut est effectus instrumentaliter productus ; eo quod utraque illa ratio respicit causam prin­ cipalem, et principaliter agentem, ac me­ rentem, et satisfacientem. Oportet igitur tenere aliunde contritioni obvenire vim satisfactionis, quam ex causalitate physica in gratiam intra Sacramentum, quo pacto gratia est effectus physicus ipsius contri­ tionis. Et quia in Sacramentis ultra gra­ tiam ex opere operantis, quæ videlicet taxatur juxta gradum dispositionis, qua se ad illam præparat homo, distribuitur ex opere operato in virtute passionis Christi copiosior, et abundantior gratia, quæ est effectus in Sacremento ; idcirco quæcumque major intervenire asseratur satisfactio in Sacramento libere suscepto, debet esse ex opere operato, seu ex meritis Christi medio Sacramento applicatis; non vero hominis Sacramentum recipientis, quasi ab eo sit elicita, et principaliter effecta, Hinc vero liquido constat longe aliam ___ 500 Γ ·« ' 4’ f *’T- . .4 DISP. V sibi vindicat ex natura rei, quam quod accipit ab elevatione, qua constituitur proximo potens, ut sit instrumentum Sacraraentale Dei, animadvertendum etiam est prœdictam contritionem non elevari ab ipsamet gratia, a qua procedit, et ad quam producendam elevatur ; sed ab ipso Deo per virtutem omnino distinctam a gratia, et realiter separatam. Non enim contritio ut pars Sacramenti est instrumentum gratiçe, sed authoris ipsius, qui utitur Sacramento ad producendam gratiam propriam ipsius Sacramenti. Gratia autem propria Sacra­ menti non est gratia quoad substantiam, et entitatem, ut liquet; hæc enim est commu­ nis omnibus Sacramentis novæ legis, nec magis concernit unum, quam aliud ; imo est ab illis in re susceptis prorsus independens, utpote quæ media contritione quoties adfuerit vera contritio, absque illis distri­ buitur, et communicatur. Ex quo sequi videtur citra controversiam contritionem in hoc Sacramento non assumi ut instru­ mentum ad causandam gratiam utcumque, sed ad producendam gratiam medicinalem propriam ipsius. Hæc autem ut constat ex dictis de Sacramentis in genere disput. 4, dub. 9, per totum, addit supra gratiam quoad entitatem, et substantiam modum intrinsecum supernaturalem tam diversum, quam sint specie distincta ipsa Sacramenta inter se. Unde terminus per se primo ins­ pectus a contritione ut Sacramenti parte non solum est ipsa gratia, sed gratia ut Sa­ cramentaiis, et ut importat superadditam modificationem, quo pacto, et non aliter intenditur a toto ipso Sacramento. Distinc­ Porro hanc distinctionem modalem ex tio Œodaiis L _ Parte termini sufficere ad hoc, ut idem inter possit assumi a Deo ut instrumentum, ut ”effec- se ipsura sub alio modo producat, liquet mtn exemplo, a quo nullus adversariorum, in ô’Undï- quodcumque latus se excutiat, se expedire, tar. aut liberare poterit. Constans quippe Theo­ logorum doctrina est humanitatem Christi fuisse instrumentum conjunctum divini­ tatis ad omnia opera miraculosa, interque supremum, vel saltem æqualem locum obtinet transubstantiatio, in qua Christus instrumentaliter se ipsum constituit sub speciebus Sacramentalibus per conversio­ nem substantiæ panis in ipsum ; quæ qui­ dem transubstantiatio est vera actio non adductiva tantum, ut non bene autumavit Scotus, sed conversiva, et productiva; ita quod si per impossibile humanitas Christi non supponeretur vere producta, ex vi DUB. IV. 501 illius conversionis poneretur in rerum natura De quo late egimus tract, de Eu­ charist. disp. 5, dub. 2. In quo sane exem­ plo obtundi necesse est omnia tela, quæ in præsenti pungere, et veritatem quatere videbantur. Nam idemmet Christus reali­ ter indistinctus, semel productus assumitur a Deo ut instrumentum al productionem conversivam sui ipsius, sola diversitate in esse termini, seu modali; non enim aliam addit Christus ut conversus supra se ipsum absolute, ut Catholice affirmare debemus. Multo igitur minus repugnabit quod non gratiam, sed effectum gratiæ, ipsa priorem in aliquo genere causæ, assumat Deus ad producendam gratiam ex parte termini importantem modum realem realiter su­ peradditum, a quo constituitur in esse termini Sacramentaiis actionis. Patet hæc Consequentia, quia quo magis contritio distat a gratia quam Christus a se ipso, eo segnius pungit scrupulus, et hebetior redditur contradictionis stimulus, ab ad­ versariis objectus, ut consideranti consta­ bit : ergo si absque ulla repugnantia concedi debet Christum esse instrumentum ad sui ipsius conversionem sola modali distinctione ; quæ erit contradictio ad hoc ut Deus contritioni realiter a charitate, et gratiæ imo et essentialiter diversæ non possit conferre virtutem instrumentariam , ut eamdem gratiam, quæ Sacramentalem efficiat ? Non apparet sane, nisi imaginaria oppositio. 178. Quoniam totum negotium justifi­ Appli­ catur cationis Sacramentaiis peragitur in ultimo doctrina. instanti, in quo debent intervenire plures naturæ prioritates suo ordine. Et quia, quæ sunt naturalia, et propria, prius intelligi, et considerari debent, quam adven­ titia, et accidentalia : in priori naturæ signo illius instantis, suppositis attritione, confessione, et aliis signis, seu partibus Sacramentalibus, infundit Deus gratiam, quæ ex opere operantis correspondet dis­ positionibus : et a gratia ita producta pro­ greditur contritio medio charitatis, et Pœ­ nitentiæ influxu; quia nimirum contritio elicitur a Pœnitentia, et imperatur a cha­ ritate. In signo autem immediato elevat Deus totum Sacramentum, et consequenter contritionem, ut instrumentaliter efficiat illam gratiam Sacramentalem, quæ ut diximus, realiter modaliter distinguitur a substantia gratiæ. Ubi ut vides, intervenit duplex gratia, vel, ut proprius loquamur, eadem cum majori incremento; alia qui- 502 DE PŒNITENTIA. dem ex opere operantis, quæ respondet dispositioni pœnitentis. alia vero ex opere operato, quæ est proprius effectus Sacra­ mentalis : cum hoc tamen discrimine, quod gradus intensionis ut octo v. g. tum dispositioni, tum virtuti Sacramenti res­ pondeat; modus vero Sacramentalis in solidum ipsi Sacramento tribuitur. Inter­ venit etiam duplex satisfactio, ut ita di­ camus, et quæ respondet contritioni ex opere operantis, et quæ ipsi ut elevat® debetur ex opere operato, quarum una est propria pœnitentis, ut ab ipso elicita; alia appropriata ex meritis Christi, vi quorum ex opere operato confertur gratia, et re­ mittitur peccatum perfectius, et abundan­ tius, ac remitteretur extra Sacramentum per solam contritionem. In quo sane nulla vel apparens detegitur contradictio, ut exemplum supra allegatum demonstrat, et insuper ratio suadet : quia gratia ut primo, et quoad substantiam producta e.ficit con­ tritionem in illo priori signo : contritio vero sic elicita elevatur cum aliis partibus Sacramenti ad instrumentaliter producen­ dam gratiam sub majori intensione, ac deberetur contritioni ex opero operantis, et sub ratione gratiæ Sacramentalis ; sub quibus rationibus manifeste splendet realis distinctio inter causam efficientem, et ejus effectum, ut considerans facile depre­ hendet. Expli­ 179. Solum superest difficultas circa catur. modum intentionis, qui cum sit indivisi­ bilis ex una parte, et ex alia non debeant simul duo modi concedi ; non facile per­ cipitur quem modum recipiat gratia ut primo infusa, vel quoad substantiam ac­ cepta; et quem sibi communicet ipsum Sacramentum : hic quippe cum sit per­ fectior,.et incompossibilis cum priori, qui proinde destruendus est ad hujus positio­ nem. Et cum hoc totum in eodem instanti peragatur, in eodemmet instanti habebit primus ille modus, et non habebit esse, quod est manifeste falsum. Solvitur. Respondetur quod licet gratia in eo Ifcm instanti reali nequeat esse sine aliquo in­ tentionis modo, quod non inficiamur, quin affirmamus; non tamen inconvenit, quod in illo priori naturæ intelligatur abs­ que ullo modo : hic enim non assignatur, nec debetur pro signo prioritatis, sed pro loto instanti reali. Sicut licet materia prima in nullo instanti reali possit exis­ tera sine forma, et quod magis urget, sine existentia, a quibus in vera D. Thomæ sententia realiter distinguitur : non tamen repugnat, quin imo ita evenit, quod in aliquo priori pro quo præcedit tum formam, tum existentiam, intelligatur, non intel­ lecta forma, aut explicata existentia : quia ut docent N. Complu tenses ad eam quæstionem, et est vera I). Thomæ doctrina, illa priorites est inadequate respectu to­ tius instantis, et consideratur materia ut in via ad formam, et ad ejus existentiam; non vero sub illis actualiter : hoc enim consequitur in toto illo instanti, non vero in signo inadæquato illius. Cum ergo tota illa gratia sive ex opere operantis, sive qua? est ex opere operato, distribuatur a Deo intra Sacramentum, et in facto esse illius; non oportet, quod dum gratia intelligitur in via, seu in signo inadæquato totius illius instantis, intelligatur deter­ minate sub aliquo modo, utpote qui non debetur ei nisi in illo instanti adæquato, in quo est tota peccati remissio. Hinc etiam occurritur alii interrogationi, Alh quæ hic potest fieri: an nimirum sit alia diftaîtiî actio ex parte Dei, quæ producit gratiam derîsx in priori signo, ab ea, quæ elevat Sacra­ mentum, et ejus partes ad efficiendam prædictam gratiam ? Ex dictis, inquam, respondetur negando absolute plures actio­ nes ex parte Dei. Et ratio elicitur ex dic­ tis : quia non sunt adstruendæ actiones, sicut nec entitates, absque necessitate. Cum vero Deus non intendat conferre in casu, quam versamus, gratiam nisi in Sa­ cramento, et medio Sacramento cum correspondentia prædicta ad illud instans, eadem indivisibili actione, qua intra Sacra­ mentum infundit pro illo priori gratiam, elevat contritionem, et alias partes Sacra­ menti, ut pro signo sequenti instrumentaliter concurrant ad præintentam remissio­ nem. Omnes enim praecisiones, el signorum partitiones assignatæ deserviunt quidem ad enucleandam veritatem, et nostro rudi intelligent}] modo exponendam ; respectu tamen Dei, de materiali se habent, et sub una indivisibili ratione explicantur. Et quidem si agens naturale eademmet actione, qua movet calamum ad scribendum, et elevat calamum et characteres format, quin alius sit motus ex parte agentis, ut moveat ; et alius ut scribat : latet profecto ratio, quare tot assignemus actiones in Deo, aliam ut producat gratiam intra Sacramen­ tum, aliam ut medio ipso Sacramento, et in eode.nmet instanti augeat ipsam, cum ejus influxus sit eminentior, et universalior quocumque /c η λ DISP. V, DUB. V. Okir«- ur· Respcn- delar. quocumque excogitabill, Quocirca melior Philosophorum pars non aliam actionem agnoscit in Deo ad producendum equum, et elevandum generans ad productionem entis, vel existentiæ, præter illam, qua concurrit cum equo generanto ut causa universalissima; quippe eademmet indivi­ sibilis actio ex parte Dei penes diversos termines materiales sortitur rationem con­ cursus simultanei, et rationem elevationis, quatenus simul dat virtutem ad producendem formam, et elevat ad attingendam existentiam ex vi ejusdem influxus. Cui autem magis arriserit multiplicare actiones ex parte Dei, haud facile falsitatis convincetur ; sed minus consulet uni­ versalitati, et eminentiæ divinæ causalitatis, respectu cujus de materiali se habent termini, seu effectus ad extra; qui tamen respectus influxus limitati possunt esse formales, et adæquati. 180. Quod si quis tandem objecerit, sequi ex nostra doctrina Sacramentum Pœnitentiæ nedum non efficere; sed neque efficere posse primam gratiam, quod est contra communem Theologorum doctri­ nam docentium in eo differre Sacramenta vivorum, et mortuorum, quod illa instituta sunt ad perficiendum, et augendum gra­ tiam; hæc vero ad denuo introducendum. Respondemus totam illam gratiam in iilo instanti intra Sacramentum produc­ tam, esse primam, et consequenter jam salvatur Pœnitentiæ Sacramentum indu­ cere primam gratiam. Quod vero ea tota et totaliter sive sub omni expressione sit a Sacramento, nec docent, nec negant Theo­ logi; quin disputant; imo oppositum sup­ ponunt, dum statuunt aliquem gradum gratiæ distribui a Deo in virtute Sacra­ menti ex opere operato supra illum, qui de­ betur recipienti Sacramentum ex opere ope­ rantis. Quod signum est totam, et totaliter gratiam aut Sacramento, aut recipienti divisive, et seorsim tribui debere. Quam­ vis ergo Deus intra ipsum Sacramentum pro aliquo priori ad causalitatem Sacra­ menti inducat gratiam quoad substantiam, et in signis sequentibus intercedant aliæ causalitates expensæ ; cum illud fiat ex in­ tentione Sacramenti perficiendi, et in ipsomet instanti terminativo, necnon ex vl ejusdem actionis ex parte Dei, uniusque tantum modo intentionis gradus, ut nuper dicebamus ; non idcirco tota illa gratia ut subest prædlctæ intentioni, et primæ, ex parte Dei infusioni, desinit esse prima et ut 503 prima respondet Sacramento, licet non tota­ liter, et sub omni expressione. Sicut tota intellectio est vitalis, et tota est ab homine ; non tamen totaliter, et sub qualibet ex­ pressione, alias non esset a Deo, a quo ut a principio intrinseco non procedit. A DUBIUM V. An Poenitentia sit virtus per se infusa ? vel sil (labilis vera virius Pcenilenlix, qu» sil naturalis. 181. Ostensa differentia Pœnitentiæ ab aliis virtutibus, superest considerare ejus quidditatem in se ipsa, et primum quod occurrit est examinare, an sit virtus per se infusa, seu quod idem est, quoad subs­ tantiam supernaturalis? Licet enim esse supernaturale latissime pateat, et non so­ lum substantiam, seu entitatem, sed etiam plures supernaluralitatis modos sub se ambiat; coincidit tamen, et convertitur in virtute esse per se infusam, et esse supernaturalem. Nam eo ipso, quod virtus petat ab intrinseco a Deo infundi, nequit nostris actibus acquiri : semel vero atque nostris actibus fit inacquisibilis, postulat proce­ dere a Deo ut agente supra totum naturæ ordinem, atque ideo ut ab agente superna­ tural! : Quocirca tract. 12, disp. 3, dub. 3 § 3, statuimus nec de potentia absoluta posse virtutem per se infusam nostris actibus comparari. Quæ doctrina suadet in nobis coincidere virtutem infusam per se, et vir­ tutem supernaturalem. At vero non tenet in Angelis, quibus absque proprio labore, et industria infunduntur virtutes naturales, quæ idcirco intra ordinem naturæ inditæ, seu infusæ appellari debent. Et ratio differentiæ sumitur ex diversitate naturarum, et modorum agendi : quippe Angelis utpote substantiis perfecte spiritualibus, subindeque intellectualibus debita est rectitudo intra ordinem naturæ, vi cujus directe sunt impeccabiles intra prædictum ordi­ nem, ut late discussum relinquimus tract, de Angelis. Rectitudo autem prædicta proxime, et immediate provenit a virtuti­ bus, quibus afficitur, et recte disponitur eorum voluntas, snpposita illustratione in­ tellectus per virtutes intellectuales, ad at­ tingendum bonum consonum rectæ rationi. Accedit, substantiis complete intellec­ tualibus per se competere esse in actu saltem habituali proximo tum ad cogni­ tionem rerum naturalium, tum ad prose- An coincidant virius I supernatoralis el per se infusa. Quid de virintibos Angeli­ cis. 504 DE PŒNITENTIA. cutionem boni honesti. Ratione cujus ip­ sis debentur in instanti suæ condition is tum habitus virtutum intellectualium, tum et species rerum lotius universi mi explicui­ mus. Unde fit consequens eodem prorsus modo theologizandum esse do illorum vo­ luntate, subindeque esse illis pro eodem instanti debitas virtutes morales, quarum illæ perfectissima? substantia? fuerint ca­ paces, de quo egimus tractat. 12, de virtutib. disput. 2, dub. 4, ubi explicuimus, an, et quomodo in intellectu, et voluntate angelicis sint virtutes ? Noster Cujus oppositum, opposita de causa in inteileettts non nobis accidit. Cum enim omnis nostra procedit cognitio incipiat a sensibus juxta illud de aclu ad poun- Philosophi : Nihil rsl in intellectu, quod UM, prius non fuerit in sensu, eo quod intel­ sed e coaver- lectus noster est tamquam tabula rasa, in so. qua nihil est depictum, donec ministerio sensuum, et operatione intellectus agen­ tis denudantis phantasmata, variis rerum speciebus potiatur, et formetur; quidquid, sive ad intellectum, sive ad voluntatem pertineat, propriis viribus comparaverit, aut comparare possit, acquisitum dicitur. Et quia aliquando contingit, ea quæ non superant vires utriusque potentiæ, intel­ lectus scilicet, et voluntatis, ob speciales causas, a Deo liberaliter infundi absque ullo labore, et operatione hominis, ut ac­ cidisse Adamo communis sententia do­ CajeL cet ; hinc, ut scite adnotavit Cajet. 1,2, quæst. 83, art. 3, dupliciter aliquid dici­ tur infusum, vel per se, quatenus ex pro­ pria natura sibi vindicat a solo Deo pro­ duci : vel per accidens, seu quoad modum. Quæ ad primum membrum pertinent, dicuntur absolute virtutes infusae, et com­ muniter a Theologis supernaturales repu­ tantur : quæ vero sub secundo continentur, vel ad illud devolvuntur, sunt virtutes naturales, ejusdem prorsus rationis, ac si fuissent nostris actibus, et propria indus­ tria comparatæ. Quocirca docent commu­ niter Theologi primi Parentis naturalia dona, quibus in prima sui conditione fuit a Deo cumulatus, ejusdem omnino spe­ ciei fuisse cum virtutibus aliorum ab eo descendentium, quas proprio studio sunt nacti, et solum stat differentia in modo eas obtinendi. Statos 182. Quare pnesens difficultas solum considerat primum membrum hujus dis­ tinctionis, et inquirit an virtus Pœnitentiæ sit virtus per se infusa, et consequenter quoad substantiam, et entitatem' super- DISP. V, DUB. V. naturalis? In ea voro supponuntur, et supponi debent, possibilitas, et existentia aliquarum virtutum supernaturalium, quæ· cumque illte sint, quod nostra examinare in præsenti non refert. Consulantur, quæ scripsimus loco supra citato de virt. disp. 3, dub. 1, 2 et 3, ubi harum virtutum existential» statuimus, et qu® appetitum sensitivum, quæ vero rationalem ut pro­ prium , et immediatum subjectum sibi vindicent, declaravimus. Unde quod nobis incumbit in præsenti est determinare : An virtus Pœnitentiæ sit supernaturalis. Sed quia non semel accidit, quin est frequentius, circa eamdem materiam ver­ sari duplicem virtutem, et naturalem, et supernaturalem ex diversis finibus, et moti vis, cuilibet earum propriis (cujus ra­ tionem tradidimus ubi nuper dub. 1, § 4), quia nimirum in quacumque materia, in qua est locus moderationi, et dictamini prudentia? naturalis, adest etiam locus prudentiæ supernaturali ; non enim ap­ paret repugnantia in eo, quod id quod fit ex motivo, et virtute naturali, non etiam fieri possit ex motivo, et virtute superna­ turali ; quidquid sit, an tot debeant assi­ gnari, et distingui virtutes supernaturales, quot assignantur, et distinguuntur natu­ rales, quæ est alia quæstio ibi num. 18 decisa. Hinc ulterius descendimus, ut præfixus titulus demonstrat ad etiam exa­ minandum, et dicendum, an sit possi­ bilis, et existât de facto Pœnitentia na­ turalis, quæ sit vera virtus, et virtutis statum sortiatur. 6 Prima pars difficultatis absolvitur, et ex Tridenlino, ac PP. probatur. 183. Dicendum est primo Pœnitentiam A agendi, iu quo se habet ad instar potentiæ proximæ, et promptitudinem, ac facilita­ tem ad actum, in quo proprie exercet mu­ nus, et officium habitus. Ad probationem in contrarium respondetur veram esse Majorem, quoties habitus deservit ad mo33 ■ ?r 514 DE PCEN1TENT1A. — „— dum, vel fonnalitatem aliquam repertam in Unde colligitur differentia inter modum actu ; tunc enim verum est supponere vir­ agendi ex auxilio transeunti, et operandi ex tutem proximam in potentia, et superaddi­ ipso habitu, et virtute Pœnitentiæ ; necnon tus habitus tantum requiritur ad expe­ inter actus inde prodeuntes, quam tradit diendam, ac habililandam potentiam, ut etiam D. Thomas, ubi supra art. 9. Nam medio prædicto habitu connaturalius, ac actus medio auxilio prodeuntes retinent promptius-, se exerat in actum, quem alias j quidem entitatem actus, sed deficiunt a absque habitu non adeo connaturaliter eli­ modo, qui se tenet ex parte principii, et ceret. Fallit vero, et est manifeste falsa, j refunditur in ipsos actus, sunt quippe acquoties habitus utrumque præstare petit, ■ tus virtutis (ut verbis utamur S. Docto- D.T&», ut videre est in actibus virtutum Theolo­ I ris) quantum ad id, quod agitur, in quan­ gicarum, quæ in omni sententia sunt vir­ tum scilicet homo agit fortia el justa ; non | tutes infusæ, pt non solum inserviunt ad autem quantum ad modum agendi, $ιιία | actus quoad substantiam, et entitatem, sed ante habitum virtutis acquisitum (idem dietiam ut prompte, faci iter, et connaturali­ cito de infuso) non agit opera virtutis eo ter eliciantur. modo, quo mrtuosus agit, scilicet prompte ob-wiio 19U Hinc corruit secundum caput imabsque dubitatione, et delectabiliter absqw diiaitnr. pugnationis : quia cum actus contritionis difficultate. Quantumvis ergo concedere1 sit quoad entitatem et substantiam super* mus auxilia transeuntia ad sublevandam naturalis, ut ex se constat, et supra in hoc indigentiam voluntatis pro actibus Poeni* eodem tract, ex professo ostendimus; nulla tentiæ, non inde conficiebatur superilôere, virtus proxima potest concedi in voluntate, aut non concessum insuper iri virtutem quantumvis partialis, et inadæquata ea di­ Pœnitentiæ ; quoniam praedicta auxilia catur, quæ non sit supernaturalis. etpostu* præstarent quidem vires ad poenitendum let elevationem. Hæc vero elevatio duplici­ absolute, non vero ad prompte, faciliter, ter queit in potentia fieri, et ab ipsa recipi, ac veluti connaturaliter , ut constat ex vel fluenter, et per modum transeuntis me­ verbis D. Thomæ. dio unico auxilio pro elicientia unius tan­ Unde constat disparitas Antecedentis à Dsptummodo actus, quomodo facta non aufert Consequenti ; quam omnes concedere tedifficultatem poteutiæ; sed solum supplet nentur inter causam principalem, et ins* defectum virtutis ad actum desiderat». trumentaiem. Voluntas enim sive elevetur Vel per modum permanentis, ita ut præ­ ab auxilio, sive ab habitu semper producit dicta elevatio fiat propria forma agentis in­ actum ut causa principalia, si considere­ ferioris, sitque qualitas in ipso permanens, tur actus penes ten dentiam in objectum. ut quoties oportuerit ea uti, possit quasi ex Si vero accipiatur sub aliqua illarum ra­ propriis se exercere in actum. Et hujusmodi tionum, quæ in probatione Antecedentis elevatio est propria habituum, et virtutum. numerantur, petit instrumentaliter a crea­ D.Thom. Nam ut docet D. Thomas quæst. de virt tura produci. Et ratio est ; nam prædictæ art. 1 : habilibus virtutum ad tria indige­ rationes, quia universalissimæ sunt, ne­ mus : Primo, ut sil firmitas in operatione, queunt cadere principaliter sub causalitate ea enim quæ ex sola operatione dependent, creata, sed commendant causalitatem di­ facile immutantur, nisi secundum aliquam vinam, cujus sunt ita propriae, ut omnem inclinationem habitualem fuerint stabilita. virtntem creatam supergrediantur : quo­ Secundo, id operatio perfecta in promptu circa solum instrumentaliter ah ea produ­ habeatur. Nisi enim potentia rationalis per cuntur. Et quia ûe ratione instrumenti est habitum aliquo modo inclinetur ad unum, agere ut actualiter motum, et elevatum a operabitur semper, cum necesse fuerit ope­ principali agenti; idcirco ad præàictas ra­ rari, prxcedere inquisitionem de operatione: tiones, ibi semper, et indispensabililer re* sicut patet dc eO, qui tuli considerare nondum pertas, necessarius omnino est influxus habens scicntix habitum, cl qui vult secun- ' divinus facile transiens, sive actus sit na­ dum virtutem agere habitu virtutis carens : turalis, sive supernaturalis, cumque con­ Tertio, ut delectabiliter perfecta operatio cedimus ad visionem beatificam, et ad ac­ compleatur, quod quidem fit per habitum: tus virtutum Theologalium, quin inde ali­ qui cum sil per modum cujusdam nalurx, quis possit inferre vel superfluere lumen operationem sibi propriam quasi naturalem gloriae permanens, vel non esse necessarias reddit, el per consequens delectabilem : virtutes Théologales infusas pro connatu­ nain convenienïio est delectationis causa. ral! modo efficiendi iilarum actus. Unde non DTSP. V, DUB. V. uon est simile; alioqui eodem argumento conticeretur nullam esse virtutem adhuc naturalem permanentem : sed omnes ope­ rationes in auxilia transeuntia revocaren­ tur ut in illarum principia. Quod est ab­ surdum et minus philosophicum, utpote quo destruuntur nedum habitus supernaturales, sed ipsæ virtutes morales acqui­ sita·, in quibus æque militat necessitas auxiliorum ad producendas rationes entis, ultimæ actualitatis, et existentiæ. Swiidj 195. Secunda assertionis ratio desumi­ u<«tiMis tur ab inconvenienti, quod ex contraria ni». videtur sequi. Etenim si Pœnitentia esset virtus acquisita, consequenterque natura­ lis, ex viribus naturæ posset homo se con­ vertere ad Deum saltem ut Authorem na­ turæ, vere pœnitere, ve ramque contritionem elicere : Consequens est falsum, et intole­ rabile : falsum ergo, et intolerabile judi­ candum est Pœnitentiam esse virtutem acquisitam. Consequentia liquet. Minor constat ex dictis in hoc eodem dubio, necnon ex testimoniis tum Scripturæ, tum SS. PP. quæ allegavimus supra disp. 4, dub. 3, ut ostenderemus intra ordinem na­ turæ non esse vires ad actum contritionis : sed prorsus necessarium esse recursum ad gratiam, non qualem adstruebat Vasquez, naturalem, sed vere supernaturalem, sen altioris ordinis. Sequela Majoris, ad quam devolvitur difficultas, videtur perspicua : Nam virtus in eo ordine, in quo est vir­ tus, potest concurrere immediate ad ac­ tum sibi proprium et immediatum, ut videre est in actibus omnium virtutum sive naturalium, sive supernataraiium ; cum enim sit propter operationem, vel quoad substantiam, vel quoad modum , non stat esse virtutem ad actum, et non se posse exerere in illum absque re­ cursu ad alia alterius, vel superioris ordinis; alioqui enim nulla esset virtus propriis actibus acqmsibilis, ut de se li­ quet. Sed actus proprius veræ Pœniten­ tiæ est vere pœnitere, sicut actus spei, est sperare, et actus fidei est credere ; veram autem Pœnitentiam comitatur vera con­ versio in Deum, et sequitur vera contritio: ergo ex eadem radice, ex qua convenit homini posse vere pœnitere, ortum duce­ ret ipsa pœnitentia, conversio in Deum, et vera contritio : sed posse pœnitere, quod præstat Pœnitentia si est virtus naturalis, est naturale, et nostris actibus naturalibus acquisibile : ergo ex eadem radice habe­ ret homo contritionem veram, veramque : 54 5 conversionem. Patet Consequentia , quia non stat vera Pœnitentia absque vera con­ versione, et e contra, quocirca converti­ tur et invicem vere praedicatur : eri wrc conversus, ergo vere pœnitens : est vere pœnitens : Ergo vere conversus ; alioqui posset dari Pœnitentia vera cum eo, quod non esset conversio in Deum, et e contra, quod est falsum, et contra expressa sacrae paginæ, et SS. Patrum testimonia, ut est illud : postquam convertisti me egi pœniten­ tiam, de quo supra et illud Aug. : Firmis­ sime tene neminem hic posse pœnitentiam agere, nisi quem Deus illuminaverit, et gra­ tuita sua misericordia converterit, ut supra opposuimus. Ex quo rursus fieret posse ex libero ar­ bitrio propriis viribus relicto se hominem disponere ad gratiam, nedum remote, sed etiam proxime : siquidem vera contritio, seu quod idem est vera Pœnitentia, est proxima dispositio ad gratiam : ergo in eodem sensu in quo homo posset vere poe­ nitere, aut contritionem elicere, posset se ad gratiam disponere, ac praeparare. Posset autem vere pcenitere ex virtute naturali acquisita : ergo ex eadem virtute posset se ad gratiam disponere, quod etiam into­ lerabile post tot Conciliorum, et Sancto­ rum Patrum decisiones. 196. Nec difficultatem elevabis, si dixe­ ris aliam esse radicem conversionis, et Pœnitentiæ : quoniam conversio, quia op­ ponitur directe aversioni, peccato annex®, ortum ducit a gratia; Pœnitentia vero provenit a natura supponente gratiam, ünde non -sequitur nec quod homo possit vere pœnitere sine gratia, nec quod ad gra­ tiam sine gratia se valent praeparare; si­ quidem tam ad conversionem, quam ad Pœnitentiam debet supponi gratia. Non (inquam) hac via difficultatis pon­ dus elevatur, quinimo ita augeri videtur, ut potius ejus oneri succumbat, qui ita respondet. Nam inde consequitur Pœniten­ tiam non esse virtutem acquisitam, ut in­ tenditur, sed supernaturalem, et infusam, quod vitare conatur responsio. Hoc autem, ut fiat magis perspicuum, inquiramus ab opponente : An virtus Pœnitentiæ, et ejus actus omnino proprius, ct primarius sup­ ponant essentialiter gratiam, necne ? Si respondeat, supponere; plane conficitur actum Pœnitentiæ, ipsamgue virtutem esse supernaturalem, ut intendimus; non vero acquisitam, et naturalem : quia nulla vir­ tus naturalis connectitur essentialiter cum Ao gust. Effu­ giam. Occlu· ditor. 516 DE Pt ENITENTIA. principio supernatural!, alioqui non esset gratia, sed deberetur naturæ, quod est esse gratiam, et non esse gratiam.Quocirca op­ time inconsequentia) redarguit Durandum Vazqoez. Vasquez in præsenti ari. 5, dub unico. num. 10, g sed obiter, quod ex una parte docuerit Pœnitentiam esse virtutem acqui­ sitam, et ex alia asseruerit, operari non posse, quin a Theologicis imperetur. Et ratio est prorsus eadem : quia quod e^t supernaturale, est omnino indebitum, et consequenter gratiosum ; sed in illa depen­ dentia, et connexione imporcatur debitum. Nisi mavis quid majus essa connexionem debito, quando quidem salvatur debitum absque connexione essentiali, et non e con­ verso: ergo eadem, imo etpotiori ratione, qua repugnat gratiam aliquam supernatu­ ralem esse debitam naturæ, implicat etiam esse illi connexam : atque ideo per hoc quod virtus Pœnitentiæ supponat essentia­ liter gratiam ; non evaditur, quin efficitur eam esse supernaturalem. Si vero affirmetur secundum, quis non videat intactam manere difficultatem, si­ quidem Pœnitentia nec dependet a gratia essentialiter, nec eam essentialiter suppo­ nit : poterit ergo homo ex viribus propriis minime gratia suffultis vere poenitere, ad Deum se convertere, atque ad gratiam se præparare contra tot decreta Patrum, et Conciliorum. Uberior 197. Rursus nequit sustineri illa res­ impagnatio ponsio. si introspiciatur Tridentini decre­ ci Tii- tum, quo statuit absque discrimine non deul. posse hominem credere, sperare, diligere, et poenitere absque Dei adjutorio et gratia. Cum quo decreto neutiquam cohæret evasio illa : nam eamdem gratiam, quam ducit necessariam ad credendum, sperandum, et diligendum, requiri docet ad poenitendum : sed ad illud prius non sufficit supponere gra­ tiam utcumque, sed requiritur quod influat in actus fidei, spei, et dilectionis : ergo etiam ad Pœnitentiam. Nec in Concilio est vel levissimum vestigium distinguendi, ac discernendi inter gratiæ necessitatem ma­ gis pro isto, ac pro illis. Unde sicut vice versa bene argueretur hominem posse ex propriis viribus credere, sperare, et dili­ gere, si non supponeret gratiam ut sui principium, sed tantummodo ut conditio­ nem, seu removens prohibens; quod ta­ men in se est falsum, et minime inter Catholicos asserendum : ita si ad poeniten­ dum Pœnitentia vera, et Christiana non concurrit gratia, nisi ut pura conditio præ- supposita, bene infertur posse hominem sine gratia vere proni tere, quia gratia nul­ las præstat voluntati vires, sed intactas relinquit: quocirca voluntas sub gratia non magis vigeret ad pceuitendum, quam sine gratia, licet esset expeditior. Quodestadstruere necessariam gratiam ad expedien­ dum, et non ad media illa operandum in ordine ad finem supernaturalem contra D. Augustinum, et reliquos Patres, ac Conci­ lia toties decernentia necessaria esse dona supernaturalia pro operibus ad salutem conducentibus. /11; 198. Ex quibus corollarie deducimus cmw non solum in Pœnitentia salvari rationem 'jj/j virtutis infusæ, et supernaturalis, sed etiam eam annexam esse gratiæ, haneque inse­ parabiliter comitari. Connexionem istam, quam indicavimus in aro. prædicam. Virt. g 9, num. 75, statuere compellimur, non solum ea generali ratione, qua cæteræ vir­ tutes infusæ ut sui radicem gratiam, et charitatem postulant in eo sensu, quem expendimus tract, de Virt. disp. 3, dub. I. sed etiam, et maxime altiori motivo huic virtuti ita proprio, ut in alia vel non reperiatur, vel non ita splendeat, ut facile est colligere ex hactenus dictis de ejus actu primario. Cum enim contritio sit de­ testatio offensæ divinæ propter Deum summe dilectum, non stat vera contritio absque Dei dilectione supernaturali. Dilec­ tio autem Dei authoris supernaturalis secum affert ipsius Dei gratiam, imo in nostra, et nobis veriori sententia eam supponit : ergo etiam actus contritionis, subindeque et Pœnitentia. Accedit ratio D. Thomæ in hoc primo articulo solut. ad 1. Nam actui, cui perse convenit imperari a charitate, competit etiam supponere tum charitatem, tum ejus actum imperantem, siquidem actus impe­ ratus essentialiter supponit suam causam, qualem esse actum imperantem supra im­ peratum nemo ambigere potest : sed actus charitatis imperat actum Pœnitentiæ virtu­ tis : ergo actus Pœnitentiæ supponit ut sui causam actum charitatis. Minor est ex­ pressa D. Thomæ docentis, quod a chari­ tate derivatur aliquis actus dupliciter, uno modo sicut ab ea elicitus, et talis actus non requirit aliam virtutem præter chari­ tatem : alio modo aliquis actus a charitate procedit, quasi a charitate imperatus, et hunc actum dicit S. Doctor esse actum proprium Pœnitentiæ. Quod vero hoc per se Pœnitentiæ competat præ cæteris virtu­ tibus -«Λ · ·. • VI · i DISP. V, DUB. V. tibus constat; nam illis convenit ratione cavit in ipso omnes eas virtutes, quæ illius omnibus communi, quia nimirum sunt dignitati non repugnabant, ut constat ex proprietates gratiæ, quas subordinat in dictis tom. 1, de Incarnat.'ad quæst. 7. D. Thomæ, ubi hoc uti in proprio loco ordine ad finem ultimum charitatis pro­ prium, vi cujus aliarum virtutum actus discussimus, et ex Theologicis fidem, et evadunt præmio digni. Hanc vero ratio­ spem, ex moralibus vero Pœnitentiam ex­ cludendas fore ex D. Thoma, et commu­ nem non excludit Pœnitentia, sed supeniori ac veriori sententia statuimus. Re­ radditaliam sibi propriam jam assignatam, quirit ergo gratia ut Pœniteutiam radicet, quam intendit S. Doctor dum explicat ac­ subjectum defectibile moraliter ; quo non tum proprium ipsius, de cujus ratione est, quod eliciatur a Pœnitentia, et imperetur stante quantumvis ea sit perfecta, neutia charitate, quia actus contritionis est. quam Pœnitentiæ associatur. In subjecto vero defectibili nunquam gratia infunditur Idem colligitur ex ejusdem doctrina in 4, dist. 14, quæst. 1, art. 2 ad 5, ubi docet absque Pœnitentia ; nec hæc reperitur Mtom. s. Doctor, quod licet Pœnitentia concipia­ absque gratia. Unde provenit actum con­ tur timore servili, non ideo est simul cum tritionis numquam esse informem, ut ex illo ; Ad 5 (inquit) dicendum, quod Pœni­ nuper dictis satis efficaciter colligitur. ientia timore senili concipitur, qui poenam respicit; nec oportet, quod limor servilis et g III. Pœniientia sint simul ; quia limor servilis non est causa esse ipsius Pœnitentiæ sed ge­ Expeditur secunda pars difficultatis. nerationis ejus, sicut eliam sumptio medicinæ esi causa sanitatis, non tamen sunt simul. 200. Dicendum est secundo, ultra Pœ­ Non est virtus Sentit ergo S. Doctor Pœnitentiam exclu­ nitentiam infusam,etsupernaturalem, dari acquisita dere peccati servitutem, quam importat etiam Pœnitentiam naturalem acquisitam ; Poeniten­ timor servilis. quæ tamen non sit virtus, nec virtutis tia. Id quod vel ex eo etiam liquet, quod statum obtineat. Hæc assertio continet medio Pœnitentiæ actu intenditur remis­ duas partes, quarum prima liquido constat sio culpæ, seu oflensæ Deo irrogatæ; ad ex supra dictis ad art. 7 superioris quæs­ remissionem autem offensæ (inquit D. tionis, ubi nos docuit D. Thomas de jure Thomas infra quæst. 8G, art. 2) requiri­ naturali esse, quod quemvis post peccatum tur, quod voluntas hominis sic immutetur, de peccato pœniteat, et ibi disp.· 4, dub. ut convertatur ad Deum cum detestatione i ejus sensum aperuimus. Eam docent conversionis ad malum, et proposito communiter Theologi tam antiqui, quam emendæ, quod pertinet ad Pœnitentiam, moderni, quin opus sit vel in eis allegan­ atque ideo jure speciali sibi arrogat suppo­ dis, vel in ea iterum fulcienda immorari. nere actum charitatis, et gratiam; quate­ Secundam vero partem, quæ illi negat ra­ nus prius debet esse hominem ad Deum tionem, et statum virtutis, amplectuntur Nuno. converti, quam ejus offensam detestari communiter discipuli D. Thomæ in præ­ Arauxo. Quocirca in hoc art. 3 hujus quæstionis. senti, ut videre est apud Nuno, Arauxo, Lubat. Prado. docet S. Doctor ad actum Pœnitentiæ con­ Prado, Labat et Gonet. Gonet. currere quodammodo omnes alias virtutes Pro ejus tamen perfectiori intelligentia observa tam Theologicas, quam morales. Quod est breviter observandum aliud esse in vir- tio· suadet non tantum Pœnitentiæ supernatutute rationem virtutis, et statum virtutis, ralitatem. sed etiam ejus cum gratia an­ et aliquando primum reperiri absque se­ nexionem præ aliis virtutibus, de quibus cundo : nam virtutis ratio solum impor­ nusquam S. Doctor hæc statuit principia. tat, quod sit habitus ex aliquorum actuum An vero aliunde subsit alia ratio, ut id repetitione. Sub qua ratione non impor­ statuamos de illis; non est præsentis ins­ tatur necessario modus essendi firmus, ac tituti, sed pertinet ad proprias cujusque stabilis; sed quantum est ex vi hujus per­ illarum materias. mittit resistentiam ex aliquo, vel aliquibus Ohsn 199. Est vero observandum prædictum capitibus, cui obsistere facile non valeat ntio. Pœnitentiæ nexum cum gratia non esse operans ; ideoque non inconvenit aliquas mutuum, et convertibilem ; siquidem gra­ operationes non admodum perfectas eva­ dere; cujus oppositum evenit, dum virtus tia non secum indispensabiliter affert Pœ­ nitentiam, ut patet in gratia Christi, quæ obtinet statum virtutis. Habet enim se vir­ abs dubio fuit omnium maxima, et radi­ tus sub prima consideratione ad seipsam • . I i « ) £ 518 DE PŒNITENTIA. sab secunda, ad instar pueri, et viri, in quo non variata essentia, status differentia cognoscitur, vi cujus non eædem operatio­ nes ab infante, quæ a juvene, aut viro exerceri possunt, ut experientia demons­ trat. Sensus ergo conclusionis est P »·’* tentiam acquisitam esse ita imperfectam, ac debilem intra suum ordinem; ut nec ad virtutis essentiam, nec ad ejus statum, seu perfectionem pertingat Et sane, licet semel negata Pœnitentiæ virtutis ratione, consequens videtur po· tiori ratione excludendum ab illa esse vir­ tutis statum, eo quod remota priori, re­ moveri necesse est, et posterius, ut vide­ tur manifestum in exemplo nuper adducto de infante, cui si infantia negetur, conse­ quenter negari debet aut juventus, aut vi­ rilitas : ex quo capite superfluum forsan alicui videbitur negasse Pœnitentiæ acquisitæ virtutis statum. Re tamen attentius considerata, oportuit addere prædictam particulam, ut ostenderetur debilitas pœ­ nitentiæ naturalis, ex naturali ratione pro­ N. «om- veniens. Nam ut bene observarunt N. plat. Complut, in logica, et nos ex ipsis tract, de Virt. disp. l,dub. 1, quantumvis ha­ bitus, et dispositio distinguantur, essentia­ liter penes esse facile, et difficile mobiles ab intrinseco ; et illud primum per se dis­ positioni, hoc autem secundum habitui conveniat; per accidens tamen, et ab ex· trinseco non semel accidit dispositionem diu permanere, et habitum cito evanes­ cere ex aliqua causa, quæ non ita fa­ cile submoveatur, aut facillime diffluat, et immobilitati adversetur. In quo casu dispositio obtinet nescio quem perma­ nenti© modum, in quo assimiletur habi­ tui ; et e contra habitus non tam habitus statum, et firmitatem relinet, quam dispo­ sitionis rationem facile transeuntis subin­ duit. Quod ergo asserimus in conclusione est ita tenuem fore nostram Pœnitentiam ex viribus natur® habitam, quod licet plu­ ries inculcetur, et repetatur, semper ma­ nebit imperfecta, nec perveniet ad nancis­ cendam aut virtutis essentiam, aut mo­ dum permanenti® stabilis, qu» status nomen mereamur, nisi ad voces quaestio revocetur. Hoc ergo supposito FunJ»201. Probatur assertio primo a definimcnttun * tione ad definitum, qu® est immediata Aristot. probatio. Nam , ut definit Philosophus lib. 3 Physic, cap. 3 et cum eo omnes tam Philosophi, quam Theologi, virtus est dwporiho ptrfecii ad optimum. Sed Poeni- tenüa acquisita non est dispositio perfecti ad optimum. Ergo Pœnitentia acquisita I non est virtus. Major cum Consequentia liquet, et Minor ostenditur : nam ut Pœ· I nitentia esset dispositio perfecti ad opti­ mum, opus illi erat constituere subjectum in esse perfecto, ad eum sane modum, quo corpus constituitur organicum a forma viventis, in genere causæ formalis; hoc enim sonat illa particula Perfecti posita in definitione virtutis, ut explicuimus loco citato de Virt. disp. 1, dub. 4, § 3 et in­ super eliceret actum in suo ordine ultimo completum, et perfectum, ut ibi docuimus. TQ» Neutrum vero horum Pœnitentiam acqui­ sitam præstare, facile constat. Non quidem primum : nam Pœnitentia pure naturalis, cum sit actus de se imperfectus adhuc in­ tra ordinem naturæ, ut patebit ex sequenti probatione; nequit in genere cans® for­ malis paæstare perfectionem, quam enti· tative non continet; quoniam causa for­ malis non causât, nisi per exhibitionem propriæ entitatis, atque ideo si entitas Pœnitentiæ naturalis est imperfecta, ne­ quit formaliter constituere in esse perfecto, et ex hoc capite non est actus perfecti. Secundum vero probatur; quoniam ac­ tus optimus Pœnitentiæ in illo ordine, in quo est vera Pœnitentia, debet excludere peccatum, contra quod tendit, est enim Pœnitentia in remedium, et medicinam peccati, in cujus destructionem collimat : constat autem Pœnitentiam naturalem non excludere offensam commissam coutra Deum authorem naturalem : tum quia hæc non est auferibilis, nisi ad ablationem offensæ contra Deum authorem supernaturalem ; tum quia non fundatur supra amorem Dei super omnia authoris naturæ, utpote impossibile homini existenti in peccato : ergo Pœnitentia pure naturalis non disponit subjectum ad actum perfectum sui ordinis. Confirmatur. Quoniam offensa non so- conira. Ium est infinita in ordine supernatural!, sed etiam intra ipsum ordinem naturæ, quem in suo fonte, et radice penitus dissipat, et evellit : sed Pœnitentia naturalis non ins­ taurat, nec instaurare valet ex viribus pro­ priis hoc summum, licet naturale, dam­ num : ergo Pœnitentia naturalis non est dispositio perfecti ad optimum. Major cons­ tat, siquidem peccatum avertit a Deo ut a fine ultimo in utroque ordine, et in quoli­ bet injuriam irrogat, Deum in affectu exuendo ratione ultimi finis moralis; in quo niftp. v, I quo aba dubio splendet immensa gravitas peccati mortalis, qua major in fioç ordine nequit excogitari ; quocirca nequit non in­ tra hunc ordinem ut infinita, et superioris ordinis ad alias offensas accenseri. Minor etiam liquet; quia nulla operatio, nullave inclinatio superat vires, et efficaciam sui principii : principium autem Pœnitentiæ naturalis in non habente gratiam supernaturalom, est voluntas læsa, et sauciata pec­ cato, quæ subinde infirma, et imbecillis est, atque ideo non ni=i in invalidam, et im­ becillem se potens exerere operationem ; non ergo est potens instaurare illud sum­ mum damnum, peccato inductum. Patet Consequentia : nam ad hoc necessaria est operatio naturæ perfectae et sanæ, quæque sit intra ordinem naturæ potentissima. Ad hæc omnes operationes hominis destituti gratia sicut prodeunt a natura, ita non habent alium finem ultimum, quam bonum proprium ipsius naturæ ex cujus I AnM amore procedunt juxta illud Philosophi : Amicabile bonum, unicuique autem pro' prium, et alibi : Amicabilia ad alterum ex I amicabilibus ad se : ergo nulla operatio ho­ minis destituti gratia excludit aversionem g a Deo ut a fine ultimo naturali ; quippe quæ non aufertur nisi per conversionem ad eumdem ut ad finem naturalem, quo Deus præhabeatur, et plus diligatur ; quod ila non esse ostendunt Philosophi verba allegata, in quibus bonum proprium ante-, ponitur cuilibet alii bono, et non nisi ex rujus amore illum procedere ostenditur. Non est ergo unde possimus asserere vir­ tutem Pœnitentiæ acquisitam, seu quod idem est, eam esse dispositionem perfecti ad optimum. S»:iîta202. Communis Scotistarum solutio nn ffilio. est, ad rationem virtutis sufficere quod in proprio ordine, et circa propriam mate­ riam disponat subjectum, ut in proprium virtutis actum prompte, et faciliter erum­ pere possit; non vero requiritur vel quod propriam spheram supergrediatur, vel quod intra illam actum omnium perfectis­ simum eliciat, ut sunt exemplo omnes virtutes acquisitæ, quas certum est abs­ que gratia roperiri, et absque actu om­ nium præstantissimo ; qui quidem tam longe abest, ut ad illas exigatur, quod po­ tius eisdem, et cuilibet earum repugnet. aéjseîliHioc tamen Illorum doctrina non ener­ isr. vat rationem nostram, quæ est discipulis D. Thomæ communis, ut eam aliquatenus expendendo constabit. Et, ut exemplum bUB. V. 7 519 evasioni insertum in ipsos Scoti discipulos detorqueamus, constans est omnium sen­ tentia do ratione virtutis esso inclinare in actus intra propriam materiam perfectos, quibus rcctificetur appetitus ad bene, fir-» miter, et prompte operandum in illa ma­ teria, ut constat in temperantia, et sic de cæteris : alioqui enim nec differt tempe­ ratus, ab intemperato, nec magis proficeret actuum exercitium, quam si numquam fuissent exerciti, quod est falsum, et contra ipsam manifestam experientiam. Sed ma­ teria circa quam Pœnitentiæ sunt peccata, non ista, vel illa, sed omnia, quæoumque illa sint, et contra quamcqmque virtutem se habeant; quippe eadem est utriusque Pœnitentiæ materia, sicut eadem est mate­ ria Temperantiæ infusæ, et acquisitæ : non enim distinctionem sortiuntur ex materia, sed ex diversa rationis regula, ut ex com­ muni doctrina supposuimus tract, saepe allegato de Virtutibus, dum ageremus de Virtutibus infusis : ergo ut Pœnitentia naturalis sortiretur rationem virtutis intra hunc ordinem, oportebat, quod actum per­ fectum intra hunc ordinem eliceret, quo firmiter, prompte, et delectabiliter homo retraheretur a peccato. Patet Consequen­ tia ex præmissis inter proponendum jam probatis : quia propria materia Pœniten­ tiæ strut peccata, non ut approbanda, sed ut destruenda; atque ideo quoties non in­ tervenerit peccati destructio, non est actus perfectus Pœnitentiæ, sicut non est actus perfectus temperantiæ, ubi non est passio­ num concupiscentite moderatio, et sic de reliquis. Constat vero per actus Pœnitentiæ na­ turalis, quantumvis hi inculcentur, et iterum atque iterum multiplicentur, num­ quam deleri peccatum, ut importat deordinationem intra ordinem naturalem : ergo actus Pœnitentiæ naturalis non sunt per­ fecti ea perfectione, quæ ad rationem vir­ tutis adhuc acquisitæ est necessaria. Patet Consequentia, et iMinor subsumpta proba­ tur. Tum ex ratione formata pro assertione, quæ ut eam consWeranti constabit, illam efficaciter probat ob gravitatem peccati adhuc intra ordinem naturæ, cujus autho­ rem et posthabet, et pessundat. Tum a paritate, et nostro judicio, urgenti. Nam proportione servata ordinum, ita se habere debet Pœnitentia naturalis, ut perfecta evadat, intra suum ordinem naturalem, uti se habet in ordine supernaturall Pœni­ tentia infusa : nam quod hæc supernatu ; ■ •v i ίη effica­ cia natura­ lis Poeniten­ tia?. >Φ 520 DE PŒNITENTIA. raliter præstat in ordine ad proprium fi­ nem tribnit et illa, ac tribuere debet, intra finem naturalem, ut exemplo sunt aliæ virtutes, naturalis, et supernaturalis circa eandem materiam. Sed Pœnitentia superna­ turalis non expellit, aut destruit offensam peccati ut oppositi fini supernatural i, nisi ut imperata a charitate (quod ubi supra non semel nos docuit D. Thomas) et sup­ posito amore supernatural! Dei super om­ nia, ut definitio contritionis satis declarat. Ergo ut Pœnitentia naturalis sub hoc or­ dine sit perfecta in ratione virtutis, debet imperari ab amicitia naturali cum Deo, et supponere amorem naturalem Dei super omnia intra hunc ordinem. Porro neutrum illorum esse possibile intra ordinem natu­ ralem , liquet. Nam primum exclusum manet tract, de Charit. disp. I, dub. 4, ubi ex professo stabilivimus non esse dabilem amicitiam naturalem cum Deo. Se­ cundam vero etiam patet ex dictis in hoc tract, nec non tract, de Gratia, ubi osten­ dimus homini existent! in peccato impos­ sibilem absolute esse dilectionem Dei na­ turalem ob impedimentum peccati. Tum denique (est ratio a priori præcedentis pro­ bationis) quia finis in ordine ad actus vir­ tutis se habet ut principium respectu scien­ tiarum, qui proinde debet supponi a virtute ; nam sicut munus scientiæ, et quidem proprium, est inferre conclusiones ex principiis, ita proprium est virtutis ex recta intentione finis eligere intra pro­ priam materiam medium ad præintentum finem : unde ct definitur virtus, quod sit habitus electivus secundum rectam ratio­ nem. Sed actus Pœnitentiæ naturalis independenter a gratia, non supponit finem rectum hujus ordinis, qui consistit in amore Dei authoris naturalis super omnia. Ergo nequit obire munus proprium, 'aut rationem virtutis. Et sane quantumvis ali­ quis syllogizaret, nullo supposito principio vero, nunquam inde edoctus evaderet, aut nancisceretur scientiam, Haud dissimiliter, quantumvis homo naturalis actus Pcemtentiæ eliceret numquam virtuosus inde consurgeret ; quia deficeret rectitudo vo­ luntatis respectu finis naturalis, quam ha­ bere nequit absque ilhus amore naturali super omnia, et hic debet supponi juxta principium illud Aristotelis, D. Thomæ, et Theologorum, quod finis in operabilibus se habet sicut principium in speculabilibus. Gravior 203. Sed hinc statim insurgit, et sese djflkallas. objicit gravis difficultas, quam dissimulare, aut praetermittere non expedit. Nam esto ; vera sint, quæ diximus, si fiat sermo de homine obnoxio peccato, a quo dum non se expedit sub auxiliis gratiæ, neutiquam ! potest veram Pœnitentiam nec naturalem, | nec supematuraiem, quæ virtutis nomen mereatur, nancisci. Fallunt vero loquendo de homine gratia exornato : hic enim cons­ titutus sub gratia queit nedum ex viribus ipsius gratiæ amorem supematuraiem eli| cere; sed etiam ex viribus naturæ, jam extricatis nexibus peccati, se exerere, et j erumpere in amorem naturalem Dei super j omnia, ad quem quam plurima suppetunt J naturalia motiva, ut est indubium. Hinc 1 vero statim sequi videtur, ex eisdem etiam j motivis ipsum pœnitere posse de peccatis I contra Deum authorem naturæ. Quis hoc ibit infacias? | Eo vero supposito, sic formatur argumentum. Nam in prædicta hypothesi, ® quæ est satis communis, et quotidiana, voluntas hominis supponitur rectificata in ordine ad finem ultimum naturalem, quem M super omnia in praedicto ordine diligeret; alias posset de peccatis commissis dolere, res' et ex electione ad prædictum actum sæpius inculcandum, et iterandum se applicare : ergo posset acquirere Pœnitentiam natu­ ralem, quæ esset virtus : non ergo ratio­ nabiliter negari debet virtus Pœnitentiæ naturalis acquisitæ. Hæc secunda Conse­ quentia liquet ex prima , prima vero colli­ gitur ex praemissis : quoniam ad compa­ randam virtutem sufficit (et nihil amplius requiritur) quod actus procedant ex elec­ tione supposita recta intentione finis, ut dicebamus : sed in nostro casu supponitur recta finis intentio, imo ejus attingentia medio naturaii amore ; et ex hujus dilec­ tione eligeret homo dolere, ac pœnitere de peccatis ut Deo authori naturali exo­ sis : ergo iteratis praedictis actibus, abs dubio eis acquireretur aliquis habitus na­ turalis, non alius quam Pœnitentiæ ; ergo acquirere posset, et potest, homo habitum naturalem Pœnitentiæ. Porro prædictus habitus semel acquisitus, quia in conser­ vari non dependeret a gratia, hac per pec­ catum iterum destructa, non ideo destrue­ retur habitus acquisitus, sed in ejus absentia permaneret. Unde et contingeret in ho­ mine obnoxio peccato invenire habitum Pœnitentiæ naturalem naturæ viribus com­ Qw- I >13 ’ paratum. eat hk | Hic discurrendi modus solum deservire disrj!rreii posset ad novam sternendam viam opinandi EOdB. duplicem «4 ... DISP. V, DUB. V. duplicem dari Pœnitentiæ virtutem naturalem, et supematuraiem, quarum prima semel acquisita in præsentia gratiæ, hac amissa (esto non illico illa destrueretur), neutiquam posset in proprios actus erum­ pere. Et ratio sumitur ex ipso discursu : quippe eatenus posset acquiri, quatenus connotaret gratiam, et supponeret rectam intentionem finis intra ordinem naturæ, ablatis obicibus peccati : sed iterum reci­ divo peccato, non supponeret rectam finis intentionem, quin imo deordinationem, et aversionem voluntariam ab ipso : non ergo illa virtus se exerere posset in actum sibi proprium, qui necessario supponit amorem Dei super omnia in proprio or­ dine ; atque ideo illa virtus in præsentia peccati esset ligata, et ex illa numquam virtuose hominem pœniteret, donec adve­ niret iterum gratia. Quod est ponere vir­ tutem naturalem ita dependentem a gratia, ipsique annexam, ut solum cum illa, neu­ tiquam vero absque illa queat se in actum virtuosum explicare : hoc vero rursus est prædictam virtutem in ratione, et exercitio virtutis, quantumvis naturalis, a gratia pendere, ipsique annecti, consequenterque esse naturalem, et supematuraiem saltem in ratione virtutis. Quod nobis probari non potest, tum quia in habitibus virtutis non distinguitur entitas a moralitate, ut probavimus ubi su­ pra disp. 1, dub. 1 et sequent, subinde­ que nec a supernaturalitate, sed utrumque illi convenit quoad entitatem : impli­ cat autem eumdem numero habitum esse virtuosum, et non esse virtuosum, na­ turalem simul et supematuraiem ; si quidem supernaturalitas non est habitui denominatio extrinseca, sed prædicatum ipsi intrinsecum, et essentiale. Tum quia otiosum, et inauditum est ponere virtutem naturalem naturaliter acquisitam, quæ so­ lum in præsentia gratiæ actum naturalem eliciat, et in ejus absentia ejus virtus evanescat. Tum denique, quia inconsequenter conceditur acquiri in præsentia gratiæ, et non etiam deficere, ad ejus ab­ sentiam. Et ratio est, quoniam habitus destruuntur non solum per suum contra­ rium, sed etiam per cessationem actuum, D.Ttom. ut testatur experientia, et docet D. Tho­ mas 2, 2, quæst. 24, art. 10. Sed in nostro casu adveniens peccatum contrariatur Pœ­ nitentiæ naturali, ut constat : aliunde vero prædicta Pœnitentia acquisita maneret li­ gata, et impedita, ne in proprium actum 521 erumperet : non ergo recte asseritur diu permansuram in absentia gratiæ. Et hoc erat sufficiens ad deserendam objectionis doctrinam, ut implicatoriam. 204. Secundo et directius respondetur Secunda non solum in absentia gratiæ non posse etdireeU solutio» hominem veram Pœnitentiæ virtutem ac­ quirere , ut probatum manet, et fatetur ipsemet objiciens; verum nec sub gratia, et in ejus præsentia. Quod quidem fiet perspicuum ex ipsius argumenti doctrina, qua supposita sic instatur : quia in facta suppositione sit voluntas reciificata in utroque ordine ex parte finis, et hoc re­ quiratur ad acquisitionem virtutis ; non tamen sufficit, sed insuper desideratur dif­ ficultas objectiva, quæ vinci debeat per actuum iteratam eliciendam. Hæc autem difficultas deficeret in prædicta hypothesi; siquidem prona est voluntas semel ele­ vata per Gharitatem ad detestandum pec­ catum ex motivo naturali, quin ad hoc indigeat habitu superaddito. Et ratio su­ mitur ex ipsa objectione. Quia licet vo­ luntas indigeat hahitu ad diligendum supernaturaliter Deum, ut in confesso est apud omnes; non tamen indiget habitu naturali ad dilectionem naturalem ejus­ dem : ergo licet indigeat Pœnitentia in­ fusa ad Pœnitentiam supematuraiem, non vero indigebit Pœnitentia acquisita habitualiter superaddita ad Pœnitentiam natu­ ralem; sed se ipsa immediate illam eliciet eadem facilitate, qua Deum naturaliter amore prosequitur. Antecedens constat ex dictis tract, de Charit. disp. 1, dub. 4, §4, n. 60, ubi ex Cajet. Banez, et aliis Cajet· Banez. illud sustinuimus edocti a D. Thoma 1, D.Thoni 2, quæst. 2, quæst. 109, art. 3 ad 1, ubi expresse asserit dilectionem Dei naturalem non procedere ex habitu. Consequentia vero probatur ; quia non majorem difficul­ tatem ex parte objecti importat dolor detestativus peccati contra Deum finem natu­ ralem, quam allerat dilectio super omnia ejusdem finis naturalis : ergo si ad hujus elicientiam non indiget homo habitu su­ peraddito , sed tantummodo quod amo­ veatur peccatum, et sanetur per gratiam ; haud dissimiliter, nec ad eliciendum actum Pœnitentiæ naturalem erit necessarius habitus naturalis. Unde sicut numquam acquiretur habitus naturalis ad dilectio­ nem, quantumvis actus diligendi iterentur, multiplicentur : quia non est objectiva difficultas, quæ superari debeat; consimi­ liter ex sæpe inculcatis actibus Pœnitentiæ rd DE KKNITENTIA. I ·’ < c. i ·. ff ~ :A ■ lu » VJ« 't • # naturalis numquam genorabitur habitus specialis Pœnitentiæ intra hunc ordinem. Utrumque enim clauditur intra restitutio­ nem naturalem, quam a natura accepit voluntas in prima sui conditione ; quaque non nudatur, sed utitur ad attingendum bonum honestum tam in communi, quam ut est bonum proprii suppositi. Ad quod quidem voluntatem nostram habitu non indigere constat ex dictis tract. XI, do Bonit. et Malit, disp. 4, dub. 2, § 2, nec non tract, de Viri. disp. 2, dubio 3, per totum in quo explicuimus, quando, et qua­ liter potentia habitibus superadditis indi­ geat ; quando vero non, sed se sola valeat i in actus erumpere. In quo eventu quan­ tumvis multiplicentur, et geminentur ac­ tus, non inde consurgit novus, etdistinctua habitus, ut liquet exemplis tum amoris naturalis, tum operationum aliquarum potentiarum, utputa intellectus agentis, nec | non sensuum externorum, in quibus nul­ lus habitus debet superaddi, ut explicui­ mus loco citato num. 49. Quæ omnia hic leviter indicata, et ibi longius expensa re­ colenda sunt, ad majorem hujus doctrinæ claritatem. Major 205. Confirmatur, et explicatur : quia dicto­ cum aliquid fiat difficile dupliciter, vel per rum explica­ se, et ab intrinseco ob excessum supra tio. vires potentiro, vel per accidens, et ab extrinseco ratione alicujus impedimenti re­ tardantis, vel absolute impedientis poten­ tiam; habitus non attendit hanc secundam difficultatem, nec consequenter ad eam superandam est necessarius, quia supponit virtutem completam in potentia ad actum, et amoto impedimento illico se exerit in ipsum, ut patet in pupilla aliquo humore infecta, et in aliis potentiis naturalibus in D.Thom. propria ratione completis, quocirca D. Thomas quæst. de Virt. art. 1, docuit, quod potentia, qua est tantum agens non indiget ad hoc quod sit principium actus, aliquo inducto, unde virtus lulls potentia nihil est aliud, quam ipsa potentia. Talis autem potentia est divina, intellectus agens, et potentia naturales. Unde harum potentia­ rum virtutes non sunt aliqui habitus, sed ipsa potenliœ in se ipsis completa. Requiri­ tur ergo habitus ad vincendum excessum, et improportionem actus supra potentiam de se non completam, in quo stat difficul­ tas per se, et quod idem est objectiva. Cum ergo nec actus dilectionis naturalis Dei authoris naturæ, nec dolor de pecca­ tis contra illum in hoc ordine, et quantum est ex vi luminis naturalis, excedant pro-, portionem voluntatis, sed sequantur ad dictamen Synderesis enuntiantis bonum esse faciendum, et malum esso vitandum, et quod sibi quisque non vult, alteri ne velit fieri, consequitur voluntatem ad neuirum illorum actuum esse iiuproportionatam, neo subindo habitu superaddito indigere. 206. Quod si alicui hæc via non arrise* ah»™ rit, et forsan comminiscatur in Pœnitentia °^> naturali aliquam differentiam, quam mdiheji. inveniat in amoro naturali Dei, ideoque disparilatem velit assignaro inter unum, et alterum actum; recurrendum est ad principium primum jam propositum, quo ostenditur Pœnitentiam naturalem ob sui imperfectionem numquam pertingere posse ad rationem virtutis, interim atque ma­ neat intra nudum naturæ ordinem. Quo magis agnoscetur ex sua inclinatione na­ turali posse voluntatem prædictum actum, quia imperfectum, efficere absquo recursu ad habitum virtuosum. Ut vero id præste* mus, recolenda sunt, quæ supra disp. 4, dub. 3, diximus de actu contritionis, quod fieri nequeat nec quoad substantiam, nec quoad conducendam ex viribus natur©, sed semper fuisse et esse necessariam gratiam non solum ad expediendam volun­ tatem, sed etiam ad eam elevandam : quia non stat vera contritio, quae non excludat omne peccatum, quaeque non convertat absolute hominem ad Doum ut ad suum ultimum finem. Quælibet namque restric­ tio opponatur, jam detrahit, ac minuit contritionis rationem : alioqui admitti de» beret in puris naturalibus vera contritio, et simul vera peccatorum remissio absque recursu ad gratiam sanctificantem, contra id quod diximus tract, de Justificat, disp, 2, dub. 8. Ex quo bene consequitur quam­ libet Pœnitentiam intra ordinem natura­ lem contentam, esse actum imperfectum, utpote non supergredientem vires satia debiles naturalis facultatis ad peccatum detestandum, et Deum placandum juxta supra explicata dub. 2 illius disput. 4. Hinc vero sequens deducitur impugna­ tio. Nam ad actum imperfectum, et ex se debilem in attingentia proprii objecti non debet assignari virtus, ut tam ex se, quam inductive constat : sed quilibet actus Pœ­ nitentiæ naturalis est imperfectus, et im­ perfecte attingit proprium objectum : ergo ad actum Pœnitentiæ naturalis non requi­ ritur virtus, quæ superaddatur voluntati. Major ·<Λ -. < Il * DISP. V, DDB. V. Major constat ex diffinitione tradita virtu­ tis, et ex alia, quæ non est minus plausi­ bilis, et recepta, esi quippe virlus, quæ bo­ num facit habentem el opus ejus bonum red­ dit : bonum autem coincidilcum perfecto, et nullus redditur perfectus, atque ideo nec simpliciter ot absolute bonus, per bonita­ tem imperfectam, et in propria linea defi­ cientem, ut liquet. Minor etiam probatur. .Tte»· Tum quia ut docet D. Thomas q. de Virt. art. 9 : Firtus appelilivæ partis, si recte con­ sideretur, nihil est aliud, quam quædam dispositio, sive forma sigillata, cl impressa in vi appeliliva a ratione. El propter hoc quamtumcumque sil foriis dispositio in vi appelitiva ad aliquem, non polesl habere ra­ tionem virtutis, nisi sit ibi, id quod est ra­ tionis. Sed ratio naturalis est insufficiens ad detestandum, et destruendum peccatum, illudque expellendum : ergo Pœnitentia quæ non nisi' a ratione naturali haberet rationem virtutis, nequit non esse indefi­ ciens, et imperfecta. Minor constat ex supra dictis locis ex hoc tract, allegatis, et tradita est a D. Thoma ubi nuper sol. ad 5, ubi inquit, per virtutem acquisitam (in vi utique luminis naturalis) non posse hominem declinare ab omni peccato. Pœ­ nitentia autem, qua ab omni peccato decli­ nari non potest, non est virtus Pœnitentiæ, cum de hujus ratione sit omni peccato ad­ versari, alioqui enim non esset vera Pœni­ tentia. Sicut non est vera Prudentia, quæ non attingit omnes circunstantias undique eæ occurrant, ad actum undequaque bo­ num reddendum, ideoque sanior Theologia partiales, et limitatas ad unam materiam prudentias relegat. Tum etiam, nam illuminatio fidei, præ­ sentia gratiæ, et alia dona supernaturalia, quæ insunt homini justo, expediunt quidem vires naturales, sive rationis, sive liberi ar­ bitrii intra ordinem naturæ ad se exerendum in Pœnitentia. Neutiquam tamen in­ fluunt ad actus prædicti ordinis, ut supponi debet. Ergo adhuc supposita gratia, et aliis donis,nihil est illis intrinsecum, quo intra proprium ordinem intrinsece perficiantur : atque ideo si ut procedentes a ratione na­ turali sunt deficientes, et inepti ad indu­ cendas stabilitatem, et promptitudinem proprias virtutis; nihil illis proderit ad hæc munia præsentia gratiæ; quando quidem hæc se habet ut removens prohibens, non ut influens, aut virtutem intrinsece per­ ficiens ; ut a fortiori constat in pia affec­ tione, quæ quia intra propriam speciem 523 est actus imperfectus, quantumvis conjun­ gatur fidei, quæ est virtus intellectualis, ot ojusdem ordinis cum ipsa, numquam pervenit ad rationem virtutis. Multo ergo minus actus puro naturalis ex consortio, aut præsentia gratiæ. Et ratio est jam lacta a D. Thoma. Nam virtus in rationo virtu­ tis non constituitur nisi per id, quod a ratione participat; non vero per ordinem ad gratiam, utpote sine qua virtus acqui­ sita babet virtutis essentiam, ut supponen­ dum est, esto non sibi vindicet absque gratia statum virtutis simpliciter talem de quo suo loco jam sæpe allegato. 207. Et hinc emergit alia impugnandi Alia ratio. Nam licet sponte daremus (quod impngnaiiû falsum existimamus) ex repetitione actuum opposiiæ naturalium pœnitendi aliquem habitum, “ seu aliqualem dispositionem habitualem generari; non idcirco hæc sortiretur, aut mereretur rationem virtutis, ut a simili constat in habitu piæ affectionis, et in habitu opinalivo : qui quidem in nulla sen­ tentia suntveræ virtutes, licet ad eas dis­ ponant. Et ratio est eadem de pia affec­ tione jam tacta; de opinione vero, quia de ratione virtutis intellectualis est attingere infallibiliter verum, et de ratione virtutis moralis attingere infallibiliter bonum ; ideoque nulla virtute sive intellectuali, sive morali potest homo ut principio male uti, ut constat ex alia definitione virtutis tradita a D. August, et communiter re­ cepta. Sed Pœnitentia naturalis non attin­ geret infallibiliter destructionem peccati adhuc ut est contra rationem naturalem, nec actus proprie diceret cum spe firma hunc finem assequendi ; cum hæc haberi nequeat ex viribus naturæ : atque ideo semper se gereret formidolose, et dubita­ tive, ne dicamus conjecturaliter atsque ullo firmamento naturali, cui non posset subesse falsum. Ergo quantumvis admit­ teretur illa habitualis dispositio ad eli­ ciendos utcumque facilius actus pœni­ tendi; non idcirco illa Pœnitentia inter virtutes morales adseribi deberet. Nullum ergo est caput eam assignandi; sive recur­ ratur ad statum peccati; sive fiat sermo de homine sub gratia constituto, ut constat ex dictis contra utrumque discurrendi mo­ dum. .· JE 'l·' DE PŒNITENTIA. Prima senlentia adversa. Seoius. Durand. 2ÛS. Pœnitentiam esse virtutem natu­ ralem, et acquisitam tenuit Scotus in 4, dist. 14, quæst. 2, £ De secundo principali, litera M. cui sententiæ subscripsit Du­ randus ibi num. 6, nullam aliam virtutem infusam agnoscens, quam Fidem, Spem, Angies. et Gbaritatem. Suffragantur Angles de Enrich, pænitent. quæst. 1, art. 2, difl. 2, etEnric. quodlib. 6, quæst. 12, et eis adhæsit Medina. Medina Complut, in illo suo Codice de ConspL Pœnit. tract. I, quæst. 1. Novissime vero DMff*- Delgadillo supra relatus asseruit non esse diilo. possibilem virtutem Pœnitentiæ per se infusam, sed omnem, et quamlibet Pœni­ tentiam esse naturalem, et acquisitam, ut constat ex solutionibus argumentorum, in quibus semper stat pro Pœnitentia natu­ rali, et relegat supernaturalem. In quo abs dubio a Magistro descivit, ipsnmque dese­ ruit, ut videre est apud Scotum quæst. 3, sequenti ejusdem distinctionis, ubi docet aliam esse Pœnitentiam regulatam lumine naturali; aliam vero ex a Deo revelatis, et fide cognitis, hæc autem nequit non esse supernaturalis. Quod ergo voluit Scotus, ut ipse immediate littera F se explicat, est omnes virtutes præter Theologicas esse acquisitas, licet earum aliquæ, quia acti­ bus supernaturalibus comparantur, sint supernaturales : quocirca in primo loco asseruerat aliam Pœnitentiam regulatam fide, et lumine superiori, quæ debet esse superioris ordinis ; et aliam innitentem lu­ mini rationis naturalis. Quod si prædictus Author in suo Magistro observasset, non ita intrepide asseruisset non esse possibi­ lem Pœnitentiam supernaturalem. Sed vi­ deamus, quo fundamento. argam. Arguit ergo primo sub hac forma : Quia Pœnitentiæ motivum scilicet ordinare cul­ pam per pœnam a lege taxatam propter transgressionem legis, nequit esse supernaturale, et divinum : ergo virtus, quæ ad illud ordinatur, nequit esse per se infusa. Secundo (et urgentius, ut ipse affirmat) per se infusum est illud ens supernatural quod a nulla causa creata, vel creabili po­ test acquiri : sed habitus, seu virtus Pœ­ nitentiæ potest acquiri per repetitionem actuum : ergo non est per se infusa. Con­ sequentia est legitima, Minor est sibi certa, et Majorem probat, et declarat. Quod enim ab aliqua creatura creata, vel creabili po- _— Opposite sententte, et earum fundamenta. I test produci, ox natura sua, seu per se non est infusum, et ideo si contingat a Deo infundi, dicetur per accidens infusum. ! Hæc prælaudatus Theologus pro suæ sen­ tentiæ fulcimento. 209. Eorum tamen imbecillitatem facile perspiciet, qui ea contulerit cum testimoniis f supra ex Tridentino, et PP. allegatis. Et ut a radice incipiamus, falsum omnino est iISid, in quo convenit inter Scotum, Duran­ dum, et Scoti discipulos, nimirum nullam esse virtutem per se infusam præter Theo­ logicas. Cujus oppositum est communi Theologorum plausu receptum, ut constat ex dictis tract, de Virtutibus locis in hoc eodem dub. non semel relatis, et videri potest Magist. Joannes a S. Thoma, ubi joui supra ad 1,2. D. Thomæ cum aliis D. S;rsw Thomæ discipulis, ex quibus mitius se habentes in hac parte improbabilitatis nota Scoti sententiam inurunt. Semel vero atque aliæ virtutes morales in fine debeant con­ cedi, quod hic potius supponendum, quam probandum est; non est ratio id Pœnitentiæ denegandi ; quin specialior pro ea viget ratio, ut specialis mentio de ea facta a Tridentino satis ostendit. Ad primum ergo illorum motivorum De­ negandum est Antecedens, quod nec pro­ pnaa. bat, nec facile suadere poterit, quando quidem supplicium æternum divina lege taxatum ob peccatum momentaneum trans­ cendit captum naturalem ; sicut et quod temporali vitetur Pœnitentia ; ideoque ac­ cedere debent auxilia supernaturalia tum ad instruendum, tum ad vires proportionatas præstandnm : ultra quas adhuc supplere debet defectum æqualitatis Dei miseratio acceptantis ut æquivalens, quod re vera non æquivalet, ut constat ex dictis in hac eadem disputatione, ubi ostendimus Poeni­ tentiam vel ex hoc solo capite inter partes potentiates justitiæ commutativæ compu­ tari. Ad secundum concessa Majori, negatur SoltiMinor, quam improbatam, et ut ibi certam lu seaiù. reliquit ; cum tamen falsitati sit obnoxia : et ratio est : quoniam per actus naturales solum potest reduci ad actum, quod con­ tinetur in potentia naturali ut constat; non vero quod pertinet ad potentiam obedientialem, quæ est in ordino ad Deum : Nam ut docet D. Thomas quæst. de Virt. d.Tccs. art. 10, ad 13, aliquid est in polenlia in anima, quod non est natum educi in actum, nisi per virtutem divinam, et sic sunt in polenlia in anima virtutes infusæ. Ratio autem disp. ν, DUR. V. autem naturalis vel ab ejus fronte, qui est I intellectus agens, exordiendo, deficit in natura lapsa ad instaurandum ordinem na­ turalem, quem deordinavit peccatum oriI ginale, et quotidie magis exturbant pec, cata actualia. Alioqui enim sicut seipsum liomo reddit malum prave operando, ita se ipsum redderet bonum bene agendo, et ad statum pristinum revocare posset propriis viribus. Quod contra accidere ma­ nifestum est ex testimoniis supra allegatis, et aliis innumeris passim obiciis apud Scripturam, et PP. in quibus edocemur, ultra propriam experientiam, hominem se ipso cadere, non tamen se ipso surgere Oset 13. posse, juxta illud Oseæ 13, n. 9 : Perditio tua Isiael, tantummodo in me auxilium tuum. Recolantur supra dicta in hoc eo­ dem dubio, ex quibus liquet, actibus Pœ­ nitentiæ naturalibus nullum habitum ac­ quiri, qui sit vera virtus. ta210. Secundo probatur eadem sententia U;B- argumento omnibus prædictis Authoribus communi : Nam teste Philosopho 1 Ethicor. cap. 1, ars inferior ex ordinatione superioris potest attingere finem superio­ ris : sed ratio naturalis supposita, fidei revelatione, est inferior ad mysteria gra­ tiæ, et ordinem supernaturalem : ergo ex conjunctione ad fidem revelantem, et alia dona supernaturalia, poterit attingere finem supernaturalem, consequenterque erum­ pere in actus tam naturales, quam super­ naturales Pœnitentiæ ; quin opus sit re­ currere ad Dei infusionem supernaturalem : frustra enim fiunt per plura, quæ possunt fieri per pauciora. Ejas Respondetur dupliciter artem inferio­ slntio. rem se habere posse ad superiorem, vel ita ut hæc illam imperet, et actu sibi subji­ ciat, quo pacto habitus charitatis impe­ rat omnes virtutes inferiores sive natu­ rales, sive supernaturales, quæ natæ sunt a superiori moveri, ut hinc excludamus potentias partis vegetativæad nutritionem, et conservationem individui destinatas a natura. Et hoc modo verum est illud prin­ cipium : quoniam ex vi imperii, et talis directionis descendit in partem inferiorem motam, et ita imperatam quoddam parti­ cipium superioris, ejus energiam redolens, vi cujus elevatur pars inferior supra se, et attingit finem superioris, quem alias at­ tingere non valebat, nec valeret, si defice­ ret praedictum imperium. Et in vi hujus I’.Tbon. doctrinæ, quæ est expressa D. Thomæ in­ numeris locis congestis in tract, de Merito 525 et plurium, ac graviorum ejus discipulo­ rum, ibi statuimus omnes actiones natu­ rales honestas reddi meritorias , et Deo acceptas, in ordine ad præmium supernaturale. Sed sane in hoc sensu inepte procedit argumentum; siquidem virtus naturalis adhuc ut imperata non efficit in­ tra propriam speciem, quod non faceret intra ipsam absque imperio : hoc enim so­ lum inservit ad hoc ut vires naturales in vi ipsius evehantur ad modum agendi supernaturaliter, supra speciem. Et ideo sin­ gula singulis tribuendo, supernaturalitas vel modalis, vel quæ illa fuerit, impdrio; entitas vero actus naturali virtuti adseribenda est. Et quia virtus naturalis intra propriam speciem est insufficiens ad indu­ cendum habitum naturalem Pœnitentiæ, idcirco adhuc mota, et elevata medio prae­ dicto imperio, remanet impotens ad pro­ ducendum habitum virtutis Pœnitentiæ naturalis, siquidem prædictus habitus non ex principio supernaturali, sed ex naturali petit causari. Si vero accipiatur actus imperatus redu­ plicative, et qua supernaturalis ; jam su­ pra vidimus, et nos docuit D. Thomas ni­ hil ex illis generari ; sed solum deservire ad magis radicandum habitum præexistentem, non quidem efficienter, sed disposi­ tive, et meritorie. Quare prius incumbebat arguenti ostendere positive virtutem natu­ ralem ad acquirendam virtutem naturalem Pœnitentiæ, quam confugere ad conjunc­ tionem unius virtutis cum alia, et impe­ rium prædictum. Nisi velit monstruosum quid nobis ob­ Quid trudere, quod partim sit naturale, et par- porten­ dat tim supernaturale simul, et indivulse et illud conflatum ex illis intendat esse Pœniten­ argumentam· tiam ex utroque capite acquisitam. Sed hoc nihil esse constat ex notione, et dis­ tantia ordinis naturalis, ac supernaturalis. Licet enim oporteat modos supernaturales admittere in habitibus, et virtutibus natu­ ralibus, ut exemplum Charitatis jam ad­ ductum convincit, et modus unionis hypostaticæ quem Christi humanitati probabilior sententia tribuit, clarius demonstrat ; haud tamen hactenus excogitatum, et luci publicæ datum est dari entitatem mixtam, seu Pœnitentiam coalescentem ex entitate supernaturali, et simul naturali ; sed om­ nes conveniunt unanimiter in eo, quod quælibet virtus ex sua specie sit vel deter­ minate naturalis, vel determinate super­ naturalis. Cum quo stare docent virtutem to (Ei Λϊ· ; λ fi •i 2 ■ 526 DE PŒNITENTIA. ex sua specie naturalem snperindui modo aliquo supernatural! quo utcumque tra­ hatur ad prædictum finem juxta illud : Supre»i«m infimi attingit infimum supremi, ex participatione tamen superioris. Non Alter modus, quo ars inferior se habet soflicii conjunc­ ad superiorem, se tenet ex parte subjecti, tio quia nimirum ars inferior connotât in proviriatis infèrio- prio subjecto virtutem superiorem, quæ jfejd iHud expediat ad proprias operationes, et sopenorem. longe faciat impedimenta: quin vero in­ fluat in actiones partis inferiori quomolo se habet charitas ad amorem natu­ ralem Dei ex viribus naturæ eliciendum. Qui quidem modus est veluti extrinsecus, et concomitans : neutiquam vero influens, subindeque minus idoneus ad hoc, ut vir­ tus naturalis acquirat aliquid, quod supe­ ret ejus efficaciam, et vires. Et ex hoc capite jam liquet virtutem naturalem de se impotentem ad destruendum intra pro­ prium ordinem peccatum, non inde assur­ gere ad illud ex propriis viribus extirpandum, subindeque ad acquirendam veram Pœnitentiæ virtutem; quantumvis connotet in subjecto tum gratiam, tum alia dona supernatural ia : hoc quippe non provenit ex connotatione, sed ex virtute, et efficacia ipsius actus, quam non tribuit ipsi gratia; aiioqui redderetur supernaturalis. Nec ideo inficias imus virtutem inferiorem ali­ quo modo roborari, et fulciri ex conjunc­ tione ad superiorem, ad hunc sensum, quod nimirum semotis impedimentis sive in­ trinsecis a subjecto per virtutem superio­ rem. facilius utcumque, se exerat vis in­ ferior in proprium actum, hicque aliquo modo sit diuturnior, ac firmior, quam esset, si adessent impedimenta. Et juxta hunc sensum concedimus, melius, ac faeffius erumpere in actus Pœnitentiæ naturalis hominem gratia præditum, quam illa destitutum, et peccato obnoxium ; qui tamen semper sint inefficaces intra pro­ priam speciem, ut explicuimus disp. pre­ cedent! dub. 2. Tertium 21 1. Arguitur tertio pro eadem sentenincnium. bia. Si non daretur vera virtus Pœnitentiæ intra ordinem naturalem ; sequeretur posse hominem esse conscium suæ gratiæ, et instaurat» amicitiæ cum Deo. Consequens eSt falsum, el contra expressam Tridentini doctrinam : ergo etiam est falsum non dari virtutem Pœnitentiæ naturalem. Pro­ batur sequela : nam posse homo scire, imo el experiri se habere actum Pœnitenliæ, quo ex corde detestaretur peccatum propter Deum ; sed per eos actus Pœni­ HM tentiæ detestantis peccatum propter Deum est actus supernaturalis, et ultima disposi­ tio ad gratiam, imo eam supponens, et concomitans : ergo eo ipso quod homin non lateret se prædicto modo poenitere, [ ex consequenti nec ipsum fugeret esse ia ! graiia apud Deum; cum tamen verum semper sit illud Ecclesiasl. 9 : Nescii homo Eai* ttfrttm amore, an odio dignus sit f sed omnia in futurum servantur incerta. Respondetur hoc argumento magis ad­ Btw· versam, quam nostram sententiam premi; ς.ϋε quando quidem Pœnitentia naturali potest formari idem discursus. Hæc enim, quia naturalis, est magis cognoscibilis, utpote magis proportionata lumini naturali, cu­ jus experientiae potius actus naturales, quam supernaturales subesse nemo am­ biget. Aliunde vero Pœnitentia, quæ est vera virtus, non potest admittere pecca­ tum, in cujus destructionem colliniat; aiioqui vera virtus non esset, sicut non esset vere, et virtuose temperatus, qui ob­ jectum temperanti» attingere non posset. Ergo cum Pœnitentia naturalis, petat des­ tructionem peccati intra ordinem natura, illa semel posita, posset venire homo in cognitionem gratiæ, et amicitiæ, ut ita di­ camus naturaiium coram Deo. Ex hac vero legitime infertur existentia gratiæ, et amiciliæ itidem supernaturalium; cum sit impossibilis una sine altera, ut modo sup­ ponimus alibi probatum, et fere commu­ niter receptum. Eruo de primo ad ultimum ex positione veræ virtutis Pœnitentiæ na­ turalis deveniret homo in cognitionem pro· priæ gratiæ, et amicitiæ cum Deo authore supernatural-!. Atque ideo ex vi praejacti ar­ gumenti non magis pungitur nostra, quam Scotistarum sententia; quin imo opposi­ tum eo efficacius colligitur, quo actus na­ turales facilius discernuntur, et percipian­ tur, quam actus supernaturales. Respondetur ergo negando sequelam &?.» argumenti, quam non suadet subjuncta probatio : quia licet hominem non lateat, quin certo sciat, se pœnitere coram Deo, ignorat tamen, nec scire valet (citra Dei revelationem) se, ut oportet, pœnitere, id est cum omnibus illis circunstantiis, quas Deus exigit pro vera contritione, quae­ que necessariæ sunt, ut sit dispositio ad gratiam. Nec etiam certo scit, quantumvis illi certum proponatur motivum pcenitendi esse supernaturale, ct propter Deum summe dilectam. Unde nullum est caput -U 33K-. D18P. V, DUB. V. 527 illud inconveniens devorandi, sed consritatis munitur, ut jam videbimus, dum a r tenter oppositum est asserendum, ut consRichardi argumentis nos expediamus. 11 tet ex dictis tract. Ιό, disp. 9, ubi egimus Arguit ergo Richardus primo a paritate 1 argudo certitudine gratiæ, quam habere possu- aliarum virtutum, in quibus similis dis- n,en,0Tn· D.TisB. inus in hac vita. Videatur D. Thomas 1, tinctio reperitur : nam præter temperan­ L 2, quæst. 112, art. 5. tiam v. g. infusam, datur temperantia acquisita, et naturalis, et sic de reliquis : 24.2. Secunda sententia fuit Richardi in j 'lu. eodem 4, sub eadem distinct, art. 4, ubi ergo idem ob eandem rationem dicendum duas distinguit Poenitentias, supernatura- est de Poenitentia : nam ultra eam, quæ I lem, et naturalem, seu infusam, et acqui- immittitur a Deo ob finem supernaturalem, I sitam. Ad quam sententiam avocare posdebemus assignare aliam, quæ sit nobis | sumus Joannem Martinez de Ripalda torn, naturalis, et acquisita. Probatur Conse­ 1, de ente supernat. lib, 3, disp. 53, ubi quentia reddendo rationem paritatis. Tum docet per actus supornaturales pure fieri quia peccatum in utroque ordine est of­ habitum pure naturalem. Cui doclrinæ est fensa Dei, atque ideo illi ut in utroque consequens necessarium mediis actibus ordine expiando debet propria virtus adsPœnitentiæ supernaturalis acquiri habitum cribi. Tum etiam, quoniam ad rationem naturalem Pœnitentiæ, et quod magis est, virtutis sufficit (nec amplius requiritur) actibus fidei^ spei, et charitatis similiter quod intra proprium ordinem inclinet ad comparari habitus naturales credendi, spe­ actum perfectum, quin ejus perfectio sit randi, et diligendi Deum. Et mirum erit, absolute, et in omni ordine talis, ut de­ si non etiam comminiscatur intra ordinem monstratur exemplo addito virtutum mo­ naturalem naturaliter reperiri, quidquid ralium, quæ naturales nobis sunt, et pro­ nos docet fides de ordine supernatural! ; priis actibus comparantur : hæ quippe si atque ideo dari intra naturæ ordinem co­ conferantur cum virtutibus supematuraliVgnitionem immediatam Dei au th oris na- I bus imperfectissimae sunt et fere virtutis turæ, qua se ipso immediate videatur, nomen haud merentur; quin tamen illis lumen itidem gloriæ, si ita fas sit loqui, obsit, ut intra ordinem naturæ veram ra­ quod etiam sit naturale, et sic de reliquis. tionem virtutis habeant. Sed Poenitentia Si enim fidei, spei, et charitati supernanaturalis disponeret, et inclinaret ad do­ turalibus illa in hoc ordine debentur post lorem secundum omnem perfectionem, mortem, nec non tres animæ dotes, ad­ quam dolor naturaliter potest habere. Ergo junctis corpori quatuor (quas explicuimus intra proprium ordinem obiret rationem tract, de Beatitudine, et earum corresponvirtutis, quantumvis ut relata ad superio­ dentiam virtutibus assignavimus,) non rem ordinem sit imperfecta, ut etiam eve­ absonum, vel admodum peregrinum erit, nit in exemplo adducto virtutum moralium. semel concessis eisdem virtutibus natura­ Ad hoc argumentum, qtiod est in hac Enerva libus, et naturaliter acquisitis ex sola ac­ parte præcipuum, respondetur negando tor. tuum supematuralium repetitione, similiter Consequentiam, quæ fallit arguendo ab theologizare quoad omnia alia per cones- amplo ad non amplum affirmative ; sicut pondeniiam ordinis naturalis ad superna· enim non valet quod currit est animal : turale; et consequenter admittere intra ergo est homo ; ita non tenet Consequentia hunc ordinem omnia prsedicta, Quid enim illata, in qua arguitur ab esse supernatuvetat fidei naturali deberi claram, et intui- rali, quod est amplissimum, et supra totum tivam notitiam Dei authoris naturæ, quæ ordinem naturæ, ad esse naturale. Unde etiam naturalis, et immediata sit, sicut licet bene valet illatio ex virtute naturali fidei supematurali corresponde! clara, et ad supernaturalem, ex eo quod in quacum­ immediata visio ipsius Dei authoris super­ que materia, in qua versetur virtus natu­ naturalis, et sic de reliquis? Maxime cum ralis, debeat concedi virtus infusa super­ illae virtutes ita acquisitæ esse debeant naturalis, ut supra tetigimus ex doctrina Théologie® intra suum ordinem, utpote tradita de virt. disp. 3, dub. 1, g 4; si­ quæ non nisi ex actibus Theologicis ac­ quidem materia, quæ est capax regulæ na­ quisitae. Sed quis hoc crelat? Profecto turalis, est etiam idonea, ut regulari pos­ sit a virtute supernatural!. Non tamen quidquid sit de illationibus istis, et aliis, valet e converso, ut constat exemplo chaquæplurimæ sunt, et statim sese offerunt; positio illa singularissima est, et non solido ritatis, et amicitiæ supematuralium, qui­ aliquo fundamento, vel rationis, vel autho- bus in ordine naturali non respondet aut I <4/ DE PŒNITENTIA. charitas naturalis, quæ sit virtus distincta a voluntate, aut amicitia itidem naturalis, ut statuimus loco supra citato ex tract, de Charit. Quod discrimen hausimus ex D.Thom. d Thoma 1,2, quæst. 63, art. 2, ubi inquit, quod quia lex divina (ad quam redu­ cit ibi S. Doctor virtutes infusas) esi supe­ rior regula, ideo ad plura se extendit, Ha quod quidquid regulatur ratione humana, regulatur etiam ratione divina, sed non convertitur. Et ita accidit in nostro casu. Unde ut rectus esset discursus, oportebat prius probare Pœnitentiam naturalem esse virtutem, et inde legitime inferret dari virtutem supernaturalem infusam. Et quia Scotistæ primum affirmant, inconsequenter negant (juxta hoc D. Thomæ principium,) Pœnitentiam supernaturalem a Deo infu­ sam, siquidem quidquid regulatur ratione humana, regulatur etiam ratione divina. Et non e converso. I Diluitor Ad primam Consequenti® probationem ! proba do. concedimus peccatum in utroque ordine importare deordinationem, et offensam Dei nullo modo viribus naturalibus expiabilem, imo (quoad satisfactionem perfec­ tam: nec supernaturalibus ; nisi interventu acceptationis divinæ liberaliter condonantis, ac supplentis ex meritis Christi, quod nostne satisfactioni deest. Et ex hoc ca­ pite necesse est deficere rationem natura­ lem ad efficaciter movendam voluntatem, uti intra proprium ordinem indefectibiliter, attingat medium rationis virtutis. Cujus si ulteriorem velis rationem, ea D.Tbom. est, quam tradit Angelicus Præceptor ubi nuper sol. ad 3, quia nimirum virlu- < lum acquisitarum prxexistunt in nobis quxdam semina, sive principia secundum natu- i ram : qux quidem principia sunt nobiliora I virtutibus eorum virtute acquisitis : sicut intellectus principiorum speculabilium est -nobilior scientia conclusionum : el naturalis rectitudo rationis est nobilior reclificalione appetitus, quæ fit per participationem ra­ tionis : qux quidem reclificalio perlinet ad virtutem moralem. Sic igitur actus humani in quantum procedunt ex ollioribus prin­ cipiis, possunt causare virtutes acquisitas humanas. Ubi manifestum est primam ra­ dicem acquirendi virtutes, sive intellec­ tuales, sive morales tandem in rationem naturalem revocari, in qua ut in causa nobiliori virtutum acquirendarum semina, seu principia continentur. Hæc vero est intellectus agens, in quo est fons totius luminis intellectualis, et hinc devenitur I recto online ad intellectum possibilem, deinceps ad voluntatem, ac tandem ad partem sensitivam irascibilem, et concu­ piscibilem, ut uberius expendit S. Doctor quæst. citata de virt. art. 9. Cum ergo ratio naturalis non sulïulta gratia ex proI priis viribus non valeat intra proprium ordinem, perfectum dictamen formare, nec de ejus gravitate nec etiam remissione obtinenda ex propriis viribus; inde est ejus motionem in partem appetitivam esse inefficacem, et imperfectam, ut pos­ sit generare habitum virtutis de se im­ portantis operationem perfectam : atque ideo numquam voluntatem ex motione rationis superioris, quæ sit naturalis, per­ fectam displicentiam habere, ut opus erat ad acquirendam virtutem : quippe de ra­ tione virtutis est intra propriam materiam perfectum, et consummatum actum di­ cere. S«jsà Hujus oppositum (ut secundae probationi Consequenti® occurramus) cernitur in ac- pniz·tibus virtutum moralium, quarum materia £il,r· ut regulanda ex vi luminis naturalis non transcendit efficaciam prædicti luminis. Quamobrem quilibet earum actus sub mo­ tione rationis præscribentis modum, et medium rectæ rationi consonum præstituentis, est actus perfectus, non quatenus a voluntate, seu appetitu utcumque pro­ cedit, sed quatenus ab ipsa ut rectæ rationi subdita dimanat. Unde mirum non est I posse ex frequentatis, et sæpe inculcatis ] prædictis actibus in se ipsa habitum aequi| rere, quo prompte, firmiter, et delectabi­ liter in similes actus se exerat, quoties ( oportuerit. Ubi observandum venit, quod jam diu u' animadvertendum duximus, tract, de virt. disp. 1, dub. 3, f 3, num. 46, discrimen I potentiæ cum habitu, et absque habitu, seu (quod in idem recidit) prompte, aut ægre operantis, non stare in eo, quod eliciat propriis viribus actum virtutis, ut aliqui falso imaginantur, et tunc ægre, ac difficulter eliciat actum virtuosum ; secus vero quando agit instructa habitu : quia numquam appetitus se exerit in actum vir­ tutis nisi ut motus, et elevatus a ratione superiori, sive operetur cum habitu, sive absque illo. Sed stat vera differentia in eo, quod ante acquisitionem habitus, recipit prædictum influxum transeunter, et per modum passionis ; per habitum vero illum habet permanenter ad instar formæ consti­ tuentis in esse perfecto, et modo sibi pro­ prio • 1, " JA s · * *s ? • Λ* » ■· DISP. V, DUB. V. prio connaturaiitor agendi. Quæ est doc­ trina D. Thomæ loco citato de virtut. ubi postquam docuerat potentias receptivas habituum non esse per se ipsas rectas, sed rectitudinem aliunde emendicare, inquit, hoc contingere dupliciter ; Uno modo, ul recipiatur per modum passionis, sicul in hoc ipso quod potentia regulala a regulante movetur, quod fit transeunter : el ideo (subdit S. Doctor) prædicta receptio recti­ tudinis non sufficil ad perfectam reclificalionem potentiæ regulalæ. Et in hoc eventu fit operatio virtutis ægre, et difficulter. Oporiel ergo (prosequitur D. Thomas) ul alio modo recipiatur, scilicet per modum qualitatis inhærenlis, ut rectitudo regulæ efficiatur forma potentiæ regulalæ : sic enim faciliter, el delectabiliter quod rectum esi, operabitur, sicul id quod est conveniens suæ formæ. Et hæc quidem qualitas, sive forma dum adhuc esi imperfecta, dispositio dici­ tur : cum aulem jam consummata esi, et quasi in naturam versa, habitus nominatur. Dw Ex qua doctrina non solum pro hac mate­ otsecUώ. ria, sed et pro aliis diligenter retinenda, manifeste duo liquent; primum est, quod annotavimus, non ideo dici potentiam ægre, et difficulter absque virtute posse actum virtutis elicere, quia se sola, et absque influxu superiori id valeat ; hoc enim falsum est, siquidem ut docet S. Doc­ tor numquam non potentia indiget motione rationis superioris ad actum virtutis adhuc difficulter agendum : quæ motio si non exhibeatur, aut negetur, neutiquam po­ tentia erumpet in actum, utpote superan­ tem propriam activitatem. Secundum est, quod dum hæc motio fuerit imperfecta, semper dicetur dispositio, et non habitus, ut constat ex ultimis verbis relati testi­ monii. Constat autem motionem naturalis rationis in voluntatem contra peccatum semper esse imperfectam, numquamque consummari in ea’, utpote quæ quiescere non potest in Pœnitentia naturali, sed semper manet solicita, suspecta, et absque certitudine nanciscendi veniam, imo cum incertitudine positiva illius. Quare num­ quam molio illa superior vertetur in na­ turam, ut dicebat D. Thomas, sed rema­ nebit in ratione dispositionis, et habitus rationem non obiinebit. Unde constat ad Minorem subsumptam argumenti, et ad paritatem virtutum acquisitarum, quæ quidem in ordine ad propriam materiam cum omnimoda firmitate, et certitudine procedunt ex directione rectæ rationis, ut Salmant. Curs, lheolog. tom. XIX. 529 cujus vi proprii illarum actus in propria potentia consummantur. 213. Sed contra hoc instatur (et est Alterum secundum Ricardi argumentum) quia ex ar5°01· doloris actibus frequentatis necessario ge­ neratur aliquis habitus : sed talis habitus est vera virtus, et non alia, quam Pœnitentice : ergo negari non debet vera virtus Pœnitentiæ naturalis. Consequentia liquet, et præmissæ, quæ indigent probatione, ostenduntur; Major quidem a paritate om­ nium actuum liberorum sub recta ratione procedentium , ex quorum inculcatione pronior, ac facilior invenitur homo ad se in illos exerendum : hæc autem facilitas, et promptitudo est proprius, et immediatus eflectus habitus : quare vel neganda est experientia, vel est asserendum ex actuum repetitione habitum generari, in quacum­ que materia, vel virtutis, vel vitii, atque ideo ex actibus doloris naturalis frequen­ tatis novum habitum Pœnitentiæ naturalis acquiri. Probatur hæc Consequentia simul cum Minori primi Syllogismi ; Tum quia talis habitus est habitus electivus secundum rectam rationem, et inclinat ad actus lau­ dabiles, quales sunt detestari peccata, ut opposita rectæ rationi, et fini honesto na­ turali, ejusque authori. Tum etiam, quo­ niam ad compensandas humanas offensas datur specialis virtus, quæ consurgit ex iterata actuum inculcatione in illa materia. Tum etiam, quia datur speciale vitium impœnitentiæ intra ordinem naturæ : ergo intra eundem ordinem debet assignari specialis virtus : Consequenterque non est, unde possit excludi a ratione virtutis Pœnitentia naturalis. Respondetur, hoc argumentum ex utra- Eliditur que pnemissa claudicare : nam illa Major non est undequaque vera, et ejus probatio non urget, ut patet in dilectione naturali Dei, ex cujus inculcatione non consurgit novus habitus dilectionis naturalis Dei, licet expediatur potentia ad eos eliciendos, quo magis eorum iterationi incumbit. Et ratio sumitur ex dictis : quoniam ut ex actuum repetitione resultet habitus virtutis, requiritur elevatio potentiæ superioris ad aliquid excedens vires potentiæ inferioris. Voluntati autem non deficiunt vires nec ad diligendum Deum authorem naturalem, nec etiam ad detestandum peccatum ut oppositum rationi naturali, et hujus fini ; sed utrumque accipit ex ipsa naturali rec­ titudine sibi congenita, ex qua habet pro­ sequi bonum honestum, et comequenter 34 i DE PŒNITENTIA. dolere, ac pcenitere de opposito. Un ie si I qnet : quocirca ad summum dictare pas· semel expediatur per gratiam, ut expediri sunt esso pœnitendum in communi, abs­ debet (ahoqui nec unum, nec alterum trahendo a modo determinato pmnilontll, eliciet) ; sicut ad amorem Dei naturalem Et ex hac parte dicebamus prædictos actus non indiget elevatione potentiæ superioris, semper esse steriles, et infecundos, et hi' sed dumtaxat mera illuminatione intellec­ bltum generare non posse. 214. Minor etiam est falsa, et minime MW tus; ita nec ad naturalem Poenitentiam, sed unum ex alio sequetur. Quia cum Pœ­ probanda : nam esto per Pœnitentiam na­ nitentia puro naturalis sit actus imperfec­ turalem generetur aliquis habitus, non tus, est etiam sterilis, et infecundus, ut ideo erit virtus acquisita : quia licet omnis producat habitum : hic enim non produ­ virtus sit habitus, non tamen omnis habi­ citur nisi peractum perfectum ex motione tus est proprie loquendo virtus, sed potest superioris elevantis ad id, quod in potentia deficere ab hujus essentia, licet constitui inferiori non continetur. debeat sub specie illius, eo quod plus re­ Dapîex Est vero ad hujus doctrinæ intelligen- quiratur ad rationem virtutis contrahen­ modus dam, quam ad essentiam habitus. De quo concur­ tiam animadvertendum dupliciter posse rendi intellectum concurrere ad actum volunta­ plura suppetunt exempla, et aliqua nos intellec­ tis. Vel præcise proponendo objectum, docuit D. Thomas, ex quo illa sumpsimus D.Tta tus obser­ quod est prosequendum, et imponendo tract, de virtut. disp. 2, dub. 3, § 3, a vatur. ejus prosecutionem. Et hoc modo nihil num. 56, et de continentia tenuit S. Doc­ ponit in actu voluntatis, quod vires vo- : tor. 12, quæst. 58, art. 3 ad 2, necnon luntatis excedat, nec etiam proprie lo­ 2, 2, quæst. 155, de Perseverantia vero in quendo est superior, sel solum dirigit, et eadem 2, 2, quæst. 137, art. I. Qua doc- \ illuminat voluntatem, quæ est potentia trina hic supposita, et loco citato statuta cæca, ne cæco modo procedat. Vel ita, dehiscunt vires probationum. Ad primam quod non solum præluceat, sed etiam diri­ dicimus, bonum, et laudabile non converti gat, et regulet ex virtute Synderesis, et cum virtute proprie dicta; alioqui nullus Prudentiæ : quo pacto constituit in actu esset actus moraliter bonus, qui non esset aliquid superexcedens virtutem voluntatis, actus alicujus virtutis proprie dictæ, quod videlicet rectitudinem, et ordinem, in quo esse falsum constat in utroque ordine tam consistit medium rationis proprium virtu­ naturali, quam supernatural!, in quibus tis, geritque omnino proprie munus supe­ plures necesse est concedere actus hones- s rioris elevantis, et trahentis potentiam in­ tos, et moraliter bonos, qui a virtute pro­ feriorem ad ordinem superiorem, ve! pre accepta oriri non debent. Ut in ordine gratiæ de pia affectione, et pluribus illus­ transeunter, seu per modum passionis, trationibus, et affectibus inefficacibus ne­ vel permanenter imprimendo, ac sigillando in illa propriam formam qua prompte fir­ quit negari, et in ordine naturæ de amore I miter, et facile modo sibi proprio opere­ naturali, de verecundia, de continentia, tur : et hoc quidem assequitur iteratis ac de perseverantia, asseruit D. Thomas. In quibus omnibus militat motivum quod motionibus, mediis quibus frequentatis aclus generant habitum. Porro ad Pœni­ obtenditur. Sed quia eorum electio vel non tentiam naturalem se habet ratio naturalis est efficax, et perfecta, vel non tendit in primo modo, et non secundo; atque ideo, determinata media, sed respicit finem ge­ quantumvis actus multiplicentur, non ge­ neralissimum, non hujus, vel illius deter* nerant habitum, quia numquam exuun­ miuatæ materiæ; idcirco non est electio tur propria, et imperfecta ratione, nec re­ propria virtutis, nec virtutem inducit. Et gulantur Synderesi, et Prudentia perfecta, ex eadem radice deficit Pœnitentia natura­ a quarum infiuxu tantummodo poterant lis; hæc enim ut vera virtus sit intra ordi­ habere, quod est proprium virtutis, nempe nem naturalem, debet opponi non tantum acluare voluntatem, eamque complere ad huic, aut illi peccato, sed omni; siquidem destruendum peccatum in proprio ordine, in suo ordine debet habere, quod in or­ in quam destructionem colliniat vera vir­ dine supernatural! competit Pœnitentiæ tus Pœnitentiæ. Non enim Synderesis, et infusæ, ut constat exemplo dilectionis na­ Prudentia humana queunt dictare, aut turalis Dei super omnia relate ad amorem proponere modo prædicto medium aliquod charitatis ·. quare Pœnitentia, qîiæ est naturale, quo indefectibiliter expelli possit vera virtus nequit compati cum aliquo peccatum in qualibet materia, ut de se li- peccato mortali, utpote illi, et cuicumque alii DISP. V, DUB. V. alii opposita. \rirtus autem acquisita toste p.Tton. D. Thoma 1,2, quæst, 63, art. 2 ad 2, potest secuin compati aliquod peccatum mortale ; non ergo esso potest virtus ac­ quisita; consequonterque nec habitus electivus electione efficaci, ot propria. Quippe hæc prosequitur medium electum, quod sit efficax ad destruendum, quod destrui intenditur. Et Pœnitentia non unum, aut altorum intendit destruere, sed omnia, ut vera Pœnitentia sit. Nisi quis volitadstruere plures Poenitentiae partiales juxta diversitatem peccatorum, quod est ponere plures Poenitentias, cum tamen Pœnitentia omnia peccata eub una ratione petat detestari, sicut Prudentia sub una sola ratione dirigit omnes virtutes. Ideoque tract, do virt. disp. 4, dub, 1, unam solam Prudentiam recognovimus, et plu­ res partiales ab aliquibus commentas repu­ limus. Seesnda Ad secundam probationem constat ex Ifttalio SOiftU. supradictis, dum explicuimus Pœnitentiam ad virtutem justitiæ foro reducendam : ibi enim asseruimus inter homines non aliam reperiri virtutem ad sarciendas offensas, quam justitiam commutativam stricte sumptam, et rationem disparitatis assi­ gnavimus ex doctrina D. Thomæ, et ex ipsa virtutum natura, ex qua oritur homi­ nis ad hominem servari posse æqualitatem in offensæ compensatione, quamvis aliqui sint tituli speciales, aliunde speciales vir­ tutes postulantes, ut observanti® in supe­ riores, Pietatis in Parentes, et sic de aliis. Unde illis seclusis, præcise ad poenitendum in humanis sufficit justitia commutativa, ex qua æqualis compensatio exhibeatur ; maxime cum non accedunt illi tituli, qui important superioritatem insuperabilem, aut inexæquabilem ab inferiori; respectu quorum justitia illa non erit perfecta. Quod non inconvenit, ut constat in Pœni­ tentia nostra, quæ est æqualis respectu venialium, et deficiens respectu morta­ lium. OtrsniTertiam probationem diluit D. Tho­ Hr teriiæ mas 2, 2, quæst. 144, art. 1 ad 4, dicens, prato- quod quilibet defectus causât vitium ; non licfti ex D. autem quodlibct bonum sufficit ad rationem Town. virlulis : el ideo non oportet, quod omne illud, cui directe, opponitur vilium, sil vir­ tus : quamvis omne vilium opponatur alicui virtuti secundum suam originem. Ad contrarietatem namque sufficit, quod sicut impœntentiæ vitium inclinat ad malum, ita Pœnitentia inclinet ad bonum, et vi 531 hujus contineatur sub eodem genere habi­ tus sub quo maxime distant, et ab eodem subjecto mutuo se expellunt, quod est pro­ prium contrariorum. Ad rationem vero virtutis, requiritur, quod sit consummativa, et completiva potentiæ medio actu perfecto, quo perfecte attingat medium præscriptum a ratione; quod Pœnitentiæ naturali repugnat ob debilitatem, qua tendit in destructionem peccati, nullis naturalibus viribus consequendam. 215. Deinde arguit Ripalda supra rela­ Ripalda argutus sub hac forma. Nam potentia continuo menlam. agens actus sdpernaturales redditur habi­ lior, et agilior, quam non agens : sed hæc agilitas, seu habilitas est acquisita, et na­ turalis : ergo ex repetitione actuum supernaturalium acquiritur habitus naturalis; consequenterque ex multiplicatis contri­ tionis actibus per Pœnitentiam supernaturaiem, producetur habitus naturalis Pœni­ tentiæ acquisitæ. Majorem supponit, ct probat Minorem ; nam si ea major habili­ tas non revocaretur ad habitum acquisi­ tum; nullum esset fundamentum adstruendi habitus acquisitos; non enim potest reduci in remotionem impedien­ tium, quia nimirum prioribus actibus mo­ dérais sunt passiones, et superatæ diffi­ cultates : nam eadem ratione facilitas potentiæ ad actus naturales reduci posset ad remotionem impedientium facilitatem potentiæ ad actus naturales, quin argu­ mentum sit statuendi habitus naturales acquisitos. Ergo cum alias supponi de­ beant habitus acquisiti naturales, facilitas comparata assuetudine agendi actus supernaturales, referri debet in habitum na­ turalem denuo comparatum ex actibus supernaturalibus. Confirmat hanc suam positionem ex eo, Confirm, quod actus supernaturales superioris sunt conditionis ad actus naturales : aliunde relinquunt in potentia facilitatem agendi, sicut naturales : ergo reipsa efficiunt habi­ tum acquisitum facilitantem, at non su­ pernaturalem, ut constat, alias habitus supernaturales possent acquiri : ergo na­ turalem. Hanc autem doctrinam non absonam esse a Doctore Angelico, inde probat : quia S. Doctor quæst. 27, do verit. art. 1 D.Tfiom. ad 4, ex argumentis sed contra, scribit ex al^s' actibus Charitatis infusæ generari in nobis aliquem habitum dilectionis acquisitum : non supernaturalem, ut ipsemetS. Doctor affirmat. 1, 2, quæst. 51, ari. 4. Ergo na- •P i. i il 532 DE PŒNITENTIA. turalem. In quam etiam sententiam venire I naturæ, so 1 etiam ut author gratiæ ali­ Altnayn. Almayn in 3, dist. 23, quæst, 3, nec quando seipso efficit res naturales, quibuj ίοκη.ι ea esse Scotum, et Gabrielem re­ I causas naturales adaptat, ut cum restituit Gabriel. fert ad finem illius disp. 53. sanitatem infirmo, et visum cæco. Ubi Refelli­ Sed certe hoc fundamentum debilissi- adhuc in esse termini splendet supernatu­ tur ral itas principii, siquidem sanitas restituta, primo., mum est ad tam singularem sustinendam sententiam, eamque pluribus refellere pos­ et potentia visiva a Deo recepta quoad semus, si propria hujus materiæ (et sane modum producendi, et in esse termini graviora' non jure postularent minus utilia sunt supernaturales, licet non in esse en­ abscindere, et ad præfixum scopum prope­ tis. Hoc autem repugnat rebus ipsis a Deo rare. Respondetur ergo ad argumentum, creatis, ut est cernere in Angelo omnino cui soli connittitur illa sententia, negando altioris ordinis ad res materiales, quas Minorem, quam evidenter falsam cense­ ' nequit propria virtute efficere. Quod ergo mus : nam illa facilitas, quæ provenit vo­ actus supernaturales altioris ordinis sint luntati ex actibus supernaturalibus, nequit ad actus naturales, minime probat posse non esse supernaturalis. Cum enim sit I efficienter causare habilitatem naturalem effectus immediatus prædictorum actuum ; ab illo Theologo intentam. Quocirca Doc-D.Tia necessarium est sapiat naturam suæ causæ, | tor Angelicus 1, 2, quæst. 51, hunc theoatque ideo quod sit supernaturalis : sive I logizandi modum penitus evertit, ac di­ proveniat ab eis in genere causæ efficientis, ruit. Nam cum sibi objecisset in art. 4, sive in genere causæ formalis. Et ratio est illius quæstionis illud fundamentum sub perspicua. Nam causa efficiens non opera­ hac forma : Per habitum illum (infusum} tur, nec agit nisi secundum quod est in homo potest mullos aclus producere : sedes actu vel formali, vel virtual! id ipsum illis actibus causatur similis habitus, ut quod operatur, et agit, ut vel ipsa philo­ in 2, Ethic, dicitur : sequitur ergo duos sophia demonstrat, et ratio naturalis sua­ habitus ejusdem speciei esse in eodem, imum det. Sed actus illi sunt supernaturales, et acquisitum, et alterum infusum. Respondet, ut supernaturales formaliter agunt : ergo Ad tertium dicendum, quod aclus, qui pro­ non possunt non inducere effectum super­ ducuntur ex habitu infuso, non causant ali­ naturalem, atque ideo illa major habilitas quem habitum, sed confirmant habitum (si semel ab eis oritur, ut oriri docetur), præexistentem : sicut medicinalia remedia nequit non esse supernaturalis. Major adhibita homini sano per naturam, non supponitur, et ostenditur Minor. Nam causant aliquam sanitatem, sed sanitatem prædicti actus non agunt nisi secundum prius habitam corroborant. Non ergo ex quod participant a virtute, cujus sunt mente D. Thomæ affirmari debet ex acti­ exercitia, nec nisi per ordinem ad objec­ bus supernaturalibus aliquam majorem ha­ tum ipsius virtutis, et utrumque est su­ bilitatem naturalem efficienter produci, pernaturale : ergo non agunt, nisi ut forQuod vero nec etiam in genere causæ Pnad maliter supernaturales. formalis id efficere, seu præstare valeant, Rejicitor Rursus : eatenus illi actus possent in­ adhuc est evidentius. Nam causa formalis putsecando. ducere facilitatem naturalem, quatenus non causât, nisi per suimet exhibitionem, as· essent superioris ordinis, et eam virtuali­ et informationem subjecti ; effectus enim ter continerent : sed quamvis sint supe­ formalis nihil aliud est quam forma com­ rioris ordinis, non continent virtualiter municata subjecto, atque ideo esse debet productive facilitatem naturalem : ergo ejusdem rationis, et ordinis cum forma : neutiquam valent illam efficere. Probatur ergo cum entitas actuum supernaturalium Minor : quia ordo supernaturalis crea’.us supponatur. et bene, a prædicto Authore, nequit producere ordinem naturalem : nec 1 supernaturales nequeunt non in genere potentia supernaturalis potentiam natura­ causæ formalis præstare effectum superna­ lem, et idem inductione constat discur­ turalem. Atque ideo quod potentia ex illo­ rendo de eniitate qualibet supernatural! : rum frequentia habilior, et agilior redda­ alioqui ut supra innuebamus, non esset tur, non computari debet inter effectus entitas supernaturalis, quæ non posset naturales; cum non suppetat illius causa efficere sibi similem naturalem, quod est nec efficiens, nec formalis ; sed æquius, ac ridiculum, et longe a veritate alienum. Id rationi omnino consonum est asserere illo­ quippe competit quidem Deo authori na­ rum frequentiam deservire in robur, et turæ, et gratiæ, qui non solum ut author I confirmationem, ac majus augmentum ha­ bitus K· · DISP, V, DUB. V. bitus praeexistentis, ut nos docuit D. Tho­ mas, et ratio evincit. Γ Nec inde evertitur totum fundamentum adstruendi habitus acquisitos, ut causatur ille. Nam hi intra ordinem naturalem sibi vindicant propriam materiam, propria exercitia, ac propriam rationem sub qua attingendi objectum, cujus attingentiæ de­ serviunt, ut facile obvium cuique est per illos discurrenti, nec potest negare Ripalda. Dj™'* Hinc absque ulteriori impulsu corruit «no, confirmatio : nam ut paulo ante diceba­ mus, supériorités conditionis actuum supernaturalium præ naturalibus minime evincit hos ab illis effici posse, eo quod sunt divers® speciei, nec unus continet alium tanquam causa vere effectiva; quippe hac continentia solum prævalet D.Thom. Deus, qui, ut inquit D. Thomas ubi nu­ per in corpore articuli, polesl producere ef­ fectus causarum secundarum absque ipsis causis secundis, ut constat ex 1 p. quæst. 105, art. 6 : Sic igitur quandoque ad ostensionem sus virtutis producit sanita­ tem absque naturali causa ; quæ tamen per naturam posset causare : ita etiam quando­ que ad ostendendam suam virtutem infun­ dit homini illos etiam habitus, qxti naturali virtute possunt causari. Sicut Apostolis dedit scientiam scripturarum, et omnium lingua­ rum, quam homines per studium, vel con­ suetudinem acquirere possunt, licet non ita perfecte. Quare non possumus non vehe­ menter mirari allegasse pro sua sententia D. Thomam in hoc eodem articulo, ubi evidentissimum, et sole clarius est, nec verbum pro illa positione stare. Sed adea­ mus quæst. 17 de veritate, quam etiam in sui patrocinium refert. Inquit ergo D. Tho-S. Doctor art. 1, in solutione ad argumas._ menta sed contra sol. ad 4 : Dicendum quod ex actibus non generatur habitus alterius modi ab illo habitu, ex quo actus eliciuntur : sed vel aliquis habitus ejusdem rationis, si­ cut ex actibus infusæ charitatis generatur aliquis habitus dilectionis : vel prxexislens augmentalur, sicut in eo, qui habet habitum temperantis acquisitum ex actibus, ipse ha­ bitus augmentalur. Quæ doctrina etiam est satis perspicua, et nullatenus favet eam alleganti : nam prima pars illius disjunc­ tiva· non est ex sententia D. Thomæ, sed ex aliorum opinione, quam retulit, sed non fuit secutus, ut constat ex verbis imme­ diate subjunctis : El ita cum aclus cons­ cientis procedat ex habitu sapientis, ct Γ 533 scientis, non generatur inde aliquis habitus alius ab eis, sed illi habitus perficiuntur. Ubi spreta prima parte disjunctivæ, pro­ priam mentem aperuit eligendo secundam partem determinate. Quod nullatenus præstitisset, si utraque disjunctionis pars ipsi probaretur. 21G. Ex quibus omnibus deducitur, quod Conseelicet in quolibet statu naturæ humanæ Una · post peccatum, debeat concedi aliquod ge­ nus veræ Pœnitentiæ, nt in statu purorum, aut naturæ integræ, quippe quæ est de jure naturæ. In nullo tamen concedi debet Pœnitentia, quæ sit virtus proprie dicta, nisi in statu elevationis, et consortio gra­ tiæ. Quod consectarium constat ex dictis. Quia non est vera virtus Pœnitentiæ, quæ non est supernaturalis, et a Deo infusa : sed in nullo statu, qui non sit elevationis daretur aliquid supernaturale, quod a Deo supernaturaliter deberet infundi, utliquet : ergo in nullo statu reperiretur virtus Pœ­ nitentiæ proprie talis. Ad hæc ; Pœnitentia, Confira, quæ haberi potest ex vi principiorum na­ turalium, non est nec certa, nec firma in attingentia proprii objecti, et materiæ circa quam versatur, sed ad summum conjec­ turalis, suspecta, et admodum dubia; cum non sit principium naturale, quo quis possit de illius acceptatione certus reddi : ergo cum in prædictis statibus omnia principia, quibus Pœnitentia regularetur, essent naturalia, et alias cessaret recursus ad fidem, aut lumen aliud supernaturale ; sequitur in nullo illorum statu posse con­ cedi virtutem Pœnitentiæ proprie dictam. Deinde probatur idem consectarium alio citerior principio, quo excludatur prædicta virtus, adhuc supposita fide, et elevatione super­ natural!, quod jam supra indicatum est. Nam in eo ordine est impossibilis virtus, ubi impossibile est ejus objectum : sed intra ordinem naturæ adhuc supposita fide impossibile est objectum Pœnitentiæ na­ turalis : ergo et ipsa Pœnitentia. Minor ’ in qua sola esse potest difficultas probatur : nam objectum Pœnitentiæ naturalis est peccatum destruendum intra prædictum ordinem : sed implicatorium est peccatum deleri ex principiis naturalibus intra hunc ordinem, quia nullum peccatum est re­ missibile absque Dei gratia : ergo impos­ sibilis est Pœnitentia, quæ sit vera virtus, ex principiis naturalibus. Si enim intra vires naturæ adhuc ut clevatæ non suppe­ terent vires efficaces ad frænandas, et com­ pescendas passiones insurgentes contra rationem rectam, casque ad debitam pro­ I sanctificantem ad hominis interiorem sa­ portionem, et medium redigendas: profecto nitatem constat ex Concilio Tridentino, nulla esset virtus proprio laboro acquisita, j quin gratia sub aliquo præcepto cadat; et sicut quia in natura non est potestas tota­ idem constat in auxiliis supernaturalibuj; liter extinguendi fomitem peccati, non ad ideo ad explicandam necessitatem hujus hoc assignatur virtus, sed fieri debet re­ virtutis toties in sacris litteris commenda­ tam praesens dubium excitamus. Cujus cursus ad gratiam, et non qualemcumque, sed insignem, et quam nullum accepisse titulus se accingit ad solum id, quod Pœ­ extra B. Virginem Dei Matrem certo cer­ nitentia ab intrinseco petit, praescindendo tius est. Ergo cum exploratum nobis sit, a charitate, et virtutibus annexis, necnon ex alibi recte probatis, non suppetere vires a casibus, in quibus per accidens aliquid naturales ad destruendum peccatum adhuc solet obligare, quoti tamen alias sub obli­ ut est contra rationem : recte deducitur gatione non caderet, ut contingit in Con­ nullam esse possibilem virtutem Pœniten­ fessione, cujus obligatio solum urget se­ tiæ naturalem, in quocumque statu natura mel in anno, et in tempore praefixo ab constituatur, atque ideo recurri debet ad I Ecclesia : cum tamen non semel per accigratiam, ut veram virtutem Pœnitentiæ I dens necessaria sit intra eumdem annum. Aliud debeamus adstruere. Unde infertur præDe quo infra. Et quia praecepta non dancoosectarinm. terea non esse eandem rationem concedendi ! tur de habitibus, sed de illorum operatioamorem Dei naturalem ex viribus naturæ, ! nibus, unde habitus ipsi dicuniur neces­ ac contritionem naturalem, quæ sit vera sarii necessitate præcepti, idcirco idem contritio ; atque ideo illo concesso, ut con- j est inquirere, quod præ se fert titulus, ac cessimus supra tract, de Gratia, hanc ne- j investigare : An aclus Pœnitentiæ cadunt gamus, utpote solum possibilem intra sub præcepto ? ordinem gratiæ, neutiquam vero intra or­ Porro præceptum vel est divinum, el dinem naturæ. naturale, ipsis rerum naturis annexum, quale est præceptum diligendi Deum super omnia, nec non præceptum ipsum colendi, DUBIUM VI. etc., vel est positivum, et superadjectum ex voluntate legislatoris, aliquid denuo Λη sil speciale præceptum virtutis statuentis, et ordinantis, uti in lege nova Pœnilenliæ, el quo jure obliget ? ordinasse constat Christum Dominum con· SjKtio- 217. Peccatoribus necessariam omnino tritionem ad Sacramentum Pœnitentiæ. q ais. esse Poenitentiam satis demonstrant sacræ Et hoc appellamus præceptum divinum litteræ, passim obviæ, quibus monentur positivum, per contrapetitionem ad præ­ non aliud illis superesse remedium post ceptum mere Ecclesiasticum, seu ab Ec­ clesia præscriptum. Quale esse præceptum lapsum, quam Medicinam Pœnitentiæ. annuæ confessionis, et communionis apud Act. 2. Unde est illud Act. 2 : Pœnitentiam agile, Act. 3. et bapliz-.tur unusquisque vestrum. Actor. omnes supponi debet; licet præceptum 3 : Panilemini, el convertimini, ul delean- confessionis sit ex jure divino, ut constat Ezith.18 iu? peccata vestra. Ezech. 18, ri impius ex Tridentino, et jam olim D. Thomas egeril pœnitentiam ab omnibus peccatis suis, docuerat affirmando, quod licet Pontifex Eccle-^ vita vivet, cl non morietur. Ecclesiast. 2 : possit dispensare in eo, quod confessio 5* ‘Si poenitentiam non egerimus, incidemus in non fiat hoc, aut illo tempore determinato, rJ^e" manus Domini. Hierem. 8 : Si panitenliam secus vero in eo, quod numquam fiat; eo egerit gens illa a malo, quod fecit, agam el quod juris divini sit. Ut ergo examinemus; ego pœnitentiam a malo, quod, cogitavi, nec- qualiter Pœnitentia obliget, vel ex jure di­ Luc. 18. non Lucro 13 : Nisi panilentiam egeritis, vino, vel ex ecclesiastico, seu humano, omnes simul peribitis. In quibus locis, et additum est in titulo : Quo jure Pœnitentiæ innumeris aliis, quæ longum esset percur­ præceptum obliget ? Nec est sermo de Pœ­ rere, manifestum est sermonem fieri de nitentia exteriori, quæ est effectus Pœni­ Pœnitentiæ virtute, quæ sola fuit ante tentiæ interioris ; quia cum actus exterior „ Baptismum, et institutionem Sacramento- non sit bonus, nisi per ordinem ad actum internum, in quo est tota bonitas actus aiiqnid rum m nova lege. es*c. Sed quia potest aliquid esse nécessa- externi, non inducit majorem obligatio­ necessa- rlum per modum medii indispensabililer nem, quam actus interui, a quibus proce­ dum. requisiti, uti necessariam esse gratiam dit. Imo sæpe contingit vel ob debilitatem, vel pisis - ii DEPQENITENTIA. 130. _____ 534' DISP. V, DUB. VI. vel ob alias causas deobligari hominem α ptenilcnlia exteriori; cum obstrictus ex peccato maneat Pœnitentiæ interiori. Ilis prodibatis pro tituli intolligentia, sit Prima Conclusio statuitur, el primæ parti difficultatis respondetur. 218. Dicendum est primo dari speciale præceptum Pœnitentiæ. Hanc conclusio­ s& nem tenuisse omnes Scolasticos testatur to. M. Cano in illa sua celebri relect. de Pœ­ nitentia 4 p. § Primum itaque. Ubi oppo­ sitam sententiam vel ex eo solum refel­ lendam censet, quod novitia sit, et in re, quæ ad mores perlinet, sine idonea ratione communi Theologorum sensui refragetur. Et sane ita est : nam affirmans sententia tam altas radices egit, ut vetustissimus Tè.tii- Tertullianus de ea ita scripserit lib. de Pœnit .Cum judex Deus justitiæ charissimæ sibi exigendæ, tuendæque præsideal, in eam omnem summam disciplina sanciat, dubi­ tandum est, sicut in universis actibus nos­ tris, ita in Poenitentia quoque causa justi­ tiam Deoprastandam esse? Et paulo inferius huic suæ dubitationi ita respondet : Auda­ ciam existimo de bono divini pracepli dis­ putare, Neque enim, quia bonum est, ideo auscultare debemus sed quia Deus præcepit. Ad exhibitionem obsequii prior est majeslas divinæ potestatis, prior est authoritas impe­ rantis, quam utilitas servientis. Bonum est panilere, an non? Quid revolvis? Deus pracipil. Quod igitur Deus tantopere commen­ dat, quod etiam humano more sub dejera­ tione testatur, summa utique gravitate > et aggredi, et custodire debemus. Strip­ Porro intentum præceptum in verbis tire teslimo- Scripturæ supra relatis contineri inde ef­ lii pro ficaciter colligitur : Tum, ex tenore ipso­ ieerttene rum verborum, quæ praeceptiva sunt, Poe­ UâElij. nitentiam agite; non enim alia assignari possunt clariora; maxime vero cum ea, quæ sub consilio cadunt, conditionaliter soleant proferri. Imperium vero importa­ tum in præcepto non aliter, quam verbo 'imperativo explicatius potest tradi. Tum etiam, quia constat, ut recte docet prælaudatus Magister Joannem Baptistam a principio suæ prædicationis ab illis verbis exorsum fuisse ; Panilentiam agite, appro­ pinquat in vos regnum Dei. Non est vero fide dignum primo incepisse a consiliis, 535 eaque quantocyus populo proposuisse, postpositis, quæ de præcepto erant : ergo quia Pœnitentia erat de præcepto, ab ea exordium sumpsit, et verbis præceptivis edixit. Tum etiam (tacitam objectionem præoccupamus) quia licet conditionales videantur aliquæ illarum locutionum, non ideo a praedictis testimoniis excludi debet præceptum, ut constat a simili : nam Joan. 3 asseritur de Baptismo : Nisi quis jOan.3. renatus fuerit ex aqua, el Spiritu sancio, non polest introire in regnum Dei. Et ejus­ dem Joan. G de necessitate Eucharistiæ joan.c. dicitur : Nisi manducaveritis carnem filii hominis, el biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Cum tamen ex prædietis verbis non tantum necessitatem utriusque Sacramenti evincant Theologi, sed etiam, et præceptum. Ergo similiter in nostro casu. Et ratio similitudinis est : nam omnia quæ sunt necessaria ad salu­ tem, si semel sunt in nostra potestate, cadunt sub præcepto ; cum quilibet tenea­ tur apponere media ad propriam salutem necessaria : sed actus Pœnitentiæ sunt necessarii ad salutem, et cadunt sub hu­ mana potestate adjuta gratia, non minus quam assignata recipere sacramenta, et ad ea recte suscipienda se disponere : Ergo eadem ratione, ac istorum sacramentorum receptio cadit sub præcepto, cadit etiam actus Pœnitentiæ virtutis. Idem etiam evincunt testimonia ex Con- Trident, cilio Tridentino dub. superiori allegata. Quoniam sancta Synodus quatuor pœni­ tentis actus ad justificationem necessarios enumerans inter eos accenset actum Pœ­ nitentiæ virtutis : sed alii actus ita sunt necessarii necessitate medii, quod etiam cadunt sub præcepto, ut in confosso est apud omnes. Quis enim neget esse specia­ lia præcepta pro actibus Fidei, Spei et Charitatis? sane, nec illi, quibus arriserat in toto vitæ cursu non teneri hominem ad actus prædictarum virtutum ex vi prae­ ceptorum divinorum, ausi sunt negare existentiam præcepti pro quolibet iliorum, ut constat ex propositione 1, ab Alexandro VIT Alexand. damnata sub anno 1665, die 24 Septem- VIL bris, quæ hujusmodi erat : Homo nullo un­ quam tempore suæ vitæ tenetur elicere actum fidei, speo, et charitatis, ex vi præceplorum divinorum ad eas virtutes perlinentium, ubi non est dissensus de existentia præceptorum, sed de illorum obligatione. Cum ergo concilium sub eodem tenore loquatur de Pœnitentia, ex ejus mente, ut firmum F'*l · . .1 ■ I ή i y .. ·.' A V ‘■•t’ . t: ί *: 542 DE PŒNITENTIA. cendum, quod sicut perseverantia dicitur dupliciter ; uno modo ul est virtus specialis, prout dicit propositum perseverandi in bono concepto usque ad finem. Et alio modo ul est circunstantia aliarum virtutum, prout dicit actualem durationem in actibus virtutum usque ad mortem. Ita etiam et impanitentia, secundum quod dicit propositum non perni­ tendi, est species peccati in Spiritum sanc­ tum. Secundum autem, quod dicit pennanentiam in peccato usque ad mortem, negando peccati poenitentiam : sic esi accidens, vel circunslanlia aliorum peccatorum. Ex qui­ bus liquet, quod licet impoenitentia prout importat continuationem, et perseveran­ tiam usque ad mortem in eodem, aut plu­ ribus peccatis, utputa odii, et injustitiæ, non sit speciale peccatum; secus vero pront dicit propositum, aut determinatio­ nem non pœnitendi in hac vita; ob idque est speciale peccatum contra Spiritum sanctum, quatenus impedit ejus effectum proprium, qui est dolor de peccatis, et appropriatur Spiritui sancto, a quo est quilibet bonus motus vo'untatis in vitam æternam. Objec­ Nec refert, si objicias primo hanc ra­ tio. tionem prout a nobis dispositam nullius esse roboris, quando quidem supponit, quod probandum erat. Probat namque dari pro Pœnitentia speciale præceptum ex eo quod impoenitentia est speciale peccatum : sed ut impoenitentia esse possit speciale peccatum debet supponere peccatum, ergo supponit illud ipsum, quod probari intendi­ tur; consequenterque nullius est momenti. Solutio. Non, inquam, refert, si ita objiciatur : nam hæc secunda ratio non est a priori, et in hoc sensu recte procedit, supponendo esse aliquod speciale peccatum impoeni­ tenti» finalis, distinclæ rationis ab omni­ bus aliis peccatis. Quam suppositionem tradiderunt D. Augustinus, et D. Thomas, ab eisque alii Theologi desumpsere. Hinc vero recte infertur præintentum præceptum, Co quod nequeat stare impœnitentiam esse speciale peccatum, quin adsit pœnitendi præceptum. Idque satis declarat Major confecti syllogismi, quæ conditionalis est, et inconveniens ostendit oppositum suppo­ sitioni veræ ; nam si Pœnitentiæ non es­ set speciale præceptum, impoenitentia non posset esse speciale peccatum : ergo e con­ verso, si impoenitentia finalis explicata nequit non esse speciale peccatum, nequit non concedi pro Pœnitentia speciale præceptum. 226. Nec iterum refert, si objicias sceundo D. Augustinum serin. il, do verbis Domini, ubi ait, blasphemiam, vel peccatum Aüf. in Spiritum sanctum esse finalem impani(entiam, quando scilicet aliquis perseverat in peccato mortali usque ad mortem. Quæ verba referons D. Thomas loco citato ei 2, 2, in ipso corpore articuli, addit : Quod quidem non solum verbo oris fit sed etiam verbo cordis, et operis, non uno, sed mullis. Hoc autem verbum sic acceptum, dicitur esse contra Spiritum sanctum ; quia esi contra remissionem peccatorum, quod fit per Spi­ ritum sanctum, qui est chantas, el Patris, el Filii. Juxta quam doctrinam concludens totum articulum in ultimis verbis sol. ad 3 inquit, quod finalis impœnitentia potest esse circunslanlia cujuslibet generalis peccati. Ergo ex mente utriusque S. Doctoris fina­ lis impœnitentia, quæ est peccatum in Spiritum sanctum, est circunslanlia cujuslibet peccati, non vero specialis deformi­ tatis, subindeque non inde recte infertur speciale Pœnitentiæ præceptum. Communis Thomistarum solutio, quam Comsprimitus dedere Cano, et Soto locis supra SQ^ allegatis, et ex extraneis amplexi sunt Cus. Silo. Coninch. disp. 3, dub. 1, n. 3. Vega Coaisù. lib, 3, in Concil. Trident, cap. 20 Bellar­ Yffï. min. lib. 2 de Pœnitent. cap. 8, non est Beilarsii. alia, quam assignata a D. Thoma in ver­ bis relatis ex 2, sententiarum quibus exhauritur tota difficultas; quidquid in oppositum opponant Suarez, Vasquez, et Ssiru. Lugo apud Prado in præsenti de necessitate Vaujwt. L»j». ubi agit de Contrit, quod pertinet ad quæst. 2, supplem. dub. 1. Esto ergo juxta D. Thomam duplex impœnitentia, et materialis, et formalis, quarum quaeli­ bet est peccatum, sed non utraque est spe­ ciale peccatum. Nam prima salvatur in uno, vel pluribus peccatis, quorum non iit in hac vita pœnitentia; quia vel subita morte raptus, vel peccatorum oblitus homo e vita decessit. Hic profecto impeenitens est, sed impœnitentia materiali, quæ non est novum, et distinctum peccatum, ob quoi damnationem subeat, aut mereatur. Non semel enim contingit cum pœhitendi spe dilata intercipi, et præoccupari homi­ nem morte, et Pœnitentiæ locum non in­ venisse. Et hanc dicit Augustinus esse perseverantiam in peccato usque ad mor­ tem, et suo modo (materialiter) esse pec­ catum in Spiritum sanctum ; quatenus scilicet perseverantia in illo, vel illis pec­ catis obici fuit remissioni faciendæ in hac vita, vita, et consequenter in futura, in qua non remittitur peccatum mortale. Et hanc docet D. Thomas esse peccati circunstantiam, vi cujus redditur irremissibile absque novo peccato. Formalis vero impœnitentia consistit in proposito non pœnitendi, quando instat præceptum. Et quia certissimum est maxime urgere in articulo, vel periculo mortis, ut infra videbimus ; omittendo in illo articulo Pœnitentiam, incurrit pecca­ tum, ob quod, etsi alia deessent, homo subiret damnationem. Et hæc impoeniten­ tia est formaliter, et directe opposita Pœ­ nitentiæ, et ejus præcepto, quod sciens, et lubens contemnit, et dicitur peccatum in Spiritum sanctum. Audiamus D. Thomam, qualiter se explicat in articulo immediate sequenti, et inde constabit, de qua impœ­ nitentia loqueretur in articulo primo, de quo sumitur argumentum. Ex parle vero 2."2*3. peccati (inquit S. Doctor) duo sunt, qux hominem a peccato retrahere possunt, quo­ rum unum est inordinatio, el turpitudo actus, cujus consideratio inducere solet in homine pœnilenliam de peccato commisso. El contra hoc ponitur impanitentia, non quidem eo modo, quod dicitpermanenliam in peccato usque ad mortem, sicut supra im­ panitentia accipiebatur (sic enim non esset speciale peccatum, sed quaedam peccati cir­ cunslanlia) , sed accepilur hic impœnitentia, secundum quod importat propositum non panitendi. Quo quid clarius? Unde non est, quare in referendis, et refellendis, quæ hinc, et inde a Suarez, et Vasquez Pnb. opponuntur, immoremur ; videatur Prado ubi supra. o^ini- Id solum advertendum duximus, perseti0' verantiam illam in peccato, quam dixit D. Thomas circunstanliam peccati, non esse ex numero illarum quæ pertinent ad genus moris, et illud intra propriam spe­ ciem gravant; sed ab hoc præscindit, et magis pertinet ad ordinem physicum, quam moralem, si quidem non importat nisi durationem non interruptam peccati, vel habitualis, vel actualis. Porro licet duratio determinate peccati actualis, sicut intentio, possit, et debeat dici circunstantia moralis peccati, quatenus illud intra ean­ dem speciem quandoque auget, mixime si adsit plena advertentia ad illam : attamen duratio, seu non interruptio, quæ abstrahit a peccato actuali, et habituali, ob opposi­ tam rationem non est circunstantia mora­ lis proprie loquendo, cum etiam abstrahat j ■ I d ab eo, quod est accretionem facere peccato. Quod vero D. Thomas in hac acceptione D.Tbom. usurpaverit perseverantiam peccati, non vero sub alia, quam comminisci videntur nuper allegati Authores, et bene repellit Prado, constat vel ipso S. Doctoris exem­ plo. Narn juxta S. Doctorem, sicut perse­ verantia in bono usque ad mortem stat dupliciter : vel prout importat habitum perseverandi, quo pacto est virtus infusa, et non auget, aut diminuit meritum, quia habitibus nec meremur, nec demeremur. Vel prout dicit continuationem boni, seu conjunctionem cum ipso ultimo fine vitæ; quo modo non est ejusdem actus conti­ nuatio, quod fere impossibile est humanæ fragilitati, nec etiam plurium; sed dicit ex parte Dei continuationem conservativam gratiæ, et ex parte hominis ex eadem gra­ tia non consentire peccato in ipso ultimo periodo vitæ, in quo consistit magnum il­ lud Perseveranti» donum, non meritis, sed humillimis orationibus impetrandum, de quo Tridentinum sess. 6, cap. 13. Ita Trident, similiter perseverare in malo usque in fi­ nem, vel stat pro ipso statu peccati habitua­ lis, non interrupto nec in ipso vitæ fine ; quidquid sit de actibus, an fuerit unus, vel plures. Et sub hac consideratione est circunstantia peccati pure physica, et inducit impœnitentiam finalem materialem jam expositam. Vel sumitur pro determinatione non pœnitendi in eo instanti, in quo urget præceptum ; et hoc modo est speciale pec­ catum. Quapropter inutiliter, et absque fundamento in D. Thoma disquiritur, an prædicta circunstantia aggravet, vel non aggravet peccatum ? Cum certum sit non pertinere ad ordinem moralem. 227. Sed adhuc explicandum superest, Diflicnlqualiter debeat esse voluntarium proposi- e^aesr_ tum illud non pœnitendi, ut sit speciale gens peccatum, directe nimirum, vel indirecte? Quod determinare difficillimum visum est Suarez disp. 15, sect. 2, n. 8. Nam si in- Suarez ­ telligatur de voluntario directo, oportet judi cium. explicare, quænam sit specialis malitia, contra quam virtutem, et contra quod spe­ ciale præceptum ; et cur contrahatur per voluntarium directum, et non per indirec­ tum. Neutrum autem, ut opinor (concludit Suarez) potest sufficienti ratione explicari. Sed mirum est in re tam perspicua offen­ Decep­ disse Suarez. Gum enim impœnitentia fi­ ostus Icu­ nalis sit omissio voluntaria Pœnitentiæ ditur Sua­ debitæ, utpote contra præceptum affirma­ P.rez. tivum ; non aliam regulam postulat, ut sit 544 DE ΓΟΕNITENTIA. in se voluntaria, quam quæ in omnibus aliis omissionibus voluntariis, contra prae­ cepta affirmativa, repetitur. Unde eo pror­ sus modo, quo omissio peccaminosa di­ lectionis Dei potest explicari vel per voluntarium directum, vel per volunta­ rium in causa, vel per virtuale, et inter­ pretati vum, vel si mavis etiam per direc­ tum, absque ulla majore difficultate ea doctrina, cujuscumque illa fuerit debet applicari omissioni Pœnitentiæ, seu impœnitentiæ finali. Nos vero consequenter ad ea. quæ tradi­ dimus tract, de Volunt, disp. 4, dub. 1, supponere debemus, non esse possibilem omissionem voluntariam Pœnitentiæ in eo instanti, in quo urget præceptum, quin præcedat aliquis actus, qui sit causa, vel occasio omissionis : non quia omissio sit voluntaria ex ipso actu, quem supponit; sed quia ea nequit esse formaliter egressus immediatus, indirectus, et indirecte vo­ luntarius, quin supponat exercitium posi­ tivum ejusdem voluntatis circa finem, et objectum proprium, ut ibi accuratius ex­ plicuimus. Qualiter Quo fit in voluntaria impœnitentia se se ha­ habere posse hominem dupliciter : vel ex­ bere possit presse, et formaliter, ex motivo aliquo homo perverso, quod magis amat, se ad omissio­ non pœni- nem applicando : qui modus omittendi lendo. explicatur per nolitionem, ac si diceret : Slanle præcepto, et urgente, ut stare, el ur­ gere video, nolo panitere. Et hæc omissio est formalis, et expressa, licet indirecta, ut explicuimus in eodem tract, disp. 1, dub. 1, n. 19, ubi statuimus posse aliquid , esse formaliter et expresse voluntarium i licet non directe, contra eos, qui assere­ bant, directe voluntarium coincidere cum voluntario formaliter, et expresse, et e converso. Cujus oppositum liquet in omni omissione ; quæ quidem supposita illa vera doctrina, numquam non potest esse indirecte voluntaria, cum non oriatur a vo­ luntate directe, sed supposito influxu posi­ tivo ; esse tamen potest, et est frequenter formaliler, et expresse voluntaria, ut in casu opposito, et aliis. Vel non ita expresse, et ut sic dicamus, reflexe ; sed quo i tempore urgentiæ præcepti negligenter se habeat, et distendatur ad alia incompossibilia cum observatione præcepti, vi cujus omis­ sio est voluntaria [in causa, et etiam in se ipsa : sicut est illi, qui ut ludo se tradat, sacrum omittit, esto in tempore auditionis sacri nihil cogitet de obligatione audiendi. Quolibet autem ex his modo se habuerit homo ad impœnitentiam, instante pr®· cepto, committit speciale peccatum impœnitentia?, estque ipsi voluntarium indirecte, atque ideo imputabile. Unde cons­ tat propositura illud non poenitendi, quod docet I). Thomas esse speciale peccatum impoenitentiae, facillime explicari; nec in eo aliquid salebrosum est, quod alias omis­ siones subterfugiat. Est vero observandum (ne aliquis in plano oflendat) quod licet impoenitentia semper sit indirecte voluntaria in sensu explicato, numquam tamen non est di­ recte opposita Pœnitentiæ. Et ratio est : quia esse voluntariam desumit ab influxu voluntatis in ipsam, et quia hic semper est indirectus, nequit non rationem volun­ tarii indirecti contrahere. Esse vero oppo­ sitam Pœnitentiæ habet ex sua ratione formali, quia est carentia actus debiti, et consequenter privatio : id quod satis li­ quet in omissionibus aliis, quæ similiter hanc duplicem considerationem admittunt. Αϋι ciwr ulio. g iv. Quæ assertioni obstant, dispelluntur. 228. Licet ex adverso assertionis nulla militet sententia, quæ vere sententia dici possit, cum unicus Magister Victoria, qui refragari videtur, ad saniorem sensum re­ vocetur a Magistro Nuno ad quæst. 2. Ad­ dit. art. 3, quasi non negaverit omne præceptum Pœnitentiæ, sed adstruxerit illud esse commune, et indistinctum ab omnibus aliis præceptis aliarum virtutum. Sunt tamen aliquæ objectiones, quas oportet diluere ut ex illarum enodatione veritas magis eluceat. Obj'citur ei go primo. Quoniam hujus præcepti nec in sacra Scriptura, nec in Patribus, nec in aliquo Oecumenico, seu generali Concilio fit expressa mentio : ergo absque fundamento solido gravantur ho­ mines sub præcepto ad Pœnitentiam. Consequentia constat, et Antecedens per suas partes probari potest. Nam quod atti­ net ad sacram Scripturam, si quo testimo­ nio illud præceptum assereretur, maxime illo Luc. 13 : Nisi Panitenliam habueritis, Luc.li· omnes similiter peribitis. Sed hoc testimo­ nium. et si quæ sunt alia ejusdem tenoris, non magis continent præceptum, nec ma­ jorem energiam explicant, quam conditionalis ista, nisi gratiam Dei habueritis, om­ nes Qii sentiat in «a- tnriw. Mi?. Victor. Objec­ tio. DISP. V nes similiter peribitis, vel alia similis, nisi $uû$ fuerit prædeslinalus, non salvabitur, ! quæ licet verissimæ sint, et connexionem unius cum altero exprimant ; nullum tamen continent præceptum, aut ex illis recte potest deduci. Similiter apud SS. PP. li­ cet non pauca, nec communia, sed quamplurima, eaque singularissima Pœnitentiæ passim offendamus encomia, quibus ejus necessitas, et utilitas post peccatum sum­ mopere commendantur; nec verbum ta­ men est apud illos, quod præceptum indi­ cet speciale : non ergo ex illorum mente asserendum est tale præceptum. Nec etiam ex Concilio Tridentino id potest deduci ; quia licet contritioni ut subest confessioni, et est pars sacramenti præceptum adscribat, idque divinum ; non vero contritioni secundum se, quo pacto de illa loquimur, et est antiquior Conciliis, imo et Sacra­ mentorum institutione. Nullum ergo est caput adstruendi speciale præceptum pro Pœnitentia. M®· Respondetur, hoc argumento solum probari non esse immediate de fide existentiam prædicti præcepti, quod ultro con­ cedimus, et concedunt, quotquot a nostra referuntur sententia. Cum quo tamen stat esse ita certum, et legitime illatum ex principiis contentis in Scriptura, et Patri bus, ut oppositum asseri absque ingenti ut minimum temeritate non possit, ut a severiori abstineamus censura, qua ab aliis opposita sententia solet inuri. Quare ad formam objectionis negandum est An­ tecedens quoad omnes suas partes. Et ad singulas illius probationes constat ex dic­ tis, nam prima retunditur ex similibus verbis, quibus intimari Baptismi præcep­ tum constantissimum, et nulli dubitationi obnoxium est apud Theologos : Nisi quis renatus fuerit, etc. Cum ergo his similia tradantur de Pœnitentia, non est, cur ejus præceptum non adstruamus. Eo vel m axime, quoniam ex una parte Scriptura docet : Panitenliam agite, deinceps sub intermi­ natione injungit : Nisi panitenliam egeritis, omnes simul peribitis. Unde nequit non præceptum concedi : quibus enim verbis aut expressioribus, aut formalioribus vel Legislator humanus posset legis præcep­ tum imponere, quam imperando rem in­ tentam, et comminando ejus transgressio­ nem sub interminatione supplicii'? Nulla est ergo ratio id denegandi Deo ; et mani­ festa ratione convincitur. Nam ut supra arguebamus, omnis operatio virtutis, quæ Salmant. Gurs. theolog. tum. XIX- DUB. VI. 545 verbo imperandi a lege præscribitur, vel sub præcepto, vel sub consilio continetur: quare actus Pœnitentiæ sub aliquo ex hoc duplici membro debet comprehendi ; non sub consilio, ut liquet ; alioqui nullatenus dici posset : Nisi Pœnitentiam egeritis, om­ nes simul peribitis, quando quidem consi­ liorum observatio sicut non est ad salutem necessaria, ita eorum omissio non inducit perditionem. Est ergo necessarium, ut actus Pœnitentiæ cadat sub præcepto. Nec est simile de illis propositionibus, in quibus juxta qualitatem materiæ non est locus præcepto; quocirca solum impor­ tatur in illis connexio extremorum, quia sine gratia, et prædestinatione divina non est vita æterna; sive enim gratia, sive æterna prædestinatio se tenent ex parte Dei, atque ideo non importatur ibi imme­ diate præceptum vel prædestinationis, vel gratiæ; sed tantum mediate, et indirecte, quatenus opera ad gratiam disponentia, et ad prædestinationem necessaria cadunt sub præcepto. Secunda probatio etiam deficit, ut cons­ tat ex antiquissimo Tertulliano supra re­ lato, cui nefas visum est dubitare de Pœ­ nitentiæ præcepto. Unde quod apud alios Patres tam expressa mentio illius non reperiatur, vel ideo fuit, quia illud ut peni­ tus indubitatum supposuerunt : vel quia a quæstionibus metaphysicis abstinentes soli doctrinaliter res tradendi methodo instite­ runt. Et quia argumentum est negativum, ex vi suæ formæ nihil concludit. Ad tertiam dicimus, quod licet in Con­ cilio non contineatur expressa notitia præ­ cepti contritionis secundum se ; ex Concilio tamen ejus existentia efficaciter deducitur : quippe doctrina Concilii est motum contri­ tionis omni tempore fuisse homini neces- ’ sarium post lapsum utpote absque eo non posset obtineri remissio : sed hujusmodi necessitas nequit absque præcepto speciali subsistere ut constat ex nuper dictis : ergo ex mente, et doctrina Concilii recte dedu­ citur existentia specialis præcepti de Pœ­ nitentia. 229. Sed contra objicitur, et replicatur Hepiicasecundo, ex doctrina Origenis homil. 2, in tarLevit, ubi ultra Pœnitentiam sex enumerat remedia contra peccata : ergo non est spe­ ciale præceptum Pœnitentiæ juxta illius mentem. Patet Consequentia : quoniam stante prædicto præcepto, non remitteretur peccatum absque Pœnitentia; non enim dimitti potest peccatum, quin adimpleatur 35 I fri f r; « i ! I r i { { » DIBP. V, DUB. VI. 547 iiM. quæst. 2, et Adrianum quæst. 1, de Pce- I Cano, Nuno, Arauxo, Joan, a sancto Cano, nit. et qnodlib. 5, art. 3, docent et suppo- Thoma, Prado, Gonet, et alii D. Thomæ nuat communiter Doclores, consequens discipuli sufficienter observari contritionis Araoxô. est ex vi tradit» solutionis improbatum præceptum media attritione cum Sacrarelinqui præceptum speciale Pœnitentiæ. mento, quin hujusmodi præcepto teneatur Prado. Non, inquam, refert, si ita objiciatur : homo ad contritionem perfectam, nisi dum Gonet· nam concesso Antecedenti, neganda est abfuerit copia accedendi ad Pœnitentiæ Consequentia. Et ratio est, quia præcep- Sacramentum. Et ratio est perspicua : nam . tum Pœnitentiæ virtutis non alligatur nec eundem, imo et uberiorem fructum nanBaptismo, nec ipsi Pœnitentiæ Sacra- ciscitur homo media attritione cum Sacra­ mento, sed est ab illis independens, et pemento, ac cum contritione perfecta; fit nitus absolutum, utpote quod fundatur in enim ex attrito contritus habitualiter ; ipsa lege naturali, quæ diu ante per tot alias vero virtute Sacramenti, et ex opere recula præcessit legem scriptam, et gratiæ, operato consequitur abundantiorem grasub quibus cum ipsamet lege naturali vitiam ultra illam, quæ ex opere operantis get. Unde quantumvis nulla unquam fuis- deberetur : ergo stante attritione cum Sasent instituta Sacramenta, sicut si adhuc cramento, non est cur teneatur ad speciale vigeret lex naturalis, vigeret etiam præ- præceptum Contritionis. Et hoc est unum ceptum contritionis post peccatum semel e privilegiis Sacramentorum legis gratiæ, commissum. Nam ut supra vidimus ex D. non modica commendatione dignum. Quod Thoma, fit homo specialiter Deo debitor explicari potest exemplo præcepti naturalis et ratione beneficii accepti, et ratione indilectionis naturalis Dei, ad cujus obserjuriæ ipsi irrogat» : quocirca sicut ratione vantiam specialem non tenetur homo, quoprimi tenetur gratias rependere, ita ratione ties se exercet in adimpletionem dilectiosecundi obstringitur ad sarciendam injunis supernaturalis, utpote in qua virtute riam. Cum quo tamen recte cohæret non continetur observantia præcepti naturalis, semper atque contingit hominem ad Bapquo alias maneret obstrictus, si non intertismum accedere in lege gratiæ (et idem veniret observantia præcepti supernaturadicito de Pœnitentia) teneri ad contritionem tis. Quare sicut ex hoc quod præceptum perfectam, ut male illi, et alii Authores dilectionis naturalis Dei non obliget ad autumabant; sed sufficit contritio imperconspectum adimpletionis præcepti super­ tecta, quam dicimus attritionem ; idque naturalis, neutiquam probatur non esse deducitur ex satis clara doctrina Concilii duplex præceptum, idque speciale; haud Tridentini sess. 14, sæpe citata, ubi eam dissimiliter, ex eo quod præcepto contrisufiicere ad impetrandam medio sacrationis non teneatur homo, dum est oppormento remissionem statuit. Unde elicitur tunitas accedendi ad Sacramentum Poenispecialis ratio, quare sufficiat pro illis tentiæ, minime infertur non adesse speciale attritio. Quia cum hæc duo sacramenta præceptum Pcenitentire, per hoc quod sola sint instituta a Christo Domino in peccato- | attritione cum Sacramento possit homo rum remedium pro lege gratiæ, si esset observare hujusmodi præceptum. necessaria perfecta contritio ad illa reci231. Objicitur tertio ex difficultate præ- objecpienda, et consequendum fractum; nec cepti, quod non vergere videtur, nisi in ipsa sacramenta ex opere operato causarent periculum, et nimiam sollicitudinem aniprimam gratiam, cum supponeretur ex vi marum : quandoquidem periculosum est contritionis inducta, nec consequenter fopræceptum rei ita occultæ, ut nobis consrent sacramenta mortuorum, sed sicut alia tare nequeat de ejus observatione. Tale sacramenta in illius augmentum collima- esset præceptum Pœnitentiæ, si daretur : rent. Non ergo esset, unde possent dici in non ergo admittendum est. Major et Conpeccatorum remedium specialiter instituta sequentia constant, si quidem præcepta non præ cæteris. Quocirca beneficium Christi in perniciem, sed in bonum operantis ordiinstitutoris fuit deobligasse peccatorem a nantur, utpote promoventia in bonum, et contritione elicienda, quoties vel ad Bapdeclinantia a malo ; quocirca sicut debet tismum, vel ad Pœnitentiam accedere vel- homini constare de existentia præcepti, ut let; permanente adhuc præcepto contri- illo obligari possit; ita et de ejus observa­ tionis, quo adstringatur homo extra tione, ne anceps semper maneat, et scruOto- Sacramenta. pulis angatur, de adimpletione. Minor vero ’îÏÏ. Hinc bene observant, et docent Soto, I suadetur : quia cum actus adimpietivus 548 DE PŒNITENTIA. præcepti debeat esse contritio, et hæc ne­ I tholice non possunt, et in quibus militat queat non esse supernaturalis, et charitate eadem omnino ratio. Unde quod de illis formata, de qua certo nobis constare non assertum fuerit ab omnibus, præsenti mapotest citra revelationem; numquam homo I teriæ applicari debet. Respondetur ergo redderetur certus de ejus observantia, sed negando Minorem, quam non evincit in­ merito maneret anxius, ac sollicitus circa ducta probatio : nam licet contritio sit violationem præcepti : consultius ergo est, actus supernaturalis, et gratiæ intime con­ et animarum quieti salubrius a pœnitentiæ nexus, ob idque neutiquam evidenter co­ præcepto hominem exonerare, quam illo gnoscibilis ab homine citra revelationem, laqueos scrupulorum injicere, et eis homi­ divinam; non idcirco rationabiliter manet nes irretire. homo sollicitus, et anceps de observatione Si autem quis dixerit hominem posse præcepti contritionis, ut constat in præesse certum de observatione hujusmodi ! cepto Fidei, vel Chantatis, Et ratio est præcepti, facile refelletur : inde enim perspicua : quia cum hæc præcepta non conficeretur eadem prorsus certitudine gau­ obligent nisi ad operandum humano modo, dere de existentia in gratia, et remissione non requirunt in homine majorem certi­ peccati, quod est inconveniens a Triden­ tudinem. quam humanam. Certitudo autem tino, et PP. damnatum, et testatur illud humana non postulat evidentiam metaphyApjst. Apostoli : Nihil mihi conscius sum, sed non sicam, sed optime cohæret cum ignorantia, in hoc justificatus sum, ubi manifestat in- et inevidentia rei in se. aut in aliquo prin­ certitu.iinem suæ justificationis. cipio infallibiliter cum ea connexo, ut satis Confir­ Confirmatur manifestando aliud incon- I declarat vulgare exemplum hostiæ non conmât veniens ex positione hujusmodi præcepti. i secratæ, venerationi publicæ expositæ . Quia non magis tenetur homo reparare quam quivis Catholicus tenetur adorare, amissam gratiam, quam illam conservare I quin certo sciat esse vere consecratam, semel acceptam : sed non est speciale præ­ imo et contingere possit consecratam non ceptum conservandi gratiam acceptam : | esse. Nec ideo exponitur periculo idoloergo non est speciale præceptum rccupe- i latrandi, aut ejus scrupulo angi debet, randi gratiam amissam media Pœnitentia. i hostiam adorandam pia veneratione co­ Major ex ipsis terminis videtur constare : lens; vel ex eo solum quod hic et nunc quia ejusdem rationis est teneri hominem operatur juxta regulas Prudentiæ, quidquid ad reparandam gratiam, ac obligari ad sit, an re ipsa, et coram Deo hostia illa ejus conservationem ; qui enim non tene­ sit consecrata, vel non ? Hujus enim certa, tur specialiter ad rei conservationem, non et evidens notitia non pertinet ad homi­ nem modo humano cultum exhibentem, tenetur specialiter ad ejusdem reparatio­ nec exigitur ad dictamen practicum, et nem post ruinam, ut constat in humanis. Minor vero probatur; quoniam si esset moraliter infallibile Prudentiæ : sed suf­ speciale præceptum non amittendi, seu ficit probabilis cognitio, quod res ita esse quod in idem recidit, conservandi gratiam, debeat, et ut in plurimum ita sit inter quoties homo peccaret contra aliquod præ­ Catholicos, quamvis per accidens opposi­ ceptum divinum, v. g. non occidendi; com­ tum esse possit. mitteret duplex peccatum, aliud contra Ad rem ergo dicimus nullam esse ra­ Aî how præceptum non occidendi, et aliud contra i tionem, cur homo sollicitus sit, et scru­ tàa præceptum speciale de non amittenda, seu pulis pungatur de adimpletione præcepti conservanda gratia. Consequens est falsum, contritionis, quoties ipsi constiterit de opet contra communem sensum fidelium, imo posita humana diligentia circa detestatio­ Q2J et Theologorum : nemo enim de illo speciali nem peccati : quippe hanc, et non aliam fora. peccato in confessione se accusat, nec est evidentiorem, aut certiorem notitiam ex­ Theologus qui ad id coegerit pœnitentem ; torquet præceptum ab homine in hac mor­ non ergo est speciale præceptum conser­ tali, et ignorantiæ tenebris perfusa vita. vandi gratiam acceptam. Non enim sine causa scriptum est Eccle- ε«:«λ Solvltan Ad hoc argumentum, quod Magister siast. 5 : De propitiato peccato noli esse sine Solo. Soto, et ex illo Prado molestum a pluribus metu, nec adjicias peccatum super pecca­ Prado. reputari affirmant, respondetur nullius esse tum : quia nimirum noluit Deus supra j roboris ad intentum ; quippe quod omnes, conditionem propriam hominem obligare, quas vires habet, exerit in omnia alia nec quoad diligentiam se a peccato excu­ præcepta supernaturalia, quæ negari ca- tiendi, nec quoad notitiam veniae, et remissiomis; : est, vel quod injuste contra ipsum fuerit commissum. Unde præceptum Pœnitentiæ virtutis, nequit non esse speciale. 232. Sed contra (et estultima objectio), nam hujusmodi præceptum vel est positi­ vum, vel naturale, et divinum. Neutrum potest dici : ergo non est speciale pro Pœnitentia præceptum. Major, et Conse­ quentia non indigent probatione, et suade­ tur Minor : nam si esset præceptum posi­ tivum, procederet ex libera Dei voluntate, subindeque non ex jure ipso naturali tene­ retur homo ad Pœnitentiam : cx quo rur­ sus fieret posse a Deo hominem deobligari ad neutiquam satisfaciendum. Quod est contra hactenus ex D. Thoma stabilitam doctrinam. Nec etiam est præceptum natu­ rale; siquidem præcepta naturalia viribus naturæ possunt observari; non est autem intra ordinem naturæ virtus ad actum con­ tritionis, ut constat ex supradictis. Hæc objectio tangit secundam partem difficultatis, præfixam in titulo quæstionis, de jure hujus obligationis, qualiter nimi­ rum obliget præceptum Pœnitentiæ? Et ex ejus decisione constabit solutio. Unde sit assertio secunda. ί ; “ DISP. V, DUB. VI. missionis; quocirca peccatorem monuit de peccato præteriio non debere esse absque metu. Quare quoties quis bona fide exis­ timat diligentiam necessariam pro rei gra­ vitate, et juxta prudentum æstimationem ad poenitendum exhibuisse, absque ulla formidine, aut vacillatione, censere debet præceptum Pœnitentiæ observasse ; maxime vero si cum eo dolore accesserit ad Pocnitentiæ Sacramentum, quod semel in anno recipere tenetur. Id quod etiam liquet in Sacramentis recipiendis ; hæc enim licet sint signa prae­ fica, et infallibilia gratiæ : non tamen no­ bis certo, et evidenter constat de eorum digna receptione defectu requisitæ dispo­ sitionis, cujus qualitas nos sæpe latet : quin inde inferri debeat vel hominem de­ bere esse sollicitum, vel non esse præcep­ tum de illorum raceptione. Ad inconveniens subillatum in confirmatione respondemus minime gentium illud ex nostra assertione deduci; quia cum refl­ et. gratia quolibet peccato mortali destruatur, et peccata inter se non sint connexa ; non est necessarium duplex intervenire pecca­ tum speciale, semper atque gratia destrui­ tur. Et ratio disparitatis est : quia non tenetur homo ad conservandam gratiam nisi media mandatorum observatione, juxta illud : Fos amici mei estis, si feceritis, quæ prscipio vobis; quocirca onus conservandi gratiam æque currit cum obligatione ser­ vandi omnia Dei mandata, siquidem cum alicujus gravi violatione non compatitur gratia Dei. Unde fit graviter teneri homi­ nem ad conservandam gratiam acceptam ; non ex speciali præcepto, quod detur de conservatione, absolute, et secundum se; sed quatenus tenetur servare omnia Dei præcepta, cum quorum observatione per­ severabit in gratia, sicut ab illa excidet ex fea. cujuslibet violatione. Quare ut bene Soto, Χα«. ?r«h. Nuno, Prado, et communiter discipuli D.Thomæ docent, præceptum conservandi gratiam, in eo sensu in quo homini incum­ bere potest ejus conservatio, sicut et aug­ mentum, re ipsa coincidit cum præcepto charitatis, et cum præceptis aliarum vir­ tutum supernaturalium. At vero præceptum illam instaurandi, cum supponat peccatum, el consequenter injuriam, el offensam Deo irrogatam ; specialiter urget, ut homo illam modo sibi possibili sarcire conetur, quid­ quid sit de aliis præceptis : quippe ex injuria alteri illata consurgit onus red­ dendi juste, quod injuste ab illa ablatum i • •y -Γ r* Repli­ catur. Î 5 $ -% ·! p Præceptum Pœnitentiæ est naturale, non vero positivum. 233. Dicendum est iæcundo præceptum Secunda ­ Pœnitentiæ non esse tantum juris divini conclu sio. positivi, hoc est a sola Dei libera volun­ tate profectum; sed etiam juris divini na­ turalis ex ipsamet lege naturali obligantis. Hanc assertionem ut Theologis communem amplectuntur discipuli D. Thomæ, eamque D.Thom tradidit S. Doctor in præsenti quæst. 84, art. 7 et quæst. 86, art. 6 ad ultimum, et olim in 4, dist. 14, quæst. 1 et dist. 17, quæst. 3, et alibi sæpe. Cui suffragati sunt D. Bonav. D. Bonavent. ibi parte 2, art. 3, quæst. 2. Alensis. Alensis, Ricardus, Major, Marsilius, et ex Bicard. Major. Recentioribus innumeri, quos in catalogum Marsireducere inutile est. lius. Probatur primo ratione desumpta ex Primum funda­ D. Thoma 1, 2, quæst. 100, art. 2, ubi mentum. S. Doctor constituit discrimen inter ea, D.Thom. quæ cadunt sub præcepto, ab illis quæ cadunt sub consilio, per hoc quod lex di­ vina convenienter proponit præcepta, de actibus omnium virtutum : ita tamen quod quædam, sine quibus ordo virtutis, qui est ordo rationis, observari non potest, cadunt p *4h * I 550 . '· f ■ ' ; ■ Λi t DISP. V, DUB. VI. DE PŒNITENTIA. sub obligatione prjecepli : quxdam vero que? prædicta lege fuerint peccata, in ea pro­ pertinent ad bene esse virtutis perfects·, ca­ fecto necessarius fuit motus contritionis, dunt sub consilio. Qua doctrina supposita atque ideo ipsius præceptum non fuit posi­ tivum, sed juris divini naturalis, sicut sic formatur prima ratio. Nam præcepta, quæ dantur de actibus virtutum infusarum fuisse constat præcepta Fidei, Spei et non sunt tantummodo juris positivi divini, Charitatis, Huic tamen rationi ita nudo sumptae seu quod idem est. non proficiscuntur a libera Dei voluntate; sed supposita eleva­ committere non possumus veritatem asser­ ItKt tionis;; quippe quæ nuiac nutat ex ea pane, parte, qua utu tione ad finem supernaturalem, ipsis vir­ uqqis tutibus et earum actibus annectuntur ex negat aliqua præcepta positiva tempore le- 6raa· natura rei, quod est esse de jure divino gis naturalis. Cujus oppositum est certius, naturali. Sed præceptum Pœnitentiæ est ! ut constat ex supra dictis ex D. Thoma in præceptum virtutis infusæ. Ergo non est illo tempore agnoscente Sacramentum tantummodo juris divini positivi, sed etiam Pœnitentiæ ; cum quo non cohæret non juris divini naturalis. Major constat ex fuisse præceptum aliquod positivum : ex doctrina præmissa D. Thomæ : nam præ­ quo, et non ex ipso jure naturali originem cepta, quæ dantur de actibus omnino ne­ ducunt Sacramenta. Unde Magister Nuno, cessariis ad salutem, qualia sunt præcepta qui hoc secundum tenuit, ut supra vidivirtutum Theoloualium, et aliarum virtu- mus, non satis consone videtur supponere primum. Et qua ratione admittit præcep­ tum infusarum, non sunt juris positivi, sed ab omnibus Theologis computantur tum positivum illud carnes cum sanguine non comedendi, debet concedere aliud po­ inter præcepta juris divini naturalis ; alioqui enim adhuc supposita elevatione, abs­ sitivum de Sacramento Pœnitentiæ illius que illis posset homo consequi salutem ; temporis : nisi maluerit Sacramentum siquidem ea quæ praecise sunt ex jure po­ illud non fuisse sub præcepto, sed relic­ sitivo non sunt simpliciter necessaria ad tum hominum voluntati, absque ulla de­ vitam aeternam consequendam. Minor terminatione actionis sensibilis, seu ex­ etiam liquet : tum quia Pœnitentia est ternae ex parte Dei. Sed hoc solum proba­ virtus infusa, ut constat ex supradictis; bit non fuisse ejus materiam materialiter tum quia supposito peccato est simpliciter determinatam; non vero evincet non esse necessaria ad satisfaciendum pro illo : at­ sub præcepto aliquam actionem externam que ideo semel atque concedatur, ut con­ vage, quæ sufficit ad substantiam illius cedendum esse probavimus, speciale illius præcepti commensurati illius legis imper­ fectioni. præceptum nequit non ad jus divinum 235. Quidquid tamen sit de hoc, illa sssnaturale pertinere. Aliquo­ ratione in sua probabilitate relicta, secunda 234. Secundo probatur ab aliquibus alia rum ratio nostræ assertionis est hujusmodi : funda- ratione magis speciali, et propria hujus quia jure naturali tenetur homo ad sails-1*133· mentum, materiæ. Quoniam ante legem gratiæ, et scriptam nullum fuit præceptum mere faciendam injuriam alteri illatam : sed Deo positivum, sed sola et omnia, quæ erant irrogatur injuria peccando, ut supra latius de jure naturæ : sed præceptum Pœniten­ expendimus : ex jure ergo naturali tene­ tiæ, supposito peccato, fuit in lege naturali : bitur homo ad satisfactionem post commis­ ergo præceptum Pœnitentiæ non est mere sum peccatum. Sed nulla est, aut esse positivum, sed revocari debet ad præcepta potest satisfactio, quæ non procedat a Pœ­ nitentia, quæ sola est justitia‘hominis ad juris naturalis divini. Major est certa, si­ quidem in lege naturali non tenebatur Deum pro sarciendis offensis, ut supra homo nisi ad ipsam legem pure naturalem, late ostendimus : ergo nequit non Pœni­ nec est qui assignare possit præceptum tentiæ onus sub præcepto naturali divino aliquod mere positivum, nisi, ut inquit contineri. Prado. Prado, divinando, et Magister Nuno solum Confirmatur : nam supposita elevatione UD0‘ agnoscit præceptum non comedendi car­ naturæ humanæ ad finem supernaturalem, nem cum sanguine, omni alio superaddito tenetur homo ex ipsamet elevatione ad me­ ad legem naturalem excluso. Minor etiam dia necessaria pro oblinendo prædicto fine, consequenterque tenebitur ad consequen­ Tridcot. constat ex Concilio Tridentino sess. 14, cap. 4, ubi docet quovis tempore fuisse dam gratiam se disponere, utpote qua sola unice est assequibilis beatitudo ! sed se­ necessarium motum contritionis ad impe­ trandam veniam peccatorum. Cum ergo in mel amissa gratia per peccatum, nequit se $0 homo ad illam disponere nisi per con- care. Et quia prædictarum virtutum exer­ trilionem : ergo ex ipso jure naturali, se­ citia sunt simpliciter, seu necessitate medii cluso positivo, tenebitur homo ad contritio­ ad salutem necessaria, idcirco præcepta nem. Consequentia constat. Major videtur illarum de jure naturæ esse dicuntur. Cu­ perspicua, quoniam linis non est aliter jus oppositum evenit in præceptis sacra­ coiisequibilis, quam per media ad ipsum mentorum, quæ quia ex summa Dei omnino finem omnino necessaria ; quocirca qui libera voluntate prodiere. Utpote sine qui­ bus absolute possibilis erat ultimi finis I serio intendit finem, eo ipso tenetur ad i media unice necessaria prædicto fini. Porro assecutio, idcirco illorum præcepta ad jus ■ media pr.ecipua ad beatiludinem sunt gra­ divinum positivum pertinent. Unde ad tia, et actus virtutum theologicarum : quare formam objectionis respondetur Majorem his peccato destructis, tenetur homo illa esse veram in primo sensu ; fallit vero in i quantum ex se est, iterum instaurare, et secundo, in quo procedit conclusio, et a • ut fieri potest acquirere : non est autem Theologis propugnatur. Et concessa Mi­ nori, neganda est Consequentia, cujus de­ medium supposita notitia peccati (quam semper supponimus) nisi retractatio volun­ fectus liquet in præceptis charitatis, et tatis aversæ a Deo, et conversio in ulti­ aliarum virtutum, quæ in omni sententia mum finem, in quo stat vera Pœnitentiæ non ad jus positivum, sed ad naturale per­ ratio : ergo de primo ad ultimum non stat tinent : semel enim atque hominibus in­ onus Pœnitentiæ ex aliquo voluntario jure notuit elevatio ad finem supernaturalem, superaddito, sed ex ipso jure naturali in­ ipsum jus naturale dictavit illius Authorem sito in ipsamet elevatione hominis ad finem esse super omnia diligendum, colendum, supernaturalem. ac in omnibus credendum. E»· Sed contra hæc fundamenta statim sese 6. offert difficultas, quasi ea, et assertio illis innixa complicatoria videantur. Nam, ut supra obijciebatur, præcepta naturalia vi­ Suarii explicatio dispellitur. ribus naturæ possunt observari, ut ex ter­ minis liquet : sed præceptum contritionis 236. Ex alio capite occurrit P. Suarez Oceurnt nequit observari viribus naturæ, ut ex se infra allegandus, distinguendo in Pœni­ P. Sua­ rez. patet, et supra vidimus : ergo præceptum tentia duplicem actum, quorum primus est contritionis non est naturale. Quod autem voluntas, seu intentio satisfaciendi, et non est naturale, non est de jure naturæ ; hunc docet esse de jure naturali, absque ergo præceptum Pœnitentiæ non est de ulla ordinatione speciali Dei. Alter vero jure naturæ. est formalis detestatio, seu contritio; quam ΰώ- Ab hac tamen difficultate facile se expedit existimat importare determinationem divi­ fc nostra doctrina, animadvertendo dupliciter nam praescribentem hunc satisfactionis posse accipi ly naturale : vel prout distin­ modum; cum tamen aliam et alterius ra­ guitur a supernaturali ; quo pacto, quid­ tionis extorquere ab homine posset titulo quid non fuerit supernaturale, sive sit peccati in ipsum commissi. Quod est sumnecessarium, sive liberum, et contingens, matim dicere satisfactionem formaliter est et dicitur pure naturale, et ad nudum esse de jure naturæ ; materialiter vero, et naturæ ordinem pertinet, nullo habito res­ quod fiat actu contritionis determinate, de pectu altioris finis. Et hoc modo nec præ­ jure positivo, seu libera Dei determina­ cepta virtutum infusarum, nec alia quæ tione. Qua posita distinctione, respondet quælibet, quæ sint supra naturam, pertinet jacta fundamenta solum probare pertinere ad ordinem naturalem, ut in confesso est ad jus naturale, quod homo satisfaciat pro apud omnes. Vel sumitur naturale, prout peccato; sed quod id fiat media contri­ tione, juris esse positivi. Et hinc ratus distinguitur a libero, et positive adjecto, minime tamen debito illi rei, aut ab ea fuit primam rationem enervasse. Secundæ occurrit, dicendo in lege na- occurrit exacto in eo statu, in quo est a Deo con­ turæ non fuisse specialia præcepta pro secund0, dita. Et in hoc sensu non limitatur ad ordinem pure naturalem, sed convenit actibus externis, et quoad peculiares cæreetiam ipsis rebus supei naturalibus : non monias sacrificiorum, et sacramentorum ; enim est minus naturale gratiæ exigere secus vero quoad actus internos, in qui­ virtutes supernaturales sibi adjunctas, quam bus, inquit, negari non potest fuisse ali­ sit animæ rationali suas proprietates radi­ quam determinationem quoad earum ma· , ; t 552 DE PŒNITENTIA, DISP. V, DUB. VI. per modum actus, et exercitii, quo dum­ tenant, nt constat in spe, quæ determinata ostendimus. Ergo cum præceptum Pœni taxat pacto est vera aut satisfactionis, est ad sperandam veniam peccatorum, tentiæ virtutis sit ex ipso jure naturali, aut Pœnitentiæ ratio. Ergo per hoc quod necnon ipsam beatitudinem. Porro beati- ut constat ex dictis, et ostendunt nostra voluntas satisfaciendi sit de jure naturae; tudo promissa aliam ordinationem divinam fundamenta; consequitur inde praeceptam neutiquam probavit Suarez actualem, et importat a promissione veni», et sic de contritionis non ex aliquo positivo, sed ei formalem Pœnitentiam ejusdem esse juris, reliquis praeceptis Fidei, et Charitatis. ips jure naturali procedere. ut probare intendebat, imo et ut perspi­ Quare pro ipsa Pœnitentia in illa lege re­ Confirmatur. Non stat obligationem sa-0«^ cuum supponebat : sed ulramque Pœni­ currendum est ad liberam Dei ordinatio­ I tisfaciendi esse ex jure naturali, et satis­ nem, in qua necesse est aliquid juris posi­ factionem ipsam sub eodem jure non ca­ tentiæ rationem a se divisam in formalem, tivi admisceri. Unde nunquam probatur dere : sed obligatio, imo, et voluntas et materialem reliquit extra jus naturale, Ij.'U tor et soli positivo subjecit. Quod facile cons­ esse de jure naturæ quod homo satisfa­ satisfaciendi cadunt immediate sub jure d ciat per contritionem ; sed quod teneatur naturali, quin interveniat jus positivum, teai- tat : siquidem in ipsius doctrina sola pœ­ nitendi in communi voluntas est de jure ex jure naturæ satisfacere, praescindendo a I ut affirmant allegati Theologi : ergo etiam satisfactionis modo. Ita citatus Author in satisfactio praestita, vel praestanda conti­ naturae : hæc autem voluntas sic in com­ præsenti disp. 15, sect. 3, η. II. muni accepta non est Pœnitentia, nec ac­ neri debet sub eodem naturali jure. Major ResponA qua doctrina non longe abivit Lugo ex ipsis terminis liquet; siquidem non tus proprius hujus virtutis : ergo adstruendo det hanc solam voluntatem esse de jure na­ aliter tenetur creditor ad exhibendam sa­ Lugo. disp. 5, sect. 12, a num. 250 dicens, quod si sermo fiat de Pœnitentia ut praes­ tisfactionem, quam sit obligatio debitam turæ, quidquid extra illam manet, non ad cindit ab implicita, et explicita; ahs dubio extinguendi, ac solvendi : ergo si onus jus naturæ, sed ad positivum pertinet. ejus præceptum est naturale, atque ideo solvendi est ex jure ipso naturali, similiter Tum denique (et est alia ejusdem impu­ gnationis ratio) quia cum Pœnitentia, si­ obligare absque alia determinatione Dei : et solutio, ac satisfactio. Nulla autem est cut et aliæ virtutes morales, sit virtus secus vero, si de Pœnitentia determinata, satisfactio hominis ad Deum pro culpa, essentialiter practica, non tam respicit et explicita loquendum sit : sub hac enim I quam non inspiret, vel eliciat Pœnitentia; rationes communis boni, quam particulares consideratione præceptum determinate quandoquidem hæc sola virtus est justitia contrahentes, et includentes ipsas rationes contritionis pertinet ad jus positivum. Quod i hominis ad Deum pro sarciendis ejus communes, ut est cernere inductive in est asserere aliquam Pœnitentiam vage oflensis : ergo sub eodemmet præcepto t ; omnibus aliis virtutibus : non enim red­ acceptam, atque ideo saltem implicitam natural divino, sub quo cadit obligatio, ditur homo justus absolute, et simpliciter, esse de jure naturæ. Sed quia victualis, et seu voluntas satisfaciendi, continetur, et aut misericors, per hoc quod signate velit implicita Pœnitentia continetur in actu ipsa satisfactio actualis media contritione. solvere, et misereri, nisi simul cum possit, charitatis, in id tandem recidere necesse Unde refellitur illa actuum divisio a huts·. actu se exerat in actum justitiæ, aut mi­ est, ut solus actus charitatis sit de jure na­ Suarez excogitata, necnon illa divisio sa- iijina sericordiae; nec per voluntatem solvendi turæ ; præceptum vero contritionis perti- i tisfactionis in materialem, et formalem, ιαΰ] in communi debitum exolvitur ab onere neat ad jus positivum. quasi hæc sola sit de jure naturæ ; illa ostefr tir. Diruitur actualiter, et exercite solvendi : quocirca 237. Hac tamen doctrina, qua conci­ .vero pertineat ad jus positivum. Tum quia prima actum justitiæ proprie dicte neutiquam illæ duæ voluntates superfluunt, ut supra evasio. liasse oppositas sententias visum fuit per­ exercet, usque dum actu pro debito solvat. docto Suarez ut ipsemet testatur num. 3 ostendimus contra Vasquez : quia cum ac­ Vera ergo, et propria Pœnitentiæ ratio illius sectionis, non elevantur nostra fun- I tus voluntatis supra se ipsos reflectantur, non salvatur in illa voluntate signata, et damenta, sed ex illis, et supradictis in ut est perpetua D. Thomæ doctrina; ea­ speculativa pœnitendi, sed in elicientia hac eadem disputatione efficaciter convel­ dem voluntate qua quis actu, et exercite proprii actus, qui est contritio : quocirca litur. Nam si semel datur præceptum spe­ satisfacit, vult etiam satisfacere; non enim D.Tbom. D. Thomas infra quæst. 90, art. 2, ipsam ciale Pœnitentiæ, ut revera datum iri satisfaceret nolens : ergo ad idem jus per­ compensandi voluntatem docet fieri per ostendimus, et non inficiatur Suarez, con­ tinet, et ejusdem indivisibilis rationis est contritionem, quia nimirum in ipsa includi sequitur inde hoc præceptum versari circa satisfactio, et satisfactionis voluntas : at­ debet. actum proprium, et formalem Pœnitentiæ : que ideo vel utraque, vel neutra debet Alun 238. Unde etiam corruit alia ejusdem sed actus proprius, et formalis Pœnitentiæ | pertinere ad jus naturale. Tum etiam : ityetii fr­ Authoris distinctio a praecedenti reipsa ais est contritio : ergo si quod est præceptum quia voluntas satisfaciendi speculativa, et disiinc- solum diversa quoad voces, nimirum sa­ Pœnitentiæ, est etiam præceptum contri­ ita signate accepta, ut depingitur in illa tio. tisfactionem quoad substantiam cadere tionis. Major est per se nota ; quia præcepta sententia, et videre est apud ipsum num. sub præcepto naturali ; secus vero quoad non damur de habitibus, et virtutibus 7 prædictæ sectionis, non est actus pro­ modum determinatum, ut scilicet fieri de­ directe, sed de earum actibus eliciendis ; prius Pœnitentiæ, seri vel charitatis, vel beat specialiter per actum contritionis, et sicut enim nec violantur, nec observantur ipsius voluntatis, quarum est respicere non aliter : nam sub hac expressione per­ habitibus, sed actibus; ita quod directius, bonum satisfactionis in communi, ut est tinet ad jus positivum, et liberam Dei or­ et formalius respiciunt, sunt exercitia, et pars objectiva boni universalis. El ratio dinationem. actus, quibus vel observari, vel adimpleri est quia velle satisfacere, aut poenitere in DisjHti- Hæc, inquam, distinctio cum praece­ debent. Minor etiam liquet, nam praecipuus communi, non est re ipsa satisfacere, aut denti. eisdem convellitur impugnationibus, Pœnitentiæ actus, imo et primarius, a Pœnitentiam agere; sed utraque ratio se ut eam consideranti constabit. Insuper quo sumit speciem, est contritio, ut supra habet per modum objecti voliti, non vero per 553 prosternitur jacta principia magis expen­ dendo, Nam modus determinatus pcenitendi comprehenditur sub eodem jure, sub quo incumbit onus ipsum pœnitendi quoad substantiam : sed onus quoad subs­ tantiam pœnitendi in illa sententia est sub jure naturali : ergo etiam modus determi­ natus pœnitendi. Consequentia cum Minori non indiget probatione. Major, cui soli est difficultas, ostenditur. Tum quia sicut obligatio est determinata ad poenitendum, et satisfaciendum, et virtus Pœnitentiæ, qua fieri debet satisfactio, aut Pœnitentia, est etiam determinata; ita etiam modus Pœnitentiæ ut est actus virtutis, debet esse determinatus, eo quod virtus deter­ minata non est, nisi circa determinatum actum, a quo sumere debet speciem. Tum etiam, quia libera Dei ordinatio solum habet locum in rebus non infallibiliter, seu non necessario connexis : sed inter virtutem Pœnitentiæ, et actum contritio­ nis, in quo stare ponitur modus pœni­ tendi, datur necessaria connexio; taliter quod nec Pœnitentia se exerere possit in alium sibi primarium actum, quam in con­ tritionem ; nec hæc ab alia virtute produci possit, quam a Pœnitentia : ergo semel at­ que homo sub jure naturali teneatur poe­ nitere, sub eodem jure tenetur ad determi­ natum modum, qui sit contritio. Tum denique ob satis manifestam, et nulla ter­ giversatione elevandam instantiam aliarum virtutum sive Theologalium, sive mora­ lium ; in quibus vel apud ipsum Suarez in eadem sectione, cernitur hac eadem ra­ tione, sub eodem jure naturali, sub quo cadit onus v. g. Deum diligendi, cadere etiam et modum illius, quod nimirum fiat, et fieri debeat per actum dilectionis. Et hoc, ideo, quoniam actualis dilectio est actus proprius Charitatis, illi ita annexus, quod nec actus ab alia virtute, nec virtus ab alio actu per se primo dependeat : ideoque necessarium est utrumque sub eodem naturali jure comprehendi. Cum ergo hæc ratio æque militet in Pœnitentia respectu contritionis, liquido conficitur non stare Pœnitentiam esse de jure naturali, et non similiter sub eodem comprehendi contri­ tionem. Nec momenti sunt, quæ in oppositum Quso causatur praedictus Author. Nam quod opponit infir­ primo opponit, de sufficientia actus Chari­ mantur. tatis, facile prosternitur. Siquidem actus Charitatis ex sua specie non est satisfactio, ut palet in Angelis, nec expellit peccaium 554 H 4 ■ i 'z .1 *? DE PŒNITENTIA. via compensationis, nisi imperetur a Pœ­ trahitur a propria specie, nec elicitur ab nitentia, quæ essentialiter est justitia ho­ alia virtute, quam a Pœnitentia; sed su­ minis ad Deum pro compensandis injuriis : bordinate Charitati imperanti, ct in ejus ergo ex vi actus Charitatis præcise non finem sibi extrinsecum, et remotum coladimpletur præceptum Pœnitentiæ, sed limat, ut e converso accidit in Charitate a opus est recurrere vel ad actum proprium I Pœnitentia imperata ; diligit namque Deum Pœnitentiæ, vel ad ejus imperium, quo I summe dilectum, non sistendo ibi, uti moveat Charitatem in proprium finem. sisteret, sinon imperaretur; sed inten­ Illius Unde corruit illa propositio fundamentalis, dendo media illa dilectione ipsum pacare, propo­ quam statuit n. 8 illius sectionis, quod et inoffensum reddere, quod est proprium sitio ftllit. quando ex duobus actibus alter sufficit ad I Pœnitentiæ. Et talis actus debetur Chariintegram satisfactionem faciendam, neuter j! tati elicienti, et Pœnitentiæ imperanti, ac eorum determinate cadit sub præceptum sa­ i in proprium finem dirigenti. Unde num­ tisfaciendi, nec ambo simul; sed unus vel quam salvatur, quod sit duplex actus, alter arbitrio satisfacientis. Nam in præ­ quorum quilibet ad integram satisfactio­ senti non est. nisi unicus Pœnitentiæ ac­ nem sufficiat : sed ad satisfaciendum sem­ tus, quo fieri possit integra satisfactio; per intervenire debet Pœnitentia ; et quia siquidem actus Charitatis nisi ut subjectus hæc debet provenire ex amore, nunquam Pœnitentiæ non est satisfactorius : quare abesse potest Charitas a vera Pœnitentia; formaliter loquendo solus Pœnitentiæ ac­ salvata semper utriusque propria ratione. tus est vera satisfactio, sicut solus actus 239. Atque hinc jam. tandem falsitatis DistwCharitatis est vera dilectio, quantumvis convincitur ejusdem Authoris discursus, sas P. Soaaliarum virtutum actus in finem Charita­ quem, ut suadeat modum satisfactionis rez. tis ordinentur, ex ejus imperio. media contritione non esse juris naturalis, Secanda Nec etiam subsistit, quod obtendit se- sed positivi, sub his verbis proponit : At­ solutio , . ....... enerva- eundo, actum contritionis elici posse ex que hoc a fortiori procedit in satisfactione tor. motivo Charitatis. Quoniam hoc solum imperfecta : nam quando satisfactio est æqua­ tenet de motivo extrinseco, et remoto, non lis magis esse solet ex natura sua determi· vero de proximo, et immediato. Sed est nata ad unum, vel alium modum : quando omnino falsum actum contritionis factum vero est de se insufficiens, modus satisfac­ ex motivo Charitatis elici ab ipsa Chari­ tionis magis pendere solet ex voluntate ejus, tate; alias numquam eliceretur a Pœni­ cui fit satisfactio, quia debet esse illa con­ tentia; siquidem actus contritionis num­ tentus. Cum ergo ad hoc non cogatur ex vi quam elicitur nisi ob Deum summe satisfactionis, quia insufficiens esl, oportet, dilectum, atque ideo et superflueret virtus ul sit ex aliqua libera pactione, vel ordina­ specialis Pœnitentiæ, et confunderetur tione. Ita ergo est in præsenti : nam cum cum Charitate. Aliud itaque est, quod hæc satisfactio hominis ad Deum es se sit actus Pœnitentiæ imperetur, et imperari insufficiens, nullus modus satisfactionis est petat a Charitate, ex cujus imperio habet de se determinatus, tanquam necessarius, attingere proprium objectum cum subor- sed quem Deus ipse determinat, seu quod dinatione ad objectum Charitatis impe­ vult esse contentus. rantis; aliud vero, quod ex vi prædicti Hanc itaque ratiocinationem esse falsiimperii actus contritionis eliciatur ab ipsa tati obnoxiam manifeste convincitur tam Charitate, non vero a Pœnitentia. Primum I ex se, quam ad hominem ex ipsiusmet; ut. concedimus, et est omnino verum, ac a ; doctrina in eadem sectione num. 6, § Theologis communiter edoctum, maxime I ulterius dici: ubi asserit, quod quamvis vero ab eorum Principe D. Thoma, atque ■ homo non valeat condigne satisfacere; ideo est principium in ejus Schola incon- i supposita tamen possibilitate ex divina cussum. Secundum vero est omnino fal­ gratia aliqualiter, seu imperfecte satisfa­ sum , et satis absurdum ; alloqui enim ciendi, ad id obligatur ex lege connatural! medio imperio, quo se invicem in subsi- ; ipsimet gratiæ. Et reddit rationem : quia dium trahunt virtutes, invicem confunde- i ex vi ejusdem legis justitiæ, qua obligatur rentur, et Charitas, quæ omnes imperat, j homo ad condignam satisfactionem, si potest omnium actus se ipsa eliceret, et illæ otio | eam exhibere, obligatur etiam, si non possit perpetuo ab operationibus propriis vaca- [ integram, saltem eam, quam possit exhibere, rent. Per hoc ergo quod actus contritionis præsertim si servetur aliqua proportio in eliciatur ex motivo Charitatis, non ex- eodem genere, seu ordine rerum. Cui propo­ sitioni DISP. V, DUB. VI. I sitioni loco Majoris positæ, si adjungatur pro Minori hæc per se nota : sed contritio tsl imperfecta satisfactio hominis ad Deum, 9 quam, solam, et non majorem potest homo 1 tihibere sub divina gratia, salvata propor­ tione in eodem genere, seu ordine rerum ; manifeste colligitur hæc Consequentia : ' ergo sub eadem lege justitiæ, sub qua tenetur I homo ad satisfaciendum Deo, tenetur etiam, ad contritionem. Sed ad exhibendam Deo satisfactionem tenetur ex lege naturali ipsi gratiæ in ejus sententia : ergo ex ea­ dem lege tenebitur ad contritionem. Atque ideo inconsequenter concesso illo, hoc secundum negat. Me- Quod vero illa doctrina sit absolute •«.r falsa, etiam liquet in cultu Religionis, qui quamvis sit imperfectus, et inæqualis res­ pectu divinæ excellentiæ, quam deficienter colimus, non idcirco non cadit sub eodem præcepto naturali, sub quo cadit obligatio Deum colendi, ut in confesso estapud om­ nes, non aliud præceptum, quam de jure naturali pro Deo colendo agnoscentes. Et ratio est eadem : nam defectus æqualitatis in solvendo debito demonstrat quidem inferioritatem, et consequenter impoten­ tiam ad æqualem satisfactionem ex parte creditoris; non tamen minuit, aut variat jus, quod cedit parti læsæ, sed illud im­ mutatum relinquit : ex eo ergo quod non possit homo æqualem satisfactionem præsiare pro Dei offensa, non extrahitur a jure naturali actualiter satisfaciendi per contri­ tionem determinate ; sed tantummodo in­ fertur, quantopere conteratur, numquam ad æqualitatem satisfactionis pervenire, quod nullus negat. Bepli- 240. Sed adhuc in suffragium illius doctnnæ potest instari : nam modus non ca­ dit sub illo præcepto, sub quo comprehen­ ditur substantia actus, ut constat in actibusaliarum virtutum, in quibus solum pnecipitur, quod actus fiat; non vero quod fieri debeat hoc, vel illo modo utputa intense, vel remisse : ergo similiter ex eo quod sit præceptum naturale satisfactionis quoad substantiam, non sequitur modum satisfactionis determinatum ad contritio­ nem ejusdem esse juris ; sed quam optime stabit hunc ad jus positivum pertinere. tefeUi- Respondetur hac instantia similiter Wf> probari posse nullum esse præceptum con­ tritionis; ut constabit eam consideranti, etex hac parte retorquenda est; vel ut ni­ hil, aut multum probans repellenda. Pro ejus tamen enodatione debet observari du­ 555 pliciter aliquid posse dici modum, vel stricte, et proprie, quatenus supponit rem substantialiter constitutam; eique accidentaliter advenit saltem logice, quo pacto diffinitur, quod sil adjacens rei determinatio, uti se habent existentia, et subsistentia ad naturam, et intensio, ac remissio ad qua­ litates. Vel sumi potest large, et improprie solum penes voces, et quasi grammaticali­ ter, in rei tamen veritate est de substantia rei præceptæ ; quomodo se habet esse su­ pernatural ad præceptum Charitatis, vel aliarum virtutum supernaturalium : quippe harum præcepta comprehendunt actus modo supernatural! faciendos, ut est com­ munis Doctorum consensus : nam ex vi Charitatis tenemur ad diligendum Deum, non utcumque, sed modo supernaturali. Ubi constat hunc diligendi modum tam esse modum, quam substantiam actus praecepti, subindeque nec ponere in nu­ mero cum ipso actu præcepto, nec ad aliud præceptum spectare. Cujus opposi­ tum opposita de causa cernitur in modis primi generis. Modus ergo satisfaciendi per contritionem est hujusmodi : quia cum teneamur ad Pœnitentiam post pec­ cata, et Pœnitentia sit virtus determinata ad contritionem, ut ad actum sibi pro­ prium, et primarium, sub eodem jure, sub quo tenetur homo ad Pœnitentiam, tenetur ad contritionem. Nam ut docet D. Thomas infra quæst. 90, art. 2, in pœ- D.Thom jiilenlia non quæritur sola integratio æqualilatis justitiæ (sicut in justitia vindicative), sed magis reconciliatio amiciliæ, quod fit dum offendens récompensai secundum vo­ luntatem ejus, quem offendit. Actus autem contritionis ex natura rei, et absque ulla acceptione extrinseca Physice disponit ad gratiam, ad eamque ultimo, et infallibiliter præparat. Ut ostendimus tract, de jus­ tificat. Quare pro illa non possumus ad liberam Dei ordinationem recurrere, ut sit vera satisfactio, veraque dispositio ad re­ missionem culpæ, quamvis non esse cons­ tet integram satisfactionem, ut causaba­ tur Suarez : sed asserere cogit ratio sub eodem jure contineri cum Pœnitentia. 241. Sed hinc emergit gravior difficultas Oppoex D. Thoma. Nam juxta doctrinam S. Doctons quæst. præcedenti art. 7, quod est ex institutione divina non est ex ipso jure naturali, nec e contra : sed quod homo hoc, vel illo modo agat Pœnitentiam, pro­ venit ex institutione divina : ergo non est ex jure naturali, consequenterque quod 556 DISP. V, DUB. VJ. DE PŒNITENTIA. determinate fiat Pœnitentia per contritio­ I ret ; licet teneretur, et se teneri cognosce­ nem, et non alio modo, provenit ex insti­ ret ad diligendum Deum : ergo signum tutione divina. Hæc secunda consequentia est in præsenti providentia actum contri­ constat ex prima ; quia modus Pœniten­ tionis non ex jure divino naturali, sed tiam agendi media contritione est (inter tantum ex positivo, et libera determinatione Dei obligationem inducere. plures alios possibiles modos pœnitendij, Sed nec hac objectione (specie tenus uirmsatis specialis. Prima vero sequitur ex D.Tbem. præmissis, quas docet Angelicus Præcep- difficili) compellimur assertam veritatem ,t3f, tor loco citato per hæc verba : Ex naturali deserere. Ut vero doctrinam D. Ihomæ, enim ratione homo movetur ad panitendum I cujus non meminit Suarez, sed ex nostra de malis, quæ fecit; sed quod hoc, vel ilio I penu infulcimentum sum positionis adjeci· a,. modo homo pœnitentiam agat, est ex institu­ mus, in lucem eruamus, supponere debe-is^.tione divina. Unde el Dominus in principio >' mus ex supradictis ad prædictum articulum, prædicationis suæ indixit hominibus, ut non ' in illa prima D. Thomæ propositione ser­ solum pœnilerent, sed et pœnitentiam age­ monem fieri de naturali ratioue lumine rent, significans determinatos modos actuum, supernatural! destituta : unde sensus ejus qui requiruntur ad hoc Sacramentum. Con­ formalis, ac legitimus est, ut nemine dis­ sone ad hanc doctrinam affirmati. Doctor crepante sentiunt, et intelligunt omnes in­ in solutione ad 1, ea quæ sunt de jure terpretes, lumen rationis naturalis secun­ naturali determinationem accepisse ex ins­ dum se, et præcisive ab elevatione, ei titutione legis divinæ, et in solutione ad 2 revelatione divina solum dictare, quod statuit, quod ea, quæ sunt juris naturalis, homo post admissum peccatum moveatur diversimode determinationem accipiunt in ad poenitendum aliquo dolore, qui haberi veteri, el in nova lege, secundum quod con­ potest ex puris naturalibus de peccato. gruit imperfectioni veteris legis, et perfec­ Quocirca ex vi hujus nullus alius ipsi tioni novæ. Unde et Pœnitentia in veteri lege præfigeretur modus specialis Pœnitentiæ. aliquam determinationem habuit, quantum Sed ad hoc opus homini fuit elevatione ad quidem ad dolorem, ul esset magis in corde, finem supernaturalem, et notitia talis ele­ quam in exterioribus signis, secundam illud vationis; qua deficiente deobligaretur homo Joel. 2 .' Scindite corda vestra, et non vesti­ ex ignorantia invincibili a contritione, menta vestra. Quo quid clarius pro Suarii non quia non esset illius præceptum ex positione ? natura rei; sed quia homini non innotes­ Urgeiar Qaam urget, et rursus confirmat n. 12, ceret nec elevatio, nec præceptum media repi13' nam in ipsametordinatione, et subjectione elevatione cognoscendum. naturæ ad gratiam includitur præceptum Secundo observare oportet S. Doctorem divinum : sed illa ordinatio, et subjectio assignasse discrimen inter hoc, quod est fuit omnino libera Deo. et accidentalis pœnitere, et pœnitentiam agere, nam in naturæ; siquidem potuit eam condidisse pœnitendo, ut pertinet ad jus naturale in puris : ergo et præceptum illi annexum, non est, aut intelligitur modus; sed obli­ atque ideo nequit non esse positivum. Mi­ gatio sequitur ex natura rei supposita nor et Consequentia liquent, et probat necessaria cognitione, vel quæ sistat in Majorem : Nam fingamus (inquit) Deum ordine naturali ; vel quæ ultra detegat nullam determinationem adhibuisse huic obligationem supernaturalem. Ad agendum satisfactioni pro peccato, nec ob Pœniten­ vero Pœnitentiam intervenire necesse est tiam remissionem promisisse, nec aliquid modum aliquem ex jure positivo determi­ de hoc negotio hominibus revelasse, nisi nandum, et hic pro diversis statibus hoc dumtaxat, quod peccatis offenderetur, naturæ lapsæ fuit diversus, et pro majori, et illa gravissime puniturum ; nou tamen vel minori legis perfectione; nam alius negaret omnia ea auxilia ad conversionem fuit modus legis scriptæ, alius vero et ex­ necessaria, quæ de facto hominibus pro­ cellentior, ac uberior legis gratiæ. Quod misit, et re ipsa distribuit : in hac sane totum manifeste constat ex illis verbis D. extraordinaria providentia, esto esset ali­ Thomæ in corpore articuli : Sed quod hoc, qua obligatio ex parte hominis ad aliquid vel illo modo pœnitentiam agat : est ex insfaciendum pro obtinenda reconciliatione lilulione divina. Unde et Dominus in prin­ cum Deo, non tamen teneretur ad actum cipio prædicationis suæ indixit hominibus, contritionis, seu formalem Pœnitentiam ; ut non solum paniterenl (quod utique juris nec hanc, aut illum necessarium existima- erat naturalis) sed et pœnitentiam agerent, significans siw. Sensà obwrn- lio. I® ' D.TbQï· . ' J significans determinatos modos actuum. Quocirca alia fuerunt sacrificia, et sacramenta legis scriptæ, et alia, et longe excellentiora sunt legis gratiæ : sed nec illa, nec ista j sunt juris naturalis, sed omnia pertinent * ad jus positivum, semper subsistente obliI gatione juris naturalis ad poenitendum , ; quæ est formaliter invariabilis, et quovis I tempore fuit necessaria, ac determinata, I ut determinavit Concilium Tridentmum ad I contritionem supernaturalem supposita eleI vatione, sub qua in hac providentia conI dita fuit natura humana. kxa- 242. Quo supposito, etprælibato respon­ detur ad objectionem conceden 'o Majorem, et distinguendo illius Minorem superius præmissa distinctione. Et siquidem sermo sit de modo agendi Pœnitentiam per ordi­ nem ad sacrificia, et sacramenta utriusque legis, concedenda est. quippe quæ sunt extra jus naturale, et solum pertinent ad positivum. Si vero intelligi velit objiciens de modo pœnitendi naturali præscindenti ab elevatione; vel de supernaturali eleva­ tionem supponente, negari debet, quoniam uterque modus pertinet ad substantiam Pœnitentiæ, et solum differunt penes co­ gnitionem obligationis, et præcepti; quando quidem in primo casu solum innotescit ut obligans intra purum ordinem naturæ; et imperfecte; in secundo vero ut se extendit ad ordinem supernaturalem, in quo suppo­ sita cognitione currit obligatio ex natura rei inter extrema supernaturalia. Quare, ut supra dicebamus, modus naturaliter, vel supernaturaliter pœnitendi, licet quoad voces per rationem modi explicetur, non tam est modus, quam ipsa Pœnitentiæ, et satisfactionis substantia. Hanc vero esse ipsam mentem D. Thomæ liquet ex ipsa littera. Et ideo modi illi, vel si mavis, actus ipsius Pœnitentiæ ut deservientes di­ versis illis modis sacrificiorum, et sacra­ mentorum pertinent quidem ad jus positi­ vum, ut constat in contritione sensibili, quæ ut talis, est pars hujus sacramenti juxta supradicta, et pertinet ad jus positi­ vum. Secus vero secundum se accipiatur, quo pacto solum supponit elevationem, et ejus notitiam, sed est a sacramentis independens. Et in hoc sensu affirmamus, et affirmant communiter Theologi sub jure naturali naturaliter debito ipsi gratiæ ele­ vanti contineri. Confirmatio vero nullum negotium fa‘ cessit, et sola explicatione enervatur. Si enim velit ipsam elevationem aut esse ·. If 1 557 præceptum, aut introducere ordinationem voluntariam inter actum contritionis, et gratiam; ut omnino falsa rejicienda est Major illius discursus. Tum quia actus contritionis absque ullo favore extrinseco, sed ex natura rei expellit peccatum, et co­ mitatur gratiam, ad eamque physice ultimo disponit, ut loco supra citato de justifica­ tione explicuimus, et probavimus. Tum etiam, quia aliud est subjicere naturam gratiæ, illamque ad istam ordinare ; quod est naturam elevasse; aliud revelare quod est connaturale ipsi gratiæ supposita ele­ vatione; et aliud denique ipsam gratiam accidentaliter alligare præcepto alicui, aut liberæ Dei dispositioni. Primum fuit om­ nino Deo liberum, cum naturæ ad gratiam nullum sit jus, nullumve debitum, secun­ dum vero non fuit imponere præceptum novum, sed patefacere, ac manifestare an­ tiquum, quod erat contritionis ad gratiam post peccatum consequendam. Et hoc ho­ minibus innotuit semel facta illuminatione fidei de naturæ elevatione ad finem super­ naturalem ; non vero denuo fuit impositum, ut commentus esse videtur Suarez. Ter­ tium vero habuit quidem gratiæ respectu Christi ut Redemptoris, a quo tamen ex natura rei gratia non dependebat ; quocirca ad eam ipsi ut capiti omnis gratiæ in hac providentia alligandam opus fuit disposi­ tione divina, a gratia minime exacta. Unde constat Majorem illam in sensu a Falsitas Suarez intento esse falsam, nec leviter Majçris. impegisse in ea ita statuenda. Nam op­ time cohæret Deum voluntarie ordinasse naturam ad gratiam, et illam ad istam ele­ gasse ; quin ex vi hujus convincatur præ­ ceptum positivum contritionis ad obti­ nendam gratiam ; sed quod permaneat præceptum naturale, quod cadat supra con­ tritionem, ut constat ad hominem in doc­ trina hujus Authoris. Nam quod Deus elevaverit naturam humanam, non obest, quominus supposita elevatione homo te­ neatur ex jure naturali ad diligendum supernaturaliter Deum : alioqui enim om­ nia præcepta supernaturalia essent juris positivi, et nullum eorum pertineret ad jus naturale ipsius gratiæ ; quod non potest concedi. Semel namque atque Deus ma­ nifestavit esse possibilem ex divina gratia Dei dilectionem super omnia, absque ali­ quo alio incepit obligare præceptum illius dilectionis : sicut statim, ac hominibus innotuit per fidem Deum esse trinum, ex naturali jure obstricti manserunt mysterium 558 Γ?-·: -· 4k F:‘l l. ht}" •I ■ DE PŒNITENTIA. Trinitatis credere, et sic de reliquis prae­ ceptis aliarum virtutum Theologalium. Ergo cum ex jure naturali teneatur homo ad satisfactionem pro peccatis, adhuc in ejus sententia, semel facta revelatione gra­ tiæ, et possibilitatis auxiliorum ad satis­ faciendum supernaturaliter ; nullo opus est præcépto positivo, sed ex ipsomet jure naturali tenebiturhomo ad actum proprium Pœnitentiæ, qui est contritio. probatio. Nec probatio opposita contrarium evin* cit : nam tota illa fictione admissa, semel atque non negentur auxilia gratiæ, ut non negari supponitur, nec hominem lateat eorum possibilitas : urget præceptum na­ turale contritionis : quoniam de jure na­ turali est hominem poenitere de peccatis, et· quod conetur ad restaurandam Dei gra­ tiam omni me.iio sibi possibili, et ad eum finem proportionate. Non est vero aliud medium poenitendi, quam actus Pœniten­ tiæ ; sicut non est medium diligendi, nisi ’ dilectio, nec magis proportionate : ergo ■: de jure naturali est, hoc, et non alio actu j poenitere. j 243. Quæ contra illam Thomistarum , rationem opponuntur, facile est refellere ; i nam admissis aliquibus præceptis positivis ' tempore legis naturalis, non est ratio sub ' aliquo illorum comprehendendi obligatio­ nem Pœnitentiæ, quippe quæ antecedit , omnem legem positivam, sed est inclusa in ipsa conditione naturæ, ex qua obligatur homo ad diligendum Deum super omnia, | et vindicandam media Pœnitentia illius j injuriam a se irrogatam, ut docet ipse j Suarez. Ex hac autem necessario sequitur j sub eodem jure teneri ad contritionem, quæ est actus proprius, et immediatus Pœ­ nitentiæ·, quidquid sit de aliis præceptis positivis illius temporis, in quo vim non l fecimus. Et ad exemplum illud Spei sup- I ponentis promissionem Dei de remittenda i culpa, dicimus non esse novam promissio- ; nem diversam a promissione beatitudinis ; sed consequi ad elevationem supernatura- ! lem, in vi cujus sicut tenetur homo ad i dilectionem Dei ante, et post peccatum ' non ex præcépto positivo, sed aliunde; ita tenetur ad exhibendam satisfactionem, et praestandam Pœnitentiam. Unde solum intervenit nova manifestatio tum obligaOccurri- tionis, tum remissionis nanciscendæ; non tur Yer0 n0Yæ obligationis impositio ad novum obîecobjecrtioni * præceptum omnino necessaria. (brdiua* Quæ autem objiciebat Lugo, non majori Lugo. indigent labore, ut dispellantur. Nam præ- >■ · 1 cepium Pœnîtontiæ est distinctum a præ· cepto Charitatis, nec in illo implicite con­ tinetur, ut patet in Angelis ubi non fuit, nec esse potuit præceptum Pœnitentiæ; cum tamen maxime viguerit præceptum Charitatis : ergo sicut obligatio est diversa, ita et actus, et observatio. Non enim ur­ gente præcépto, eoque diverso, et expresso, I observari potest (stante plena advertentia ad illud), quin adsit actus expresse, et for| maliter expressus : sed præceptum Pœni­ tentiæ obligat formaliter, et expresse ad actum Pœnitentiæ non minus ac præceptum Charitatis ad actum expressum Charitatis : ergo præceptum Pœnitentiæ stante advertentia ad illud, non observatur nisi actu expresso Pœnitentiæ. Actus autem Charitatis non est actus formalis, et ex­ pressus Pœnitentiæ, ut liquet : ergo solus actus Charitatis, nullo interveniente Pœni­ tentiæ actu non sufficit ad observandum præceptum Pœnitentiæ. Ad hæc. Non minus, nec aliter aliarum virtutum actus continentur implicite in Charitate, utpote quæ est omnium virtu­ tum radix, et forma, quam actus proprius Pœnitentiæ : sed instantibus præceptis aliarum virtutum cum advertentia ad illa, non adimplentur nisi per actus proprios, et formales illarum, ut in confesso est apud omnes : quocirca instante præcépto obedientiæ, aut justitiæ, et advertentia illius, non bene suppleret actus Charitatis, nec impediret violationem justitiæ, aut inobedientiam excusaret : ergo omnino pari ratione idem asserendum est de actu, et præcépto Pœnitentiæ. Quocirca Arauxo in præsenti quæst. 86, art. 2, η 19, do­ cet absque aliqua temeritate negari non posse esse necessariam contritionem for­ malem, et expressam per se loquendo, et supposita advertentia, ad obtinendam ve­ niam : quippe id passim clamant Scrip­ tura, et Patres, quorum verba formalia esse debent, et formaliter explicari, quando ex eis nullum sequitur absurdum, juxta regulam D. Augustini lib. 3 de doct. Christiana, et Athanasii lib. de communi essentia Patris, et Filii. Unde confirmatur, et explicatur impu­ gnatio facta. Quia instante præcépto Pœ­ nitentiæ nequit remitti peccatum, quin observetur ejus præceptum, ut de se cons­ tat; non enim remittitur, aut remitti po­ test peccatum, nisi adimplendo, et obser­ vando præceptum instans ; alias simul peccaret, et non peccaret homo in eodern instanti. Λ DISP. V, DUB. VI. instanti. Sed juxta Scripturam, et SS. PP. ad remissionem peccati est necessarius actus formalis, et expressus Pœnitentiæ juxta assignatam regulam. Ergo etiam ad observandum ejus præceptum. Patet Con­ sequentia : nam alias observaretur præ­ ceptum formale, et expressum Pœnitentiæ absque actu formali, et expresso ipsius virtutis; et consequenter per se loquendo fieret peccati remissio absque formali, et expressa Pœnitentia, cujus contradictorium docent Scriptura, et PP. § VII. Sententia opposite, el ejus fundamenta. 244. Quæ contra primam conclusionem directe procedebant argumenta, diluimus §4; reliquum est, ut fundamenta secundæ îsfin sententiæ adscriptæ Medinæ Codice de Pœnitentia tract. 1, quæst. 2, art. 2, et a ίΚίζ· qua non longe, ut vidimus, tendit Suarez, convellamus. 1 ArArguitur ergo primo ex eodem Medina : ρΒ· quoniam jus naturale neminem obligat ad sibi impossibile, nec ad illud appetendum, aut volendum : sed poenitere de commissis est velle non peccasse, quod est impossi­ bile : ergo ad hoc nullus ex jure naturæ obligatur. CmEt confirmatur primo : quia deordinatio *ra I· voluntatis inducta peccato, aliter quam poenitendo potest restitui, nimirum a vitiis abstinendo, et virtutum exercitiis operam dando : non ergo jus naturale in remedium peccati dictat Pœnitentiam determinate, cum suppetat aliud medium finem conse­ quendi. Confirmatur secundo exemplo injuriæ proximo factæ, ad quam resarciendam non requiritur, quod ex motivo offensæ illi ir­ rogat® eam detestemur ; sed sufficit aliis operibus illam compensare juxta quantita­ tem damni illati ; ad quod quidem urget jus naturale, nec aliud a nobis extorquet : ergo similiter ut in Dei amicitiam reduca­ mur, non requiritur necessario exacta de­ testatio offensæ, qua offensa fuit; sed sat erit bonis operibus incumbere, et a malo perpetrato cessare : atque ideo ex jure naturali solum erit utcumque satisfactio­ nem aliquam in Dei obsequium offerre; quod vero id fiat actu proprio Pœnitentiæ non ad jus naturale, sed ad liberam Dei dispositionem pertinebit. B?5P· Respondetur illo argumento non tantum ^n' , i ΐ I præceptum naturale, sed et positivum amandari ; cum fide sanctum sit Deum impossibilia non jubere; quare ut nihil probans, quin simul probet contra propo­ nentem, rejiciendum est. Unde concesso toto Syllogismo, nihil sequitur; quia jus naturale non obligat hominem, ut velit absolute nunquam peccasse; hoc enim stultum esset : obligat autem ad offensam peccato inductam, quantum possibile fue­ rit, resarciendam, in quo includitur affec­ tus, quo ex modo tendendi vellet homo peccatum non fecisse, et se non peccasse. Et hoc modo non implicat velle aliquid impossibile, si possibile foret, ut constat ex doctrina D. Thomæ in 4, dist. 17, D.Thom. quæst. 2, art. 1, quæstiunc. 1 ad 3. Re­ colantur quæ supra diximus dub. 1 hujus disput. Ad confirmationem respondetur ex eo­ Diruitur dem D. Thoma ultra deordinationem turn confirm. voluntatis, tum aliarum virium, quæ con­ surgit ex deordinata conversione ad bonum commutabile, ad quam auferendam, sup­ posita divina gratia, sufficiunt, et requi­ runtur exercitia bonorum operum, et actus virtutum ; importare peccatum aversionem a Deo, et ejus offensam. Ad hanc vero utcumque, et quantum fas est homini, compensandam necessaria insuper est con­ versio voluntaria hominis ad Deum, et de­ testatio offensæ. Quocirca Concilium Tri­ Trident. dentinum sess. 14, canon. 5, sancivit contritionem non solum importare cessa­ tionem a peccato, et vitæ novæ proposi­ tum, et inchoationem; sed etiam veteris odium. Præceptum ergo naturale Pœni­ tentiæ, seu contritionis non ex primo ca­ pite deordinationis voluntatis, ad quam vitandam sufficere possent præcepta alia­ rum virtutum, sed ex secundo, ex quo nascitur obligatio Deum pacandi adstruitur. Unde peccavit Medina considerans unum, quasi non esset alterum caput, et ideo male intulit. Porro in ejus patrocinium duximus ob­ Obser· servandum ipsius sententiam non percelli vatio. hac Tridentini relata sanctione, qua suggillata et proscripta est hæreticorum doc­ trina e medio tollentium necessitatem pœnitentiæ, et detestationem retroactæ vitæ, contra quam processit Concilium. A qua procul distat hujus Authoris positio, utpote qui non negat, quin catholice adstruit necessitatem satisfactionis : et solum affirmat non esse de jure naturali ; cum quo stat, et stare contendit esse de jure 560 DE PŒNITENTIA. positivo a nullo dispensabili : nisi a Deo. Quod ideo observamus, ut a suspensione, qua ab aliquibus inuritur, hæc sententia, liberetur; alioqui enim haud facile eam notam effugere posset sententia Suarez in sententiam Medinæ recidentis prætextu eam cum communi omnium aliorum Theo­ logorum conciliandi, ul ex ipso vidimus. Secunda Ad secundam confirmationem dicimus dissolvi- . injuriam proximi, quæ amicitiam disci— tur Ca resarciri non posse, quin amieabiliter reconcilientur offendens, et offensus, D.Thom. ut expresse docet D. Thomas in 4, dist. 14, quæst. 2, art. 5 ad 2, ubi ex hoc exemplo ut clariori affirmat idem servari debere inter Deum offensum, et peccato­ rem. Verba S. Doctoris sunt : Ad secun­ dum dicendum, quod sicut inter homines non restituitur amicitia post offensam, nisi per aliquem offensæ dolorem : ita nec charitas per peccatum, nisi per panilentiam. Et ratio est, quam supra nos docuit An­ gelicus Præceptor : nam alia est satisfactio amicabilis, et reconciliativa ; quæ sicut debet esse voluntaria ex parte lædentis, ita debet esse grata, et accepta offenso. Et hæc semper debet importare dolorem de offensa commissa : qui enim non dolet se offendisse, non serio intendit recipi in gratiam offensi ; quando quidem adhuc complacet in offensa. Alia est satisfactio extorta, et violenta, qualis est quæ ut in plurimum fieri solet authoritate publica, et pertinet ad justitiam vindicativam, quæ respicit bonum publicum. Et hæc sicut non tendit ad conciliandos animos, non importat dolorem ex parte offendentis pro injuria. De hac autem non est in præsenti sermo, sed de prima. In quo sensu non est contra nos, et objectio falsum supponit. 2 Argu­ 245. Arguitur secundo, Præcepta natu­ mentum. ralia sunt invariabilia, et consequenter indispensabilia : sed præceptum Pœnitentiæ est variabile, et dispensabile : ergo præ­ ceptum Pœnitentiæ non est naturale. Ma­ jor est certa, quippe in eo potissime diffe­ runt præcepta positiva, et naturaüa, quod hæc sicut comitantur naturam de se im­ mutabilem, ita non admittunt, quin exclu­ dunt mutationem ; secus vero illa, quia juxta diversos status, et rerum eventus ordinantur. Minor etiam liquet in lege gratiæ, in qua præceptum contritionis mutatum est in præceptum attritionis cum Sacramento ; quocirca supra statuimus ex communi et vera sententia satisfieri con­ tritionis præcepto per solam attritionem cum Sacramento in re suscepto. Hoc au­ tem fieri non posset, si non esset et muta­ bile, et dispensabile præceptum Pœnitentiæ, ut constat ex se, et cernere licet in aliis præceptis : ergo hujusmodi præceptum dispensabile est. Respondetur observando præcepta natu­ avifuv ralia esse in duplici differentia : nam alia ûtaem· liMC sunt negativa, quæ nunquam non desinunt praobligare. Et in his non aliqua variatio, et ŒISH, multo minus dispensatio, utputa in pnecepto Deum non odio habendi, vel non mentiendi : nequit enim Deus vel pro minimo instanti permittere, ut homo ra­ tionis compos deliberate erumpat in actum odii Dei. vel proferat mendacium, quia intrinsece sunt mala, et lege naturæ pro­ hibita. Alia sunt præcepta affirmativa, quorum obligatio semper stat, sed non semper, et pro quolibet instanti obligat ad exercitium actus præcepti ; alioqui enim teneretur homo ad nunquam superseden­ dum ab actuali Dei amore ; quod est im­ possibile, et minime cohærens cum hujus vitæ curis, quibus hominem distendi necesse est ad alia ; et solum reservatur pe­ ragendum in statu beatitudinis. Quia ergo hujus generis præcepta ex se non determi­ nant tempus aliquod, in quo imcunbere oporteat riorum observationi, potest Deus, stante semper obligatione præcepti, dispo­ nere, et si mavis dispensare, vel quod homo per totam vitam nunquam eliciat actum v. g. charitatis : quod proprie lo­ quendo non est dispensare, sed differre exercitium actus, et nullum determinatum tempus illi assignare : vel aliam materiam apponere, qua propria ipsius præcepti substituatur. Quod etiam non est dispen­ sare in præcepto ipso, sed subrogare unam materiam loco alterius : quocirca variatio non se tenet ex parte præcepti, quod sem­ per viget : sed ex parte materiæ ipsius præcepti. Porro hanc variationem non esse contra indispensabilitatem præceptorum naturalium docet D. Thomas 1,2, Qjfx quæst. 100, art. «8, his verbis : Sic igitur præcepta ipsa Decalogi, quantum ad rationem justitiæ, quam continent (hoc est sub ratione præcepti) immutabilia sunt : sed quantum ad aliquam determinationem per applicatio­ nem ad singulares aclus, ut scilicet hoc, vel illud sit homicidium, furtum, vel adulte­ rium, aut non, hoc quidem est mutabile quandoque sola authoritate divina, in his scilicet, quæ a solo Deo sunt distincta. · Ad rem ergo dicimus in lege gratiæ non fuisse Soliit» » À A T K. il DISP. V DUB. VI. fuisse derogatum præcepto Pœnitentiæ, quo quilibet tenetur post amissam gratiam I per peccatum. Sed hæc obligatio, quæ in j veteri lego obstricta erat soli contritioni, quæ erat unica materia præcepti pro sin­ gulis generum in particulari, in lege gra­ tiæ determinata est illis dumtaxat, qui Sacramentum non susciperent, nec re ipsa suscipere possent. Illi vero qui vera attriE tione pœnitentiam coram Dei ministro, I et sub ejus Sacramentali judicio pcrageÎ rent, ab onere contritionis liberati sunt, i quasi sufficienter apposuissent materiam ' praeceptam Pœnitentiæ. Et dispositum fuit pro adultis circa Baptismum in privi! legium horum Sacramentorum, quia ins­ tituta sunt in remedium peccati, quod in lege veteri erat unicum, et in lege gratiæ additum est alterum, non abrogato primo. Hoc autem non tam est dispensare in Pœ­ nitentia, quam illi addere novum adimple­ tionis modum, quo maxime extollitur co­ piosior gratia hujus legis præ alia. Cum enim quælibet nostra satisfactio, quan­ tumvis jure naturali exacta, sit deficiens, et impar debito); liberum manet legislatori supremo ex meritis Christi apponere no­ vum, et facilius remedium peccati supra primum olim indispensabiliter observa­ tum, et magis arduum. Unde ad formam argumenti, distinguenda est Major : Præ­ cepta naturalia sunt invariabilia, et indispensabilia, sub ratione præcepti, et obli­ gationis, conceditur : ex parte materiæ, subdistinguitur, per oblationem formalem, et totalem ipsius, permittitur; per appo­ sitionem alterius facilioris non extincta, et totaliter abrogata prima, negatur; et sub eadem distinctione Minoris, negatur Consequentia ; quia hoc non est stricte loquendo dispensare in præcepto, sed illi arduo, et non ita abundanti medicamento aliud salubrius, facilius, ac compendiosius apposuisse in signum abundantioris gratiæ hujus legis præ alia, in qua sola erat unica via salutis, eaque non ita pervia ; cum ta­ men in ista præstituta sit duplex via. tyjô- 246. Nec obest, si objicias, tum. quod contritio in lege gratiæ importat votum Sacramenti, et- consequenter se ipsa non est medicina peccati, ut olim erat. Tum quod contritio est ex propria specie per­ fectior attritione, ut horum actuum mo­ tiva satis declarant : ergo non est perfectior poenitendi modus per Sacramentum, quam qui haberi potest per contritionem. hjas. n0Dj inquam, obest, si ita objicias : Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. R 561 nam potius illustratur, quam expugnetur hac objectione doctrina tradita. Prima enim impugnatio infert quidem ordinatio­ nem accidentalem, contritionis ad Sacra­ mentum non exactam ex vi suorum prædicatorum essentialium, ut constat ex supradictis de necessitate Sacramenti in re, vel in voto ; non autem probat ejus variationem essentialem. Quod namque contritio olim sufficiens, et necessario exacta ad destructionem peccati, nunc im­ portet ex institutione Christi Sacramenti votum modo ibi explicato; cedit in excel­ lentiam Sacramenti, ex opere operato, in vi meritorum Christi abundantiorem tri­ buentis gratiam, subindeque remissionem, quam quæ olim conferebatur, aut modo confertur ex vi solius contritionis : non autem derogat obligationi, aut juri, ex quibus contritio secundum se, quovis tem­ pore fuit necessaria. Quocirca illa extrin­ seca Dei ordinatio potius fuit ad augmen­ tum gratiæ, quam ad immutationem naturalem contritionis. Ad secundum dicimus, quod si attritio, Secunda et contritio considerentur in esse actuum, Γ*„βΓΠ1" et per ordinem ad propria objecta, qùæ est illarum consideratio secundum se, et juxta unicuique propria; abs dubio præstat contritio præ attritione, adhuc ad inducen­ dam remissionem, ut constat : siquidem illa secum affert infallibiliter gratiam, ad quam physice, et ultimate disponit, nec cohæret cum peccato lethali ; cujus neu­ trum attritioni competit. Si vero hæc ac­ cipiatur ut actu est pars Sacramenti, et cum illo concurrit ad effectum tum gratiæ, tum remissionis ; in dubium etiam est ube­ riorem , ac sublimiorem fructum ex illa germinare, quam ex sola contritione. Et ideo potest dici esse melius, ac fructuosius remedium, subindeque modum importare perfectius poenitendi, quam importet con­ tritio adhuc cum voto Sacramenti. Hic tamen excessus sicut non provenit ab attritione, nisi ut conjuncta Sacramento, et est actu illius pars; ita non debet in ipsam refundi, sed in ipsum Sacramentum, quod manifestum est melius esse medica­ mentum peccati, quam sint, aut esse pos­ sint actus humani secundum se. Unde infertur, quod licet absolute, et Hiatio simpliciter consultius, ac subinde melius sit homini post peccatum incumbere eli— ciendæ contritioni, quam studere attritioni habendæ : tamen melius est homini cum sola attritione Sacramentaliter poenitere, 36 S62 DE PŒNITENTIA. quam solum actum contritionis elicere absque receptione Sacramenti. Et raiio est ex dictis perspicua : quoniam illud est homini melius in ordine ad finem nancis­ cendi veniam, et restaurandi gratiam, quod est præstantius ad utrumque, ut ex ipsis terminis liquet : sed ad hoc præstat attritio cum Sacramento, quam sola contritio : ergo præstantior, ac melior est homini attritio cum Sacramento in re suscepto, quam sola contritio. Unde elucet aliud insigne beneficium, et par elogium Sacra­ menti Pœnitentiæ. Cum quo rursus con­ sonat, et optime componitur satius esse homini accedere ad Sacramentum contri­ tum, quam solummodo attritum; quando quidem uberiorem recipit gratiam, et ex duplici capite obtinet remissionem, titulo videlicet contritionis, et virtute Sacra­ menti; cum tamen quando accedit attritus f dumtaxat eam recipiat ex opere operato, eo tamen majorem, quo intentior fuerit attritio; quo enim major fuerit dispositio intra Sacramentum, eo ex opere operato majorem Sacramenta conferunt gratiam. Si autem contigerit, ut evenire potest, extra Sacramentum erumpere hominem in contritionem ferventissimam, et alterum attritione remissa Sacramentaliter absolvi; in hoc eventu contritus præferendus est, Utpote ex opere operantis recipiens gratiam intentiorem ea, quæ debetur ex opere operato çum attritione remissa accedenti ad Sacramentum,. Quoniam Sacramenta semel atque causent proprium effectum, est ad instar causæ naturalis, quæ illum communicat juxta majorem, vel minorem dispositionem subjecti. Quare comparatio supra illata intelligi debet cæteris paribus, non vero quando paria non sunt, ut in hoc casu, Quod ideo corollarie appinximus, ut innotescat quantum intersit peccatori, quoties accesserit ad hoc Sacramentum (et eadem est de aliis ratio) conari ad majorem dispositionem : ne forte fisus in eo, quod Sacramenta ex opere operato causent gra­ tiam, se ferventius disponere negligat, et non fructum, quem posset, e Sacramento percipiat, Tertiam 247. Arguitur tertio. Nam Pœnitentiæ meauja». præceptum solum posset obligare ex natura rei, vel propter instaurandam voluntatis rectitudinem, vel propter satisfactionem Deo exhibendam : ex nullo illorum capite obligat ex natura rei : ergo non est præ­ ceptum naturale. Probatur Minor, cui soli inesse potest difficultas : etenim ad ordi­ nationem voluntatis, ©jusque rectitudinem sufficit cessasse a peccatis, et novam vitam inchoasse cum proposito deinceps recta operandi ; sicut enim pravi habitus acqui­ runtur actibus sibi propriis, ita deslruun. tur actibus contrariis, et generantur virln. tes; quin ex vi hujus amplius quid agere teneatur homo juxta illud : Declina a mslo, ei fac bonum : ergo ex primo capite non tenetur homo præcepto naturali Pœniten­ tiæ. Nec etiam obligatur ex onere satisfaciendi : tum quia cui est impossibilis sa­ tisfactio condigna, est impossibilis obliga­ tio satisfaciendi ; nam ad impossibile nemo tenetur : sed homini est impossibilis con­ digna satisfactio pro peccato mortali, ut ex communi doctrina Theologorum tract, ds Incarnatione debet supponi : ergo non tenetur naturaliter ad aliam. Tum etiam (et sequitur ex præcedenti' quia nulla hominis satisfactio obligat Deum ex justitia ad eam acceptandam ; sed eo ipso quod sit deficiens, potest illam respuere, et erga hominem ut ipsi inimicum, et exosum se gerere : quocirca recurrere necesse est ad spontaneam, et omnino liberam Dei accep­ tationem. 8ed acceptatio ita vel est ipsa lex positiva lata a Deo, vel illam in ipso supponit. Ergo obligatio prædicti præcepü necessario supponit legem positivam, ex qua proinde obligat, et non ex lege natu­ rali. Respondetur hoc argumento simul pro- Rtsa bari nulla lege naturali teneri hominem H 5 °· ad Pœnitentiam in communi, nec imper­ fectam, nec perfectam : quod tamen est falsum, et contra authorem sententiæ impugnatæ, non negantem, qnin supponen­ tem ut per se notum, teneri hominem lap­ sum in peccato ad aliquem satisfactionis modum in generali, et hoc ex lege natarali; quamvis ad actum contritionis solam obligetur ex lege positiva. Unde vel inconsequenter arguit, vel suo argumento nihil probat, ut consequenti consideratione redditur manifestum. Quippe tota ratio excludendi contritionem a jure naturali, et juri positivo eam subigendi est, quia ejus satisfactio utpote deficiens non obligat, nec obligare valet ad eam ex parte Dei ac­ ceptandam : sed hoc etiam competit Pœ­ nitentiæ in communi, quæ homini est possibilis; nulla namque puræ creaturæ Pœnitentia, aut satisfactio est condigna, aut æqualis pro offensa : nulla ergo pœni­ tentia, aut satisfactio erit ex jure naturali Deo pro peccato debita. Vel si aliqua ex praedicto ■* ·. DISP. V, DUB. VI. prædicto jure consurgit obligatio ad deficienter saltem in communi satisfaciendum ; nulla est ratio extrahendi ab eodem jure contritionem, quia deficiens sit in ratione satisfactionis. Quo discursu convulsa ma­ net doctrina Suarez idem reipsa asserentis. f.S«r. Unde ad argumentum in forma concessa Majori, neganda est Minor, quoad utram­ que partem, quia ex eodem jure tenetur homo totum studium impendere in rectitu­ dinem propriæ, ac deordinatæ voluntatis, et vitæ retro actæ detestationem cum pro­ posito in posterum non peccandi ; quippe totum hoc est necessarium ad perfectam contritionem, ut docet Trident, loco supra citato cap. 4. Ad primæ partis probationem constat ex supra dictis ad confirmationem primi argumenti hujus sententiæ : nam licet deordinatio ex parte voluntatis pro­ xime ab actibus virtutum, emendari possit, et ex hac parte non sit necessaria satisfac­ tio : quia tamen ad illos actus præsupponi debet contritio, sicut et justificatio, sine qua· nequit voluntas ad pristinam reduci rectitudinem ; idcirco adhuc ex hoc capite consurgit obligatio contritionis, licet non in ratione satisfactionis, bene tamen in ratione dispositionis physicæ, et naturalis gratiæ, qua media expeditur homo et vires accipit ad incumbendum rectitudini bonorum operum pro fine supernaturali obtinendo. Sed quia ultra illum deordinationem superest reparanda injuria Dei; adhuc est titulus exigendi ipsam contritionem in ratione satisfactionis pro illa, ad eamque tenetur homo ex jure naturali satisfaciendi læsionem a se injuste illatam : quippe non aliam, aut majorem, aut meliorem ex sua specie potest exhibere. Cum ergo ex jure naturali, ut adversarii docent, ad ali­ quam teneatur, manifeste sequitur esse hanc, et non aliam. Et ad hujus improba­ tionem respondetur, quod licet Deus non teneatur ad acceptandam nostram satisfac­ tionem quia imperfectam, vel quia aliis innumeris titulis debitam, non inde confi­ citur a jure naturali deobligari hominem ab exhibenda qualicumque, vel imperfecta compensatione. Aliud quippe est adhuc in humanis debitorem teneri ex justitia na­ turali ad utcumque solvendum ; aliud vero creditorem teneri ad solutionem inæqualem acceptandam. Et primum bene stat, absque secundo, et potiori jure tenere debet res­ pectu Dei, supremi Domini. Quare accep­ tationem divinam asserere legem positi- 563 varn , vel J egi positi væ adjunctam pro exigentia contritionis, est tam falsum, quam voluntarium ; cum sit pura Dei gra­ tia, et supponat ex parte hominis obliga­ tionem naturalem eam exhibendi, ut constat in cultu Religionis naturaliter Deo debito; cum tamen esse Deo acceptum non sit ex ipsa Religionis lege, sed ex Dei benigni­ tate. Cui accedit divina promissio de ac­ ceptatione bonorum operum ex gratia fac­ torum, qua certificantur homines de Dei complacentia. Et quoad actus Pœnitentiæ vel ex eo satis liquet, omissis aliis, quod legimus Ezech. 23 : Impietas impii non no- Ezec.23. cebit ei, in quacumque die conversus fuerit ab impietate sua. Et paulo inferius : Si au­ tem dixero impio : Morte morieris : ct egerit pœnitentiam a peccato suo : in mandatis vitæ ambulaverit, nec fecerit quidquam injustum, vita vivet, et non morietur. Quare promis­ sio ista, si aliqua lex est, solum est accep­ tandi ex parte Dei, quamque sibi ipsi, ut ita dicamus, imponit; non vero est lex exigendi pœnitentiam, sed eam supponit. 248. Quarto arguitur. Omnia pfæcepta Argui­ naturalia vel formaliter, vel saltem virtua- tur 4. liter continentur in præceptis Decalogi, ad eaque ut conclusiones ad sua principia revocantur, quoties in ipso Decalogo non exprimuntur. Sed præceptum Pœnitentiæ non continetur expresse, et formaliter in Decalogo ut liquet, nec ad aliquod ex illis potest reduci : ergo non est præceptum naturale, sed positivum. Caetera constant præter Minorem quoad secundam partem, quæ sic probatur : nam præcepta Deca­ logi sive ad primam, sive ad secundam ta­ bulam pertineant, solum continent illa præcepta, quæ veluti conclusiones ex illis legitime possunt deduci : non autem ex aliquo illorum deduci potest legitime obli­ gatio contritionis; licet colligatur obligatio pœnitendi, ut per singula, discurrenti constabit : ergo solum obligatio pœnitendi, non vero contritionis cadit sub jure natu­ rali . Ad hoc argumentum respondet Vega Prima lib. 13, in Concil. cap. 19, præceptum solutio. Vega. contritionis reduci ad quintum Decalogi præceptum de non occidendo, quo jube­ mur non solum alienæ sed etiam propriæ vitæ consulere non solum corporaliter, sed et maxime spiritualiter : qui autem peccat, se ipsum spiritualiter interficit, cum pec­ catum sit mors spiritualis animæ. Hæc tamen solutio communiter displicet Displi­ aliis Theologis, et merito : est enim ut cet. •f r - 4 <··: J i I 4 ' -i I Λ* I I £ « i I ! 11 T ·< ‘i ! 564 J r Λ >1 Alia solutio ex P. Soa rex. Snmz. Jinpngûaiur. 3 . H •V - DE PŒNITENTIA. inquit Nuno, nimis metaphorica allusio I principio D. Thomæ in 4, dist. I i, q. l.D.n». spiritualis mortis ad corporalem, quæ sola art. I. quæstiun. 5, quod aliter fiat homo Deo debitor ex ab ipso acceptis, quod per­ inter licta est il o quinto præcepto : nam mors spiritualis cujuslibet alterius ex no­ tinet ad Religionem, et aliter ex ab ipso vem præceptis violationi impenditur : ablatis, quod convenit Pœnitentiæ, et pri­ quocirca hac ratione posset etiam ad sex­ mum non infert secundum ; quantumvis tum. et nonum præceptum reduci, ut cons­ enim nunquam fuissent, nec essent pec­ tat ex toto Oseæ libro, ubi sub fornicatio­ cata, adhuc esset superstes Religionis coi­ nis, et adulterii metaphora peccata populi tus, ut liquet in Angelis, et in Christo, describuntur, et sic de cæteris. in quibus viget obligatio Deum et hono­ Ad hæc. Pœnitentia non est hominis ad randi, et colendi absque titulo, et obliga­ se ipsum, sed hominis ad Deum, cui pro­ tione satisfaciendi : non ergo hujus pneinde, et non ipsi homini exhibetur satis­ cpptum bene in illud diversum, et minime factio : ergo præceptum Pœnitentiæ subigi huic annexum revocatur. debet alicui praecepto. quo inspiciatur i Præterea, si ut asseritur in solutione, et Deus, quod non competit quinto, in quo bene, præceptum Pœnitentiæ formaliter immediate solum prospicitur vitæ proximi. est quædam lex naturalis justitiæ, debet Adde secundo, quintum præceptum esse assignari ratio, quare formaliter, et imme­ negativum, in quod subinde nequit affir­ diate non devolvatur in ipsum præceptum mativum pœnitendi revocari. naturale justitiæ, et detorqueri in Religio­ Aliorum solutio est, præceptum Pœni­ nem debeat, exclusa justitia. Quod tamen tentiæ radicaliter contineri in præcepto in hac solutione non præstatur. Nisi eo 1 charitatis, quod nullus negat ; quippe hoc indicari velit præceptum religionis non modo omnia alia præcepta in charitate, esse distinctum a præcepto Pœnitentiæ, et I a qua tota lex pendet, et Prophetæ, tan- e contra. Quod est falsius, cum sint divers» quam in radice omnis justitiæ contineri virtutis, ut probatum reliquimus. debent, subindeque ex isto capite ad præ­ 249. Tandem Vasquez q. 86, art. 2, Alix ceptum charitatis reduci possunt. Propterea dub. 2 et 3, affirmat hoc præceptum Pœ­ solatis a addit hæc solutio Çquæ fuit Suarez disp. nitentiæ re ipsa coincidere cum præcepto P. Vu?15, sect. 3, n. 14, in fine), hoc præceptum charitatis, et ad illud immediate reduci; formaliter esse legem quandam justitiæ eo quod actus specialis Pœnitentiæ ut im­ naturalis, quæ reduci potest ad præceptum portans specialem voluntatem compen­ colendi, et honorandi Deum. sandi, quo solum pacto est actus Pœni­ Sed nec hoc est veritati consonum. Qua tentiæ, nec est necessarius ad salutem, nec enim ratione reducitur ad præceptum reli­ cadit sub speciali præcepto. 'Odium vero gionis, posset similiter ad præceptum obe- peccati ut est Dei offensa, est actus chari­ tatis, et ex hac tenemur ad diligendum dientiæ : sicut enim peccato læditur divi­ nus honor, ita etiam ejus obedientia, ac Deum, et ad quærendam ejus amicitiam, subjectio violatur : nec minus consulitur qua post peccatum ipsi reconciliemur. supremæ legislatoris potentiæ poenitendo, Hæc tamen doctrina supra rejecta est; Rejicta quam honori divino ; ergo eadem prorsus nam eo ipso, quod Pœnitentia est virtus ratione, qua hoc præceptum revocatur ad adæquate distincta a charitate. cadere de­ religionem formaliter, potest, et debet re­ bet ejus actus sub speciali præcepto, ut digi in obedientiam, nos docuit D. Thomas, et ratione ipsa Rursus. Titulus Religionis est adæquate convincitur. Nec est verius objectum Pœ­ diversus a titulo Pœnitentiæ, nec ille est nitentiæ non esse peccatum sub ratione radix, aut principium istius : ergo obliga­ offensæ, ut constat ex dictis dnb. 2 hujus tio ad poenitendum inepte subigitur oneri j disputationis, ubi efficaciter ex D. Thoma colendi Deum. Patet Consequentia : nam id probavimus. Deviat tandem a veritate sicut conclusiones reduci nequeunt, nisi in eo, quod adstruit actum proprium Pœ­ ad principia, in quibus specialiter conti­ nitentiæ non esse ad salutem (saltem per nentur tanquam in sua causa, ita et præ­ se loquendo, dum adest peccati memoria) cepta naturalia non debent devolvi, nisi necessarium. Cujus oppositum satis clare, ad præcepta illa Decalogi, in quibus aliquo et efficaciter demonstrant Scripturæ, et vero, et speciali modo continentur; alioqui Patrum testimonia supra allegata : et qui­ enim quodlibet in quodlibet reduceretur. dem si ita non esset, minus vere, nec Antecedens vero constat ex sæpius repetito bene consone Vasquez docuisset contra Joan. D18P. V DUB. VI. 565 Joan, do Medina Pœnitentiam cadere sub hunc locum remisimus, sufficiat in medium juro naturali. Sub quo certum est non ca- adducere rationem I). Thomæ 1,2, quæst. D.Tbom. doro ea quæ sunt consilii, el supereroga100, art. 2, ubi interrogat: Utrum prætionis, sed tantummodo ea quæ sunt sim­ cepla naturalis legis sint de omnibus actibus pliciter ad salutem necessaria. Præterea virtutum, et præmissa distinctione virtu­ non bone asseruisset num. 3, omnino fal­ tum humanarum, seu civilium, a divinis, sam esse illius Authoris sententiam, quia seu supernaturalibus, ita de istis loquitur : nec prædiclus Author, nec alius quis au­ Homo autem Deo conjungitur ratione, sive mente, in qua est Dei imago : el ideo lex sus fuit negare charitatis præceptum sub jure naturali contentum; quare dissidium divina præcepta proponit de omnibus illis, solum versatur circa actum proprium Pœ­ per quæ ratio hominis bene ordinata est : hoc autem contingit per actus omnium vir­ nitentiæ, ut est ab ipsa, elnon a charitate, et hunc tenuit Medina sub præcepto posi­ tutum. Nam virtutes intellectuales ordinant tivo tantummodo comprehendi ; cum ta­ bene actus rationis in se ipsis ; virtutes au­ men P. Vasquez sub nullo contineri do­ tem morales ordinant bene actus rationis ceat. Si ergo omnino falsam existimavit circa interiores passiones, el exteriores ope­ illius sententiam, eodem vitio laborat rationes. Et ideo manifestum est, quod lex divina convenienter proponit præcepta de propria, ntpote magis a vero devians. b«-5Praeterquam quod non facile apparet, qua actibus omnium virtutum. Quæ ratio non icf--:· u.. consequentia dub. 2, nuper allegato, n. 3, 'tantum evincit existentiam specialis præ­ hæc asseruerit : Necessario existimo dicen­ cepti pro qualibet speciali virtute (alias non plura, sed unicum præceptum sta­ m. dum actum Pœnitentiæ non tantum esse medium, eo modo quo explicavimus, sed tuisset S. Doctor ; semel vero atque pro etiam esse in præcepto, et illam omittere tem­ una adstruatur, debet admitti pro qualibet pore debito erit peccatum speciale contra particulari ; cum non sit specialis ratio, specialis virtutis præceptum. Cum tamen qua pro una militet, et non teneat in alia) dub. sequenti immediato, quod ' est ter­ verum et manifestat præceptorum conve­ tium, num. 13, § est ergo, peccatum im­ nientiam, ut scilicet homo recte sit ordi­ poenitenti® constituat, non in omissione natus ad Deum in necessariis ad salutem. remedii ad salutem necessarii, ut videbatur Inter quæ solum agnoscit discrimen § v consequens, supposito, ut supponit, vir­ expensum, quod quædam virtutes sunt tutis specialis præcepto pro remedio salu­ simpliciter ad salutem necessariae, et de tis. Sed peccatum illud impœnitentiæ cons­ his est.præceptum pro qualibet illarum; tituit in omissione reconciliationis, et quædam vero ad melius esse, de quibus amiciliæ Dei, quæ quidem omissio non est dumtaxat consilium. Unde subjungit opponitur actui Pœnitentiæ immediate, sed immediate : Ita tamen, quod quædam, sine actui charitatis, cujus est omissio. Hæc quibus ordo virtutis, qui est ordo rationis, sane inconsequentia videntur. Quocirca vel observari non potest, cadunt sub obligatione debuit negare non esse speciale præcep­ præcepti; quædam vero, quæ pertinent ad tum de Pœnitentia, prout est virtus spe­ bene esse virtutis perfeclæ, cadunt sub ad­ cialis, quod diserte affirmat in relatis ejus monitione consilii. Ex qua doctrina colli­ formalibus verbis : vel tenebatur asserere gitur tam verum esse quemlibet actum actum compensandi offensam, qui est virtutis specialis cadere sub speciali præ­ actus proprius Pœnitentiæ esse sub præ­ cepto distincto ab aliis, quam verum sit cepto, subindeque necessarium. Cum autem nullum actum consilii sub præcepto con­ non cadat sub præcepto positivo, ut ipsetineri. Unde qui docuerit Pœnitentiam met defendit contra Joannem de Medina, esse virtutem specialem ab omnibus aliis cujus sententiam existimat omnino falsam diversam, ut docuisse vidimus prædictos num. 3, dub. 2 sequitur necessario de­ authores ; vel negare debet expressam, et bere ad jus naturale reduci ; non ea tan­ claram D. Thomæ sententiam, vel debet tum ratione, qua præceptum charitatis affirmare ejos actum sub præcepto naturali juris est naturalis, sed et maxime quia comprehendi. Gum autem ex eodem S. Doc- D.Thotn. præceptum speciale specialis Pœnitentiæ tore insuper clare liqueat actum contri­ tionis esse actum proprium virtutis Pœ­ ^li-ad idem jus pertinere debet. ksjas 250. Porro ad radicitus evellendam nitentiæ, nec ad cbaritatem, aut alias virtutes proxime, et immediate, nisi ut ad hujus authoris in hac parte doctrinam, «anu quod supra § 2, num. 213, hujus dubii in imperantes, et dirigentes, perlinere posse, 566 DE PŒNITENTIA. ut evidenter ostendunt testimonia iu hac disputatione relata; necessario consequitur aliud esse præceptum charitatis a præcepto contritionis. Unde solum explicanium su­ perest, ad quodnam ex præceptis Decalogi debeat reduci, ut ad sui radicem, juxta D.Tbom. id quod de aliis præceptis docet D. Tho­ mas 1, 2, quæst 100, art. 3 el 11, in quibus explicatur doctrina argumenti. solatio Rejectis igitur his, et aliis solutionibus omissis, quibus argumentum facile inter­ minabile re Iditur, vera illius enodatio est, quam tradunt ex discipulis D. Thomæ Cano, uterque Soto, Nuno, Arauxo, Gonet, et alii plures, videlicet præceptum Pœni­ tentiæ. quæ est potentialis justitia, ut su­ pra ostendimus, immediato ad præceptum justitiæ erga Deum pertinere : et quia præceptum justitiæ erga Deum remote tandem, ac radicaliter reducitur ad primum Decalogi præceptum a quo ortum ducit, idcirco præceptum naturale Pœnitentiæ continetur in hoc sensu sub primo Decalogi præcepto. Et ratio est : nam in eo quod Deus sit super omnia-diligendus, funda­ tur nullam illi injuriam esse irrogandam, eamque semel illatam fore faciendam actu aliquo de se in id ordinato : sicut ex eo quod proximus, sicut nos ipsi sit diligendus, colligitur non illi aliquam injuriam esse inferendam, juxta illud primum princi­ pium. Quod libi fieri non tis, alteri ne fece­ ris : quocirca si aliqua inuri proximum contigerit, ex lege immediata justitiæ, in lege tamen charitatis fundata, tenemur ad compensandam, et resarciendam injuriam. Et eadem ratio est hominis ad Deum, ubi splendet major charitatis obligatio, et con­ sequenter strictior justitiæ ratio ad exigen­ dam nostram qualemcumque satisfactio­ nem. Unde ad formam argumenti, negatur Minor quoad secundam ejus partem, et ad hujus probationem constat ex modo dictis, quomodo præceptum justitiæ supponat obligationem charitatis, quæ est omnium prima, et aliarum obligationum radix ; quo­ circa præcepta fidei, et spei in omni sen­ tentia, et ob eandem rationem in primum etiam Decalogi præceptum reduci debent. Sed ut prædicti præcepti radicem omni­ modam aperiamus, sit § V1U. Quoi sinl obligationis capita in prxceplo Panilenliæ. 25 i. Occasione ex tradita solutione Ρπκφ sumpta, non immerito, nec abs ro posset α'',5ί· quis dubitare, an obligatio prædicti præ·· cepti oriatur unice ex motivo satisfaciendi; vel supersint alia hoc motivum comitantia, et ad pœnitentiam inducentia? Et quia res est, non tam discussione longa, quam ex! plicatione indigens, breviter eam absolvei mus. Convenit itaque inter Doctores, tam . intra, quam extra scholam D. Thomæ: quos refert et sequitur Martinez de Prado, Pnfc. in præsenti quæst. 2, de Necessitate contri­ tionis dub. I, § 4, præceptum contritionis ί obligare non solum titulo justitiæ erga Deum, cui fieri debet satisfactio, sed etiam ex aliis capitibus. Ex quorum quolibet I specialis desumitur ratio pro existentia præcepti naturalis Pœnitentiæ. Primum Ρπεε. ergo caput est charitatis, non tantum qua Deum tenemur diligere, de quo supra; sed qua homo seipsum diligere debet, et prosI picere bono proprio non tantum corporis 1 sed et maxime animæ : sed peccator non I potest consulere bono spirituali proprio, j nisi media contritione, qua resurgit a I morte peccati ad vitam spiritualem gratiæ : J ergo non solum ex justitia, et charitate ad | Deum, sed etiam ex charitate ad seipsum | tenetur ex jure naturali ad contritionem. I Si enim amicabilia ad alterum teste PhiloI sopho, ortum debent ducere ex amicabili| bus ad se, et charitas bene ordinata incipit j a se ipsa, ut est commune proloquium ; I non cohæret multoties teneri hominem ad I alteri ex charitate subveniendum, in gravi, I et urgenti periculo vel corporis, vel animæ I et non ex eadem radice teneri ad sibimet succurrendum in æquali periculo ejusdem ' mortis spiritualis. 1 Et sane mirum esset hominem ad alte­ rius salutem vel reparandam, vel servan| dam ex præcepto fraternæ charitatis obii| gari, et deobligatum mansisse ad idem pro ipso ex eadem charitate : et quod te­ neat principium illud juris Canonici ju cap. I, 83, dist : Mortem enim languentibus aacait· probatur infligere, qui hanc, cum potest, non excludit; quin circa seipsa non currat ea­ dem obligatio, cum scriptum sit : Quid prodest homini, si universum mundum lu­ cretur, animæ vero suæ detrimentum patia­ tur. DISP. inr. Quocirca tract, de charitate disp. 3, dub. unico, % 3, consect. 2, n. 20, cum communi Theologorum doctrina statuimus ex charitale magis teneri hominem ad seipsum diligendum, quam proximum : quippe mensura diligendi alterum est pro­ fai-. pria dilectio juxta illud Matth. 22 : Diliges proximum tuum, sicut te ipsum ; ergo ex eadem provenit radice, quod teneatur ad poenitendum. San­ 252. Secundum caput ex quo homo post ta. peccatum devincitur ad contritionem, or­ tum ducit ex misericordia circa seipsum, Ko. ut constat ex illo Ecclesiast. 30 ; Miserere animæ luæ placens Deo, el contine, el con­ grega cor tuum in sanctitate. Gum enim ex peccatu mortali innumera mala homini obveniant, tam intrinseca, quam extrinseca, quæ enumerare vix potest humana ratio : et de pristino gratiæ statu in hunc miserrimum se dejectum ob peccatum agnoscat homo, nequit non, si sui est com­ pos, ex hac sui miseria excitari ad quærendum pœnitentiæ remedium, quo solo amissa dona potest restaurare, et a laqueis, quibus est irretitus, se expedire. Unde Mta. D. Thomas art. 5 ad 2 superioris quæstionis, inquit : Requirit etiam ipsa mise­ ricordia, ut homo subveniat poenitendo suæ miseriæ, quam per peccatum incurrit. li-o a Εχ quibus sic formatur ratio, qua convincitur hominem ex misericordia ad seip­ sum teneri ad pœnitentiam. Nam lege naturali misericordiæ tenetur homo ad subveniendum pauperi graviter indigenti, in illo ordine, in quo urgeat necessitas, si ex tali opere, æquale, aut gravius dam­ num ipse non patiatur : sed homo sub peccato constitutus gravissime indiget, cum sit in summa omnium miseria, quæ in hac vita esse possunt : ergo illi subveniendum est meliori modo quo sit possibile, dum­ modo nullum inde consurgat nocumentum, quod non suboriri est manifestum. Melior autem imo et unicus modus subveniendi est Pœnitentia. Ergo ad hanc tenetur homo ex lege misericordiæ ad seipsum ; prior enim titulus est sui ipsius, quam D.Ab- aliorum, miserandi. Quo respiciens D. Au­ ri£!. gustinus lib. 2l de Civit. Dei, cap. 27, ita intulit : Qui ergo dignas pro suis peccatis eleemosynas facit, prius eas facere incipiat a se ipso. Indignum enim est ut in se non faciat, qui facit in proximum. Nec dissiD.Grt- milis fuit sententia D. Gregorii lib. 19 fW’ Moral, cap. 20 : Scriptum (inquit) est enim miserere animæ luæ placens Deo. Qui ergo DUB. VI. 567 misereri vult proximo, a se trahat necesse est originem miserendi. Scriptum est enim, diliges proximum tuum, sicut te ipsum. Quomodo ergo alteri miserendo pius est, qui adhuc injuste vivendo fil impius sibi etiam ipsi. Undo necessario consequitur ex ea­ dem lege misericordiae, qua quis alteri suffragari tenetur in gravi animæ, aut cor­ poris periculo, teneri, et sibi ipsi subvenire in eodem periculo laboranti. Manet ergo perspicuum constringi hominem post pec­ catum præcepto Pœnitentiæ ex his quatuor præcipue capitibus, nimirum ex titulo jus­ titiæ, charitatis erga Deum, charitatis erga se ipsum, et misericordiæ, quidquid sit de aliis, quæ nec excludimus, nec assi­ gnamus, ne in longum abire videamur. 253. Sunt tamen duo enodanda, quæ Duo in ­ assertam veritatem obnubilare videntur. contra riam Primum est repugnantia in odjecto. Nam militan­ tia. unicus actus nequit nisi sub unico motivo Primum. elici a virtute : sed actus Pœnitentiæ, ad quem ex jure naturali tenetur homo, est unicus, et indivisibilis actus : ergo nequit a Pœnitentia elici, nisi sub unico, et sibi proprio motivo, quod est justitiæ, non vero charitatis, aut misericordiæ. Minor constat, si quidem contritio est unicus actus in spe­ cie athoma. Et confirmatur. Nam vel ea plura mo­ Confirm tiva assignata concurrunt per modum unius, vel per modum plurium. Neutrum potest affirmari : ergo non datur, nisi unicum motivum illius præcepti. Probatur Minor : quoniam si ut plura se haberent, necessario inferrent pluralitatem actuum, hi quippe multiplicantur ad multitudinem motivorum, ut ex se, et inductione constat. Si vero concurrunt ut unum, jam non sunt plura motiva, sed unum; quia ubi sunt plura propter unum, non tam dicenda sunt plura, quam unum, ut est satis notum principium a D. Thoma non semel incul­ catum. Et hoc posito adhuc restat expli­ candum quodnam sit illud unicum moti­ vum, quæve illa ratio, in qua adunantur, et sub qua indivisibiliter obligant ex eo­ dem jure naturali ad contritionem. Secundum quod obstare videtur, desu­ Secun­ mitur ex inconvenienti, quod sequitur ex dum· tot motivis assignatis, nimirum quoties omittitur actus præceptus Pœnitentiæ, plura peccata committi ; siquidem violato Pœnitentiæ præcepto, omnia illa motiva simul violari necesse est : ergo et quod committantur diversa peccata, nedum nu­ mero, sed specie diversa. Probatur Gonse- •y 568 DE PŒNITENTIA. quentia : quia peccata multiplicantur ad multiplicationem præceptorum ex parte motivorum ; ita quod si præceptorum mo­ tiva sint diversa, diversa etiam sint pec­ cata, ut ex communi sententia docuimus tract. 13 de Peccatis disp. 8, dub. 2; sed in nostro casu tam motiva, quam præ­ cepta sunt diversa; quippe aliud præcep­ tum, et motivum est præceptum, et motivum justitiæ a præcepto, et motivo vel charitatis, vel misericordiæ, et concernunt distinctas specie virtutes. Objecta 254. Neutra tamen harum objectionum diStun °' °best- Ad primam respondetur, distin­ guendo Majorem : Nequit elici, nisi sub i unico motivo proxime, et immediate, con­ ceditur : mediate, et remote, negatur; et concessa Minore, sub eadem distinctione concedenda, et neganda est Consequentia. Ex quo nihil sequitur contra nos : quia sicut non inconvenit eundemmet actum contritionis elici a Pœnitentia ex motivo sibi proprio justitiæ, seu compensationis, et simul ex motivo remoto et mediato di­ lectionis Dei, a qua imperatur, ut est doc- I D.Thom. trina expressa D. Thomæ art. 1, hujus quæstionis sol. ad 1, ita bene cohæret ipsammet contritionem oriri immediate a Pœnitentia ex motivo resarciendi injuriam divinam, et simul ex aliis motivis et cha­ ritatis, et misericordiæ in seipsum. Et ratio est eadem utrobique : quia virtus imperata procedit ex motivo imperantis, et ex mo­ tivo sibi proprio, et coUimat ut in scopum in duplicem finem, et proprium, et a vir­ tute superiori exactum ; ita tamen quod finis proprius est sibi intrinsecus utpote propria virtute attactus; alter vero est veluti alienus, et quasi extraneus, quocirca dicitur, et est, mediatus, et remotus; eo quod non illum attingit virtus, nisi medio proprio actu, et consequenter media attin­ gentia proprii objecti, aut finis : non enim extrahitur virtus a propria specie, per hoc quod ab una, vel pluribus virtutibus im­ peretur. Sicut ergo inter virtutem Pœni­ tentiæ, et charitatem talis repetitur con­ nexio, quod sint inseparabiles ex natura rei, ut supra statuimus cum D. Thoma, ideoque nequit salvari actus contritionis, qui non supponat charitatem, ejus actum, et çimul imperium; quin hoc sit incon­ veniens, vel absurdum ; sed potius id vir­ tutes, et earum actus necessario sibi vindi­ cant, ac jure postulant. Haud dissimiliter semper atque homo eliciat actum contri­ tionis, ex parte ipsius operis procedit ex | I motivo charitatis, nec non misericordia I ad so ipsum. I Diximus, ex parte ipsius operis, ut exI eluderemus finem operantis quia non senij per est necessarium, quod reflexe advertat I ad obligationem, seu titulum charitatis, I aut misericordiæ erga se ipsum : sed suffi­ cit attingentia exercita ad finem proximum compensationis, sub imperio charitatis ad Deum in quo virtualiter continetur amor sui ipsius, et proximi. Videatur D. Tho-D.TUe, mas 2, 2, q. 4, art. 3, ubi docet unum ac­ tum a diversis habitibus informari posse, et consequenter ad diversas species ordine quodam reduci. Ad confirmationem respondetur motiva f» si. illa esse quidem plura, sed ordinem inter “M*: juîiob. se habentia, quod est esse subordinate. Nam primum eorum, et universalius, et perfectius est Deus super omnia diligendus, a quo ortum ducit obligatio satisfactionem ipsi læso exhibendi, et bono proprio animæ ex charitate, et misericordia consulendi media satisfactione Deo exhibita : quippe illa non tantum cedit in bonum, ut ita dicamus, Dei, sed etiam in utilitatem propriam. Unde non sunt plura, ut plura, quo solum pacto exigerent diversos .actus, sed plura subordinata, et quæ in eundem compensationis scopum collimant ex di­ versis capitibus uni ultimo, et supremo subordinatis. Consulatur D. Thomas i, 2, D.Tta. quæst. 17, art. 4, ubi explicat qualiter actus imperans, et imperatus sint unum, vel plura. 255. Ad secundum inconveniens nega- Diniw tur sequela : quia per se loquendo, dum “Λ· urget præceptum Pœnitentiæ, et violatur per omissionem, solum committitur uni­ cum peccatum impœnitentiæ formalis, ut supra diximus. Nec hujus oppositum sua­ detur inducta probatione, aut doctrina ia ea allegata ex dictis loco ibi citato. Tum quia sola diversitas præceptorum non suf­ ficit ad diversificanda peccata, ut ibi sta­ tuimus g 1, num. 26; sed requiritur diver­ sitas ex parte rei præceptæ, ut expendimus in secunda illius dubii assertione num. 28. In præsenti autem non est diversitas ex parte rei præceptæ, cum sit idem indivisus contritionis actus, in cujus elicientiam omnia illa motiva conspirant cum subordinatione indicata. Tum etiam, quoniam, ut ibi in fine illius paragraph! observavi­ mus, peccata non multiplicantur penes motiva adhuc intrinseca, nisi quando im­ mediate, et proxime proceditur contra illa motiva : DISP. V, DUB. VI. motiva; secus vero quando solum imme­ diato violatur unicum præceptum, et me|i diate aliud, ut constat inductione ; alioqui J enim in quolibet peccato committeretur . peccatum inobedientiæ formalis, et sic de S reliquis virtutibus, contra quas mediate, I et indirecte agitur peccando ; nec aliquis esset actus peccaminosus, qui non esset specialiter contra charitatem ; cum constet eam quolibet peccato mortali amitti, et I contra ejus præceptum mediate, et indii recte procedi, cujus oppositum debet esse certum. Quamvis ergo actus Pœnitentiæ a i pluribus virtutibus imperari possit; non idcirco quoties violatur ejus præceptum, j tot peccata committuntur per se loquendo, ! quod esse poterant præcepta illum impe­ rantia : quia sicut ille actus non habet ad­ huc a pluribus illis virtutibus imperatus, nisi unicum, et formale motivum proxi­ mum, ex quo elicitur, cæteris extrinsece, et mediate se habentibus : ita omissio prædicti actus non opponitur directe, et formaliter, nisi actui, cujus est omissio; cæteris vero solum ex consequenti, et me­ diate. Unde solum contrahit specialem ex speciali oppositione ad propriam virtutem. Oter- 256·. Ut vero solutionem utriusque objectionis, quam licet non ita expensam, tradidere Nuno, et Magister Cano, quem refert, et sequitur Martinez de Prado, ubi supra, et scitu dignam pro aliis materiis arbitramur, altius callere possit Lector, animadvertere necesse est aliud esse di­ versas radices ejusdem præcepti, et aliud diversa formaliter præcepta ; stat enim unum sine alio, ut liquet in præcepto Re­ ligionis, quo constringimur ad Deo præstandum cultum, et quia supremus Domi­ nus, et quia beneficus, et quia excellens supra modum in omni perfectione ; quod præceptum tamen unicum est, et tituli innumeri. Quamobrem dum violatur præ­ ceptum Religionis, non multiplicantur peccata juxta numerum titulorum, ex qui­ bus a nobis cultum extorquet, sed unum tantummodo perpetrari certissimum est. Quamvis ergo ut devinciamur ad poeniten­ dum sint plures tituli, ex quibus oriatur unica, et indivisibilis obligatio ; non tamen consurgit nisi unicum, et indivisibile jus, . et consequenter unicum dumtaxat præceptum. h'fn Cujus, si velis, ulteriorem rationem, duplex est. Prima, quam tradidimus loco in prima objectione citato § 3, n. 39, quoniam pro materia propria unius indivis® 569 virtutis, non plura, sed unicum præceptum affirmativum debet dari : sed materia pro­ pria præcepti affirmativi Pœnitentiæ est actus contritionis ex charitate faciendus ; super hanc enim cadit immediate hujus­ modi præceptum : non est ergo nisi uni­ cum, et indivisibile. Majorem expendimus, et probavimus in prædicto loco ab exem­ plo omnium aliarum virtutum, de quorum actibus non datur, nec hactenus est assi­ gnatum, nisi unicum, et naturale præcep­ tum affirmativum. Quod verum est non solum in præceptis virtutum Theologalium, sed etiam tenet respectu virtutis infusæ, et acquisitæ, de quibus non datur duplex præceptum, sed unicum, quod sup­ posita elevatione, et notitia illius sufficien­ ter adimpletur mediis actibus supernatura­ libus ; quin ad horum præsentiam sint necessarii actus pure naturales. Quia vero contingit ignorantia, aut nescientia eleva­ tionis supernaturalis, ob quam communi­ ter Theologi cum D. Thoma dari docent in fideles negative, in his viget obligatio actuum naturalium, et ad minus tenentur ad diligendum Deum authorem naturæ dilectione pure naturali, de qua obligatione redduntur conscii ex ipso rationis dicta­ mine. Ad quam tamen non obligantur per se primo illi, in quorum notitiam venit tum elevatio, tum auxiliorum divinorum promissio, sed satisfaciunt præcepto amori supernatural! studentes. Unde aliquæ objectiunculæ manent occlusæ, et ostenditur perspicue non plura, sed unicum Præcep­ tum naturale consurgere ex omnibus illis titulis assignatis. 257. Nec inde inferas (ut aliam objec- Præoccutionem præcidamus) supposita elevatione præceptorum materiam, qui sunt virtutum nes. actus, esse supernaturalem ; quia id solum est verum in virtutibus per se infusis, quæ non attingunt actus naturales, nisi ut regulatos lumine, seu ratione supernatu­ ral!; secus vero accidit virtutibus per se acquisitis, quarum materia, et actus sunt quid naturale, licet imperari possit a vir­ tute supernatural!, et in proprium finem dirigi : et de facto ita accidit homini exis­ tent! in gratia, ut tract, de Merito late prosecuti sumus. Nec hinc rursus inferas (ut alteri replicæ occurramus) duo hic esse præcepta, naturale, et supernaturale : quod esse vi­ detur contra nuper in hac ratione dicta. Nam hæc illatio nulla est : siquidem illud idem præceptum, quod secundum se con- Ô7Û DE PŒNITENTIA. cornit materiam, cl finem solum naturalis præcepta naturalia pro actibus virtutum. virtutis acquisitæ, atque ideo est præcep­ Quod ergo actus Pœnitentiæ possit impetum naturale; ex directione virtutis in­ rari a pluribus virtutibus, non infert sub fusæ se porrigit ad finem supernaturalem, pluribus cadere præceptis immediate, et et in hoc ordine etiam viget, ut constat consequenter neutiquam infertur in ornis™ r—----ex supra -----dictis .: et liquet in .ipso actu. sione Pœnitentiæ, plura, quam unum, virtutis acquisitæ, utputa temperanti», qui ' peccata committi. Quandoquidem pro priori quidem ita procedit ab hujusmodi virtute,, |J iad præceptum jam ex parte ipsius materi® ut non positive excludat, quin admittit præcedit exigentia imperii vel ab una, vel posse ordinari ad prædictum ordinem me­ a pluribus virtutibus ; quocirca præceptum dio imperio virtutis infusæ. An vero idem supervenit, et quasi format actum, et om­ dicendum sit de præceptis negativis in nes ejus exigentias, et consequenter sal­ materia virtutum, quod non sit nisi uni­ vatur has esse in ordine ad plura, cum cum, constat ex dictis loco citato de pec­ quibus sit connexio, et quod præcoptum catis, quæ recolenda sunt, cum toto illo superveniens sit unum, ut Pœnitentia est dubio. una, licet cadat supra plura peccata, quo­ Nota. Addimus vero pro majori hujus replicæ rum quodlibet terminare posset specialem præoccupaiione, quod licet admitteremus Pœnitentiam, si ab aliis sejunctum reperigratis duplex præceptum, alterum naturale retur, ut non semel accidit separari. pro actu virtutis*acquisitæ; aliud vero pro 259. Sed hinc vires colligit opposita Alii actu virtutis infusæ, nubum inde trahere­ sententia, et objicere potest : si nedum ex tur argumentum ad Pœnitentiam, et ratio justitia, sed etiam ex charitate, et miseri­ disparitatis est perspicua ; quia licet virtus cordia obligaretur homo ad Pœnitentiam infusa, et acquisita versentur circa eam- in sensu explicato; conficeretur inde solo dem materiam materialiter sumptam, dif­ charitatis actu, vel misericordi», satisfe­ ferunt vero quamplurimum in ea forma- cere hominem præcepto Pœnitentiæ. Con­ liter accepta ; nam materia v. g. Tempe- sequens non cohæret cum hactenus dictis. rantiæ acquisitæ, est exempli gratia, cibus Ergo vel falsa sunt, vel saltem erit falsum ut regulatus per prudentiam pure natu­ tot ex assignatis motivis concurrere ad ralem, et in ordine ad finem pure natura­ obligationem Pœnitentiæ. Sequela Majoris lem, sistendo ibi : materia vero tempe­ probatur : nam quoties in uno, et eodem ranti» infusæ est ipse cibus ut cadens sub præcepto concurrunt diversa motiva, ex Prudentia supernatural!, et cum ordine ad quolibet eorum atque actus præceptus eundem finem; inter quas materias nequit mandetur execution!, adimpletur præcep­ non esse formalis distinctio, quantumvis tum, ut patet : sed ad præceptum Poenisit idem materialiter cibus. At vero in nitentiæ concurrunt motiva Charitatis, et Pœnitentia non est nisi unica materia, misericordi» erga se ipsum : ergo ex quo­ nimirum actus contritionis, isque quoad libet harum virtutum motivo eliciatur ac­ substandam supernaturalis, ut ostendimus tus Pœnitentiæ præceptus, adimplebitur supra : et consequenter non est, aut esse præceptum Pœnitentiæ ; subindeque solo potest, nisi unicam naturale præceptum ; Charitatis, aut misericordiæ actu illi satis­ ex diversis illis capitibus ejusdem ordinis. faciet. Aliud 258. Secunda ratio ad idem intentum Ex quo rursus sequitur actum formalem, resolu­ et expressum Pœnitentiæ, non esse sub tionis est hujusmodi. Nam præcepta fundantur moti- in necessitate, et conducentia actuum virpræcepto naturali determinate; sed vage, vum. tuosorum ex parte finis, non aliter conse­ et confuse. Quod, et nihil aliud intendisse quendi, quam mediis illis. Quod vero præ- videntur Joannes de Medina. Suarez, Vas­ dicti actus imperentur vel non imperentur quez, et alii supra impugnati. Hæc secunda ab aliis virtutibus provenit ex ipsa con­ subillatio constat ex prima : nam quoties nexione virtutum inter se, et hiec supponi­ aliquis actus solum exigitur confuse, inde­ tur ad præceptum. Unde alia est ratio terminate, et quasi vage ; nullus in parti­ præcepti, et alia imperii. In cujus eviden­ culari est determinate necessarius, et tius signum non desunt graves Theologi, Consequentia a termino vago, et confuso quibus non arridet verum imperium unius ad determinatum est nulla vel apud ipsos virtutis in aliam, sed solum admittunt Me- Logic» Tyrones; et eadem ratio est de taphoricum, et ad summum morale; qui exigentia, seu obligatione præcepti, ut ex tamen negare non audent, nec possunt, terminis liquet : ergo si vel Charitatis, vel misericordiæ if fx? « * 1 rT s DISP. V, DUB. VI. misericordiæ actu erga se ipsum lit salis præcepto Pœnitentiæ; actus formalis, et expressus illius minimo erit necessarius nec necessitate modii, nec necessitate præ· II cepti naturalis. Non (inquam) obest, quod ita inferae, *’ sed magis deservit ad ostendendam verita­ tem doctrinæ, quam ad eam vel falsilatis, vel inconsequentiæ redarguendam. Undo I negatur sequela, ut malo illata ex traditis I principiis. Nam aliud est, quod Cbaritas I ad Deum, et ad seipsum, necnon miseriI cordia sui ipsius ex proprio harum virtu! tum motivo, debeant concurrere impe­ rando, et dirigendo Poenitentiam, ut se exerat in actum proprium ut a se ipsa ■ eliciendum ex motivo immediato compen! sandi, et satisfaciendi : aliud vero quod ■ ipsi actus vel Charitatis, vel misericordiæ i soli sufficiant ad poenitendum, sive ut adimpleatur hujusmodi præceptum. Prii mum est verum, et concedimus, ac conceI dunt non solum discipuli D. Thomæ, sed ' et exteri, ut est videre apud Arauxo in * præsenti quæst. 86, art. 2, dub. 2, num. 16 referentem D. Bonavent. Ricard. Cordu£ bam, Vegam, imo et ipsum Suarez disp. 9, Mütsect. 1. Secundum vero est falsum, et omnino negandum ob supra facta argu­ menta. Si enim per unius virtutis actum, alterius virtutis præceptum affirmativum adimpleretur ; et superfluerent plura præ­ cepta, et hæc non fuissent imposita deter­ minata pro actibus specialibus virtutum, quorum quodlibet est falsitati obnoxium. Quis enim neget, urgente præcepto justi­ tiae, ei minime fieri satis obedientiæ, aut alterius virtutis actu? Et sic de reliquis. Et ratio a priori constat ex supradictis : nam præceptum Pœnitentiæ obligat ad ; satisfactionem ex parte creaturæ exhiben­ dam, licet cum ordine ad Charitatem, et alia motiva extrinseca : actus aulem vel Charitatis, vel misericordiæ, aut cujuslibet alterius virtutis non importat rationem satisfactionis ex ipsa virtute, a qua me­ diate, et elicitive procedit; cousequenterque nec actus imperans : sed ut eam sortiantur rationem, debet intervenire Pœ­ nitentia ; cujus actum imperant, et habent pro objecto. Quare si prædictæ virtutes concernunt aliqualiter satisfactionem, so­ lum est objective, et ut eliciendam a Pœ­ nilentia, non vero elicitive, nisi prius ab ea imperentur. Et hoc modo per actus omnium virtutum satisfactionem præstare possumus, quatenus omnium virtutum » 571 exercitia trahuntur ad finem Pœnitentiæ ex ejusdem imperio. Sicut enim nullius virtutis actus aliquid Charitatis habet ex sua specie, sed emendicat ah eadem ex subordinatione ad ipsam, et ejus imperium, non ab aliam rationem, nisi quia ipsa est Charitas essentialiter; cæterivero virtutum actus participative : ita e converso quia Pœnitentia est sola justitia hominis ad Deum ad extinguenda peccata, nec aliæ virtutes, nec ipsa Charitas superinduunt satisfactionis rationem, nisi ex motivo Pœnitentiæ : sicut neque est vera Pœni­ tentia absque subordinatione ad Charita­ tem : ea quippe est virtutum annexio, et concatenatio, ut se mutuo foveant, et in­ vicem pendeant. Unde manet perspicua falsitas illationis Ulterior factæ, et ejus probationes dirutæ sunt. Ad earum formam piætermissa Majori in tio. sensu, quem verba sonant, quod ejusdem actus sint plura motiva, et quod nullum determinetur : a cujus examine abstine­ mus, distinguenda est Minor : Concurrunt motiva charitatis, et misericordiæ, ut pro­ pria, et immediata ipsius Pœnilentiæ, nega­ tur, ut extrinseca, el remota, ex subordina­ tione ad alias virtutes, quam nata est habere : conceditur, et negatur Consequentia ob implicationem importatam : quia nequit Pœnitentia ex motivo alieno, et extraneo elicere actum proprium, quin prius, et immediatius attingat motivum intrinse­ cum ; alioqui enim esset, et non esset actus Pœnitenliæ, ut consideranti consta­ bit. Unde fallit secunda Consequentia, quia præcepto Pœnitentiæ nequit fieri satis solo actu Charitatis, sicut nec hujus præ­ cepto solo Pœnitentiæ, aut alterius virtutis actu. Quod enim (ut latentem replicam obruamus) actu supernatural! naturale præceptum adimpleamus, provenit, ut supra diximus, et latius loco ibi citato de Pec­ catis expendimus, ex eo, quod præceptum naturale non urget ad præsentiam præcepti supernaturalis urgentis, sed supprimitur, et quasi consopitur minor obligatio ad præsentiam majoris. Et rursus est eadem materia ejusdem præcepti : et hoc non habet locum in casu objectionis, in quo est diversa materia ex diversis virtutibus regulanda. Hinc subversa est altera sequela priori annexa, utpote quæ procedit ex suppositione primæ, sine qua destituitur viribus, quin opus sit illi enodandæ insis­ tere. DE PŒNITENTIA. 572 I IX. Consectarium notatu dignum. 260. Ex dictis in hoc dubio satis claro deducitur, — instante præcepto Pœnitentiæ, tentiæ nec sufficere solum actum Charitatis ad sufflat observationem hujus præcepti, nec posse actus illius loco substitui. Hoc consectarium, Chariu· quod statuimus contra Suarium, Vasquium, tis. et eorum sectatores, sustinent, et docent communiter discipuli D. Thoma·, uterque Soto • Soto, Cano, Nuno supra relati, Viguerius Cano κζηο'. in summa cap. 16, § 1, et ex aliis D. BoVigue- naventura in 4. dist. 17, in secunda illius nue. parte art. 1, quæst. 1. Durandus ibidem. D. Bo nav. Ricardus art. 2, quæst. 3. Corduba lib. Durand. Ricard. 1, summæ quæst. 2. Vega ubi supra. Pro Corduba. quo Arauxo in præsenti loco supra citato Vew Snarei. refert eumdem Suarium disp. 9, sect. 1, ubi docet per se loquendo absque actu for­ mali Pœnitentiæ peccatum non remitti, nec aliter salvari testimonia Scripturæ, et Patrum, quæ ibi ad intentum expendit. Quod an cohæreat cum his, quæ postea docuit disp. 15, alii judicent. Funda­ Et sane in legitimo sensu a nemine ne­ mentum. gari posse credimus, juxta veram doctri­ nam in hoc dubio stabilitam. Supponitur itaque ex parte præcepti urgentia ; quia cum sit præceptum affirmativum, dum hic. et nunc non urget, minime obligat; et consequenter exercite non extorquet sui observationem, ut commune est omnibus aliis præceptis affirmativis, utpote semper, sed non pro quolibet instanti obliganti­ bus. Etiam debet supponi ex parte homi­ nis advertentia ad præceptum, et ad ejus obligationem : si enim alterutrius, vel utriusque sit oblivio inculpabilis, sicut cessat vinculum obligationis, ita et onus observandi præceptum ; hoc enim non cognitum, sicut non promulgatum, non obligat, aut vincit ad sui observantiam. Utraque ergo conditione stante, asseri­ mus, et ex dictis deducimus, nec satisfieri illi præcepto per solum actum Charitatis, nec hunc posse elici, quin adsit actus for­ malis, et expressus Pœnitentiæ. Secunda Corollarii pars dependet ex veritate primæ, quam probare testimonia Scripturæ supra relata, videtur perspicuum. Si enim alio, quam Pœnitentiæ actu per se loquendo, satisfieret ipsius præcepto ; non esset, cur ita commendaretur onus poenitendi; si­ quidem cum aliter quam pœnitentia posset Pro præcêpto gMta I peccatum remitti, et homo ad pristinam I amicitiam Dei revocari. ■ Deinde suadetur ex illo Ecclesiastici 2: & Si Pcenitentiam non egerimus, incidemus in I manus Dei, el non in manus hominum. Unde Apocalypsis 1, comminatur Deus peccatorem : Memento, unde excideris, el IjK L ago pœnitentiam ; sin minus, veniam ad te cilo. Quæ, et alia similia verba satis fre­ quentia in sacra Pagina injelligi debent de Pœnitentia, quæ vinciat, et obliget homi­ nem, ut liquet. Non autem vincitur homo ad Pœnitentiam, dum ejus præceptum nua obligat. Ergo instante obligatione præcepti, tenetur homo ad Pœnitentiam, nec aliter huic præcepto satisfaciet, ut disertis verbis affirmant SS. PP. Augustinus de remedio D Pœnit. cap. 5, inquiens : Non satis est mo­ res in melius mulare, sed oportet satisfacere eliam Deo per Pœnitentiæ dolorem. Cyprian, lib. de lapsis, ait : Illi sola superest pani· lenlia, quæ satisfaciat. Qui autem Paniten· tiam criminis tollunt, satisfactionis viam claudunt. Idem docent Gregorius pluribus in locis passim obviis, Chrysostom, hom. 10 snni$ utrim­ que sexus de Pœnitentia et Remission, ubi juxta mentem Cajetani summus Pontifex declaravit, jus divinum Sacramentaliter confitendi saltem intra annum obligare : vel vut aliis placet, et est conformius D. Thomæ paulo inferius allegando) obli­ gationem juris divini determinavit intra spatium unius anni, ne ultra protrahere­ tur, ut protrahi poterat ex vi prædicti juris. Quolibet enim modo id explicetur, semper est verum prædictum præceptum Pœni­ tentiæ sub ratione Sacramenti non secum ferre obligationem instantaneam iilicoad ipsum accedendi post peccatum. Si enim hoc ita non esset, neutiquam posset Eccle­ sia ejus obligationem suspendere, et ad aliud tempus pertrahere, utpote non habens authoritatem supra ea, quæ sunt juris di­ vini, ut in confesso est apud omnes : quo­ circa licet possit dispensare in ea quod hoc, vel illo tempore non fiat confessio; nequit tamen e medio tollere onus Confessionis pro omni tempore. Unde manet probata Minor primi Syllogismi. 271. Sed insistes adhuc, reddendo disparitacem : nam quod pro illis Sacramentis sit Ecclesiæ determinatio ad præfixum tempus, ortum habuit ex ejus beniguitate, ne plus justo homines gravarentur, et. pec­ candi periculis eos exponeret. Unde optimo jure, ac recta ratione statuit semel in anno ad Sacramentum Pœnitentiæ homines te­ neri, non vero statim, quod forte erat im­ possibile. Hoc autem non tenet in præcepto contritionis, ad quam habendam nullum non tempus est opportunum, nec pro ea elicienda devorare oportet ea in conscien­ tia, perturbationes, ac pericula, quæ se produnt cuilibet consideranti ; si mox obli­ garet suscipiendum Sacramentum Pœni­ tentiæ. Quapropter hujus obligatione non stante, stabit onus illius. Sed nec haec disparitas subsistit, et ul­ tro, ac libenter concesso plura fore incon­ venientia devoranda, si onus Sacramentaliter pœnitendi instantanée post peccatum commissum in præcepto esset; quæ tamen nec Ef:- iits. 7 96 K ,9 DI8P. nec leviter, imo nec apparenter militant j in sola contritione, ut liquet ; hoc omnino I impertinens est ad fundandam obligationem < in ista, et eam excludendam a Sacramento. . Obligatio quippe fundatur in ipso jure î præcepti, ut a legislatore provenientis; non in inconvenientibus ex parte subjecti se habentibus. Quis enim neget, adhuc stantibus omnibus iliis inconvenientibus, et præcognitis, ac prævisis a Deo, potuisse decernere, ul statim ac delinqueretur, es­ set onus ad Sacramentum accedendi pro delicti remissione? Quod ergo non obli­ gaverit ad mox Sacramentaliier poeniten­ dum, non provenit ex inconvenientibus, nec ex benignitate Ecclesiæ, in cujus po­ testate hoc non erat, sed ex natura, et conditione præcepti, quia affirmativum est, et de ratione præcepti affirmativi est non confestim obligare, sed determinate pro casu necessitatis, aut alio profixo tempore. Unde D. Thomas ex adverso ad doctrinam evasionis discurrens post verba supra relata attexuit sequentia : Nec hoc est ex indulgen­ tia Ecclesiæ (ut obtendebant illi Theologi, contra quos agebat S. Doctor) quod non teneatur ad statim, sed ex natura præcepti affirmativi. Unde ante Ecclesiæ statutum etiam minus debebatur. Unde non fuit mera declaratio juris divini, ut supra retulimus ex Cajetano, sed vera illius contractio, et determinatio, ut diserte affirmat D. Tho·· mas. Ewti- Ex quibus verbis nova conficitur impu7 gnatio, et confirmatur assertio : quoniam si Ecclesiæ statutum nihil sua determinatiine induisit (nec quidem poterat ut dice­ bamus) quinimo jus divinum latius proten­ sum contraxit, ac determinavit ad brevius tempus, quam ex vi prædicli juris homines tenerentur, ut clare affirmat D. Thomas; signum evidens est, ex vi juris divini im­ portati in illo præcepto non teneri homi­ nem ad mox Sacramenlaliter pcenitendum post peccatum : et hoc ideo quia est præ­ ceptum aifrmativum. Ergo cum præceptum contritionis sit etiam affirmativum, et alias nec ab ipso Deo, nec ab ejus Ecclesia hac­ tenus emanaverit aliqua specialis pro eo determinatio; nulla est ratio, nullumve fundamentum, ut peccatori imponatur onus confestim Pœnitentiam agendi ex hac vir­ tute, sed regulari, ac mensurari debet il­ lius præceptum, ut alia affirmativa non statim ad sui observantiam inducentia. DUH. VII. 579 §H. SR Objectio ex b. Thomæ doctrina. 272. Verurn contra hoc D. Thorn® DifllculÎ33 ex principium, in quo est lotius fundamenti doctrina nervus, stare videtur ipse D. Thomas, in D.Thom, cujus doctrina manifestam patitur instan­ tiam. Nam præceptum Charitatis est præ­ ceptum affirmativum, ut constat; sel juxta D. Thomam præceptum Charitatis statim obligat ad dilectionem divinam : ergo præceptum affirmativum potest confestim obligare ad sui observationem, at­ que ideo ex hoc quod præceptum Pœnitentiæsitaffirmativum, non bene illi.denegatur festina, seu instantanea obligatio. Utraque Consequentia constat ex præmissis quarum Major est indubia; Minor vero probatur : quia præceptum Charitatis per se obligat, cum primo pervenerit homo ad primum instans usus rationis, ut est expressa doc­ trina D. Thomæ 1, 2, quæst. 89, art. G, in 2, dist. 42, quæst. 2, art. 5 ad 7, de veritat. quæst. 28, art. 3 ad 4. Sed hoc est statim obligare ; siquidem ante illud ins­ tans morale supponitur homo incapax obli­ gationis gravis, imo et levis; alioqui reperiri posset peccatum originale cum solo peccato veniali, quod etiam militat contra expressam ejusdem S. Doctoris sententiam loco citato ex 1, 2, a nobis explicatam tract, de Peccatis disp. 20, dub. 2, quod est ul­ timum illius libri. Confirmatur id ipsum alio simili exem- Urgetur, pio Nam præceptum divinum Fidei Theo- ’ logicae, quod sane affirmativum est, tam celeriter, et præpropere obligat sive pue­ rum illud primum instans pertingentem, sive adultum fidei mysteria edoctum, ut nisi ille in prædicto instanti, et hic quam primum ei illa mysteria sufficienter fuerint proposita, actum fidei eliciant, abs dubio transgrediantur Fidei præceptum. Quod esse non posset, si prædictum præceptum illico non obligaret. Stat ergo præceptum aliquod esse affirmativum, et quam pri­ mum inducere sui obligationem ut confes­ tim exequendam. Non ergo ex illo princi­ pio recte intulit D. Thomas præceptum Pœnitentiæ non inducere immediatam, seu instantaneam sui observationem abs­ que onere transgressionis peccaminosæ. Utraque Consequentia constat, et Antece­ dens liquet ex tract, de Fide, disp. 6, dub. 2, ubi cum communi Theologorum doctrina, illud asseruimus et firmavimus. il Λ- /Λ< r> Kt » ·■ * f · Y Ï5 Μ η k jw ÿ* • 1 ,β ’t .1 ..a 1 • Vf <·’ 4: k J. J 'i .· J, J ifA £ ' I·-· i · • p■ 1V · i< f y '· '*■ «te 5 580 : : : i ^*4 DE PŒNITENTIA. Unde constat non esse contra rationem cepto Pœnitentiæ, non est ratio, cur non præcëpti affirmativi, quod slatim obliget, etiam debeat servare modum obligandi atque ideo non obesse, quominus præcep­ proprium præcëpti affirmativi, subindeque tum Pœnitentiæ confestim obliget licet non statim, sed tempore aliquo præfixo. Quare ad formam objectionis neganda est affirmativum sit. Expedi­ Hæc tamen objectio, quæ specie tenus Minor primi Syllogismi : et ad hujus pro­ tor bationem iterum negatur Minor, cum illi difficul­ videtur urgere, non enervat discursum tas. D. Thomæ, sed intactum relinquit. Nam inserta probatione, imo et suppositum ilquod præceptum Charitatis obliget puerum | lius, quia obligare in illo primo instanti, pro primo instanti usus rationis, non pro­ J non est obligare ad statim absolute, ut I venit ex eo. quod illud præceptum statim I constat ex dictis. ligare incipiat; alioqui enim non solum Unde constat ad confirmationem, nam Enrs obligaret pro illo instanti, sed etiam pro in eodem sensu, in quo obligatur in illo lir<;r reliquis succedentibus, subindeque pecca­ instanti puer ad diligendum, tenetur simi-eq^s ret homo non se ad Deum convertendo in ter ad cre.len ium, cum quia nihil volitum, quolibet instanti; quod est evidenter fal­ quin præcognitum, ut est commune pro­ sum, et a nullo hactenus excogitatum, nec loquium. et verum, tum quia accedentem esset ratio unius instantis, magis quam ad Deum oportet credere. Hebræor. II. alterius, ut infra ponderabimus. Provenit Unde quo expressior, aut obscurior fuerit autem illa obligatio ex eo, quod ifud ins­ Dei notitia, qua sit in illo instanti illumi­ tans est instans urgentis necessitatis, in natus, eo erit aut perfectior, aut imper­ quo etiam præcepta affirmativa in propria ί fectior conversio illius instantis. Et sane materia obligare, manifestum est, ut cons- | in aliquibus erit perfect® Charitatis, atque tat in præcépto v. g. Misericordiæ, quæ ideo expressioris fidei, pro aliis vero suffi­ non obligat nisi in casu gravis necessitatis I ciet implicita, et confusa notitia boni di­ proximi, et sic de reliquis. Porro illius vini, et consequenter non requiretur nisi instantis urgentia consurgit ex eo, quod ' amor boni honesti in communi, de quo loco cum sit primum usus rationis, in quo [ citato, et quia nostra non refert, non im­ primo homo incipit vivere vita, ut ita di­ moramur. Un le sufficiat indicasse non esse camus, humana, et rationali, quæ esse non undequaque verum puerum in illo instanti potest absque ultimo line, ad quem con­ constitutum protinus elicere actum forma­ sequendum est creatus, et elevatus ; tene­ lem, et expressum fidei, ut videtur sup­ tur homo de se ipso deliberare, et statuere poni : hoc quippe ad summum concedi ultimum finem, in ordine ad quem reliquas universaliter poterit inter fideles enutritis, vitæ operationes dirigat : ideoque tenetur nec tamen omnibus ut rusticis, sed solum . se et omnia sua in prædictum ultimum perspicacibus, et majoû studio instructis, finem ordinare, quod est proprium Chari­ quorum est minor absque ulla compara­ tatis, et non convenit alteri virtuti, nisi tione numerus. Unde primum confirma­ ex subordiaatione ad ipsam. Qua etiam tionis exemplum, quomodocumque expli­ ratione in ultimo instanti usus rationis cetur, viribus destituitur. Aliud vero de tenetur eodem dilectionis præcépto ad mi­ cathecumeno sufficienter instructo, conce­ nus, quia est discessus ab hac mortali vita, dimus : tenetur quippe ad credendum in et ingressus ad æternitatem. Hoc autem illo instanti, in quo sufficienter mysteria nec apparenter habet locum in Pœnitentia, fidei illi fuerint proposita ; non quia præ­ quoad illud instans, irr quo supponitur ceptum fidei protinus obliget, sed quia illud aliud peccatum, quam originale, de quo est instans urgentis necessitatis ad inteme esse nequit contritio, ut supra diximus, et assentiendura Deo dicenti, et sufficienter expresse docet D. Thomas cum communi divinam authoritatem indicendo propo­ Theologorum. Si autem fiat argumentum nenti : quocirca tenetur illi præbere assen­ de aliis instantibus; est manifeste falsum, sum dictis credendo, vel positive disce­ quin imo desumitur inde pro nostra sen­ dendo dissentiri. Quod præstare potest tentia efficacissimum argumentum. Nam dupliciter, vel formali, et expresso dis1 transacto illo instanti, præceptum Chari­ sensu, vel dubitando, vel omittendo : et tatis non obligat pro aliis sequentibus, quodlibet modo se habet, adversatur fidei, ■] j non interveniente alia causa ; non ob divinæque revelationi sufficienter propoaliud, quam quia est affirmativum præcep­ nenti, subindeque obliganti ut ipsi assen­ tum : ergo cum id etiam competat præ- sus præbeatur. Porro hoc puncto temporis, aut aut instanti transacto, non obligat fidei præceptum pro aliis instantibus, ut dice­ bamus do præcépto Charitatis. Unde eodem ■S vitio laborat hæc instantia, et eodem inudo cum illa retorquetur in nostræ sententiæ H præsidium. 273. Sed urgebis adhuc : nam casu, quo I puer in primo instanti non se ad Deum conI verterit, subindeque deliquerit, adhuc ins­ tat præceptum conversionis omissæ : sed I conversio illa fieri, aut baberi nequit absI que Pœnitentia peccati omissionis : ergo i non minus obligat præceptum Pœnitentiæ I in hoc casu, quam præceptum conversio­ nis .· hæc autem quam primum possit de! bet fieri : ergo et pœnitentia. ; ppj· Hoc tamen minime urget : nam ultra S * quod toto discursu prætermisso, nihil inde i 7;. sequitur contra nostram sententiam, et in I auxilium adversæ : siquidem neutrum præt ceptum obligat pro quolibet instanti deter! minato, quod intendit nostra sententia, et I negat opposita; sed dumtaxat pro eo insI tanti, in quo potest commode fieri, quod j non est ad statim obligare. I Hoc, inquam, prætermisso, in quo non I sistimus, sunt qui respondeant huic re­ plie®, transacto illo instanti, jam non am­ plius teneri hominem ad conversionem in illo omissam, subindeque nec ad contritio­ nem protinus habendam, sed suo tempore [ aliunde determinato, sicut dicitur, et dici debet in nostra sententia, de eo, qui aliud peccatum commiserit, quem non obligamus I ad mox de illo poenitendum. Et explicant . instantia etiam conversionis urgentis in articulo mortis, quam qui amiserit, si evalat periculum illud, non statim tenetur ' conversionem omissam procurare, usque ' dum iterum idem periculum subeat, et vi £ illius teneatur conversionem tunc denuo j urgentem elicere : ergo similiter in nostro I casu. Su" Hæc tamen solutio, cujuscumque illa sit, non satis arridet : nam licet conse­ quenter ad nostræ sententiæ principia videa­ tur procedere, fallit tamen in radice, nec absurdum reputat hominem semel omitten­ tem sui conversionem in primo instanti, non amplius a ; ;· 1 ■ '· 4 ;■ DISP. V, DUB. VJI. DE PŒNITENTIA. quos tract, de Confessione adducemus. Porro instans illud primum usus ratio­ nis hoc secundo, non vero primo modo des­ tinatum esse pro conversione hominis ad Deum, ex eo liquet : quia hominem delibe­ rare de ultimo fine morali, eumque sibi pro­ stituere, ut secundum rectam rarionem vi­ vere, et prodictum finem assequi valeat, non est pro illo injtanti tantum, sed est negotium totius vitæ, cui proinde semper incumbere, et in illum scopum colliniare tenetur. Ridiculum enim, imo et absurdum foret solum uni instanti ingressus in vitam rationalem alligare obligationem totius vitæ. in qua homo peregrinatur a Domino, et viam, ac merita parare debet coronæ obtinendæ; quin in toto vitæ decursu obliga­ retur ad prodictam conversionem. Qua doctrina ut vera nunc supposita, prosternitur relata solutio : nam instans illud non est instans finiens obligationem, sed indicens non ultra differendam obliga­ tionem : ergo præceptum conversionis in primo instanti, adhuc eo transacto, etomissione commissa, obligat, subindeque adhuc tenetur homo ad eam quam primum procu­ randam post omissionem. Patet Conse­ quentia : quia hujuscemodi præcepta adhuc post tempus designatam in obligando per­ sistunt. Nec est simile de articulo mortis (ut probationem ex isto exemplo inductam diluamus). Nam articulus ille est tempus, seu instans finiens obligationem, si qui­ dem post mortem non obligant præcepta observanda in via, et quæ meritis deser­ vire debent. Unde nihil mirum, quod eo articulo transacto, jam ex vi hujus non teneatur homo ad illius instantis conver­ sionem, nisi usque ad aliud simile pericu­ lum. Vera Ad objectionem ergo supra factam fa­ difllcalcilis est solutio : nam concessis illius præ· tatis solutio • missis, distinguendum est Consequens : Non minus, el eodem modo, negatur, diverso modo, conceditur, quia præceptum con­ versionis obligat ratione sui, et per se ; præceptum vero Pœnitentiæ ratione alte­ rius, et per accidens. Ex eo enim quod obliget præceptum charitatis, quod quia impleri nequit supposita omissione peccaminosa, et necesse est ut interveniat con­ tritio seu virtus Pœnitentiæ ; sequitur quidem utriusque virtutis actum debere concurrere, sed non infertur ad utrumque per se obligari, sed ad primum primario, et per se, ad secundum secundario, et per accidens : quocirca peccatum quod commit- 1 titur post primum illud instans, non spe­ cialis impœnitentiæ, sed duntaxat contra Charitatem per se obligantem. 275. Sed contra hanc solutionem in­ Rifia surges ; quia præcepta charitatis, et Pœ· nitentiæ sunt inter se connexa : ergo non stat obligatio per se illius, quin hujus pneceptum similiter obliget. Antecedens constat, quia illi qui est in peccato, impos­ sibile omnino est observare præceptum charitatis, quin se exerat simul in actum contritionis: aliunde vero actus contritionis haberi, aut esse nequaquam potest absque actu charitatis. Unde probatur Consequen­ tia, quia eadem est connexio praecepti ad præceptum, quæ est actus ad actum, circa quos versantur præcepta : ergo non stat obligatio per se ad unum, quæ non secum afferat eamdem obligationem ad alium ex vi alterius præcepti. Confirmatur, et explicatur objectionis Dobonvis : nam præceptum Pœnitentiæ obligat il­ isr. lum, qui est sub peccato, quoties adstringi· tur præcepto charitatis : sed præceptum illud charitatis, quod fuit transgressus puer in primo instanti, obligat, ut quamprimum possit, ejus observationi incumbat : ergo etiam præceptum Pœnitentiæ. Discursus videtur legitimus, supposita veritate Majo­ ris, quam probat Magister Nuno in prae­ Ns». senti quæst. 2, art. 3, dub. 3, super Addit, ad 3 p. D. Thomæ § Pro cujus inlelligentia ; quia hæc præcepta sunt conjuncta ex natura rei, et impossibile est unum sine altero adimpleri ab existente in peccato : ergo non stat hominem præcepto charitaiis adstringi, quin simul maneat obstrictus præcepto Pœ­ nitentiæ. Hæc tamen objectio, qua convincitur Ob»· usttr laudatus author ad sustinendam doctrinam ώρι* in ea contentam, viribus destituitur, si animadvertatur (id quod jam supra insi­ nuatum relinquimus) aliud esse, quod actus contritionis supponat essentialiter actum charitatis, aliud vero quod actus charitatis petat eisentialiter actum contri­ tionis, quorum primum est verum, secun­ dum vero mamfeste falsum, ut patet iu Christo, in Angelis, et in ipsis hominibus justis, in quibus stat actus charitatis abs­ que actu contritionis, vel quia hic repugnat, ut in Christo, et Angelis, vel quia supposita justificatione, non est admodum necessa­ rius, eo quod solum supersit satisfactionis poena, aliis viis, quam contritione luenda. Unde quod homo supponatur in peccato, non tam est per accidens ad actum chari· tatis, tatis, quam ad ejus obligationem, et præceptum ; quando quidem obligatio , quæ ' est per se, solum respicit actum secundum ■I sibi intrinseca, et ejus omissionem, prout k' importat carentiam actus debiti secundum so, proscindendo a suppositionibus acci­ dentalibus, ex parte subjecti. Et in hoc sensu falsa est capitalis illa propositio I prædicti authoris ; quia non quoties obiiI gat per se præceptum charitatis obligat ! per se præceptum Pœnitentiæ, nec quoties obligat præceptum Pœnitentiæ, obligat etiam præceptum charitatis ; licet præ­ ceptum Pœnitentiæ nequeat impleri absque actu charitatis. Et ratio hujus est (primum qqippe est manifestum) quia ubi unum est pruptei aliud, jam obligatio æque non est ratione utriusque, sed ratione obligationis actus per se primo intenti ; casu autem quo urgeat præceptum Pœnitentiæ, obli­ gatio ad actum charitatis non procedit pri­ mario ex ipso actu charitatis, sed ex actu Pœnitenliæ per se primo intenti, qui cha­ ritatis actum debet supponere : quocirca obligatio hujus semper est ratione alterius, et consequenter per accidens. Quæ est doc1H».trina D. Thomæ in 4, dist. 27, art. 1, quæst. 3, quæstiunc. 2, supra allegata, ubi explicans, quæ sit obligatio per accidens, inquit eam consurgere, quando ad aliquid tenetur, quod non potest sine peccato facere, ut accidit celebraturo existenti in peccato, qui quidem tenetur per accidens ad confes­ sionem ; eo quod nullus possit sine, ea post peccatum mortale Eucharistiam percipere. Ex quo vice versa sequitur, quod quando aliquis tenetur ad actum, quem elicere nequit, absque gratia et charitate, onus charitatem, et gratiam obtinendi non in­ ducit obligationem per se, sed per accidens, sicut post peccatum obligatio confessionis ad percipiendam Eucharistiam solum pro­ venit ex obligatione eam in gratia sumendi, et quia non est ratione sui immediate, sed ratione alterius, non est obligatio, nisi per accidens. Et idem constat in ipsa contri­ tione in casu urgentis necessitatis ad cele­ brandum, non oblata copia confessoris ; nam onus contritionis obligat quidem in eo casu, non per se, et ratione sui, sed ratione alterius, et consequenter per acci­ dens. Htm- 276. Hinc objectio illa dispellitur, et eîus doctrina expugnatur. Nam quoties actus non per se, et ratione sui primario præcipitur, et intenditur, sed ratione al­ terius sibi annexi, et aliunde, petiti, non | 583 inducitur obligatio per se, sed per acci­ dens, et ratione alterius : sed ita evenit ut in plurimum inter actum charitatis, et Pœnitentiæ : ergo non inde consurgit per se loquendo obligatio, nisi per accidens. Non enim obligatio per accidens accipi debet pure grammaticaliter, ut verba sonant, quoi,,scilicet, accidentaliter, et separabili­ ter conjungatur actus actui, vel præceptum præcepto; sed theologice, et formaliter, id est, quod unus per se et ratione sui, alter ratione alterius intendatur, et præcipiatur. Et quia hoc modo se habent actus eharitatis, et Pœnitenliæ, non semper ac incumbit homini ex præcepto actus charitatis per se, incumbit etiam actus Pœnitentiæ per s»; sed sicut sunt onera diversa, sic et diversa tempora obligandi sibi vindicant, et e con­ verso. Quare in casu omissionis charitatis pro primo instanti, licet quam primum obliget præceptum conversionis, non ut­ cumque sed per se ; præceptum tamen Pœ­ nitenliæ solum obligat per accidens, et ratione actus charitatis quam primum eliciendi. Unde ad formam objectionis, primum Antecedens absolute negandum est, cum Cano, Soto, Martinez de Prado, et aliis Thomistis, quibus subscripsit Suarez. Et ad ejus probationem concedimus impossi­ bilem esse homini illi actum charitatis per se loquendo, quin eliciat actum contri­ tionis, et impossibilem esse actum contri­ tionis, qum supponat actum charitatis, maxime in nostra, et veriori sententia, juxta quem neuter illorum actuum queit absque gratia fieri. Ex quo solum sequitur utrumque præceptum obligare, quod liben­ ter concedimus, sed non pari titulo, et æquali jure, quia unum obligat ratione sui, et consequenter per se, alterum vero ratione alterius, atque ideo per accidens, ut constat in accedente ad Eucharistiam post peccatum, cui impossibilis est licita Eucharistiæ sumptio, quin procedat confessio, et ea non oblata, saltem contritio in casu urgentis necessitatis, quin, ut audivimus ex D, Thoma, major sit obligatio aut con­ fessionis, aut contritionis, quam per acci­ dens ob rationem dictam. Et hinc constat ad confirmationem : quia semper atque post peccatum obliget præcep­ tum Pœnitentiæ, obligabit etiam præcep­ tum charitatis, sed diversimode juxta modum explicatum, ratione suppositionis accidentalis peccati, quo supposito impos­ sibilis est unus actus sine alio ; et con- Cono. So(o. Prado. Suarez, 584 Ç i : tr i* DE PŒNITENTIA. sequenter quin obligatio unius præcepti i ac peccasset, teneretur ad contritionem, quoties deinceps peccaret in qualibet mate­ subordineiur alterius per se primo intenti obligationi; nisi forte contingat devenire ria, committeret duplex peccatum, aliud ad instans, in quo æque vigeat utrum­ impœnitentiæ, aliud vero in materia illius I virtutis, contra quam ageret, utputa cas­ que præc<-ptum, ut accidere potest. Uberier titatis, aul justitiæ. Consequens estfalsum, ‘ 2 77. Nec obest connexio ex natura rei rei et contra communem sensum fidelium, imo deebra· contritionis, et actus charitatis, et quod tio. eadem esse debet subordinatio præcepti et confessionis praxim inconcusse, vel ab ipsis doctissimis viris probatam, et appro­ ad præceptum. quam sit actus ad actum : nam hoc solum probat, quod numquam batam. Ergo falsum etiam est, statim ac ho­ intendatur, aut præcipiatur actus unius mo deliquerit, ad contritionem teneri. Con­ virtutis, quin ratione illius alter debeat sequentia est legitima, Majoris illatio est præsupponi ; sed non evincitur per se clara: nam quoties homo post primum lap­ utcumque inten ii, nec consequenter utrum­ sum iterum laberetur in materia cujuslibet que eodem modo obligare, sed semper cum ! virtutis, directeeiper se contrairet præcepto subordina’ione prædicta : quapropterquando .Pœnitentiæ, quo tenebatur post primum urget præceptum Pœnitentiæ, licet debeat peccatum : siquidem vel urgebat præceptum charitas concurrere, non est, quia hujus negativum Pœnitentiæ ad non differendam, præceptum per se obliget ; sed quia actus > nec per unum instans pœnitentiam ut aliqui Pœnitentiæ nequit absque actu charitatis volebant : vel saltem se haberet præceptum exerceri, et transgressio non est duplex, Pœnitentiæ ad instar præcepti negativi sed nnicum peccatum impœnitentiæ, quo quoad modum obligandi, ut alii docebant. etiam modo accidit quando e converso Constat autem de ratione præcepti negativi, urget præceptum charitatis, quod nequii et modi obligandi ipsius esse, ut in quoli­ observari absque actu Pœnitentiæ; nam bet instanti, ac contra illud fiat operatio, solum delinquitur contra charitatem, ec committatur peccatum ut constat in prænon contra pœnitentiam. ceptis non mentiendi, non furandi, et sic Et sane ex illa objectione ai summum de reliquis: ergo sipræceptum Pœnitentiæ evinci potest Pœnitentiæ præceptum, et statim ad pcenitendum cogeret, nullum es­ consequenter actum per se supponere tum set instans, in quo non obligaret, et conse­ actum, tum præceptum charitatis; non quenter in illomet instanti, in quo contra tamen quod semper, atque obligat præcep­ castitatem quis laberetur, directe etiam age­ tum charitatis, obliget etiam præceptum ret contrapræceptum Pœnitentiæ omittendo pœnitentiæ, quo indigebat objiciens ad actum præceptum, subindeque non solum doctrinam illam tuendam. Nec etiam inde deficeret in materia luxuriæ, sed etiam in conficitur aut præceptum, aut actum cha­ materia Pœnitentiæ. ritatis subordinari vel præcepto, vel actui Unde rursus sequeretur, vel quod homo Pœnitentiæ, cum latius pateant illa, quam semper, et incessanter in quolibet peccaret, ista, et consequenter salvabitur præceptum et vel innumera peccata committeret, quot charitatis post primum instans posse obli­ videlicet instantia, aut temporis interstitia gare puerum, uc quam primum possd, in interfluerent : vel saltem quod esset in con­ eum erumpat; quin præceptum Pœni­ tinuo, et neutiquam interrupto peccato tentiæ tunc obliget nisi per accidens, ut actuali. Quod etiam est falsum, et ab ho­ dicebamus in solutione, contra quam pro­ minum conceptione alienum. Sequela cons­ cedit objectio ; non enim ex eo quod actus tat: quia cum prædicta pœnitendi obligatio Pœnitentiæ per se, et essentialiter petat inciperet post primum instans peccati supponere actum charitatis, potest inferri commissi, et ea non interrumperetur, aut actum charitatis exigere eodem modo suspenderetur, eo quod non esset in oppo­ actum contritionis, ut supra dictum est. sita sententia major ratio unius instantis, aut hujus partis temporis, quam alterius ; § HI. nec consequenter loquendo unum pr® alio instans determinari posset : sequitur in Aliud vera senlentiz fundamentum. quolibet eterminato violari obligationem Alterum instantem contritionis: quocirca se habere pro 278. Secundum fundamentum veræ sennecesse esset ad instar illius, qui est in assertioue tentiæ depromitur ab inconvenienti, quod voluntariamoranonrestituendi,cum possit: argu- ^ ··. Λ · « » « « · « -w ▼ . · 1 · meatua. videtur indeclinabile. Nam si homo statim qui quidem vel tot committit peccata, quot fuerint DISP V DUB. VII. fuerint iutcrrupta instantia, ant mono, ut nem status peccati : hæc autem voluntaria verior, ac sanior sententia docet (ul a sen­ status peccati approbatio, cum sit ejusdem consensus, non semper adest in quolibet tentiis proscindamus) saltem in continuo, instanti, et consequenter nec novum pec­ ; etnon interrupto peccato actuali perseverat. catum. Quia enim hæc præcepta sunt per­ Et ratio est perspicua. Nam toties commit­ mixta, et annexa, unum non obligat, nisi titur novum peccatum, vel (ut mitiori senratione alterius, et ideo nonesl omissio affir­ tentiieannuamus) saltem non interrumpitur mativi præcepti, nisi adsit commissio contra ' commissum, quotiescontraveniturpræcepto negativum. Hactenus Cajetanus, quoad ex ' tunc obligandi per se, rationcsui, ut videtur illius tam subtili, quam obtrusa mente in I per se notum : sed nullum esset instans, in lucem eruere potuimus. quo non contravenireturpræcepto PœnilenVenia tamen illius hæc non est via præ- sed non liæ, omittendo actum ex illa præceptum, dicta inconvenientia declinandi,* sed ea ®fâcit· ali.squod nullo non instanti urgebat ; nullum intacta relinquit, et non satis consequenter ergo esse instans, in quo non committere­ procedit. Et ut ab hoc ultimo incipiamus, tur novum peccatum, vel saltem jam constat ex ejus verbis in fine§ immediati, commissum actualiter, et expresse conti­ qui incipit: Quibus præmissis, ubi ita con­ nuaretur, supposita, ut supponi debet, ad­ vertentia præcepti, et consequenter obliga­ cludit : sicut igitur præceptum de restitutione propter implicitam detentionem alieni obligat tionis. ad slalim restituendum : ita præceptum de Falsitas, et absurditas utriusque conse­ contritione propter implicitam detentionem quentis constant ex eodem principio : unum quippe, et alterum est contra communem odii contra Deum, obligat ad statim conteren­ lidelium sensum : quocirca merito asseruit dum. Hoc autem non cohærere cum verbis Magister Cano ubi supra prædictam verita­ nuper ex ipso relatis manifestum videtur, tem non aptiori alia via demonstrari posse ubi ducet non statim conteri non esse quam ob oculos apponendo nullum esse peccatum , nisi ad hoc deveniatur, quod peccatum in eo, quod vel ipsi valde timorati incurrat detentionem divini odii. Unde deglutiunt, et peritissimi spirituales medici inquirimus : vel semper implicite conti­ spernunt : quando quidem nusquam illorum netur voluntaria detentio divini odii in aliquis novi peccati vel se accusavit, vel non statim conterendo? vel non; sed scrutinium, aut mentionem fecit de eo, expectandum est tempus, vel tenenda oc­ quod non statim, ac se peccato inquinaverit, casio, ut in illam tandem deveniatur? Si pœnitentiam egerit. Tam alte hominum primum ? ergo semper ac differtur Pcenimentibus insedit nullam esse obligationem nitentia, et non illico execution! mandatur, illam confestim resipiscendi. Quod quidem committitur peccatum, cum procedatur nequit non argumento esse illud consequens voluntarie contra onus grave confestim legitime illatum ex illa sententia falsitati pœnitendi ob voluntariam implicitam con­ obnoxium esse ; alioqui enim et tot sacra­ tinentiam detentionis divini odii. Si affir­ menta redderentur nulla, et doctissimi ipsi metur secundum? ergo nec implicite, et non interrogando deficerent; quod non de­ voluntarie semper adest detentio divini bet concedi, nec potestadmitti absque gravi odii ; nec consequenter semper, et pro animarum detrimento. semper tenet obligatio, sed pro tempore, Qjeia'1 279. Prædicta absurda cum sibi objecisset et occasione peccandi per actum positivum ms, Cajetanustorn. I, opuscul. tract. 17, quæst. contra præceptum negativum. Non ergo unica, § sed exurgil, ea conatus est emollire est obligatio ad statim poenitendum, quod inquiens, quod quantumcumque aliquis non affirmamus, et negat Cajetanus, ut de­ conteratur slalim, nisi ad hoc deveniat, quod monstrant ejus verba. Et hinc constat commissionis peccato incurrat detentionem intacta reliquisse illa inconvenientia, vel divini odii, non peccat mortaliter, quamvis in nostram, quam deserere intendit, sen­ perseveret in statu peccati mortalis. Et hujus tentiam incidisse. ratio elicitur ex ejus doctrina ibi præmissa : Defecit insuper ex alio capite sapientis- linpuquia cum præceptum Pœnitentiæ sit mix­ simus Cajetanus, comparando ex æquo S°alur· tum ex affirmativo, etnegativo, sicut contra obligationem contritionis cum obligatione affirmativum non delinquitur, nisi per restitutionis, quasi utraque confestim pro omissionem contritionis, ita non agitur con­ quolibet instanti obligationem induceret, Quod tamen negavit D. Thomas, vel ex eo tra negativum, nisi per commissionem, seu quod idem est, per voluntariam approbatio­ solum quod obligatio ad statim restituea- 586 I Γ 0 E PŒNITENTIA. dum sit præcepti negativi, secus vero I non in quolibet instanti tenetur homo ad obligatio conterendi. Verba S. Docturis in pœnitendum ex aliquo capite, ve! præcepti 4, dist, 17, quæst. 3, art. 1, quæstiunc. affirmativi, vel negativi; atque ideo præcep· ad 3, sunt hæc : .Id tertium dicendum ΐυηχ negativum non servaret modum obli­ gandi proprium præcepti negativi. quod retentio rei alien# invito domino, 280. Si autem dicas omissionem Pœni­ Ρλγ4· conlrarialur præcepto negativo, quo obligat semper, et ad semper, et ideo tenetur ad tentiæ opponi præcepto affirmativo, nega­ Iff statim reddendum. Secus autem est de tivo vero solum adversari actum positivum adimpletione præcepti affirmativi, quod vel complacentia), vel consensus in statum obligat semper, sed non ad semper, unde peccati. Inquirimus, ut supra inquireba­ non tenetur aliquis ad statim implendum. mus : an post commissum peccatum semper Quare vel dicendum solutionem D. Thomæ adsit illa complacentia, vel consensus in non esse undequaque veram; vel asseren­ nullo instanti interrupta, vel non? Si non dum est Cajetani doctrinam in hac parte adest : ergo jam adest tempus intermedium, adversari D. Thomæ, excludenti omni­ imo et plura instantia, in quibus non te­ modam illam similitudinem obligationis neatur homo ad Pœnitentiam, quin obsit restituendi, et pœnitentiam agendi. Nec præceptum illud negativum : et consequen­ ideo negamus, aut negavit D. Thomas ter reincidere necesse est in nostram, et præceptum negativum pœnitentiæ; quia ' communem sententiam. Si vero affirmetur commune est omni, et cuilibet præcepto primum, redit argumentum supra forma­ affirmativo includere negativum, a quo tum, quod sit ille homo in continuo pec­ non excludi debet pœnitentia ; sed non in cato actuali, vel innumera committat pec­ sensu prædictæ solutionis, de quo infra in cata actualia, quot scilicet fuerint inter­ hoc eodem dubio. ruptiones morales, quas enumerare non » Alia Præterea: quia ut bene docet A rauso est facile in defluxu temporis consideragn?t?oex infra quæst. 86, art. 2, dub.· 3, implica- bilis unius, vel plurium annorum. Unde Arauxo. torium est, quod præceptum sit affirma­ manet ineluctabile illud absurdum, in quod­ tivum, et quod per se, et ratione sui non cumque latus se vertant ad illud declinan­ obliget: sed præceptum Pœnitentiæ est dum. affirmativum : ergo ratione sui debet 281. Hinc jam devenire opus est ad se­ Asser­ obligare, non autem potest obligare pro cundam partem assertionis, in qua Eccle­ tio» eiiesaliquo instanti nec ratione sui, nec ratione siasticos. et alias personas Deo sacras, uti sii. præcepti negativi in eo inclusi : ergo non sunt Religiosi, a prædicta obligatione est ratio asserendi ullo modo per se statim exemimus. Et quidem rationes factæ vel obligare. Discursus videtur legitimus, et nihil probant, vel id etiam evincunt. Unde Minor subsumpta quoad primam partem D. Thomas illorum Theologorum ita sen· est perspicua ex generali ratione præcepti tentium positionem refellens loco citato affirmativi, ut ostendimus in superiori fun­ ex 4 Sentent, inquit : Sed hoc nihil esi : damento. Quoad secundam vero suadetur : quia Religiosi non tenentur ad alia, quam nam si illa instantanea obligatio proveniret alii homines, nisi ad quæ se ex volo obliga­ ex præcepto negativo, jam præceptum ne­ verunt. Et ratio etiam est : quia jus natu­ gativum destrueret modum, et naturam rale ad pœnitendum fundatur in offensa præcepti affirmativi, utpote quod num­ contra Deum facta, vi cujus Deus exigit quam posset obligare ratione sui. et juxta sibi fieri debitam compensationem : sed in proprium sibi modum, ut patet. Unde ergo hoc pari, et æquali passu currant Religiosi cognosci, aut affirmari vere posset esse cum sæculanbas : ergo non est unde illi præceptum affirmativum? Rursus: Nec cogantur ad citius, aut immediatius poeni­ etiam præceptum illud negativum servaret tendum, quam isti ex vi prædicti juris. modum præcepti negativi : quia præceptum Major et Consequentia constant, et Minor negativum non violatur nisi per actum probatur. Tum quia adhuc respectu per­ positivum ; sed non statim poenitere non son® religiosæ servat illud præceptum est actus positivus, sed carentia, vel omis­ modum præcepti affirmativi, nec est minus sio actus : ergo per carentiam, vel omissio­ absurdum, quod plura committat peccata nem instantané® pœnitentiæ non violatur differendo pœnitentiam, quam alii, ut con­ præceptum negativum pœnitentiæ. Alias sideranti constabit, dummodo aliunde ra­ aclus positivus poenitendi nec habetur, nec tione specialis voti non illud onus incum­ haberi debet in quolibet instanti. Ergo bat. Tum etiam, nam quod Religiosi (uj. motivum ■ ·’<· * DISP. V, DUB, VII. inolivum oppositum opinantium diluamus) in perfectiori gradu sint constituti, probat quiileni graviorem evadere transgressionem præcepti, subindeque majorem ab illis jure exlorqueri satisfactionem, cui exhibendæ meliorem nacti sunt opportunitatem; non vero quod ad eam citius teneantur. Esto vero ita esset, quod protinus ad eam præsundam tenerentur, id sane proveniret a statu Religionis, aut divini cultus, cui omnes Ecclesiastici sunt addicti; non vero descenderet ex ipso jure naturali communi, et nullum statum concernenti quo indi­ gebat illa sententia ad sui veritatem. Constat vero ex eo quod aliquis majus debitum contrahat, cui exolvendo adstringatur, non bene inferri citius ad id præ aliis teneri ; quin imo si ex humanis trahi potest argumentum, oppositum debet inferri, utpote difficilius, atque ideo morosius sit ære alieno gravato in majori quantitate, quam in minori solvere : ergo cum sæculares ex vi juris naturalis non obligentur ad eam ita citam, ac præproperam poenitentiam, nec etiam Ecclesiastici, et Religiosi. Confirmatur, et explicatur. Quoniam tam grave onus non est imponendum Religioni absque gravi, et urgenti fundamento : sed nullum est fundamentum injungendi prædictum onus personis Ecclesiasticis : ergo non tenentur prædicto onere. Cætera constant, et probatur Minor, quia non est fandamentum in ipso jure naturali, constat ex dictis, nec in votorum emissione, ut etiam liquet, nec in aliqua Ecclesiæ determinatione, quod probatur : nam in materia Pœnitentiæ solum constat de duplici Ecclesiæ determinatione ; prima ad omnes fideles, cum ad usum discretionis pervenerint, ut stato tempore sacramentaliter confiteantur post lapsum loco supra citato ex cap. Omnis ulriusque Sexus. Secunda de statu Monach. Clement. Ne in agro Dominico, % Sane, ubi Monachis Benedictinis, et ut annotatur in margine, etiam Canonicis regularibus injungitur, quod singulis mensibus tam in Monasteriis, quam extra (sublata occasione quacumque) ad confessio· nem saltem semel accedant omnes, et singuli, et in prima Dominica mensis in monasteriis semper communicent. Nulla vero alia determinatio in hac parte invenitur, quæ magis concernat Clericos, aut Religiosos, quam reliquum sæcularium vulgus ; ergo nullum penitus est fundamentum ad illud tam grave onus ipsis injungendum præ aliis, consequenterque quoad hoc non strie- | 587 I tins, sed æqualiter ac sæculares jure divino premuntur. Et si quod alias onus eis incumbit, provenit quidem ex ipso statu, non naturali ex jure. Unde concedimus decen| tius, ac congruentius esse Religiosis non procrastinari, ac persistere in statu peccati mortalis, quam dedeceat sæculares. Sed alius est decentiæ titulus, aliud præcepti onus. § IV. Ejusdem veritatis asserta consectaria. 282. Ex quibus inferendum, et dicendum est secundo, nec etiam in diebus festivis, aut solemnioribus aliquem ad poenitentiam constringi, dummodo aliunde non proveniat obligatio, utputa ratione Sacramenti vel suscipiendi, vel ministrandi, vel alia de causa. Quod consectarium docent communiter Theologi contra Marsilium in 4, quæst. 12, art. 1. Viguerium cap. 16, § 5. Petrum de Soto lecti 13, et alios, quos referunt Prado, et N. Franciseus, et ratio est eadem cum præcedenti : quia nullum est fundamentum prædictum onus fidelibus injungendi. Nam quod illi prætexunt de festorum sanctificatione, et Deo in illis diebus specialius colendo, leve est, et prorsus insufficiens. Tum quia finis legis, maxime extrinsecus non cadit sub lege; sanctificatio autem interior, cui præcipue deservit pœnitentia, est finis extrinsecus, atque ideo non cadit sub lege praecipiente sanctificationem diei festi. Tum etiam, quia ut bene observat Cajetanus in summa verb. Festorum violatio solum exterior cultus praecipitur, non autem interior renovatio per contritionem, Tum praeterea, quia aliud est præceptum Religionis a præcepto Pœnitentiæ : sed cultus externus, et festorum observatio pertinet immediate ad Religionem, cujus sunt proprii actus ; non ergo per se pertinent ad Pœnitentiam. Tum denique, quia præceptum de observatione festorum, et cultu in illis Deo exhibendo sufficienter impletur per cessationem ab omni opere servili, et auditionem sacri, quin ad aliud fideles cogat Ecclesia, ut constat. Unde ergo venit illa specialis obligatio interne pœnitendi, vel quodnam est illius vestigium in Scriptura, Patribus, aut Ecclesiæ statuto? Et quidem licet istud reperiretur, solum induceret obligationem juris Ecclesiastici, non autem juris divini, de quo agimus. i Coroiaddies festos· Marsiγ·^ rius. ^J™8 -w jm 5SS DE PŒNITENTIA. Nec obest in oppositum illud Levit. 16 ; Sabbatum requietionis est, affligetis animas vestras, ab omnibus peccalis vestris munda­ bimini. Quibus consonant alia verba ejus­ dem libri cap. 23 : Affligetis animas vestras, omne opus servile non facietis in die hac : omnis anima, quæ non fuerit afflicta in die hac, peribit de populo suo, et causa reddi­ tur: ut propitietur vobis Dominus. Et quod magis est, toto illo capite non semel, sed pluries id ipsum injungitur, et commenda­ tur. Constat vero prædicta verba non aliud directius sonare, aut intimare, quam poe­ nitentiam internam animarum : ergo hæc est quæ imposita fuit fidelibus pro diebus festis. Et ita ultra relatos tenuisse viden­ Gabriel. tur Scotus, Gabriel in 3, dist. 17. Angelus Scotus. Ange­ verbo Feriæ, Nider in suo præcepto. quibus los. annumerari solet D. Antonin, part. 2, tit. 9. Solutio. Hoc, inquam, minime obesse constat ex eo, quod lex vetus abolita fuerit, nec obligatulla ex parte, nisi quoad eam, in qua præcepta legis naturæ continebat. Insuper, lex illa loquebatur de certo die expiationis, qui dies Propitiationis vocabatur, in quo Sacerdos semel in anno pro peccatis po­ puli preces Deo fundebat. Nec etiam erat lex, quæ singulis festis præciperet afflic­ tionem internam Pœnitentiæ, sed solum præscribebat cæremonias illas externas, D.Tbom. quibus, ut inquit D. Thomas 1, 2, quæst. 102, art. 4 ad 10, significabatur emun­ datio a peccalis populi Christiani, et hoc erat festum expiationis. Purro præceptum illud de sanctificatione die Sabbati testatur D. Thomas 2, 2, quæst. 122, art. 4 ad 1 : Fuisse cæ re moniale secundum moralem si­ gnificationem , prout significat cessationem ab omni actu peccati, et quietem mentis in Deo. El secundum hoc quodammodo esi præcepium generale. De quo videri potest Cajet, in comment, illius articuli, ubi ostendit ad litteram præceptum illud solum esse de exteriori Dei cultu, et oppositum sensum phantasiam vucat. Esto tamen iia non esset, quod in tensu litterali foret inteiligendus ille textus, adhuc nihil ex eo infertur : quia præceptum illud pertinebat ad virtu­ tem Religionis primario, et solum per ac­ cidens concernebat Pœnitentiam. ut accidit in lege gratiæ accedentibus ad alia sacratom* menta » iIuæ ut digne suscipientur a pecquando’ catore, prævia pœnitent a indigent. Unde peccala nullo ex capite convincitur intentum. memo­ 283. Dicendum, et inferendum est tertio ri® oc­ currunt. nec etiam per se urgere præceptum PœniObjec­ tio. tentiæ quoties peccata memori® occurrunt. Hanc assertionem (jam supra indicatam ad ari. 9 præcedentis quæstionis, ubi cum D. Thoma egimus de continuatione, etduratione Pœnitentiæ, sed in præsenti fusius discutiendam servavimus), statuimus con­ tra plures veterum Theologorum, quos refert Suarez disp. 15, sect, -i, n. 3. Pne· cipui illorum sunt Alensis, D. Bonavem. aIori. Ricardus, Hugo de S. Victore, et Gabriel. ut. Ratio ejus sumitur ex dictis loco citato, el ex hactenus in hoc dubio expensis. Insu­ per suadetur aliis motivis, quorum primum proponitur sub hac forma : Quoniam obli­ Fuügatio præcepti venanda est per ordinemBnla· ad actum et ejus necessitatem, non vero penes recordationem, aut memoriam ma­ teriæ circa quam illius actus ; hæc enim ad summum conducit ad notitiam obliga­ tionis, non vero eam inducit de novo : sed præceptum Pœnitentiæ non obligat pro semper ad detestanda peccata : ergo nec quoties in memoriam veniunt. Major explicatur, et probatur simul : nam prae­ cepta non obligant, quia memoria retinean­ tur. sed prius, et aliunde debent obligare, quam sit, vel non sit illorum memoria ; ideo namque memoria retineri postulant, quia important obligationem, et non e converso. Minor supponitur ex dictis pro prima assertione, et Consequentia proba­ tur : nam obligatio per se alicujus præ­ cepti non debet depromi ex eo, quod ipsi est accidentale, extrinsecum, et posterius: sed accidit præcepto, et ejus obligationi, quod excidat e memoria, vel in illam ve­ niat, ut constat; si quidem eadem ratione, qua asseritur ejus obligatio, semper atque in mentem veniant peccata detestanda; deberet etiam asseri si numquam ab illa exciderent, continuo, et pro quolibet ins­ tanti fore odio habenda : ergo sicut est accidentale, et extrinsecum, et posterius, quod e memoria labantur, vel quod in illam redeant, ita et quod semper, aut raro illud præceptum obliget. Quamobrem ad sustinendam istam sententiam consequen­ ter asserendum est præceptum Pœnitentiæ per se semper inducere celerem, et prae­ properam obligationem, jam in prima as­ sertione convulsam. Quod vero magis vel minus obliget, prodire a memoria, quod est falsum. Confirmatur primo. Nam illa men.oria fteixivel est, et sufficit ad oblieandurn, ut pure tsr. speculativa, vel ut practice, et ita efficax, ut impellat hominem ad consensum, et in D.fe. Ηίρ Via. Gil-rist \ DISP. V, DUB. VIL discrimen proximum consentiendi trahat, nisi interveniat detestatio peccali? Si pri­ mum dicatur, planum est non inducere obligationem, nec concernere præceptum : quia praecepta virtutum moralium non versantur circa speculationem, de qua non curant, sed tantummodo circa praxim, in quam collimant. Si vero affirmetur secun­ dum, tenebitur quidem homo ad poeniten­ dum, non ratione memoriæ praecise, ut dicit illa sententia, sed ratione periculi imminentis incidendi in aliud peccatum. Et quia non semper ac in memoriam ve­ niunt peccata, ita prompte, et efficaciter movent, quod in periculum proximum du­ cant iterum relabendi; falsum est, et communiter improbatum obligari hominem ad pœnitentiæ actum, semper atque in memoriam peccata devenerint. Confirmatur secundo a paritate aliorum præceptorum affirmativorum. Nam præ­ ceptum charitatis (et idem dices de præ­ ceptis Confessionis, Eucharistiæ, aut alia­ rum virtutum sive Theologalium, sive Moralium) non obligat præcise per hoc, quod Deus in mentem veniat, aut ejus immensa bonitas ut summo amore digna cognoscatur; alioqui enim frequentissime teneremur ad actum charitatis, et conse­ quenter illum omittendo innumera com­ mitterentur peccata : quod est nimis du­ rum, nec minus salebrosum. Hujus autem non est alia ratio, nisi quia memoria ob­ jecti, quod alias cadit sub præcepto, non inducit per se obligationem, sed hæc ori­ tur aliunde ex visceribus, et modo ipsius præcepti, et solum tenet in illis circunstanliis, quæ ab ipso præscribuntur, non vero quoties in mentem venit. Id quod clarius elucet in præceptis Confessionis, et Eucharistiæ; hæc quippe quantumvis in memoria retineantur toto animi decursu, non obligant, nisi tempore ab Ecclesia præfixo. Quod signum evidens est a me­ moria non oriri obligationem, sed aliunde. Ergo ut asseratur præceptum hujus virtu­ tis obligare, non in memoriam peccato­ rum, sed in conditionem, et modum hu­ jusmodi præcepti deveniendum est. Cum ergo illud sit juris divini, ex quo non ha­ betur determinatio ad hoc tempus præ alio, nec cogat ad statim habendam contritio­ nem; perperam affirmatur pro regula obli­ gationis, quod peccata in mentem veniant, quasi ejus obligatio pendula esset a nostra memoria. Unde sicut memoria temporis Confessionis, aut Eucharistiæ conducit 589 quidem ad tempore debito ea Sacramenta percipiendum, non tamen novam obliga­ tionem secum trahit ; haud dissimiliter peccatorum memoria proficiet ad suo tem­ pore de illis poenitendum ; non vero ad illico, ac illorum quis meminerit, præcep­ tum exequendum. 284. Nec vim hujus confirmationis eli- Effodes, si dixeris, quod peccata semper atque se memoriæ offerant, se offerunt ut detes- confu­ tatione digna. Nam mullo masis bonitas latI0· divina est digna amore, quam odio pecca­ tum haberi debeat, cum illa sit infinita per essentiam, et in omni ordine, hoc ‘ vero ad summum moraliter : et tamen non semper, ac cogitemus in Deo, vel de Deo tenemur ex præcepto ad ipsum amore prosequendum : ergo nec etiam obligabi­ mur ad peccata odio habenda qualibet sim­ plici eorum memoria; sed ad summum quando imminet periculum in aliud pecca­ tum, aut eorum complacentiam irruendi. Quod vero (ut aliam replicam subruamus) voluntas peccatoris pronior sit ad malum, quam ad bonum, probat quidem consilii esse eorum cogitationem avertere, ne alliciant, et in consensum pertrahant; non vero sub præcepto cadere ea positive detes­ tari. Nam ut supra in commentario ad art. 9 animadvertimus inter placere, et displicere contrarie accepta cadit medium non placere, negative sumptum, quo et mens alio distrahi potest, et excluditur, si quod esse poterat, periculum, ut etiam potest cerni inter diligere, et non diligere privative, inter quæ manifestum est inter­ cedere non diligere negative, de quo non est præceptum, nec eo violatur. 285. Sed contra insurgit non levis diffi- Gravis cultas. Nam si quoties peccata memoriæ obiectio se repræsentant, non opus esset illa posi­ tive respuere, sequeretur licite posse ho­ minem elicere hunc actum : nolo poenitere, hoc autem est falsum : ergo tenetur homo ad positive despiciendum peccatum. Major probatur, quia licitum est velle positive, quod licitum est facere : sed homini exis­ tent! in peccato licitum est non pœnitere, quantumlibet peccata memoriæ obveniant : ergo et licitum illi erit velle non pœnitere, seu quod idem est, nolle pœnitere. Falsitas Consequentis suadetur : quia supposito peccato, non stat voluntas positiva non poenitendi, quin saltem interpretative sit voluntas persistendi in statu peccati sed voluntas perseverandi in statu peccati est virtualis illius complacentia, atque ideo w iW£ 590 & hi â V · t- i.1 ■ !·» *·* ·><■. DE PŒNITENTIA. novum peccatum : ergo non stat voluntas non pœnitendi absque novo peccato. Ma­ jor huius syllogismi probatur : quia sup­ posita cognitione peccati existentis, velle illud a se non excutere est virtualis appro­ batio, et volitio perseverandi in illo statu : sed virtualis volitio, et approbatio status peccati non stat absque simili complacen­ tia in illo : ergo voluntas positiva non pœ­ nitendi est virtualis, et mterpretativa vo­ luntas permanendi in statu peccati. Si namque tam formaliter, quam virtualiter peccatum non vellet, abs dubio ab illo fa­ cile, cum posset, se extricaret : ergo abeo non se expedire, cum possit, est saltem virtualiter in illo complacere, nec illius consortium respuere, sed complecti. Prima Hujus objectionis non est una Autborespon­ rum solutio : sed sunt aliqui docentes, sio. quod sit intrinsece malum, vel non poeni­ tere, /icetsit licitum non pœnitere, quando non urget præceptum Pœnitentiæ, de quo­ Palacios. rum numero sunt F’alacios in 4 dist 17, Cano. q. 2. Soto ibidem q. 2, art. 6, ante 3, , Soto. conclus. Cano ubi supra g Quod si, et ! solut. ad 5. Differunt tamen in explicanda j gravitate malitiæ : nam illorum primus existimavit esse peccati mortalis reum, qui adhuc dum non teneretur, renueret > agere pœnitentiam , tam expressa voli­ tions; aliis censentibus dumtaxat conti- J nere illam volitionem malitiam peccati ve- l nialis, eo quod ejus objectum nulla ratione I honestari posset. iNon Hæc tamen solutio displicet tam in eo, arridet. in quo ejus Authores conveniunt, quam j in eo, in quo dissident. Et quoad primum | rejicitur : quia bonitas vel malitia actus desumitur ex bonitate, aut malitia objecti : sed objectum prædicti actus non est illici­ tum : ergo actus ille non est intrinsece malus. Major debet supponi ut indubia, maxime in via D. Thomæ, eamque late j prosequi, ac firmare conati sumus suo | proprio loco. Minor constat ex illorummet doctrina nobis, et illis communi : quoniam | objectum illius actus, est non pœnitere 1 quando non urget .præceptum : sed non pœnitere non urgente præcepto, non est illicitum : ergo objectum illius actus non est illicitum. Major Confirmatur primo. Nam ut omissio sit responsionis imputabilis, et consequenter illicita, debet eversio, præcedere debitum non omittf-ndi; ut pa­ tet in submersione navis, quæ eatenus tribuitur nauclero, quatenus ipsi incumbit ex officio ejus eius gubernatio eubernatio ;: si namque de- ficiat debitum est mera negatio, non vero privatio actus debili, ut fuse explicuimus I tract, de Voluntario disp. 4, dub. 2. Ergo j ut non pœnitere, seu quod idem est, omis· I sio pœnitentiæ refundere posset malitiam in sui volitionem, opus erat debito non omittendi pœnitentiam. Sed non urgente præcepto, aut alia circunstantia extrinseea non est unde oriatur debitum non omit­ tendi pœnitentiam. Ergo omissio pœnitontiæ non est, unde possit esse objective mala ; ergo nec etiam erit intrinsece malum velle prædictam omissionem : quia licitum est velle, quod licitum est non fa­ cere ; si namque licitum sit non audire sacrum, latet profecto, quaie licitum non etiam sit velle non audire sacrum ? Si ergo licitum est non statim pœnitere, nec etiam quoties peccata memorise occurrunt; lici­ tum eodem modo erit velle non statim hominem conteri, nec quoties peccata in mentem venerint. 286. Dices aliam esse rationem objecti, Ens», quam actus : nam objectum ex sua specie queit esse indifferens, subindeque nec bo­ num, nec malum determinate, ut cum D. Thoma, et communi sententia Theolo­ gorum statuimus tract, de Bonit. et Mali­ tia disp. 7, dub. 1. Actus vero per se lo­ quendo nequit esse indifferensin individuo, ut dub. 2 illius disputationis cum eodem D. Thoma firmavimus. Quare poterit stare non pœnitere non esse illicitum, et ma­ lum ; et quod velle non pœnitere sit in­ trinsece illicitum ; sicut stat levare festu­ cam non esse malum, et velle illam absque alio fine levare esse prohibitum, quia malum. El ratio esteadem utrobique; eo quod non pœnitere est indifferens ad bonum, et malum, qua indifferentia nequii gaudere voluntas non pœnitendi exercita, seu in actu secundo. Sed contra est, et instauratur ad horni- Coadu­ nem impugnatio ex eodem exemplo, quod tjr· est Magistri Cano. Nam eo ipso quod le­ vare, vel non levare festucam e terra non sit objective prohibitum, sed indifferens ad bonum, et malum morale, levatio festucæ non est intrinsece mala, nisi importet de­ terminate carentiam finis honesti, ad quem in quolibet opere constituendum tenetur homo, semel atque ut rationalis, et delibe­ rate procedat : quocirca si honestus finis levationi illi apponatur, evadit actus sim­ pliciter bonus; sin minus, erit illicitus : sed non pœnitere est indiflerens moraliter, utpote non prohibitum aliqua lege, nisi dum DISP. V, DUB. VII. 591 dum urgeat præceptum : ergo velle, non ditione generali actuum humanorum, quæ I pœnitere non est ita intrinsece malum ab­ eat radix longe diversa, ex cujus defectu soluto, ut asseritur, sed potest ratione finis nullus alter actus evadit moraliter bonus. ; honesti appositi reddi actus bonus, et si eo Quare quod velle non pœnitere sit mora­ ; canierit, malus in individuo. Unde ergo liter malus, provenit quidem ex carentia ' debet proferri, et annuntiari absolute, et finis honesti, quia malum ex quocumque defectu; sed non tanquam ex propria et intrinseco malus? Siquidem cum peccata memoriæ occurrunt, potest urgere præcep­ objectiva radice, ex qua actus sibi vin litum vel Religionis, vel Misericordiæ, aut cant intrinsecam, et specificam bonitatem, alterius virtutis, cujus exercitio impeditus vel malitiam. Et in hoc sensu non magis homo, ex fine illi incumbendi velit non illicitum velle non pœnitere, quam deam­ pœnitere, sed differre usque ad tempus bulare, aut in agrum tendere, cui si adde­ instans ; sicut si offerretur occasio confes­ retur sana finis intentio, non deficeret bo­ nitas moralis. Quod est asserere prædictum sionis, posset licite eam differre usque ad tempus præscriptum sola intentione inte­ actum acciden taliter conjungi cum quolibet rim aliis operibus vacandi. Quare instaura­ illorum extremorum vel bonitatis, vel ma­ litiae, consequenterque non esse intrinsece tur argumentum : Nam actus qui esse potest malum : cujus oppositum objectio illa ex­ et bonus, et malus moraliter, non est in­ trinsece malus : sed velle non pœnitere torquebat. Nam si memoriæ occurrentibus peccatis, homo teneretur ad poenitendum, potest esse malum, et bonum moraliter : ergo velle non pœnitere, quando non urget posset licite velle non pœnitere, utpote præceptum, non est intrinsece malum : non præceptum. Cui non occurritur directe probatur Minor : quia non urgente præ­ per hoc, quod omni, et cuilibet actui mo­ cepto ad pœnitentiam, bene vero ad alia rali debet apponi finis honestus; hoc enim pietatis opera, bonum, et honestum est supponi debet aliunde, et nullus ‘est actus vacare operibus præceptis, omisso opere in individuo, cui non debeat competere. non præcepto : ergo velle non pœnitere ex Quocirca ex parte hujus objecti, quod est illo motivo est moraliter bonum ; alioqui non pœnitere, debet tradi ratio quare spe­ potest esse malum, si honestus finis illi cialiter semper sit peccaminosus ? et hoc non apponatur : ergo velle non pœnitere non præstatur in illa solutione, siquidem non est determinate, et intrinsece malum, non pœnitere quando non præcipitur, non sed quandoque malitia, quandoque vero est intrinsece malum; alias potest esse bonitate morali gaudere potest. bonum, ut probatum est : non ergo illa Asnra 287. Unde manet convulsum id, in quo doctrina alioqui vera, recte occurritur ar­ rajoj- prædicti Authores differebant. Nam quod gumento. 288. Ut ergo directius illi occurramus, ektiM ratus Pa’ac'os peccato gravi, durum [5r. est, et nulli fundamento innixum : quia . duo brevier prælibanda sunt. Primum sit ubi non est præceptum secum trahens velle non pœnitere sumi posse dupliciter ; gravem obligationem, non est locus trans­ vel absolute, et absque ulla determina­ gressioni, aut peccato gravi ; sed nullum tione, aut expressa, aut subintellecta, quo est præceptum pœnitendi quoties peccata pacto importat omnimodam negationem memori® occurrunt, ut constat ex dictis, Pœnitentiæ pro qualibet temporis diffe­ vel assignetur ; ergo nulla est ratio dam­ rentia. Vel sumitur contractius, ad hanc differentiam temporis, in qua non urget nandi peccati gravis hominem non pœni­ tere volentem, dum peccata memoriæ oc­ præceptum, nec consequenter inest debi­ tum pœnitendi : quo modo non excludit currunt. Nec etiam est peccatum veniale, totaliter Pœnitentiam, sed tantummodo in ut alii rebantur : nam ut ille actus esset illo tempore determinato, in quo ea non saltem venialiter illicitus, debet carere obligat, nec consequenter est debita. Ex fine aliquo honesto, quoad exercitium : sed actus ille quandoque fine honesto gau­ quibus velle non pœnitere primo modo importat deordinationem perversam, imo dere potest : ergo non semper erit pecca­ et quoddam obstinationis genus, quatenus tum veniale, subindeque non est ratio, excluditur omnis Pœnitentia post pecca­ quare absolute inter peccata venialia com­ tum. At vero in secundo non pœnitendi putetur. modo non splendet illa deformitas, sed Adde (et explicatur radicitus) î Nam quod ille, vel quilibet alius actus habere debeat solum explicatur voluntas non pœnitendi, finem honestum, provenit quidem ex con- in hoc vel illo tempore determinato, in T» ai Nota 1 pro legitima difficul­ tatis enoda­ tione. f' If’ 44 ·* t A’ ) gante objective non est mala, ut etiam 9ê£ ' ipse Cano docet, sed indifferens; et exercite attacta, sit peccaminosa. non tam attendi debet ad objectum, seu omissionem, quam ad actum, qui est ipsius causa, vel occasio ; quocirca si iste fuerit honestus, etiam honestum exercitium erit omissionis. Si DE PŒNITENTIA. autem ille fuerit peccaminosus, vel ob vel obvel aliam causam, positivumdebiti ut suifinis, causam, occasionem, quo ad eam non obligamur ex præcepto, carentiam peccatum, non quidem ex parte ipsius in quo virtualiter, et in causa contineatur. sed ad summum ex consilio. Et quia ad erit utpote nonvoluntatis debitæ, atque ideo Et quia omnis actus est reflexiconcilia non tenemur ex jure, potest quis omissionis, ; sed in ratione ipsiusactu actus,qui vusimputabilis supra seipsum, ipsomet licite, et absque peccato, hoc aut illud con­ non quod malitia refundatur in in ipsam causa, vel non occasio, imo et ipsa silium non sequi in his, aut aliis circums­ itaest sedvictualis soli actui, qui qua est vult ejus se omissione est volitio, tantiis, in quibus forsan vel melius erit omissionem, deferatur; consequenterque : cessante namque debito velle omittere vult omis­ aliis vacare operibus, vel etiam aliarum causa, malitia omissionis, sionem Pœnitentiæ, seu consequenterque non poenitere exer­ virtutum obligatio instet. Tum quia, se­ cessat Quam nossignata docuit in cite, quidquid sit doctrinam de volitione cluso speciali voto, nemo tenetur ad id. imputabilitas. quod est absolute meiius. quale est amplecti D. Thomas quæst. 6 supplementi art. 5, D.Tha. I semper, et in omnibus consilia. Tum etiam, ubi loquens de dilatione Baptismi, et quia consilia sicut non obligant, ita non Confessionis, inquit : Sed potest contingere, præcipiunt, nec prohibent actus, et illorum quod in dilatione baptismi mortale erit peccatum, vel non erit, el hoc pensandum omissiones. Nota 2. Secundo est prælibandum in hoc quoi est ex causa dilationis, quia sicul dicit est non pernitere importari formaliter, et Philosophus 8 Physicor. voluntas non tar­ expresse carentiam actus Pœnitentiæ, seu i dat facere opus volitum, nisi propter aliquam ejus omissionem. Omissio aulem ut sit causam rationabilem. Unde si causa dilatio­ voluntaria, et libera, ultra debitum non I nis Baptismi mortale peccatum annexum omittendi, exercite debet supponere actum habeat, utpote si propter contemptum, vel aliquem, qui sit causa, vel occasio omit- I aliquid hujusmodi Baptismum differat, tendi ; alioqui non apparet, quomodo a dilatio erit peccatum mortale, alias non. Et voluntate ut principio libero emanet, et in ideo idem videtur in Confessione. Quod se voluntaria, et libera sit, de quo egimus magis explicans quodlibeto 1 quæst. 6, tract, supra citato, et rursus tract, de pec- j art. 11,ait; quod différé Confessionem usque catis disp. 5, dub. 5, et modo supponen­ ad hoc tempus per se loquendo licitum est, dum est. Ut ergo Pœnitentiæ omissio exer- f sed per accidens potest fieri illicitum : puta cite libera sit, et voluntati imputabitis, I si immineat aliquis articulus, in quo Con­ fessio requiratur : vel si aliquis propter duo habere, aut præsupponere debet, et contemptum Confessionem differat. El simi­ debitum operandi, et actum, qui impediat liter potest esse talis dilatio meritoria per operationem, et sit causa, vel occasio omis­ sionis. Quo fit, quod licet non deficiat I accidens, si ad hoc differret, ul prudenliori actus, si tamen deficiat debitum non omit- I confiteretur, vel devotius propter sacrum tendi ; non possit, nec debeat voluntati 1 tempus. Ubi S. Doctor manifeste affirmat ApfSa· per accidens posse esse dilationem pecmoraliter impuiari, ut supra tetigimus, et est perpetua doctrina D. Thomæ. ' caminosam. et per accidens etiam merito- et sa­ riam, ut dicebamus. Porro actus dupliciter potest attingere 289. Hinc ad objectionem supra positam ” t» omissionem, vel per modum objecti directi respondetur attacti, quoi est attingere signate, ut | quando expresse, et formaliter profero, et i intendo omissionem, uti sonat ille actus : volo non pernitere, seu omissionem Panitenliæ. Et hic actus si excludat omnem Pœnitentiam, vel quod idem est, importet absolutam Pœnitentiæ omissionem, abs dubio est peccatum mortale impœnitentiæ, ut dicebamus. Sed in hoc sensu non procedit objectio, neque procedere potest, ut veniat ad rem. Vel attingit omissionem determinate pro tempore illo, in quo præ­ ceptum non viget ; et hoc modo, quia non supponit debitum, et alias esse potest cum fine honesto ; nec etiam apparet ratio, cur a ratione dissonet, subindeque ut peccaminosa damnetur. Vel omissio in hoc nisr secundo sensu sumitur exercite, et in actu difics!· secundo, quo pacto debet supponere actum ( f '·Λ *?’ >■· DISP. V, DUB. VII. respondetur distinguendo Majorem : Licite posset elicere hunc actum : Nolo pernitere, pernitentia absoluta, ut in primo sensu, negatur : qui enim post peccatum lethale apud se firmiter statuit numquam de illo poenitere, abs dubio graviter delinquit, sicut qui numquam confiteri vellet, in omnium sententia contrairet præcepto divino Confessionis, quod est gravissi­ mum, et similem actum prohibet, quia certum est unum, et alterum præceptum aliquo vitæ tempore suam inducere obliga­ tionem : quare nullo unquam tempore ea observare nolle non potest non esse pecca­ tum, et grave juxta naturam ipsius præ­ cepti. Posset dicere hunc aclum : Nolo panitere, Pœnitentiæ restricta ad tempus, in quo non est obligatio, conceditur : quia sicut nullum est peccatum non vel con­ fiteri, aut baptizari ante tempus præscriptum, aut non misereri citra casum necessi­ tatis ; quamvis ea se offerat opportunitas, quam melior non possit expectari, ut supra nos docuit D. Thomas ; ita et ob eandem rationem, nullum est peccatum omittere Pœnitentiam, aut eam non velle ante tempus exactum ab ipso præcepto. Et in hoc sensu demonstratur Major pro­ batione illi apposita, quidquid reclamet Magister Cano loco supra citato. Nam licitum est velle, quod licitum est facere, et similiter licitum est velle non facere, quod licitum est non facere : sicut e converso, numquam est licitum velle, quod non est licitum facere, et quod est illicitum non facere, etiam est illicitum non velle, ex vi horum terminorum ; quidquid sit, an aliunde adjungatur aliqua circunstantia, qua honestari, et dehonestari possit, a qua præscindi in præsenti debet. Unde apud nos est certum, quoi toto eo tempore, quo licitum est non poenitere, licitum etiam esse debet non velle poenitere : non enim quid gravius appreht-ndimus in eo quod quis velit non poenitere in sensu assignato, quam in eo quod est non poenitere ex præcepto. Ad hujus improbationem contentam in Minori objectionis, distinguenda iterum est Major sub eisdem terminis, quia licet cum voluntate absolute non poenitendi stet voluntas persistendi in statu peccati, quod concedimus ; cum voluntate tamen hic et nunc non poenitendi ex defectu obligationis, stat voluntas tempore debito pœr.icendi : sicut cum vo untate confitendi tempore debito, stat voluntas non confiSalmant. Curs. theolog. tom. XIX. 593 tendi hoc tempore, quia est indebitum, Unde sicut voluntas absoluta non confidendi post peccatum, est mala; ita et voluntas non poenitendi absolute. Cæterum sicut voluntas non confitendi in hoc tempore non præûxo non est mala, sed compatitur cum voluntate tempore debito confitendi ; pariformiter voluntas in hoc tempore non poenitendi, quando non obligat præceptum, non potest ut peccaminosa accenseri, cum admittat voluntatem aliam tempore debito Poenitentiam agendi. Quare non est voluntas absoluta numquam pœni­ tendi, sed contracta, et determinata ad tempus indebitum, et minime ex præcepto exactum, in quo non apparet qualiter ex vi hujus committatur peccatum, ut videre est in aliis omnibus præceptis. Nec etiam est, ut obtrudebatur, virtualis, et interpretativa approbatio status peccaminosi, in quo ponitur offensionis lapis ; sed est mera negatio, aut, si velis, permissio illius : nam eo ipso quod hic et nunc non sit præcepta Pœnitentia, quia peccata memoriæ occurrant, quod ergo eam non velim, ut non præceptam, solum est velle hic et nunc Pœnitentiæ operam non dare, quod licitum est. et minime prohibitum. Quod vero status peccati perseveret, est omnino per accidens, et præter intentionem meam, quia permitto peccati statum tempore debito exterminandum, et abjicien­ dum ; interim tamen, nec approbo, nec reprobo, quia non teneor, sed alio cogita­ tionem distraho, et aliis operationibus me accingo. In quo stat displicentia negativa, quam supra ad art. 9 tetigimus, et num­ quam positive agere contra pœnitentiam, ad quod solum nos cogi ex præcepto ibi audivimus a D. Thoma. Unde manet perspi­ cuum in via S. Doctoris nec confestim, nec quoties peccata memoriæ occurrunt, ad Pœ­ nitentiam teneri hominem post peccatum. Quam solutionem ex discipulis D. Thomæ amplectuntur Nuno, et Prado‘supracitati, Nuno. ex aliis vero Joan. Medina Codice de Prado. Joan. Pœnit. tract. 1, quæst. 6, Suarez disp. 15, Medina. Suarez. sect. 5, num. 19 et 20, et alii. D. Thomas objicitur, el ejus mens enucleatur. 290. Sed contra assertionem consectam, Difficul­ circa et ejus doctrinam, imo et contra primam, tas mentem et præcipuam assertionem directo vide- ιχτϊοπ». tur stare D. Thomas loco citato ex 4 sen38 I 694 *Lr DF PŒNITENTIA. tent, ubi docens propositum confitendi esse annexum contritioni, ait : tunc tenori hominem ad illud propositum, quando ad contritionem tenetur : scilicet quando pec­ cata memoris occurrunt. Et nequis hoc tes­ Ur??n- timonium eludere conetur, quasi a 8. tia S. Doc­ Doctore juvene traditum, et a se ipso ut tor:* seniore, ac doctiore in hac 3 parte, matestiœo nu. ' xime art. 9 quæstionis praecedentis correc­ tum, et in meliorem, ac saniorem sensum redactum, audiat ipsum 2, 2 quæst. 62, art. ult. ita disserentem : Manifestum est autem, quod nec per modicum tempus licet in Pec­ cato morari ; sed quilibet tenetur peccatum statim deserere secundum illud. Eccles. 23 : ^ιιαίΐ a facie colubri fuge peccatum. Et in solutione ad primum ita occurrit : Dicen­ dum, quod præceptum de restitutione facienda quamvis secundum formam sit affirmati­ vum, implicat tamen in se negativum præ­ ceptum, quo prohibemur rem alterius delinere. Non ergo retractavit D. Thomas in summa Con(infert Contempson, cujus est objectio) tempson. sententiam olim a se traditam in 4. Ut ergo de mente D. Thomæ (subinfert im­ mediate) hæc conclusio, quæ art. 5, quæst. 6, supplem. habetur : Quamquam omnes statim de suis dolere peccatis teneantur, et Confessionem differre periculo non careal ; de. necessitate tamen salutis non est, ut statim peccata sua quis confiteatur, sed ha­ bita copia Confessoris, el statutis ab Ecclesia pro Panitenlia temporibus. Et huic parti tantum detulit laudatus Author în præsenti dissert, unica cap. I, sect. 2, § objectiones solvuntur, ibi. Equi­ dem in re vehementer ambigua, ut his, et aliis hujus sententiæ argumentis evidenter solvendis diffidendum existimant. Quod forsan, apparentius affirmare potuisset sal­ tem ex mente D. Thomæ, si apud S. Doctorem offendisset aliud testimonium ex quoilib. 1, quæst. 6, art. 11, in quo nulla est retractationis suspicio, ubi ait, quod morbus corporalis, nisi per medicinæ reme­ dium exlinguatur, semper invalescit in pejus, nisi forte etiam virtute naturæ fuerit extinctus : morbus autem peccati extinguilur per Appii- contritionem, unde non est simile. Ex quibus caiio, et verbis immediatius, et formalius, quam ex ponde- ------- - ----------- " ’ -------------- ’ s"·---------Ρηιΐο°." relatis a Contempson formatur in hujus sententiæ auxilium sequens argumentum : nam juxta D. Thomam ideo potest homo Confessionem differre usque ai tempus Quadragesimæ absque periculo, quia mor­ ius peccati exlinguilur per contritionem : ergo tenetur ad contritionem ante prædic- tum tempus. Probatur Consequentia ex eodem D. Thoma : ex oo enim, quod morbus corporalis, nisi virtute natur® exlinguatur, sempor invalescit, docet 8, Doctor medicinæ remedium statim que­ rendum : sed morbus spiritualis peccaij gravis, qui potius est mors anima), quam morbus, non est alio remedio oxtingitibilie, quam contritione, aut Confessione : ergo hac dilata usque ad præiixum tempus, illa quam cito apponi debet, no invalescat morbus peccati. Explicatur hoc insistendo eidem compa­ rationi : Quia morbus corporalis non est unde extinguatur, nisi vel virtute naturæ, vel arte medicinæ, docet D. Thomas quod deficiente virtute in natura ad pellendum morbum, illico, et posthabita omni dila­ tione, recurrendum est ad remedium medicinæ ; sed morbus spiritualis peccati nullum sibi vindicat remedium præter contritionem, aut Sacramentum Confes­ sionis : ergo hoc non statim recepto, ut non esse necessarium debet supponi, con­ festim applicari debet remedium contri­ tionis. Hanc enim energiam tenere videntur illa verba Doctoris Angelici, quæ supra retulimus ad robur addendum exaceraW tioni Contempsonis : quod morbus corpo­ ralis, si forte virtute naturæ non fuerit extinctus, illico arte medicinæ expungen­ dus est : non vero morbus spiritualis per Confessionem Sacramentalem, eo quod morbus peccati extinguitur per contritio­ nem : et ideo non est simile quoad Confes­ sionem, contra quam procedebat argumen­ tum, quia superest remedium contritionis ad manum, ut ita dicamus. Et hanc simi­ litudinem non exclusit, quin statuit, ac supposuit D. Thomas '. atque ideo ex ejus mente, licet non sit statim confitendum, est tamen protinus post peccatum conte­ rendum. 291. Hæc tamen testimonia insufficientia sunt, ut D. Thomam ab illa fuisse M»*· sententia evincant, ut erit manifestum si illa singillatim perscrutemur, et dis­ cutiamus. Non enim mens Authoris intrepide, et ut sic loquamur, rotunde asserenda est nisi ex fine, et materia, cui | applicantur. Si vero inde extracta disso­ nant aliis Authoris principiis, explicari, et ad sanum, et cohaerentem sensum re· duci debent.Et sane, si illa propositio D. Thomæ absolute, et ut sonat, accipienda esset, posset teneri homo ad Pœnitentiam continuam actualem, quando quidem con­ tingere ■Ufl JN DISP, V. DUH, VII. tingero posset, numquam poccata û memo, ria excidere, sed continuo stimularo; quod tamen improbat S. Ductor supra art. ‘J quæstionis præcodonlis, ubi docot solum quoad habitum obligari hominem ad con­ tinue Prenitentiam interiorem agendum; non vero quoad actum, quem necesso est interrumpero vel somno, vel aliis vitæ humanæ debitis operationibus. In omnibus quippe operationibus non est, cur non præveniat peccatorum memoria, atque ideo si hæc secum traheret obligationem ] Pœnitentiæ præceptæ, prius huic, quam illis furet studendum, atque ideo continuo hominem preniteret, excepto somno. Quod tamen est contra D, Thomam, atque ideo non illjpo amandandus esset, qui assereret virtualiser D. Thomam illam propositionem correxisse, ac retractasse in hac 3 parte. Quam explicationem non infringere testi­ monia illa ex 2, 2, ex infra dicendis cons­ tabit. Sed hac solutione nec utimur, nec in­ digemus, cum aliæ supponant germaniores. Porro illam propositionem capitalem glos­ sary et explicari debere, velit, nolit, fateri tenetur laudatus D. Thomæ discipulus ; nam si poenitendum esset actuaiiter, quoties peccata memoriæ occurrunt; post factam Confessionem, post recepta Sacramenta, post veram elicitam contritionem, si rur­ sus peccata in mentem venirent, ut evenire solet, et testatur experientia; teneretur homo ex præcepto ad contritionem, vel etiam ad Confessionem utpote inclusam in voto contritionis : hoc autem non po­ test admitti : ergo necessario est asseren­ dum illam D. Thomæ propositionem non ita ample accipiendam esse, ut ejus verba sonare videntur, sed ab omnibus ejus dis­ cipulis iri explicatam. Si respondeatur, D. Thomam loqui de memoria ante contritionem elicitam, aut Confessionem factam, nihil respondetur, tum quia jam limitatur propositio ad non quoties memoriæ occurrunt peccata, et falsa redditur universaliter sumpta. Tum etiam (et premamus instantiam), nam casu quo quinquies, aut sexies venerint in men­ tem peccata, semel elicita contritione in primo memoriæ occursu, jam non tenebi­ tur, quoties rursus occurrerint ob eandem rationem : ergo propositio D. Thomæ li­ mitanda erit ad peccata, dum primo me­ moriæ occurrunt, non vero quoties, bis, ter, quater, aut quinquies venerint, atque ideo nihil illa solutione dicitur, sed stare debemus omnes in eo, quot) propositio illa glossanda sit, no evidenter dicatur falsa, quod discipulus D. Thomæ sustinere non debet, 292. Respondet ergo primo Cano, ubi Prima iilûrqm supra § Quem diam in modum, intellectam locoram iri præd ictam propositionem, vel quando inurprehomo est dubius de priori contritione, in extalio Cano. quo eventu quoties peccata memoriæ oc­ currerint, tenetur ea detestari juxta illud D. Isidori lib. 2 de summo bono : Propi­ tiatio Dei occulta est ; sine intermissione flere necesse est. Vel quod tenetur ad displiceo.· tiam peccati ex suppositione quod non sus­ pendat actum, aut alio se divertat : quia cum teneatur ad non denuo approbandum, et complacendum in statu peccati (alias rursus peccaret), si non suspendat actum, nec pœniteat, semper peccabit, Et ex hoc capite tenetur ad displicentiam. Sed primam partem hujus solutionis non Non approbamus, nam alias post commissum P^h’tar peccatum statim teneretur ad contritionem peccator. Si enim quia dubius est, de con­ tritione elicita, quam primum occurrat peccatum, tenetur elicere contritionem vel ad eam conari ; potiori, et urgentiori titulo, teneretur ad ipsam post commissum pec­ catum, et non e memoria elapsum, quippe qui certus est de peccato, et de ejus per­ severantia, seu non remissione ; non enim potest latere hominem contritionem non elicuisse, atque ideo est omnino certus non sibi esse remissum peccatum. Rursus si quia remissio est occulta,tene­ retur homo ad Pœnitentiam non intermis­ sam ; nullus esset homo quantumvis con­ tritus, et sacramentis munitus, cui eadem obligatio non incumberet, quoties peccata in memoria retinerentur, vel ad eam denuo venirent, et sic incideremus in sententiam, quam refellere, et expugnare intendimus. Quare verba illa Isidori non præceptum, sed consilium important : eo namque ten­ dunt, ut nemo sibi blandiatur de sua justiI ficatione, sed cautus procedat juxta illud : Beatus vir, qui semper est pavidus, nec aliquid aliquando contra Pœnitentiam agat, quod est esse habitualiter, et sine inter­ missione flere paratum ; qua dispositione omnem pœnitentem gaudere necesse est. Et hoc non solum peccato obnoxiis, sed etiam vel ipsis justis, et sanctitate fulgen­ tibus convenit, ut eorum vitæ, et exempla satis manifestant. Unde quia illa verba omnibus indifferenter proponuntur, inepta sunt ad fundandum speciale præceptum Μ · DE PŒNITENTIA. V»; i ♦4 ' ® < ■ ;■ rff 4 fi Γ ;rjeclis' ex hoc articulo; nam paritas illa morbi corpora is, et spiritualis sane intellecta, et si cætera sint paria, concedenda est, eamque concessit D. Thomas loco citato ex 4 dicens, quod non est de necessitate salutis corporalis, quod statim medicum quæral, nisi quando necessitas curationis incumbit, el similiter est de morbo spi­ rituali. Et eadem verba habentur in loco illo supplementi, unde Contempson hau­ sit suam conclusionem. Unde retorquetur argumentum. Quando ergo S. Doctor in illo quodlibeto disparitatem constituit inter morbos, spiritualem, et corpora­ lem, ut hujus remedium cito quæratur, secus vero illius ; supponebat periculum proximum invalescendæ infirmitatis et ex negligentia quærendi medicum corporalem, periclitaretur infirmus, subindeque pecca­ ret, ut constat ex argumento, cui occurrit. Hoc autem per se loquendo non contingere docet respectu peccati, quod non invales­ cit, postquam est commissum, quin super­ veniat ejus continuatio, quæ non semper et per se invenitur, ut constat experientia; quamvis remaneat ejus effectus, qui est peccatum habituale atque ideo non est necessarium statim recurrere vel ad con­ tritionem, vel ad Confessionem, eo quod status peccati, seu peccatum habituale, 59S DE PŒNITENTIA. non addito novo peccato, non illico intmlescii in pejùs, ul morbus corporalis, nisi virtute nnlur» erlinguatut', in quo stat tota ratio discriminis traditi a D. Thoma. Unde ad formam objectionis concesso Antecedenti, negatur Consequentia : nam ex eo quod morbus peccati, seu peccatum habituale extinguatur per contritionem saltem indirecte, et dispositive, non sequi­ tur hominem illico teneri ad illud expellendum hoc modo, subindeque nec ad contritionem; quia contritio non deside­ ratur nisi pro destructione peccati, atque ideo non prius tenetur homo ad contri­ tionem, quam ad expulsionem peccati ; sed potius e converso, quia tenetur destruere peccatum, et hoc fieri nequit absque contritione, idcirco tenetur ad ip. sam contritionem. Ad probationem conse­ quents constat ex dictis, et ratione ipsa D. Thomæ, quia morbus de se gravis invalescit, nisi statim occurrat medicus cor­ poralis; secusvero peccatum habituale pet I se loquendo, nisi alia et alia ita multiplicen­ tur, ut vires naturalis rationis ita marces­ cant, quod vix a peccando se expedire valeant, sed hoc raro evenire solet. Unde non obest, quod morbus peccati non aliud remedium habeat, quam contritionem, aut Confessionem : nam hoc solum probat illarum alterutram esse necessariam, non i in quolibet momento, sed debito, et opportuno tempore. Ad confirmationem, seu majorem expli- , cationem dicimus Majorem illam esse dimi- j nutam, et omittere causam, ob quam opus est instantanée medico corporali, propter I ingravescentium morbi, quæ non adest per se loquendo in morbo spirituali, sicut accidit in corporali. Itaque conveniunt morbus spiritualis, et corporalis in eo, quod quilibet duplicem sibi vindicat medi­ cinam, alterutram indispensabilem, nimi­ rum spiritualis aut contritionem, aut confessionem, corporalis vero vel virtutem naturalem vel artificialem : conveniunt insu­ per in eo, quod in casu urgentis necessitatis nec ulla, nec altera licite potest omitti, ut testatur D. Thomas in verbis relatis. Differt vero inter illos, quod morbus peccati habitualis semper est gravis, sed per se loquendo non semper ingravescit in pejus | ita immediate, et continuo, ut opus illi sit præsentaneo, ac præcoci remedio, secus vero morbus corporalis, qui eo ipso quod natbræ virtute non sit superabilis, semper invalescit in pejus : quocirca remedio eget I instantaneo, quo interpellari possit. QUO respiciens Cajetanus loco supra citato ù/e optime asseruit, quod quantum ad vitan· ,u dum novum peccatum transgressionis prxccpli de contritione, tempus esl determinatum ad articulum necessitatis, sicut in aliis affir» malivis prxceplis contingit. 296. Ex quibus deducimus nec etiam ifai ! ob oblivionis periculum teneri hominem nia. ad contritionem. Hujus oppositum indica­ vit Soto in 4, dist. 17, quæst. 1, art.6; ei So»). tamen refragantur uon solum alii discipuli D. Thomæ, sed et cælori Theologi, quos refert, et sequitur N. Franciscus in præ-.v.Frusenti cap. 1, punct. 5. Et ratio est. Tum quia non videtur esse major ratio oblivio­ nis, quam memoriæ ad inducendam obliga­ tionem ; cum enim oblivio sit carentia notitia?, quam importat secum memoria, si hæc non secum trahit onus poenitendi, dum adest ; nec etiam ejus carentia. Et quidem si hæc sit voluntaria, manifestum est, non plus gravare, et urgere posse, quam memoriam expressam : ergo si hæc non inducit obligationem, nec etiam oblivio voluntaria, aut periculum illius. Si autem sit naturalis, et involuntaria, potius juvat ad abolendam, vel extenuandam obliga tionem, quam ad eam urgendam,vel augen­ dam. Unde quocumque modo accipiatur, est extrinseca, et accidentalis præcepto. Tum etiam : quia ex vi contritionis non tenetur homo ad singula peccata divisim excogitanda, vel detestanda ; sed sicut omnia conveniunt in unica, eaque communi ratione aversionis, et offensæ gravis ; ita sub unica etiam, et i nd ucibili ratione attin­ guntur, et detestantur per Pœnitentiam ; cui proiiide materiale est, quod sint plura, vel pauciora peccata, vel quod hæc, aut illa e memoria exciderint. Nec ponderis est, quod per oblivionis periculum se exponat homo itidem alii periculo non pœnitendi. Quia periculum non pœnitendi, quando præceptum non urget, nullum periculum est, ad quod vitandum teneatur homo. Si autem sit tempore urgenti ex parte præcepti, vel illud est involuntarium, et consequenter nec in se, nec in causa prævisum ? vel est aliquo ex his modis prævisurh, et volunta­ rium? Si primo contigerit modo, transgres­ sio est pure materialis, et neutiquam peccaminosa. Si vero secundo modo evene­ rit, imputabitur transgressio, non ratione oblivionis praecise ; sed ratione præcepti voluntarie vel in se, vel in causa violati. Et K».·?' DISP. V, DUD. VII. F I· I I I I I Et sano si ob periculum oblivionis teneretur aliquis ad contritionem praeveniendam, ob simile etiam periculum teneretur horno ad anticipandam Confessionem, ad quam major, et exactior discussio peccatorum eligitur, quam ad contritionem : sed hoc est falsum, et contra ipsum M. Soto : ergo ob periculum priecise oblivionis non tenetur lioino ad habendam contritionem indeponilenter ab alia obligatione. [ g VL i D. Thomæ senlenlia proponitur, el probatur. I Ab his expeditis sententiis, et aliquibus i minoris momenti dicendi modis omissis, l· superest difficultatem initio positam directe, I et positive determinemus ; non enim adr modum refert, quid non sit tenendum I scire, nisi simul quid sequendum, et I affirmandum sit, conemur statuere : I quocirca non sat est depulisse falsum, ! sed opus est assignare verum. | B»· 297. Dicendum ergo est Pœnitentiæ i u/j præceptum per se obligare tempore neces.TJis- sitatis, ut est articulus, aut periculum ' °5· mortis. Dicimus per se ut excludamus obligationem per accidens, seu ratione alterius, et loquimur de hoc præcepto ut I est, et retinet modum præcepti affirmativi, j quidquid sit. an detur etiam, et quomodo obliget, præceptum aliud negativum? de j quo seorsim claritatis gratia agendum erit. Qua de causa non apposuimus limiI tationem, aut exclusivam particulam tan; Ium, qnam non invenimus apud D. ! Thomam, licet aliqui efus discipuli ea ! utantur, quod ibi etiam declarabimus. Tn 1 hac ergo assertione sic in communi sta­ tuta conveniunt post D. Thomam locis J supra allegatis ejus discipuli, Soto, Cano, I uterque Ledesma, Nuno, Arauxo, Gonet, Prado, Candidus, N. Gabriel. N. Philippus, et alii innumeri extranei, quorum aliquos ! refert, et sequitor N. Franciscos a Jesu Maria in præsenti cap. 1, punch 5. C’iaii- Probatur breviter, et efficaciter sequenti tor ratione : nam præcepta affirmativa obliTi4iii-gant per se, et ratione sui in aliquo tempore determinato hujus vitæ, pro qua i imponuntur, et in qua observari postulant; non enim servantur observanda post morI tem, ubi nec merito, nec demerito subest I locus ; sed præceptum Pœnitentiæ est affirmativum, ut constat ex illo Panilenliam agile, et ex aliis textibus sacræ 599 Scripturio supra relatis : ergo aliquo vitæ tempore determinato debet obligare. Non esl autem aliud magis expressum, et determinatum, quam casus necessitatis, et hæc non aptius explicatur, aut certius, quam in articulo, vel periculo mortis : Ergo in bis petit per se, et ratione sui obligare. Gætera constant præter Minorem subsumptam, quæ ex dictis facile suade­ tur : nam prædictum præceptum non obli­ gat immediate ad commissum peccatum ; nec etiam in diebus festis, adhuc sdlemnioribus ; nec insuper quoties peccata memoriæ occurrunt ; vel etiam si timeatur oblivionis periculum, ut probatum relin* quimus ; nec est tempus aliquod aliquo ex capite determinatum, cum non sit major hujus, quam illius ratio : ergo neces­ sario deveniendum est ad casum neces­ sitatis per se, et non ratione alterius emendicatæ : hic autem clarissime splendet in articulo aut periculo mortis : ergo in his certissime, et absque ulla dubitatione tenendum est hoc præceptum obligare. Confirmatur a paritate aliorum præceptorum affirmativorum juris divini : quia licet ex ipso jure divino non debeat sumi determinatio hujus temporis præ alio, ut docet D. Thomas loco citato ex 4 sent, quocirca nec ad Baptismum, nec ad Confessionem, Orationem, aut Misericor­ diam ullum temporis spatium est præfixum determinate, ultra quod non possit homo ea Sacramenta, aut illarum virtutum exercitia differre absque peccato; tamen constantissimum est omnia illa præcepta in casu necessitatis per se obligare, ut patet de Oratione, in casu urgentis tentationis, de Misericordia in casu gravis ne­ cessitatis proximi, et sic de reliquis. Ergo cum eadem sit ratio de præcepto Pœni­ tentiæ, ejus obligatio reduci debet ad casum urgentis necessitatis, qualia sunt articulus, et periculum mortis. Et quia nullum est spatium temporis, in quo non possit occurrere vel periculum, vel arti­ culus mortis, undecumque id proveniat; nullum est instans, in quo non possit in­ veniri ea necessitas, et consequenter quod illud præceptum possit obligare ; licet de facto, quia non semper, et ut in plurimum occurrit, idcirco non de facto pro quolibet instanti obligat usquedum illa necessitas adsit. Porro quid per articulum, et quid per Declarapericulum mortis intelligendum veniat, ,ur. non convenit inter omnes, nec eodem aijCrll°’ non enim homo dubitat de præcepto, quod supponit, sed de eo quod se tenet ex parte ipsius hominis. Unde possessio non stat pro ejus libertate, sed pro jure præcepti, atque ideo tenetur se conformare præcepto, ut non incurrat peccatum se illius periculo exponendo. Cujus oppositum (ut exemplum DISP. V, DE PŒNITENTIA. 609 repellamus) contingit in dubitante de voto, an an fuerit a se emissum ? hic enim dubitat modo explicatur. Sed omissis plurium ju­ men probabiliter pari necesse sit, quamvis non de jure ipsius voti, sed de emissione diciis, illud pro certo statuendum est, quod ceria mors non inde semper sequatur. a se facta; et consequenter possessio stat 298. Et qui i non semel accidere potest, Qu sub articulo, aut periculo mortis non com­ pro libertate : et quia melior est conditio prehendi debet communis illa vitæ incer- quod quis sit dubius de prædicto periculo. possidentis, ideo se liberum ab obligatione titudo, qua cuncti laborant mortales; alio­ ita ut etiam vel ipsi docti hæreant in devoti judicare debet. qui enim nullum esset instans, in quo de cernendo, an omnibus hinc inde inspectis dlbtfcj. P.feren · 299. Quo supposito ratio distinguendi facto non teneretur homo ad contritionem, sit, vel non sit praesens contingentia mor­ ώ tis, vi cujus anceps etiam appareat obli ­ imo et ad omnia alia præcepta juris natu­ kUldl articulum a periculo mortis, ea est nobis iKcf notior, quæ sumitur a signo, seu effectu, ralis, siquidem nullum est temporis mo­ gatio præcepti ? idcirco animadvertimus mentum, in quo homo de sequenti duca­ Icum Ledesma in summa de Sacramento », el ut optime observavit Magister Cano ubi I utito- sûpra part • 5, § Circa primum casum, et ex tione reddatur certus, aut sit absolute Pœnit. c. 9, in prædicto eventu similis securus, cum scriptum sit : Et vos estote dubii teneri hominem præcepto Pœniten­ jjrtis, euuciu loco nuper citato, quia Ι«ώ, eodem Ledesmæ Leparati, quia qua hora non putatis, filius tiæ. Quia licet periculum non sit certum, I liTa casuum reservalio, quæ juxta Tridentinum l non tenet in articulo mortis, in quo quilihominis veniet, Lucre 13. Unde homines est tamen dubium, et piobabile, quod sit vigilare jubentur juxta illud : Vigilate ergo, certum ; unde consequenter est etiam cer­ I· bet Sacerdos absolvere potest, a quolibet üs. quia nescitis diem nec horam. Non ergo tum, quod teneatur ad Pœnitentiam: quia quantumvis enormissimo crimine, non sub articulo, aut periculo mortis hæc ge­ certum est sub dubio agentem, interim ac suspenditur in mortis periculo : constat enim exempli gratia hominem longæ, et neralis incertitude, comprehendi debet ; non deponatur dubium, se exponere peri­ periculosæ navigationi se committentem sed ea supposita aliquid proximius, et culo proximo errandi, quia qui amat peri­ absolvi non posse, aut debere ab omnibus immediatius dedignandum est, nisi dicere culum peribit in eo. Quam ob causam du­ peccatis summo Pontifici, vel aliis Pasto­ velimus, coincidere articulum mortis cum bitans de peccati gravitate tenetur illud ribus reservatis ; cum tamen si esset in ejus periculo, et e contra, quod etiam esse Confessioni exponere, et Sacerdoti mani­ mortis articulo, ab omnibus illis absolvi falsum ex dicendis constabit. festum facere, ut expresse affirmat D. Tho­ posset, et deberet a quolibet simplici Sa­ Articulus Articulus ergo, et periculum mortis se mas, et infra suo proprio loco firmare stu­ cerdote. Ipsaque ratio suadere videtur : habent sicut excedens, et excessum, et ille debimus contra novam opinionem paucis quia cum mortis articulus sit strictissimus, est strictior isto, quandoquidem in articulo abhinc diebus apud aliquos Recentiores utpote destituens hominem qualibet spe mortis includitur periculum, sed in peri­ invalescentem. Quare ad prædictam obli­ recuperandi vitam, inspectis causis natura­ culo non includitur articulus, quinimo gationem inducendam non requiritur, quod libus ut in plurimum in simili angustia illud hunc antecedit, et separatum inve­ periculum sit certum ; sed sufficit esse ra­ deficientibus; rationi consonum est, ut nitur. Articulus itaque mortis, ut cum ex tionabiliter dubram. privilegium pro eo liberaliter indultum ab Cano parte 6, Navarro, et Enriquez, desUJ. Ecclesia, non protendatur ad non ita ur­ Arauxo. cribjt Arauxo in hoc eodem dubio, con­ gens, et momentaneum periculum vitæ. surgit ex morbo, senectute, aut vulnere, Præterquam quod ipsa diversa nominum aut per sententiam judicis nullo juris, aut ratio satis denotat magis ad unum, quam facti remedio impedibilem ; vi cujus, aut ad alium requiri, et consequenter non pro cujuslibet illorum in eo homo constituatur eodem usurpari debere, nec quoad rem statu, ut infallibili ter mors paulo post I ipsam, nec quoad privilegium absolutionis. evenire necesse sit, inspectis causis natu- I ralibus; quamvis per miraculum evadere § VII. Pericu­ possit. Periculum vero non ita adstringit, lum mortis. nec eas patitur angustias, ut illico e vivis Ejusdem senlenliæ appendix de conlrilione eripiendus judicetur homo ; sed in eo in­ posl attritionem cum Sacramento. veniatur etiam sanus, ut ipsi regulariter, et probabiliter mors accidere soleat, licet Grave 300. Circa sententiam D. Thomæ ita quandoque etiam incolumis evadere con­ explicatam statim sese offert difficultas tingat, ut dum miles cruentum iugreditur R. emis supra indicata, et in hunc locum remissa : prælium, el nauta periculosam aggreditur ructo. an videlicet praedictum præceptum etiam navigationem, aut mulier primum partum obliget iilum, qui in mortis articulo cum experiri contigerit. Cui alii accensent grassola attritione accesserit ad Sacramentum santem tempore pestis calamitatem, quam Pœnitentiæ? Et procedit difficultas de vera pauci effugiunt, et alios similes casus, qui attritione, et ut tali cognita ; si enim quis moraliter, et non metaphysice computari de illa esset rationabiliter dubius, certum debent. Unde a particularibus superse- | apud nos est præcepto contritionis teneri, dendo, regula generalis est nomine peri­ ut proxime dicebamus, ratione ingentis culi, de quo in præsenti, intelligi debere periculi damnationis æternæ subeundæ, casum, vel casus illos, in quibus prudencui se exponeret homo sub tali dubio non tum judicio homo constitutus vitæ discri­ II I A DUB. VII. 601 studens contritionem elicere. Et quidem esse magis utilem contritionem, et ex con­ silio procurandam nemo inficias ibit, quare solum stat dissidium : Au attritio vera cum Sacramento adhuc in eo articulo suf­ ficiat? vel adhuc illa cum illo posita, insu­ per requiratur contritio ex vi præcepti poe­ nitendi in articulo mortis, ul statuimus cum D. Thoma? Cujus difficultatis non una est Authorum Aliquo­ rum responsio. Sunt qui asserant necessariam placi ­ omnino esse contritionem, subindeque tum. adhuc recepto cum vera attritione Sacra­ mento Pœnitentiæ, teneri hominem ad procurandum elicere contritionem. Si au­ tem illis opposueris, quod in decursu vitæ adimpletur præceptum Pœnitentiæ cum vera attritione Sacramento adjuncta, quin deinceps obligetur ad veram contritionem, aut ejus conatum, ut ex communi sen­ tentia supposuimus in principio hujus du­ bii. Respondent aliam esse rationem de Mott articulo mortis, ac decursu vitæ : in hoc vum enim nullum est proximum periculum æternæ damnationis, atque ideo potest licite homo sequi opinionem communem, et satis probabilem de sufficientia attri­ tionis cum Sacramento ad obtinendam re­ missionem. Et vero in illo ingentissimum, et prorsus irremediabile æternæ damna­ tionis discrimen, si forte ea sententia co­ ram Deo non sit vera, et ob eam sequen­ dam Pœnitentia illa ipsi non sit accepta, sed reddatur frustranea. Quid enim pro­ derit ejus probabilitas, si re vera non insit illi coram Deo veritas ? Quo ductus motivo P. Sanchez lib. 1, in Decalogum cap. 9, Sanchez, num. 34, asseruit in eo casu non solum Pcenitentem, sed etiam Sacerdotem mi­ nistrantem sub attritione Sacramentum, cum posset haberi contritio, peccare mor­ taliter ; alter ob irreparabile damnum, cui se exponeret, alius vero, quia eidem dis­ crimini submitteret moribundum, qui, cura posset, renuit apponere contritionem citra dubium tutam, et ab omni periculo immunem. A qua sententia fuisse etiam P. Suarez aliqui referunt ; sed minus recte, Suarez, nam in illa disp. 15, sect. 4, num. 18 et 19, quæ allegatur, solum tenet hanc sen­ tentiam semper sibi visam fuisse proba­ bilem ; sed infra oppositum affirmat; licet asserat ex charitate erga Deum, et seipsum teneri hominem sub culpa mortali ad ma­ jorem dispositionem. Cæterum quia hæc obligatio est per se, et intrinseca Gharitatis; si homo attritus cum Sacramento < Θ02 dilectionem Dei elicerer, non credit ad ma­ jorem contritionem, aut formalem Pœni­ tentiam obligari. Quod est reducere obli­ gationem per se ad præceptum Charitatis, non autem ad præceptum Pœnitentiæ. Pro bran" ?ua et,arn senlentia allegantur Zambran. cap. 4, dub. 1, n. 4. Valencia tom. 4, disp. „ c‘.a·, 7, quæst. 8, punch 4. Coninch. disp. 3, FiLiu- dub. 1, num. 6. bilhucius, quæst. 7. Zerola de Sacram. Poeni t. quæst. 24. Bonacin. disp. 5, sect. 1, punci. 2, num. 5, ciM. Granados 1, 2, controv. 2, do Actibus hudos. manis tract. 12, disp. 4, n. 36, et alii plu­ res. Vera 301. Consequontior. et omnino vera est sententia, quæ docet in articulo mortis non obligari hominem attritum cum Sacramento ad præceptum contritionis ; sed sicut in decursu vitæ sufficienter, et absque ullo scrupulo satisfit præcépto Pœnitentiæ sola Sacramentali attritione reipsa habita, ita et ob eamdem rationem in articulo mortis, quin obsit periculum illud in contrarium obtensum. Quam sententiam certissimam Prado, judicat Martinez de Prado in præsenti quæst. 2, de Necessitate contritionis dub. 4, g 3, non solum quia communem apud Theologos hujus temporis, sed quia fuit semper inter antiquos plausibilis, et valde recepta opinio illa, quæ asserit attritionem cum Sacramento sufficere ad valorem, et fructüm Sacramenti, quidquid aliqui in contrarium opinentur, de quo infra agentes de Attritione, eidem subscribunt commuTbo- niter discipuli D. Thomæ, vel eam ut inmi£ta· dubiam supponunt, quibus ex extraneis Soarez. adhærent Suarez ubi supra, et alii relati N’ci.7n' a N. Francisco a Jesu Maria, in præsenti N Ga- n. 39, etN. Gabriel a Sancto Vincentio briel. βθ pœnj^ disp. 2, quæst. 11. Ratio. £st etiam (et sufficiebat) D. Thomæ, ut testimonia statim alleganda videntur con­ vincere. Ut autem earum efficacia clarior appareat, sub hac forma proponitur ratio fundamentalis, qua obtundantur aculei oppositi motivi. Nam si ob aliquam ratio­ nem non sufficeret attritio cum Sacramento ad satisfaciendum præcépto Charitatis in articulo mortis, sed ulterior esset exacta contritio, maxime ob periculum incertitudinis subeundi æternam damnationem ut adversarii obtendunt, et praetexunt : sed nullum est tale periculum : ergo nullum est motivum negandi sufficientiam attri­ tionis cum Sacramento, in articulo mortis pro adimplendo contritionis præcépto. Con­ sequentia constat. Major est adversariorum doctrina. Minor vero probatur ; quia ubi nullum est periculum peccandi denuo, aut invalidum, et infructuosum suscipiendi Sa. crementum, nullum est periculum obeunda damnationis æ terme, ut de se patet : sed stanto vera attritione (suppositis alias aliis requisitis, ut ab omnibus supponuntur) ei hoc precise capite nullum est periculum aut denuo peccandi, vol infructuosum Sa­ cramentum recipiendi : ergo nullum est periculum ex hoc solo capite rotemam damnationem subeundi. Cæiera constant, et probatur Minor : quia nullum est peri­ culum peccandi denuo in eo, quod quis accedat attritus ad Pœnitentiæ Sacramen­ tum, nec etiam adest periculum irritum conficiendi Sacramentum; alioqui enim quoties in vita homo ita accederet, simile periculum pateretur, cum attritio, et Sa­ cramentum non sint alterius rationis de­ cursu vitæ, quam in articulo mortis : atque ideo si semel attritio citra prædictum articulum non importat periculum peccandi denuo, et Sacramentum irritum reddendi, nec etiam in ipsomet articulo. Consequen­ tia constat, et Antecedens probatur ex eo, quod nullum est pericuium peccati in eo, quod quis accedat ad Sacramentum cum dispositione exacta per se ab ipso Sacra­ mento : sed attritio, et non contritio, est dispositio per se exacta a Sacramento Pœ­ nitentiæ : ergo nulli periculo peccandi exponitur, qui cum attritione accedit ad Sacramentum, dummodo non absint alia requisita. Probatur Minor, quia cum Sa­ cramentum Pœnitentiæ ex sui primaria institutione sit ordinatum in remedium peccati ; per se non postulat pœnitentem jus­ tum, nec consequenter contritum; alias ip­ sum præexigit recte dispositum : ergo non contritione, sed attritione, quæ proinde est indispensabilis, et omnino exacta ejus dispositio. Sicut quia Baptismus per se primo fuit institutus ad abstergendam maculam peccati originalis, per se loquendo non prærequirit illam ablatam, nec in parvulis, nec etiam in adultis. Tum eliam (et fere coincidit) quia cum Pœnitentia sit Sacramentum mortuorum, subindeque pri­ mam gratiam petat inducere ; nequit per se exigere illam dispositionem ; quæ est effectus gratiæ, illamque ut sui causam supponit, sed aliam, quæ omnino antece­ dat gratiam; alioqui enim potius supponere deberet primam gratiam , quam in illam propria virtute inducendam collimare. Constat autem hujusmodi esse attritionem, secus DISP. V, DUB, VII. secus vero contritionem, ntpote qtuo est effectua gratiæ, vol ipsam comitatur, vel saltem in omni sententia est incomponihiiis cum peccato, cujus aversionem (ins­ truit : ergo Pœnitentia ut Sacramentum non postulat per se aliam dispositionem, quam attritionem dictam. Unde ergo est periculum ex hoc capite accedendo cum ipsa ad Sacramentum ? Quorsum damna* tionis periculum, per hoc quod in articulo mortis recipiatur Sacramentum cum dis­ positione perse ab ipso Sacramento exacta? Enitir 302. Quem discursum desumimus ex D. Thoma in hac 3 p. quæst. 80, art. 4 ad. 2, ubi loquens de Baptismo, et Pœni­ tentia, in quibus quoad hoc eadem militat ratio, inquit : Baptismus, el Pernitentia, sunt quasi medicinx purgativae, qux danlur ad tollendam febrem peccati; quocirca quæst. 68, art. 4 statuerat, quod peccatoribus est Sacramentum Baptismi conferendum, quia est ad hoc specialiter institutum, ut per ipsum sordes mundentur, et ideo quæst. 79, art. 3 ad 2, inquit, quantum ad utrumque (scilicet ablutionem, et mutationem do non esse ad esse ad instar generationis substan­ tialis dantis primum esse) non inconve­ nienter accedit ad Baptismum, qui habet conscientiam peccati mortalis. Ut vero horum duorum Sacramentorum in hac parte omnimodam similitudinem doceret B. Doctor, in 4, dist. 6, quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 1 ad 5, sic efiatur : ad hoc ul homo prXpàret se ad gratiam in Baptismo percipiendam, prxexigilur fides, sed sion charitas ; quia sufficit attritio praecedens, el si non sit coniritio. El ideo (verba sunt ejus dist. 17, quæst. 3, art. 5, quæstiunc. 1) strut de Baptismo dicitur, quod liberet a inorle,ila eide confessione dici potest. Unde Joan, il, lect. 6, circa fineni ait : Si quis autem anis Baptismum non perfecte fuisset dispositus ad consequendam remissionem peccatorum, in ipso actu, dum baptizatur, remissionem consequitur virtute Baptismi, nisi ponat per fictionem obstaculum Spiritui sancto, et similiter est dicendum de Pamitenlia. Unde sicut nullum esset periculum, ncc suboriri posset aliqua dubitandi ratio de hominis salute in articulo mortis cum sola attritione baptizat!, vel ex eo solum quod boc sacramentum sit per se primo institutum ad delendum peccatum origi­ nale, ad quod consequendum sola indiget attritione ex parte recipientis, si sit adul­ tus; eadem prorsus dubitatione, et periculo postpositisasserendumest in via D. Thomæ, 603 et in rei veritate, nullum esse periculum vel peccandi, vel aeternas pœnas luondi homini cum vera attritione accedenti in articulo mortis ad Sacramentum suscipiendum, dummodo ox alio capite subsint necessaria ad perficiendum Sacramentum : quippe tam primario instituta est Sacramentalis Pœnitentia ad excludenda, et remittenda peccata actualia, quam sit Baptismus ad originale, ut explicuimus, dum supra egi­ mus de necessitate hujus Sacramenti. Mittimus alias probationes opportuniori loco expendendas infra et ex ibi dicendis præsens veritas magis elucescet. Nunc vero præscindendo a sententiis ibi recensendis. Confirmatur, et explicatur. Nam om­ nium catholicorum sententia attritio, quæ est necessaria dispositio ad obtinendam in Sacramento infallibiiiter remissionem pec­ cati, debet excludere omnem voluntatem actualem peccandi, non vero habitualem : sed eo ipso quod detur hujusmodi attritio ; et conjungatur cum Sacramento, Sacra­ mentum infallibiiiter confert gratiam : ergo infallibiiiter remittit peccata. Et ratio est peremptoria .· quia Sacramenta legitime disposito infallibiiiter, et ex opere operato conferunt gratiam ; non enim ex parte subjecti postulant nisi exactam, et pro­ priam dispositionem, suppositis alias par­ tibus essentialibus, et intentione ex parte utriusque, sive recipientis, sive minis­ trantis. Sed in qualibet illarum sententia­ rum attritio, quæ assignatur pars, et dispo­ sitio ad intra Sacramentum obtinendam gratiam excludere debet omnem volunta­ tem peccandi actualiter : ergo in qualibet rllarum sententiarum erit verum, quod infallibiiiter conferat gratiam Sacramentum Pœnitentiæ : nullum ergo est motivum exigendi in articulo mortis contritionem pro vera, et proficua pœnitentia : cum stante vera dispositione ex parte subjecti, infallibile sit sortiri Sacramentum pro­ prium effectum, subindeque cessare peri­ culum. Minor patet : nam in sententia exigente ad prædictam attritionem veram, licet non perfectam, Dei dilectionem, luce clarius est, prædictam attritionem exclu­ dere omnem Voluntatem actualem pec­ candi ; non enim componitur vera Dei dilectio, quam adslruit illa sententia, cum aversione a Deo, quam importat peccatum grave, ut vel ipsimet docent patroni talis positionis. In altera vero sententia etiam est certum illam attritionem, licet ex di­ verso motivo, scilicet evadendi supplicia Con­ firm. 604 Objec­ tio. Arga­ mentum difficul­ tatis. I DUB. VII. DE POENITENTIA. perpetua, et justitiam Dei vindicativam, procul abigere quamlibet voluntatem gra­ viter peccandi. Ergo quolibet modo expli­ cetur attritio, vel ut orium ducens ex amore, vel ut proveniens ex solo pœnarum terrore, excluditur voluntas peccandi, sub­ indeque cessat periculi urgentis motivum, quod praetexebatur. 303. Sed dices hanc explicationem nul­ lius esse roboris, quia licet utraque sen­ tentia in eo conveniat, quod attritio debeat excludere voluntatem peccandi, ut induca­ tur remissio, et infundatur gratia; dissi­ dent tamen, et vehementer, in eo quod altera negat id posse fieri absque Dei amore, altera vero affirmat. Et quia sunt contradictoria?, altera illarum est falsa, et altera vera; sed neutra determinate, cum sit utraque probabilis. Authores ergo qui docent non sufficere attritionem cum Sa­ cramento pro adimplendo præcepto Pœni­ tentiæ in illo articulo loquuntur de attri­ tione pure ex metu gehennæ, quam non est omnino certum esse dispositionem adhuc intra Sacramentum ad obtinendum gratiam, sed tantum est probabile : at si non ita forsitan sit, manifesto periculo exponitur. Opposita autem sententia est omnino secura, et nulli discrimini obnoxia, cum petat dilectionem Dei pro illa attri­ tione. Et quia in dubiis tutfi.r pars est eli­ genda juxta supra traditam regulam juris; melius, et rationi conformius est affirmare opus esse contritione in illo articulo adhuc post receptum Sacramentum, aut in ejus receptione, quam adstruere sufficientiam attritionis ex motu gt-hennæ cum Sacra­ mento, in quod es periculum irreparabile, si hæc sententia coram Deo est falsa. Confirmatur, et explicatur hujus objec­ tionis doctrina. Nam in præsentia duplicis opinionis probabilis, quarum una nullum affert incommodum, aut detrimentum, se­ cus vero a tera vel respectu alterius, vel respectu suiipsius ; saltem ex charitate vel erga alium, vel circa seipsum tenetur homo amplecti opinionem omnino a periculo li­ beram, postposita alia detrimento, aut pe­ riculo gravi obnoxia, ut recta et prudens ratio dictat, et suadet exemplum Baptismi, quem applicare sub forma, aut materia probabiliori, periculo tamen exposita, re­ licta non adeo probabili, sed tuta, et nullius periculi experti esset illicitum : quippe esset exponere hominem periculo æternæ salutis amiitendæ. Sed in sententia proba­ bili attritionis cum dilectione nullum est periculum vel apparens æternæ salutis, se­ cus vero in sententia oppositu, quæ potent esse falsa : ergo hac posthabita, illa te­ nenda est. £ ul Et præscindendo ab illis sententiis, de quibus infra, immediatius applicatur idem nil argumentum præsenti materiæ sequenti reflexione : nam sententia quæ ultra Sacra­ mentum requirit contritionem pro præcepto Pœnitentiæ in articulo mortis, est proba­ bilis, et nulli periculo exposita, ut patet: nostra vero sententia adhuc cum sua magna probabilitate, non est omnino certa, et alias periculo irreparabili subjacet : ergo illa, et non ista tenenda est, atque ideo standam est pro præcepto contritionis, adhuc posita attritione cum Sacramento. 304. Sed in contrarium stat. Nam quod 0«ïm· nr attinet ad utramque illam sententiam, sive p«quæ desiderat pro attritione verum actum œûiii. amoris sive quæ illum excludit, a quo præscinditur, quin alterutram illarum ex vi illius confirmationis determinemus ; commune est utrique sententiae, quod attritio Sacramentalis debet excludere om­ nem voluntatem peccandi ; qui Iquid sit de radice hujus exclusionis, quod ad con­ firmationem ut a nobis positam non est necessarium decernere, sed proprio loco debet reservari : sed attritio excludens omnem voluntatem peccandi intra Sacra­ mentum disponit ad obtinendam gratiam Sacramenti, ut est catholicorum commu­ nis, et vera doctrina a Concilio Tridentino stabilita.Ergo per prædictam atttritionem manet homo dispositus ad oblinendam gratiam Sacramenti. Unde illarum senten­ tiarum dissidium non debet stare in eo. quod attritio excludens voluntatem peccandi suffi­ ciat cum Sacramento ad justificationem; enim hoc negaret, manifeste se opponeret doctrina? Concilii diserte illud asserentis, ut suo loco videbimus : sed in eo quod una illarum affirmat ad illam attritionem requiri actum veræ dilectionis Dei super omnia ; alia vero constanter negat, a quo litigio nos abstinemus ; sed affirmamus attritionem illam, quæ excluserit omnem voluntatem peccandi intra Sacramentum, el virtute illius ex meritis Christi annexam habere gratiam, subindeque non indigere contritione ad eam inducendam. Sed talis est attritio, qua dicimus satisfieri præ­ cepto Pœnitentiæ in articulo mortis : eruo per illam attritionem nulli periculo æternæ damnationis exponitur. Quod si ea non fuerit hujusmodi, non sufficiet, sed opus opus erit recurrere ad contritionem perfec­ tam. Quare jam non urget confirmatio objectionis; utpote qui non agimus de hac Sententia determinata præ alia, aut unam alteri præferimus, sed assumimus princi­ pium omnino cerium, jam explicatum. Ex quo liquido et citra omne dubium infertur intontum sub forma immediate apposita. Ex quo ulterius sequitur non esse necessa­ riam contritionem in prædicto casu, et quia obtenta est medio Sacramento remissio, et quia adimpletum est præceptum Pœniten­ tiæ. Unde manet convulsa capitalis senten­ tia nobis opposita : nam eatenus foret necessarius recursus ad contritionem, qua­ tenus esset incertum attritionem solam sufficere ad remissionem peccati intra Sacra­ mentum : sed non est incertum attritionem descriptam a Tridentino ad id sufficere : ergo non est incertum attritionem ut a nobis positam sufficere. Patet Consequen­ tia : quuniam attritio a nobis posita est attritio excludens omnem voluntatem pec­ candi cum spe veniæ : sed hæc eadem est cum attritione Concilii, nec aliam voiumus ad fructum Sacramenti : ergo eadem est attritione nostra cum ea, quæ designata est a Concilio. 305. Sed insistes adhuc non esse certum ex mente Concilii solam attritionem abs­ que dilectione Dei intra Sacramentum af­ ferre gratiam : cum plures nec spernendæ authoritatis de hoc dubitent, et oppositum mordicus teneant : ergo esto certum sit attritionem procedentem ex Dei amore in quolibet articulo sufficere ; non est tamen certum, sed satis ambiguum solam attri­ tionem cum exclusione dilectionis adhuc intra Sacramentum valere ad ejus fructum consequendum. Et ex hoc capite claudicat nostra sententia, et impugnatur a contra­ ria, quasi illa, et non ista constituatur homo in discrimine æternæ salutis ob incertitudinem remedii. Unde caput dissen­ sus non stat in eo, quod sufficiat attritio al fructum Sacramenti, ut docet Tridenti­ num, et supponitur ; sed in eo quod illa attritio, quæ sufficere dicitur, non importat actualem Dei dilectionem, ut sui princi­ pium ; sed tantummodo tormentorum me­ tum, et pœnarum cruciatum, ob quæ fu­ gienda attritus detestatur peccata. Et quia in hoc sensu nondum est ab Ecclesia de­ finitum, sed diversorum judiciis, et opinio­ nibus expositum, an sufficiat, nec ne? idcirco ut tutius in hac re omnium gravis­ sima procedatur, stare oportet pro obliga- 605 tione contritionis in illo extremo articulo. Sed nec huc urget, quamvis compellat Dispeldescendere ad attritionem puram, hoc est, lltur* non importantem veram, et efficacem di­ lectionem Dei adhuc imperfectam, quæ apud nonnullos his temporibus invaluit, et determinationem infra stabiliendam ex nunc indicare. Et in primis (ut motivum Sanchez in ea contentum dispellamus, et enervemus) nullum esse per‘ Admini-tr. Pœnit. cap. 4, ubi asserit hujus I doctrinæ fundamentum, non sexies sed I sexcenties, imo et innumeris locis jecisse D Augustinum, cujus tamen nullum in particulari producit testimonium ; cum tai men alii Theologi, ut bene observat Prado, ï in doctrina D. Augustini se iulo versati nec semel invenerint tale fundamentum, I vel leniter insinuatum, quod mirandum est. Sed ea sunt hominum ingenia, ut pas­ sim aliqui offendant, quod alios latissime preterit. Nec aliud a ratione præstat fun­ damentum, quam quod indicat Vega ubi nuper dicens : Oportet quidem rescindere, et i involuntaria facere, quæ dum fuimus in peccato male placuerunt. Et argumentum hujus rei est : quod juslificali per Sacramen­ tum Baptismi, vel Pœnitentiæ cum solo do­ lore suorum peccatorum ob metum inferni, tenerentur postea de illis dolere, quia offensæ furrini Dei, si hoc eis constaret, quod num­ quam ea ratione de illis doluerint. Ubi in eo esse significat, quod peccata, quæ fuere voluntaria, non reddi possint involunta­ ria, seu quod idem est, non possent re­ tractari, nisi per actum contritionis ; sed sicut est duplex motivum ea retractandi, et ob inferni metum, et quia sunt offensa Dei : ita etiam est duplex onus retracta­ tionis. Et si hoc non probat ejus argumen­ tum, nihil probat. -'zf Refellitur ergo, et simul assertio roboraém tur. Nam quoties aliquod onus exolvi po­ test uno e duobus modis, alterutro illo­ rum posito cessat obligationis onus, ut constat in votis et in aliis præc»ùptis : sed onus præcepti Pœnitentiæ obligat vel ad attritionem cum vero Sacramento ; vel ad contritionem cum voto in ipsa incluso ejus­ dem Sacramenti : ergo semel posita attri­ tione cum Sacramento, cessat onus con­ tritionis cum voto Saci amenti. Discursus videtur legitimus, et ev illo clarior dete­ gitur nostræ loctrinæ ratio : quia posito semconf?3sionisannuæ. Tum et am : quia non habemus speciale1 præcpptutn pro Pœnitentia, atque’ i leo non· est ratio, quare ad eam post dimissa pec­ cata obligemur. 312. Huic tamen sfententiæ acquiescere' non posumus, tum quia opposita com­ difio!· muni, et veræ doctrinæ alio-nm Theolo­ gorum, tum quia inermia ejus fundamenta expc* tiœt sunt ad eam stabiliendam ul jam ridebi­ mus. Nec priam assentimur negantibus factam suppositionem, quasi impos-ibile sit homi­ nem justificari absque formali pœnitentia, undecumque id proveniat, vel ex obliga­ tione DÎSP. V, DÜB. VIÏ. 611 tfoïtè naturali Chm velwmêYitissima dilec­ probatur : quia cessante· impedimento tione; vol ex eo quod peccatori dormienti obligationis præcepti, reviviscit obligatio Deus suam gratiam infundat, in quô eventu præcepti, ut patet in esu inculpabili nuihim actum eliciet. Nam oppositum cer­ carnium die veneris,· in votis,- in recita­ tius esi, et esse possibile docuimus, et tione officii divini toto die, et in omnibus docent alii, tract, de Justificatione. Quam­ aliis præceptis, quæ ex causa aliqua natu­ vis enim justificatio adultorum per se rali non obligant, Via vero abeunte, con­ loquendo sit, et esse debeat ex praevia dispo­ surgit præcepti onus ; sed oblivio incul­ sitione subjecti, et libera ejus acceptione ; pabilis peccatorum fuit rtf causa non minime tamen obest, guod Dens ut a legibus eliciendi actum contritionis, ad quem in absolutus firæter, et supra ordinem a rebus illo instanti justificationis tenetur homo exactum prout voluerit, operari possit. ex præcepfo divino naturali : ergo hac ces­ Quamobrem admitti debet casus, in quo sante, et fedeunte illorum memoria, tenetur ve! absque ulla dispositione, vel solo actu homo ad ea detestanda, supplendo volun ta­ charitatis absque formali Pœnitentia homo rie, quod ex causa naturali deficit obtentæ justificetur ; quidquid in' oppositum dixerit justificationi. Quo etiam argumento pro­ j».’· Cano ab omnibus aliis discipulis D. Thomæ batur necessitas dilectionis eliciendae, casu quo homo justificaretur in somno ; tunc desertus in' hac parte. Quo1 supposito præferendam esse cen- quippe utrumque actum et charitatis, seriius sententiam affirmantem obligatio­ et Pœnitentiæ teneretur elicere, ut sup­ nem praecepti vel ad actus charitatis, vel pleret defectum illorum, et gratiam red­ Pœnitentiæ, casu quo uterque defuerit ut deret' voluntarie, et libere receptam, quam m Somno; Vel saltem Pœnitentiæ, ut in non omnino connaturaliter receptam ha­ castf posito. Quam sententiam amplec- bebat, utpote inanimiter se habens ad Itasi.(nntur non solum discipuli D. Thomæ, ejus infusionem ; cum tamen ipsa in adul­ ut Aratixo, Nuno, et Martinez de Prado, tis cooperationem exposcat. apnd quos dumtaxat invenimus tactam 313. Secundo probatur infirmando op- Aliud hanc difficultatem ; sed etiam Vega ubi posita fundamenta. Quoniam eatenus non fanda" ■jju supra cap. 20. Joannes de Medina, Cor- teneretur homo m hypothesi facta ad EvenunVjf·duba lib. 1, q. 15, quibus subscribunt contritionem, quatenus vel non esset ,lur ρ· Enriq. lib. 4, cap. 6, et cap. 28, n. 4. præceptum speciale Pœnitentiæ, ut corn- motiva, ΐϊ· Suarez disp. 15, sect. 4, et disp. 4, sect. miniscebatur Vasquez, vel quia supple­ 6,et disp. 19, sect. 1. Coninch. disp. 13, retur sufficienter actu charitatis, ut etiam dub. 4. Tannerus, Becarius, Layman, et idem docet : vel quia cessante fine ces­ alii plnres a Prado felàti. sat medium ad ejus assecutionem ordi­ hr Probatur primo ex dictis in hoc dubio natum, ét Pœnitentia est medium solum de puero in primo instanti transgrediente ad justificationem deserviens, qua proinde vel omittente sui Conversionem ad Deum obtenta cessat ejus obligatio, ut tandem ut ad ultimum finem. Nam quoties instat afnrmat. Sed nullum ex his mottvis est præceptum divinum de opere faciendo, et sufficiens ad deobligandurh hominem a illi assignatu·* tempus non quo finiatur præCepto contritionis in casu posito : ergo obligatio, sed ne ultra diff ratur ; éo præ- nulla e’st ratio negandi talem obligationem, termisso, adhuc remanet obligatio operam séd etf oppOsito aiistruenda, ét propugnanda dandi observationi præcepti, ut ibi ex- est. Consequentia cum Majori non indiget penJimus, et exemplis illustravimus : sed probatione. Minor, in qiia est difficultas, ut homo resurgat a peccato, ét justifica­ probatur ostendendo per singula insuffi­ tion m extra Sacramentum nanciscatur, cientiam prædictorum motivorum. Et Primum, tenetur ex dLino præcepiu ad formalem quidem falsitas .primi constat ex supra pïnitentiam. non qualemcumque, sed dictis de præcepto speciali Pœnitentiæ, quam importat Contritio : ergo manet quia cum sit specialis virtus a cfæteris aliis obligatus' ad contritionem extra Sacra­ diversa, ita pro propriis actibus speciale mentum nisi velit hoc onus medio Sacra­ sibi vin licit' præceptum. Secun lum etiam laborat eodem defectu : Secunmento levare. Major constat ex supra dictis. Minor etiam liquet, nam actus quoniam aliud est Charitatem esse prio- dumcontritionis est medium necessarium ad rem, superiorem ac perfectiorem Pœniten­ jnsfificatiohem extra Sacramentum ex jure tia ; aliud vero hand in illd eminenter divino pneceptum. Consequentia vero contineri, vel illam pro ista posse supplere DE PŒNITENTIA. formaliter. Sed ex primo capite, quod inficias non imus, neutiquam infertur secundum : ergo illo, ut concedendum est constituto, neutiquam infertur intentum. Probatur hæc Minor : tum a paritate alia­ rum virtutum, utputa Fidei, Spei, aut Religionis, quarum actus non sufficienter actu Charitatis supplentur : alioqui enim compendiosius ageretur iliorum segetem ut inutilium rejiciendo, et unicam Charitatem virtutem assignando, quam illos coacervando, dividendo, et multiplicando. Unde qui negaret actum proprium, et formalem, Fidei, aut Spei, aut Religionis, aut assereret sufficienter pro quolibet illorum unicum Charitatis actum substitui, instantibus illarum virtutum præceptis, obvios quosque, et adversarios haberet : tam insitum est omnium menti nullam virtutem alterius defectum supplere, sed quamlibet incumb-re elicientiæ proprii actus, et observantiæ proprii præcepti. Tum etiam a priori : quia sicut nulla virtus attingit nisi proprium, ac formale objectum, a quo mutuatur essentiam, et i in propria, et sibi adæquata specie cons- i tituitur : ita nuba earum attingit formaliter objectum alterius, aut elicit proprium actum, licet directive, architectonice, aut imperative se habere possit virtus superior ad inferiorem : ergo nulla virtus, quan­ tumvis superior sufficienter potest loco alterius substitui, nec etiam actus pro alterius actu supplere. Eo vel maxime : nam ubi non est con­ tinentia eminentialis vel formalis, vel virtualis non est æquivalentia. ut patet in Ange'o ad hominem, in homine ad equum, et in ipsa religione et Charitate ad orationem, temperantiam, etc., sed quam- ! vis Charitas sit perfectior, præterque, quam quælibet aha. imo ab illa omnes ultimum complementum, seu formationem accipiant ; non tamen continet eminenter I formaliter, aut virtue liter illarum perfec- ' tionem specificam : ergo non æquivalet, aut sufficienter substituere potest pro illis, aut eorum actibus. Tertium. Hinc convulsum manet jam tertium. Tum quia licet per se loquendo cessante | fine, cesset etiam me irum, quia medium | non intenditur, aut eligitur, nisi ob finis assecutionem ; secus vero quando per accidens finis aliunde habetur ; alioqui enim irrationalis esset peccatorum oblito­ rum confessio, nec præcipi homini posset. Præterquam quod in nostra hypothesi | licet non fuerit necessarius actus contri· tionis ad introducen am gratiam dispensante Deo, et supranaturalem exigentiam operante; erat tamen necessarius ad ejus· I dem gratiæ conservationem, nec dispen­ sasse crederetur in aciu contritionis ipsam consequente , esto dispensasset m prae­ parante, et antecedente Cujus non est rationale motivum, nisi expresse reveletur. Et ita apparet in naturalibus, ubi non ex eo, quod antece.ienter aliquid prater communem ordinem fuerit eflectum ; se­ quitur in rei conservatione, non servari consuetum agendi modum, ut in genera­ tione vermium ex speciebus cernere licet : ibi enim non præcessit materia, quæ im­ mediate disponeretur ad iilorum formam, nec servatus fuit rerum ordo; cum tamen ad ejus conservationem nulla ex naturalibus dispositionibus defecerit. L cet ergo fuerit dispensatum cum homine ad illi infunden­ dam gratiam absque cooperatione propria, vel absque Pœnitentia ; non ideo dispensa­ tum intelligi debet in Pœnitentia sequenti. Unde qui certo cognosceret se esse illo modo justificatum ; certo etiam sciret non se præparasse ad illud beneficium, nec etiam debitam Pœnitentiam exhibuisse : quapropter teneretur vel Sacramenlaliter confiteri, vel actum contritionis elicere, non quidem pro reconciliatione jam ob­ tenta, sed pro ejus conservatione, et con­ tinuatione ; alioqui peccaret non obser­ vando, cum posset, id ad quod luerat obligatus ex præcepto. Tum etiam (et est major elucidaiio hujus discursus) quia Pœnitentia non cadit sub præcepto, nec tendit in gratiam utcumque, sed per mo­ dum compensationis, et satisla· tionis debitæ a creatura : sed hæc satisfactio non fuit tempore debito apnosita. ut supponi­ tur : exhiberi ergo et apponi debet, cum subest facultas, ut est ρο-t nactam justi­ ficationis gratiam : qua deobl gatio accidei.talis, et extraordinaria non tol it obli­ gationem per se, dummodo permaneat post instans accidentalis contingentiæ, ut est in præsenti. Unde colligitur aliter gratiam esse finem Pœnitentiæ, quam sit satisfactio : nam illa est finis communis, extrinsecus, et, ut ita dicamus, ultimatus. Sicut enim est finis, et forma omnium virtutum, ita et omnium illarum etiam est commune, et universale principium, a quo oriuntur, et in quam ut in scopum collimant Satisfactio vero et æqualitas proportionalis intenta a 1 œnitentia, D18P. V, DUR. VII. I I I I I I ; ? ; I i ! j 613 vel maxime, quoniam attritio non provenit tentia, ont finis intrinsecus, et immediatus; ei Inc nondum est appositus ex vi accept» a virtute speciali Pœnitentiæ, utpote quæ est, et petit esse conjuncta gratiæ, et cha­ justificationis in illa hypothesi, atque ideo ritati, ut supra statuimus; sed provenit a adhuc est ob.igatus homo ad eam exhi­ principio inferiori, utputa timore servili, bendam : unde non fuit Vasquio ratio in quo non est ratio formalis Pœnitentiæ urgens a communi doctrina recedendi. virtutis ullo modo. Unde reassumunt vires 314. Nec urgentiora suut argumenta argumenta Cardinalis Lugo, et quæ contra Eminentissimi Lugo, sed omnia peccant in reddendo non causam pro causa, et con­ illaopposuimus, vel inconsequenti», vel falsitatis, vel utriusque redarguuntur sub hac sequenter nihil concludunt. Nam quod forma. Nam tota, et adæquata ratio insuffi­ primo objiciebat de necessitate Pœnitentiæ cienti» ex parte charitatis, et exigenti» ad servanda alia præcepta, non est ratio contritionis in ibo casu, e>t quia charitas est exigendi contritionem post adeptam justi­ ficationem. Cum enim plen tudo legis sit distincta virtus a Pœnitentia, nec importat formalem, et expressam satisactionem, dilectio, et qui diligit Deum, sermones ejus servet, ex hoc ipso quod homo ille adeptus quam secum affert contritio : sed hæc ratio vel est nulla, vel simul probat non sufficere fuisset gratiam, et alias virtutes annexas, attritionem cum Sacramento; ergo vel doc­ posset ex vi hujus intendere, imo et exequi præceptorum observantiam, ut patet in trina tradita est falsitati obnoxia, vel actus Angelis, et in Christo in quibus non fuit charitatis absque contritione sufficit in præ­ Pœnitentia, et non defuit præceptorum dicto casu, subindeque immerito cogimus observantia. Nec etiam valet secundum : hominem prædicto modo justificatum ad quia non sistimus in retractatione utcumcontritionem postea habendam. Probatur que, seu quoad explicitum conceptum Minor : quia ex una parte actus charitatis retractationis ; sed sumus in retractatione perfectior nedum attritione, sed etiam con­ formali, et expressa, quæ secum afferat tritione ut liquet; attritio vero est utroque satisfactionem, imo et sit ipsa satisfactio ; imperfectior : aliunde autem a diverso prin­ et hæc est quæ cadit sub speciali, et proprio cipio oritur contritio, quam attritio, ut Pœnitentiæ præcepto. Charitas autem licet decimus : ergo vel nulla est ratio excludendi retractet, et excludat peccatum quod odio ut insufficientem actum charitatis, vel ea habet, non id præstat ex motivo compen­ etiam sufficiet, ut rejiciatur attritio. Hoc se­ sandi, et satisfaciendi, sed ex alio longe cundum nequit sustineri : ergo necessarium diverso, etuniversaliori : vi cujus relinquitur est affirmare primum, aque ideo quod non locus et obligationi, et præcepto contritio­ teneatur humo ad contritionem ut intende­ nis adhuc posito actu charitatis; et idem bant prædicti Authores, quos impugna­ constat in actibus aliarum virtutum, nisi vimus. velimus omnium virtutum exercitia in Non, inquam,refert hæc objectio: nam ad solutio, unam, eamquesoiam charitatem, ut in im­ primam ejus partem concessa utraque præmediatam, et proximam radicem revocare missa, negamus Consequentiam, quam non ut Vasquio opponebamus . Concedimus legitime inferri, vel exeo constat, quod alioergo omnia illa attributa, quæ in confir­ . qui eodem argumento probaretur necesse mationem utriusque probationis charitati necessarium actum contritionis perfect» adseribuntur, et plura alia, quæ possent per se loquendo ad remissionem peccatorum assignari. Sed omnia illa præstat sub uni­ sive medio Sacramento, sive media Pœni­ versaliori ratione, non tamen sub formali, tentia virtute assequendam ; quandoquidem et propria cujusque virtutis, atque ideo non actus charitatis perfectior est sive attritione, derogat nec præcepto, nec obligationi sive contritione : ergo si titulo prædicti contritionis. Recolantur supra dicta de Pœexcessus in perfectione res foret mensu­ oitentia ut est specialis virtus, ex quibus randa, profecto nunquam foret necessarius clare colligitur præsens doctrina. actus contritionis, sed sufficeret unicus, et 315. Nec refert, si objicias: Perfectior solus charitatis actus. Quare sicut hoc non esc ne lum in esse entis, sed etiam in ratione probari, nec intendi potest ab objiciente ; dispositionis actus charitatis, quam actus sed cum ea majori perfictione actus charitaiis supra omnium aliarum virtutem actus, solius Aitritiums : S'jd posito actu attritionis debet componere superesse locum ad eos cam Sacramento, non teneretur homo ad exercendos : ita similiter concesso ut con­ præceptum contritionis : ergo nec etiam quando præcessit solus actus charitatis. Eo cedi debet, excessu perfectionis in actu i Si. ■■ 614 DI8P. V, DUB. Vll. DE POENITENTIA, 615 ■iif J» charitatis, aupra actus PœukenLiæ sive | est, traditui expresse a Coucilio Trident, imperfecta?, sive perfeci», adfiuc .eat ratio ies». illa 14, *æpe allegata cap. 4, ubi obligandi ad eam vel eum attritione intra pro parte essentiali hujus Sacramenti Pœ? Sacramentum, vel sola contritione cum nitenti» uccenset contritionem, quam dein­ voto Sacramenti, quorum alterutra satisfit ceps dividit in perfectam, et imperfeciam, præcepto Pœnitentiæ; neutiquam vero, si quam dicimus attritionem. Tum etiam, quia licet non oriatur a virtute Pœnitentiæ, utraque deficiat. Ad hujus improbationem insertam iu sed a principio longe inferiori; disponit secunda parte objectionis, concedimus cum tamen remote ad Pœnitentiam perfectam, D.Tfiom. p Thoma, attritionem prodire a timore ut constat ex eodemmet .Concilio in eodom servili, qui non est habitus .virtutis, solam luco, et ante ipsum docuit D, Thomas vero contritionem procedere a Fœnitenùæ art. 5 hujus quæstiouis, ubi exponit qua­ virtute, supponente gratiam infusam pro liter Poenitentia oriatur a timore tanquam aliquo priori, cum ob generalem rationem a principio. Unde corruit argumentum ex η>π omnibus virtutibus infusis communem, ilio principio deductum in favorem im» tum ob specialem, et sibi propriam; se­ pugnatæ doctrinæ. Nam licet cum Gharl· cundum quam actus contritionis petit oriri tate conveniant in eo, quod a diversis prim ex amore Dei, ut constat es doctrina art. cipiis essentialibus provenire postulent; 6, hujus quæscionis S5, ubi ait, quod differunt tamen, quod actus Charitatis ex horum duorum artuum primus naturaliter sua specie nec est satisfactio, nec est for? prxccdU secundum : nam actus virtutis Pa· maiis Pœnitentia. Attritio vero est fore niteniix est contra peccatum cx amore ihi. malis Pœnitentia, et licet nondum ex sua Unde primus aclus est ratio, et causa se­ specie sit satisfactio, ob conjunctionem cundi. Et hæc est specialis, et propria ratio cum peccato, intra Sacramentum tamep dependent]’», et connexionis intrinsecæ ex meritis Christi suppletur illa satisfactio, actus contritionis, et virtutis Pœnitentiæ a et imperfectio attritionis, vi cujus supple? gratia, supra statut», et toties in supe­ menti disponit proxime, et coneurrit effec» rioribus libris indicatæ. Communem vero live ut pars Sacramenti ad induendam rationem aliis virtutibus, et quare attritio gratiam. Quocirca optime animadvertit nequeat a virtute Pœnitentiæ procedere, Suarez disp. 15, sect. 4, n. 14 (et subseri? soaro. D.Thom. tradit S. Doctor in Addit, ad hanc 3 p. bit Prado ubi supra § 2, num. 7) esse Prado, quæst. 4, art. 3, ubi supponens ut per se magnam differentiam inter remissionem notum attritionem semper esse informem j peccati comparatam solo amore sine ulla ex sua specie, hoc est antecedere gratiam, I formali Pœnitentia, et obtentam ex vi Sa» et peccatum habituale comitari, inquit t cramenti cum sola attritione : nam illa >Γ·! prior non est dispositio per se sufficiens, flatilus autem virtutum infusarum, qui vo­ luntatem respiciunt, non possunt esse in­ nec formaliter continet satisfactionem re­ formes , cum charitatem consequantur, ut quisitam per se ad justificationis gratiam in 3 lib. dictum est. Unde antequam gratia consequendam : quapropter in ea non fit infundatur, non est habitus, a quo aclus remissio nisi sub onere, et voto Poeniten­ contritionis postea elicitur : et sic nullo tiae, quæ tunc abest, et ideo est obligatio modo attritio potest fieri contritio. Unde ad futuram. Hæc vero est formalis Pœni­ tentia, et affert satisfactionem, si non pro­ agnoscitur quam longe abeant a doctrina, et mente D. Thomæ Theologi, qui at­ priam, saltem ex meritis Christi ; ex cujus tritionem, et contritionem solum dis­ institutione habet, quod sit pars Sacra­ tinguunt penes majorem, aut minorem menti Pœnitentiæ, et intervenit quædam perfectionem intra eandem speciem essen­ veluti commutatio necessitatis contritionis tialem; quod tamen toto, ut aiunt, cœlo in necessitatem Confessionis Sacramentalis. Ex quibus constat ad rationem dubitandi ab eo distare est manifestum. Unde est asserendum essentialiter inter se differre, initio positam, quin opus sit operosius ejus solutioni insistere. Constat insuper, et diversa principia essentialia postulare. qualiter intelligenda sit doctrina in fine 816. Hinc tamen nulla est illatio ad negandum attritioni veram Pœnitentiæ dubii præcedentis tradita, cujus ultimum rationem. Tum, quia attritio continetur ut judicium ad in præsenti dicta remisimus. species imperfecta sub conceptu communi Quare ad objectionem illam concedenda contritionis, et sub eo non semel eam usur­ est absolute Consequentia, quam ibi (ne parunt celebriores Theologi, et quod magis his pnepediremur) distinguendam diximus. §IX. § IXPostrema difficultatis decisio. 317. Dicendum est ultimo præceptum Pœuiteniiæ obligare hominem ad non diu ia peccato permanendum, subindeque ultra articulum, aut periculum mortis teneri peccatorem ad contritionem procurandam, ne diu in peccato mortali permaneat. Hanc assertionem non invenimus ita expressam apud D. Thomam, est tamen comona ejus doctrinæ, et ut illi conformem propugnant graves S. Doctoris discipuli 8oto in 4, dist. 17, quæst. *2. art. 6, conci. 4 et 6. ia» Joan, a Cruce quæst. 2 de Contrit, dub. tea. 5, conci. 2 Nuno in addit, ad 3 quæst. Ut 2, art. 3, dub. 3. Candid, tom. 2, disquisit. 24, art. 16, conci. 5. Petrus de Ledesma ubi supra Gano relect. de Pœnit. 4 p., § Ad testimonium, ubi non solum ad articu­ lum, et periculum mortis, sed ad alios necessitatis casus protendit obligationem hujusmodi præcepti, licet ab aliquibus pro sententia contraria allegetur ; sed male, ut observat Prado, et bene. Nusquam enim nec Cano, nec etiam D. Thomas limitationem pro articulo, aut periculo mortis tantum apposuerunt, nec usi sunt verbo aliquo excludente alios necessitatis casus, quin imo de casu necessitatis affirmando exem­ pli gratia omnino certum, et extra omnem dubitationem, articulum mortis, aut ejus periculum designarunt, ut constat ex illis j’i.'i verbis D. Thomæ : cum præcipue in arti­ culo mortis cxislit, in quo non excludit 1 alios casus necessitatis Et quidem S. Doc­ tor in prædicta quæstiuncula toms fuit in refellendo, et propulsando celebrem illam opinionem de obligatione instantanée, et immediate post lapsum pœnitendi, quæ tunc temporis apud aliquos invaluerat, et hujus occasione docuit solum in casu ne­ cessitatis urgere tale præceptum. Inter ca­ sus autem necessitatis strictissimi, et nulla tergiversatione objiciendi sunt articulus, elpericulum mortis; quamvis non desint alii non ita perspicue, et urgenter obliga­ tionem illam inducentes. Quo i annotamus, ut constet non esse a'ienam sententiam a mente D. Thomæ supra statutam, licet non >·*'*»· sit ita expressa. Atque ita defendit N. Fran­ B. ciscos a Jesu Maria plures extra Scholam D. Thomæ pro ea referens. Fsü· Primum hujus assertionis fundamentum sumitur ex sacra Pagina, ubi non in uno, aut altero loco (quod sufficeret) sed in plu- ribus edoceri videtur, ut est illud Eccle- Eccle­ siastic. 5 : Non tardes converti ad Dominum, 8USt- 5‘ nec differas de dic in diem; subito enim venit ira ejus, et istud Apocalyps. ; Age perniten­ Apocatium, et prima opera fac : sin autem, venio ‘yps. libi, ct movebo candelabrum de loco suo, nisi Poenitentiam egeris. Cui consonat qu,id paulo post Angelo Pergami indicitur : Similiter Poenitentiam age, si quo minus veniam tibi cito. Quai verba si præceptum non differendi Pœnitentiam non continent, non suntautexpressiora, aut urgentiora in sacra Scriptura pro aliis præC'-ptis, nec majori fundamento exilia deduci pos.-unt in vi Consequenti®: nec esset unde convinceretur, aut redargui posset, qui ex Scriptura non recte alia præ­ cepta colligi mordicas alfirmaret. Et sane ex his, et similibus textibus deduximus supra, et deducunt communiter Theologi satis efficaciter, præceptum Pœnitentiæ, quod sit speciale pro hac virtute præ aliis. Sed sub eadem verborum filo, et nexu pro­ hibetur nimia in poenitendo dilatio : ergo vel non probatur satis ex sacra Pagina præ­ ceptum Pœnitentiæ ; quod non est dicen­ dum ; vel non tam hujusmodi præceptum positivum asseritur, quam etiam negativum eam non procrastinandi statuitur. 318. Quare non assentimur illis, inter Praelu­ ditur quos est Arauxo in præsenti, qui nullum effugium præceptum negativum Pœnitentiæ admit­ Arauxo. tunt. Tum quia verba prædicta, et alia innumera omissa satis perspicue prohibent moram, et dilationem in peccatis. Quid enim aliud aut verius, aut sincerius intelligendum venit iu illis verbis : Non tardes, Ne differas, quum non diu moras agere, nec diutius in peccatis detineri. Tum etiam, quia commune est omnibus, et cuilibet ex praeceptis affirmativis includere, et tecum trahere negationem, et prohibitionem actus oppositi præcepto, nec oppositum facile intellegitur. Qualiter enim amor v. g, potest cadere sub præcepto, quin ex vi hujus prohibeatur odium, aut carentia amoris, et sic de reliquis ? Ultra hanc vero communem rationem, quæ nequit non militare in Pœ­ nitentia, superest specialior,et expressior prohibitio de non retardanda Pœnitentia, ut ostendunt relata testimonia, adjuncta doc­ trina Patrum, quam infra adducemus. Porro videtur non prætermitti dignum in prædictis testimoniis neutiquam præcipi, quod statim, seu cito agatur Poeni­ tentia ; hæc quippe solum absolute præcipitur ; sed comminationis vis in eo collocatur, quod cito ad punitionem, seu ■ I- * i? K’ £ *' rt j Α·'ϊ ■ ■' . ; •i <- l i I h » X r - Lt5 /·;< ; • ·· · . - u ff KA, * : > ;î rΠ * n i ■ 616 ·. LU-· ?:■·<·. DE PCSNITENTIA. vindictam veniet, si diu Pœnitentia proNota. trahatur. In quo profecto (ut hanc senten­ tiam ab illa antiqua a D. Thoma expugnata disjungamus, in quo aliquis posset offen­ dere) satis innuitur non præcipi ita citam, ac præproperam Pœnitentiam, quam illi, et alii adhuc, comminiscuntur, sed pro­ hibetur Pœnitentiæ di alio, et procrasti­ natio per longum tempus. Constat autem intercedere medium inter statim agere Pœnitentiam, et illam differre usque ad extremum vitæ periculum, atque ideo hoc secundum prohiberi, et primum non præcipi sub illo onere, sed tantum absolute, ut revera præceptum est. Ρπροο3i 9. Nec etiam placet effugium Gonet cufQlcr alia et aliorum docentium in prædictis testi­ evasio. moniis contineri præceptum Pœnitentiæ quoad substantiam ; quantum ad modum vero, et circunstantiam temporis esse consilii. Hoc, inquam, hujus Authoris effugium displicet. Tum quia eadem facilitate, qua dicitur, sed majori fundamento rejicitur, utpote omnino voluntarium, et solum excogitatum ad elidendum verborum ro­ bur : habemus enim expressa verba pro­ hibentia dilationem Pœnitentiæ. Quare ergo non sunt præceptiva, ei non inve­ niuntur alia expressione pro aliis præceptis ? Et unde constat, quodve est vesti­ gium, ut sufficiant, et efficacia sint ad stabiliendum præceptum quoad substan­ tiam, et non etiam quemadmodum, et circunstantiam temporis vagi, hoc est, quod non per longum tempus protrahatur retractatio? Hujus profecto nulla potest ratio assignari ex ipso textu, ex quo desumi debebat, ut satisfaceret. Tum etiam quia ob non observationem consilii non sibi homo mortem consciscit, nec temporalem, nec æternam, quippe consilia sicut non induunt obligationem, ita nec gravissimam important comminationem non observan­ tibus; alioquinondistinguerentur a praecep­ tis : sed comminatio mortis, quæ gravis­ sima pœna e A, et acerbior si fuerit aeterna, statuitur pro retardantibus Pœnitentiam : ergo non solum cadit præceptum supra Pœnitentiam quoad substantiam, sed etiam contra ejus retardationem, atque ideo hæc non est mere consilii, sed et præcepti. Minor constat ex illis verbis Ne lardes, etc. quæ non concernunt Pœnitentiam, sed illius moram, et clarius innotescit ex verbis immediatis ejusdem textus ubi sic habetur : Et ne dicas : Miseratio Domini I magna est, multitudinis peccatorum meo· rum miserebitur. Et quasi respondens, et praeoccupans inanem peccatoris fiduciam, subjungit ; Misericordia, et ira ab illo cito proximant, el in peccatores respicit ira illius. Ubi perspicuum est sermonem esse de j peccatis gravibus, et non de violatione consiliorum, contra qua? non est peccatum grave, secluso \oto, aut aha obligatione itidem gravi, et statim sub illa commi­ natione prosequitur : Ne lardes, etc. Unde expositio illa nequit adaptari huic testi­ monio. 3Î0. Apparentius respondent alii ad verba A Horan frçi Apocalypseos ibi ad litteram sermonem prtCrâ-i fieri contra Episcoi os illarum Ecclesiarum, lux* qui tempore, aut ignavia a sui status perfec­ tione exciderant, ob idque tam acri objur­ gatione, ac comminatione plectuntur, nt resipiscerent, et in pristinum fervoris statum se revocare satagerent. S^d ita sit, adhuc tamen retinent vires testimonia allegata : tum quia in eodem Scripturae loco agnoscunt Theologi cum D. D.TUj. Thoma, 1 p. quæst. 1 , art. 10, plures sensus litterales, quin unus alterum exclu­ dat, atque ideo admisso illo sensu, adhuc est locus alteri a nobis posito, qui non opponitur circunstantiæ alicui textus. Tum etiam, quia non desunt graves expositores, ut D. Ambrosius, et Haymo apud Corne­ lium, quibus arrideat Episcopum illum per peccatum grave a gratia excidisse. Tum denique, nam teste eodem Cornelio cum aliis expositoribus, quod illis Prælatis indi­ citur, intimatur etiam et fid> libus illarum Ecclesiarum, imo et totius Ecclesiæ; pec­ cata quippe nembrorum sub specie capitis, et ejus nomine redarguuntur : quocirca non tam capiti ipsi, quam etiam ejus membris dicta illa verba intelliguntur. Constat autem in membris non teporem, aut ignaviam, sed peccata gravia, de quibus poenitere jubentur, objurgari. Tandem respondet prædictus Author, Aiii ­ illa Apocalypsis verba non urgere; nam reses so, esto contineant præceptum, non tarai at ille, qui differt, seu qui non statim facit, quod potest ; sed tantummodo qui non facit eo tempore, quo faciendum est. Sed sit ita, hinc vires assumit nostrum Coiftargumentum : quia nequit ut tardus repre­ onr. hendi. qui tempore quo debet solvit : sed peccator non debet usque ad finem vitæ; non ergo tardat differendo Pœnitentiam usque ad illud momentum. Quare ergo jubetur, ne tardet? Rursus. Quia jam admo­ nitio, DISP. V, DUB. VIT. nitio, seu comminatio illa esset superflua, et do subjecto non supponente, utpote cui nullus esset locus, siquidem nullum esset tempus, quo urgeret obligatio, nisi illud, quod existimatur ultimum : et non esset ultimum usque adesset articulus, vel peri­ culum mortis proximum. Unde ergo posset prohiberi ut non tardet ad Deum con­ verti Î Ινώ Quæimpugnationes, confirmari, et expli· “là cari possunt ex Apost. ad Kom.2, uhi cum peccatoribus loquens. Dei benignitatem ex una parte commendans, et peccatoris duri­ tiam ex alia exprobrans, inquit : Ignoras, quod benignitas Dei ad Pœnitentiam te adducit (excitando utique, et vocando juxta illud Isai. 65 : Omnes in cæde corruetis, propter quod vocavi sæpe, et non respondistis]. Tu autem secundum duritiam tuam, el impanitens cor, thesaurizas tibi iram in die irx. Hoc autem non ita congrue salvaretur, si in decursu vitæ non esset specialis obligatio pœnitendi citra articulum, aut periculum mortis : ergo datur hujusmodi obligatio. Probatur Minor : quia cor impoenitens negative, dummodo non teneatur ex aliquo capite, non thesaurizat sibi iram in die iræ ; siqui­ dem impoenitentia negativa non est pec­ catum, nec consequenter potest homini imputari, sicut nec etiam infidelitas nega­ tiva : similiter impoenitentia negativa non constituitur cor impoenitens, ita ut ob eam illi possit ira Dei comminari, in die iræ ; loquebatur ergo Apostolus de impoeni­ tentia, quæ erat prohibita ante articulum, aut periculum mortis, atque ideo antecedenter adstringebantur homines ad poeni­ tendum, seu non differendam contritionem juxta illud Ecclesiastici 17 : Convertere ad Dominum, et relinque peccata tua. Quo quid clarius, et expressius ? Sed expressius ibi vers. 26 : Non demoreris in errore impiorum, ante mortem confitere, confiteberis vivens, vivens, el sanus confiteberis. Ubi non loquitur de confessione sacramentali, ut est per se notum, sed de confessione interna soli Deo facienda juxta illud Psalmi : Ego dixi confi­ tebor injustitiam meam Domino, el tu remi­ sisti impietatem peccati mei, quod fit media contritione, et hanc non ad mortis, aut infirmitatis, sed ad sanitatis tempus redu­ cit : non ergo expectandus est articulus mortis ad poenitendum ex præcepto, sed etiam tempore sanitatis hoc onus peccatori incumbit ex præcepto divino in Scriptura sacra satis expresso. i,/' 321. Inquam etiam sententiam abiere 617 SS. PP. et ut omittamus Ambrosium toto Dt.;r^.ra' lib. de Pcenit. necnon in exhort, a l ipsam, d. lifeD. Hieronym. ad Psal. 37. D. Gregorium ™nIra' hom. 11 super Ezechiel, et alibi sæpe, gOt5e' quorum testimonia molestum esset referre, interim atque alios auscultamus, præmittimus hunc discursum. Narn si Pœnitentia non obligaret, nisi in fine vitæ, aut peri­ culo mortis, nullum esset damnationis peri­ culum eam differre usque ad illa tempora ; nec esset, cur ea Pœnitentia esset incerta, suspecta, et angoribus, ac solicituuinibus plena : sed hoc est falsurn, et contra SS. PP. unanimiter oppositum affirmantes : ergo ex ipsorum mente illicitum, et conse­ quenter prohibitum est differre Pœnitentiam usque ad illas temporum angustias, in qnibus vel proxima, vel moraliter præsens præsentienda est mors. Consequentia cons­ tat ex præmissis : quia SS. PP. ut Eccle­ siæ lumina, latere non poterat possibilitas veræ Pœnitentiæ in qualibet hora, quod est Catholicum dogma; nec similiter nega­ runt, aut negqre poterant in illis circunstantiis ita vicinum vitæ finem prænuntiantibus eam præcipue obligare ; quocirca D. d, Au. Augustimus, teste Possidio, seu Possido- gust, nio, solitus erat dicere, neminem e si nullius sceleris sibi conscius esset, committere debere, ut sine Pœnitentia migraret e vita, et ipsemet jam morti proximus Psalmos, quos Prenitentiales dicimus, legendos cura­ vit. Major vero videtur certa, quia nullum est periculum in eo, quod quis prætermittat illud, ad quod non tenetur, ut patet in con­ siliorum, et operum supererogatioms non observantia, aut exeeutione ; ob quarum neutram tantummodo nullus aut periculo salutis se committit, aut iræ divinæ commi­ nationem meretur; alioqui nul>um esset discrimen voto ad id se obligantium, a communi ccetu fidelium, sed æque istis ac illis imputari deberet consiliorum, aut supererogationum non observantia,, et eodem jure possent indifferenter objurgari : cum tamen D. Thomas, et ex eo alii dis- D.Thom. crimen inter ea constituant, quod præceptum importat necessitatem, consilium autem in optione ponitur ejus, cui datur, ut constat ex 1, 2, quæst. 108, art. 4. Nec similiter ex tali dilatione incerta salus redderetur, siquidem in nullo alio instanti, aut tempore antecedenti teneretur ad Pœnitentiam; non autem redditur incerta, aut suspecta præ­ cepti observatio, quæ ponitur tempore præfixo ab ipso præcepto, ut liquet in ipsa Confessione prout ab Ecclesia præscripta, OH POENITENTIA. 6<β -i 4 ii quæ nec incerta. nec suspecta, nec dubia existimatur, aut rationabiliter existimari potest per hoc praeciso quod quis decursu totius anni nHardaveritConfessionem usque ad terapas determinatum ab Ecclesia : non enini proprie loquendo tardat, qui tempore debito solvit. SoniMinorem vero non alia efficactori via Eism nerien- probandam assumimus, quam in medium iam in producendo Patrum testimonia, quæ illam diffe­ rendo clare demonstrare videntur : et in primis Perni- D. Augustinus lib. de verra, et falsa PUB. VH observatu difficilia, imo et impossibilia, I absque PœnUentia, peccator ad eas angus! lias voluntarie deyetjerit, ut jncerfitudiI aem saiuib» æLernæ subiro compellatur, I Quod est præceptum Pœnitentiæ multoties I obligaro per accidens, pon autem p»>r se, I et rations sui, ut oportebat statuere ad t finætatem postræ sententiæ. L'-δ» JIuic accadit (et potest esse aliorum evasio] quod incertitude illa, quam tanti faciunt yerba rejata, est universalis, atque ideo tantum sufficiens ad inducendum periculum remotissimum damnationis, quale 1 io naturalibus patiuntur omnes de vita i corporali, Præcepta autem nec imponuntur ' pro vitandis periculis communibus, nec i etiam obligant, nisi in proximis, et imme­ diatis, in quibus dumtaxat urgeat necessitas aatps præcepti, l (;:* Hæc, inquam, effugia paucis indigent, ut convellantur. Et contra primum facit, I quod quando præceptum per se, et ratione sui non obligat, sed tantummodo ratione alterius, seu per accidens, sicut non com­ mittitur specialis culpa in ejus violatione, ita nec ob id potest homo objurgari, aut ' puniri specialiter; quia tota obligandi ratio provenit a præcepto, quod per se instat, et consequenter tota malitia devolvitur In ejus solius transgressionem. Sed periculum illud æternæ damnationis tam solemniter deeiamatum a SS. Patribus provenit ex • retardata Pœnitentia. Ergo tota malitia, itgrafitas illius periculi devolvitur in vo­ luntatem retardantis Pœnitentiam, et ob hujus dilationem præcise incidit homo in periculum illud adeo magnum, ut prædicant 68. Patres. Quod est per se obligari homi­ nem ad Pœnitentiam agendam ; siquiiem voluntarie se injiceret homo in illud dam­ nationis periculum ; et hoc eet gravissime , peccare ob solam dilatam Pœnitentiam. Deinde. Nam in eo quod innumera sint •o* hujus vitæ pericula peccandi, ne dum con­ tra hoc vel illud præceptum determinate, sed contra plura, et si mavis, contra om­ nia (cui discrimini subjacet homo diu sus­ tinens non pœnitere) exprimitur periculum proximum peccandi absolute, quin deter­ minetur hoc præceptum præ illo. Unde obligatio hoc periculum vitandi non potest reduci ad aliquod præceptum determina­ tum ; et consequenter non est per accidens, æd per se, et immediate ortum ex ipsa dilatione Pœnitentiæ, ideo prohibita a Sanctis Patribus. Quare in eo ipso quod conceditur (et merito) in illa evasione, 619 includitur, quod intenditur ab Authoribus uostræ sententiæ. Major propositio expli­ catur exemplo desumpto a vita corporali. Qui eqirn voluntarie se constitueret in pe­ riculo prodigendi vitam infallibiliter nullo determinato medio, sed vel occasione, vel praecipitatione, vel suffocatione, aut nau­ fragio, abs dubio esset constitutus in pe­ riculo proximo e vita migrandi, et ex ipsa coacervatione periculorum consurgeret obli­ gatio perso ab eis angustiis se expediendi. Quæ propositio videtur per se nota, et nobis est omnino certa, et indubitata : nam quod medium non sit determinatum, non impedit periculum infallibile mortis proximae, cum infallibile sit eam mox fu­ turam , sive hoc, sive illo medio sed id ipsum habet homo diu in peccatis persis­ tens ex hoc ipso, quod innumera sint hujus vitæ pericula. Ergo ex illomet prin­ cipio oritur, quod teneatur ad non in pec­ cato tandiu persistendum. Probatur Minor, imo et tota impugnato ex D. Thomæ doc- D.Thom. trina 1,’2, quæst. 109, art. 8, ubi ait, quod antequam hominis ratio, in qua est peccatum mortale, reparetur per gratiam justificantem, potest singula peccata mortalia vitare, et secundum aliquod tempus : quia non est necesse, quod continue peccet in actu. Sed quod diu maneat absque peccato mortali esse no7i potest : ergo juxta D. Thomam hoc quod est diu esse in peccato mortali, secum trahit infallibiliter lapsum in aliud, et alia peccata mortalia; quin hoc præ illo determinari possit, cum innumera, et di­ versae conditionis sint pericula, et tentationes, ut homo decidat, et infallibiliter succumbat. Nec hoc periculum est universale, et remotum, ut obtrudebatur in secunda eva­ sione, sed præsentaneum, et proximum, annexum statui peccati mortalis longo tempore protracto : quo enim magis in eo persistitur, eo magis obnubilatur ratio, et voluntas ex ipsamet assuetudine peccandi infirmatur, et ineptior ad resistendum red­ ditur. Cum enim abyssus abyssum invocet, ut docet Scriptura, et peccatum Pœnitentia non deletum suo pondere in aliud trahat, teste D. Gregorio horn. 11 in Ezech. no­ quit non longo tempore in vitiis commo­ ratus in proximo, et manifesto periculo, impingendi reperiri. 323. Quod ut fiat manifestius, et relatæ Doctrina evasones radicitus evellantur, recolenda est doctrina, quam tradidimus tract, de Peccatis disp. 20, dub. 1, § 1, n. 6, ubi C20 DE PŒNITENTIA. statuimus quam optime stare, quo i præ­ ceptum obliget raiione periculi delinquendi contra alia præcepta, et nihilominus obliget per se, et ratione sui, ut de præcepto con­ versionis in primo instanti ibi statuimus. Et ratio est; quia obligatio per se oritur ex periculo per se; hoc autem periculum eatenus ita dicitur, quatenus ex absentia proprii actus proxime, et imme liate oritur difficultas b-ne agendi. Porro istud accidit, quoties actus non casu, et contingenter, aut ex hujus, vel illius peculiaris accidentis occursu, sed ex natura rei, et ex ordine divinorum præceptorum requiritur ad pe­ riculum vitandum : neque alia via, quam per talis actus positionem potest juxta communem ordinem rerum cav--ri : ipsumque periculum non urget dumtaxat contra hoc, vel illud præceptum determinatum, sed communiter, et indifferenter contra omnia, vel conira plura. Tunc enim obii- | gatio est per se, et periculum et absentia talis actus proveniens est etiam pmximum, ut latius ibi expendimus, obligationem per se obligationi per accidens, et pericu­ lum periculo contra ponendo. Id vero etiam tenere in præsenti manifestum est; omnia quippe illa damna, quæ ex mente SS. PP. imminent homini longo tempore in pec­ catis demoranti, proveniunt illi ex absentia Pœnitentiæ, ex qua redditur proxime im­ potens ad vitauda omnia peccata, et obser­ vanda omnia alia præcepta, graves tentationes contra illa insurgentes superandas, et alia innumera, quæ longum esset recen­ sere. 3Î4. Huic fundamento ex Scriptura, et Expenditur Sanctis Patribus accedunt non incongruæ, ratio noslræ sed efficaces rationes Theolog’cæ, quæ si assertio­ rem non demonstrant, ut concedimus; nis. eam tamen probabilissimam, et nobis cer­ tam reddunt; quin per hoc derogare veli­ mus probabilitati partis adversæ. Ex pluri­ bus vero, quæ suppetunt, et apud Authores relatos videri possunt, unicam tantummodo subjiciemus, qua oppositum fundamentum diruitur. Nam eo præcise præceptum Pœ­ nitentiæ non obligaret per se, et ratione sui, nisi in articulo, aut periculo mortis, quia est præceptum affirmativum, de cujus ratione est obligare aliquo determinato tempore, utputa in casu urgentis necessi­ tatis, qualis est articu'us mortis, aut ejus periculum. Sed hæc ratio non excludit, quod homo teneatur ad Pœnitentiæ incum­ bendum citra ilia pericula : seu (quod pro eodem sumimus) non probat non prohibi- » tum illi esse ex eodem præcepto longo tempore in peccatis perseverare, aut Pœni­ tentiam usque ad illas angustias perducero, ac differre : ergo nulla est ratio necandi prædictam obligationem. Consequentia est legitima, iMajor constat ex ipsi inset ta pro­ batione, nec aliam urgentiorem po-ilive apud adversarios offendes : et quidem sane intellecta verum continet, et hune applicata recte concludit, ut supra vidimus ; unum vero et alterum deficere in præsenti cons­ tabit ex Minoris probatione. Minor ergo, in qua est difficultas, pro­ batur dupliciter. Primo quia licet præcepta affirmativa non obligent pro semper, sed dumtaxat tempore necessitatis; hæc tamen necessitas non debet esse omnium maxima, quam communiter dicimus extremam; sed sufficit quod sit gravis prndentum judicio, nam eo ipso viget præcepti obligatio, ut constat ex communi Theologorum senten­ tia, et patet iniuctione in aliis præceptis affirmativis, v g. Orationis, Eleemosynæ, aut etiam Charitatis, et sic de reliquis, quæ citra extremam necessitatem obligant. Sed ante articulum, aut periculum mortis in­ tervenit gravis necessitas Pœnitentiæ. Ergo ante prædicta pericula obligat præceptum Pœnitentiæ. Consequentia constat, Major supponitur, et probatur Minor, tum ab exemplo aliorum præceptorum, in quibus occurrit necessitas gravis, quæ non sit gra­ vissima, seu extrema .' tum etiam a ratione, quia juxta illud commune proloquium, nemo repente /it summus. Sed gradatim pro­ gredimur a minori ad majus, ut experientia testatur sive in progressu virtutum, sive in prosecutione viliorum, et natura ipsa est magistra, de imperfecto ad perfectum procedi; quocirca non fit transitus de uno extremo ad ultimum, nisi per media. Cons­ tat autem articulum mortis importare extre­ mam, et omnium maximam neces?itatem, nec ab ea multum differre periculum illius, licet non ita premat, ob idque citra extre­ mam est omnibus gravior : ergo ante unam, et alteram est locus gravi Pœnitentiæ ne­ cessitati. Non autem apparet clarior, aut manifestior, quam in retardatione Pœni­ tentiæ per longum tempus : ergo in hac censendum est obligare præceptum Pœni­ tentiæ. Et quidem difficile creditu est, in omnibus aliis præ- e tis affirmativis fpperiri necessitatem absolute gravem intra diuturnum tempus, pro qua urgeat praedic­ tum præceptum, et quod id peccatori denei getur pro Pœnitentia; sed quod teneamur concedere DISP, V, DUB. VII. 621 concedere vel quoti statim cogatur ad re­ actum Fidei, Spei, et Charilatis ex vi prae­ sipiscendum, vel quod toto vitæ tempore ceptorum divinorum ad eas virtutes perli­ possit sine Pœnitentia spatiari, quasi non nentium. Ubi evidens est negasse obliga­ tionem per se; quippe quæ sola^ea provenit esset medium inter hæc extrema ita dis­ ex vi præceptorum divinorum ad eas virtu­ tantia. tes perlinentium, ut illi comminiscebantur. !*· Secundo probatur eadem Minor princiQuod annotatum volumus propter novissi­ palis, et fulcitur simul jacta probatio : Nam mam expositionem Junioris, qui ut suum quod præceptum charitatis sit affirmatip' Yum, non obest, quominus obliget per se Leandrum a censura vindicaret, tract, de nedum in primo instanti usus rationis, ut Sacram. Pœnit. disp. 2, qu. 2, qu. 24, supra tetigimus, et alibi fusius expendi­ 305, respondet damnari eum, qui dixerit mus, aut in articulo mortis : sed etiam in esse salis actum fidei semel in vila elicere, decursu vitæ : ergo quod præceptum Pœni­ quin per se, nec per accidens ad eam am­ tentiæ sit affirmativum minime infert quod plius teneatur. Quod tamen esse falsum ex solum in articulo mortis, aut ejus periculo ipsis propositionum terminis liquet. Qua­ petat per se obligare; sed optime cohæret propter si semel egisse constiterit P. Lean­ citerior oblieatio, adhuc ea concessa in drum de obligatione per se, necesse est prædictis casibus. Antecedens probatur ex ejus propositionem illa inuri censura : determinatione Ecc.esiæ sub Inn. XI, quidquid asseruerit de obligatione per ac­ die 2 Martii anno 1679, in Congregatione cidens, de qua nec agimus, nec illi age­ generali, in qua sequentes propositiones ut bant. In quo latius immorari non refert, minimum tanquam scandalosas, et in praxi aut vacat, sed Leander in suo sensu abun­ perniciosas prohibendas, et damnandas esse det. Id vero indicasse oportuit, ut constet censuit. Earum prima erat : peccet propositiones relatas intelligi debere de mortaliter, qui actum dilectionis Dei, semel obligatione per se, in eoque sensu esse tantum in vita eliceret ? condemnare non au­ proscriptas, ut inde constet veritas nostri demus. Secunda fuit : Probabile est, ne sin­ Antecedentis : quod quidem ex illis recte gulis quidem rigorose quinquenniis per se infertur; quin ex aliqua parte pati possit obligare præceptum Charitatis erga Deum. calumniam ; nulla quippe esset ratio eas Tertia propositio acriori censura perculsa tam severe annotandi, si semel esset verum fuit ab Alexandro VIII, die 24 Augusti præcepta illarum virtutum, quia affirma­ anno 1690. Hunc (ultimum videlicet finem) tiva sunt, solum obligare in aniculo mor­ homo non tenetur amare, neque in principio, tis : sicut non est ratio animadvertendi in nec in decursu vitæ suæ moralis, quam ut eos, qui docent non peccare mortaliter hæreticam suggillavit summus Pontifex. contra præceptum confessionis, qui vel Unde constat veritas Antecedentis, et qua­ usque ad tempus ab Ecclesia præceptum liter componatur optime quod præceptum eam differret, vel tantum semel in anno sit affirmativum,, et quod in decursu vitæ confiteretur. Quare præfata Ecclesiæ pro­ citra articulum, aut periculum mortis, hibitio est manifesta Antecedentis proba­ inducat sui obligationem per se. Idem ar­ tio. gumentum fieri poterat de actibus fidei, et 325. Consequentia vero, pro qua pro­ spei, de quarum prima fuit etiam proscripta banda ut assumptum, ex illo efficaciter sua­ ab eodem Innocent o hæc propositio, quæ detur : nam semel posito omnia illa præ­ in ordine est decima septima : satis est cepta affirmativa, non semel obligare in actum fidei semel in vita elicere. In qua non vita, citra articulum, vel periculum mortis, agitur nisi de obligatione per se ad actum nulla apparet disparitatis ratio, qua quies­ fidei, et in hoc sensu damnatam esse cons­ cat animus, quare non idem de Pœnitentia tat in propositionibus modo relatis, in non possit, et debeat affirmari. Nam quod quibus de obligatior.e per se, esse sermo­ innuit Arauxo in præsenti qu. 86, art. 3, nem testantur ejus verba; quasi vellent illa­ dub. 3, n. 35, scilicet illa præcepta, quia sunt de actibus virtutum Theologicarum, rum Authores nec præceptum Charitatis, obligare extra casum necessitatis, eo quod nec etiam Fidei obligare per se ultra, vel sint de ultimo fine vitæ humanæ. Hoc, extra tempus in ibis propositionibus des­ inquam, parum, aut nihil refert. Tum quia criptum, idem abs dubio dicturi de præ­ cepto t-pei, si jam non dixerant in hac 1, ' jam præcepta affirmativa non excludunt posse obligare extra casum necessitatis, et propositione etiam damnata : Homo nullo unquam tempore suæ vitæ tenetur elicere consequenter non bene probaverat præ- Continuatio proba­ tionis. DE PtEfclTENTM. dictas Authtfr Pœwitentiam durtitaxat ohii- f nitentia, restat assignare discrim'ên, qtnrft gare in artienltf, rd periculo mortis, ex I admitti debeat in Charitate, et aliis virtueo quod ejus pTteceptdm qtfia affirmativum I tibus Theologicis, imo et moralibus. Quod est, non oWigalt, nisi in eàsu extreme, vet ; quidem discrimen expectamns, et a nullo de term i nat te necessitatis. Tum etiam : r vidimus indicatum, nec credimus facile in­ quia ex eoi quod actus illarum virtutum dicari posse’. Eo vel maxime. Quoniam aliud est in- Gtw versentur circa finem vitae· humante; so- i qûitur quidem aliquoties teneri hominem ! vestigare tempus ultra quod non esi dlfiead se in illis exercendum ; et hoc neces­ : rends prtecepti adimpletio, aliud vero quæsarium absolute est in toto decnrstr vitæ, I rere tempus determinatum, in quo, ct non licet non sit necessario determinatum hoc ! in alio observandum est præcepÉûm : in temphs, præ illo : quocirca indifferentia I quo’ diversimode se' gessit Ecclesia stase tenet ex parte temporis, sed necessitas ■ tuendo primum, ut constat ex propositioest absoluta, et determinata ; sirnt neces­ ■ ni bus ab ipsa suggillatis quarum una dicesario est determinatus, ac requ situs ocu­ i bar sufficere semel in vita Deum dilexisse, lus ad videndum’, quod vero sit dexter, Vel I quod reprobatum est : altera affirmabat sinister est exigentia vaga, et confusa. Hoc j hominem non teneri àd amandum Deum, autem sufficit, et probatur ex illa paritate ! nec in principio, nec in decursu vitæ suæ respectu peccatoris. Ergo tenebitur ali­ I moralis, et hæc ut hæreticà ftfit àmanquando ad poenitendum, et licite non po­ ’ data : et ideo ejtfs contradictoria Ut catho­ terit usque ad finem’ vitæ ex vi præcepfî lica, et omnino veYa tenenda est ; quin ex pœnitentiam protrahere. Probatur Minor : vi hujus hora, dies, mensis, vêl aUU'us de­ quia tam necessaria est peccatori Pœniten­ terminentur. sed solumi est verum, et ca­ tia, quam sit necessaria homini tendentia tholicum dogma, quod homo teneatur in in ultimum finem, imo absque Pœnitentia decursu vitæ muralis ad Deum aliquoties impossibile’ ipsi est Deum sub ratione ul­ super omnia diligendum. Ultima denique timi finis attingere : eruo sicut in actu statuens, nec singulis quinquenniis per se dilectionis stat, et sufficit obligatio, quin obligare præceptum charitatis, etiam ut sit tempus individue præstitutum pro illo, scandalosa suggillata fuit, quasi nimis ita’ etiam in Pœnitentiæ præcepto. laxans, et plus justo protrahens obligatio­ ^natfo et-iam officit, quod aliunde posset nem præcepti charitatis. Neufiquam verb saædam obtrudi de temporis determinatione, quasi statuit, aut statuisse alibi constat determi­ natum tempus, in quo, et non in alio præ­ tnr’1*” esset Necessarium determinatum diem, vel certam horam designare intra vitæ curri­ ceptum obliget, sed ad hoc, ut sic dicamus, culum pro adimpletione præcepti, sicut præscindens, solum resecuit exorbitandeterminatus est articulus mortis. Hoc, tiam, et audaciam illarum propositionum, inquam, in quo magnam esse vim aliquis vef totaliter homines deobligantium, vel obtendere posset, nullius esse roboris ex nimis ejus adimpletionem, et observan­ eodem Convincitur argumento. Nam etiam tiam limitantium ad semel intra sexennium assignatis ex communi sententia primo Deum diligendum. Stat ergo ex prædicta instanti usus rationis, et articulo mortis determinatione Ecclesiæ obligatio per se pro aciilius Charitatis, adhuc superest obli­ ante vel intra quinquennium, quin ex vi gatio ejusdem actus non semel eliciendi hujus cogamur assignare vel diem, vel in decursu vitæ, ut constat ex propos tio- horam determinate, se l solum ut omnino nibus relatis, et reprobatis ab Ecclesia, certum asserere debemus non esse proba­ oppositum enuntiantibus : erito pari ra­ bile. quod ne singulis rigorose quinquen­ tione, quamvis Pœnitentiæ sit determina niis homo non teneatur ad dilectionem Dei, tum utrumque tempus, et articuli, et pp.ii- atque ideo esse c-rtum intra illud tempus culi mortis, adhuc erit locus citeriori obligare illius præceptum. obligationi prædictæ virtutis exercitii. quin 326. Quibus exemplis manifestum est ad hoc illi sit obici, quod non possit cer­ argumenta inde petita contra hanc asser- pra. tum momentum, aut quota hora præ-enbi tionem penitus exarmari, quando quidem pro ejus actu eliciendo ; sed potest esse constat posse hominem obligari ad non $05. certum esse prædictam obligationem ad differendam pœnitentiam usque ad articu­ lum, et periculum mortis, sicut obligatur aliquando, vel aliquoties pœnitendum, quin tempus intermedium sit determinate præs­ ad dilectionem divinam, quin cogatur de­ titutum. Et si hoc non admittitur in Pœ- terminare diem, horam vel mensem, in quo, DISP. V, DUB. VJI. uo, vel in quibus determinate potat fieri, determinatam, ut solam obliget intra al'P quod tempos ; non vercr determinate tri labemus insuper, quod sicut quinquennwm est terminus plus justo extendens hoc, aut ill» die, mense, vel anno. Qua pridie turn dilectionis onus juxta præscrrp- enirn facilitate hoc asseritur, ea, sed ma-' tw Ecclesiæ, ideoque utscandalosa rejecta jori fundamento, id negdtur, cum semper est propositio illa, quæ ita enuntiabat; ita urgeat idem argumentum de quolibet die, necetiani debemus tempus Poenitentiae ita mense vel anno, si in illis speciali# neces­ porrigere, nt terminum ab Ecclesia pros­ sitas non occurrat. Non ergo recte ex uno criptum pro actu charitatis transgrediamur, ad illud fit argumentum, sed concesso An' ob rationem supra indicatam : quia non i lecedenti, nulla est Consequentia. Hæc tamen evasio, hi qua est’ riervu# Prosterminus est necessaria Pœnitentia peccatori, quarti actus charitatis, licet tituli sintdi- praecipuus adversæ opinionis, riori elevat vorsi; nam obligatio charitatis convenit vim argumenti apposai, ut facile erit Os­ homini qua rationalis est, et debitam sub- tendere si animadvertatur modus, quo se jeciionem præstare Deo debet, sé, et om­ gessit Ecclesia in eliminan is. et nota hfu-" nia sua in ipstirn ut iri ultimum referendo ; rendis supradictis propositionibus'. Non 1111 oriris vero pœniteridr convenit ipsi, quia* enim positive Ecclesia rfêcr· vrt, aut sta·* peccator est, injuriam intulit, et ab ultimo· tuere Voluit determination» m ad hoc, Vel i fine se voluntarie avertit. Quæ rationes', siillud tempus præceptis illarum, Sed ea' sup­ non probant citaïff, et instantaneam pœui·* posita, et omnino· in sùa Vi Obligaricfi per­ teniiam. ut est illis, et nobis certa suppo- manente, ioluminodo resétiurt, àc prohibuit ’ sitio; cogunt tamen, ad eam non de die. in propositiones a-sen-nt- s vel semel iri vita, diem ita procrastinandam, ut absque poeni- vel'intra quinquennium, vel riullo unqïràriï ; tentis transigatur totius vitæ curricula#. alro tempore præcepta illa obligare; Quod Torn ob motiva hactenus expensa, quæ quidem ut scandalosum, et fidelium’ cons­ I hanc partem suadent. Tum ob imbecillita­ cientiis valde nocivum explodendum, ét’ tem motivi adversi, quod evidenter dirui' procul abigendum’ censUit. In quo plane tur alhuis exemplis. Tum ob motiva etiam suppo>uit strictiorem éssë obligationem, supra statuta de' præcepto1 Pœnitentiæ, quam in illis propositionibus enuntiabâïûf, quod ortum' ducit ex charitate, et miseri­ et fi telibus eas, aut illàtum âÎîquam Concordia erga se ipsum, quibus urgetur homo', junctun, aut divisuri, docere, defendére, ut non ita perduret voluntarie’ in summa edere, aut de’ illis, riisi impugnando' trac­ miseria peccati mortalis ibi, si non ut re­ tare, prohibuit ; nihil aliud declarando', aut vera ëst, descripat, saltem Sanctoriyn ver­ determinando, nisi quod praedictis asser­ bis delineata. Quæ quidem motiva facile tionibus bon bene, nec sat' consulebatur esset expendere, sed consulto- mittere deillarum Virtutum præcëptîs, sed' pessumj tferimus, quia sufficientia hic proposita ea ire, si non adstririgererit, nisi in illis eifetrrttamus. Recolantur ibi, et consula­ temporibus; quantumvis præcepta illa es­ tur Suarez, quem et alios refert, et sequi­ sent affirmativa, et soluiri iri casu neces­ tur pro hac doctrina, Martinez de Prado sitatis sui observationem extorquerent. ubi supra. Quapropter ex vi illarum censurarurii* prout' feti. 3ÏÎ. Sed dices adhuc disparem esse rajacent, et constat ex decretis declaratio ^tionem Antecedbntis a Consequenti. Quonon fuit versata immediate circa præcepta. :ân:,5 oiam tn casu Antecedéntis intervenit exsed contra propositiones perstrîngptftés pressa determinatio Ecclesiæ, ut patet, modo in ibis exprësso illorum obligatio­ " atque ideo nil mirum jam non pusse sus­ nem. Unde a firmare necesse est præcepta tineri sententias illas, vel nimirum laxantes illa licet affirmativa, inducere ad sui obser­ præceptum charitatis, vel prorsus abolentes vantiam non solum iri articulo, aut peri­ solo retento præcepti nomine. In casu vero culo mortis, sed etiam ad minus ante quin­ Consequentis nullum intercedit Ecclesiæ quennium, intra quod ex vi decreti nulla . decretum, quocirca remanet præceptum fit major determinatio ad biennium, vel ad annum, vel ad mensem. Umecumque id eaturale in sua amplitudine ; et cum alias A affirmativum, quod proinde solum petit proveniat sive ex solo ipso præcepto affir­ oh’* gare in casu specialis necessitatis, vimativo , sive ex negativo iri illa incluso non permittente fam seram dilectionerii pro I feitr omnino Voluntarium, et absque furii talenta in Scriptura, et Patribus, illi præcepto charitatis. | adhvlribere obligationem ita Vagam, et in- I Hoc autem posito, ut ponendum esse Î -— DE PŒNITENTIA. constat ex decreto, quis non videat ex vi formæ non excludi a Pœnitentia, quin et ipsi permitti, quod obliget ultra casus illos assignatos ? siquidem nulla alia ratio reddi­ tur, aut reddi urgentior potest, quam quod conditio ea sit præcepti affirmativi. Cujus tamen insufficientiam evidenter demonstrat judicium EcclesiÆ in censura illarum pro­ positionum manifestum. Quapropter nos­ tra non referi, nisi illam formam applicare huic materiæ, ad quod compellunt testi­ monia Scripturæ, Patrum doctrinæ, et summum periculum damnationis, in quo non pœnitens alio quam mortis tem, ore, se ipsum voluntarie constituit; ut omitta­ mus virtualem despectum, et satis culpa­ bilem amicitiæ Dei, et observationis præceptorum, summam miseriam, in qua sciens, et volens invenitur peccator retar­ dans pœnitentiam, et alia innumera gra­ vissima detrimenta, quæ subire necesse est, de quibus sparsim apud Authores non pauca reperies. Unde tantum abest, quod nobis assertio voluntaria videatur, quod omnino consequentem, et conformiorem opposita reamur : et quod si judicium Ec­ clesiæ expectandum sit, ut expedit, potius pro nostra, quam pro adversa stabit sen­ tentia. Quod in causa etiam et huic sententiæ præ alia adhærendi. Accura328. Sed quia adhuc non sat est sic in tior diûlcul- communi statui.-se præceptum Pœnitentiæ Us pro obligare aliquoties in decursu vitæ, indedetermi­ nando pendenter ab articulo, aut periculo mortis; tempus nec quiescit intellectus in ea confusa, et hujus pracepti. quasi vaga obligatione hactenus posita ex vi argumenti jam tacti majorem determi­ nationem extorquentis (quando quidem præcepta sicut sunt determinata, et pro determinatis actibus : ita et ob eandem rationem sibi vindicant determinatum tempus observationis); idcirco opus est descendere ad particularem modum illius Variæ obligationis, et tempus aliquod pro illa deti». signare. In quo est opus, et labor, nec parum negotii Theologis nostræ sententiæ facessivit, ut eorum discordia attestatur. ex^3! P°rr0 Trullenchi ratus fuit usque ad septenleDchi.” nium. vel quinquennium enenli posse hujusmodi ob'igationem. In quo sane de­ ceptum fuisse manifestum est ex secunda propositione damnata, sub qua continetur hæc sententia, vel non longe ab illa rece­ dit : quapropter rejiciendus est. Secanda Consultius se habuit Lugo di>p. 7, sect, ex Logo. H t §2, n. 243, docens, quod sicut chari­ tatis præceptum violaret, qui Dei amorem ad tres, aut quatuor annos differret, sic de obligatione pœuitentiœ fatendum est, pec­ care procul dubio contra hujus virtutis speciale præceptum, qui ad id tempus pcenitenliam, aut veniæ petitionem protrahe­ ret. In quam ivit sententiam Coninch. disp. 24, de charitate, dub. 3, n. 53. Sed nec hæc sententia placet, et illornet motivo, quo utitur, refellitur. Nam certior est •sen­ tentia, negans illam amplitudinem trium, vel quatuor annorum ad observandum præ­ ceptum charitatis, ita ut non peccet gra­ viter contra charitatem non eliciendo ejus actum intra illud spatium. Cum enim obli­ gatio charitatis ex una parte sit maxime conformis inclinationi naturali, et ex alia respiciat Deum sub ratione ultimi finis, cui petit uniri affective, profecto qui toto triennio, vel quatriennio non se in Deum referret, nec ipsi per amorem subjectionem præstare curaret, et ex ipso agendi, et pro­ cedendi modo convinceretur, nec Deum, nec propriam vitam spiritualem, tanti, ut par est, habere; et vel esset in peccato mortali, vel in periculo proximo se a Deo avertendi, quod etiam peccatum est. Et cum alias sit moraliter impossibile non esse toto illo tempore quam plures occa­ siones actus virtutum eliciendi, nulla ap­ paret ratio, quare excludi debeat obligatio charitatis, sine cujus- influxu nulla est vita Christiana, Deo accepta. Unde si ex obli­ gatione charitatis sumenda est regula pro Pœnitentia, non debet extendi usque ad tres, vel quatuor annos, ut voluit Lugo, sed restringenda est ad brevius spatium, ut restringunt præceptum charitatis Le- Lidesa ΡΛ desma tom. 2, tract. 3, cap. 5, conclus. Rsr.it!. 6. Petrus Hurtado 22, disp. 174, sect. 5, Vila!»· bos. g 16. Villalobos difficultat. 2, num. 7. Lorei. Lorca disp. 58. n. 8. Martinos de Prado PnU. cap. 12. Theolog. Moral, quæst. 3, § 1, n. 10, et alii, quod etprobabilius censemus. Quo respiciens Aversa sect. 7 in fine asseruit ob majorem necessitatem, quam peccatum affert, posse etiam hoc tempus magis coarctari pro diverso statu perso­ narum, et circunstantiarum, ex quibus capitibus plus , aut minus solet tempus contrahi pro exercitio virtutum. In quo non tantum spatium pœnitentiæ, quam charitati reliquit. Omnium strictissimus fuit in hac parte Tertii Ncçu Nuno ubi supra dub. 3, cui subscripsit Candid, tom. 2, disquisit. Moral, disqui- Cwdiai sit. 24, art. 16, conclus. 5, dicens eum, qui maneret in peccato mortali per octo, et « I DISP. V, DUB. VII. 625 et forte otiam per sex menses, peccaro cum, sed etiam divinum, et naturale : unde qui commode nequit Sacramentum contra hoc præceptum, atque, ideo de ejus recipere, et hoc modo præcepto satisfacere i violatione se iri accusatum. ΧΛ 329. Inter has exiremus sententias, me- ad id, quod commode tunc potest, nimi­ rum ad contritionem cum voto Sacramenti, dia incedendum via existimamus cum Soto ut vel sic præcepto divino satisfaciat, se­ I * in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 6, conci. 4, mel atque Ecclesiasticum observare non :. et sexta, Joan, a Cruce quæst. 2, de Conpossit. Unde sapienter Soto ubi nuper do­ :jîiU trit. dub. 5, conclus. 2. Cano a Prado cuit, quod quia ex Evangelio colligi liquido relato, et ex Scotistis Delgadillo cap. G, non poterat obligatio Sacramenti; non u- de Pœnit. dub. 8, n. 15, et alii, qui asse! runl semel in anno teneri hominem per se enim Christus Sacramenta instituens tem­ , loquendo ad poenitendum post peccatum pus ilia recipiendi determinate pro singu­ ■ commissura. Quæ resolutio non est ita lis præscripsit; ideo Ecclesia præstituit |! certa, sicut præcedens, est tamen satis con­ annuale tempus pœnitendi, sub quo utrum­ formis sanæ, et veriori doctrinæ ab Eccleque et Ecclesiasticum, et divinum præ­ tà. sia approbatæ, ut vidimus nuper. Ratio ceptum deberet observari, in quo proinde , est : quia præceptum Pœnitentiæ, quod si desit opportunitas unius, alteri, cujus transcendit legem naturæ, et scriptæ, ita est possibilitas, debet satisfieri. I determinavit, et ut ita dicamus allegavit Nec valet recursus ad attritionem cum Christus Sacramenio Pœnit» ntiæ, ut abs­ voto; hæc quippe nisi cum ipso Sacra- effugium que illo in re, vel in voto nequeat obsermento, non est sufficiens ad observantiam I vari; non enim observari potest nisi vel ullius illorum præceptorum ; bene tamen ; actuali susceptione Sacramenti, vel media contritio cum hujusmodi voto, ut nos do­ ■ contritione cum voto ipsius Sacramenti; cuit Tridentinum. Quare obligatio pœni­ in quo abs dubio submisit quamlibet poeni­ tendi vel sub Sacramento, et intra Sacra­ tentiam nostram dignitati, et efücaciæ Sa­ mentum, vel cum contritione, et voto cramenti, penes ordinem ad quod accepta Sacramenti non provenit ex jure Ecclesias­ est Deo, et non aliter; alioqui absque Sa­ tico, sed ex ipso jure divino, et determina­ cramento, et ejus voto teneretur homo ad tione Christi diu ante Ecclesiæ declara­ contritionem : quod in lege gratiæ nequit tionem, seu jus Ecclesiasticum. Quod i admitti ob determinationem a Christo fac­ observatu dignum censemus ad nostræ tam antecedenter ad omnem Ecclesiæ de- assertionis veritatem in lucem eruendam. clarationem : ergo cum teneatur homo ad Nam determinatio Christi tum pœniten­ observandum præceptum meliori modo, tiam, tum ipsius onus subordinantis huic quo potest, intra annum tenebitur ad con­ Sacramento, præcessit dispositionem Ec­ tritionem in absentia Sacramenti. Patet clesiæ circa tempus confessionis : et ex vi Consequentia : quia intra annum tenetur illius, quæ est juris divini, licet positivi, 11 observandum præceptum Pœnitentiæ : nequit homo satisfacere præcepto Pœni­ sed præceptum Pœnitentiæ p<-tit, et potest tentiæ, nisi vel ipso Sacramento suscepto observari vel medio Sacramento ipso, vel saltem cum attritione, vel contritione cum media contritione cum volo Sacramenti : ejusdem voto quorum alterutro occurritur ergo deficiente opportunitate recipiendi Sa­ violationi præcepti divini. Quare deficiente cramentum, pei manet cum onere contriSacramento, quo poterat satisfieri etiam i lionis. præcepto Ecclesiastico; opus est sese in »-r!. N,»c oberit dicere hanc obligationem non contritionem exerere, ut fiat satis saltem oriri ex jure ipso naturali pœnitendi. sed præcepto divino, semel atque observari ei præcepto Ecclesiastico annuæ confes­ nequeat, licet inculpabiliter. Unde constat sionis, in quod revocari deuet totum pon­ prædictam obligationem non revocari in des annuæ pœnitentiæ. dispositionem, seu declarationem Ecclesiæ, g*· Sed contra est. Tum quia præceptum licet eam comitetur quoad observari me­ Γ' ipsum juris naturalis homini nun injungidio Sacramento. 330. Ex quo infert Magister Soto et ; lor nisi sub onere Sacramentum recipiendi in re, vel in voto : ergo dum ei non sup­ bene, sive in articulo mortis, aut ejus pe­ riculo, sive in Paschale, aut intra annum, petit suscipiendi facultas, remanet obli­ si desit confessoris copia, teneri hominem gatio contritionis. Tum etiam, et maxime., quia medio Sacram»mto in ie accepto, non ad actum contritionis ex vi obligationis solum observatur præceptum Ecclesiasti- prædictæ. Quod constat ex hactenus dictis. 40 Salmant. Curs, theolog. tom. AIA. 626 DE PŒNITENTIA. Aliud. Unde subinfert, nominem e vita migraro in peccato, cui suppetat pmnitemli tempus, qui non speciale peccatum impcenitentiæ committat, ut eliam supra diximus agendo Alied. de præcépto Pœnitentiæ. Fit ulterius omit­ tentem annuam confessionem, et contri­ tionem contraire duplici præcépto, et divino Pœnitentiæ, et Ecclesiastico con­ fessioni Λn vero ex eo titulo duplex committat peccatum in confessione exponen- I dum? difficultati est obnoxium, et parti affirmativa* suffragari videtur laudatus Ma­ gister, docens, quod qui non confitetur semel in anno, duplici peccato pcccal. allero omissionis contritionis, el allero confessionis. Sed re melius inspecta unicum dumtaxat peccatum perpetrari asserendum est cum eodem Soto paulo inferius ad prædicta verba, ubi sub formidine ita scribit : Imo vero forsan, quia in przcepto confessionis delertninalur tempus contritionis, unicum censetur prmeplum contritionis, et confes­ sionis semel in anno, nisi quod si non potest perfecte impleri quoad confessionem, debet saltem impleri quoad contritionem. Et hinc ad idem sumitur alia ratio. Nam unica confessione Sacramentali rile facta fit satis illi duplici præcépto, quin obstet eorum | diversitas : ergo etiam unica transgressione violatur, dum subeat ad utrumque facultas : quocirca licet physice, et rnetaphysice sit duplex omissio, altera contritionis, altera vero confessionis, moraliter tamen non sunt in eo casu diversæ, sed pro eadem Nola. censentur. Cum quo stat, quod si conligeiit omissionem confessionis esse incul­ pabilem, non ideo omissio contritionis inculpabilis manebit : plus quippe ad pri­ mum, quam ad secundum exigitur, nec semper est in hominis potestate libera ad manum habere idoneum ministrum confes­ sionis : qui si deficiat, non imputatur de­ fectus confessionis. Sed in eo casu tene­ bitur conari ad contritionem, ut ea saltem paite præcépto Pœnitentiæ fiat satis. Qui enim non potest solvere totum quod debet, tenetur ad partem quam potest, in qua­ cumque materia debitum sit. Unde in Congregatione generali habita sub Inno­ centé XI die 2. Martii anno 167 9, merito proscripta fuit hæc propositio : Qui non potest recitare Matutinum, el Laudes ; potest autem reliquas horas, ad nihil tenetur, quia major pars trahit ad se minorem. Ratio autem eam taxandi, ac prohibendi non fuit alia, nisi quia contingens est. et frequen­ tissime accidit esse impotentiam ad totum eum potestate nd pariem, et ex una impo· teniia neuliquam infertur alia. Quapropter deobligato homine quoad totum ob impo­ tentiam vel physicam, vel moralem, inique deobligabalur ab ea parte in quam erat potens tam physico quam moraliter. Quæ ratio etiam militat in præsenti, ul conside» ranti constabit. I DISP. V, DUB. VII. sibi opposuisset illud argumentum superius expansum, hominem vldelicot continuo peccaturam, et quod tanti fecit D. Thomas, ut cx illo etiam sententiam ropur terit, respondet Cajetanus post allata sute doctrinal exempla : El simili modo eadem . ralione quanluincumque aliquis non conleI ratur statim, nisi ad hoc deveniat (ecce cat sum necessitatis) quod commissionis peccato [ incurrat detentionem divini odii, non peccat j mortaliter, quamvis perseveret in statu pec­ Capitalis senlenlix adversa fundamenta. cati mortalis. Quo nihil clarius pro nostra, I et contra adversam sententiam. Unde | 331. Quæ contra hactenus dicta possent I sequenti ex his palet, inter alia sic inquit : apponi, majori ex parte diruta sunt inter Et proplerea nisi memoria afferat urgentem, proponendum, et firmandum interjecta causam ad actum actualis odii Dei, non occonsectaria, in quibus prrecidimus aliquos ! currit nova omissio contritionis, sed antiqua dicendi modos a vero deviantes. Quaprop­ i perseverat. Unde liquet in illo loco male ter in præsenti solum occurremus capitali pro contraria sententia allegari, nam ut ex illi sententiæ olim celebri, et nunc, ut au­ F. eodem vides, semper refugit ad urgentem divimus. extra Hispaniam revirescenti, de • causam necessitatis, et eam non statim qua supra suffragium audivimus ex Conadesse indefectibiliter post peccatum constempsone. Illius Patroni ultra Guillelmum Giffltll I tanter docet. Quare non est ratio in hanc Pjfi» . Pansiensem tract, de Poenit. cap. 19, sunt Ica«r*sententiam nisi invitum trahendi CajetaInnocent. IV, in cap. Omnis utriusque lits.Ar- ■ num. sed accensendus est pro opposita, et vtus, de Pœnit. et Remission. Archidiac. communi. Melius referri posset Lugo in cap. Ille Rei de Pœnit. dist. 3. Tho-’tV J'i' disp. 7, sect. 11, η. 159, ubi docet, quod si mas Argentin, in 4, dist. 17, 4 ad 4 Maj vera esset sententia affirmans omne pecca­ jor. quæst. 2, ante medium, Gabriel Mu-si- | tum mortale continere propriam, et stric­ quæst. 3. Marsil. quæst. 12, art. 1, Â^_ j tam injuriam Dei, cui ex justitia debeatur parte 5, quibus adhaesisse videntur Alen■ satisfactio, non facile posset reddi ratio sis 4 p. quæst. 77, membro 4, art. 1 et | differenti®, cur homini ex injustitia proximo D. Bonavent. in 4, dist. in 2 p. d. teirrogata incumbat obligatio eam illico re­ art. 4, quæst. 3. saltem quoad religiosos tt D.E-“»· sarciendi, et non etiam eadem insit peccaalias personas Deo sacras, in quibus spetori circa Deum. In quo profecto vel non cialiter illud onus vigere fuit ratus, de quo SM, ’ satis consequenter videtur locutus : cum supra jam egimus. Pro eadem sententia Yi:£juxta ipsum tract, de Incarnat, disp. 3, refert etiam Arauxo Beraardinum Senen­ fll-T 1 sect. 3, aliqua sint peccata, quois competit sem lib. de æterno Evangclio, serm. de nsr. ’ propria injustitiæ ratio; ubi ex illa parte Confess. Petram de Soto lect. 13, de Pœ­ eidem subjacet difficultati, cui vel satisnit. et Cajetanum tom. 1. Opuscul. a facere, vel succumbere necesse est. tract. 17, quæst. 1, apud quem eam sen­ Omissis ergo pluribus sacræ Scripturae tentiam post sedulam inquisitionem non testimoniis, quæ non probant immediatam, invenimus : inquit enim post aliqua verba, et tam citam pœnitentiam, ut intenditur quæ superficie tenus ilii sententiæ favere ab hac sententia; sed prohibent tardam, videntur : Nec proplerea hujusmodi mixta et ita serotinam, ut usque ad articulum, prscepta exorbitant a communi regula przaut periculum mortis per plures annos de ceptorum affirmativorum, sed sequuntur i die in diem protrahatur juxta ultimam eam obligando tamen ad tempus necessita­ nostram assertionem ; accedamus ad illud tis : nam implicatio imbibilæ conlraritlalis argumentum, cui haud facile potest ratio ad virtutem determinat tempus necessitatis disparities assignari, si semel in quolibet ad slatim. Quorum sensus esse potest, et peccato continetur propria injustitiæ ratio, esse videtur, quod dum adest necessitas et proponitur sub sequenti forma. actus Pœnitentiæ, statim adest obligatio 332. Nam qui injuste retinendo alte­ præcëpti; sed non statim adest necessitas, rius bona proximum læ lit, tenetur statim et consequenter non statim obligat præcep­ illatam injustitiam resarcire media illo­ tum. In cujus manifestius signum, cum rum restitutione, ut est expressa doctrina sibi i : I 627 I). Thomæ 2, 2, quæst. 62, art. 8, et fere D-Tbom. communis Theologorum; alioqui vel con­ tinuo peccaret, vel in continuo peccato permaneret, nedurn habitualiter, quod est indubium, sed eliam actualiter, vel pec­ cata actualiter multiplicando, vel in eodem peccato actuali permanendo : sed homo mortaliter peccans gravem injuriam, eamque proprie talem intulit Deo, a quo abs­ tulit debitam subjectionem, consequenterque rationem ultimi finis sibi omnino propriam : ergo tenetur ad statim resar­ ciendam prædictam injuriam; alioquienim continuo peccabit, vel persistendo in eo­ dem peccato actuali, vel peccata actualia multiplicando. Syllogismus est recte dispo­ situs, praemissae illius sunt omnino certae. Unde vel est assignanda disparitas, qua quiescat intellectus, vel immerito negabi­ tur Consequentia, utpote quæ legitime videtur inferri, et consequenti syllogismo probatur : omnis injuste alteram lædens in propriis bonis, sive honoris, sive pecuniæ, tenetur ad statim compensandam injuriam a se factam, cum commole pos­ sit : sed omnis mortaliter peccans injuste lædit Deum in bonis sibi propriis : ergo omnis mortaliter peccans tenetur ad sta­ tim compensandam prædictam læsionem, seu injuriam, cum possit. Qui syllogismus est clarissimus, et nihil assumit ex parte medii, quoi non contineatur in præmissis prioris argumenti. Respondetur tamen ex communi doctrina inter discipulos D. Thomæ, negando utramque Consequentiam utriusque syllo­ gismi ob disparitatem latentem inter præmissas, et Consequentiam. Quam ut me- Nota 1· lius percipias, observare necesse est, non idem esse munus compensationis, seu satisfactionis, ac munus, et rationem pro­ priam restitutionis, ut patet in solutione debiti ex contractu licito, cui fit satisfactio debiti illius solutione ; non tamen fit pro­ prie restitutio, utpote quæ ex vi nominis proprietate importat iterato rem alienatam suo Domino reddere; restituere enim idem sonat, ac iterum statuere rem a proprio loco, seu statu delapsam. Unde licet res­ titutio sit quoad præsens compensatio, seu satisfactio ; non tamen omnis satisfactio est restitutio, sed se habent ut gradus in­ ferior, et superior, et ab hoc secundo non bene arguitur affirmative ad alterum prius, ut patet in quolibet gradu superiori ad in­ feriorem. Secundo prænotare oportet hanc osse Nota e. o ·*χ· 62 S DE PŒNITENTIA. differentiam quoad præsens maximopere advenire potest, sed etiam ex ipsa sac«?^ observandam, inter Deum, et homines, pagina, Psal. 15 : Diri Domino : Deus meus P111 15 quod istis, quælibet injuria ipsis irrogetur, es tu, quoniam bonorum meorum non eges. semper detrahitur aliquid non solum in Job. 35 : Si peccaveris, quid ei nocebis ? ellob’ affectu sed etiam in effectu, vel physice, si muUiplicatx fuerint iniquitates tux, quid ut constat in furto, aut iniqua usurpatione facies contra eum? Porro si juste egeris, rei, vel sa’tem moraliter, denigrando ejus quid donabis ei? aul quid de manu tua ac­ famam, qua apud homines pollebat. Quo­ cipiet? quibus miritice explicatur nostris circa apud homines locum habet restitutio operibus, sive bonis, sive pravis nihil ac· rei ablatæ, qua per injuriam sunt expoliati crescere aut derogari Deo. Quod non so­ she ea fuerit in materia pecuniaria, aut lum est, et debet esse verum physice, vel qualibet alia. Et quia homines injuriam metaphysice loquendo, sed etiam mora­ passi ita læduntur, ut detrimentum patian­ liter : non enim denigratur, ut ita dicamus, tur in bonis sibi propriis, et utilibus, qui­ nostris otlensis divinus honor adhuc mobus carere coguntur, inierim atque ipsis raliter, ut in effectu aliquid patiatur; licet non iterum conferantur, ut potiri, et gau- | in affectu peccantis, et ex modo procedendi dere de iliis valeant; semper manent in­ in prudentum æstimatione offendatur, ex viti, et cum jure proxime rem propriam quo capite statuimus, et communior sen­ injuste retentam possidendi, non minus, tentia docet, ejus offensam esse simpliciter ac si in illomet instanti fuisset ablata. infinitam. Quod ut dicebamus, totum est Jsb. 35. Unde est illud Job. 35, vers. 8 ; Hominis, aflective, non vero, quia in effectu dam­ qui similis lui est, nocebit impietas tua, et num aliquod ipsi immineat, aut subire filium hominis adjuvabit justitia tua quia necesse sit subjective et in se ipso, vi nimirum ex injustitia cogitur damnum cujus ab aliis merito despectui habere de­ Ho­ subire, a quo levatur, dum ipsi justum, beat. ünde D. Thomas hanc differentiam D.rnis. sen, quod idem est, debitum rependitur, præcallens 1,2, quæst. 21, art. 4, inquit, et inde adjuvari dicitur. Quocirca justitia quod per actum hominis Deo secundum se obligat non solum ad non lædendum nihil potest accrescere, vel deperire : sed proximum, vel sibimet propria non au­ tamen homo quantum in se est, aliquid sub­ ferendum ; verum et ad non retinendum, trahit Deo, vel ei exhibet, cum servat, vel non enim minus læditur injusta reten­ non servat ordinem, quem Deus instituit. tione, quam injusta ablatione, ut maxime Quo fit damnum, aut detrimentum ex splendet in pecuniis, aut aliis rebus uten­ pravis operibus homini potius obvenire silibus : atque ideo quoties homo volun­ quam Deo, atque ideo sibi ipsi nocere, et tarie, cum possit, et memor sit obligationis, male prospicere peccatorem deficiendo, non non restituit, semper actu facit injuriam Deo; et vice versa bene operari ceuere in juxta doctrinam in argumento citatam utilitatem bene agentis, magis quam ipsius D. Thomæ ex 2, 2,Theoogis communem. Dei, ut est doctrina D. Thomæ 2, 2, Unde restituendi onus, ut etiam docet quæst. 30, art. 4, ubi ait, quod Deum non Idée D. Thomas loco supra citato, non tam colimus per exteriora sacrificia, aut munera provenit ex præcepto affirmativo, quam ex propter se ipsum, sed propter nos. et propter negativo, quod obligat pro semper; cujus proximos. Non enim indiget sacrificiis nos­ radix est præceptum iliud Decalogi : Non tris, sed vult sibi offerri propter nostram furaberis, quo prohibetur in quolibet ins­ devotionem, el proximorum uMitalem. Et tanti retentio reialienæ. Quod servata pro­ eadem ratio est de aliis bonis operibus, portione currit in læsiune morali proximi quæ nobis proficua sunt, et nostræ inser­ media injuria, aut aliqua contumelia, et viunt utilitati : atque ideo in illis non tam ideo Matlh. 5, vers. 24, homini ad altare culte est Deo suæ convenientiæ. quam offerre volenti injunctum fuit, non a quo­ nostræ perfectionis. Quapropter m nostra Maltb.5. libet, sed a Christo Domino : Vade prius pœnitentia non tam intendit propriam in­ reconciliari fratri tuo, el tunc veniens offe­ juriam resarcire, quam nostram salutem reparare juxta illud Chrysostotni a illa res munus tuum. 333. Porro hanc doctrinam non tenere verba Psal. 113 : Nomini luo da gloriam, Nota 3. respectu Dei, manifestum esse videtur, Neque enim Deo sua gloria tantæ est curx. AppliraMor nedum ex ratione ipsa naturali, ex qua quants salus hominum. Fit ulterius (quod intendimus, et est neM constat esse penitus immutabilem , cui s,n proinde nec abqua accretio, aut diminutio cessanum a i claram, et expeditam .dispa/ giiaieii·»). niatem DISP. V, DUB. VII. ritatem objectionis, quam assignaro diffi,1 cile visum fuit Luguni) in pœnitentiæ . satisfactione non tenere restitutionis regu­ nt latu, ut manifestum fit nostro judicio ex proxime dictis : nam hæc unice, et adæΊ quate fundatur in damno proximi et reten­ tione injusta, quam illico injustus posses! sor, aul fraudator, amovere debet, et si K non amovet reddendo debitum, statim I peccat, quasi tunc primo subriperet. At I vero in compensatione Deo facienda inj tenditur satisfactio amicabilis creaturæ, ad I quam obeundam malum ipsius creaturæ I prius debet auferri, et ultimum est Dei j injuria, ut constat ex dictis supra de modo I satisfaciendi per contritionem. Unde AnI j. Ώο gelicus Ductor 1, 2, quæst. 113, art. 6 in I corpore inquit : Consummatio autem, sive perventio ad terminum hujus motus (justifiI cationis) importatur per remissionem culpæ ; ! in hoc enim justificatio consummatur, sicut I quilibet motus in suo termino ad quem. I Unde patet ratio ob quam concessis præ! missis, aut explicatis hoc modo, neganda i est Consequentia utriusque syllogismi, quæ F fallit attribuendo satisfactioni pœnitentiali, quod insolidum convenit restitutioni hu­ mante. Imo negari poterat suppositum, sicut a Deo nihil per peccatum aufertur, i ita nihil proprie restituendum manet, quo subjective privatus sit; sed tota perversio se tenet ex affectu peccantis, et ex solo i affectu nec in humanis tenetur qui ad res! titutionem. Ex hoc capite etiam potest I retorqueri argumentum. I Nec ideo negamus aliquando per acci­ dens teneri hominem ad detestandum et re ractandum peccatum, ut quando ex errorej unius fides aliorum periclitaretur, et similibus. Srd hoc non provenit ex præ’ cepto Pœnit-ntiæ, sed ex præcepto fidei servandæ illæsæ, vel ex abis præcepiis i tunc occurrentibus. Quo respexisse D Tho­ mas 1, 2, quæst. 73, art 8 ad 2, videmr, dum ita scripsit : Et tamen potest dici, ^eo nullus possit nocere quantum ai ejus substantiam : potest tamen nocumen­ tum attentare in iis, quæ Dei sunt sicut exlirI pando fidem, violando sacra, qux sunt pec­ cala gravissima. Unde qui ex malitia, vel etiam ex ignorantia, errorem aliquem dis­ seminavit. tenetur statim illum corrigere, ne illud virus irrepat, et inficiat a ios, ut bene observavit Nuno, et ex ejus sententia docet Prado referens pro se Suarez, et est ■ communis doctrina. ! 334. Sed contra disparitatem assigna­ 629 tam, insurges. Nam etiam apud homines, nullum multoties sequitur detrimentum ex ablatione vel pecumæ, vel etiam famæ, ut quando spoliatus affluit divitiis, vel ita est probatæ opinionis, et vitæ apud alios, quod nullum ex diffamatione ipsi obvenire possit nocumentum. E contra vero licet Deus in bonis intrinsecis nullum subire possit detrimentum (quod solum probant textus allegati, et nemo it inficias) inter­ dum tamen illud patitur in bonis extrinsecis, utputa honoris, aut famæ apud aliquos, veiuti si ex alicujus peccato mala suspicio de Deo aliis ingeratur, aut sumatur occa­ sio, ut par est, de eo sentiendi. Et in uni­ versum quolibet peccato mortali derogatur cultui, et subjectioni Deo debilis a crea­ tura rationali. Ergo vel in primo casu non tenebitur homo ad instantaneam, et imme­ diatam restitutionem, et consequenter ruit disparitas tradita : vel in secundo tenebi­ tur ad confestim poenitendum, atque ideo nullum erit discrimen inter obligationem pœnitendi, et onus restituendi. Confirmatur ex doctrina Suarez sect. 5, Co.nSf,· _ . ’ mano 1 num. 7, loco supra citato; nam obligatio præstandæ satisfactionis Deo absolute pro­ venit ex delicto, et injuria ipsi irrogata; in quo profecto differt a restitutionis onere, quod ex sola rei alienæ detentione absque delicto præcedenti oriri potest, ut constat in possessore bonæ fidei : hoc ta­ men non obstante onus restitutionis est strictissimum, et obligat quam cito, et immediate quis possit : ergo potiori titulo id asserendum est de obligatione pœniten­ tiæ, quæ semper provenit ex delicto. Præmissæ constant, et Consequentia probatur, tum quia major, et strictior debet nsse obligatio, supponens indispensabiliter de­ lictum, quam quæ illud non semper sup­ ponit, ut videtur perspicuum ; siquidem culpa inducit obligationem damnum amo­ vendi. Tum etiam, quia nullum est funda­ mentum asserendi Deum proprio juri ces­ sisse pro extorquenda satisfactione sibi debita ex injuria peccato commissa; alias satis expressit voluntatem citæ, ac instantaneæ satisfactionis, ut constat ex testimo­ niis sacræ Scripturæ supra allegatis : ergo cum de opposito non clarius constet, stan­ dum est pro obligatione cito, et immediate pœnitendi, eo modo quo asseritur statim urgere obligationem restituendi rem alie­ nam adhuc bona fide possessam, illico ac constiterit eam non esse propriam. Confirmatur, et urgetur ulterius insis- ConOrmatur ». ; '·> Πu ■·η T.· *1 îril· G s: 630 « μ DE PŒNITENTIA. tendo eidem paritati. Ideo inest obligatio rem alienam restituendi confestim, vel quia prædictum onus fundatur iu præ­ cepto negativo non furandi, seu non reti­ nendi rem alienam, invito proprio ejus domino ; vel saltem quia prædictum præ­ ceptum annexum habet sed onus pœnitentiæ secum trahit præceptum negativum non differendi, aut de die in diem pro­ crastinandi pœnitentiam, ut nos asserui­ mus : ergo eadem ratione, qua prohibetur nimia ejus dilatio, prohibetur etiam quælibet mora in illa exhibenda. Patet Con­ sequentia, tum quia non est major ratio ad unam, quam ad alteram, et quæcumquo assignetur, erit voluntaria. Tum etiam, quia de ratione præcepti negativi est obli­ gare pro quolibet instanti : ergo vel in Pœnitentia non includitur præceptum ne­ gativum contra supra dicta; vel eo semel admisso, tam necessarium est adstruere immediatam, et instantaneam obligatio­ nem pœnitendi, quam est certum sub præ­ dicta obligatione teneri hominem ad pro­ tinus restituendum. Ortnri335. Hac tamen objectione, qua nervus lar argamcDto. difficultatis enucleatur, non convellitur doctrina traditæ disparitatis, quae veris­ sima est, et rationabiliter negari nequit, quin simul negetur differentia lumine na­ turæ nota inter detrimentum, quod est in humanis materia restitutionis, et inter injuriam irrogatam Deo. Nam ad restitu­ tionem pure humanam non requiritur ami­ citia, sed tantummodo quod æqualiter fiat compensatio sive in pecuniis, sive in honore, nec etiam est necesse, quod inter­ veniat delictum, sed eo ipso quod bona | fide possidens sciat rem esse alterius, vel quod aliquem diffamaverit esto ignoranter, et inculpabiliter, tenetur ad statim resti­ tuendum meliori modo, quo possit, quid­ quid sit de dispositione interiori restituen­ tis erga creditorem, aut reconciliationem cum Deo, ad quam non compellitur homo, dum actu restituit vel æs alienum, vel fa­ mam proximi. Cum tamen in Pœnitentia non tam intendatur restitutio juris divini, quam ejus amicitia, quæ ut perfecta suo modo sit, debet esse satisfactoria : quo­ circa principaliter est gratia Dei, ct ejus amicitia, quam comitari debet compensa­ tio. Unde licet utraque sit per se intenta, principalius tamen una, quam altera; ut constat in remissione obtenta medio Sa­ cramento cum sola attritione, ubi non est restitutio, aut compensatio juris divini ; I 1* I læsi, quæ sit perfecta, et reddat Deo aclualiler rationem ultimi finis; quippe quod I est proprium aclus charitatis, et excedit I limites attritionis supernaturalis. Hinc au* tem liquido tit in restitutione magis, imo I et totaliter attendi ad damnum, aut detri­ mentum ex parte passi, in quud sarcien­ dum totum onus inclinat. Quod non habere locum in Deo notissimum est ex diffeI rentia assignata, et ex doctrina modo prae­ missa. Unde ad objectionem in forma, concessa prima parte Antecedentis, nega­ tur Consequentia : nam per se loquendo apud homines restitutionis dilatio est al­ teri nociva, et consequenter eidem ratio­ nabiliter involuntaria; siquidem ipsa ca­ rentia rei propri®, et utilis quoad humanum usum (uti est pecunia, nec non honoris jactura, quæ quo magis durat, eo plus ra­ dicari solet), important ex se detrimentum illico submovendum, si commode potest. Quod autem id in admodum divite de facto non inducat, est per accidens. Porro in hoc casu accidentali, ut sentit Nuno, ex justa causa absque ullo peccato differri potest restitutio. Sed ex hoc nihil sequitur contra nos, quin imo in adversarios re­ torquendum est argumentum. Quia per accidens in illo casu actu non irrogatur damnum alteri, aliquantulum potest ex justa causa restitutio differri : sed Deo numquam infertur damnum nisi ex affectu peccantis ; ergo per se loquendo non obli­ gatur homo ad illico pœnitendum. Rursus : ex affectu furandi non induci­ tur aut obligatio, aut regula restitutionis, ut liquet : sed Deus numquam offenditur, nisi ex affectu peccantis, ex quo in prudentum æstimatione consurgit offensa : ergo non est. unde consurgat obligatio im­ mediata illico pœnitendi, nec unde urgeat paritas restitutionis. Unde corruit secunda pars illius Ante­ cedentis : quia per se loquendo nec in bonis extrinsecis proprie læditur Deus nostris offensis; nec est qui prave sentiat de ipso, quia contra ipsum homo delin­ quat; quin potius summa ejus clementia ostenditur, quod solem suum oriri faciat super malos, et bonos, et nostram resi­ piscentiam expectat juxta illud Ί Petri cap. 3 : Patienter agit propter vos, nolent aliquos perire. Casu autem quod per acci­ dens immineat speciale periculum, jam supra tetigimus per accidens teneri homi­ nem ita peccantem illico resipiscere, ac peenitere. Ex quo non sequitur eandem per NoU. D18P. V, DUB. VII. 631 - per *e loquendo inesao illi obligationem, ut vico versa dicebamus de restitutione. VJ Nunc voro addimus, nec in illo casu ut in plurimum teneri ad pœnitentiam inter­ nam coram Deo, sel ad retractationem externam coram hominibus, qua sola oc­ curri potest imminenti illi damno fidei, aul Religionis quantumvis interne non vere, et coram Deo pceniteat. Nam ut bene observat Nuno in præsenti, si humo potest recuperare honorem divinum, et utilitatem proximi vel prædicando, vel contrarium asserendo, sufficiente occurrit damno im­ minenti , nec ad majorem pœnitentiam coram Deo tenetur. Eo præsertim quod ad vitandum illud periculum non sufficit pœ­ nitentia pure interior ad quam primario obligat præceptum, de quo loquimur ; sat vero est exterior retractatio, quidquid sit de occulta, de qua non judicat Ecclesia. Qjare neutra illarum Consequentiarum est : legitima, siquidem stat veritas anteceP dentium cum falsitate consequentium. 336. Ad confirmationem primam resitXpondetur ex eadem radice, concedendo iterum praemissas, et negando Consequen­ tiam, eo quod ratio differenti® inter obli­ gationem restitutionis, et Pœnitentiæ non 1 venanda est ex illo capite, quod una sup■ ponat delictum, et alia non; hoc enim est quid materiale, et extrinsecum; sed ex eo quod restitutio supponit in restituente rem alienam, et consequenter extra dominium proprium illius, ad quem pertinet : quo­ circa rem sive bona fide, sive mala pos­ sessam, statim ac constet non esse pro­ priam, sed alterius, tenetur reddere proprio Domino. Quod si non fecerit, cum possit, statim peccat, ac si de novo surriperet. Hoc autem locum non habere in Pœnitentia liquet : nam per hoc quod homo Deum offendat, licet in affectu se avertat a Deo tanquam ab ultimo fine ; non ta­ men re ipsa ab eo demit aut rationem ul­ timi finis, aut ejus supremum dominium minuit; sed supponit intactum non solum quoad ipsi intrinseca, sed etiam extrinsece, ut patet in dæmonibus, quorum quia obs­ tinati sint, non amittit Deus supremam, et universalem potestatem. Quare totum damnum re ipsa obvenit peccanti, quia non se submiserit Deo, et ejus mandata non observaverit. Et hoc damnum resarcitur per gratiam liberaliter collatam, et media illa erumpit in actum contritionis, ut ex justitia imperfecta satisfaciat injuri» in prudentum judicio Deo irrogat®, non vero re ipsa induct®. In quo sensu loquens I). Thomas infra quæst. 86, art. 4 ad 2, D.Thom. inquit : Ad gratiam perlinet operari in homine justificando ipsum a peccato, el coope­ rari homini ad recte operandum, mediis ac­ tibus charitatis, et contritionis, et ideo proprie loquendo non debet servari modus restitutionis; nec inde bene sumitur pari­ tas ad satisfactionem pœnitentialem Deo exhibendam, quæ est alterius rationis, et aliam regulam servare debet. Ad primam Consequenti® probationem constat ex dictis obligationem instantaneam restituendi non oriri præcise ex de­ licto, sed ex retentione rei alien®, sive bona, sive mala fide ea retineatur. Unde quod inde infertur, est absque culpa præcedenti posse obligari hominem ad resti­ tutionem, secus vero ad Pœnitentiam quod verum est. Cum quo stat præceptum satis­ faciendi Deo absolute, et simpliciter stric­ tius obligare : eo enim strictior est obliga­ tio, quo altioris rationis est offensa facta Deo injuria particulari proximi; licet ex aliis capitibus, et circunstantiis onus resti­ tutionis strictius liget præcepto Pœniten­ tiæ. Sed hoc provenit ex indigentia proximi, et nulla læsione ex parte Dei, et summa ejus munificentia. Ad secundam ejusdem Consequentiae probationem, dicimus, quod licet supposita offensa peccati, obveniat Deo jus in quoli­ bet instanti exigendi satisfactionem ; non tamen illam pro quolibet instanti extor­ quet. Tum quia præceptum Pœnitentiæ est affirmativum, et non obligat pro semper.. Tum, quia ut docet D. Thomas infra D.Thcm. quæst. 90, art. 2, in corp. ; In Pœnitentia fit recompensatio offensæ secundum volunta­ tem peccantis, et secundum arbitrium Dei, in quem peccatur. Et ex neutro capite col­ ligitur tam stricta obligatio : non quidem ex parte hominis, cujus arbitrio subjacet Pœnitentia; nec etiam ex parte Dei, de quo solum constat statuisse directe, et immediate præceptum affirmativum pœni­ tendi. Et tradit rationem 8. Doctor, qua supradicti pro hac disparitate s itis eluci­ dantur : Quia hic non quærilur sola reinte­ grate æqualilalis juslilix (sicut in justitia vindication) sed magis (perpende adverbium cum sequentibus) reconciliatio amicitix, quod fit, dum offendens récompensât secun­ dum voluntatem ejus, quem offeudit. Ad quam quidem reconciliationem utpote homini voluntariam, et Deo etiam accep­ tam statuit Deus legem, non legandi suam 632 DE PŒNITENTIA. gratiam, quoties homo ex ejusdem viribus se. voluntarie disposuerit; sed non compu­ lit hominem, ut in quolibet instanti con­ verteretur, ut constat in aliis præceptis affirmativis. Nec est testimonium aliquod Scripturæ, aut Patrum, ex quo evinci pos­ sit in quolibet instanti teneri hominem sub præcepto ad conversionem licet in quolibet instanti possit se in illam exerere, et a Deo acceptari. IHæenim commi­ nationes, et locutiones Scripturæ supra relatæ eo dumtaxat tendunt, ut non plus justo retardetur tempus pœnitentiæ, sed quo citius illi studeatur, eo erit melior, et cæteris paribus Deo acceptior. Hinc ad secundam confirmationem cons­ Dirnitor eo firma­ tat·. Nam præceptum restitutionis revera bo 2. est negativum, licet quoad formam videa­ tur affirmativum, ut supra dixit D. Tho­ mas. Præceptum veeo Pœnitentiæ prima­ rio est affirmativum, licet includat etiam negativum numquam agendi contra Pœni­ tentiam, aut illam per longum tempus, aut totam vitam protrahendi. Ex quo nihil sequitur, ut patet in præceptis charitatis, aut aliarum virtutum, in quibus idem om­ nino reperitur, ut supra expendimus, quin inde evincatur pro quolibet instanti sub I præcepto constringi hominem ad opera ! prædictæ virtutis, aut aliarum. I Conve337. Hæc cum ita sint quoad differen- I tiam’ suPerest assignare in quo conveniant ; rentia præcepta restitutionis, et Pœnitentiæ, quod ’ inter prior prjor præstitit Magister Cano in illa sua ! P resti- relect. 4 p. g sed est tamen. Assimilantur I tuendi,et erg0 primo in eo, quod quemadmodum non ; diæc'ino. dimittitur peccatum, nisi restituatur abla­ tum, ita quoque culpa non remittitur per · se loquendo absque Pœnitentia. Secundo I conveniunt in hoc, quod tam nolens pœni- i tere, quam nolens restituere alienum, si habet formale propositum non satisfaciendi aut Deo, aut creditori, uterque peccat mortaliter; qui enim vult expresse perma­ nere in peccato, complacet sibi in illa spe- j cie peccati, et complacentia peccati pec- ’ catum est. Quod intelligendum venit de voluntate positiva, et absoluta. Si vero tam nolens poenitere, quam nolens resti- | tuere sumatur negative, adhuc stante co- j gnitione obligationis, et delicti, est diffe- . Arauxo. rentia, quam observat Arauxo in præsenti, | Nanrr. et pro ea refert Navarr. in sum. cap. 17. Cajet. Cajet. 22, q 66, art. 2 ad '2. Azor. 3. Azor. Sum. lib. 4, cap. 36, q. 1. Suarez, et VasSuarez.• quez, scilicet non peccare nec venialiter Vasquez. " qui tempore indebito vult non poenitere I pure negative. Cujus rationem dedimus supra in hoc eodem dubio n. 288. Cæterum qui habita opportunitate, et conscius obligationis negative se habet circa resti­ tutionem, continuo peccat; nam eo ipso I virtualiter velle convincitur retentionem rei alien» invito ejus Domino, et trans­ greditur præceptum negativum prohibens voluntariam detentionem rei non propriæ, contra voluntatem Domini, quæ semper stat pro re alienata. Unde minus est de­ tractor rei alienæ, ut bene docet Cano, ubi nuper $ Ad primum, qui eam casu in­ ventam apud se, invito Domino, detractat, ac retinet, quam si forte suscepisset, aut violenter usurpasset. 338. Sed contra hanc disparitatem in- Objetfi*. sistes : velle virtualiter in pevcato perma­ nere est peccatum : sed velle non poenitere negative adhuc in illo sensu ubi supra ex­ plicato, est velle virtualiter in peccato per­ sistere : ergo non poenitere negative in prædicto sensu est peccatum, consequenter quæ nulla est quoad hoc differentia inter non restituere negative, et non pœnitere itidem accepto. Utraque Consequentia constat ex præmissis, quarum Major sup­ ponitur, et probatur Minor : nam qui vult antecedens, virtualiter etiam vult conse­ quens ex illo illatum necessario, sicut qui vult causam sub ratione causæ, convinci­ tur etiam velle ejus effectum in illa con­ tentum, et inde deductum : sed ad non pœnitere negative infallibiliter sequitur permanere in siatu peccati : ergo qui vult illud primum, cogitur ad secundum eadem violatione prosequendum. Patet Conse­ quentia, nam alias conaretur ad displicen­ tiam prædicti status peccaminosi, de eoque displiceret, cum posset : ergo si cum pos­ sit, non displicet, signum est intercedere complacentiam illius status, quam esse peccatum nemo est, qui dubitet : atque ideo sicut restituere nolenti est voluntaria, subindeque imputabilis, retentio rei alienæ contra voluntatem Domini; haud aliter no­ lenti pœnitere est imputabilis permanentia in peccato, eamque mag s apud ipsum ha­ beri, quam detestationem eadem ratione convincitur. Respondetur ad hanc repi icam concedendo Majorem, sed neganda est Minor, cujus falsitatem satis ostendunt exempla aliarum virtutum, sive moralium, sive tbeologalium, quarum actus canmtiæ ob­ jective non important deformitatem cum regulis morum pro quolibet instanti, ut patet DISP. V, DUB. VII. I i; • ! ) I ‘ ! ’ patet in hoc quod est actu formaliter, et espresso non diligere Deum in quolibet instanti, aut actu, eodem modo nec credere vol sperare, et sic de cæteris : quam ob rem velle actu non credere, amare, vel sperare in hoc instanti, non est peccatum. Et eadem ratio est de illo actu ; nolo hic el nunc formaliter pœnitere, quamvis suppetat ad eum facultas; quia tamen non teneor, ob defectum debiti, et obligationis, illi omissio est pure physica, et nullo modo moraliter imputabilis, ut supra explicuimus. Ad Minoris probationem permissa Majori, et concessa prout jacet Minori, negatur Consequentia. Cujus defectus con­ sistit in hoc, quod licet ad velle non poenitere sequatur permanentia in statu pec­ cati, ut dicitur in prædicta Minori : nun tamen ad velle non pœnitere sequitur velle etiam permanere in statu peccati, quod non explicatur in Minori, et expresse po­ nitur in Consequenti; et ideo fallit Conse­ quentia arguendo a termino non distributo in præmissis ad terminum distributum, quod est parallogizare. Quamvis enim ad velle non pœnitere sequitur conservatio peccati, et pravi status ; non tamen sequi­ tur, quod quis velit eo ipso adhuc virtua­ liter ipsum statum peccati : quia potest voluntatem alio distrahere, vel aliis a tibus præceptis applicare, quin cogatur velle ipsum peccatum, ut patet in permissione Dei, ad quam sequitur infallibiliter pecca­ tum, vel in denegatione auxilii efficacis, quarum quamlibet Deus intendere, ac veile potest, absque eo quod inde colligatur complacentia divina in peccato. Et Chris­ tus Dominus potuit velle carentiam mortis secundum se, adhuc posito præcepto, quin inde probetur potuisse velle prædictam ca­ rendam ut prohibitam. Et ratio est eadem utrobique, quia consecutio illa Anteceden­ tis cum Consequenti solum est logea; non vero physica : siquidem præscinditur ab eo quod habet rationem peccati, et ulterius in nostro casu datur medium inter velle non pœnitere pure negative, et velle permanere in peccato, nimirum velle voluntatem di vertere, et a'iorsum applicare, ad id quod tunc urget, et cadit sub præcepto, postpo­ sito eo, quod voluntarium est. Et sane si illa probatio ex vi formæ teneret, probaret etiam teneri hominem speciali præcepio Charitatis in quolibet momento; siquidem ad ve le non diligere, vel ad nolle diligere sequitur permanentia in peccato, utpote quod per se loquendo absque actu Charita- 633 tis aboleri nequit : quod tamen est falsum, et neutiquam intentum ab objiciente, aut alio ex patronis illius sententiæ, maxime in illorum opinione, quos supra retulimus de sufficientia actus Charitatis absque for­ mali Pœnitentia ad justificationem per se loquendo. In qua sententia æque urget illa probatio contra illos, ut consideranti fiet obvium. 339. Ex quibus omnibus inferes illam .prp injusütiæ, aut injunæ rationem, quam m difîicuipeccato concedunt melioris notæ Theologi, ^^senoet cum illis propugnavimus loco supracitato de Incarnatione, coincidere cum ipsa ratione oflensæ, vel saltem ab ea divelli non posse : atque ideo sicut hæc consistit in privatione juris divini, non quidem physica, aut metaphysica; sed morali, juxta prudentum æstimationem , juxta quam ex affectu, et modo peccandi offen­ deretur Deus reipsa, si esset capax; haud dissimiliter ratio illa injuriæ, et injustitiæ meditanda, et regulanda est ex prudenti hominum appretiaiione. Quo fit (ut scru­ pulum dispellamus Lugonis supra ex ipso propositum) non aliam satisfactionem nec aliter, aut Deum extorquere, aut ipsi exhi­ beri debere ob rationem propriam injuriæ, vel injustitiæ, quam ob offensam, quæ a nullo illorum negatur, quamvis inter eos sit dissensus circa ejus gravitatem, ut vidimus loco citato. Unde si ex ipsa offensæ ratione ab omnibus concessa, præscindendo ab in­ justitia, nulla oritur difficultas in nostra sententia, quæ facile superari non possit ; nec exemplum restitutionis eodem teste contra eam urgeret : nulla esse potest ra­ tio, quare tantam difficultatem obtenderit in illa alia ratione, si alia est; quando quidem æque militat, si quæ est difficultas contra unam, ac contra aliam : quippe ex ipso jure naturali divino tenetur homo ad resarcien lam offensam alteri illatam, et ejusdem virtutis est adhuc in humanis sa­ tisfacere, et restituere ; quamvis satisfactio spectet ad præceptum positivum, et restitu­ tio ad negativum, in vi cujus citior obliga­ tio esse potest sub munere restitutionis proprie dictæ, quam sub ratione satisfac­ tionis, quam solam exigit Deus. 340. Deinde arguitur alia paritate de- Sectinsumpta ex præcepto Charitatis, ut extenso gumca. ad correctionem fraternam, quam sub il- uun. lius præcepto contineri nocet D. Tho- D.Thotu. mas2, 2, quæst 33, art. 2. Etenim ex præcepto correctionis fraternæ tenemur ad subveniendum proximo, quam cito, ne in DE ΡΟΕχΝΙΤΕΝΤΙΑ. H. peccatum labatur, vel ipsum secreto corri­ ex num. 205, ex alia vero adhærendo Sua- Sorn. gere, quia lapsus est, se i vinculum Chari- rez, et aliis illam obligationem negantibus, tatis erga se ipsum strictius est, quam erga ut patet ex η. 215. Unde liquet pried ictos proximum : nam cæteris paribus præfo- Authored modo in unam, modo in ali.irn rendum est bonum proprium bono alieno, partem declinasse. Cum tamen Cano conset propria salus pluris h iberi debet, quam I tans fuerit in concedendo Antecedens, et alterius : ergo potiori titulo obligatur negando Consequentiam ; eo quo I quisque homo ad sibimet consulendum post pecca­ est dominus suæ vitæ spiritualis; vit® tum, quam proximo ; quod fieri non posse, autem corporalis, sive propriæ, sive alien® ' quin statim ipsum pœniteat de peccato, solum est custos, quocirca hanc continuo manifestum est : ergo statim cogitur ad eripere tenetur a periculo; secus vero Pœnitentiam in vi præcepti hujus virtutis. illam. /· Discor­ 341. Quod ox horum divisione ad inten­ Occasione hujus argumenti non parum dia Autum nostra refert, est dehiscere argumenti thoron’ disceptat Vasquez in præsenti ad quæst. 86, l«b3'r art dub. 5, cum Magistro Cano, circa vires, cujus principium, quia incertum ne­ di fflca!veritatem majoris propositionis, et jam ip­ quit inferre certam consequentiam, sive ute. sum commendat, jam impugnat; qua vero enim admittatur illa obligatio, cum prteConsequentia, haud melius potest ostendi, laudato Authore ; neganda est Consequen- Faejhs quam unum, et alterum audiendo. Inquit tia, et ratio disparitatis (si semel verissima Cano. enim Mamster Cano teneri hominem ad est, ut testatur Vasquez) bene fuit assi- we M proximo subveniendum in necessitate spi­ ' gnata, qua proinde utitur Arauxo in prærituali, aut corporali vitæ; non vero ita senti. Si autem negetur cum aliis, adhuc vinciri pro salute spirituali propria. Et . clarius enervatur objectio, utpote procedens rationem disparitatis assignat : quia vitæ ex falso principio ad male inferendum I spiritualis propriæ homo constitutus est conclusionem. Dominus, juxta illud Ecclesiastic 15:: Deus Sed videamus quid apponat Vasquez, ut ab initio constituit hominem, el reliquit illum sibi omnino displiceat illa disparitas, quam | in manu consilii^ui. Atque ideo potest vi­ judicat verissimam. Quia licet homo non sit dominus vitæ spiritualis proximi, pecI tam spiritualem prodigere, nec tenetur sub stricto illo vinculo de ea curare. At vero cat illum non statim corrigendo, si non nec vitæ spiritualis proximi, nec etiam contra justitiam, saltem contra charitatem, et misericordiam in sententia Gani : ergo vitæ corporalis sive propriæ, sive alienæ et non sucurrendo sibi. Probat hanc Condesignatus fuit Dominus, sed tantummodo sequentiam his verbis : Etenim el sui custos; quocirca in imminenti periculo alterutrius, vel utriusque (si absque in­ præcipue custos in hoc casu, si proximi est, unde non video, quomodo misericordia erga commodo, aut sui jactura id potest) te­ netur ad statim subveniendum et sibi, et proximum obliget, non vero erga se ipsum. Hæc tamen impugnatio levis est ad illud alteri sub onere peccandi vel contra principium verissimum diruendum : nam lcr. lar‘ Charitatem proximi, vel contra propriam. In qua disparitate est totus nervus illius concesso Antecedenti, fallit Consequentia. Cujus probatio est falsa ; quia homo per hoc, Vazquez, doctrinæ a M. Cano edoctæ. Quam tamen dicit Vasquez ibi g Canus ergo, num. 15, quod sit custos vitæ spiritualis proxhni, sibi omnino displicere, et infra in eodem | quam non constituit Deus in manu con­ silii sui, non fit etiam custos vitæ propriæ dubio, § Sed dicet aliquid, num. 27, inquit : spiritualis, ita quod ipsam sub eodem vinIn primis verissimum esse nos non esse do­ cu o teneatur illæ-am servare; alioqui non minos vilx corporalis, esse tamen vitæ spiri­ tualis, ob quam causam peccat quis, cum sibi fuisset etiam constituta in manu proprii infert mortem, etc. At vero cum quis statim judicii, et consilii, quod esse falsum cons­ ' non se eripit a morte peccali, in qua est per tat ex textu allegato. Rationem autem, peccatum prælerilum, non peccat, nec contra quam non vidisse fatetur Vasquez, non justitiam, nec contra aliam virtutem. Quæ latuisse authorem disparitatis, constat ex si non sunt inconsequentia, explicatione vernis paulo post subjunctis : Ac re vera (utcumque opinemur) negare non possumus ί indigent, ut sint consona. In quo etiam inter bona proximi, el nostra longum esse 1 Lugo. offendisse Lugo affirmavit Prato, ex una I parie assentiendo Vasquio, et Cano docen­ intervallum. Nam bovem proximi, aut ovem tibus, data opportunitate, non esse diffe­ jacentem levare teneor, el servare, si pos­ rendam correctionem proximi, ut constat sum; bovem meum, aut ovem non item : Sic a DIRP. V, DOB. VII. 635 Sic ergo, et bona spiritualia proximi mei, I lare pergit. Quod est se ipsum destruere, diam extra mortis xlernx periculum curare et nihil posse concludere; quin potius teneor, mea non perinde, nisi cum arliaplus contra ipso utentem retorqueri debet. Quia non tenetur proximus proximum sta­ necessitatis propriæ spiritualis occurrit. Non tim corrigere, sed expectare debet tempus ob aliam rationem, nisi quia hujus sum dominus, illius mere custos, ct onus cus­ ορροί tunum illius correctioni : ergo omni­ todi® non injungitur sub eodem vinculo modo pari ratione, non tenetur quis ad se domino, quique dominus pro Ii bito potest ipsum confestim retractandum, ct corri­ re sua uti, prout voluerit. Unde qui vellet gendum : qua enim ratione tenetur, vel pro solutione argumenti non so intricaro non tenetur ad proximum, tenetur etiam, iu examine illius Majoris prædicti syllo­ vel non tenetur ad se ipsum ; licet vincu­ gismi, posset, illa omissa, et concessa Mi­ lum erga se ipsum sit intimius, et stric­ nori, negare Consequentiam, cujus dispatius, sed non quod pertineat ad diversum ritas ab Antecedenti est satis perspicua ex præceptum. dictis : quidquid sit de sensu intento ab Secundo observari debet correctionem Authoribus illius discriminis circa illam fraternam solum posse ordinari vel ad pec­ propositionem, an sit vera, vel falsa? Quod cata pneterita excutienda, vel ad præsen­ juxta hanc solutionem non debet extor­ tia, ct futura vitanda. Et quia hæc duplex queri; sed solum attenditur ad formam nocumentum important, maxime si externa argumenti, qua admissa, adhuc perstat sint, et respectu delinquentis, et respectu ; assignatum discrimen Antecedentis a Con­ aliorum, in quorum perniciem vergunt; sequenti, et indemnis manet nostra sen­ idcirco fraterna correctio non tam intendit tentia. remedium apponere peccato sub secunda Jtestt 342. Quia tamen non sat est attendisse consideratione, quam sub prima, et ex hoc E^ad formam, sed oportet materiam propo­ capite proprie loquendo appellatur fraterna li sitionis discutere, videndum superest, correctio; ex ea vero parte qua cedit in kJ" quam veritatem habeat illa propositio, ex damnum aliorum, pertinet ad justitiam qua sumitur paritas argumenti. Pro quo vel legalem, vel vindicativam, cujus est supponere debemus, nec negare possunt conservare rectitudinem justitiæ unius ad ipsi adversarii, præceptum correctionis alterum. Dequo D. Thomæ2, 2, quæst. 33, D-Tho®. iratemæ esse affirmativum, subindeque art. 1. Si ergo correctio fraterna ordinetur non pro quolibet instanti obligare, eadem ad impediendum peccatum præsens quoad prorsus ratione, qua asserimus præcepio continuationem, vel proximam reincidenPœnitentiæ non statim vinciri hominem tiam proximi, planum est præsens esse ad contritionem. Eo autem ipso non tene­ periculum, summamque necessitatem sub­ tur homo ad continuo corrigendum proxi­ sidii spiritualis media correctione : atque mum, sed expectare debet tempus correc­ ideo tenetur homo ad proximo subvenien- Proxi“ tioni opportunum, in quo proximus ea dum statim, ac ipsum cernat in periculo quando indiget, et alter ad eam impendendam teimminenti vel continuationis peccati, vel *ta9m reincidentiæ in præteritum : dum tamen c°dus.en' Dÿ neatur. Quæ fuit doctrina D. Augustini "B· lib. 1 de Civitate Dei cap. 9 et a fidelissit spes ipsum a peccato retrahendi alioqui ^•irimo ejus discipulo D. Thoma tradita 2, 2, enim ex prudentia ipsa teneretur homo ad q. 33, art. 2, sub his verbis : Correctio audifferendam, vel omittendam correctio­ itm fraterna ordinatur ad fratris emenda­ nem, utpote prorsus inutilem ad finem in­ tionem : et ideo hoc modo cadit subpræcepto, tentum. Quocirca duo docuit D. Thomas stcundum quod est necessaria ad istum fi­ loco nuper citato ex 2, 2 et quod actus cor­ nem : non autem ita, quod quolibet loco, vel rigendi proximum sit immediate a pruden­ tempore frater delinquens corrigatur. In quo tia, ut ab exequente, et a Charitate ut profecto supponitur delinquentem non imperante. Prudentia autem non attingit nisi quæ in finem virtutis collimant, et statim teneri ad resipiscentiam, et emen­ finem rectum præintentum ut assequendum dationem culpæ ex vi præcepti ; alioqui concernunt. Unde scripsisse D. Aug. 1 enim locus non esset expectandi tempus de Civit. Dei cap. 9, refert D. Thomas correctionis. Unde (ut bene vidit Vasquez art. 2 : Si propterva quisque objurgandis, et ubi nuper) ipsummet argumentum suppo­ nit, quod impugnare intendit, et illudmet corripiendis male agentibus parcit, quia op­ principium, quod assumit, includit neces­ portunum tempus inquiritur, vel eisdem ipsis metuit, ne deteriores ex hoc efficiantur, sario illammet assertionem, quam debel- Jy l· { 'J. 'i «36 rh i < ‘ii 1 I ► J S», DISP. V, DUB. VIT. DE PŒNITENTIA. rd ad bonam vilam, el piam eruditos, im­ pediant aliquos infirmos, et premant, atque avertant a fide; non videtur tsse cupiditatis occasio, sed consilium Charitatis. Ulraque ergo virtus debet concurrere ad co rectio­ nem fraternam in illo casu imminentis necessitatis vel continuandi, vel iterandi idem peccatum ; atque ideo subesse debet spes ab eo imminenti periculo damni spi­ ritualis eripiendi proximum, seu quod a peccato retrahetur media correctione; alias meritorie omitteretur, ut ibi docet D. Tho­ mas. Exclusa Porro in hoc eventu nullum est argu­ «rgjm-oti mentum; quis enim ibit inficias teneri ho­ difficul­ minem ad corrigendum proximum in adeo tas. gravi periculo damni spiritualis constitu­ tum? Sei nemo etiam est, qui non affirmet teneri etiam ad Pœnitentiam instantaneam, si semel se ipsum quis videat eidem peri­ culo expositum. De hoc enim non est quæstio, sed omnes veraciter supponimus in eo discrimine teneri hominem ad se extricandum media Pœnitentia, et alium, vel alios coercendos me lia correctione fraterna, subindeque vel interrumpere peccatum præsens, vel præcavere immi­ nens futurum. j Quando 343. Si vero correctio tendat in pecca­ nonstatum commissum ab-que ordine proximo tim corrigea- ad aliud futurum, profecto non magis tenedn5, tur homo ad corripiendum proximum, quam proximus ipse teneatur ad poeniten­ dum ; quia cessante spe emendat onis in proximo cessat medium correctionis, quæ sit sub præcepto : sed proximus peccans non tenetur statim ad poenitendum : non ergo tenetur alter sub præcepto ad corri­ gendum præcise ob peccatum commissum : majus quippe est vinculum ob igationis hominis ad se ipsum, quam ad alios cæte­ ris paribus : ut constat ex ipso argumt-nto, et ex doctrina Philosophi in Ethic. Ubi docet amicabilia ad alterum ortum ducere ex amicabiiibus ad se. Ut ergo quis tenea­ tur ad corrigendum peccatorem, oportet, vel quod peccator sit in periculo imminenti iterum delinquendi, quod supponitur non esse : vel quod statim a peccato resilire teneatur, quoi est supponere quod pro­ bandum erat. Quare ut sit locus correctioni fraternæ sub obligatione præcepti devenire debemus ad casum necessitatis specialis vel novi peccati, vel novæ obligationis tur^r* Proxime occurrentis Et ex hac parte nulcultas." bim etiam est paritatis argumentum, nec habet adversarium, contra quem intorquea- I tur; siquidem pari passu currunt correctio fraterna, et Pœnitentia quoad obligationem in casu necessitatis. Sed nec de hoc est quæstio, et una est inter omnes sententia. Ut ergo paritas teneat, et vires exerat, I debet statui casus necessitatis, in quo ur obliget correctio fraterna, et inde argui ad Pœnitentiæ obligationem, quæ semper in­ sit homini, ex peccato commisso, ita ut teneatur pro quodbet instanti ad Pœniten­ tiam. Sed hoc modo ipsummet Antecedens finnat nostram sententiam*, et destruit Consequentiam illatam. Si enim correctio fraterna non obligat nisi in casu necessi­ tatis, quare obligabit Pœnitentia nisi etiam in casu necessitatis ? similiter si peccatum commissum præcise quia commissum, non est materia correctionis fraternæ, nisi aliunde superveniat aliqua major obligatio, periculum, aut necessitas in futurum, nulla est ratio, cur aliter sentiamus de Pœni­ tentia. Solum ergo manet recursus ad hoc quod ipsummet peccatum secum trahat ingentem necessitatem immediatam re­ tractationis. Sed hoc negamus, nec pro­ batur ab exemplo correctionis fraternæ, quæ non est ob igationis, sed consilii citra casum necessitatis. Et ideo conces>a illa majori propositione simul cum Minori ne­ ganda est Consequentia, cujus opposita efficacius ex illo Antecedenti deducitur, ut ex dictis facile constat. Unde liquet quam solide, ac vere concesserint Cano, et Arauxo illud Antecedens, et negaverim Consequen­ tiam, utpote qui optime calluerant solum deservire posse in hac ultima considera­ tione, omnibus abis recen-itis ut omnino extra rem prætermissis. Quam etiam doc­ trinam sectantur alii discipuli D. Thomæ Üj U DSS« Cajetanus in summa verbo Correctio, ubi docet non quemlibet esse corrigendum, sed solum indigens correctione, eo quod eleemosyna nonnisi indigenti danda est. Solo de tegendo secreto, memb. 2, quæst. Sgu. 2, conci. 2. Sylvester verb. Correctio quæst. 1. Armilla eodem verbo, num. 2, Aratii» A ta '.oadjunctis Abul. quæst. 83, in Matth. cap. $is. 18. Adriano in 4, quæst. 1, de Correct. Λ;|η,!β Fraterna, propos. 2. Glossa in Cap. si peccaverit 2, cap. Qui alios, de Hæret. Suarez, et aliis pluribus. Qui omnes constanter, et uniformiter docent extra casum necessi­ tatis correctionem fraternam solum esse consilii, non præcepti. Et idem asserimus de Pœnitentia instantanea, quin quoad hoc agnoscamus, nec agnoscant disparitatem inter illam, et istam, nisi in sensu x ultimo ) t I J ultimo explicato, in quo jam rationem de­ dimus negandi Consequentiam, et negant omnes discipuli D. Thomæ cum Magistro Cano. Ex quo infertur teneri hominem ad sub· .veniendum proximo, et sibi ipsi quoties jfcî' adest periculum vitæ corporalis, mutilationis membri, aut alterius damni gravis in suo corpore, atque ideo si id omittat graviter peccare nedum contra justitiam, sed etiam contra Charitatem propriam. Quod ultra allegatos Autliores docet idem Vasquez ubi supra num. 27, non ob aliam rationem, nisi quia nullus est dominus propriæ vitæ corporalis, nec etiam corpo­ ris, aut membrorum ejus,· ob quam causam (verba ejusdem sunt) peccal quis cum sibi inferi mortem, aut quia non utitur necessa­ riis, aut lædit se ipsum ■ peccat autem ob hoc speciali peccato homicidii, vel contra jus­ titiam, ut nonnulli volunt, vel certe contra fortitudinem, quæ sicut est contra timidi­ tatem in periculis mortis superandis, sic diam est contra audaciam, el temeritatem in exponendo se absque ratione periculis. Qua etiam ratione qui non corrigit proximum positum in proximo periculo peccandi, si adsit spes illum ab eo eripiendi, similiter delinquit contra Charitatem, et misericor­ diam, ex quibus tenetur subvenire proximo, ut potuerit, in periculo imminenti corpo­ ris, vel animæ. Ubi tota ratio obligationis revocatur ad hoc, quod homo non est do­ minus nec proprii corporis, nec extranei, nec etiam vitæ spiritualis aliorum. Quod vero non teneatur ad statim poenitendum, unde ortum ducat, explicant ejus verba immediate apposita : At vero cum quis statim non se eripit a morte peccati, in qua est per peccatum præteritum, non peccat contra justitiam, cum sit dominus vitæ spiritualis, aut saltem nulli facit inju­ riam. nec contra aliam virtutem. In quo seipsum vel deserit, vel impu­ ta> feir gnat. ut fit perspicuum ex sequenti re­ flexione iterum assumendo ejus verba supra relata : homo non solum est dominus, sed et præcipue custos in hoc casu sui ipsius, si eliam est proximi; sed quia est custos proximi, peccat contra Charitatem, et mi­ sericordiam illi non subveniendo in prædicto casu : ergo quia est præcipue custos sui ipsius, et præcipue peccat etiam non se eripiendo a morte peccati, cum possit. Qui discursus recte procedit contra Vasquium, supposita ipsius doctrina. Unde vel tenetur se ipsum deserere negando ho- 637 minem esse proprie custodem vitæ spiri­ tualis, ut docebat Cano; vel seipsum illa­ queat eodem argumento ; nam nequit non peccare homo seipsum non eripiendo a morte, quia custos præcipue sui est, contra illam virtutem, contra quam delinquit non subveniendo proximo, quia custos illius est. Supposita ergo propria doctrina fal­ sum fuit asserere quod cum quis statim non se eripit a morte peccati, in qua est per peccatum præteritum, non peccat contra justitiam, cum sil dominus vitæ spiritualis, aut saltem nulli facit injuriam, nec contra aliam virtutem, quoniam peccare potest ut cpstos sui est, sicut peccat ut custos proximi, et consequenter contra Charitatem, et misericordiam erga seipsum. Quare standum est in doctrir a tradita, .et omnino consequenti, quod secluso periculo aliunde suborto, ex vi præcise peccati commissi non tenetur sub aliquo præcepto ad ita festinam, et præpoperam Pœnitentiam, ut intenditur ab illa sententia, idque vel ex ipsa instantia fraternæ correctionis, qua utuntur adversarii. De obligatione hujus præcepti ratione alterius. 344. Hactenus egimus de obligatione per casns, se importata ab hoc præcepto, superest de- inqpibus veniamus ad obligationem per accidens, per acciseu quæ non provenit ex ipsa Pœnitentia "9nsP.æsecundum se inspecta, sed aliunde vel ex concurrentia alterius præcepti, vel ex fine, aut circunstantiis extrinsecis, ratione quo­ rum non semel contingit teneri hominem ad aliquid, ad quod absolute, et illis ab­ sentibus, non teneretur. Idque accipere in Pœnitentia te-tantur communiter Theo­ logi, varios casus assignantes, in quibus confugere necesse sit a i Pœnitentiam. Pro quo statuenda est regula tradita a D. Thoma loco sæpe citato ex 4 sent. dist. 17, quæst. 3, art. 1, quæstiunc. 4, ubi obii- Primus, gationem per accidens Confessionis, in quo est eadem quoad hoc ratio cum virtute Pœnitentiæ, reducit ad hoc scilicel quando ad aliquid tenetur, quod non polesl sine pec­ cato facere, nisi confessus; tunc enim tenetur confiteri, sicut si debeat Eucharistiam perci­ pere, ad quam nullus post peccatum mortale, nisi confessus, accedere debet, copia Sacer­ dotis oblata, el necessitate non urgente. El D.Thom. inde venit obligatio, qua Ecclesia omnes obii- 638 4 J- DF PŒNITENTIA. gal ad semel in anno condiendum; quia ins­ tituit, ul senui in anno, scilicet in Pascha omnes sacram communionem accipiant, d ideo ante tempus illud con/Heri tenentur. Quo iit Sacerdotem existentem in peccato, si teneatur ad celebrandum, et non adsit copia Confessionis, teneri per accidens ad aptum contritionis, qui est unicum me­ dium, quo i superest ad digne Eucharistiam pertractandam, et suscipiendam : suhindeque in illius omissione unitum dumtaxat peccatum sacrilegii committi indign e cele­ brationis Eucharistia?. Quoi specialiter annotamus propter Cano -4 p. relect. Dabi» in-quaesi. 2, post. i, conci. not contendit duplex ibi committi pe ’catum, alterum sacriieqii contra Eucharistiam, aliud vero ob Pœnitentiæ omissionem, quasi hujus præceptum per se obligaret independenter ab alio. Quod etiam indicavit Soto ad eam distinctionem qmest. 2, art. 6, § Postre­ mum. ut refert Scares disp. 15, sect. 6, g Pro resolutione, num. 6. sed paulo inferius subjunxit propriam mentem : Tametsi hoc postremum non ita facile condemnarem, nec certe deberet discipulus D. Thomæ, et ejus expositor contra expressam S. Doctoris sententiam. DispelliQuin obsit motivum, quo ductus est vaa»°op- ^ao· ^ano Part· a» s°lel 50, § Nostra positam, igitur, ubi totus est in probando esse de jure divino Confessionem ad Eucharistiam praemittere. Quod sane princtpium non latuisse D. Thomam. quinimo, et diserte agnovisse manifestum est ex eodemmet articuloallegato, qmestiuuc. 3 imme liata, ubi docet, quod ad Confessionem dupliciter obligamur. Uno modo er jure divino, ex hoc ipso, quod D.Thom. esl medicina : El secundum hoc non omnes tenentur ad Confessionem, sed ilii lanium, qui peccatum mortale incurrunt post Baptis­ mum. Alio modo ex prxceplo juris positivi : el sic tenentur omnes ex ista institutione Ecclesiis edita in Concilio generali sub inno­ cent io III tum ul quilibet se peccatorem recognosceret, quia omnes peccaverunt, ct egent gratia Dei : tum ut cum majori reve­ rentia ad Eucharistiam accedat. UbiS. Dortor temporis determinationem ad jus po­ sitivum refert, non ad divinum. Imo Cano. idemmet Canus paulo superius, § Quocirca dicendum, docuerat semel in anno confiteri esse de jure positivo, et quod citra hoc jus humanum, quo Confessio ad certum tempus limitatur, divina de Confessione lex incommode servaretur. Ut vero ejus- I dem juris Eucharistiam sumere in Pascha : ergo et prmmittero Confessionem ad cam digne suscipiendam. Unde, contritionis vinculum nequit obligare nisi ex defectu Confessionis Sacramentalis, subindeque non per se, et ratione sui, sed ratione Eucharistiæ recipiendae, quod est obligare per accidens. Atque ita sentire communi­ ter Theologos docent Suarez, et Prado Slifu. Pfili. quæst. 2, de contritionis necessitate dub. 3, §2, n. 13. 345. Hinc elicitur aliud principium raque Seraiapud Doclores commune, toties videlicet duo» î«,e eodem pacto obligari hominem ad Pœni­ g«tnlitf. tentiam , quoties necesse fuerit exercere aliquam actionem, quæ propter suam di­ gnitatem requirat sanctitatem, seu statum gratiæ in persona illam exercente, nec nisi peccando eam præstare valeat exis­ tons in peccato, ut est ministrare ex officio aliquod Sacramentum (quod dicimus propter Baptismum' aut recipere aliquod Sacra­ mentum vivorum. Hujusmodi namque obligatio non provenit ex ipso præcepto Pœnitentiæ, sed ex eo quod sancta sancte tractanda sunt, et Sacramenta et recipi, et ministrari non nisi a dignis licite pos­ sunt. Tertius casus est gravis tentationis, qua Tertiis ' ea. subsistit, et doctrina, cui innituntur, est falsa : nam quod attinet ad primam, cons­ tat cx lato discussis, de necessitate gratiæ disp. 2, dub. 8, § 4. Ubi oppositam doc­ trinam ex Patribus, et rationibus Theolo­ gicis stabilivimus, loquendo de homine lapso ob aversionem a Deo ut ab ultimo fine, in qua constituitur. Quæ recoli de/;«· bent, modo sufficiet auscultari D. Thomam in 2, dist. 28, quæst. 1, art. 2 ad 6, ubi ait : Aliud est resistere peccato, el aliud victoriam de peccalo habere. Quicumque enim vitat peccatum, peccalo resistit. Sed ille proprie vincit peccatum, qui potest per­ tingere ad hoc, contra quod esl pugna pec­ cati. Hoc autem non potest esse, nisi in eo, qui opus meritorium operatur. Unde talis victoria vitam sternam meretur. Porro nul­ lum actum quantumvis honestum ex sua specie, et hac supernatiirali, esse merito­ rium vitæ æternæ absque gratia sanctifi­ cante, constantissimum debeat esse : alioqui enim haud facile posset reddi ratio, quare nobilissimi actus Fidei, et spei ho­ minis peccatoris, ante justificationem non ea gauderent efficacia. Idque statuimus tract, de Merito disp. 3, dub. 1, et in eo­ dem tract, disp. 4, dub. 1, fuse ostendi­ mus actus omnium virtutum, ut evadant Deo accepti, et præmio digni, imperari debere a Charitate, in gratia habituali ra­ dicata. Et in hoc sensu, quem intendimus cum prædictis D. Thomæ discipulis, casus ille moralis est, et non tam insolens, aut exorbitans a communi cursu, ut ratus fuit Suarez. Quis enim neget hominem post peccatum commissum, iterum concuti, et moleste vexari solere vel circa idem specie peccatum, vel contra aliam ex virtutibus, et ab ea rixa se excutere, aut extricare non posse, nisi contritionis auxilio se muniat? Unde falsum est, quod tam plane suppo­ nere videtur ille Author. Quia licet auxilia sufficientia, et efficacia gratiæ excitantis, et adjuvantis superare possint, et reipsa superent quamlibet gravem tentationem, in sensu explicato; imponant tamen tum gratiam, tum Charitatem, mediis quibus homo conjungitur ultimo fini supernatu­ ral), ex cujus intentione efficaci veluti ex prin,o principio in ordine morali movetur homo ac) reliqua bona opera, et ad dispel­ lenda tentationum obstacula, ut loco citato de necessitate gratiæ uberius prosecuti sumus. Nequit autem homo conscius pec­ cati obtinere gratiam ad victoriam repor­ tandam de tentatione, quin simul con­ teratur, et vere coram Deo pœniteat : tenetur ergo in eo casu ad Pœnitentiam, sicut tenetur ad vitandum peccatum, a quo pulsatur. Nec est solidius, quod a· ditur ad fui- Evertunciendam suam observationem. Nam licet tin habere contritionem sit vincere tentatio- Prcz» -Sua* nem, et hæc victoria sit effectus nedum auxilii excitantis, et adjuvantis, sed etiam ipsius gratiæ sanctificantis, a qua contritio essentia iter oriri postulat. Cum hoc tamen recte cohæret conttitionem ipsam esse dis­ positionem ad connaturalem gratiæ recep­ tionem, eamque præire in genere causæ materialis, licet sit posterior gratia in ge­ nere causæ efficientis, et formalis juxta ea quæ scripsimus, et satis firmata manent tract, de justificat, disp. 3, dub. 3. Quare illatio illa Suarez solum tenet in disposi­ tionibus antecedentibus formam, ad quam disponunt, non vero de ipsam comitanti­ bus; hæ quippe ita subsequuntur, quod etiam se tenent ex parte subjecti, et in eo­ dem genere causæ sub alterno cum ipso præcedunt formam, ut ex doctrina nedum D. Thomæ in Theologicis, sed etiam ip­ sius Philosophi naturalis probant discipuli D. Thomæ, quos loco citato retulimus. Et ex hoc capite bene compatîtur necessitas contritionis ad superandam gravem tenta­ tionem, et quod homo per accidens ad illam teneatur; licet contritio sit prædicto modo effectus gratiæ, et supponat ipsam, subindeque subactam, ac sedatam tentationem. Magis displicet secunda animadversio, utpote quæ procedere videtur ex non satis penetrata obligatione per accidens. Hæc quippe semper est, et esse debet extrinseca, et aliunde, quam ex ipso præcepto, ortum ducens, nec ejus transgressio est speciale peccatum. Quare si contritio est necessaria ad tuendam castitatem in occurrentia gra­ vis tentationis. omissio contritionis non est diversum peccatum a violatione casti- •7Z • : ■ . ' ? i ·« ■i PriJ Jc· .X ·/ S! g A Ite .ffl < · 1 II &'ή i’·1 IP Γ 1 ! \r: DE PŒNITENTIA. 640 tatis ; quia cum non obliget in illo casu contritio nisi ratione castitatis servandae in ea occasione; totum pondus obligationis reducitur ad ipsam castitatis observantiam, cujus proinde transgressio est dumtaxat culpabilis. Et sic verum est quod omissio contritionis non sit speciale peccatum, ut docet Suarez. Sed hoc non fuit animadver­ sione dignum, utpote commune, et an­ nexum cuilibet obligationi p?r accidens. . Qaart0 denique obligat per accidens præceptum contritionis in casu imminen­ tis supplicii totius communitatis;quod quia est malum commune, quilibet particularis tenetur avertere pro suo posse. Si enim ob peccata particularia probabiliter timetur Deum punirerem publicam, sicut propter solum peccatum Acbam punivit totum exercitum Israel, ut habetur Josue 7, ratio ipsa postulare videtur, ut personæ privaiæ media propriorum peccatorum detestatione, lenire conentur indignationem Dei, et pla­ care divinam justitiam, ne forte ob cujusque delicta tota plebs, aut respublica tan­ tum malum subire contingat; hoc enim postulat vinculum Charitatis, et partis ad totum illæsum servandum naturalis pro­ pensio, quæ in moralibus servari debet. At­ que ita docent post Navarrum, et Petrum de Soto, Suarez, Gonet, et alii. Quos casus in particulari annumerasse sufficiat, quin excludamus alios, qui possint evenire, et juxta supra positam doctrinam D. Thoææ regulari debent Reliquum est, ut articulo­ rum ordinem percurramus. ARTICULUS IV. Utrum Iolantas sit proprie subjectum Pœnitentiæ ? •5 ;l! !I Ad quartum sic proceditor. Videtur quod subjectum Pœnitentiæ non sit proprie voluntas. Pœnitentia enim est tristitiæ species. Serf sed tristitia est in cœcuyisribili, concupiscibili, sicut et gaudium. Ergo Pœnitentia rst in concapisribili. Præterea, Pœniteulia esi vindicta quædam sicut Aug dicit in lib. de Pœnitentia. Sed vindicta videtur ad irascibilem pertinere : quia ira est appetitus vindicte. Ergo videtur quod Pœnitentia sit in ira^cibili. Præterea, Praeteritum est proprium objectum memo­ riæ. Secundum Philosophum in bb. de Memoria. Sed Pœnitentia est de præterito : ut dictum est. hrgo Pœni­ tentia cri in memoria sicut in subj cto. Praeterea» NiVil agit ubi non est. Sed Pœnitentia exci dit peccatum ab omnibu* virulibus animae. Ergo Pœniteutia est in qualibet vi animæ, et non iu voluntate lautum. Sed contra. Pœnitentia est sacrificium quoddam : se­ cundum illud PsaL sacrificium Deo Spiritus contribula­ tus. Sed offeiH sacrificium, esi actu> voluntatis : se­ cundum illud PsaL voluntarie sacrificabo libi. Ergo Pœnitrnlia est iu voluntate. Respondeo dicendum, quod de Pœnitentia dupliciter loqui possumus. Uno modo, secundum quod est pasio quædam. Et sic cum sit species tristitiae, est ia concu­ piscibili sicut in subjecto. Alio modo, secundum quod est virtus. Et sic sicut dictum est, est species justitiae· ARTICULUS IV. et Pœnitentiam, ut passionis habet ratio­ nem. Verum enim vero, quia virtus Pœniten­ tiæ ita importat dolorem, et tristitiam de peccatis, quod etiam afiert propositum emendationis in futurum, ut sit vera Pœ­ nitentia; idcirco eam voluntatem postulat, qute in alterutram harum partium sit ver­ tibilis, ac flexibilis : quod solum competit voluntati illi, quæ modo in malum, modo in bonum possit verti, atque ideo solum voluntas, quæ est capax peccandi, et a peccato resipiscendi, est subjectum Pœni­ tentiæ. Unde manent elucidatæ in com­ muni, et veluti rudi minerva assertiones Prima Conclusio : Pœnitentia ut est virtus D. Thomæ iu hoc articulo. est in voluntate ut in proprio subjecto. Secunda Conclusio .· Pœnitentiæ ulest pas­ 2. In quo plane supposuit S. Doctor dissio proprium subjectum est appetitus sensi­ tinctionem realem auimæ ab ejus potentiis, tivus. non irasci bilis, sed concupiscibilis, ubi necnon gaatiæ ab ipsius virtutibus, ex alibi etiam est tristitia, cujus est species. ? Tertia Conclusio : Non quælibel voluntas a se traditis. Si enim hoc non supposuis­ est subjectum Pœnitentiæ, sed sola illa, quæ set in cassum iret tota investigatio, et rue­ est capax peccandi, et peccatum semel com­ ret doctrina tra lita, ut ex se constat. Unde missum corrigendi. fit consequens supposuisse etiam Pœniten­ tiam reaiitera gratia distingui, subindeque COMMENTARIUS ARTICULI, diversum subjectum ex vi hujus sibi vin­ dicare posse ; aiioqui enim, cum in via El elucidalio assertionum. S. Doctoris gratia immediate afficiat ani­ mam, ut proprium et immediatum subjec­ 1. Postquam Doctor Angelicus art. 3 tum, ibi etiam collocari debet Pœnitentia : praecedenti virtutem Pœnitentiæ inter jus- «senionon enim idem numero accidens potest titiæ imperfectas species collocavit, in hocDj^ esse in subjectis realit-r, et essentialiter art. 4, ad investicandum ejus proprium diversis, cum ventas numerica formæ a subjectum se accinxit, et tres præjactas as­ subjecto, vel ab ordine ad illud accipienda sertiones statuit, ut constat ex corpore sit, ut est perpetua doctrina Philosophi, et D. Thomæ. ejusdem articuli. In quo primo distinxit ha:5- Unde obiter exclusa manet sententia Pœnitentiam in seipsam secundum quod Aliisiodorensis lib. 4, tract. 6, qu. 3 et est passio, et secundum quod est virtus. -?- al.orum, quos supra refellimus, existiman­ Si accipiatur hoc modo, cum sil species dum pœnitentiam recepi in omnibus viri­ justitiæ, in eodem subjecto est, quod sibi bus ammæ peccato subjectis. Cum enim vin icit justitia. Constat autem justitiam senserint Pœnitentiam esse conditionem præcipue in voluntate esse, ut constat ex generalem omnium virtutum, et hæ non ejus definitione, a Theologis, et juris peri­ unam, sed plures potentias afficiant, ne­ tis unanimiter recepta, quod est constans, dum spirituales, sed etiam corporeas, con­ el perpetua voluntas jus suum unicuique sequenter docere tenmtur in omnibus illis tribuendi, et statuerat S. Doctor 1, 2, debere esse Pœnitentiam. Hæc, inquam, quæ-t 56, art. 6. Acceptavero Pœnitentia sententia suppressa fuit hic a D. Thoma in prima consideratione, nequit ad· volun­ unicum, et singulare subjectum Pœnitentatem immediate pertinere, sed reduci de­ ti® proprium designando, exclusis aliis, bet ad partem inferiorem seu appetitum utputa intellectu, memoria, viribus apsensitivum, in quo proprie sunt passiones, prehensivis, et appetiiivis infra volunta­ quæ regulari, et ad mediocritatem reduci tem, in quibus omnibus constat esse virtu­ debeant. Et quia est species tristitiae, ob tes morales. eaud-m rationem, quæ dicta fuit de justi­ ' 3. Restat tamen circa primam conditio­ tia. debet in parte illa sensitiva collocari, ns. nem duplex difficultas non omitti digna. in qu < fuerit, aut esse debuerit tristitia, et Pnmæ occasionem dedit Alexander 4 p. hanc constat sibi vindicare partem concu­ q. 12, memb. 2, art. 3, | 2, ubi asseruit piscibilem; unde consequens esse debet in Salmant. Gurs. theolog torn. λ/Λ'. hac eadem parte concupiscibili esse debere et Juriith uuiem (ut in secunda parte habitum est) habet p-o subjecto appetitum ration’s, qui est voluntas. Uode manifestum eri» quod Pœnitentia, secundum quod est virtus, est in voluntate sicut in subjecto, el proprius actos est propositum emendandi Deo illud, quod conlra eum commissum est. Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit de P i il nt»u. «eeuodom quod est passio Ad secundum dicendum, quod vindictam appetere, ex passion·» de alio, pertinet aa irascibilem. Sed appetere iri acere vindiciam ex ratione de se vel de alio, perlinet ad «oluvUtem. Ad t-rtium dieenibm, quod memoria est vis apprehensiva præleriti. Pœiritrntia autem non pertinet ad vim appeti'i vim, quæ præsupponil actum apprehensivæ. üude Pœmteutia non est in memoria : sed præsuppnnit eam. Ad quartum dii endura, quod voluntas (sicut in Primi part·· habitum est) movet omnes alias potentias animæ. Et ideo non est inconveniens, si Poenitentia in voluntate exisiens, aliquid in ringulis potentiis atrio operetur. 641 virtutem Pœnitentiæ subjectari in libero arbitrio, non quatenus liberum arbitrium reipsa coincidit cum voluntate ; sed qua­ tenus integratur ex illa et intellectu, quo pacto ex ratione, et deliberatione procedit ad electionem mediorum. Unde sumitur argumentum contra prædictam assertio­ nem : quia Pœnitentia procedit cum judi­ cio; judicium autem, cum sit munus judicis, et actus justitiæ, pertinet a liberi arbitrii io Deum (qui est aclus fidei per cbaritatem formatus) et notus liberi arbitrii in peccatum : qui est actus pœniten­ tiæ. Horum tamen duorum actuum primus naturaliter præcedit secundum : nam actus virtutis pœnitentiæ est contra peccatum ex amore Dei, unde pnmos actus est ratio et causa secundi. Sic igitur pœnitentia non est simpliciter prima viriatum, nec ordine temporis, nec or­ dine naiuræ : quia secandum ordinem naturæ simplici­ ter præcedunt ipsam virtutes Theologicæ. Sed quantum ad aliquid est prima inier cæteras virtutes ordine tempo­ ris, quantum ad ejus actum, qui primos occurrit in justi­ ficatione impii. Sei ordine naturæ videntur esse aliæ Tirtaies priores, sicut quod est per se, est prius eo quod est per accidens, nam aliæ virtutes, per se videntur esse Mcessariæ ad bonum homiuis pœni enlia auiem supposilo quodam, scilicet peccato prærxMenli : sicut etiam dictum est circa ordinem Sacramenti pœnitentiæ ad alia Sacramenta prædicta. Ad primum ergo dicendum, quod gloss, illa loquitur 65! quantum ad hoc, quod actus pœnitentiæ primus est tem­ pore inter actus aliarum virtutum moralium. Λ<1 secundum dicendum, quod in motibus successivis recedere a termino, est prius tempore quam pervenire ad terminum, et prius natura, quantum est ex parte sabjecii, sive secundum ordinem causæ materialis. Sed secundum ordinem causæ agentis ei finalis prius est pervenire ad terminum : hoc enim est quod primo agens intendit. EL hic ordo præcipje atteuditur in actibus animæ : ut dici­ tur in e Phvs. Ad lerlium dicendum, quod pœnitentia aperit aditum virtutibus, expellendo peceatum per virtutem fidei et cha­ ritatis, quæ sunt naturaliter priores : ita tamen aperit eis aditum, quod ip<æ simul intrent cum ipsa * nam in justifi­ catione impii simul cam motu liberi arbitrii in Deum et in peccatum, est remissio calpæ et infosio gratiæ : cum qua simul infunduntur omnes virtutes, ut in secanda parte habitam esL Prima conclusio: Inter Pœnitentiam, et re­ liquas virtutes in ratione habituum non est prioritas temporis : sed omnes simul cum gratia infunduntur. Secunda conclusio : Actus et habitus cha­ ritatis sunt simul tempore cum Pœnitentiæ habitu, et actu : hi tamen sunt natura poste­ riores actu, et habitu charitatis. Tertia conclusio : Pœnitentia non est prima, nec temporis, nec naturæ ordine, sed utroque modo posterior ad virtutes Theologicas. Quarta conclusio : Actus^ virtutis Pœniten­ tiæ est prior tempore, quam actus virtutum moralium ; cum tamen hi sint priores naturæ ordine, quam actus Pœnitentiæ, sicut quod est per se, est prius eo, quod est per acci­ dens. EXPLICATIO. 1. Designato numero actum, seu virtu­ tum, quæ concurrunt cum Pœnitentia ad obtinendam gratiam, in quo insumpsit D. Thomas articulum quintum immediate MethoA /Î tl C antecedentem, in hoc articulo sexto agere D.Thom. intendit S. Doctor de illorum ordine, et in hoc. primatu. Pro quo distinguit duplicem ante· arU cedentiæ modum, et temporis, et naturæ, et ea praemissa distinctione, comparat Pœ­ nitentiam cum virtutibus Theologicis, et Moralibus, tam in ratione habituum, quam per ordinem ad proprios illarum actus invicem collatos, ut patet ex sub­ junctis assertionibus ex articuli doctrinas visceribus decerptis. Unde prima assertio est adeo perspicua tum ex se, tum ex articuli praecedentis prima assertione, quod nullam dubitandi rationem admittere videatur. Quæ nam- Con­ que simul eo lem tempore infunduntur, ex- vl“Vutum eludunt temporaneam antecedentiam : sed supernaomnes virtutes infunduntur (loquimur de supernaturalibus) simul tempore, imo, et habitas, in eodem instanti, cum gratia : nulla ergo est inter eas quoad esse, et infundi, tem­ poris præcedentia. Excipias tamen necesse est et Fidem, et Spem, virtutes Theologi­ cas quæ sunt veluti semen vitæ spiritua- I 652 ( j j; ?. DE PŒNITENTIA. lis, quo homo ad eam perfecte iterum ineundam reviviscere possit; ideoqu<- inLimita- sunt homini mortuo peccato Quare ut asinMH- sert*° ?it universalis, et distribuat pro sin­ geait. gulis generum debet mte ligivel -ie homine ab infidelitate ad fidem, et simul gratiam e converso ; vel de simultanea infusione per baptismum in pueris, vel denique de formatione omnium virtutum in ipso ins­ tanti justificationis ; nulla quippe est, quæ ad præsentiam gratiæ in anima, maneat informis, licet fides, et spes quoad habitus, ceu informes maneant in peccatoribus. Alia? as- 2. Secunda conc usio firmat doctrinam seruo- SUpra datam de dependentia actus contri­ tionis a charitate, et ejus influxu, simulque harum virtutum connexionem mani­ festat in hominibus post lapsum ad gratiam reversis. — Tertia etiam liquet ex doc­ trina Concilii Tridentini, et ex ipso D. Thoma 1, 2, quæst. 113. art. fi, imo et fere per totam illam quæstionem, in qua uni­ formiter docuit motum liberi aruitrii in Deum per fidem, et spem præcedere modum liberi arbitrii in peccatum , in qua sententia perpetuus fuit S. Doctor sive, super sententias, sive in Disputatis quæst. 28 de Veritate art. 8. De quo etiam egimus locis supra citatis ex tract, de justificatione, ut in proprio loco : quocirca S. Doctor in præsenti se ipsum refert ad citatam quæstionem ex 1,2. — Nec minus perspicua est assertio quarta, si res attente consideretur. Quia cum vir­ tutes morales vel obtineantur, vel amit­ tantur simul cum graria ; et actus contri­ tionis sit per se loquendo necessarius ad destructionem peccati, immedia e ad con­ versionem hominis in Deum media chari­ tate ; sequitur motus liberi arbitrii in peccatum, et deinde prout oportuerit, suc­ cedunt exercitia virtutum moralium post obtentam perfectam culpæ remissionem : atque ideo tenet præcedentia assignata. — Est tamen observandum eam dumtaxat in­ telligi de actu Pœnitentiæ perfect® : nam si sermo liai de Pœnitentia imperfecta, manifestum est hanc præcedere posse ne­ dum natura; sed etiam tempore actus vir­ tutum moralium, sicut et limor servilis a Dubium qU0 procedit attritio, non semel repvritur perfec- in peccatore diu ante justificationem, sive tioDfiu intra sive extra Sacramentum facen um. pœniten· 3. Occasione cujus doctrinæ excitat Magister Nuno grave dubium, a nemine Granados quem ipse viderit argumentis disputatum, Vrado0 P^fectinne virtutis Pœnitentiæ tam se­ cundum se, quam relatæ ad cæteras virtu­ tes, sive Theologicas, sive morales. Quod post ipsum etiam versant Grana .'us de Pœnit. controv. 7, tractat. 2, disput. 6, num. 10. Arauxo in præsenti dub. 3. Prado ad hunc art. dub. 9, §4» ubi allega­ tis hinc, et inde Authoribus rem indecisam, et suspensum proprium judicium, ut unusquisque in suo sensu abundet, lectori proposuit, et quam libuerit, partem eli­ gendam reliquit. Cum tamen res scitu digna, imo et necessaria sit, ut bene iaquiebat Nuno. Pro veritatis ergo declaratione triplex Notura comparatio fieri potest inter Pœnitentiam, et reliquas virtutes : vel eam cum virtuti­ bus Theologicis conferendo; vel cum virtuI tibus moralibus existentibus in appetitu ; sensitivo, quæ immediate, et per se mode­ rari, et ad medium rationis redigere pas­ siones intendunt : vel tandem cum virtuti­ bus moralibus, quæ sunt ad alterum, et | subjectantur in appetitu rationali. — Porro (et est valde observandum) excessus per­ fectionis majoris, vel minoris est duplex : J vel absolutus, et secundum se; vel com! parativus, et secundum quid. Primus, in : virtutibus præcipue, venari debet ex objec‘ I tis essentialibus, non in esse rei, sed in 1 esse objecti formalis, et specificativi. Se; eundus vero accipitur ex aliis conditioni| bus, aut capitibus, quandoque annexis, vi quorum virtus ex ob.ecto nobi ior, subin­ deque perfectior absolute, secundum quid, et quoad a iquam rationem, aut rationis modum importat aliquam imperfectionem, { non repertam in alia ratione cujus evadit i secundum quid, et quoad illam rationem imperfectior Exemplum sit in ipsa fide, . i quæ quia excludit claritatem ab objectu, quod essentialiter debet esse obscurum, ut fundet fidei assensum, ex hoc capite post­ habetur scientiis, et cognitionibus eviden­ tiam importantibus ex parte objectorum, j estque illis secundum quid imperfectior. Et sic de reliquis virtutibus sive morali­ bus, sive intellectualibus. Ex quo capite si Pœnitentia accipiatur Prni· per ordinem ad gratiam, ad quam medio proprio actu ultimo disponit, abs dubio ratio α præstat, quam fides, et spes virtutes Theologicæ, utpote quæ non excludunt pecca- c-.rie tum, nec comitantur essentialiter gratiam, I et in hoc etiam sensu præferri debent virM tutes morales Pœnitentiæ saltem quoad I actum; siquidem virtutes morales non important imperfectionem ex parte subI jecti, H ARTICULUS VI. jecti, ideoque eas concedunt Theologi hu­ manitati Christi, de quo suo loco; aqua tamen imperfectione non est denudabilis Pœnitentia in aliquo statu proprii sub­ jecti, ob idque denegatur Christo Domino, quia impeccabili, ut cum veriori sententia statuimus tract, de Gratia Christi, et non semel indicavimus in decursu hujus operis. Præterquam quod virtutes morales sunt, ut ita dicamus, de primaria et absoluta in­ tentione agentis supernaturalis, quatenus nulla suppositione facta, consequuntur ad gratiam, eamque exornant, et comitantur. At vero Pœnitentia non intenditur, nisi ut medicina peccati, et antidotum illius : qua ratione dixit D. Thomas in præsenti illas esse per se, hanc vero per accidens, ut constat ex textu. Id autem quod est per se sicut est prius naturæ ordine eo, quod est per accidens : iia nequit non ex hac parte subinduere aliquam majorem perfectionem secundum quid. Si hoc ergo modo consideretur Pœnitentia, et confera­ tur cum a iis virtutibus, et e converso hæ illi æquiparentur, se habent ut excedens et excessum sub diversis rationibus. In quo non potest esse disceptatio, quæ sit mo­ menti, cum iste excessus tantummodo sit secundum quid. 4. Quare eolum stat difficultas de exntjtj. cessu simpliciter, et absoluto? Circa quod hs ut omnino certum statuimus Pœnitentiam I’ Π«!οpes esse inferioris perfectionis essentialis ad virtutes Theologicas. Ita docent Authores allegati, et merito : nam perfectio essen­ tialis virtutis mensuratur juxta majorem, vel minorem perfectionem objecti forma­ lis : sed objectum Pœnitentiæ virtutis est inferius in esse objecti ad objectum virtu­ tum Theologalium, cum harum objectum sit Deus in se ipso immediate ; qui tamen est objectum immediatum Pœnitentiæ, ut supra vidimus, et ex se constat, alias esse virtus Theologica : eigo Pœnitentia cedit in perfectione absoluta et essentiali vir­ râlifr" tutibus Theologicis. Qua etiam certitu­ I te &j- dine statuimus Pœnitentiam præcellere η^’5 absolute, et simpliciter virtutes morales, •Is in quæ sunt in appetitu sensitivo ad mode^■'α· randas passiones. Et ratio est eadem : I nam objectum harum virtutum sunt pasI siones ipsæ ut regulatæ per Prudentiam, et in mediocritate constitutae, ne vel ni­ mium exorbitent contra rationem, vel ab ea defluant per defectum. Objectum vero Pœnitentiæ est nobilius, spiritualius, et abstractius, utpote jus divinum resarcien­ 1 653 dum, vel compensatio ex justitia ipsi fa­ cienda, vel peccata ut detestanta sub ra­ tione offensæ divinæ, quæ omnia in idem recidunt, licet diversis circumlocutionibus explicentur. Ergo objectum Pœnitentiæ nequit non in ratione objecti excedere prædicto modo objecta virtutum moralium resi ientium in appetitu sensitivo. ­ Quid vero tenendum sit circa virtutes Compa ratio morales appetitus rationalis ; non satis cum virtuti­ convenit inter praedictos Authores, qui ex bus moprofesso rem discusserunt. Nuno, quem ralibus sequitur Granado ubi supra, ratus fuit Pœ- ^us^d" nitentiam excedere prædictas virtutes, voluntaumca excepta Re igione, a qua absolute ,em· exceditur. Fundamentum est : quia Reli­ gione excellentiori modo exhibetur cultus Deo, quam Pœnitentia ; illa nimirum per A,i(la.0· se, hac vero per accidens : quocirca illa dicium. est absolute necessaria homini, in omni statu; hæc vero dumtaxat ex suppositione culpæ : illa ergo est perfectior ista. Verum hoc fundamentum si ita nude tur. assumatur, ut assumitur a prædicto au­ thore, debile est, et contra ipsum probat omnes virtutes morales utriusque appetitus esse nobiliures Pœnitentia, quandoquidem nulla idarum est, quæ non sit per se, perseitate contra posita suppositioni acciden­ tali p ccati, possibilis saltem practice, si­ quidem nulla earum est intenta ut me iicina, ideoque in humanitate Christi omnes extitisse docent Theologi, maxime Thomistæ, ut supra dicebamus. Ex illo ergo capite vel nulli, vel omnibus præferri debet Pœ­ nitentia in perfectione essentiali. Sicut ergo quod aliæ virtutes morales sint per se, et Pœnitentia per accidens in prædicto sensu, solum inducit majorem perfectio­ nem secundum quid in prædictis virtutibus præ virtute Pœnitentiæ; pariformiter non infert ex vi hujus alium sublimiorem excessum, in Religione respectu Pœniten­ tiæ, quam secundum quid. 5. Addit vero aliud motivum ; Nam objectum cujuscumque alterius virtutis est intendere aliquod bonum; objectuta vero Pœnitentiæ est fugere malum : sed excel­ lentius e.st prosequi bonum, quam fugere malum : ergo excellentius est opus reli­ gionis, et alterius virtutis, quam opus Pœnitentiæ. Sed qui non videt hoc argumentum eo­ dem defectu laborare, et in ejus Authorem, quas habet vires retorquere ? Quia nulla est virtutum moralium, excepta Poeniten­ tia, cujus non sit prosequi primario bonum cC’·* 654 DE PŒNITENTIA. primario intentum ; vel ergo ex hoc capite omnes illi præferri debent absolute, et simpliciter : vel e\ illo neutiquam probatur excellentia absoluta Religionis supra Pœ­ nitentiam, ut intenditur. Et ratio militat in oppositum : tum quia Pœnitentia nun est pura fuga mali, qua malum Dei est ; hoc enim modo perlinet ad Charitatem, et est actus omnino secundarius impotens tribuere speciem, ut constat ex supra dic­ tis; sed est fuga mali ad instar compensa­ tionis, imo est ipsius compensatio, et po­ sitiva satisfactio, quæ subinde tendit contra damnum ex peccato illatum, ipsum debel­ lando, et ut fieri potest destruendo; quod non tam est fugere, et cedere, quam ag­ gredi, et impetere ipsam offensam in Deo moraliter existentem, media sui contri­ tione; et ex hoc capite pertinet ad justi­ tiam, et sub illa continetur. Justiliæ autem actus non est fuga, sed redditio debiti alieni. Tum etiam, quia hoc pacto expel­ lere damnum divinum attentatum, licet non exeeutum, melius, et absolute perfec­ tius est, quam frenare passiones, aut eas compescere sub moderamine rationis, ut­ pote quod est bonum humanum : sicut melius est compensare injuriam Regi fac­ tam, qaam moderari prudentiæ fræno in*· temperantiae, aut alterius passionis appeti­ tum : quocirca justitia in omnium sententia melior est temperantia, et qualibet alia virtute morali, unicam si excipias Religio­ nem, de qua est præsens disceptatio, facta collatione cum Pœnitentia. Et quia jacta fundamenta ad præferendam Religionem supra Pœnitentiam, ut vidimus, vel plu­ rimum, vel nihil probant, Resolu­ 6. Idcirco tenendum esse censemus tio prin­ cipalis cum Arauxo Pœnitentiam præcellere per­ difficul­ fectione Religionem, atque ideo inter vir­ tatis. Arauxo. tutes morales utriusque appetitus, sive rationalis, sive sensitivi primatum tenere. Suarez. Quod etiam docuerunt Suarez tom. 1, de Aversa. religione tract. 2, lib. 3, cap, ult. num. 17. Aversa in præsenti quæst. 2, sect. 18, diximus : inter virtutes morales utriusque appetitus, ut excluderemus Prudentiam, de qua statim, post expeditam hanc decisio­ nem. Ad cujus probationem missum faci mus motivum justiliæ, splendens in utra­ que virtute, quasi debitum Pœnilentiæ sit strictius debito Religionis, ad quod recur­ rit Aversa, ut unam alteri præferri evincat. In quo non satis fidimus ; nam ut bene observat Prado, perfectio justiliæ non su­ mitur ex debito, sed ex ejus solutione. Quid enim refert, strictissimum mihi esse debitum solvendi, si non solverim? hoc sane ostendit majorem obligationem, sed non elevat satisfactionem, aut debiti solu­ tionem ad majorem perfectionem. Et ex hac parte, quidquid sit de strictiori jure, conveniunt Pœnitentia, et Religio, cum quælibet sit pars potentialis justiliæ, et uiraque deficiat, non ratione debiti, sed ratione inæqualitatis cum eo, quod Deo debetur vel ratione offensæ, vel ratione supremæ excellenti®. Unde hoc discursu praetermisso, fundamentum sumitur ex D. Thoma quæst. præced. art. 3 ad 4, ubi docet, quod licet Pœnitentia sil directe spe- αί, cies justiliæ, comprehendit tamen quodammodo ea, quæ perlinent ad omnes virtutes. Nam quatenus est justitia quædam hominis ad Deum, participat ea, quæ sunt virtu· tum Theologaiium, habentium Deum pro objecto. In quantum vero est virtus mora­ lis participat aliquid Prudentiæ, quæ est virtutum omnium directive, et insuper habet id, quod temperanliæ, et fortitudinis est, ul ibi explicat S. Doctor : Ex his vero praerogativis licet aliquae conveniunt Re­ ligioni, omnes tamen simul sumptas soli Pœnitentiæ adaptavit D. Thomas : ergo juxta mentem S. Doctoris præferenda est etiam Religioni. Confirmatur primo : nam quæ in infe- Filtlwr. rioribus sunt dispersa, in superioribus sunt unita : sed perfectiones omnium virtutum Moralium, sub quibus certum est Religio­ nem comprehendi, quodammodo compre­ henduntur, et participantur a Pœnitentia, ut diserte asseruit D. Thomas : Ergo Poe­ nitentia est superior nedum ad reliquas virtutes morales, sed etiam ad Religionem. Confirmatur secundo. Quia non ob aliam rationem docent Philosophi sensum com­ munem præire in petfectione sensus exter­ nos, nisi quia est universalior illis eosque radicat : sed Pœnitentia est universalis ex parte materiæ circa quam versatur, et ex parte rationis sub qua, siquidem expellit omnia peccaia in quacumque materia, et sub universalissima ratione offensæ divinæ, quia offensa divina est, ut constat ex eodem D. Thoma eadem quæst. præcedenti art. 2 ad. 2. In qut-m sensum collimasse videtur D. Joan. Chrysostom, lib. 2 de Pœnit. eam vocans Misericordiæ Matrem, Magistram virtutem, cujus magna sunt opera, quæ ibi exornat, et efferi : ergo Pœnitentia est perfectior non solum virtu­ tibus aliis moralibus, sed etiam Religione. 7. Secundo · i i ! ' I i ■ I | · | I 4 | ' ? Y 655 ARTICULUS VI. 7. Secundo probatur ratione a priori. jçain p0rfeçfiQ virtuiis sumitur au ejus actu primario, et quo isto fuerit perfectior, eo illa erit in perfectione sublimior: sed actus contritionis est perfectior cultu, seu ado­ ratione Religionis : ergo et Pœnitentia excedit etiam Religionem. Cætera cons­ tant præter Minorem, quæ facile suaderi potest : nam actus Religionis non habet pro objecto immediato Deum, sed solum reverentiam illam passivam Deo exhibitam vel media recitatione v. g. vel genullexione, aut alia veneratione interiori volun­ tatis respectu quorum se habet Deus ut finis cui, quo etiam modo se habet Deus E respectu Pœnitentiæ ut satisfacientis. In quo profecto nihil intrinsecum vel physice, ' vel moraliter Deo accrescit, sed extrinseca ulrovis medio illi remanent. At vero actus contritionis impendit Deo bonum moraliter ipsi intrinsecum, quatenus avertit ab ipso injuriam simpliciter infinitam modo sibi possibili eam compensando; ulterius vero » concurrit effective ad expellendum omne peccatum, ut dicebamus, et est principium reparationis omnium virtutem sub univer­ salissima ratione, sub qua est incompossibilis cum quolibet peccato : quocirca se habet sicut principium universale in cau­ sando, quod abs dubio superat principia particularia, non utcumque, sed absolute, et simpliciter : anteponi ergo debet in perfectione virtus Pœnitentiæ nedum aliis virtutibus memoratis, sed etiam et ipsi Religioni. ' : ’-.riâ 8. Sed contra hanc decisionem stare videtur D. Thomas 2, 2, quæst. 81, art. 6, ubi ! expresse affirmat virtutem Religionis esse proferendam inter alias virtutes morales : sed Pœnitentia est virtus moralis : ergo illi anteponi debet Religio quoad perfec­ tionem. Respondetur Majorem solum esse veram [ de illis virtutibus moralibus, de quibus ibi I egerat D. Thomas, et cum quibus contulit I Religionem. De Pœnitentia vero nec verbum ibi ; sed reservavit de ea disserere usque ad hanc 3 partem ut initio hujus tractatus observavimus. Unde ex hac doctrina D. Thomæ neutiquam infertur intentum ; quia cum excessu Religionis supra reliquas virtutes morales, componitur ipsam excedi a Pœnitentia. Et sane ita esse, ex doctrina illius articuli, qui allegatur, ni fallimur, haud obscure colligitur. Ratio enim S. Doc­ toris ad stabiliendum illum excessum, hæc est : Ea quæ sunt ad finem sortiuntur boni- ’iu talem ex ordine, et propinquitate ad finem : sed Religio propinquius se habet ad Deum, qui est finis, quam roliquæ virtutes mo­ rales, ut patet : ergo Religio est illis perfectior. Qui discursus solum procedit de prædictis virtutibus recensitis quæstionibus antecedentibus, et Minor in. illis tenet, non in Pœnitentia; quippe quæ pro­ pinquior est chantati, gratiæ, et ipsi ultimo fini, quam Religio, ut actum contritionis conferenti cum actu Religionis, erit ma­ nifestum. Unde resumendo Majorem D. _ 2 · RetorThomæ, sub alia Minori satis clara, convin' quetur cilur nostrum intentum. .Nam ea, quæ objectio, sunt ad finem, sortiuntur bonitatem ex ordine, et propinquitate ad finem, et eo majorem, quo major f -orit propinquitas, ut diserte docet D. Thomas : sed pœni­ tentia propinquius se habet ad Deum ut ultimum finem, quam Religio, ut videtur perspicuum : ergo Pœnitentia perfectior est Religione. Confirmatur ex solutione ad primum, ubi docet, quod virtus in voluntate con­ sistit ; quocirca licet deficiat a potestate, dum non deliciat a voluntate, non deficit a ratione virtutis, sed in hac voluntate ma­ nifeste excedit actus Pœnilentiæ actum Religionis : ergo etiam virtus Pœnitentiæ virtutem Religionis. Probatur Minor ex nuper dictis : nam ab æqualitate, quæ est melium justitiæ, ut ibi docet Angelicus Doctor, æqualiter deficiunt Pœnitentia, et Religio; utraque enim est pars potentialis, declinans a perfecta justitia ratione inæqualitatis cum debito ; alioqui vero Pœni­ tentia excedit ex parte voluntatis, ex qua offert compensationem, licet deficientem, pro offensa infinita ; cum tamen ex Reli­ gione non extorqueat, aut extorquere va­ leat Deus a creatura, nisi cultum finitum, nedum ex pane rei, sed ex parte affectus; quandoquidem nullus titulus est Deo exi­ gendi cultum infinitum a creatura finita : est tamen jus, et æquissimum postulandi satisfactionem infinitam pro offensa inti­ nita. quam, si ipsi esset possibilis, offerre vellet pœnitens de peccato : ergo si juxta D. Thomam, laus et perfectio virtutis sumendæ sunt ex voluntate, licet deficiat potestas; laudabiliter profecto, et perfec­ tior est voluntas poenitentia voluntate Deum pure ex Religione colentis. Unde tantum abest Angelicum Præceptorem nobis adversari in illo testimonio, quod potius favet, et excessum prædictum con­ firmat. ’ '· ' T. i f j μ » t 656 θ’ Secundo objicitur : quia species in’ fima non participat rationem superiorem, nisi medio gradu intermedio, ut patet ex suiordinatione prædicamentali graduum superiorum, et inferiorum ; non enim gradus v. g. corporis descendit ad homi­ nem, nisi meiio gradu animalis, nec gra­ dus qualitatis ad virtutes exempli causa, nisi medio conceptu genetico intermedio Habitus : sed Pœnitentia est virtus con­ tenta sub justitia, ut ejus pars : ergo ne­ quit participare conceptum geneticum vir­ tutis, nisi media justitia : ergo cum in ratione justitiæ non excedat justitiam le­ galem, aut commutativam, nec eiiam ex­ cedere potest in ratione virtutis. Prima Consequentia liquet ex praemissis, secunda vero probatur, ex repugnantia, quæ inclu­ ditur in eo, quod species inferior sit per­ fectior in ratione genetica, et non gaudeat eadem perfectione in ratione differential!; cum differentia sit perfectior genere. Im­ plicabit ergo Pœnitentiam esse perfectio­ rem in ratione virtutis, et esse minus per­ fectam in ratione justitiæ, atque ideo asserendum vel esse perfectiorem secundum hanc rationem vel non esse ita perfectam, ac justitia commutativa. Hæc objectio, quæ molesta, et salebrosa esse solet, manifestas patitur instantias ab omnibus dissolvendas, et ex hac parte red­ ditur facilis. In primis tenet in Religione, ut non sit perfectior justitia commutativa, quod tamen unanimi consensu negatur : militat etiam in virtutibus intellectualibus, quæ in ratione virtutis deficiunt, et sunt minus perfect®, quaiu morales, cum tamen in ratione habitus præemineant moralibus virtutes intellectuales. Urget denique in Charitate, ut non sit perfectior fide, quo­ niam illa continetur sub genere imperfec­ tiori, quam ista. De quo egimus. Respondetur ergo quoad præsens ad­ mittendo Majorem in gradibus per se subordinatis in recta linea prædicamentali ; sed negamus cum Arauxo Minorem : quia nec Pœnitentia, nec Religio continentur per se, et directe sub justitia legali, aut commutativa; alioqui istæ virtutes prædicarentur essentialiter de Pœnitentia, aut Religione, ereque essent partes subjectivæ illarum, quod est falsum. Dicuntur ergo partes, non quia vere illis subjiciantur; sed quia ad illas reducuntur ex ea parte, qua sunt ad alterum, et debitum alienum exsolvendum supponunt. Et hinc est bene cohærere sub hac præcisa consideratione, oblido Diruitor. DE PŒNITENTIA. qua ad alterum sunt, deficere, et imper­ fectas esse; cum tamen excedant in ratione virtutum. Et ratio est, quia aliunde sumi­ tur ratio virtutis perfecta) et ratio justitiæ itidem perfect®. Nam ad ratio­ nem perfectam virtutis sufficit, et requiri­ tur medium rationis prudentia præscriptum. et quo istud excesserit in perfectione objectiva, eo virtus erit perfectior. In quo, ut constat ex dictis, præstat Pœnitentia, quam Religio, et justitia sive commutativa, sive legalis, aut alia virtutum moralium. Ad rationem vero perfect® justitiæ ultra medium rationis prædictum , requiritur etiam medium rei, hoc est, quod tantum exsolvatur creditori, quantum ipsi debetur juxta conditiones justitiæ, aut Legalis, aut Distributîvæ, aut Commutativæ : et quoties in hoc sit defectus per se, licet in­ terveniat medium rationis, inducitur de­ fectus in ipsa virtute, et evadit potentialis, nec continetur directe sub aliqua illarum specierum justitiæ, sed tantum reductive, licet excedat, aut excedere possit in ra­ tione virtutis. Et hoc modo se habent Pœnitentia, et Religio respectu illarum specierum justitiæ stricte dictæ, quæ di­ viditur in Legalem, Commutativam, et Distributivam. sub quarum nulla directe continentur. Unde justitia stricte dicta prima divisione partiri debet in justitiam perfectam, et imperfectam ; sub prima continentur tres illæ celebres justitiæ spe­ cies ; sub imperfecta vero cunctæ aliæ justitiæ potentiates, quas suo loco enu­ meravimus, quin una sub alia directe contineatur. Hinc nulla est prima Conse­ quentia, si loquatur de justitia perfecta: quæ est membrum dividens excludens jus­ titiam imperfectam; non secus ac ratio­ nale. v. g. excludit irrationale, aut con­ ceptus substantiæ conceptum accidentis. Ruit etiam secunda, cujus probationem infirmantexempla supra adducta nam : fides secundum rationem genericam, secundum quam est habitus, perfectior est Charitate, et sic de cæteris virtutibus intellectualibus respectu moralium; cum tamen in ratione virtutum quo pacto sunt in gradu inferiori, excedant virtutes intellectuales, ut ex communi sententia supposuimus in arbore virtutum toties citata § 6, num. 37. Et ratio est eadem, quam nuper tradidimus; nam aliunde sumitur ratio, aut major per­ fectio habitus, adunde vero ratio, et per­ fectio virtutis, ut loco citato explicuimus. 10. Præterquam quod (et est major explicatio) ARTICULUS VI. plicatio) hie non agimus logice de gradibus superioribus ul inclusis in inlerioribus (quod nustræ considerationis non est) sed physice, et realiter : quam ob rem 11 non asserimus speciem hujus, aut illarum I. \irtuluin constitui ex prædicato superiori II generico, quod sit perfectius, et ex diffeI rentiali imperfectiori, quod est falsum, II quia quæiibet diflerentia in ratione con­ trahentis, et determinantis est perfectior suo genere, cum quo Ct comparatio; sicut omne determinabile est imperfectius omni principio determinante, et contrahente; ibi enim exprimitur poientialitas, hic vero adualitas. De quo N. Complut, in sua Logica Cap. de Differentia. Asserimus ergo hanc virtutem Pœnitentiæ physice acceptam, et quoad suam speciem adæquatam a parte rei existentem esse præstantiorem Religione, aut qualibet virtute morali ; licet qua ratione explicat physicam justitiæ rationem, non exprimat tantam perfectionem,quanta impoitatur injustitia commutativa æqualiter satisfaciente debi­ tum. Nec ob id negamus, aut negare co­ gimur. diflerentiam ultimo constituentem ipsam Pœnitentiam esse perfectiorem gradu generico ipsius Pœnitentiæ; quin affirma· ' mus, et supponimus. Quare comparatio I non debet fieri inter gradum genericum, et I specificum ejusdem virtutis, sed respectu I alterius speciei, ad eum sane modum, quo I hominem dicimus absolute, et simpliciter I perfectiorem Leone, Leonem vero secun­ dum quid excedentem perfectionem homi! nis. Unde patet illam probationem, quia ab una in aliam considerationem divertit, nec servat comparationem respectu ejus­ dem, inanem reddi quoad præsens : quia I licet differentia sit perfectior genere, quod I determinat, adhuc stat unam specifice vir­ tutem ex genere, et differentia constitu­ tam esse perfectiorem altera eodem modo accepta, a qua tamen secundum quid ex(ΐ cedatur, et ii a accidit in nostro casu. 11. Ad perfectam hujus articuli elucidationem , et Pœnitentiæ excellentiam, te. iolum superest eam cum Prudentia comI parare, quæ etiam virtus moralis est. De F quo nuila est mentio apud Authores alle­ gatos; quia rem ut perspicuam supposueI runt ; vel quia solum agere intendebant de J virtutibus perficientibus appetitum, sive rationalem, sive sensitivum, non vero de viis, quæ propriam sedem habent in intel­ lectu, quaiem esse Prudentiam nemo am­ bigit. Sed quia non ita sistit in intellectu, Salmant. Curs. theolog. tom. XIX. • ! I 657 ut non etiam se extendat ad rectificandum appetitum, ex quo capite obit rationem virtutis moralis, adhuc est inquirendi lo­ cus, utrum ex eo saltem capite excedi pos­ sit a Pœnitentia, vel etiam Pœnitentiam superet in perfectione essentiali, et ab­ soluta? Dicendum est Pœnitentiam cedere Pru- Resoladentiæ, eaque inferiorem esse absolute, et tl0’ simpliciter. Ratio est, quia objectum Pru­ denti® est abstractius, et universalius formaliter objecto Pœnitentiæ : ergo et ipsa virtus Prudentiæ est formalior, actua­ lior, et universalior Pœnitentia. Conse­ quentia constat, et A.ntecedens probatur : nam objectum Prudentiæ est bonum agibile, seu eligibile in omni materia, sicut et ipsa Prudentia est recta ratio agibilium Probatur sub universali ratione ambiente, nedum hanc, aut illam virtutem, sed etiam om­ nes, imo ipsam Pœnitentiam, cujus ob­ jectum est aliquod particulare eligibile sub recta ratione, subindeque contentum sub communi ratione boni moralis regulabilis per Prudentiam. Unde non potest non hæc illam excedere in ratione virtutis moralis. Confirmatur primo quia licet Prudentia Fulcitur, versetur circa idem objectum, circa quod versatur quæiibetalia virtus moralis; diver­ simode tamen : quippe ad illam pertinet, quatenus est consiliabile, dirigibile, et imperabile; ad hanc vero, in quantum est ac­ ceptable, appetibile, et prosequibile : ex quibus rationibus prior citra dubium est no­ bilior, sicut et actualior, altera vero inferior, et concretior. Pœnitentia autem est virtus moralis appetitiva : ergo debet respiscere ut superiorem Prudentiam non secus, ac alia virtus moralis, atque ideo ipsi ce­ dere in perfectione essentiali Non enim minus dependet a Prudentia ut accenseri debeat inter virtutes morales, quam reliquæ, et inde probat D. Thomas eam esse D.Tbom. virtutem quatenus a Prudentia regulatur : perlinet autem (verba sunt ejus art. 1) ad rationem rectam, ut aliquis doleat, de quo dolendum est, et eo modo, el fine, quo do­ lendum esi : quod quidem servatur in Poe­ nitentia, de qua nunc loquimur : nam panite?is assumit moderatum dolorem de peccatis præteritis. Quæ moderatio est ip­ sius Prudentiæ sigillatio, et impressio me­ diis directione, et imperio, quibus etiam gubernat, et format cæteras virtutes mo­ rales, et est omnium illarum præstantissima. Unde Confirmatur secundo : nam bonum vir42 .1 658 DE PŒNITENTIA. tutis moralis rppedtur in prudentia quasi per esseuuam. et ut in primo principio lotius moraliiatis, ideoque non immerito dicitur initium, et caput omnium virtutum moralium, un te formam , et caracterem virtutum sortiuntur : in Pœnitentia vero, et in aliis invenitur participative, quatenus conformantur rectæ Prudenti® rationi, ejusque directionem sequuntur Nulla ergo est ratio, quare Prudentia non præferri debeat pœnitentiæ, sicut et reliquis, ex­ ceptis Theologicis. De effectu Pœnitentiæ quoad mortalium peccatorum remissionem in sex articulos divisa. Deinde considerandum est de effectu Pcenitenliæ, elprimo, etc. ARTICULUS I. Utrum per Pœnitentiam wt*ia peccata remoreantsr? Ad primam sic proctditur. Videtur quod per Pœniteatiam non omnia peccata removeantur. Dicit enim Apos­ tolus Hebr. quod Esan aon invenit Pœnitentiæ locum, quamquam eam hcrymis mquisisset earn, closs. id est, non invenit locum veni® et benedictionis per Pœ­ nitentiam. El 2 Mach. 9, dicitur de Antiocho, Orabat scelestus Deum, a quo non erat misericordiam consecutu­ rus. Non ergo videtor quod per Pœnitentiam omnia pec­ cata tollantur. Præterea. Aug. dicit in lib. de Sermone Domini in monte, quod Until labes es-t illius peccati, scilicet cum post agnitionem Dri per gratiam Christi, oppugnat aliquis fraternitatem, ct adversos ipsam gratiam, invidi® facibus agitatur, ut deprecandi humilitatem subire non possit, etiam si peccatum suum mala conscientia agnoscere, et annuntiare cogatur : Non ergo omne peccatum potest per Pœnitentiam tolli. Prælerea, Dominus dicit Matth. 12:Qci dixerit contra Spiritum Sanctum verbum, non remittetur ei neque in bocs,saeculo neque in foturo. Non ergo omne peccatum remitti polc*t per Pœnitentiam. Sed cootra est, quod dicitur Eiech. 18 omuium iniqui­ tatum ejus, quas operatus est, non recordabor. Respondeo dicendum, quod hoc qnod aliquod peccatum per pœnitentiam tolli non possit, potest contingere du­ pliciter Uno modo, quia aliquis de peccato pœnitere non posset : alio modo, quia Poenitentia non posset delere peccatum. Primo quidem modo non possunt per Pœniteoeiam deleri peccata dæmonum et etiam hominum dam­ natorum : quia affectus eorum sunt confirmati in malo : ita quod non potest eis displicere peccatum in quantum est culpa, sed solum displicet eis pœna, quam patiuntur. Ratione cujus aliquam Pœnitentiam, sed infructuosam habent : secundum illud Sap. 5 : Pœnitentiam agentes, et præ angustia spiritus gementes. Unde talis Poenitentia non est cum spe veni®, sed cum desperatione. Tale au­ tem non potest esse aliquod peccatnm hominis viatoris : cujus liberum arbitrium flexibile e>t ad bonum et malum. Unde dicere quod aliquod peccatum sit in hac vita, de quo quis pœnitere non possit, erroneum ert. Primo quidem, quia per hoc tolleretur iiberus arbitrii. Secundo, quia per hoc derogaretur virtuti gratiæ, per quam mo­ veri potest cor cujuscnmque peccatoris ad pœoitendurn secundum illud Proverb. 21 : Cor regis iu manu Dei :el quocumque soluerit, vertet illud. Quod actem secundo luodo non possit per veram Pœnitentiam aliquod pecca­ tum remitti, est etiam erroneum. Primo quidem, quia repugnat divinæ misericordi® : de qua dicitur Joel. 2, quod benignus et misericors est, et patiens, et multæ misericordiæ, et praestabilis super malitia. Vinceretur enim quodammodo Dens ab homine, si hotno peccaftra vellet deleri, quod Deus delere non vellet. Secundo, «pria hoc derogaret virtuti passionis Christi, per quam Poeni­ tentia operatur, sicut et cætera Sacramenta, eum scriptum sitprimæ Joan. 2, ipse est propitiatio pro pecccatis nos­ tris, non soium nostris, sed etiam totius mundi. Unde simpliciter dicendum est, quod omne peccatum in hae vitat per Pœnitentiam veram deleri potest. Ad primum ergo dicendum, quod Esau non verepœnituit. Quod patet ex hoc quod dixit, venient dies laetus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum. Similiter etiam nec Antiochus vere pœnituit : dolebat enim de culpa præterita, non propter offensam Dei, sed propter infirmitatem corporalem, quam patiebatur. Ad secundum dicendum, quod illud verbum Aug. se intelligendum euper malo quod cogitavi ut facerem ei. Et e contrario videtur, quod si homo Pœnitentiam non »gat, quod Deum ei non remittat offens*m. Respondeo dicendum, quod impossibile e>t peccatum Ktoilc nonale sine Pœnitentia remitti, loquendo du Pœcitelia, quæ est virtus. Cum enim peccatum sit Dei of­ fensa, eo modo Deus peccatum remittit, quo remittit offtt.om ia se commissam. Offensa autem directe opponitir gratia? : Ex hoc enim dicitur aliquis alteri esse of­ fensus, quod repellit eum a gratia sua. Sicut autem haWhm est in secunda parte hoc interest inter gratiam Dei, et gratiam hominis, quod gratia hominis non causât, sed præsuppouît bonitatem veram vel apparentem in honiae grato: sed gratia Dei causal bonitatem in homine grato : eo quod bona voluntas Dei, quæ in nomine gra­ tia» ialdligilur, est causa omnis boni creati. Unde polest ftatiogere quod homo remittat offensam, qua offensus est alicui, absque aliqua immutatione voluntatis ejus : non Mrtem contingere potest, quod Deus remittat offensam alieni absque immutatione voluntatis ejus. Offensa autesj peccati mortalis procedit ex hoc quod voluntas hoainis eïht voluntatem hominis ad pœnitendum, quod miseriwâù hominis facere non potest. Conclusio : Per se loquendo ad remissionem peccati requiritur immutatio voluntatis, qua convertatur ad Deum cum detestatione peccati. ARTICULUS HI. ïlnm possit per Pirnilentiam unum peccatum sine alio remitti? Ai tertiam sic proceditur. Videtur quod possit per jerileatiam unum peccatum sine alio remitti. Dicitur oiu Aoosa 4 : Plui super unam civitatem et super alié­ na «ritatem non plui : pars una compluta est, et pars MjfTGMm non plui, aruit. Quod exponens Gregorius nrçerEzech. dicit : Cum ille qui proximum odit, ab aliis filos se corrigit, unaeademque civitas ex parte complui* Ur, et ex pane arida manet : quia sunt qui cum quædam rkia resecant, aliis graviter perdurant. Ergo potest unum pt&lis per Pœnitentiam dimitti sine alio. Prælerea. Amb dicit super Beati immaculati rn via : hiat coasolatio est, quia non obliviscitur misereri Deus. Swcsda per punitionem, ubi etsi fldes desit, pœna sa­ tisfait, et relevat. Potest ergo aliquis relevari aliquo mato, manente peccato infidelitatis· PnHerea, eorum quæ nou necesse est esse simui unum 659 [ potest auferri sine alio. Sed peccata (ut in secunda parte habitum est) non sunt connexa, et ita unum eorum potest esse sine alio. Ergo etiam unum eorum potest remitti sine alio per Pœniteutiam Præterea, Peccata sunt debita quæ nobis relaxari peti­ mus, cum dicimus in oratione Dominica : Dimitte nobis débita nostra, etc. sed homo quandoque dimittit unum debitam sine alio. Ergo etiam Deus per Pœnitentiam di­ mittit unum peccatum sine alio. Prælerea, Per dilectionem Dei relaxantur hominibus peccata : secundum illud Hierem. 31, in Charitate perpe­ tua dilexi te, ideo attraxi te miserans. Sed nihil prohi­ bet, quin Deus diligat hominem quantum ad unum, et sit ei offensus quantum ad aliud. Sicut peccatorem diligit quantum ad naturam : odit autem quantum ad culpam. Ergo videtur possibile quod Deus per Pœnitentiam re­ mittat unum peccatum sine alio. Sed contra est, quod Aug. dicit in lib. de Pœnitentia. Sunt plures quos pœnitel peccasse, sed non omnino, re­ servantes in se quædam in quibus delectentur non animad­ vertentes Dominum simul mulum et surdum a dæmonio liberasse, per hoc docens non nunquam nisi de omnibus sanari. Respondeo dicendum, quod impossibile est per Pœnilenliam unum peccatum sine alio remitti. Primo quidem, quia peccatum remittitur in quantum tollitur Dei offensa per gratiam, ünde in secunda parte habitum est quod nullum peccatum potest remitti sine gratia. Omne autem peccatum mortaleconlrariatur gratiæ,etexcluditeam» Unde impossibile est quod unum peccatum sine alio remittatur. Secundo, quia (sicut ostensum est) peccatum mortale non pote$l sine vera Pœnitentia remitti : ad quam pertinet deserere peccatum, in quantum est contra Deum. Quod quidem est commune omnibus peccatis mortalibus. Ubi autem est eadem ratio, et idem effectus. Unde non potest esse vere pœnitens, qui de uno peccato pœnitel, et non de alio. Si enim displiceret ei illud peccatum, quia est contra Deum super omnia dilectum (quod requiritur ad rationem veræ Pœnitentiæ) sequeretur quod de omnibus peccatis pœniteret. Unde sequitur, quod impossibile sit unum peccatum per Pœnitentiam remitti sine alio. Tertio, quia hoc esset contra perfectionem misericordiæ Dei, cu­ jus perfecta sunt opera, ut dicitur Deuter. 3?. Unde cujus miseretor, totaliter miseretur. Et hoc est quod Aug. di­ cit in lib. de Pœnitentia : Quædam impietas infidelitatis est. ab illo, qui justus et justitia est, dimidiam sperare veniam. Ad primum ergo dicendum, quod illud verbum Gregor, non estintelligendum quantum ad remissionem culpæ, sed quantum ad cessationem ab actu : quia interdum ille qui plura peccata consuevit committere, deserit unum, nou tamen aliud. Quod quidem fit auxilio divino, quod tamen non pertingit usque ad remissionem culpæ. Ad secundam dicendam, quod in verbo illo Ambr. fides non potest accipi, qua creditur in Christum : quia ut Aug. dicit super illud Joan. 15 : Si non venissem, et lo­ culus eis non fuissem, peccatum non haberent, scilicet infidelitatis- Hoc enim est peccatum, quo tenentur cuncta peccata. Sed accipitur fides pro conscientia : quia inter­ dum perpœnas, quas quis patienter sustinet, consequitur remissionem peccati, cujus conscientiam non habet. Ad tertium dicendum, quod peccata quamvis non sint connexa, quantam ad conversionem ad bonum commuta­ bile : sunt tamen connexa quantam ad aversionem a bono incommutabili : ia qua conveniunt omnia peccata mortalia. Et ex hac parte habent rationem offensæ, quam oportet per Pœnitentiam tolli. Ad quartum dicendum, quod debitum exterioris rei (puta pecuniæ) non contrariatur amicitiæ, ex qua debitum remittitur : ct ideo potest unum dimitti sine alio. Sed debitum culpæ contrariatur amicitiæ, et ideo una culpa vel offensa non remittetur sine altera. Ridiculum enim videretur : quod etiam ab homine aliquis veniam peteret de una offensa, et non de alia. Ad quintum dicendum, quod dilectio qua Deus diligit hominis uaturam, non ordinatur ad bonum gloriæ, a quo impeditur homo per quodlibel peccatum mortale- Sed dilectio gratiæ: per quam fit remissio peccati mortalis, or­ dinat hominem ad vitam æternam : secundum illud Ro­ man. 6 : Gratia Dei, vita æterna. Unde non est similis ratio. Conclusio : Impossibile est per Pœnitentiam unum peccatum sine alio remitti. L ARTICULUS IV. i’/rum remissa culpa per Pestilentiam. remaneat I, realus pawe ? ·■ η DE PŒNITENTIA. 660 >7 Ad quartum sic proceditur. Videtur quod remissa culpa per pœnitentiam, non remaneat reatus pœnæ. Remota enim causa, removetur effectus. Sed culpa est causa reatus pœnæ : ideo enim est aliquis dignus pœna, quia culpam commisit. Ergo remissa calpa, noa potest remanere reatus pœnæ. Præterea, sicut Apostolus dicit Rom. 5 : Donum Christi est efficacius quam peccatum. Sed peccando homo simul incurrit culpam et pœnæ reatum. Ergo multo magis per donum graliæ simul remittitur cu;pa, et tollitur pœnæ reatus. Præterea, Remissio piceatorum fit in Pœnitentia per virtutem passionis : secundum iltod Rom. 3 : Quem pro­ posuit Deus propitiatorem, per fidem in sanguine ipsius, propter remissionem praecedentium delictorum Sed passio Christi e>t sufficienter >ati$factoria pro omnibus pecca­ tis, ut s pra habitum est. Nou ergo post remissionem culpæ remanet aliquis reatus pœnæ. Sed contra esl quod 2 R^g, 12 dicitur, quood cum David pœnitens dixi>set ad Nathan : Peccavi Dojmino, dixit Nathan ad ilium, Dominos quoque transtuât peccatum tuum, non morieris: verumumen filias qui natas natus e>t e»t tibi, morte morietur. Quod fuit in pœnam praecedentis pec­ cati ; ut ibidem dicitur ; ergo remissa culpa, remanat reatus alicujus pœnæ. Respondeo (luendam, quod (sicut in secunda parte ha­ bitam c$t) in peccato mortali sunt duo : scilicet aversio ab incommutabili bono, et conversio ad commutabile bo­ nam inordinata. Ex parte ergo conversionis ab incommu­ tabili bono consequitur peccatum mortale reatus pœaæ æU rnæ : ut qui contra æternum bonum peccavit, in aeter­ nam puniatur. Ex parte etiam conversionis ad bonum commutabile, in quantum, est inordinata, consuitur peccatum mortale reatus alicujus pœnæ, q ux inordinatio culpæ non reducit r ad ordinem justitiæ uisi per pœnam. Justum est enim, ni qui voluntati suæ plus indubii, quam debuit contra voluntatem suam a liquid patiatur : sic enim erit æquaiitas. UndeApoca. 1« dicitur .Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum dare ilii tormentum et luctum. Quia tamen conversio ad bonum commutabile est finita, non habet ex hac parte peccatum quod debeatur ei pœna æterna. Unde si sit inordinata conversio ad bo­ num commutabile sine aversione a Deo (sicut est in pec­ catis venialibus) non debetur peccato pœna æterna, sed temporalis. Quando igitur per gratiam remittitur culp>, tollitur aversio animæ a Deo, in quautiim per gratiam auima Deo conjungitor : unae et per consequens simul tollitur reatus pœnæ æternæ, potest tam-n remanere reatus alicujus pœnæ temporalis. Ad primum ergo dicendum, quod culpa mortalis utrumque habet, et aversionem a Deo, et conversionem ad bonum creatum. Sed (sicut in secunda parte habitum est) aversio a Deo, est ibi sicut formale, conversio autem ad bonum creaiurn, est ibi sicut materiale. Remoto autem formali cujusc mque rei, tollit ir species : sicut remoto rationali tollitur species humana. Et ideo ex hoc ip-o dicitur culpa mortalis remitti, quod per gratiam tollitur aversio mentis a Deo simul cum reatu pœnæ æternæ. Remanet tamen illud quod est materiale, scilicet inordi­ nata conversio ad bonum creatum pro qua debetur reatus pœnæ temporalis. Ad secundum dicendum, quod (sicut iu secunda parte habitum est) ad gratiam pertinet operari in homine, jus­ tificando ipsum a peccato, et cooperari homini ad recte operandum. Remigio igitur culpæ et reatus pœnæ æternæ, pertinet ad cratiam operantem, sed remissio reatus pœnæ temporalis pertinet ad gratiam cooperantem: in quantum scilicet homo cum a ixiiio divinæ graliæ paiîeater pœna* tolerando, absolvitur etiam a reatu pœnæ temporalis. Sicut igitur prius est effectus gratiæ operan­ tis, quam gratiæ coopérantes, ita etiam prius est remissio culpæ et pœnæ æternæ, quam plena absohbo a pœna temporali : uiruwque enim e^t era ia, sed primum a gra­ tia sola, secun dum ex gratia et libero arbitrio. Ad te tium dicendum, quoi passio Christi de se suf­ ficiens est ad tollendum omnemvreatum pœnæ. non so­ lum ætemæ, se*i etiam ti-mporalis : et srcuudum modum quo homo participat virtutem passionis Christi, percipit etiam absolutionem a reatu pœnæ. In baptismo autem | boino participat totaliter virtutem passionis Christi (utpote per aquam et Spiritum Christo commortuus peccato, ctu eo regeneratus ad novam vitam) el ideo in baptismo humo consequitur remissionem reatus totius pœnæ. i»» poeni­ tentia vero consequitur virtutem pas ionis Cbrisu, iecundiim modum propriorum actuum, qui sunt materia pœnitentiæ, sicut aqua Inpiismi, ut si pra dictum esl, el ideo non statim per primum actum pœnitentiæ quo remit­ titur culpa, solvitur, reatus totius pœnæ, sed completis omnibus pœnitentiæ actibus. Conclusio : Solum remanet reatus pœnæ temporalis. ARTICULUS V. Utram remista culpa muriali, tollantur omnes rcli* quiit peccati ? Ad quintum sic proceditur. Videtur quod remissa eeipa mortali, tollautur omuus reliquiae peccati. Dicit ema August, in lib. de Pœnitentia : Nuuqoam Dominas ah· quem sanavit, quem omnino non liberavit : lotum enim bcminem sanavit in Sabbato : quia el corpus ab infir­ mitate, el animam ab omui contagione. Sed re'iquœ peccati pertinent ad infirmitatem peccati. Ergo ποιι vide­ tur possibile quod remissa culpa, remaneant reliqaig peccati. Præterea, secundum Dionysi. 1, cap. de Div. no. bonum est efficacius quam malum · qu»a malum m agit nisi virtute boni. Sed homo peccando, simul loua infectionem peccati incurrit. Ergo multo magis pœoitendo liberatur etiam ab omnibus peccati reliquiis. Præterea. Opus Dei efficacius est, quam opus homi­ nis. Sed per exercitium humanorum nperum ad bonum, tolluntur reliquiæ pacati contrarii. Ergo multo magis tolluntur per remissionem cuipæ quæ Pstopvs Dei. Sed contra est, quod Mar. 8 legitur, quod cæcus i Iiminalus a Domino, primo restitutus e4 ad imperfec­ tum visum (unde ait : Video honuues velut arbores ta­ bulantes) deinde restitutus est perfecte, ita ut videret ciare omnia. 11 ominatio autem cæci. significat libera­ tionem peccatoris. Post primam ergo remissionem culpæ, qua peccator restituitur ad visum spirituaieq, adhuc remanent in eo aliquæ reliquiæ peccati præleriti. Respondeo dicendum, quod peccatum mnrtale ex parte conversionis inordinata? ad bonum commutabiP, quandam dispositionem causal in anima, vel etiam Labitum, si aclus frequenter iteretur. Sicut autem dictum e t, culpa peccati mortalis remittitur, in quantum tollitor per gratiam aversio mentis a Deo. Sub ato autem eo quid est ex parte aversionis, nihilominus renrmere pole*! id quod est ex parte conversionis inordinatae, cum hanc contingat esse sine ilia, sicut prius dictum est. Et ideo nibil prohibet quin remissa culpa, remaneant dispositio­ nes ex præcedemibus actibus cau, secuodum qnod est virtus. Præterea, quædam abæ virtutes sunt excellentiores pœniteotîa. Sed remissio culpæ non dicitur effectus alicejas alterius virlulis. Ergo etiam non esl effectus pcenitentii' secundum quod est virtus. Præterea, remis io culpa) non est nisi ex virtute passioeis Christi, see indum illud Hcb. : Sine sanguinis effu­ sione non fit remissio Sed Pœnitenlia, in quantum est Stramentum, operatur in virtute passionis Christi, sicut et cæiera Sacramenta, ut ex supra dictis patet. Ergo remissio culpæ non est effectus pœnitentiæ in quantum est vinus, sed in quantum est Sacramentum. Sed cootra iltod est, quod proprie causa alicujus, sine quo esse non potest : omnis enim effectus dependet a soa causa. Sed remissio culpæ potest esse a Deo sine pœnitentiæ Sacramento, non autem sine pœnitentia secumum quod est virtus : ut supra dictum est, unde et ante Sacramenta n»væ legis pœnitentibus Deus peccata remittebat. Ergo remissio culpae est præcipue effectus pœnitentiæ secundum quod est virtus. Respondeo dicendum, q od pœnitentia est virtus, secoudnm quod est principium quorundam actuum huma­ norum. Actus tam n humani, qui sunt ex parte peccato­ ris, materialiter se habent in Sacramento pœnitentiæ. Omne autem Sacramentum producit effectum suum non solam virtute f «rmæ, sed etiam virtute materiæ : ex utroque e lim est unum Sacramentum, ut supra habitum est Unde sicut remissio culpæ fit in baptismo, non solum virtute formæ, sed etiam virtute materiæ, scilicet apæ : principalius lameo virtute formæ, et ipsa aqua vinalem recipit : ita etiam et remissio culpæ est effec­ tas pœnitentiæ, priucipalins quidem ex virtute clavium, q/as habent ministri, ex quorum parte accipitur id quod e-t formale iu hoc Sacramento (ut supra dictum est) Secundario autrui ex vi ac‘uum pœnitentis, pertinen­ dam ad virtutem pœnitentiæ : tamen prout hi actus ali­ qualiter ordinamur ad claves Ecclesiæ. Et sic patet, quod reaifcio culpæ est effectus pœnitentiæ, secundum quod H rirtas principalius tamen, secundum quod est >,acramenhm. A.d primum ergo dicendum, quod effectus gratiæ openatis es», justificatio imnii : ot in secunda parte dictum est In qua. ut ibidem dictum est, non solum est gratiæ bfasio el remissio culpæ, sed etiam motus liberi arbitrii in Deum, qui est actus fidei formata?, et mo­ tos liberi arbitrii in peccatum, qui est actus pœniten­ tiæ. Hi tamen actus humani sunt ibi, ut effectus gratiæ operantis, simul producti cum remissione culpæ. Unde remissio culpæ non fit Mne actu pœnitentiæ virtutis, licet sit effectus gratiæ operantis. Ad >ecunaum dicendum, quod in justificatione impii too solum est actos pœnitentiæ, sed etiam actus fidei : « dictum est : et ideo remissio culpæ non ponitur ef­ fectos solum pœnnentiæ virtutis : sed principalius fidei, el charitatis. Ad tertium dicendum, quod ad passionem Christi or­ dinatur aclus pœnitentiæ virtutis, et per fidem, et per erdiuemad claves Et c esiæ. Et ideo utroque modo causât reaissionem culpæ virtute passionis Christi. Ad id autem quod in conlrarium objicitur, dicendum esi. quod actus pœnitentiæ virlulis habet, quod sine eo wo possit fieri remissio culpæ, in quantum est insepa­ rabilis effectus gratiæ, per quam principaliter culpa re­ mittitur, quæ etiam operatur in omnibus Sacramentis. Et ideoperhoc nou potest concludi nisi quod gratia esl principalior causa remissioni* culpæ, quam pœnitentiæ Sacramentum. Sc»»ndum tamen quod etiam in veteri lege, et in lege naturæ erat aliqualiter Sacramentum pœnitentiæ : ut s dictum esi. Conclusio : Remissio culpae est effectus Pœnitentiæ, tam ut virtus, quam ut Sacra­ mentum est. Expositis natura, et causis Pœnitentiæ virtutis, jure pergit D. Thomas investigare ejus effectus, non quidem furmales, quippe qui ab ea ex parte recti non distinguuntur ; sed illos, qui ipsi ut principio activo res­ pondent; inter quos quia primum locum retinent peccata mortalia, in quorum me­ delam ipsa fuit principalius instituta; id­ circo totam hanc quæstionem insumit S. Doctor in examinando qualiter circa ea, et illis annexa se habeat Pœnitentia, acturus quæstione sequenti, quæ est octogesima septima, de remissione peccatorum venia­ lium, quæ etiam suo modo est effectus Pœ­ nitentiæ, ut ex ibi dicendis, et jam a nobis tract, de Justificat, expensis, est manifes­ tum. Porro quia non aliter effectus proce­ dit a virtute, quam media causali late, et hic est proprius locus examinandi prædictos effectus, quod fieri nequit absque noti­ tia influxus hujus virtutis; praemittere oportebit aliqua dubia ei deservientia, quæ supra tetigimus, et in hunc locum remissa sunt. Primum est, an virtus Pœnitentiæ sit proxima, et adaequata ratio eliciendi actum contritionis? vel concedi debeat vo­ luntati virtus partialis proxima, quæ ipsi ex propriis viribus competat, et media proxime, et immediate influat in prædic­ tum actum? Secundum erit; Utrum Pœni­ tentia effective concurrat ad destructionem peccati? et an praedictus influxus sit phy­ sicus, vel tantum moralis? et ab his expe­ diti devenimus ad alia, de quibus in prae­ senti D. Thomas. Ut vero sub ejusdem disputationis filo ea comprehendantur, se­ quentem titulum præfigimus. DISPUTATIO VI De influxu, et effectibus Pœnitentiæ sub ratione virlulis. In hac disputatione supponenda sunt quæ disputationibus superioribus reliqui­ mus expensa, tam circa naturam, et essen­ tiam hujus virtutis, quam circa actum contritionis, proprium, et immediatum ip­ sius actum : quocirca in præsenti tam illam, quam istum esse entîtative, et ut sic dicamus, quoad substantiam supernatura­ les, quin aliquod prædicatum, quod revera naturale sit in ordine physico, in illa, aut in isto reperiatur, statuendum est. Quo sic in communi constituto, est DE PŒNITENTIA. 662 DUBIUM I. Λη Pernitentia sit tota adaequata ratio proxima eliciendi contritionem ? Notanda pro hujus dubii introduc­ tione. 1. Hæc quæstio sub his terminis non invenitur ab Authoribus excitata, sed eam aliunde determinatam supponunt, sive qui affirmativam sententiam defendunt, sive qui partialem concursum voluntati tribuunt ad actus supernaturales. Omnes quippe occasione solemnis difficultatis, quæ pro­ priam sedem tenet tract, de Visione Dei, ad quam lumen gloriæ necessarium omnino ducunt communiter Theologi, ibi disserere assueverunt : An lumen gloriæ sit lota ratio proxima agendi visionem Beatificam ; necne? Et quam partem ibi elegerint eam in aliis materiis prosequuntur, et merito snpponunt. Quod et nos præstare in præ­ senti possemus, si ad rem ipsam foret aspiciendum, si quidem prmcipia ibi assumpta, et firmata disp. 5, dub. 2, et latius expensa tract, de necessitate gratiæ, nec non de gratia sufficienti, et efficaci, imo et quæ fere per totum nostrum hunc cursum, dispersa, et quoties occasio fere­ bat, expensa reperientur, satis manifesta runt nostram mentem ; quod etiam tes­ tantur, quæ supra diximus in hoc eodem tractatu, dum negavimus actum contritio­ nis posse viribus naturæ nec quoad subs­ tantiam produci, ubi principia jecimus huic instituto deservientia. Quia tamen sub propriis vocibus a recentioribus expressis non invenitur in toto hoc opere, aliquorum consilio, imo et jussu; eam formalius decidere statuimus; non quia speremus aliquam in hac parte accretionem facere doctissimis D. Thomæ discipulis, qui in ea enodanda felicissime insudarunt, et soli­ dissime veram sententiam statuerunt, ac propugnarunt; ita ut vix aliquid novi, aut contrarii opponendum, aut ab illis expensis addendum occurrat, vel necessarium sit pro oppositæ sententiæ expugnatione. Sed vero ut aliorum votis conniveamus, et ne sub his terminis in hoc cursu prædicta quæstio desideretur, eam sub verbis propriis hujus materiæ decidendam suscipimus. Porro, quæ dixerimus de actu contritionis respectu Pœnitentiæ, et voluntatis, applicari de­ bent omni alii actui quoad substantiam, seu entitatem supernatural!, nec non ejus principio, sive libero, sive necessario. Ut ex nunc excludamus aliquos actus solum quoad modum supernaturales, qui proinde 1 non postulant principium adaequate super­ naturale, sed quasi mixtum ex utroque, eo modo quo ipse actus non est undcquaque I supernaturalis. Quocirca in capite ipsius Ssjp. dubii supposuimus actum contritionis esse totaliter supematuraiem, ut probatum reli- »«. quimus, nec non virtutem ipsam Pomi.·1125·'1 tentiæ esse per se infusam, atque ideo enlitative supematuraiem. | 2. Quia tamen catholici cum catholicis decertamus, statuendum est principium, in quo contra hæreticos convenire debe­ mus : nimirum sub gratia De vere nos pœnitere, vere Deum diligere pœnitentia, et dilectione supernaturalibus, et sic de reliquis actionibus, ad quarum exercitium indigemus gratia Dei ; hoc enim principio sublato, necesse est labi in hæreticorum dementiam, et se ipsum hominem, velut inanimem reputare, atque ideo omnem gratiam sive excitantem, sive cooperantem respuere, et abjicere. Quod sane est manifes­ tum delirium, et ipsa experientia refuta­ tum. Hoc vero commune, et fide sanctum principium diu ante Concilium Trideutinum edoctum accipimus ab omnibus Sanc­ tis Patribus, quos superfluum est recensere. Sufficiat audire D. Gregorium lih. 33, D. GnMoral. cap. 20, alias 25 .· Bonum (inquitj <*· j quod agimus, et Dei est, el nostrum. Dei per praevenientem gratiam* nostrum per obse· quentem voluntatem. Si enim Dei non est, unde gratias in aeternum agimus. Rursus si nostrum non est, unde nobis retribui praemia | speramus. Quia ergo non immerito gratias agimus, scimus, quod ejus munere prave· nimur. Et rursus, quia non immerito retribu­ tionem quaerimus, scimus, quod subséquents libero arbitrio, bona elegimus* quae ageremus. Ita ergo adstruere debemus opera nostra bona supernaturalia, quod non negemus nostram voluntatem ; nec hanc ita possu­ mus, aut debemus asserere, quod negemus gratiam Dei nobiscum operantem : atque ideo ut catholicum dogma tenendum nos cum Dei gratia bene agere, bene pœnitere, bene Deum diligere, atque ideo in his, et similibus operationibus bene vivere vita supernatural!, et libere ad eas nos ipsos movere. Sed hinc oritur discordia, et in hoc ipso stat lapis offensionis, nam ad hanc veritatem servandam exigi videtur concursus I immediatus voluntatis, et gratiæ : si enim , ' sola voluntas concurrat proxime, ad quid 1 opus est gratia ? Si autem sola gratia influit immediate, et non voluntas evanescit hu­ jus DISP. VI, DUB. 1. j jus activitas, ot totus influxus est gratiæ. i Uirumque ergo tenendum psi, ot quod ini* fluat gratia, ot quod concurrat voluntas jr;-juxta illud Augustini de Peccat, meritis, ;ï&' et remiss, cap. 5 : Nec ideo tamen de hac re S solis volis agendum est, ul non subinferatur I ad bene vivendum noslrœ efficacia volunlaJ |ù ; Adjutor enim noster Deus dicitur. Neque | adjuvari potest, nûi qui sponte conatur : i quia non sicut in lapidibus insensatis, aut I ricut in eis, in quorum natura rationem, I wlunlatemque non condii, salutem nostram ! Deus operatur in nobis. Sed hoc opus, hic laI bor est. Unde et duæ ex diametro oppositæ : insurgunt sententiæ. Prima, quæ docet e gratiam et voluntatem se habere ut duas ; causas partiales, partialitate causæ, non R vero partialitate effectus : hoc est, totum i actum v. g. contritionis procedere a gratia, et totum etiam a voluntate; sed sub di< versa ratione; nam a Pœnitentia, seu gra> tia procedit sub ea ratione, sub qua est J8, supernaturalis; a voluntate vero, quatenus i ' est vitalis, et liber. Qui conceptus ex parte actus adunantur absque distinctione in eadem indivisibili entitate, et tota partialitas, el divisio se tenet ex parte causarum 1 ad illam concurrentium. Et ideo dicuntur, el sunt, plures causæ partiales partialitate causæ, sed non partialitate effectus, qui indivisibilis cum sit, totus cuilibet earum respondet, licet non totaliter. sia- 3. Altera senientia constanter affirmat Cl’ ineptam esse illam partialium causarum divisionem ad eam veritatem tuendam, sed quam optime, imo et melius, ac rationabi’ lias salvari asserendo ex gratia, et volun­ tate illi subjecta unicam et indivisibilem causam constitui, unicumque dumtaxat influxum exhiberi, qui totus sit gratiæ, et totas etiam voluntatis, hujus ut principii remoti, illius ut virtutis proximæ, vi cu­ jus hominem v. g. non pœnitet proxime ex propria virtute naturali, sed ex auxilio et virtute Pœnitentiæ supernaturalis, qui­ bus proxime constituitur* potens adæquate ad poenitendum, et absque illis solum erat remote potens. Ad eum sane modum, quo ί; ignis non calefacit per actionem aliquam, '«s. quæ immediate prodeat a substantia ignis tanquam ab agendi ratione proxima; sed tota, et adaequata ratio proxima agendi, seu calefaciendi est calor, cujus actio est propria ipsius ignis ut principaliter agentis per calorem, et ipsius caloris ut virtutis omnino proximæ, etadæquatæ. Unde (per­ sistendo in hoc eodem exemplo) sicut in 663 naturalibus juxta veram philosophiam hic suppunen lam, naturaliter et omni procul dubio salvatur ignem urere, agere, et cale­ facere, per hoc quod calor sic. tota ratio agendi naturaliter ; et non est necessarium comminisci eam distinctionem partialium causarum, aut diversos influxus affigere; sed unum, et eundem indivisibilem, qui unico illi principio ex proximo et radicali constituto respondeat : haud dissimiliter in ordine supernaturali, ut verum omnino sit, et cum omni proprietate salvetur ho­ minem pœnitere, diligere, aut alios virtu­ tum supernaturalium actus exercere; non requiritur ea partialium causarum distinc­ tio, nec consequenter partitus illarum in­ fluxus. Sed eademmet contritio (idem dicito de aliis actibus) correspondet voluntati, et Pœnitentiæ : huic ut rationi proximæ agendi ex parte actus primi adæquatæ; illi vero ut principio radicali, non aliter ope­ ranti nisi per virtutem proximam, sicut anima non agit nisi per intellectum, et voluntatem. Quod est aliud exemplum, quo se explicat hæc sententia ; non enim solus intellectus intelligit, nec sola voluntas amat; sed unum et alterum præstat ipsa anima per intellectum, et voluntatem, ut per rationes agendi omnino proximas, et adæquatas, ut est constans, et perpetua, doctrina Aristotelis, et nobiliorum Philo­ sophorum. Nec aliquid magis horrendum, monstruosumve docetur in hac sententia; sed quod in naturalibus tenet vera philosophia, in supernaturalibus statuere contendit, proportione debita, ista Theologia. Et hinc exemplo ejusdem animæ gradum facit ad explicandam tum vitalitatem, tum etiam libertatem in operationibus supernaturali­ bus, uti explicantur vel ab ipsis philosophis naturalibus respectu operationum pure na­ turalium, respectu quarum propriam, et naturalem libertatem nos exercere indubi­ tatum est : quin anima se ipsa immediate ut agendi ratio proxima actionem eliciat; sed unica, et adæquata ratio proxima est voluntas naturaliter sequens directionem intellectus. Sic ergo explicatis capitalibus his sententiis, superest videre, quænam illarum tenenda sit. § I Vera D. Thoma:, et discipulorum sententia eligitur, et probatur. 4. Dicendum est Pœnitentiam esse ra- Conclu­ sio. 664 DE PŒNITENTIA, lionem proximam, etadæquatam voluntati sic loquitur : Numquid metuendum est, ne ad eliciendum actum contritioni?, subinde­ Deus lotum facere non possit, et ideo homo que ipsi voluntati non esse virtutem par­ sibi primas ejus vindicat, ac dat paries, ut tialem, et inadæquatam respectu illius. novissimas ab illo accipere mereatur? Ergo Utraque pars hujus assertionis supponitur rejicit D. Augustinus disertissime influxas in præsenti a discipulis D. Thomæ, ex a se illos partiales gratiæ, et voluntatis. Patet ipsis efficaciter probata tract, de Visione Consequentia : nani intendit S. Doctor to­ Dei, et aliis tractatibus, et in eodem sensu tum quod est ex nobis retundi iu Deum : in quo ibi docent lumen gloriæ esse ratio­ sed si darentur illi concursus partiales, nem proximam totalem agendi visionem totum non referendum foret in Deum; beatificam, et charitatem, dilectionem Dei quando quidem influxus partialis volunta­ super omnia, consimiliter sive Pceniten­ tis non refunderetur in gratiam ; sicut nec tiam, sive quamlibet aliam virtutem su­ vice versa, influxus gratiæ ‘non refundere­ pernaturalem se habere affirmant respectu tur in voluntatem : ut ergo totum refundi proprii actus entitative supernaturalis; qui possit in gratiam, et consequenter in in hoc discrimen agnoscant, et merito, Deum, ablegandi sunt ex mente D. Au­ utpote eisdem omnino principiis, et illa­ gustini influxus illi partiales. Eo vel maxime : quoniam influxus specialiter non tionibus unum, et alterum futcitum. Pfund æ Primum assertionis fundamentum sumi- proveniens a gratia, non est, cur tribuatur mentam, tur ex SS Patribus, et reducitur ad hanc specialiter Deo, ut de se constare videtur : formam. Nam in operibus entitative su- et influxus ille partialis voluntatis non pro­ pernaturalibus, ad quæ gratia indigemus, veniret a gratia, sed est ab ipsamet volun­ non admittunt, quin imo repellunt, ac re­ tate ex acceptis per creationem. Cum ergo jiciunt partitionem, aut divisionem, ut ali­ doceat D. Augustinus totum, quo in illis quid partim tribuatur gratiæ, aliquid libero operibus vivimus, Deo esse deferendum, arbitrio, sed totum gratiæ et totum libero manifeste exclusit concursum partialem arbitrio deferunt : sed actus contritionis voluntatis, quin ex innatis viribus proce­ est opus entitative supernaturale : ergo dat. Ad hæc. Juxta D. Augustinum ita as­ non partim tribuendum est gratiæ, et par­ tim libero arbitrio; sed totum gratiæ, et serendus est influxus gratiæ, et voluntatis, totum libero arbitrio : non ergo est par­ quod non sit in partes dividendus, sed to­ tialis influxus gratiæ, et partialis itidem tum revocandum est in e,us gratiam, ex voluntatis influxus. Hæc secunda Conse­ cujus parte stat primatus influendi : sed quentia constat ex prima : quia influxus positis partialibus influxibus, necessarium non est nisi ad dandum esse effectui ; nec est admittere partialitatem, nec totum re­ iste aliter illi corresponde!, aut commen- funditur in gratiam, nec hæc obtinet pri­ suratur, nisi juxta qualitatem et modum matum agendi, ut ex se constat, et ex influxus : ergo si totus effectus correspon- dicendis liquidius constabit : ergo ut sal­ det causæ influenti; hujus influxus nequit vetur mens D. Augustini, non debet sus­ esse partialis : et e converso si influxus est tineri partialis influxus voluntatis diversus partialis, nequit totum effectum producere; ab influxu gratiæ. 5. Sequitur D. Hieronymus super illud d.h«et si totum effectum non producit, nequit totus effectus tribui influxui partiali, ut Jeremiæ 18 : Sicut lutum in manu figuli, η’· constat in duobus portantibus eundem la­ inquiens : Nec statim totum erit hominis, pidem, qui effectus non totus cuilibet por­ quod eveniet, sed ejus gratis, qui cunela tantium respondet. Prima vero Conse­ largitus est. Se i non largitus est concur­ quentia sequitur ex præmissis. Minor sum partialem voluntatis ex viribus naturæ supponitur, et suadetur Major ex SS. PP. operantis, quippe qui ex a Deo acceptis D- ΛαSit omnium Coriphæus D. Augustinus, per creationem procedit. Ergo iste con­ 8ttst* lib. de dono persev. cap. 6, ubi ait : Tu­ cursus non est effectus gratiæ subindeque relegatus fuit a D. Hieronymo. -J tiores igilur vivimus, si totum Deo damus, Ad hæc. üt totum quod eveniet, non I non autem nos illi ex parle, el nobis exparte committimus, et cap. 13 ejusdem libri in­ sit hominis, sed gratiæ, confugit D. Hiero- I quit : Hoc nobis expedit, el credere el do­ nymus ad ipsam gratiam, ut ostendunt cere : hoc esi pium, hoc esi verum, ut sil clare ejus verba : sed concursus partialis j humilis, el submissa confessio, el delur lotum voluntatis condistinctus a concursu gratiæ Deo. Lib. de Prædest. Sanctorum cap. 2, non est effectus ejusdem gratiæ : alias esset ■ DISP. VI, DUB. I. esset illo posterior, quod non admittent oppositum docentes : ergo ibi non totum refertur in Deum, et in ejus gratiam. Pa­ tet Consequentia : quia proxime, et immediatenon tribuitur gratiæ, quod proxime, et immediate ab ea non procedit, ut est per se notum : se i concursus partialis, quem adstruunt voluntatis, non procedit immediate a gratia, sed est condistinctus ab illa, licet comitetur ejus influxum : ergo concursus ille non refunditur proxime, et immediate in gratiam, consequenterque non totum quod ibi est hominis operantis est gratiæ Dei, contra D. Hieronymum. Itûry* Succedit D. Chrysostomus ad Corinth. 2, Si$t' cap. 3, super illa verba : Non quod suffi­ cientes sumus, etc., ubi ita loquitur : Quasi dicat planius I Non ita dicebam : fiduciam habemus, ut partim sil nostrum, partim sit Dei, sed lotum illi tribuo, acceptumque fero. Idem docet hom. 4, super Epist. 2 ad Thessalon. et hom. 15 in Acia Apost. et alibi sæpe. Similia reperies passim apud SS. PP. quos omnes adducere in testes esset in immensum abire. Audiamus in­ B.Bcr- terim D. Bernardum de libero arbitrio ita uni. disserentem tract, de Gratia, et libero ar­ bitrio. Non partim gratia, partim liberum arbilrium, in quibus est eadem energia cum verbis D. Chrysostomi modo relatis, et maxime notanda. Non enim inquiunt ; partem gratia, et pariem liberum arbilrium, quasi pars uni, et pars alteri conveniret (hoc enim non curarunt SS. PP. proster­ nere, utpote manifeste falsum, eo quod in operatione voluntatis indivisibili non est partem uni, et partem alteri tribuere), sed semper insistebant in eo, quod non partim gratia, et partim liberum arbitrium opera­ retur, quasi ex parte una se haberet volun­ tas operando ex propriis, et a natura indi­ tis, et ex alia se haberet gratia, hoc enim sonat partim una, et partim altera : sed quod voluntas non operatur nisi sub gra­ tia, cum gratia, et per gratiam ut per vir­ tutem proportionatam. Unde prosequitur D. Bernardus : Sed lotum singula opere in­ dividuo peragunt, totum quidem hoc (libe­ rum arbitrium) et lotum illa (voluntas) sed ul lotum in hac (scilicet voluntate) ita lo­ tum ex illa (videlicet gratia) quia totum, quod est in voluntate, dum elicit contri­ tionem, est ex gratia. Non ergo juxta mentem D. Bemardi, et aliorum Patrum est in voluntate ad opera supernaturalia concursus partialis, ex viribus propriis, utpote qui non est, nec esse potest imme- ί diate ex ipsa gratia, sed ex libero arbitrio simul cum gratia se habente. Et constat manifeste exemplo duorum simul portan­ tium lapidem : quia licet effectus ab utro­ que pendeat concursus tamen unius non est ex alio, licet sit cum alio. 6. His, et similibus testimoniis apud JunioSS. PP. familiaribus, et passim obviis p“QSj0. varie occurrunt juniores, et pro omnibus Ripalda tom. 1, de ente supernaturali Ripalda. lib. 2, disp. 30, sect. 24, n. 118 et se­ quentibus. Prima solutio est velle SS. PP. totum salutis opus, quoad omnes suas par­ tes, a prima usque ad novissimam, ab initio in finem, ab effectu, et desiderio fidei ad operis executionem, a primo gradu usque ad omne ipsius augmentum, non viribus solius arbitrii, sed viribus etiam gratiae tribuendum. Ita fere ad verbum allegatus Author : idque præcipue inten­ disse D. Augustinum, ex eo ostendit, quod agebat cum Semipelagianis; qui ut cons­ tat ex eodem S. Doctore, componebant cum Deo, et partem, eamque potiorem, et primam, sibi assumebant; et partem sed posteriorem, et secundam, Deo tribue­ bant. Contra quos recte procedit S. Doc­ tor in illis verbis; sed minime tangit, aut excludit concursum partialem voluntatis ad actum salutarem, utpote qui a gratia secundum se totum procedit, et consequen­ ter tribuendus est Deo. Hæc tamen expositio nulla est, utpote Confatatur. in verbis solum consistens. Et ratio est : quia mens D. Augustini non solum est, quod ex tota operationum serie a prima usque ad ultimam, nulla sit quæ non refe­ ratur in Dei gratiam, ut innuere videtur responsio; sed etiam ex qualibet in parti­ culari operatione salutari nihil in ea sit, quod totum non referatur in gratiam, quippe ratio est omnium, ac unius, hoc enim (inquit Augustinus) nobis expedii el credere, et docere : hoc esi pium, hoc esi verum, ul sit humilis, et submissa confes­ sio, et totum detur Deo, utique in quolibet opere salutari : sed hoc non salvatur in opposita doctrina : ergo ea ut adversa D. Augustino, et aliis SS. PP. repellenda est. Probatur Minor : nam juxta opinio­ nem adversam, in opere supernaturali si­ cut dantur duo concursus ex parte volun­ tatis, et ex parte gratiæ, ita inveniuntur duo conceptus, alter qui respondeat par­ tiali intluxui voluntatis, et alter qui est proprius gratiæ, nimirum in Pœnitentia, et est pœnitere supernaturaliter et sic de DE PCENITENTIA. reliquis actibus. Pœnitere autem non corres­ ponde! gratiæ, srd voluntati, cujus est re­ tractare actum ; pœnitere vero supernaturaliter est proprius effectus giatiæ : ergo in hac operatione non est unde totum tribua­ tur Deo. Patet Consequentia : quia quod non est a gratia, non tribuitur specialiter Deo, sed nec concursus partialis voluntatis, nec id quod illi prout a voluntate, respon­ det, potest esse effectus gratiæ; sicut nec influxus gratiæ, nec id quod gratiæ prout a voluntate diversæ respondet, est effectus voluntatis, aiioqui enim non essent causæ partiales, aut partialiter influerent : ergo non est unde, aut quomodo influxus ille partialis voluntatis, et quod ipsi prout tali respondet, Deo specialiter referri debeat. Si autem dicatur, quod Pœnitentia præstat proxime pœnitere, et etiam supernaturalitatem ; habemus intentum ; quia jam Pœnitentia esset proxima, et adæquata ra­ tio pœnitentiæ supernaturalis; si quidem uterque conceptus proveniret proxime a Pœnitentia, et a voluntate ut per ipsam operante, eo prorsus modo quo intellectio provenit immediate ab intellectu ut virtute adæquata, et proxima intelligendi, et ab anima ut a principio per intellectum intel­ ligente et non se ipsa ut quo eliciente proxime intellectionem. 7. Nec elevatur difficultas, quin potius augetur illa doctrina D. Augustini. Ve­ rum quidem est S. Doctorem eo loci agere cum Semipelagianis, cum Deo componen­ tibus, et partem illi dantibus, partem vero sibi tribuentibus, et quidem primam, et priorem. Sed unde hoc? nisi quia specia­ lem concursum tribuebant voluntati, qui non esset ex gratia proxime, et immediate, ex quo fiebat consequens in assensu fidei, hoc quod est credere esse voluntatis (idem dicito de aliis operationibus supernaturalibus) et non gratiæ, hoc vero quod ibi splendebat supernaturalitatis non a volun­ tate, sed a gratia prodibat. Patet hoc ex ipso D. Augustino ibi ita dicente : Nolens ergo his tam claris testimoniis repugnare, et tamen volens a se ipso sibi esse, quod credi­ dit homo, quasi componat, etc. Ubi credere tribuebant homini, et subtrahebant a gra­ tia, et componebant cum Deo nedum ex parte effectus, verum etiam ex parte in­ fluxus : sed etiam Adversarii componunt cum Deo ; si non ex parte effectus, ex parte concursus. In quo profecto inconsequenter procedunt, cum ex uno aliud inferri videa­ tur necessarium. Et si velint, illos inter­ rogemus : concursus Ille partialis distinctus a concursu gratiæ, quem tribuunt volun­ tati, vel cunducit ad salutem, et ordinem supernaturalem ? vel non ? Si non condu­ cit, impertinenter, et omnino superflue ponitur. Si vero conducat? Rursus, vel illemet concursus prout tributus voluntati, et distinctus ab alio influxu partiali proprio gratiæ, est effectus ejusdem gratiæ, vel non? si hoc dicatur, jam componunt cum Deo, et aliquid ita est proprium voluntatis, quod specialiter non sit Dei, subindeque non debet ex hac parte Deo referri speciali titulo ultra communem causæ universalis. Si est effectus ejusdem gratiæ, prout est concursus partialis voluntatis? Ergo jam non est ita concursus unicæ voluntati pro­ prius, sed etiam ejusdem gratiæ. Ad quid ergo concursus partialis ita distinctus, et ita appropriate uni, et non alteri, si in ipsummet concursum partialem voluntatis etiam influit gratia? Profecto, vel illa dis­ tinctio est inutilis, et solum deservit ad obscurandam veritatem : vel si semel est vera, aliquid ibi est reperire, quod non referatur specialiter in Deum, in quodcumque latus ad hoc vitandum se vertant. Quo contra stat doctrina D. Augustini, et SS. PP. Quare illa distinctio, apud adver­ sarios communis, de partialitate causæ generatim loquendo, sustinenda est; si secum afferat partialitatem effectus ; secus vero si hanc non admittat. Et quia in præ­ senti controversia de actibus entitative supernaturalihus, utpote indivisibilibus, lo­ cum non habet; prorsus est rejicienda : quia effectus indivisibilis vel totus, vel nihil illius debet produci, et sic implicatorium est causam esse partialem, et totum effectum attingere : sicut implicaret assig­ nare causam, quæ nihil efficeret in ef­ fectu. Qua observatione bene perpensa quam latius prosequi non est necessarium, ruit totum fundamentum illius sententiæ, et ejus inconsequentia monstratur. 8. Secunda ejusdem Authoris solutio est, Alitf ideo in opere supernaturali totum deferri eïagiss. Deo, quia licet sint distincti concursus par­ tiales voluntatis et gratiæ.; hujus influxus primatum tenet, et principalior est causalitas gratiæ, quam voluntatis. Cujus prima­ tus duplicem rationem assignat. Primo, quia causalitas gratiæ est ejusdem rationis cum opere supernaturali, cum eoque con· nectitur. Secundo quia gratia tribuit virtu­ tem arbitrio, non vero arbitrium gratiæ, arbitrium elevatur a gratia, non vero gratia a libero DISP. Vï, DUB. 1. a lïboro arbitrio. Rursus : Deus sua gratia ' in omnibus excellat gratia Salvatoris * sed juxta illam expositionem non in omnibus prævenit liborum arbitrium vocando, et excellit gratia Salvatoris : ergo expositio excitando : liberum vero arbitrium non illa non attingit mentem SS. PP. nec sal­ prævenit gratiam, nec excitat, aut vocat. vat. Major est expressa S. Doctoris, et Ita num. 119 allegatui sectionis. eam suo sensui adaptat Ripalda, sed M»· Sed hæc solutio eo melior est præce· I r' denti, quo clarius prodit, quid re ipsa inepte, ut patebit ex probatione Minoris. Tum quia in hoc quod est partialiter con­ doceant adversarii. Et omissis illis praero­ gativis gratiæ supra voluntatem, quas currere non est excessus, licet alter eorum sit præstantior in esse entis. Tum eo libenter concedimus cum aliis pluribus, sumamus primam disparitatis rationem, in maxime; quia neuter alium determinat, aut prævenit immediate, s?d simultanée se qua est nervus differenliæ, ob quam totum opus supernaturale tribuitur Deo, et non habent. Tum quia voluntatis concursus est voluntati, quia nimirum causalitas gratiæ ratio concursus gratiæ, et non e converso; est ejusdem rationis cum opere supernatu­ quia enim homo vult, utitur gratia; non autem agit gratia, ut homo efficaciter ve­ rali, et cum eo connectitur ; sed causalitas voluntatis non est causalitas gratiæ, cum sit lit pœnitere : et hanc causalem non negant adversarii, quin imo necessariam ducunt. ab ea partialiter diversa; ergo causalitas Ubi est ergo primatus gratiæ in omnibus, voluntatis non est ejusdem rationis cum ut intendit, et clare docet D. Hierony­ opere supernaturali, nec cum eo connec­ titur. Syllogismus est recte dispositus, et mus ? legitime infert Consequentiam, suppositis Demum : si Deus media sua gratia ita praemissis, quarum Major ad verbum est efficeret actum supernaturalem quod pars prædicti Authoris, Minor etiam constat ex ejus corresponderet gratiæ, et pars ejus sententia, quam sequitur. Ex quo subinfer­ voluntati, ut volebant Semipelagiani ; abs tur, quod voluntas nequit adhuc partialiter dubio gratia non excelleret, sed foret pedisproxime concurrere effective ad operatio­ sequa naturæ, ut in confesso est, et debet nem entitative supernaturalem. Nam vo­ esse apud omnes utriusque sententiæ fau­ luntas sua causalitate nequit attingere effec­ tores : ergo admissis, et positis concursi­ tive id quod non est ejusdem rationis cum bus illis partialibus ex parte causarum, in ipso effectu, nec cum ipso connectitur : modo efficiendi, et causandi, non excellit sed causalitas voluntatis non est ejusdem gratia voluntatem, quinimo hæc est supe­ rationis cum effectu supernaturali, nec rior illa, vel saltem æqualis in illo proximo cum eo connectitur, ut est concessum : utriusque partiali influxu. Patet Conse­ ergo nequit partialiter concurrere ad illum. quentia : nam idem excessus, qui in casu Patet Consequentia : quia causa partialis Antecedentis reperiretur in effectu ab utra­ partialiter debet esse ejusdem rationis cum que causa producto, invenitur in ipsis cau­ effectu a se partialiter producto, et cum eo sis, et modo causandi, ut videtur perspi­ connecti debet ; hoc quippe est de ratione cuum : Quomodo ergo voluntas totum Cujuscumque causæ effectivae. specialiter referre poterit in Deum, a quo Deinde insistamus eidem SS. PP. Doc­ specialiter non habet, quod partialiter in­ trinae, juxta quam totum negotium salutis fluat; quinimo ipsamet facit suo concursu deferendum est Deo, ut speciali authori, partiali, quod gratia influat, ipsamet de­ hoc enim est pium, hoc est verum, ut sil hu­ terminat, ipsamet reddit suo partiali con­ milis, el submissa confessio ut testatur Au­ cursu voluntarium opusillud supernaturale, gustinus; sed quod non est ejusdem ra­ siquidem prius est esse voluntarium, quam tionis cum gratia, nec cum ea connectitur, esse supernaturale, et prius prioritate a non pertinet proxime, et immediate ad quo vult voluntas gratiam operari, quam negotium salutis, ut est certum, et fide quod gratia operetur? Quia namque homo sanctum : ergo hoc non est Deo ut spe­ vult, gratia operatur; et gratia nequit velle ciali Authori tribuendum. Sed concursus efficaciter hominem hic et nunc operari, partialis voluntatis prout ab ipsa non est nisi præsupposito, aut præviso per scien­ tiam mediam partiali voluntati concursu. ejusdem rationis cum gratia, nec cum ea 9. Unde ruunt aliæ duæ rationes pro Prose connectitur. Ergo non est referendus in fulcienda expositione. Et sane bene doDeum ut in specialem Authorem gratiæ. cent adversarn gratiam largin vires nos- uq. Praeterea, juxta D. Hieronymum ubi supra : Ita libertas arbitrii servanda est, ul træ voluntati, gratiam prævenire, excitare, rrm w F j I I ‘ ·. f DE PŒNITENTIA. et vocare nostram voluntatem ad consen­ sum. Hoc, inquam, recte docent, sed non recte explicant. Quid enim refert clamare gratiam conferre vires a 1 actus supernaturales, excitare, et vocare ad consensum naturalem, si gratia indiget influxu par­ tiali voluntatis? Hoc enim pacto tam indi­ get gratia voluntate, quam voluntas gra­ tia, ut patet in impotente portare lapidem, qui socium vocat in auxilium pondus susti­ nendi, qui quidem supplet vires ad effec­ tum, sed non addit vires impotenti, ut ipse cum illis viribus agat. Quando ergo docent SS. PP, gratiam largiri vires de­ bili nostræ voluntati, sensus verus est, non quod gratia partim faciat effectum, et partim voluntas» ut ipsimet SS. PP. evi­ denter excludunt. Sed quod totum illum effectum, aut opus supernaturale, efficit voluntas per solas vires gratiæ superaddi­ tas, ideoque totum debet deterre g atiæ, et nihil sibi, et hoc modo in omnibus excel­ lit gratia; aliter vero ægerrime salvatur vera illa, et Catholica doctrina, nec quies­ cit intellectus intelligendo quomo Io totum possit deferri Deo ut Authori speciali, si­ quidem quod voluntas ex se habet, non est a Deo ut a causa particulari. Dum tamen D. Aa- D. Augustinus de Gratia, et libero arbitrio gust. cap. 5 clamet, et doceat : ul de calo vocare­ tur, et tam magna, el efficacissima vocatione converteretur, gratia Dei erat sola. Quod quidem si specialissime in D. Paulo splen­ duit; etiam tenet in quolibet bene opei ante in negotio salutis : in quolibet enim opere supernatural! splendere etiam debet gratia Dei, quia per solam gratiam operamur, et per solam gratiam habemus vires proxi­ mas, non per naturam. Unde lib. 1 Re­ tractat. cap. 23, prope finem, explicans quod olim docuerat, nostrum esse credere, et Dei bene operari, inquit utrumque esse nostrum et etiam Dei, sed quomo lo? au­ Idem. diamus Augustinum : Utrumque ergo nos­ trum propter arbitrium voluntatis, el ulrum­ que tamen datum est per spiritum fidei, el Charitatis. Expen10. Ex quibus verbis sic instauratur duniur hajas ar­ assertio, et expugnantur præiictæ exposi­ gumenti tiones. Nam juxta D. Augustinum : tam vires. id quod est ex libero arbitrio, quam id quod est supernaturale, et proprium gra­ tiæ, est nostrum '. sed utrumqun est da­ tum specialiter a Deo : ergo utrumque est effectus gratiæ specialis, nihil ergo ibi est, quod specialius uni præ alia tribuatur ut virtuti proximæ. Præterea. Per hoc quod operatio super­ naturalis, qua supernaturalis, nostra sit juxta sensum Augustini ; non probatur voluntatem nostram partialiter concurrere ad supernaturalitatem actus : hanc enim volunt Adversarii a sola gratia et non a voluntate ut a virtute proxima, procedere; atque ideo componitur actum supernatura­ lem, qua supernaturalem esse nostrum, quin nobis insit virtus agendi proxima dis­ tincta a gratia, et insita a natura, ad indu­ cendam illam supernaturalitatem. Ergo vice versa stare quam optime poterit illudmet opus esse etiam nostrum secundum aliam rationem, quin voluntas in illud exhibeat concursum partialem ex viribus naturæ. Patet Consequentia ex D. Augus­ tino : ideo stat primum, quia est datum a Deo specialiter; sed etiam est datum spe­ cialiter alterum; ergo utrumque est da­ tum, quin sit necessarius concursus par­ tialis. Nam ideo datur homini gratia, ut per illam tamquam per vires proprias adae­ quatas, et omnino proximas operetur; non ut partim gratia, partim voluntas ex se ipsa proxime erumpat in operationem : hoc quippe non est totum esse nostrum, et totum gratiæ, nec totum tribuere Deo, sed partiri influentias : Tutiores igitur vi­ D. Asg&SL vimus, si totum Deo damus, non autem nos illi ex parle, el nobis ex parte committimus, ut retulimus ex Augustino, cujus discipu­ lus S. Prosper lib. de ingratis cap. 14, ita D>i^rw· pro gratia cecinit : Ul non his studiis adju­ tor promoveatur, non Doctor, neque disci­ pulus; sed gratia sola efficit, inque graves adolet plantaria fructus. ΑΙ:ώ 11. Tertiam tandem, ac postremam ex­ adtfnipositionem testimoniis prædictis apponens 'n‘nt laudatus Theologus, inquit, ideo totum dici en!”· esse Dei, quia et ipsum velle, et agere nostrum, quo Deo operanti cooperamur, Dei vere est per gratiam prævenientem. vi cujus partialis influxus nostræ voluntatis in ipsum refunditur. Et hanc præventionem gratiæ in voluntatem, non habet vo­ luntas in velle, et agere voluntatis, et gratiæ divinæ. Ita num. 121, ubi explicat pluribus testimoniis convenientiam prædictæ expositionis. Sed nec hac explicatione elevatur pondus dilo. illorum testimoniorum in favorem nostræ sententiæ. Et præierquam quod coincidit cum precedent! jam refutata, ostenditur ejus insufficientia vel ex eo solum, quod gratiam excitantem non negarunt Semipelagiani, sed ea posita adhuc censebantur inimici 669 DISP. VI, DUB. I. ’nimici gratiæ, et alia specialior extorque­ batur ab illis : ergo ut salvetur Catholicus, et verus primatus gratiæ in opere superna­ tural!, in ipsomet opere assignanda est præcellentia, et non sufficit gratia excitans, aut præveniens. Consequentia constat, et Antecedens probatur ex Fausto lib. de Gratia, et humanæ mentis arbitrio cap. 10 et 19, cujus fuit hæc propositio : Deus post­ quam hominem excitat sua gratia, expeclat ejus voluntatem, ut consentiat. Et in hujus Consequentiam eodem lib. 1, cap. 1 et 3, in· quiebat : Non est totum dandum Deo, el illius graliæ : sed aliquid reservandum labori, et industriæ arbitrii. Tum etiam : quia gratia excitans, et præveniens in hujus et socio­ rum sententia est indifferens, nec inducit determinate bonum usum, esto ad eum in­ clinet; unde quod voluntas velit, non est effectus determinate illius gratiæ, sed pen­ det unice ex ipso libero arbitrio, quo de­ terminatur gratia ad consensum ; non est ergo ex hoc capite, quare dicatur specialis eflectus illius, et Deo referatur ; cum id non habeat ex Deo sed ex innata libertate, ex qua gratiam illam indifferentem reddit de­ terminatam, et efficacem. Unde potius est specialis effectus voluntatis, et in solidum sibi proprius, quam Dei ; siquidem tradit (quia vult ex propriis), gratiam Dei ad con­ sensum, Ex nullo ergo capite salvatur to­ tum posse deferri Deo in opere supernatu­ ral! vel Pænitentiæ, vel alterius virtutis ; si semel admittuntur concursus illi partia­ les, quorum alter proveniat a voluntate proxime, et immediate, et alter a sola gra­ tia. Atque ideo asserendum in prædictis operationibus gratiam et voluntatem non se habere ut causas partiales, diversos exercentes concursus, sed ut unam et ean­ dem ex utroque constitutam ; ex voluntate uti ex principio remoto, et potential! ; et ex gratia, seu virtute supernatural! ut ex principio proximo, seu ratione agendi adæquata, quibus proinde unius influxus debetur, ut supra explicuimus, et exemplis illustravimus. Et in vi hujus agit voluntas, dum dolet supernaturaliter de peccato ; sed non agit ex virtute propria, et innata; sed ex viribus ipsius virtutis Pœnitentiæ ; sicut homo, seu suppositum vere operatur, sed ratio operandi adæquata, non est nisi forma, qua constituitur suppositum : et persona divina vere agit operationes hu­ manas. sed non nisi ratione humanitatis, a qua constituitur in ratione hominis. Quo ut credimus, exemplo non parum res illus­ tratur, et eo inferius utemur ad evacuan­ dam difficultatem, qua opprimuntur Ad­ versarii, et alios opprimendos autumant. i n Mens D. Thomæ enucleatur. Inanis 12. Angelicum Præceptorem, quem ad Ripalda plenum suæ sententiæ plausum desidera­ assertio ci ca bat Ripalda sect. 19, in principio, pro mentem concursibus partialibus stetisse contendit, D.Thom. et post allegata aliqua S. Doctoris testimo­ nia, ita claudit sectionem illam : Ex qui­ bus deprehendes, quam levibus ducti testi­ moniis recentes discipuli 1). Thomæ, habitum prædicaverinl lotam rationem agendi : cum nullibi ea, aut similis propositio apud D. Thomam, nec vetustiores Thomislas reperialur ; quantoque majora reliquerit ad nostram opinionem suffragia, propter quæ æquius, quam alii nostri Theologi veri D. Thomæ discipuli haberi, colique debeant. Quaprop­ ter ut illorum gloriæ veri discipulatus D. Thomæ non invideamus; operæ pretium est in lucem eruere testimonia S. Docloris quæ pro illa sententia allegat, et quæ nostræ favent, ut illis expensis, judicet cordatus Lector, quibus æquius debeatur, haberi, et coli, ut veros D. Thomæ disci­ pulos; et quod magis est, quænam harum sententiarum sit sustinenda; ea quippe laus est Angelici Præceptoris, ut pars, cui suffragium tulerit, ea semper fuerit veri­ tati conformior, subindeque securior. Probatur ergo ex D. Thoma non esse D. Tho­ locum in ejus doctrina his concursibus statmas pro partialibus voluntatis, et gratiæ respectu nobis. actus quoad entitatem supernaturalis. Primo ex 1 p. quæst. 23, art. 5 in quo tam scientiam mediam, quam ejus basim in partiali illo concurrendi modo consis­ tentem repulit. Inquirit· enim : An præscientia meritorum sit causa prædeslinalionis? et relata Pelagianorum sententia, ex Origene hausta, quod initium boni operis sit ex nobis pro priori ad gratiam, eaque expuncta, et amandata, devenit ad alte­ ram, asserentem merita sequentia gratiam, eamque supponentia, esse rationem prædestiaationis; quatenus ideo Deus dat gra­ tiam adeui, quatenus ptæscivit illum bene prædicta gratia usurum. En scientiam mediam brevissime, et verissime delineatam. Sed isti (prosequitur S. Doctor) viden­ tur distinxisse inter id quod est ex gratia, et id quod est ex libero arbilcio, quasi non possit 670 « i I! t’ DE PŒNITENTIA. esse idem ex utroque. Ecce depictam sen­ tentiam oppositam, juxta quam ii qu<»d procedit ex gratia, nequit provenire a libero arbitrio; seu ut formalius loquamur, sub ea ratione sub qua actus procedit a gratia, nequit proxime, et immediate provenire a libero arbitrio, nec e contra. Audiamus nunc judicium et sententiam D. Thomæ, et qualiter approbet, vel reprobet prædictam sententiam. Manifestum esi autem (in­ quit) quod id, quod est gratis, est prxdeslinalionis effectus, el hoc non potest poni ut ratio praedestinationis ; cum hoc sub prédes­ tinations concludatur. Quæ propositio est evidens, et obtinet vim Majoris ad for­ mandum syllogismum, quo convincatur D. Thomam non fuisse ab illa sententia. Sumamus Minorem ejusdem : Non esi au­ tem distinctum, quod est ex libero arbitrio, et ex prédestinations. Consequentia legi­ tima est : Ergo quod est ex libero arbitrio, non potest esse prxdeslinahonis ratio. In quo syllogismo, si præmissæ sunt veræ, Minor assumpta a D. Thoma, est diametraliter opposita sententiæ distinguenti id, quod est ex libero arbitrio, ab eo quod est ex prædesti nati one. ut liquet. Non ergo stat D. Thomas pro concursu partiali liberi arbitrii, distincto partialiter a concursu gratiæ, ut intrepide affirmatur. Evasio Nec effugient difficultatem, si dixerint in ipso actu contritionis v. g. non distin­ guere Adversarios id, quod est ex gratia,et ex voluntate; cum constanter affirment totum actum a gratia procedere, et totum a libero arbitrio, sed distinctio solum se tenet ex parte causalitatis, et influxus ip­ sarum causarum; quatenus enim, vel sub qua ratione, ab una procedit libere v. g. aut vitaliter, non producitur ab alia, sed sub diversa ratione partiali. Et hoc nec negat, nec impugnat, aut reprobat D. Thomas; nec certe poterat, nisi totum influxum deferendo gratiæ, nihil vitaliter voluntate agente ; vel totum negando gra­ tiæ, et tribuendo voluntati, quod esset subruere omnem illius actus supernaturalitatem, PdfturU Hoc tamen occlusit Docfor ex'ip‘0 Angelicus probando Minorem a se assumpS.Docio- tam, quod nimirum, non sit distinguenre’ dum inter id, quod est ex gratia, et ex li­ bero arbitrio. Cujus probationis efficacia ut melius percipiatur, est observandum, hoc intéresse discriminis inter hanc, et nostram sententiam, quod licet omnes Catholice fateamur totum actum superua- I turalem a gratia, et libero arbitrio proce­ dere, ut supposuimus ad quæstionis li­ mina; tamen Adversarii docent ita ab illis immediate oriri, quod nec voluntas est ratio proximn agendi gratiæ ad supernaturalitatem ; nec vice versa, gratia est virtus proxima voluntati, ut eliciat vitali­ ter, aut libere actum supernaturalem. Quod summatim est dicere effectum, seu actum supernaturalem ab utraque virtute prodire immediate : non tamen prout ab una pro­ venit, procedit ab alia ; quia neutra est alteri ratio agendi illum actum, licet utra­ que immediate actum efficiat. In quo sane explicatur dependentia illius actus ab utra­ que virtute immediate, sed non explicatur subordinatio unius virtutis ad aliam in agendo, nec consequenter quod una sit alteri agendi ratio. Porro illud est, quod maxime Thomistis displicet, et D. Thomas diserte oppugnat, statuendo concursum illum prout a libero arbitrio etiam cadere sub praedestinatione et gratia, et ut pro­ prium ejus effectum ab illa procedere, su­ bindeque non esse locum illi distinctioni, non solum ex parte effectus, ut omnes concedunt; sed nec ex parte causæ; siqui­ dem voluntas nihil ibi agit nisi sub viribus gratiæ, cui subordinatur, ut rationi adæquatæ agendi. Atque ideo constitui debet nedum subordinatio effectus ad causam, sed etiam causæ ad causam seu virtutis ad virtutem : vi cujus pro effectu gratiæ non solum debet assignari actus superna­ turalis, sed etiam quoi voluntas agat, et et ipsummet efficere voluntatis prout a voluntate est effectus gratiæ. Hoc ita esse manifestissime convincit ratio D. Thomæ, quam immediate sub­ texuit dicens : Non esi autem distinctum quod esi ex libero arbitrio, et ex przdeslinalione : sicut nec est distinctum, quod est ex causa secunda, el causa prima. Divina enim providentia producit effectus per operationes causarum secundarum, ul supra dictum est. Unde el id quod est per liberum arbitrium, est ex prædestinatione. In quo sane subjicit gratiæ nedum actum supernaturalem, sed etiam ipsummet liberum arbitrium sub ratione agentis, quo medio Deus efficit ip­ sum actum. Actus ergo prædictus ut pro­ cedens a hbero arbitrio est effectus ejus­ dem gratiæ, subindeque occluditur locus ex mente D. Thomæ illi partialitati, ac distinctioni influxuum ; ita quod prout ab uno, non sit ab altera : in quo consistebat illud effugium. Confirmatur j DISP. VI, DUB. I. I jfj/r Confirmatur ex eodem D. Thoma 3 I ow” contra Genies cap. 70, ubi ut exponeret » «ai-S. Doctor qualiter offectus naturales Deo, I itto· cl particularibus agentibus vere attribuanI bi tur, tertium argumentum, in quo est iota 1 adversariorum difficultas, proposuit sub 1 his terminis : Si Deus lotum effeclum naluI ralem producit, nihil relinquitur de effectu 't naturali agenti ad producendum : Non videj tur igilur esse possibile, quod eosdem effec­ tus producere dicatur, quos res naturales producunt. Et hoc ipsum torquent Adver­ sarii in hac controversia : Si gratia totum actum supernaturalem sive ut vilalem, sive ut liberum efficit, nihil relinquitur aut vita­ litatis, aut libertatis, aut supernaluralilalis a voluntate faciendum : Non igilur (infe­ runt) est possibile quod gratia lolaliler illum actum efficiat, sed aliqua proxima in illum activitas esi voluntati assignanda. Quid igitur D. Thomas? Negavit Antecedens? neutiquam, sed illo concesso, illationem explosit animadvertendo, quod in quolibet agente est duo considerare, scilicet rem ip­ sam, quæ agit, el virtutem qua agit, sicut ignis calefacit per calorem. Virtus au­ tem inferioris agentis dependet a virlute superioris agentis. Et hoc explicato, res­ pondet ad argumentum, quod non sic idem effectus causæ naturali, et divinæ virtuti at­ tribuitur, quasi parliin a Deo, et partim a naturali agente fiat, sed lotus ab utroque secundum alium modum. Qua doctrina ma nifeste diruitur adversariorum praecipuum, imo et unicum fundamentum : nam con­ siderata re, quæ agit actum supernatura­ lem, est voluntas ; virtus vero qua agit, est gratia, non secus ac calor est ratio agendi proxima substanti® ignis. Hinc ac­ tas supernaturalis totus respondet volun­ tati ut rei agenti, et si mavis, ut quod; totus vero gratiæ tribuitur ut quo, vel ut virtuti, per quam solam voluntas agit, et hic est alius modus agendi præscriptus a D. Thoma, non quod partim, seu partialiI ter, ab uno, et partialiter ab alio, ut evi• denter constat ex textu. | Cijefe 14. Sed vero P. Ripalda num. 97 illius i sectionis invehitur contra discipulos D. I Thomæ hoc testimonium in propriæ sen·· ten ii æ suffragium adducentes, inquiens : Miror hoc testimonium in rem pratentem I adduci; cum S. Thomas ibidem manifestis­ sime adstruat immediatam actionem agentis i naturalis in effectus, in quos adjuvatur ad ! quam immediationem solam evincendam tota i nostra disputatio laborat. Hactenus ille. 671 Sed expendamus testimonium, et ces­ Merito sper­ sabit admiratio. Etenim Angelicus Doct»r nenda. agenti naturali non aliam tribuit actionem, quam quæ ipsi debetur ratione virtutis proximæ agendi, quæ est eidem ratio adæquata operandi, ut constat in ipso exemplo ignis calefacientis, quo utitur S. Doctor. Cum enim juxta D. Thomæ veram philo­ sophiam substantia non sit immediata ra­ tio agendi, sed hoc est proprium virtuti realiter superadditæ, de quo N. Complut, ad lib. Physic, et omnes abi discipuli D. Thomæ : idcirco ignis ad calefaciendum v. g. et sic de aliis, non influit alia ac­ tione, quam propria caloris, et hæc ut quo est tota a calore, et ut quod est iota ab ipsa ignis substantia, quæ sicut sola habet esse ut quod, ita etiam sola oneratur ut quo. Et ideo inquit S. Doctor, quod si consideretur res. quæ agit, est ignis; si vero attendatur ad id. quo agit, est calor. Et hanc philo­ sophiam transtulit S. Doctor, et accipiunt discipuli ad veram, et solidam Theologiam, ut constat ex his quæ supra annotavimus in explicatione hujus sententiæ. Et in hoc tenet, et efficaciter concludit Consequentia discipulorum D. Thomæ, imo et ipsius S. Doctoris : nam voluntas, et quælibet alia potentia naturalis remotius, imo et impertinentius se habet ad res supernatu­ rales, qoam substantia, seu agens naturale ad operationes naturales : sed agens, vel substantia naturalis non elicit immediate operationem naturalem, nisi media virtute naturali, quæ ipsi est tota, et adæquata proxima agendi, et operandi ratio : ergo nec voluntas, aut alia potentia naturalis potest se exercere in operationem superna­ turalem, quin illi communicetur virtus supernaturalis, quæ sit adæquata, et proxima agendi ratio. In quo discursu nihil apparet extra rem, sed quod satis clare rem elucidat, et ostendit. Unde uni­ versaliter statuit S. Doctor, quod virtus inferioris agentis dependet a virlute superio­ ris agentis, in quantum superius agens dat virtutem ipsam inferiori agenti, per quam agit. Et discrimen stat in eo, quod agens naturale eam recipit naturaliter, vel ex vi generationis, vel proprio labore, et indus­ tria; agens vero snpernaturaliter, dum­ taxat ex gratia Dei, et supra omne debi­ tum ; alioqui gratia non esset gratia. Sed hoc neutiquam variat modum influendi ex vi unius, et ejusdem indivisibilis concur­ sus, ut allata exempla declarant, et infra dicenda monstrabunt. Merito ergo Tho- 672 DE PŒNITENTIA. 673 DISP. VI, DUB. I. D. Thomas in prædictis verbis. Secundum, mistæ vel ex hoc solo testimonio respuere, quemlibet partialem et proximum virtutis Ü quod duximus observandum, est hanc doc­ possent concursus illos partiales ut alienos naturalis. Et ratio est : quoniam talis inS trinam D. Thomæ a furtiori tenere in aliis a docnina, et mente D. Thomæ. Sed su­ fluxus nequit non esse aliquis conatus operationibus supernaturalibus sublimiori­ persunt alia æque efficacia, quæ sparsim virtutis naturalis in effectum supernatumi bus, in hoc ordine. Utpuia visione beati­ dabimus in disputationis progressu. Modo lem, quo conatu vivat ipsa voluntas, et | fica, amore itidem Beatorum, et cæteris sufficiat unum, vel alterum subjungere. libere se moveat, ut patet, et ipsi Adversa· . simi'dbus. Si enim ab operationibus, qua ni explicant, ne voluntas maneat inani1 MtatuT” 15· Probatur ergo tertio ex eodem Anhomo se præparat ad obtinendam primam uiterins gei ico Præcepiore, j'uxta quem, quod exce- mis, et velut mortua in actu supernatural!; | gratiam sanctificantem, amolitus est D. 'rtcHL.r nalurie /ocuWa/em, non potest esse neque sed juxta D. Thomam loco proxime alle­ Thomas influxum partialem, et omnem ’ naturale, neque per potentias naturales ac­ gato in solut. ad 1, omnis conatus volun­ illius conatum reduxit in gratiam, ut in quisitum, quia effectus non transcendit suum tatis in actum supernaturalem est effectus causam proximam, seu virtutem adæquacausam : sed actus contritionis est super­ gratiæ : nullus ergo influxus partialis il­ tam agendi; meliori, ac potiori titulo idem naturalis : ergo nequit fieri per vires na­ lius in ipsam debet refundi ut in causam as-erendum est de operationibus sanctio­ turales. Major propositio est D. Thomæ 2, 2, proximam, qui non sit prout a voluntate ribus supponentibus gratiam vel jam con­ quæst. 23, art. 1 et videtur per se nota, supernaturalis. Cætera constant, præter ,1 summatam, vel admodum intensam, et qma effectus in eo, quod est effectus, non Minorem, quam docet D. Thomas per hæc j perfectam. excedit suam causam principalem, utpote verba : Ad primum ergo dicendum, quod ! 16. Reliquum est percurrere, quæ præa qua recipit, et habet esse; et quia nemo illa virtus, secundum quam sua dona Deus I Çp. dictus Author D. Thomæ testimonia in dat, quod non habet, nec causa efficiens dat unicuique, est dispositio, vel præparatio I ■'·-· sui suffragium vocaverit, ut his cum supra operatur, nisi in quantum continet vel for­ præcedens, sive conatus gratiam accipientis. I ::;i. positis collatis, perspiciat Lector, cuinam maliter, vel virtualiter, aut eminenter ef­ Sed hanc etiam dispositionem, vel conatum | partium adhibenda sit fides. Primum ergo, fectum; et ideo implicatorium est poten­ prævenit Spiritus sanctus movens mentem I et potissimum testimonium sumit ex 1 tiam naturalem nullo illorum modorum hominis vel plus, vel minus, secundum suam I .parte quæst. 12, art. 5, ubi inquit Angecontinentem perfectionem supernaturalem, voluntatem. 1 I licus Ductor : Cum virtus naturalis intellec­ illam efficere principaliter. Minor suppo Ubi duo consideratione,> et reflexione nuo sk■i tus creati non sufficiat ad Dei essentiam vi­ nitur, et probata est supra. Consequentia digna observamus : Primum est nullibi ap-Î dendam, oportet, quod ex divina gratia, nequit negari, sed potest distingui ex doc­ tius occurrisse S. Doctoris occasionem D-Tt-S j super accrescat ei virtus inlelligendi. El hoc trina illius sententiæ; nam adaequate, quo suam mentem explicandi, et influxum ilI augmentum virtutis est lumen. Ubi (ut pacto excedit, nequit fieri per vires natura­ lum inalæquatum, et partialem statuendi, I ponderat) non dixit D. Thomas virtutem les; bene tamen inadæquate, quo pacto quam in prædicto articulo, in quo inquij naturalem intellectus creati nullam activi­ non excedit,, quin commensuratur virtuti sierat : Utrum Charitas infundatur seI tatem conferre in visionem essentiæ divinæ; naturali vel ratione vitalitatis, vel ratione eundum capacitatem naturalem? Et sane I sed supponens aliquam conferre, solum libertatis, vel utriusque simul. Sub qua argumentum primo loco positum jure I dixit eam sufficientem non esse, subinde­ distinctione, nulla est Consequentia. extorquebat, quod erat hojusmodi : Dicitur que egere gratia divina. Nec hanc docuit PræocSed contra est ex eodem D. Thoma, enim Xallh. 25, quod dedit unicuique se­ esse totam rationem agendi, seu intellieffugium, tum art. 3 illius quæstionis, ubi docet cundum propriam virtutem : sed Charilalem gendi.sed incrementum, et augmentum vir­ quantitatem gratiæ, aut donorum supernulla virtus præcedil in homine, nisi natu­ tutis. Incrementum autem i equit fi-ri, nisi naturalium non dependere ex conditione ralis : Ergo secundum quantitatem virtutis additione virtutis supervenientis ad virtu­ naturæ, vel ex capacitate naturalis virtutis, infunditur homini Charitas a Deo. Quem tem praecedentem, ut auunientum caloris, sed solum ex voluntate spiritus sancti dis­ aptiorem locum propriam mentem expo­ aut quantitatis, ad aliam caloris, et quan­ tribuentis sua dona prout vult : sed actus nendi, et activitatem illam partialem in­ titatis partem. Charitatis, seu contritionis est adæquate venient adversarii ? certe non apparet. Et Id quod clarius elucet in responsione supernaturalis, et est donum Dei, et tamen respondet D. Thomas ad allegata ad I ubi docet lumen gloriæ esse necessa­ maxima ejus gratia supernaturalis : ergo verba, docens conatum illum accipientis rium ad hoc quod intellectus fiat potens ad juxta D. Thomam non pendet vel ex con­ gratiam, quo ad illam se præparat, non | inlelligendum. Et ne suspicaremur lotam ditione natui », vel ex capacitate naturaiis esse virtutis naturalis, sed gratiæ. Quæ I activitatem esse luminis, addidit Angelicus virtutis : et consequenter nec inadæquate responsio cum sit negativa, quemlibet in1 Preceptor Per modum quo potentia fit poab ea potest fieri ; alioqui enim inadæquate fluxum naturalem amolitur; si namque j lenlior per habitum : habitus autem reddit saltem penderet proxime, et immediate ex influxus et naturalis, et supernaturalis rej potentiurem potentiam superaddendo par­ capacitate naturalis virtutis : siquidem ef­ perirentur, quod argumentum intendebat; 'j tem virtutis ad virtutem præexistentem in fectus sub ea ratione sub qua procedit a male subticuisset unum, explicato alio; | potentia, quæ absque habitu erat debilior, sua causa, ab ea dependet juxta modum nec argumento satisfecisset, quinimo to­ et ad adventum habitus fit robustior, ac ab ipsa prodeundi. Tum etiam (et proster­ tum conc» dere tenebatur, utpote quo non fortior. Quo collimans in sequenti solut. nitur evasio hujus testimonii), nam Pre­ negabatur Charitatem esse virtutem super1 docet confortari potentiam lumine gloriæ, ceptor Angelicus non solum dona habitua­ naturalem; sed hoc supposito intendebat | ad mudum quo lumen corporale necessa­ lia exclusit a conditione, et capacitate eam infundi a Deo juxta conatum virium rium est in visu exteriori, ut videre possit. virtutis naturalis, sed etiam influxum naturalium. Quod disertissime repulit S Salman i. Ours. lheolog. torn. XIX. D. Thomas Quæ omnia vel ægre, vel nimis improprie salvarentur ablata a potentia intellectiva, omni activitate proxima. Nam si quis as­ serat per calorem inhærentem aquæ, ejus virtutem augeri, eaque potentiorem reddi, apertissime significaret aliquam vim acti­ vam calefaciendi aquæ inesse, et non qualemcumque sed immediatam : ergo eo loquendo modo clarissime exposuit D. Thomas virtutem partialem intellectus ad Deum medio lumine gloriæ intuitive vi­ dendum. Respondetur concedendo totum, quod Maoifesin illo textu continetur, in quo nihil non debilia, penitus verum reperietur pro necessitate e! imperluminis gloriæ in intellectu creato ad vi-tlDenl,a· dendum Deum. Sed illationes, et pondera­ tiones inde deduct» sunt frivolae, et nul­ lius fundamenti in littera D. Thomæ, ut eas percurrendo constabit, si ob oculos ponamus, quod paulo ante a S. Doctore audivimus, in quolibet scilicet agente esse duo considerare, nimirum et rem ipsam, quæ agit, et virtutem, qua agit, ut patet in igne ner calorem agente. Quo supposito ex eodem D. Thoma, et non ex proprio cerebro commento, in intellectu elevato per lumen gloriæ ad videndum Deum, res quæ intelligit, est anima cura intellectu, qui se habet ut potentia, et revera intelli­ git, et videt Deum per modum potentiæ, et anima per modum naturæ, seu principii substantialis : quapropter eadem indivisi­ bilis actio Deum in se ipso immediate vi­ dendi, seu intelligendi respondet illi tri­ plici principio; animæ ut principio omnino radicati videndi Deuro, intellectui ut po­ tentia! vere, et realiter intelligent!, ac tantern lumini ut virtuti per quam anima, et intedectus intelligent, quin quoad hoc ponant in numero in ratione principii vi­ sionis beatæ; licet in esse rei quam pluri­ mum differant, imo et ad diversos ordines pertineant. Non secus ac intra ordinem naturalem eadem calefactio indivisibilis respicit calorem ut rationem adæquatam, et proximam agendi, et formam ignis ut radicem omnino primam tura caloris, tum calefactionis, et clarius cernere licet in anima naturaliter intelligente. Et in hoc bellicare est nodum ut inquiunt, in scirpo quaerere. 17. Hinc concedimus non dixisse D. Thomam virtutem naturalem intellectus nullam activitatem conferre in visionem beatificam ; sed eam esse totaliter deficien­ tem ad proxime videndum Deum osten43 Ô71 DE PŒNITENTIA. disse, vel e\' eo solum, quod tota illa vis naturalis agendi est inferioris ordinis ad visionem beatam, atque ideo insufficiens. Quo nihil verius. Unde oportet (inquit DThomas) quod aliqua dispositio superntduralis ei superaddatur, ad hoc quod elevetur in tantam sublimitatem. Quare sicut adhuc in sententia contrariorum, lumen gloria» est tota ratio proximo disponendi intelleetum. et tota itidem ratio ipsum elevandi a>i Deum videndum, et nec partialiter ad hæc munia concurrit vis naturalis; alioqui dispositio naturalis partialiter, et imme­ diate conduceret ad tam supematuralem finem, quoi et ipsi Adversarii abhorrent. Ita el ob eandem omnino rationem, ut inde bene probatum statuit D. Thomas lumen glorîæ esse totam, et adaequatam rationem proximam agendi. Quia non ele­ vat , nec disponit intellectum, nisi per modum virtutis. et rationis agendi, qua suppleatur iusufiicientia intellectus tam in ratione subjecti proxime, ut sic dicamus, disponibilis, quam in ratione agentis : sed in ratione disponibilis, et elevabitis tota ratio est lumen glori» : ergo etiam in ratioue proxime agentis. Unde persistendo in eodem exemplo, et illud premendo con­ tra adversarios, sicut intellectus me io lumine gloriae est, cui convenit esse proxime, et immediate dispositum, ita ilii medio eodem lumine, etiam cumpetit im­ mediate Deum videre, intelligere, et cog­ noscere; atque ideo illamet visio oritur ab intellectu, sed medio lumine ut ratione agendi, et elevandi, ac disponendi simul, et toti illi principio ita elevato, ac dispo­ sito immediate tribuitur. Io quo sensu lu­ men gloriie verissime nuncupatur cremen­ tum, et augmentum virtutis. Qui enim gaudet virtute tantum intra unum ordi­ nem, si altiorem recipiat al operandum intra alium superiorem, vere accipit aug­ mentum: quin ex vi hujus oporteat i:lam vim activam, et inferiorem aliquo modo, aut partialiter attingere superiorem, ut patet in optime ad currendum expedito, cui si adderentur ploniæ ad volandum abs dubio virium accretio, et augmentum ipsi fieret, quo robustior, et potentior absolute redderetur; quin tamen ad volandum proxime pedes concurrant. UxiàettConfirmatur, et explicatur hoc retor­ twr de­ clara lio. quendo in Adversarium, et Socios, illam ponderationem ipsis frequentissimam. Nam vel intendunt ex vi illorum verborum D. Thomæ crementum, sou augmentum, qui- ■ bus significatur elevatio et virtus luminis, i intelligi doboi<· virtutem parmtlem ejusdem j rationis, sed qme an perfectior intra illum ordinem, vel dumtaxat virtutem diversi or­ dinis, el altioris rationis ad omnem virtu­ tem naturalem? Si dicant primum, quod significaro videtur exemplum illud aqu» calefacta», quo usus fuit Hipalda, ut ei ipso supra vidimus ; profecto desipiunt, et plusquam intendero possunt, evincere con­ vincuntur. Nam virtus ejusdem rationis, licet perfectioris, cum virtute naturali in­ tellectus, est, et esse debet etiam natura­ lis. er solum ditïeret a præexisienti vir­ tute penes perfectum, et imperfectum intra eamdem speciem, adinstar caloris remissi, et intensi. Hoc autem nequit Catholice a Catholico Theologo intendi : alioqui sola additione, cremento, aut augmento virium naturalium redderent possibilem visionem beatificam, quin necessaria esset vis supornaturalis luminis gloriæ. Quod plano est destruere necessitatem, et totum ordi­ nem gratiæ. Si vero affirmetur, ut affrr-. mari debet, secundum implicatorium est ante elevationem inesse vim naturalem adhuc partialem intellectui ad operandum supernaturaiiter, ut patet in eodem exem< pio aquæ, quæ quia elevatur ad recipien­ dum calorem, et medio calore calefacien­ dum, nulla virtus calefactiva ei concedi debet ante calorem : et quia humanitas Christi media unione hypostatica elevatur ad ordinem hypostaticum, et hypostatice operandum; nulla partialis vis hujus ordi­ nis prtesupponi debet ante elevationem. Et ratio est eadem, et satis clara : nam ordo inferior nec partialiter continet superio­ rem, sed ita evehitur ad illum, quod tota­ liter ratio essendi, et agendi in superiori ordine sit elevatio, aut forma illius ordi­ nis. Quia cum operari sequatur ad esse, et ejus in omnibus conditiones observet, eo quod unumquodque operatur secundum quod est in actu idipsummet, quod opera­ tur; cum vis naturalis nullum esse super­ naturale habeat nisi emendicatum, et ac­ ceptum a gratia ; consequens necessarium est nullam etiam naturalem vim activam adhuc partialem fore concedendam ad ope­ randum intra ordinem supematuralem, sed quod tota, et adæquata proveniat a virtute elevante. Unde si accrescunt, et augentur vires; deserviunt quidem ad totaliter extra proprium ordinem operandum per virtuj tem hujus ordinis, non vero per eas. quæ I illi conveniunt intra proprium et natura­ lem DISP. VI, DUB. I. ient ordinem, quæ sicut insufficientes, ita et hnproportionatæ sunt, adhuc posito lu­ mino gioriæ : siquidem adime eo posito, vis activa naturalis intellectus permanet intra ordinem natura·, subindeque impo­ tens ad attingendam operationem superna­ to ralem. 18. Sed instat Hipalda ubi supra : Aug^''n5, mentam virlulis fleri non potest nisi additione partis virtutis in partem virlulis praeceden­ tem, ut augmentum caloris, el quantitatis ad aliam caloris, ct quantitatis partem, quæ praecedens major existai. Sed D. Thomas asseruit fieri augmentum virtutis ad posi­ tionem luminis : ergo per additionem vir­ tutis ad pnecedentem virtutem ; atque ideo supponi debet virtus partialis, et deficiens, cui fieri debeat accretio. I 2^1Hac tamen instantia detegitur, quod su­ iKIS pra intulimus, plus evinci, quam Catholice possit intendi, bi enim Major ut assumitur, I tenet, manifeste probat lumen additum virtuti intellectus esse ordinis naturalis, et ejusdem rationis, licet perfectioris, cum virtute præexistenti naturali, et partiali, quam introducere conatur ille Author : sicut calor calori additus, et quantitas quantitati unita ejusdem rationis sunt. Unde ex illa Majori sic universali, et illis exemplis fulcita, posset etiam inferre fuisse de mente D. Thomæ, quod lumen gioriæ est quid naturale, et ejusdem rationis cum virtute naturali intellectus; siquidem docet 8. Thomas per adventum luminis glorîæ fieri augmentum virtutis in intellectu : ergo si ut fiat augmentum in intellectu, debeat observari exemplum caloris, aut quantitatis ; liquido inferretur vel D. Tho­ mam nihil probasse, vel simul evicisse lu­ men gioriæ non esse supernaturale. Quare Blent hæc Consequentia n· c in se. nec ex mente D. Thomæ quoad praesens tenet, ita neque vaæt, quam inierunt pro partiali COm ursu intellectus. Dicitur ergo, et vere fit augmentum virtutis ad adventum lu­ minis, qua nihil demitur activitati intel­ lectus in or i ne ad naturalem cognitionem rerum, imo et ipsius Dei ; gratia enim non destruit, sed perficit naturam. Sed tota ea activitate in suo robore permanente, adve­ nit alia virtus superioris ordinis, per quam ut per vir utem prorsus adaequatam ipsemet intellectus Di-um m s-e ipso contempletur; et aJ hanc tam claram cognitionem nullæ vire? proxime activae reperiuntur in natura aliqua, sive creata, sive creabi i. sed quælibet imaginetur, erit impotens, et deficiens. I 675 Unde ponito prædicto lumine, necessarium est quod liat potenlior, quod detur augmen­ tum, quod reddatur intellectus robustior ; cum valeat per illud percipere clare; et intuitive, quod antea non poterat nisi in (pnigmate, ct quoad an est, per effectus summe distantes, sed quid inde pro con­ cursu partiali proximo ex menteD. Thomæ? Ubi vel leviter indicat? aut ex ejus princi­ piis inibi statutis vel apparenter deducitur? 19. Hinc evanescunt aliæ ponderationes Ostendiin confirmatione ad luctæ. Nam ultronei petere fatemur intellectum per illud lumen Geri potentem. Sed ex hoc statim infertur, quod 1 ante lumen non erat potens : ex eo vero quod non erat potens, unde infertur, quod erat partialiter potens? Latet profecto : quia qui est partialiter potens, aliquo modo, saltem partialiter, potens est, et absolute non dicitur impotens, sed respective ad totum, licet non ad aliquid. Unde debent concedere, qui ita arguunt, intra ordinem naturæ esse aliquas vires proximas natura­ les ad operandum partialiter intra ordinem gratiæ, et consequenter hanc non esse tota­ liter supra naturam, nec adæquate supernaturalem, sed dumtaxat partialiter. Ex quo plures aliæ Consequential minime deglutiendæ sponte fluunt, a quibus in præsenti abstinemus, et propriis sedibus reserva­ mus, de quibus aliquas reperiet lector tract, de necessitate gratiæ, et qui plura voluerit, evolvat sapientissimum Magistrum Lemos in Panoplia gratiæ per quatuor tomos di­ gesta. I Concedimus etiam cum eodem Angelico Aliæ in­ consc­ Praeceptore medio lumine gioriæ intellectum quentiæ fieri potentem ad videndum Deum per modum i“s,a. in~ quo potentia fit polentwr per habitum : quia nem lumen gioriæ habitus est potentiæ intellec- janiohs. tivæ, sicut chaînas se habet ad voluntatem». Sed quia est habitus altioris ordinis supra totum esse naturale, ita perficit intellec­ tum per modum habitus, quod constituit potentiam, et dat illi proximum posse, et omnino adæquatum cum visione beatifica, ad quam intellectus erat totaliter proxime impotens; et vi hujus redditur putentior, ut supra dicebamus. In hoc voro non con­ venit lumen gioriæ cum habitibus natu­ ralibus, sive congenitis, sive acquisitis, utpote qui solum præstant facilitatem^ promptitudinem, et habilitatem operandi, ideoque solum concurrunt ad modum, non vero ad substantiam operationis, ut fu­ sius expendimus tract, de virtut. disp. 1, dub. 1 et 2. Et hanc disconvenientiam ne- i : ft » IMI l 1·« I / i 676 DE PŒNITENTIA. gare non possunt Authores oppositi, nisi velint lumen gloriæ non esse magis neces­ sarium ad visionem beatificam, quam neces­ sarius sit habitus virtutis acquisitæ ad ac­ tum virtuosum. Quod est inopinabile; alioqui absolute posset intellectus clare, et intuitive Deum attingere ab.-que lumine gloriæ , sicut potentia naturalis exercere valet actum virtutis naturalis absque habitu virtutis, ut contingit in primo actu, quo ipsa virtus acquiritur. Unde rursus Geret lumen gloriæ non esse simpliciter necessarium ad posse, sed dumtaxat ad prompte, et faci­ liter posse, et sic de reliquis habitus super­ naturalibus : quo destrueretur necessitas gratiæ supernaturalis contra Concilia, et SS. PP. pro ea clamantes. BetorPorro exemplum illud luminis corporalis 'exem- adductum a D. Thoma, in quo tandem yinm. maxime fidunt, neutiquam illorum posi­ tioni favet : quia sicut objectum non immittit speciem nisi illuminatum per lucem, ita neque intellectus elicit visionem beatam, nisi medio lumine gloriæ. Ut enim in sententia S. Doctoris lumen corporale est instrumentum, seu ratio illuminandi, sicut calor est igni ratio agendi : sed calor est totalis, et adæquata ratio agendi respectu ignis : ergo etiam lux corporea ratio adæ­ quata objecti, ul possit immittere species. D.Thom. Major est D. Thomæ 1 p. quæst. 67, art. 3 ad 3, ubit ait : Quod sicut calor agit ad formam ignis quasi inslrumenialiter in vir­ tute formæ substantialis : ita lumen agit quasi instrumentaliter in virtute corporum calestium ad producendas formas substantia­ les. el ad hoc quod facial colores visibiles in aclu, in quantum est qualitas primi corporis sensibilis. Un4e retorquetur argumentum, et non tenet ponderatio contra nostram sen­ tentiam, sed recidit m ejus Authorem. Ex eo namque ju" ^tec Consequentia constat, supposita veri­ HISS. tate Antecedentis, quod docet D. Thomas quæst. 24 de Verit. art. 1 ad 5, ubi ex­ plicat notiones proprii instrumenti, et causæ principalis, quæ improprie, et large est, et dicitur instrumentum Dei per hæc verba : Instrumentum dupliciter dicitur. Uno modo proprie, quando scilicet aliquid ita ab altero movetur, quod non confertur ei a movente aliquod principium talis motus, sicut serra movetur a carpentario : ct tale instrumentum non est particeps libertatis. Alio modo dicitur instrumentum magis com­ muniter, quidquid est movens ab alio mo­ tum, sive sit in ipso principium sui motus, sive non : el sic ab instrumento non oportet quod omnino excludatur ratio libertatis : quia ediquid potest esse ab alio motum, quod tamen se ipsum movet, et ita est de mente humana, utique etiam respectu actuum supernaturalium, ad quos specialiter move­ tur a Deo communicato prius principio illorum motuum mediis habilibus, et auxi­ liis illius ordinis, in quorum vi extrahitur a ratione instrumenti proprie dicti, et col­ locatur inter causas principales. Conûro Confirmatur, et explicatur ulterius pros­ niaiio ternendo evasiones, quibus elidere conan­ tur adversarii hoc fundamentum, in quo stat nervus nostræ sententiæ. Nam volun­ tas prout condistincta a Pœnitentia, et aliis donis supernaturalibus non continet actum contritionis, ut causa partialis proxima, nec sub ratione vitalis, aut li­ beris, nec sub ratione supernaturalis : ergo nequit ut ratio, seu virtus proxima ageudi concurrere ad actum contritionis. Consequentia probatur facile ex Antece­ denti, quia nulla causa efficiens concurrit principaliter ad actum, quem non continet vel formaliter, vel eminenter, ut patet in­ ductione, et negare non possunt adversa­ rii. si consequenter loquantur; non enfin ob aliam rationem exigunt concursum par­ tialem habitus supernaturalis, nisi quia entitas naturalis voluntatis non continet supernaluraiitatem actus. Et sane si hoc principium falleret, nulla ratione posset convinci, et falsitatis redargui, qui defen­ dere conaretur voluntatem ox viribus na­ turæ independonter a viribus gratiæ, sô ipsa immediate erumpero in omnes actus quamlibet supernaturales, ut consideranti fiet perspicuum. In quo non oportet am­ plius immorari. Nam causa partialis esto excludat, vel non postulet continentiam adæquatam totius effectus, petit tamen ipsum præhabere in actu, sub ea ratione, sub qua effectus ab ipsa procedit; eadem quippe ratio est de causa partiali ad effec­ tum sub ratione partiali, ac est de causa totali ad effectum totalem, ut de se videtur constare, et in ipsa partitione a contrariis facta manifeste liquet, nam vitalitatem tribuunt voluntati, supernaluraiitatem ha­ bitui. Unde solum restat probandum illud pri­ mum Antecedens, quod videtur manifes­ tum , quidquid adversarii contendant : nam actus contritionis adaequate est ordi­ nis supernaturalis, et nullum prædicatum ordinis naturalis in eo reperitur, ut ipsi nobiscum debent supponere; alias cessabit litigium : quocirca sive vitalitas, sive li­ bertas, sive quodlibet aliud illius actus at­ tributum est ordinis supernaturalis : sed prædicatum supernaturale nec partialiter continetur in entitate naturali : ergo In voluntate prout condistincta a gratia supernaturali, non continetur partialiter ut in virtute proxima actus contritionis. Pro­ batur hæc Minor ex dictis. Primo quia quod excedit, et est altioris ordinis, ne­ quit actu præcontineri in eo, quod elevat, et est superioris ordinis : sed quodlibet prædicatum supernaturale, ut ipsum no­ men indicat, est supra naturam, camque elevat, et collocat in ordine superiori : ergo neutiquam præcontinelur proxime in virtute, seu potentia naturali. Secundo probatur eadem Minor, quia implicat ali­ quid elevari ad id, quoi actu in se conti­ net, non utrumque, sed per modum vir­ tutis proximæ : sed potentia naturalis voluntatis elevatur ad attingendum quod­ libet prædicatum repertum in contritione! ergo nullum prædicatum repertum in con­ tritione continetur ut in virtute proxima ia ri DJ SP. VI, DUB. Ί in voluntate ut est potentia naturalis. Con­ sequentia est legitima. Major prætprquam quod ox ipsis terminis liquet, patet in omni causa vero efficienti, sive inslrumentali, sive principali, quarum nulla elevatur, aut elevabilis est ad alliorem ordinem per illud ipsum, quo constituitur in suo esse ; siquidem elevatio est quid diversum ab applicatione; hæc quippe necessaria est cuilibet virtuti creatæ ex ratione communi entis per participationem, ut se exerat in effectum; non enim ignis v. g. comburet stuppam, nisi prius ab aliquo ipsi applice­ tur. Elevatio autem extrahit ad altiorem ordinem, vi cujus homo potest, quod an­ tea non poterat proxime attingere. Ut ergo quis elevetur, debet supponi proxime im­ potens ad id ad quod elevatur; alioqui enim elevaretur, et non elevaretur. Jam proba­ tur Minor : quia voluntas elevari debet ad proxime attingendum quodlibet prædica­ tum supernaturale, et ad hoc indiget vir­ tute proxima : Sed nullum prædicatum est in actu supernatural!, quod non sit super­ naturale; ergo nnllum prædicatum est in prædicto actu ad quod voluntas non indi­ geat elevatione ; atque ideo ad omne illius prædicatum constituitur proxime potens per elevationem. βώ- 27. Explicatur, et confirmatur præoccupando tacitam aliam evasionem. Tota ra­ tio proxima elevandi potentiam naturalem ad actus supernaturales, est ipsi tota, et proxima ratio agendi eosdem actus : sed tota, et adæquata ratio proxima elevandi potentiam naturalem est gratia : ergo tota, et prima ratio agendi est illi gratia : non ergo relinquitur locus influxui naturali partiali voluntatis. Hæc secunda Conse­ quentia constat ex prima; alioqui enim gratia esset, et non esset tota, et adæquata ratio proxima eliciendi actus supernatura­ les. Prima vero infertur ex præmissis, quarum Minor videtur clara, quia homo non elevatur per aliquid naturale, et ipsi debitum, atque ideo necessarium videtur asserere rationem adæquatam elevandi hominem ad ordinem supematuraiem pro­ xime, et immediate provenire a gratia, ante quam homo, et ejus potentiæ natura­ les sunt quidem elevabiles, sed non ex se important elevationem : unde solum de­ volvitur difficultas ad Majorem, quæ ut probetur. 5ΆAnimadvertendum est prius dupliciter hominem elevari posse ; vel perfecte, et secundum totum suum esse naturale, 683 prout ambit tam ipsam animam, quam ejus potentias naturales : quo pacto debet concurrere gratia habitualis, quæ afficit eandem animam, cum virtutibus supprnaluralibus, quæ resident in potentiis, easque rectificant ad supernaturaliter operan­ dum : vel imperfecte, et quoad potentias tantum, sive id fiat mediis habilibus virtu­ tum, ut accidit in carentibus gratia, et fidem, ac spem habentibus, quales sunt catholici peccatis obnoxii, sive id contin­ gat mediis auxiliis tantummodo transeun­ tibus. Est autem discrimen inter elevatio­ nem præstitam animæ ab ipsa gratia habituali, ad elevationem convenientem potentiis ex habitibus virtutum, vel mediis auxiliis, quod prima per se primo, imme­ diate ordinatur ad dandum esse supernatu­ rale animæ, nec aliud immediate et iu genere causæ formalis præstat : secunda vero tendit ad præstandas vires potentiæ, quas adhuc posita gratia non haberent proxime, et immediate, nisi afficerentur potentiæ iliis virtutibus. Et ratio e=t, quia cum gratia non destruat, sed perficiat na­ turam, non elevat subjectum, nisi juxta ipsius exigentiam. Et quia anima ordina­ tur per se primo ad esse, non vero ad immediate, et per modum virtutis proximæ operandum ; hoc enim competit potentiis, estque ipsis proprium, quocirca non tam sunt, ut sint, quam ut operentur; idcirco elevatio quæ fit media gratia habituali ita sistit in communicando esse supernaturale animæ, quod non præstat posse operari, 1 nisi remote, mediate, et radicaliter in suo ordine supernatural!, quod anima ex se habet in ordine naturali. At vero elevatio facta mediis virtutibus, et auxiliis cum afficiat potentias operativas, per se primo ordinatur ad operandum datque proximum posse ad operationem supematuraiem; non enim intenditur in hoc ordine nisi portet operationem hujus ordinis, sicut potentia naturalis non intenditur in suo ordine nisi propter operationem naturalem. 28. Hinc, ni fallimur, perspicue de- Urgetur monstratur illa Major, cui probandæ deservit animadversio facta. Nam potentiæ naturales non indigent elevatione ut sint, sed ut operentur : ergo tota ratio eas ele­ vandi est eisdem tota ratio agendi actum supematuraiem : sed nequit negari gratiam esse totam rationem eas elevandi proxime, et immediate : ergo nequit consequenter loquendo sustineri, quod gratia, qua affi­ ciuntur immediate non præcludac locum i 684 DE PŒNITENTIA. DISP. VI, DUB. I. influxui partiali virtutis naturalis respectu quia ex tribus illis rationibus, seu formallejus voluntati, quarum sunt accidentia, et actus, ad quem elevantur. tatibus recensitis, eadem esse videtur ra­ furmæ : ergo quod a principio extrinseco Ad hæc. Elevatio non e>t partialis, ita tio, sive sit vitalitas sive voluntarielas, proveniant effective, non obest, quominus quod elevet partem virtutis, et partem non sive libertas; idcirco modo unam, modo sint principium vitale operationum superJ elevet, alias non esset elevatio totalis, seu I aliam accipiemus. naturalium, easque sub ratione vitalium tota ratio elevandi ; sed ita e evat poten­ Prubatur ergo primo ; nam actus super­ eliciant. Major, in qua offendit opposita tiam, quod- nulla ejus vis actita non sit naturalis sub ratione vitalis procedit imi sententia patet, tum in anima rationali, elevata ad operandum supernaturaliter : mediate a virtute supernaturali tamquam quæ ab extrinseco advenit corpori; quia ergo sicut est tota, et adaequata ratio a principio vitali proximo : ergo sub ra­ tamen illli intrinsece unitur, et ipsum for· proxima elevandi potentiam naturalem; ita tione vitalis non procedit proxime a virtute maliter vivificat, et mediis potentiis natu­ est ipsi tota ratio agendi ; non enim ele­ naturali. Patet Consequentia : namjuiu ralibus vitaliter operatur. Tum etiam in vat, nisi quatenus præstat virtutem, nec adversam sententiam sub ea ratione sub Christo Domino, cujus persona est huma­ hanc communicat, nisi elevando juxta qua procedit a virtute supernaturali,nequit nitati secundum se extrinseca; quia tamen procedere proxime a potentia naturali, ' exigentiam potentiæ, quæ non est intenta intrinsece illi unita, operationes humanas | ut sit, sed ut operetur. Et patet in gratia I nec e contra. Antecedens vero est D. vitaliter operabatur. Quis hoc neget, nisi Thomæ2,2, quæst. 23, art. 2 ad 2, ubiD,Ti:a· | habituali, quæ ob hanc eandem rationem negare velit satisfactionem, meritum, et non præstat virtutem supernaturalem, nisi j docet ita se habere gratiam in ordine su­ redemptionem humanam per Christum ? ad radicaliter operandum : ideoque sicut pernatural! erga animam quoad rationem Non ergo provenire ab extrinseco officit est tota ratio elevandi per modum naturæ, vivendi in hoc ordine, sicut se habet anima principio vitali, dummodo intrinsecum sit ita est tota radicalis ratio agendi superna- circa corpus ad vitam naturalem : sed subjecto per illud operanti. tu-aliter. Quod si adversarii hæc exempla anima cum potentiis ab ea dimanantibus 30. Nec eliditur horum exemplorum est principium adæquatum, et totale vi­ non admiserint, non ob id destituitur ve­ j energia recursu ad diversitatem unionum, ritas : ad quam sufficit in sui suffragium i' vendi naturaliter : ergo gratia cum virtu­ i tamquam in una quia substantiali, possit adducere veram philosophiam, veramque j tibus sibi annexis est totalis, et adæquata * salvari principium vitæ, non vero in alia, theologiam a D. Tboma edoctam de dis­ virtus, vivendi vita supernaturali. Major, I quia accidentali. Hoc, inquam, effugium tinctione potentiarum in utroque ordine a j a qua dependet Minor, et Consequentia, s comminisci, erit omnino exrra rem : nam prima earum radice natura; quidquid alii | constat ex D. Thoma eam asserente. Di­ I ad hoc ut actus procedat a principio incendum (inquit) quod Deus est vita e/feclite, oppositum sentiant : nec modicum erit » trinseco se movente, subindeque vitaliter, et animæ per charitatem, et corporis per veræ sententiæ emolumentum, quod ad- | ’ sufficit principium illud esse intrinsecum animam : sed formaliter charitas est vita versarii propriam tueri non possint, quin | tum subjecto operanti, tum operationi, animæ, sicut, et anima corporis. Undeptr dogmata illa philosophica e medio tollant, quidquii si de informatione, an sit subs­ hoc potest concludi, quod sicut anima imme­ et subvertant. tantialis, vel accidentalis : hoc enim præAlînd a diate unitur corpori : ita charitas animz. 29. Secunda ratio, qua procedens illus­ cise probat, quod forma substantialis so­ ratione Ex quo duo manifeste eliciuntur,et quod vi­ funda- tratur, et oppositæ piæcipuum fundamenlum in genere causæ formalis præstet mentum. tum diruitur, est hujusmodi. Nam poten­ talitas actus sit supernaturalis, et quod pro­ vitam substantialem, et accidentalis acci­ tia naturalis nec continet, nec consequenter cedit a gratia et charitate sub ratione vita­ dentalem ; quoi non negamus, quinimo influit adhuc partiafiter in actum superna­ lis; non enim vita supernaturalis charitatis I constanter affirmamus impossibilem esse turalem, nisi sub ratione vitalis, volunta­ se in alium melius exerit, quam in actum vitam supernaturalem substantialiter, quæ rii, et liberi; has quippe rationes dumtaxat charitatis sibi proprium, sicut vita natura­ sit creata, vel creabilis. Unde concessa illa est in illo reperire, ob qua- videatur ne­ lis animæ non aptius explicatur, quam in dispari unione exemplorum cum re, quam cessarius influxus ille partialis, et illis operationibus naturalibus. Et sicut nulla versamus, in reliquo tenet paritas alextractis a concursu naturali voluntatis, est operatio, quæ media potentia vitali 9 ducta. aut potentiæ naturalis, nec apparenter procedat ab anima, quæ vitalis non sit; l.ïia. Aliam disparitatem agnovit D. Thomas possent adversarii intentæ partialitati in­ ita nullus est actus gratiæ, media chari­ quæst. 27 de Veritate artic. 3 ad 21, sed fluendi insistere; cum evidentissimum sit tate, quæ ejus vitalitatem supernaturalem quæ impetit adversarios, et doctrinam tra­ ad supernaiuralitatem actus nullam esse non secum ferat. I ditam confirmat : Dicendum, ait, quod activitatem proximam in potentia naturali Probatur secundo eadem Minor ex eo­ anima aliter se habel ad vitam naturalem, ex viribus propriis operando. Sed actus dem principio destruendo motivum adel ad vitam graliæ : ad vitam enim gratiæ supernaturalis sub ratione vitalis, volunta­ versæ sententiæ. Nam quod charitas, et te habet, ut quod alio vivit, ad vitam vero rii, et liberi non procedit proxime, et gratia proveniant effective a Deo, ut ab naluræ, ut quo aliud vivit. Et fuit dicere, immediate ut a ratione agendi a potentia agente extrinseco respectu ilarum, et quod sicut corpus vivit per animam ipsum naturali. Ergo potentia naturalis non est animæ, non tollit, quominus esse possint, constituentem in esse naturali, ideoque in , ratio proxima adhuc partialis agendiactum et revera sint princpium intrinsecum vi­ es-e naturali operatur per animam; ita supernaturalem sub prædictis rationibus. tale operationum snpernaturalium , dum­ anima constituitur, licet accidentaliter, Major et Consequentia non indigent pro­ modo intrinsece afficiant tum animam, tum per gratiam, qua etiam operatur superna­ batione. Minor vero, ad quam tota devol­ ejus potentias naturales : sed gratia, et turaliter. Ex quo infertur nullam operatio­ vitur difficultas, accurate est probanda, et charitas intrinsece uniuntur animæ, et nem prodire ab anima per gratiam, aut ejus ■ ■ > I media gratia, quæ vitalis non sit vitalitate ipsius gratiæ; atque ideo nullam opera­ tionem supernaturalem ab alio principio emendicare supernatutalitatem, et ab alio vitalitatem, sed utrumque conceptum præcontineri proxime in gratia, et ejus virtu­ tibus a quibus sub utraque ratione proce­ dit aclus supernaturalis. Tertio probatur eadem Minor. Quia tan­ tum abest, gratiam præexigere concursum partialem voluntatis, ut actus supernatu­ ralis evadat voluntarius; quod vice versa, ut contritio v. g. sit voluntaria, omnino necessaria sit virtus supernaturalis : ergo ex hoc eliam capite inanis, ac superfluus est, imo et repugnans influxus partialis voluntatis, qui sit naturalis. Patet Conse­ quentia : nam implicatorium est diversa agentia sive totalia, sive partialia influere per diversas virtutes sub eadem prorsus ratione formali proxima ; quælibet enim virtus sicut adstruitur diversa, ita opera­ tur, et agit sub diversa ratione formali sibi propria, ut patet in utroque ordine sive naturæ, sive gratiæ : ergo si virtus supernaturalis influit in actum sub ratione voluntarii proxime, et immediate, sub hac eadem ratione non influit partialiter vo­ luntas ut virtus proxima, Nam juxta ad­ versarios sicut voluntas proxime non in­ fluit in actum sub ea ratione, sub qua provenit a gratia, ita neque gratia proxime concurrit in eundem actum sub ea ratione sub qua egreditur a voluntate, ideoque sunt duæ causæ in hac ratione partiales : et e converso si ad eandem rationem, et sub eadem expressione, pro qua exigitur concursus partialis voluntatis, concurrit proxime, et immediate gratia, manifeste e.iditur, et falsus redditur concursus ille partialis, sive partialitas illa caudarum ut influentium. Probatur ergo Antecedens ex D. Thoma quæst. unica de charitate art. 1, ubi docet actum supernaturalem non posse esse hom.ni voluntarium, quin virtus supernaturalis intrinsece afficiat ho­ minem, verba D. Thomæ sunt. Actus igi- D-T110a· lur, qui excedit totam facultatem naturæ humanæ, non potest esse homini voluntarius, nisi superaddatur naturæ humanæ aliquid intrinsecum voluntatem perficiens, ut talis aclus ab intrinseco proveniat. Quod proba­ verat S. Doctor paulo superius ex eo quod accidit in naturalibus : nam motus, qui est ab extrinseco, non est naturalis, sed violentus, ut patet in lapide sursam pro­ jecto, vel deorsum descendente. Et ita af- 686 DE PŒNITENTIA. firmat, et rectissime, accidere in molibus voluntariis, qui nisi sint a turma intrinsece inhærente, et aflic:ente suujectum, ne­ queunt ipsi ut voluntarii imputari. Unde concludit ; Si igitur actus charitatis in ho­ mine non ex aliquo habitu interiori procedat naturali polenlix supperaddito, sed ex mo­ tione Spiritus sancti, sequeretur alterum duorum, vel quod actus charitatis non sit voluntarius quod est impossibile, quia hoc ipsum diligere est quoddam velle : aut quod non excedat facultatem natures, quod est h&relicum. Appika- 31. Qua doctrina totum ædificium opThomæ positae opinionis dissipari, nemo est, qui docinoa. non videat ; nam tota illorum structura in eo est, quod aclus supernaturalis non est voluntarius ex gratia, sed ex ipsa vo­ luntate ut causa propria, et unica nedum remota, sed omnino proxima, el particu­ lari ; sed juxta D. Thomam, actus chari­ tatis non est voluntarius, nisi ab habitu interiori, naturali potentiae superaddito, a quo et non a naturali potentia, ut a virtute proxima egreditur : ergo actus charitatis ut voluntarius, et sub ratione voluntarii j totaliter procedit a charitate ut a virtute proxima. Rursus, juxta prædictam sententiam, etsi actus voluntatis proveniret a Deo extrinsece assistente voluntati, adhuc esset voluntarius, eo quod a voluntate acciperet rationem voluntarii, et simul esset super­ naturalis, quatenus emendicaret ab illo supernaturalitaiem, et hoc esse possibile docent adversarii. Sed juxta allegatam doctrinam actus excedens facultatem natu­ ralem, nequit esse voluntarius, quin su­ peraddatur voluntati aliquid intrinsecum | ipsum perficiens : ergo ratio voluntarii in pnediclis actibus non sumitur immediate, ct proxime ut a virtute agendi ab ipsa vo­ luntate, sed a virtute superaddita, et in­ trinsece afficiente eandem potentiam. Ulterius. Ratio voluntarii, quæ sumitur a virtute naturali voluntatis, non excedit facultatem ipsius voluntatis : sed ratio voluntarii inventa in actu supernatural» excedit facultatem voluntatis, ne dicatur actum supernaturalem non excedere facul­ tatem naturalem, quod est hæreticum ; ergo ratio voluntarii, quæ est in actu su­ pernatural!, non provenit tanquam a vir­ tute proxima a virtute naturali voluntatis. Et ratio omnium a priori est, quant adduUrgdur. cil Thomas ibi : Quia sicut impossibile, et prorsus implicatorium est actum esse tI tt naturalem, ct non procedere a principio intrinseco naturali, eo quod natura sil principium, et causa motus, et quiedg ejus, in quo est, ut diffiniunt Philosophi : ita do ratione voluntarii est, quod sit a principio intrinseco cum cognitione, ut explicant Theologi : sed actus charitatis v. g. (idem dicito de ahis) est voluntarius homini Deum diligenti; ergo debet proce· dere a principio homini intrinseco cum cognitione. Qui syllogismus est plane de­ monstrativus. Pergit ulterius : Sed princi­ pium illud intrinsecum, a quo immediate ut a ratione agendi procedit, non est virtus naturalis voluntatis; quod negant adversa­ rii, sed probat D. Thomas ex eo, quod actus excedens totam facultatem nature Autmina?, non potest esse homini voluntarii», nisi superaddatur naturae human x aliquid intrinsecum voluntatem perficiens, ut talis aclus a principio intrinseco proveniat. Ergo excedit vires naturales voluntatis tam in ratione supornaturalis, quam in ratione voluntarii, ut in primo fundamento urge­ bamus : ergo a virtute charitatis recipit ex vi ejusdem infiuxus et esse voluntarium, ct esse supernaturale. Patet utraque Con­ sequentia : quia implicatorium est actum charitatis non esse voluntarium : sed habet esse voluntarium a charitate superaddita voluntati, non vero a voluntate ipsa ut a ratione agendi ; alias non excederet vires voluntatis, quod constat esse hæreticum : ergo ab eademmet charitate intrinseca ho­ mini immediate habet esse supernatura­ lem. et esse voluntarium, ut virtute ad ea munia deserviente. Ubi concursus partia­ lis voluntatis per virtutem activam sibi propriam, et non acceptam ex gratia ? Ubi iiia ratio vitæ inadæquatæ. et voluntarii, quæ immediate proveniat a voluntate, ut a ratione proxima agendi, et non a charitate! Sane Doctor Angelicus non agnovit, nisi vel asserendo quod actus charitatis nou procedat ab intrinseco, quod est implicatorinm, ut ibi contra Magistrum docet; vel affirmando actum charitatis non exce­ dere facultatem naturæ, quod est hæreti­ cum. Nec simi iter inveniunt discipuli utrumque scopulum devitare cupientes cum suo Magistro, qui docet actum chari­ tatis excedere, non partem, sed totam fa­ cultatem naturæ, et in responsione ad 16, inquit : Elevari animam per charitatem su­ pra posse naturæ, ut perfectius ordinetur ad finem, quam habeat facultas naturæ. Et in solut. ad ultimum concludit, quod charitas ressuscitai VI DISP. VI," DUB. I. resuscitat spiritualité)' mortuos formaliter, ■ sal non e/ftclive, sioul nec anima Lazari, ■ quo: formaliler Laxarum resuscilavil, in | quantum per unionem ejus ad corpus L'iza4 rus est resuscitatus, Quo exemplo superi as I dicta illustrantur. fiivru- 32. Huic tamen perspicua) veritati duo 1 tf'pja possunt obstare ox adversariorum doctrina. Responderi ergo potest ; 1° gratiam cum virtutibus supernaturalibus solum esse vi­ tam aniuuo moraliter, quatenus reddit ho­ minem Deo acceptum, et ejus opera meri­ toria præmii supernaturalis. Quod constat morale quid esse. Physice autem accepta non præstat vitalitatem, sed eam supponit in anima, et in ejus potentiis naturalibus, ad quas proinde recurrere opus est, ut in­ fluant partialiter saltem, vi cujus influxus actus supernaturales physice vitales sint; quidquid sit de vitalitate morali, quæ pro­ venit a gratia. Qua dictinclione enervantur primum fundamentum, et cuncta quæ pro eo expendimus. Sed hæc evasio paucis indiget, ut pros­ ternatur. Nam relicta consideratione mo­ rali, quoad præsens, ut omnino extra rem, gratia habitualis physice sumpta est parti­ cipatio formalis divinæ naturæ, et est prima radix videndi, et amandi Deum : ergo est participatio formalis vitæ divinæ, quæ in eo consistit, ut si ipsum Deus videat ac diligat : ergo communicata for­ maliter animæ, eam constituit formaliter viventem vita divina participata. Sicut quia anima rationalis in esse naturali par­ ticipat vitam Dei, ad cujus imaginem, et similitudinem factus est homo ; hoc ipso quod uniatur corpori, licet inanimi, ipsum constituit vivens, ut de Laxaro modo dice­ bat D. Thomas. Et eadem ratio est de virtutibus suo etiam modo participantibus illam vitalitatem, quæ per essentiam residet in Deo, vi cujus sicut Deus non vivit, ut ita dicamus active, nisi mediis operationibus intellectus, voluntatis ; similiter (cum in­ finita tamen distantia) non vivit superna­ tural! 1er homo, nisi se effective movendo a principio intrinseco supernatural!. In quo non oportet amplius immorari, sed recoli debent, quæ diximus tract, de Gratia, ubi ejus essentiam, et proprietates enucleavi­ mus contra Scotum. Quod vero tam gratia, quam virtutes a Deo proveniant, non obest eorum vitalitati supernatnrali, ut causan­ tur Authores illius sententiæ; quin potius est necessarium, nt sit vitalitas supernatu­ ralis, quæ transcendit, et supergreditur .1 687 omnem facultatem naturæ. Audiamus D, Thomam quæst. 1 do Virtul. art. 2, asserentem ; Sicut lumen naturale rationis est radix, ct principium virtutis acquisii» : ita ipsum lumen grati», quod est participatio divinæ naturæ in ipsa essentia animæ per modum cujusdam bonitatis existons, est principium, el radix virlulis infusa. 33. Secundo potest occurri dicendo e^'?o hactenus dicta recte probare de voluntate secundum potentiam naturalem, quo pacto verum est non posse partialiter concurrere ad actum supernaturalem. Gum quo ta­ men stat inlluere immediate ratione potentiæ obediential is, quæ activa est, in quo sensu nec Consequentia D. Thomæ, nec aliæ ex ea illatæ urgent, utpoto quæ solum expugnant concursum potentiæ na­ turalis; sed non tangunt potentiam obedientialom, quæ suo modo excedit natu­ ralem, et subordinatur agenti supernatnrali, cum quo dumtaxat nata est concurrere ad supernaturales effectus. Cui solutioni to­ tius causæ pondus, et robur inter alios committit Ripalda tom. 1 de ente super­ natural! disput. 30, ubi per triginta sec­ tiones totus fuit in expendenda, et promo­ venda activitate proxima, et immediata potentiæ obedientialis circa actus super­ naturales. Sed nec solutio , nec ejus principium Confutaelevare sufficiunt vim utrinsque rationis. Tum quia si attendamus ad Suarez pri­ mum illius potentiæ obedientialis imme­ diate activæ inventorem, eam docet esse communem omnibus creaturis, nec non unam et eandem formaliter in omnibus illis, ut ex ipso 3 p. disput. 31, sect. 6, num. 12 constat, et observavit Godoy, de Visione Dei disput. 16, § 3 ; et hoc posito manifestum est non posse influere in ac­ tum supernaturalem, nec sub ratione vi­ talis, nec sub ratione voluntarii, aut liberi. Et ratio est perspicua : quia prædicalum commune, et ejusdem prorsus rationis in omnibus creaturis, nequii influere adhuc partialiter, nisi in illud prædicalum, quod continet in actu : sed vitalitas non conti­ netur in actu in potentia obedientiali com­ muni rebus animatis, et inanimatis : ergo nequit esse proxima ratio producenti vita­ litatem in homine. Probatur Minor : nam potentia obedientialis ita communis, ut ponitur, et ita uniformis, ut asseritur transcendit inanimata, imo et ipsa cada­ vera in quibus ridiculum foret vitalitatem comminisci : ergo non continet vitam in 6S8 DE PŒNITENTIA. actu : unde qua ratione nequit producere a Deo, sed potentia naturalis non continet supernaturalitatem actus, eadem omnino effectum sui ematuralem, nec importat est etiam impotens ad producendam par­ aliam subordinationem quam ad causas, tialiter vitalitatem. Tum etiam, quia po­ et finem naturalem : non ergo potest suam tentia obedientialis ad hoc praecipue de­ aciivitatem naturalem ultra sphæram pro* servit, ut creatura possit assumi ut Dei pr æ activitatis nec partialiter porrigere; instrumentum ad quodcumque, ipsius as­ .-ed sistere debet intra ordinem naturalem; sistentia præstita, ut constat ex eodem et tota activitas proxima ad actus superSuarez ubi supr. num. 7 et 8, sive illud naturales referri debet in gratiam, et vir­ instrumentum animatum, sive inanima­ tutes supernaturales superadditas potentiis, tum fuerit : ergo ejus influxus non est per quas homo vitaliter in hoc ordine ope­ determinate vitalis : alias homo non con­ retur, non secus ac in ordine naturali ope* currit ut proprium instrumentum ad actus ratnr per virtutes naturales. Si namque supernatuiales, ut supra vidimus ex D. divina virtus infinita cum sit, nequit sphæ­ Thoma : ergo superfluum, et inutile est ad ram suae activitatis transigere; nulla potest illam confugere pro concursu partiali vita­ esse ratio, ub quam virtus naturalis, et litatis. intra ordinem pure naturalem conclusa X-siem h°c ipsum ex ejusdem erumpere valeat in superioris ordinis exer­ eversio, doctrina lib. 6, de Gratia capit. 6, num. 16, citium. ubi docet entitatem naturalem voluntatis 34. His sat clare ostenditur inutilitas de materiali se habere pro eliciendo actu potent.æ obedientialis ad intentum adver- poteitz charitatis, et solum influere formaliter, sanorum. Sed est aliud caput (ne dica-0^?”* sub ratione potentiae obedientialis : sed mus capita) unde illa repugnet, quæ m potentia obedientialis ejusdem rationis for­ præsenti percurrere non vacat. Consulan­ malis est formaliter accepta in homine, ac tur quæ scripsimus torn. 2 de Tncarnat. in lapide, ut ipsemet testatur : ergo non tractat. 21, disput. 23, dub. 5,g 2, ubi est major ratio, quare formaliter influat in fuit proprius locus illam radicitus evel­ vitalitatem actus supernaturalisin homine, lendi, et implicationes ex illa ortas mani­ quam influeret in lapide : atque ideo si festandi. Licet enim concedenda sit ex communi Theologorum sententia authorisemel influit, influet quidem ratione entitatis materialis, cum qua identificatur ; non tate D. Thomæ fulcita in omnibus creatu­ vero qua formaliter potentia obedientialis ris potentia obedientialis passiva, ut ea est; si quidem solum importat vitalitatem media in creaturis faciat Deus, quidquid contradictionem non implicat; et ultra ex parte illius emitatis, cui identificatur, hanc communem, et ad rationem entis non vero ex propria ratione potentiæ obe­ creati consecutam passivam capacitatem, dientialis. Quocirca tandem devenitur in activitatem naturalem voluntatis, et hanc in anima rationali, et creaturis intellec­ necesse est asserere in illa sententia par­ tualibus, quæ sunt elevabiles ad Deum in tialiter agere in actum supernaturalem. se ipso immediate contuendum, inveniaAbeat ergo ut inutilis potentia illa obe­ I tur alie specialior, et quæ in Angelis, et dientialis immediate activa, et videant qua­ i hominibus ejusdem rationis est, vi cujus liter potentia naturalis, quæ naturalis est, eis competit essentialis commensuratio ad se exerere valeat ut partialis virtus, in I principaliter, vitaliter, et omnino volun­ actum excedentem totam facultatem na­ tarie D um in se ipso immediate attingenturæ, ut arguebat D. Thomas, et primo I dum quod non competit aliis creaturis ’ rationis exortibus ; neutra tamen illarum I fundamento refellimus, et iterum instau’ Expendi- ramus sequenti consideratione. Non enim I est immediate activa, sed mediate, quatetur im- ajia ratione foi male peccati excuditur a 'l nus esi capax recipiendi virtutem divinam, j j ' causaliiate divina, nisi quia divinus in­ et me ia tali virtute operandi. Porro hanc fluxus non conticet, nec continere valet j-pecia^m potentiam obr dientialem, radi· malitiam peccati; et ideo non continet, ! calker, seu mediate activam concessam quia Deus influendo non avertit effectum in creaturis intellectualibus præ cunctis a se ipso, nec excludere, aut removere aliis, tam certum debet esse, quod lonpotest suhordinationem essentialem effec­ I giori. et exactiori disquisitione non egeat; tus a sua causa : peccatum vero pro for­ alioqui tam potens esset equus, aut lapis mali malitiæ excludit illam subordinaiio- : ad here operandum supernaturaliter. et ad nem, et importat voluntariam aversionem [ Deum in se ipso videndum, quam sit homo, 1 DISP. VI, DUB. I. homo, aut angelus; quod est absurdum, et ut dementissimum delirium abjiciendum. Ita ergo concedendæ sunt vires na· tundes vivendi intellectualiler in hoc ordice angelis, et hominibus, in quibus dumtaxat splendet Dei similitudo, specialiter, ut etiam sint elevabiles ad operandum, et vivendum vita intellectuali supernaturali, quæ quidem, quia supernaturalis est, tota ortum ducit ab origine supernatu|l rali, sicut tota virtus naturalis non alium i (ornem agnoscit, quam Authorem naturæ, I ut supra nos docuit D. Thomas. I At vero potentia obedientialis immeI diate activa, licet partialiter ad omnes, et 1^·«-quoslibet eflectus divinæ omnipotentiæ, [ffk qualiter eam exponunt, et concedunt post i Suarez ejus socii, prorsus implicatoria est, i** ut ostendimus loco citato; et ultra ibi I dicta, vel ex eo solum respuenda esset, I quod cum operari sequatur ad esse, et tale I sit operari, quale fuerit esse, ut est prin■ cipium naturale; contradictionem involvit [ determinatam formam quoad esse habere I virtutem activam immediatam ad omnes [· effectus possibiles, quos utpote infinitos sa­ fe tis liquet non posse esse determinatos, nec i quoad numerum, nec quoad speciem. Et I est admiratione ita dignum, ut omnem I credulitatem excedat, quod virtus activa i creata sit, quæ absque additione virtutis partialiter sit potens ad quemlibet effec! tum cujusque ordinis vel existentis, vel ! possibilis, ipsumque partialiter contineat, ■ ut necesse est præcontinere ad partialiter J influendum. Hoc, inquam, impossibile est, et omnem excedens rationem, quin affiga­ tur ei potentiæ ita amplæ, et ita activæ aliquis modus potentiæ divinæ, vel ipsa­ met omnipotentia, quam coadjutricem ha­ bet, nec magis extentam, quam sit illa | obedientialis, et activa potentia, ut ipsi docent. Et ratio est : quia virtus activa i fundatur in actualitate, et actualitas im· • portat perfectionem : sed impossibilis est ,·· virtus creata, quæ actualiter sit ejusdem perfectionis, et actualitatis adhuc partialit ter cum omnibus effectibus poss.bilibus, | sive ordinis supernaturalis, sive hyposta­ tici, sive alterius, qui sit vere possibilis : ergo impossibilis est potentia obedientialis immediate, et partialiter activa, ita inde­ terminata, ita ampla, atque adeo pro­ tensa, ut possit concurrere active licet partialiter partialitate causæ ad totum, et quemlibet producendum. Quæ est ratio i.îïea. j). Thomæ 4, contra Gent. cap. 7, ubi Salmant. Curs. theolog. tom. XIX. ■ 1 I I 1 I I I 9 i 689 ait : Cum propria ratio cujuslibet rei sequa­ tur naturam ipsius, nulli competit propria actio cujuslibet rei, cui non competit illius natura, quod enim non habet humanam speciem, ncc humanam actionem, habere po­ test; et consequenter quod non habet esse illimitatum omnipotentiæ, nequit propria virtute in omnes ejus effectus partialiter influere. 35. Quæ impugnatio majorem efficaciam sumet si attendamus ad exemplum, quo se ejusdem explicat Suarez ad quæst. 13 hujus 3 P°len.li® part, disput. 31, sect. 6, de calore, qui si- T eut ex se est virtus calefaciendi, ita entitas cujuslibet rei per se ipsam est virtus quædam obedientialis activa ad agendum supernaturales effectus. Sed implicatorium est calorem proxime, et qua calor est, con­ currere ad eflectus intra ordinem naturæ sine termino producendos; non ob aliam rationem, nisi quia est virtus determinata pro determinatis effectibus dumtaxat a na­ tura destinata : ergo similiter dicendum est de potentia obeiientiali activa, quæ necessario comitatur formam determina­ tam, ad eamque consequitur. Unde con­ cluditur, quod quia virtus activa fundatur in entitate et actualitate; ubi non est, nec esse potest plenitudo essendi, seu quod idem est illimitatio quoad esse, et actualitatem ; nequit ex consequenti rationabili­ ter admitti potentia activa ita ampla, et illimitata, ut absque virtute superaddita sit partialiter actu potens active concur­ rere ad omnes effectus supernaturales, imo et ad omne id quod cadit sub omnipo­ tentia divina. Quid enim hoc esset nisi ponere virtutem partialem activam crea­ tam æque extensam cum virtute omnipo­ tentiæ. Et augebitur difficultas, si animadver- Contitatur ex Joanne de Ripalda ubi supra idem, disp. 30, sect. 19, n. 96, in opposita sen­ tentia tam Deum, quam voluntatem esse causam partialem effectus ; non enim ab­ surdum putant supremam, et infinitam causam esse causam partialem eflectus creati, et ex illa et voluntate constari, ac integrari unam causam totalem. Quod ta­ men rationi naturali adversatur, ut constat ex doctrina D. Thomæ 2, contra Gent. cap. 16, ubi ostendit S. Doctor Deum esse primum omnium rerum principium effec­ tivum, in quod tandem referri debet, quid­ quid sive in essendo, sive in operando, aut alio quovis modo perfectionem indu­ cente reperiatur in creaturis; atque ideo 44 DE PŒNITENTIA relegandum, et procul abigendum ab ipso, quidquid imperfectionem, vel in substan­ tia, vol in modo expresserit. Modum vero causæ partialis adhuc in ratione tantum­ modo causai, ut adversarii loquuntur, im­ perfectionem, ac defectum virtutis expri­ mere ex ipsa nominis significatione liquet, et suadet exemplum, quo rem explicant adversarii duorum portantium simul eun­ dem lapidem, de quibus inquit D. Thomas, çuod quandoque virtus congregatur ex di­ versis virtutibus in diversis agentibus inven­ tis, sicut palet in mullis trahentibus navem, omnes enim similiter trahunt. Ei quia virtus cujuslibel imperfecta est, el insufficiens ad istum effectum, cx diversis virtutibus congre­ gatur una virtus omnium, quæ sufficiat ad trahendum navem. Quorum verborum sen­ sus planus est, causam partialem importare imperfectionem in ratione causæ partialis, eo quod non imponat totam perfectionem, seu virtutem pro eflectu desideratam : sed ex pluribus virtutibus congregatur una vir­ tus omnium, ut accidit in nostro casu juxta oppositam sententiam. Nam ad actum su­ pernaturalem est necessaria vitalitas, et supernaturalitas , quarum prima ita est propria voluntatis, quod non sit a Deo media speciali gratia; secunda vero ita est a Deo, ut ab immediata causa, quod non oriatur a voluntate, ut subdita Deo. Quid ergo deficit ut ex pluribus virtutibus agendi inadæquatis congregetur una totalis virtus agenii ? Unde ergo elidi potest, quod in ratione agendi proxima, et immediata im­ portetur defectus virtutis, siquidem quod splendet in una virtute inadæquata. et partiali non elucet in alia ; sed quælibet in suo ordine sufficiens est partialis in ratione agendi; quod quid sit de eo quod alicui earum convenit in esse entis? Non ergo tribui Deo potest ratio causæ partialis, quin adscribatur ei modus causandi imperfectus, utpute inadæquatus. § IV Opposita sententia, el aliqua ejus fundamenta. 3G. Virtutem Pœnitentiæ non esse proximam totalem, et adæquatam agendi rationem ad actum contritionis, nec simi­ liter quamlibet aliam virtutem supernatu­ ralem ad proprium actum, est tam solemne apu l Theologo» Societatis, quam solemnis DISP. VI, DUB. I. est scientia media, tantopere illis oppor­ irfCo- Cui testimonio accedit aliud, cx 1 ad tuna visa pro extricandis quæstionibue Corinth. 15 : Abundantius omnibus laboravi, gratiæ, et praedestinationis, et concilianda non ego autem, sed gratia Dei mecum, nostra libertate. Nec enim sat fuisset An­ i & i > qnod decerpsit Apostolus ex illo sapient. 9 : tesignano in hac parte Molinæ scientiam Mille illam de cadis sanctis luis, ul mecum inediam docere, si non etiam mediam vir­ sil, el mecum laboret. In quo clare osten­ tutem nostne voluntati, et mediam gratiæ ditur cooperatio immediata liberi arbitrii tribueret, ut illi scientiæ aliquid præluceret ex virtute propria, et innata ; alias enim ex parte liberi arbitrii in prævisione con­ non cooperaretur gratiæ : cooperatio enim sensus, quod præiret omnipotentiæ, ut ex manifestat distinctionem operantium, et hac prævisione sua deinceps Deus dispen­ virtutum, si proprie sumatur : nam qui saret auxilia. Quis enim aditus permane­ adæquate operatur per aliud, neutiquam ret scientiæ esploranti consensum pro priori potest dici cooperari. Et ita accepit D. ad collationem auxilii, si consensus totali­ j My-August, de Gratia, et libero arbitrio 0* ter subderetur auxilio, et non aliter fieret cap. 5, dicens : Ne ipsa voluntas sine gratia a voluntate, nisi ut mota, et elevata per Dei putetur boni aliquid posse, continuo cum ipsummet auxilium? nullus sane. Unde dixisset ; gratia ejus in me vacua non fuit, consequenter, qui scientiæ me.iiæ fuerint sed plus illis omnibus laboravi, subjungit, aldicti, et quos pro ea Jesuitæ adseiverint, atque ait: Non ego autem sed gratia Dei me­ pro hac partiali virtute accenseri debent, cum : id est non solus, sed gratia Dei me­ quorum longum Catalogum texuit Ripalda cum, ac per hoc nec gratia Dei sola, nec ubi supra sect. 2, num. 8. Immerito ta­ Tiiiipse solus, sed gralia Dei cum illo. Ex quo ewa men Ferratum, Ledesmam, Capreolum, sic arguit Ripalda : Si non gratia sola, nec ■n»Navarrete acerrimos, et yigilantissimos ΒΪΛ. arbilrium solum : ergo sicut arbitrium so­ doctrinæ D. Thomæ custodes, ac discipu­ lum non est adæquala causa, nec tota gralia los in suas partes traducere, et adducere erit adæquala, sed partialis, constituens cum conatur ; qua enim ratione hos in auxiiium arbilrio unum integrum, et adæqualum vocat, et vocare potest omnes discipulos, principium agendi. Et patet a simili : quia ut palam ostendere non foret arduum, si solus calor adhæret igni, ut ipsi adæquata res non esset nota, tum ex se, tum cx calefaciendi ratio, vere calor dicitur cale­ modo loquendi omnibus discipulis D. facere : sed sola gratia non dicitur bene Thomæ, imo et SS. PP. communi ut su­ operari, sed simul cum arbitrio : ergo sola pra observavimus in limine ipsius quæsgratia non est adæquata ratio agendi, atque tionis, et jam cito expendemus. ideo arbitrium ex se aliquid præstat im­ Primum ergo fundamentum hujus senmediate in opus, quod substantia ignis tentiæ sumunt ejus Authores ex illa para- tôâü non præstat in calorem. Ctir· Confirmatur ex D. Bernardo de libero bola Evangelii Lucæ 10, ubi homo, qui incidit in Latrones descendens a Hierusa- ιμ& H J.fc- arbitrio , ubi versans illamet Apostoli I izto. verba, ita exponit : Non autem ego ail lem in Hierico semivivus dicitur relictus ab ipsis latronibus; a quibus fuerat vulne­ Apostolus, sed gralia Dei mecum. Potuit di­ ratus, et spoliatus. Qua parabola explicatur cere per me : sed quia minus erat maluit di· juxta Patrum expositionem, maxime vero are mecum, præsumens se non solum operis D. Augustini, peccator, cui post scelera esse ministrum per effectum, sed operantis perpetrata, ad vitam supernaturalem ite­ quodammodo socium per consensum. In rum ineundam relictum fuit in libero arbi­ quibus verbis non exclusit omnem hu­ trio semiprincipium vitale operationis su­ manæ voluntatis actionem, sed dumtaxat pernaturalis, quod explicatur illa phrasi, adæquatam, et reliquit cooperationem im­ D. AS· semivivo rdiclo, ut ex D. Augustino appro­ mediatam libero arbitio cum gratia : hæc bat D. Thomas in Catena ad illum locum, ergo non est tota, et adæquata ratio su­ quia habebat vitalem motum, scilicet liberum pernaturaliter operandi. arbitrium vulneratum, et ad æternam vifêiei Confirmatur præterea ex D. Gregorio Gtelam, quam prædixerat, redire non sufficie­ 1*. lib. 16, Moralium cap- 2, ubi prædictum bat. Ergo aliqua virtus, non tamen suffi­ concurrendi modum ex parte grat æ, et ex ciens, ct consequenter partialis, remansit parte liberi arbitrii élucidai.s ait : Quia illi homini ad opera salutaria; alioqui se esse aliquid invenit cum gratia, adjun­ enim non semivivus, sed penitus inani­ xit : sed gralia Dei mecum. Non enim dice­ mus, et extinctus relictus fuisset. ret Mecum, si cum prævenienle gratia sub- sequens liberum arbitrium non haberet. Ut ergo se sine gratia nihil esse ostenderet, ait : Non ego : ut vero secum gratia opera­ tum esse per liberum arbitrium demonstra­ ret, adjunxit : sed gratia Dei mecum. Rur­ sus lib. 18, Moral, cap. 12, eadem fere inculcans sic fatur : Ex aspiratione gratiæ, quia virtutum opera protinus in ordine ge­ nerantur, ut ex libero quoque arbilrio sub­ sequatur actio, cui post hanc vitam retribu­ tio ælerna respondeat, illico adjecit : el gra­ tia Dei in me vacua non fuit. Ergo ex mente S. Gregorii in utroque testimonio, non soli gratiæ, sed etiam libero arbitrio, utpote ex quo ut condistincto a gratia subsequitur actio propria, et partialis acti­ vitas adseribi debet. ­ Tertium testimonium principale pro bac Conti nuatur sententia desumitur ex Apostolo ad Phi­ fonda­ lippenses 2, ubi hortatur fideles ad bona it ™eaautho n^h” ­ opera sub his verbis : Cum Umore el tre­ rs ta te. more vestram ipsorum salutem operamini. Ad PhiDeus est enim, qui operatur in nobis velle, !iPP·s et perficere pro bona voluntate. Ex quo loco multipliciter, insurgunt, et urgere sibi vi­ dentur adversarii. Tum, quia si nullus suppeteret arbitrio influxus, sed adæquate totus esset gratiæ; nulla hominibus esset ratio timendi, ac tremendi, proindeque inanis redderetur monitio Apostoli. Tum etiam, quoniam ab operationibus, quæ unice pendent a gratia, ut a causa totali, non est metuendum, cum ortum ducant a Deo, et nullum influxum in eas præstet arbitrium, præter recipere gratiam, quod est passive se habere : Ergo ut sit locus metui, et tremori, quibus consuluit Apos­ tolus, oportet arbitrio specialem influxum attribui, de quo rationabiliter tremere, ac metuere homines possint, et debeant. Tum etiam (et est utriusque ratio) quia negligens in agendo esse non potest, nec aliqua desidia laborare, principium illud, quod immediate non influit in operatio­ nem, sed passive, ac remote se habet ad illam : sed liberum arbitrium se habet in adversa sententia passive,et remote ad ac­ tum supernaturalem : ergo non est ratio metuendi; ac tremendi de ejus socordia, et negligt-ntia. E contra vero, si ei concursus partialis adscribatur, maxima, eaque fra­ gilitati humanæ admodum consona, enitet ratio trepidandi, ne, deficiente coopera­ tione nostra deficiat et operatio gratiæ, cui salus est alligata, vel cooperationem propriam superbiendo sibi arroget liberum arbitrium, quasi a Deo non receptam : et T,A » * • i i 1 M ; 692 DE POENITENTIA. vi hujus indignus homo fiat, quod bonum incceptum Deus non perficiat. Quo respexit Augustinus de Gratia, et libero arbitrio cap. 9, inquiens : Aon enim quia dixit: Deus est, qui operatur in nobis velle et ope­ rari pro bona voluntate: et ideo liberum arbitrium abstulisse putandus est. Quod si ita esset non superius dixisset : Cum timore, et tremore vestram ipsorum salutem opera­ mini. Quando enim jubentur ut operentur, liberum eorum convenitur arbitrium; sed ideo cum timore, et tremore, ne. sibi tri­ buendo, qui bene operantur, de bonis tanquam suis extollantur operibus. Si ergo cum jubentur bene operari, humanum convenitur arbitrium, jam non sola gratia, sed et ipsum liberum arbitrium ex se ali­ quid operatur; alioqui non esset, unde su­ perbiendi occasio posset occurrere. Unde idemmet Augustinus quaestione 167, in Exodum ad illa verba : Haec sunt verba quæ dixit Dominus facere, inquit : Forte suppo­ situm est, ul ex utroque accipiatur : nam et homines facere debent, cum ipsi jubeantur, et Deus facit cum facientem adjuvat secun­ dum illud Apostoli : in timore el tremore vestram ipsorum salutem operamini. Ergo uterque (inferunt) Deus, et homo facit; homo quidem quia præceptis convenitur, ut agat : Deus vero, quia auxilium parat, quod juvet : Ergo ex utroque integrum principium immediatum agendi coalescit. Respon­ 37. Ex pluribus testimoniis, quæ conge­ sio r b omnia ia runt adversarii pro partiali influxu, seleccom­ tiora. et urgentiora sunt, quæ produxi­ muni. mus, et illorum pene verbis expendimus, ne aliquid dissimulare; et vel minimum quid roboris ipsorum illationibus nostris verbis detrahere videremur. Et quia ea, quæ omittimus, non alia gaudent energia, quam adducta, et ab eisd-m enucleata, his recte explicatis, et in nostram pariem re ductis, facile cuiquam erit innumera alia apud Scripturam, et Patres similis tenoris passim obvia ab hac partialitaie intenta vindicare, et tam sanam intelligentiam illis apponere, ut nullus nisi partium præjudicio pneoccupatus dissentire valeat, Scripturam, et Patres longe ab ea partialitate distare. Et quidem ante omnia pro­ xima, et immediata Consequentia, quæ ex In quo allatis testimoniis, vel simul et in unum Ulraqut» collectis, vel divisim, et seorsim acceptis sententia conve­ necessario infertur, et Catholice ab utriusniat. et quo partis sectatoribus elicienda, et firmi firmatur apegatis ter propugnanda est ; consistit in eo, quod testimo­ gratia non destruat liberum arbitrium, sed i niis. DISP. VI, DUB. I. fulcit, adjuvat, et corroborat, nec liberum operari, quod antea non poterat. Unde arbitrium inimicus est gratiæ al opera sa­ sicut sola gratia est adæquata ratio ele­ lutaria, sed eam exquirit, exoptat, imo et vandi potentiam naturalem, ut non negant, extorquet, ut ejus infirmitatem auferat, et nec negaro possunt adversarii, ita est ipsi sanum, ac vegetum reddat : quocircaiuilio proxima, et adæquata ratio agendi in illo disputationis innuimus uua a ;ver.·> J* DE PŒNITENTIA. tica, et ab omnibus Catholicis reprobata, nus; sed addidit, quod est majus, se cum sed etiam influxum illum proprium liberi gratia laborasse, ut ostenderet, se socium arbitrii intentum, et propugnatum convul­ per consensum, quo cooperabatur cum sit. et pessum ire monstravit dicens post gratia, a qua illi proveniebat tota virtus, relatam Pelagii historiam : Nec attendunt, et efficacia, nulla vero a se ipso ex proqui hoc sentiunt, quia nisi donum Dei esset priis. Et ideo ante atlegata verba præmieliam ipsa ad Deum nostra conversio, non ei serat : Qui enim bono, quod opere complent, diceretur : Deus virtutum converte nos, et voluntate consentiunt, opus omnino, quod Deus tu conversus vivificabis nos. Quibus per eos Deus explicat, ipsis communicat. verbis non tam merita . quam influxum Non autem se explicat Deus, ut ikuthor ilium proprium liberi arbitrii, et non or­ gratiæ per id quod ita procedit a bbero tum a gratia perculsit, ut adscissra hac ra­ arbitrio, quod sub ea expressione non pro­ dice, inde pullulantia merita prorsus able­ cedit a gratia : ergo cum juxta D. Bernargaret. Hinc totum illud caput insumpsit dum se explicet Deus, communicetque in conciliando libero arbitrio cum gratia, ut homini ut Author gratiæ, quod ex volun­ simul, et indivulse operentur, non sola tate consentiat : manifeste relinquitur ex gratia, nec solum liberum arbitrium, sed ejus mente consensum voluntatis ut a vo­ totum quod est gratiæ, est etiam liberi ar­ luntate esse effectum gratiæ, ipsique fore bitrii. Unde subjunxit : Ne ipsa voluntas tribuendum, ut salventur Apostoli verba : Non ego, sed gratia Dei mecum. | sine gratia Dei operetur boni aliquid posse, continuo cum dixisset, gratia ejus in me va­ Ut vero id fiat adhuc evidentius, præter^.fa cua non fuit, sed plus omnibus laboravi, sub­ verba, quæ supra retulimus, et clarissime junxit, atque ait : Non ego autem, sed gratia expellunt partiales illos influxus, ut ibi Dei mecum, id est non solus, sed gratia Dei ponderavimus, audiamus iterum D. Bermecum. Unde totum quod deferendum con­ nardum inibi paulo ante prædicta verba suit libero arbitrio, supposuit, ac subjecit pro nobis reiata. Inquit ergo ad illud Apos­ toli Corinth. 2 : Coadjutores enim Dei su­ gratiæ constituenti, et vires danti : et hoc pacto rescidit caput illud primum, quo di­ mus, ibi itaque Deus homini benigne merita videbant influxum nostræ voluntatis, quasi constituit, ubi per ipsum, el cum ipso boni quippiam operari dignanter instituit. Hinc nostrum, et non gratiæ, ab influxu gratiæ. ita illi proprio, ut non esset noster, sed coadjutores Dei, et cooperatores Spirilus \ solius Dei. Quo relinquitur perspicuum sancti, promeritores regni nos esse prxsumi· mus, quod per consensum utique volunta· \ prædicta testimonia tam longe abesse, ut rium divinx voluntati conjungimur. Non adversarii faveant pro suo influxu partiali, quod potius illum radicitus, et totaliter autem conjungimur divinæ voluntati per id, quod procedit a libero arbitrio, utpote expugnant, ac prosternunt. naturale, et non elicitum ex viribus gra­ EiemUnde liquet ineptum esse exemplum tiæ : ergo si per consensum voluntarium Adversa- Pro confirmatione adductum de calore : conjungimur Deo, consensus voluntarius, r“L-la’ quamvis enim calor tota sit calefaciendi turn ut voluntarius a gratia procedit; licet militat ratio respectu ignis; non tamen solus ca­ contra lor, sed etiam ignis calefacit, et calefactio etiam procedat a libero arbitrio, sed tamen illos. tribuitur calori, et igni, huic ut principali ut subdito gratiæ; atque ideo gratia est agenti, cujus calor est virtus : illi vero, ipsi ratio eliciendi consensum ne dum ul ut virtuti proximæ, quæ ut virtute totali supernaturalem, sed etiam ut voluntarium. agit ignis, sicut sol illuminat media luce. Utraque Consequentia videtur legitima, et Quare ista exempla deserviunt ad manifes­ docetur a D. Bernardo in sequentibus im­ tandum evidentius falsitatem illius sen­ mediate verbis : Quid igilur? Hoc ergo to­ tentiæ, et nostram reborandam, et confir­ tum liberi arbitrii opus, hoc solum ejus mandam ; quocirca regerenda sunt in illis mentum, quod consentit? Est prorsus. Non utentes. equidem, quod vel ipse consensus, in quo D. Ber­ 41. Ad confirmationem sumptam ex D. omne meritum consistit, ab ipso (arbitrio) nard cis Bernardo eadem est solutio, imo est sil, cum nec cogitare (quod minus esi, non favet. expressa nostræ sententiæ confirmatio : quam consentire} aliquid a nobis quasi cjc quia, ut docet Mellifluus Doctor. noluit nobis sufficientes simus. Verba non sunt Apostolus dicere : per me operatur gratia, mea, sed Apostoli, qui omne quod boni esse quo loquendi modo indicabat se esse mi­ potest, id cogitare, el velle, el p rficere pro nistrum, seu instrumentum, quod est mi­ bona voluntate, attribuit Deo non suo arbi­ trio. DISP. VI, DUB. 1. Irio. Ubi est ergo partialis influxus non tributus gratiæ, sed libero arbitrio? Ubi partitio , el divisio ex parte rationis proximæ influendi? Nec Apostolus, nec D. Bernardus invenerunt. Sic ergo Deus (prosequitur D. Bernardus) tria hxc (hoc est bonum cogitare, velle, perficere) operatur in nobis, primum profecto sine nobis, secun­ dum nobiscum, tertium per nos facit; si­ quidem immittendo bonam cogitationem nos prsvenit : immutando etiam malam volun­ tatem, sibi per consensum jungit; minis­ trando, el consensui facultatem, foris per apertum opus nostrum internus opifex in­ notescit. Nihil ergo est juxta hanc sanissi­ mam, et sanctissimam Bernardi Theolo­ giam in opere salutari, quod subtrahi debeat gratiæ, et aliqua ex parte possit soli libero arbitrio deferri; quippe quod in ratione causæ subditur gratiæ, ut constat ex ejus verbis pro nobis supra relatis, quæ paulo post ad nuper relata subjunxit. taH42. Hinc obiter colligitur qualiter coo­ ttiitn 1 àsr- peramur Deo, et ejus gratiæ coadjutores . miam simus ; immittit enim Deus nobis sanctam α D. cogitationem, quatenus præstat auxilium primum ad actionem liberam, sed non de­ liberatam, quo primo afficimur ad bonum ’ virtutis, et quia nulla præcessit in nobis consideratio, nullave ad prædictum auxij lium, dispositio, idcirco asseruit S. Doc■ tor eam sine nobis immitti ; non quia nos ; eam sanctam cogitationem vitaliter, et etiam libere non eliciamus, ut aliqui per­ peram interpretantur; sed quia adeam non movemur ex prævio proprio judicio, et propriæ voluntatis determinatione, subito dumtaxat ducti ex illa repentina luce de­ sursum immissa. Et hæc est gratia operans : D· Aa-juxta illud Augustini de Gratia, et libero arbitrio cap. 17, ipse nempe Deus, ut veliI mus operatur incipiens : ul ergo velimus, I sine nobis operatur. Quod etiam docet D. i \,re· Gregorius lib. 16. Moralium cap. 11 : SuPr. I ’ perna pietas prius agit in nobis aliquid sine I nobis. Et hanc gratiam vocat Bernardus t prævenientem, et merito, ut de se liquet. Cooperatur vero nobiscum, et nos cum I ipso (in quo consistit gratia cooperans), I non solum quatenus nobis infundit graI tiam sanctificantem, et virtutes, quibus I expedimur, et potentes proxime reduimur I ad operandum, ad easque recipiendas ex I propria voluntate, ac ju licio movemur sub I gratia Dei ; sed etiam quatenus aliud auxi· I lium transiens nobis communicat, quo R post acceptas gratiam, et virtutes indige- mus ad actualiter bene operandum, nt os­ tendimus de Necessitate Gratiæ disp. 5, dub. G. Et in vi hujus illamet actio, quæ provenit a virtute supernatural!, ut a ra­ tione proxime agendi adæquata, et a nos­ tro libero arbitrio, ut potentia elevata, et constituta in actu, est cooperatio nostra cum Deo ut actualiter anxiliante, et ipse Deus ut auxilians adjuvat arbitrium per­ maneri ter elevatum, et cooperatur eliam nobiscum. Quod totum docuere D. D. Au­ gustinus et Gregorius ubi nuper : ille di­ cendo : Cum autem volumus, et sic volumus, ul faciamus, nobiscum cooperatur : hic vero addens : ul subséquente quoque nostro libero arbitrio, bonum quod jam appetimus, agat nobiscum, el brevissime complexus fuit Mellifluus Doctor in illis verbis : Secundum nobiscum, et ex illis statuit D. Thomas, 1, 2, quæst. 111. De quo et nos cum ipso egimus tract, nuper citato dub. 7 omnino videndo. Concur­ 43. Unde perspicue apparet ad statuen­ sas Dei dam gratiam operantem, et cooperantem partialis a ineptum penitus esse reversum, ad concur­ alienus mente sus partiales, quorum non solum non me- pâtrùm. minere SS. PP. verum, et illis fortiter restiterunt subordinando nedum actum su­ pernaturalem, sed etiam liberum arbitrium ejus causam gratiæ supernatural! tam plene, et tam plane, ul non appareat ratio, qua id negari possit, nisi vel totaliter, vel siniste eos interpretando. De quo accuratius loco citato de gratia, et toto illo tractatu. Nec urget illa Consequentia Ripaldæ, quod cooperatio postulet distinctionem operan­ tium, et virtutum : nam homo insiructus gratia, et virtutibus importat diversam vir­ tutem ab auxilio, quod se tenet ex parte Dei, ut subjiciat ipsi creaturam, et coope­ ratur Deo anxiliante, et Deus ut auxilians cooperatur libero arbitrio ex viriute super­ natural! operanti. Præterquam quod An­ gelicus Doctor articulo proxime citato in ipsamet gratia habituali, et virtutibus an­ nexis distinguit munera gratiæ operantis, et coopérants, cujus legitimum sensum loco citato explicuimus : neque enim cuncta hic repetere expedit. I Quæ omnia clarissime confirmant duo I testimonia D. Gregorii in ultima confirma- Gregorii tioiie posita; adeo enim expressa sunt pro sententia assistentia gratiæ ex parte liberi arbitrii, ut mirum sit, vel apparenter ex adversis allegari. Quid enim clarius ad nihil pro­ xime deferendum libero arbitrio, quod sit I ei propria, et naturalis agendi virtus, quam A dicere : Ul ergo sine gratia nihil esse osten­ deret, ait : Non ego ? Sed profecto hoe no­ bis ob oculos posuit D, Gregorius di ins nullam esse homini vi: intern sine gratia. Eam itaque gratiam agnovit, et statuit, quæ nihil ostendat esse liberum arbitrium, sed totum sit gratia, liberi autem arbitrii non nisi ratione gratiæ. Partialis vero con­ cursus dividit, et partitur, aliquid tribuens libero arbitrio, et aliquid gratiæ. Ergo diametralitter, et contradictorie opponi­ tur doctrinæ D. Gregorii, sicut contradic­ torie opponuntur aliquid, et nihil. Non ergo ex illo infertur partialis concursus, sed contradictorium illius, quod est ne­ gasse partialem conflnxum, et tota’em, et adæquatam virtutem proximam soli gratiæ adscribendam. Tertium 44. Ultimum testimonium ex Apostolo lestimo etiam retorquendum est in adversam sen­ nium explica­ tentiam. Tum quia, ut exponit D. Thomas tur, et regeritur ad prædicta verba lect. 3 prope finem, in con­ monet Apostolus fideles, ut agant fideliter : trarios. Secundo humiliter ibi, cum metu, el tremore, superbus enim non timet, sed humilis. 1 Corinth. 10 : Qui se existimat stare, videat, ne cadat. Proverb. *28 : Beatus homo, qui semper est pavidus. Psal. : Servile Bomino in timore et exulta te ei cum tremore. Ad hoc autem suadendum necessarium omnino est tollere radicem elationis. Hæc vero nutri­ tur, et promovetur ex eo, quod aliquid sibi homo tribuat, aut tribuere possit, quod non sit ex gratia, et liberalirate divina, ut est perpetua Apostoli, Augustini, et SS. Patrum doctrina. Sed in opposita senten­ tia non totum tribuitur gratiæ, sed aliquid | defertur libero arbitrio, ct distribuuntur | officia, ut sub alia rat one influat gratia, sub alia vero voluntas. Non ergo ex ilio Apostoli testimonio colligi potest illa dis­ tributio concursuum partialium, sed dum­ taxat ille, qui foveat humilitatem et procul abigat elationis motivum, totam virtutem proximam gratiæ attribuendo. Tum etiam ad hominem contra adversarios : quia licet concedant influxum partialem voluntati, tota tamen perfectio actus supernaturalis non accipitur, aut mensuratur penes in­ fluxum partialem voluntatis; sed penes influxum gratiae; ne cogantur admittere cum æquali gratia elici posse ex viribus naturæ perfectiorem actum, quod est ipsis, et omnibus aliis Theologis absurdum, et in fide minus tutum. Rursus, concursus ille partialis gratiæ non est debitus libero arbitrio in eorum sententia, nec intensior redditur ex concursu partiali potentiæ na­ turalis ; sed totum refundunt in gratiam : non ergo conducit ex hoc capite influxus partialis magis, quam, influxus totalis, ad hoc ut quis juxta monitum Apostoli cum timore, et tremore operetur propriam salu­ tem; alias vero esse potest elevationis fomentum, ut quis in se ipso, et non in Domino glorieiur de bono usu gratiæ me­ dia cooperatione propria, ot non imme­ diate a Deo gratuite concessa. Nullus ergo est titulus inferendi ex prædicto testimo­ nio influxum partialem liberi arbitrii. Quinimo vel ex hoc solum loco relegari debet, ut constat ex eodem Apostolo ibi immediate adjungente : Deus est enim, qui immediate operatur in vobis, el velle, el perficere pro bona voluntate, quasi diceret : Operamini cum tremore, et timore ves­ tram salutem, ne vos Deus sua gratia ut superbos spoliet, et auxilio deserat : quia non vos, sed ille operatur in vobis vello bonum, et ipsum perficere, pro sua., non pro vestra, bona voluntate. Qui est legiti­ mus sensus a D. Thoma illi testimonio de- D-H latus per hæc verba : Confirmat fiduciam, et excludit quatuor falsas existimationes. Unam hominum credentium, quod homo per liberum arbitrium potest salvari absque di­ vino auxilio (quod partialiter saltem, haud facile discerni potest, an concedant adver­ sarii, vel concedere teneantur) contra hoc dicit : Deus est enim, etc. Joann. 12 : Paler in me manens ipse facit opera, etc. 15 : Sins me nihil potestis facere (in adversariorum sensu aliquid possumus facere). Alii omnino negant liberum arbitrium, dicentes, quod homo necessilalur a fato, vel a providentia divina, el hoc excludit, cum dicit ; In vobis·, quia interius per instinctum movet volunta­ tem ab bene operandum. Isai. 2G : Omnia opera nostra operatus es in nobis. Tertia Pelagianorum, sicut et primi, dicentium electiones in nobis, sed prosecutiones operum in Deo, quia velle est a nobis, sed perficere est a Deo (a quo sensu non facile expeditur dicens : a nobis esse volitionem, et a gratia supernaturalitatem, quæ est ejus perfecto). Et excludit dicens, el velle, et perficere Bom. 9 ; Non csl volentis, scilicet velle, sine auxilio Dei, nu currentis, scilicet currere; sed miserentis est Dei. Quarta quod Deus facit omne bonum in nobis, ct hoc per merita nostra (per par­ tialem influxum nostrum dicunt illi). Hoc excludit cum dicit : Pro bona voluntate, sci­ licet sua, non meritis nostris ; quia ante gra! liam Dei nihil boni meriti est in nobis. Quo nihil I I t i■ DI8P, VI, DUD. 1. 699 1 i ■ nihil clarius pro retorquendo in oppositam sententiam illo testimonio ; ex quo ita cum I). Thoma explicato, et expenso cons­ tat extortas osse adjunctas probationes, ct nullius prorsus roboris ad intentum, ut fiet perspicuum illas percurrendo. 45. Ad primam ergo dicimus, quod liwwü-cet nostræ voluntati non sit influxus partiniis in actus supernaturales; quia tamen i”’ totus influxus gratiæ, etiam est liberi arbi­ trii, ut agentis per gratiam, ut per virtu­ tem proximam ; quilibet timere potest, et operari debet cum tremore juxta monitum Fhsj. Apostoli. Tum quia non discernit, nec discernere potest inter actus naturales, et supernaturales, ita ut certo sciat se operari ex viribus gratiæ; alioqui devenire posset in certam cognitionem suæ justitiæ, quod reprobat Concilium Tridentinum. Tum etiam (et provenit ex assignata radice) quoniam nondum scit, aut scire valet pro­ priam operationem prodire undequaque omni circunstantia necessaria ornatam, ut nulla ex parte vitietur, quo possit Deo esse accepta. Tum denique, quia adhuc posita gratia, et virtutibus supernaturalibus se tenentibus ex parte actus primi, et potentiam proximam constituentibus, indi­ get homo specialiori gratia efficaci, quam sibi non deberi pro qualibet operatione, ipsa lux gratiæ hominem docet. Cum enim a Deo sit, et esse debeat initium boni operis, ab eoque proveniat, et velle, et perficere, non ex merito, sed ex pura gra­ tia, quis non intra se ipsum clamabit, et dicet : Humiliamini sub potcnli manu Dei, a quo est omne bonum? Id quod ipsis adver­ sariis familiare debet esse, nisi velint a se ipsis esse, quod boni sint per initium sal­ tem boni operis ex virtute propria, quod est superbiæ, et elationis fomentum. Unde patet ineptum esse concursum partialem ad intentum. ftcndi. Secunda probatio etiam est imbecillis : quia si a concursu totali gratiæ non est metuendum, ut obtruditur; nec etiam a concursu partiali suffulto alio concursu partiali gratiæ, maxime cum nihil naturale splendeat in actu, sed totus sit etiam a gratia, licet non sub omni ratione. Non ergo refert influxus naturalis arbitrii, si nec intensio, nec perfectio actus desumitur ab illo, sed totus provenit a gratia (quod ipsi docent) ut homo cum timore opere­ tur. Quod enim homo ex parte voluntatis sit piger, vel deses, dummodo utcumque cum gratia operetur, nec minuit meritum, nec supernaturalitatem actus ; alioqui ma­ jor confectus naturalis cum æquali influxu gratiæ augeret perfectionem, et efficaciam meritoriam illius; quod recusant vehemen­ ter adversarii, et merito ; sed an satis con­ sequenter, alii judicent? Nulla ergo ma­ jori difficultate nos premunt, qua et ipsi non æque pugnantur. 4G. Dicimus ergo probationem illam esse in se falsam, et falsum insuper sup­ ponere : quia 1 icet virtus supernaturalis sit tota ratio agendi proxima, non est tamen causa totalis ; hæc enim importat non so­ lum virtutem, sed etiam potentiam ipsam, in qua est virtus, et quæ operatur, et agit media virtute, imo et ipsam animam; po­ tentia enim est, quæ agit, virtus autem ! est potentiæ ratio agendi, ut clare explicuit D. Thomas supra allegatus, dicens animam esse id, quo corpus vivit naturaliter; ip­ sam vero vivere ut quod supernaturaliter ratione gratiæ, quæ in hoc ordine est ipsi vivendi ratio, sicut anima in ordine natu­ rali se habet ad corpus, Et ita contingit in libero arbitrio relato ad animam, et ad gratiam. Sicut ergo totalis, et unica intelligendi causa, nec est sola anima, nec solus intellectus, sed illa, et iste coeunt ad integrandum, ac constituendum unum in­ divisibile principium intellectionis natu­ ralis, eodem prorsus modo asserimus in præsenti. Unde patet falsum esse suppo­ situm illius probationis : quoniam (ut ab eodem exemplo non recedamus) sicut anima se Habet passive ad recipiendum intellec­ tum, quia subjectum illius est; non tamen ibi sistit, sed cum ipso active concurrit ad intellectionem, eo quod illum ideo recipit, ut eo medio intelligere proxime possit : haud aliter potentia, quia est subjectumimmediatum virtutis supernaturalis proxime operativæ, se habet passive ad eam reci­ piendam, et semel recepta media illa ope­ ratur modo sibi proprio vel intelligent, vel amando supernaturaliter : intellectio namque, aut contritio, aut quaelibet alia operatio hujus ordinis non oritur a virtute sola, nec a potentia sola, sed ab ista ut actuata, et perfecta per illam tanquam per principium quo, seu rationem agendi proximam. Quod velint, nolint, concedere tenentur adversarii, si sibimet constantes esse ve­ lint; nam totus (inquiunt) actus superna­ turalis est a libero arbitrio ; et tamen non procedit a libero arbitrio, ut a ratione proxima agendi supernaturalitatem; alio- J. LL sanorom æquivoe-atio. I; M > Mil r■ f Iih \T\ »< Exem­ plum. :i > I* i 'i I ;«ί· ''i lift p K û I I 0 Ç DE PŒNITENTIA. qui superflueret virtus supernaturalis : ergo necessarium est illis asserere, quod ita procedat a libero arbitrio, ut ratio for­ malis proxima per modum virtutis ad supernaturaliiatem sit sola virtus supernaturalis. Unde quod ipsi docent de hac expressione, et inconsequenter negant de aliis; id ipsum docent Thomistæ de omni formalitate actus supernaturalis, eo quod nulla sit, quæ ad hunc ordinem non perti­ neat. Male ergo supponunt, et Thomistis adscribunt, liberum arbitrium mere pas­ sive se habere ad actum supernaturalem : oppositum enim constantissime tenent. Eversio 47. Ad ultimam probationem constat ex oliimx. dictis. Addimus vero ab iisdem adversariis solvendam fore. Nam saius, de qua est monitum Apostoli, non est naturalis, sed supernaturalis : sed ad actum supernatura­ lem ut supernaturalem reduplicative non est virtus proxima in libero arbitrio, sed tota provenit a gratia; alioqui ex naturali virtute elicere posset homo actum supernaturalem qua supernaturalem : quod re­ nuunt concedere, et merito : ergo ipsorum etiam refert explicare, qualiter homini sit tenendum in negotio salutis ad quam per liberum arbitrium non habet virtutem proximam, nec illa, qua gaudet, potest, vel augere, vel minuere supernaturalitatem actus, ut ipsi docent. Alias vero tenentur occurrere elationis, ac superbiæ motivo imminenti ex influxu partiali intellectus; ex quo aliquid sibi arrogare possunt con­ tra intentionem Apostoli, et SS. PP. Ma­ jori ergo ictu se ipsos illa probatione fe­ riunt, quam conficiant Thomistas, quibus in promptu est solutio. Nam concessa, vel praemissa Majori illius probationis, ne­ ganda est Minor : quia licet ad recipien­ dam gratiam se habeat passive liberum arbitrium, ea tamen recepta, non passive, sed efficienter operatur cum illa, ex viri­ bus ab ipsa receptis, non vero ex naturali­ bus; alias opportunis, sed ad hunc finem proxime non conducentibus. Quam In quo sane vehementer impineunt adpatiantur adver-' versæ opinionis patroni, dum existimant sarii de­ non posse hominem operari in ordine su­ ceptio­ pernaturali per vires acceptas, quin simul nem. se exerat in ordine naturali per vires pro­ prias; quod nullum fundamen.um habet in Scriptura, Patribus, aut vera Theolo­ gia, et ileo eorum argumenta hinc posita nullum facessunt negotium nosiræ senVntiaj Authoribus; omnia quippe illa ista sensibili demonstratione supra jam insi- nuata enervantur. Denius hominem viri­ bus ad pernicissime currendum præditum; cui si addantur, et alæ, volare etiam po­ terit. Quo in casu m^pte quis contenderet vel non posse volare , ve! volando nihil agere, quin simul cursum exerceret, cujus oppositum avium volatus evidenter de­ monstrat. Claudicaret etiam discursus, et inutilis redderetur, si ex eo quod homo in illo eventu passive se haberet ad recipien­ das, et sustinendas plumas, inferre quis vellet, nihil omnino illum hominem vo­ lando agere post alas aliunde susceptas. Eadem prorsus ratio, et urgentior militat in nostro casu , idem omnino clamant Scriptura, et Patres de nostro libero arbi­ trio per gratiam elevato, quod non des­ truitur per gratiam, sed conservatur, et augetur ad operandum in alio ordine, in quo non poterat nisi mediis alis, et plumis divinæ gratiæ. Id ipsum sæpissime testatur D. Augustinus, et inculcat toto illo libro de Gratia, et libero arbitrio, praecipue vero cap. illo 9 in contrarium allegato : qua­ propter concludit illud testimonium, quoi in sui sufi'ragium Ripalda vocavit sub his verbis : Quando enim jubentur, ut operen­ tur, liberum eorum convenitur arbitrium·, sed ideo cum timore, el tremore, ne sibi tri­ buendo, qui bene operantur, de bonis lanquam suis extollantur operibus. D.A> Secundum hujus senlenliæ fundamentum ex Concilio Tridentino. 48. Ripalda ubi supra sect. 5 validis­ simum, et penitus irrefragabile sibi visus est argumentum desumere ex Conci­ lio Tridentino sess. 6, cap. 5, ubi docet hominem libere assentiendo gratiæ exci­ tanti, atque adjuvanti, eique cooperando disponi ab obtinendam justificationis gra­ tiam : Ita ut tangente Deo cor hominis per Spiritus sancti illuminationem neque homo ipse nihil omnino agat, inspirationem illam recipiens, quippe qui illam, el abjicere po­ test; neque tamen sine gratia Dei movere se ad justitiam coram illo libera sua voluntate possit. Unde in regulis fidei canone 4 de­ cerpto ex illo cap. 5, ita definit : Si quùVr.ys:dixeril liberum hominis arbitrium a Deo motum, el excitatum, nihil cooperari, assen­ tiendo Deo excitanti, atque vocanti, quoad oblinendam justificationis gratiam, se dis­ ponat, ac prxparet, nec posset dissentire se velit, ei •in« isaiu. I DISP. VI, DUB. I. velit, sed veluti inanime quoddam nihil omI nino agere, mercquc passive sc habere, ana1 thema sit. Ex qua doctrina Concilii quai tuor decerpsit propositiones quadruplici I frisi. argumento inservientes. Prima fuit : Jb1 luntas naturalis cooperatur gratiæ adjuvanti g Dei. Sed non potest cooperari gratiæ adjuI vanti Dei principium quod immediate niIhil operetur : ergo voluntas naturalis ne­ quit cooperari gratiæ adjuvanti Dei, quin immediate aliquid operetur. Probat Mino­ rem : nam ex eo quod lux est adæquata ratio illuminandi, et calor proxima, et Ιο­ ί talis virtus calefaciendi; nec aer coopera■ tur luci ad illuminandum, aut ignis calori ad calefaciendum, sed se habent una, et al; tera substantia ut mera subjecta illarum qualitatum. Secunda propositio est : Cor hominis a I Deo tangitur, excitatur, atque movetur per H Spiritus sancti illuminationem. Sed quod I non agit proxime, et immediate sed ad £ summum radicaliter, nequit excitari, tangi, i et moveri per illuminationem : ergo quin I voluntas ex se proxime, et immediate ali■ quid operetur in actu supernaturali, neI quit excitati, tangi, et moveri a Deo. Tsîû. Tertia propositio est hujusmodi : Ita oxcilalur, tangitur el movetur a Deo, ut fal­ sum sit, quod homo ipse nihil omnino agal. I Ergo aliquid aliquo modo agit, ut distinc; tus a gratia excitante, et tangente. Patet Consequentia : nam si homo ex se, et ut I distinctus a gratia, nihil in actum confert immediate, sed sola virtute gratiæ ageret immediate; non aliquid consensus, sed ■ totum consensum operaretur : non ergo aliquid ageret, utpote quod contra ponitur ad agere totum : atque ideo ut salventur ! verba Concilii, non totum, sed aliquid L partiale, ex parte influxus, et virtus, vo» luntati concedendum est. Qurj. Postremo expendit, et urget illam proΐ pOïitionem Hominis arbitrium a Deo mcI tum, el excitatum non se habet mere pas I sive Sed in opposita sententia liberum i arbitrium ad recipiendam gratiam se ha& het mere passive ; et accepta gratia non . habet actionem propriam, et immediatam, sed qure datur est tota gratiæ : ergo sup­ posita gratia mere passive se habet libe­ rum arbitrium. Ciifrm. Confirmatur, et explicatur. Quia sacrum Concilium eo loci agebat contra Lutherum, et Calvinum, eosque damnavit : sed Lutherus, et Calvinus non negabant arbi­ trium agere mediate, et remote per grai- 701 tiam, quin docebant : ergo ideo anathemate fuerunt perculsi, quia totam activitatem proximam deferebant gratiæ, et virtutem partialem e medio tollebant. Probatur Mi­ nor : quia illi hæretici concedebant virtu­ tem supernaturalem in libero subjectari arbitrio, hocque mediate agere per illam : ergo non negabant arbitrio activitatem re­ motam ; quandoquidem agere remote non aliud sonat, quam agere mediate. Et con­ sequenter si solum arbitrio competeret agere mediate non de negarent illi agere remote : tota ergo ratio illos hæreticos eli­ minandi fuit negasse libero arbitrio virtu­ tem, et activitatem immediatam, non to­ talem alioqui gratiæ non dedissent locum : ergo partialem. 49. Confirmatur et explicatur ulterius sub hac forma. Concilium Tridentinum suo decreto sancivit sententiam diametraliter oppositam Luthero, et Calvino, ut omnino .veram, et Catholice tenendam ; quod non potest negari. At sententia con­ tradictorie opposita Luthero et Calvino non est, quæ gratiam constituit totam, et adæquatam virtutem immediatam agendi, et arbitrio negat activitatem partialem; sed illa, quæ partitur, ac dividit inter in­ fluxum proximum gratiæ, et liberi arbitrii. Ergo hanc, et non illam sectari posse est juxta mentem Concilii. Consequentia est evidens ; et Minorem, ad quam tota devol­ vitur difficultas, multis suadere conatur Ripalda, ex quibus (inquit) luce clarius constat ipsissimam esse societatis doctri­ nam. quæ Calvino displicet in Catholicis; e contra vero, quam sectantur Thomistæ, illi maxime arridere. Quod constat ex eodemmet Calvino lib. 2 Institut, ad illa Calvinus verba Joann. 15 : Sine me nihil potestis fa­ cere : ubi sic contra Catholicos invehitur ; Papist# hanc sententiam non extenuant modo, sed enervant, imo potius eludunt. Etsi enim verbo tenus fatentur, nos sine Christo nihil posse; aliquid tamen facultatis suppetere nobis somniant, quod per se qui­ dem non sufficiat, sed Dei gratia adjutum cooperelur. Nec ejiim hominem ita exinaniri sustinent, quin aliquid cx se conferat. Verumlamen clara Christi verba eludere, non Ha promptum est. Tale est Papistarum com­ mentum, nos sine Christo nihil posse ; ab eo tamen adjutos habere aliquid ex nobis prxter gratiam. Christus vero contra pronuntiat, nos nihil posse ex nobis. Palmes, inquit, nullum fructum affert a semclipso : ergo non tantum coopérantes sux gratix auxilium >4 ; ? 702 ! V-î <·.fJ 1 Λ ‘ ■ %*. [.f) iJd ■>·>·■ . -■'•i., gw ■· v DISP. VI, DUB. I. DE PŒNITENTIA. hic commendat, sed nos penitus privai omni virtute, nisi quam suppeditat ipse nobis. Ergo hxc particula sine me, sic resolvi de­ bet. nonnisi ex me. Hactenus Calvinus clare invectus contra concursus partiales gratiæ, et liberi arbitrii ; et non minus illectus a sententia negante omnem virtu­ tem proximam, sed totam, et adæqnatam refundentem in gratiam. Hanc ergo, et non illam damnavit Tridentinum, dum Calvinum inussit, et ut bæreticum profli­ gavit. Idem. Idque manifestius adhuc ostendi conten­ dit, si animadvertatur, placuisse Tridentino, quod displicebat Calvino in hac parte. Sed Calvino displicebant in Catholicorum doctrina sequentes propositiones : Aliquid facultatis suppetit nobis, quod per se quidem non sufficial, sed Dei gratia adjutum coepe­ retur. Item : homo aliquid ex se confert. Similiter : .4 Deo adjuti habemus aliquid ex nobis præter ejus gratiam. Ergo has appro­ bavit, et sancivit Concilium, utpote qu® displicebant Calvino. Aliunde vero, cum Thomist® doceant nos omni penitus ca­ rere virtute proxima ad actum supernaturalem, nequit non illis esse grata hæc propositio : Nos penitus privat omni virtute, nisi quam ipsi suppeditat nobis. Sed hæc propositio ita placuit Calvino, ut illam pertinaciter tenuerit, et ut deductam ex illa parabola vitis, et palmitum a Christo inducta asseruerit. Ergo hanc reprobavit, imo et snggillavit sacra Synodus : consequenterque una cum Calvino damnata vi­ detur Thomistarum doctrina, et simul opposita sancita, et suffulta. 50. Alia plura in hunc finem congessit ObjectorU|og^li" ^au(^atus Theologus ex Camerario. Ruardo, Stapletonio, Becano, Bellarmino, quos in lestes vocat circa mentem Caivini, quasi semper, et ubique negaverit arbitrium esse causam partialem laboris, sed totum influxum gratiæ adscripserit. Quo posito in­ victe conficitur eandem esse sententiam Calvini, et Thomistarum, vel saltem non longe unam ab alia distare ; cum tamen qu® docet partiales concursus, illi hæreiico. et aliis non melioris subsellii semper in­ festa, et invisa fuerit, ab eisque toto ccelo aufugerit. Et cum alias constet, quo conatu obstiterit Concilium Calvini assertis ; eaque profligare curaverit; consequens esse vite­ tur vel quod cum Calvino sententiam Tho­ mistarum perculserit, ac sepelierit; vel quod ut non ita conformem nostro libero arbitrio, et veræ doctrinæ saltem indirecte excluserit, ac reprobaverit, vel denique oppositam ut omnino tutam, et hæreticornm conatibus minime faventem amplecti debere. Hoc est Herculeum illud argumentum, Csi- cedere in homine quædam bona desideria, guamvis debilia. Sed hæc non Scholastico­ rum, sed Cassiani, el Fausti sententia fuit, S. Thomas, et S. Bonavcnlura, Gregorius Ariminensis, Joannes Capreolus, et alii Doctores Scholastici repudiant, ac refellunt. Quo testimonio possunt in tota illa illa­ tionum structura, quæ in ultima parte argumenti congesta fuit ab arguente , et 703 nitebatur, ut «olido fundamento in ver­ bis relatis Calvini, quasi vera essent, et ad aliquid solide fulciendum deservire possent. Constat autem ejus insigne men­ dacium in adseribendo viris Catholicis sententiam illam propriam Fausti, et Cas­ ­ siani. Quoniam ea sententia non fuit Pa­ Proster nitor pistarum, sed Semipelagianorum : atque tota adeo ultima argumenti confirmatio retor­ objectio. quenda est in adversarios. Nam Concilium Tridentinum suo decreto non solum sanci­ vit sententiam oppositam Calvino, et Luthero, sed etiam Pelagio, et Semipelagianis : sed sententia quam refert Calvinus, et attribuit Papistis, non est Papistarum, sed Semipelagianorum : ergo hanc proscrip­ sit suo decreto Concilium. Sumamus nunc propositionem ipsiusmet Joannis de Ripalda sub eisdem verbis, sub quibus eam diserte affirmavit num. 22,illius sect. 5, post elici­ tas propositiones ex Calvino, Papistis impu­ tatas, Quibus (inquit) luce clarius continetur ipsissima Societatis doctrina : ergo doctrina ipsissima Societatis esi, ante gratiam præ· cedere in homine quædam bona desideria, quamvis debilia : sed hæc juxta suum Bel­ larminum (neutiquam Thomistam) fuit sen­ tentia Cassiani, et Fausti : ergo male in­ tulit propriam senteutiam videri definitam anteriori Tridentini decreto, nisi etiam in­ ferat sententiam Cassiani, et Fausti videri ab Ecclesia definitam anteriori Tridentini decreto. Quare ultima argumenti confir­ matio ut prorsus inutilis ad intentum ad­ versariorum ex illa parte, qua fidem habet Calvino, omittenda est. Quod si aliquis ex nostris animadvertisset, forsan non ita laborasset in subtiliter apponendis, et ex­ cogitandis expositionibus pro Calvini ver­ bis, quæ nullam legitimam accipiunt, nisi traditam a Bellarmino in hac materia ver­ sutissimo. Ab hac ergo imputatione (quæ juxta Bellarminum non Thomistas, sed illis ad­ versos, comprehendit) claritate, et veri­ tate expediti, redeamus ad caput argumenti irrefragabilis, cujus clariori enodationi procemittere oportet Pelagium, Lutherum, Errata et Calvinum, diversis viis in diversos erro­ Pelagii, et Cal­ res incidisse. Pelagius enim adhaesit adeo vini in uno ali­ libero arbitrio, ut vel totaliter gratiam quo con­ excluserit, vel solum ad melius esse ne­ venien­ cessarium duxerit. De quo egimus disp. tia. prœmiali ad tract, de Gratia, ubi ejus ori­ ginem, status, et progressus ex probatissi­ mis Theologis, et illorum principe Au­ gustino descripsimus. Lutberus vero, et 704 I I .· DE PŒNITENTIA. Calvinus, de quibus etiam ibi tractatio­ nem habuimus, peccato originali liberum arbitrium extiuctum fuisse asseruerunt, ut constat ex Beliarmino loco nuper citato, Lemos. et refert Pater Lemos tom. 1 , Planops gratia' tract. 4, cap. 17. Unde communis causa fuit Pelagio, et asseclis, Luthero, et Calvino, negasse gratiam praevenientem, et excitantem : Pelagio quidem, et sequa­ cibus, quia natura praeibat ante graiiam ad opera salutaria, quocirca non indigebat praeveniri, aut excitari pvr gratiam; quin imo gratia erat pedissequa a natura prae­ venta. et veluti excitata. Luthero vero, et Calvino, quatenus extincto penitus libero arbitrio post peccatum originale, conse­ quens etiam erat superfluam fore excita­ tionem, aut præventionem superioris auxi­ lii, ut prorsus inutilis. Conveniebant insuper in asserendo gra­ tiam efficacem Dei, qua facit, ut faciamus, tollere libertatem, et quia Pelagius expe­ riebatur liberum arbitrium, assumpsit illius partes : et intulit. Datur liberum arbi­ trium : ergo non datur gratia adjuvans, et operans, seu faciens, ut faciamus. Quia vero Lutherus. et Calvinus in eo erant, quod fuisset extinctum liberum arbitrium, ne dum ad opera salutaria, sed etiam ad civilia, ut ex Luthero refert Bellarminus ubi supra ; ita se haberunt ex parte gratiæ, ut penitus autumarent libertatem illa extingui. Unde ut observavit Lemos, ex duplici titulo amo­ verent ab homine liberum arbitrium, et ob peccatum originale omnibus commune; et ob efficaciam gratiæ, quæ non adjuvabat, neque adjuvare poterat, quin rapiebat per modum naturæ voluntatem humanam, adeo ut si alias libertate gauderet, vel ex hoc solo titulo illam amitteret. Discor­ 52. Hæc inter illos stante convenientia dia inter Luthe- discrimen fuit inter Lutherum, et Calvi­ rura, et num, quod ille omnem actionem, omnemve Calvi­ conatum ablegavit ah homine, sed velut numlapidem aut inanime aliud corpus reliquit; unde et asseruit hominem mere passive ad suos motus, mi se habet lapis, dum ab extrinseco movetur, se habere : quocirca unica, et petitus adaequata illorum causa effectiva erat motio divinæ gratiæ, quæ in nobis totaliter sine nobis operatur Ut enim inquit Concilium Senonense, nimis scrupulose se gessit : nam ut vitaret Pela­ gium, nihil prorsus libero arbitrio detulit, et incidit in Scyllam cupiens vitare Carybdim. Calvinus vero aliquam activitatem vo­ 'il luntati concessit, ideoque non mere pas­ sive, sed active concurrere ad proprios motus affirmavit ; sed ita determinato, ut non aliam vim ipsi adscriberet, quam quæ est in equo a sessore moto, et directo. Pro hac vero motione ita determinata, et im­ pellente humanam voluntatem, primo ad­ misit gratiam excitantem , non quæ ab Ecclesia, et Patribus statuitur sed qua» consistit in actu indeliberato, cui homo, quia liber non est, non potest resistere. Hinc negabat graiiam moraliter excitan­ tem , seu proponentem objectum cum indifferentia. Abstulit etiam gratiam cooperantem, cui cooperaretur arbilrium sub­ sequendo. Denique asseruit, quod adhuc permissa, et præmissa indifferentia ratio­ nis ex parte objecti ab intellectu propositi; tam efficax erat motio divina, ut ea posita raperetur homo, spontanee tamen, sed non libere, ad rem propositam. Quod fuitconj cedere nostris actibus voluntarietatem, ab ! illis amandata libertate. -’J] 53. His praelibatis ex allegatis Authoribus, quos non latuit Hæreticorum doc­ ies 11 trina, quam ex professo referunt, et C.Τώ impugnant, satis clare, et expedite deve­ niemus in mentem Concilii Tridentini, sive in capite allegato ex sess. 6, sive in ca­ none 4, ex illo capite collecto. In capite ergo quinto illius sessionis declarat sancta Synodes exordium nostræ justificationis sumendum primo esse in adultis a praeve­ niente Dei gratia, seu vocatione; in quo jam a Pelagian is in nostra voluntate illud constituentibus, recessisse patet. Ut vero exponeret, quæ, et qualis esset ista voca­ tio, subjunxit non ex praeexistentibus me­ ritis eam procedere, aut dispensari, sed ex mera Dei gratia, et liberalitate, ut qui a Deo per peccata aversi erant, per ejus exci­ tantem, et adjuvantem gratiam ad conver­ tendum se ad sui ipsorum justificationem eidem gratiæ libere assentiendo, el cooperando disponantur. Ubi contra præfatos errores ex parte hominis statuit libertatem, sed excitatam, praeventam, et adjutam divina gratia, cui cooperando, et assentiendo li­ bere, homo disponitur ad sui ipsius obti­ nendam justificationem. Cum autem con­ versio non sit unica voluntatis actio, qua voluntas se movet ad Deum, quæque se disponit proxime ad obtinendam remissio­ nem ; sicut gratia excitans hominem est prior quam operatio, ad quam excitat; consimiliter gratia adjuvans, et praeveniens debet esse prior ipsa conversione, quæ proinde I 705 DISP. VI, DUB. I. I proinde est effectus gratiæ, tum excitantis, I tum prævenienlie, tum adjuvantis. Et ex I hoc ipso est etiam cooperatio liberi arbitrii ; ■ non ex viribus naturæ, et propriis, quæ I non suppetunt ad actum sublimem, et Ιο­ ί tum ordinem naturæ transcendentem ; sed I ox viribus suppeditatis ab ipsa gratia, sive I ex vi ejusdem auxilii, sive plurium, quod I in præsenti non refert, et suo in loco relin! quitur explicatum. Non ergo erravit Cal! vinus in eo, quod nullas vires proximas i agnoverit in libero arbitrio ad actum suI peroaturalem, ut recte asseruit Bellarmi' nus ubi supra; me de hoc puncto actum E fuit in Concilio ; quin potius videtur sup[ positum. :,^s Tota ergo controversia contra Calvinum fuit in eo, quod per illam gratiam excitan­ tem, quam admittebat, et indeliberatam asserebat, ita absorbebat rationis judicium ’ nedum ad illum primum actum indelibera! tum, sed ad reliquos, ut ad eos ex proprio ;· judicio certe supernaturali, non moveretur I homo; sed raptus illo superiori impulsu, ut corpora inferiora rapiuntur a primo mo· i bili, ferebatur in operationem, ad instar equi calcaribus ad cursum perciti. Hinc etiam abrogavit, et de meiio abstulit liber­ tatem, utpote quæ subsistere nequit absque indifferenti rationis judicio : exclusit etiam gratiam adjuvantem, et cooperantem, ut­ pote quæ debet supponere gratiam exci­ tantem moraliter, et moraliter attrahentem medio judicio, et deliberatione propria. i Unde in radice ultimum excidium libertati intulit, dum solam illam indeliberatam, et impetuo verum est, ut juxta meliorem, ac saniorem quod gratiæ sanctificantis consortium ne- .t3^ cessario exoptent, licet illud non positive ‘fe-k philosophiam, potentiæ et actus vitales in ratione vitalium separari nequeant a prin­ excludant; uti de dono Prophetiae, inter­ cipio radicali viventi; sed eo ipso quod pretatione sermonum, et aliis pluribus disjungerentur ab illis, amitterent vitalita­ excitationibus, et motibus voluntariis, et tem, ita ut intellectus, aut intellectio la­ de assensu fidei, et inclinatione spei, nopidi v. g. unita non explicarent majorem biscum affirmare tenentur adversarii. Id­ vitalitatem, quam calor, aut calefactio li­ circo pro his, et similibus actibus non gno affixa; et inde oritur per nullam po­ designanda est ex parte animae radix ali­ tentiam fieri posse, ut Petras exempli qua, vel naturalis, ut patet, alias natura esset radix gratiæ; vel supernaturalis, ntcausa, intelligat, et vivat per intellectio­ nem Pauli, aut e contra : hacque ratione pote quæ solum exigitur pro operationibus in hoc ordine perfectis quibus est divor­ ducti Theologi, maxime Thomistæ, et alii plures merito affirmant, animam Christi tium cum peccato, quæque attingentiam Domini adhuc inspecta divina omnipoten­ ultimi finis supernaturalis, et ejus rectitu­ tia omnino a legibus absoluta, intelligere dinem in subjecto supponunt. Quales esse non potuisse intellectione increala, ut fuse actus virtutum moralium saltem per se ostendimus tract, de scientia Christi, loquendo, et ex natura rei constat ex dictis in arbore virtutum agendo de virtutibus disp. 1, dub. 3, et sententia affirmans ali­ qua inuritur censura de quo ibi. infusis, ct est perpetua doctrina D. Thomæ. Vita orCæteri namque actus, sicut non sunt actus 70. Ordo vero supernaturalis cum sit dinis virtutis proprie dictæ, ut de fide informi superna- accidentalis, et deserviat ad evehendas, i expresse affirmat D. Thomas loco citato de irSeit ?cn e ^ evan< ^ as vires inferiores, quæ impoperfecta. ' tentes, et omnino insufficientes sunt, nisi veritate; ita non supponunt exercite gra­ fulciantur, et roborentur virtute hujus or­ tiam sanctificantem. In hoc ergo casu non dinis, non observat, nec observare petit elevari debet immediate ipsa anima, sed eam correspondentiam, quam ostendimus tantummodo potentia ilia elicitura actum in naturalibus ; sed potest perfectius, aut v. g. fidei, qua in actu constituta lumine imperfectius communicari ad hunc sen­ fidei ejus assensus evadit supernaturalis, sum, quod interdum elevetur nedum anima et vitalis in eodem ordine; quin aliquid per gratiam sanctificantem, sed etiam ejus debeat refundi in animam, ut in rationem potentiæ, mediis virtutibus, et donis ipsam agendi proximam. Et ratio a priori, et cla­ utpote proprietatibus comitantibus. Et hæc rissima sumitur ex duplici capite. Tum, est perfectior elevatio, quæ quoad speciem quia anima, ut jam tetigimus, et est sem­ per J r DIHP. VI, DUB. 1. i ; por ob oculos habendum, non agit in ullo ordino proxime, nisi per potentiam, quæ ejus virtus proxima, et adæquata est; et ideo neque intelligit, nisi mediante.intel­ lectu, nec diligit, nisi per voluntatem. Tum etiam nam quod actus sit supernatu­ ralis, vel naturalis, non regulandum est penes principium radicale, sed penes proxi­ mum, et immediatum, a quo actus et spe­ ciem, et perfectionem vindicat cum subortlinalione ad terminum, seu objectum attingendum. Et ita videmus in naturali­ bus, operationem esse de linea accidentis, et eo perfectiorem, quo principium proxi­ mum fuerit intensius, aut perfectius ; cum tamen principium radicale, quia substantia est, invariabile sit, nec suscipiat magis, et minus. Cum ergo intellectus elevetur lumine fidei eoque constituatur in actu omnino proximo ad assensum ; non est necessaria, alia elevatio immediate facta animæ, ut ipsa medio intellectu illuminato erumpat in actum fidei, et sic de reliquis : nec est unde aliquid naturale oporteat proxime concurrere ad prædictum actum, in quo nihil naturale est, refutentur adver­ sarii. . 71. Sed replicabis adhuc. Actus ille fi­ dei est vitalis : non vitalitate gratiæ, quam non supponit : ergo vitalitate animæ, quam prærequirit. Patet Consequentia : quoniam vitalitas adæquate dividitur in naturalem quæ provenit ab anima, et supernaturalem, quæ fundatur in gratia. Minor etiam cons­ tat; quoniam, gratia non confert vitalita­ tem actui, quem non radicat, sicut anima non vivit per actum, ad quem ut radix non· supponitur : sed gratia non supponitur ad actum fidei informis, nec illum radicat : ergo prædictus actus nequit esse vitalis vitalitate gratiae. Major primi syllogismi est etiam perspicua : nam licet fides absque gratia sit mortua peccato, quatenus non I habet Deum ut ultimum finem moralem, sed bonum proprium a Deo aversum, in quo ultimo sistit tota peccatoris intentio; negari tamen non potest, hominem dum asseotitur mysteriis fidei, vere vivere ab- ' solute vita physica per illum assensum. ! Quis hoc neget? Certe in hoc dissentire perinde esset, ac asserere hominem ipsum actu intelligentem nec actu vivere, nec intelligere intellectione illa, qua intelligit et vivit; quod esset irridendum. De hac ergo vita quæ non est viva per gratiam, sed est et dicitur in illo sensu mortua, in­ tellecta illa propositione majori, procedit 719 I argumentum. Quod quidem convincere videtur, supposita veritate Minoris, quam negare non possumus; ne reincidamus vel in sententiam, asserentem permanentiam gratiæ habitualis cum peccato, quod repug­ nat : vel in aliam a Godoy excogitatam, et jam convulsam. Rursus vero urgeri, et explicari potest sub hac forma. Non minus principium proximum vitale petit consor­ tium principii radicalis, quam actus vitalis postulet conjunctionem cum principio proximo vitali : Sed repugnat actus vere, et exercite vitalis, cui non conveniat con­ junctio exercita, cum principio proximo vitali : ergo etiam repugnat principium proximum vitale, non exercite conjunctam cum radice illius vitalitatis proximæ. Sed radix illius vitalitatis proximæ non est gratia sanctificans, aut alia forma superna­ turalis. Ergo debet esse natura rationalis ratione vitalitatis propriæ : vel si hæc non I est, nec fides illa est vitalis, nec conse­ quenter ejus assensus. Quod ne devoretur, deveniendum est, vel in formam superna­ turalem distinctam a gratia, vel in naturam rationalem; alioqui salvaretur principium proximum vitale, absque radice vitalitatis, quod etiam est falsum. Nullum ergo est caput vitandi aliquod illorum inconvenien­ tium, nisi asserendo naturam rationalem proxime, et immediate concurrere cum habitu fidei informis ad assensum superna­ turalem. Respondetur ad priorem partem objec- Fit.sa,is tionis concedendo Majorem, et Minorem, objeciioet negando Consequentiam : quia licet ac- nis parti, tus supernaturalis fidei informis, non sup­ ponat gratiam sanctificantem, a qua de facto oriatur, est tamen in eodem ordine cum illa, et ab ea sumitur ut a dispositione remota initium nostræ justificationis pro­ venientis a gratia habituali. Et ex hoc ca­ pite sibi vindicat vitalitatem supernatura­ lem illam pure, ut ita dicamus, physicam, quam intendit argumentum, quin ex vi hu­ jus petat radicari exercite, et immediate in gratia sanctificante. Et ratio est, quia dispositio remota eo ipso quod remota est, non supponit formam, ad quam disponit, et aptat, et viam parat ad eam obtinendam ; vel voluntarie ; ut accidit in præsenti, vel naturaliter, ut contin­ git in formis naturalibus. Cujus opposi­ tum opposita de causa convenit dispo·4 sitionibus concomitantibus, quibus com­ petit radicari in forma ab caque provenire, atque ideo illam supponere. Unde in or- ;Λ 'P I I i v- i » * r f i - I < i II S· .· |h » > ii ‘3i· I· ' ; 4. SV rr-i J: · fa ' ' 'e ' 1- rT.' t’ : l Λ Λ i ft » ·' ■ z' l -•r; · ( *-'R j Λ'·! I· M J Λ I . >î 720 DE PŒNITENTIA dine supernaturali duplex modus vitalita­ tis est distinguendus; alter perfectus, qui provenit a prima forma dante esse super­ naturale immediate animæ per se ipsam, et simul a potentiis virtutibus ipsam for­ mam comitantibus ; vi cujus fit perfecta renovatio interior totius hominis, et om­ nium ejus vitium, ut late explicuimus tract, de Justificatione disp. 1. Et hoc est proprium gratiæ habitualis, quæ ideo in hoc ordine est, et vere habet munus na­ turæ elevantis, et constituentis animam rationalem vere consortem cum Deo in natura divina, licet cum distantia infinita. Quocirca virtutes illae, quas diximus su­ pra esse omnes morales ; et eorum actus, semper sunt perfecte vitales in hoc ordine, ut non negat, sed supponit argumentum. Alter vitalitatis modus est in hoc ordine imperfectus, et divagatur per virtutes, et auxilia transeunter deservientia actibus supernaturalibus, quibus ex sua specie non repugnat existere cum peccato lethali, de quorum numero sunt actus Fidei, et Spei. Qui quidem sicut non petunt supponere gratiam sanctificantrm, ita ex consequenti non requirunt vitalitatem propriam illius; nec similiter postulant animam immediate elevatam, et constitutam in esse superna­ turali per aliquam formam. Solum ergo est necessarium, ut ipsa sit capax se dis­ ponendi juxta propriam conditionem, et modum operandi paulatim, et de imper­ fecto ad perfectum progrediendo. Quod sane fit mediis actibus fidei, Spei, timoris, etc., quos ex Tridentino memoravimus. Porro ad id sufficere potentiam obedientia- I lem animæ, cunstat ex illa propositione D· Au- D. Augustini, posse habere fidem naturæ *u4' est hominum, eo quod potentia obedientialis naturaliter convenit homini ; habere autem gratia est fidelium. Quam usurpat D.Thom. D. Thomas 1,2, quæst. 113, art. 10 : quia naturaliter anima est gratiæ capax, eo enim ipso quod facta est ad imaginem Dei, capax est Dei, per graliam, ut Augustinus dicit. Hanc vero capacitatem proxime activam non esse sed immediate passivam ad reci­ piendam supematuralem virtutem, media qua operetur, satis supra ostendimus, et clare ultra ibi dicta docuit Augustinus ad Psal. 32, super illa verba : Verbo Domini Cœli firmati sunt, el spirilu ejus omnis vir­ tus eorum, ubi non dicitur aliqua virtus, sed quod omnis virtus Spiritu ejus firmata sit, et ideo infert Augustinus : Ibi non habuerunt aliquid ex se, et tanquam supple- mentum a Domino perceperunt : Spiritu enim oris ejus non pars, sed omnis t’irluj eorum. 72. En quam merito concessimus actum illum fidei informis esse vitalem in sensu explicato, vitalinte scilicet priore Physica, et in ordine supernaturali imperfecta. Concessimus etiam Minorem, eo quodhæc vitalitas non fundatur in gratia sanctifi­ cante, sed in eam remote collimat, et ad eam disponit. Sed negavimus Consequen­ tiam, nempe quod fundetur in natura, ut activa est, vel activitatem proximam ex­ plicat in actum fidei, quod non probatur ex præmissis : anima enim licet naturali­ ter habeat potentiam obedientialem ad re­ cipiendam gratiam, non tamen virtutem ad eam comparandam, nam habere gratiam est fidelium ut inquiebat Augustinus. Unde ad ibos actus informes concurrit animant quod, et intellectus per modum potentiæ, et lumen fidei, ut totalis virtus; Spirilu enim oris ejus non pars, sed omnis virtus eorum, teste eodem August. | Hinc ad secundam partem objectionis, qua prima urgebatur, constat negandamr μκ esse Majorem, cujus falsitas constat, tum in dono prophetiae, et aliis auxiliis dispen­ satis ad actus supernaturales, pro quibus non supponitur indispensabiliter gratia sanctificans; cum tamen impossibilis sit actus supernaturalis absque principio in­ trinseco, vel saltem extrinseco supernatu­ rali, ut etiam docent adversarii. Tum etiam, quoniam illa Major ad summum tenet in virtutibus illis, quibus repugnat existere cum peccato gravi, qualem esse charitatem est plusquam certum, et id com­ petere Pœniteniiæ relinquimus determi­ natum ; quidquid sit de aliis. Tum denique, quia actus est essentialiter egressus a prin­ cipio, et ideo implicatorius est actus su­ pernaturalis, qui egressus non sit a prin­ cipio supernaturali. Principium vero est quid permanens, et non petit ex genere suo actual i ter semper egredi a principio radicali, maxime quando est imperfectum, et disponit ad formam perfectam, ut constat ex dictis. Deficiente autem et fallente I Majori, ruit totus discursus, et nullæ sunt illationes illi annexae. I § VII Reliqua ejusdem sententiæ argumenta . dissolvuntur. 73. Arguitur tertio, el instatur contra solutione©, ' 1 I ! DISP. VI, DUB. I. solutionem. et doctrinam hactenus tradiUs, urgendo principium illud per se ηυtum. quo viventi.i a non viventibus distingauutur, quodqtie in nostra sententia vix, aut logerrime salvari videtur. Nam ad rai tionem principii vitalis non sufficit esse ;· intrinsecum agenti, ipsique inhærerc; sed insuper desideratur, quod ab intrinseco | dimanet, aut proveniat. Sed virtus super' naturalis licet intrinseca sit animæ, eique ! inbæreat ut snbjecto Quod; media potentia i ut subjecto Quo (in hoc enim non dissen! tiunt Authores alterius sententiæ) ; non tamen dimanat ab intrinseco ; sed penitus provenit a principio extrinseco, et extrinsece agente. Ergo virtus supernaturalis non est unde possit subire munus princii cipii vitalis. Consequentia sequitur ex ; præmissis. Minor est certissima, etenim i sive gratia sanctificans, sive virtutes, et ■ dona, sive quaelibet alia auxilia hujus ordiI nis, hoc ipso quod supernaturalia sint, procedunt ab agente supernaturali; et con­ sequenter totaliter ab extrinseco; nulla ; eorum inventa, aut assignabili radice in i natura, a qua originem ducere, aut pullu! lare possint. Major, in qua est totius diffi1 cubatis nodus, sequentibus probationibus efficaciter suaderi videtur. Primo, nam per hoc, quod forma sit intrinseca sub­ jecto, non evincitur eam esse vitalem, ut patet in calore, qui non solum est intrin­ secus igni, sed etiam aquæ calefactæ ; cum I tamen respectu hujus sit forma violenta, [ et respectu ignis proprietas naturalis : I quo irca calefactio nec respectu ignis, nec i respectu aquæ est actio vitalis. Secundo, • quia non ob aliam rationem species immissæ ab objecto n »n sunt vitales, nisi quia licet iiiuincese inhæ’eant potentiæ, ab extrinseco tamen illi conveniunt. TerI lio (et est ratio a priori) nam virtutem I esse intrinsecam agenti per illam’ est quid I commune per se loquendo cuilibet agenti, [ ut inductione constat. Ergo ultra hanc I conditionem communem omni virtuti, ad l· vitalitatem requiritur aliquid specialius : ■■ non est autem aliud, quam quod non deI- beat nec operatio, nec virtus vitalitati deI serviens ab extrinseco movere; cum sit ' de ratione vitæ se ab intrinseco movere : ergo ad rationem principii vitalis necessa­ rium omnino est, ut non proveniat ab extrinseco principio. Nec refert si cum communi Thomistati rum doctrina fiat satis huic argumento, recursu ad gratiam sanctificantem, a qua , Salmant. Ours, theolog. torn. λΙΛ. 721 ut a radice dimanant virtutes supernatura­ les ; quocirca illarum actus non procedunt ab extrinseco , sed a principio intrinseco radieali, et proximo vitæ supernaturalis; quantumvis anima virtute propria nullam vitalitatem, aut influxum proximum exhi­ beat pro eliciendo actu supernaturali : et hnc modo salvatur, quod principium non solum sit intrinsecum animæ, et voluntati, sed etiam quod intrinsece se moveat per illud, ut est necessarium ad salvandam conditionem vivendi. Nam contra insurgunt, et urgent adver­ sarii. Tum quia quod gratia radicet virtutes solum probat gratiam cum virtutibus agere, non vero quod ipsa anima vere agat, dili­ gat, aut pceniteat; cum totus influxus procedat a gratia et virtutibus, nullus vero ab anima. Quid ergo refert (inquient) gra­ tiam, et virtutes influere, si anima non influit, sed mere passive, et obedientialiter se habet, ad gratiam, et virtutes influen­ tes? Tum etiam, quia licet in concreto, anima denominetur agens ab actione in ipsa recepta; hoc tamen non est vere agere, sed dumtaxat sustentare actionem, seu substerni virtuti actionem elicienti, uti se habet aqua ad calorem. Constat au­ tem aquam non calefacere vere, et proprie, sed tantum denominative, et improprie, quippe cui violentus est calor, et conse­ quenter ejus operatio : ergo similiter quantumvis gratia existens in anima me­ diis virtutibus ab ea profluentibus influat in actus supernaturales; non idcirco anima vere aget, et vivet per ejus operationes, sed dumtaxat denominabitur agens ad ins­ tar aquæ calefacientis. Tum denique, quo­ niam si anima non radicaret intellectum, et voluntatem ut sunt potentiæ vitales in ordine naturali, neutiquam per illas vive­ ret, quod maxime verum est in doctrina Thomistarum paulo superius relata : sed anima non radicat, aut gratiam, aut virtutes supernaturales, ut in confesso est apud om­ nes : ergo anima nequit vivere per opera­ tiones a gratia, et virtutibus totaliter prodeuntibus. Ut ergo vivat supernaturaliter operando, necessarius omnino est immediatus, et partialis influxus ipsius animæ ; quo posito absque ulla difficultate percipitur eam cum gratia supernaturaliter vivere; sed eo negato, et toto influxu in gratiam reducto vix intelligitur, qualiter non se habeat mere passive in operibus supernaturalibus. Et ut id magis appareat, ponamus (in46 Impu­ gnatur. Urgetur impu­ gnatio. DE PŒNITENTIA. Reschtnr argumenloni in Ad­ versa­ rios. quit Ripalda sect. 13, n. 53), præcedero in anima gratiam sanctificantem superna­ turalem, quæ est raiix remota totius supernaturalitatis Quo posito, habitus, aut alia qualitas naturalis non potest ossa principium proximum supernaturalitaiis non ob aliud, nisi quia habitus naturalis non continet supernaturalitatem : sod anima etsi sit radicaliter vitalis respectu actuum naturalium, non continet virtutes supernaturales, nec eas radicat : ergo sicut in casu posito habitus naturalis nul­ latenus influit in actus supernaturales, sed pure passive, imo, et concomitanter se ha­ bet; haud dissimiliter tota vitalitas animæ, si non influit immediate partialiter in actum supernaturalem, se habebit pas­ sive ad actus supernaturales, subindeque per illos neutiquam vivere poterit. 74. Hoc argumentum, qua potuimus diligentia pressimus, ne aliquid dissimu­ lare. aut viribus illius derogare videre­ mur : et tamen facile illi occurritur ex supradictis, et tota ejus efficacia retundi­ tur, et intorquetur contra adversarios, reassumendo principium illud uni, et alteri parti communi sub hac forma. De ratione vitæ est procedere a principio intrinseco se movente, nam vivere est agere, et se movere ab intrinseco : eed de ratione vitæ naturalis est procedere a principiis intrin­ secis naturalibus, quibus vivens naturali­ ter se moveat, et agat : ergo de rationo vitæ supernaturalis est similiter procedere a principiis intrinsecis hujus ordinis, qui­ bus supernaturaliter se moveat, et agat vivens. Sed vita, qua homo vivit eliciendo actum supernaturalem vel charitatis, vel visionis beatæ vel Pœnitentiæ etc. est vita supernaturalis, ut ipsi adversarii do­ cent, et ab initio supposuimus : ergo ad hanc vitam supernaturalem sartam, tectamque servandam, ut oportet, necessa­ rium omnino est omnia ejus principia in­ trinseca, et immediata esso supernaturalia : non ergo exigitur ad supernaturaliter vivendum influxus naturalis, quin repu­ gnat. Patet utraque Consequentia ratione, et paritate vitæ naturalis, in qua maxime urgent suas probationes adversarii. Tunc nitra : non est contra rationem vitæ natu­ ralis, quod ejus principia efficienter prove­ niant a principio, seu agente extrinseco, quin imo id est omnino necessarium sal­ vare, et statuere in omni, et qualibet vita creata, ut creata sit; sed cum hoc cohærerc debet, principia ab extrinseco agente producta esse vitalia intra ordinem natura*, ut per se patet in anima rationali, ejus in­ tellectu. et voluntate respectu corporis, in humanitate verbi hypostatice ipsi unita efficienter a tota Trinitate, ut supra tetigi­ mus : ergo nec etiam erit contra rationem vitæ supernaturalis, quod ejus principia proxima efficienter a Deo proveniant; quinimo erit omnino necessarium, dummodo illa principia sint intrinseca viventi super­ natural!. Quod fuit argumentum Angelici Praeceptoris, et tam necessarium, ut juxta ipsius montem aliter non possit salvari, nec vitalitas, neelibortas actus supernataraiis, ut supra nos docuit, et expendimus. Major primi syllogismi Adversariorum jrp· absolute, et ut assumitur , est evidentera falsa, si loquatur de omni et quolibet prin­ cipio vitali, ut constat in anima rationali respectu corporis, a quo oriri nequit, in humanitate respectu verbi, in vita mortuo restituta, et aliis sexcentis. Si vero deter­ minate fiat sermo de principio proximo per modum potentiæ, et proprietatis, vera erit absolute, et juxta communem providen­ tiam, juxta quam in ordine naturali poten­ tiæ dimanant ab anima, et virtutes super­ nato rah.s a gratia animam intrinseca afficiente. Sed in hoc sensu non favet ad­ versariis in quorum sententia illa radicatio non est pure resultantia, aut dimanatio proprietatum ab essentia, sed est actio stricta, et rigorosa, media qua essentia concurrit ut agens extrinsecum ad produ­ cendas passiones; unde nullam vim facere possunt in ea radicatione, aut emanatione ipsi exosa, ut constat ex iis, quæ docent, N. Complut, lib. 2 Physic. idisp. 10, S r ’ μι quæst. 5. Et ut consequenter loquantur, idem asserere, tenentur de proprietatibus gratiæ. Accedit alius inconsequenti» defec­ tus latens in illo principio, ut ab illis intelligitur ; solemnis quippe apud illos sen­ tentia est actum, et potentias vitales posse alteri, quam proprio subjecto communi­ cari de potentia absoluta. Juxta quæ prin­ cipia ipsis in aliis materiis obvia, illa Major non est propositio necessaria, nec subinde vera; cum stare possit ne dum principium proximum, sed et actus vitalis, intellectio v. g. posita in lapide, quæ a principio intrinseco non procedat, sed to­ taliter ab extrinseco. Non ergo in illorum sententia est contra rationem principii, aut actus vitalis procedere a principio extrinseco. saltem de potentia absoluta: consequenterque DISP. VI consequenterque ad impugnandam nos­ tram sententiam assumunt principium illis i' ipsis, sicut et nobis falsum, quod proinde I negamus. 76. Ut vero ejus probationibus, quæ eo*‘Z£dein laborant defectu, occurramus, suppoùmh. (fimus cum eisdem adversariis rationem formalem vitæ non salvari præcise in hoc, quod actus, aut forma utcumque intrinseca subjecto sit, alioqui durities ipsa lapidi in­ trinseca foret vitalis, quod est ridiculum. Sed requiritur ut illa virtus ita sit illi in­ trinseca, quod per eam se moveat ad agen­ dum, ut causa principalis; officium quippe vitæ non est aliud, quam se ab intrinseco, idest per formam intrinsecam se movere, juxta varias vitæ conditiones, majoris, aut minoris perfectionis, quas non refert expen­ dere, sed pertinet ad lib. de Anima, ubi videri possunt N. Complut. Quoad præsens g vero clarissime explicatur ex dictis. Nam eo ipso quod anima, seu creatura intellec­ tualis ad Dei similitudinem, et imaginem fuerit efformata, intra commensurationem sibi essentialem habet posse elevari ad vi­ dendum Deum, et operandum supernatu­ raliter juxta id quod ex D. Augustino, et D. Thoma supra retulimus. Cum vero in hac providentia, ut fide sanctum haberi debet, de facto ita fuisse elevatam, et evec­ tam media promissione gratiæ, et auxilio­ rum supernaturalium ex meritis Christi Redemptoris; consequens necessario est, duplicem sibi vindicare vivendi modum, et naturalem, mediis virtutibus omnino naturalibus, et supernaturalem mediis sulerioribus auxiliis divinæ gratiæ. Porro iæc vel antecedunt hominis justificatio­ ; nem : et hoc modo non supponunt aliam radicem in animam, quam potentiam obedieutialem, ut supra dicebamus. Vel illam supponunt; et hoc pacto supponunt gra­ tiam sanctificantem, et virtutes morales infusas, nec non dona supernaturalia. Stat vero discrimen nulla tergiversatione eli­ dendum ab Authoribus oppositæ sententiæ, inter utrumque vivendi modum, quod ad primum solum concurrunt, sive proxime, sive remote principia omnino naturalia; au «ecundum vero, ob rationem oppositam so­ lum debent concurrere proximo vires snpernaturales, et anima ratione potenti» obdientialis passivæ, vi cujus postulat posse vivere supernaturaliter : non quidem rationo virtutis naturalis, qua naturaliter fuit aucta, et donata, sed ratione auxilii supernaturalis, quo posito, et a Deo intrin- j DUD. L seco recepto, illo se movet supernaturaliter, ex proprietate, et vigore, quo naturaliter se movet per vires naturales. Hoc enim consequitur ex illo principio, quod anima sit capax vivendi naturaliter per vires ab Authore naturæ receptas, et supernatura­ liter mediis viribus a supernaturali agente dispensatis, ratione duplicis potentiæ, et naturalis, et supernaturalis. Nec est major difficultas, aut majus mysterium in uno, quam in alio. Et hæc est solutio inter ar­ guendum proposita, quam non impugnant instanti» contra eam oppositæ, ut jam vi­ debimus. Ad primum ergo exemplum de calore, Eiidanverum est, quod est intrinsecus igni, et goiæ”* proprietas illius; sed quia ignis per illum probationon se movet, aut determinat ad agendum, nes’ ut causa particularis, sel actus, et appli­ catus ab extrinseco agente; nec calefactio est intrinseca igni sed passo, idcirco non est principium vitale. Aliud namque est Prima, posse agere in externam materiam, seu in aliam; aliud vero se ipsum intra se ipsum agere, et movere ad agendum : et ad vi­ talitatem non sufficit primum, sed requi­ ritur indispensabiliter secundum, in nostro vero casu per principium supernaturale a Deo animæ infusum se movet anima ad agendum intra commensurationem essen­ tialem ; et consequenter ad vivendum juxta modum auxilii supernaturalis, quin ibi splendeant vires naturales, sed solum gra­ tiæ cum potentia obedientiali; qua sola est anima capax recipiendi auxilia, et eis ut virtutibus operandi. 76. Ad secundum exemplum de specie- Secunda, bus multi multa docent, quæ non vacat, nec libet examinare, de quo Magister Ferre Ferre, tract. 3 de Visione Dei quæst. 6, § 14, N. Comn. 888. Breviter respondetur ex N. Com- pQ’ plut, ad lib. de Anima, disp. 20, speciem ut immissam ab objecto extrinseco, quod solum convenit speciebus sensuum exter­ norum, non explicare ex hoc respectu vi­ talitatem. Quod non aliud possunt pro­ bare oppositum opinantes, et libenter fatemur. Cæterum de speciebus, quæ vel ministerio sensuum internorum, vel intel­ lectus agentis comparantur non apparet ratio, quare non sint vitales suo modo, sci­ licet per modum determinationis, et com­ plementi, utpote quæ efficiuntur per ac­ tiones vitales, et ab intrinseco petunt ftecnndare, ac complere potentiam cognoscitivam, et non aliam ; cui obeundo muneri a natura sunt destinata, et instituta. Et 3 724 DdÎtur" data aroccurriturrjus tionibus DE PŒNITENTIA. ex hoc sibi intrinseca, et essentiali con­ nexione cum vitalitate, non est cur qua­ lem qualem vitalitatem eis non deferamus, sicut ex connexione essentiali cum supernaturalirate optime infertur conceui debere supernaturahtatem rei connexa», ut conce­ dere tenetur Ferre ex adverso militans. Id quod etiam in speciebus supernaturalibus objecta naturalia repræsentantibus adhuc elucet ; hæ quippe supernaturahtatem a Deo infundente, et non ab objecto naturali desumunt, ut suo loco statuimus de spe­ ciebus Christi Domini. Et ex eodem capite vindicare sibi possunt praedicatum vitali­ tatis ; non quidem quod exerceant per or­ dinem ad Deum ; hoc enim non solum in speciebus, sed in gratia, et altis virturibus repugnat: sed quod accipiunt a Deo ut ab agente extrinseco, ut illud exerceant res­ I pectu actus, cui deserviunt intrinsece, ad j instar formæ intrinsecæ complentis, et determinantis. Et quia earum vitalitas e^t j hujuscemodi; non est necessarium, quod actus vitalis in specie ut in subjecto quo recipiatur; sed in potentia nuda conno­ tante tamen speciem, et ipsius informatio­ nem : uti de accidentibus in persona Christi existentibus solet dici, nimirum ea non allicere immediate personam verbi, sed dumtaxat humanitatem, ut termina­ tam personalitate increata. Hinc ad ter­ tiam probationem constat. 7"· Ad impugnationes autem contra solutionem ibi traditam, et supra in hac eadem solmione expensam, quæ verissima est, respondetur omnes illas procedere ex fa|sa imaeinatione Adversariorum, quasi sola virlus supernaturalis agat, non vero anima, sed sit ve'uti canalis, ut aqua de­ fluat. Radix deceptionis est, quod non dis­ tinguunt inter rationem agendi, et causam agentem : causa namque agens non est virtus, sed anima, et ejus potentiæ ; ratio : autem agendi proxima ipsi animæ, et ejus i potentiis est virtus supernaturalis, uti ad agendum naturaliter se etiam habet virtus [ naturalis. Et solum stat diflerentia. quod I virtus naturalis est ab authore naturæ, et convenit naturaliter; virtus vero superna­ turalis est ab agente suoernaturali,7 sed W dispensatur juxta beneplacitum ipsius. Præterquam quod aliud est, animam, et ■ ejus potentias se habere passive ad reci­ piendum dona supernaturalia, quod liben­ ter fatemur, et fatentur adversarii, aliud | vero, et longissime a veritate alienum, j ipsam animam, et ejus potentias post vir- [ DISP. VI, DUR. I. tutes acceptas so cum illis passive se habere ad operationes elicitas media virtute. Hoc, seu ratione illius est ut Quod. Etox sinistra inquam, nulla ratione probatur; sed ex horum tern. inorum inteliigoncia, qua tri­ dictis necessaria consecutione ii feriur op­ buitur virtuti, quod est proprium agentis, positu m ; siquidem anima ex se hab· ι ei o converso, proce lunt impugnationes vivere naturaliter, et supernaturaliter; adversariorum, et ipsis videtur perspicuum naturaliter per vires acceptas ex vi creatio­ quod discipulis D. Thomæ hanc distinc­ nis; supernaturaliter per vires supernatutionem a S. Ductore sæpius edoctis, falsirales superadditas, quas recipere poie>t, et tati apparet patenter obnoxium. recipit ut agat et supernaturaliter vivat, Un ie ad secundam negandum est Annon ut passive, et inaniter so habet ut tecedens, quia sicut corpus actuatum antea ; alioqui nihil proficeret illi suppedi­ M*· anima vere vivit, et persona Verbi huma­ tasse vires supernaturales. Hoc ita clarum nitati unita vere operatur actiones huma­ est, ut mirum sit in eo viros doctos im­ nas; licet anirna respectu corporis, et hu­ pingere. Reco’antur supra dicta dc alis ad manitas respectu verbi, sint proxime, et volandum additis, de corporo aliter ante adæquate rationes agendi, quælibet in suo animæ informationem, quam postea ad vi­ ordine : ita similiter anima elevata, et tam se habente, quippe ad recipiendam constituta in actu per virtutem supernatu­ animam passive, et nullo modo active se ralem vere in hoc ordine agit dum agit ex gra­ habet ; ea tamen recepta agit, et vivit non j tia; siquidem causa principaliter agens est solum anima, sed etiam corpus, vivit, et operatur, ut ejus operationes corporeæ de] I* ipsa anima, gratia vero solum est ratio pro­ xima agendi : quocirca operatio est animæ monstrant. Quid ergo ardui, autchymene J ut quod, gratiæ vero solum ut quo. Ad impossibilis obtrudi potest in eo. qnod j probationem in contrarium respondemus anima in ordine ad vivendum supernata1 non tenere exemplum illud caloris respectu raliter pure passive, seu obedientialiter se d aquæ : eo quod calor est contra inclina­ habeat ante elevationem ; et quod elevata j aquæ, et nulla est coaptatio in per gratiam modo explicato, totaliter, et j tionem aqua ad calorem, sed potius violentia, et adæquate vivat in hoc ordine per ipsam | Unde aqua solum exercet mu­ gratiam, quin inde possit inferri aliquid 1 renitentia, subjecti respectu illius qualitatis, et ex virtute naturali agere proxime, et im1 nus tota calefactio tribuitur calori, aquæ vero mediate, ne pure passive se habeat, et ut I solum denominative. Cujus contrarium ipinanime quoddam ? Qui enim hoc modo I semet arguens tenetur fateri in eodem ca­ arguit, pariter etiam inferet corpus anima I lore respectu ignis ; hic quippe vere cale­ informatum et actuatum ad vivendum, .I facit per ipsummet calorem, ut per virtu­ nullatenus vivere, consequenterque ejus 1 tem sibi adæquatam, quin se ipsa imme­ operationes solius esse animæ, non vero J diate substantia ignis actionem eliciat, ut corporis; atque ideo nec Petrum videre, I constat ex dictis supra. Cum ergo gratia audire, currere, aut ambulare, sed solam j contineatur intra commensurationem es­ animam. Quod est minus philosophicum; | sentialem animæ, ut est imago Dei, et ista et Christo Domino appheatum ratione per| ex se ipsa sit capax vivendi in utroque or­ sonalitatis divinæ, penitus absurdum, i dine jam explicato media virtute cuilibet Unde patet ad primam impugnationem | illius ordinis correspondente ; fit inde ut 78. Ut vero ejus, et sequentium æqui| elevata per gratiam vivat in hoc ordine vocationem detegamus observandum estD.Ttea.f naturali ex principiis naturalibus; quare ex D. Thoma quæst. 3, de Potentia, art. I virtus naturalis illius perinde ibi est, ac si 8, quod si forma substantialis non est in | non esset ad proxime operandum in ordine se absolute, et simpliciter; est tamen ratio i supernaturali. essendi toti, ideoque non est terminus (lui | A i tertiam probationem, conceditur An­ generationis, nec principium Quod, sed 1 tecedens, et negatur Consequentia. Et ra­ dumtaxat terminus Quo forma is illius, et j tio disparitatis est perspicua ex dictis : principium quo agendi : ita virtus, sive 1 quoniam illa radicatio naturalis est neces­ naturalis, sive supernaturalis, non est quæ | saria al vitam naturalem; si enim intel­ agit, est ratio agendi a'teri, ut albedo non s lectus v. g. non ortum duceret ab anima disgregat visum, sed est ratio formalis disi ut a sui radice ; anima non haberet munus gregandi corpori albo. Quare actio non est | radicis respectu illius, unde solum passive virtutis nisi ut Quo, agentis vero perdiam, f se haberet tum ad potentiam, tum ad ejus seu operationem. Et hoc ideo, quia forma na- 725 turaliter vivere potens, ab intrinseco debet habere, quod se moveri possit, in ordine naturali : ut autem id ab intrinseco ha­ beat; necessarium est ab ea profluere, ac dimanare potentias vitales; alioqui non esset unde secum afferret posse vivere, nec differret ab inanimatis, ut consideranti erit obvium. Hoc autem non esse necessa­ rium, imo et repugnare in ordine superna· turali, vel ipsimet arguentes debent agnos­ cere; nisi velint ordinem supernaturalem pullu'are ab ordine naturali, in eoque ra­ dicari ut in principio immediato quod est falsum : nam ordo supernaturalis qua ta­ lis, est supra omnem exigentiam naturæ; atque ideo non potest oriri aliquid hujus ordinis a principiis naturalibus. Aliter namque anima se habere debet ad sibi de­ bita, quam ad omne debitum superantia. Et ideo concesso illi munere radicis res­ pectu potentiæ naturalis, neutiquam con­ cedendum est ad supernaturalia omnino indebita. Nec ob id non vivet vere in or­ dine supernaturali, ut supra explicatum relinquimus. Et quidem ad contrariorum intentum Retundi­ tor ad­ necessarium illis videtur probare Deum versario­ Authorem naturæ dumtaxat vitam produ­ rum intentio. cere posse, subindeque solum esse possibi­ lem vitam naturalem. Interim tamen atque id non probent (nec probare poterunt cum sit improbabile) semper insistimus, et insi­ stemus, in eo quod datur vita supernatura­ lis distincta a naturali, et quod hæc est vita participabilis a Deo, non subesse substan­ tiali quod repugnat, sed subesseaccidentali, et quod de facto participatur medio lumine gloriæ, juxta illud Joann. Hæc est vita ætema ut cognoscant le verum Deum. Et in præsenti statu media gratia, et aliis virtu­ tibus, ac auxiliis supernaturalibus, multo sublimius, ac perfectius participari possit a vita naturali ; atque ideo illis receptis modo explicato, vivit anima vita vere supernatu­ rali, quin vita naturalis proxime aliquid ad eam conferat effective. Nec ideo in hac supernaturali, et accidentali vita negamus eam radicationem, quam in vita naturali concedunt Authores oppositæ sententiæ, et nos ut indubitatam supponimus. Nam a gra­ tia sanctificante pullulant virtutes, et dona supernaturalia, ut a prima radice hujus or­ dinis et ex hoc capite currit paritas. Quod vero charitas, aut alia virtus supernaturalis nequeat esse homini ratio totalis vivendi supernaturaliter, quia nou radicatur in natura, non est unde probetur. Unde illo 1 » J II I DE PŒNITENTIA. concesso, et supposito, nentiquam ex illo, vel ex alio capite colligitur, ant colligi potest secundum. 79. Ultima impugnatio, qua rem confe­ i Itîmæ impa- cisse fuit ratus ejus Author, penitus nos­ gsahoni yatisù:. tram sententiam fulcit, et oppositam des­ truit: nam si posita ex una parte inanima gratia sanctificante, et ex alia accepto ha­ bitu pure naturali eadem anima, recte ut efficaciter colligitur habitum esse non posse principium proximum supernaturalitatis provenientis a gratia, eo quod habitus natu­ ralis non continet supernaturalitatem, ut ipse arguit et bene : eadem prorsus consecu­ tione infertur vi tam naturalem animæ, quia non continet vitam supematuraiem, neuti­ quam posse proxime concurrere efficienter adactum supematuraiem. Si defectus continentiæ est idem, quare non etiam erit idem impossibilitatis modus ex una radice prove­ niens? Id sane suo argumento confecit, quod intendimus ; nihil vero minus suasit, quam conabatur. Et est ratio disparitatis : nam habitus naturalis ex una parte non continet supernaturalitatem ; ex alia vero pure concomitanter se habet ad ipsam sicut esse citharedum ad theologum ; et sic nihil mirum, quod habitus naturalis, nec pro­ xime, nec remote concurrat ad supernatu­ ralitatem gratiæ, vel actus a gratia producti. Gæterum anima ratione potentiæ obedientialis, non se habet per accidens, sed valde per se, ut primum principium operationis ab ipsa proditur® vel ratione virtutis natu­ ralis, vel ratione auxilii supernaturalis : omnium quippe est communis radix exigens pro actu naturali virtutem naturalem, et supematuraiem pro supernatural!, quorum prima intra proprium ordinem gaudet, et ibi sistit : secunda vero indiget ex Dei beneficio, quo aucta, et donata operatur ratione virtutis acceptae, et non virtutis propriæ; alioqui enim non penitus indi­ geret elevatione, sed partim, et divisive. Quod exsacraScriptura, Concilio, Patribus, et rationibus plane efficacibus manet repro­ batum. 80. Adhuc tamen objici, et urgeri potest Replica. insistendo eidem principio. Nulla potentia indiget virtute superaddita, nisi ad id, quod superat ejus vires, et activitatem proxi­ mam ‘. sed operationes supernaturales sive intellectus,^ sive voluntatis non superant adaequate virtutem proximam potentiæ na­ turalis : ergo pro illis non indiget prædicta potentia virtute adæquate supernatural!, quæ sit illi ratio unica proxima agendi. Consequentia est legitima, Major est per se nota, et Minor suadetur : nam In qualibet operatione supernatural! splendet conceptae genericus intellectionis v. g. et idem dicdo de volitione, et conceptus specificus talis intellectionis, utputa supernaturalis : sed excessus non stat in conceptu generico intellectionis, sed solum in conceptu speci­ fico talis intellectionis : v. g. supernaturalis: ergo operatio supernaturalis non excedit adæquate virtutem proximam potentiæ na­ turalis. Probatur Minor: quoniam intellectui ex praedicatis sibi essentialibus est intellec­ tivus et similiter voluntas ex eodem prin­ cipio est appetitiva, et volitiva : ergo ex prædicatis sibi essentialibus vindicant ut actus proprios, et omnino proportionates conceptus intellectionis et volitionis, utpote a quibus mutuatur speciem. Eo vel maxime: nam ad prædictos conceptus solum indi­ get intellectus determinatione ex parte objecti, utpote quæ solum deservit ad boent intellectio, quæ correspondet intellectui,sit hujus potius, quam, alterius speciei, aut in hoc, vel illo ordine collocetur : ipse vero intellectus, qua intellectus est, importet vim proxime intellectivam, subindeque ac­ tivam, alioqui enim indigeret non solum specie se tenente ex parte objecti, sed etiam virtute se tenente ex parte potentiæ ad ut­ cumque intelligendum, quod hactenas fuit inauditum, et clarius elucet in voluntate, quam Philosophus, etD. Thomas docent non esse potentiam passivam, sed pure acti­ vam; cum tamen potentias cognoscitivas prius pati ab objecto media specie, quam agere affirmant? Ad hæc. Ratio sub qaa intellectus intelligit est sub ratione intel­ lectionis; sub hac quippe dumtaxat ratione attingit objecta, et circa illa versatur : sed in hac consideratione, quælibet intellectio est ipsi proportionata (et eadem ratio est de voluntate, et qualibet alia potentia na­ turali respectu proprii actus sub eadem ratione communi accepti), ergo non indiget virtute superaddita ad actum intelligent sub ista consideratione. Probatur Minor quia intellectio, qua intellectio est, non est supernaturalis, nec supernaturalitatem ex­ plicat, alioquin nulla esset intellectio, quæ non esset supernaturalis : ergo ad intellectionem, qua intellectio est, non exi­ gitur virtus supernaturalis, sed dumtaxat ad ejus rationem differentialem ratione cujus explicat supernaturalitatem ; subindeque in consortio virtutis supernaturalis adhuc est locus partiali infiuxui intellectus ex D18P. VI, DUB. 1. ex viribus sibi propriis, et essentialibus. Idem ox eodem principio conllci potest arguimentum do conceptu vitalitatis generico quem constat esso indifferentem ad vitali­ tatem supernaturalom, ct naturalem, atquo ideo ex se nec importare, nec exprimere determinate supernaturalitatem. 81. Respondetur hoc argumento, si effi­ cax esset, multa, eaquo manifesto falsa probari posse, ut fiet perspicuum, si ejus I formam aliis materiis applicemus : etenim I cuncta dona supornaturalia secundum con­ ceptum communem qualitatis sibi prov priuin, et genericum, non explicant supernaturalitatom, alioqui nulla esset qualitas |: naturalis : ergo poterit quælibet qualitas I supernaturalis sub conceptu qualitatis prol duci a potentia naturali, esto fieri nequeat Γ sub conceptu supernaturalitatis. Patet Conr sequentia eodem prorsus argumento. Et r consequenter posset producere gratiam I sanctificantem, lumen gloriæ, et cuncta : alia dona supernaturalia. Imo posset etiam I homo producere intellectionem angelicam, ■ qua intellectio est; et quod magis falsitaE teth ostendit, eodem argumento conficere­ tur calorem sensibilem efficere principali­ ter posse gratiam sanctificantem, lumen gloriæ, et alia supernaturalia dona con­ cursu illo partiali præstito in communem êtgenericam rationem illam qualitatis, in qua calor generice convenit cum qualita­ tibus illis sub illa ratione non importantii bus supernaturalitatem. Fallit etiam argumentum ex alio capite contra vera principia philosophica, juxta quæ prædicata quo sunt superiora, et uni­ versaliora, eo postulant causas superiores, et universaliores, queis competat produ­ cere omnia prædicata inferiora illis : quo; circa juxta doctrinam D. Thomæ nulla causa particularis producit effectum sub ratione universali, vel generica, vel speci­ fica, ita ut hæc sit illi ratio sub qua. Et ^•tradit rationem 8. Doct. quæst. 3, de Po­ tentia art. 7, quia quanlo aliqua causa est alitor, lanio esi communior, cl efficacior, et quanto esi efficacior, lanio profundius irigredilur in effeclum, cl de remotiori poten­ tia ipsum reducit in actum, fn qualibet enim re naturali invenimus, quod esi ens, ct quod esi res naturalis, el quod est latis, vel talis naturæ. Quorum primum est commune omnibus entibus, secundum omnibus rebus naturalibus, tertium in una specie, el quar­ tum si addamUs accidentia, est proprium huic individuo. Hoc ergo individuum agendo I ! I I • ·· . ni non potest constituere aliud in simili specie, nisi prout est instrumentum illius causæ, quæ respicit lotam speciem, et ulterius lotum esse naturæ inferioris. 8i enim ratio sub qua intellectusagerot, esset ratio illager.erica intellectionis, abs dubio hominis esset virtus intelligendi, vel si mavis efficiendi omnes intellectiones quoad speciem sivo naturales, sive supernaturales, utpote quæ continerentur sub illa communi, et gene­ rica ratione, ut supra inferebamus. Et consequenter non indigeret virtute supe­ raddita ad intellectiones supernaturales. Unde paulo inferius subdit S. Doctor ap­ plicando in particulari doctrinam a se tra­ ditam. Sic ergo si consideremus supposita agentia, quodlibet agens particulare est im­ mediatum ad suum effectum. Et ita se habet anima, et potentia naturalis ad actus su­ pernaturales. Si autem consideremus virtu­ tem qua fit actio, sic virtus superioris causæ erit immediatior effectui, quam virtus infe­ rioris. Quo nihil clarius ad ostendendum virtutem supematuraiem, qua intellectus, et voluntas a Deo elevantur ad actus su­ pernaturales, esse immediatiores virtute naturali, cui solum detulit D. Thomas esse immediatam effectui per modum agentis, seu ut communiter loquimur, per modum potentiæ, et ut quod : immediationem vero propriam rationis proximæ agendi virtuti superiori. 82. Ad formam ergo argumenti concessa Expendi Majori, neganda est Minor, et ad ejus pro- 3mpiîns bationem iterum neganda est Minor : quo* responniam conceptus genericus intellectionis, Sl°' vel sumitur pure logice in tota sua abstract tione generica ; et sub hac consideratione nimium excedit vires potentiæ particularis, et in vi hujus postulat causam, quæ sit su­ pra rationem illam genericam, ut constat ex præmissa doctrina D. Thomæ. Unde licet non explicet supernaturalitatem, ex­ plicat tamen conceptum superiorem ad esse naturale, et supernaturale : sub qua ratione non est producibilis ab aliqua causa, aut potentia naturali, imo neque ab ullo agente' creato ; alioqui enim agens naturale esset supra ordinem naturalem, et supernaturalem, quod est manifeste implicatOrium. Vêl conceptus ille genericus intellectionis sumitur physice, Ot contracte ad rationem differentialem supernaturalitatis, cum qua est realiter idem. Et hoc modo ipsimet ad­ versarii supponunt splendere ibi supernaturaiitatem, ct nullum re vera esse prædi­ catum illitis V. g. intellectionis, quæ non 728 DE PŒNITENTIA. sit supernaturale. Constat autem virtutem ea utendum. Et ideo si species sit superna· naturalem non posse producere actum su­ turalis, am modo supernaturali repræsnnpernaturalem, ut supernaturalem : non est tans, addenda est illi virtus superuaiuralis, ergo caput unde possit influxus ille partia­ quæ se teneat ex parte potentiæ; et eam in lis naturalis sustineri ; non quidem ex actu proximo constituat ad intelligendum; parte rationis qus, seu effectu producto, nam alias nulla esse posset cognitio illius qui est supernaturalis : nec etiam ex parte objecti. Et hæc est ratio exigendi lumen rationis sub qua generica, ad quam confu­ gloriae pro visione beatifica, quin sufficiat giunt, ut probatum relinquimus : ergo ex essentiam divinam gerere munus speciei, nullo capite ut loco citato de Visione Dei disp. 4, fuse Nec hujus oppositum suadetur ultima ostendimus contra Vasquez. Si vero cogni­ illius probatione : quia intellectus, aut tio fuerit naturalis, consequenter tam spe· alia potentia activa extrahi potest ab alte­ cies, quam lumen debent ad eundem ordi­ rutro horum ordinum naturalis, et super­ nem pertinere, atque ideo numquam absque naturalis; subindeque si est essentialiter virtute naturali, quæ se teneat ex parte potentiæ, erumpit intellectus in cognitio­ intellectivus, non nisi vel in ordine natu­ rali, per vires proprias, vel in ordine su­ nem. Ex quo nihil sequitur contra nostram pernatural! per vires alienas id habere sententiam, quod adversæ subsidio esse potest. Ad cujus pleniorem intelligentiam possit. Ad secundum, quo eadem premebatur recolenda sunt quæ diximus tract, de Vi­ sione Dei disp. 1. § 3, n. 14, ubi explicui­ objectio, etiam liquet : quamvis enim in­ mus qualiter se habeant respectu intellectus tellectio, qua intellectio est, non explicet supernaturalitatem ; explicat tamen con­ munera potentiae naturalis, et obedientialis. Cum enim ejus specificativum sit ens in ceptum superiorem et universaliorem contota sua latitudine, sub quo nedum entia trahibilem per esse naturale, et superna­ naturalia, sed etiam supernaturalia, et ipse turale, veluti per differentias inferiores. Deus comprehenduntur, ejus essentia con­ Et huic conceptui ita universali non res­ pondet ex parte intellectus activitas sistit in eo quod sit coaptatio essentialis, et radicalis ad communem rationem entis proxima; hæc enim debet esse, vel deter­ finito modo attingibilis ; ex qua commen- minate naturalis, vel determinate supernasuratione habet petere vires naturales ad turalis, inter quas a parte rei non datur medium. Unde solum corresponde! illi intelligendum objecta naturalia, et poten­ tiam obedientialem ad percipienda objecta coaptatio, et commensuratio essentialis supernaturalia media elevatione luminis potentiæ, quæ proxime activa non est, sed tantum radicaliter, ut constat ex nuper supernaturalis. Unde ratio potentiæ natu­ ralis, et conceptus potentiæ obedientialis dictis, et ex latius discussis ubi supra. Quæ doctrina applicata vitalitati, utpote quæ sunt duo modi, quilibet eorum inadæquatus, ejusdem essentiæ, mediis quibus se subit easdem acceptiones, et præcisiones satis manifestat nullius esse roboris, quod exerit, aut exerere potest in operationem, quin aliquo illorum extrahatur a propria indicat argumentum de vitalitate : et sic _ . · ·, sphæra, et ad aliam distrahatur. Quæ est omnia consonant. Idque fiet magis perspicuum, si animad­ S». legitima, etadæquata ratio, huic instituto non parum deserviens, ob quam nec intel­ vertatur conceptus genericos, et ita uni­ lectus, nec voluntas (in qua militat eadem versales, ac præcisos, ut assumit arguens, non esse producibiles in rerum natura, doctrina) amittant rationem causæ princi­ palis respectu actuum supernaturalium, nisi cum gradibus specificis, et individuaquantumvis eleventur, vel elevari postu­ dibus realiter indistinctis, subindeque ex lent mediis auxiliis supernaturalibus. Sem- vi ejusdem virtutis vel naturalis, vel su­ per enim.elevantur ad aliquid contentum | pernaturalis. Cum ergo sit communis supintra commensurationem essentialem po­ positio utriusque sententiæ Authoribus, tentiæ; cujus oppositum contingit, et con­ nullum esse prædicatum in actu superna­ tingere necesse est in quolibet instrumento turali, nec genericum, nec specificum, quod supernaturale non sit; inutiliter re­ proprie tali. Evenio 83- Unde constat ad id, quo urgebatur currunt ad influxum, qui nec naturalis, nec supernaturalis sit ex suo genere, sed nu'ÎJ". objectio : quoniam intellectus non solum malionis. indiget specie, qua determinatur ex parte ab utroque præscindit; hic quippe solum objecti, sed etiam virtute proportionata ad deservire posset ad conceptum ita prteci* 6umt DISP. VI, DUB. I. sum, nt nec naturalis, nec supernaturalis esset; quod est destruere acceptatam sup­ positionem. Aliunde vero quia potentialis, et universalis est in prædicamlo non im­ portat actualitatem, el activitatem, ad agendum proxime necessarias : eo quod unumquodque operatur secundum quod est in actu, et non secundum quod est in po­ tentia. Non est vero medium inter hoc quod est esse in actu naturali, vrel super­ naturali : ergo nec datur influxus, qui de­ terminate non sit vel naturalis, vel super­ naturalis. Hq84. Nec refert si ex adversariorum doc­ {ias* trina, dicatur influxum illum partialem voluntati, aut intellectui competere ratione potentiæ obedientialis. Potentia autem obedientialis nec est naturalis, aiioqui non distingueretur a potentia naturali, nec etiam supernaturalis, alias non posset consequi ad prædicata naturalia creaturæ, nec realiter identificaretur cum potentia naturali : ergo ejus influxus non est de­ terminate, vel naturalis, vel supernatura­ lis : subindeque non inconvenit, aut repu­ gnat attingere posse conceptum communem intellectionis, qui nec naturalis, nec super­ naturalis est. tafo ta­ Non, inquam, refert ista responsio, ad lar ' quam confugiunt Ripalda, et Herice, ut specie tenus non immiscere videantur con­ cursum partialem immediatum naturæ, et gratiæ, cui resistunt innumera SS. PP. testimonia. Tum quia falsum est potentiam obedientialem esse immediate activam, ut constat ex supradictis. Tum etiam, quia prædicta potentia entitative est naturalis, utpote consequens naturam rationalnm sub esse naturali, cum quo est identificata realiter. Tum etiam, quia quod determi­ nate non est supernaturale, continetur necessario sub esse naturali, sed potentia obedientialis non est determinate, et sub­ jective supernaturalis, aiioqui non posset produci ab Authore solius naturæ, sed exi­ geret ad sui productionem concursum agentis supernaturalis : ex quo rursus fluit, vel quod in puris naturalibus non daretur ea potentia in creatura rationali; vel quod esset impossibilis status naturæ puræ, quorum quodlibet est falsum, et contra communem sententiam Theologo­ rum. Tum denique, nam ut supra argue­ bamus, conceptus genericus vitalitatis, et intellectionis, sicut præscindit a naturali, etsupernaturali, ita postulat virtutem adeo eminentem, ut ejus ratio sub qua sit supe- 729 I rior, et communis uni, et alteri rationi ; quod repugnat causæ particulari, cujus ra­ tio sub qua producendi, seu agendi debet esse particularis, ut demonstrat argumen­ tum D. Thomæ. Potentia autem obedien­ tialis subjicitur influxui agentis supernatu­ ralis : atque ideo, esto esset activa, ejus ratio sub qua non posset esse itauniversaI lis, ut sub se comprehenderet utrumque ordinem tam naturalem, quam supernatu­ ralem. 85. Sed contra hanc doctrinam instatur, Q“‘ntom et arguitur quinto, quia nulla est repu­ riorum ar8O" gnantia in eo, quod Deus immediate in- mentum. lluat in entitatem peccati, qua entitas est, et hoc munus explicat; quin influat in de' formitatem illius : ergo nulla etiam est ratio, quare voluntas non influat in actum supernaturalem sub ratione vitalis, vel qua vitalis est, quin influat in actum supernaturalem, qua supernaturalis est. An­ tecedens est certum ex communi Theolo­ gorum sententia, et Consequentia probatur destruendo fundamentum nostræ senten­ tiæ. Eo quippe non posset attingere vitali­ tatem actus supernaturalis, quia hujusmodi vitalitas reperitur identificata cum ejus supernaturalitate : sed hæc ratio minime obstat, supposita veritate Antecedentis : ergo eadem ratione, qua Antecedens est verum, est etiam Consequens ex illo illa­ tum. Probatur Minor, quia non minus identificatur deformitas peccati cum entitate ejusdem peccati, quam vitalitas cum supernaturalitate ejusdem actus, maxime in veriori sententia, quam secuti sumus tract, de Peccatis, disp. 6, dub. 6, quod formale peccati consistat in positivo : sed quod formale peccati identificetur cum entitate peccati adeo intime, ut solum penes implicitum, et explicitum distinguantur, obici non est, ad hoc ut Deus attingat en­ titatem illam qua entitasest; quin illo, aut alio concursu positivo attingere valeat de­ formitatem positivam qua deformitas est : ergo quod vitalitas actus supernaturalis identificetur cum supernaturalitate ejus­ dem, minime obstat, quominus intellectus attingere possit vitalitatem visionis, quin attingere valeat ejus supernaturalitatem. Et ratio a priori utriusque est : quia nulla virius suo influxu potest attingere, quod est extra sphæram propriæ activitatis, et hoc principium tenet tam respectu Dei, quam respectu creaturæ : quocirca Deus ut Author naturæ ita sistit influendo in hoc ordine, quod non attingit, aut atlin- i i* 11 .? · ■ Λ 730 gere valet ex vi hujus opera supernaturaîia : sed supernaturalitas operationis est supra sphæram activitatis vitalis potentiæ naturalis : ergo eam nullatenus attingere potest ex vi influxus naturalis partialis. Aliunde vero quaelibet causa potest produ­ cere in effectu rationem contentam intra sphæram propriæ virtutis, ut constat in i Deo, tam ut attingente rationem entis re­ pertam in peccato, quam ut Authore na­ turæ, quo pacto attingit, quidquid non fuerit supernaturale in effectu. Quod enim sit identificatum cum alio, de materiali est, et per accidens se habet. Ergo cum vitalis actus supernaturalis non sit extra sphæram vitalitatis intellectus, ut potentia naturalis est; poterit sane, non obstante identitate cum supernaturaiitate, illam partialiter efficere, et proprio influxu cau­ sare. Hoc argumentum profecto validissime premeret, et rem nostro judicio conficeret, si ex parte actus supernaturalis assigna­ rent adversarii aliquod prædicatum, quod re ipsa naturale esset, ut supra non semel tetigimus. Sed quia constanter affirmant, et nobiscum supponunt, nullum esse præ­ dicatum naturale in prædictis actibus supernaturalibus, de quibus est quæstio ; sed quodlibet eorum esse supernaturale, viri­ bus destituitur ; et quas habet, in eo uten­ tes jam supra retorsimus. Ideo quippe Deus producit entitatem peccati non attin­ gendo malitiam formalem positivam; quia causalitas omnipotentiæ versatur circa ens sub ratione universalissima entjs præcise, quo pacto non explicatur deformitas aliqua, aut tendentia contra Deum, sed dumtaxat habitudo ad existentiam; quidquid sit de aliis expressionibus ibi repertis circa objec­ tum rationi dissonum, quæ non sumuntur per ordinem ad existentiam, nec illam ex­ plicant, sed supponunt, de quo uberrime loco citato. Sed actus supernaturalis nec explicat, nec imbibit aliquid naturale. Ergo non est unde possit proxime atiiugl influxu aliquo naturali. Quod non explicet, docent ipsi Adversarii. Quod non imbibat, est perspicuum ; quia ordo naturalis cum i sit inferior debet quidem præsupponi ut substraclum elevabile ad ordinem superna­ turalem, nequit tamen ipsum transcendere, et in illo imbibi, et implicari, quod est proprium superioris, ut patet in ratione entis, quæ quia communissima est, impli­ catur in omnibus inferioribus. Quid ergo attingit concursus naturalis in actu super­ 4Λ natural!, si nihil in eo est naturale? Et certe si nihil entitatis repoliretur in pec­ cato, nullatenus ipsum Deus suo influxu efficeret; et quod de facto in eu sonsu catholico peccatum suo influxu quoad en­ titatem, producat, provenit quidem exeo quod vera entitas in peccato reperiatur; quidquid sit de identiflcationo cum aliis formalltatibus exprimentibus deformitatem, et conversionem positivam ad objectum rationi dissonum, llæ namque non tollunt entitatem peccati, sicut supernaturalitas actus prorsus amandat quamlibet naturali* tatem. Et ideo ibi locus remanet influxui Dei in illam entitatem modo dicto; hic vero omnino præcluditur influxui naturali ob defectum prædicati naturalis. Quo satis, superque argumento satisfiebat : sed videa­ mus ejus formam. . ι'·Ί 86. Ad quam concesso Antecedenti, negatur Consequentia. Et ad ejus probationem negatur Major, cujus falsitas in ipsa pro­ dissÿt· t-x batione ostenditur; quantumvis enim Identificetur malitia positiva peccati cum ejus entitate, attingi potest entitas, quin attin­ gatur malitia, eo quod illa intra, hæc extra activitatem divinam continetur. Et quia ibi invenitur entitas, et invenitur positiva de­ formitas ; nihil mirum intervenire duplicem influxum explicatum : in nostro aedem casu est quidem vitalitas, sed supematuralis, neutiquam vero naturalis : quapropter influxus naturalis est prorsus impossibilis; quippe qui attingere nequit vitalitatem in communi, neque vitalitatem supernatura­ lem, ut sæpius inculcavimus. Ergo cum in eo non reperiatur, nisi conceptus geneticus vitalitatis, Superans vitalitatem naturalem, et conceptus supernaturalitatis. qui etiam •HI excedit vires naturales ; ratio ipsa compellit in hoc casu negare influxum partialem, con­ cesso in primo influxu Dei circa entitatem peccati. Quod ultra sæpius dicta, urgeri, et ex­ plicari potest in ipsa gratia sanctificante, quæ in adversariorum sententia, est adæ­ quate supernaturalis, et totaliter producitur ab Authore supernatural!, et idem dicemus de unione hypostatica, et cætéris donis su» pernaturaiibns, àd quorum nullum nec par­ tialiter concurrit Deus author naturæ for­ maliter sumptus. Quod non credimus adversarios negaturos, nisi velint negara Deum ut Authorem supernaturalem, se solo, et absque concursa suimet, ut Au-* thoris naturæ non posse aliquam entitatem supernaturalem producere, 8ed est omnino falsum, D18P. VI, DUB. 1. falium, imo et absurdum ; alioqui unio hypostatica, lumen gloriæ, et gratia sanctificans, et cietera hujusmodi supra naiura· lia dona non essont undequaque supernaturalia, et omnino propria Dei Authoris I supernaturalis. Supposito ergo illo princi■ pio, ni fallimur, evidenter eorum argumenI tatio instatur sub hac forma. Quamvis ratio!nes propriæ entis, et qualitatis, ex genere suo non explicent supernaturalitatem, sed per ■ entia, et qualitates naturales divagentur; I illffi tamen portiones, ut ita dicamus, entis I et qualitatis, quæ contrahuntur ad gratiam, r et reliqua dona supernaturalia, nullatenus B profluunt, aut profluere possunt adhuc parj tialiter, a Deo ut authore naturali; sed t unice, et adæquate produci postulant ab i eodem ut Authore supernatural!. Cujus alia j nequit esse, aut vera excogitari ratio, nisi r quia conceptus prædicti in gratia, et reliquis I donis supernaturales re ipsa sunt : vel si I hæc non est adæquata ratio; assignetur I · alia, quæ penitus latet. Et interim ac osI tendatur, insistimus inquirendo : an hic I valeat præcisio illa formalitatum, vel dis[ tinctio rationis Qux et sub qua, ita ut ra(tione entitatis, et qualitatis ab Authore na­ turæ, sub ratione vero supernaturalitatis, ab Authore gratiæ, debeat produci gratia? Minime gentium. Sed totus, et adæquatus influxus est ab Authore supernatural!, nullo Γ expectato concursu ab Authore naturæ forI maliter, ut Author naturæ est, et prout I differt a se ipso, ut est Author gratiæ. Cons­ tat autem, et adversarii ipsi concedunt, portionem illam entitatis, vitalitatis etc., i repertam in actu supernatural! esse superI naturalem : ergo nulla vera ratio adstrui r potest influxus proximus partialis potentiæ [ naturalis in illam. Militat enim utrobique eadem omnino ratio, ut rem meditanti constabit, 87. Sed dices in promptu esse dispari[ U' · ·Λ -WT X η«π55. tatem, et satis manifestam. Nam neque [ gratia, nec alia supernaturalia dona petunt produci ab Authore naturæ, ut supponiI tur : actus vero supernaturalis petit pro! cedere, ut a principio intrinseco a poten' tia vitali : et ex hoc capite necessarius i omnino est influxus partialis potentiæ naI turalis : cum tamen sit superfluus in Au­ thore naturali ad productionem effectus supernaturalis. hter- 88. Hæc tamen evasio procedit ex non *· penetrata illationis vi .· quocirca instaurare oportet productam instantiam, et ejus effi­ caciam reddere manifestam. Ponamus ergo η! I ■ I I 731 I ex una parte Deum ut Authorem naturæ formalissime, et ipsummet ut Authorem supernaturalem reduplicative : ex alia vero constituamus potentiam naturalem v. g. voluntatem, et virtutem supernatu­ ralem ipsam elevantem, in quo non potest esse dissidium. Quo posito, sic arguitur. Tam essentiale est effectui supernatural! creato procedere a Deo, ut ab agente su­ pernatural!, quam essentiale, et intrinse­ cum sit actui vitali provenire a principio vitali, cum neuter sic denudabitis ab ea intima, et intranea dependentia; et solam est differentia quoad modum, quia nimi ­ rum actus vitalis importat dependentiam a principio intrinseco, et conjuncto, secus voro eflectus supernaturalis a Deo, qui se habet ut principium extrinsecum pure ef­ fectivum. Sed effectus supernaturalis ita petit procedere a Deo ut Authore super­ natural!, quod non admittat, quin exclu­ dat concursum immediatum Authoris na­ turalis. Ergo actus vitalis supernaturalis ita petit procedere a principio intrinseco supernatural!, quod excludat consortium influxus naturalis a potentia naturali. Pa­ tet Consequentia ex præmissis, nulla quippe versatur differentia inter Antece­ dens, et Consequens, quæ non sit volun­ taria, et petitio principii, nisi in eo quod actus vitalis supernaturalis petit princi­ pium intrinsecum, et intrinsece afficiens potentiam naturalem, quod tamen non præexigitur per ordinem ad Deum. Hæc tamen discriminis ratio non minuit vim nostræ impugnationis, ut eam perpendenti erit obvium. Hinc jam illa ratio a priori, qua fulcie- Retorbantur probationes argumenti, retorquetur 2orum in adversariorum sententiam, sub eadem motivum. forma, sed cum majori efficacia : quia nulla virtus influxu sibi proprio potest at­ tingere effectum contentum extra sphæram suæ activitatis, et hoc principium tenet sive in creatis, sive in divinis : sed vita­ litas actus supernaturalis excedit vires po­ tentiæ naturalis, si quidem est etiam su­ pernaturalis, ut supponitur ab adversariis : ergo nequit proxime et immediate attingi per vires naturales potentiæ ut naturalis. Et hoc modo recte procedit illa ratio a priori : fallit vero in opposita sententia in Minori in qua supponunt vitalitatem actus supernaturalis esse proportionatam virtuti naturali, quod est falsum, et prorsus alie­ num ab eo, quod in ipsa sententia suppo­ nitur, nullum scilicet esse ibi prædicatum 732 DE PŒNITENTIA quod non sit supematurale ; ex quo evi- mittere : ergo virtus supernaturalis non denter infertur nullum illius prædicatum est principium proximum libe:tatis, sed esse proxime propunionatum virtuti natu­ sola voluntas. Tandem suadetur, et expli­ rali. catur illa eadem Minor. Nam principium Sextum S9 Arguitur sexto argumento communi, determinatum ad unum ex'remum contra­ eernom. sed non contemnendo, ut inquit Ripalda dictionis, nequit esse indifferens aliqua in­ sect. 15. Voluntati inest proxima, et im­ differentia vel contrarietatis, vel contra­ dictionis. ut ex terminis liquet : sed virtus mediata libertas ad actum v. g. charitatis, aut contritionis : sed non stat libertas supernaturalis est determinata ad unum extremum contradictionis, quod est agere: proxima ad actum, quin stet etiam activi­ tas proxima ad ipsum : ergo semel posita ergo non est indifferens ulla indifferentia, immediata libertate voluntatis ai actum vel contrarietatis vel contradictionis : non supernaturalem, negari non debet activitas ergo est principium proximum, et imme­ proxima illius. Consequentia constat. Ma­ diatum libertatis, quæ reperitur in actu jorem ut fide sanctam supponit contra hæ- supernaturali. reticos hujus temporis. Et probat Mino­ Hoc argumentum plus videtur probare, rem quia, libertas proxima, et immediata quam intendant Authores hujus sententiæ, ad actum supernaturalem, est proxima, et in qua versamur. Contenditur quippe eo immediata activitas ad ipsum actum cum solum illud principium esse liberum pro­ indifferentia ad eum non agendum. Et ra­ xime, et immediate, cui soli competit posse tio est : nam potentia libera est essentiali­ non agere : ut enim mihi (verba sunt Autho- jeco­ ter activa, et domina sui actus, quem ris sæpe in hac difficultate laudati ubi supra 13f/:sproinde potest pro nutu elicere, vel non num. 71 in fine) tanquam causx tribuatur elicere : ergo potentia proxime, et imme­ non agere, tribuenda est mihi polestasprodiate libera, est potentia proxime et im­ xima agendi, el eatenus mihi imputatur non agere, quatenus potui agere, el non egi : et mediate activa cum indifferentia, seu do­ minio ad agendum, et non agendum. Hoc quia virtuti supernaturali, nequit imputari autem non competit habitui supernatu­ non agere, sed solum voluntati, idcirco ral! : ergo habitus supernaturalis non est voluntati conferri debet aliquod proximum posse. Illam vero propo-itionem esse fal­ principium proxime, et immediate libe­ rum. Probat hanc Minorem : quoniam ha­ sam, et ex illa quid amplius colligi, quam bitus charitatis, aut Pœnitentiæ non est intendi possit ab adversariis, colligitur ex sequentibus Rationibus sub illa contentis; indifferens ad agendum, vel non agendum, Ut alicui tanquam causx tribuatur non quin imo est determinatus ad operandum; non enim deservit charitas, nisi ad dilec­ : agere, tribuenda est potestas proxima agendi : tionem, nec Pœnitentia nisi pro contri­ sed in omni sententia voluntati tanquam tione. Rursus : principio libero, seu indif­ causx adxqualz tribuitur non agere actum ferenti corresponde! tum ipsum agere, tum supernaturalem (non enim hoc tribuitur ha­ et non agere : sed virtuti supernaturali bitui supernaturali, alias concurreret ad pec­ non tribuitur, nec corresponde! non agere, catum omissionis). Ergo voluntati tanquam sed hoc defertur potentiæ : ergo virtus su­ causx adxqualx tribuenda esi potestas agendi pernaturalis non est principium liberum, actum supernaturalem Quod tamen est fal­ seu indifferens. Cætera constant præter sum adhucinsententia contraria. Similiter: Minorem, quæ etiam videtur perspicua : Non agere est voluntatis, ul potentia natura­ nam charitati non adscnbitur omissio ac­ lis est (ab hac enim procedit omissio actus tus charitatis, nec Pœnitentiæ omissio con­ supernaturalis, et non ab habitu charitatis) tritionis ; alioqui instante præcepto chari­ ergo potestas agendi proxima, el adxquala tatis ipsi imputaretur peccatum. Deinde : est etiam voluntatis sub ratione potentia na­ voluntas non solum est libera libertate turalis. Rursus : cui nullo modo causx in· contradictionis, sed libertate contrarieta­ fluenti tribuitur non agere, nullo modo tribui tis, ratione cujus non solum est proxime potesl, el posse agere (nam ut inquiunt, ul potens agere, et non agere, sed etiam po­ alicui tanquam causæ tribuatur non agere, test ita unum agere, quod etiam valeat tribuenda est potestas proxima agendi, et efficere contrarium : sed virtus superna­ consequenter cui non tribuitur non agere, turalis non habet hanc indifferentiam ; non non est necessaria potestas agendi) seu vir­ enim charitate possumus Deum od o ha­ tuti supernaturali non imputatur omissio bere, aut Pœnitentia impœnitentiam com· proprii aclus, seu quod idem est, illum non agere : DISP. VI, DUB. I. ? agere : ergo virtuti supernaturali nullatenus competit posse agere. Quorum ex illo princi­ pio consequentium absurditas satis mani­ festat falsitatem illius proposit onis. El clare etiam apparet in sententia contraria, juxta quam ad actum supernaturalem dvbet proxime concurrere, tam virtus naturalis, quam supernaturalis ; cum tamen ad non agendum sola potentia naturalis sufficiat; nisi etiam velint ad omissionem concurrere proxime, tara voluntatem, quam habitum Charitatis, quod non est credibile. Ergo adhuc in eorum sententia indifferentia ad pos-e agere, et non agere non se tenet ex parte virtutis pxoxiraæ supernaturalis; sed hoc quod est posse agere pertinet ad Charitatem saltem partialiter, et posse non agere est solius voluntatis. Idem etiam cer­ nitur in virtutibus naturalibus, sive mora­ libus, sive intellectualibus, quibus non tribuitur, vel actus contrarius, vel omissio proprii actus, ut videre est in scientia, For­ titudine, et aliis. Et ratio omnium est : quoniam indifferentia propria virtutis non est ad posse agere, et non agere ; hæc quippe est indifferentia potentiæ universalis ambientis extrema contradictionis, et con­ trarietatis. Virtus autem per modum vir­ tutis importat determinationem quoad speciem, seu specificationem actus, consequenterque excludit a se libertatem, et indifferentiam contrarietatis : siquidem nulla virtus sive naturalis, sive supernatu­ ralis est potentiæ ratio agendi actum oppositum; non enim scientia est ratio in­ tellectui errandi, aut justitia voluntati, injustum faciendi, ut constat. Non enim determinat virtus potentiam naturalem, quoad exercitium actus, ut experientia ipsa constat, quia habitibus utimur, quando, et quomodo volumus; sed quod præstat poten­ tiæ, est posse agere ex illa virtute, et quo­ ties ea uti voluerit, non poterit non in ac­ tum illius virtutis proprium erumpere, Charitatis v. g. aut Pœnitentiæ ; relin­ quendo in ipsa potentia indifferentiam ad non agendum, vel ad agendum contrarie, non utendo ipsa virtute. Ex quo liquet, ex duplici munere liber­ tatis, quorum primum est positivum, posse videlicet agere, alterum vero, quasi nega­ tivum, posse scilicet non agere; primum præstari a virtute supernaturali, cujus ac­ lus ita est nostri, ut magis sit Dei, et ejus gratiæ; ut qui gloriatur, in Domino, et non in se ipso glorietur : ad hoc quippe descendit a Deo, ut Deo totum deferatur, A 733 et simul tribuat potentiæ vires, quibus proxime operari valeat. Secundum vero quod est negativum, vel etiam contrarium, est solius potentiæ. Unde in virtute super­ naturali non major quærenda est indiffe­ rentia, et libertas, quam quod sit potentiæ agendi proxima ratio cum pleno dominio supra actum. Hoc autem plenissime in suo ordine gaudet per hoc, quod ex ipsa virtute posset in actum exire; et pro suo libito virtute uti, vel non uti, ut constat, et quidquid aliud excogitetur, est inutile. 90. Quo supposito respondetur ad argu­ mentum concedendo Majorem, et distin­ guendo Minorem. Non stat libertas pro­ xima ad actum, quin simul stet potestas proxima, vel ex propriis, vel ex viribus gratiæ, concedo Minorem : ex viribus propriis semper, nego Minorem, et Con­ sequentiam. Quam distinctionem non in­ fringunt probationes Minoris. Ad primam dicimus potentiam proxime, et immediate libeiam esse etiam proxime, et immediate activam; sed sicut ad actum supernatura­ lem proxima, et immediata ratio agendi est virtus supernaturalis : ita ad liberta­ tem exercendam respectu ejusdem actus, quod est munus positivum libertatis, vir­ tus supernaturalis se habet ut ratio for­ malis : ex eadem quippe indivisibili ra­ dice proxima oritur, et activitas, et libertas quoad munus influendi, et utramque ra­ tionem præstat potentiæ habitus superna­ turalis. Unde et concedimus dominium activum omnino proximum quoad munus utendi positivum oriri immediate a Chari­ tate, et qualibet alia virtute respectu pro­ prii actus : facultas vero non utendi, seu quod idem est, non agendi, quod est offi­ cium negativum, non est ab habitu, sed a potentia, quæ defectibilis est, et ex se po­ test non agere, supposita indifferentia ob­ jecti, quam in via nullus habitus superna­ turalis perse loquendo tollere supponendum est. Nec enim omnia ubique sunt dispu­ tanda, sed ex alibi dictis, aut dicendis supponenda. Ad alteram probationem Minoris conce­ dimus habitus supernaturales esse deter­ minatos quoad specificationem actus, quod est dicere non posse concurrere active, nisi ad proprium actum. Non vero sunt determinati quoad exercitium; quia ut est commune proloquium, habitibus utimur quando volumus : quocirca liberum est voluntati uti. vel non uti habitu infuso ad operandum. In hoc autem usu, seu appli- rr i'Ji •I .? Diruitur argu­ mentum. ί 11 ? 3· I i I I j t l· I ♦ » > ■I •j ; • i. i · J fl - tie DE POENITENTIA. ’•'t ; ■ .· ·■ ■ catione Charitatis, non intervenit (ut ali­ qui comminiscuntor) aliquis actus naturalis proxime, et immediate, qua voluntas ha­ bitum applicet; sed eodem omnino actu, quo diligit v. g. vclt se diligere, uti, et applicare ad dilectionem, ut supra expli­ cuimus, et petit conditio actuum spiritua­ lium, qui supra se ipso reflectunt, ut est perpetua D.Thomæ doctrina. Quod totum liquet in virtutibus naturalibus, ut supra dicebamus, in quibus similis determinatio invenitur : et ideo ad eorum usum ipsæmet virtutes concurrunt immediate; ad non usum vero sola potentia. Sed nec in illis, nec in istis vel minimum detrimentum li­ bertas patitur, quoniam indifferentia com­ petit voluntati per ordinem ad objectum propositum : quod ut prosequatur, indiget virtute juxta conditionem objecti : si vero renuat, et prosequi non vult, labitur in omissionem, ad quam sola potentia suf­ ficit. Cætera 9i. Hinc constat ad tertiam probatio ­ probatio­ nes cli- nem : quoniam indifferentia penes agere, duntar. et non agere est propria potentiæ, cui con­ venit utrumque libertatis extremum ; non voro virtutis, cui solum est determinare quoad specificationem potentiam, eamque proxime complere, et actuare, ut proxime possit erumpere in actum supernaturalem. Et quia non determinat nisi quoad speciem actus, idcirco relinquit in potentia facul­ tatem expeditam, et indifferentem quoad exercitium; subindeque ipsum non agere, seu omittere actum supernaturalem non est virtutis, sed potentiæ; esto ut impute­ tur omissio, debeat connotari virtus supernaluralis, vel ut oblata, et præparata, vel ut actu existons, vel tandem, ut volunta- | rie exclusa. De quo alibi pluries in tomis præcedentibus, et in præsenti non admo­ dum refert. Ad quartam probationem concessis præ· missis, distinguendum est Consequens. Non est principium proximum libertatis quoad munus influendi positivum, nego Consequentiam; quoad munus negativum non influendi, concedo Consequentiam. Sed hoc non impedit libertatem actus po­ sitivi Charitatis, aut Pœnitentiæ, qui ita procedit a voluntate media virtute aut Charitatis, aut Pœnitentiæ, ut possit non procedere non solum ab ipsa voluntate, sed neque a Pœnitentia, ut eveniret, si voluntas Ponitentia non uti vellet, vel omittendo contritionem tantum, vel conNob. trarium actum eliciendo. Porro usus iste voluntatis (at præoccupemus tacitam objec­ tionem, quam non somol inculcant adver­ sarii) non est aliquis actus distinctus ab ipso actu virtutis; neque non usus est etiam alius actus nolitionis express®; sed dumtaxat ipsa omissio; vel negatio actus, causata ex aliquo alio præcedenti, qui est causa, vel occasio omissionis, juxta alibi suo proprio loco radicitus explicata. Est quippe proprium actuum intellectus, et voluntatis quia spirituales, et elevati sunt supra conditiones materiæ, supra se ipsos reflectere, et inde voluntas eodemmetactu, quo diligit, vult se diligere, et eodem etiam quo conteritur, vult conterere, el se appli· earead contritionem. Et eodem proportio­ nali modo se habet erga omissionem, eo in sensu, in quo omissio est exercitium potestatis non agendi. Ultima probatio ex parte utriusque præ· missæ patitur difficultatem. In primis Major nutat ex eo quod principium deter­ minatum ad unum extremum contradictio­ nis potest esse indifferens objective, et effective, quatenus concernit actum objec­ tive indifferentem, iliumque producit, vel producere facit, uti se habet in nostra sen­ tent ia, auxilium ab intrinseco efficax, et in opinione co’ntraria gratia congrua regalata per scientiam mediam. Esto ergo adstrueretur virtus determinata ad unum ex­ tremum contradictionis, quod supponeret indifferentiam in actu, cui deserviret; non idcirco deficeret in actu libertas, nec in virtute ipsa potestas proxima efficiendi ac­ tum liberum. Sed prætermissa illa Majori absolute, Minor etiam est falsa : quia vir­ tus supernaturalis v. g. Pœnitentia, solum est determinata quo.ad speciem actus, non vero quoad exercitium, ut constat ex dic­ tis; unde solum præstat voluntati posse agere determinate hunc actum; non autem confert ipsum infallibiliter, et indeficienter efficere ; quippe quod est proprium munus auxilii efficacis omnino distincti, et realiter superadditi virtuti creatæ. Cum ergo voluntas sit primum movens quoad exer­ citium, et applicans virtutes ad proprias operationes ex directione intellectus juxta Prudentiæ regulas praescribentis, quid in quolibet instanti attentis hinc inde occur­ rentibus, faciendum sit, inde provenit vir­ tuti non esse annexum actuale exercitium proprii actus, sed expectat applicationem, et usum voluntatis in sensu explicato. 92. Sed contra totius solutionis doctri­ nam insurgit Ripalda primo : quia volun­ tati du · F- > DISP. VI, DUB. I. ’êrtü. tali ropugnalpotestas immediata non agendi constituens libertatem agendi, quin ei conveniat potestas immediata agendi jergo si voluntati convenit potestas immediata non agendi, quin constituat potentiam agendi ; voluntati utique convenire debet potestas proxima agendi. Probatur Ante­ cedens ; potestas immediata non agendi est potestas Cohibendi, seu retinendi ac­ tionem : sed cui est potestas proxima co­ hibendi actionem, est potestas proxima, et immediata eliciendi actionem : ergo si inost voluntati potestas proxima non agendi, est etiam illi proxima, et imme­ diata potestas agendi. Hac quippe ratione (inquit) probant communiter Philosophi contra Durandum Deum immediate in­ fluere in eflectus causarum creatarum, quia ratione perfectissimi dominii, potest im­ pedire quamlibet actionem causarum se­ cundarum, etiam postquam existentes sunt. Secundo. Quamvis homo possit ab in­ trinseco agere , quin ab intrinseco non agere non possit, ut constat in actionibus voluntariis omnino necessariis, quæ ab intrinseco sunt; non tamen ah intrinseco potest homo non agere, quin a se etiam proxime possit agere; sed juxta traditam solutionem ab intrinseco, et a se potest voluntas non agere actum v. g. Pœniten­ tiæ : Ergo ab intrinseco, et a se habet proximam potestatem Pœnitentiam agen­ di. Major constat, quoniam si non agere ab intrinseco , et a se non suppone­ ret virtutem proximam agendi a se, actio­ nis defectus non tribueretur homini ; sed esset pure ab extrinseco ex absentia supe­ rioris virtutis, et influxus. Nec proderit recursus ad actum naturalem, qui sit, et esse debeat causa omissionis. Nam contra i instat, possibilem esse puram omissionem actus supernaturalis per potestatem non agendi propriam libertatis contradictio­ nis : et hac posita, et sibi probata senten­ tia, perstat in suo robore impugnatio præjacta. Tertio. Nam virtus immediate activa constituens libertatem ad actus superna­ tural debet esse determinative actionis, potius, quam non actionis : sed habitus non est determinativus actionis potius, quam non actionis : Ergo solus habitus non est virtus activa proxima constituens i libertatem proximam ad actum supernatu­ ralem. Majorem probat, tum quia alias viribus naturalibus voluntatis tribueretur ■ 735 I determinatio ; tum quia determinatio acI tionis est exercitium virtutis activæ potius, j quam non activæ. Minorem etiam suadet : turn quia solus habitus non est liber, tum quia habitus dependet ab arbitrio naturali in delet minando actionem, ut constat ex doctrina D. Thomæ in 2, dist. 25, quæst. unica art. I ad 3, ubi docet, quod delerlenninatio actionis, el finis in libero arbi­ trio constituitur. Claudit tamen, et confirmat præfatas Qaarta. impugnationes hoc discursu. Voluntati ut distinctæ a gratia non est libhra existentia habitus, utpote in quem nulium præstat influxum nisi passivi.m : poato vero ha­ bitu, actio supernaturalis non est libera voluntati ut distinctæ ab h.ibtu, quippe quæ procedit ab habitu tamquam a virtute adæquata ; et voluntas flanti cohibere I non potest absquo immediata activitate. 1 Aliunde vero illamet actio non est libera libertate habitus, utpote quæ ipsi repu­ gnat. Ubi est ergo ista voluntatis libertas in actum supernaturalem. 93. Has tamen impugnationes facile erit Solvitor dissipare, ac diruere, si recolantur, quæ objectio, observavimus ad caput solutionis argu­ menti principalis. Ad primam ex ibi dictis distinguendum est Antecedens : Voluntati repugnat potestas immediata non agendi ac­ lum supernaturalem, quin illi conveniat po­ testas proxima agendi eundemmel aclum, vel a se, vel a gratia, concedo Antecedens ; a se determinate, nego Antecedens. Nam ut voluntas possit libere elicere actum super­ naturalem, non alia datur, nec est possibi­ lis virtus, quam supernaturalis, a qua habet posse omnino proximum, et adaequa­ tum : et quia hæc virtus non tollit indiffe­ rentiam activam potentiæ, qua potest non * agere, vel omittendo, vel eliciendo contra­ rium actum ; ideo non obest, quin prodest libertati actus, ad quem dat posse. Nec etiam est necessarium, quod illi conveniat ex eadem radice facultas proxima ad agen­ dum supernaturaliter. ac facultas proxima non agendi : hoc enim nulli innititur fun­ damento ; cum illa provenire debeat ex gratia, saltem partialiter, in opposita sen­ tentia ; hæc vero conveniat ipsi potentiæ ex viribus naturæ. Et ulterius constat, quoniam ad amandum constituitur potens per charitatem, ad non amandum contra­ rie, seu odio habendum constitui nequit per Charitatem, cui nihil magis contra­ rium, quam odium Dei, et proximi. Rursus in omni sententia ad dilectionem prædic- ■ r.?. ·'$> J. . ii I 3ï? : 'i> M W V . fi ' I ? 1 .< >.«· r if <;· } j i 'Jt t. K It *■ t ·* * t ·■ y- ; f V Jf .· ('Λ !>< ?! ί n i·:· f I ; t b ' ü· ' !‘it k:o·"· ■.’ <..4 t $ « J 1' ; it . .» j ! I 1 :λ ·} V / MrC> ■' ' i’ t V S'J •I' ’■■M? 736 DE POENITENTIA. tam debet concurrere potentia obedientialis animæ; cum tamen ad ejus omissio­ nem, vel actam odii contrarium in qualibet etiam sentent.a sufficiat potentia naturalis. Non ergo ab ea 'em forma sumit voluntas posse non agere supernaturaliter proxime, a qua accipit posse proxime, et adæquate agere. Ad Antecedentis probationem con­ cedimus Majorem, et negamus Minorem juxta nuper dicta, quia potestas proxima cohibendi actionem supernaturalem cum sit naturalis, non est potestas proxima eliciendi actum supernaturalem, adhuc in sententia contraria, in qua per suam acti­ vitatem partialem potest voluntas impedire actum supernaturalem ; quem tamen sola virtute partiali efficere nequit; se i debet expectare aliam virtutem supernaturalem partialem, ut reddatur absolute, et proxime potens. Una ergo et eadem est potentia, quæ unum et alterum potest, sed diversi­ mode, et non ratione ejusdem. Quod affer­ tur in exemplum contra sententiam Du­ randi, etiam est a veritate alienum ; cujus signum est, quod si per impossibile Deus operaretur ex necessitate naturæ, et non libere; adhuc operaretur (et non posset non aliter se gerere quoad hoc munus in­ fluendi) immediate immediatione virtutis, et suppositi cum quolibet agente creato. Tnfluxus quippe iste exigitur necessario ex parte effectus creati, quia est ens per participationem, ex parte vero D?i, quia est ens per essentiam, et intime præsens, vel minimæ entitaii cuilibet per essentiam, praesentiam, et potentiam. Et hæc est vera ratio, qua impugnatur Durandi sententia, non vero illa, quæ objicitur. Diluitor Ad secundam respondetur, vel multum, secunda. , vel nihil probare : qua enim ratione ex plena potestate ad non agendum voluntatis probavit, intenditur virtus partialis natura­ lis ejusdem voluntatis, ex vi formæ probari debet virtus totalis, ut supra dicebamus; quinimo major videbatur ratio (si illatio esset legitima) ad secundum, quam ad pri­ mum ob majorem proportionem totius ad totum, quam lotius ad partem. Cum vero improbabilis sit ex illo principio virtus to­ talis proxima voluntatis, ut est potentia naturalis, ad actum supernaturalem; nec etiam ex illo recte deducitur virtus partia­ lis ejusdem. Dicimus ergo, quod licet ad posse non agere ab intrinseco quid amplius desideretur, quam ad posse ab intrinseco agere; nam ad primum requiritur indiffe­ rentia ex parte objecti, quæ si deficiat, non erit potestas ad non agendum, ut ac cidit in visione, et amore beatorum, et in aliis actibus ab intrinseco necessariis. Non tamen ex vi hujus requiritur major virtus ad unum, quam al alterum, ut videre est in actibus omnino indeliberatis, et motibus primo primis, qui non ideo non sunt li­ beri, eo quod deliciat virtus activa volunta­ tis, nec etiam visio, aut amor Beatorum necessarius est, quia non sit virtus adæ­ quata, et completa in illis ad Deum libere intuendum, et diligendum, si sub indiffe­ rentia illis proponeretur prosequendus. Ex eo ergo, quod ut voluntas possit non agere, necessaria sit indifferentia objec­ tiva, neutiquam deducitur virtus partialis ad actus supernaturales; sed hæc aliunde probanda erat arguenti. Unde ad formam negatur .Major quoad secundam partem, et ad ejus probationem dicimus æquissime imputari voluntati omissionem actus su­ pernatural^, quem viribus gratiæ solius efficere poterat, et ex se ipsa, et prava vo­ luntate naturali non elicuit. Porro ad hanc omissionem ita certum est prærequiri ac­ tum naturalem ex natura rei, et juxta communem providentiam, ut fere communi Theo ogorum calculo probetur. Et solum est difficultas, an de potentia absoluta op­ positum valeat contingere. Sed quid cum potentia absoluta ad nos- 6 tram quæstionem de facto, et juxta rerum naturas, et causarum influxus proprios? Revocabitur ad miraculum, quod de po­ tentia absoluta possit voluntas partialiter proxime concurrere active ad actum super­ naturalem, sicut in casu omissionis putæ docent ejus Authores? Ita esto; et habebi­ mus de facto ita non esse. Sed inde pro­ greditur ad impossibile ducendum illud miraculum, sicut impossibilem omnino rati semper fuimus puram omissionem absque ullo actu, qui sit ejus causa, vel occasio, de quo fuse tract, de Peccatis disp 5, dub. 1 et 2. Sed vero opposita sententia admissa, non adhuc conficitur virtus partialrs, nam voluntas est adæquate proxime potens ad actum supernaturalem per virtutem acceptam, et cum indifferen­ tia attingentem objectum ; et voluntas ea­ dem est proxime potens ex se ipsa, non elicere actum ; quocirca omissio est ipsius exercitium sub extremo negativo libertatis contradictionis, sicut actus est exercitium positivum alterius extremi; et pro diver­ sitate munerum immediate dividuntur exercitia, quin opus sit immiscere in­ fluxum DISP. VI, DUB. I. J fluxuni naturalem cum supernatural!, frrrj- 94. Tertia objectio clarius adhuc quam ££* precede» tes in illa utentes regerenda est, i*i. et clarius etiam demonstrat veritatem nostnc assertionis. Etenim virtus immediate activa constituens libertatem ad actus supernaturales, debet esse delerminaliva actionis potius, quam non actionis, ut assumitur in Majori : sed voluntas ex viribus naturali­ bus non est deterni i nativa actionis super­ naturalis, alioqui tribueretur voluntati de­ terminare gratiam, ipsamque præcedere, quod reputatur inconveniens in ipsamet objectione, et revera est : ergo virtus na­ turalis voluntatis non est virtus immediate activa constituens libertatem ad actus su­ pernaturales Hæc Consequentia liquido infertur ex præmissis, comentis in objec­ tione. Unde latet profecto qua Consequen­ tia in eadem objectione al probationem Minoris velit voluntati refundere determi­ nationem actus supernaturalis, quam in probatione Majoris excluserat. Concessa ergo Majori, neganda est Minor, quoniam habitus ul quo est determinativus propriæ actionis, quam voluntas determinat per modum potentiæ sub judicio rationis in­ differenti : non enim alia actione se ap­ plicat, et determinat voluntas ad exercitium virtutis quam actu ipso virtutis : et sicut virtus est voluntati ratio agendi ipsum actum, ita est ratio ipsi se effective deter­ minandi, supposito semper ut supponi de­ bet, judicio indifferenti, et imperio practico intellectus. Ad primam probationem Minoris negatur habitum non esse ut quo liberum, quatenus est rado voluntati se exerendi in actum supernaturalem, non solum expediens, et facilitatem tribuens, sed etiam et conferens totam vim proxi­ mam agenli, cum nulla voluntati vis insit ad actus supernaturales. Et in eodem sensu, in quo est principium quo agendi, est etiam principium libertatis actualis. Ad secundam probationem mirum est, D. Thomam in suffragium adducere, et eo ejus, testimonio uti. Nam ibi S. Doctor contraposuit causas naturales liberis, et modum agendi, quem servat Deus diver­ sum in illis, et istis : nam causis natura­ libus non solum dat virtutem, sed et præstiluit finem tam in communi, quam in particulari : causis vero liberis relinquit determinare sibi et actionem, et actionis fimun part.cularem Quod verum, et Ga*'·**·thriliium est. Verba D. Thomæ sunt: Deus operatur in omnibus, ita tamen quod Salmant. Curs. theolog tom. 4IX. in unoquoque secundum ejus conditionem. Unde in rebus naturalibus operatur, sicut ministrans virtutem agendi, el sicut minis­ trans naturam ad talem actionem. In libero autem arbitrio hoc modo agit, ut virtutem agendi sibi ministret (utique naturalem, et adæquatam ad actus naturales, et super­ naturalem adæquatam ad actus supernatu­ rales, ne magis in uno, quam in alio or­ dine deficiat) el ipso operante liberum arbitrium agat. Sed tamen determinatio ac­ tionis, el finis, ia potestate liberi arbitrii constituitur. Unde remanet sibi dominium sui actus, licet non ita, sicut primo agenli. Quod loci non meminit S. Ductor, nec opus erat meminisse actionum supernaturalium, sed dumtaxat oportebat statuere doctrinam generalem , qua liberum arbi­ trium in communi constitueretur, prout diversum a causis pure naturalibus, et modo proprio illarum in agendo. Hinc vero quod legitime deducitur, est liberum arbitrium se movere posse ad actus pure naturales ex principiis naturalibus, qua facultate non gaudent causæ puré natura­ les; ad actus vero supernaturales non ali­ ter se movere posse, quam principiis pure supernaturalibus, ob eandem omnino ra­ tionem. Sed hoc oppugnat, et prosternit adversam sententiam. Uhimæ tandem impugnationis, quo Ultimae claudit intentum, propositiones lubricæ sat,sfit· sunt, et non salis veritati obnoxiæ, ut eas expendendo constabit. Nam prima, in qua enuntiatur non esse liberam voluntati existentiam habitus supernaturalis, concedi non debet, sed abjici : eo quod ad reci­ piendum tum gratiam, tum alia dona su­ pernaturalia libere se disponat homo sub auxi iis ejusdem gratiæ : quocirca et libere abjicitur peccando ; et libere recipitur se ad gratiam disponendo : quin ad hoc ne­ cessarium sit influxum effectivum volunta­ tis in gratiam adstruere, ut satis liquet ex supra dictis in hoc tract, et locis in eo al­ legatis de justificatione. Secunda proposi­ tio eodem claudicat pede : nam esto, ho­ mini non esset libera existentia gratiæ ut patet in pueris ante usum rationis, et in auxilio efficaci omnino primo ad primum actum (quidquid sit de posterioribus, ne hoc præpediamur) ; semel tamen positis, vel gralia, vel auxilio, adhuc operatio subsequens est in nostra potestate, et est no­ bis libera, ut constat ex dictis tract, de gratia efficaci : ad hoc enim dispensantur, et infunduntur a Deo, ut sub illis media .Vrrl 738 illustratione supernatural! libere moveamur constat; alias libet non esset actus Pœniin Deum, et bonum supernalurale. Tertia tentiæ. Minor etiam constat, quia virtus etiam propositio fallit : nam sicut habitus supernaturalis non præstat potentiæ, nisi est liber ut quo, et per modum virtutis, ita id, quo indiget, ut videtur manifestum : ct operatio est libera per ordinem ad vo­ sed voluntas solum indiget virtute super· luntatem sub ratione potentiæ, et per or- naturali, ut ei tribuat potestatem omnino dinem ad virtutem supernaturalem, ut a proximam ad actum supernaturalem, quam principio proximo, a quo immediate ortum ex se non habet : ergo hanc solam sibi ducit. Ex propositionibus autem minime vindicat voluntas a Pœnitentia. Hinc pro­ probatis, nihil verum potest concludi. batur Consequentia : quia cujuslibet forQuamobrem omnes illæ impugnationes in­ malitatis repertae in actu debet assignari tactam, et indemnem relinquunt solutionis aliqua causa proxima, et immediata, ut doctrinam. videtur perspicuum : sed in actu contri­ Replica 95. Objici tamen potest, et difficilius, tionis v. g. invenitur posse non esse, el diffici­ quam hactenus contra eam. Nam actus | hoc est prædicatum sibi intrinsecum : ergo lior. v. g. Pœnitentiæ ita oritur a Pœnitentia, I aliqua ejus immediata, et proxima causa ut ab illa proxime, et immediate habeat, I assiunanda est ' non est autem Pœniten­ quod sit actus virtutis : sed quod ita oria­ tia, utpote quæ solum dat posse actui : tur, ut possit non esse, non habet a Pceni- j ergo debet esse voluntas, a qua dumtaxat tentia : ergo esto actus Pœnitentiæ, ut est provenit posse non esse actus contritionis. 96. Hæc replica, quæ subtilis est, si Mg: actus virtutis, ab ea procedat, ut tamen liber est, non oritur a Pœnitentia, subin- aliquid probat, simul evincit potentiam deque ortum immediatum debet trahere a naturalem, qua naturalis est, seu ex pro­ voluntate. Hæc secunda Consequentia priis viribus influere proxime in entitatem constat ex prima, siquidem non est illi actus ut supernaturalis est, quod æquepununde Ubertatem hauriat, nisi vel a Pceni- git adversarios docentes in actum superna­ tentia, vel a voluntate. Prima vero ex præ- turalem quatenus supernaturalem nullum missis, quoniam de ratione actus liberi, ut | influxum exhibere vires naturales, sed sub hac consideratione totum influxum esse liberi est, quod ita sit, ut possit non esse, vel ita fiat ut possit non fieri a potentia gratiæ. Porro id ita evinci fit manifestum : ex eo quippe contendit voluntatem pro­ libera, et consequenter si actus Pœniten­ tiæ a Pœnitentia non habet, quod possit xime influere in actum liberum, quia virnon esse, non habet esse liberum per ordi­ ; tus solum præstat actui posse esse; posse nem ad Pœnitentiam. Unde solum restat vero non esse non confertur a virtute, sed a voluntate, cui soli competit posse non probanda Minor, quæ sic suadetur : nam ab eo principio accipit actus Pœnitentiæ agere : sed virtus supernaturalis qua talis posse non esse, cui convenit proxime, et solum dat esse supernaturale actui, non immediate posse non agere; sed soli vo­ vero tribuit posse non esse supernaturale luntati imme liate convenit posse non agere illi actui, hoc enim solum competit po­ actum Pœnitentiæ, non vero virtuti ; alias tentiæ : ergo eadem ratione, qua influere illi tribueretur omissio Pœnitentiæ, quod contenditur in actum liberum, qua libe­ rum, debet influere etiam proxime, et ex est falsum : ergo a voluntate immediate, propriis in actum ipsum qua supernatura­ et a Pœnitentia sumit actus Pœnitentiæ, lem , subindeque jam influxus naturalis quod possit non esse. Conflr* Confirmatur, et explicatur : nam actus j non sistet non in attingentia actus ut vi­ mal. contritionis ita procedit a voluntate, ut talis, et liberi fQrmaliter; sed etiam per­ tinget usque ad ejus supernaturalitatem, posse omnino proximum a Pœnitentia re­ cipiente, quod etiam procedit ab ipsamet non identice, aut materialiter sumptum, voluntate ut potente non elicere actum sed etiam formaliter, ut explicat munus contritionis ; sed quamvis voluntas sumat supernaturalitatis. In quo satis detrahere­ a Pœnitentia posse proximum ad contri­ tur influxui gratiæ, et extolleretur supra tionem, quod ex se non habet; ab ea debitum natura. tamen non recipit posse non pœnitere, ulRespondetur ergo ad objectionem nepote quod a se habet : ergo actus contri­ gando suppositum Majoris ; eo enim ipso tionis licet procedat a Pœnitentia, ut pos­ quod actus Pœnitentiæ procedat ab ipsa ut sit esse; non tamen accipit a Pœnitentia actus virtutis, procedit ex electione, et immediate, quod possit non esse. Major consequenter libere, libertate propria vir· tutis. K DISP. VI, DUB. I. DF. PŒNITENTIA. ■ tutis. Libertas autem per modum virtutis, ut constat ex supra dictis, consistit in eo quod præstet potentiæ facultatem, et sit illi ratio proxima eliciendi operationem retinendo potentiam ad non esse illius, vel per omissionem, vel per actum contra­ rium. Ubi autem remanet in voluntate facultas prædicta, ita actus contritionis procedit a Pœnitentia, ut a principio Quo,et ut a ratione formali, ut non procedere po­ tuerit. Si enim voluntas non vellet se per Pœnitentiam ad contritionem applicare, non esset actus contritionis, utpote qui non, nisi a Pœnitentia effici valet. Quare dum procedit a Pœnitentia ut a principio Quo, ita procedit, ut potuerit non proce­ dere, aut non processisse : consequenterque libere procedit, nedum a voluntate, sed etiam ab ipsa virtute : aliter tamen, et aliter a potentia ut subdita gratiæ danti virtutem ad agendum; a gratia vero ut connotante in ipsamet voluntate indiffe­ rentiam ad oppositum vel contradictorie, vel etiam contrarie. Unde nulla formalitas est, aut reale prædicatum in actu, quod non ipsi conveniat medio influxu virtutis, siquidem ipsum posse non esse, aut fuisse, in quo est tota vis objectionis, procedit a virtute Pœnitentiæ, a qua ita procedit, ut potuerit non procedere. Unde male sup­ ponitur in Majori posse actum contritionis procedere a Pœnitentia, quatenus actus virtutis est, et quod non procedat ex vi hujus libere, cum sit implicatio in od· jecto. 97. Minor est falsa et ad ejus probatio­ nem distinguenda est Major : Ab eodem principio sumit actus posse non esse, cui competit posse non agere, vel per modum virtutis, vel per modum potentiæ, con­ cedo Majorem ; per modum potentiæ prae­ cise, nego Majorem. Distinguitur etiam Minor : Voluntati immediate convenit posse non agere, per modum potentiæ, concedo Minorem; per modum virtutis, nego Mino­ rem, et cum ea Consequentiam. Nec ideo infertur omiss onem virtuti, et non poten­ tiæ delatam iri, ut obtendebatur : nam omissio non tribuitur, nisi potenti et non facienti ex virtute ; hoc autem non conve­ nit nisi animæ, et voluntati, quæ dicitur, et est potens facere per gratiam ; gratia vero est ratio, ut possit, sicut albedo est ratio disgregandi visum respectu parietis, sed ipsa se sola non disgregat : et anima est ratio corpori vegetandi, sed ipsa non vegetat. Et in hoc stat paralogisatio Au- 739 thorum oppositæ sententiæ : arbitrantur enim, et intendunt idem virtuti totali tri­ buendum esse, quod tribui debet potentiæ, quasi eadem sit ratio potentiæ, et virtutis; cum tamen longe aliter se habere debeat, et amplior, ac universalior sit ratio poten­ tiæ, quam ratio virtutis, vi cujus agere, et non agere potentiæ, et animæ tribuitur; ratio tamen agendi, seu qua anima agit est virtus : quapropter omissio non tribui potest virtuti ; secus vero animæ, et po­ tentiæ, cujus est exercitium negativum pro libertate contradictionis. Hinc constat ad confirmationem, et ad ejus formam respondetur concedendo Ma- tionis. jorem, et negando Minorem. Ad cujus pro­ bationem concessa iterum Majori, distin­ guenda est Minor : solum indiget virtute supernalurali, ut ei tribuat potestatem proximam, utcumque, nego Minorem; per modum virtutis solum determinantis quoad speciem, non vero quoad exercitium actus, concedo Minorem, et nego Consequentiam. Actus quippe virtutis cum libet ab intrin­ seco sit, petit a suis principiis proximis ita procedere, quod procedere non possit : et hinc supponere petit in potentia expe­ ditam potestatem ad oppositum, et in vir­ tute supernatural! solam determinationem quoad speciem actus, non vero quoad exer­ citium, ut supra dicebamus. Et hoc modo voluntas indiget virtute supernatural! ; non ut intenditur, quasi ita determinet, quod non relinquat facultatem, et indiflerentiam in illa. Ex quo non infertur ali­ quam esse formalitatem in actu, quæ proxime, et immediate non efficiatur a charitate, seu virtute supernatural! : si qui­ dem ita procedit ab illa, ut possit non procedere, ut jam ostendimus. 98. Ultimum (et magni apud sæpe alie- SePd* gatum Theologum momenti), argumentum Adversaproponitur sub hac forma. Species natura- ri,s ar‘ lis impressa efficit immediate cognitionem etum? supernaturalem : ergo et potentia naturalis efficere etiam potest actum supernatura­ lem. Consequentia constat, quoniam ea­ dem est unius, et alterius ratio. Et Antedens probatur in speciebus deservientibus ad assensum fidei, quæ naturales sunt, et ut naturales influunt ad assentiendum mysteriis revelatis. Non apparet autem, nec facile explicari potest, qualiter elevari possunt ad repræsentandum mysteria supernaturalia, non quidem medio habitu fidei, nec media aliqua qualitate superna­ tural! : ergo solum concurrunt virtute sibi 740 Con firroaU DE PŒNITENTIA. propria, et naturali. Consequentia constat, nendum esse monstrant adducta exempla, et probatur Minor : tum quia si habitus idem de omnibus dicendum est. fidei elevare posset species naturales; eli­ y9. De materia hujus argununti specia­ Pro wcere etiam posset assensum fidei in absen­ liter egimus tract, de Necessitate Gratiæ tetiote tia specierum. Consequens est falsum : disput. 3, dub. 3 g 5, quo mittere posse­ meati. ergo et illud ex quo sequitur. Probat ille mus lectorem. Sed quia ibi, et adis tracta­ Majorem : quia virtus adæquata causæ tibus sancita, et huc concernentia suppo­ remotæ eodem modo operatur, sive causa nebant hanc difficultatem de partialitate remota sit præsens, sive sit absens, ut influxuum causæ naturalis, et suj ernatupatet in accidentibus naturalibus eo modo ralis devictam, ct a discipulis D. Thomæ, agentibus in præsentia, et absentia causæ; imo et ab ipso S. Doctore radichus evul­ calor enim eodem modo calefacit in absen­ sam, oportet hic ut in proprio loco vires tia ignis, ac in ejus consortio : ergo si ha­ argumenti discutere, ut ibi dicta robur bitos lidei est virtus proxima, qua elevantur accipiant, et ex hic dicendis veritas clarius eniteat. species, ut proxime influant in actum su­ Respondetur ergo negando Antecedens, Prisas pernaturalem, ipsum efficere poterit absque dkesdi et ad ejus probationem non sat erit dicere specierum consortio. Tum etiam : quia cum Suarez in hac 3 p. disput. 19, sect. «Saqualitas alia supernaturalis addita pro illo rez rçi3, assensum fidei non fieri mediis specie ­ elevan Ii munere, vel esset species, vel ap­ cM paret conficta solum ad eludendam vim bus naturalibus, sed supernaturalibus, et habitui proportionali Tum quia ejus argumenti : ergo non est admittenda. Probat Antecedens : nam qualitas illa su­ sententia communiter deseritur non solum pernaturalis, vel supplet concursum objec- ab extraneis, sed etiam a domesticis. Tum etiam : quia argumentum nou urget solum tivum, quem præstare non possent species in speciebus deservientibus fidei, sed naturales, et hoc pacto jam gerit munus etiam in dono prophetiae, et aliis quam speciei : vel ai nihil deservit, cum illæ pluribus illustrationibus supernaturalibus, species maneant in sibi propria, et naturali in quibus difficile est recurrere ad novam repraesentatione, nihil quoad huc inferente specierum infusionem, cum sæpe objecta illa virtute. sint naturalia. Tum tertio : quoniam ilice Confirmatur. Plura sunt entia naturalia, quæ immediate, et ratione sui concurrunt species vel infunduntur cum ipso habitu; ad effectum supernaturalem : ergo non est et hoc non; alias infantibus in Baptismo infunderentur simul cum fide species om­ contra rationem entis naturalis concurrere effective immediate ad effectum supernatu­ nium reaum, quas illustratione fidei de­ ralem. Antecedens suadetur, tum in as­ cui su temporis essent percepturi, et cum alii plus, alii minus de mysteriis, et rebus sensu Theologico ad quem non semel con­ fidei decursu vitæ percipiant, non eis in­ veniunt præmissæ, quarum altera sit funderentur æqualiter species. Quod est naturalis, altera vero supernaturalis. Tum in habitibus naturalibus, quibus acquiritur contra ilium statum in quo supponuntur æquales. Aliunde vero non esset, quare in facilitas a i exercendum actus supernatura­ illo statu illis speciebus uti non possent, et les; vel quia ex frequentatione actuum non consequenter ante usum rationis na­ supernaturalium consurgit promptitudo turalis assenti ri actuali ter mysteriis fidei, naturalis; vel quia ipse habitus naturalis similiter præstat promptitudinem, quæ de­ quod est minus probabile. Vel solum in­ serviat ad actus utriusque ordinis Quo­ funduntur, quoties assensus habendus es­ circa entitates naturales formalem concur­ set a fideli. Et hoc nulla ratione probatur, sum exhibent, quo maxime foveantur cum supposito habitu fidei, et apprehen­ eflectus supernaturales, utputa species na­ sione naturali terminorum, opus non sit turales determinando, habitus naturales nova specierum infusione ad praestandum facilitando, assensus Theologicus indu­ assensum Deo revelanti, maxime quoties cendo voluntatem, ut in allectus superna­ objectum est in se ipso naturale : qualia turales erumpat : non est ergo ratio, quare non pauca referuntur in Scriptura, quæ non etiam possint effective proxime in­ fide credenda sunt, et naturaliter sunt refluere saltem partialiter in eosdem actus. præsentabiha. Non ergo est necessarium Et cum eadem sit ratio de uno, ac de aliis, novas pro his cudere species quoad entita­ semel posito concursu naturali immediato I tem supernaturales ; atque falsum est sta ad aliquem supernaturalem actum, ut po- 1 tuere universaliter novam specierum su· supernaturalium DISP. VI, DUB. I. 741 Ferre quem est necessaria. Ita Ferre tom. 1, in circa pornaturaliuin infusionem; quoties ex fide id 1 p. tract. 3, quæst. G, § 15. assflplren 'um fuerit revelatis in Scriptura. opinio. Verier 101 . Hæc inquam interpretatio est Impu­ 100. Relicta ergo ut insufficienti hac aliena a mente utriusque S. Doctoris. Et gnator. i3W’3i· doctrina, concedendum est species natu­ quod attinet ad mentem D. Thomæ liquet, rales deservire posse cognitioni superna­ ut satis manifestat exemplum illud littera­ tural!, tum fidei, tum prophetiae, et aliis de quibus eadem potest esse dubitandi ra­ rum, sicut enim ex diversa illarum colla­ tione diversa consurgit significatio, ita ex tio. In quo non est insuperabilis difficultas, distincta'coordinatione specierurn diversa ut obtenditur, sed facillime explicatur ex species intelligibilis resultat. Ubi formalis doctrina D. Thomæ 2, 2 , quæstiun. 173, sensus non est de influxu effectivo poste­ artic. 2, ubi exponens qualiter mens pro· phetæ quandoque illustretur a Deo sola riori, et subsecuto in specie a 1 ejusdem repraesentationem : sed de diversa repræinfusione luminis prophetici absque addiî.nom. tjone specierum, inquit : Sicut enim ex I sentatione formali, quæ sola variat spe­ ciem in ratione speciei, et hanc docet diversa ordinatione earundem litterarum, S. Doctor in ratione repraesentandi esse accipiuntur diversi intellectus, ita etiam se­ diversam, et non tantum in ratione effi­ cundum diversam dispositionem phantas­ ciendi. Constat autem id ex solut. ad 3, matum resultant in intellectu diversa; spe­ ubi clarissime ex diversa coordinatione cies inlelligibiles. Hanc vero specierum coordinationem non fieri virtute naturali diversam repraesentationem elicit S. Doc­ alicujus agentis creati, sed virtute super­ tor per hæc verba : Dicendum, quod quas- D.Thom natural] docet in illo articulo, et in solu­ cumque formas imaginatas, naturali virtute ϋ«η. tione ad 1 ejusdem articuli : Quia sicut potest homo formare absolute considerando ; dictum est, quandoque in prophetica reve­ non tamen ut sint ordinalæ ad repræsenlanlatione divinitus ordinantur species imagidas inlelligibiles veritates, quæ hominis in­ nariæ perceplæ a sensu, secundum con­ tellectum excedunt; sed ad hoc (videlicet, ut gruentiam ad veritatem revelandam. Et repraesentent) necessarium est auxilium hæc est elevatio specierum, quæ deservit supernaturalis luminis. Constituit ergo D. cognitioni supernatural!, nimirum earum i Thomas diversitatem in illa formali reprae­ collatio, et coordinatio supernaturaliter sentatione, quidquid sit de concursu effec­ facta, vi cujus earum repraesentatio jam tivo, de quo nec verbum vel levissime, et non est naturalis, quatenus novo ordine, a longe. Non minus perspicue locutus fuit et novo itidem modo repraesentat objecta Augustinus docens quandoque similitu­ juxta exigentiam veritatis revelandæ. Quam dines immediate infundi a Deo, quando­ doctrinam accepit D. Thomas a suo Ma­ que vero eas resultare a formis imaginatis Mu­ gistro Augustino lib. 9 de Trinit. cap. 2, secundum adjutorium prophetici luminis. nit. ubi disserit : Habet animus nonnullam spe­ Quorum verborum senius detorqueri non ciei notæ similitudinem, quæ quidem simili­ potest ad species pure naturales, ut inten­ tudo intelligibilis in revelatione prophetica, dit praedictus Magister, nec etiam ad so­ quandoque immediate a Deo imprimitur, lam efficientiam supernaturalem earum quandoque a formis imaginalis resultat, se­ respectu cognitionis propheticæ; sedante cundum adjutorium prophetici luminis. illum debet coordinari in ratione reprae­ Ex qua utriusque S. Doctoris sententia sentandi , ut obire possint munus effi­ manifestum fit, quod arguenti explicatu ciendi. videbatur arduum , et simul convellitur Nec ponderis est, quod speciei reprae­ Evertitor motivum aliquorum discipulorum D. Thomæ insentatio sit formalis, et consequenter in· opposi­ lelligentia, circa elevationem specierum variabilis, ut obtenditur. Hoc enim solum tam. naturalium : arbitrantur quippe solum ele­ probat repraesentationem praedictam, invari species quoad munus influendi effec­ complexe, et solitarie sumptam semper tive, in cognitionem supernaturalem; esse eandem, quod libenter concedimus, nec negat D. Thomas. Si vero accipiatur non vero quoad munus formaliter reprae­ sentandi, quod illis convenit in genere complete, et quoad ordinationem diversi­ causæ formalis. In quo, inquiunt, non est mode exercet suum munus, sicut littera elevatio supernaturalis, sed semper species eadem est (ut exemplo utamur D. Thomæ) in quacumque dictione; diversimode ta­ repraesentat oujectum naturale, et modo naturali : quocirca elevatio solum cadit men sonat, diversumque sensum expli­ supra concursum effectivum speciei, ad j cat vel anteposita , vel interposita, vel : ' - L > I: f i; • i - Io t ■ . f. rU J Γ , P·' D 3 î ’·· hf * A- > i ; H ,r ft /4 Ii < *3 f' p ; \ l -· it i! a· ;r r * .4* ■ 'At* * ■ ’ i I-i i p 't 4 DE PŒNITENTIA. postposita, ut constat experientia. Et hoc modo docet D. Thom. discurrendum esse de speciebus naturalibus in ordine ad repræsentaiionem supernaturalem. In quo sensu verius, et conformius mend D. Thomæ se gessit Magister Ildefonsus Mi­ chaël (quem refert, et non bene impugnat Magister Ferre· docens species naturales modo supernaturali elevatas deservire co­ gnitioni supernaturali. Objectio, 102. Objicitur tamen in oppositum, tum quia species fidei assensui inservientes semper repraesentant propria hujus objecta connotative ad res materiales et naturales : ergo numquam exuuntur modo sibi pro­ prio, et connaturali repraesentandi. Tum nam species nequeunt repræsentare ob­ jecta modo supernaturali, quin intrinsece, et essentialiter varientur : at credendum non est intrinsece, et essentialiter variari media accidentali elevatione Fidei, cui accidentaliter inserviunt : ergo non est illis adseribenda repræsentatio naturalis quoad modum; sed solum concedi debet elevatio quoad influxum effectivum , ut accidit in qua baptismatis, quæ naturaliter abluendo corpus elevatur in Sacramento abstergendam maculam peccati, quæ est in anima. Satisfac­ Hoc tamen motivum facile dispellitur tio. ex doctrina D. Thomæ. Ad primam ejus partem dicimus non denudari species a sua naturali repræsentatione, in assensu fidei ; sed superindui alio superiori modo super­ naturali ex diversa illarum collatione, seu ordinatione, ratione cujus inservire pos­ sunt actui illi nobilissimo immediate ; cum tamen ex se, et juxta repraesentationem propriam dumtaxat remote, et mediate conducere possent. Ad secundum dicas variari species illas quoad modum prædictum, quem docent uterque Praeceptor SS. Augustinus, et Thomas resultare ex diversa illarum ordinatione, medio auxilio luminis supernaturalis. Porro modus iste essentialis est speciei, ut deservienti co­ gnitioni supernaturali et convenit ipsi ac­ cidentaliter, si consideretur sub esse tan­ tum naturali, et prout repræsentat res naturales modo naturali. Legitimi 103. Negato ergo primo Antecedenti argu­ menti argumenti supra facti, negandum est etiam solitio. Antecedens, quo intendebatur probari, et ad hujus insertam probationem contentam in illo dilemmate dicendum est ordinatio­ nem illam fieri ab habitu ipso fidei simul cum auxilio supernaturali ad assensum DISP. VJ, DUB. 1, pio, quia cum conclusio sequatur debilio­ fidei requisito, ut de cognitione prophetica rem partem, præmissa naturalis infert expresse affirmat D. Thomas. Vel enim conclusionem naturalem, ot influxus su­ prædictæ species post primum assensum pernaturalis alterius præmissæ impeditur, fidei permanent habitualiter ordinate, ut et quasi retardatur ab inducenda supernaiterum quoties oportuerit idem assensus turalitate, in assensnm, quem alias inferre præsletur, vel quoties eliciendus est as­ poterat. Quod amplius examinare non va­ sensus, denuo coordinari debeant : utro cat, sed videri poterunt discipuli D. Thoenim horum modorum rem quis explicare nue in proœmialibus Theologiæ ad quæsvoluerit, semper salvabitur ab ipso habitu, tionom 1 priinæ partis. ot auxilio annexo fieri elevationem, vel Nec etiam urget secundum exemplum semel in primo fidei assensu, vel toties, desumptum ab habitibus naturalibus : quoties opus fuerit in assensum prorum­ qnam enim facilitatem praestant, solum pere. Si autem inquiras, quænam pars conducit proxime ad eliciendos actus natu­ qus· determinate tenenda sit? Respondetur ni­ U5tlODÜ rales; ad supernaturales vero dumtaxat re­ ­ hil ad præsens referre decisionem unius rento ilât mote, et indirecte per modum removentis partis præ alia, cum earum alterutra de­ prohibens : quo enim quis magis se exer­ terminata veritas subsistere possit. Arbi­ cet in actibus naturalibus virtutis, eo est tramur tamen distinctione opus esse : minus indispositus negative; quatenus nam si sermo fit de rebus communiter ad non tot sunt illi impedimenta positivæ res fidei pertinentibus, sicut a ratione ha­ gratiæ, quot fuissent, si loco illorum ac­ bitus fidei manet homo habitualiter de­ tuum peccata perpetrasset. Non tamen illis terminatus ex parte potentiæ; ita post disponitur positive ad gratiam supernatu­ primum, aut aliquos ejus assensus species ralem. Quod vero subjungitur ex repeti­ illæ permanent etiam quasi habitualiter tione quasi eis facilitas naturalis acquiri coordinate ad determinandum ex parte posset, etiam est falsum, et supra in hoc objecti, quin opus sit denuo eas ordinare eodem tract. Disp. 5, num. 191, ex D. ad credenda mysteria fidei communia, vel Thoma reprobatum : nam actus superna­ alias jam credita; sed solum indigebunt turales nec habitum naturalem acquirunt, applicatione repræsentationis, quasi habi­ nec facilitatem præstantitidem naturalem; tualis relicte ex actu, vel actibus antece­ sed solum disponunt subjectum ad aug­ dentibus. Si vero sit locutio de aliis mys­ mentum habitus supernaturalis, vel intenteriis vel non alias creditis, vel magis sivum, vel extensivum juxta eorum condi­ specialibus, quæ proinde specialiori indi­ tionem. De quo suis locis geant repræsentatione, recurrendum erit 104. Ex quibus omnibus duo constare ad omnino novam specierum ordinationem 7’^’videntur, et quod nullum est caput unde pro assensu eliciendo. In quo non est cur •iWo-ista sententia fulcitur, quod in ipsam non amplius immoremur. . retorquetur, ut hactenus visum est : atque Ad confirmationem principalis argu-^»^ ideo eam debilibus niti fundamentis, sive menti, negandum est Antecedens, quod ab authoritate, sive a ratione sumantur. nullo illorum exemplorum suadetur. Non Et quod illa celebris distinctio de partiali­ quidem primo : quoniam assensus Theo­ tate causæ, cum totalitate effectus, quæ logicus (si semel est entitative, et quoad excogitata fuit ad hanc sententiam utcum­ substantiam supernaturalis, ut de ipso ha­ que fundandam, penitus corruit, nec est bitu Theologiæ non desunt, qui affirment admittenda, nisi simul ex parte effectus adhuc intra scholam D. Thomæ) non pro­ similis divisio accipiatur. Cum enim causa cedit immediate a præmissa ut pure natu­ in esse causæ constituatur per virtutem rali, sed elevata ab aliqua præmissa super­ productivam effectus, implicatorium est, naturali, ipsique inferendo subordinate. virtutem esse partialem, et tamen totum Ex quo nihil contra nos, et negatur sup­ effectum producere; alioqui enim esset, et positum illius probationis. Si vero tenea­ non esset partialis, esset quidem ut sup­ tur, nec assensum Theologicum, nrc ejus ponitur, vel dicitur : non esset vero, quia habitum esse supernaturales, nisi ad sum­ habet virtutem ad totum effectum. Unde mum radicaliter, ex ea parte qua petunt uno concesso, inconsequenter alterum le­ supponere fidem, a qua sumant principia gitime illarum negatur, ut ostendi potest ad inferendas conclusiones (quod est pro­ exemplo materiæ et formæ, quæ quia in babilius, et communius, intra scholam diverso genere causæ concurrunt, et neu- | D. Thomæ), nihil convincitur illo exem­ plo, I tra totum compositum continet, non pos­ sunt dici causæ partiales partialitate causae, quin simul etiam sint partiales par­ tialitate cfleclus ; quocirca esse materiale est proprius effectus materiæ, esse vero formale correspondit ut proprius effectus formæ. Ubi adnotaro oportet, id ipsum re Nota ad­ versario­ ipsa docere fautores hujus sententiæ, rum in· quamvis vocibus negare videantur. Ita consequcnenim docent actum v. g. contritionis a tiamgratia procedere, quod ut vitalis, et liber ita est a libero arbitrio, quod non sit a gratia, ut vero est supernaturalis, ita est a gratia, quod sub hac ratione nec sit, nec esse possit a libero arbitrio. Cum vero esse vitale, esse liberum, et esse supernalurale, sint prædicata intrinseca actui, et non pure denominationes; necessarium est ipsis, ut consequenter loquantur assignare in actu v. g. contritionis prædicata libero arbitrio convenientia ; et illa, quæ re ipsa gratiæ adseribuntur ; ut proprius effectus unius, et non alterius esse debeant. Ita enim Deus media sua gratia producit supernaturalitatem in actu immediate, quod nequeat producere ejus vitalitatem, et li­ bertatem, et e converso. Ita etiam liberum arbitrium efficit vitalitatem, et libertatem ejusdemmet actus, quod reipsa nullatenus efficere valeat supernaturalitatem. Unde consequens est tam fieri actum illum vita­ lem, quia homo vult, quam quia Deus vult; utrique enim æque tribui debet ut causæ partiali eadem conversio : tam impotens namque est Deus ad efficien­ dum, quod est de libero arbitrio, quam hoc sit impotens efficiendi quod est ex Deo in prædicta sententia. Quocirca devo­ rare oportet illud inconveniens, quod deglutire absurdum habuit D. Augustinus in D- Au Enchryridio cap. 32, ad illa verba Apos- gust. gust' toli Rom. 9 : Non est volentis, nec curren­ tis, sed Dei miserentis : Ubi licet in dissi­ mili causa, sed non absimili materia ita arguebat, et urgebat suos adversarios : Si propterea dictum est, non volentis, nec cur­ rentis, sed miserentis est Dei, tanquam di­ ceretur : Non sufficit sola voluntas hominis, si non sit etiam misericordia Dei, non ergo sufficit sola misericordia Dei, st non sit etiam voluntas hominis : ac per hoc si recte dictum est, non volentis hominis, sed mise­ rentis Dei est, quia id voluntas hominis sola non implet ; cur non e contrario recte dici­ tur, non miserentis est Dei, sed volentis est hominis, quia id misericordia Dei sola non implet? Quæ consequentia necessaria in 74 4 DISP. VI, DUB. 11. DE PUBNITENTIA. I hac sententia concursus partialis volunta­ tis, et gratia?, si quidem neutra est causa totalis effectus totalitate causa', sed partia­ lis, uti se habent portantes pondus, ad quod sustinendum neuter illorum sufficit. hiiffi. Quam vero ingens absurdum hoc sit, docet Augustinus paulo inferius’subjun­ gens : Porro si nullus Christianus dicere audebit, non miserentis est Dei, sed volentis est heminis, ne Apostolo apertissime contra­ dicat. Restat, ut propterea recte dictum intelligatur, non volentis, nec concurrentis sed miserentis est Dei, ut totum Deo detur, qui hominis voluntatem bonam, et préparai adjuvandam, el adjuvat prxparatam. Ergo ex mente, ac sententia D. Augustini in hac materia locum non habet distinctio illa de partialitate causarum quarum quae­ libet proxime sit insufficiens ; sed tota, et adaequata sufficientia proxime a Deo est, et non a voluntate adhuc partialiter. Alio­ qui inevitabile est illud inconveniens, quod tanti fuit apud D. Augustinum de quo egimus supra disp. 4, dub. 3, num. 69, ubi plura huc concernentia occurrunt. Con­ cludamus ergo hanc controversiam verbis ejusdem D. Augustini lib. de Prædest. Idem. Sanet, cap. 11, ubi radicem hujus senten­ tiæ evulsit, et convulsit motivum eam tuendi dicens : Sed cum dicitur (inquiunt) si credideris salvus eris, unum eorum exigi­ tur, alterum offertur. Quod exigitur, in ho­ minis, quod offertur in Dei est potestate. Hæc illi contra quos disputabat Augusti­ nus. Authores vero, quibuscum agimus, non absimiliter dicent : offertur gratia, sed exigitur influxus proprius liberi arbitrii, qui in ejus potestate sit, et ideo dividendus est inûuxus gratiæ ab influxu liberi arbi­ trii, et concedenda est virtus naturalis proxima pro libero arbitrio, et virtus im­ mediata supernaturalis pro gratia, ut totus actus utrique partialiter respondeat. Quid ad hæc Augustinus? Illos, et istos unico Idem, ictu perculsit. Cur non (ait) utrumque Dei est, el quod jubet, et quod offertur ? Rogatur enim, ul dei quod jubet. Rogant credentes, ul sibi augeatur fides. Rogant pro non cre­ dentibus, ut eis donetur fides. Et ut eos ma­ gis premeret, instat alia paritate contra eandem sententiam : Sic autem dicitur, si credideris, salvus eris, quemadmodum di­ citur : si spirilu facta carnis morlificaveritis, vivetis. Nam el hic ex duobus unum exi­ gitur, alterum offertur. Si Spiritu, inquit, facta carnis morlificaverilis, vivetis. Ul ergo facta carnis mortificemus exigitur ; ut autem 745 sed dispositive dumtaxat. Quæ suppositio, quoad primam sui partem est communis apud Theologos contra Vasquez singulari­ ter docentem actum contritionis esse for­ mam formaliter sanctificantem, ut constat ex dictis tract, do Justificat, disp. 2. Ubi prædictam suppositionem statuimus, et Vasquezii fundamenta diruimus. Secunda vero pars etiam liquet tum ex Concilio Tridentino sess. 14, cap. 4, do­ cente contritionis motum præparare ad re­ missionem peccatorum, si conjunctus sit cum fiducia divinæ misericordiæ. Tum etiam px iis, quæ diximus eodem tract, disp. 3, dub. 5, in quo asseruimus actus charitatis, et contritionis, quibus ultimo præparatur homo ad justificationem, inter physicas dispositiones annumerari debere, contra aliquos asserentes dumtaxat moraliter ad eam disponere. Hoc ergo supposito, deve­ nimus ad decisionem difficultatis propositæ. tiro concurrit in genere causæ efficientis moralis ad expulsionem peccati. Conse­ quentia constat. Major videtur perspicua : nam sicut qui producit formam physice incompossibilem cum alia forma expellit efficienter physice prædictam formam ; ita et ob eandem rationem theologizandum est de principio indneente efficienter formam moraliter incompossibilem cum termino, aut forma, vel quasi forma. Minor etiam constat, tum quia actus contritionis non est componibilis cum peccato mortali. Tum quia est satisfactio ex justitia saltem imperfecta pro illo, ut loco nuper citato explicuimus. Tum denique, quoniam actus contritionis procedit a Pœnitentia suppo­ nente gratiam habitualem in anma, pro aliquo priori. Ut etiam ubi asseruimus, et uberius prosecuti sumus locis paulo supe­ rius allegatis ex tract, de Justificatione. DUBÏUM IL Confirmatur, et explicatur hoc ipsum : Conflr mat. Dlrum virtus panilenliæ concurrat nam satisfactio in ratione satisfactionis effective ad destructionem peccati? pertinet ad genus causæ moralis, quia res­ picit peccatum, seu injuriam compensen105. Explicato concursu effectivo, qui dam, quæ est quid murale : sed virtus Pœ­ communis est Pœnitentiæ cum aliis virtu­ Sententia D. Thomas pro conclusione nitentiæ elicit contritionem sub ratione tibus supernaturalibus, respectu proprii statuitur. compensationis et satisfactionis pro offensa actus, recto ordine descendimus ad sibi Deo irrogata : ergo virtus Pœnitentiæ con­ peculiarem, et proprium prout ab illis dis­ 106. Dicendum est virtutem Pœniten­ currit in genere causæ efficientis moralis ω. tinctae. Et quia proprius finis hujus virtu­ tiæ concurrere ad expulsionem peccati in ad exclusionem peccati. Major præter quam tis est destruere peccatum, ut constat ex genere causæ efficientis moralis, non vero quod ex illi inserta probatione liquet, supradictis, oportet examinare, in quo ge­ physicae absolute, et immediate. Hanc as­ etiam constat ex eo, quod satisfactio in ra­ nere causæ concurrat ad ejus destructio­ sertionem docent magis communiter d scitione satisfactionis se habet in ordine ad nem. Præcipua vero difficultas reducitur j D· Thomæ, ut videre est apud Arauxo extinguenium debitum ex injuria contrac­ iæ. a ad genus causæ efficientis, de qua proinde ito! in præsenti art. 2, dub. 2, Joan, a S. tum, sicut meritum, vel demeritum ad titulus specialiter meminit. Cui occasio­ Thoma, art. 2. Goneto disp. 3, art. 4. reddendum debitum præmium, vel suppli­ nem dedit Angelicus Præceptor art. 2 hit,' Martinez de Prado de Pœnit. quæst. 86, cium : sed influentia meriti ad præmium, hujus quæstionis in sol. ad 3, dum docuit, β γμβ. tot dub. 9. Eamque ut propriam D. Thomæ et demeriti ad supplicium est moralis, ut quod qualibet virtus specialis formaliter ex· 1 Justificat, T * 'yf. elegimus tract, de disp. -3, dub. ex omnium sententia supponi debet : ergo pellit habitum vitii oppositi, sicut albedo ex­ 4, § 5, et tract, de virt. disp. 3, dub. 3, etiam satisfactio in ratione satisfactionis pellit nigredinem ab eodem subjecto : sed §4, et alibi suffragantur Curiel 12, quæst. petit moraliter influere in compensationem Poenitentia expellit omne peccatum effective, 112, art. 2, dub. 2, ad ultimum. Montesin. offensæ. Minor vero primi syllogismi etiam in quantum operatur ad destructionem pec­ ibi quæst. 113, disp. 34, q. 4, § 6. constat : quia cum Pœnitentia sit justitia cati, prout est remissibile ex divina gratia, Ut vero ejus probatio clarior, et effica- hominis ad Deum, media qua reducitur homine coopérante. Ubi manifeste adseribit cior appareat, recolenda sunt, quæ supra ad æqualitatem proportionalem inæqualiS. Doctor virtuti Pœnitentiæ causalitatem tas inducta per peccatum, ut supra relin­ diximus in hoc eodem tract, disp. 5, dub. effectivam, et quia hæc est duplex, mora­ 4, $ 6 et 7, ubi explicuimus, qua.iter ac­ quimus late explicatum; contritio, quæ est lia, et physica, idcirco tota difficultas de­ tui contritionis ratio satisfactionis conve­ ejus actus primarius, et qua Deus homini volvitur ad examinandum, An intelligi parcitur pro offensa, nequit non subire niat tam intra, quam extra Sacramentum. debeat de causalitate tantum physica, vel Et ea doctrina supposita, formatur conclu­ rationem aliqualis satisfactionis. solum de morali, aut de utraque simul. 107. Confirmatur, et explicatur secundo A,ia· sionis ratio sub hac forma : Quoties aliqua In quo non una est Authorum sententia, præoccupando aliquorum effugium. Quo­ virtus elicit actum morali er incompussitam inter discipulos D. Thomæ, quam niam eo potissime satisfactionis ratio foret bilem cum aliquo termino, effective mora­ apud alios. cont'itioni deneganda, quia oritur a gra­ liter concurrit ad expulsionem talis ter ­ Ante omnia vero supponendum est ac­ «η* tia, ut a principio efficienti, et consequente mini : sed vinus Pœnitentiæ elicit actum r«à. tum contritionis non expellere peccatum supponit ablatam maculam peccati, pro qua contritionis, quæ est incompossibilis moformaliter, seu in genere causæ formalis, posset satisfacere : sed hæc ratio non proraliier cum peccato : ergo virtus Pceniten· sed vivmnuj, offertur. Num igitur placet, ut facta carris mmtificare non donum Dei esse dicamus, neque id donum Dei esse fateamur; quoniam exigi audivimus a nobis prxtnio vitæ si hoc fecerimus, oblato? Absit, ut hoc placeat participibus, el defensoribus gratis. Absit ergo, ut discipulis utriusque S. Doctoris placeat divisio illa partialium causa­ rum in hac materia, juxta quam necesse est asserere mortificationem pœnitentiæ, contritionem, el similis actus prout a nobis non esse donum aut effectum ejus gratiæ. Utrnmquc enim est donum Dei, et sub gratia cadit, et quod exigitur a nobis ex pane liberi arbitrii, et quod offertur a Deo, quare pro eo quod jubetur, et pro eo quod offertur, rogandus est Deus, ut det quod jubet, et non neget, quod offert. ·' p 6? r *■ U, * Ί IA 'H •4 */» i> •V’ i? ;<· * 746 DF PŒNITENTIA. bat actum contritionis non esse satisfactio­ nem : ergo nec etiam probat virtutem Pœnitentiæ non influere moraliter in ex­ clusionem peccati. Major constat ex ipsamct adversariorum doctrina. Minor vero probatur : 1° quia peccatum non exigit sa­ tisfactionem ex ea parte qua est malum hominis, ipsumque deturpat ; qua ratione importat maculam, et privationem volun­ tariam nitoris gratiæ ; sed ex illa parte, qua irrogat injuriam Deo, et inducit rea­ tum pœnæ æternæ, et temporalis : sed in­ ter ablationem maculæ media gratiæ infu­ sione, et ablationem offensæ media compensatione, mediat contritio, ut clare docuisse D. Thomam manifestum est ex supradictis locis citatis : ergo quamvis contritio supponat pro aliquo priori infu­ sam graiiam, et maculam detersam non ideo excludi debet a ratione satisfactionis. ■Secundo probatur eadem Minor : nam esto contritio oicut supponit gratiam, et abster­ sam maculam, supponeret etiam ex parte Dei remissam offensam, ut intenditur in opposita sententia, adhuc obiret rationem satisfactionis circa reatum pœnæ tempora­ lis remanentis, quem citra dubium præcedit contritio : ergo semper salvaretur vir­ tutem Pœnitentiæ concurrere efficienter ad expulsionem peccati, ut est a creatura compensabili. Probatur hoc : nam juxta eam sententiam ratio injuriæ, et offensæ non esset compensabilis media satisfactione creaturæ, si quidem ita est conjuncta infu­ sioni gratiæ remissio offensæ, ut ex vi formalissimæ infusionisgratiæ remitteretur offensa ex parte Dei : sed ad gratiam non concurrit, nec concurrere posset homo meritorie; ergo nec ad oblationem offensæ, et consequenter ratio offensæ non esset compensabilis a creatura, nec satisfactio­ nem jure posset ab illa extorquere Deus, sicut nec postulat meritum ad obtinendum gratiam. Cum vero maneret reatus pœnæ temporalis, hanc dumtaxat intenderet com­ pensare Pœnitentia, et hujus respectu obi­ ret rationem justitiæ, et satisfactionis, in D.Thom. qU0 sensu accipi potest D. Thomas quæst. 28, de Verit. art. 8 ad 2, ubi in secunda solutione argumenti ita inquit : Vel potest dici, quod contritio ad remissio­ nem culpa) quoad reatum pœnæ temporalis se habel per modum causæ efficientis : sed quantum ad maculam, el reatum pœnæ æternæ se habet solum per modum dispositio­ nis, Non quia S. Doctor non sentiat pro ipsa offensa Dei non fieri satisfactionem I DISP. VI , DUB. II. media Pœnitentia, ut manifestant testimo­ test destrui physice efficienter a Pœnitentia nia locis citatis allegata. Sed quia, esto ita media contritione, aut aliquo ejus actu : non esset, adhuc salvaretur efficientia mo­ £ ergo peccatum non expellitur physice effiralis Pœnitentiæ respectu peccati sub ea )■ cienter in prædicto sensu a Pœnitentia. ratione sub qua esset componsabile : et Probatur Minor quoad singulas partes : in solum exigeretur pro eo compensatio in primis peccatum actuale jam præcessit, et eo casu quoad reatum pœnæ temporalis. * solum moraliter perseverat : quare eodem Confirmatur tandem ad hominem conlra ΑΙΙίπ· 5 modo, quo est, dumtaxat potest destrui, Suarez : Nam ut ipse concedit, actus qui I non vero modo, quo non est : nam quod est expressa voluntas compensandi, effec­ non est non potest destrui : sed peccatum tive concurrit ad expellendum peccatum, 8 actuale supponitur non esse physice; ergo eo quod imperat actum doloris, et detesta­ I non nequit physice destrui media contritionis : sed actus contritionis est expressa, I lione. Nec etiam quoad rationem maculæ, et exercita voluntas compensandi, et est quia hæc est in anima, et actus Pœnitentiæ ipsemet dolor, et detestatio compensans : a in voluntate; voluntas autem non agit effecergo potiori titulo, quam voluntas illa I tive physice inanimam. Præterquam quod antecedens, debet concurrere efficienter ad macula jam supponitur expulsa pro aliquo expellendum peccatum. 1 priori ad Pœnitentiam, et contritionem, ut 108. Quod vero Pœnitentia non concur- Alii I dicebamus, media infusione gratiæ, quam rat ad prædictam expulsionem in genere B;5'pafJ 1 contritio efficere nequit, ut est actus vircausæ efficientis physicae, et immediate j tutis. Tandem offensæ ratio nequit expelli (quæ est secunda assertionis pars), osten. i· nisi moraliter, cum non alium esse habeat ditur primo, quia nullum agens effective f præter esse morale. Præsertim, quia nulla physice expellit formam aliquam, quin ef­ potentia fieri valet Deum ex concursu, seu fective physice producat in subjecto formam I influxu creaturæ aliqua affici forma physica aliam physice incompossibilem cum forma I denuo addita, ut indemnis, et illibata serexpellenda : sed virtus Pœnitentiæ media I vetur summa ejus immutabilitas; nec appacontritione non producit, nec producere ret, qualiter influxus nostræ voluntatis valet formam aliquam physicam physice ! physice expellere possit injuriam divinam, incompossibilem cum peccato ; ergo non moraliter juxta prudentum æstimationem expellit physice peccatum. Consequentia existentem in Deo. infertur ex præmissis. Major constat in­ -A 109. Sed contra primam assertionis parductione omnium agentium, naturalium, I tem, et ejus probationes objicies æque proimo et ipsius authoris supernaturalis. Mi­ I bare habitum, et actum charitatis expellere nor vero probatur; quia virtus Pœnitentiæ I peccatum in genere causæ efficientis moramedia contritione non producit gratiam I lis : hoc autem est falsum, et contra D. sanctificantem inanima, nec aliam formam I Thomam in illa solutione ad 3, in qua Pœ­ positivam incompossibilem cum peccato, nitentiæ soli detulit vim efficienter expelquæ non est assignabilis : ergo virtus Pœ­ I lendi peccatum : ergo tam assertio quoad nitentiæ non producit efficienter physice : illam partem, quam ejus fundamentum sunt formam physice incompossibilem cum pec- · falsitali obnoxia. Assumptum Majoris pro­ cato. Ratio a priori hujus probationis est : batur. Nam habitus charitatis pro illo eodem quia nullum agens inquantum agens in­ n priori, quo disponitur homo ad remissionem tendit per se primo carentiam, seu expul­ peccatorum, elicit actum dilectionis Dei sionem ; si quidem operatur secundum j super omnia, qui est prorsus cum peccato quod est in actu ; quocirca non est dabilis 4 Incompossibilis, imo est radix totius incorruptio, quam non comitetur generatio: } impossibilitatis cum peccato; cum attingat terminus vero generationis est forma, quæ •j Deum sub ratione ultimi finis ; quod relitribuit speciem nedum effectui, sed etiam | quarum virtutum actus non habent, nisi ipsi generationi, seu productioni. 2 ex influxu charitatis : alias praedictus actus Secundo probatur eadem assertionispars: E est etiam satisfactorius, eî æque potens quia peccatum solum potest physice efficil movere divinam voluntatem ad destructioenter destrui media Pœnitentia, vel ratione I nem peccati : ergo etiam æque a Pœnitenpeccati actualis non retractati, sed morali­ I lia concurrit effective ad destructionem ter perseverantis, vel ratione maculæ ha­ I peccati efficientia morali. Præsertim cum bitualis, vel ratione offensæ, aut injuriæ actus charitatis in Deum sit prior actu Deo irrogatæ : sed nullo ex his modis po­ l'1”· contritionis, ut constat ex D. Thoma in | test 747 hac quæst. art. G, ubi docet motum liberi arbitrii in Deum præcedere naturaliter motum liberi arbitrii in peccatum, ideoque primum actum esse rationem, et causam secundi. Respondetur tamen negando illationem Solvitur Majoris, etad ejus probationem concedimus totum, quod in ea continetur, de compossibilitate actus charitatis cum peccato, de præcedentia, et causalitate prædicti actus ad actum contritionis; sed negamus Con­ sequentiam. Et ratio differentiæ sumitur ex supra non semel ostensis, et enuc'eatis : nulla quippe virtus ex proprio, et intrinseco motivo intendit satisfacere pro peccatis, nisi Pœnitentia, quæ sola esc justitia ho­ minis ad Deum, et collimat in reconcilia­ tionem divinæ amicitiæ, media destructione peccati, et aliquali pro ipso satisfactione. i Charitas vero quamvis detestetur peccatum, sitque cum ipso incompossibilis, non id præstat ex motivo prædicto, sed ex alio universaliori bonitatis divinæ in se ipsa, quam summe diligere intendit. Unde actus charitatis ex sua specie, et motivo intrin­ seco non est satisfactorius, ut explicuimus supra exemplo Angelorum, in quibus splen­ duit ferventissima charitas ejusdem ratio­ nis cum nostra etiam ante illorum heatitudinem ; nulla tamen in illis fuit, aut esse potuit satisfactio. Quare ut actus charitatis satisfactorius evadat, debet imperari ab ipsa Pœnitentia in nobis, vel a justitia com­ mutativa, ut in Christo, qui ut nostri fide­ jussor tenebatur ad satisfaciendum. (Quo simul occurrimus tacitæ objectioni.) Unde licet actus charitatis moveat Deum ad de­ ponendam offensam, et condonandam inju­ riam ; si tamen non interveniret actus Pœnitentiæ imperantis, non remitteretur per modum compensationis, et aliquali justitia ex parte hominis, licet deficienti, modo supra explicato. Atque ideo non ex­ pellit peccatum effective. Quam solutionem, et disparitatis rationem hausimus ex D. Thoma in 4, dist. 1 4, quæst. 2, art. 4 ad D-Thon’’ 2 ita asserente : Nec quælibet virlus habel actum ordinatum ad prædictam æquaiitalem inter Deum, et hominem restituendam, ut dictum est. Et ideo oportet, quod quælibet virlus peccata remittat. Hoc enim Pœnitentiæ convenit, non in quantum est virlus simpli­ citer, sed in quantum est virtus quædam. 110. Nec refert, si iterum objicias : Causa efficiens moralis nequit per se primo, et immediate terminari ad carentiam, seu non esse, non secus ac causa efficiens phy- >■ * I 748 DE PŒNITENTIA. DISP. VI, DUB. 11. 749 r sica, eo quoi unumquodque operatur, se­ cundum quoi est in actu : sed hac ratione diximus Pœnitentiam non posse concurrere efficienter immediate ad destructionem peccati in ordine physico : ergo eadem ra­ tione dicendum est nec etiam moraliter effective destruere peccatum. Vel si hoc semel assentur, quin obstet il ud princi­ pium; pariter non oberit ad hoc ut volun­ tas physice efficienter excludere valeat peccatum. ^on· inquam, refert hæc objectio. Et disparitas est, quia remissio peccati in or­ dine morali est maximum bonum utpote quod includit reconciliationem hominiscum Deo, et acceptationem divinam, vi cujus deponitur injuria ex parte Dei offensi per peccatum, et ideo queit creatura sub divina gratia conari ad destructionem prædicta? offensæ in genere causæ efficientis moralis media sui contritione, et conversione ad Deum. In quo profecto non intendit per se primo carentiam, aut privationem aliquam, sed potius ablationem privationis, et carentiæ, quam inducit peccatum sub utraque ratione, et maculæ, et offensæ : nam ut constat ex dictistract.de Justificatione disp. 1, dab. 1, peccatum habituale ex parte recti est privatio gratiæ. et solum ex parte connotati, et obliqui importat actum, ut causam, a qua privatio illa redditur volun­ taria, et ut disseruimus tract, de Incarnat, disp. 1, dub. 2, sub ratione offensæ etiam importat privationem moralem juris divini, seu ipsius Dei sub ratione ultimi finis, quam subtrahit Deo, et collocat in creatura. Qua­ propter in ordine morali remissio peccati, seu non esse illius licet explicetur termi­ nis negativis, potius importat carentiam carentiæ, seu privationem privationis, quod i est quid positivum, quam puram negatio­ nem, ideoque nihil mirum in ejus destruc­ tionem collimare virtutem Pœnitentiæ me lia satisfactione contritionis. At vero ad concursum physicum in ge­ nere causæ efficientis directe, et imme­ diate, qui sit absolute, et simpliciter talis, requiritur quod physice efficiatur aliqua forma, qua expellatur contraria, et indu­ catur ejus carentia. Non enim apparet qualiter agens physice efficiat ratione formæ, quin ex parte effectus splendeat aliquid physice causatum medio prædicto influxu, ut in luctione, et ratione constat : quocirca in remissione qualitatum, quæ est species alterationis. condistincta ab earum intentione, non assignant Philoso- | ad quam tollendam nequit concurrere nisi phi non osse majoris intentionis præcise, moraliter; cum satisfactio sit ordinis mo­ quo pacto est negatio, et terminare nequit ralis, et non nisi moraliter compensanda. influxum positivum immediatum, et di­ Porro ad hujusmodi compensationem hoc rectum ; sed assignant mo lum positivum mudo exhibendam, verum est desiderari, determinatum, vel qualitatis contrariae, vel ac præsupponi debere influxum physicum ipsius, quae remitti dicitur, ex quo sequa­ voluntatis in actum : sed aliud est iste tur non esse modi intensioris alterius op­ influxus, aliud modus causandi competens posita?. Cum vero influxus physicus virtu­ influxui : primum est quid physicum, se­ tis Pœnitentiæ potissime, ac primario cundum est quid morale, ut constat in re explicetur in contritione, qua se homo non a Imodum dissimili. Nam aliud est ad disponit ad remissionem, et compensatio­ meritum vitæ æternæ prærequiri influxum nem peccati ; et hoc sive ex parte maculæ, physicum voluntatis, ac gratiæ, per ordi­ sive ex parte offensæ consistat in priva­ nem ad quas est quid physicum actus me­ tione : aliunde vero supponatur infusa ritorius; aliud vero, quod actus meritorius gratia tam ad prædictam virtutem, quam influat physice in præmium, vel modus ad ejus actum; relinquitur neutiquam pro­ concurrendi sit physicus. Et licet primum prie influere posse nisi in remissionem sit omnino verum, secus vero secundum, offensæ, quam pro priori aliquo præcedit, nec iste ex illo deducitur. Stat ergo Pœni­ et in reatum pœnæ temporalis permanentis tentiam influere physice in actum contri­ adhuc obtenta remissione, consequentertionis, et quod actus contritionis solum que ejus influxum non posse non esse mo­ influat moraliter in exclusionem peccati, ralem. ’ ; iit. Sed instabis, et dices adhuc: Ad · Unde constat ad probationes inductas ne­ gatae propositionis, et ad primam dicas salvan iam efficientiam physicam virtutis Pœnitentiam ex vi illius influxus solum Pœnitentiæ in peccatum sufficit influxus in destruere effective, quod non supponit actum contritionis : sed hujusmodi in­ destructum in peccato ; hoc vero solum est fluxus est physicus : ergo virtus Pœniten­ ratio offensæ in sensu explicato, et reatus tiæ physice influit in destructionem pec­ pœnæ temporalis; non vero ratio maculæ, cati. Cætera constant præter Majorem, quam delere pertinet ad gratiam, et non quæ sic probatur : nam eo ipso quod influat ad actum contritionis consecutum ad infu­ effective in actum contritionis, destruit < I>> sionem gratiæ. Ad secundam respondetur effective eo lem concursu, quidquid oppo­ ita esse, quod sit dispositio physica ; sed nitur, et est incompossibile cum actu con­ hæc dispositio physica respectu gratiæ, tritionis; sed peccatum est incompossibile solum influit moraliter in offensam, ut cum actu contritionis : ergo ex vi ejusdem clare docet D. Thomas in 4, dist. 14, influxus physici, quo eluitur actus contriquæst. 2, art. 1, quæstiunc. 1, in corpore tonis, destruitur physice peccatum. Præomnino videndus. senim cum actus contritionis non sit dum­ taxat dispositio moralis, sed etiam physica gratiæ, ad eamque ultimate physice homi­ g Π. nem præparat : atque ideo ex vi ejusdem Diversæ sententiæ referuntur, influxus effectivi debent excludi, quæ ipsi el refelluntur. contritioni repugnant. Respondetur ad objectionem negando Ssist*· Majorem cujus falsitas constat ex eo; nam r i 112. Conveniunt Theologi in eo, quod hoc quod est Pœnitentiam physice efficere pœnitentia omnia peccata deleantur; sed proprium actum, est prædicatum ipsi com­ circa modum ea excludendi non est unus mune cum aliis virtutibus, in quo proinde eo-om sensus, sed in varios abeunt dinon magis explicatur destructio peccati, cenoi modos, quorum præcipui sunt duo. quam in aliis. Pœnitentiæ enim non com­ ; Primus fuit Scoti in 4, dist. 14, quæst. 2, petit destruere vel physice, vel moraliter 'ariic. 2, docentis Pœnitentiam medio pro­ peccatum ex ratione sibi, et aliis com­ prio actu disponere tantummodo ad remis­ muni, ut paulo ante nos docuit D. Tho­ sionem peccatorum, absque ullo alio in­ mas : sed ex ea parte, qua effective exhi­ fluxu effectivo. Qui dicendi modus deinde bet compensationem pro peccato, in quo arrisit Vasquio ad art. 2 hujus quæst. non est reperire, nisi privationem volun­ dub. unico, ubi solum habitui adscribit in­ •3' tariam gratiæ, et offensam irrogatam Deo, fluxum, actui vero tribuit dumtaxat vim ad disponendi, imo et justificandi. In quo nec vere, nec consequenter processit : quo­ niam effectus formahs foimæ sanctificantis non deferri debet pjus dispositioni; atque ideo si actus contritionis est dispositio ad formam justificantem, nequit esse forma formaliter justificans. De quo tract, de Jus­ tificat. Quod idem docuerat 1, 2, disp. 111, cap. 7, et tenet Suarez in præsenti disp. 8, sect. 3, et insinuasse visus est Ferrara 4, contra Gentes cap. 72,|ûîm præmissis, prope finem commentarii illius capitis. Pro qua sententia Arguitur primo : nam actus Pœnitentiæ Primam argu­ tantum concurrit dispositive ad infusionem mentum. gratiæ sanctificantis : ergo eodem, et non alio concursu, influit in remissionem pec­ cati. Antecedens constat ex Concilio Tri- Concil. Trid. dentino sess. 6, cap. 6, ubi actibus pœni­ tentis tantum defertur causalitas dispositiva in gratiam, et expresse etiam docet D. Thomas innumeris in locis passim obviis. Consequentia vero probatur, si quidem in eodem genere causæ, in quo causa influit ad introductionem formæ, concurrit ad ex­ clusionem oppositæ, ut inductione constat : ergo si actus contritionis solum concurrit dispositive ad introductionem gratiæ sanc­ tificantis; in eodem, et non alio concurrit etiam ad exclusionem peccati oppositi. Respondetur ad argumentum. conce­ Solalio. dendo Antecedens, et negando Consequen­ tiam , quam non evincit probatio . quæ solum tenet respectu formæ excludendæ prout se tenet ex parte subjecti, et oppo­ nitur subjective formæ introducendae ; non autem est vera, loquendo de termino extrinseco, illato, et connotato a forma ex­ pellenda : hic enim, si etiam auferri debet, ut denuo forma introducatur, admittere potest diversum influxum. Quod patet ad­ huc in humanis, ubi ad reconciliationem amicitiæ ob damnum illatum non swficit offendenti apponere actum benevolentiae, qui alias poss-et amicitiam vel tueri, vel denuo stabilire, vi cujus excluderet actum oppositum inimicitiae; sed insuper deside­ ratur concursus effectivus, quo damnum illatum restituat, vel honorem deferendo, vel rem ablatam suo domino vindicando. Cum orgo in peccato ultra deformitatem, seu malitiam se tenentem ex parte pecca­ toris sit etiam injuria se tenens ex parte Dei, quæ est terminus extrinsecus, et connotatus a peccato, et ipsi extrinsecus; hinc fit ex vi illorum actuum, quibus se homo ad Dei præparat gratiam , excludi 1» 4 • * *< It & ·· • ii k 11 -i * I :· · ■: f- ' ■ 750 ■ ‘M.’- i ·I■ Λ À DE POENITENTIA. quidquid ipsi contradicit ex parte deformi­ tatis, et Bjjditiæ se tenentis ex parte ho­ minis peccantis; quin alius influxus ex vi hujus desideretur. Atque ideo sicut ad in­ fusionem gratiæ solum dispositive concur­ rit, ita et ad omnes effectus formales, vel quasi formales ipsius, mediis quibus exclu­ duntur oppositi. Cæterum quia ratio injuriæ est extrinseca homini, et intrinseca Deo, ad hujus expulsionem necessarius est influxus effectivus, qui directe versetur contra injuriam per modum compensatio­ nis, et satisfactionis. Quocirca tam Con­ cilium Tridentinum, quam D. Thomas et alii Theologi ultra motum liberi arbitrii in Deum, medio quo convertitur homo ad ultimum finem sibi praestitutum, et con­ sequenter excludit aversionem ab alio ultimo fine, requirunt in justificatione mo­ tum liberi arbitrii in peccatum, quod qui­ dem necessarium non fuit nec in Angelis, nec in Christo, nec in aliis nulla labe pec­ cati gravis infectis. Urgeas 113. Sed contra hanc solutionem, quæ replica est, et esse debet communis discipulis D. ex D. Thoma. Thomæ, quamlibet sententiam tueantur, militare vi ietur alia ejusdem S. Doctoris supra in hoc eodem dubio relata ex quæst. 28 de veritate articnl. 8 ad 2, ubi in prima solutione adscribit contritioni, quod concurrat efficienter ad expellendum pec­ catum, quatenus continet Sacramentum in voto. In secunda vero, quam subjunxit immediate affirmat ad remissionem ma­ culae, et reatus pœnæ æternæ se habere solum per modum dispositionis, ad reatum vero pœnæ temporalis per modum causæ efficientis. Verba hujus solutionis secundæ, quæ præferenda videtur, dedimus supra num. 110. In neutra vero consonat D Thomas doctrinæ traditæ : nam in prima totam vim effectivam detulit Sa­ cramento in voto, quasi sine illo nul a suppeteret contritionis vis effectiva *. in secunda vero, quam agnovit, fuit respectu pœnæ temporalis, amandata prorsus, quam deferimus respectu offensæ. Er-ίο vel sibimet est adversus Angelicus Praeceptor in hac 3 p. et alibi pluries ; quod non est dicendum : vel nos ipsi adversamur, quod videtur verius. Respon- Nec refert, si cum Arauxo respondeas, Anuxo. particulam solum qua usus fuit D. Tho­ mas, et excludi videtur quilibet alius con­ cursus effectivus, non excludere a conco­ mitantibus, sed supponere, et includere : subindeque quamvis D. Thomas dumtaxat concursum dispositivum expresserit pro contritione ; non idcirco ablegavit concur­ sum moralem effectivum annexum illi primo. '·.· CI 51Nam contra est : quoniam illa explicatio NÜ!/JciL distinctionis exclusive), quam veram esse absolute, et ex terminis nemo ibi inficias, quoad præsens non bene applicatur. Et ratio est : quia prædicta expositio solum tenet in per se comitantibus, et expresse non exclusis ; ut si diceres : Homo lanium esi rationalis, non inde bene inferretur: ergo homo non esi nsibilis, eo quod in ip­ samet rationalitate includitur radix risibilitatis comitantis rationabilitatem. Cæierum non habet locum hic sensus, quoties silerum prædicatum excluditur ab uno, et attribuitur alteri, ut si assereres : Homo tantum est rationalis, et non est discurswtii, in qua locutione neutiquam adscribi debe­ ret homini discursus, si vera esset illa propositio cum dictione exclusiva. Cons­ tat autem Angelicum Præceptorum ita distribuisse influxus in contritione, quod pure dispositivum detulit ipsi tum ad gra­ tiam, tum ad remissionem pœnæ æternæ annexam infusioni ejusdem gratiæ; in­ fluxum vero effectivum illi adscripsit res­ pectu solius pœnæ temporalis, et conse­ quenter manifeste exclusit circa pœnam æternam; aiioqui enim futilis, et prorsus nulla fuisset distributio illa, ut est perspi­ cuum : ad utrumque enim concurreret dis­ positive, et efficienter contritio respectu pœnæ æternæ. Quare illa expositio præterquam quod est omnino voluntaria, ut dissona menti D. Thomæ rejicienda, et repellenda est. 114. Nec hujus impugnationis robur AHona elevatur dicendo, tum S. Doctorem eatenus jæ. negasse contritioni concursum effectivum respectu pœnæ æternæ, quatenus hæc se­ quitur ex malitia actus peccaminosi; sed illum asseruit respectu ejusdem pœnæ æternæ. quatenus hæc consequitur ad of­ fensam divinam. Quoi est asserere prædictæ pœnæ reatum consequi ad malitiam, et ortum ducere etiam ab offensa; et ex primo capite concessit illi D. Thomas con­ cursum dumtaxat dispositivum, quem exer­ cet circa gratiam ut excludentem macu­ lam : ex secundo vero adstruxit etiam effectum, quo viget respectu ofiensæ. Tum dictionem illam exclusivam solum, qua usus fuit Doctor Angelicus, cadere supra totum copulatum, seu complexum; non tamen respectu unius partis illius. Unde sensus _____ _ > ♦ DJ8P. VI, DUB. 1ί. •i i 751 U·' ! f : .1 sensus est, respectu expulsionis maculæ, et simul reatus pœnæ æternæ, Pœnitentia non concurrit effective, sed dispositive in genere causæ materialis. Cum quo tamen sint concursus effectivus ratione solius offens® ut excludendæ. Nisi maluerit, cui neutrum horum arri­ serit, D. Thomam in prædicta solutione ad 3 hujus articuli, correxisse sententiam in illa quæstione de veritate edoctam, cui proinde standum non est. isfiU- Non (inquam) ulla harum responsionum ΗΓ. infringitur vis factæ impugnationis. Non enim potuit D. Thomas vel interrogatus clarius respondisse contritionem ad expul­ sionem maculæ, et reatum pœnæ æternæ solum dispositive se habere; et dumtaxat ad exclusionem reatus pœnæ temporalis efficienter concurrere. Ubi clare distinxit inter partes totius complexi, et determi­ nate negavit de una, quod alteri concessit : non est ergo locus distinctioni illi de toto complexo, et de ejus parte, quasi quod toti negaverit, illud parti concesserit : adhuc enim opus erat asseruisse absolute ad ex­ clusionem peccati se habere contritionem pure dispositive; et inde descenderetur ad partes, vel quasi paries ipsius peccati dis­ tinguendo unam ab alia, et concedendo alicui, quod non conveniebat toti. Quo contra se gessisse Angelicum Doctorem ma­ nifestum est : nam primo distinxit pecca­ tum, quoad maculam, et reatum pœnæ æternæ, et respectu hujus partis concessit influxum pure dispositivum : deinde me­ minit reatus pœnæ temporalis, cui ut ex­ cludendo media contritione assignavit con­ cursum effectivum Pœnitentiæ. Non est ergo fundamentum in littera D. Thomæ ad illam secundam glossam, sed ut voluntaria rejicienda est. Et eadem perspicuitate repellitur prima. Nam reatus pœnæ æternæ non fundatur indifferenter, et quasi promiscue in mali­ tia, et in offensa; sed determinate respicit alterutrum illarum, a qua ortum ducere debeat. Si ergo nitatur malitiæ peccati, quidquid sit de offensa, non alium concur­ sum attribuit S. Doctor contritioni respectu pœnæ æternæ excludendæ, quam respectu maculæ, quem docet esse dispositivum, et reduci debet ad genus causæ materialis. Si vero sequatur ad offensam; idemmet Influxus, quo contritio expellit offensam, ex consequenti porrigi debet ad excluden­ dum reatum pœnæ æternæ, consequenterque vel ad utrumque, vel ad neutrum se habere debet per modum causæ efficientis. Prætorquam qnod, sive unum, sive alte­ rum sustinendum sit, et quodlibet eorum eligatur, propositio negativa D. Thomæ semper est falsa, et contra S. Doctorem diserte asserentem quantum ad maculam, el reatum pœnæ æternæ contritionem se ha­ bere solum per modum dispositionis. Nam juxta quamlibet earum verum est ad rea­ tum pœnæ æternæ non se habere solum dispositive, sed etiam efficienter nostram pœnitentiam, quod est contradictorium propositionis D. Thomæ. 415. Illa ergo solutione in sua probabi­ Legitima intel ilitate relicta, vera intelligentia S. Doctoris gentia aliunde petenda est. Ut vero eam perspi- D’.Tboni cue tradamus, supponenda est ipsius doc­ trina exi, 2, quæst. 87, arteul. 4, ubi affirmat, quod ex parte aversionis respondet peccato pœna damni, quæ est infinita : est enim amissio infiniti boni, scilicet Dei : ex parte vero inordinate conversionis respondet eipœna sensus, quæ est finita. Et ratio est clara : nam pœna æterna nihil aliud est ex parte recti, quam privatio visionis beatificæ, quam pœnam damni communiter ap­ pellamus. Unde sicut visio beatifica radi­ catur in gratia, quæ est semen gloriæ, ita ejus privatio ortum ducit ex carentia, seu privatione gratiæ proveniente ex aversione a Deo. Quare pœna æterna, seu damni di­ recte oritur ex macula peccati avertentis hominem a Deo ut suo ultimo fine super­ naturali. Non vero correspondet offensæ prout se tenet ex parte Dei, ut etiam est expressa doctrina ejusdem S. Doctoris in 4, dist. 46, quæst. 4, artic. 3 ad 6, ubi asserit, quod pœna proprie loquendo corres­ ponde peccato secundum inordinationem, seu malitiam, quæ in ipso peccato invenitur; non vero secundum dignitatem ejus, in quem peccatur. Et quia offensa formalis non*est malitia moralis, quam supponit, sed quæ­ dam læsio, et injuria irrogata personæ of­ fensæ, ad cujus reparationem non ordina­ tur per se primo pœna : sed satisfactio, et restitutio : idcirco in doctrina D. Thomæ nec pœna temporalis, nec æterna per se primo, et formaliter debetur offensæ, sed una, et altera exigitur pro malitia, et deordinatione actus, sicut satisfactio, et resti­ tutio exiguntur pro offensa. De quo tract, de Peccatis disp. 17, dub. 3 et 4. Ubi hanc doctrinam fusius prosecuti sumus. Ex ea vero haud obscure depromitur vera intelligentia prædicti testimonii. Quia cum locutio D. Thomæ semper fuerit præ- t H ili < T ■ «T 1 M l 8*1 ■ H i *■ i » ! ii f ». i if-u I K‘ i·’}; a iiii p k ί'Τ : i; 'l' 1- J 411 4 - ■ ■ . J; i J V< ·. s ·» 4. *1 ■· ?. 1Î << . |· ί , 1 i 752 DE PŒNITENTIA. cisiva, et valde formalis pro materiæ, de qua agebat, exigenda, cum distinxisset in peccato maculam, seu malitiam ex parte conversionis, et aversionis, necnon inju­ riam ex parte Dei et cuique eorum mune­ rum proprium terminum destinaverit, ut modo ex ipso audivimus. Hinc in prædicto testimonio in contrarium allegato, merito asseruit contritionem se habere solum dispositive ad excludendum reatum pœnæ æternæ, consecutum ex macula, seu mali­ tia peccati, ad quam amovendam hoc so­ lum modo se habere ean ;em contritionem constans est S. Doctoris, et discipulorum sententia; quidquid sit de ejus influxu ad auferendam, et compensandam offensam, quod explicare non fuit necessarium ad intentum argumenti, et illius articuli, cui titulus erat : .4n in impii justificatione ma­ tus liberi arbitrii gratiæ infusionem procé­ dai? Porro in ejus corpore statuit D. Tho­ mas gratiam non expellere peccatum effective per aliquam actionem mediam, quæ procedat a gratia, utpote ex quo sequecétur peccatum, et gratiam simul exis­ tere pro aliquo instanti. Eiad hoc vitantium docuit solum illud expellere in genere causæ formalis, et motus liberi arbitrii an­ teire in genere causæ materialis. Ultra quam præcedentiam intendebat argumen­ tum aliam in genere causæ efficientis res­ pectu maculæ peccati, et pœnæ æternæ ipsi ann^-xæ, quasi actus contritionis non posset effective procedere a gratia, quam præcedebat in prædicto genere materialis causæ dispositivæ ex parte hominis. Et hoc negavit D. Thomas, et dixit respectu ma­ culæ et pœnæ æternæ solum se habere contritionem per modum dispositionis physicæ, non vero efficienter juxta sensum articuli. Quod verissimum est, et libenter concedimus cum Angelico Præceptore : si quidem ut constat ex nuper observatis ex eodem D. Thoma, ad hoc non exigitur ulla satisfactio, nec restitutio; sed solum correspondet pœna luenda, et temporalis, et æterna juxta distributionem ibi factam. Cum hoc tamen bene cohæret eandem con­ tritionem sumptam in esse dispositionis, ut sic dicamus moralis compensantis, ac satisfacientis concurrere efficienter mora­ liter ad exclusionem prædictæ oflensæ, quatenus eam eliciendo effective offertur hantuT satl$factl° possibilis homini, ut docuit diversa in hac 3 p. et alibi sæpe; quin opus sit uia.‘Ttc£-recurrere ac* retractationem ad quam tantimonia. dem refugit Arauxo. Et ita omnia conso­ I DISP. VI, DUB. IJ. bitualem, et virtutes, ac dona eamin se­ Etre vera ita est : quia media contritionis nant. Quod vero hæc sit mens D. Thomæ quentia, et comitantia, prout descendunt a pœna voluntarie assumpta nedum exhibe­ liquet ex ipso articulo, necnon exsolutione Deo, et ex ejus parte se tenent : quo pacto tur Deo satisfactio pro offensa ; sed etiam ad 5, ex argumentis sed contra, ubi docet, convertunt Deum, ut ita dicamus ad crea­ pro pœnæ temporalis reatu permanente. quo i dispositio non facit aliquid formalituram, sed ex vi hujus creatura non intel­ ter, aut effective, sed materialiter tantum, Cætorum reatus pœnæ æternæ tam intimus ligitur conversa in Deum : quippe quæ non in quantum per dispositionem materia ef­ est peccato quoad incurri, et etiam excludi, convertitur in creatorem actualiter absque ficitur congrua ad receptionem formæ. Et ut in eodem signo, in quo est peccatum, proprio actu dilectionis Dei, et motum sic contritio facit ad gratiæ infusionem in vel incursum, vel exclusum, adesse debeat. eo qui culpam habet. Ubi clare loquitur de Cum vero malitia peccati in sententia D. I contra peccatum, ut expresse affirmat An­ gratia prout se tenet ex parte hominis se Thomæ satis manifesta excludi debeat pro gelicus Præceptor locis in contrarium alle­ deponentis, et de culpa, ut est illius pri­ prior i adactum contritionis media infusione gatis, et alibi sæpe. Tn quo nullus ejus vatio; non vero meminit offensæ, et satisgratiæ ; sicut hanc solum præcedit in genere discipulus hærere poterit, si vere discipu­ fac ionis pro illa, utpote non idoneis ad lus est. Ex quibus hanc secundam accep­ causæ materia is, non vero efficientis : ita so'utionem argumenti. tionem elegit D. Thomas accipiendo gra­ et remissionem prædictæ pœnæ anteitdum116. Sed dices. Si ita res esset, non vere Μα. tiam operantem pro gratia habituali, ut se taxat ex parte subjecti, seu quod idem est, docuisset D. Thomas se habere contritio­ tenet ex parte Dei, et peccatum prout se in genere causæ materialis dispositivæ. nem efficienter ad remissionem pœnæ tem­ tenet ex parte hominis, et importat macu­ Ideoque optime cohæret concursus effecti­ poralis. Consequens non debet admitti, utvus contritionis in pcenam temporalem; lam, et aversionem ab ipso Deo. In quo pote contra D. Thomam : ergo nec solutio sensu docet a sola gratia proficisci remis­ cum tamen illi repugnet idem concursus in tradita, ut de ejus mente admittenda est. sionem peccati ad quam proinde nequit gratiam, et in reatus illius exclusionem. Probatur Major. Nam pœna temporalis, sed 117. Secundo arguitur ex eodem D. homo concurrere effective, sed tantum dis­ reatus ai illam sequitur ad malitiam pec­ Thoma, et evertitur solutio tradita: nam positive, libere eam acceptando, et ad ejus I cati, i on minus quam reatus pœnæ æternæ: justificatio impii, et remissio culpæ sunt receptionem se præparando. Quod verissi­ sed quia pœna æterna, seu reatus ad illam effectus solius gratiæ operantis : sed ad mum est, et illud sæpe cum S. Doctore sequitur ad militiam, nequit ad illam effi­ effectum gratiæ operantis solus Deus con asseruimus. Quia tamen adhuc peccatum cienter concurrere contritio per modum currit effective : ergo ad remissionem pec­ se tenet ex parte Dei, cui irrogavit inju­ satisfactionis : ergo idem dicere debuit An­ cati solus Deus concurrit effective, subin­ riam, ad hanc amovendam exigitur motus gelicus Præceptor de pœna temporali, seu deque actus Pœnitentiæ ad summum se I pœnitentis in ipsum, vi cujus ipsamet gra­ ejus reatu. Quod tamen constat esse falsum. habere poterit dispositive. Utraque Conse- I tia, quæ sub relata consideratione diceba­ Respondetur negan io Majorem, quam . a quentia constat. Major est doctrina D. Tho- tur operans, est, et vere dicetur cooperaris non evincit probatio inducta, quia licet I, 2, quæst. Ill, art. 2, nec non in cum ipso libero arbitrio operante, et etiam hac 3 p. quæst. 86, art. 4 ad 2. Minor coopérante ; idcirco adhuc posita prima pœna temporalis, seu sensus sequatur ad etiam, constat ex eodem S. Doctore loco inordinatam conversionem, sicut pœna illa remissione peccati inadæquata, suppe­ immediate citato ex hac 3 p. ubi expresse damni ad aversionem a Deo, et in hoc sit tit locus influxui Pœnitentiæ effectivo con­ afiirmal remissionem culpæ, et reatus pœnæ tra injuriam se tenentem èx parle Dei; convenientia; est tamen disparitas inter æternæ esse effectum solius Dei. et ejus licet sit solum dispositivus, et quasi ma­ modum, quo una, et altera excludi petit : gratiæ ut operantis; remissionem vero nam prima penitus non remittitur cum pec­ terialis ad primam, et quasi partialem re­ pœnæ tem; oralis pertinere ad gratiam missionem. cato, sed post adeptam justificationem, et cooperantem cum libero arbitrio : ergo obtentam gratiam adhuc remanet reatus 118. Porro id ita accipiendum, et intel- Fundatur ­ jnxta D. Thomam actus Pœnitentiæ non ligendum esse, vel ipsemet arguens fateri respon ad luendam pcenam correspondentem deorsio. concurrit effective, sed tantum dispositive dinationi affectus circa res sensibiles juxta tenetur, nisi velit etiam repellere ab actu ad remissionem peccati; si quidem ejus contritionis rationem dispositionis in justi­ illud : Quantum glorificavit se, tantum date efficientia solum tendit ad extinguendum ficationem. Nam ad gratiam operantem illi tormentum. Apocalys. 18. Quocirca reatum pœnæ temporalis, remanentem post stricte sumptam, et prout movet ad actum in præsenti, vel in futurum tantum supplicii infusam gratiam, et exclusum peccatum indeliberatum absque præcedenti judicio sustinendum esc, quanta fuit inordinata ι’*· Respondetur ad argumentum ex dictis rationis, nulla ex parte hominis præcedit peccati usura, sive hoc fiat vel media nuda dub. præcedenti, et loco ibi citato ex tract, dispositio, alias daretur processus in infisustinentia pœnæ, ut accidit in Purgatorio, de Gratia, ubi explicuimus ex Angelico tum, quod est vitandum : ergo si loquere­ vel media satisfactione pœnali. Ob quam Præceptore propria munera gratiæ operan­ tur D. Thomas de gratia operante sub hac rationem loco supra allegato de Peccatis tis, et cooperantis, quæ recolenda sunt. stricta acceptione, non solum exclusisset observavimus multoties satisfieri offensæ Gratia ergo operans usurpatur dupliciter a j concursum effectivum Pœnitentiæ, sed per pcenam vel hujus reatum non semel S. Doctore; vel proprie, et hoc modo im­ etiam dispositivum : qyando quidem in satisfactione in hac vita purgari Et ex hoc portat auxilia transeuntia subito moventia ejus sententia actus Pœnitentiæ non proce­ capite, cum contritio præcedat non solum hominem ad operationem liberam, sed non dit a solo auxilio transeunte, sed etiam a natura, sed etiam tempore remissionem deliberatam, utpote ex præcedenti judicio gratia sanctificante, ut modo supponimus, pœnæ temporalis, jure optimo notuit asse­ et supponi debet ab omnibus, qui, ut par non oriam. Vel non ita proprie, et stricte, rere D. Thomas contritionem efficienter se est, salvare conantur in Pœnitentia veram sed magis late, quatenus dicit gratiam hahabere ad remissionem pœnæ temporalis. 4S Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. El 754 DE PŒNITENTIA. justitiæ rationem contra injustitiam pec­ cati. Quod tamen ægre, aul vix sustineri potest, si actus contritionis ortum duceret a solo auxilio, et non a gratia : in quo eventu praedictus actus ut antecedens gra­ tiam, nec meritorius, nec satisfactorius esse posset, ut suo luco ponderavimus, et evi­ cimus. Cum ergo D. Thomas statuerit ad illam gratiam operantem dispositive se ha­ bere actum Pœnitentiæ, eaque excludi pec­ catum, prout est malum hominis, et im­ portat maculam, seu malitiam aversionis ; manifestum nobis videtur sermonem ha­ buisse de ipsa gratia sanctificante sub ra­ tione operantis, ei convertentis Deum ad creaturas, quo pacto excludit peccatum, ut malum hominis est. Foleiinr Id quoi adhuc redditur certius ex eo ulleriüs ' quoniam per gratiam operantem in prima acceptione, seu quod in idem recidit, per solum auxilium transiens non excluditur peccatum sub aliqua sui consideratione : sed D. Thomas fuit loculus de gralia ope­ rante excludente peccatum, ut se tenet ex parte hominis ; ergo D. Thomas sermo­ nem habuit de ipsa gratia justificante sub ratione operantis, et non de solo auxilio. Ec no discursui dumtaxat mentem S. D.Tbom. Doctoris linquere videamur ipsum adea­ mus dicentem infra quæstione 86. articul. 6, ad 1, quod est hujusmodi : Dicitur enim Poenitentia virtus secundum quod est principium humani aclus : sed humanus aclus non operatur ad remissionem culpæ, quæ est effectus gratiæ operantis : ergo re­ missio culpæ non est effectus Pœnitentiæ se· eundum quod est virtus. Inquit itaquo : Dicendum quod effeclus gratiæ operantis est justificatio impii, ut in secunda parte dic· tum est, in qua, ut ibidem dictum est, non solum est gratiæ infusio, et remissio culpæ, sed etiam motus liberi arbitrii in Deum, qui est actus fidei format#, et motus liberi arbitrii in peccatum, qui est aclus Pfcnilen· tiæ. Hi autem aclus humani sunt ibi ut ef­ fectus gratiæ operantis simul producti cum remissione culpæ. Unde remissio culpæ non fit sine actu Pœnitentiæ virlulis, licet sil effectus gratiæ operantis, illius videlicet, quæ immediate operatur justificationem, quale non est auxilium transiens, sed ipsa gratia sanctificans, a qua illi actus formati procedunt. 2meuA-rau^tur tertio ex Vazquez : Ideo lum3. Pomitentia non tantum dispositive, sed etiam effective expelleret peccatum, quia est virtus generalis, oppositionem forma­ r lem habens cum impœnitentia ipsi forma’ liter opposita. Sed hæc ratio est nulla, Ergo nulla est ratio asserendi concursum illius effectivum contra peccatum. Major esi doctrina D. Thomæ iu illa solulione ad 3, quæ fuit occasio excitandi præsens du­ bium. Minor etiam constat in charitate, quæ est virtus æque universalis, et incompossibilis cum omni, et quolibet peccalo mortai;sed tamen non confert influxum effectivum pro illorum exclusione : ergo quod Pœnitentia sit virtus opposita omni­ bus peccatis, neutiquam probat effecti­ vum ipsius concursum pro illorum destruc­ tione. Ad hoc argumentum constat ex supra in hoc eodem dubio num. 112 expensis. Lindo constat distinguendam esse Majo­ rem : quia est virtus generaliter peccato op^ posita, utcumque , nego .Majorem : per modum compensationis, et satisfactionis concedo Majorem, et concessa ac negata Minori sub eadem distinctione, nulla est Consequentia : actus quippe charitatis non est satisfactorius pro peccatis, nec in illo­ rum destructionem colliniat ex sua specio, licet cum illis sit incompossibilis. Sed ex hac incompossibilitate non intulit D. Tho­ mas, nec sustinent ejus disc.puli, concur­ sum effectivum Pœnitentiæ, sed ex radice prædicta, quæ diversa est, et soli Pœni­ tentiæ congruit, aliis vero virtutibus ex ejus imperio. Un ie constat defecisse Vas­ ques in attingenda S. Doctoris mente. 120. Secunda sententia per aliud exUemum præcedenti opposita docet virlutem Pœnitentiæ concurrere ad expuisio-, ‘jau nem peccati in genere causæ eiticientis physicæ. Ita D. Donavent. in 4, dist. 14, D-B’· art. 2, quæst. 7, Durandus ibidem quæst. Dirui. 2, ubi etiam Soto quæst. 2, art. 1, et dist. 15, quæst. 1, art. 6, quos sequitur Nuno * v«j.' in præsenti dub. 2. conci. 3. Pro ea etiam referuntur Andreas Vega lib. 8, super Concil. Trident, cap. 9, quatenus docet Pœnitentiam esse causam efficientem infu­ sionis gratiæ,' Thomas Stapleion lib. de Justificatione cap. 2, asserens cooperatio­ nem liberi arbitrii ad justificationem re­ duci debere ad genus ciusæ efficientis, sicut reducuntur omnes aliæ dispositiones, et instrumentales causæ, juxta quam sen­ tentiam etiam aclus charitatis debet inter causas efficienter expellentes peccatum annumerari. Joseph. Angles quæst. 2, de Contritione art. 8, conci. 1, et aliqui alii discipuli D. Thomæ praeter jam relatos, quos I I DISP. VI, DUB. II. quos allegat Martinez de Prado in præsenti quæst. 86, dub. 9. MillPotissimum hujus sententiæ fundamen­ πα. tum quoad discipulos D. Thomæ sumitur ex testimonio supra allegato in limine hujus quæstionis, ubi tam absolute, quam diserte aflirmat D. Thomas virtutem Pœ­ nitentiæ præ omnibus aliis expellere ef­ fective omne peccatum. Ex quo loquendi modo sic absoluto conficit Nuno discur­ sum, quo intentum concludi videtur. Nam quoties D. Thomas absolute, et sine limi­ tatione loquitur de efficientia, inteiligi debet in ordine physico : sed D. Thomas absolute, et absque restrictione asserit Pœnitentiam effective concurrere ad des­ truenda omnia peccata : ergo asserta effi­ cientia debet ad ordinem physicum reduci ex mente D. Thomæ. Caetera constant, praeter Majorem, quæ facile suadetur tum ex se, quoniam efficientia moralis non est absoluta efficientia, sed secundum quid; potius enim tandit ad movendam, et in­ clinandam voluntatem alterius, ut influat in effectum, quam in effectum ipsum, ut patet in gloria meritis nostris moraliter obtinenda. Tum etiam ex ipsa doctrina D. Thomae, in qua si verum est Sacra­ menta efficienter ad gratiam concurrere, intelligitur de efficientia physica, ut est perpetua Doctoris, et discipulorum intelligentia. Si sermo etiam fuerit de humani­ tate Cliristi respectu miraculorum , et humanæ salutis, etiam intelligitur de vero concursu in genere causæ efficientis phy­ sica». Ergo similiter, dum asserit S. Doc­ tor Pœnitentiam effective destruere omne peccatum; intelligendus profecto erit de destructione, et efficientia in ordine phy­ sico, non vero de sola morali. Hic tamen discursus, quo moti videntur aliqui S. Doctoris discipuli ad hanc par­ tem, ut de ipsius mente tuendam, non tam urgens nobis videtur, ut illi existimant. Nam Major intelligenda est juxta qualita­ tem materiæ, de qua agitur. Et quia in materia Sacramentorum, et humanitatis Christi (ut exempla illa convellamus) ma­ teria ipsa postulat efficientiam physicam, ut suis locis ponderavimus (alias nihil fere docuisset D. Thomas, nec Concilio­ rum doctrinis se conformasse!), idcirco tenendum esse asseruimus, et asserimus tum Sacramenta, tum humanitatem Christi efficienter physice concurrere, ad induendos proprios effectus : et consequenter ad hanc doctrinam supponimus etiam contritionem ipsam, ut partem Sacramenti in hoc eo­ dem genere influere ad gratiam Sacra­ menti, et ad destructionem peccati. Sed hinc retorquemus pro nobis argumentum. Etenim quid amplius concedi debet Pœni­ tentiæ ad expulsionem peccati, quatenus actu est pars Sacramenti, et simul cum ipso influit, quam ei deferatur, aut deferri debeat ab illo sejuncta», ut solum implicat Sacramenti ipsius votum : sed ut pars Sa­ cramenti influit physice instrumentaliter in gratiam remissivam peccati, subindeque in ejus remissionem : ergo sejuncta, et separata a Sacramento non influit phy­ sice neque in gratiam, nec in peccati des­ tructionem. Major præter quam quod ex se ipsa patere videtur, constat ex eodem D. Thoma infra quæst. 8G, art. 6. übi investigatis : An remissio culpæ sil effectus Panilenliæ? respondet in corpore articuli, quod remissio culpæ est effectus Poeni tentiæ, principalius, secundum quod est Sa­ cramentum, secundario autem, et minus principaliter secundum quod est virtus. Quod e contrarie accideret, si ut virtus physice causaret remissionem culpæ : hoc enim pacto concurreret per modum virtu­ tis principalis, et non instrumentalis, in ordine physico : sed principalior, et nobi­ lior est influxus principalis pro instrumen­ tal! : ergo principalius influeret in remis­ sionem culpæ sub ratione virtutis, quam ut est pars Sacramenti : quod est in se fal­ sum, e contra mentem D. Thomæ. 121. In prædicto ergo testimonio ma-J|cns nifeste loquitur S. Doctor de efficientia omæ morali : inquit enim Pœnitentiam expel­ lere omne peccatum effective, in quantum cooperatur ad destructionem peccati, prout est remissibile ex divina gralia, homine coopérante. Ubi duplex influxus necessario est distinguendus; et qui exercetur medio actu ipsius Pœnitentiæ, qui profecto phy­ sicus est, et physice exhibetur a virtute : et qui exercetur circa ipsum peccatum prout est ex eadem gratia remissibile ; qui quidem nequit non esse moralis, et mora­ liter attingens exclusionem peccati. Ex eo namque quod hominem sui divina gratia vere pceniteat peccati, et qualem qualem propriam offerat compensationem pro illo; movetur Deus ad plenam ejus remissio­ nem elargiendam ; sicut ex eo quod homo sub eadem gratia bene operetur, meretur a Deo sibi præmium. Unde sicut in hoc exemplo duplex intervenit influxus, alter physicus respectu actus meritorii, alter 3 DE PŒNITENTIA. voro moralis erga pnemium consequen­ dum , quorum primus præsupponitur ad secundum; haud dissimiliter in nostro casu. Juxta quam doctrinam distinguendie, et explicant® sunt propositiones pnejacti discursus, ut intelligi debeant de efticienLia physica per ordinem ad contritionem ; per ordinem vero ad offensam, quæ sola indiget satisfactione, exponantur de effi­ cientia morali, præsupponente physicam explicatam. Est tamen observatione dignum juxta hanc sententiam, quam indubia remur esse D. Thomæ, concedendum esse influxum physicum effectivum Pœnitentiæ non solum in actum contritionis, sed etiam in exclusionem omnium illorum actuum pra­ vorum, quibus contritio ipsa opponatur, et se tenent ex parte pœnitentis; hi quippe excluduntur efficienter physice ex vi ejus- j dem influxus contritionis. Et ratio est | philosophica : nam qui efficienter intro­ ducit formam, efficienter ex consequenti expellit sive formam, sive dispositiones oppositas, generatio quippe unius formæ est activa corruptio, et destructio alterius : sed virtus Pœnitentiæ effective producit contritionem : ergo effective physice ex­ pellit actus pravos, ac peccata mmosos oppositos contritioni. Et in hoc sensu me­ diate, et indirecte expelluntur per Poeni­ tentiam actus inducentes, ac disponentes proxime ad peccatum ; licet in peccatum ipsum immediate se exercere non valeat, nisi modo exp'icato. Qua observatione ad concordiam reduci possunt Thomistæ ex adverso allegati, quasi in hoc dumtaxat sensu fuerint locuti, quod Pœnitentia me­ diate, indirecte, et veiuti removens pro­ hibens influere debeat ad amovenda pec­ cata arcendo actus contritioni adversos. Et huuc sensum expresse asseruerunt Joan, a S. Thoma, et Prado supra allegati, nec credimus negaturos reliquos discipulos D. Thomæ. Replica. 122. Sed dices, juxta hunc sensum ni­ hil speciale tribuitur Pœnitentiæ quod non sit reperire in aliis virtutibus : si quidem quolibet illarum actu arcentur etiam effec­ tive alii oppositi ob eandem omnino ratio­ nem : ergo in eo sensu vel omnes con­ currunt effective ad destructionem physi­ cam peccati; vel nec etiam Pœnitentiæ convenit influxus physicus in genere causæ efficientis. Solutio. Respondetur disparitatem esse ; quod aliarum virtutum actus solum adversan- tur vitiis, aut peccatis specialiter intra cujuslibet determinatam materiam, utputa actus temperanti® intemperanti® dumta­ xat, et sic de reliquis : quapropter quæli­ bet virtus suum peculiare vilium asumit debellandum, ac destruendum effective per appositionem actus contrarii, cum quo exercet oppositionem formalem ; si qui­ dem actus cum actu , et habitus cum habitu formaliter opponuntur : sed hæc oppositio, quæ in hoc sensu est for­ malis, respectu principii est effectiva. At vero virtus Pœnitentiæ mediis propriis actibus non hoc, aut iilud sed omnia impedimenta gratiæ destruere conatur effi­ ciendo actus exclu lentes peccaia actualia, et pravos alios actus ad peccatum indu­ centia. Et ex hoc capite concurrit effec­ tive mediate, et indirecte al excluenda omnia peccata, vel ilia compensando, si fuerint commissa, vel ea impediendo si non tuerint perpetrata. Si vero quid amplius in sua sententia intenderint allegati discipuli D. Thomæ, illis ut a mente D. Thomæ alienis refraga­ mur. 123. Secundo arguitur pro hac sententia Ar^ impugnando rationem nostræ Eo quippe umi actus contritionis non influeret in genere causæ efficientis physicæ in remissionem peccati, quia nullam formam phy.-ice pro­ duceret, media qua expelli posset peccatum, et hoc erat necessarium ad salvandum ra­ tionem veræ causæ physice efficientis : sed hoc secundum est fa sum ; ergo ex eo quod Pœnitentia non efficiat formam physice ex­ pellentem peccatum non infertur eam non influere physice in ejus destructionem. Probatur Minor quoad secundam partem : nam sunt plures formæ, quæ licet in sub­ jecto nullum effectum, aut dispositionem producant, agunt nihilominus physice in expulsionem sui contrarii : ergo falsum est ad destructionem physicam in genere causæ efficientis opus esse effectu, seu disposi­ tione physice intro meta, qua opposita ex­ pelli debeat Consequentia constat, et An­ tecedens probat Magister Soto exemplo caloris, qui cum sit forma activa, expellit a subjecto, in quo recipitur, frigiditatem; quippe non solum calor ignis destruit effi­ cienter frigiditatem ligni, sed etiam calor introductus in ipso ligno amovet, et expel­ lit efficienter frigiditatem ipsius ligni; in quo stat differentia qualitatis activæ, anon activa; albedo enim solum in genere causæ formalis expellit nigredinem, quia activa noa I i·» DISP. VJ, DUB. II. id. 757 non est. Hujusmodi vero non esse contri­ mediate, et indirecte a vera contritione impediri. Et in hoc sensu permissa Majori tionem videtur manifestum, curn sil actio vitalis, vitaliter a peccato recedens : porro argumenti, neganda, vel explicanda est Minor. Et ad ejus probationem, dicas con­ vitaliter recedere a peccato est physice illud tritionem esse quidem actum vitalem, vi­ expellere : ergo actus contritionis physice taliter productum, et itidem etiam vitaliter efficienter expellit peccatum. Ad hoc argumentum constat ex dictis attingentem suum objectum, quod com­ negandam esse Minorem, cujus veritatem mune est omni actui virtuoso : sed quia non evincit probatio inducta : quia nulla nullum alium effectum physicum, et im­ mediatum præstat præter reddere subjec­ forma quantumlibet activa in eo subjecto, tum vere pœnitens, et active offerre qua­ aut subjecti parte, in qua est, efiective expellit contrarium ; quin prius, et imme­ lem qualem satisfactionem pro offensa, diatius, efficiat aliquid positivum, ratione quam detestatur; idcirco in genere causæ formalis physicæ concurrit ad primurn, et cujus expelli debeat. Nec tam facile, ac di­ citur, intelligitur, qualiter detur actio posi­ I in genere causæ efficientis moralis ad se­ cundum. tiva a principio prodiens activo, cui ex 124. Tertio arguitur. Peccatum actuale Argoparte effectus non respondeat forma, vel men­ efficienter physice excludit gratiam ab tum 3. effectus positivus, sed tantummodo priva­ tio, seu expulsio contrarii, ad quam prima­ anima : ergo contritio eodem etiam modo rio terminetur. Quocirca docuit Cajetanus expellit peccatum. Antecedens constat ex doctrina D. Thumæ 2, 2, quæst. 24, art. 1 p. quæst. 2. art. 3, § An unum opposi­ torum excludat reliquum? Quantacumque 10, ubi docet peccato mortali totaliter cor­ virtus sit agens non excludere effective opposi­ rumpi charitatem, et gratiam tam effective, tum, nisi inquanlum est imcompossibilc effec­ quam meritorie, in qua influxum physi­ tui excludendo medioeffecluparliczpato. Unde cum, et moralem effectivum adscripsit ac­ falsum est calorem ligni expellere per pro­ tui peccaminoso. Consequentia vero pro­ priam actionem frigiditatem existentem in batur : quia non pejoris conditionis, nec eadem parte subjecti : alioqui enim calor minus efficax est contritio ad destructio­ ut duo v. g. vel se ipsum posset intendere, nem peccati, quam actus peccaminosus ad vel se ipso, et per propriam actionem ex­ corrumpendam, et arcendam ab anima cra­ cluderet frigiditatem ut quatuor, et sic de tiam : ergo si actus peccaminosus ne dum reliquis gradibus, usque dum omnem frigi­ moraliter, sed etiam physice expellit sanc­ ditatem a ligno expulisset, quod est contra titatem animæ, pari ratione actus contri­ manifestam experientiam, et contra ratio­ tionis potens etiam erit eidem animæ vi­ nem philosophicam, quoniam a propor­ tam restituere, subindeque mortem peccato tione minoris inæqualilalis non datur actio. inductam effective physice propulsare, ac destruere. tamen esset in calore respectu frigiditatis, non ideo illa philosophia foret Respondetur, concesso Antecedenti ne­ Diluitor. debite contritioni applicanda. Et ratio dis­ gando Consequentiam, cujus nullitatem paritatis est : quoniam qualitates naturales negare non potest ipse arguens, nisi velit eo ipso quod activæ illæ sint invicem viribus etiam naturæ posse restitui gra­ agunt, et reagunt ratione intentionis, et tiam, et peccatum destrui, sicut incurritur virtutis activæ, qua invicem colluctantur peccatum, et arcetur ab anima sanctitas usque ad interemptionem unius, et victo­ medio actu naturali peccaminoso. Sicut riam alterius, vi cujus diversos intentionis ergo stat actu pure naturali corrumpi gra­ modos, et amittere, et restaurare possunt, tiam, quæ tamen reparari debet actu su­ maxime si laiicem propriam in subjecto pernatural! adeo nobili, qualis est contri­ habeant, ut patet in humiditate, et frigi­ tio; ita cohæret physice expelli gratiam ditate naturalibus, ad quas aqua se reducit per peccatum, et hoc physice effective non obsistendo calori violenter illi impresso. destrui per contritionem. Et ratio sumitur ex diverso modo causandi prædictorum At vero conn itio non ita pugnat cum pec­ actuum : nam actus peccaminosus, seu cato, sed vel minima, dummodo vera con­ peccatum actuale ex ipsa tendentia in ob­ tritio sil, omne peccatum sive actuale, jectum prohibitum constituit suum ulti­ sive habituale ablegat, et arcet a pcenitente. mum finem in alio præter Deum, quem ex Unde ad summum fieri posset comparatio consequenti postponit creaturæ, et se sub­ inter contritionem, et alios actus in pec­ catum trahentes, de quibus jam dictum est, | trahit voluntarie a subjectione divina, cui il f' ■i & !· 4« ■ jl ί I < rl /ih> DE POENITENTIA. adstringebatur; ex quo consequitur in anima privatio voluntaria gratiæ ipsam sanctificantis, et Deo subjicientis : quocirca inducit effectum ne lum moraliter, sed etiam physice incompassibilem cum gratia, et sic mirum non est physice efficienter expellere gratiam. At vero contritio neque attingit effective gratiam extra Sacramen­ tum (in quo sensu loquimur) sed eam pro priori supponita solo Deo infusam, ideoque supponit pro eodem priori ablatam priva­ tionem ipsius gratiæ peccato inductam ; nec etiam attingit offensam, nisi per mo­ dum satisfactionis, et compensationis; at­ que ideo non apparet, nec facile explicari potest respectu cujus exerceat, aut exercere valeat causa itatem physicam ex illis, quæ in peccato concurrunt; sed ipsa intransitive in ordine physico veluti actual potentiam, et animam reddit contritam. Sed quia actus vitalis est, vitaliter offert Deo satisfactio­ nem, seu est ipsa vitalis, et voluntaria sa­ tisfactio contra offensam, quæ sola satis­ factione indiget, ut dicebamus cum D. Thoma. 4. Argu125. Sed contra instatur, et arguitur aienquarto. Qui efficienter producit ultimam tum. dispositionem ad aliquam formam, efficien­ ter excludit formam oppositam, nec non dispositio est illius formæ : sed virtus Pœ­ nitentiæ in genere causæ efficientis phy­ sicæ producit contritionem, quæ est ultima dispositio ad gratiam : ergo in eodem ge­ nere causæ expellit tum peccatum gratiæ oppositum, tum dispositiones illius. Minor et Consequentia constant. Major vero pro­ batur : nam eodem inlluxu, quo introduci­ tur ultima dispositio producitur forma, et expellitur contraria; siquidem corruptio formæ præexistentis licet sit distincta mu­ tatio a generatione, non tamen est nova, et diversa actio, sed ex vi ejusdem actionis generatur forma, et excluditur adversa. Dissol­ Respondetur ad argumentum, vel ne­ vitur. gando absolute Majorem, vel illam clari­ tatis gratia distinguendo : qui producit ultimam dispositionem antecedentem, et non supponentem formam, permitto Majo­ rem : concomitantem, et supponentem formam pro aliquo priori, nego Majorem, et concessa Minori, neganda est Conse­ quentia. Ratio distinctionis est, nam ut in plurimum ita est, quod ad positionem · ultimæ dispositionis antecedentis resultat forma generanda ex vi illius actionis, qua ponitur ultima dispositio, ut in genera­ tione naturali contingere docent N. Com­ plut. lib. de generat, disp. 1; non tamen est —s universaliter verum, ut constat in anima rationali, quæ non iit, aut fieri valet per actionem agentis naturalis creati; sed so­ lum tenet in formis materialibus immersis in materia, a qua absolvitur anima nostra. Et ideo non concessimus, sub permisimus Majorem. Si vero dispositio sit concomi­ tans, sive ut inquit 1). Thomas, necessi· taus, oppositum asserendum est, præsertim si illa ultima dispositio sit actus vitalis vitaliter ortum ducens ab ipsa forma, qua­ lem esse actum contritionis constat ex su­ pra dictis. Et quidem ita rem in preseati esse liquet ex eo : nam alias homo sicut principaliter producit actum contritionis, producere etiam posset, imo et deberet, gratiam sanctificantem in seipso, atque ideo seipsum sanctificaret, et justum red­ deret, quod non debet admitti. Ex eo ergo quod homo ex viribus gratiæ sanctificantis, et iila suffultus erumpat in actum contri­ tionis, non sequitur vel quod gratiam phy­ sice efficiat, vel quod peccatum ipsi oppo­ situm physice expellat; quia jam illud supponit pro aliquo priori physice expul­ sum, quoad rationem maculæ, et privatio­ nis physicæ. Nec etiam sequitur (praeoc­ cupamus instantiam animæ rationalis) saltem producere posse gratiam quoad unionem, seu informationem subjecti; quod sufficit ut homo absolute sit causa totius complexi : quia gratia nedum quoad entitatem, sed etiam quoad informationem est effectus solius Dei ut Aulhoris specia­ lis; non enim producitur, nisi ut unita subjecto, ex quo educitur, subindeque ab eodem Deo habet esse, et uniri animæ ra­ tionali, ut constat ex dictis tract, de Gratia disp. 8, dub. 1, et est communis Theolo­ gorum doctrina. Nec refert, si objeceris, hoc solum tenere Rfpiia’ de informatione, seu receptione quoad es­ sentialia, quo pacto solum respicit Deum ut agentem, et potentiam obedientialem, qua mediante informat subjectum; non vero de informatione naturali, ad quam exiguntur actus proprii ipsius subjncti. Quamvis ergo homo non sit causa totius iliius complexi quoad essentialia ipsius ; potest tamen effi­ cienter physice concurrere ad illud idem quoad connaturalia, consequenterquo pro­ ducere gratiam quoad informationem natu­ ralem, et expulsionem peccati inde conse­ cutam. Sed hoc nihil est, et facile evanescit, si Dirairsr animadvertatur, receptionem, seu informa­ tionem DISP. VI, DUB. II. 759 tionom quoad essentialia ex parte recti non dispositionis : ergo per modum dispositio­ nis concomitantis, et conjunctam habentis differri) ab informatione connatural!, sed ex parte connotati, et obliqui dumtaxat : ea­ gratiam est a Deo, et libero arbitrio. His a se ipso productis toto num. 28, Quinta, dem quippe informatio, ct receptio, seu in­ formatio ut præscindens a dispositionibus, pergit num. 29, eam radicitus convellere, sive ut eas non connotans, dicitur, et est ut ipse existimat ex Curiel. 1,2, quæst. Curiel. 113, artic. 8, dub. unico, §2, vers, sed hæc receptio quoad essentialia : et eadommet ut infert pro posteriori actus pœnitentis est solutio. Nam licet in naturalibus illa duo dispositionum genera admitti debeant res­ informatio, el receptio connaturalis. Qua­ propter, quia essentialia præintclliguntur pectu formæ substantialis, secus vero respectu gratiæ sanctificantis : eo quod ad connaturalia, idcirco receptio connatunullus actus ante instans justificationis ralis supponit pro aliquo priori seipsam, secum affert infallibiliter gratiam, aut ad ut essentialem, subindeque grrtiam infu­ eam proxime disponit extra Sacramentum. sam, et unitam, atque ideo non esl locus, Eo vel maxime : quoniam in naturalibus ut pcenitens, vel agens creatum possit pro ducere gratiam ut unitam quoad rectum, et ad ultimam dispositionem duratione prae­ substantiam unionis, quantumvis producat cedentem formam, infallibiliter sequitur ipsa forma, et ultima dispositio comitans efficienter, et vitaliter prædictos actus dis­ ponentes, et aptantes subjectum, quod est eandem formam. Quod secus accidit res­ producere unionem ex parte obliqui, et pectu gratiæ, si quidem dispositio hujusce­ connotati. Unde nec quoad entitatem, nec modi oportet esso actus vel charitatis, vel quoad unionem producit gratiam physice, contritionis, vel uterque : et neuter eo­ et consequenter nec expellit peccatum, seu rum sequitur infallibiliter ad actus prae­ privationem gratiæ. cedentes infusionem gratiæ. Quapropter D.Thom. 126. Sed contra principalem solutionem Angelicus Doctor 1, 2, quæst. 112, art. 2, i'^1 (quæ in substantia est eadem cum ea, ad 1, duplicem gratiæ assignans disposi­ J quam eidem argumento tradidimus torn. tionem, et antecedentem, et comitantem, I 3, tract. 12 de Virtutibus, disp. 3, dub. hanc docet gratiæ coexistere in eodem ’ 3, num. 58), multis insurgit Martinez de instanti, et meritoriam esse, illam vero ut­ j Prado in præsenti quæst. 86, dub. 10, § -i, pote imperfectam absque sanctitate persis­ ; Isa· anum'. 22, et deinceps. Primo itaque ob­ tere, ad quam tamen remote disponit. Id concii. jicit eam opponi D. Thomæ lib. 5, Metaquod haud obscure colligitur ex Triden- Trident, phys. lect 2, colum. 2, ubi S. Doctor tino sess. 14, cap. 4. Ergo (concludit) universaliter approbat principium illud : frustra excogitatur alia ultima praeveniens, Qui efficienter producit ultimam dispositio­ et non concomitans. nem, producit efficienter ipsam formam, 127. Sed hæc nullius sunt momenti. Obserquocirca de utraque dispositione, sive an­ Goncessimus ergo ibi, et saepius statuimus fluenda tecedenti, sive concomitante verificari dein hoc tractatu, ac in præsenti supposui- objecta, “Met, Secundo, quia omnis præparatio ad mus ex dictis tract, de Justificatione, nul­ • gratiam est ab auxilio ipsius gratiæ, ut lam esse dispositionem antecedentem, quæ I constat ex doctrina D. Thomæ 1,2, quæst. omniuo ultima sit respectu gratiæ sancti­ 109, art. G, et quæst. 112, art. 2, ad 2, ficantis, eamque infallibiliter extra Sacra­ et quæst. 113, art. 7, et solum stat dis­ mentum secum ferat; hoc enim superat crimen in eo quod dispositio antecedens activitatem cujuslibet auxilii facile tran­ gratiam sanctificantem est imperfecta et seuntis; sed quolibet posito, quod gratiam informis, subsequens vero, et comitans est antecedat, potest gratia non infundi, et : 'sta. perfecta, et formata. Tertio : quia homo justificatio suspendi : atque ideo nullus non est minus causa vitalis principalis, et actus est, qui præcedat hoc modo gratiam, I consequenter efficiens contritionis præveet eam sibi reddat debitam vel physice ob i nientis, seu per modum dispositionis ulconnexionem physicam, vel moralitermoralitate fundante strictum debitum. Docui­ timæ antecedentis, quam sit causa prin■ cipalis contritionis concomitantis, seu mus insuper, et modo affirmamus, Deum consequentis; ergo vel nulla, vel utraque non solum producere, et infundere gratiam, 3rt3’ est a Deo, et libero arbitrio. Quarto : nam sed etiam efficere mediante ipsa gratia actus contritionis, et charitatis sub ratione falso asseritur, quod dispositio concomi­ tans est omnino posterior gratia, cum sit dispositionis physicæ ad gratiam conseea prior in genere causæ materialis, et cutæ : qui dat, et producit formam, dat Li.l PS i .'(T ' «Ή •j ··r i i îf ? ■ '.'Γ·1 y •‘34 kΓ i • ÿ i’ ‘a ri ii ·>. g «J r ••i *< * K5 O » \'-!· 760 a I !» Λη » ■ DE PŒNITENTIA. etiam, et simul efficit consequentia ad ip­ sam formam. Quia tamen prædictæ dispo­ sitiones ita consequuntur gratiam, quod etiam sunt actus vitales liberi arbitrii, idcirco ab eo etiam procedunt, non nudo, sed ut ornato, et affecto ipsa gratia, et auxiliis ad prædictos actus idoneis ut cons­ tat ex toto praecedenti dubio. l ique adeo verum apud nos est, ut nec discipuli D. Tbomæ mereatur nomen huic non assentiens veritati. Unde duplex effic entia subordinata concurrit ad prædictos actus, et Dei authoris specialis tum gratiæ, tum ac­ tuum illorum, et liberi arbitrii suffulti gratia; taliter tamen, quod influxus Dei, quia universalior, subjicit sibi et gratiam, et dispositiones ; influxus vero liberi arbi­ trii sistit in actibus ipsis, et ibi comple­ tur, quin transire possit ad gratiam, quam supponit pro priori aliquo productam a solo Deo, et animæ infusam, quoad essen­ tialia infusionis, ut tetigimus in hac nos­ tra solutione, et latius prosecuti sumus ut in proprio loco tract, de Justificatione. Fit sitis Î28. Ex his ergo ita in præsenti, et loprima? ohjecTio- c*s aBegatis constitutis, facile apparet ni­ m. hil obesse, quæ in contrarium objecta sunt. Ad primum, quod est majoris pon. deris, respondetur D. Thomam loco ibi citato ex 5 Metaphys. solum docuisse causam dispositive operantem ex parte j materiæ remotæ non proprie dici cau­ sam efficientem ; si vero effecerit dis­ positionem ultimam, ad quam sequitur forma, magis proprie appellanda erit causa D.Thoro. efficiens. Verba D. Thomæ sunt : Dispo- i nens aulem, quod non inducit ultimam j formam perfeclivam ; sed tantummodo præ- ! parat materiam ad formam ; sicut ille, qui dolat ligna, et lapides, dicitur domum fa- i cere. El hoc non proprie dicitur efficiens I domus, nisi in potentia. Magis tamen pro- | prie erit efficiens, si inducat ultimam dis- j positionem, ad quam sequitur de necessitate forma·, sicut homo generat hominem, non I causons intellectum (animam intellige), qui 1 est ab extrinseco. Ubi clarissime loquitur S. Doctor de dispositionibus antecedenti­ bus vel remote, vel proxime. Et in hoc sensu concedimus cum D. Thoma produ­ centem u.timam dispositionem anteceden­ tem producere efficienter formam, vel sal­ tem eam unire proprio subjecto; et ita evenit in agentibus naturalibus respectu formarum vel substantialium, vel artificia­ lium. Cæterum quando forma introdu­ cenda nec habet, nec expectat ultimam dispositionem antecedentem, sed postulat dumtaxat dispositiones remotas sui onliuis (qualem esse gratiam sanctificantem nec negavimus, nec inficiari debemus, sed ul­ tronei asserimus cum eodem Magistro i Prado, et discipulis D. Thomæ) hrec doc­ trina non habet locum, sel est de subjecto non supponente, subindeque præsenti ar­ gumento ex hac parte minime applicanda, quia negabitur suppositum. Nec D. Tho­ mas oppositum alicubi statuit. Ex quo ca­ pite jam habemus hominem medio actu aliquo antecedente gratiam sanctificantem, neutiquam posse sibi reddere debitam, nec consequenter physice efficere, aut pecca­ tum expellere; si quidem nullam ultimam dispositionem antecedentem ad gratiam agnoscimus; sed qualibet data, adhuc gra­ tia potest non infundi, et justificatio sus­ pendi, ut loco relato asseruimus. Tota ergo difficultas devolvi debet ad dispositionem ultimam consequentem for­ mam, et ab illa prodeuntem. In quo sensu affirmamus eandemmet contritionem pro­ cedere a Deo , et a libero arbitrio non seorsirn, sed ut moto, et applicato a Deo, et subdito ejus gratiæ, cujus est proprius effectus magis, quam liberi arbitrii; quæ est doctrina D. Thomæ sæpe inculcata ex 1, 2, quæst. 112. art. 2 et quæst. 28 de Verit. art. 8 ad 3, ubi ait, quod contritio N®· est a libero arbitrio, et a gratia. Secundum quod procedit a libero arbitrio (ut subdito gratiæ) est dispositio ad gratiam simul exis­ tent cum gratia, sicut dispositio, quæ est necessitas , sicul est cum forma : sed se­ cundum quod est a gratia comparatur ul actus secundus ad gratiam. Juxta quam doctrinam necesse est asserere produ­ centem ultimam dispositionem ad gra­ tiam, non propria virtute, sed ex virtute ejusdem gratiæ prius productæ ab ipso Deo, non posse efficienter producere prædictam gratiam. Quare in hoc genere dis­ positionum licet sit verum producentem formam producere etiam ultimam disposi­ tionem, nec non efficientem ultimam dis­ positionem propria virtute, et non alteri subordinatum, efficere etiam posse, imo et debere simul efficere ipsam formam pro priori ad dispositionem; non tamen est absolute verum producentem utcumque ultimam dispositionem, posse etiam pro­ ducere ipsam formam. Et in hoc sensu negavimus illud principium, et distinxi­ mus. In quo sane nullus est secessus a doctrina D. Thomæ, quin imo ut de ipsius mente I J DISP. VI, DUB. II. 761 lum ad hoc, dicitur homo se præparare, se­ mente fateri tenentur omnes ejus disci­ cundum illud Proverb. 16 : Hominis est puli, quot quot asseruerint cum S. Docpræparare animum, el esi principaliter a Deo tore actus ultimo disponentes ad gratiam, movente liberum arbilium. ab eadem, ut a principio effectivo difluere. h ΙΙ(5Γ Nec aptiora, aut robustiora sunt, quæ OccnrriHinc ad secundum concedimus, quam­ opposuit ex Curiele. Nec enim loco illo ex qnintæ. libet prieparationem ad gratiam, sive pro­ ximam, sive remotam, ab ipsa gratia, et tract, de Virtutibus, nec alibi nostri cursus statuisse meminimus dari dispositionem libero arbitrio procedere cum subordinatione explicata, et cum illo discrimine san­ omnino ultimam, ex iis, quas dicimus cito in illis locis, nimirum, vel a gratia tempore præcedentes, pro obtinenda, et auxiliante, si fuerit dispositio remota, vel a assequenda gratia sanctificante; quinimo gratia etiam sanctificante, si sit dispositio et ibi, et hic ubique nostrorum operum omnino proxima. Sed quid inde? Latet pro­ semper asseruimus, et statuendum cen­ semus quamlibet dispositionem anteceden­ fecto. ■jwellitem in prædicto sensu pro gratia asse­ 129. Ad tertium etiam fatemur homilir quenda esse remotam, et fallibilem. Et sâ. nemI esse causam principalem vitalem >utriusque « » M« . quoad hoc extra rem adducitur Curiel. actus, sive antecedentis, sive Discriminamur tamen ab eo, et aliquibus consequentis gratiam sanctificantem; at­ que ideo unum, et alterum esse a Deo, et aliis D. Thomæ discipulis in eo. quod asserant actus charititatis, et contritionis, a libero arbitrio; diversimode tamen : nam dispositionis antecedentis, quæ re­ non ex natura rei sed ex lege, et ordina­ mote se habet ad gratiam habitualem so­ tione (liberis Deo), annexos esse gratiæ, lum est causa mediis auxiliis vel tran­ ab eaque efficienter physice non proce­ 1 seuntibus, vel mediis virtutibus informi­ dere. Cujus oppositum ut verius, menti bus non excludentibus peccatum, licet D. Thom. conformius, et Concilio Tridenviam parent ad illud expellendum. Ex quo tino consonantius semper rati sumus, et nihil contra nos, aut contra veritatem as­ statuimus tract, de Justificat, disp. 3, nec sertam; quia qui solum producit disposi­ semel indicavimus in decursu totius ope­ tionem remotam, non ratione sui, sed ra­ ris. Hoc tamen hic, et loco citato de vir­ tione motionis superioris, non ex eo potest tutibus posito, et supposito, non exinde producere formam, utpote quæ non ex eo colligitur hominem ex viribus ipsius gra­ potest producere formam, utpote quæ non tiæ sanctificantis et aliorum se ultimo præinfallibiter sequitur ex dispositione re­ parantem ad ipsam gratiam, aut ipsam mota, ut etiam patet in naturalibus. Imo physice efficere, aut peccatum oppositum nec qui producit dispositionem ultimam physice expellere, ut ostensum est in utra­ consequentem formam, eo quod non agit que, vel ut verius dicamus, in una et ea­ nisi virtute ipsius formæ pro priori pro­ dem solutione, sive quæ impugnatur ex duct® ut explicatum est. tract, de Virt. sive quæ tradita supra fuit. btfJiiir Quartum nihil probat, et falso nobis ob­ Nec aliquid oppositum doctrinæ D. Thom. çnrü. trudit asserere dispositionem ultimam esse inde consequitur, ut constat. omnino posteriorem gratia, quod nec som­ niavimus. Nam licet gratia sit absolute, DUBIUM III. et simpliciter prior actu contritionis, qua­ tenus illum antecedit in genere causæ ef­ Dirum Pœnitentiæ insit virtus omnia ficientis formalis, et finalis; est tamen peccata expellendi 1 ipso posterior in genere causæ materialis dispositivæ, seu quatenus se tenet ex parte 130. Præsens, et sequentia dubia non liberi arbitrii, quod aptat, ac præparat ad tam ad hanc quæstionem 85, quam ad se­ libere acceptandam gratiam. Et in vi hu­ quentem quæst. 86 attinent. Et quia sub eadem disputatione effectus Pœnitentiæ jus præcedentiæ, et consequent!®, et pro­ cum ejus causalitate conjunximus, idcirco ducitur a gratia, et simul efficitur a libero attexenda sunt praecedenti difficultati, quæ arbitrio, ut sæpe dictum relinquimus in circa effectus Pœnitentiæ discussione indi­ hoc traciatu, et suis locis. Unde docet D. gent. Inter quæ primum locum tenet exci­ >Tba. Thomas 1, 2, quæst. 112, artic. 2 ; Quod tata difficultas. Dum vero virtutem Pœni­ ipse molus liberi arbitrii, quo quis præpatentiæ contra omnia peccata examinandam ratur ad donum graliæ suscipiendum, esi proponimus, non solum eam cum ipsis pecactus liberi arbitrii molus a Deo. El quan- >■ ii s 1· . tl H t'I f·.· t* ς ί| 4 * • Î 4- < •* ilFi •; 4 ί· 4 ii' t iill· * ΊI ? «■!.· mu : •'4 r 'i » - 'I i S -ο* · · 762 DE PŒNITENTIA. catis conferimus, sed etiam et ipsa pec­ ter vitari. Unde D. Thom. art. 1 hujus®· cata inter se. Quocirca discutiendum etiam quæst. 86, cui respondet præsens decisio, est : An unum peccatum sil absque alio re- erroneum esse sancivit, dicere aliquod Conor- missibite? Etob connexionem doctrinæ onus peccatum esse in hac vita, de quo homi­ oceerren- etiam erit disquirere; sini ne aliqua peccata nem nequiret prenilero. Quod etiam haud ‘'^^-in fiae ?rovMcntia irremissibilia? et utrum ! obscure colligitur ex Concilio Lateranensi f0™!. tam.* in alia saliem providenda reperiri possit ■ sub Innocentio III, cap. Firmiter de cœ,’ peccatum essentialiter irremissibile? Hæc summa Trinitat. et Fide Catholica, necnon Tfü. quippe omnia necessaria videntur ad tituli : ex Trident, sess. 6, cap. 14, ubi absolute, propositi plenam expeditionem, et suo et indefinite decernitur hominem a gratia ordine digesta, ac decisa non modico subsi­ excisum iterum reparari posse per Pcenidio invicem erunt pro veritate perfecte asse­ ! tentiam juxta illud Joan. 2 : Quorum remi- J«2*h3· quenda. Porro in épigraphe apposito sup­ I seritis peccata remittuntur eis. Et Matth. 19. ’ ponitur ex jam discussis in hoc tractatu per 19 : Non dico tibi septies, sed usque septua* Pœnitentiam peccata deleri, et solum in- gies septies. Ubi hanc virtutem non solum e 'i vestieatur, an verum id esse debeat de ali­ aitribui Sacramento Pœnitentiæ, sed etiam quibus dumtaxat; vel protrahenda sit ipsi virtuti cum voto Sacramenti docent resolutio ad omnia delicta, quantum est ex Catholici contra hærelicos nostri temporis, vi ipsius virtutis ; quidquid sit. an ex aliis quorum in hac parte caput fuit Lutherus, capitibus sit specialis ratio pro istis, ac pro De quo videri possunt RotTensis in confu­ illis? quod pertinet ad subinserta dubiola tatione articulorum Lutheri, Bellarm. lib. jam indicata. de Pœnit., et alii controversarii. 132. Deinde probatur ratione Theologi­ ca. Si media Pœnitentia omnia peccata dele­ ri non possent, vel id proveniret ex defectu Assertio prima ad dubii erpeditionem. ipsius virtutis; vel ex lege divina statuente semel lapsum ab statu gratiæ iterum ad Conclo131. Dicendum est primo Pœnitentiæ vir­ ipsam non revocari ; vel ex parte ipsius siü 1. tute omnia peccata deleri posse, subindeque hominis; vel tandem ex conditione ipsius I eam esse medicinam universalem contra peccati. Sed ex nullo capite id provenit. omnia. Hanc assertionem docent Theo­ Ergo nullum est caput, unde negari possit logi ut certam, et omnino consonam doc­ virtute Pœnitentiæ omnia peccata deleri. trinæ fidei, quidquid sit de opposita cen­ Consequentia constat. Major continet om­ sura, qua inuritur, et videri potest apud nia principia ad eam efficaciam excluden­ Arauxo, Martinez de Prado, et alios. Dedam. Minor vero quoad singulas ejus partes probanda est, et suadetur quoad primam duciturque efficacissime ex innumeris sacræ paginæ testimoniis, in quibus vere pœ- ex supra dictis : nam virtus Pœnitentiæ nitentibus promittitur delictorum venia una cum sit, sub eadem indivisibili ratione Fnnda- absque limitatione ulla. Quod tamen non detestatur omnia peccata, quia nimirum meutam. fieret si homo media Pœnitentiæ virtute sunt offensa Dei, in qua ratione conveniunt omnia peccata a se excutere non posset : peccata gravia : ergo sub eadem ratione, quippe esset fallax universalis, etiliimitata qua est potens excludere aliquod peccatum, promissio remissionis, si media Pœnitentia est etiam potens cuncta alia excludere, at­ aliquod, vel aliqua peccata remitti non que ideo quod non omnia deleat, non pro­ possent : asserendum ergo est huic virtuti venit ex defectu ipsius virtutis. Sicut quia inesse vim, omnia expellendi peccata. As­ charitas indivisibiliter attingit bonitatem sumptum constat ex illo Hierem. 3 : Con­ divinam; incompossibiiis est cum omni, Dierem. 3. vertimini filii revertentes et sanabo aversiones et quolibet peccato mortali. Et ratio est Ezevestras. Ezech. 18 : Si impius egerit poeni­ prorsus eadem : nam actus contritionis est chiel. IS. tentiam ab omnibus peccatis suis vita vivet. detestatio peccati, non utcumque, sed prop­ Et cap. 33 : Vivo ego, dicit Dominus, nolo ter Deum summe dilectum, atque ideo mortem impii, sed ut convertatur impius supponit ut sui radicem necessariam, ejus a via sua, el vivat. Horum, et similium dilectionem super omnia diligibilia, et ama­ testimoniorum plenæ sunt utriusque pa­ bilia. ut supra ostendimus : qua ergo ra­ ginæ testamenti, in quibus edocemur vera tione vel minima charitas peccati gravis Pœnitentia cuncta peccata deleri, et mor­ non admittit consortium, sed sive unum, tem æternam pro ipsis debitam, infallibili· sive multa sint, omnia expellit : etiam vir­ tus I DI6P. VI, DUB. III. 76? I tua Pœnitentiæ non hoc, nut illud tanturn delictum, eed omnia indivisibiliter avellit. i. Quoad secundam vero partem constat ex discursu D. Thomæin compendio Theologiæ cap. 145, ubi illud motivum refellens, inquit : Si quis autem peccata irremissibilia esse, non propter divinam impotentiam, sed quia hoc habet divina justitia ; ut qui cadit a gratia, idterius non reverarlur ad ip­ sam, Hoc palet esse falsum; non enim hoc habet ordo divinæ justitiæ, quod quando ali­ quis est in via, sibi detur, quod perlinet ad terminum viæ. Immobiliter autem se habere vel in bono, vel in malo perlinet ad terminum viæ ; immobilitas enim, ct quies est terminus motus. Tota autem præsens vita est aclus viæ; quod demonstrat mutabilitas hominis, el quantum ad corpus, et quantum ad- animam. Non igitur hoc habet divina justitia, ut homo post peccatum immobiliter maneat in eo. Quod confirmat S. Doctor in præsenti art. 1, ex repugnantia cum divina misericordia, |U ?· de qua dicitur Joel 2 : quod benignus, etmiI scricorsest, et patiens, et mullæ misericordiæ, ! el præstabilis super malitia. Vinceretur au■ tem quodammodo Deus ab homine si homo ! detestaretur excorde peccatum, quod Deus J non vellet remittere. Non est ergo ex lege justitiæ, quod Pœnitentia peccata destrui j non possint. Quinimo ex illa, quæ per Christum facta est, habemus oppositum .n. ’juxta illud Joan. 2 : Si quis peccaverit (et est absoluta locutio) advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum el ipse est pro­ pitiatio pro peccalis nostris; non pro nostris autem tantum, sed eliam pro totius mundi. 133. Nec etiam provenit ex parte ipsius hominis (quæ est tertia pars probanda) quoniam homo dum est in via, nondum est obstinatus, et obfirmatusin malo, sed gau­ det libero arbitrio flexibili et vertibili in bonum honestum, quod est conformius naturæ rationali, ut rationalis est; ideoque non tantum ei potest placere peccatum, quod non etiam displicere valeat; alioqui constituendus esset in statu desperandi sa­ lutem æternam, quod minime devorandum est, utpote quod necessario inferret homini fatalem quandam necessitatem, ipsumque incapacem redderet gratiæ supernaturalis, meriti, et aliarum operationum supernatu- j raiium ad vitam æternam conducentium, contra illud Proverb. 21 : Cor Regis in manu Domini, quocumque voluerit, vertet illud. In quo sane multum derogaretur Dei voluntati, qua rufi omnes homines salvos salvos fieri, et in cognitionem veritatis venire 2 ad Timotb. | Quod ergo peccata abstergi nequeant vera Pœnitentia, provenire nequit ex parte ho­ minis viatoris, cui ratione sui status non debet aptari, quod est proprium dæmonum, et damnatorum. Hinc probatur ultima pars præjacti dis­ cursus. Quia nullum est peccatum ita grave, quod non relinquat in voluntate facultatem se excutiendi ab illo, vel superet Dei gratiam promissam se ad Deum convertenti ex toto corde, ut constat ex illo Tsai 55 : Derelinquat Fsaia 55. impius viam suam, et vir iniquus cogitatio­ nes suas, et revertatur ad Dominum, el mi­ serebitur ejus, et ad Deum nostrum, quoniam inultus est ad ignoscendum. Cui consonat illa Chrysostomi verba epist. 5 ad Theodorum D. Chrymonachum lapsum : Talis mihi crede, talis aosl' ! est erga homines pietas Dei : numquam sper­ nit pœnitentiam, si ei sincere, el simpliciter offeratur. Eliam si ad summum, quis perve­ niat malorum, et inde tamen velil reverti ad virtutis viam, suscipit libenter, et amplectitur, et facit omnia, quatenus ad priorem revocet statum. Nec dissimilia sunt, quæ scripsit D. Cyril, in Catech. 2 : Non dixeris ; graviapa- D.Cyriil. travi scelera, idque non semel, sed frequentis­ sime. Numquid, condemnabit? Audi, quid di­ cat Psaltes : Quam magna multitudo bonitatis tuæ Domine INon superant vulnera luasummi illius medici experientiam, fidelem modo teipsum præbeas. Atque ideo non est delictum ita enorme, ut Pœnitentiæ pharmaco curari non possit. Et cum eadem ratio sit unius, ac plurium, immo et innumerorum, firmi­ ter asserendum est omnia peccata Pœniten­ tia duce esse remissibillia. Unde D. August. D. Auad illud Psal. 76 : In profundum maris con- gustgast’ vertit, sic ait : Convertit eos, qui in profundo hujus sæculi jacent demersi pondere peccato­ rum. Inlelligitur hoc dixisse Dominum nos­ trum, quod sua misericordia converteretur etiam in profundum maris ad eos liberandos, qui sunt desperatissimi peccatores. Quod ta· men esse non posset, si peccati, aut pecca­ torum gravitas viam remissionis occluderet, et Dei gratiæ terminum figeret. 134. Quare non audiendus, sed aman­ Absurda Armadandus est Armacanus lib. 9 de quæst. cani ­ Armenorum cap. 27, nonnulla asserens senten tia. esse hominum viatorum peccata, quibus ex lege divina occlusa est via remissionis, non secus ac illorum delicta, qui sunt in termino damnationis. Idque asserit deduci ex aliquibus sacræ Scriptura? testimoniis, in quibus haud obscure significari videtur ejus assertum. Nam Hebræor. 12, de Esau AdHebr. ie. dicitur, quod non invenit pœnitentiæ locum, ; • ■ .. ♦· rg* • ' ?» ΓΛ-Λμ* DISP. VI, DUB. HI. 764 DE PŒNITENTIA. quamvis cum lacrymts quxsissel eam, de chabot" ver0 * Machabæor.. 6, asseritur : " Orabat scelestus Deum, a quo non erat mise­ ricordiam consecuturus. Quod etiam de peccato idololatriæ comminatum invenitur Rech. Ezech. 14, contra habitatores Damasci sub illis verbis : Si bestias induxero super ter­ ram, ut vastem eam et 1res viri isti fNoe, Daniel, et Job) si fuerint in ea, vivo ego, dicit Dominus Deus, quia nec filios, nec filias liberabunt. Eandem comminationem pro­ sequitur sacer textus in eodem loco, et omnino huic similem passim offendet con­ tra peccatores, qui Prophetarum libros sedulo evolverit. Et in novo testamento ex primuntur aliqua peccata quæ in hoc sæculo, et in futuro dicuntur irremissibilia, ut de peccato in spiritum sanctum Marth. 12, et de peccato ad mortem Joan. 5 suæ Canonicæ. BefelliPorro testimonia hæc insufficientia sunt tnr omnino, ad intentum, et longe aliam intelligentiam I ' nam duo priora de Esau, et caritor Scripta- Antiocho ad litteram loquentia explicat D. r» testi-Thom, solut. ad 1, quod neutrum eorum m ma vere pcenitnerit, et ideo nihil mirum illis non profuisse ad obtinendam veniam. Et quidem de Esau constat ex his, quæ sub­ junxit : Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum. Non est'au­ tem vera Poenitentia illi, cui in animo est, dum actu pœnitet, occidere fratrem suum. De Antiocho etiam liquet ex eo, quod dolebat de culpa prxlerita, non propter offen­ sam Dei, sed propter infirmitatem corpora­ lem, quam patiebatur. Alia vero testimonia, et innumera alia omnino similia, vel forte urgentiora, quæ passim in Scriptura inve­ niuntur, duplicem, ut observat Arauxo in præsenti dub. 1 sibi vindicat expositio­ nem. Vel enim comminantur pœnam irre­ missibilem : et hoc pacto intelligi debent, aut pure comminatorie ex vi voluntatis antecedentis, juxta quam non infallibiliter sequitur eventus, ut constat in subversione civitatis Ninivæ, quæ non exécuta est, ci­ vibus Pœnitentiam agentibus. Aut intelliguntur de pura pœna temporali, quam nullus post peccatum evadit vel in hac vita, vel in purgatorio. Vel si intelligenda sint de ipsa culpa; ideo dicuntur peccata irre­ missibilia, quia non de facili hominem illorum pœnitet : et hac phrasi explicatur non impossibilitas absoluta remissionis, D.Tbom. se^ difficultas illius, sicut (inquit D. Thom. sol. ad 2) dicitur illud non posse sanari, quod non potest de facili sanari. Non quia I 4 · •· i r* ' I 4 765 nec etiam ex hoc capite esso peccatum I deficiat medicina Pœnitentiæ, sed quia dif—.**·**" absolute irremissibile in hac vita ob ratio­ fieile homini est ea uti. Unde semel atque nem supra tactam de vcrtibilitate iiberi ! illa adhibeatur, quod fieri potest divina arbitrii in bonum post perpetratum ma­ intercedente gratia, nullum peccatum cen­ lum, et promissione venis» homini facta, sendum est irremissibile respectu ver® si ad Deum ex toto corde se convertat. Pœnitentiæ. Porro ad hanc conversionem homini pos­ 135. Sed dices contra discursum supra sibilem in statu viæ non unicum auxilium, factum nullo ex illis capitibus peccatum fWsi$sed plura concurrere, alia proxima, et im­ dici irremissibile, ut bene probatum est, mediata, alia vero remotiora apprime tamen sed ex alio longe diverso, et ibi suppresso, cunducentia supponendum est. Quis enim nimirum ex denegatione auxiliorum suf­ neget auxilia proxima assentiendi myste­ ficientium. Constat autem hæc pluribus riis nostrae Redemptionis esse fidei illus­ negari. Ergo in prædicto sensu non omnia trationem, qua in eorum notitiam deve­ peccata auferri possunt per Pœnitentiam. niatur? Et quia tot hominum millia Minor probari potest pluribus textibus inveniuntur, qui ea carent; idcirco omnes sacræ Scriptune, in quibus edocemur mulhi permanent inculpabiliter in sua infideli­ toties denegasse Deum auxilia ad bene tate, subindeque non peccant contra fidem, agendum oportuna, ut de aliquibus Isai. sed sunt infideles negative juxta doctrinam 6 dicitur : Excxca cor populi hujus, et D. Thomæ 2,2, quæst. 10, art. 1, et com­ aures ejus aggrava, et oculos ejus claude, ne munem Theologorum. Sed hoc est pecu­ forte videat oculis suis, et auribus suis au­ liare respectu fidei, quia ut docet Aposto­ diat, et corde suo intelligat, et convertatur, lus, fides ex auditu, auditus autem per et sanem eum. De aliis vero asseritur Joan. verbum Christi; aut quomodo credent ei, 12, quod propterea non poterant credere, quem non audierunt? Rom. 10 ; quare non et Ecclesiast. 7 : Nemo potest corrigere, Iv. nhlinat nine nûr eo Inrrnonrln *■· obligat ejus præceptum per se loquendo quem ille despexerit. Hierem. 51: Curavimus usque dum sufficienter proponatur exte­ Babylonem, et non est sanata, derelinqua­ I rius, vel Deus interne suppleat defectum mus eam, ac tandem de plurimis scriptum prædicantis. Et in hoc sensu concedimus est 2 Corinth. 4 : Deus hujus sxculi exanon omnibus reipsa semper conferri auxi­ cavit mentes infidelùim. Hoc autem fieri lia proxime sufficientia ad quemlibet actum non posset, si cunctis auxilia sufficientia supernaturalem, et videtur expressum D. fuissent dispensata, et distributa, utpote ; aj. Augustini super epist. ad Rom. 9, ubi quibus videre possent, et se convertere. r^· loquens de Pharaone inquit : Non, ergo hoc Ergo cum hoc ipsis negatum clare assera­ illi imputatur, quod tunc non obtemperavit, tur, dicendum est non omnes auxilia suf­ quandoque obdurato corde, obtemperare non ficientia recepisse ad conversionem, su­ poterat ; sed quia talem sepræbuit, quod obdu­ bindeque nec Pœnitentia illorum peccata raretur. Hæc tamen impotentia non tollit deleri potuisse. aut efficaciam Pœnitentiæ, aut ejus absolu­ Hæc objectio tangit gravissimam diffi­ tam possibilitatem. cultatem. jam discussam tract, de Gratia Si vero fiat sermo de auxiliis remote sus. efficaci disp. 6, dub. 3 per totum. Sed Scientibus ad salutem, asseruimus loco quoad præsens ab scopo divertit : quoniam citato et modo affirmamus, nullum esse aliud est : Utrum Deus ex sua voluntate hominem, cui ea omnino negentur, sed om­ semper justa, et nobis occulta, ut inquiebat nibus, et cuilibet viatorum aliqua dispen­ D. August, peccatoribus suam gratiam, et sari, et re ipsa distribui, ut minimum in veram Pœnitentiam deneget? aliud vero, primo instanti usus rationis, in quo omnes An ea semel concessa, sufficiat ad expel­ absque ulla exceptione urget præceptum lenda omnia peccata? Primum non dispu­ dilectionis Dei, in quo subinde Deus illu­ tamus, sed supponimus decisum loco im­ minat omnem hominem venientem in hunc mediate citato, ubi consulenda estresolutio. «. 1. mundum, ut habetur Joan. 1. Cui auxilio Secunda vero difficultas de hoc non curat, si non apposuerit impedimentum, uberiora sed solum investigat vires hujus virtutis consequenter recipiet, quibus alia peccata contra omnia peccata; quidquid sit, an de vitare possit, et præcepta virtutum exercere. facto omnibus conferantur auxilia pro ea Sin vero minus ipse se voluntarie indisposufficientia, vel non. Quia tamen indirecte net, et quo plura et majora impedimenta attingere potest præsentem controversiam. praebuerit, eo magis se a gratia consequenda, 136. Respondetur ex dictis loco citato, nec Erde. 7. Hieras. 51. 2. id Cor. 4. Site- talio. quantum est de se, elongabit; donec per­ veniat in illum statum, in quo ut inquiebat Augustinus nuper allegatus, talem sepræbeat, quod obduretur, qui est status obdura­ tionis, excæcationis, et obstinationis in malo, a quo divelli haud facile poterit, ex vi communis gratiæ, et auxiliorum ipsi correspondentium. Et hujus conditionis sunt illi omnes, quorum fit mentio in illis tex­ tibus ex sacra pagina decerptis. Additi137. Porro illorum peccata non impossi­ menttnn. bilia sunt dimitti, si homines ipsi locum darent veræ Pœnitentiæ ; sed quia viam ad illam occluserunt, et obdurati sunt : idcirco illis negatur gratia veræ Pœnitentiæ : non quia impossibilis ; sed quia difficilis recipi in illo statu, in quo liberum eorum arbi­ trium ita peccato adhæsisse videtur ,ut non splendeat in eo nisi malitia, quamvis non penitus absorpta permaneat inclinatio ad bonum; alias non differrent a damnatis, quod non debet dici de puris viatoribus. Unum et alterum egregie conjunxit, et ex­ An posuit D. Anselmus de concordia gratiæ, D.selm. et liberi arbitrii cap. 3 dicens : Quod autem quidam experimento existimant probare, ni­ hil valere liberum arbitrium : quia multi im­ menso conatu nituntur ut bene vivant : et quadam, ut aiunt, impossibilitate obstante, nihil proficiunt, aut post profectum irrecuperabililer deficiunt : non destruunt, quod rationabiliter monstratum est, liberum scilicet arbitrium cum gratia valere. Ul autem ni­ tentes non proficiant, aut post profectum de­ ficiant, non impossibilitate, sed aliquando gravi, aliquando facile superabili difficultate fieri existimo. Saepissime namque asserere sole­ mus impossibile nobis esse, quod sine difficul­ tate perficere non valemus. Et in hoc sensu docuit S. Augustinus vel non posse homimines intelligere, vel cum intellexerint, non posse adimplere. Et alia similia, quæ im­ possibilitatem bene operandi manifestare videntur; cum tamen solum difficultatem majorem, quæ fundet moralem impossibili­ tatem, contineant, ut exponit Angelicus Præceptor in præsenti solut. ad 2.. Unde idem D. August, serm. de verbis Domini, ut ostenderet prædictam impotentiam in ducentem illam impossibilitatem non semel a se edoctam ortum duxisse ex defectu li­ beri arbitrii se voluntarie indisponentis, non vero ex defectu auxiliorum sufficien­ tium, dicebat : Cum vult, non potest, quia D-Thom. quando potuit, non voluit : ideo per malum velle, perdidit bonum posse auxiliorum sci­ licet proxime sufficientium, in sensu ex- !· ■ $ » ■ . » DE POENITENTIA. 766 plicato et latius expenso loco citato de Gra­ tia. Sei ex hoc nihil contra virtutem et efficaciam Pœnitentiæ. § n. .ditem assertio de irremissibililale unius peccati sine alio. Seconda Condusio. 138. Dicendum est secundo unum pec­ catum mortale sine alio remitti non posse. Hanc assertionem ut communem Theolo­ .Suarez. gorum, etfide sanctam docent Suarez disp. Valencia 10, sect. 1, Valencia quæst. 3. panel. 3. Grana­ Granados de Pœnit. Controv. 7, tract. 3, dos. diso. 7, et merito : tradita enim est in l'robjlîü Concilio Trident, sess. 6, cap. 7. ubi docet ex Conci!. justificationem consecutam ad præparatioTrident. et Ro- nem, quam descripserat cap. 6, immediate maoo» antecedenti, mediis actibus pœnitentis, non esse solam peccatorum remissionem, sed et sanctificationem, et renovationem in­ terioris hominis per voluntariam susceptio­ nem gratiæ, el donorum, vi cujus homo, ex injusto fit justus, et ex inimico amicus, ut sit hærcs secundum spem vitæ æternæ Quæ doctrina non sustinet peccatum aliquod irremissum in homine justificato. Unde ca­ none 29 illius sessionis definitur eum, I qui post Baptismum lapsus est posse per Dei gratiam resurgere : hanc vero gratiam veram Pœnitentiam comitari constat ex ca­ none sequenti et totius illius sessionis doctrira. Unde in Concilio Romano, ut refertur in cap. Fratres nostrosS dePœnit. dist. S, sic dicitur : Falsam autem Pcenitentiam esse constat, cum spretis pluribus, de uno solo Pœnitentia agitur, aut cum sic agitur de | uno, ut non discedatur ab alio. Unde scrip­ tum est Jacob. 2, Qui lotam legem observave­ rit, offendat autem in uno. factus est om­ nium reus. Prima Eandem veritatem statuit D. Thomas in ratio ex D.Thotn. hac quæst. art. 3, eamque triplici fulcivit ratione. Prima est hujusmodi : nullum pec­ catum remittitur, nisi in quantum tolli'ur Dei offensa per gratiam : sed gratia est in­ compossibilis cum aliqua Dei offensa : Ergo nullum peccatum est remissibile per divinam gratiam permanente aliqua Dei offensa. Patet Consequentia, nam alias aliquod pec­ catum remitteretur per gratiam, quin tol­ leretur divina offensa contra id, quod asse­ rit Major, quam supponitD. Thom, ex art. præcedenti, ubi eam evicerat S. Doctor di­ cens, quod cum peccatum sit Dei offensa, eo modo Deus peccatum remittit, quo remittit DISP. VI offensio sunt, poterit osse conti itio de ali­ offensam in se commissam. Offensa aul«m quibus, vel unico tantummodo, quin opus directe opponitur gratiæ, ex hoc enim dici­ sit formaliter, aut virtualiter ad omnia tur aliquis alteri esse offensus, qua repellit simul Pœnitentiam se extendere. Quaprop­ eum a gralia sua : nullum ergo peccatum ter discursus D. Thomæ inefiicuciæ argui­ aliter est remissibile, quam per Dei gratiam tur. directe oppositam offensæ. Minor vero pro­ i4an Respondetur tamon rationem D. Thomæ batur tum ex eodem D. Thom. in hoc eodem optimam esse, et illam gratiæ divisionem discursu .· quia gratia Dei causai in homine excludere : nam vel minima gralia habi­ grato bonitatem, qua redditur Deo gratus, tualis, aut tenuis contritio, dummodo vera bonus, et justus ; quod secus accidit in crea­ et essentialis contritio sit, excludere pe­ turis, ubi supponi debet bonitas in objecto : tunt omnia peccata mortalia. Et ratio est : est vero impossibile hominem esse Deo quia contritio, qua contritio est, non de­ gratum, el acceptum, si fuerit ipsi inimicus testatur peccata, nisi ob Deum summe et ab eo aversus per peccatum. Tum etiam dilectum, quem considerat offensum, et (et reipsa coincidit), nam hac ratione tract, injuria affectum; unde per se primo ten­ de justificat, disp. 2, statuimus per aliqua dit contra offensam convertendo totum ho dubia incompossibilitatem gratiæ cum pec­ mienm, et ejus vires in Deum, a quo aver­ cato; et dub. 6, asseruimus nec de poten­ tebatur peccato. Quapropter non stat unum tia Dei absoluta fieri posse justificationem peccatum contritione deleri, quin saltem peccatoris, nisi per donum intrinsecum, f implicite cuncta alia expellantur. Non quod sit gratia sanctificans. Non quia sola enim cohæret destrui rationem commu­ gratia prœdicta opponatur cum peccato; nem peccati gravis, quin etiam indirecte cum hoc etiam competat actibus Charitatis, alia omnia expellantur : quia licet peccata visioni beatificæ, et contritioni; sed quia îîmjb. (ut inquit S. Doctor. sol. ad 3), non hi, et alii actus necessariam important ; sint connexa quantum ad conversionem connexionem cum prœdicta gratia, ab eaque ; ad bonum commutabile ; sunt tamen con­ essentialiter postulant oriri ut a sui princi­ nexa quantum ad aversionem a bono inpio. ; commutabili, in qua conveniunt omnia 139. Cui rationi, suppositis iis, quæloco θ^· I peccata mortalia , el ex hac parte habent citato fusius expendimus, solum potest rationem offensæ, quam oportet per pœni­ objici eam recte probare, si sumatur gratia tentiam tolli, vel respectu omnium; vel adæquate, et prout se extendens ad omnia nullum dimittetur. Nec ideo negamus delicia; quo pacto nullum grave peccatum posse hominem dolere de uno, et non de permittit gratia, sed vel omnia, vel nullum aliis. Gæterum iste dolor nec erit contri­ excludit. Si autem gratia Dei sumatur res­ tionis, nec sufficiet ad consequendam re­ pective, et inadæquate, nullum est inconve­ missionem illius, de quo solo dolet. Et niens asserere aliquod peccatum dimitti, alio ■ i- rationem tradit S. Doctor. sol. ad 4 : quia irremisso manente. Quæ fuit evasio Joan, debitum culpæ contrarialur amicitiæ Dei, el Mitel. de Medina Cod. de Pœnitentia tract. 1, ideo una culpa, vel offensa non remillilur quæst. 12, in 2 quæslionis parte. Et red­ sine altera, ridiculum enim videretur, quod dit rationem : quia contritione, aut Pœnietiam ab homine aliquis veniam peteret de tentia potest quis dolere de uno peccato, una offensa, el non de alia. Unde dolor ille et tota intentione contra illud invehi, quin 4 unius, et non aliorum peccatorum deser­ ita abhorreat alia, vel quia non ita gravia, viet quidem ad desistendum ab eo peccato et sibi exosa, vel quia non detestatur illud actuali, non vero ad ejus remissionem : ai peccatum ex ratione generica peccati, sed ■ qcam magis requiri docet S. Doctor sol. i ex ratione specifica, et differenliali, ex ad 1 explicans authoritatem D. Gregorii, qua non importat convenientiam cum aliis. quæ objectioni favere videbatur : Verbum Id quod magis credibile reddi contendit (inquit) D. Gregorii non csl inlelligendum exemplo peccatorum venialium, quæ in quantum ad remissionem culpæ, sed quan­ ratione detestabilium, et remissibilium tum ad cessationem ab actu : quia interdum non habent connexionem; sed æque bene iUe, qui plura peccata consuevit committere-, cohæret unum absque alio ab homine ded'seril unum, non tamen aliud : quod qui­ I testari, subindeque ipsi remitti, non ob dem fit auxilio divino ; quod tamen non per­ aliud, quam quia dolor applicari uni, el tingit usque ad remissionem culpæ. Nec I non alteri potest. Similiter ergo in peccatis edam urget exemplum peccatorum veniai mortalibus, quæ diversæ gravitatis, el offensæ DUB. 111. 767 Hum; nam ut inquit S. Doctor infra quæst. 87, art. 1 : Exigitur ad remissionem peccati mortalis perfectior pœnitentia, ut scilicet homo actualiter (saltem implicite, et indirecte) peccatum mortale commissum deleslelur, quantum in ipso est : sed hoc non requiritur ad remissionem venialium pec­ catorum. Et ideo in solutione ad 1 docet ad Pœnitentiam de mortalibus requiri, quod homo proponat abstinere ab omnibus, et singulis, sed ad Pœnitentiam de veniali­ bus hoc non desideratur : quia nec impor­ tant aversionem a Deo, nec excludunt ejus amicitiam, sed solum retardant affec­ tum hominis, ne prompte feratur in Deum, et ex hac parte, si non minuunt Charitatem ejus tamen fervori, et expedi­ tioni adversantur. Quia vero potest homo circa unam materiam intensius se gerere, quam erga aliam; idcirco potest aliqua ve­ nialia vitare , et aliqua etiam detestari ; quin possit, et obstringatur ad omnia si­ mul utpote impossibile in hac mortali vita, absqne speciali gralia. Quæ doctrina am­ plius elucidabitur ex secunda ratione D. Thomæ, qua discursus illius Theologi convelletur. Alia 140. Secunda ergo S. Doctoris ratio in ratio ex articuli antecedentis decisione fundata D.Thomproponitur sub hac forma : quoniam pec­ catum mortale non dimittitur absque vera Pœnitentia : sed nequit dari vera Pœniten­ tia unius peccati sine alio : ergo nequit remitti unum peccatum sine alio. Conse­ cutio est legitima. Majorem ostenderat S. Doctor art. præc. nam ad veram remissio­ nem peccati opus homini est, quoi ejus voluntas sic immutetur, ut convertatur ad Deum cum detestatione conversionis ad creaturam, et proposito emendæ; quod pertinet ad rationem Pœnitentiæ secundum quod est virtus. Minorem probat Angelicas Præceptor : quia sub eadem indivisibili ratione sub qua excluditur aliquod pecca­ tum grave, debent exclndi omnia : ergo nequit esse dolor aut detestatio unius pec­ cati, quin sit cunctorum displicentia, et dolor, subindeque Pœnitentiæ. Antecedens constat, tum ex discursu ipsius D. Thomæ ; cui enim displicet peccatum, quia est con­ tra Deum summe dilectum, ex hoc ipso omnia alia, quæ suniliter contra Deum sunt, displicere debent : quocirca vere pcenitens esse non potest, quem unius, et non alterius pœnitet. Tum etiam quia ne­ quit idemmet homo esse conversus in Deum tamquam in ultimum finem, et ab 1 .1 V •i ti » ù : i Λ ? ’ fi * Π ■ i B4 1 •·ί'ί Î*' · f-V •I 3 ·' ’<4 i 4 ’’ΗΠ - · Λ < $·■ i ' fi■iJ 1'1 v ♦«■ Λ. - 768 DE PŒNITENTIA. illo simul aversus : sed ad remissionem alicujus peccati requiritur conversio homi­ nis in Deum ut ultimum finem : ergo non stat unum peccatum remitti, quin alia etiam remittantur. Major est fere commu­ nis sententia, quam late discussimus in tract, de ult. fine. Minor etiam liquet : quia stante aversione hominis a Deo tam­ quam ab ultimo fine, non stat remissio peccati, quod præcipne consistit in præ­ dicta aversione ; sublata namque illa aver­ sione non remanet peccatum in ratione gravis, et offensæ Dei, ut constat in pec­ catis venialibus, in quibus homo converti­ tur ad bonum commutabile, quin inter peccata gravia accenseri debeant ex defectu aversionis a Deo ut ab ultimo fine : ergo ut homini remitti possit aliquod peccaium mortale, opus est conversione ejnsdem hominis in ipsum Deum, qua excludatur aversio ab eodem tamquam ab ultimo fine creaturæ rationalis : et ea conversione posita, nullam remanet peccatum grave. Quocirca optimo, ac omnino maturo judi­ cio Pius V et Gregorius XIII inter alias plures propositionem 37 Michaelis Baii proscripserunt, qua docebat per contritio­ nem charitate perfectam non remitti pec­ catum. quasi stare posset vera conversio ad Deum cum aversione ab ipso Deo; cum tamen scriptum sit Psal. 50 : Cor contritum, el humiliatum Deus non despicies. Objectio 141. Huic tamen discursui opponi potest vim rationis principium illud, cui innititur, non esse eva­ undequaque solidum. Stat enim omnia cuans. peccata detestari a Pœnitentia sub una, et eadem indivisibili ratione offensæ divinæ, et quod non omnes offensæ simul attingan­ tur, et detesteutur : ergo ex principio illo D. Thomæ non recte probatur unum pec­ catum sine alio non posse dimitti. Conse­ quentia constat, et Antecedens probatur in scientiis, quarum ratio sub qua est om­ nino indivisibilis, et tamen intra eamdem scientiam, v. g. Metaphysicam potest des­ trui notitia circa unam conclusionem, quin destruatur circa aliam, ut constat experienta. Imo et cum evidentia unius queit stare error alterius. Ergo quamlibet indivi­ sibiles sit in Pœnitentia ratio formalis de­ testandi peccata, poterit esse detestatio, et consequenter remissio unias, quin ex vi hujus convincatur alia etiam detestari, ac remitti debere. Everti­ Hæc tamen objectio non infirmat, sed tur. roborat rationem D. Thomæ, ex cujus doc­ trina 2, 2, quæst. 5, art. 3, solvitur, et retorquetur in favorem præsentis assertio­ nis. Nam licet ratio sub qua cujuslibet scientiæ sit omnino indivisibilis ad hunc sensum, quod non est aliqua demonstratio in illa scientia, quæ non attingatur sub eadem formali ratione sub qua, aliæ de­ monstrationes pertinent ad eandam scien­ tiam; quapropter sicut scientia est forma­ liter una, ita ot ejus ratio sub qua est, el esse debet formaliter, et indivisibiliter ea­ dem. Attamen admittit quælibet scientia latitudinem, et extensionem materialem ex parte diversorum mediorum pro diversis conclusionibus, ratione cujus ita attingitur unum medium pro una conclusione, quod ex vi hujus medii proxime, et immediate alia non possit attingi. Ideoque stat igno­ rantia, imo et error unius, cum evidentia, ac demonstratione alterius. Quocirca sic adstruenda est indivisibilités formalis ex parte rationis sub qua, quod etiam admit­ tere, et concedere necesse sit divisibilitatem et latitudinem materialem, ut constat ex doctrina D. Thomæ loco immediato, D.ThoB. ubi eam tradit in solut. ad 3 : Dicendum (inquit) quod in diversis conclusionibus unius scientiæ, sunt diversa media, per quæ probantur, quorum unum potest cognosci sine alio. El ideo homo polest scire quasdam conclusiones unitis scientiæ, ignotis aliis. At vero ratio formalis aversionis, cui in­ nititur offensæ ratio, est formaliter, et in­ divisibiliter omnino eadem absque latitu­ dine illa materiali quæ reperitur in scientiis : atque ideo non stat unam excludi, et re­ manere alteram ; sicut componi nequit Deum haberi ut ultimum finem naturæ rationalis ab eodem Immine, a quo simul est aversus tamquam ab ultimo fine. Unde sicut non stat (ut exemplum exemplo re­ tundamus) hominem dissentiri uni fidei articulo, quin amittat fidem circa omnia, ut est doctrina D. Thom. ubi nuper; haud dissimiliter non cohæret detestari unum peccatum, quin omnia alia ibi intel igantur inclusa, si prædicta detestatio sit vera Pœnitentia, quæ inducere debeat veram remissionem. Et rationem tradit Sanet. Doctor, quia species habitus dependet ex formali ratione objecti, qua sublata species habitus remanere non potest : sed quia objectum fidei est prima veritas in dicendo non stat dissensus unius mysterii revelati, quin excludatur assensus quilibet fidei Theologicæ circa alia mysteria : ergo quia objectum Pœnitentiæ est offensa divina sub ratione offensæ divinæ absolute, non cohæret 769 DISP. VI, DUB. III. colut’H't detestatio unius absque detesta­ tione omnium. Et ideo sicut ratio primæ veritatis revelantis, esto attingat plurima, eaque diversa mysteria, est tam formaliter, : quam materialiter eadem, nec patitur inexj cludi aliquam latitudinem; consimiliter ! dicendum, el asserendum est de peccatis ut destruendis sub ratione offensæ divinæ per Poenitentiam. Quare licet in fieri, et quoad conversionem peccata non sint con­ nexa; bene tamen ex parte aversionis, et I quoad excludi. 142. Tertia ratio D. Thom. sumitur ex iThom. parte divinæ misericordias, cujus opera non sunt dimidiata, et imperfecta, sed absolutissima, et nulla ex parte deficientia : quocirca ab ea non est expectanda dimi­ (Mb- diata remissio ; ideo D. August, a D. Thoma allegatus lib. de vera et falsa Pœ­ nitentia cap. 9, inquiebat : Quædam impielas infidelitatis est, ab illo qui justus, et justitia est, dimidiam spectare veniam. Untie sequens conficitur argumentum : Quod est contra perfectionem divinæ mi­ sericordi®, censendum est impossibile : sed est contra perfectionem divinæ misericordiæ remittere unum peccatum sine alio : ergo impossibile est. Minor proba­ tur, tum quia remissio unius peccati, et non aliorum est remissio imperfecta, non secum afferens gratiam, et amicitiam divi­ nam, quæ .-tare non possunt cum aliquo peccato monali Tum etiam, quia si apud humir.es ri icu um videre ur petere ab ho­ mine. veniam de una offensa, et non de alia, ut inquit D. Thomas; multo magis respectu Dei , cujus misericordia supe rexaltat judicium. Tum denique : quia illa remissio utpote non extiaheus hominem ab statu peccati, fo: et ipsi inutilis, et con­ tra finem media Pœnitentia intentum, cum tamen dilectio gratiæ, per quam fit remissio peccati mortalis ordinet hominem ad vitam sternam. Ut est perspicuum, et docet S. Doctor sol. ad 5. Porro ut hæc ratio D. Thomæ vires exerat, suppon^n um est hominem vere poenitere de peccatis prout sunt offensa* Dei, et hoc modo, suppositis etiam ratio­ nibus præcedentibus, recte concludit : quia divinæ misericordiæ non est consen­ taneum, quinimu repugnans, homini fa­ cienti totum, quod est in se ex viribus di­ vinæ gratiæ, denegare uberiorem gratiam juxta exigentiam dispositionis, et præparationis. Sed homo, quem pœnitet om­ nium peccatorum, quia sunt offensæ Dei, Salmant. Curs. theolog. torn. ΑΊΑ'. facit totum quod est in se ex viribus di­ vinæ gratiæ, qua accipit contritionem. Ergo foret contra Dei misericordiam illi denegare remissionis gratiam. Imo esset Deus sibimet contrarius, et veluti illusorius homini, quem vocaret ad contritio­ nem, imo et conterere faceret; cum ta­ men dimittere nollet omnia delicta, sed unicum, aut aliqua dumtaxat; quocirca argueretur non serio velle ejus Pœniten­ tiam, quam fine proprio reconciliationis destitueret. g III Protrahitur eadem assertio ad potentiam Dei. Superest tamen difficultatem proposi­ tam examinare per ordinem ad potentiam Dei absolutam. In quo est major discep­ tandi ratio, nec unum est Authorem. Sed pro veritatis explicatione 143. Dicendum est tertio nec de poten- Tertia tia absoluta unum peccatum absque aliis c^la' remitti posse, atque ideo per Pœnitentiam vel nullum, vel omnia condonanda sunt. Hæc est D. Thomæ et discipulorum (unico D.Thom. excepto Magistro Nuno) sententia, quam ex extraneis amplectuntur Ricardus in 4, dist. 1, art. 6, q. 3. Vasquez in Comment. Vaie-tia. hujus articuli, et 12, disp. 207, cap. 2, n^°ar”’s et 5. Valentia disp 7, q. 3, punct. 3. MontesiLorca torn. 2, in 1. 2, disp. 37, dub. 1. DOSBecanus cap. 31, q. 6. Montesinos disp. 33, q. 6, § 4, n. 226. Ante cujus probatio­ nem supponendum est peccatum habi­ tuale, de quo est praecipua controversia, sive personale, sive originale illud sit, per nullam potentiam dimitti posse absque mutatione intrinseca peccatoris. Cum enim Præsupquodlibet eorum consistat in privatione IlOnenda· gratiæ sive originalis, sive habitualis, ut ostendimus tract, de Justificatione disp. 1, dub. 1 et privatio intrinseca auferri ne­ queat absque forma opposita, palam con­ ficitur fieri non posse peccati remissionem, quin fiat transitus hominis de non esse sub gratia ad esse sub illa, quod necessario importat mutationem. Ideoque disp. 2 ejusdem tractatus dub. 5, statuimus pec­ catum hominis elevati ad finem supernaturalem deleri non posse absque prædicta gratia, postquam dub. 5 antecedenti os­ tenderamus necessariam omnino esse mu­ tationem intrinsecam peccatoris ad obti­ nendam remissionem. Quæ doctrina adhuc49 770 Funda· nienluiu assertio· nis* Soto. tenet, casu quo homo de potentia Dei ab­ soluta justificaretur absque ullo actu pro­ prio, ut divinitus fieri posso docuimus ibi disp. 3, dub. 2. Et ratio est : quoniam in eo eventu justificaretur homo vel per unio­ nem hypostaticam, secum afferentem sanc­ titatem personalem prorsus incompossibilem cum quolibet vel levissimo peccato; vel per gratiam habitualem divinitus ho­ mini infusam absque ulla ipsius actuali dispositione , ut supponitur : utro enim modo id fieret, interveniret mutatio intrin­ seca peccatoris, et elevatio per formam, vel quasi formam supematuraiem. Et dum­ taxat erit differentia in eo , quod stante dispositione propria ipsius peccatoris in­ tercedit duplex mutatio, et quæ provenit ab actibus a se elicitis, et quam causât ipsa gratia. In alio vero casu unica dum­ taxat mutatio concedenda foret, ea nimi­ rum quam induceret forma ipsa sanctifi­ cans. Quocirca in præsenti amandari debet modus ille remissionis per puram condo­ nationem ext rinsecam a pluribus extra scholam D. Thomæ excogitatus, in quo il­ lius fautores maximam vim facere possent. Et si quid difficultatis pro eo occurrerit, re­ currendum est ad citata loca, ubi ut in propria sede discussum, et elucidatum reperiet lector. 144. Quibus principiis in præsenti sup­ positis. probatur assertio rationibus D. Thomæ in præsenti, quibus tam efficaciter suadetur intentum, ut merito asseruerit Magister Soto in 4, dist. 15, quæst. 1, art. 3, § Conclusionem, majorem implica­ tionem contradictionis (si major esse po­ test) esse in eo, quod Deus unum peccatum sine alio remittat, quam sil in eo, quod peccatum sine gratia diluat. Impossibile quippe est hominem absolvi a Deo a pec­ catis, sive originali sive actualibus, quin ipsum hominem ad se revocet, et gratum, ac justum constituat. Sed prorsus impossi­ bile est hominem in Deum conversum, justum, et ipsi gratum, intrinsece consti­ tui, cum eo quod sit aliquo gravi peccato a Deo aversus, ipsi intrinsece infensus, et injurius : ergo impossibile omnino est ho­ mini aliquod peccatum remitti per gratiam intrinsecam, aliis permanentibus irremissis. Major constat, quia peccatum remitti homini a Deo, nihil aliud est, quam quod sit in Deum ultimo conversus, ipsi accep­ tus, et gratus habitualiter. Minor etiam liquet : quia quolibet peccato lethali red­ ditur homo Deo injurius, infensus, ipsi inimicus, ot invisus. Non ergo stare poterit ulla potentia hominem esso Deo acceptum, et gratum, et simul culpse, vel culpis lethalibus obnoxium et earum foeditate conspurcatum. Quæ est prima D. Thomæ ratio, et con- Cwltfirmari, ac explicari potest. Nam Apostolo blL teste ad Horn. 8 : Nihil damnationis esi iw, Ad 'kt 8. quæ sunt in Christo Jesu, ad quæ verba D.Tl> inquit D. Thomas : Proponit beneficium, quod gratia confert concludens ex promis­ sis : Gratia Dei per Jesum Christum libera­ vit me de corpore mortis hujus, in quo exis­ ta nostra Redemptio : ergo nunc, ex quo sumus per gratiam liberali, nihil damna­ tionis est residuum, quia el tollitur damna­ tio quantum ad culpam, et quantum ad panam. Quæ Consequentia necessaria est, et conc udit inspecta qualibet providentia. Si quidem homo liberatus per gratiam ha­ bet jus ad vitam æternam ; homo veroadstrictus aliquo gravi delicto est destinatus æterno supplicio ; in uno nihil esse debet damnationis, in altero vero nullum este potest jus ad gioriam juxta illud Jacobi 2 : Quicumque lotam legem servaverit, offendat JacoKi. autem in uno, id esi, in una virtute, factus esi omnium reus, omnium scilicet præceptorum, quia illas ibi inutilia reddit. Vel om­ nium præceplorum (inquit 8. Doctor) quia pro uno, ac si pro omnibus, peribit. Sed im­ plicat unum et eundem hominem pro eodem instanii tam oppositis subesse prædicatis : ergo implicatorium est homini aliqua peccata, et non omnia per veram pœnitentiam dimitti : esset enim habere, et non habere Dei gratiam, esse illi accep­ tum, et gratum, et non esse gratum ac Deo acceptum. Qua major nequit explicari contradictio. 145. Nec refert si dicas, hanc contradic­ Fi?>. tionem solum esse in hac providentia, et inspectis principiis a Deo revelatis : non tamen tenere inspecta altiori potentia ab his legibus absoluta, juxa quam nulla est repugnantia in eo, quod homo pluribus debitis obstrictus absolvatur ab uno, ab aliis non absolutus. Sed hoc nihil est, et manet ex dictis § praecedenti convulsum. Nam amicitia Dei consistit in indivisibili, quantumvis possit pluribus titulis violari ; quod nec disputa­ mus , nec ad rem est, quandoquidem errare, ut inquit Philosophus, multiplici­ ter contingit ; sed scopum attingere stat unico dumtaxat modo. Quamvis ergo plura requirantur ad ineundam cum Deo amici­ tiam, DISP. VI, DUB. III. tiam, ot ex hoc capite inulta sint capita deficiendi, nunquam tamen pervenietur ad iterum ineundam discissam amicitiam cum Deo, nisi omnia imp dimenta diruantur, et expellantur, et vel unum si deficiat, deficere necesse est remissionem omnium; aversio quippe a Deo tanquam ab ultimo line, in qua fundatur Dei offensa, et nititur ejus inimicitia cum homine, non est auferibilis, nisi simul omnia delicta detestentur. Nam ut bene animadvertit Angelicus Pneceptor, oppositum discurrendi modum præcavens, et repellens, aliud est peccati remissio, aliud est peccati cessatio; et ma­ jor ad illam, quam ad istam requiritur I gratia : nam ut homo cesset a peccatis, sufficit gratia, quæ sit auxilians; ut vero ei illa peccata remittantur, exigitur gratia 1 sanctificans totum hominem; et cum hac I gratia in nulla providentia, quantumvis a E legibus absoluta, cohæret peccatum, ut est i perpetua S. Doctoris sententia, de qua B uberius loco citato de Justificatione. Quare omnia argumenta, quæ excogitari possunt I ab adversariis, ad summum probare pote­ runt ex divina illa gratia ut ab ipsis pro­ posita consequi hominem cessationem a peccatis, non vero remissionem, de qua agimus. Porro non esse eandem rationem de debitis exterioribus, ac de peccatis, li3.Ttoo. qaet ex D. Thom, art. 3 ad 4 in quo præ­ cedit simile argumentum dicens : quod debitum exterioris rei (puta pecuniæ) ?ιοη conlrarialur amicitiæ, ex qua debitum re­ mittitur : el ideo potest unum dimitti sine alio. Sed debitum culpæ conlrarialur amicilix, et ideo una culpa, vel offensa non re­ mittitur sine altera. Ctpclio w ·· 146. Sed dices ex Suario hoc solum probare de homine elevato ad finem supernaturalem, qui eo ipso nequit non esse vel in peccato, vel in Dei gratia, et ami­ citia. Gæterum si homo in alio rerum or­ dine, in quo non esset hujusmodi elevatio, collocaretur, non esset illi recursus ad gratiam, utpote non promissam, nec con­ sequenter debitam. In quo sane eventu peccatum non consisteret in privatione voluntaria gratiæ, quæ penitus ignoraretur. Ergo in illo statu nulla esset ratio, quare non posset unum peccatum absque alio deleri. Patet Consequentia : quia tota, et adæquata ratio D. Thomæ in id tandem reducitur, quod peccatum importet priva­ tionem graiiæ, et amicitiæ divinæ, quæ est incompossibilis cum eadem gratia : sed in prædicta hypothesi vere possibili, ut de 11 771 statu purorum docent communiter Theologi, pcccatum non consisteret in prædicta privatione : ergo in prædicta hypothesi œque bene posset salvari remissio unius culpæ absque aliarum vel omnium ablatione. Sed nec ista objectio officit assertionis Retinditir. veritati, et ejus fundamento. Quia pecca­ tum in quocumque perpetretur statu, im­ portat offensam Dei, et est aversio ab ipso tanquam ab ultimo fine; hoc enim non provenit ab statibus; sed est intrinsecum ipsi Deo esse ultimum finem creaturæ rationalis, et huic essentiale se subjicere, et subordinare illi ut sui primo principio, et fini omnino ultimo absolute, et simpli­ citer. Ex quo sequitur ut dicebamus, quo­ libet peccato gravi induci aversionem a Deo tanquam ab ultimo fine absolute, et simpliciter tali; licet concedi debeat pos­ sibilem esse ignorantiam ejusdem ut finis supernaturalis expresse, eamque futuram in statu purorum libenter asserimus, imo et vigere in pluribus Barbaris sub hac provi­ dentia nihil minus, quam de Deo authore supernatural! vel audientibus, vel cogitan­ tibus non renuimus, vi cujus permanent infideles negative juxta doctrinam D. Thomæ, et Theologorum supra allegatam. Gæterum hæc ignorantia sicut non tollit aversionem prædictam a peccato, nec etiam aufert, quod ipso peccato importetur recessus a Deo secundum quod in se ipso est, atque ideo ex modo recedendi et affectu peccandi postponatur Deus re ipsa author supernaturalis, saltem implicite, et inter­ pretative, licet expresse, ac formaliter so­ lum offendatur, et derelinquatur ut Author naturalis. Unde provenit damnum illatum ut resarciatur, indigere gratia supernatu­ ral! ejusdem Dei, ut sit perfecta hominis conversio, Qua ducti ratione, et aliis late expensis tract, de Justificat, disp. 2, dub. 7, statuimus peccatum grave status purorum nec de potentia absoluta posse deleri absque mutatione intrinseca super­ natural!, non qualicumque, sed quæ pro­ veniret a gratia sanctificante. Funda­ Eamque esse mentem D. Thomæ, præ­ tur rester ibi dicta constare videtur ex quæst. 28, po^sitTin de Veritate art. 2, ubi universaliter do- D.Thom. cuit, semel atque homo exciderit peccato a statu naturæ, quin amittat gratiam non­ dum habitam, reparari aliter non posse, quam per ipsammet gratiam sanctifican­ tem. Sed in quocumque statu homo gravi­ ter deliquerit, decidet ab statu naturæ sive KM Λ «i ; · ii ■ f; P / IÏÏ P-* T ·.· è. f P '·τ3 $ DE ΚΕΝ1ΤΕΝΤΙΛ. ex quo moveretur ad detestanda peccata. integrae, sive pure naturalis, et contrahet Unde si aliquod illorum indetesUtuuj, el corruptionis statum. Ergo in omni, et quolibet statu peccaverit, indiget al repa­ consequenter irremissuin maneret, non posset in pristinum statum naturæ puræ rationem gratia sanante, et sanctificante. revocari, sed pertineret ad alium naturæ Cætera constant præter Majorem, quæ est expressa S. Doctoris solut. ad 4 et 5. Ubi jam lapsœ, et non reparat®. Oporteret igi­ tur adhuc in permissa, et gratis concessa admittens, cum aliquibus sui temporis, Adamum in sua conditione non accepisse hypolhesi vel omnia, vel nullum simul gratiam, subindeque quod peccando ab dimitti gratia naturali illius status; aiioqui illa non excidisset; ex hoc tamen ipso quod enim nec reduceretur ad statum natuiæ peccavent inna ordinem naturalem, et ab puræ. nec haberet Deum e us Authorem ut finem ultimum illius status. Quoi dici ejus recio dictamine deviarit, affirmat re­ non debet. Eo præsortim, quia non desint para’i non posse absque gratia. Verba D. Thomæ sunt : Sed tamen si a solo statu na­ graves di>cipuli D Thomæ, quibus arrideat turæ decidisset ; nihilominus tamen ad expia­ peccatum illius status sola gratia natundi tionem infinitæ offensx donum divins? gratiæ expulsum iri; cum tamen nullus sit præter requireretur. Hoc autem donum esse gra- i Nunno, qui censeat de pol- ntia absoluta tiam supernaturalem, non utcumque, sed unum peccatum sine alio po>se deleri. Quod signum est ex uno ad aliud non bene sanctificantem constat ex toto articulo ; hanc enim necessariam duxerat S. Doctor deduci argumentum. supposita elevatione hominis ad finem su­ pernaturalem, et hanc eandem docet pror­ sus opportunam, etiam si a solo statu Excluditur peccatum ab intrinseco naturæ peccato labatur homo, propter infi nitatem offensæ divinæ, quæ numquam irremissibile. non debet Deo irrogari, in quocumque 148. Dicendum est quarto, implicare 0^ statu fingatur homo graviter delinquens. contradictionem dari peccatum quod sit ‘aà. Ex qua doctrina penitus evanescit effugiam essentialiter irremissibile. Hanc conclusio­ Suarii, siquidem discursus D. Thomæ est nem statuimus contra Lugo in præs. universalis, et ambit quemlibet hominis disp. 1, sect. 1, n. 3, qui licet catholice statum, in quo peccet. Unde in nullo re­ teneat nullum de facto posse esse pecca­ mitti potest peccatum aliquod, quin omnia tum, quod per Pœnitentiam non possit condonentur. Aîh auferri; asserit tamen n. 4, non repugnare 147. Sed esto ita esse posset, quod in objectio­ in a'ia rerum serie fieri peccata, quibus statu naturæ puræ non indigeret homo nis dilutio. gratia sanctificante, ad destructionem pec­ per essentiam suam conveniat irremissibi­ cati, nec hujus essentia in illius privatione lia esse. Assertionem vero nostram non tam docent [quia forte in mentem de ea consisteret; non inde excluderetur neces­ sitas gratiæ illius ordinis, quæ superare dubitare non venit) quam supponunt com­ deberet exigentiam peccatoris : non enim muniter Theologi, ut testatur Prado in est remissibile peccatum nisi per gratiam : præsenti, et mento : est enim consectarium quare huic soli gratiæ competeret instau­ primæ assertionis, et eisdem rationibus rare amicitiam qualemcumque illius status. probatur. Cum enim virtus Pœnitentiæ Quod sane nec præstaret, nec præstare non sit ligata præsenti provilenliae. aut posset, quin excluderet omnia peccata il­ ejus legibus, sed quoad sua essentialia lius ordinis. Et ratio est eadem debite permanserit in lege naturali scripta, et applicata : quia sicut in præsenti provi­ gratiæ, eadem etiam foret in quacumque dentia, ut excludatur aversio peccati, opus alia providenda possibili; cum essentiie est conversione in Deum ut finem super- 1 rerum sint invariabiles : sed virtus Pœni­ naturalem, et detestatione ejusdem peccati tentiæ ex suis prædicatis essemialibus gau­ propter Deum summe dilectum absolute; det virtute expellendi, ac destruendi quod­ haud secus in illo statu naturæ puræ, sed libet peccatum mortale : ergo nullum est, peccato depravatæ in hoc, aut illo indivi­ aut esse potest in aliquo providentia, quod duo peccatore, ut reintegraretur, et redu­ Pœnitentia virtute destrui non valeat. Ma­ ceretur ad pristinum statum; opus omnino jor constat ex illi inserta probatione. Mi­ esset gratia naturali , qua converteretur nor etiam constat : quia nullam est aut homo ad suum finem ultimum naturalem, esse potest peccatum mortale, quod non possit DISP. VI, DUB. III. Alia filio. CcoSr211. Pro- D. Ac- possit deleri gratin -anctificante, et actu 4 ‘ i : Hod virtus Pœmumliæ essencharitatis tiaiPr supponit gratiam sanctificantem, et actum Charitatis, ut constat ex diffinitione contritionis, quæ est dolor de peccatis propter Deum sumrne dilectum ; et ex hac radice habet destruere peccatum : ergo in quacumque hypothesi, in qua collocetur vera virtus Pœniieniiæ, poterit excludere peccatum sibi oppositum. Deinde probatur : nam peccatum essen­ tialiter irremissibile est peccatum indestructibile per Dei gratiam : sed implicat peccatum iudestruciibile per Dei gratiam : ergo implicat peccatum essentialiter irre­ missibile. Consequentia constat. Major etiam liquere videtur : nam peccatum , quod destrui potest per Dei gratiam, non est essentialiter irremissibile, cum destrui possit, et respectu gratiæ coincidit remit­ tere peccatum, et illudmet destruere, quia non destruit, nisi remittendo, nec remittit, nisi destruendo : atque ideo peccatum es­ sentialiter irremissibile esse debet pecca­ tum essentialiter iudestruciibile per Dei gratiam. Minor vero probatur ; quia impii catorium est adstruere Dei virtutem vinci posse ab aliquo creato, et derogat omni­ potenti® divinæ. quod valeat superari a peccatore : s> d Dei gratia secum aflert vires omnipotent!® divinæ, et major est Dei bonitas, quam esse possit malitia humana : ergo implicator.um est adstruere pecca­ tum aliquod, quod sit in aliqua rerum serie indestructibile per gratiam divinam. Confirmatur, et explicatur radone D. Thomæ m hoc primo articulo : nam quod peccatum sit essentialiter irremissibile, vel proveniret ex defectu virium in gratia, vel ex resistentia I beri arbitrii, vel ex natura ipsius pecciti ; sed ex nullo horum capitum id babere posset : ergo nullatenus potest esse peccatum illud irremissibile. Non quidem proveniret ex prima radice, alias refunderetur defectus in Dei gratiam, quod est absurdissimum : nec etiam ex secundo capite, juxta textum allegatum a D. Thoma Proverb 21 : Cor Regis in manu Domini quocumque voluerit, vertet illud, et alibi, Omnia quæcumque voluit fecit. Unde D. Augustinus Enchyrid. cap. 98 : Quis ita desipiat, ul dicat Deum malas hominum voluntates, quales voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, non po>se in bonum converti? Nec tandem oriri potest ex natura ipsius peccati, utpote quod haberet causas suæ destructionis; nimirum gratiam, et liberum nrbitriurn flexibile, et vertibile in contra­ rium ipsius peccati. Quod auem habet causas «ure destructionis, non est essentia­ liter indestructible, nec consequenter ir­ remissibile; sicut e converso, quod impor­ tat causam productivam, eamque supponit essentialiter, nequit non dici, et esse essentialiter factibile. Cum ergo nullum sit excogitabile peccatum, quod non respiciat liberum aibitriurn ut vertibile in par­ tem oppositam media potentissima Dei gratia, nullum in aliqua rerum serie adstruendum est peccatum, quod non sit es­ sentialiter remissibile. 149. Nec interest, si dicatur, peccatum illud ideo dici essentialiter irremissibile quia nequit media Pœnitentia remitti; non vero quia non possit absoluta Dei gratia auferri. Quare irremissibilitas illius solum est respectiva per ordinem ad Pœniten­ tiam, non vero absoluta, per ordinem ad divinam gratiam. Non, inquam, refert, si hoc asseratur. Tum quia quod est auferibile per ord nem ad aliquam causam, licet sit inauferibile per ordinem ad aliam, non est essentiali­ ter inauferibile ; sicut quod est possibile per ordinem ad unam causam, est essen­ tialiter possibile, licet non sit possibile per ordinem ad aliam causam : quocirca haere­ ticum esset dicere resurrectionem non esse possibilem, eo quod sit impossibilis res­ pectu agentis naturalis. Sed peccatum illud esset remissibile per ordinem ad Dei gratiam. Ergo non esset essentialiter irre­ missibile. Aliun ie vero etiam esset detes­ tabile per ordinem ad liberum arbitrium ; siquidem foret peccatum hominis viatoris, qui dum viator est, gaudet libero arbitrio flexibili in alterutram contradictionis, et contrarietatis partem : ergo non minus esset remissibile, quam cætera alia peccata hujus providentiae; hæc enim ex hoc du­ plici dumtaxat capite remissibilia sunt. Tum etiam : quia peccatum esse irremissi­ bile respectu Pœnitentiæ, non est, aut esse potest aliud, quam quod Pœnitentia ne­ queat influere active in destructionem ma­ culæ prout se tenet ex parte animæ : sed in hoc sensu nullum est peccatum remis­ sibile per Pœnitentiam : ergo vel nihil singulare inveniretur in illo peccato irre­ missibili essentialiter; vel omnia sunt æque irremissibilia, quod non est absolute dicendum. Major patet : quia Pœnitentia supponere debet ablatam maculam media infusione gratiæ ; prius enim Deus ad nos /hi W A'] i* & •h Evasio. Præclu ditor. « 44 *Γ T 1 • ! ** v- - DE PŒNITENTIA. se convertit, quam convertamur ad ipsum : ut constat ex supra dictis, atque ideo an! tequam media Pœnitentia liberum arbi­ trium moveatur contra peccatum, supponit pro aliquo priori detersam maculam : sed L detersa macula per infusionem gratiæ, non est, unde negari possit pro posteriori in­ fluxus Pœnitentiæ, ut patet in actibus charitatis, et aliarum virtutum pro poste­ riori ad communicationem gratiæ in illo instanti eliciti : ergo si semel, ut asseri­ tur, est remissibile media eratia, male, negatur non esse etiam remissibile p, r Pœnitentiam, nec est caput, unde id nege­ tur, nisi quia nequeat influere in destruc­ tionem maculæ. Quod tamen non esse necessarium constat in aliis peccatis, qua> juxta fidem sunt remissibilia, quantum\is Pœnitentia non pertingat ad expulsionem maculæ, ut satis constat ex dictis dub... Pe is» 157. Contra primam nostrarum assertio·*. num nulla est Catholicorum sententia ; sunt »:· tamen non panca Acatholicorum deliria, quæ longum esset ad unguem referre, et refellere, imo et alienum a nostro instituto, Quocirca quam citissime ea pertingemus mittendo lectorem ad Controversarios, qui­ bus incumbit ad amussim id pertractare. Primus ergo, quem sciamus, qui impegerit '· in hac parte, fuit Cicero lib. 3 Academ. * ut refert Lactantius lib. G, instit. cap. 24. • Inquiebat enim, quod si liceret iis qui in via erravissent, sic viam deviam secutis, corrigere errorem poenitendo, felicior esset I emendatio temeritatis. Quem errorem CelI sum tenuisse testatur Origines lib. 3 conn tra Celsum, ipsum postea secuti sunt Επ­ ί therus, Calvinus, et alii sectarii, contra j quos agit Bellarmin. lib 2 de Pœnit. cap. 12, Nec defuerunt alii vetustiores, qui asserent post Baptismum non esse Pœni­ tentiæ locum, inter quos præcelluere hae­ retici illi, qui dicti sunt Oath ari, et Oalhaphrigx, quorum jam supra meminimus, ut videre est apud S. Epiphan. hæres. 59, D. Hieronym. contra Jovinian. S. August, de Hæresib. D. Cyprian, epist. 52. His succes­ sere alii non penitus Pœnitentiam ablegan­ tes, sed eam, quæ sæpius inculcaretur; autumabant enim semel peccantem, licet gravissime, semel etiam poenitere posse. Quod se iterum in idem, vel aliud crimen relaberetur, jam occludebatur via remissio­ nis, nec locus resipiscentiae manebat. Alii vero regulariter ad communia delicta Pœ­ nitentiam admittebant, eamque sufficien­ tem pro eorum extirpatione autumabant, •ecus vero si crimina fuissent gravissima ut Apostasia a fide, vel ejus negatio in cru­ ciatibus, quorum proinde quantumvis homi­ nem pceniteret, nulla expectanda erat venia. Qui errores fuerunt Novati, et Novatianorum, ut supra vidimus ex S. Ambrosio prope initium hujus tractatus. De illis ege- i rantEuseb. lib. 9 Historiæ Ecclesiast. cap. 35. Ruffinus cap. 33. Nicephor. lib. 6, cap. 3, et videri potest Alfonsus de Castro lib. 12 contra Hæres. cum Cardinali Ba, ronio tom. 2, Annal, ad ann. 254. Ex Ca. ; iholicis unus fuit Armacanus supra relatus, qui probabile censuit aliqua esse peccata irremissibilia per Pœnitentiam, ductus ali­ ■ : 779 quibus sacra) Scripturæ textibus sinistre intellectis. Sed quia eorum, et aliorum si­ milium veram intelligentiam ibi ex D. Thoma subjecimus, idcirco supersedendum in hac parte duximus. Arguitur tamen primo exilio Matth. 12. mentam. 31 : Omne peccatum, etblasphemia non remit' Mattii. lelur hominibus. Spiritus autem blasp/temiæ non remittetur. El quicumque dixerit verbum contra filium hominis remittetur ei. Qui au­ tem dixerit contra Spiritum sanctum, non rcmilteturei, nec inhoc saeculo, nec in futuro. Ex quo testimonio sumitur argumentum. Quoniam peccata in Spiritum sanctum sunt irremissibilia in hac vita, et in futura: sed peccata irremissibilia nequent virtute Pœ­ nitentiæ expelli : ergo aliqua sunt peccata virtute Pœnitentiæ inexpiabilia. Major cons­ tat ex testimonio allegato. Nam spiritus I blasphemiæ est unum ex peccatis contra Spiritum sanctum, ut docet D. Thomas 2, 2, quæst. 14, et de hoc expresse affirmatur I irremissibile esse in haevita. Eteadem ra­ tio est de aliis peccatis, quæ ob sui specia­ lem rationem fieri, et esse contra Spiritum sanctum dicuntur. 158. Nec refert, si cum Lorea 2, 2, Aliquoram quæst. 14, art. 3 ex Chrysostomo, An­ respon­ selmo et Cajetano ad prædictum Matth. sio. locum, dicas, inibi fieri propheticam prænuntiationem Judæis de eo quod illis even­ turum erat, scilicet nec in hoc sæculo, nec in futuro fore salutem obtenturos, et reipsa ita evenit : sua enim culpa poenitere nolue­ runt, justo Dei judicio gratia auxiliis effi­ cacibus pro salute necessariis destituti sunt. Juxta quam intelligentiam censet prædictus Author Salvatoris sententiam coarctari de­ bere ad illa tempora, circunstantias, et in­ dividua, in quibus, et cum quibus Christus determinate loquebatur : non vero inteiligi debet absolute, et universaliter quoad alias personas. Quocirca sententia non fuit illo­ rum peccatum esse irremissibile, sed quod eis remittendum non foret. Non Hæc tamen limitatio licet veritatem sen- approba ­ tentiæ salvet, ex toto non arridet; nam esto tur. ita sit, quod Christus loquebatur de Judæis ipsum, et ejus doctrinam calumniantibus, sub illis tamen omnes alias personas com­ prehendebat , et cum omnibus locutum fuisse constat ex Marci 3, ver. 28 : Arnen Marc- 3dico vobis, quoniam omnia dimittentur filiis hominum peccala, et blasphemiæ, quibus blasphemaverint. Qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum, non habebit remissio­ nem in aeternum. Ubi blasphemiam in sane- J I 780 DE POENITENTIA. tos remissibilem docet : blasphemiam vero in solum Spiritum sanctum nemini remit­ tendam prædicat. Nec voces illæ Omnia el filiis hominum, congrue admiaunt illam li­ mitationem ad solos Judieos tunc adsiantes. I». IB»i- Unde D. Basilius quæst. 273, ex a se ipso Hus. brevius disputatis, relata premens verba ait : Ex ea, qux lune fada est blasphemia a Pharisæis, ob quos etiam hoc judicium prola­ tum esl, manifestum esl quod etiam nunc ille blasphemus esl in Spiritum sanctum, qui actiones, el fructus sancti Spiritus contrario defert, id quod pierique facimus; probum quidem, szpe vans glonæ cupidum αρρ lian­ tes. Quare D. Augustinus, Athanas. llieronym. Hilanus, et alii SS. PP. communiter illa verba non restringunt ad solos Judæos. sed cum his, et sub his cæteros quosque D.Thom, contineri existimant. Unde D. Thomis 2, 2, quæst. 14, art. 1, dixit : Nec hoc Domi­ nus dicit Judxis, quasi ipsi peccarent in Spi­ ritum sanctum ; nondum enim erant fi noliter impénitentes. Sed admonuit eos, ne taliter loquentes ad hoc pervenirent, quod in Spiri­ tum sanctum peccarent. Quo innuit locutio­ nem illam non tam esse sententiam, quam pnemonitionern, aut praecautionem, ut fu­ tura, eaque majora peccata vitarent, ne in ultimam perditionem venirent, et mde tan­ dem inciderent in peccatum contra Spiritum sanctum non remittendum nec in præsenti, nec in futuro sæculo, ut explicaturos erat in art. 3 sequenti. Aptior 159. Variis ergo expositionibus Sancto­ exposi­ rum Patrum pie, ac reverenter susceptis tio. germanior, et Theologo Scholasti o aptior illius testimonii expl catio est, sub illo verbo Quicumque intelligi omnes homines sive præsentes, sive futuros, et sub illa distri­ butione Omne peccatum comprehendi omnes sex species peccatorum, quas contra Sp ri­ tum sanctum ex D. Augustino commemo­ rat D. Thomas ubi supra art. 2, et non so­ lam blasphemiam stricte acceptam, et utest distinet® speciei ab abis. Quæ omnia pec­ cata irremissibilia sunt, si conjungantur impœnitentiæ finali; secus vero ab ea repa­ rata. Quare in sententia D. Augustini, et D. Thomæ verba supra relata ex u roque Evangelista in toto rigore, et ut Ii teraliter sonant, dumtaxat veniun t inlelhgen ia de impœnitentia iinali, quæ anionomas-ice di­ citur peccatum in Spiritum sanctum, eo quod nec hic, nec in futurum remittetur, ideoque absolute dicitur irrémissible : re­ liqua vero, si seorsim accipiantur, remissi­ bilia sum media vera Pœnitentia. Unde ad formam argumenti explicata Majori, neba­ tur Minor : nam quod aliquid sit nun ita facile auferibile, non obest quominus au­ ferri possit, ut constat in infirmitate corpo­ rali, quæ non semel dicitur incurabilis, quamvis arte medicinæ valeat superari. Nec refert, si opponas hanc expositionem palam adversari verbis ipsius lextus juxta quem soli peccato in Spiritum sanc­ tum tribuitur irremissibilitas; secus vero reliquis, quantalibet, et qutecumque illa sint : sed juxta traditam explicationem quodlibet aliud peccatum esset eo pacto irremissibile, quandoquidem nullum pec­ catum finali impœnitentia associatum un­ quam remittetur : ergo nihil speciale juxta præmissam glossam tribuitur peccatis in Spiritum sanctum quoad irremissibilitatem. Ex quo ulterius fieret, vel omnja, vel nullum speciale peccatum esse^^ntra Spiritum sanctum; quoi tamen noç; s°luir aliis sanctis Patribus, sed et ipsi D. Thomæ dissonare, ac contradicere, ac con­ tradicere perspicuum est. 160. Non, inquam, momenti est, quod Sit­ ita replices. Nam concessis præmissis ' neganda est Consequentia : quia peccatis in Spiritum sanctum prout talibus inest specialis difficultas, ut remittantur. Pro cujus intelligentia observari debet ex An­ gelico Præceptore ubi supra art. 1, pecca­ tum in Spiritum sanctum vel sumi pro blasphemia in ipsum speciali, ut quando aliquid directe contra ipsum concipitur, et profertur interius, vel etiam exterius. Et hoc modo non est, nisi unicum peccatum in specie, nec possunt esse plura specie. Et in hoc sensu acceperunt verba supra relata ex Evangelistis Athanasius, Hilarius, Hie­ ronymus, Ambrosias, et Ghrysostomus, illa ad litteram intelligentes de blasphemia proprie et stricte dicta, ut est peccatum speciale ab aliis distinctum. Vel accipitur blasphemia in Spiritum sanctam latius ut quando peccat quis contra bonum appropriatum Spiritui sancio. Et ex hoc capite multiplicantur peccata in Spiritum sanc­ tum, et ponuntur sex illorum species, vel quasi species, et accipi, ac distingui de­ bent secundum remotionem, vel contemp­ tum eorum, quibus arceri potest homo a peccato. Talia sunt peccata desperationis, præsumpiionis, impugnatio veritatis coguitæ conducentis ad salutem, invidentia iraterna» gratiæ, impœnitentia ut importai speciale propositum non pœnitendi tem­ pore debito, et opponitur directe præcepto hujus DISP. VI, DUD. Ill. Wits virtutis, do quo supra; ac tandem obsnnutio, qua homo firmat suum propo­ situm in eo, quod peccato adhæreat, ut constat ex art. 2, prædictæ quæst. Hæc ergo peccata ideo præ cæteris di­ cuntur irremissibilia, non quia absolute irremissibilia sunt ; sed quia quantum est de se merentur, ut non remittantur, nec quoad culpam, nec quoad pœnam. Quod illam quidem, in quantum excludunt ea, per quæ fit remissio peccatorum ; si­ cut aliquis morbus dicitur incurabilis, per quem tollitur id, per quod morbus potest curari puta cum morbus tollit virtutem naturæ, vel inducit fastidium cibi, et medicinæ. Quoad hanc vero, quatenus qui peccat ex ignorantia, vel infirmitate, mi­ tiorem pœnam meretur; qui vero ex certa malitia abjiciendo per contemptum id, quo retrahi posset a peccato, non habet excu­ sationis causam, ideoque temporaliter pu­ niri debet, ut evenisse constat filiis Israël, quorum viginti tria millia una die occisa esse dicuntur. Et hujus conditionis sunt peccata illa, quæ contra Spiritum sanctum memorata sunt, ut explicat S. Doctor art. 2. Quod tamen per se loquendo non con­ venit aliis peccatis, unde licet tam ista, quam illa sint absolute virtute Pœniten­ tiæ remissibilia, ut statuimus in conclu­ sione; alia tamen præ aliis facilius, et ra­ tione majoris, vel minoris facilitatis di­ cuntur remissibilia, vel irremissibilia. Sumpto vero peccato in Spiritum sanc­ tum pro impœnitentia finali, quo pacto illud accepere D. August, et D. Thomas, absolute est, et dicitur illud peccatum ir­ remissibile sive in hoc, sive in futuro seculo. Ex quo patet omnino ad litteram salvari verba illa Christi Domini. Cæterum in hoc sensu quodlibet peccatum mortale, sub quo, et in quo homo e vita decesserit sicut est vera impœnitentia fina­ lis, ita etiam dicitur peccatum in Spiritum sanctum, cui appropriatur esse princi­ pium justificationis, et remissionis ratione gratiæ, et donorum ex amore Dei nobis obvenientium. Unde sicut impœnitentia finalis in prædicto sensu non est peccatum speciale, sed circunstantia generalis cujus­ libet peccati, ut non semel affirmat D. Thomas ibi, ita et esse in eodem sensu contra Spiritum sanctum non constituit novam speciem peccati, sed complet, ac terminat mahtiam peccatoris; cum sit ter­ minus viæ ejus, non secus ac vice versa perseverantia in gratia justorum est termi­ 781 nus illorum gratiæ, qua redduntur indefectibiles in æiernurn. Hinc ad formam objectionis constat quiliter concessis et explicatis praemissis, neganda est Conse­ quentia : quoniam adhuc stat differentia peccaiorum quoad facilius, aut difficilius posse remitti , licet absolute nullum sit irremissibile virtute Pœnitentiæ. Constat etiam ad confirmationem dari aliqua pec­ cata, quæ in via specialiter sunt contra Spiritum sanctum; licet quodlibet pecca­ tum si perveniat ad terminum finalis impœmtenûæ, sit etiam peccatum in Spiri­ tum sanctum, et omnino irremissibile, immo et per accidens peccatum etiam ve­ niale juxta prædictum sensum irremissibilitatem omnino inducit : quia cum non sit remissibile absque peccato mortali, cui adjungitur; hoc irremissibile reddito ra­ tione impœnitentiæ finalis, ex consequenti etiam i iem competet peccatis venialibus. Quæ est doctrina D. Thomæ quæst. 5, de θ-Thom. Malo art. 2, ad 8, ubi ait : Peccatum ve­ niale in eo, qui decedil cum mortali, quia numquam remittitur, æterna pœna punitur propter gratiæ carentium. 161. Ex qua doctrina solvendum aliud argumentum simile præcedenti de- cu^en-” sumptum ex epist. Canon. Joan. cap. 5, tum. ubi distinguitur inter peccatum, quod non est ad mortem, pro quo orare permittitur cum spe veniæ obtinendæ; et peccatum, quod est ad mortem, pro cujus venia non debemus orare : Qui scit fratrem suumpec- ^aJoara’ care peccatum non ad mortem; petat, et ’ * dabitur ei vita peccanti non ad mortem. Est peccatum ad mortem, non pro illo dico, ul roget quis. Ex quo sequi videtur aliquod esse peccatum in hac vita irremissibile : si namque remissibilis foret, pro illo pos­ set quis orare, nec esset ad mortem : sed est ad mortem, et prohibetur quis orare pro eo : ergo quia irremissibilis est. Hoc, inquam, argumentum ex dictis Diluitur, solvendum est. Nam ut inquit D. Thomas D.Thom. q. 3, de Malo art. 15, ad 3 : Peccatum ad mortem potest intelligi, quo aliquis usque ad mortem perseverat. El sic pro tali non est orandum, quia suffragia non prosunt dam­ natis, qui sine pœnitentia decedunt. Et juxta hunc sensum peccatum ad mortem est ipsa impœnitentia finalis omnino irremissibilis, et extrahitur ab objecto virtutis Pœnitententiæ. subindeque ab ejus activitate. Si autem intelligatur(prosequitur D. Thomas) peccatum ad mortem, id esl, quod ex mali­ tia committitur (et pertinet ad illa quæ ac- ’.M DISP. VI, DDB. ΙΠ. ff. 782 31 'g 5j < 5? 51 f-I 783 DE POENITENTIA. et essentia tenet vera D. Thomæ, et disci­ censuimus inter peccata contra Spiritum ad art. 3 hujus quæstionis, et disp. 10, Awm. pulorum sententia. Similiter implicatosanctum) Jtc non prohibetur, quin aliquis sect. I.Goninch. disp. 2, dub. 11. Gra-*ïia*5' rium est veram Pœnitentiam adstruere, et pro eo oret, sed non quicumque : quia non nados controvers, 7 de Pœnit. tract. 3, non omnia peccata simul abhorrere, ac de­ quieumque est tanti meriii, ul orando ei disp. 7, num. 8. Ripalda de emo superna­ testari, ut constat ex ratione D. Thomæ : gratiam impetrare possit, quia sanatio ta­ tural!, lib. G, disp, ultima sect. 28. Lugo qua demonstratur unam offensam, neuti­ lium est quasi miraculosa : sicul si dicere­ disp. 7, sect, 8 el disp. 8, sect. 2. Avem quam absque alia deleri posse. tur. pro suscitatione morlui non dico ul oret quæst. 2, sect. 9, quatenus docet posse de Rursus : vel id fieri posset a solo Deo guis pro eo, idesl quicumque, sed aliquis potentia absoluta fieri remissionem nega­ vel etiam ah ipsa creatura media propria magni meriti apud Deum. Quam distinctio­ tivam. et inadæquatam unius peccati sine Pœnitentia, in quo stat pnecipua difficul­ nem observans S. Doctor et expositorem alio. Ex discipulis D. Thomæ solum offen­ tas prœsens. Si fieret a solo ipso Deo, pro­ agens in commentariis ad illam Epistolam dimus Magistrum Nuno ad art. 3, notab. fecto Deus, qui eruerat illam entitatem po­ Joann, inquit : Peccatum ad mortem dici­ 2, et dub. unico, huic parti faventem. sitivam intensione, aut modo illo ex uno tur dupliciter : generaliter, el specialiter. Qui omnes, et alii plures ex societate, 5ioti· peccato inducto : et ex natura rei petito Generaliter sic quodlibet peccatum mortale apud quos est fero communis, etsi convepotest, peccatum actuale conservaret se dicitur peccatum ad mortem. Specialiter niant in sententia, longe tamen differunt solo, el miraculose entitatem erutam, et dupliciter : vel quo impugnatur gratia fra­ in ejus fundamento. Nam (ut a Nuno inci­ permanentem ; et sic foret causa conserva­ terna, el quando adversus gratiam, qua re­ piatur' hic discipulus D. Thomæ exeo du­ tiva peccati remanentis, licet esset alterius citur in eam partem, quia existimavit pec­ conciliatus esi, invidis faucibus agitatur, destructiva. Quod est absurdum, et dero­ catum habituale esse quandam maculam vel quo agnita veritas impugnatur, vel ipsa gans sanctitati divinæ. Si autem fieret a positivam animam immediate afficientem, finalis impanitentia. Et hoc dupliciter, vel Deo simul cum creatura pœnitentiam quæ augeatur, aut decrescat ad multiplica­ propositum non poenitendi finaliler, vel pro­ agente superest exponere in doctrina D. tractione peccati usque ad mortem inclusive. tionem, vel diminutionem peccatorum. - Thomæ, qualiter cohæreat peccatum non Primo modo esi peccatum generale, secundo Nulla autem contradictio est in eo, quod posse remitti sine gratia, hancque nui am el tertio modo est pcccalum speciale. Quam Deus, aut tollat, aut impediat ejus inten­ admittere Dei offensam, et quod sit gratia, expositionem etiam esse D. Augustini, tionem, quin eradicet, aut evellat pecca­ et permaneat offensa. Si enim (inquit S. Gregorii, Gelasii, Paciani, Bedæ, Lyrani, tum quoad entitatem : nulla ergo est im­ Doctor art. 3), displiceret illud peccatum, Corne- docet Cornelius a Lapide comment, in plicatio, quod inspecta Dei absoluta potentia quia est contra Deum super omnia dilectum unum peccatum possit absque alio remitti. iJpi'le. Epist. primam Joan, ubi usque ad duode­ (quod requiritur ad rationem verse pœniten­ Hoc tamen argumentum nullius esse ro- M cim expositiones refert, et eodem tere ver­ tiæ) sequeretur, quod de omnibus peccatis gere affirmat. Unde non sequitur pecca­ horis, constat ex dictis tract, de Peccatis perniteret. Unde sequitur quod impossibile sit disp. 16, dub. 2, ubi expendimus funda­ tum aliquod in statu viæ est absolute unum peccatum per Pœnitentiam remitti remissibile. menta . ob quæ peccatum originale esse sine alio; nisi simul asseratur pœnitentiam Senten­ non possit in anima aliquid positivum, 162. Contra secundam conclusionem re­ tia con­ illam esse, et simul non esse veram. Unde nec non ex tract, de Justificat, disp. 1, fert Gratian, cap. sceleratior 32 de Pœ­ traria manet enervatum argumentum oppositum, secandæ nit. dist. 13, fuisse quosdam, qui autu­ dub. 1, ubi asseruimus peccatum perso­ asser­ cujus minor est falsa, et implicationibus nale habituale consistere in privatione vo ­ maverint pluribus irretitum peccatis unius, tioni. supra dictis obnoxia. luntaria gratiæ sanctificantis. Et ex utroet non omnium pœnitere, et veniam obti­ * 163. Scotus vero, et sequaces ideo tenere posse. Sed horum judicium, et posi­ bique dissertis satis liquet falsitas hujus S. nuere unum peccatum absque alio dimitti sententiæ, a qua pne>inde ulterius oppu­ tio ut adversa veritati fidei a Theologis posse, quia censent post peccatum actuale gnanda supersedere in præsenti congruum refutantur, nec est aliquod grave pro illis nihil intrinsecum remanere in peccatore, fundamentum, sed solum quædam testi­ est. nisi reatum, et condignitatem ad poenam, Addimus tamen quoad rem, quam ver­ monia scripturæ prave intellecta, et pejus cui exolvendæ obstrictus manet homo, samur, non satis ilio argumento probari exposita, quæ facile ex dictis conciliantur, donec absolvatur vel a Deo solo vel etiam et legitime a sacris expositoribus conci­ oppositum nostræ, et communi senten­ ab ejus ministro. In qua sententia, non est Aliqui liantur. Unde solum superest referenda illa tiae. Esto enim, peccatum in illa qualitate, apud cur moremur, ut pote quæ jam explosa entitate , aut aliquo hujusmodi positivo sententia, quæ procedit contra eandem as ­ Gratia­ relinquitur ex dictis in hoc tractatu, dum num. consisteret, supererat probandum illud ex sertionem, ut extenditur a) potentiam Dei egimus de absolutionis sensu, et effectu, pluribus peccatis conflatum vel contritum absolutam. nec non ex tractatu de Justificatione, ubi Scotus. Secunda ergo sententia docet de poten­ non connecti essentialiter quoad expelli, Okam. cum communi Theologorum doctrina, sup­ necnon posse esse veram contritionem Gabnd. tia Dei absoluta non implicare per contri­ posuimus post peccatum actuale, ultra Adrian. tionem unum peccatum sine alio dimitti. unius peccati sine alterius detestatione. Molina. reatum ad pcenam aliquid remanere in ho­ CompL Pro qua referuntur Scotus in 4, dist. 14, i Quorum neutrum Nugnus probat, autproSuarex. q. 1. Okam ibidem q. 9. Gabriel quæst. I bare potest : plura quippe sunt entia posi­ mine, vi cujus Deo infensus, injurius, et Conininimicus reddatur. tiva ita essentialiter connexa, ut unum cltius. 1, art. 1. Adrian, in 4, quæst. 4, de Pœ­ Grana- nit. Medina Complut. Godice de Pœnit. 164. Suarez autem etsi conveniat cum absque alio destrui non possit, ut de rela­ HipaW*. · · à F: Γ‘I s· J LIA* 'V $ I 1 $ > ’■ Λ : DE P( ENITENTIA. DISP. VI, DUB. 111. leae unum peccatum sine alio remitti, Nec elevatur contradictio per hoc, quod § VU. raotivnra. di$, o$aiva. et non omnino physica. sed causalitas contritionis circa remissionem C’£T!|°' moralis : sed non implicat contritionem sit disposiliva. Tum quia ut constat ex Consectaria deducia ex prxmissis dictis, etiam est moraliter effectiva, et des­ acceptari a Deo ut dispositionem moralem, assertionibus. tructiva offensæ, qua offensa divina est; ad aiiquod, vel aliqua peccata, et non ad el hac ratione extincta non remanet, aut omnia : ergo non implicat media contri­ Wl- 16G. Ex dictis perspicua manet necessitas remanere potest aliqua offensæ ratio;aliter tione unum peccatum sine aliis a Deo re­ Pœnitentiæ virtutis supra etiam declarata. namque non versaretur contra offensam mitti. Talis quippe est, ut ea omnia purgentur, Everti­ Wb sub ratione indivisibili offensæ, ut liquet. 165. IIoc tamen fundamentum ruinosum aut purgari possint peccata, et sine illa per tur. esse, et in tribus fallere ostenditur. Fallit j Tum etiam, quoniam alhuc illud munus se loquendo, el juxta communem provi­ itaque primo in eo quod docet contritio- disponendi infallibiliter ad remissionem, in dentiam nullum grave peccatum dimitta­ nem non esse dispositionem physicam, sed l quo vim facit Suarez, est indivisibile, et tur. Unde infertur, quandiu homo est in moralem ad oblinendam gratiam. Cujus vel al omnium, vel nullius remissionem hat mortali vita semper esse locum Pœni­ oppositum firmatum relinquimus tract, de conducere debet; tum quia fundatur in tentiæ, si quidem quodlibet illius peccatum Justificat, disp. 3, dub. 5, in quo etiam i gratia impossibili cum quolibet peccato; est remissibile unica excepta impoenitentia tractatu stabilimus ejus necessariam con­ tum quia sub eadem ratione disponit con­ finali, qua clauditur vitæ periodus : tdeotritio ad unum, ac ad plura; quapropter nexionem cum gratia sanctificante, quam que merito asseruit D. Thomas erroneum esse de mente D. Thomæ constat ex supra v. I sufficit ad omnia, vel ad nullum, et esse dicere non posse hominem dum vixe­ semel atque ad unum acceptetur a Deo, dictis in hoc eodem tractatu, ad art. 6. rit, pœnitere. Quod et communiter sancti quæstionis præcedeutis ubi S. Doctor affir- I acceptari ex consequenti intelligitur ad re­ Patres attestantur, ut Cyprianus lib. ad an. liqua. mat actum contritionis non esse, qui non Demetrian. inquiens : Quando istinc ex­ Nec rursus vitatur ex eo, quod pro gra- Conti1 nutu procedat ex amore Dei super omnia. Ilinc cessum fuerit, nullus jam pœnitentiæ locus : secundo mere fit manifestum : quia licet viori peccato graviorem posset Deus extor­ isp»in isto adhuc mundo manenti pœnitentia pilio. materia contritionis sit generalis; ratio ta­ quere pœnam, et intensiorem itidem exinulla sera est, patet ad indulgentiam Dei men sub qua eam omnem materiam ita I! gere contritionem; quod tandem ille llQttj· aditus. Chrysostomus epist. 5 : Tanta (ait) diffusam attingit, est prorsus indivisibilis ' obtendit, et non negamus. Sed inde quid :Λ1 est Dei benignitas, et erga nos amor, num­ tam formaliter, quam materialiter, ut jam fieret? quod nullum peccatum remitteretur, quam aversatur pœnitentiam sincere faciam : ostendimus, et est doctrina D. Thomæ in j aut remitti posset absque pœna illa, et si quis ad maliliæ fines olim penetravit, illinc hac 3, p. quæst. 85, art. 1, ad 3, et fere contritione ita intensis, et a Deo taxatis, eum ad veritatis viam reducere conatur, et inculcatur in quolibet articulo harum quæs- et non esset dabilis verq alia contritio præ­ recipit redeuntem. Et alii pas-im. Unde tionum. Unde fa lit, et penitus convellitur ter a Deo determinatam in tanta inten­ Cuncdium Lateranense cap. Firmiter sta­ siore. Si enim alia remissior esset possi­ tertio ad hominem contraipsummet Suarez, tuendum decrevit : Si post susceptionem Nota. inillamet sect. g : Qu\d dicendum, etc. Qui ut bilis, et dispensaretur, quæ ejusdem rationis Baptismi quisquam prolapsus fuerit in pec­ argumentis Medinæ Complutensis occurre­ esset cum hac nostra contritione; quancatum, per veram Pœnitentiam semper repa­ ret, ita scripsit : Necesse non est contritio­ ! tumvis minima, et remissa ea sit, remittet rari potest. Idque frequentissime inculcant nedum unum, sed plura, et innumera pec­ nem omnem ex parte materialis objecti ex­ sacræ litteræ maxime vero Prophetarum presse recogitati esse de omnibus peccalis, a cata, contritio quippe ex sua specie, non libri, ut Ezech. 18 et 33. Isai. 1 et 55. vero ratione intensionis, excludit pecca­ quo nullus discedit; sed est communissima, Jerem. 3 et 18. Joel. 2, Zachar. 1. et verissima sententia nostræ fragilitati tum. sicut de gratia docet D. Thomas, cui fcaio 167. Infertur deinde eandem esse ratioaccommodo et experientia ipsa, ac divino subscribunt communiter Theologi. Cum u-æ netn de pœna æterna, cujus remissio est oraculo comprobata. Delicia quis intelli- ergo sub illa hypothesi adhuc conserva­ etiam effectus proprius Pœnitentiæ. Cum rentur essentialia prædicata contritionis, git?ab occultis meis munda me Domine. Psal. enim comitetur, et consequatur peccatum, 18. Addit tamen immediate : Necesse au­ et gratiæ, quæ modo in hac providentia ex vi ejusdem influxus, quo illud Poeni­ tem est ul ex vi formulis moliti, atque odeo reperiuntur, fieret inde qualibet vel minima tentia excludit, aut excludere valet, ex implicite,seu virtualiter quæiibet contritio sil contritione omnia deleri posse, et debere, consequenti expellit pœnæ æternæ reatum : de omnibus peccalis mortalibus. Sed impli­ siquidem reperiretur ibi vel formalis, vel nam ut testatur Apost. Rom. 8 : Nihil ' !. cat contradictionem virtutem aliquam exui virtualis omnium illorum detestatio; ob damnationis est iis, qui sunt in Christo Jesu ; proprio, et formali motivo ; alioqui essentia quam rationem autumat, et bene, Suarez esset vero aliquid damnationis, si ablato virtutis variaretur : ergo implicat contradic­ Quarti fftiæst. ai t· dub. unie. semper, ac homo justificatur aliquid reatus beat obligatio ad pœnam temporalem. Eo j ϊί>. Curiel 1,2, quæst. 87, dub. 4. Conradus pœnæ temporalis maneat postea evolven­ vel maxime, quia inexplicabile est, quid fi"1.’ Ibidem art. 4, et ex extraneis Vasquez 3, dum. Hoc enim non determinat Concilium, sit illa obligatio ? ubi remaneat, et quomodo 1U. p. I q. 94, art. 1, dub. 2. Quibus omnibus nec oportuit statuere : quia cum remissio sit efiectus peccati jam extincti? præluxit D. Thomas in præsenti art. 4, A qua difficultate ut se expedirent Theopœnæ temporalis proveniat ex majori, vel et in 2, dist. 42, q. 2, art. 2 ad ô. Et ra­ minori intentione, subindeque efficacia con- logi in varios abiere dicendi modos. Aliqui tio primi sumitur ex supra dictis disp. 2, tridunis; quo detestatio ui opposita conver­ in solam Dei voluntatem reducere viden­ agendo de Absolutione, quæ est præcipua tur,Ί ut Richardus de S. Victore tract, de J s •Vit sioni ad bonum commutabile major fuerit, Pœnitentiæ sub ratione Sacramenti pars. Potest, hgandi cap. 4. Scotus vero m 4, scnt$. fr.31 Nam proprie loquendo commutatio non eo minus relinquet reatus ad pœnam, et si «ftdist. 22, q. I, § De secundo articulo, idéo, ex toto adæquet, totaliter reatum extinguet. est vera absolutio, cum sit solius materiæ inquit non penitus extiugni debitum pœnæ fgi. Sed quia id raro accidit; et ut in plurium variatio, remanente, ac vigente semper temporalis. quia intervenit comihntalio remanet obligatio luendi pœnam tempora­ obligatione, licet circa diversam mate­ quædam pœnæ æternæ in temporalem, lem post remissam ca pam. Cujas opposi­ riam : sed dum medio Sacramento homo tum docebant hæretici universaliter negan­ quoties vel contritione, vel Sacramento fit justificatur, vere absolvitur a vinculis pec­ remissio peccati, et suppositione hnjns tes residuum aliquid temporahter luendum : catorum, et a reatu pœnæ æternæ : ergo commutationis , nequit rion permanere et contra eos processit Concilium sub ana­ non intervenit proprie loquendo commuta­ themate feneus illorum doctrinam univer­ reatus ad prædictam pœnam, ut materiam tio. Major præterquam quod videtur pers­ subrogatam loco alterius. Gui doctrinæ salem. picua, constat in potestate commutandi EiSfacia jgg Similiter consectaria hujus doctrisubscripsit Durandus in 4, dist. 17, quæst. Dirait vota, quæ diversa est a potestate ea dis­ 3, docens pœnam peccati simpliciter, et pensandi, irritandi, aut annullandi, in næ applicanda est Pœnitentiæ nedum sub Sacra- râtloUé VirtQliS absolute non totaliter remitti per contri­ quarum prima non tollitur vere obligatio etiam quatenus est mento. tionem, sed illam æternam et longe alte­ Sacramentum' ; utroque enim modo remit­ voti, sed transfertur ad aliam materiam, rius rationis in temporaneam commutari tere potest modo explicato pœnam tempo­ secus vero in secunda ; ideoque in primo accedente divina ordinatione, rectissime casu potest quis violare votum, quo manet ralem ; sed principalius, et efficacius sub ita disponente. Unde provenit graviori ratione Sacramenti, quam sub ratione vir­ abstrictus ; nequit vero in illo dispensatus, peccato graviorem designari pœnain tem­ utpote minime ejus vinculo ligatus, et sic tutis. Ratio D. Thomæ est plane convin­ poraliter luendam. de reliquis. Minor etiam constat ex dictis cens : quoniam influxus totius compositi Swia. Ex recentioribus ita etiam docent Sua­ Craisti. loco citato, et ex eo quod potestas con­ principaiitis illi convenit ratione formæ, a . rez disp. iff, sect. 3, a num. 14. Coninch. qua in actu constituitur, qüam ratione ma­ 9 cessa ministris Ecclesiæ est potestas vere disp. 2, dub. 12, conci. 3. Lugo disp. 8, absolvendi, et ligandi, atque ideo absolu­ teriæ, ut constat in natuialibus. Se i Pœnisect. 2, a n. 55 et disp. 24, sect, t, ubi tio Sacramentalis non commutatio , sed ten ia üt est Sacramentum est conpositutn addit eam commutationem in tantam, vel vera absolutio est ab obligatione peccato éx materia et forma, influens in extinciioriem pœnæ temporalis. Ergo principalius I tantam pœnam temporaneam non haberi inducta subindeque vera remissio, et re­ ex natura, et exigentia gratiæ concessæ in laxatio pœnæ ipsi debitae. debet influere fatione formæ, quam ratione Quæ ratio eliam probat de justificatione materiæ. Constat autem actus virtutis Pœ- justificatione, sed ex libera voluntate Dei, extra Sacramentum : hac quippe vere re­ niientiæ sé tenere ex parte materiæ, ut su­ et juxta ordinem divinæ Sapientiæ, attetitis circtirisfantiis hic, et nunc oc'Curfentïpra ostensum est t ergo prædktus influxes mittitur peccatum cum voto Sacramenti : bus, tum ex parte hominis, trim ex parte principalius convenit Sacramento fatione Ërgo vere etiam relaxatur pcena æterna Sacramenti, et ex aliis Capitibus. Qüittiâ peccato debita, non minus ac si fieret in formæ absolutionis, quam ratione actuum tandem consentit Aversa quæst. 3 sect. ‘',<ΙΩ· pœnitentis. Ideoque plus pœnæ temporalis Sacramento. Gum enim Deus idem sit II , conci. 3, dicens eatehus Vérilicari earii causa principalis remissionis sive intra, condonatur homini contritione dispusito in­ fieri commutationem, quatenus pœna illa’, tra Sacramentum quam cum ejusdem voto. sive extra Sacramentum; quoad hoc ea­ Incidens quæ absque remissione culpæ fuisset ætefTota difficu ias hujus conæctarii stat in dem ratio est de una ac de altera, licet difficul­ na, ea posita, reducta est temporalis. quoad gratiæ intensionem, et alios effectus tas non eo conciliando cum An ecedeuti, et red­ levis. denda ratione, quare ablata exigentia pœnæ 170. llæe tamen doctrina, necui a ve­ safefj non modica sit differentia. æternæ ex vi remissionis culpæ, non etiam teribus posita, nec ut a recentioribus ex­ cimi. Displicet aliunde illa doctrina : quia remittitur debitum ptènæ rempofalis. Tum pensa veritatis scopum attifigit, sed deficit commutatio proprie loquendo -em per cadit quia reatus pœnæ æternæ quid majus est in utraque illius parie, et qua docet inter­ supra materiam alias liberam, et solum reatu pœnæ temporalis : ergo si Pœnitentia venire commutationem , et qua asserit redditur necessaria, seu obligatoria ratione excludere valet debitum pœnæ æternæ, po­ pœnæ taxationem in unicam et solam Dei commutationis, ut constat in humanis : tiori titulo excludet debitum pœnæ tempo­ voluntatem liberam iri redactam. Qua­ sed peccanti mortaliter non est materia ralis. Tum etiam, quoniam abi ita causa, propter ab ea recedunt discipuli D, Tho­ libera pœna luenda temporaliter, sed est aufertur effectus ; sed tota macula peccati mæ , Cajetanus in præsenti sot ad I. Cijtu· nece-saria necessitate orta ex visceribus supponitur abstersa media Pœnitentia, ità Nuno, Arauxo, ihidem. Soto de natura Nejstt. ipsius peccati : Ergo nequit esse commu­ quod nihil illius remaneat nec aliquid dam­ et gratia lib. 3, cap. 6 et in 4, dist. 15, a»*»4· tationis materia ; unde taliter absolvitur a Soto, Sott. quæst. — - _ . ft ft · 1 «· pœna æterna peccator, quod remaneat de­ bitum contractum ct peccato luendi pceham temporalem. Idque sonare videtur testimonium illud Apocalyps. 18 et illud Apoc.18. Deuter. Deuteron. 25 : Pro mensura peccali, erit 25. el plagarum modus. Minor vero probatur : quoniam peccato non solum debetur pœna æterna ex illa parte, qua est contra Deum, sed etiam pœna temporalis ex eo capite, quo est contra rectam rationem, et objec­ tum illi dissonum prosequitur, ut constat ex sæpe dictis, et paulo post expendemus éx D. Thoma. Quare non est locus in ejus remissione sive medio Sacramento, sive media sola contritione cum ejusdem voto commutationi preprie dictæ. 171. Si autem fiat sermo de commuta­ Quo sensu tione impropria, quatenus denotat perma­ possit nendam debiti ad pœnam temporalem , eorum abrogato alio ad pœnam æternam,non renui- êxpHcarL mus asserere intervenire commutationem in remissione peccati; sed (quia cum pluribus loquendum, ut tenet commune proloquium) ea voce aliquando usi sumus tum in hoc tract, tum tract, de Peccatis disp. 17, dub. 1 et quod magis est, eam ipsam usurpatam invenimus apud D. Thomam opuscul. 6, in expositione orationis Dominicæ in quinta petitione, ubi ut explicaret insignem con­ fessionis fructum, adhuc post dimissam media contrione culpam, inquit, quod Deus in contritione 'dimittit culpam, et pœna æterna commutatur in temporalem, (quate- D.Thom. nus solum obligatur homo ad istam, et non ad illam) sed nihilominus manet adhuc obligatus ad pœnam temporalem. Unde si decederet sine confessione, non contempta tamen, sed præventa, iret ad Purgatorium, cujus pœna, ut dixit Augustinus, est ma­ xima. Unde quando semel confitetur quis, dimittitur ei aliquid de pœna hujusmodi, et similiter quando iterum confitetur, el posset totiens confiteri, quod lota sibi dimitteretur, Quæ ultima verba bene observanda satis Nota. commendant beneficium Confessionis Sa­ cramentalis, ad eamque non sero, nec se­ gniter iterandam alliciunt. 172. Quod vero hujuscemodipœnam tem­ Pars seconda poralem taxare non sit nudum opus divinæ resolu­ voluntatis (quæ est secunda pars illius tionis. asserti) sed suam habeat radicem in peccato, vi cujus major pro uno, quam pro alio et debetur, et impenditur pœna, ideoque in­ tervenire necesse sit divinam justitiam pro debitis pœnam decernentem, ostenditur primo ex D. Thoma 1, 2, quæst. 87, hac D.Thom. ratione plane demonstrante reatum pœnæ •■ 4 DE POENITENTIA. temporalis ortum ex ipso peccato : JeltM enim peccati facit hominem reum pœnæ, in quantum transgreditur ordinem divina justiliæ, ad qwm non redit, nisi per quondam recompensationem pana, quæ ad æqualitatem justitia' reducit, ni qui plus voluntati suæ induisit, quam debuit, contra mandatum Dri agens, secundum ordinem divinæ justi­ tii', aliquid contra illud quod vellet, sponta­ Ratio. neus, vel invitus patiatur. Quo enim melius ratio justitiæ servari potest quam ad aequa­ litatem inæqualitatem re lucendo? Sed homo in prosecutione objecti prohibiti induxit inæqualitatem propriæ voluntatis habenas laxando, eique plus justo indulgendu post­ posita voluntate, divina prohibente, et poe­ nas comminante; ergo ut amissa æqualitas reintegretur, necessarium est voluntatem se ipsam deprimere vel poenas voluntarias assumendo vel a Deo inflictas sustinendo. Est ergo opus justitiæ divinæ statuere poe­ nam adhuc remissa culpa, luendam, ut quod magis voluntati propriæ indultum est con­ tra rectam rationem, sust nentia pœnæ compensetur. Et ratione hujus homo dici­ tur destinatus, et ordinatus ad pœnam tem­ poralem temporaliter sustinendam. Ideoque loco infra allegando ex tract, de Peccatis slatmmus reatum justitiæ prout se tenet ex parte Dei, importare ipsum actum increatum Dei ut denominantem hominem reum ex justitia a l pœnam tempoialem : prout vero se tenet ex pane hominis non aliud esse, quam denominationem extrinsecam efficientem hominem, a i eum sane modum, quo esse visum se habet ad videntem, et esse prædestinatum, seu pneordinatum ad prædestinanten», et praeordinantem juxta doctrinam D. Thom. 1, p. q. 23. Imon173. Secundo impugnatur ille dicendi Juniores, modus ut a Recnntioribus expensus. Nam ultra voluntatem divinam ad statuendam pœnam aliqua assignari debet ratio ex parte peccatoris, qua exigat hanc pænam præ alia, majorem, vel minorem; non enim omnes æqualem reatum habent, nec æquali pœna plectuntur. Sed si totum hoc nego­ tium refunderetur in liberam Dei volunta­ tem : nulla esset asstgnabi is ratio, quare unus præ alio magis torqueretur, vel ma jori obstringeretur reatu luendi pœnas a Deo statutas. Ergo ne hoc dicatur, ut dici non debet, asserendum est reatum ad pœ­ nam non unice refundi in liberam Dei vo­ luntatem : sed ex parte hominis subesse adhuc post peractam justificationem aliquam causam, seu radicem, ex qua ortum ducat DISP. VI, DUB. m. illa obligatio. Consequentia constat. Minor eundum operationem nostram, quasi ab in­ etiam liquet ex Anilioribus illiu- positionis, teriori, quia nulla res se ipsam generat · sed juxta quam nulla aha causa invenitur, nisi a Christo qui nos regeneravit in spem vi­ soia Dei libera voluntas statuens, ac decer­ vam ; ideoque remissio peccatorum in Bap­ nens hominem adhuc jasitlicutum manere tismo fit secundum potestatem ipsius Christi obstrictum aliquo oiu-re luendi pœnam nos sibi conjungentis perfecte, el integre, ut temporalem, sive ratione permutationis li­ non solum impuritas peccati tollatur; sed berie, sive etiam liberæ itidem voluntatis etiam solvatur penitus omnis pœnæ reatus. divinæ, ita pnescribenlis juxta ordinem C«· Unde Concilium Tridentinum sess. 5, in îriï. suæ sapientiæ : quocumque enim medo se decreto de Peccato originali can. 5, statuit explicent in hac parte, nihil ex parte homi­ in renalis nihil damnationis manere, quo nis justificati designant, quod ex justitia morari possint ab ingressu regni cœlorum; exigat inflictionem pœnæ, nisi illam liberam quamvis fomes, seu concup.scentia, quæ commutationem, quæ omnino extrinseca peccatum non est, sed a peccato oritur, et est, et liberam Dei ordinationem, quibus in peccatum inclinat, ad agonem relicta non stantibus, nullus staret reatus in ho­ sit. In justificatione vero pœnitentiali, mine post adeptam gratiam. Eo vel ma­ quia medicinalis est, ut supra disp 1, hu­ xime, quod in homine post adeptam justi­ jus tract, expendimus, Christo conjungi­ ficationem solum remanet peccasse . sed mur secundum operationem nostram di­ boninem peccasse non est ratio ex pane vina gratia suffultam, et informatam. Unde j. hominis ad illi infligendam pœnam. si seprovenit, non semper totaliter nec omnes mtd supponitur in Dei gratia : Ergo unica æqualiler remissionis effectum percipere. Et ratio plectendi hominem justificatum est li­ ratio est : quia potest esse conversio ho­ bera Dei voluntas, non vero aliquid ex parte minis in Deo ita vehemens, ut perfecte hominis se tenens per modum radicis, et remissionem peccati inducat, non solum causæ illius obfigationis. Probatur hæc Mi­ quantum ad purgationem culpæ, sed etiam nor in ipsis beatis, in quibus ita manet ali­ quantum ad remissionem totius pœnæ : in quando peccasse, ut nec per divinam poquo proinde nullus reatus permaneat : Sed temiam ea cicatrice quantumvis sanata per quia hoc non semper contingit, quando­ impeccabilitatem adeptam in illo statu erui que, et ut in plurimum, amota culpa, et valeant. Majorprimi Syllogismi etiam cons­ æternæ pœnæ soluto reatu, remanet obliga­ tat, quia sicut pœna actu applicata suppo­ tio ad aliquam pœnam temporalem, ut justi­ nit culpam; ita taxatio, ac determinatio tia Dei salvetur, secundum quam culpa pœnæ nequit cadere, nisi supra culpam, ordinatur per pœnam. Ubi, ut vides, expli­ vel residuo culpæ, et quo magis hujus vel cantur, quæ supra dicebamus ex sententia, illius remanserit, eo major, vel minor esse ac mente Concilii; et simul docemur rea­ debet inflictio pœnæ Quocirca si tota fuerit tum non ex sola Dei voluntate libera pro­ sic ablata, ut nihil illius sit residuum nec cedere, exclu.-a exigentia ex parte peccato­ in se, nec insuo effectu, nullus jam relin­ ris, ut prædicti Recentiores significare quitur pœnæ locus, ut patet in animabas videntur; sed potius tenendum esse taxa­ perfecte, et adamussim purgatis, quæ illico tionem pœnæ esse opus divinæ justitiæ in cælum volant Id quod in meritis, ei supponentis in homine peccatore adhuc præmio evidentius cernere licet Hoc enim post adeptam justitiam obligationem, seu non distribuitur, non suppositis meritis; quud idem est, reatum ad pœnam tempo­ ideoque repositam sibi esse coronam justi­ raliter luendam, qui sit major, vel minor tiæ. sibi reddendam a justo judice testaba­ juxta majorem, vel minorem conversionis tur Apostolus. efficaciam. Non ergo juxta D. Thomam, 174. Refellitur tandem ex doctr na D. Prwet rei veritatem bene assignatur pro reatu φί(Β Thomæ 4, contra Gentes cap. 72, ubi red voluntas libera Dei, exclusa, ac non præZSiiiO* dit rationem, quare in justificatione medio V supposita obligatione ex parte creaturæ Baptismo obtenta non solum culpa, sed ratiune peccati etiam dimissi. Ideo nam­ etiam reatus ad pœnam, et omnes re iquiæ que taxatur pœna, quia supponit reatum, peccati evellantur, et abstergantur; secus et non ideo est reatus, quia Deus libere vero in justificatione, quæ fieri solet inedia statuit, ac decernit pœnam. Per hoc palet Pœnitentia sive extra, sive intra sacra­ 1^a· (concludit D. Thomas 3, contra Gentes mentum. Quia conjunctio nostri ad Christum cap. 158), quod postquam homo per graiiam in Baptismo linquit S. Doctor) non est se­ DTK·» remissionem peccati consecutus est, et ad cundum te 789 statum gratia; reducius, remanet obligatus ex Dei justitia ad aliquam pœnam pro pec­ cato commisso. 175. Hac ergo via reatum explicandi Legitima expli­ relicta ut insufficienti, et a veritate aliena, catio non aliam arripiemus, quam hic stractam reatus ad a D. Thoma art. 4, et a nobis tract, de tempora­ Peccatis disp. 17, dub. 1, num. 16, ex­ lem. pensam. Juxta quam dicendum est prædic- Falsi tum reatum ad pœnam temporalem non esse dicendi | inæqualitatem quandam ex peccato relictam, ut interpretari videtur Sylvius; necsïlvins· etiam perversam inordinationem, aut pra­ vam dispositionem, aut habitum, qui causentur per actus intensos peccati, vel ipsorum frequentationem, ut putavit Gon- c°n^ra~ tempson in præs. dissert. unie. cap. 1, g pson. secundus Pœnitentia: effectus, ad finem. Nec etiam est delectatio aliqua ex objecto illi­ cito percepta, quæ reipsa distincta sit ab actu peccati, ut voluit Gonet in præsenti. Gonel. Hæc enim omnia adstrueudi nullum fun­ damentum est in D. Thoma. Est ergo rea­ tus ad pœnam temporalem conversio ipsa peccaminosa ad bonum commutabile, quæ licet præterierit physice, permanet mora­ liter post remissam culpam, et exclusam aversionem a Deo tamquam ab ultimo fine. Unde reatus non est aliquid physicum, sed dumtaxat moralis obligatio hominis, qua tandiu obstringitur, quandiu non re­ tractata fuerit conversio ad bonum com­ mutabile. Et ex hac conversione non retractata sufficienter, seu ad æqualitatem perfectam, consurgit jus in Deo exigendi ab homine pœnam temporalem, .quoad per­ fectam exsolutionem. Quam resolutionem licet non eisdem verbis, re tamen ipsa am­ plectuntur discipuli D. Thomæ supra alle­ gati, nec mirum cum videatur expressa S. Doctoris in hoc art. 4. 176. Ut vero eam sanciret Angelicus Nota. Præceptor, observavit in peccato mortali reperiri aversionem a Deo tamquam ab ultimo fine, ex quo capite debetur peccato pœna æterna, et conversionem ad bonum commutabile, cui solum debetur pœna temporalis, si præcisive sumatur, ut supra non semel innuimus : conversio enim ad bonum commutabile, in quantum hujus­ modi non est peccatum mortale, nisi qua­ tenus fundat et secum trahit aversionem a Deo, ut patet in peccatis venialibus, in quibus invenitur conversio ad bonum tem­ porale; quia tamen ibi non importatur aver­ sio a Deo, ut ab ultimo fine, idcirco illa conversio non evadit graviter peccaminosa. '■ ’'ii ! τ a M fÇ L k V L l ,! ■ dii 4 -J·:, 1' ri kfl · I >31 ■ x ;L/ ·ΐ< II- ;. ■ ■· ■! v ; » ■ Ï ’Γ l'I? m 790 DE PŒNITENTIA. MotiQuo supposito satis expedite suaderi 'un,‘ potest intentum. Nam conversioni in bo­ num commutabile non conjunct® cum aver­ sione a Deo, sed potius segregatae, ac sejunctæ non debetur poena æterna, sed temporalis ut suadet exemplum peccato­ rum venialium, quo hanc propositionem fulsit D. Thomas : sed post adeptam justi­ ficationem media Pœnitentia sive ut Sacra­ mento, sive ut virtute, remanet moraliter conversio ad bonum commutabile, non vero aversio : ergo remanet radix extor­ quendi ab homine pœnam temporalem ; atqua ideo ex vi prædictæ exigantiæ manet homo reus, et obligatus ad prædiçtam pœ­ nam. Utraque Consequentia sequitur çj præmissis. Major est perspicua, et proba­ tur Minor ; tandiq enim intelligitur per­ manere moraliter conversio ad bonum temporale, quandiu non est retractata, et exclusa perfecte per oppositam conversio» nem ad bonum honestum, quæ secum ferat aversionem a bono temporali : sed adhuç obtenta justificatione, non intelligitur ex» clusa perfecte conversio ad bonum committabile : ergo intelligitur moraliter perma­ nere. Probatur hæc Minor : quia sicut justificatio non excludit omnia peccata venialia, jta per se, et ut in plurimum non excludit conversionem ad bonum tempo» rale, in qua peccatum veniale, et mortale conveniunt; sed ad hoc requiritur perfec­ tissima, et vehementissime contritio, quam communiter justificatos non elicere mani» festum est i ergo Pfir se loquendo et ut in plurimum ex vi justificationis non potest intelligi perfecte, et adæquate exclusa con­ versio voluntatis ad bonum temporale; ad hoc quippe necessarium esse talem, ac tan­ tam fuisse conversionem, seu displicen»tiam peccati, quod exclusisset affectum quemlibet ad bonum temporale, et penitus extirparet complacentiam in illo habitam, quod rarq accidit, quantumvis homo sup­ ponatur in gratia. Aliud 177. Secundo probatur ex eodem D. motiThoma occurrendo simul rationi dubi­ Yum. tandi, in qua vim faciebant hæretici ad sententiam ab Ecclesia proscriptam pro­ pugnandam, et insistunt alii ad diruendam opinionem D. Thomæ. Ideo namque reatus ad pœnam temporalem non consisteret in prædicta conversione moraliter permanenti, quia si supponitur ablata macula peccati et nihil damnationis est in anima justifi­ cata : qua ratione nullus remanet reatus ad pœnam æternam ; eadem prorsus ra- tione excludendus videtur reatus pœnæ temporalis, qui se teneat ex parte hominis antecedenter ad determinationem liberam divinæ voluntatis, ut illi discurrunt, Hanc autem ratiocinationem esse nullam, et quam optime stare totam maculam esse abstersam, et nihilominus permanere ali­ quid luendum, et purgandum pœna tem­ porali vel in hac vita, vel in Purgatorio, probatur tum ex D. Thom, in hoc eodem art. 4, gol. qd 1, ubi pronosito eodom ipso argumento, sic respondet : Dicendum quod culpa mortalis utrumque habet, et aversio­ nem a Deo et conversionem ad bonum creatum : sed (sicut in 2 p, habitum eslj aversio a Deo est ibi sicut formale, conversio autem ad bonum creatum est ibi sicut male? riale. Demoto autem formali cujuscumqueb·^ rei, tollitur species, sicut remoto rationali tollitur species humana. Et ideo ex hoc ipsa dicitur culpa mortalis remitti, quia pergra? liam lolhtur aversio mentis a Deo simul eunt realu pœnæ æternæ. Demanet tamen illud ί quod est materiale, scilicet inordinata con·» versio ad bonum creatum, pro qua debetur ! reatus pœnæ temporalis, Ubi manifeste do­ cet cum ablatione, ac remissione totius I culpæ mortalis, manere inordinatam con» 1 versionem ad bonum temporale, non qui» dem physice, ut est per se notum, tum quia supponitur præterita, tum quia ej» clusa fuit per conversionem ad Deum, vi cujos conversio ad bonum commutabile jam non fundat, nec secum trahit, quinimo expellit, aversionem. Solum ergo remanet moraliter, quatenus per solam conversio» nem justificationis utcumque, non suffi» cienter retractatur conversio ad bonum creatum; et quod non retractatur nec for­ maliter, nec virtualiter, permanere mora­ liter necesse et quoad obligationem. Tum etiam ratione, quia non inconve» nit, imo non semel accidit, actum haben» tem duplicem respectum permanere quoad unum, et deficere quoad alium : sed actui I peccaminosus fundat imo importat respec» tum ad bonum temporale, quod prosequi­ tur, et ad aversionem a Deo, quem postha­ bet : ergo potest retractari, ac deficere quoad aversionem, vel quatenus illam fun­ dat, media justificatione ; et non retractari quoad tendentiam in bonum temporale, sed moraliter permanere. Major, ad quam devolvitur difficultas, probatur, et illustra­ tur exemplis satis frequentibus apud con­ trarios in bac parte : nam ptimo, casu quo legislator aliquid sub gravissima pœna prohibuerit, D18P. VI, DUB. HI. probihuorit, potest vel dispensatione, vel usu pœna illa mitigari, et abrogata lege, quoai unam partem, permanere quoad aliam, ul docet Lugo in pirosenti disp. 7, sect. B, num. 47. In quo eventu voluntas legislatoris censetur manere moraliter quoad vim qua lex modo gaudet ; non vero ul primo obligare voluit. Secundo in eo qui pravo fine rem cum muliere habendi, promisit aliquam pecuniœ summam, vel quid ejusmodi ; si obtento fine, et peccato commisso, resipuerit ad gratiam, ut po­ test, adhuc remanet obligatio exsolvendi pecuniam promissam ob illicitam copulam; quin ab ea obligatione denominetur homo ille actualiter peccator, licet reus sit solvendæ pecuniæ, ut etiam tenet idemmet Lugo sect, sequenti. Quæ etiam est doc­ trina Ripaldæ lib. 6, de ente supernaturali disp. ult. sect. 25. Quæ non ideo retuli­ mus, ut illis exemplis indigeamus, sed ut constet non bene ab hac doctrina D. Thomæ recessisse Lugonem quia sibi difficilis visa est, ut affirmat disp. 8, sect. 2, n. 46. In qua sane non major est difficultas, quam in exemplis ex ipso rela­ tis, et ab ipso approbatis. Non enim aliud docuit D. Thomas, nisi quod illamet conversio aversiva a Deo potest retractari,’ et de facto retractatur media pœnitentia qua­ tenus fundat aversionem, et reatum pœnæ æternæ; quæ tamen non adæquate expel­ litur, quatenus dicit conversionem ad bo­ num commutabile secundum se. Cujus rei alia duo suppetunt exempla salis perspicua, primum in voto, quo aliquis adstringitur ad duo facienda v. g. eleemo­ synam, et jejunium, et alterutro horum substantialiter obse-vato, mutato, vel im­ possibili reddito, extinguitur obligatio quoad illam partem, sed viget quoad aliam. Secun­ dum est D. Thomæ in 4, dist. 14, quæst. i 2, art. 1, quæst. 2, de eo qui aliquem offen­ dit violando amicitiæ leges, et simul aliquid auferendo : hic enim potest amico recon­ ciliari quin solvat justitiæ debitum, quo in casu est et erit reus debiti ex justitia, et si­ mul amicus El sicut hæc duo (verba sunt D. Thomæ) in offensa quandoque dividuntur, ita diam in recompensatione separantur ; sicut quando pœna per violentiam offendenti infer­ tur, fit recompensatio quantum ad justitiam, sed non quantum ad amicitiam ; similiter quando offendens offensum verbis placat, non­ dum re substracla restituta, fit recompensatio amicitiæ, sed non justitiæ. Porro ita se ha­ bere hominem ad Deum media Pœnitentia | 791 quod scilicet consequatur amicitiæ reintegrationem cum ipso, et simul obnoxius maneat pamæ luen luj, quod est esse reum, declarat 8. Doctor subjungens : peccator ergo per effectum peccati amicitiam Dei vio· lavil, et per inobedientiarn divinæ legis hono^ rem debitum Deo substruxit el ex primo amittit gratiam, et incurrit offensam : ex secundo meretur pœnam ul ab eo, qui per inobedientiarn substravit, subtrahatur per pœnam, et hoc pœnæ meritum (quod est quid morale) reatus dicitur. El ideo per pænilenliam, qua homo se Deo supponit peccata præ·? terila detestando cum emendationis proposito, remittitur quidem peccatum quantum ad of­ fensam; sed non oportet, quod remittatur, quantum ad lotum reatum, nisi pœna jam soluta : et sic per Pœnitentiam non simul cum culpæ dimissione totus oliam reatus dimittitur 178. Cui doctrinae non oberit, si oppo­ Objectio* sueris : tum quod per Pœnitentiam non nes. solum retractatur aversio a Deo, sed etiam conversio ad bonum commutabile ; sed quia retractatur aversio, nullus remanet post justificationem reatus pœnæ æternæ ; ergo si retractatur conversio ad bonum commu­ tabile, nullus remanet reatus pœnæ tempo­ ralis. Caetera constant præter Majorem, quæ facile suadetur : nam per Pœnitentiam dolet homo he peccato sub ea ratione, sub qua habet rationem culpæ : sed habet ra­ tionem culpæ sub utraque ratione et con­ versionis, et aversionis : ergo sub utraque ratione retractatur, atque ideo sub nulla ratione moraliter permanet. Tum etiam : quia aversio a Deo fundatur in conversione inordinata ad creaturam ; ideo enim homo se avertit a Deo, quia contra Dei volunta­ tem se convertit ad creaturam : ergo non stat permanere conversionem ad creaturam, quin simul permaneat aversio a Deo; vel e contra hac non permanente, nec etiam ilia. Tum denique, nam conversio illa perma­ nens constitueret peccatum veniale, utpote quæ convenit cum ipso peccato veniali, ut testatur D. Thomas; ex quo rursus fieret et peccatum mortale transire in veniale, et aliquid culpæ remanere post justificatio­ nem, quæ pertineat ad peccatum remissum, quorum quodlibet est absurdum minime sustinendum. Illatio videtur constare: nam conversio inordinata ad bonum temporale, quæ non importet aversionem a Deo tan­ quam ab ultimo fine, esc ita propria pec­ cati venialis, ut eo ipso, ac illa intelligatur, intelligitur etiam peccatum veniale; sed illa conversio quæ permanere dicitur, r 792 DE PŒNITENTIA. est conversio inordinata ad bonum tempo­ rale, et non importat aversionem a Deo ut ab ultimo fine, ut assentur : ergo cons­ tituit peccatum veniale, non quod de novo committatur, sed in quod transit peccatum mortale remissum. Qbserv. 179. Hæ, inquam, objectiones non obrespon- sunt, quin imo conducunt ad majorem sione. veritatis elucidationem. Pro qua est ani­ madvertendum in qualibet peccatoris justi­ ficatione media pœnitentia, sive intra, sive extra Sacramentum, esse dolorem; ac de­ testationem peccati, subindeque ejus re­ tractationem non solum quoad aversionem a Deo, sed etiam quoad conversionem ad bonum commutabile : utraque enim ratione constituitur peccatum mortale, ut constat ex D. Thoma in hoc articulo, et locis in eo allegatis ex 1, 2, atque ideo utraque ejus ratio retractari debet per Pœnitentiam. Quo fit non solum remitti reatum pœnæ æternæ consecutum ad aversionem, sed etiam aliquid reatus pœnæ temporalis, qui consequitur ad conversionem in bonum temporale. Cæterum stat differentia, quod reatus primus totaliter evellitur infusa gra­ tia, quia nihil damnationis est in justifica­ tis, ut fides docet; secundo vero non amo­ vetur totaliter, ut supra dicebamus, sed ex parte manet, ut supponere videntur Conci­ lium Trident. D. Thomas, et Theologi statuentes non totam pœnam temporalem remitti in justificatione; quia nimirum non semper adæquatur detestatio conversioni inordinatæ, ita ut nullatenus maneat adhæsio voluntatis ad bonum illud vehementissima inordinatione prosecutum; ad hoc enim opus est vehementissima contritione, vel quæ sit tanta quanta fuit inordinata conversio.Sed ita retractatur prædicta con­ versio, ut ulteriorem exoptet retractatio­ nem, et jure postulet luendam pœnam temporalem vel voluntarie assumptam in hac vita, vel infligendam in Purgatorio. Sicut enim ad comprehensionem non sufficit attingentia totius objecti; sed requiritur ut sit tanta, quanta est attingibilitas, et dum ad hanc non pervenitur, semper est adhuc magis attingibile; haud secus ad retractationem prædictæ conversionis non sufficit quælibet detestatio illius, sed requi­ ritur quod sit tanta, quanta fuit conversio inordinata. Et quia hæc ut in plurimum deficit, semper remanet aliquid præteritæ inordinationis detestandum, et retractan­ dum. Ubi est agnoscere, insistendo eidem exemplo, quod sicut attingere objectum comprehensive importat necessario perfec­ tionem majorem prie cognitione pure quidditativa, et non quæ sufficit ad primum, sufficit ad secun ium : ita in præsenti ad retractandum adæquate peccatum non so­ lum ut importat, ac fundat aversionem, sed etiam ut affert adhaesionem inordinatam ad bonum commutabile, necessaria omnino est major gratia, major dispositio, necnon major voluntatis conatus, quam præciso ad illud retractandum sub ea ratione, sub qua inducit aversionem. Sicut major gratia est, quæ excludit omnia mortalia et venialia usque ai unum, quam quæ solum expellit mortalia, ad quod vel minima sufficit. Et quia non semper ac justificatur homo, fit media contritione omnium perfectissima, vel quæ adæquet conversionem ad bonum commutabile in sensu explicato; ideo re­ linquitur moraliter irretractata inordinata voluntas absque ullo peccato, sed cum onere supplendi defectum illum negativum media pœna assumpta, vel infligenda. 180. Unde verus, ac legitimus D. Thomæ sensus esse non potest, quod conversio ad bonum temporale non sit retractata; hoc enim falsum est; sed quod non sufficienter, et omnino adæquate retractetur ex vi jus­ tificationis, ut requiritur : et ex hac pane manet moraliter conversio illa voluntaria, et fundat exigentiam uberioris doloris, ac detestationis, ut omnino debitum peccati extinguatur. et patet exemplo comprehen­ sionis, quo ut cred.mus, legitimus sensas illustratur, et ob ecliones, quæ hinc inde emergere videbantur, diruuntur. Ad primam illarum, quæ appositæsnot, respondemus concedendo Majorem et Mi- pnu nort-m, et negando Con-equentiam. El ad probationem inductam, quatenus militare potest contra praemissam observationem, dicimus, in justificatione retractari quidem peccatum sub uiraque ratione, subindeque aliquid pœnæ temporalis etiam dimitti. »Sed quia sub ratione conversionis ad bonum commutabile, quo pacto non explicat ma­ litiam peccati mortalis, non sufficienter, et adæquate retractatur; idcirco remanet obli­ gatio ad pœnam. et ex hac parte moraliter irretractata est ; ita enim homo detestatur conversionem ut annexam aversioni, quod non penitus di.-cedat a bono temporali, cui inordinate ad.iæsit : et qu a inordina­ tio fuit major, quam sit detestatio, idcbco excessus ille luendus et purgandus relin­ quitur. Unde constat ad secundam ; quia Λ k StfiSil. licet 753 DISP. VI, DUB. ΙΠ. licet aversion Deo fundetur in conversione ab bonum commutabile; non ex eo quod retractet homo conversionem ut fundantem aversionem intelligitur illam adæquate re­ tractaro : illud enim fit media qualibet contritione vel omnium, si ita loqui fas est, minima : hoc vero fieri debet meda intensiori, penitiori, et eflicaciori, qua tan­ tum sibi displiceat, tantuœdemque sibi gustus, et delectationis demat, quantum sibi induisit in illa conversione, et hæc dispositio non semper adest in qualibet justificatione, aut Pœnitentia, sed opus est singularissima, et non ita communi, ut fieri solet. Tertia Tertia etiam est nulla : quia conversio iilltlir. illa, quam dicimus permanere, non est Ii voluntaria, nisi voluntate illa præterita ; quæ ideo permanet moraliter, quia non intelligitur adæquate retractata; unde ne­ que est peccatum veniale, utpote quo 1 petit diversam voluntatem ab illa, et hæc non adest; nec peccatum mortale tran-it in veniale, cum hoc non de novo fiat. Est ergo obligatio orta ex peccato non suffi cienter exhausta, aut persoluta usque ad positionem pœnæ exactæ juxta quantita­ tem inordinationis præteritæ. Et quia ex hac inordinatione sublata est aversio me­ dia conversione hominis ad Deum, et infusione gratiæ sanctificantis; idcirco di­ citur permanere conversio ad bonum com­ mutabile ratione adhæsionis voluntatis ad illud non sufficienter exclusæ, qualiter ac­ cidere solet in peccatis venialibus; non vero quia conversio prædicta peccatum ve­ niale sit aut ex vi hujus esse postit, ut comminisci sibi videbatur objiciens. 181. Nec etiam oberit, si hanc explica­ tionem insufficientiae insimules. Nam aver­ sio a Deo tanquam ab ultimo fine nequit per pœnitentiam detestari, ut petit : et ta­ men ita per illam destruitur sive quoad es­ sentiam, sive quoad ejus reatum, ut nihii omnino Illius permaneat, nec physic?, nec moraliter : ergo vel idem dicendum est de illa conversione, quod scilicet non perma­ neat moraliter; vel si hoc non, nulla etiam erit ratio, ob quam post justificationem I non aliquis reatus permaneat illius aversio­ nis, subindeque pœnæ æternæ. Majorem probabis ex eo, quod ut sæpe docet D. Tho­ mas, aversio illa est infinita, et fundat de­ bitum pœnæ æternæ, quæ solum est pos­ sibilis : ergo nequit per actum finitum, qua is est actus Pœnitentiæ, sufficienter, et adæquate retractari, sed semper erit locus majori , et minori retractationi. Non, inquam, obeat hæc objectio. Nam Diruitur, aversio adæquate expellitur per quamlibet contritionem, quæ vere contritio sit : se­ mel autem exclusa substantialiter aversione per conver.-donem oppositam, nihil remanet in quo fundetur debitum ad pœnam æternam, sicut sublata e medio qualitate, nul­ lus remanet locus ejus intensioni. Unde absolute neganda est Major, quamvis non ideo inficias eamus posse, et consultissi­ mum esse, eam magis, ac magis semper abhorrere, ac detestari. Ad probationem Majoris dicas infinitatem illam tributam a D. Thoma se tenere ex parte termini a quo, atque ideo esse extrinsecam, sicut extrin­ seca etiam est visioni beatæ infinitas essentiæ divinæ. Quia ergo conversio ad Deum aliam infinitatem, quam extrinsecam, et terminativam habet, idcirco aversio ilii op­ posita nequit importare infinitatem intrin­ secam, sed est finita, et limitata, licet ter­ minus a quo infinitus sit. De quo agimus tract, de Peccatis disp. 7, dub. 2, et disp. 17, dub. 4, ubi hæc difficultas propriam sedem habet. § VII. Appendix ultimi praecedentis consectarii. 182. Sed emergit alia difficultas circa Dubiam doctrinam superioris consectarii : An sci- inCldenslicet, fieri valeat de potentia Dei absoluta, ut alicui remittatur peccatum quoad cul­ pam quin ei condonetur etiam reatus ad pœnam æternam ; sed maneat homo Dei amicus per gratiam, et simul aeternis cru­ ciatibus obnoxius? In cujus decisione non parum dissident Authores, quorum placita refert Martines de Prado in praes, dub. 7. Prima §. 2, et relictis aliis ibi videndis, Suarez tb. disp. 10, sect. 2, cui subscribunt Coninch. suaret. •iis; ut. 2, dub. 13. Bonacm. tom. 1, disp. Coninch. 5, quæst. 6. sect. 1, punct. 4. Candidus Cjna* disp. 24, art. 33, dub. 12, duo docet : Pri- Candid, mum, si sermo sit de pœna damni quam de facto patiuntur damnati, quo pacto im­ portat perversam eorum voluntatem in malo obstinatam, nec non consummatam inimi­ citiam cum Deo, neutiquam posse hominem justificatum, reum manere æterni supplicii sed >o ipso quod adeptus fuerit culpæ abso­ lutionem, manet expeditus et deobligatus a pœna æterna. Si vero fuerit locutio non de hac pœna æterna, quam fides docet; sed de pœna æierna in communi, quomodo - 794 * » V/ w /t :·.«· · K ·- ii 217 < ’■ ; · Λ 5 » _ί t ■ DE PŒNITENTIA. praescinditur ab ilia perversa voluntate, et ipsam comitantibus, et solum importa­ tur inflictio pcpnm ex parte Dei, ut supre­ mus dominus eat creaturæ. In hoc, inquam, sensu affirmat secundo non repugnare ho­ minem justificatum in internum puniri. Tum quia potest Deus utendo supremo dominio hominem justum, sive peccaverit, sive numquam deliquerit, æ terna beatitudine in aeternum privare, imo et quolibet vehe­ menti dolori, aut supplicio eum adigere. Tum quia mala culpæ, et pœnæ sunt duo mala creaturæ rationalis, et satis divers» rationis inter se t et non apparet ratio quare unum non possit absque alio permanere, quantumvis per se loquendo connexa sint, et unum alterum supponere videatur. Alia Lugo disp. 8, sect. 2, num. 70, absque sententia Logo. distinctione ulla tenet, dimissa culpa, remanere posse de potentia absoluta reatum pœnæ æternæ, qualem de facto patiuntur damnati. Et si rationem ab eo quæras ea est Nam in pœnam peccati venialis solet Deus de facto negare homini auxilium efficax ad resistendum gravi tentationi, praevidens consensurum in illam. Cnr ergo non similiter posset Deus de potentia ab­ soluta remissa culpa mortali, punire ho­ minem pœna æterna qua'em, et quantam patiuntur damnati? Huic etiam homini posset denegare auxilium sufficiens, quo posset resistere gravissimæ tentationi blas­ phemandi contra Deum ita acriter ipsum puniente. Quo in casu laberetur abs dubio in eadem fere peccata, in quæ erumpunt damnati, et licet ob ea non puniretur, quia non essent hominis viatoris; esset tamen ob illa inimicus Dei, exosus, et illi infen­ sus, et simul obstinatus in malo. Esset ergo in omnibus similis damnatis, qui in hac providentia illis cruciatibus sunt addicti. Tmo (addit) de facto fortasse Deus ali­ quando remissa culpa mortali, negat adhuc alicui auxilia uberiora, vel efficacia ad re­ sistendum tentationi alicui gravi propter peccatum præteritum. Cui sententia tam mordicus adhæsit, ut eam inculcet disp. 24, sect. 1 et de Incarn. disp. 5, sect. 7, n. 157 et disp. 26, sect. 3, ubi idem sus­ tinet non solum quando fit remissio per condonationem extrinsecam , verum et quando in ea infunditur gratia sanctifi­ cans. Ripalda. Quam etiam sententiam ita ample, et absolute acceptam amplectitur Ripalda lib. 4, de ente supernaturali disp. 91, sect. 5, n, 44, et probat primo ab exemplo culpæ venialis , quam potest Deus condonare, quin remittat pœnam temporalem ei cor-» respondentem. Secundo ex eo quod in hu­ manis accidit, ubi remissu multoties injth ria, noq remittitur pœna ox justitia debita, sdd remanet a judico infligenda. Tertio (et aptiori) quoniam culpa duplex induci­ tur obligatio, alia odii, et inimicitiae di­ vinæ; alia vindictæ, et pœnæ sustinendæ, quarum altera ab alia separabilis est; ideo­ que amota culpa, non ideo amoveri cen­ senda est pœnæ obligatio, utpote quæ di­ versas conditiones exigit ad sui permanentiam. quas non postulat culpa. Poterii erga Deus homini culpam dimittere, quin ex eo ipso compellatur relaxaro debitum æternæ pœnæ. 183. Neutra tamen harum sententiarum Vera .sentettprout a suis Authoribus proposita veritatis lii. scopum attigit. Quare asserendum est non posse adhuc inspecta Dei absoluta potentia remitti homini peccatum, quin simul con­ donetur reatus pœnæ æternæ. Quam assertionem ut propriam D. Thomæ amplectun­ tur ejus discipuli, Soto in 4, dist. 15, q. Soto. 1, art. i, licet in oppositam etiam inclinet. C»pre«lesi. Capreolus in 1. dist. 17, quæst. 1, Coque- Co ,wties. tins lib 1, de Gratia disp. 3, cap. 2, conci. Aversa. 2, Aversa q. 3, de Pcenitent. sect. 10, Seni. conci. 2, Sarra 1, 2, quæst. 113, art. 2, MontesDOS. dub. 4, Montesinos 1. 2, disp. 33, quæst. Labat. Pr»do. 7,§ 2, Labat, de Pœnit. disp. 1, dub. 5, § VaiqiH. 2, Prado ubi supra. Et ex extraneis Vas- 'fomv* DSS. quez, de Pœnit. disp. 88, art. 1, dub. unie. Oviedo. Turrian. de Pœnit. disp. 12, dub. 2. Oviedo 1, 2, tract. 9, controv. 6, punct.4, pro se referens Scotum, Gabrielem, et Medinam. Probatur primo ratione D. Tpomæ in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 3, quæstiunc. 1, ad 4. Pœna, quæ inseparabiliter est annexa Dei offensæ, nequit per ullam potentiam inveniri cum remissione ipsius offensæ ; sed reatui pœnæ æternæ est inseparabiliter annexa Dei offensa : ergo nequit per ullam potentiam inveniri cum remissione ipsius offensæ. Consequentia est legitima, Major præterqua quod est D. Thomæ loco citato, videtur per se nota ex ipsis terminis; nam sicut offensa est inconjungibilis cum non esse offensæ, seu, quod idem est, cum re­ missione ejusdem ; ita pœna cui est inse­ parabiliter annexa offensa, nequit subsis­ tere cum remissione ipsius offensæ. Minor etiam constat ex eodem D. Tboma ibi : nam pœnæ infernali inseparabiliter est an­ nexa separatio a Deo tanquam ab ultimo fine creaturæ rationalis : sed ratio offensæ consequitur DISP, VI, DUB. ΙΠ. consequitur infallibilior ad aversionem a Deo tamquam ab ultimo fino creaturæ ra­ tionalis; ex eo quippe quod homo se aver­ tat a Doo tamquam ab ultimo fine, Deum graviter offendit ; prgo rpatui ptpnæ æternæ inseparabiliter est conjuncta Dei offensa. EJtt184. Respondebitur forsan reatui pœnæ fise. æternæ inseparabiliter quidem conjungi Dei offensam, quæ aliquando fuerit; non vero quia inseparabiliter sit, aut qsse debeat cum ipsp reatu. Quod erit dicere ad luen­ dam prædictum pœnam, et incurrendum ejus reatum sufficere hominem aliquando peccasse, quantumvis peccatum illud sup­ ponatur quoad culpam seu maculam remis­ sum. Sed hæc responsio facile prosternitur filor. manifestando contradictionem in illa im­ plicitam. Quia culpa non remittitur nisi per gratiam; cum enim (inquit D. Thom. in hac quæst. 86, art. 2), peccatum sit Dei offensa, eo modo Deus peccatum remittit, quo remittit offensam in se commissam, et offensa autem directe opponitur gratiæ, et ideo im­ plicatorium est hominem esse in Dei gra­ tia, et simul obnoxium reatui pœnæ æternæ : ergo ut prædictus reatus salvetur non sufficit hominem aliquando peccasse, sed requiritur, quod ejus peccatum non sit dimissum. Consequentia patet, quia reatus ille non consurgit ex peccato, quod ali­ quando fuit præcise, alioqui reperiretur in anima D. Petri, et aliorum Beatorum, qui aliquando lapsi fuerunt; sed provenit ex peccato non remisso per Dei gratiam. An­ tecedens vero, in quo est difficultas, pro­ batur : quia ut statuimus In tract, de Gra­ tia, disp. 4, dub. 2, conci. 1, et 3, gratia ex prædicatis intrinsecis absque ullo alio favore extrinseco, constituit hominem filium Dei adoptivum cum jure ad gloriam, juxta illud Pauli ad Rom. 8, et ad Galat. 4 : Si autem filius et hæres per Deum, et alibi si Filii, et hæredes. A quo quidem jure inse­ parabilis omnino est condignitas ad beatitudinem, cujus semen est gratia, utpote formalis participatio divinæ naturæ. Reatus autem ad pœnam æternam fundat condlgnitatem ad carentiam, et privationem ejusdem gloriæ, utpote in qua consistit pœna æterna damni. Sed implicat idem subjectum pro eodem tempore esse dignum æterna gloria, ct simul dignum æterna pœna, simul fundare jus ad æternam beathudinem, et habere etiam jus ad illius negationem, et perpetuum exilium. Ergo implicatorium est esse in gratia post re- | 79Ô missam culpam, ct simul adstringi reatu ad pœnam æternam. Alia 18ό, Confirmatur, et explicatur : quia impu ­ offensa fuqdatqr in aversion^ a Deo tam­ gnatio. quam ab ultimo fine, ot impliqat dari aver? sionem prædictam, quin detur gravis Dei offensa ; vel alterutram absque alia perma­ nere; alioqui vpl daretur aversio absque offensa, vel salvaretur offensa Dei sine aversiopa ab ipso, quorum quodlibet est a veritate alienum. 8ed reatus ab pœnam æternam tam intime conjungitur qum aver­ sione, quam offensa cum eadem aversione, Ergo non minus implicatorium est permanere reatum prædictum absque peccato, quam quod permaneat offensa gravis Dqj absque aversione ab ipso. Cætera constant præter Minorem, quæ facile suadetur : nam reatus ille non est aliud, quam condignitas ad pœnam imbibita intrinseee in ipsa aver­ sione, sicut vice versa jus ad gloriam nihil aliud est quam intrinseca condignitas gra­ ti» sanctificantis, qua fundat jus hæreditanum ad beatitudinem : sed condignius ad pœnam æternam intrinseca, et essentialis est aversioni a Deo ; alioqui posset ali» quando honestari, et desineret esse pecca­ tum, quod est falsissimum, et minime sus­ tinendum : ergo tam intimus est reatus ille aversioni, quam sit offensa. Confirmatur, et explicatur secundo ex Major respotk eodem D. Thoma in præsenti art. 4, ad i : sidnis Ex hoc ipso dicitur culpa mortalis remitti, eversio ex quia per gratiam tollitur aversio mentis a D.Thom. Deo simul cum realu pœnæ æternæ ; sed in hypothesi facta esset vera remissio peccati : ergo non posset non infundi gratia, et rea­ tus prædictus proscindi. Quocirca idemmet Angelicus Doctor in solat, ad 2, ejusdem articuli docet remissionem culpæ, et rea­ tus ad æternam pœnam pertinere ad eam» dem omnino gratiam operantem; secus vero condonatio reatus pœnæ temporalis, D. Tho­ mas. utpote quæ est effectus gratiæ cooperantis. Quod est dicere non esse donum, aut be­ neficium distinctum infundere gratiam, et remittere prædictum reatum, sed unum in alio includi : exeo enim atque semel Deus hominem ad suam gratiam admittat, sicut ei jus ad gloriam largitur, ita excludit de­ bitum illa carendi, et in hac debiti exclu­ sione amovetur reatus poenae perpetuæ. Esto tamen diversum foret beneficium, ut nonnulli volunt, ita unum annectitur alteri, quod inseparabilia sint, sicut inseparabilis est infusio gratiæ a remissione divinæ of­ fensæ : nullus enim potest esse simul dignus Idem. 796 DE PŒNITENTIA. vita xtrrna, et morte æterna, ut inquit S. Doct. 2, 2, q. 24, art. 12. in argumento sed contra. Quod consonat cum doctrina articuii, in quo statuit S. Doctor non mi­ nus peccatum opponi gratia·, quam tene­ bras lumini Constat autem nulla potentia fieri posse ut sole illuminante, sint tene­ brae, vel quod peccatum componatur cum gratia; nulla ergo potentia fieri valet, ut simul sit homo dignus gloria media gratia, et pœna aeterna medio illius rratu. Refelli186 Unde facile est prosternere sentenSuirii l’as suPra Γθ'41*3' ei illarum fundamenta opinio, convellere. Nam quod primus Suarez docel>at, non solum debet esse verum de pœna damni, quæ de facto datur, et importat perversam illam voluntatem obstinatam in malo; sed etiam de pœna in communi, quo pacto importat aversionem perpetuam a Deo, et privationem visionis beatificae. Quia remisso peccato, media infusione gratiæ, implicatonum est hominem non esse dignum gloria, seu visione beatifica : sed homo intrinsece dignus gloria nequit esse simul condignus carentia gloriæ : ergo nequit esse reus pœnæ damni : si quidem hoc ipsum e-t illum esse dignum carendi gloria ; esset quippe simul dignus, et iniignus eodem præmio, exueret, et Diniitnr non exigeret pœnam æternam. Quam im­ Suani pbcationem non diruit inserta probatio : mot|· nam ea concessa, negatur Consequentia : non enim minus repugnat divinæ bonitati non diligere hominem sua gratia exorna­ tum, quam divinæ veracitaii falsum ap­ probare , aut proferre; utrubique enim splendet objectiva ratio cognitionis, et amoris increati. Quocirca semel atque homo acceptetur ad Dei gratiam, est intrin­ sece dignus benevolentia, et amore di­ vino, subindeque longe abest a reatu pœnæ æternæ. In casu autem denegationis glo­ riæ in perpetuum, quod esse possibile su­ premo dominio Dei nemo ambigit, opera­ retur Deus supra exigentiam rerum, et condignitatem intrinsecam provenientem a gratia ut statuimus loco cit. de Gratia conci. 2. sed non ideo hominem ita exulem habere posset indignum gloriæ. quin potius dignum, et bene meritum eam obti­ nendi. Sicut e converso hominem pecca­ tis obnoxium et pœna æterna diunum, in perpetuum sublevare posset a luenda pœna; m quo casu esset condignitas ad cruciatus, quin reipsa cruciatus ipsi ho­ mini obveniret ob extrinsecam Dei ordi­ nationem. Defecit ergo Suarez a veritatis scopo in eo, quod non distinxit inter condignitaiem , seu exigentiam intrinsecam pœnæ, et ejus actualem inflictionem, sed pro eodem unam et alteram reputavit. Cum tamen longe diversum sit jus ad ali­ quam rem, et ejus possessio : quocirca stante jure, seu exigentia, per accidens, ab extrinseco, seu superiori aliter dispo­ nente potest consecutio impediri, sive de­ bitum sit præmium, sive supplicium. El hoc moio se haberet Deus in illo casu, quo hominem justum a patria in æternnm exulera vellet : non enim illi dignitatem intrinsecam, et exigentiam gloriæ auferret, interim atque gratia ipsum non spoliaret, ut non spoliare supponitur; quamtnmvis impediret præmii consecutionem titulo su­ premi dominii. Et cum hac intrinseca condignitate non stat ullo modo reatus, seu condignitas ad pœnam æternam, quamvis eam pati ex Dei dispositione con­ tingat. Concesso ergo illo Antecedenti, non sequitur intentum; si quidem reatus ad pœnam non est ipsa pœna inflicia aut infligenda, sed quid p'æcedens cum exi­ gentia, et hanc exigentiam permanere cum gratia implicatorium est. Ad secundam probationem concedimus ETerti!ït esse illa duo mala, et culpæ, et pœnæ realiter separabilia, et ita de facto separantur in homine viatore. Cæterum malum culpæ, et exigentia pœnæ æternæ non duo, sed unum malum est coalescens ex utroque conceptu, quorum unus altero completur, ita ut primus intelligi nequeat, quin radi­ cet secundum, nec secundus subsistat nisi ut complens primum. Et ne Gat vis in verbo, admittimus libenter ita duo esse mala, seu duos ejus lem mali inadæquatos conceptus, ut unus ab altero inseparabiliter remaneat, ad eum sane modum, quo ratio offensæest inseparabilis ab aversione a Deo tanquam ab ultimo fine. Et hoc sufficit ad veritat-m decisionis, quidquid sit de hoc vel illo lo­ quendi modo ; in quo non est vis consti­ tuenda, dum constat de re. Dummodo ergo inseparabilitas prædicta salvetur; parum, imo nihil referre censendum est vel plura mala, vel unum dumtaxat concedere; plura quippe sunt realiter diversa, quæ tamen nulla potentia sejungi possunt ; sed ad po­ sitionem unius poni, vel auferri alterum necesse sit, de quo innumera suppetunt exempla, etomnium clarissimum est offensa passiva realiter se tenens ex parte Dei in prudentum æstimatione, quæ est realiter a privatione gratiæ diversa; cum tamen unam sine DISP. VI, DUB. HI. sine altera non sit adhuc divinitus reperire. Céafata 187. Hinc quanti haberi debeant seIsr <1»iu>o cundæ sententiæ fundamenta, manifestum IûfJiw- redditur, quidquid sit de ejus probabilitate, lis Lf o. quam aliis mittimus judicandam. Porro primum ejus motivum vel probat de facto peccatum quoad culpam remitti, irremisso manente reatu pœnæ æternæ, quod est ino­ pinabile supposita doctrina Concilii Triden­ tini supra allegata, vel nibil omnino evin­ cit. Si enim ex eo quod de facto in pœnam peccati venialis denegetur a D.-o auxilium efficax ad resistendum gravi temationi, recte colligitur posse culpam absque reatu dimitti; cum hoc reipsa in hac providentia contingat, ut supponitur; pari etiam ratione discurrere quis poterit in eadem providen­ tia fieri etiam posse, ut culpa gravis dimit­ tatur, adhuc permanente reatu ad pœnam æternam. Unde vel destruitur status præsentis difficultatis quæ procedit de potentia absoluta, et supponit aliter fieri de potentia ordinaria : vel si quæ estdisparitatis ratio, cur in hac providentia aliter fieri debeat, assignanda ei it ab ipso argumenti Authore, ethæc eadem inserviet sui argumenti solu­ tioni. Et quidem peccata venialia de po ­ tentia ordinaria existere gratiæ certissi­ mum, et fide sanctum est, cum tamen non admodum sit probabile de potentia absoluta posse peccatum mortale coexistere gratiæ. Qualiter ergo inferre potuit Lugo posse de potentia absoluta condonari culpam peccati gravis, quin condonetur reatus pœnæ æter­ næ illi connexus, ex eo quod de potentia ordinaria in pœnam peccati venialis dene­ getur auxilium efficax ad vincendam gravem tentationem. Latet profecto hæc connexio cui inniti debebat illatio, ut esset legitima. Alia Rursus. Ut illatio teneret utcumque, "iiio. sumendum erat argumentum a peccato ve­ niali remisso, quoad culpam, non vero de peccato veniali irremisso. Sed in eo sensu retorquetur argumentum : nam peccatum veniale remissum non sibi vendicat, aut vendicare potest eam pœnam sed solum permanet luenda pœna sensus. Unde quando docent Theologi in pœnam peccati venialis denegari posse auxilia elficacia pro superanda gravi tentatione, intelligi debent de peccato veniali irremisso, seu non re­ tractato ; non vero de illo, quod retracta­ tum, et remissum est, de quo idem dicitur ac de peccato gravi remisso ; neutri enim debetur alia pœna, quam pœna sensus, ut quantum propriæ voluntati homo peccando induisit, tantum ei infligatur pœnæ, ac 797 I dolori». Sel in casu quæstionis supponitur peccatum grave remissum quoad culpam : non ergo remanere potent reatus, nisi ad pœnarn sensus temporaliter luendam, ut constat ex ipso exemplo peccati venialis quoad culpam remissi. I 188. Nec sustinendam credimus proba­ Valde falsa os­ tionem appositam de negatione auxilii suf­ tenditor. ficientis, qua posita nec posset homo vin­ cere tentationes insurgentes blasphemandi contra Deum, nec etiam vitare gravissima damnatorum peccata. Nam aliud est, quod in pcenarn peccati nondum remissi infli­ gere possit Deus quamlibet vel acerbissi­ mam pœnam, quod nemo it inficias : aliud vero quod in pœnam peccati remissi, ex justitia possit Deus æternis cruciatibus hominem adigere, quod est falsum, et nulla ratione probabile. Semel enim atque ad suam grat am hominem peccatorem admi­ serit, sicut iste transii de esse peccati ad non esse illius, et de non esse justum Dei, ad esse et amicum justum et amicum, ita acquirit novum jus ad gloriam, et extinguitur jus alterum, quo obstringebatur ad pœ­ nam. Quare operaretur Deus contra justi­ tiam pœnam illi infligendo, quem sua gratia immunem a pœna reddiderat. Ut enim in­ quit D. Thom, in 4, dist. 46, quæst. 1, D.Thom. ari. 2. Luto non est magis debitum, guod ex eo formentur vasa nobilia, quam ignobilia. Et ex hoc capite quidquid Deus in creatura fecerit, et cui parti eam addixerit, justum est ex parte Dei, et nulla est ratio conque­ rendi ex parte creaturæ. Sed cum ex luto formatum est vas nobile, (uti fieri constat, dum ex peccatore redditur homo sanctus, et amicus Dei/, nobilitati illius vasis est debitum, ul ad usus convenientes deputetur. Similiter quod Deus talem creaturam produ­ cat, qualem voluerit, indifferens est ad ra­ tionem justitiæ. Sed quod aliqua creatura producta ei attribuatur, quod illi naturæ competit, hoc ad ejus justitiam perlinet, et contrarium ejus justitiæ repugnaret. Cum ergo homini illi fuisset remissum pecca­ tum, et infusa gratia, qua jus sibi esset in gloriam, non posset Deus juste illi infli­ gere i lam poenam. usque in æternum, nec similiter ipsi imputare peccata ob inculpa­ bilem defectum auxiliorum sufficientium. Sed si quid esset defectus, reduci deberet in carentiam auxiliorum sufficientium, imo et in ipsum Deum, a quo dumtaxat esset non observare præcepta, tentation bus suc­ cumbere et nihil boni moralis agere, ut pote qui inculpabiliter negaret homini justo .ρί'.Ι •ii »· *· . l'V w ό £ :■ ί:. : ; ·’ ' ■η. DE PŒNITENTIA. anxilia sufficientià Hecessaria. tlrtdé fal­ sum ëst, èt fion nisi divinando ptoferri dignam, dé facto remissa culpa mortali in pœndm peccati temissi, ddhegare Deum atiiilia uberiora ad bene operandum. Si enim i emissum est peccatum quoad ctilpim, eo ipso condonata ihteiligutitui·, qua* cul­ pam ip*am comitantur, excepta pœna senSuS, quæ purganda relinquitur, ut ordo jus­ titiæ servetur juxtà âüpra dicta. Conveh 189. Motiva vero, quæ pro eadem sehlunïnr lehtia. congessit Ripalda eadem fere sunt aha mou va 5 • cum praecedentibus, et facillime dispellun­ tur. âti primum Conceditur Antecedens, et iiegatur Consequentia, cujus dispàtitalem assignare, tenetur ipsemet arguens, siqui­ dem de facto iremissa culpa veniali, non semper dimittitur binhis pœilà sétisus pro èo débita, Sèd aliquid hiehduffi, et purgan­ dum relinquitur ; cum tameh nihil teàtùs pœnæ æternæ manéàt post condonationem culpæ gravis. Alia ergo debet esse ratio poena- æternæ, ac temporalis, quæ constat ex dictis. Secundum êtiam probat de facto remitti debitum pœnæ æternæ homini justificato, si quidem in humanis remissa injuria, adhuc superesl sustinendum supplicium. Ratio ergo disparii atis ab omnibus tradenda est, et omnium optima assignatur A D. D. Tho- Thoma art. 3, hujus quæst. ad 4, quia de­ mas. bitum extprioris rei ut puta pècuniæ, vel eliam supplicii non coritrariatur amicitiae humanæ, nec ista tribuit jus non solvendi debitum vel amico, vel homo communi; ob quod sumi debet vindicta a malefactori­ bus; ideoque post initam cum offenso ami­ citiam, adhuc superest luenda pœna, vel solvenda pecunia. Unde idemmet S. Doctor supra quæst. 69, art. 2. ad 3, inquit : quod in panis, qux judicio humano inferuntur, non solum attenditur, qua pana sit homo dignus quoad Deum, sed eliam in quo sit obligatus quoad homines, qui læsi, el Scan­ dalizati sunt per peccatum alicujus Et ideo licet homicida per Baptismum liberetur a reatu pœnæ quoad Deum, remanet tamen obligatus adhuc quoad homines, quos justum est ædificari de pana, sicut scandalizati sunt dc culpa. At vero amicitia divina importat mutuam redamationem ex parte Dei, et creaturæ. et huic præsiat jus in visionem beatificam, seu gloriam sempiternam; cum quo jure non stat, quinimo implicat reatus pœnæ æternæ, in quo includitur exigentia carendi in perpetuum gloria, ut ostensum est. Ad tertium constat ex dictis : natn témissio culpæ, et pœnæ æternæ sicut est effectus ejusdem gratiæ operantis, ita est idem indivisibile beneficium. Esto tamen esset diVersum non idcirco separari pos­ sent, sedsibimet Deus necessitatem impo­ neret uhum sitnbl cum altero elargiendi, et consequenter vel neutrum, vel utrum­ que debetet impendere, ut constat exemplo machlæ, et offensæ jam adducto. 190. Convenit ergo inter relatos Autho- Qsi,i tes, et discipulos D. Thomæ in eo, qtiotl possit Deus utendo supremo dominio créa- utu « : luram quamlibet perfectissimam in perpetuum à sua gloria excludere citra iiilam · ejus injuriam ; huilum quippe jus creatum est, quud prævaleat, aut præValcre possit juri supremi dominii Dei, ratione cujus pto libi to potest qualibet creatura Uti, eam in nihil redigere, vel quaqua versum ifivertefe. Et Consequenter loquendo etiam asserimus posse similiter vel innocentissimum quemque æternîs addièére cruciati­ bus, si præscindatui·, ut praescinditur a le­ gibus in hac providentia constitutis, et in Scripttirà fevelatis : siquidem supfa poten­ tiam naturalem inest cuilibet creaturæ po­ tentia obedientia! is, qua subditur Deo, ut ubi, quando, el quomodo 'voliietit de crea­ tura âd nutum disponat. Cæterüih facta suppositione, de infusione gratiæ, et re­ missione culpæ, sicut non est auferibilis condignitas, et éxcellentià gratiæ, gïatia non destructa ; ita nequit Deus facete, ut anima gratia ornata non sit dignà gloria, consequenterque indigna pœna æterna. Casu autem quo innocenti Deus poenam æternam infligeret, non ideo discurrendum est de illo, ac de cæteris damnatis, ut af­ firmabat Lugo : sed vice versa, sicut tradi­ tur de animabus Purgatorii, quæ ita cru­ ciantur, ut non peccent, imo nec peccare possint. Et solum staret differentia in eo, quod illi animæ nulla inesset spes flagella evadendi, quia perpetua. Et ratio cohgruentior apparet ex eo, quod supposita éjus innocentia ad Dei providentiam expèctaret conferre auxilia ad tolerantiam tormento­ rum necessaria : ne si absque culpa defice­ ret, omissiones refunderentur in Denm tamquam in specialem causam illius crea­ turæ. In nullo quippe statu collocari aut imaginari debet creatura rationalis, in quo ejus defectus morales refundi debeant in Deum ut specialem illorum authorem : re­ funderentur autem casu, quo animæ ilii ex una parte gratæ, ex alia vero acerbissime afflictae DISP. VI I ilbium fcleus I DUB. HI. afflictæ Detis denegaret omnia auxilia suf­ nitentia formali; sive actuali sive habituali. ficientia ad fideliter sdstinen Itrin necessa­ Si vero Pœnitentia stimfttaf commtlnius ria abfcqud ulla sua culpa. Qtiare vel dicen­ pro formali,- aut virtudli, seu irt radice ex se proxima, qualem esse diximus grâtiain dam in illo statu non posse peccate ob defectum auxiliorum sufficientium ; vël si sanctifiearitérti; dlééridum est fieri non possé prffcdictam fefliissionefn abSque Pœpeccaret, non in ipsam, sfed in Deum qrii tiitaniia saitend virtuàli, aut æquivalenti, illi esset causa pëccaridi, tbturti ffegotidfn qttalis est ipsa gfatià sanctificans, ut Cons­ foret reducendum. Quod est impossibile. tat ex dictis jft eadem tractatu dé justifi­ Est ergo rationabilius! ddm iri illa hypocatione disp. 2, dub 2, §. 4. Übi asSéPéitltesi pdfpettiO Purgatorio absque culpa ëxmus impliëàré cOntradictionëifl destrui titnram dicërë, quarti àsSérëre peccaturam dt simul Spoliandam omnibus auxiliis suf­ pèccatuttï habituale ab?qde infusîemé gra­ tifie sanctifi- àntis. ficientibus} quod est COhtradiCtiOnibfls ple­ 192. Poiëfat ëtiam scisèitafi î An pdst num, et mirius cortSofltiifl Dei Sanctitati, tiactâm jüsiificationém maneant in êodem ac providentite, ex qria impossibilia nec hOfliiné hdbinis vitiosi p'ræc&ientibùs acti­ jubet, nec jtibere potest, sed jubdudo foobus comparati ? Vel sifflai tum peccato dis'flet, et facëre qtiod posds, ei pëter'e qub*d parëdnt? Cui difficultati p ë< ë Sàtièfecîrnus flon possis, et àdjuvàt, ut possiS; tit fides tract, de peccatis disp. I, pèr aliqua diibia, docet. I9f. Pro coronide fltijus disputationis ubi Cxplicuirims, qtiæriam sii contrarieras inquirendum erat ; an saltërri dè poténüà inter Virtutes, et Vitia qualiterguo ista Curti absoluta possit obtineri peccatOftim rëmissio illis cohæreant. Quocirca ab ea iit præsenti absque formali, et éXpressa Ptêriitentid? sügei-sédëmtis, ut devehiatnuS ab quæst. sed hujus difficultatis déCisiof cdristat ex strsequëfitéiri, Séd prius adnotdndum, quod pra diCtis, riechon ex trdctattf dé jtistificàirt articù‘10 hùjtis questionis qrtintd dgit tiOne disp. 3, dab. 2, ubi ëàm êx pfofesso D. Thomas dé réiiquiis peccatorum, rertïadiscussimus, ët assdtuimtis iffà inspecta fiéütibus po?t adé’ptàm gratiam, et reriiispotëiitia, non ësdé ïlëcessafium aliquem sam ctilpafn. Circa qtiëm nîhil sé Offert peccatoris actum pïo rtanciscendàjùstifîcadiscussione digntim sed sufficit ipsa littera tione, sëd sùfficefé gratiae1 infusionem abs­ textus. Èt quia irt solutione ad i docuit que dlla praevia, aut Comitantë dispositione. Sanctus Doctor Déüm fotum fto’îriîriem péfEt gtiid gratia Saùciifîcarite pulluiânt vir­ fëcte cüraré, quandoguë subito', ut C'Ôüstât tutes süpeftiâtufàléS adiûsiàr prO'priétatufn dé Sôcfu D. Pétri Lilcfè 4. qtiàndo'qdë Stic'· lîliuS, iri eaqüé* tàfriquàïfl in radice contiëëSSivë, Ut dé cæco iffumiriâtO diêîtûr ncritüf, (iritër qüds post Virtu tés Theologi­ Marc. 8, Quod dpplicât rtiediëiùæ èp’iHtüàfi cas fiOri ififiriïum locuùï tëtiet Pœniteritid, iri qtia mùltOties, (et é'st frë'güê'ntius) media de quo supra ad firiëiri èupérîôïis dispùtasua gràfîà paulatirh gràditür, et de îhperlionis ;) idcirco distinguenda est formalis fectô’ pëfvén'it àd péiféctum, idéoqùé' iïOn Pœnitentia in actualem, et habitualem, et solum remanet reatus pœnæ temporalis, asserendum absque illarum ülla posse fieri sed etiam permanent féiiqùiæ peccati êxjustificationem. Absque actuali quidem, ut purgandæ. Aliquando vero tanta gratiæ co­ statuimus loco citato de justificatione; abs­ pia movet hominis voluntatem, ut instan­ que habituali vero,- quatenus de potentia tanée, ac subito perfectam nanciscatur absoluta potest homini infundi sola gra­ sanitatem spiritualem, ut patet de Maria tia, quin infundantur virtutes illi annexæ; Magdalena Luc. 7, hoc enim ex nullo capite repugnat : quia li­ Hiesisse tamen videtur Suarez iri com­ cet virtutes aliquæ essentialiter dependeant ment. ad prædictum articulum circa verita­ tem illius solutionis : nam etsi fere certum a gratia; non est tamen ratio asserendi gratiam essentialiter pendè're ab ihfusiorie sit, et magna cum probabilitate assertum virtutum : quia prius in quantum prius non non solum peccata, sed et pœnæ reatum dependet â posteriori : sed gfatià ita ëst fuisse Magdalenæ dimissum, ut suadere vi­ prius virtutibus, quod solum pendet ab illis dentur circumstanti® ibi relatae, et non pa­ rum fulcitur ex illis verbis : Remissa sunt a dispositionibus, titi a proprie’fatjbrts de­ ei peccata multd, quid dittell nuliutn, Vdde pendet essentia. Ergo cum potentia abso­ luta Del non ïigëttif ad dfeptfdtrOries sub­ in pace. Non est tamen ita certum, et undejecti, nulla est ratio negandi po^se infnftdi I quaque exploratum; ablatos fuisse habitus patiam horiiini peccato fl absqtié ulla pté- ; pravOs, pràvaquëphantasmata, et alias dis- Alterius dubii decisio. Suarii dubita­ tio. P· P ■ DE POENITENTIA. SOO positiones, nec ita clare colligitur ex illo loco, sed pio credendum relinquitur. Dispciii- Hunc tamen scrupulum procul abigen­ dum demonstrat Martinez de Prado in præs. dub. 8. postD. Thomam referens D. Joandub. Chrysost. pluribus in locis. S. Ephrem Pairom Syrum. D. Gregorium, D. Augustinum, deiesi-3 Petrum Gellenst-m, Vincentium Ferrerium, Λ0' ?· et alios ita docentes, et inferentes ex præîenæ3 dictis verbis perfectissimum transitum ab renova- statu peccati ad perfectissimam, et ubernl!Oae' mam sanctitatem, qua major nulli præter Virginem, et Apostolos fuit concessa, imo et Apostolis ipsis, quodammodo eam prae­ tulere D. Thomas, eiD. Vincentius Ferre. Quod fieri non posset, si non ab omni pec­ cati rubigine fuisset purgata, et omnis prava disposito non esset depulsa : quocirca inter alios egregie commendat, et explicat ejus eximiam transmutationem Mellifluus Jo*arquead cineres ipsos absumpsit, nec vesti· g o illorum permanente, ita ut jam non ip-a, sed altera videretur, uti scribit sanc­ tus Laurentius Justinianus in festo ejusdem s ta" Magdale.iæ : Accessit namque ad medicum ergra, el recessit sana; erat quippe ipsa, sed aS1· altera : per essentiam ipsa, et per graliam altera : in melius illam reformavit gralia, quam natura condiderat. Ideoque S. Petrus Cnrysolog. transmutationem illam baptismo comparavit serm. 93. ubi ita ait : In pec­ catricis caput purgandis criminibus refiue· bal, ul suo fonte mulier in novum baptisma suorum dilueret illuviem peccatorum. Bene ergo intulit D. Thomas non tam ut pie ere· D· TtM>* dendum, sed absolute dimissa illi fuisse non so um peccata, sed etiam et omnem pœnæ reatum, et peccatorum reliquias. Undent ob-ervat Nuno ad hunc articulum, qui negaret peccatorum remissionem illi factam, foret hæreticus, utpote contradicensEvangeho, et verba formalia Salvatoris inania reddens. Esse vero temerarium, imo et er­ roneum, aut errori proximum affirmarenon fuisse illi condonatum quemlibet pœnæ rea· tum, ut pote adversum sacrorum Doctorum, er omnium fidelium communi sensui. Qua etiam censura inuri po.-set, qui doceret ali­ quas peccatorum reliquias purgandas remansi-se; quippe quod nullum fundamen­ tum habet in Evangelio, aut SS. Patribus, quin potius oppositum satis testantur illorum verba, et moins absolutus loquendi absque ulla discretione inter pœnæ reatum, et peccatorum reliquias. QUÆSTIO LXXXVI1 De Demissione venialium peccatorum in quatuor articulos divisa. Deinde considerandum esi de remissione venialium peccatorum, el circa hoc quærun* tur quatuor. ARTICULUS 1. Utrum peccatum veniale possit remitti sine Pernitentia? Ad primum sic proceditur· Videtur, quod xcuiale pec­ catum po«sit remitti sine pœnitentia. Pertinet enim, ut supra dictum est, ad rationem vene pœnitentiæ, quod non solam homo doleal de peccato praeterito, sed etiam proponat cavere (Je futuro. Sed sine tali proposito pec­ cata venialia dimittu itur, cnm certum sil, qaod homo siue percaiis venialibus præsenlem vitam ducere non po­ tent. Ergo peccata venialia possunt remitti sine Poeniten­ tia Præterct. Pœnitentia non est sine actuali displicentia pacatorum. Sed. peccala venialia possunt dimitti siae di p|icentia ac uali eorum, sicut patet in eo qui dormie is occideretur propter Christum. Statim enim evola­ re . quod non continuit manentibus peccatis venialibus : eren pwrata vetralw possunt remitti sine panit^ntia. Pneterea. Peccata venialia opponuntor fervori charitatis, ut in secunda parte dictum est. Sed unum oppositorum tollitor ARTICULUS I. i 801 tract, de Sacramentis disp. 10, dub. 2. Ubi data opera sermonem instituimus de remissione venialium, et quam mutatio­ nem requirat, diversis assertionibus expli­ cuimus. Quocirca in præsenti ab excitandis difficultatibus ibi decisis, abstinendo, so­ lum litteram D. Thomæ considerabimus, et appingemus consonantiam doctrinæ traditæ in præsenti a S. Doctore, cum ea quam ibi expendimus, et latius prosecuti sumus. 2. Quæ autem sit differentia essentialis missione peccati mortalis a veniali, declaratum est venia­ tract, de Peccatis disp. 19, dub. I ; et quam lium re­ quiritur maculam veniale relinquat in anima, ex­ mutatio posuimus loco citato de Justificat. Conve­ intrin­ seca. niunt igitur quoa 1 sui remissionem peccata mortalia et venialia in eo, quod petunt mutationem intrinsecam voluntatis, qua transferatur de malo in bonum. Quod do­ cet prima hujus articuli assertio, et ex communi, ac fere certa Theologorum sen­ tentia statuimus ubi nuper g. quin opus sit in ea ulterius stabilienda diutius im­ morari. Hæc autem voluntatis mutatio debet esse talis quod possit eam avertere, et reipsa avertat ab objecto illicite, seu inordinate prosecuto. Quod enim obli­ quum est, et a rectitudine declinavit, ne­ quit ad rectitudinem deduci, nisi deposita obliquitate, ut sensibiliter monstratur ex­ perientia. Sed peccatum veniale importat deordinationem et obliquitatem a rectitu­ dine rationis, alioqui peccatum non esset. Ergo nequit voluntas ab eo averti, nisi inclinetur in pariem oppositam, a qua de­ clinavit. Avertitur autem media remis­ sione. Ergo ad eam necessaria omnino est inclinatio voluntatis, quæ sit opposita in­ clinationi ad malum : aliter namque tam obliqua, ac deordiuata maneret voluntas post remissionem, ac erat ante illam, et sic peccatum esset, et non esset remissum. Quæ est ratio D. Thom, in 4, dist. 16, quæst. 2, art. 1, quæstiunc. 1. Cum ergo constet ad hanc obliquitatem, seu deordi­ nationem, non sufficere habitus infusos charitatis, et Pœnitentiæ; alias existons in gratia nec peccaret venialiter, nec gratia veniales defectus admitteret, quod est a veritate, et fide alienum; Septies enim cadit Per quam justus, Proverb. 24, relinquitur manifes­ formam tum non sufficere ad destruenda peccata liat eorum venialia solos habitus charitatis, et Pœni­ remissio tentiæ. ut affirmat secunda conclusio, quam firmavimus loco citato de Justificat. §2, num 307. Qua certitudine idem di­ al tollitur per aliud.. Ergo per fartorem fervorem charitatis, quem contingit ense sine actuali disp icentia peccati venialis, fit retmsHO peccatorum venialium. Sed contra est, quod Augustinus dicit in libro de pw litenlia, qu® quotidie agitur in Ecclesia propeccilis venialibus : Qu® fru4ra esset, si sine pœnitentia pec­ cata ve lialia possent diinitH. Videtur ergo, quod peccata venialia non pownt sine pœnitentia dimitti. R—pondeo dicendum, <|tiod reuinsio culo® (sicut dic­ tum est) iit per conjunctionem lioinm s ad Deum, a quo aiiqualiler separat culpa. S d hæc ('paratio perfecte qui­ dem lit per peccitum mortale, mens a Deo omnino aver­ titur, ni po e coiiTa charitatem agens : per peccatum au­ tem veniale retaokrur a tectus hominis, ne prompte in Deum feratur. Et ideo utrumque peccatura per pœniten­ tiam quidem rem ttitur, quia per uirumque deonlinatur volu tas homini r-cr immoderatam conversionem ad bo­ num reatum Sicut enim peccatum mortale remitti non potest, quandiu voluntas pecca o adbæret, ita etiam nec peccatum veniale : quia manente causa manet etfectas. Exigitur autem ad renvssionem peccati mortalis perfectior pœnitentia, ut scilicet homo actualiter pecca tum mortale commissura detestetur quantum in ipso est : ut sci'icet dilig ntiam adhibeat ad rememorandum sin­ gula peccata mortalia, ut singula detestetur. Sed hoc non requiritur ad remissionem venialium peccatorum. Non tamen s illicit habitualis displicentia qu® habetur per ha­ bitum charitatis, vel pœnitentiæ virtutis : quia sic cha­ ntas non compateretur peccatum veniale, quod natet esse falsura. Unde sequitur quod requiratur quredani virtualis displicentia : puU cum aliquis hoc modo fertur secun­ dum affectum in Deum et res divinas, ut quidquid sibi occurreret quod eum ab hic motu retardaret, displiceret ei, et dolerel se hæc commisisse, etiam si actu de illo non cogitare Quod tamen non sufficit ad remissionem peccati mortalis, nisi quantum ad peccata oblita, post diligentem inquisitionem. Ad primum ergo dicendum, quod homo in gratia constitutus, poiest vitare omn a peccata mortalia et sin­ gula : potest etiam vitare singula peccata venialia, sed non omnia : ut patet ex his, quæ in secunda parte dirta sunt. Et ideo pœai.entia de peccati» mortalibus requirit, quod homo proponat abstinere ab omnibus et singulis peccatis morlalibus, sed ad poenitentiam peccatorum re-ialiam requiritur quod homo proponat abstinere a singulis, non tamen ab omnibus : quia hoc infirmitas hujus vitæ non patitur. Debet tamen habere propositum se prmparandi ad p-ccata venialia minuenda, alioquin tssct ei periculum deliciendi, cum desereret appetitum proliciendi seu tollendi impedimenta spiritualis profec­ tos, quæ sont peccata venialia. Ad secundum dicendum, quod passio pro Christo suscepta (sicut supra dictum est) obtinet vjm baptismi, et ideo purgat ab omni culpa et veniali et mortali, nisi actualiter «olonlatem oeccato invenerit inhærrentem. Ad tertium dicendum, quod fervor charitatis virtualiter implicat displicentiam venialium peccatorum, ut supra dictum est. Prima conclusio : Nullum peccatum ncc mortale, nec veniale potest remitti, quandiu peccatoris voluntas illi adhæret. Secunda conclusio : Non sufficit ad abo­ lenda peccata venialia habitualis displicentia mediis habitibus charitatis, et Pœnitentiæ. Tertia conclusio : Requiritur, et suflicit dis­ plicentia vel formalis Pœnitentiæ, vel virtualis charitatis. 1. In hac quæstione pergit D. Thomas explicare effectum Pœnitentiæ ex parte peccatorum venialium, quorum extinction! (licet minus principaliter) inservire perspi­ cuum est inter Catholicos ; quidquid sit de modo, quo ille expellat, in quo non modi­ cam variant Theologi. Porro quæ huc spectare videbantur, elucidata manent, tract, de Justificat, disp. 2, dub. 8, et Salmant. Curs, lheoloff. tom. Λ7Χ. • ■ νή iH ■ ii: •: it vit i·/ & t 80? DE PdSNITENTlA. cendura est de gratia habituali, et quovis alio dono intrinseco se habente per mo­ dum habitus ; nui um quippe est in hac vita, quod se solo ab intrinseco possit compescere voluntatem, eamque retrahere a leviter peccandi miseria. n:si recurratur ad providentiam Dei extrinsecam, vel ad aliquid aliud, quo peccatum leve vitari, aut excludi possit, ut constat in dono Con­ firmationis, in quo clarius urgere posset motivum oppositum asserendi. Quod adeo verum est, ut nec in Purgatorio deleantur venialia quoad culpam per ipsam gratiam consummatam habitualem, juxta expres­ sam doctrinam D. Thomæ quæst. 7, de Malo art. 11 ad 9, ubi distinguens reatum pœnæ a culpa, seu macuia, ad hanc exclu­ dendam, excludit etiam ut insufficientia dona præcise habitualia, et aliam radicem assignat pro solutione pœnæ. quam pro D.Tiiom. remissione culpæ : dicens : quod remissio peccati venialis in Purgatorio quantum ad pernam est ex parte Purgatorii, quia homo patiendo exoleit, quod debet. Et ita cessat reatus. Sed quantum ad culpam non remit­ titur per pœnam, nec secundum quod actu sustinetur, quia non. esl meritoria, neque secundum quod recogitatur. Non enim esset motus charitatis, quod aliquis detestatur peccatum veniale propler pœnam, sed magis esset motus Umoris servilis, vel naturalis. Quare pœna nec ut actu tolerata, nec re­ cogitatu sufficit excludere maculam peccati venialis juxta mentem D. Thomæ, et om­ nium ejus discipulorum. Remittitur ergo in Purgatorio veniale quantum ad culpam virtute gratis, non solum secundum quod est in habitu, quia sic compatitur peccatum veniale sed prout exit in actum charitatis deteslanlis peccatum veniale. ^3ctu$°S bæc est tertia hujus articuli asserdeleaotur tio· Cujus ratio est : quia forma destruens venialia, culpam adhuc venialem debet esse incompossibiiis cum eademmet culpa, ut cie se patet; non enim eam destruere posset, si cum ea incompossibilis non esset : sed tam actus formalis Pœnitentiæ quam actus charitatis sunt incompossibiles cum pec­ cato veniali : ergo illorum alterutro potest peccatum veniale remitti. Cætera præter Minorem constant, et hæc suadetur : quia actus formalis, et expressus Pœnitentiæ est vera contritio : sed contritio alicujus peccati est incompassibilis cum eodem peccato : ergo actus formalis Pœnitentiæ circa peccatum veniale est incompossibilis Cum ipso peccato veniali. Idem constat de «Ή ARTICULUS 1. 803 impediatur, nisi quatenus mens vel fonna- in præ». art. 2, tj Ad horum evidentiam. Arauxo. actu charitatis : nam actus, in quo est vir­ tualis, sed efficax detestatio peccati, est liter, vel virtualiter actu adhæret bono Nunno art, I. Arauxo art, 2. dub. 1. Ex soaréz. incompossibilis cum ipso peccato, cujus creato absque subordinatione actuali ad extraneis liicardus, Argentina, Vasquez, est efficax detestatio : se i in actu charitati» ultimum finem : per actum vero vel chariTorres, Layman, Becan, Pesantius, Lorca, est virtualis, et efficax detestatio peccati tutis, vel Pœnitentiæ ferventissimum era­ quos et alios refert, ac sequitur Martinez, venialis : ergo praedictus actus e»t incom­ dicari potest quælibet aut formalis, aut de Prado ubi supra | 6. Quocirca prædicta possibilis cum peccato veniali. Probatur virtualis adhæsio ad bonum creatum : pos­ assertio non tam opinio, quam vera, et fere Minor, in qua est difficultas : quia pecca­ sunt ergo omnia peccaia venialia aboleri. ! certa sententia communi Theologorum tum veniale, licet non avertat, retardat Atque ita docent communiter discipuli D. j calculo comprobata censenda est, eamque tamen, et impedit, ne voluntas lotis viri­ Thomæ, quos dedimus loco citato. absolute certam profert Suarez sect. 3, W bus, et conatu feratur in Deum : sed per 5. Si autem inquiras, an peccatum ve­ ! η. 8, et solum invenimus, qui ei expresse n.’pa actum charitatis ita afficitur bomo ad refragentur, Alensem 4, p. q. 15, memb. wali, niale remitti possit quoad culpam, quin unere etiam remittatur quoad pœnam illi debi­ i Durandum in 4, dist. 16, quæst. 2, n. 9, R5“£sio Deum, ut ipsi penitus displiceret, quidquid ad veniaei occurreret, quod ipsum retardare posset, tam ? Respondetur affirmative, tum ex D. i quorum fundamenta diruimus loco citato. fiam et de eo doloret, si memorize occurreret : Thoma art. 3, hujus quæstionis ad 3, ubi i Ex quo constat quam certum sit extra Sacramenergo in prædicto actu charitatis invenitur ait, quod non semper ac remittitur culpa I cramentum nullius venialis fieri remissio- tam. virtualis, et implicita venialis displicentia. venialis, remittitur ejus pœna : quia sic I nem per actum alterius virtutis, quam Gum enim effectus peccati venialis sit re­ qui esset immunis a peccalo mortali, aspersus charitatis, aut Pœnitentiæ, seu quod idem tardare hominem, ne accedat ad Deum ob aqua be?iedicla statim evolaret. Quare ablata est, per formalem, aut virtualem Pœnitenadhæsionem ad bona temporalia; et hic culpa, quandoque major, quandoque minor tiam, inclusum in ipso formali actu charieffectus tollatur medio actu charitatis, quo suppetit luenda pœna juxta majorem, vel ■ tatis. Unumquodque enim tollitur per minorem displicenti» fervorem. Tum intimius conjungitur anima Deo; fit con­ suum oppositum vel formaliter, vel virtuaetiam, quia in Purgatorio non semel di­ liter ut docet D. Thomas art. 2, et est per sequens non posse non auferri peccatum missa culpa in hac vita , luitur pœna. veniale, cujus virtualis fuerit displicentia. se notum : sed solus actus vel charitatis, Prieterquam quod in ipsomet instanti se­ 4. Nec inde inferas (surgentem replicaro vel Pœnitentiæ est oppositus aut formaliparationis animæ a corpore elicitur aclus praeoccupamus) quolibet actu charitatis, ter, aut virtualiter peccato veniali : ergo ferventissimus charitatis, vel etiam Pœni- i dumtaxat alterutro horum actuum destrui aut contritionis omnia venialia deleri tentiæ, quo omnia venialia quoad culpam posse, sicut quolibet eorum omnia lethalia potest peccatum veniale. Et si enim pec­ delentur, ut est rationi conformius, et ve­ extirpantur. Ratio enim differenti® est, cata venialia ex parte objecti plurima sint, rior sententia docet; cum tamen non in tum quia ut docet Angelicus Præceptor et contra plures, imo omnes virtutes exer­ eodem instanti solvatur pœna, sed diutius sol. ad 1, homo potest, et tenetur omnia ceri valeant, et ex hoc capite, per eas vide­ in ilio loco contingat animas immorari et singula peccata mortalia detestari; nou rentur destruenda ; ex parte tamen effectus ! juxta ordinationem divinæ justitiæ. Unde retardandi animam, ne prompte, ac fervide tamen tenetur, nec potest vitare omnia IT^. D. Thomas quæstione citata de Malo feratur in Deum ipsum anteponendo, ac venialia; quapropter non est necessarium art. 11 ad 17, ait quod remissio culpæ super omnia diligendo actualiter, omnia quo ibet actu vel Pœnitentiæ, vel charita­ non fit per pœnam, sed per usum gratiæ, tis auferri omnia venialia, sed dumtaxat impediunt charitatem, et eundem effectum quæ est effectus misericordi». Quod sig­ illa, quorum fuerit formalis, aut virtualis præstant : ex ex hoc capite ad solam cha­ num evidens est non ex vi ejusdem actus, ritatem, et Pœnitentiam illi annexam per­ displicentia. Tum etiam, quia juxta ean­ quo aboletur culpa, amoveri etiam et pœ­ dem Praeceptorem Angelicum quæst. 7, tinet specialiter adversari culpis veniali­ nam pro culpa debitam, et constat a simili bus. de Maio arc. 11 ad exclusionem venialium peccati mortalis, de quo supra. Et colligi7. Est tamen difficultati obnoxium, an Dubium oportet, quod tollatur impedimentum per D.Thcs. circa ■ Cttrnon leviter ex Concilio Trident, sess. 14, idem dicendum sit de remissione venia­ eorum aliquem fortem impulsum, repugnantem, im­ b.’. remis­ cap. 5, cap. 8. et Canon. 12, quatenus lium intra Sacramenta? Et ratio dubitandi sionem pedimento, quod erat oppositum ex obice universaliter docet non totam pœnam si­ sumitur ex ipsa Sacramentorum novæ le­ iu Sacra­ venialis, ex quo mansit voluntas tempora­ mul cum culpa remitti. Sub qua universa- i gis institutione, ex qua constat in illis mento. libus adhærens. Constat autem non quem­ litate venialia comprehendi concors est conferri gratiam ex opere operato, et pec­ libet actum charitatis. aut Pœnitentiæ esse Theo ogorum sententia, ut testatur Prado catorum, non solum lethalium, sed etiam ita vehementem, ac fortem, ut penitns illorum, quæ venialia sunt remissionem abi supra § 2. avellat a voluntate omnem, et quamlibet Assertionem itaque tertiam hujus arti­ fieri, ut de Baptismo docet Concilium Tri- Cotic. inclinationem, aut adhæsionem ad bona Trid. culi absolute sumptam, et præscindentem I dentinum in decreto peccati originalis, temporalia. Non ergo quilibet actus sufficit a modo remitten ii venialia intra Sacra- · sess. 5, canon. 5, in quo statuit, non so­ ad ea penitus extirpanda. Sed necessarii» lum peccatum originale, sed et totum id, menta, quam statuimus loco citato de Jus omnino est actus ferventissimus, qualem quod veram, et propriam peccati rationem tificat. £ 3, iocent communiter discipuli fuisse in Magdatena supra diximus, vel habet, per gratiam, quæ in Baptismate ex D. Thomæ, ibi relati, et plures alii Palud. alium similis intentionis, cui non convenit meritis Christi confertur, aboleri. Simili­ . ,-X in 4. dist. 16, q. i. art. 2, conci. 2, n. 26. elici ex viribus communibus gratiæ. Qui ter de Eucharistia sess. 13, cap. 2, sanciPetrus Soto lect. 18. Martin de Ledesina, sane quoties datur expellit omnia venialia; vit antidotum esse, quo liberemur a culpis , %' I, p. Quarti, q. 28, art. 1, dub. 10. Cajet. siquidem horum remissio non est, unde impediatur, ; tX15 kJ; ■ .Ii 4 . 1 ·■.. I . ιί < · 1 ·. λ J’-W W Ί 804 D. tmbros. D· Tho­ mas. DE PŒNITENTIA. quotidianis, et a peccatis mortalibus præservemur : quocuca D. Amlrosius lib. do Sacramentis inquiebat, quod iste panis quo­ tidianus, sumitur in remedium quotidiana? infirmitatis, et Angelicus Præceptor in hac 3, p. quæst. 79, art. 4, docuit ex ipsomet Sacramento, et ex ipsa re Sacramenti ve­ nialium remissionem haberi. Idem de Confessione asseruit sancta Svnodus sess. < 14, cap. 5, de Extrema unctione eadem sess. in fine cap. 2. et sic de reliquis. Ex qua Catholica doctrina consequi necesse est dari venialium remissionem ex opere operato ipsius Sacramenti, el non tantum ex opere operantis. Esto ergo ita sit quod pro eorum destructione extra Sacramen­ tum necessaria sit omnino poenitentia aut formalis; aut Virtualis explicata; intra Sa­ cramentum vero neutra illarum exigetur, sed su'fi iet gratia ejusdem Sacramenti, quin oporreat, aut debeamns recurrere ad actus speciales, aut Pœnitentiæ. 8. Hac tamen difficultate sic in com­ muni proposita premuntur quotquot asse runt (et sunt plurimi, et fere omnes) non remitti peccata venialia vel per gratiam solam, vel per donum aliquod, quod se habeat per modum habitus; sive sit gratia Sacramentalis, sive quid hujusmodi, cum quolibet quippe eorum componibile est peccatum veniale. Unde necessarium om­ nino est recursum fieri ad aiiquem actum, quo deordinatio retardans in peccato ve­ niali auferatur. Un !e tenentur fateri veri­ tatem Catholicam de remissione venialium ex opere operato mediis Sacramentis, et insuper assignare actum aliquem, quo ex­ citetur fervor charitatis. ut expeditior νό luntas feratur in Deum. Et hoc ita consti­ tuto, a t huc superanda restat difficultas, tum quia actus ille quicumque sit, se te­ net ex parte operantis, et sic jam non est opus operatum ; tum quia si non est actus charitatis, aut Pœnitentiæ non est incompossibilis cum tepore charitatis : tepor enim non tobitur nisi per expressam ip­ sius detestationem, vel [er fervorem im­ mediate adversum Oportet ergo recurrere ad a iquam extensionem ipsius charitatis, quæ non sit habitualis, alias rediret argu­ mentum. Est autem inexplicabilis extensio charitatis, quæ non sit habitualis, nisi per ordinem ad aliquem actum ejusdem Chari­ tatis, aut detestationem expre.-sam Pœniteutiæ, qua obex gratiæ. et charitatis amo­ veatur. ut expeditius feratur in Deum : ergo do primo ad u limum deveniendum ARTICULUS I. est in assertam veritatem ; vel intacta re­ ad eam ex parte actus primi) sed etiam linquitur proposita difficultas. quantum ad actum, qui excitatur in hoc 9. Respondetur ergo assertionem ter- Dabiua Sacramento, per quod peccata venialia sol­ tiam hujus articuli tenere non suium ex- ‘ .Γ* vuntur. Unde manifestum est, quod virtute tra sed etiam intra ipsa Sacramenta, quin hujus Sacramenti remittuntur peccata ve­ adversetur doctrinæ Conciliorum Unde nialia. Sentit ergo D. Thomas rem effec­ asserendum est nec intra nec extra Sacra­ menta venialia remitti posse, nisi media tam per Sacramentum non solum esse Pœnitentia aut formali, aut virtnali in habitum, sed etiam ipsam actualem opera­ sensu explicato. Ad cujus elucidationem tionem, ad quam confertur auxilium ex prælibare oportet, Sacramenta solum effi­ virtute Sacramenti : atque ideo sicut in cienter, et ut instrumenta Dei concurrere omni sententia per Sacramenta non re­ ad causandam gratiam et remittenda pec­ mittuntur pe.-cata mortalia, nisi effective, cata. Causa autem formalis sive sanctita­ et mediate, sed gratia est forma quæ im­ tis , sive justificationis, aut remissionis · mediate tribuit hunc formalem effectum; non sunt Sacramenta sed gratia per illa n haud dissimiliter nec etiam remittuntur causata, ut expresse affirmat Tri lentinum &»■). venialia immediate, sed mediante ipsa gra­ sess. 6, cap. 7 et docent contra hæreticos & tia se explicante in actum displicenti» vel omnes Catholici. Unde eatenus Sacra­ formalis, vel saltem virtualis, ut luculen­ menta dicuntur sanctificare, peccata retail* tius se explicat S. Doctor sol. ad 1, di­ tere, etc. quatenus ut instrumenta divinae cens : Quod peccata venialia, etsi non convirtutis efficiunt formam incompossibilem trarientur charitati quantum ad habitum; cum peccato, et interius renovant hominis conlrariantur tamen ei quantum ad fervo­ voluntatem , ut deposito veteri homine rem aclus qui excitatur per hoc Sacramen­ assurgat in novam vitam mediis gratia, et tum, ratione cujus peccata venialia tollun­ virtutibus efficienter ab ipsis productis. tur. U ii clarissimum est loqui D. Thomam Dicuntur vero hoc efficere ex opere operato, de remissione facta intra Sacramentum, non quia in adultis excludant proprios ac­ et hanc docet non fieri nisi per actum fertus, quibus præparetur anima ad recipien­ ventiorem charitatis, ad quem ex opere dum effectum proprium Sacramentorum; operato ex· itat Sacramentum medio opesed quia ultra mensuram propriæ disposi­ ciali auxilio, Sacramento (non vero ipsi tionis semper aliquid plus gratiæ confer­ operanti) debito. Et vi hujus ipsamet ope­ tur homini, quod non præstaretur absque ratio hominis est res Sacramenti, ut ait Sacramento, de quo fusius egimus tract, S. Doctor. de Sacramentis in genere, ubi est proprius Φα­ 11. Qua doctrina facile explicatur, quod ί kr locus hunc excessum accuratius expoin hac parte videbatur arduum. Sacra­ ponendi. menta enim eo modo remittunt venialia 10. Porro res Sacramenti, seu opus ope- aihr C«ir-et quo causant formam incompossibilem ratum illius dicitur omne illud quod fit eip(k>.I cum illis : sed causant formam incompos­ tarresxmedio auxilio collato ex vi Sacramenti, 19Û1. sibilem cum venialibus efficienter produ­ quod a ias sine illo non daretur, sive illud cendo auxilia excitantia ad fervorem cha­ sit gratia; sive modus, aut majoris imenritatis : ergo solum concurrunt efficienter, sionis, aut qui dicitur Sacram-ι talis, pro­ non vero formatter ad illa destruenda. prius cujuslibet Sacramenti; sive eham sit Qaod vero formaliter, et immediate se ha­ ipsa hominis operatio quæ quidem est bet, est actus charitatis, vel formalis do­ opus operantis, ut liquet, ei simul est opus lor : ergo form il i ter et immediate vel solo operatum ratione auxi'ii col at· in vi Sa­ actu charitatis, vel formali Pœnitentia cramenti , quod quidem auxilium aliter adhuc inira Sacramenta remittuntur. Quod non esset conferendum, non interveniente consequens non nostrum, sed D. Thom. receptione actuali ipsius Sacramenti Quæ est in præsenti art. 3. ubi inquit, triplici videtur expressa doctrina D. Thomæ locoT· ratione peccati venialia dimitti, quarum supra citato ex quæst, 79, hujus 3, p. per prima, et propria Sacramentorum est, in hæc verba : Res autem hujus Sacramenti quantum in eis infunditur gratia, quia (Eucharistiæ) est charitas non solum quan­ per infusionem gratia? tolluntur peccata tum ad habitum (quo pario importat entivenialia, ul supra dictum est (art. præcetatem gratiæ modum intentionis, et mo­ denti.) El hoc modo per Eucharistiam, el dum Sacramentalem, et quidquid pertinet extremam-Unctionem et universaliter per ad I omnia Sacramenta novæ legis, in quibus 805 I confertur gralia, peccata venialia remittun­ tur. Quæ autem aut qualis sit ea gratiæ infusio, explicuerat articulo antecedenti, dicens : Quia tamen in habentibus usum liberi arbitrii, in quibus solis possunt esse venialia peccata, non contingit esse infusio­ nem gratiæ sine actuali motu liberi arbitrii in Deum, el in peccatum [qui sunt effectus ipsius gratiæ, ut constat ex supra dictis ad art. 6, quæst. 85), ideo quandocumque gra­ lia infunditur de novo, peccata venialia re­ mittuntur, per motus videlicet illos chari­ tatis in Deum, seu detestationis m pecca­ tum. In qua sententia perpetuum fuisse D. Thom. constat ex quæst. 7, de Malo art. 11, ubi in terminis hoc explicans ait : Sunt quidem quædam, quæ causant remis­ sionem peccati venialis, in quantum incli­ nant voluntatem ad ferventem charitatis actum secundum tria prædicta (ratione vi­ delicet, instinctu superiori, quod est auxi­ lium , et propensione habitus gratiæ. et charitatis) Et sic per Sacramenta novæ legis venialia peccata remittuntur. Semper ergo recurrit D. Thomas pro remissione venia­ lium intra Sacramenta ad actum fervidum charitatis, quin ullam discretionem quoad hoc inter Sicramenta faciat. Quare quoad explicatius tradidit S. Doctor de Eucharis­ tia, proportione servata applicandum est aliis Sacramentis, quæ ordinantur ad au­ gendam gratiam, et sunt Sacramenta vivoI rum. Quomodo autem Baptismo, et Pceni1 tentiæ deferendum sit, mox subjungemus. 12. Quod autem Sacramenta vivorum æqualiter se habeant ad omnia venialia, ut jecuoui. aliquis posset objicere, non obest, quomi­ nus non omnia semper, sed aliqua præ aliis, dimittantur, ut tradit ipse D. Tho- D.Tbom. mas quæst. et art. H, citatis de Malo, inquiens, quod quamvis hujusmodi æqualiter se habeant ad omnia peccata venialia; ta­ men fervor ab eis excitatus non æqualiter semper se habel ad omnia ; sed quandoque respicit aliqua in speciali, ct contra ea effi­ cacius operatur. El si in generali respiciat ea, potest contingere, quod non habel eun­ dem effectum in omnibus : eo quod affectus hominis aliquando habitualiter est inclina­ tus ad aliqua peccata venialia committenda : ita scilicet, quod si in memoria haberen­ tur, non displicerent : vel forte si opportu­ nitas adesset, committerentur. Ubi licet loquitur S. Ductor de Sacramentalibus, ratio tamen tradita sua proportione tenet de Sacramentis , in quibus non quilibet charitatis fervor ab ipsis excitatus sufficit 9 d y 1 ’· H| ;·. * Ί ··: t: » .1 i 1 Ii J Â*I • gΓί i ' 9 » f. M η ‘4 hi! ό ïi U I i 1 1 ■;· L'ÿ L - \1 806 DE PŒNITENTIA. ad omnia venialia abstergenda, ob firmio­ attritione instructus homo ad Pœniten­ rem adhæsionem voluntatis ad aliqua. tiam, vel ad Baptismum accedit, explica­ tione indiget. Cum enim attritio nec Unde raro contingit homines in hac mor­ tali vita viventes ab hujusmodi affectibus secundum se, nec conjuncta gratiæ Sacraliberos esse, ut subjungit D. Thomas, et mentali incompossibilis sit cum pvccatis si etiam contingat quandoque ad horam venialibus, ut expendimus loco citato con­ ab omni culpa veniali per hujusmodi re­ tra aliquos oppositum asserentes, haud media, hominem immunem fieri, sed non facile apparet, qualiter Sacramentum cum ab omni pcena. nisi ubi tantus fuerit cha- sola attritione susceptum excludere valeat ritatis fervor, quod suffecerit ad totius peccata venialia ? Et si semel excludere pœnæ remissionem. statuatur, jam fallit D. Thomæ doctrina, Ohjwfio Nec refert si objicias D. Thomam ne- quod solo charitatis fervore remitti debeant D.Tiaun. dum assignasse actum charitatis, aut Pœ­ peccata venialia, vel sola itidem contri­ nitentiæ ad remittenda venialia, sed etiam tione. Implicat vero attritionem fieri con­ actum quo homo afficiatur ad res divinas, tritionem, ut est perspicuum in doctrina ut constat ex hoc eodem articulo. Sed hic D. Thom. alias non semper inducit actua­ actus est diversus ab actibus charitatis, et lem charitatis fervorem, quia non semper Pœnitentiæ, et pertinet ad religionem, vel ac recipitur Sacramentum cum attritione alias virtutes. Ergo juxta D. Thomam erumpit homo in actum ferventiorem, imo quolibet actu alterius virtutis possunt re­ nec remissum, et expressum charitatis. mitti peccata venialia, et non est necessa­ Vel ergo non semper dimittuntur venialia rium recurrere ad actus vel charitatis, vel per Pœnitentiam, vel ad eorum remissio­ Pœnitentiæ. nem non est necessarius actus charitatis, Displ Propter hanc propositionem D. Thomæ aut formalis Pœnitentiæ. aliquo­ Nec elevatur difficultas dicendo attritiorum aliqui ejus discipuli ut Joan, a S. Thoma, respon­ Nuno, et Gonetus in ea sunt sententia, nem prætentam virtualiter contineri in sio. quasi ea sit expressa 8. Doctoris. Fallun­ gratia producta per Sacramentum, et quia tur tamen manifeste ; nam ille actus est attritio illa dum in se ipsa erat, fuerat ex­ proprie, et formaliter actus charitatis, si pressa venialium detestatio, idcirco in gra­ quidem est actus, quo homo fertur affec­ tia denuo producta est virtualis detestatio illorum, vi cujus per ipsum Sacramentum tive in Deum et in res divinas, ut expresse affirmat S. Doctor : sed actus quo quis af­ remitti dicuntur, necnon per attritionem ficitur ad Deum et res divinas est actus Sacramentalem virtualiter permanentem. Non (inquam) satisfacere videtur hæc charitatis : Ergo dum D. Thomas ita as­ responsio. Tum, quia si hoc ita esset, seruit, expresse locutus fuit de actu chari­ idem posset affirmari de reliquis Sacra­ tatis talis conditionis, quo displiceret ho­ mini, quidquid ex adverso impediret, aut mentis, in quibus virtualiter etiam perma­ nent actus praecedentes, ut causa permanet retardaret, ne expeditissime ita feratur in Deum. Et hæc est virtualis displicentia in effectu, sive causa sit disposiliva, sive pars essentialis ; et idem etiam dicendum venialium, quæ requiritur ad eorum extinctionem, ut fiet perspicuum consideranti esset de Baptismo, de quo tamen docuit D. Thomas loco infra allegando, non sem­ textum D. Thomæ. Ligilirna Concedimus ergo omnia Sacramenta per venialia dimittere in adultis ob adhae­ explica­ novæ legis ex opere operato inducere ve­ sionem voluntatis ad illa. Tum etiam, quia tio. nialium vel aliquorum, vel omnium in eadem ratione posset dici ex vi gratiæ Sasensu dicto a D. Thoma, remissionem ; cramenia is illa saltem venialia remitti, sed hanc formaliter, et immediate non quæ specialiter cuilibet Sacramentorum præstant ipsa Sacramenta, sed tribuit gra­ adversantur. Cum enim ex vi prædictæ tia ut explicata, et expedita vel actu chari­ gratiæ debeantur homini auxilia ad pro­ tatis ferventis, vel Pœnilentia formali il­ pria illius Sacramenti obeunda munera, ex lorum. Et quovis modo se habeat, excludere consequenti debita etiam erunt ad amo­ potest peccata venialia juxta majorem vel venda impedimenta contra rectam celebra­ tionem Sacramentorum et comra fructum minorem charitatis extensionem et fervodifficui- rem ad plura, vel pauciora eorum submo- ex illis percipiendum. Tum denique et maxime. Nam juxta hanc doctrinam forma Sacra- ven(^a· qua expelluntur peccata venialia est ali­ meatis 13. Qualiter vero id fieri valeat in Samortuo- cramentis mortuorum, maxime dum sola quid permanens ad instar habitus, imo est rum. ipse ART1CULU8 I. ipso habitus gratiæ, quod est contra D. Thomam, qui eive in hac 3, p. eive alibi stope, ubi materiam tetigit, non agnovit pro eorum destructione, niti vel actum Charitatis, vel Pœnitentiam formalem. Quod enim connotet actus præcedôntee nihil refert : quia nullus habitus est, qui non etiam connotet actus praecedentes, quibus homo se disponit ad infusionem habitus, et illius receptionem ernnaturaJÎ50Ü1. lem. Unde D. Thomas in præsenti art. 2, ad I, inquit : Quod etiam remissio venialium est effectus gratiæ, per actum scilicet, quem de novo elicit (ubi excludit vel insufficientes F* judicat actus praeteritos, seu antecedentes') non autem per aliquid habituale de novo animæ infusum, quibus ultimis verbis ex­ cluditur etiam gratia Sacramentalis, et quidquid habituale de novo obtentum as­ signari potest ad prædictum effectum, ut fuse ostendimus loco sæpe allegato de jus­ sitis tificatione. 14. Hac tamen difficultate non obstante, tæ àl- cui facile erat occurrere ex ibi dictis a n. 332 ob specialem rationem, quam ibi os­ tendimus militare in attritione præ omni­ bus aliis actibus; hæc enim sola importat expressam detestationem peccati, ut suppo­ nitur, et insuper ut pars Sacramenti elevatur ad producendam gratiam remissivam pec­ cati mortalis in Pœnitentia, quod non con­ venit aliis actibus, quicumque illi sint. Respondetur ex D. Thoma per se loquendo attritum intra Sacramentum sive Baptismi, sive Pœnitentiæ consequi remissionem non solum mortalium sed etiam venialium juxta majorem, aut minorem fervorem excita­ tum in Sacramento, et per Sacramentum. Quare nulla est ratio excipiendi Sacra­ menta mortuorum a prædicta causalitate in venialia; ut colligitur ex 8 Ductore in præs. art. 2, Ubi cum probasset non sem­ per infundi de novo gratiam, quoties remit­ tuntur venialia; asserit tamen semper ac acquiritur de novo gratia per Sacramentum remitti aliqua venialia, non quidem imme­ diate per Sacramentum, aut per gratiam sive habitualem, sive Sacramentalem, sed medio motu creaturæ in Deum, et in pec·. ')!· catum. Verba D. Thomæ sunt; Quia tamen in habentibus usum liberi arbitrii in quibus solis possunt esse venialia peccata, non contingit esse infusionem gratiæ sine actuali motu liberi arbitrii in Deum, et in peccatum, ideo quandocumque· de novo gratia infunditur, peccata venialia remittuntur. Ubi peccatorum remissio non tribuitur a I 807 D. Thoma dispositionibus antecedentibus justificationem, sed illis, quæ ipsam justi­ ficationem per se loquendo consequuntur, et comitantur, quales sunt actus Charitatis, et Pœnitentiæ, qui per se loquendo in ipso justificationis momento eliciuntur, juxia ea, quæ supra quæst. præced. statuerat. 8i vero contigerit aliquando postelicitam attritionem cum Sacramento, et justifica­ tionem adeptam, non erumpere hominem in actum illum Charitatis in Deum, aut formalis Pœnitentiæ, sed unum, et alterum vel oblivione, vel tempore, vel alia causa omittere, in quo stabat difficultatis nervus, dicendum erit in illo eventu actualiter ve­ nialia non expelli ob defectum formæ incompossibilis ; esse tamen in promptu, ut illico ac eruperit in actum omissum, ex­ cludantur. Et ratio est : quoniam effectus formalis alicujus formæ nequit salvari abs­ que ipsa forma ; sed remissio venialium est effectus formalis aut actus Charitatis, aut Pœnitentiæ, sive intra, sive extra Sacra­ menta ut constat ex verbis allegatis D. Thomæ : ergo nequit intelligi illorum re­ missio, non expresso, et formaliter existente vel utroque, vel altero illorum actu. Quia tamen in ipsa gratia tunc recepta est proxima, expedita, ac omnino connaturalis facultas se in proprium actum exereodi, idcirco est veluti ultimo dispositus homo ad obtinendam illorum veniam, quam pri­ mum eruperit in prædictum actum. 15. Deinde suadetur eadem resolutio oc- Firmatur currenlo motivo opposito, et rationem red- tradita dendo hujus doctrinæ. Ideo namque hoc doctrina, non ita esset, quia derogaretur efficaciae Sacramentorum, quæ ex opere operato in­ ducunt proprios eflectus sanctificationis, et remissionis : sed hoc non obstat, quominus aliquando, et per accidens ob indispositionem subjecti recipientis, vel penitus exu­ antur fructu, ut in Sacramento informi ; vel non talem, ac tantum fructum inducant, qualem, ac quantum inducerent, stante ma­ jori dispositione subjecti, ut patet in tepidis, ac nimis frigide, vel indevote ad Sacramenta accedentibus, qui licet sint in gratia, non tamen uberes Sacramentorum fructus ob propriam indispositionem percipiunt : ergo non est contra Sacramentorum aut dignita­ tem, aut efficaciam, quod per accidens, et ob defectum alicujus requisiti ex parte re­ cipientis, non sortiantur illum effectum, qui ipsis alias ex opere operato debebatur. Discursus videtur legitimus, cujus prima proposito videtur perspicua, et minor ultra J : t if p f Λ' i νΐί Λ«» liif iit! th i «.4< i ;■· 4 'i r /· «ί? 1. I· •J xC •f 808 lie DE PŒNITENTIA. probationes illi insertas, suadetur. Tum quia Sacramenta se ipsis immediate non sanctificant, sed mediante gratia, subinde­ que non inducunt formalem remissionem, nisi quatenus efficiunt gratiam, qua orna­ tus homo erumpat in aclus proprios amici­ tiæ divinæ. Tum etiam (et est ratio præcedentis) quia Sacramenta solum inclinant ex parte actus primi, et quoad sufficientiam ex parte ipsorum ad effectus sibi proprios, ultra quod exigitur ex parte subjecti quod se expediat ab obicibus retardantibus charitatem, ne in prædictos actus erumpat. Tum deinde : quia licet aliqua Sacramenta sint per se primo instituta ad augendam gratiam, alia vero ad eam primo introdu­ cendam : per accidens tamen invertitur ordo, et augetur per accidens in illo Sacra­ mento, in quo primo efficienda erat, ut quando Baptismus et Pœnitentia recipiun­ tur in gratia, quia praecessit contritio ; et e contra non semel per accidens in Sacra­ mentis vivorum contingit infundi primam gratiam, quin præexistens alia præcedat, cujus exempla sunt obvia. Tum denique, quia æqua vis est in Ba­ ptismo ad excludenda venialia, quam in Pœnitentia ; imo major est quoad hoc virtus in Baptismo quam in Pœnitentia; siquidem in illo ex vi suæ institutionis fit totalis cul­ parum remissio etiam quoad pœnam tem­ poralem ; in hoc vero solum remittiturculpa et pœna æterna, manente ut in plurimum reatu pœna temporalis, ut dictum relinqui­ mus. Eo tamen non obstante non est neces­ sarium semper dimitti actualiter ex vi bap­ tismatis peccata venialia, quamvis fuerit remissum originale cum lethalibus : ergo non est contra institutionem Pœnitentiæ quod aliquando remissis mortalibus, non condonentur etiam actu aliqua venialia. Consequentia constat a paritate, et Minor D.Thom. probatur ex D. Thoma in præs. art. 3, ad 2, ubi inquit, quod potest impediri remissio quantum ad aliqua peccata venialia, quibus mens actualiter inhæret, sicut elper fictionem interdum impeditur effectus Baptismi. Impe­ diri autem effectum Baptismi quoad sola venialia, remissis originali, et mortalibus, constat ex eodem S. Doctore in 4, dist. 4, quæst. 2, art. 1, quæstiunc. 1, ad 3 ubi id luculentius explicat per hæc verba : Di­ cendum quod quantum est de se, Baptismus, ut dictum est, tollit omnem culpam origina­ lem, et actualem, non solum mortalem, sed venialem; quæ quamvis non contradetur gralix simpliciter, contrariatur tamen gratiæ baplismali, qu.v debet esse perfecta ratione novitatis vitæ ; sed potest impediri effectus· jus ex parte recipientis, si sil indispositus per fictionem. Sed cum fictio sil peccatum tnortuleesl peccatum simpliciter, ita facit fictum simpliciter, el totaliter effectum Baptismi im­ pedii quantum ad remissionem culpas. Sed peccatum veniale·, quod in actu, vel in propo­ sito est, facit fidum secundum quid, el esi se­ cundum quid peccatum, ut dispositio ad pec­ catum ; et ideo impedii effectum Baptismi, non simpliciter, sed quantum ad remissionem illius venialis. Ubi quo vides ex D. Thoma, et quod Baptismus adultorum, in quibus solis possunt esse peccata venialia, non semper ea actu dimitti, et quod dispositio sufficiens ad consequendam remissionem mortalium, subindeque gratiam baptismalem, non sufficit ad expiationem ve­ nialium ; sed major devotio, aut fervor requiritur ex parte suscipientis, ut obtineat veniam culparum levium, et gravium (et hoc in Baptismo de se ordinato ad omnem sive culpam sive pœnam abolendam) quam ut mortalium dumtaxat nanciscatur absolu­ tionem, Non ergo convenit, aut in aliquo derogatur virtuti Pœnitentiæ Sacramenti, quod sit aliquando informis quoad sola ve­ nialia, ut de Baptismo affirmat D. Thomas. Idque maxime verum e«-se debet dum sula instructus attritione contra mortalia homo suscipit absolutionem, quin erumpat in illo instanti in actum charitatis, ut per accidens contingere omne- supponimus. Tunc enim recipiet gratiam remissionis mortalium, non vero venialium ob defectum extensionis aut formalis, aut virtualis ad ipsa. Hæc namque aut formalis, aut virtu alis venia­ lium detestatio exercite, et actualiter non habetur nisi medio actu formali aut chari­ tatis, aut contritionis. In gratia vero pro­ ducta solum continetur in actu primo. Et quia actus primus non inducit suum effec­ tum in actu secundo, nisi medio exercitio seu applicatione in actu secundo : idcirco quoties attritione cum Sacramento homo præparatur ad recipiendam gratiam, et re ipsa recipit, si non erumpit in actum cha­ ritatis, aut Pœnitentiæ, ut non erumpere supponitur in ratione dubitandi ; non reci­ pit venialium absolutionem, sed remanet Sacramentum quoad venialia informe, ut de Baptismo nos docuit D. Thomas. Sed quia per se loquen o semp-r contingit, ut homo erumpat in actum liberi arbitrii erga Deum, et peccatum, ut etiam statuit ipse­ met Angelicus Præceptor; ideo per se lo­ quendo ARTICULUS 1. quendo sive per Pœnitentiam, sive per Baptismum, sicut per reliqua Sacramenta (et potiore jure) remittuntur venialia ex opere operato in sensu explicato; quamvis per accidens, suspenso illo actu liberi arbi­ trii in Deum, et peccatum oppositum con­ tingat ob rationem assignatam. 16. Sed dices, hinc fieri plus ad venia­ jrçiict. lium, quam ad mortalium nanciscendam veniam desiderari. Consequens est falsum, imo et absurdum : ergo falsum etiam est non aliter fieri expiationem venialium, quam actu Charitatis fervidæ, aut formalis pœnitentiæ. Probatur Major, quia non idem motus, qui sufficit ad consequendam gratiam post peccatum mortale, sufficit ad remissionem venialis, ut patet in attrito, cui si non erumpat in actum Charitatis in ipso justificationis momento, aut imme­ diate ad illud, infunditur gratia, et non remittitur peccatum veniale. Minoris falsitas etiam liquet : quia absurdum est pro culpis, quæ facillime committuntur, in quasque velut aqua per clivum ditabimur, remedium adeo sublime, et arduum sta­ tuere, quale est in actum ferventem Cha­ ritatis, et contritionis erumpere. Respondetur negando sequelam. Tum :SHisI icto, quia ad remissionem peccatorum mortalium K semper exigitur· gratiæ infusio, quam ta­ men non infundi, imo nec augeri physice videbimus art. seq. cum D. Thoma pro U remissione venialium. Tum etiam, quia ut docet S. Doctor in hoc 1, art. ad remisj sionem peccati mortalis exigitur perfectior pœnitentia, ul scilicet homo actualiter pecca­ tum mortale commissum delestetur, quantum in ipso est : ut scilicet diligentiam adhibeat ad memoranda singula peccata mortalia, ut singula detestelur, quorum memoriam ha( buerit post adhibitam sufficientem inquisitionem : utque tandem a singulis absti­ ti nere firmiter proponat. Quæ tamen non & requiruntur ad expiationem venialium ; S sed sufficit vel formalis, vel virtualis, ac T confusa illorum detestatio, qua homo ita afficiatur formaliter in Deum secundum j ■ affectum, ut qui .quid occurreret, quod ab n eo motu retardaret, illud statim avelleret, | et abjiceret ; et quo iste affectus fuerit fer­ ri ventior, et universalior, eo plura venialia H excludet. Nec oppositum suadet probatio : | B nara aliud est, plus gratiæ, ac dispositionis requiri ad tam mortalia, quam venialia simul destruenda, quam ad sola mortalia T absque venialibus : aliud vero, quod a 1 I sola venialia requiratur major gratia, 809 I quam ad mortalia seorsim a venialibus accepta. Primum concadimus, et sequitur ex dictis, quandoquidem ad prædictam re­ missionem requiritur et infusio gratiæ, et ejusdemmet gratiæ explicatio in detestatio­ nem venialium : idque satis demonstrat ipsemet effectus; siquidem perfectius quid est (saltem extensive) liberare hominem a mortalibus, et venialibus simul, quam a mortalibus dumtaxat ; quocirca sanctior, ac justior est cæteris paribus immunis a peccatis mortalibus, et venialibus, quam qui solum caret mortalibus. Secundum vero negamus juxta dicenda ad articulum sequentem-: nam ad remissionem venia­ lium non desideratur aut infusio, aut aug­ mentum physicum gratiæ. 17. Objicies secundo. Si homo justus ex Alis. solo attritionis motivo manifestet in con- 0 JCC1 fessione sola peccata venialia, vere absol­ vitur : sed non stat vere absolvi, quin si­ mul ei peccata confessa dimittantur : ergo homini justo sola venialia confitenti ex motivo solius attritionis virtute confessio­ nis remittuntur peccata. Sed non ratione actus Charitatis, quem supponitur non eli­ cere : ergo ratione solius attritionis cum Sacramento non immediate auferri pec­ cata venialia, sed opus esse ulteriori actu vel Cbaritatis, vel Pœnitentiæ. Respondetur ad objectionem admisso Diluitur, primo Syllogismo in sensu explicando, ne­ gando Minorem subsumptam : quia in ho­ mine justo nullus est actus moraliter bonus, qui non sit meritorius vitæ æternæ, subin­ deque informatus gratia, et charitate, ut tract, de Malo disp. 4, dub 5, accurate ex­ pendimus. Constat autem attritionem in illo casu admissam esse actum moraliter bonum ordinis supernaturalis, subindeque meritorium vitæ aiternæ. Quis hoc neget, nisi cui exosus fuerit usus Pœnitentiæ pro solis venialibus? Unde quod illi sufficit ut sit Deo acceptus, et meritorius præmii es­ sentialis; sufficiet abs dubio, ut excludat etiam venialia, quæ apposuit pro materia sufficienti Sacramenti, vi cujus augetur gra­ tia, et se explicat in actum detestationis illorum, vel per actum majoris Charitatis in Deum, quem ex vi augmenti gratiæ in promptu est elicere; vel per ipsammet at­ tritionem magis perfectam, quæ est virtualiter contritio. Nam ut affirmat D. Thomas, in habente gratiam nulla e>t attritio, quæ non etiam sit contritio, saltem virtualiter et quia imperatur a Charitate, et quia par­ ticipat modum quemdam elevationis, quasi *1 ii · P i; 1« ' ?’ c.i· ί'Ι i Sitf DE PŒNITENTIA. habitualis, ab eademmet gratia, et Chari­ tate, quibus cunjungitur, quo nequit non in Charitatis finem colliniare. Unde stat latum discrimen attritionis secundum sibi propria, quo pacto de illa supra loqueba­ mur, a se ipsa ut subditur Charitati ; ra­ tione cujus in secunda consideratione potest expellere peccata venialia ob incompossibi­ litatem cum illis: quod tamen nequit præstare vel secundum se, vel conjuncta Sacra­ mento, secluso influxu gratiæ in ipsomet instanti justificationis. Praown- Nec inde inferas, hac etiam ratione quoobjeetio. libet aliarum virtutum actu similiter posse venialia dimitti; siquidem nullus est, qui simile imperium, et consimilem non etiam a Charitate accipiat elevationis modum : ergo si qua est ratio hoc tribuendi attritioni ita elevat®, æque militare debet in aliis virtutem actibus simili gaudentibus eleva­ tione Non, inquam, inde id inferatur : quia nullus illorum est aut formalis, aut virtualis pœnitentia, ut patet; cum tamen attri­ tio illo modo accepta pœnitentia sit, et proxime accedat ad contritionem formalem, si jam non est vera contritio, quæ est do­ lor peccati propter Deum summe dilectum, in quem collimare necesse est attritionem hominis justi; licet formale, et expressius motivum sit inferius, sed non sistitur in D. Au- θθ· Quare D. Augustinus semper pro pceKQSt- nitentia decertans ad obtinendam remis­ sionem epist. 43, inquiebat : Nec quem­ quam putei ab errore ad veritatem, vel a quocumque seu magno, seu parvo peccato ad correctionem sine pœnitentia posse transire. Quo satis ostendit nullum actum alterius virtutis, qui formalis, vel saltem victualis Pœnitentia non sit, sufficere ad expianda vel ipsa peccata levia, vel etiam docet An­ gelicus Præceptor. Repliw. 17. Sed instabis : Peccata venialia re­ linquunt in anima suam qualem qualem maculam, seu nitoris carentiam habitua­ lem : sed mticula habitualis non aufertur formaliter, nisi per formam, vel quasi for­ mam habitualem, ut constat a simili tum in peccato mortali, tum in quolibet alio genere privationum ; nulla quippe illarum expellitur formaliter, et immediate, nisi per appositionem formte formaliter oppo­ sitae t ergo peccata venialia debent auferri per aliquid habituale, quo formaliter illo­ rum macula expellatur. Ditur?'' despondetur hac objectione potius fir­ mari, quam impeti doctrinam ex D. Thoma traditam : quia S, Doctor nusquam, et nunquam excludit gratiam sanctificantem, nec eam solam requirit, sed ut explicatam, ut se exerentem in actum Charitatis, quo tempore, et nitoris carentia expungatur. Quocirca art. 2, sol. ad 1, inquit, quod etiam remissio venialium est effectui grati», per actum scilicet, quem de novo elicit, non autem per aliquid habituale (solitarie, ac seorsim) de novo animæ infusum. Unde forma vel quasi forma formaliter venialia excludens, non tam est ipse actus, quam gratia ut erumpens in actum. Et ratio est: quia peccatum veniale inducit teporem, seu carentiam fervoris in Charitate, qua­ propter ipsamet Charitas denuo assurgens in fervorem est, qua formaliter carentia illa nitoris excluditur. Vel si mavis, per ipsummet actum ut connotantem expedi­ tionem habitus fit talis condonatio : alte­ rutro quippe horum modorum explicetur, sufficienter declaratur, quod intenditur, sed magis arridet primus, utpote formalius explicans formam habitualem formaliter incompossibilem cum macula habituali peccati venialis : secundum vero docet Prado in præsenti, in quo non estmomonti dissidium. Semper enim recurri debet ad actum, ut omnino necessarium pro illorum destructione : nam ut inquiebat D. Au- D··^· gustinus lib. homiiiar. homil. 50 : Quam- ? vis singula non lelhali vulnere ferire sen­ tiantur; tamen omnia simul congregata, relut scabies, nostrum decus ita exterminant, ut ab illius sponsi speciosi præ filiis hominum castissimis amplexibus separent, nisi medi­ camento quotidian# pœnitenliæ disecentur. In quo detrimenta ex venialibus nobis ob­ venientia eatis declarat. Quid enim pejus, quam ab sponsi amplexibus vel levibus culpis separari? Sed illico apposuit Poenitentiœ remedium, ac subjungit : Quod si falsum esi, unde quotidie tundimus pectoral quod nos quoque Antistites ad altare assisten­ tes cum omnibus facimus. Unde etiam oran­ tes dicimus : Dimitte nobis debita noslraf .Non enim ea dimitti precamur, quæ in Bap­ tismo dimissa sunt, et nisi dimissa credimus, de fide dubitamus. Sed utique de quotidianis peccatis hoc dicimus, pro quibus etiam sacri­ ficia eleemosynarum, jejuniorum el ipsarum orationum, ae supplicationum quisque pro suis viribus, offerre non cessat. Quæ omnia opera vel Pœnitentiæ sunt, vel a Pœniten­ tia imperantur, et quo majori Charitate fiunt, eo facilius et uberius remissionem operantur. 19. Unde ¥ ARTICULUS I. i9. Unde audiendus non est Scotus in i, dist. 21, quæst. 1, lit. E asserens remissionem venialium nihil aliud esse, quam solutionem pœnæ temporalis debitæ. Ad hanc enim exolvendam nullus illorum actuum, quos annumerat Augustinus ne­ cessarius esset, cum tamen vel omnes, vel plures eorum idoneos, et apprime oppor­ S'il us. tunos esse doceamur a D. Augustino. Nec magis audiri debet in eo, quod ibi docet § Si iste modus, per quemlibet virtutis ac­ tum magis Deo acceptum, quam displi­ cuerit peccatum veniale remitti posse. Unde affirmat non solum per actum displicentiæ, sed et per omnem actum meri­ Sériel. torium remitti venialia, et tenent Gabriel in 4, dist. 16, quæst. 5, art. 2, conci. 4, pelga- Delgadillo de Pœnit. cap. 7, dub. 1, et dillo. aliqui Scotistæ. Hi enim non solum D. Thomæ, sed et D. Augustino manifeste refragantur. Vel enim opus meritorium imperatur a Pœnitentia, et in proprium finem dirigitur, vel non? Si asseratur pri­ mum; jam opus illud meritorium ita im­ peratum est actus Pœnitentiæ virtutis, si­ cut actus charitate imperatus formaliter est actus charitatis, et materialiter tantum alterius virtutis, ut dicebamus de attritione, quæ non tam est attritio, et sic de reliquis. Et ita in honc sensu verum est quolibet actu virtutis satisfieri pro peccato, illudque excludi posse. Si vero affirmetur secun­ dum, ut affirmant illi Theologi, falsum est illorum assertum, quia opus meritorium qua meritorium nullam importat oppositio­ nem cum peccatis venialibus; sed optime cohæret quem esse pronum ad venialia in qualibet materia perpetranda, et de facto ita exequi, et quod aliunde opera meritoria exerceat. Non est ergo unde quodlibet opus bonum seorsim acceptum valeat ad exclu­ denda venialia, quin intercedat actus Pœ­ nitentiæ vel formalis, vel virtualis in sensu explicato. ' llsnrda 20. Qua etiam ratione amandandus venit de Pœnitent. Iiafeaiiï Joannes de Medina God. tract. quæst. 1. Oppositum, asserens nullatenus esse necessariam pœnitentiam aliquam de venialibus, utpote quod nec necessitate præcepti, nec necessitate finis obtinendi convincitur necessarium. Hæc enim hujus Authoris positio, præcedenti Scotistarum affinis, ex diametro pugnat cum Augustino supra relato, nec non in­ numeris aliis suæ doctrinæ locis, maxime vero ad Psal. 58, ubi ita inquit : Iniquitas omnis, parva, magnave sil, puniatur necesse ni» Λ(«οtïin yslentiâ rtielhur. est, aul ab ipso homine pœnilenle, aul a Deo vindicante. Nam el quem panitel, punit se ipsum. Ergo fratres puniamus nostra pec­ cata, si quaerimus misericordiam Dei. Non potest Deus misereri omnium operantium iniquitatem, quasi blandiens peccatis, aut non eradicans peccata. Prorsus aut punis, aut punit. Vis, non puniat? Puni tu. Nam ct illud fecisti, quod impunitum esse non possit. Quq nihil clarius, aut efficacius pro necessitate venialia etiam detestandi, et pœnitentiæ remedio eis apponendo. Et Psal. 50, ad illa verba : Ecce enim verita· lem dilexisli, id est (ait) impunita peccata eorum, etiam quibus ignoscis, non reliquisti. Veritatem dilexisli, sic misericordiam prærogasti, ut servares et veritatem. Ignoscis, conflenti ignoscis, sed se ipsum punienti. Ha servatur misericordia, et veritas : misericor­ dia, quia homo liberatur; veritas, quia pecca­ tum punitur. Ratio S. Doctoris est : quia peccatum, qupdcumque illud sit, quia est con-tra rectam rationem, et vel avertit, vel retardat a Deo, puniendum est; si enim non esset puniendum, peccatum non es­ set, ut docet expositione ad Psal. 44, sed nequit puniri, nisi vel detestatione volun­ tarie assumpta, vel pœna a Deo inflicta et ab homine sponte suscepta, in qua accep­ tatione stat peccatorum retractatio; Ergo quovis modo peccatum puniatur, vel a Deo, vel ab ipso homine, recurrendum necessario est ad lamenta Pœnitentiæ. Unde D, Gregorius lib, 4. Moral, cap. 21 D· Gre­ ad illa verba Job. cap. 3. Occupel eum ea· gor. ligo, inquit : Nullum peccatum Dominus inul­ tum relaxat : aul enim nos flendo insequi­ mur, aut ipse judicando reservat. Et D, D-Thom Thorn. in 4, dist. 21, q. i, art. 2, quæst. 3, docet, quod culpa non palest ordinari, nisi per pœnam, quia Deus nihil inordinatum relinquit : ideo numquam culpam sine pœna dimittit : Ideoque in præsenti confugit S, Doctor ad Pœnitentiam formalem, et virtualem, ut venialia expiari valeant. Et sane locutiones universalissimae, quibus in hac parte abundat sacer textus, exceptio­ nem venialium non admittunt, sed omnia sive venialia, sivo graviora includunt ; ac comprehendunt. Eaecb. 18 Convertimini, Eiech. 13. el agile Poenitentiam ab omnibus iniquitati­ bus vestris. Act. 3, v, |9 : Pœnilemini igi­ Act. 3. tur, et convertimini, ul deleantur peccata vestra. Quocirca omnes alii Theologi cum D. Thoma in præsenti necessariam esse docunt aut formalem, aut virtualem Pœni­ tentiam, licet in hac virtual! Pœnitentia DE PŒNITENTIA. 812 assignanda satis dissideant, de qtm loco citato de justificat, et magis constabit ex annotandis ad articulos sequentes, in qui­ bus eandem materiam prosequitur D. Tho­ mas. ARTICULUS Π. F/rwi cd remissi**#» trivium fffmratar > Ad secandum sic proceditur Videtor, quod ad remis­ sionem venubuai peccato* um reiuiralor gratiæ infusio. Effectus eeim con est sine propria cassa Sed propria cossa remissi, nis peccatorem est gratia : non enim ex nrriiis proprii- peccate hominis reminunter. Unde dici­ tor Epbes. 2 : Deus qoi dire* est in ro seriVortba propter nimiam Charitatem suam qua ditent nos. et e m e semus mortui peccans, convivificavit nos in Christo, cujus cratia salvati estis. Ergo peccata venialia non remittuntor sine gratiæ infusione. Prælerea. Peccate venialia non remittuntur sine Poeni* leolia. Sed in Pœnitentia iufO’.dUur gratia, sicut et in aliis Sacramentis novæ *cgis. Erço peecate ven aha non remittuntor sine gratae intasione. Præterea. Pecraium veniale maculam qaandam animæ inferi. Sed rnacob non aufertur niti per gratiam, quæ e?t spintuahs anima? decor. Ergo videtur, quoi peccata veniatia nau dimittantur sine gratiæ infusione. Sed contra est. qood peccatam vena e adveniens, non toJiit gratiam, neque etiam diminuit earn, ut in secanda parte habitum est. Ergo pari ratione ad hoc, qood pre­ catum veniale remittatur, non requiritur novæ grati» infusio. Respondeo dicendam, quod unumquodque to'litur per suam oppositum : Peccaturo autem itsiate non <*ontrariatar habituali gratiæ vel Chariuti : sed retardat actum ejas, in quantum nimis inhæ et huma bono ero te, licet non contra Deum : or in secunda parte habitam est. Et ideo al hoc quod peccatum veniale toUatar» wxi requi­ ritor ouod infundatur aliqua habitastis gratia : sed suf­ ficit aliquis motus gratiæ ve» Charitatis ad ej«* remis-ionem Quia tamen in habentibus usum liberi arbitrii, in quibus solis possunt esse veuiaria peccata non con­ tingit esse infusionem gratiæ siae ac.oati motu liberi arbitrii in Deum, et in peccaturo; ideo qaaDteeuoque de novo gratia inf loditur, peccata venia ia ceminuntor Ad primum ergo dicendum, q iod eliam remisso pec­ catorum venialium e>l effectos gratiæ. per aetom cihc^t, quem de novo elicit; non autem per aliquid babiluale de novo animæ infusum. Ad secundum dicendam, quod peccatum veniale nun­ quam remittitur sine a inaali actu pœnitentiæ virtuti*, expiicito scilicet vel implicito : ut sapra dic um est. Potest tamen remitti peccatam veniale sine Pœnitentiæ Sacramento, quod iu absolutione Sarerdntis f rm -liter perficitor : ut sapra dictum est. Et ideo non -eqflil r, quod ad remissionem veniali* peccati requirafur gratiæ infusio : q iæ licet sit in quolibet Sacramento, non tamen est in quolibet actu virtutis. Ad tertium d ceadurn, quod sicut in corpore contingit esse maculam dapûeiier : uno modo per privationem ejus, quad requiriter ad decerem, puta debiti coloris, aut debitæ proportioni* membrorum : abo mo-’o per su­ perinductionem alicujus imprdientis decorem : puta luti aut pulveris; ita eliam animæ inducitur macub. uno modo per privationem decoris gratiæ per pecca uin mor­ tale : alio modo per inclindionem affectu* uioiduilam ad aliquid temporale. Et hoc fit ρ r peccatam veniat-. Et ideo ad tollendam maculam peccari monahs -equiritur iufusio gratiæ : sed ad tollendam maculam wn ah> pec­ cati, requiritur aliquis actus procedens ex gratia, per quam removeatur inordinata adhæsio ad rem temporalem. Conclusio est negativa. I COMMENTARIUS. Ordo doctrinæ. 1.- Doctrina hujus articuli confirmatio est eorum, quæ dicta sunt ad art. præcedeutein. Dum enim unumquodque auferri debeat per suum oppositum, ut hic statuit D, Thomas j et venialia peccata non opponantur Chari· tati» et gratiæ, sed eorum actibus, et fervori ; consequens necessarium est, illa non ex­ piari, nisi vel per actus ferventiores Cha­ ritatis. aut actum contritionis^ quorum quolibet expeditur Charitas a tepore in­ ducto per peccatum veuiale ; et inde fit etiam consequens non semper ac remittun* | tur venialia, novam gratiam infundi debere, ■ sive quoai entitatem, sive quoad mudum r^q. majoris intentionis, vel augmenti. Quæ est 9° assertio directe intenta in hoc articulo, 1 ut post Cajet, observarunt Nuno, et Candi* CaieU* | dus apud Prado dub. 2, et Vazquez art. 2. contra Suarez in Comment, hujus articuli, ί Itaque sensus ejus est, quod nova gratia p^t I infundi non debeat, quia unumquodque Vasqiei toldtur per suum contrarium, et nova gra­ tia habitualis non est contraria venialibus, atque ideo non debet infundi ad illorum remissionem. Cujus oppositum cernitur in peccatis lethalibus, ad quæ proinde expi­ anda necessaria est infusio gratiæ habitua; lis. Et quia hæc ratio etiam excludit argu| mentum ejusdem gratiæ, utpote non etiam | oppositum ; idcirco ex consequenti negavit · S. Doctor necessitatem augendi gratiam i pro expulsione venialium. Quam expositio|■ nem observari docet Soto in 4. dist. 15, Sote.· quæst. 2, art. 2, eamque esse ad mentem D. Thomæ constat ex eodem in 5, dist. 16. quæst, 2, art. 2, ubi ait : Quod per ve­ niale homo gratiam non amittit : et ideo non oportet, quod ad hoc quod reraillalur veniale, gratia aliqua infundatur de novo ; sed sufficit, quod gratia, quæ jam habetur, in actum pro­ deat, quia ipsum veniale non tollebat habi­ tum , sed solummodo impediebat virtutis . actum. Constat vero hunc discursum D. Thomæ etiam probare non esse necessarium ’ augmentum ejusdem gratiæ, siquidem pecU cata venialia non excludunt augmentum Charitatis, nec etiam eam diminuunt ; alias | enim eam quandoque totaliter tollerent, ut arguit S. Doctor ubi nuper solut. ad 2 De utroque ergo loquitur S. Doctor, licet prin: cipalius excludere intendat novi habitus inΉ fusionem. S 2. Sed hinc insurgit difficultas. Quoniam Difficnljuxta D. Thomam peccata venialia non de- di^o, lentur nisi per actum Charitatis ferventioris, vel etiam Pœnitentiæ : sed quolibet I actu ferventiori Charitatis se disponit homo ad consequendum majus ipsius Charitatis 9 incrementum : Ergo non stat necessarium esse ARTICULUS U. esso actum Charitatis, aut Pœnitentiæ pro illorum remissione, et non etiam simul augeri habitum ipsum Charitatis. Vel ergo semper ac hac illorum remissio, augebitur gratia, vel neuter illorum actuum est ne­ cessarius; quorum quodlibet est falsum, et contra D. Thom. î««* llæc tamen difficultas æque urget contra ttr’ quemlibet actum supernaturalem, utpote quo disponitur homo ad augmentum vir­ tutis propriæ illius actus. Cum tamen cons­ tans sit apud Theologos aliquem actum esse necessarium pro venialium expulsione, et non sufhcere, saltem extra Sacramenta, donum præcise habituale. Respondetur ergo actum illum ferventiurem non debere esse talem per ordinem ad habitum a quo elicitur, ita ut si actus est intensus ut qua­ tuor, habitus debeat esse intensus ut tres; hoc enim modo falsum est actum Charita­ tis debere esse intensiorem. seu ferventioi rem nec usquam docuit D. Thomas. Exigi­ tur ergo indispensabiliter,quod sit ferven lior actu illo peccaminoso, qui expelli, ac re­ tractari debet, quamvis absolute sit remis­ sior habitu infuso; eo namque ipso quod actus Charitatis excludere valeat inordina­ tam adhæsionem voluntatis ad rem tempo­ ralem, in qua stat peccatum veniale, sive alias sit intensior, sive remissior habitu, est incompossibilis cum illa, subindeque habet quod requiritur ad hoc ut dicatur excludere, ac remittere peccatum veniale. Juxta quem sensum explicatis praemissis Syllogismi, neganda est utraque Consequen­ tia; quia nullus habitus sive acquisitus, sive infusus augetur physice actibus remis­ sioribus tam formaliter, quam virtualiter ipso habitu : sed semper ut actu physice augeatur habitus, requiritur excessus ex ; parte actus vel ratione auxilii supernaturalis præsuppositi. vel ratione motionis po­ tentiæ superioris in naturalibus, quam esse intellectum agentem respectu virtutum inteilectualium, et possibilem respectu mora■ lium statuimus tract, de virt. disp. 1. Ι^’α· 3. Sed adhuc non quiescit animus, et emergit gravior difhcultas. Nam ut constat E ex concilio Tridentino sess. 6. c. 16, etest I communis Theologorum doctrina, quodliI bet opus bonum ex gratia factum est meri. torium vitæ æternæ ; sed non stat meritum * vitæ æternæ, quin etiam sit meritum gra­ tiæ, quæ est semen gloriæ : Ergo non stat actum remissum hominis justi non etiam mereri augmentum gratiæ, et gloriæ : at­ que ideo quolibet charitatis actu quamlibet - 813 remisso augebitur charitas. Male ergo ex D. Thoma est assertum in expiatione ve­ nialium, si semel pro ea exigitur aliquis charitatis actus, qui nequit non esse meri­ torius. Λ qua difficultate, facile se expedit Suarez Aiiquodisp. 11, sect. n. 28, cui subscribunt vaz- pensio, quez 1, 2, disp 120. Lugo disp. 9, sect. 1, Suarez. Aversa q. 4, sect. 4, et Angles quæst. de Pœnit. art. 5, diff. 1, dicendo, quod quam- Aversa, vis peccati venialis expulsio r.on exigat Ans es‘ novum augmentum gratiæ; semper tamen comitatur ejus remissionem augmentum aliquod gratiæ, non ut exactum pro remis­ sione, sed ut consecutum ratione actus : etsi adeo tenuis, ac remissus hominis ex gratia operantis, qui non statim assequatur ut præmium majus augmentum gratiæ. Hanc tamen sententiam D. Thomæ ad- Estcont O ver.-am ultronei fatentur ipsimet Suarez, ThOraam et Vasquez. ille num. 27, illius sect, iste ti rejicinum. 28, disputationis allegatae. Nec mi- tnr' rum, cum S. Doctor 2, 2, quæst. 24, art. 6, diserte d< ceat non quolibet actu Charitatis Charitatem augeri, sed quilibet aclus Charilalis disponit ad Charilatis augmentum, in quantum ac S. Doctoris, et primam asserentem quoli­ ad repli bet actu remisso augeri gratiam in esse eam res gratiæ, seu juris, et acceptationis ad glo­ ponsio. riam ; non vero physice, et in esse quaiitatis, arr puerunt Soto in 4, dist. 15, Soto quæst. 2. art. 2, g Nihilominus, et Martinus de Ledesm.i 1, p. quarti, quæst. 28, art. 2, Ledesma quos deinceps secuti sunt Nunno q. 87, Alvarez.* art. 2. Alvarez disp. 60, de Auxiliis, Can- Candid, did. disp. 24, art. 37 et 38, dub. 4 et 5. Granados controv. 3, de Charit. trac. 3, Araoio. disp. 10. Arauxo 2, 2, q. 24, art. 6, Serra* dub. 4. Serra ibi dub. unico. Juxta quam sententiam facillime extricatur difficultas. Nam concessa ut par est doctrina Concilii, quæ etiam est D. Thomæ, quolibet actu 814 DE PŒNITENTIA. remisso acceptatur homo ad majorem gra­ tiam, et gloriam, ad easque habet jus mo­ rale, seu meritorium ; quia tamen a pro­ portione minoris æqualitatis non datur actio, ut est principium Aristoteiicum, non augetur physice illa gratia quolibet actu remisso, licet meritorio ; atque ideo aucta moraliter, et quoad jos permanet remissa physice, usque dum ponatur actus intensus, qui respondeat actibus illis prae­ cedentibus remissis. Qui tamen numquam ponciur nisi in ipsomet instanti separatio­ nis animæ, aut glorificationis. Quod signiD.Thom. ficasse visus est D. Thomas loco supra citato solut. ad I, qnod erat omnino idem cum difficultate proposita, ubi ita respon­ det : Ad primum ergo dicendum, quod qui­ libet aclus Charitatis meretur vitam aster­ nam, non quidem statim exhibendam, sed suo tempore, In quo non est difficultas, sed est dogma Catholicum. Similiter etiam quilibet actus Charitatis meretur Charitatis augmentum; non tamen statim augetur, sed quando aliquis conatur ad hujusmodi aug­ mentum, Quod per se loquendo non fit, nisi in ipsomet glorificationis instanti : toto namque deenrsu vitæ, si actus sit in­ tensior habitu, illico tribuitur augmentum ipsi debitum, et actibus remissis non est praemium quod respondeat. Unde ne irremunerata maneant merita remissa (quod est absurdum minime devorandum) com­ pellimur recurrere ad instans glorificatio­ nis, in quo erumpat homo in virtute pro­ cedentium in actum ferventissimum illis correspondentem, quo augeatur Charitas physice juxta illorum exigentiam. Et quia hæc via tritior, ac securior, necnon prin­ cipiis sanæ doctrinæ de remuneracione bonorum operum conformior, eam selegi­ mus, et prosecuti sumus tract, de Charit. disp. 5, dub. 4, per totum, quo eat lector pro majori hujus rei elucidatione, soleto ^cunda, et satis probabilis aliquos u 1 ‘ rum discipulorum D. Thomæ sententia est actibus remissis nullatenus augeri graiiam nec physice, ut omnes concedimus, nec etiam moraliter seu quoad jus. Et cum urgentur doctrina illa Concilii, et D. Thomæ, inquiunt mereri quidem hominem justum quolibet actu quantumvis remisso, non aliud, aut novum præmium, sed illudmet quod aliis actibus erat debitum : quo­ circa ex actibus remissis non augetur præ­ mium, sed multiplicantur tituli idem præmium acquirendi, el quo plures fuerint aclus remissi, eo plures erunt tituli con­ ferendi ilhidmet præmium. Pro qua sen­ tentia refert Prado in præs. dub. 2, §2. Durandum, Paludanum, Banez, Joan, a S. Thoma, Sylvium, Illustrissimum Guduy in lectura nondum prælo commissa, et alios. Quorum fundamenta proposuimus, et diruimus loco nuper allegato ex tract, de Charitate, ubi agere necesse fuit de ejus augmento, et ad eum locum Lectorem re­ mittimus. ARTICULUS 111. Utram renialia peccata remittantur per aversionem beatdichr, el eseUra hujuvwii ? Ad tertium sic proceditur Yiddur. quod venialia pec­ cata non remittantur per aspersionem aqtrt benedicte, et rpiscoptilem beuediclionem et alia hujusmodi. Peeraia enim vejalia non remittuntur sine pœnitentia, ut dictam en. Sed Pernitentia per se safffeit ad remissionem ve­ nialium peccatorum. Ergo ista nihil operantur ad hujus­ modi remissionem. Prctcrea Quodlibet istorum eandem relationem habet ad tinum peccatum veniale, et ad omnia. Si ergo per aliquod istorum remittitur aliquod peccatum veniale, sequitur quod pari ration e remittantur omnia. Et iu per muin tnusionem pectoris, vel per unam aspersionem aquæ benedicta4, redderetur homo immuqrs ab omnibus peccatis venialibus, quod videtur inconveniens. Præterca. Peccata venialia inducuut reatum alicujus pœnæ, licet temporalis : dicitur enim 1, Corin. 3. de eo, qui superaedificat lignum, iceaum, et stipulam, quod salvus erit, sic tamen quasi per ignem. Sed hujusmodi, per quod dicitur peccatam veniale dimitti, vel nullainT vel minimam pœnam in se habent. Ergo non sufficiunt ad plenam remissionem venialium peccatorum. Sed contra est, quod Augusu dicit in lib. de posâit. quod pro levibus peccatis pectora nostri tundimus, et dicimus : Dimitte nobis debita nostra- Et ita videtur, quod tunsio pectoris, et oratio Dominica, causent remissionem venialium peccatorum. Et calem ratio videtur esse de aliis. Respondeo dicendum, qnod (srul dictum est) ad re­ missionem ven atis peccati non requiritur ftov® gratiæ infusio : sed sufficit aliquis aclus procedens ex gratia, quo aliquis dciesietur peccatum veniale vel explicite vel saltam implicite : sicut cum aliquis ferventer movetur in Deum : Et ideo triplici ratione aliqua camanl remissio­ nem venialium peccatorum, uno modo in quantum in eis infunditur gralia : quia per infusionem gratiæ tolluntur venialia peccata, ut supra dictura esL Et hoc modo per Eucharistiam et Extrema n Unctionem, et universal·ter per omaia Sacramenta novae legis, in quibus cooferiur grati», peccata venialia remittuntur. Secundo, iu quantum sunt cum aliquo rnolu detestationis peccaiorura. Et hoc modo confessio generalis, tunsio pectoris, et oratio Do­ minica operantur ad remissionem venialium peccatorum : Qam ii> oratione Dominica petimus : Dimitte nebis debita nostra. Tertio modo, iu quantum sunt cum aliquo mota reverentiae in Deum, et ad res divinas : Et hoc modo benedictio Episcopalis, aspersio aquæ benedicte. libet Sacramentaiis unctio, oratio in Ecclesia dedicata, et si aliqua alia svnt hujusmodi, operantur ad remissionem venialium peccatorum. Ad primum ergo dicendum, quod omnia ista causam remissionem percitorum venialium, in quantum inclinant animam ad uioimn pœnitentiæ : qui est detestatio pexa­ torum, vel implicite vel explicite. Ad secundam dicendam quod omnia feta quantum est de $e, operantur ad remissionem omnium peccatorem venialium. Potest tamen impediri remissio quantum ad aliqua peccata venialia, quibus mens actualiter inferret, ita mi ei ^er nctionena interdum impeditor effectus bap-.Δ*1 ,,lcefl'1,am ■ T00^ per prædlcta tolluntor quidem p^ccau vemalu quantum ad culpam, tum virtute nw»S^r,î,u^ Vloa etiam virtute charitatis cuius mok ptr prædicta excitatur. Non autem per qnodlibet prædictorum 1’ I i ARTICULUS 111. i ■ 815 4 prædictorum semper tollitur totos reatus pcon» : quia sic qui esse* omnino immunis a peccato inorlali, aspersus apia benedicta, statim evolaret. Sed reatus pomæ remit­ titur per prodicta secundum modum fervoris in Deum, qui per nræificla excitatur, quandoque magis, quandoque autcin minus. Conclusio affirmat. I * Disputationem integram de numero Sacramentalium, de eorum efficientia, et modo causandi instituimus, et appendimus ad tract, de Sacramentis in genere, quæ est ultima illius tractatus, et in ordine decima. Quocirca ab ea in præsenti super­ sedendum est, ne jam actum agere videa­ mur, præcipue vero quia nihil occurrit in littera articuli, quod ibi non fuerit expen­ sum, et accurate explicatum. Illud solum animadvertimus sapientissimum Magis­ trum Prado in doctrina D. Thomæ versatissimum, et Oculatissimum ex mente S. Doctoris tradidisse in præsenti dub. 4, quod respondet huic articulo, ëandemmet sententiam de causalitate ex opere operato Sacramentalium, quam ibi fulcire ex D. Thoma conati sumus. ARTICULUS IV. Virum veniale peccatum possit remitti sine morlalil Ad quartum sic proceditur. Videtur quod veniale pec­ catum possit remitti sine mortali. Quia super illud Joan. 8 : Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat. Dicit quædam gl. quod omnes illi erant in peccato mortali : venialia enim eis dimittebantur per cæremonias. Ergo veniale peccatum potest remitti siue mortali. Præterea. Ad remissionem peccati venialis non re­ quiritur gratiæ infusio, requiritur autem ad remissionem mortalis. Ergo veniale peccatum, potest remitti sine mortali. Præterea. Plus distat peccatum veniale a mortali, quam ab alio veniali. Sed unum veniale potest dimitti sine alio : ut dictum est, Ergo veniale potest dimitti sine mortali. Sed contra est, quod dicitur Matthæi 5 : Amen dico tibi, non exres inde (scilicet ex carcere, in quem intruditor homo pro peccato mortali) donec reddas novissimum qua­ drantem, per quem significator veniale peccatum. Ergo veniale peccatum non remittitor sine mortali. Respondeo dicendum quod (sicut supra dictum est) re­ missio euipæ cuj· scumque nunquam tit nisi per virtutem gnrtfec : quia ut Apostolus dicit Roman. 4 : Ad gratiam Dei perlinet, quod Deus alicui non Jimpntet peccatum : quod gl. ibi exponit de veniali. Ille autem qui est in peccato mortali, caret gratia Dei. Unde nullum veniale sibi remittitur. Ad primum ergo dicendum, quod venialia ibi dicuntur irregularitates sive immunditia*, quas contrahebant secun­ dam legem. Ad secundum dicendum, quod licet «id remissionem peccati venialis non requiratur nova infusio habitualis gratiæ : requiritur tamen aliquis gratiæ artus, qui non potest esse in eo qui subjacet peccato mortali. Ad tertium dicendum, qnod peccatum veniale non «eludit ome*m actum gritte, per quem possunt omnia peccata venialia dimitti- Sed peccatum mortale excludit totaliter liabitnm gratiæ sine quo nullum peccatum mor­ tale vel veniale remittitur. Et ideo non est similis ratio. Conclusio negat. Doctrina hujus articuli satis consonat Fanda· sacris litteris, in quibus iniquorum opera ab auctoet i Deo non piaccro significatur : prius enim ritate, ratione· ! respicit Deus personam quam ejus opera­ tiones, juxta illud Genes. 4: Respexit Deus Genes.4< ad A bel, el ad munera ejus ; ad Cain vero et ad munera ejus non respexit. Si enim per­ sona non est Deo accepta, quinimo in­ fensa, et invisa, ejus operationes non ha­ bent unde valorem accipiant, ut ipsi acceptæ reddantur. Unde est illud Eccle- Ef34. ^C3· siastici 34, vers. 23 : Dona iniquorum non probat Allissimus, nec respicit in oblationes iniquorum, nec in multitudine sacrificio­ rum, eorum propitiabitur peccatis. Gum ergo remissio cujuscumque culpæ, ut hic in­ quit D. Thomas, numquam fiat absque Dei gralia, et hac destituitur existens in peccato mortali ; consequens est existent! in peccato mortali fieri non posse remis­ sionem alicuius venialis, atque ideo non posse veniale peccatum alicui remitti, quin ejtiam remittantur omnia mortalia. Id quod fiet magis perspicuum, si animadvertatur, quod sicut peccatum mortale secum im­ portat privationem gratiæ sanctificantis, imo in hoc ejus essentia consistit, ut suo loco ostendimus; ita peccatum veniale inducit teporem, et carentiam fervoris In charitate, ratione adhæsionis voluntariæ ad bona temporalia. Unde sicut ad remissio­ nem mortalium requiritur infusio gratiæ sanctificantis, itaad expianda venialia opus erit fervore ejusdemmet charitatis, qui est oppositus, et incompossibilis cum peccato veniali. Fervor autem aut charitatis, aut gratiæ nequit nisi restituta gratia : ergo si existens in peccato mortali necessario est gratia destitutus, non est unde possit esse immediate capax fervoris gratiæ, et con­ sequenter nequit ei fieri remissio venialis peccati absque mortali. Quæ fuit explicatio D. Thomæ in 4, dist. 16, quæst. 2, art. D-Thonb 1, quæstiunc. 3 : Quia remoto priori, re­ movetur posterius, nec posterius restituitur, nisi priori restituto. Fervor autem charita­ tis, cui veniale opponitur, est posterior ipsa charitate. Unde quandiu charitas non res­ tituitur, neâ fervor charitatis reparari po­ test. 2. In quam sententiam utpote verissi­ Contraria Durandi mam abiere communiter Theologi, unico Sentenlia, el excepto Durando in 4, dist. 16, quæst. 2, motita. num. 9, qui contendit ejus oppositum esse probabilius. Adstipulantur Durando Scotistæ cum suo Magistro locis infra referen­ dis. Fundamenta Durandi sunt. Pritno : I .! i· . t F I I l I ; 816 <-Ϋ DE PŒNITENTIA, nam ad dimissionem venialium non re­ quiritur restitutio gratiæ, sed sufficit reordinatio voluntatis per debitam displicen­ tiam ejus, quod indebite placuit, et solutio pœnæ finitæ : sed unum et alterum fieri valet ab homine existente in peccato mortali : Ergo huic homini fieri valet re­ missio venialium absque remissione mor­ talium. Secundo : quia si puer existons in originali p.-rveniat ad statum, in quo peccet venialiter. quin deliquerit mortali­ ter, et statim decedat e vita, aut punietur in inferno pœna infinita, vel pœna tem­ porali, et finita? Primum non potest dici, quia peccato veniali non debetur pœna infinita; hæc enim taxata est ex divina justitia pro peccato mortali : Ergo neces­ sarium est asserere secundum ; quo posito jam dimittetur ibi peccatum veniale soluta pœna temporali debita, absque concursu gratiæ : Ergo etiam in hac vita poterit si­ militer solvi, ac remitti peccatum veniale, quin exuatur puer peccato originali, in quo il ud commisit. Tertio. Per opera ex­ tra charitatem facta meretur homo saltem de congruo aliquod bonum temporale : sed remissio peccati venialis est aliquod bo­ num temporale : Ergo eam ut minimum de congruo poterit mereri homo extra cha­ ritatem et Dei gratiam. Quarto, et est ra­ tio præcedentium. Nam licet absque gra­ tia nequeat Deus acceptare hominem ad vitam æternam, et dona omnino ei proportionata : bene tamen ad dona temporalia, et temporaliter remunerabilia, qualis est expiatio peccati venialis, cui solum debe­ tur luen a pœna temporalis. Quæ motiva, inquit, solum procedunt in statu viæ, se­ cus vero in termino, in quo ratione status nullum peccatum veniale est remissibile nec quoad culpam, nec similiter quoad culpam, nec similiter quoad pœnam. Et hac limitatione accessit ex parte ad D. Thomam, et recessit ab Scoto, ut infra videbimus. Primum Hæc tamen fundamenta facile diruun­ motivum eliditur. tur, et vindicatur sententia D. Thomæ. Primum diluit S. Doctor quæst. 7, de malo art. 10, ad 6, docens, quod peccatum postquam transit actu, potest manere reatu, quem non tollit quælibet mutatio voluntatis, sed solum illa quam Charitas operatur, ct constat in peccato mortali. Et ratio est, quia quodlibet peccatum ultra deordinationem ad objectum dissonum inducit of­ fensam Dei vel gravem, vel levem juxta alibi suis propriis locis stabilita. Offensa ? ARTICULUS IV. rfrtiiar 3. Tertium etiam fallit, quia hic non autem divina opponitur ejus gratiæ, vel num. loquimur de quolibet bono temporali, sel ejus fervori, atque ideo absque gratia, vel do culpa remittenda, et hujus condonatio fervore gratiæ nulla earum remitti potest,ut est quid spirituale et maxime cedens in constat ex art. 2, quæstionis præcedentis. utilitatem, ac perfectionem animæ. Quare Secundum est penitus arundineum, et se/a li­ nequit homo absolvi a pœna temporaliter minime solidum, ut constat ex S. Doctore ..... lium.. luenda, quin supponatur a culpa absolutus, 1, 2, quæst. 89, art. 6, ubi solidissime •Tinni. ut docet D. Thomas in 4, dist. 15, q. 1, probavit implicare contradictionem pecca­ art. 3, quæstiunc. 5, dicens : Cum nullus tum originale conjungi in puero cum solis liberetur a pœna, nisi absolutus a culpa, peccatis venialibus : quia dum primo per­ quia effectus non diminuitur, nec tollitur, venit ad usum rationis, tenetur se conver­ nisi diminuta, vel ablata causa, ideo per tere ad Deum ut ultimum finem : quod si opera extra charitatem facta quæ neque cul­ faciat, excutiet a se peccatum originale, et pam tollere, nec diminuere possunt, pœna in Dei gratia constituetur. Sia minus, inferni (et eadem est ratio de pœna tempo­ peccabit mortaliter ob transgressionem rali) mitigari non potest. Præterquam quod illius gravissimæ obligationis, et sic num­ meritum de congruo proprie tale supponit quam conjungetur peccatum veniale cum gratiam in subjecto respectu ejus apud solo originali. De quo accuratius egimus quem quis de congruo meretur, quocirca tract, de Peccatis disp. 20, dub. 2, ubi fundat aliquod juris genus in præmium, hanc discussimus difficultatem. Quamolicet illud non sit æquale, ut statuimus brem cessat illa interrogatio ut de subjecto tract, de merito disp. 2, dub. unico, ubi non supponente. Ea tamen utcumque ad­ meriti de construo, et de condigno condi­ missa, dicendum est peccatum illud ve­ tiones examinavimus. Opus autem extra niale commissum ab illo puero in æternum charitatem factum habet quidem rationem iri punitum ratione status, in quo nulla dispositionis physicæ, sed remotæ, si sit est flexibilitas liberi arbitrii ad bonum ra- . opus supernaturale ; neutiquam vero acce­ tione obstinationis, ut concedit D. Thom. was dit ad rationem meriti de congruo proprie in 2, dist. 42, q. 1. art. 5, ad 7, dicens, talis, sed metaphorice dumtaxat, et im­ Quod si ponatur per impossibile, tunc talis proprie. ideoque nullum sibi vendicat præ­ puniretur pœna sensibili in inferno, et pœna mium adhuc temporale, quod vere præ­ illa esset æterna. Quod etiam concedit Du­ mium sit. Unde negato supposito, omnia randus in peccatis venialibus damnato­ corruunt. rum. Sed inde nullum fit argumentum ad ’j*ar Ad quartum dicimus opera in peccato venialia hujus status, in quo est flexibili­ ’ facta non acceptari a Deo ut remuneranda, tas liberi arbitrii sub Dei gratia ad bonum aliquo vero præmio aut æterno aut tem­ rationi consonum cum detestatione oppo­ porali, eo quod non sunt opera amici, sed siti. Stat ergo in inferno nullum veniale ’ Cre- inimici : nam, ut inquit D. Gregorius lib. dimitti, sed omnia perpetuo puniri per ac­ ! ‘ 22. Moral, cap. 12 : Ex dantis corde id cidens ratione status illius : et in hac vita quod datur, accipitur, idcirco non Abel ex absque Dei gratia habituali se exerente in Noti muneribus, sed ex Abel munera oblata pla­ prædictos actus nullum deleri. Quare fal­ contra cuerunt : quia ab omnipotente Deo munus sus est Nuno in præs. dub. 4, asserendo ;iwgnatn. | ex manu non accipitur, quod corde obligato probabilius sibi esse peccata venialia in in malitia profertur. Et quidem ut quæsinferno non nisi pœna temporali esse pu­ tione præcedenti art. 3, ad 4, inquiebat nienda, et oppositum esse contra divinam D. Thomas circa ipsa peccata mortalia, justitiam. Nam ut inquit D. Thomas quod esset ridiculum adhuc in humanis quæst. 7, de Malo art. 10, ad 5, quod petere remissionem unius, et non alterius peccatum veniale in æternum puniatur, offensæ; multo magis risu dignus existi­ non est propter majoritatem, (et si velis, mari posset, qui nihil curando de gravibus condignitatem) culpæ ipsius venialis, sed, culpis, totus esset in expungendis, ac pur­ propter indelebilitalem, quæ provenit ex ad­ juncto statu : perpetuitas namque pœnæ gandis venialibus, quarum remissio nihil consequitur perpetuitatem culpæ, quæ pro­ confert non remissis mortalibus. Esto ta­ venit ex carentia gratiæ : quia culpa non men, ita esset, quod aliquando D-rns opera potest remitti, nisi per gratiam, ut statue­ injusti acceptaret a I aliquod præmium rat S. Doctor quæst. 5, de Malo art 1 temporale, ut intenditur ; non illico fieret ad 10. ’ * consequens debere esse ad remissionem | Salmant. Curs. theolog. tom. XIX3. Tertium 817 intentam venialium ; cum alia , et poene innumera sint bona temporalia intra ordi­ nem naturæ, ad quæ utpote sensibiliora pronior est hominis voluntas. Unde ergo debet restringi illa acceptatio ad intentam remissionem neutiquam sensibilem ho­ mini, cui fieret illud beneficium. Hoc sane divinare est, proinde nulla certa ratione probabile. Scoti ! 4 Absolutior se gessit Scotus in 4, senten ­ dist. 21, quæst. 1, §. In ista quæslione. tia. docens ex una parte sola solutione pœnæ peccata venialia dimitti, ut jam supra teti­ gimus ; ex alia vero asserens non esse in­ conveniens pcenarn veniatis habere terminum in inferno. Gui subscribens Gabriel in 4, Gabriel· Villalo­ dist. 16, q. 5, art. 4, dixit hanc opinio­ bos· ­ nem esse clementiorem, et probabiliorem ; Delga dillos. quod et asseruit Villalobos in summa tract. 1, diffic. 17, et novissime Delgadillo de Pœnit. cap. 7, dub. 2, num. 10 et toto dub. 5. Cujus ratio est : quia si Dei ini­ mico conceditur auxilium supernaturale ad eliciendos actus supernaturales fidei, spei, attritionis, imo et contritionis; nulla esse potest ratio, quare non etiam conce­ datur auxilium ad actum de se ordinatum ad expellendum venialem affectum, su­ bindeque ad consequendam illius remissio­ nem. Addit vero n. 17, forte veram esse sententiam docentium remissionem venia­ lis non esse opus gratiæ, sed naturæ, vel justitiæ. Juxta quam facilius salvatur fieri posse remissionem venialium absque mor­ talium condonatione. Præmiserat autem dub. 4, ejusdem capitis n. 15, peccatum veniale, et mortale non differre ex natura rei, solum ex divina misericordia. Impro­ Hanc tamen sententiam rejiciunt com­ batur ut muniter Theologi, et ut novissime defen­ valde ditur a praedicto Scoti discipulo, improba­ absurda. Vazquez. bilem judicat Vasquez 1, 2, disp. 142, Martinez cap. 1. Gregorius Martinez 1, 2, q. 88, Prado. dub. 2, conci. 1, dicit temerariam, Marti­ nez de Prado in præs. dub. 5, intolerabi­ lem appellat, nosque ipsi tract, de Peccatis disp. 19, dub. 1, num. 4, eam rejecimus ut minus consonam Pontificum decretis Pii V et Gregorii XIII, a quibus inter alias proscripta fuit vigesima prima pro­ positio Michaelis Baii, quæ erat hujus­ modi : Nullum est peccatum ex natura sua veniale. Quæ propositio vera esset, si pec­ catum veniale ex natura sua non distingue­ retur a mortali; si quidem nullum ex na­ tura sua esset veniale : consequenterque ex natura sua quodlibet peccatum esset > •I à I ί 1 H'. I '·. i 4 818 DE PŒNITENTIA. mortale; non enim datur medium inter veniale, et mortale. Cui si addideris illam aliam propositionem ejusdem Authoris, quod rrrnissto pcccali venialis non est optis gralix, sed noturo, palam conficietur re­ missionem peccati ex natura sua mortalis non esse opus gratiæ, sed solius naturæ. Undo rursus fiet remissionem peccati ex natura sua gravis non esse effectum gra­ tiæ Dei, sed revocari posse in vires natuConcil. rales contra expressam definitionem ConTrid. cilii Trident, sess. C, de Justificat, can. 1, ubi similis doctrina sub his Verbis cave­ tur : Si quis dixerit hominem suis operibus, qux vel pèr humano natura·, vel per legis doctrinam fiant, absque divina per Jesum Christum gratia posse justificari coram Deo, anathema sit. Quare Magister Prado con­ suit hujus Authoris in bac parte doctrinam esse into’erabilem. utpote qui enervantur decreta, et argumenta Conciliorum et Pa­ trum in favorem gratiæ contra ejus inimi­ cos, plus justo fautores liberi arbitrii. 5. Nec momenti est ejus ratiocinatio : ex eo enim quod Deus conferat homini in justo auxilia supernaturalia ad aliquos actus hujus ordinis, consulit quidem suæ providentiae, et nostræ indulget necessi­ tati, ut ex parte sua non deficiendo, pos­ simus sub illis auxiliis nos utcumque, remote ad gratiam et remissionem præparare, ac disponere. Interim tamen atque noli accedit justificatio, sicut non est locus intensioni gratiæ, aut ejus fervori, ita ne­ quit intelligi venialium remissio. Licet enim venialia nec quoad fieri, neque quoad excludi dependeant a mortalibus, si abso­ lute loquamur : facta tamen suppositione accidentali illorum existentiæ, non possunt remitti, quin prius ipsa excludantur media infusione gratiæ sanctificantis : et hac se­ mel infusa, expeditur subjectum, ut se exorat in actus aut charitatis. aut Pœni­ tentiæ contra venialia : supponitur quippe homo privatus nedum fervore, sed et entitate ip-ius gratiæ, et nequit erumpere ih fervorem, quin prius accipiat entitatem. Ut patet in naturalibus, ubi aer tenebrosus nequit illuminare, quin prius luce perfun­ datur, et tenebris purgetur, et lignum nequit erui gradu aliquo humiditalis, quin accipiat calorem inducentem siccitatem. Nec obesi actus illos esse supernaturales, consequenterque moraliter bonos, et raaliliæ expertes. Nam hoc quidem req lirilur, sed non sufficit, nisi simul subjectum --- j----- —eliciens sit Deo gratum, et acceptum ; non ] ARTICULUS IV. enim habet aliquid viriditatis ramus boni proveniuntur morle, antequam possint ha­ operis, si non manet in radice charitatis, ut bere usum rationis. Quibus manifestum est, docet Gregor, hom. 27, in cvangelia : D» G re quod in hac vita peccata venialia non dimit­ quocirca nec per modum meriti, nec per SOr. tuntur; el tamen propterea non impediuntur modum satisfactionis potest conducere ad perpetuo a vita æterna, ad quam nullo modo abstergeo lam maculam, et couipansendam perveniunt, nisi omnino immunes ab omni illam qualemcumque offensam peccatorum culpa officii. El ideo oportet dicere, quod venialium. venialia remittuntur eis post hanc vitam, Unde fallit sententia Scoti ut ab ipso etiam quantum ad culpam. primo edocta in eo quod docet in inferno nisa 7. Quare audiendi non sunt Alensis in 4, esse terminum præfixum pœnæ pro venia­ id Men­ p. q. 12, memb. 4, art. 8. Major in 4, libus, et in eo quod aflirmat in hac vita ta. dist. 21, quæst. 3, et Λsi qui sunt.. alii, quin remittantur mortalia, deleri posse lensis» » Λ» — , do* ·** Major, centes neutiquam contingere posse, ut quis venialia. Cujus oppositum quoad utramque cura venialibus dece.lat, ratione gratiæ fi­ partem constat ex doctrina Patrum, et ra­ nalis in fine vitæ homini collatæ, quæ quia tione D. Thomæ jam explicata. Unde nec perfectior , superat concupiscentiam , et dementior, nec probabilior censeri debet omnes vires animæ perfecte subjicit ra­ ejus opinio, ut asserebat Gabriel, utpote tioni; ideoque non admitti aliquod pecca­ quæ adversatur justitiæ divinæ ex illa parte, tum veniale in illo ultimo instanti. Casu qua docet esse terminum præfixum remis­ tamen, quod venialia usque ad illud perse­ sioni in illo statu, in quo nullâ est re­ verent, in ipsomet instanti continuativo demptio, et consequenter nulla remissio. hujus vitre cum futura, quod est instans Recedit etiam a Patrum sententiis ex eo utriusque vitæ, remittenda erunt juxta capite, quo affirmat non esse opus gratia doctrinam sanctorum Augustini, et GregoDei pro diluendis ejus offensis. Ac tandem rii asserentium non esse speiandam culpæ contradicit rectæ rationi, quo probatur remissionem in alia vita, in qua non est fervorem charitatis quo privant venialia, tempus merendi. restitui non posse non restituta ipsa charb|liawr Hi inquam, audiri non debent, sed tate quoad substantiam. λ • I · I ■ 1 · « · ·ν * · -V 6. Superis»'tamen enodanda difficultas ««φ... “ eorum opinionem frivolam dicit D Thofontalium in Pnrnamrin ..hi ,St■ aS ln >■ dlEt· 21> . ari- 3. >» de remissione venialium in Purgatorio, ubi 1^« non est locus aut merito, aut satisfactioni ρ“^>· no. proprie talibus. In qua difficultate’supponi ‘ 1 debet ut omnino certum hominem e vita | migrare posse cum peccatis venialibus·, \ non solum quoad reatum pcenæ temporalis I ibi purgandæ, sed etiam quoad culpam* J seu maculam, et offensam. Ratio supposi‘I tionis est clara : quia peccatum veniàlê I quoad omnes illas rationes est compatibile . cum intensa gratia, et cum perfecta conI tritione omnium delictorum gravium, quin ] ex vi hujus detestetur homo aliqua, vel j pluria venialia, quibus afficiatur ad bona 1 temporalia. Sed si homo decederet in hac I dispositione, abs dubio migraret ex hac j vita cum peccatis venialibus, solutus quoad Î culpam saltem a mortalibus. Ergo cum hoc E possibile sit, possibile etiam erit securil I deferre hominem peccata venialia, in Pur·*· | gatorio quoad culpam diluenda. Unde D. ’ Thomas quæst. 7, de Malo art. U. ubi hanc versavit difficultatem, inquit : Quan* 1 doque contingit, quod aliqui in ipsii actibus I peccatorum venialium, vel in proposito Vé* | nialiler peccandi , occupantur ουι/ι/ιυ, somno, w vèl -------aliqua passione auferente ùsum rations, et proveniuntur se, et in sua causa. In se quidem, quia dic­ tis Sanctorum el Evangelii adversatur, cujus dicta non possunt exponi de remissione ve­ nialium quantum ad pœnam, quia sic tam gravia, quam levia in futuro dimittuntur. Gregorius autem leves culpas tantum posl hanc vitam remitti perhibet : Quantum ad causam aulem frivoia apparet. Tum quia defectus corporalis qualis est in ultimo vitæ, non aufert concupiscenti® corrup­ tionem, vel eam quantum ad radicem di­ minuit, sed solum quoad actum, ut accidit illis, qui graviter infirmamur, in quibus est concupiscentia, sel absque actu. Tum etiam, quia defectus ille non sedat poten­ tias animæ, aut eas gratiæ specialiter sub­ jicit : siquidem potentiarum subjectio ad cratiam fit per obedientiam inferiorum vi­ rium ad superiores juxta præscriptum di­ vinæ legis, cui omnes vires conformari debent. Quod tamen in illo statu non est, ubi deficiunt actus ucrarumque virium. Turn dein le : qdia alia est tranquillitas positiva, alia negativa, quæ coincirit cum carentia pugilæ. Prima postulat insignem gratiam, et sübjectionem passionum insur­ gentium; secunda vero importat nudam I carenliam actus, qualem reperirc est in dormientibus, quin propterea somnus di­ catur domare passiones. Et hæc secunda est, quam solam illa sententia probare potest, non vero primam, quandoquidem gralia illa finalis ejusdem rationis est cum præcedenti, et solum importat continua­ tionem usque ad illud instans Continuatio autem ejusdem gratiæ non sufficit ad tol­ lenda venialia, imo nec ejus augmentum habituale, ut constat ex supra dictis. Unde sive augeretur, sive Continuetur; inepte assignatur causa remissionis venialium. Tum denique, et est ratio præcedentium : nam dato ita frænare, ac compescere con­ cupiscentias; adhuc non sufficeret ad excludendum affectum venialium, sed dum­ taxat ad vitandum, ne alia committeren­ tur; nam affectus peccati venialis non tollitur nisi per actum, quo voluntas erum­ pat in ejus detestationem aut formalem, aut Virtualem. Præterquam quod non oc­ curritur exemplo dormientis in gratia cum aliquo peccato veniali qui in ipso somno morte corripiatur, absque ullo actu aut contritionis, aut detestationis. Quare post D. Thomam prædictam sententiam refel­ lunt omnes alii Theologi, ex quibus'Sua- Suarezrez sect. 4, num. 3, asserit loqui sine fundamento. Vasquez vero dub. 2, Omnino VazQuez· sine fundamento esse affirmat. Absur­ 8. Nec est minus frivolum, quin, absur­ dior sen­ dius, quod addit Alensis 4, p. q. 12, tentia. memb. 4, art. 8, esse gravem contemptum, et mortale peccatum, quod quis in morte sit affectus ad peccatum veniale. Unde casu, quo quis dormiens decedat cum ve­ niali, cujus nec in speciali, nec in generali ipsum non pœnituit, ratione contemptus illud veniale factum est letbale, ut etiam affirmat ibi q. 15, memb. 3, art. 3 Quod impugnans D. Thomas ubi supra impuinquit : Non potest dici, ut dicunt, quod si non pœniluit actu, vel proposito generali, vel speciali, quod sit versum in morlalc, propter hoc quod veniale sit morlale, dum placet : qum non quælibet placentia venialis facit peccatum morlalc, alias omne veniale essel morlale quia quodlibet veniale placet, cum sit voluntarium. Unde non quælibet complacentia in peccato sufficit ad indu­ cendam culpam mortalem, sed illa dum­ taxat, quæ importat deordinalionem contra ultimum finem, ratione cujus utimur fruendis, et fruimnr utendis assumendo media pro fine ultimo, et e contra, ut est I SÎO DE POENITENTIA. doctrina Theologorum tradita a D. Augus­ tino hb. do Doctrma Christiana cap. 3. Nec similiter quælitæt advertentia ad pec­ catum veniale absque ejus detestatione importat contemptum gravem Dei. alioqui in nullo peccato veniali deficeret talis con­ temptus ; sed ulterius requiritur ut sit contemptus vel formalis, vel interpretativus ipsius Dei, quod præferatur creatura creatori, et in ea constituatur exercite ra­ tio u'timi finis. Quod non contingit in eo qui sciens, et volens dormitum it in pec­ calo veniali, Imo contingere potest (inquit D. Thomas) ut post commissum veniale nihil actualiter cogitet de peccato illo aut tenendo, aut dimittmdo, sed alio distrac­ tus cogitat forte quod triangulus habet tres angulos æquales duobus rectis, et in hac cogitatione obdormiat, et moriatur, in quo eventu nec levissimum est vestigium alicujus contemptus, ob quem peccatum illud de se veniale verti possit m morale. Unde patet (concludit D. Thomas' quod hæc opinio omnino irrationabilis est. Quapropter ne­ cessarium est asserere aliqua venialia solvi quoad culpam in Purgatorio, ne dicatur irremissa manere, et quod perpetuo impe­ dimento sint introitus in regnum caelo­ rum, in quod nihil intrare potest coinqui­ natum. Veta 9. Qua veritate supposita, superest exD.Thom. saûentïâ plicare, qualiter id fieri potest, cum ibi de modo, non git ralI0 meriti aut satisfactionis, quaquo venialia rum alterutra tantummodo fieri debet reexclu­ missio. Id præstitit D. Thomas quæst. 7, duntor quantum de Malo art. 11. Et ideo oportet dicere quod ad venialia dimittuntur eis post hanc vitam culpam in Pur­ quantum ad culpam, eo modo quo remittun­ gatorio. tur in hac vita commissa. Ubi recurrit ad actum charitatis, in quo se explicat gratia pro illis exc.udendis. Ut vero occurreret rationi dubitandi quod ibi jam non sit locus merito, aut satisfactioni, subdidit : Quia tamen post hanc vitam non est status me­ rendi, ille dilectionis motus in eis tollit qui­ dem impedimentum venialis culpæ, non tamen merelur'absolulionem, vel diminutionem pœnæ sicut in hac vita. Quod est dicere, per prædictum actum nihil hominem me­ reri ob ipsammet rationem dubitandi, quia videlicet cessavit status vjæ, subindeque meriti : et ideo prædictus actus solum se habet per modum removentis physice prohibens in illo statu, ut expresse affir­ mat sol. ad l et 2, respectu culpæ, quæ est impedimentum, toto pœnæ reatu solvendo permanente ■ cum tamen si illemet actus ARTICULUS IV. ! fieret, aut factus fuisset in statu vi®, non fàmio· 10. Sed objicies. Ille actus charitatis, ad I in 4, dist. 15, q. 2, art. 2, § Hoc tamen, solum amovisset impedimentum culpa? me­ quem recurrimus cum D. Thoma, vel eli­ vero similius dicendum fuit ratus, quod ritorie, sed et satisfactorie consecutus etiam ceretur in ipsomet separationis momento, per actum Charitatis, et patientiae continua­ fuisset vel diminutionem, vel totalem re­ vel decursu temporis, quo anima detinetur tum illo tempore, quo veniale punitur, re­ missionem pœnæ, si fuisset intensus. Unde mittitur culpa : nam esl actus Deo placens, in Purgatorio. Neutrum est dicendum ; apparet alia differentia, quam tangit S. ergo falsum est assertum D. Thomæ. Pro­ el ad remissionem accommodatissimus. Quo Doctor ad 5. Nam remissio peccati venia­ batur Minor quoad secundam partem :quia indicasse videtur tandiu protrahi remissiolis in via adepta conducit per se ad aug­ toto illo tempore non unicum, sed plures I nem culpæ venialis, quandiu veniale puni­ mentum gratiæ, et gloria? saltem moraliter tur in Purgatorio quoad pœnam. Quod charitatis aclus potest elicere anima, et suo tempore conferendae, ut constat ex dic­ non est major ratio, quare unus præ aliis I tamen non satis consonat D. Thomæ tis art. prœc. At vero remissio peccati hunc tribuat effectum. Et si recurratur ad quæst. et art. citatis de Maio, ubi solut. venialis ibi facta non facit ad majorem Non illorum omnium collectionem, rejicitur ad 9, distinguit S. Doctor remissionem ve ­ profectum spiritualis boni, nisi solum per approba eadem facilitate, qua dicitur; tum quia nialis quoad culpam, et quoad pœnam. et tur. accidens, scilicet quantum ad remotionem unus sufficit ad omnia venialia simul ex­ de illa docet remitti per actum charitatis impedimenti. Et quia impedimentum est pellenda; tum quia non est major omnium in illis verbis. Remittitur ergo in Purgatorio incompossibile cum ipso removente, id­ ratio, quam unius tantummodo. Unde sua­ veniale quantum ad culpam virlule gratiæ, circo ille actus dicitur excludere maculam detur prima Minoris pars : quia non est pro ul erit in actum charitatis deleslanlis venialem per modum formæ, vel quasi veniale peccatum. Et de hac ipsa culpa af­ etiam ratio, quare in illo solo instanti te­ formæ incompossibilis, et totus reatus neatur elicere prædictum actum, et non in firmat, quod non remittitur per pœnam, nec pœnæ exolvendus. et purgandus manet aliis. secundum quod actu sustinetur, quia non est igne Purgatorii. Quæ est sententia com­ liquo­ Sunt, qui hac objectione moti doceant meritoria, neque secundum quod recogitatur. rum munis non solum apud discipulos D. rpon- elici unicum actum ante instans separatio­ De hac vero, scilicet pœna, affirmat, quod Thomæ, sed etiam apud alios, ut videre i SIO. nis animæ a corpore, quo omnia venialia remittatur in Purgatorio quantum est ex est in Vasquez art. 1, dub. 2, a num. 10. v«qas, : quoad culpam deleantur, quod satis pro­ parte Purgatorii, quia homo patiendo exoleit, Coninch. disp. 2, dub. 27. Lugo disp. 9, c«“bcù. babile dicit D. Thomas in corpore illius. quod debet. Nam ergo ex mente D. Thomæ sect, 2, num. 36, licet dissentire videatur ^uim. ; articuli undecimi, in iis, qui cum usu ra­ tamdiu protrahitur remissio culpæ, quan­ Suarez disp. 11, sect. 4, num. 14. Sed tionis ex hac vita recedunt, Non enim est diu durat sustinentia pœnæ. Et ratio sua­ solum est differentia quoad modum lo­ IThom. probabile (inquit S. Doctor) quod aliquis in det : quia vel ille actus ut primo elicitus > ·» β · · a _· — quendi, quæ non multum referi : sive charitate exislens, et cognoscens sibi mortem sufficit ad excludendam maculam venia­ enim hoc, sive illo modo explicetur, nullus imminere, non moveatur motu charitatis, lem, manente reatu ad pœnam, vel non? est qui non doceat necessarium esse actum el in Deum, ct conlra omnia peccata, quæ I si sufficiat : ergo tunc primo deletur ma­ charitatis, quo voluntas se extricet, et fecit, etiam venialia. Sed quia hac solu­ cula, et solum remanet luenda pœna media expediat ab illo obice peccati venialis, in tione non occurritur rationi factæ de in sustinentia Purgatorii. Si non sufficiat, quo vim semper posuit D. Thomas; ideosomno morte correpto et ultra hoc talis ac­ nec etiam continuatus valebit, cum sit que constanter asseruit in illo statu se tus pertinet ad statum viæ ante separatio­ ejusdem prorsus rationis. Praeterquam habere actum prædictum ut removens nem animæ, rejicitur illa solutio ut minus quod pœna paulatim solvitur, ac diminui­ prohibens. Et art. 2, hujus quæst. sol. doctrinalis. Qua etiam ratione amandatur, tur ; culpa vero cum sit indivisibilis ins­ ad 3, maculam peccati venialis non aliter qui dixerit in vi præcedentium meritorum tantanée debet averti : non ergo per actum explicuit, aut explicandam censuit, quam erumpere hominem in actum ferventissi­ charitatis ut continuatum toto tempore, per inductionem alicujus impediendis deco­ mum, contra omnia venialia. Hoc enim quo veniale punitur, debet remitti, sed rem, puta luti, aut pulveris, quod impedi­ esset dicere non remitti in Purgatorio, sed instantanée. Legitima mentum tollitur per illum actum, uti in hac vita, ad quam pertinet ille actus. 12. Hac ergo solutione omissa, vel ad ad objec­ tollitur umbra per amotionem corporis in­ Prælerquam quod illa meritorum coacerva­ sequentem redacta, respondetur ad objec­ tionem terpositi. Et hunc sensum quia expressum tio in illo instanti deserviret quidem ad tionem cura aliis discipulis D. Thomæ in respon­ sio. D. Thomæ, et propriorem aliis tenendum erumpendum in actum ferventissimum quo ipsomet ingressu Purgatorii, seu quod censemus. Unde si alicui S. Doctor ali­ augeatur gratia in ordine ad gloriam non idem est, in ipsomet momento separatio­ quod genus meriti accidentalis animabus solum moraliter, sed etiam physice, ut nis animæ a corpore, in quo verum est Purgatorii detulit ad remi-sionem venia­ supra explicuimus : non tamen importat dicere, nunc non esl in corpore, el imme­ diate antea erat, elici actum charitatis, et lium, nt attribuisse constat in 4, dist. 21. specialem repugnantiam in illo instanti, cum peccatis venialibus, quam non ha­ detestationis omnium venialium, vel si q. 1, art, 3 ad 4, intelligendus est de me­ buisset decursu vitæ dum primo elicieban­ mavis etiam Pœnitentiæ, et contritionis, rito improprie, et secundum quid, quate­ tur divisim : ergo hac via non satis occur­ quo omnia quoad maculam repelluntur, nus importat assecutionem rei, quæ in­ ritur objectioni factæ, qua extorquetur et solus remanet totus pœnæ reatus dein­ tenditur, non vero, quatenus est. motus actus, quo in ipso Purgatorio post animæ ceps purgandus, et exolvendus. Et ratio tendentis in finem media alterius volun­ est : quoniam anima statim ac egressa a separationem deleantur venialia. tate, quem allicere curat quo pacto im­ 11. Quapropter his, et aliis similibus corpore, cognoscit suum statum ; ac detes­ portat statum viæ, ut explicuimus tract, de Merito disp. 1, dub. 4. dicendi modis prætermissis, Magister Soto tationem omnium impedientium, ac retar10. Sed DE POENITENTIA. 82? dantium a Dei fruitione, quam ratione charitatis ardentissime exoptat. Aliunde vero non est deinceps obtentura plus gra­ tiæ, et charitatis, cum evidenter sciat se esse in termino. Ergo si aliquando erup­ tura est in prædictum actum, maxime- in illo instanti, in quo primo incipit experiri obstaculum peccatorum venialium, ne Deo immediate fruatur. Quem discursum ap­ probasse videtur D. Thomas articulo sæpe citato de Malo contra se ita objiciens deciD. Tho * mum sextum argumentum : Quando est Bâs. aliquod magnum bonum, quod differtur, et magnum malum, quod imminet, excitatur intensum desiderium ad consequendum bo­ num, et evadendum malum. Sed animæ sepa­ rat#, quæ est Purgatorio obnoxia, imminet magnum malum, scilicet acerba Purgatorii perna, et differtur a maximo bono sperato, scilicet a vita sterna. Ergo slatim excitatur in ea fervens desiderium. Cum itaque S. Doctor ita contra se objecisset ad proban­ dum in Purgatorio non remitti venialia ita respondet : Ac decimum sextum dicendum est quod illa ratio non concludit quod pecca­ tum veniale in Purgatorio non remittatur (et quoad hoc male adducitur) sed quod sta­ tim ibi remittatur, el hoc satis videtur pro- j babile. Et quoad hoc tenet discursus ille, j Replica Sed dices : si actus ille valet ad abluen- i dam maculam, similiter valebit ad remis­ sionem pœnæ, cum utriusque eadem sit 1 ratio j hoc autem est falsum ; alioqui citis­ sime imo instantanée, redderetur anima i’ immunis ab omni pœna Purgatorii : ergo non est ratio asserendi prædictos actus sufficere ad expulsionem maculæ. Dilatio Respondetur distinguendo Majorem : si valet per modum meriti, concedo Majorem, et per modum removentis prohibens, et incompossibiliter physice se habentis, nego Majorem, et sub eadem Minoris distinc­ tione neganda est Consequentia. Ratio distinctionis sumitur ex verbis supra alio» gatis ex D. Thoma art. II, in fine corpo- D.Ttom. ris articuli : quia tamen post hanc vifinn non est status merendi, ille dilectionis motus in ris tollit quidem impedimentum venialis ; culpv: non tamen meretur absolutionem, vel diminutionem pœnæ, sicut in hac vita. Ex quo constat prædictum actum ut re­ movens prohibens avellere maculam, ot cum ea esse incompassibilem physico, mo1 raliter, ob retractationem prioris voluntaβ lis, quam secum importat. Hanc vero opφ* positionem non exercet circa pœnam, quæ J ibi non tollitur exercitio gratiæ; et idea J sufficit ad abstergendam maculam, et non Î valet eximere a luenda pœna. Cujus oppo-· . ® situm haberet, ut supra dicebamus, ille· Jfl met actus, si exerceretur in statu viæ. in quo et dilueret maculam, et minueret, vel 'S totaliter amovere posset reatum pœnæ. $1 Ideoque ipsemet D. Thomas solutione ad 2, docet in illo statu neutiquam esse posse immutationem essentialem volunta: ' tis, scilicet quantum ad finem, vel quanS tum ad chantatem, vel gratiam, ob defec- $ tum meriti, satisfactionis, aut demeriti; 1 potest tamen esse aliqua accidentalis immu- Ueu -3 latio per remotionem impedimenti : nam re| movens prohibens est movens per accidens, ■j ut dicitur in octavo Physicor. Porro reatum pœnæ temporalis cohærere cum gratia, et , intentissimis charitatis actibus illius sta­ tus, subindeque illis non excludi posse, . \ constat in reatu pœnæ temporalis pro pec­ catis gravibus in hac vita remissis, et ea­ dem est ratio de poena debita peccatis ve­ nialibus quoad pœnam, non vero quoad culpam; hæc enim protinus ac eliciuntur actus charitatis, excluditur, ut constat ex 4 dictis. <3· Q.UÆSTIO L X X X V 111 De reditu peccatorum per Poenitentiam dimissorum in quatuor articulos divisa. Deinde considerandum est de reditu pec­ catorum per Pœnitentiam dimissorum. ARTICULUS 1. Ütram peccata dimiw redeant per sequent peccatum ? Ad primum sic proceditur. Videtur, quod peccala di­ missa redeant per sequens peccatum. Dicit enim Au­ gustinus in libro de Baptismo : Redire dimissa peeeata, ubi fraterna charitas non es|» apertissime Dominus in Evangelio tPcej rn illo ïcrro. a quo dimissum deoitnni Dominus rrpetit, ου quod ille conservo suo debitum nollet dimittere· Sed fraterna charitas tollitur per qm>4· libet peccatum mortale Ergo per quod libet sequens mor­ tale peccatum, redeunt peccata prius per poenitentiam dimissa. Præterea. Super illud Lucæ 11 : Revertar in domum meam unde envi, dieu Beds : Timendus est iste ver­ siculus, * ■ AUTIGUhUS I. siculas, non exponendus, nc culpa, quam in nobis cxtinctum credebimus, per incuriam nos vacantes opprimat. Huc autem non ossei nisi rcdiel. lugo culpa per pœutleo (ia m dimissa redit. Ptælcrea. Exech. 18 : Dominus dicit : Si averterit se justus a juslilu sua et fecerit iniquitatem, omnes justitiæ ejus, quas fecerat, non recordabuntur. Sed inter alias justitias quas fecit, etiam praœederis pœniientia contine­ tur. oom supra dictum sil pœuikntiam OSSO p irtcm jus— hti.r. Ergo postquam pœqqbus pccttl» flou imputatur oi præcejeiis pœnit· nlia, per quam consecuius est veniam peccatorum. Redeunt ergo ilia peccala. Prælerea. Peccala prælcrita per gçatiam teguntur, ut patet per Apostolum Roman. 4, inducentem illud Psal­ mist® 31 : Beati quorum remissæ sunt iniquitates, et quorum lecta sunt peccala. Sed per peccatum mortale sequens gratia tollitur. Ergo peccata qua) fuerant piius commissa, remanent delecta. Et Ita videtur quod redeant. Seicut et prius, non tamen nmnino propter eandem rationem. Unde Augustin, in lib. de responsio­ nibus Prosperi, cum dixisset, quod non id quod remis­ sum est recidit, nec pro originali peccato damnabitur : subdit, qui tamen propter po trema crimina ea morte afficietur, quæ ei propter illa quæ remissa sunt, debeba­ tur : qoia scilicet incurrit mortem æternam, quam me­ ruerat per peccata prætorita. Ad secundum dicendum, quod in illis verbis non in­ tendit dicere Beda, quod culpa prius dimis*a hominem opprimat per reditum reatus praeteriti : sed per iterationem actus. Ad tertium dicendum, quod per sequens peccatum, justitiæ priores oblivioni traduntur, inquantum erant meritarim vitæ æternæ : non tamen inquantum erant impeditivæ peccati. Unde si aliquis peccet mortaliter, post­ quam restituit debitum, noti efficitur reus, quasi debitum non reddidisset. Et multo minus traditur oblivioni pœnitentia prius acia, quantum ad remissionem culpæ, cum remissio culpæ magis sit opus Dei, qoam hominis. Ad quartum dicendum, quod gratia simpliciter tollit maculam et reatum pœnæ æternæ. Tegit autem actus pec­ cati præteritos, ne scilicet propter eos Deos hominem gratia privet, et reum habeat pœnæ æternæ. E| quod gratia semel fecit, perpetuo manet. Fl il. ’i ; a ’ »■ ml — il 4 ί4ί Conclusio : Peccat semel dimissa absolute, et simpliciter non redeunt per subsequens peccatum; bene tamen secundum quid. ELUCIDATIO ARTICULE 1. Rane considerationem absolvit S. Doctor quatuor articulis deservientibus ad perfectam explicationem quaestionum prae­ cedentium, Gum enim relinqueret osten­ sum remissionem peccatorum sive gravium, sive levium esse effectum Pœnitentiæ, ad undequaque plenam hujus rei tractationem explicanda supererat hujuscemodi remis­ sionis efficacia, ita ut peccata semel remissa penitus extinguerentur, et abolerentur, quin aliquatenus forent recidiva, aut reger­ minarent : vel adhuc semel facta remis­ sione, aut absoluto, aut aliquomodo redire possent. Quod examinandum, ac deciden­ dum in hac quæstione suscepit D. Thomas. Et quia ad Pœnitentiam etiam pertinet re­ parare gratiam, et virtutes, quæstioni se­ quenti reservavit, agere de reparatione vir­ tutum, et meritorum, quæ peccatis fuerant interclusa. Quibus expletis absolutissimam ex omni capite reliquit S. Doctor materiam virtutis Pœnitentiæ. Quod reliquum erat Ordo doctrinæ D.Thom. ». ■Id Noh. DE PŒNITENTIA. -<ί de illius partibus in particulari, quæ illi competunt sub ratione Sacramenti simili­ ter expleturus, si morte non praeveniretur. Ad eorum vero, quæ hic docet, elncidationem, novam deobligamur aperire disputa­ tionem, tum quia non admodum ardua, aut controversa inter catholicos : tum quia, quæ difficultatem ingerere possent circa reviviscendam meritorum decisa manent tract, de Merito, ubi specialem disputatio­ nem, quæ fuit ultima illius tractatus, in eo insumpsimus : circa reviviscendam vero, ut sic loquamur, peccatorum vix est inter catholicos controversia, quæ sit mo­ menti. Inquirit ergo quatuor D. Thomas. Præsup2. Primum omnium ob oculos habenda ponendua eum est articuli doctrina, ubi docet S. Doctor, D.Thom. quod licet omnia peccata gravia conveniant ex parte aversionis; hæc tamen aversio variatur, et multiplicatur juxta diversita­ tem conversionum, ex quibus causatur; quocirca alia est formaliter aversio inducta per homicidium, quam quæ inducitur per adulterium, etc. eo quod privatio non sohim respicit formam, qua privat, sed etiam causam ipsius. Juxta quam doctrinam tract, de justificat, statuimus peccata habitualia specie distingui, quantumvis omnia conve­ niant in eo, quod sint privatio voluntaria gratiæ, in eaque peccati habitualis essen­ tiam consistere dixerimus. Verum quippe vero consonat, et illa doctrina præsenti ro­ boratur, et stabilitur. Falsa Circa resolutionem vero articuli totus fuit »usp?do. Vazquez in referendo, expendendo, et enu­ cleando varia Patrum testimonia ex adverso specie tenus militantia, et post illa bine inde librata dub. unico super hunc art. num. 41. g Ad Pairum, tandem sententiam tulit sequentibus verbis : Ad Patrum testimonia, si verum fateor, suspicor in ea illos fuisse sententia, quam et secutus est Præposilivus. PræpoQuæ suspicio si vera esset, resolutio D, nitur Senten­ Thom. foret contra Sanctos Patres, eosque tia r impugnasset D. Thomas in 4. dist. 22. propria, rejectat quæst. 1, Ubi explicat S. Doctor adversam D.Thom. sententiam dicens : Quidam simpliciter hoc concesserunt in omni, quipatilur recidivum. Nec fuit intentio eorum dicere, quod actus ille peccati idem numero revocaretur, vel eadem numero macula, quæ prius ablata fuerat per Panilenliam : quia quod omnino in nihilum decidit, idem numero resumi non potest. Sed ita quod sicutper peccata commissa aliquis im­ pediebatur ante peractam panilenliam de eis, ne gratiam a Deo reciperet : ita eisdem impe­ ditur postquam a statu Pcenitentis decidit per peccaium mortale, quo récidivât. Sic enim di­ citur peccatum mortale quantum ad culpam manere, in quantum ex actu, qui jamprxleriit, impeditur aliquis a gratiæ receptione, si­ cul a quodam obstaculo posito inter Deum, et animam;rcmitli aulem quoad culpam, quando ratione actuum prælerilorum aliquis, gratia non privatur. A qua sententia fuisse Præ­ positivum, quam D. Bonaventura ib dem allegavit et sub titulo Magni clerici celebra­ vit, constat; quippe qui asserebat, quod li­ cet non per quod libet generatim peccatum homo esset recidivus, ut alii contendebant; beno tamen per quatuor illa genera com­ prehensa in hoc disticho : ARTICULUS I. partem inclinasse videantur, eos ad sanum sensum reduxit S. Doctor turn ibi, turn in hoc 1 art. in solutionibus argumentorum, ubi exponit Augustinum et Bed am clarius loquentes pro adversa opinione. foMta3. Porro D. Augustinum stare pro sen­ D-Ihoai. tentia D. Thomæ perspicuum fit ex testi­ monio allegato a D. Thoma ox lib. Responsionum Prosperi ad objectiones Gal­ lorum cap. 2, ubi docuit S. Doctor neutiquam hominem damnandum propter origi­ nale semel dimissum, sed solum ob alia deinceps commissa, ob quæ meretur infer­ num, sed longe alio diverso titulo : Unde Gelasius Papa cap. Si illic 23, quæst. 4, Fratres odit. Apostata fit, spernitque fateri. inquiebat : Divina clementia dimissa peccala Pantluisse piget, pristina culpa redit. in ultionem alterius redire non patilur, et Benedictus XII Extravagant! inter cunctas Qua relata sententia, eam impugnat uni­ statuit, absurdum esse, ul quis peccata per versaliter D. Thomas, subjungens : Sedhxc Panilenliam dimissa rursus debeat confleri, opinio non potest stare : quia ad causandum et ut debitor liberatus adhuc maneat ad sol­ tenebras utrumque duorum per se sufficit ' Crgens vendum obligatus. Si autem ita redirent, ut scilicet indisposilio recipientis, el interpositio f' illius ' funda- illa sententia docebat, abs dubio teneretur obstaculi. Unde si lenebræ debeant amoveri, * 1; ijseniura. homo illa Sacramento absolvenda, et ite­ oportet, et indispositionem tolli, et obstaculum si i I * !r rum remittenda exponere. Quod ut absur­ moveri,. Et Ua Pernitentia, quæ tenebras dum reprobavit Pontifex. Maneat ergo peccatorum tollebat, non solum removebat insententiam D. Thomæ esse ipsam Sancto­ disposilionem. sed etiam removebat obstaculum rum Patrum, ac Pontificum doctrinam et præccdentis. Non quidem ita, quod actus ille Præpositivum in hac parte illorum men­ non præccsseril; sed quod non haberet vim tem nec calluisse, nec attigisse. Et ratio impediendi gratiam actus præcedens. Quæ qui­ est evidens pro doctrina D. Thomæ : nam dem vis prædicto actui restitui non potest, nisi quod est tam physice, quam moraliter exiteretur, quod est impossibile. Et ideo non po­ tinctum, nequit esse recidivnm, quin phy­ test dici quod prædicto modo peccata quoad sice, vel moraliter revirescat ad proprium maculam redeunt Ubi satis clare S. Doctor effectum, ut videtur per se notum : sed omni peccato remisso denegavit vim, qua peccatum remissum fuit extrinctum tam potiebatur ante remissionem, ad impedien­ physice, quam moraliter : ergo nequit re­ dam gratiam, sed hoc opus esset docet, ut virescere ad proprium effectum. Minor illudmet peccatum numero, quod est impossi­ probatur, quia peccatum semel remi-sum bile. Quæ ratio non sol um probat contra illos, non manet in se ut constat, nec in abomi­ qui universaliter illam tuebantur senten­ natione divina utpote quæ non componitur tiam sed etiam contra Præpositivum ma­ cum remissione, et gratia Dei ; alias sup­ gnum illum Clericum asserentem odio ponitur retractatus, et involuntarius reddi­ fraterno, apostasia a fide, confessionis con­ tus per ipsam retractationem; ergo non ma­ temptu, et retractatione Pœnitentiæ dum­ net physice, aut moraliter, sed utroque taxat pristinam culpam redire, redire. iduare Quare si Rife^ modo fuit cxtinctum : atque ideo nequit sententia Præpositivi, ut suspicabatur Vaz- Vim denuo recrudescere, quin iteretur, et aliud quez, eadem fuisset cum Patrum sententia; agees numero distinctum committatur; quod est liquido inferendum esset sententiam D. D.Thcà, admittere novum peccatum, sed non quod Thomæ e diametro pugnare cum sententia jam commissum, et deletum redeat. nedum Præpositivi, sed et Sanctorum Pa­ 4. Deinde probatur ratione articuli, qua trum. Quod si forsan Vazquez non displi­ penitus illa sententia diruitur. Eatenus pec­ cebit, abis displicebit et S Doctori tummo cata redirent per subsequens peccaium, studio ser tendas Patrum revolventi, pers­ quatenus vel absolute non essent remissa, crutanti, et enucleanti, displicebit et veri­ vel remitterentur sub conditione non reintati, juxta quam nullus Sanctorum Pairum cidendi, vel saltem vitandi illa quatuor ca­ oppositum docuit; sed si aliquando in eam pita a Præpositivo assignata : sed quodlibet partem «25 horum pst falsum : ergo nullatenus dici possunt absolute peccata redire. Conse­ quentia constat, Major continet omnes mo­ dos. quibus defendi posset illa sententia. Minor vero ostenditur quoad singulas ejus partes. Nam in primis justificatio impii est opus Dei absolutum et minime impedibile per subsequens peccatum .-quodcirca Rom. 8, dicitur nibil damnationis remanere in justificatis per Christum, et Concilium Tridentinum sess. 6, cap. 6, docuit remissio­ nem peccatorum importare sanctificatio­ nem, et renovationem interioris hominis per voluntariam snsceptionem gratiæ, et donorum : ergo sicut hæc renovatio est ab­ soluta, ita et remissio peccati. Inde proba­ tur secunda Minoris pars: nam justificatio conditionata ratione præscientiæ divinæ de | lapsu futuro est prorsus inanis, et nullo fundamento suadetur : siquidem talis est effectus, qualis ejus causa : absolutio au­ tem a peccato sive intra, sive extra Sacra­ mentum nullam conditionem in futurum expectat, sed absolute, et absque ulla limi­ tatione dispensatur a Deo vel se ipso solo, vel mediante ministro, ut constat ex dictis de absolutione Sacramenti, cujus effectus nequit esse suspensus : ergo neque remissio est dependens a præscientia divina delapsu futuro. Unde erroneum esset dicere Dei Nota. gratiam non inducere nisi remissionem comitionatam, seu quæ expectaret even­ tum futurum, a cujus positione penderet. Absur­ 5. Unde pessum it illa limitatio Præpo- dissima sîtivi ad illa quatuor peccatorum genera, Praepo­ sitivi contra quæ militat eadem ratio et ut inquit senten ­ D. Thomas loco supra citato ex 4, sent, hæc tia ex multis opinio minus habet de ratione, quam prima, capiti ­ quia non magis potest assignare causam, bus. quare per hæc peccata redeant peccata di­ missa, quam per alia ; cum etiam alia con­ tingat quandoque esse graviora : nisi quod ex Aulhorilalibus, et quibusdam rationibus frivolis inducebantur ad dicendum, quod per hæc peccala redirent peccata dimissa, el vi­ debatur eis absurdum, quod per omne pecca­ tum sequens præcedenlia redirent. Quod ta­ men esse falsum constat, tum quia nulla est ratio, cur magis sub ratione vitandi hæc peccata priora remittantur, quam sub ratione vitandi alia; siquidem nullum est peccatum, quod non contrarietur gratiæ. Tum etiam quia ut dictum est, sive gratia per Christum, sive ejus passio, sive Sacramentasunt causa sufficiens ad remissionem culpæ, quin ad hunc præstandum ellectum indigeant aliqua limitatione, et conditione. I Τ- 826 * DE POENITENTIA. dummodo subjectum supponatur hic et nunc dispositum. Nullum ergo est funda­ mentum limitandi adeo efficacem et uni­ versalem influxum ad hanc, vel illam con­ ditionem pendentem in futurum. Unde sicut omni ratione destitueretur, et proti­ nus esset amandandus, qui doceret medio Baptismate originale non dimitti, nisi sup­ posita conditione in posterum non pec­ candi, ideoque homine post Baptisma pec­ cante, originale redire quoad culpam et reatum pœnæ æternæ; haud dissimiliter audiri non debent, qui coarctant remissio­ nem peccatorum actualium ad suhintelleetam conditionem vel in posterum non pec­ candi, vel saltem in illa quatuor peccatorum genera non reincidendi, Præterquam quod absurdum, imo et ri­ diculum est asserere lapsum in hæresim manifestam ob quam homo ut hiereticus puniendus erat, si resipiscat, et incidat in avaritiam, aut luxuriam, illico coinquinari peccato remisso infidelitatis contraria;, et , fidem amittere. Eo vel maxime : quia ut arguit D. Tho­ mas ubi supra in 4. seni. Contrarium non reducit suum contrarium, quinimo expellit; contingit autem post peccatum avaritiae re­ missum committi aliud prodigalitatis: Ergo j per peccatum prodigalitatis non consurgit iterum peccatum avaritiæ. Simile argumen­ tum fieri valet de furto et homicidio. Quis enim credat post factam restitutionem, et ablatam maculam furti, si forte contingat homicidium perpetrare, fllico regerminare maculam furti jam extinctam ; hoc sane frivolum eat, et nimis irrationale, nisi ita dicens maluerit peccata non vere dimini, sed obtegi, et occultari, quod est hæreticum. Insisten­ 6. Sed adhuc instat Vazquez inquiens tia Vazquez num. 44: Numquam suum quiescere animum in favosemper videri Paires opposite fuisse rræposî- sentenite. Nam D. Ambrosius in cap. 4, DllAm suPer ^pistol, ad Ephesios docet : Si enim bros. -Rsuj Pe,‘ suum servorum suorum mi­ sertus est, quanto magis servi ipsi invicem sui debent misereri, et donare si alter in alterum peered : hæo præcepta ejus sunt, qui miserius «I. Qui in his contemptus fuerit, sine dubio revocabit sententiam, quam dederat. Et ita evenit, sicut ait Dominus in Evangelio de eo. qui accipiens a Domino misericordiam, in con­ servum suum impius deprehensus est. Quod D. Au- magis explicans D, Augustinus serm. 15, gust. t|e verbis Domini inquit : Jlle debitorem ha­ bet fratrem, in, quem frater peccavit. Vult I ergo Christus, ut condonemus injuriam, qua I Tiodw constituitur debitor frater : alioquin exi­ get a nobis debita antiqua, non eodem modo sicut Rex ille. Etiih. I, do Baptismo con­ tra Donatistas cap. 12, disertius confirmat : j Λ'ίΐιη redire dimissa peccata (inquiens) ubi fraterna Charitas non est, aper Ussi >ne docet in Evangelio de illo servo etc. Ergo ex monte I). Augustini peçcata præterita, et dimissa, redeunt, Nec ibi loquitur, ut aliqui autumant, ex hæreticorum, quibuscum disputabat, mento sed ex propria sententia, ut constat ex lib, 3, de Baptismo cap. 12, ubi se remittit ad a se dicta in libro 1, allegato, dicens : Quid mihi videatur, in alio jam volumine scripsi, sed etiam hic breviter commemoro : fi sit illic remissio debitorum per Baptismi sanctitatem, rursus debita redeunt per h.vresis, aul schis­ matis obstinationem. Si iterum respondeatur ad hæc et simi-, lia Patrum testimonia redire quidem pec-. cata dimissa, non absolute, et in se ipsis, sed secundum quid ratione ingratitudinis sequentis peccati, quod aggravatur aliquo modo ratione spretæ remissionis aliorum, Nescio (inquit Vazquez num, 14, Possem] an potius hoc sit Scholasticorum inventum, ad fugienda sanctorum dicta, quam secundum, ipsorum proprium sensum, el mentem. 7, Verum enim vero in hoc ipsum Sebolasticorum inventum concidisse Vazquez qnenüa, constat ex eodem dubio num. 75, ubi pro revereeillorum stat sententia, postposita sibi certa tiierpi mente Augustini, ut affirmat pum, 47, §. Paires. El mihi, et aliorum Patrum ex adverso mi* litantium. Quod sane minime probamus, quia nec Scholastici plurius haberi debent, quam SS, Patres, nec cuncti Scholastici a mente SS. Patrum aberrare valent. Sed quidquid sit de hoc, certe ejus suspicionem semel, et iterum in eodem dubio inculcatam nudam fuisse, manifestum redditur ex se­ quenti reflexione. Eadem quippe ratione, Refôiitor. qua peccata dimissa redirent, rediret etiam peccatum originale, ut contendebant Donatistæ, ideo asserentes reiterationem Bap­ tismi post reditum ad Ecclesiam, quantum­ vis alias fuisset homo baptizatus, ut constat ex ipso D. Augustino in contrarium alle­ gato Sed juxta expressam D. Augustini sententiam allegatam in lib. Responsionum D. Prosp. peccatum originale non redit post peccata commissa, nec ob illud dam­ nabitur homo sed dumtaxat propter alia deinceps commissa : Ergo non est de mente: D. Auguat. quod peccata deleta iterum eadem ARTICULUS I. eadem redeant quoad maculam et reatum | pœnæ æternæ. Consequentia est legitima, j Major constatez doctrina ipsa Donatistarum asserentium baplizatum in parte Donati iterum baptismo abluendum esse, dum ea parte relicta, accederet ad Ecclesiam ; contra quam hæresim acerrimo pugnavit, et triumpbavit Augustinus, ut vidimus et expen­ dimus supra in hoc eodem tract, disp. 2,§. 3, quæ recolenda sunt. Minor vero oliam ■ liquet ex ipsis Prosperi verbis, quo melius non calluit mentem Augustini Vazquius, ja qui cap. 2, ita inquit : Sed relapsum post W Baptismum ad infidelitatem, et impios mores, ■ qui negat originali peccato esse purgatum, tam falsa opinatur, quam qui eumdem asserit J non sterna morte esse damnandum. Qui enim ■ recedit a Christo, et alienus a gratia finit hanc H vitam, quid nisi in perditionem cadit. Sed non ■ in quod remissum est, cecidit, nec in origi■ nali peccato damnabitur : qui tamen propter postrema crimina, ea morte afficietur, quæ eis quæ remissa sunt, debebatur. Unde constat veritas illius Minoris, quam etiam suadet illud Chrysostomi hom. 40, ad populum ; Non est sicut homo Deus, qui exprobret prole·; rila, hoc est, jam condonata, 8. Respondetur ergo ad testimonium D. sitor ...... Iftsram Ambrosii, inibi exhortari fideles, ut remittant sibi debita a fratribus, si sibi propria 1 Am-remitti volunt. Quod si non fecerint, revoj^05· cabit Dominus sententiam, sed non prop­ ter peccata jam remissa, sed propter alia noviter facta, quod est peccatum iterari, et novam sententiam avocare, non vero datam in remissione præteritq annullare, ut enim Ad habetur Rom. 3; Numquid incredulitas eo­ rum fidem Dei evacuabit? Absit, id est, ut glossat D. Thomas ibi lect. 1 ; Propter pec­ catum ejus non mutatur justitia Dei, ad quam perlinet, ut sermones suos impleret : vel, ut paulo inferius exponit, quia pecca­ tum hominis divinam fidelitatem non exclu­ dit, qua remissionem absolutam, et omnino independentem a peccato futuro homini vere Poenitenti promittit : quapropter re­ cidivum peccatum mutat sententiam anti* quam, inducendo novam, sed non facit ut antiqua scelera recrudescant in culpam, aut reatum pœnæ æternæ. P. AuAd primum testimonium D. Augustini ;i5!· ex serm. 15, de verbis Domini respondetur illa verba non reperiri in impressione Lug­ dunensi, aut Parisiensi, quas consulere potuimus, sed hæc dumtaxat : Nam si non dimiseris, revocabo te, et quidquid dimise­ ram, replicabo libi, quæ habentur prope fi- nem illius capitis. In quibus tamen, teste eodem Vasquez, facile agnoscitur non lo­ qui de reditu peccatorum; sed quod oh illud peccatum non remittendi permittet Deus hominem labi in alia peccata prioribus similia, ob quæ puniri debeat : nam de. eccatis, dimissis expresse affirmat idem, , Doctor serm. 12, de verbis Domini op­ positum sub illis verbis : Dedit ergo creden­ tibus remissionem peccatorum : noluit cum cis et de proteritis charitatis rationem habere, quia solum attendit ad præsentia, seu in posterum facta. 9. Ad secundum testimonium cx lib. ItJem contra Donatistas de Baptismo constat ex dictis snpra. Docebant enim peccata remissa per Baptismum in parte Donatistarum illico redire, et ideo iterandum esse idem Bap-. tisma, dum ille deposito Schismate venie­ bat ad Ecclesiam. Quem sensum utpote hæreticum nusquam S. Doctor retinuit, quinimo totis viribus explosit, et iteratio­ nem Baptismi eliminandam semper censuit. Et si quando id expressit, solum fuit disputationis ergo ex concessis a Donatistis, ipsosmet redarguens. Sensus ergo pro­ prius D. Augustini fuit, quem exposuit in solut. ad 1 hujus articuli Doctor Angeli­ cus de reditu peccatorum, non eorumdem numero; sed diversorum. Qui enim post D· Th(>· adeptam remissionem iterum labitur vel in eadem, vel in alia crimina, non minus me­ retur pœnam, quam si alias numquam peccasset ; sed hoc non provenit absolute nisi ex ipsismet peccatis denuo factis, sed non propter omnino eandem proterilorum ratio­ nem, ut inquit S. Doctor, Unde mirum esi; Vasquez aut non vidisse, aut non conside­ rasse illamet testimonia D. Augustini a fidelissimo Discipulo D. Thoma allegata, et exposita ex ipsiusmet Augustini mente, ut videre est in prædicta solut. ad 1. Qu.a, etiam ratione expendit S. Doctor aliud exemplum adversariis familiare de servo manumisso, et se iterum in servitutem redigenti, qui non fit servus ratione primi tituli, a quo fuit absolutus, sed ratione alterius denuo consurgentis. Verba D. Thomæ in I, dist. 22, q. 1, art. 1, ad 4» hæc sunt : Dicendum quod quamvis aliquis manumissus reducatur in eandem servitutem, de qua liberatus fuerat; non tamen fit co ea­ dem causa servus, ex qua primo, fuerat; sed ex alia, scilicet offensu post manumissionem commissa. Et similiter, qui récidivai, reduvia tur in servitutem peccati, non tamen ut sR servus peccati ex actibus peccatorum, ex qui·^ $28 DE PŒNITENTIA. bus prius eral liberatus, sed exactu istius pecca­ ti seque n lis Quare omnes illæ propositiones, sive D. Augustini, sive alterius ex SS. PP. distingui in forma possunt .· Releunt pec­ cata ex parte pœnæ æternæ, quæ eadem semper est objective, conceditur : ex parte ejusdem causæ. aut tituli, negatur : hoc enim nusquam, et numquam a SS. PP. fuit concessum. Nec hoc est Scholasticorum inventum ad effugienda Sanctorum testi­ monia, sed ipsorum mens satis perspicua. Objeeüo. ίο. refert si objicias. In aliquo casu potest redire pœna æterna peccati remissi : ergo et ipsa culpa. Patet Consequentia, quia pœna æterna non datur nisi pro culpa, consequenterque illius reatus nequit redire, quin redeat et ipsa culpa. Antecedens vero constat in eo, cui remissum est peccatum mortale, remanente reatu ai pœnam tem­ poralem, ut communiter accidit; hic enim si incidat in peccatum mortale, in quo mo­ riatur, antequam solveret illam pœnam. peccati remissi, quæ remanserat, tenetur illam luere ; non in Purgatorio, ad quod non descendit : ergo in inferno, in quem traditur. Sed pœna infernalis pro peccato debita est æterna, quia in inferno nulla est redemptio : ergo jam illa pœna, quæ erat temporalis post remissionem, redit in æter­ nam post commissum aliud peccatum. Insuffi­ Sunt qui respondeant in illo casu per ciens respon­ accidens illam pœnam temporalem reddi sio. æternam, ad modum quo pœna debita pro peccato veniali est temporalis per se. et ratione status, ac per accidens fil æterna in homine descendente cura peccalis mortali­ bus, et venialibus. Hæc tamen solutio ipsomet exemplo, quo fulciri videtur, dispellitur. Nam pecca­ tum veniale, quod ratione status, ac per accidens in æternum punitur, perseverat quoad culpam, et quia culpa per accidens est irremissibilis, ex consequenti pœna illi debita numquam finietur. Peccatum vero supponitur remissum quoad culpam, et so­ lum remanet purus reatus temporalis abs­ que radice permanenti, in qua fundetur : ergo contra justitiam erit in æternum luere, quod temporaliter tantum exolvendum erat. Quæ est impugnatio D. Thomæ loco nuper citato ex 4, sent, inquientis : Sed hoc non videtur simile : quia veniale ideo in inferno xternalilcr punitur, quia semper manet, cum non fit ibi aliquid, quod culpam delere possit. Sed pœna ex hoc ipso quod solvitur, expiatur, atque ideo si est temporalis, nequit non temporaliter expiari. ARTICULUS I. Scriptura, quæ loquens de operihus bonis Melias ergo respondet idem S. Doctor, Solotfo ! ii ad llebr. 6, sic inquit : Confidimus autem CI quod pœna, cujus est aliquis debitor post cu|- p. Tbum. ί**·6, de vobis dilectissimi meliora, ct viciniora sa­ pam remissam, in inferno punietur tempora­ lutis, tametsi ila loquimur : Non enim injus­ liter. Nec propter hoc sequitur, quod sit in tus est Deus, ut obliviscatur operis vestri et inferno redemptio, quia pœna quæ solvitur, dilectionis, quam ostendistis innomine ipsius, non redimitur. Nec est inconveniens, guod qui ministrastis sanclis, et ministratis. libi quantum ad aliquid accidentale pœna inferni asseritur non oblivisci Deum operis ex minuatur usque ad diem judicii, sicut etiam chariiate factis, quasi injustus esset, si ita augetur. Sicut enim in Beatis admittunt non faceret; unde sequitur bonum opus in Theologi successionem quoad gloriam acci­ Charitate factum consequi suum fructum dentalem, haud secus in damnatis admitti amoto per Pœnitentiam impedimento pecpotest aliqua accidentalis mutatio in tor­ ,'wi 3 • cati juxta illud Joel 2. Deddam vobis annos, mentis, vi cujus subire possunt iliorum aut quos comedit locusta, ubi Glossa’: Non fa­ diminutionem, aut augmentum. ciam perire ubertatem, quam cumperlurba11. Nec etiam refert, si iterum objicias, Alia * objectio lione animi perdidistis. At vero cum de Sicut per Pœnitentiam expiantur peccata, peccatis fit sermo, longe aliud docet, et ita per peccatum destruuntur merita præ­ ijfiech. aliter loquitur, ut Ezech. 18 : Si impius cedentia : sed merita, et gratia ita des­ .. t I» egerit pœnitentiam, omnium iniquitatum truuntur per peccata, ut his dimissis revi­ ejus, quas operalus est, non recordabor. viscant merita et gratia : ergo etiam Nahum. 1 : Consummationem ipse faciei, a destructis meritis, et gratia per peccatum, non consurget duplex tribulatio, et alia hu­ redibunt alia peccata. jusmodi alibi sæpe; quibus edocemur pec­ Nec proderit respondere, merita destrui cata penitus extingui media infusione gra­ physice, sed permanere moraliter; quod tiæ, et remissione per Pœnitentiam. Unde secus accidit in peccatis, quæ utroque modo sequitur beneficium remissionis semel fac­ destruuntur. Nam contra est, quod hæc Ad ha. 11 tum esse irrevocabile, juxta illud Rom. 11: solutio petit principium, et est voluntaria : sine Pœnitentia sunt dona, et vocatio Dei, at­ quippe nulla hujus reddi potest ratio, quæ que ideo peccatum remissum numquam spontanea non sit; tum etiam, quia etiam absolute redire. peccata remanent aut remanere possunt in .{Ojlitna 12. Cui doctrinæ innixus D. Thomas abominatione divina, quod est permanere ; ratio : iiD. loco supra citato ex 4, sent, prædictam moraliter, siquidem semper manet apud "■enia. disparitatem penitius callens objectioni Deum ipsum offendisse, et Deum offendisse positæ occurrit distinguendo in operibus hoc aut illo peccato malum moraliter est : bonis id quod illis competit ex ordine ad ergo numquam ita remittuntur, aut des­ Deum, in cujus gloriam cedunt, et quod truuntur peccata, quod non maneant in ipsis convenit in ordine ad operantem. Et abominatione divina : atque ideo post ob­ ex primo capite numquam deficiunt; sed tentam veniam, per novum peccatum con­ solum ex parte operantis per peccatum se surgit ex parte Dei major abominatio, qua­ impedientis ab illorum fructu, unde remoto lis est ipsum offendisse, et ipsum actu illo obice per Pœnitentiam, illico revivis­ offendere. cunt ad præmium. At vero peccatum tam SiisNon, inquam, oberit ita objicere propter tetw. in se, quam in ordine ad operantem per ingentem disparitatem, quæ intervenit in­ remissionem penitus subruit, et extinguiter Antecedens, et Consequens : nam me­ tur. Verba S. Doctoris sunt : Dicendum rita per peccatum mortificantur, quatenus quod peccatum mortale non mortificabat me­ impediuntur ab eo jure, quo gaudebant rita præcedentia quin inde essent viva, unde assequendi finem ultimum, non tamen pe­ inglorium electorum cedebant; sed mortifi­ nitus extinguuntur apud Deum : Unde cabant solum, quantum ad illum cujus erant, sublato impedimento peccati interpositi qui impediebatur a consecutione effectus ip­ media Pœnitentia, iterum reviviscunt, et sorum : et ideo remoto impedimento, in sua vires exerunt ad consecutionem præmii. efficacia remonent quoad istum. Sed pecca­ At vero peccata penitus remissione abo­ tum non solum mortificatur quoad peccan­ lentur sive apud Deum, sive apud homi­ tem, etiam in se. Et ratio S. Doctoris est nem, qui peccavit, ideo^ue semel dimissa efficacissima, quam etiam tradit, sed com­ numquam absolute redeunt. Quam dispa­ pendiosius in hoc eodem art. 1, in quo ritatem non esse voluntariam, aut petitio­ versamus : Bemissio enim peccatorum est nem principii, ut opponebatur, constat ex Scriptura, 829 principaliter opus Dei, sed mortificatio meri' lorum præcedc.nlium est opus hominis. Homo autem sua actione non potest evacuare sim­ pliciter opus Dei ; quamvis possit impedire, ne sibi prosit : El ideo homo per peccatum sequens non potesl remissionem proceden­ tium peccatorum annullare; potest autem sua actione evacuare, quod per ipsum facium est. El ideo potesl mortificationem procedentium meritorum per merita sequentia penitus an­ nullare, procipue gralia adjutus. Quo nihil clarius, aut manifestius ad ostendendam re­ viviscendam meritorum, quam Theologi servare conantur, et procul abigendum reditum peccatorum alias dimissorum, post subsequens peccatum, quidquid in oppositum reluctetur Ripalda lib. 4, de Ripalda refelli­ ente supemat. disp. 91, sect. 4. Ubi non tur. agnoscit dispariiatis rationem, nisi quæ ab Authoritate sumitur. Quod est evidenter falsum, sicut evidens est ex terminis ho­ minem absolute non posse evacuare, et ir­ ritum reddere opus Dei, quantumvis illi apponere tentet impedimentum ; alias ho­ minis operatio, et potentia essent supra operationem, et omnipotentiam Dei ; quod non potest sustineri, nisi subjiciendo, ac submittendo totam virtutem infinitam Dei, virtuti finitæ et emendicatæ liberi arbitrii creati. Quo quid falsius, et absurdius? Unde ad formam objectionis bene inter­ ponendum respondetur, et ad primam probationem in oppositum constat ex dic­ tis, qualiter non sit voluntaria, nec patet principium disparitas assignata. Ad secun­ dum etiam liquet qualiter peccata non per­ maneant in abominatione divina, quando dimissa sunt : eo namque ipso, quod Deus hominem peccatorem admittat ad suam giatiam, cum eoque ineat discissam ami­ citiam, deponit odium peccati, ejusque obliviscitur quasi numquam fuisset. Et ad probationem oppositam dicimus Deum ofiendisse solum esse malum per ordinem ad illud tempus, in quo commissum fuit peccatum ; non vero absolute, ut liquet in beatis, in quibus est Deum aliquando of­ fendisse, quin ex vi hujus inferatur aliquod malum de præsenti, quod in illis sit. Nec enim plus peccati est in eo, quod quis aliquando peccaverit, quam in eo quod peccaturus sit : sed prædicere Petrum ter negaturum non fuit malum, aut ex parte Dei, aut ex parte D. Petri, usque dum adveniret peccatum ipsum : ergo nec quod quis aliquando peccaverit. 13. Insistes tamen ad infringendam dis- Replia. 830 DE POB paritatem ex ipsamet scriptura, unde illam J8**;. desumimus. Nam Ezech. 18, de peccatore * post receptam gratiam habetur ; Si aulam averterit se justus a justitia sua, el fecerit iniquitatem secundum omnes abominationes, quos operari solei impius, numquid viret ? Omnes justitiæ ejus, quas fecerat, non recor­ dabuntur. Et infra : Numquid ria meti non esi æqua, et non magis viæ veslræ pravx sunt ? Cum enim se avertent justus a justitia sua. et fecerit iniquitatem, monetur in eis, in injustitia. quam operatus est, morietur. Ergo juxta SAcraui Scripturam, non magis reviviscunt merita, quam redeant peccata, sed eodeih modo de illis, ac de istis theotogizandum est; alias non esset æqua via Domini, nec bene carperentur Israelitæ, et Conquereretur Deus, quoti dixissent : Non est æqua via Domini. Nulla est ergo ratio dispàriLatis assignatæ. Dissolvised nec hæc instantia officit, quinimo solutam, et praeoccupatam reperies apud D. Thomam super ad Hebræos 6, lect. 3. ubi inquit : Dicendum est, quod homo qui cadit post gratiam, dupliciter potest Se ha­ bere. Onomodo, quod in malo perseveret. El tunc Deus omnes justitias ejus obliviscitur. Alio modo, quod pœniteat, el tunc bonorum præcedeniium recordatur, quia reputantur sibi ad meritum, (inde dicit Glossa, quod morlificala reviviscunt. Verba ergo illa in contrarium allegata ex sacro textu expresse loquuntur de monente in peccatis suis, quorum justitias obliviscetur Deus in morte, in qua etiam dicitur homo animam suam vivificaturus, si se averterit ab im­ pietate sua, qUam operatus est, et fecerit judicium, et justitiam. Et redditur ratio : idcirco unumquemque jxiïta vias suas judi­ cabo Domxis Israel, ail Dominus Deus. Cum quo tamen stat, quod si post lapsum resi­ piscat, et adipiscatur gratiam, reviviscant praecedentia merita, quæ sopita, et impe­ dita manebant, secus vero peccata post amissato gratiam, utpote quæ fuerunt pe­ nitus extincta. Unde semper subsistit ra­ tio disparitatis assignata a D. Thoma. Implicat 14. Si àutem inquiras : an saltem de pe«*ta Potenlia absoluta fieri valeat ut semel di· dimissa missa peccata quoad culpam, et pœnam, redire iterum redire possint quoad easdem masequens culam, et pœnam æternam? Respondetur pecca- breviter cum Soto, Nunno, Prado, et aliis discipulis D. Thomæ, quibus refragatur Vasquez in præsenti dub. unico num. 75, implicare contradictionem. Et ratio est : quia cum peccata non sint a Deo, sed a ARTIC LUS Ιί. Î Jwn 15. Secunda pars principalis assertionis, koi'll in 'lua asseritur quodammodo, et secunfriirt dum qui·! peccata redire per «obsequens peccatum, constat quia tunc censetur pec'X catum semel dimissum redire secundum quid, quando sequens peccatum intuitu ί illius remissionis factæ fit gravius : sed ex peccato remisso sequens peccatum fit gra­ vius i ergo per sequens peccatum quo1 dammodo, et secundum quid redit peccatum remissum. Minorem probat D. Thomas ex eo, quod multo magis contemnitur Dei bonitas, si percepta remissione unius, Vel multorum peccatorum, iterum idem, vel alia peccata committantur, quam dum pri­ mum primo fuit commissum ; et sicut ma­ j jus beneficium est peccatum remittere, quam peccatorem sustinere, ita gravius est post remissionem delinquere, quam absolute primo peccare : viriualiter enim i contemnit beneficium, qui post beneficium acceptum iterum incidit in caüsam, Ob quam opus illi est iterato beneficio. Sed hujus intelligentia pendet ex articulo se­ quenti. | I causa deficienti, Deus sua absoluta poten­ tia nequit se solo facere, ut peccata re· deant; alioqui enim foret causa reditus illorum, sicut est causa resurrectionis mortuorum, et justificationis impiorum; quia se solo facit ut corpus mortuum re*, deat ad vitam, et anima pèccato infecta perveniat ad gratiam. Neque etiam homo propriis viribus potest illorum reditum in­ ducere, quia licet valeat ea lem specio ροόcata committere; non tamen, quod illamet numero jam commissa, et deleta itornm redeant; nam ad praeteritum non datur potentia, et res semel destructa viribus naturæ recuperari non potest, ut est com­ munis Philosophorum doctrina; alias resurrectio mortuorum non esset opus miraculosum. Nec iterum Deus cum ipso homine hoc efficere valet, quandoquidem nec in Deo est virtus, quæ possit huic muneri deservire! nam peccatum sicut bon fit nisi deficiendo, ita non potest redire nisi cum defectu, qui non potest tribui Deo : neque homo ex conjunctione ad Deum habet vim deficiendi, quinimo é converso, bene et fortiter àgendi. Non ergo est caput, unde fieri possit, ut pec­ cata jam deleta redire valeant quoad cul| pam et pœnam æternam adhuc inspecta i Dei absoluta potentia. Nec refert, si cum Scoto, Valencia, AliqaoGranados, et aliis extra Scholam D. objects Thomæ dicas posse Deum peccatum dimissum punire acerbissima poena, quasi non esset deletum. Quod verum est; sed, ut recte vidit Soto in 4, dist. 16, quæst. 1, art. t § sed forsan, Consequentia (quæ intenditur) est nulla. Tum quia hoc non est redire peccatum. Tum quia illud sup­ plicium non esset pœna, sed tormentum voluntarie a Deo indictum ratione supremi dominii : pœna enim sub ratione pœnæ includit necessario culpam, quæ fundet reatum ad illam ; exclusa autem culpa non remanet reatus ad pœnam æternam, ut supra dicebamus; atque ideo quodlibet supplicium infligatur a Deo, erit quidem tormentum voluntarie indictum a Deo, sed nullo modo obibit rationem pœnæ proprie dictæ. Unde ex eo quod DeUs cuilibet creaturæ infligere valeat quod maluerit tormentum, et in perpetuum in inferno detrudere; non bene infêrutit prædicti theologi posse peccata rediviva esse; cuih hoc sit in potestate Dei, quin peccata re­ dire valeant. Unde stat veritas Anteceden­ tis cum falsitate Consequentis. •15. Secunda ARTICULOS II·. Virum peccata dimissa redeant per ingratitudinem, gu do contra ipsurn b neficium, sed etiam fa­ ciendo matra formam beneficii præstltE Qnæ quidem forma si attendatur ex parte benefactori^ est remissio debitorum. Unde confra hanc formam facit, qui fratri petenti veniam non remittit: sed odium tenet. Si aûtem attendatur ex parte pœnitent>s> qui recipit hoc beneficium, invenitur ex parte ejus duplex motus liberi arbitrii. Quorum primus est motus libeH arbilHi in Deum, qbi est actus fidei formatæ. Et contra Inm facit homo aposr tatando a fiue. Secundus autem est motus liberi arnilrii in lercatum, qui est actus Pœni-ênfiaè. Ad quem primo pertinet (ul supra dictum est) quod bomo detestetur peccata praeterita, et contra hoc facit ille, qui dolet se pœniluisse. Secundo pertinet ad actum Pœnitentia^, nt pœnitens proponat se subjici re clavibus Eeciesiæ per confessionem : secundum Him* Psalm. 31 ; Diri cûniUeb^r adrersam me inju^ritiatn mram Domino, el tu temi· aiNti impietatem pe cati mei Et contra hoc facit ille, qui contemnit confiteri secundum quod proposuerat. Et ideo dicitur qfiod specialiter ingratitudo horum pecca­ torum, facit redire peccata prius dimissa. Ad primum ergo dicendum, quod hoc non dicitur specialiter de istis peccatis, qnia sint cæteris graviora : sed quia directius opponuntur beneficio remissionis pec­ catorum. Ad secuhdum dicendum, quod etiam p^caU venialia et ipsum originate redeant modn pnvdicto, sicut et pec­ cata mortalia, in quantum contemnitur Dei beneficium, quo hæc peccata sunt remissa Nbh tamen per peccatum veniale aliquis incurrit in ingratitudinem t quia homo peccando yenialiter, non facit contra Deum, sed præter ipsom. Et ideo per peccata venialia, nuilo iuodo pcccàla dimissa redeuot. Ad tertium dicendum : quod beneficium aliquod habet pensari dupliciter. Urio modo ex quantitate ipsius be­ neficii. Et secundum hoc innocentia est majus Dei be­ neficium quam Pœnitentia, quæ dicitur secunda tabula post naufragium. Alio modo potest pensari beneficbitn ex parte recipientis, qui minus est dignus, et sic m.igis fit sibi gratia, unde et ipse magis est ingratus, si con­ temnat, cui major sit gratia. Et hoc modo beneficîühi remissionis culpæ est majus, in quantum præstatur tetaliter indigno, et ideo ex hoc sequitur major ingrati­ tudo. Prima Conclusio : Ratione ingratitudinis redeunt peccata dimissa post Pœnüentiaxn in quolibet peccato mortaii. Secunda Conclusio : Speciali tamen Palioiie committitur ingratitudo in illis qüaltior péte* catorum speciebus. · j-’r. > > V Tertia Conclusio : In sol. ad 2. Per peccata venialia non incurritur ingratitudo, prout ingratitudo opponitur Ibrmæ" beneficii, soeüs vero prout opponitur ipsi beneficio. A Articuli, el conclusionum elucidalio l. In hoc articulo totus fuit D. Thomas d0®^æ in explicanda, et ad sanum sensum redi- d. Tbo genda sententia illa, quam data opera ih ma· 4, seni, loco supra allegato rejecerat. Et quia alii dixerant omnia peccata re- DE POE NITENTI A. cidiva esse post Pœnitentiam; Præpositivus vero solum reditum agnoscebat in quatuor iliis speciebus supra memoratis, et duorum meminit ipsemet titulus articuli; idcirco S. Doctor affirmat ratione ingratitudinis prout importat repugnantiam suscepto be­ neficio, omnia peccata secundum quid re­ dire. quatenus virtualiter in peccato poste­ riori contmenturrationecontemptuspræstiti beneficii. In quo stat legitimus et verus sen­ sus illius sententia? non bene explicat» a suis defensoribus, et est prima assertio con­ tenta in prima parte corporis articuli in illis verbis : Et hoc modo per omne peccatum· mortale, quo Deum offendit, redditur homo ingratus Deo. qui peccata remisit. Et sic per quolibet peccatum mortale sequens redeunt pec­ cata prius dimissa ratione ingratitudinis. Quæ locutio est universalis, et exacte expo­ nit, quod illa sententia absolutius, et abs­ que limitatione docuerat, non coarctando peccatorum reditum ad ingratitudinem. In secunda vero articuli parte concedit Præpositivo specialius redire dimissa pec­ cata ob quatuor illa genera peccatorum, non (ut ille docebat) absolute, sed ratione spe­ cialioris ingratitudinis, quæ contra formam beneficii in illis splendet, et hoc explicatur in secunda conclusione, ut articulum evol­ venti, et consideranti constabit, quin opus sit in hoc immorari. 2. Tertia conclusio inservit ad tollen­ dam apparentem contrarietatem, quæ prima facie invenitur in solutione ad secundum, in qua primo asserit D. Thomas, quod diam peccata venialia, d ipsum originale redeunt modo prædido, sicut et peccata mortalia, deinde vero in fine docet quod per peccata venialia nullo modo peccata dimissa redeunt, quod contradicere videtur primæ proposi­ tioni. Sed revera non contradicit : nam per peccatum veniale incurritur ingratitudo communis omni, et cuilibet peccato juxta qualitatem materiæ gravis, aut levis. At vero non contrahitur ingratitudo illa spe­ cialis, quæ specialius viget contra formam beneficii in illis quatuor speciebus infilelitatis, olii fraterni, contemptus confessio­ nis, et doloris de Poenitentia; et in hoc sensu vere affirmavit S. Doctor nulla pec­ cata dimissa redire : eo quod peccatum veniale non sit contra Deum, et consequen­ ter nec contra formam beneficii, siquidem venialia non opponuntur gratiæsanctificanti, quæ est principium quasi proximum remis­ sionis medio proprio actu Charitatis, ut su­ pra expositum fuit. ABTICULUS II. 833 tatem, et Charitas directe ac formaliter ad­ j illud beneficium operatur : Ergo si blasphc3 Sed contra doctrinam articuli qualeversatur odio. Unde constat ad utramque | mus profert verba injuriosa contra Deum, nus a plicat illam specialem ingratitudinem W)M «5ttl probationem, quarum præmissæ distinillis dumtaxat quatuor generibus peccato! directe operatur contra beneficium remisguendæ, et explicandae sunt in sensu prae­ sionis, eoque se indignum reddit, atque rum. militare videtur difficultas minime b.Hob. I omitti digna. Nam plura alia sunt peccata, I ideo insufficienter, ac diminute assignavit dicto. Ad tertiam respondetur avarum in pau- Teriia. in quibus est eadem ratio contrahendi spe­ S, Doctor species peccatorum, ob quas dum­ cialem ingratitudinem : Ergo male eam ap­ peres directe adversari misericordiæ eaque taxat incurratur specialis ingratitudo. plicat D. Thomas enumeratis illis quatuor fieri indignum ; tamen deficere in actibus 4. Hoc tamen argumentum cum suis progeneribus. Consequentia liquet, et Antece­ !Ucur- bationibus non infringit doctrinam prout a misericordiæ non ita specialiter opponitur dens probatur primo, quia peccatum despe­ motui liberi arbitrii in Deum, vel in pec­ D. Thoma applicatam, sed servat indemrationis, aut odii Dei non minus opponitur ' nem. Nam semel ostenso in quolibet pec­ catum, sicut non velle remittere injurias. motui liberi arbitrii, quo homo tenetur ten­ Et quia contra formam beneficii non pec­ cato mortali virtualiter contineri ingrati­ dere in Deum, quam ipsi opponatur pecca­ tudinem contra beneficium remissionis catur directe ex parte recipientis, nisi qua­ tum infi lelitatis, seu apostasiae; sed ob tenus directe, et magis specialiter adver­ acceptum, ut probaverat in secunda parte hauc rationem peccatum infidelitatis indu­ primi articuli, et rursus statuit in hoc se­ satur motui liberi arbitrii vel in Deum, cit specialem ingratitudinem : Ergo æqua cundo; accinxit se S. Doctor ad explican­ vel in peccatum ; ut hic docet D. Thomas, rati.me idem faciet peccatum desperationis, dum, qualiter ultra illam rationem omni idcirco immisericors non ita specialiter aut od i Dei. Minoret Consequentia patent, incurrit ingratitudinem, sicut non remit­ peccato communem, specialius vigeat in­ et Major est perspicua : siquidem spes est tens alterius offensas. Aliud quippe est gratitudo in illis quatuor membris, in qui­ virtus Theologica imme liate attingens bus specialiter agitur contra formam bene­ quod facere misericordiam multum condu­ Deum, non minus quam Fides, aut Chari­ ficii, quæ est remissio peccatorum ex parte cat ad misericordiam consequendam, quod Dei. Hoc autem fieri ostendit directe impe­ concedimus; aliud vero quod non facere tas : Ergo peccatum desperationis illi di­ diendo vel mutum liberi arbitrii in Deum misericordiam tam directe opponatur re­ recte. et immediate oppositum adversatur per fidem formatam, vel motum liberi arbi­ missioni, sicut non remittere offensam, directe motui liberi arbitrii tendentis in trii in peccatum, etc. In quo quidem dis­ quod negamus : quia cum hoc quod est Deum. cursu sic in generali reducit ad quatuor non facere alteri misericordiam illi subQ ia etiam ratione (et sit Secunda proba­ peccatorum genera, in quibus clare elucet I veniendo, stat moveri voluntatem vel in tio) i lem colligitur de odio Dei, utpote im­ illud impedimentum directum, quod non mediate opoo-ito actui Charitatis, cujus est Deum, vel in peccatum proprium, quin tamen non restringit, quin ad hæc capita iste motus illi directe adversetur. Quare ob-x : Ergo si dolor præteritæ Pœnitentiæ alia possint reduci, in quibus eadem, vel immisericors incurret quidem ingratitudi­ continet specialem ingratitudinem, vel ex similis ratio militare valeat, ut bene obser­ eo tantummodo, quod contrariatur motui nem, sed non specialem. vavit Nuno in præsenti. Quo supposito. Pœnitentiæ tendentis in Deum ; pari et urNisi mavis admittere ingratitudinem in Wnn5. Ad argumentum negandum est Antegentiori ratione idem asserendum est de illo casu reductive pertinentem ad odium fijetiio- ce lens, quia nullum est peccatum, in quo fraternum ob defectum misericordiæ in il­ actu odii adversantis Charitati. Tertio pro­ I SJS. viwpat inorah'hitln rr.mrl non sit «;♦ vigeat snpnialic specialis ingratitudo, quod batur idem Antecedens : quia non ob aliam lum, cui non subvenit, cum potest, et forte ex quatuor enumeratis vel ad aliquod illo­ rationem est specialis ingratitudo non remit­ tenetur. Quod sapit naturam odii, et ex rum reduci non debeat. Et ad primam pro­ tere offensam fratri veniam postulanti, nisi hoc capite non alteri misereri reduci po­ bationem in contrarium respondetur admit­ test ad prædictum caput. quia qui non remittit injuriam sibi factam, tendo quod sive desperatio, sive odium Dei indignus est, ut sibi remittatur : sed qui Ad quartam probationem dicendum cum Qaartaincludant illammet ingratitudinem speciaest avarus in pauperes, indignus etiam est D. Thoma peccata quo graviora, eo indi­ '* lem. Sed hoc ideo est, quia desperatio semisericordia alterius, vel quod Deus ipsi gnius constituere subjectum beneficio re­ cum affert finalem impoenitentiam in affectu missionis, utpote quæ graviorem maculam misereatur : Ergo in peccato contra miseri­ peccantis, subindeque confessionis con­ inducunt; sed non ex hoc incurritur spe­ cordiam includitur specialis ingratitudo, temptum ; qui enim desperat, abs dubio cialis ingratitudo, ut constat in peccato non secus ac in a D. Thoma annumeratis. spernit confessionem, quæ secum affert, et Idololatriæ, et aliis gravissimis. Quare ad Qaado probatur idem assumptum ex solu­ spem remedii, et propositum resiliendi a eam specialiter contrahendam non debet tione ad 1, ubi docet D. Thomas non eo peccato nedum præterito, sed etiam futuro : attendi ad gravitatem delicti ex sua specie, pe cata inducere specialem ingratitudinem, et unum, et alterum desperatione abjicitur. sed ad modum quo tendit contra formam quia graviora sunt ; sed quia directius op­ k· Odium vero formale Dei opponitur motui beneficii remissionis, quæ fundatur in be­ ponuntur beneficio remissionis peccatorum, liberi arbitrii in ipsum Deum sive per fi lem nevolentia benefactoris, et ab ea oritur. quo i non competit blasphemiæ. Sed blas­ formatam sive per spem, aut quamlibet Hoc autem modo per blasphemiam non phemas profert verba injuriosa contra aliam virtutem : quocirca in radice omnia incurritur specialis ingratitudo, quia ibi Deum : Ergo blasphemas redditur indignus exterminat, et fidei formationem directe non proceditur contra beneficium remissio beneficio redemptionis : consequenterque impedit, et ex hoc capite potest reduci indi­ nis sub forma remissionis, ut in aliis enu­ contrahit peccatum specialis ingratitudinis. recte ad peccatum infidelitatis ; non quia meratis, in quibus clarissime agitur contra Patet utraque Consequentia : nam qui pro­ infi lelitas proprie sit, sed quia directe oppo­ ipsam remissionem vel eam fratri negando, fert verba injuriosa contra alterum, indi­ nitur fidei formationi, quæ est per Ghari- I vel eam sibimet spernendo per Apostagnus fit ejus remissione, et directe contra 53 Salmant. Curs, theolog. tom. XIX. illud DE PŒNITENTIA. siam, aut per contemptum Confessionis, et despectum Pœnitentiæ habitæ. Quod ta­ men non ita emeet in aliis. Nota pro g. jn solütiofle ad 3, docet D. Thomas cidemr. innocentiam esse majus Dei donum, quam Premteinia. Cujus occasione excitatur du­ bium apud interpretes, quodnam eorum donorum præferendum sit ‘? Resolutio D. Thomæ, et discipulorum continetur sub statim apponendis conclusionibus, et li­ mitationibus. Ad quarum meliorem intelligentiam observari debet aliam esse considerationem boni, a consideratione be­ neficii, aut doni : nam bonum sub ratione boni importat perfectionem, absolute; Beneficium vero, seu donum sub ratione beneficii, aut doni explicat respectum pe­ nes recipientem, in cujus commodum cedit. Similiter inhocens, et pœnitens possunt invicem dupliciter conferri, vel absolute, secundum quod in se habent gratiæ, et virtutis; vel proportionaliter. Qno supposito, absolute loquendo de ininter in- nocenti, ac pœnitenti, ille est simpliciter tiaT'et me'JOr’ cu* est ®ajor gratia, ut expresse Pœniien-affirmat D. Thomas 1, p. q. 20, art. 4, ad ratine ’nam 5s‘ve ^nnocentes (inquit S. Doctor) ^nocentes pœnilcntes, illi sunt meliores, et magis boni sive pernitentes, absolnte. dilecti, qui plus habent de gratia. Hac enim D.Thom. constituitur homo objectum congruum di­ vinæ dilectionis, et quo majori ornatur gratia, eo pius participat bonitatem divi­ nam, qua melior absolute redditur. Et quia | contingens est pœnitentem excedere in gratia innocentem et e converso ; idcirco ab­ solute loquendo ille dicendus erit melior, ' qui plus habuerit gratiæ, et donorum supernaturalium, sive fuerit innocens, sive media Pœnitentia ad illam gratiam evec­ tus. Compa­ 7. Acceptis vero innocentia, et Pœni­ ratio in ratione tentia sub ratione boni, ita quod bonum boni in innocentiæ absolute conferatur cum bono propriis generi­ Pœnitentiæ ex genere suo, et præscindendo bus. a quolibet alio respectu; similiter tenen­ dum est præstautius esse bonum innocen­ tiæ bono Pœnitentiæ. Quod etiam docuit D.Thom. β Thomas loco nuper citato ex 1, p. et 2, 2, quæst. 106, art. 2. Absolute enim me­ lius est numquam cecidisse, quam post lapsum ad pristinum statum se revocasse. D. Cy- Unde est illud D. Cypriani epist. 3 : Pripnan. pnan‘ mum felicitatis genus est non delinquere; secundum vero delicta cognoscere, et retrac­ tare. Ratio etiam est : nam id quod est per se absolute est melius, ac præstantius eo, quod tst per accidens. Sed innocentia est præstantissimum bonum per se intentum ab Authore gratiæ, ac veluti ex primaria ejus intentione ortum ducens, ut constat in justitia originali. Pœnitentia vero est bonum occasionatum, et quasi ex secunda­ ria intentione gratiæ. Ergo præstantius bonum est bonum innocentiæ, præ bono Pœnitentiæ. Et constat in naturalibus, ubi humanæ vitæ melius est fuisse sospitem, ac bene valentem, quam post morbum amissam salutem recuperasse. Unde docuit D. Thomas loco citato ex 2,2, innocentem teneri ad majores gratiarum actiones, quia majus donum ei datur a Deo, et magis con­ tinuatum, exteris paribus absolute loquendo. Et in hoc sensu absoluto docuit etiam in præsenti sol. ad 3, beneficium innocentiæ esse majus Dei beneficium quam Pandentia, quæ dicitur secunda tabula post naufragium. Quare considerata quantitate boni innocen­ tiæ in se, et absolute, abs dubio stat prærogativa illius supra bonum Pœnitentiæ. 8. Nec refert, si dixeris : unio hyposta- 0I)jecti tica est bonum occasionatum : et tamen est majus bonum, quam innocentia, et justitia originalis : ergo ex eo quod bonum Pœnitentiæ sit occasionatum, non infertur Pœnitentiam esse inferiorem in ratione beneficii, aut boni absolute sumpti benefi­ cio innocentiæ. Major constat ex doctrina D. Thomæ, et apud Theologos frequentiori, quod si Adamus non peccaret, Christus non veniret; consequenterque non esset unio hypostatica, nec similiter beneficium ^™ssis præmissis, nulla est Consequentia : quia illa propositio ut a nobis posita procedit, quando cetera sunt paria, non vero si im­ paria sint, ut in præsenti : quia licet unio hypostatica sit bonum utcumque ex pec­ cato occasionem sumens; est tamen altioris ordinis ad totum ordinem gratiæ puræ creaturæ communicabilis, et ex hoc capite incomparabiliter excedit quamlibet gra­ tiam creatam, et creabilem, sive hominum, sive angelorum. Et ratione hujus excellentiæ hominum redemptio non fuit, nec esse potuit finis, cujus gratia unionis hyposta­ tic æ, aut meritorum Christi; sed dumtaxat finis effectus, qui dicitur finis cui. Cujus oppositum contingit in Pœnitentia; hujus quippe finis proximus, et immediatus est , satisfacere pro peccatis, eaque detestari, ac deftruere, ut explicatum relinquimus supra agendo de objecto Pœnitentiæ. Quocirca I cæteris paribus majus ac præstantius bo­ num ARTICULUS II. num est absolute loquendo beneiicium in­ I Nam illa dicitur major gratia formaliter, quæ magis datur gratis, ut ipsum gratiæ nocentée, quam bonum Pœnitèntiæ. Si nomen sonare videtur : sed positis duobus (inquiebat Hugo Victorinus lib. 2, de I sera enim i p,:Wr· Sacram, part. 14,cap. i), magnum est ali­ hominibus altero peccatore, et altero inno­ cente, æquali gratia quoad entitatem præquando surgero, majus certe est numquam cecidisse : si bonum est sanatum esse, melius ventis, magis gratis datur peccatori, quam innocenti : ergo major gratia datur pecca­ est numquam fuisse corruptum. Ideoque D. Μα- Augustinus lib. 2. Confess, cap. 7, utrum­ tori, quam innocenti. Probatur Minor : quia psi. que monet ad Deum diligendum teneri et peccatori debetur pœna, quam tanjen inno­ innocentem, et pœnitentem, sed illum præ cens non meretur; peccatori fit remissio nedum culpæ, sed etiam offensæ, cum ta­ isto, dicens : El ideo te tanlumdem imo vero amplius diligat, quia per quem me videt lan­ men innocens, expers sit aut culpæ, aut iis peccatorum meorum languoribus exui, per pœnæ remittendae : ergo major gratia splen­ eum se videt laniis peccatorum languoribus det in collatione gratiæ pœnitenti, quam in non implicari. Tam enim est effectus gra­ ejus dispensatione innocenti. tiæ numquam labi, quam post lapsum ad Ad hæc. Remissio peccati est suo modo* vitam assurgere juxta illud ejusdem Au­ beneficium infinitum, ea parte qua impor­ gustini : Gratiæ luæ deputo quæcumque pec­ tat condonationem offensæ infinitæ, quo­ cata non feci. circa tract, de Merito asseruimus ob prae­ ία 9. Nec iterum refert, si rursus opponas dictum excessum nec de potentia absoluta ctio. ’ illud Lucæ 15: Dico vobis, quod majus gauposse puram creaturam alteri de condigno 15. J dium erit in cœlo super uno peccatore Pœni­ mereri primam gratiam ut remissivam tentiam agente, quam super nonaginta novem peccati; esto valeat primam gratiam sejustis, qui non indigent Pœnitentia. Sed in I eundum se. Quod satis declarat excessum cœlo non est majus gaudium nisi de ma­ beneficii in collatione gratiæ peccatori pœ­ jori bono : ergo apud Deum præstat bonum I nitenti supra beneficium innocentis. Et Pœnitentiæ, quam innocentiæ bonum. ideo concludit D. Thomas, licet illud do- hiem. Nam respondet D. Thomas loco citato ex num, quod datur innocenti, sit absolute con­ I 1, p. ideo dici Deum magis gaudere de sideratum majus; tamen donum, quod datur ; Pœnitentiam agente, non quia Pœnitentia pœnitenti, est majus in comparatione ad ip­ sit majus bonum absolute, quam innocensum, sicut etiam parvum donum pauperi j tia, sed quia plerumque pernitentes cautiores, datum, est ei majus, quam diviti magnum. L humiliores, et ferventiores resurgunt. Et con11. Unde tandem infertur, quod propor­ Ultima exemplo, u,us f„it 01 G^ta, tionaliter loquendo inter innocentem ac comparano. hom. 34, in Evangelia, ubi ait : quod dux pœnitentem (quæ est ultima comparatio) in prælio eum militem plus diligit, qui post remissior gratia huic collata est majus be­ fugam conversus fortiter hostem premit, neficium quam gratia intensior data inno­ quam qui numquam fugit, nec unquam for­ centi. Tum, quia ut nuper audivimus a D. titer fecit. Alia solutio, quam subjunxit Thoma, exiguum donum pauperi, et summe immediate S. Doctor, pertinet ad conside­ egeno oblatum majus illi impendit benefi­ rationem sequentem. cium, quam diviti, aut non adeo egenti 10. Si vero fiat sermo de innocentia, et afferat satis magnum. Tum etiam, quia η Pœnitentia sub ratione beneficii, quo pacto eadem ratio est, loquendo, ut loquimur, in non tam attenduntur secundum se, quam sensu proportionali benefactoris ad paupe­ per ordinem ad subjecta, cui conferuntur, rem, cui subvenire intendit, ac de paupere et cujus ceJunt utilitati ; dicendum est ad proximum, vel oblatione ad Deum facta. Constat oblationem pauperis, licet Pœnitentiam excedere innocentiam, eaque exiguam pluris haberi, majusque donum præstantiorem esse. Quæ etiam est doctrina « ** I efficere,- quam divitum munera licet inD. Thomæ loco nuper citato ex 1, p. ubi immediate subtexuit : Vel alia ratione (est gentiora, ut constat ex illo Lucae 21. Lue. 211 num. 3 : Vere dico vobis, quod vidua hæc majus gaudium in cœ'o) quia æqualc donum gratiæ plus est comparatum pœnitenti, qui pauper plus quam omnes misit ; cum tamen non nisi duo æra minuta in gazophylacium meruit pœnam, quam innocenti, qui non memisisset. Ergo consimiliter majus fit bene­ ruil. Sicut centum marcha majus donum est, ficium pauperi pœnitenti collatione remis­ si dentur pauperi, quam si dentur regi. sioris gratiæ, quam innocenti non ita Quam rationem, et exemplum iterum usur­ egeno elargitione intensiori. Quo enim pat S Doctor 2, 2, quæst. 106, art. 2. ARTICULUS III. 836 DE POENITENTIA. ex deteriori stato resurgit ratione beneficii impensi, eo magis accrescit, et augetur ipsum beneficium in ratione beneficii : ac proinde ex bac parte magis tenetur ad gratiarum actiones pœnitens, quam inno­ cens, licet hic absolute majus bonum acRomd 5 cePeriL ^nc^e R°m· inquit Apostolus : Commendat autem charitatem suam Deus in nobis, quoniam si cum adhuc peccatores es­ semus, secundum tempus Christus pro nobis mortuus est. Ad quæ verba ita scripsit D. D.Thom. Thomas lect. 2 : Immensitatem quondam divinæ charitatis assignat, quae quidem os­ tenditur tum ex ipso facto, quia scilicet dedit filium suum. ut moreretur pro nobis, tum ex parte conditionis nostrae, quia hoc non fecit provocatus nostris meritis, cum adhuc pecca­ tores essemus. Ex quo capite in immensum crescit beneficium peccatoribus factum. Quapropter recte concludit S. Doctor in præs. solut. ad 3, cujus occasione excita­ tum est dubium : El hoc modo beneficium remissionis culpæ est majus, ir, quantum præslatur totaliter indigno : el ideo ex hoc sequitur major ingratitudo. Objectio. jo. Sed contra hactenus dicta objicies discursum D. Thomæ esse illegitimum, et fallere quoad præsens. Nam respectu Dei non stat excessus innocentiæ in ratione boni, quin etiam illo eodem gaudeat supra Pœnitentiam in ratione beneficii : ergo primo concesso, male negat D. Thomas secundum. Consequentia patet, et Ante­ cedens probatur : quia nec voluntas, nec gratia Dei supponunt bonitatem in rebus, sed eam efficiunt, et ipsamet· bonitate, ac gratia dignas personas constituunt : ergo constat majus esse bonum innocentiæ bono Pœnitentiæ, et quod non fiat majus bene­ ficium innocenti, quam Pœnitenti. Patet hæc Consequentia : quia non stante aliqua majori condignitate ex parte extremorum, ut in ordine ad gratiam non stat in inno­ cente, præ Pœnitente, illudmet donum quod absolute, et in se est majus, est eliam majus respectu personæ, eamque magis dignam constituit; siquidem non constituitur digna, nisi ratione doni per­ cepti, quod supponitur absolute majus. Et ideo qui majorem habet gratiam apud Deum, dignior, et melior apud ipsum est, ut cum ipso D.Thoma in prima conclusiosione statuimus. Ergo quod est in se majus bonum, eam prærogativam servat respectu personæ illud percipientis : subindeque idem retinet sub ratione beneficii quo pacto non supponit, sed constituit perso­ nam dignam. Quod enim (ut exemplum D. Thomæ retorqueamus) eadem pecunia data pauperi sit majus beneficium se ipsa erogata diviti, provenit ex inæqualitate personarum; quippe dives præ egeno dig nior, ac excellentior est, atque ideo non id, quod est pauperi beneficium, et satis ingens, est etiam donum respectu divitis. Ergo e converso, si tota, et adæquata dignitatis ratio provenit ex ipso beneficio, ac bono, cui fiet majus bonum, fiet et majus beneficium. Respondetur negando assumptum objectionis, et ejus primam probationem. Nam sicut in umni prudentium æstimatione plus gratiæ, majusque beneficium in hu­ manis impenderetur homini vel ad trire­ mes. vel ad mortem damnato, si non soium honoraretur apud Regem, sed etiam liberaretur a supplicio sibi imminenti; qnam si alter nullatenus reus eodem affice­ retur honore : eo quod in æstimatione morali pluris haberetur primum, quam secundum : haud dissimiliter apud Deum idemmet bonum uni et alteri ex dictis concessum est majus beneficium uni, quam alteri. Et hic est discursus, et quidem legi­ timus D. Thomæ; nam ratio beneficii non sistit in ipsa entitate boni communicata absolute ; sed connotât statum, et indi­ gentiam recipientis, et quo ea fuerit major, eo augetur beneficium in ratione beneficii. Ad probationem in contrarium concedi­ mus illud principium, quod etiam est D. Thomæ, quia voluntas Dei ad extra est effectiva illiusmet boni, quod amat, eoque constituit personam objectum congruum suæ dilectionis in utroque ordine sive na­ turali, sive supernatural!. Et quia possibi­ libus nihil re ipsa communicat, idcirco ea nulla dilectione prosequitur, ut suo loco ostendimus. Sed negatur Consequentia, cujus probatio non urget : quia licet neu­ ter, aut innocens, aut pœnitens, habeat condignitatem positivam ad Dei gratiam, vel ullam illius exigent am intrinsecam adhuc remotam; negari tamen non potest, cum peccator supra innocentem habeat impedimentum positivum ratione status peccati, ratione cujus non solum est indig­ nus gratia negative, sed etiam est dignus positive odio, et pœna æterna, aliove condigno supplicio, quo innocens non est dig­ nus : atque ideo plus improportionis, et dilficultatis est in uno, quam in altero; I sicut plura impedimenta debent abjici, et I superari ad justificandum impium, quam ad sanctificandum innocentem. Quocirca nequii non splendere major favor ox parte Dei circa pœnitentem, el ubi est major μι;·»,gratia ex parte dantis (inquit D. Thomas) ibi requiritur major gratiarum aclio ex parte recipientis, ut constat in paupere, qui præ divite tenetur ad majorem gratiarum actionem ob majus beneficium sibi impen­ sum. Quod fuit exemplum S. Doctoris, et non bene in contrarium retorquetur : quia res certissima est, et ipso experimento comperta majus beneficium impendi pau­ peri, magisque gratum ipsum reddi, quam divitem, si eadem summa illis expendatur, vel etiam minor pauperi erogetur; quid­ quid sit. unde uni proveniat paupertas, et alteri affluentia, quod est extra rem. ; ! ,i I 1 i | I ARTICULUS III. Utrum per ingratitudinem peccati sequentis consurgat lanius reatus, quantus fuerat peccatorum prius dimis­ sorum ? Ad tertium sic proceditur. Videtur, quod per ingrati­ tudinem peccati sequentis consurgat reatus quantus fuerat peccatorum prius dimissorum. Quia secundum magnitu­ dinem peccati est magnitudo beneficii, quo peccatum re­ mittitur, et per consequens magnitudo ingratitudinis, quia hoc beneficium contemnitur. Sed secundum quan­ titatem ingratitudinis, est quantitas reatus consequentis. Ergo lautas est r alus, qui eonsurgit ex ingratitudine sequentis peccati, quantus fuit reatus omnium praeceden­ tium peccatorum. Præterea. Magis peccat qui Deum offendit, quam qui offendit nominem. Sed servus manumissus ab aliquo do­ mino, reducitur in eandem servitutem, a qua prius fuit uberatus, vel enam in graviorem. Ergo multo magis iiie, qui contra Deum peccat post liberationem a peccato reducitur in tantum reatum pænæ quantum primo ha- } i j ' Præterea. Maith. 18 dicitur, quod iratus Dominus tradidit eum (cui replicantur peccata dimissa, propter ingratitudinem) tortoribus quoadusque redderet univernon esset nisi consurgeret ex ingratitudine tantus reatus, quantus fuit omnium praete­ rit >rum peccatorum. Ergo æqualis reatus per ingratitudi­ nem redit. Sed contra est, quod dicitur Deuteronom. 55 : Pro mensura peccati erit et plagatum modus. Ex quo patet, quod ex parvo peccato non consurgit magnus reatus. Sed quandoque peccatum mortale sequens, est multo mi­ nus quolibet peccatorum prius dimissorum. Non ergo ex peccato sequenti redit tantus reatus, quantus fuit pec­ catorum prius dimissorum. Respondeo dicendum, quod quidam dixerunt, quod ex peccato sequenti propter ingratitudinem consurgit tantus reatus, quantus fuit reatus peccatorum prius dimissorum super reatum pro >riuin hujus peccati. Sed hoc non est necessarium : quia sicut supra dictum est, reatus praece­ dentium peccatorum non redit per peccatum sequens, inquantum sequebaturex actibus praetentorum peccatorum, sed inq antum con-equitur actum sequentis peccati- Et ideo oportet, quod quantitas reatus redeuntis sit secundum gravitatem peccati subsequentis. Potest autem contingere, quod gravitas peccati subsequentis adæquetur gravitati omnium peccatorum praecedentium. Sed hoc non semper est necesse, sive loquamur de gravitate ejus, quam habet ex sua specie (c im quandoque peccatum sequens sit fornicato simplex; peccata vero praeterita fuerunt adul­ teria vel homicidia seu sacrilegia) sive etiam loquamur de gravitate, quam habet ex ingratitudine anuexa. Non enim oportet, quo t quantitas ingratitudinis sit absolute aqualis quantitati beneficii suscepti, cujus quantitas alien litor secundum quantitatem peccatorum prius dimi’sorum : contingit enim quod contra idem beneficium, anui est multum ingratus vel secundum intensionem 837 contemptos beneficii, vel secundum gravitatem cu'p® contra benefactorem rommiSs®, a ins autem parum, vel quia min ie contemnit, vei quia minu- contra benefac­ torem agit. Sed proportionaiiter quantitas ingratitudinis adaequatur quanbUti beneficii : supposito enim æquali contemptu beneficii, vrl offensa benefactoris, tanto erit gravior ingratitudo, quanto beneficium fuit majus. Unde manifestum est, quod non est necesse, quod propter ingratitudinem, semper per p ecatum sequens redeat tantus reatus, quantus fuit praecedentium peccatorum : sed necesse e-t quod proportionaiiter quanto peccata prius dimissa fuerunt plura et majora, tsnto redeat major reatus per qualer.umque sequens mortale peccatum. Ad primum ergo dicendum, quod beietlciiia remis­ sionis culpæ respicit quantitatem absolutam secundum quantitatem peccatorum prius dimissorum. Sed peccatum ingratitudinis non respicit quantitatem absolutam secun­ dum quantitatem beneficii, sed secundum quantitatem contemptos vel offensæ : ut dictum est. Et ideo ratio non sequitur Ad secundum dicendum, quod etiam servus manu­ missus non reducitur in pristinam servitutem pto quali­ cunque ingratitudine : sed pro aliqua gravi. . Ad tertium dicendum, quod illi cui peccata dimissa replicantur propter subseqnentem ingratitudinem, reddit universum debitum, in quantum quantitas peccatorum præcedeotium proportionaiiter invenitur in ingratitudine subsequenti, non autem absolute, ut dictum est. Prima conclusio negat, de quantitate absoluta. Secunda Conclusio. Quo plura fuerunt pec­ cata dimissa, eo proportionabiliter est major ingratitudo sequentis peccati. 1, R.atio primæ conclusionis est clara : Ratio Quia quantitas peccati redeuntis est secun- Pnmæ· dum quantitatem peccati sequentis; nam peccata præcedentia non redeunt, per pec­ catum sequens, quatenus sequebantur ah actus ipsos peccaminosos præteritos, sed in quantum consequitur ob peccatum ipsum denuo commissum ; sed constat manifeste peccatum sequens denuo commissum non semper esse æqualis gravitatis cum pec­ catis praecedentibus. Ergo non tantus illi debetur reatus, quantus deberetur peccatis praeteritis, si non fuissent remissa. Cujus oppositum docebat illa sententia, quam refellit S. Doctor ; inquiebat enim, quod si peccatis præteritis debebatur reatus ut octo, et peccatum sequens foret gravitatis. V. g. ut sex, non solum consurgebat reatus ut sex, sed etiam addebatur reatus ut octo, et ita debebatur huic peccato reatus ut quatuordecim, octo ratione praecedentium, et sex ratione præsentis. Secunda conclusio etiam esc perspicua : Ratio quia ingratitudo crescit ad multiplicationem secundai· peccatorum : Ergo quo plura fuerint pec­ cata præterita, eo erit major ingratitudo præsentis peccati, non majoritate, ut ita dicamus, arithmetica, seu mathematica par­ tis ad partem, ut constat ex prima conclu­ sione : Ergo majoritate saltem geometrica, seu proportionali. In quo non est cur immoremur ; omnia quippe ex ipsa littera constant. DE PŒNITENTIA. 838 ARTICULUS IV. C7re« in:;retitndo, ratitas rajm nequeat peccatam faeit redire peccata prius divina, ut speaate pec­ catam ? Ad quartum sic proceditur. Videtur» quod iegrati tu do, ratiooe cujus sequens peccatum facit redire peccata prius dimissa» sil speciale ■’ peccatam. " Retributio enim gratiarum pertinet ad contra passum, quod requiritur in justitia : ut palet per Philosophum 5 Rthic/sed jus-r titia est speculis virlus. Ergo ingratitudo est speciale peccatum. Prarterea. Tullius in 2 Rhetor- ponit qaod gralia est specialis virtus· Sed ingratitudo opponitur gratiæ. Ergo ingratitudo est speciale precatum. Prælrrea Specialis e.’ecUis a speciali qusi procedit. Sed ingratitudo babet specialem effectum, scilicet quod, facit aliqualiter redire peccata prias dimissa. Ergo in­ gratitudo est speciale peccatam. Sed contra. Illud qaod consequitur omnia peccata, non est speciale peccatum. Sed per quodcumque peccainffl mortale aliquis efficitor Deo ingratus : ut ex præmissis patet. Ergo io^ratiludo uon est speciale peccatam. Respondeo dicendum, quod ipgratitado peccantis qaaudoqae est speciale peccatum ; quandoque autem non, sed est circunstantia generaliter consequens omne peccatum morule, qaod contra Deam committitur. Pec­ catum enim speciem recipit ex intentione peccantis; unde ut Philosoph. dicit 5 Ethic. Ille qai mæchatnr, ut furetur, magis est for, quam mæcbus. Si igilnr aliquis peccator in contemptum Dei et suscepti beneficii aliquod peccatum committat, illud peccatam trahitur ad speciem ingratitudinis. Et hoc modo ingratitudo peccantis, est speciale peccatam. Si vero aliquis intendens aliquod peccatum committere (puta homicidium, aat adulterium) non retrahatur ab hoc propter hoc quod pertinet ad Dei contemptum, ingratitudo non erit speciale pecca­ tam : sed trahetur ad speciem alienus peccati, sicut circumstantia quædam. Ut autvni August, dicit in lib. de natura et gratia, non oniue ptwuium est ei con­ temptu, et umen in omui neceato Deus contemnitur in suis præccptis. Unde manifestum est, quod ingratitudo peccantis quandoque est speciale peccatum, sed non sem­ per. Et per hoc patet responsio ad objecta. Nam nrinuc rationes concludunt quod ingratitudo secundum Se sit quædam species peccaii. Ultima autem ratio concludit, quod ingratitudo secundum quod invenitur in omni pec­ cato, non sit speciale peccatum. Assertio Prima. Ingratitudo quandoque osl speciale peccatum, quandoque non. Assertio Secunda. Tunc ingratitudo est speciale peccatum, quando peccator in con­ temptum Dei, et beneficii accepti ex inten­ tione operatur. Assertio Tertia. Est voro circunstantia ge­ neralis omnis peccati, quoties peccans aliud per se intendit ex quo consequitur contemptus Dei, et beneficii accepti. Omnia constant ex littera articuli, et quæ ad materiam ingratitudinis spectant, venanda sunt ex 2, 2, quæst. 107, ubi sub quatuor articulis comprehendit D. Tho­ mas. quæ ad plenam hujus vitii notitiam desiderari poterant, adjunctis illis, quæ quæst. 106 de Gratitudine disseruerat S. Doctor : contraria enim quoad cognosci mutuo se juvant, licet a subjecto mutuo se expellant; quoniam alia est ratio rei quoad esse, et cognosci. In quœst tone ista egit D. Thomas de recuperatione virtutum per Pœnitentiam. Quo perfecit tractatum de virtute Poe­ nitentiae. Circa quam quæstionem nihil se offert discussione dignum. Cum enim vir­ tutes profluant physice a gratia, sicut pro­ prietates ab essentia, ut ex professo statui­ mus tract. 14. de Gratia disp. 4. dub.6. restituta gratia per Pœnitentiam, ut restitui compertum relinquitur, planum est simul etiam restitui virtutes, Et quia contingit quandoque majorem gratiam, quandoque minorem, quam quæ fuit amissa per pec­ catum, per novam Pœnitentiam acquiri quoad esse physicum, seu (quod idem est), majorem, aut minorem intensionis mo­ dum ; idcirco idem proportione debita dicen­ dum erit de virtutibus, quod nimirum pullu­ lant a gratia eo intensiores, aut remissiores, quo intensior, aut remissior ipsa restaure­ tur. In quo non apparet posse esse dissi­ dium. Quia tamen hic etiam agitur de reviviscentia meritorum, quæ est celeber­ rima, ac difficillima controversia, ei extricaudæ insudare opportunum videbatur, eam libenter discutiendam arriperemus; si non fuse et accurate decisam relinquere­ mus tract, de Merito, disp. 5, dub. unico, ubi discussimus ex professo, An, el quomodo merita per peccatum mortificato, per Paniten· tiam. el justificationem sequentem revivis­ cant ? et relatis Authorum placitis, quæ satis varia sunt, conformiorem veritati, et doctrinæ D. Thom. sententiam elegimus, quo eat lector pro tota præsenti quæstione : frequenter enim in ultimis hujus cursus tractatibus occurrunt dubia, quæ in ante-, rioribus decisa, ac digesta,reliquimus; quæ proinde non expedit repetere, sed lectorem ad propria loca remittere. Et quia nimis augetur hoc volumen ; oportet modo in hac ejus prima parte gradum sistere ; ccetera, quæ desiderari possunt, reservando pro secunda hujus Tractatus parte, quam prosequemur inhærendo, ut hactenus ob­ servavimus, menti, litteræ, et ordini An­ gelici Præceptoris nostri D. Thomæ. INDEX ALPHABET1CUS RERUM ET VERBORUM QUÆ IN HOC TOMO CONTINENTUR In quo D. disputationem. N. numerum marginalem. Q. quæstionem, A. articulum. C. commentarium et P. paginam designant. * A ABSENS. Nequit inter absentes fleri confes­ sio licita. Disp. 3, a num. 200, pag. 231, -Nec valida. Ibi. num. 204, cum seq. p. 233. ABSOLUTIO. Est forma Sacramenti Pcunilentiæ. disp. 1, num. 59, p. 31. Potest esse aclus more naturalis, disp. 1, num. 105, p. 93. Verba absolutionis non sunt depre­ cative, sed indicativa, disp. 3, num. 20, p. 150. Eadem absolutione absolvunt Christus, et ejus minister. Ibi. num. 27, pag. 152. Quomodo absolutio comparetur ad Deum et ad Sacer­ dotem. disp. 3, num 60. p. 164. Proprius effectus absolutionis est remissio peccati. Ibi. num. 64. p. 166. Quomodo verilioantur verba absolutionis, cum peccatum non remittitur, sed perseverat. Ibi. num. 81. p. 174, et quando supponitur jam remissum. Ibid. num. 86, p. 177. Absolutio Sacramentaiis non est mera, cessio juris exigendi satisfactionem, disp. 3, num. 88, p. 178. Varij sensus verborum ab­ solutionis. disp. 3, a num. 106, p. 188. Le­ gitimus prædiotæ formæ sensus. Ibi. num. 113, p. 190. Qua ratione absolutio Sacerdotis procédât absolutionem Dei, disp. 3, num. 129, p, 198. Verba non essentialia, sed utilia in absolutione, disp. 3, num. 133, p. 199. Invo­ catio sanctissimæ Trinitatis non est do es­ sentia absolutionis, disp. 3, num. 135, p. 200. An, et quale peccatum sit illa omittere, ibi. num. 139, p. 203. Quid dicendum de parti­ cula, Ego. Ibi. num. 141, Ibid. Quid de par­ ticula Te. Ibi. num. 1-12, p. 204. Major diffi­ cultas circa ilia verba, A peccatis tuis. Ibi. num. 143. Ibid, et 155, p. 205. An explicite prolata induant in effectum Sacramenti, disp. 3, num. 169, p. 211. Gravis obligatio profe­ rendi prædicta verba in forma absolutionis, disp. 3, num. 175, p. 219. An possit impendi absolutio sub condi­ tione, disp. 3, a num. 177. p. 220. Conditio de præ tori to. Ibi. num. 179, p. 222. Conditio de præsenti. Ibi. num. 180, ibid. Major diffi- I cultas circa conditionem de futuro, disp. 3, I num. 183, p. 224. Magna differentia inter ab- | solutionem Sacramentalem, el absolutionem a censuris, disp. 3, num. 18a, ibid. Quid si ex ignorantia apponatur conditio do luturo, cum intentione ad tempus præsens, disp. 3, num. 194, p. »7. An valida sit absolutio di­ midiata, ot partialis ex intentione ministri. Ibi. num. 195, p. 228, De absolutione per epistolam, et inter ab­ sentes. latissime disp. 3, a num. 200, p. 231 Quæstio est longe diversa ab ea. quæ occur­ rit circa moribundum pon exhibentem signa doloris. Ibi. num, 202, p. 232. Qui nullum signum dedit doloris, aut desiderii absolutio­ nis, nequit absolvi, licet Christiane vixerit. Ibi, num. 207. Quanta præsentia vel indistantia debeat esse inter pcenitentem, et minUtrum, disp. 3, num. 223, p. 243. An simul a pluribus ministris possit abso­ lutio conferri, disp. 3, num. 224, p, 243. Im­ positio manuum Sacerdotis non requiritur ad absolvendum. Quæst. 84, art, 4, in Comment, p, 245. Plure materiales ministrorum abso­ lutiones possunt esse una formaliter absolu­ tio. Quæst. 84, art. 10, in Comment, num. 24, p. 348. Absolutio a peccatis reservatis conceditur in articulo mortis j secus in solo periculo, disp. 5, num. 2-99, p. 501. Per absolutionem Sacramentalem non commutatur pœna æterna in temporalem, sed vere relaxatur, .et tollitur, disp. 5, num. 164 p. 488. ACTIO. ACTUS. Actus humani quo sensu dicantur materia, et forma in aliquibus Sa­ cramentis, disp. 1, num. 42, p. 23. Qui actus arceantur a constituendo essentiam Sacra­ menti Pœnitentiæ, disp. 1, num. 58. p. 30. Actus necessarii ad veram Poenitentiam, disp. 1, num. 63, p. 32. Actus supernaturalis nequii ex ullo line esse peccaminosus, disp. 1, num. 139, p. 67. Radix varietatis in actibus humanis, disp. 1, num. 180, p. 86. An hic actus, Volo honeste, aut Volo Deo in omnibus placere, excedat vires libori arbitrii, disp. 4, num. 129, p. 320. Impossibile osl eundem actum esse æqualiter, el formaliter amorem, et odium, disp. 5, num. 10, p. 374. Actus primarius virtutis Pœnitentiæ non est conditionatus, sed absolutus, et efficax. Ibi. num. 2-1, p. 383. In quo consistat actus principalis hujus virtutis, disp. 5, num. 43, p. 396. Qui actus in virtutibus dicantur pro­ prie reflexi, disp. 5, num. d8, p. 399. Quo­ modo idem aclus possit esse α duabus, vel pluribus virtulibus, disp. 5, num. 104, p. 440. Non semper in actibus secundariis secvatur eadem ratio sub qua pertinens ad actus pri- 840 INDEX RERUM ET VERBORUM. marias potentiarum, et habituum, disp. 5, num. 137. p- 465. Unde colligatur actum aliquem virtutis esse supernaturalem. disp. 5. a num. 185, p. 506. Actus supernaturales nullum gene­ rant habitum. Ibi. num. 191, p. 511. Actus proprius virtutis Pœnitentiæ imperatur per se a charitate. Ibi. num. 198, p. 516. Per ac­ tus supernaturales. licet repetantur, non ge­ neratur ullus habitus naturalis, disp. 5, num. 215, p. 531. An inter actus charitatis, et Pœnitentiæ detur connexio, disp. 5, num. 275, p. 582. An hic actus. Nunc nolc panitere sit semËer peccaminosus, disp. 5, num. 385, p. 589. st obligatio per se, et ex vi præceptorum di­ vinorum eliciendi non semel actus fidei, spei, et charitatis, disp. 5, num. 321. p. 620. Oui actus ad justificationem concurrant, et qua ratione. Quæst. 85, art. 5, in Comment, num. 3 et 4, p. 650. In actibus supernaturalibus non pars Deo, et Ears creaturæ attribui debent, seif totus actus 'eo, et ejus gratiæ. disp. 6. num. i, et seq. p. 663. Actus supernaturalis non solum in ra­ tione supernaturalis. sed etiam in ratione vita­ lis, voluntarii, et liberi debet procedere imme­ diate a supernatural! virtute, disp. 6, a num. 29. p. 684. Aliqui actus supernaturales sup­ ponunt gratiam habitual ena. alii eam non exposcunt. Ibi. num. 65, p. 71 i. Inactu su­ pernatural! nullus conceptus est naturalis, disp. 6, num, 80, p. 726. Quo sensu requira- I lur major virtus ad posse non agere, quam ad agendum. Ibi. num. 87, p. 731. An actus virtutis supernaturalis habeat a virtute posse non esse. Ibi. num 90, p. 733. Quomodo ac­ tus disponentes ultimo ad justificationem sub­ sequantur, et praecedant gratiam justifican­ tem, disp. 6, num. 131, p. '62. AMOR. Ad amorem naturalem Dei super omnia non datur habitus, disp 5. num. 204, p. 521. Per amorem charitatis non fit satis speciali Pœnitentiæ præcepto, disp. 5, num. 312, p. 610. Aptior est pro adimplendo Pœni­ tentiæ præceptum attritio cum Sacramento, quam sola Dei dilectio per charitatem. Ibi. num. 316, p. 614. Ad amorem charitatis obii- j gatur homo per se non semel in vita, disp. 5, num. 324, p. 620. ANGELUS. Non est subjectum capax vir- I tutis Pœnitentiæ. Quæst. 85, art. 4, in Com­ ment. num. 8, p. 646. Angeli receperunt mi­ norem, aut majorem gratiam juxta inæqualem eorum in naturalibus perfectionem : et quo sensu, disp. 6. num. 21. p. 677. ANIMA. Anima vere agit per gratiam, et habitus supernaturales, disp. 6, dub. 1 per totum, et specialiter num. 72, p. 720. APPETITUS. Quomodo in appetitu sensi­ tivo sint, aut non aliquæ virtutes Quæst. 85, art. 1, in Comment, num. 2, p. 364. Sub I qua ratione sit subjectum virtutis. Ibi. num. 3, p. 365. An in eo resideat Pœnitentia. Qua'st. 85, art. 4, in Comment, num. 5, p. 642. ATTRITIO. Sufficiens, et requisita ad fruc­ tum Sacramenti Pœnitentiæ debet esse su­ pernaturalis, disp. 1, num. 146, p. 70. An etiam requiratur ad valorem Sacramenti. Ibi. a num. 159, latissime, p. 76. Attritio supernaturaiis alia absoluta, et efficax, alia destituta his conditionibust disp. 1, num. 204, p. 94. I Attritio absoluta, el efficax superni vires nnI tundes arbitrii, disp. -1, num. 6 ), p. 283. Vide Contritio, Attritio aliqua entitaiive naturalis, I disp. 4, num. 83. p. 295. Potest dari attritio de uno peccato, sino extensione ad aliud, disp. 4, num. 134,p. 321, Et non repugnat, talem attritionem limitatam esse opus specialis auxilii Dei. Ibi. num. 135, p. 324. Possibilis est attritio supernatu­ ralis, quæ non se extendat ad omnia peccata, etiam si cognoscantur. Ibi. num. 137, p. 325. Attritio cum Sacramento æquivalet contri­ tioni in ordine ad præceptum, disp. 5, num. 231, p. 547. An, el quo sensu attritio sit me­ lior contritione, disp. 5, num. 216. p. 561. Per attritionem Sacramento conjunctam fit salis pœnitendi præcepto, disp. 5, num. 266, p. 575. Attritio cum Sacramento sufficit in articulo mortis, sicut in decursu vitæ, quin sit neces­ saria contritio, disp. 5, num. 301. p. 602. Attritio, quæ in omnium sententia debet suffi­ cere ad valorem Sacramenti Pœnitentiæ. Ibi num. 304. p. 604. Sententia docens attritionem cum Sacramento sufficere in omni eventu, et his suppositis non teneri hominem ad con­ tritionem etiam in articulo mortis, est certa moraliter, et excludens omne rationabile du­ bium. num. 308, et sequentibus, p. 608. Ad retractandum efficaciter actum peccaminosum præteritum sufficit attritio cum Sacramento, ibi. num. 310. p. 609. Actus attritionis non procedit a virtute Pœ­ nitentiæ; sed a timore servili. Ibi. num. 315, p. 613. Quo pacto attritio sit vera Pœniten­ tia, et cuncta Sacramento satisfaciat pro contritione. Ibi. num. 316, p. 614. An per sotam attritionem sine Sacramento fiat satis præcepto pœnitendi, disp*. 5, num. 329, p. 625. An attritio cum Sacramento sufficiat ad re­ missionem venialium. In Comment, ad art. 1, quæst. 87, num. 17. p. 809. AUGUSTINUS. Celebris D. Augustini sen­ tentia de influxu Baptismi ficte suscepti, la­ tissime explicatur, et defenditur contra Vas­ quez, disp. 2, a num. 12, p. 102. AUXILIUM. Agere per auxilium est mi­ nus perfectum, quam agere per habitum, disp. 5, num. 194, p. 514. Quo sensu omnibus adultis conferantur auxilia sufficientia ad salutem, disp. 6, num. 129, p. 761. Nequit Deus, nulla facta suppositione negare ho­ mini auxilia sufficientia ad vitandum pecca­ tum, disp. 6, num. 184, p. 795. B. BAPTISMUS. Tide PECCATUM. Nullo modo remittit peccata post se commissa, disp. 1, num. 14, p. 11. Quo sensu dicatur Pœnitentia, disp. 1, num. 15, p. 24. Baptismus ficte, aut sine fructu susceptus, si fictio recedat, cau­ sât vere gratiam regenerat i vam. et remissionem peccati originalis, disp. 2. num. 12, p. 102. Pecca ia ante Baptismum commissa in nullo eventu perlinent ad Sacramentum Poenitentiæ, disp. 2, num. 25. p. 107. Per quam virtutem iniluat sublata fictione, baptismus ficte receptus, disp. 2, num. 30, p. 110. In qua duratione compleatur, et influât Baptismus, disp. 2, num. 89, p. 136. Baptismus B. Virginis asseritur, el explicatur, disp. 4, num. | I | I J I 1 i I j | i INDEX RERUM ET VERBORUM. lf>5, p. 330. Quare Baptismus auferat reatu» oinuis pœnæ. serais Pœnitenlia. disp. 6, num. 168, p. 785. Quomodo m Baptismo rem u tan­ tur peccata venialia. In Comment, ad art. 1, quæst. 87, num. 15, p. 800. BENEFICIUM. An Pœnitentia sit majus beneficium, quam innocentia. In Comment, ad art. 2, quæst. 88, num. 10, p. 835. C. I CAUSA. Potest esse una specie, et nu­ mero, licet ex pluribus constituatur, disp. 1. num, 122, p. 60. Mutua inter causas priorités asseritur, cfisp. 2, num. 33, p. 111. Facile de­ claratur, disp. 5, num. 102, p. 486. Ubi ad­ mittenda parlialitas causarum ad unum effec­ tum, disp. 6, num. 6, p. 665. Differentia inter causam principalem, et instrumentalem quan­ tum ad virtutem agendi, disp. 6, num. 26, p. 681· Causa partialis est in modo causandi imperfecta, disp. 6, num. 35, p. 689. Implicat causam esse partialem, et causare totum ef­ fectum, disp 6, num 98, p 739. CERTITUDO. Qualis requiratur, et suffi­ ciat pro adimpletione praeceptorum supernaturalium, disp. 5, num. 231, p. 347 Certitudo moralis, quam homo habet de sua justifica­ tione, dum recipit Sacramentum Pœnitentiæ cum attritione, disp. 5, num. 307, p. 606. Sententia docens attritionem cum Sacramento ita sufficere, quod nec in articulo mortis te­ netur homo ad contritionem, est certa moraliter, ibi. num. 308, p 608. CHARITAS. Ex præcepto charitatis obli­ gatur peccator ad poenitendum, disp. 5, num. 251, p. 566. Cur præceptum charitatis obliget in primo instanti usus rationis, et non sic m aliis, disp. 5, num. 272, p. 579. Præ­ ceptum charitatis urget non semel in vita, disp. 5, num. 274, p. 581. Quomodo soleant concurrere præceptum charitatis, et præcep­ tum Pœnitentiæ, Ibi. num. 295, p. 597. An supposita remissione peccatorum facta per solum actum charitatis, teneatur homo ad actum Pœnitentiæ, disp. 5, num. 312, p. 610. Intra quod tempus instat obligatio amoris charitatis, disp. 5, num. 328, p. 624. Quare ac­ tus charitatis non sil satisfactoriuspro peccato sicut actus Pœnitentiæ, ibid, num 316, p. 614. Fervor charitatis requisitus ad remissionem peccatorum venialium. In Comment, ad art. 1, quæst. 87, num. 3 et 4, p. 802. An, et quomodo augeatur charitas per actus remis­ sos. In Comment, ad art. 2, quæst. 87, num. 4, p. 813. CHRISTUS. Solus Christus Dominus est institutor Pœnitentiæ. et aliorum Sacramen­ torum, disp. 4, a num. 142, p. 327. An per se ipsum Sacramentum Pœnitentiæ ministra­ verit. Ibi. num. 146, p. 329. Christus prius prædicavit Baptismum, quam Pœnitentiam, disp. 4, num. 162, p. 338. Christus non est baptizatus baptismo a se instituto, sed bap­ tismo Joannis. Ibi num. 163 p. 339. An alios Eer se ipsos baptizaverit. Ibi. Virtutes in hristo sunt ejusdem rationis cum nostris quoad speciem, disp. 5, num. 151, p. 477. Cur in Christo, et nobis sit religio ejusdem rationis ad exhibendum debitum cultum, et non sit eadem justitia ad solvendum eatisfao satisfac­ 841 tionem. Ibi. num. 153, p. 478. In Christo non fuit virtus Pœnitentiæ, quæst. 85, art. 4. In Comment, num. H, p. 646. COMMUTATIO. Pœna æterna non commu­ tatur in temporalem, disp. 6, num. 172, p. 787. Commutatio improprie dicta. Ibi. num. 174, p. 778. CONCRETA. Concreta accidentalia unum significant, et pro alio supponunt, disp. 1, num. 134, n. 65. CONDITIO. Quæ possint occurrere in ad­ ministrations Sacramentorum, disp. 3, a num 177, p. 220. Conditio de futuro impedit eorum valorem, disp. 3, num. 186, p. 224. 'Vide Absolutio. CONFESSIO. Licitum, et utile est peccata semel confessa, et dimissa iterum confiteri, disp. 2. num. 42, ρ. 116. An peccata erronee apprehensa sint materia Confessionis, disp. 2, num. 92, p. 138. Non licet peccata gravia prius non confessa dimidiate confiteri, disp. 3. num. 199, p. 230. An Confessio fieri possit inter absentes, disp. 3, a num. 201, p. 231. Confessio sic facta non solum est illicita, sed etiam invalida in omni eventu. Ibi. num. 204, et seq. p. 233. Sententia Clementis VIII, et frivolæ aliquorum explicationes. Ibi num. 2u7, p. 234. An Confessio peccatorum fuerit in ve­ teri lege, disp. 4, num. 154, p. 335. CONSCIENTIA. Qualiter dictamen conscientiæ erroneæ obliget, disp. 2, a num. 92, p. 138. CONSILIUM. Quid agendum in occursu tentationum, et in memoria præcedentium peccatorum, quæst. 84, art. 9, in Comment, num. 6, p. 344. An expediat crebra peccato­ rum detestatio cum eorum cogitatione. Ibi. num. 7, p. 344. Quæ præcise sunt consilii, non proponuntur sub gravi comminatione, disp 5. num. 319, p. 616. CONSTITUTIVUM. Non est generaliter constitutivum rei id, quo sublato eius essentia destruitur, disp. 1, a num. 65, p. 33. CONTINENTIA. Quare excludatur a ra­ tione virtutis, disp 5, num. 26, p. 384. CONTRITIO. Est pars essentialis Sacra­ menti Pœnitentiæ, disp. 1, num. 91, p. 46, Sed qua ratione, num. 94, et sequentibus, p. 47. Qualiter contritio interior significetur per exteriorem, et possint esse ad invicem causa, disp. 1, num. 99, p. 49. Eædem vires requiruntur ad contritionem, quæ ad amorem Dei super omnia, disp. 1, num. 153, p. 73. Notabilis differentia inter contritionem ante Bapiismum. et contritionem post Baptismum, disp. 2, num. 29, p 109. Connexio inter con­ tritionem, et gratiam justificantem, disp. 4, num. 38. p. 270. Specialis sententia Molinæ de viribus naturæ ad actum contritionis, disp. 4, num. 62. p. 282. Vires naturales non sufficiunt ad eliciendum absolutum actum contritionis secundum substantiam acceptum. Ibi num. 63 et 89, p. 283 et 298. Quæ essen­ tialiter complectatur vera contritio, disp. 4, num. 75, p. 290. Contritio nunquam est infor­ mis, Ibi. num. 81, p. 294. Contritio, cujuscumque ordinis sit, semper habet sibi conjunctum amorem Dei super omnia, disp. 4. num. 93, p. 301. In quo sensu contritio coïncidât cum actu charitatis, et non exposcat diversam virtuiem Ibi. num. 100, p. 305. Notabilis differentia inter contritio­ nem, et amorem Dei. Ibi. num, 103, p. 306* •1 • ; r 812 INDEX RERUM ET VERBORUAf, Nulla est contritio, neque esse potest, qua? non sit supernaturalis. disp. 1, num. 106, D, Î>. 307. Contritio non est purum odium, et üga sed magis actus prosecutionis circa ali­ quod bonum "disp. 5, num. 10, p. 374. Nequit I DEUS. Implicatorium est Deum complacere esse vera contritio do peccatis alienis, sed I in peccalo, ut est materia compensationis per solum de propriis, disp. 5, num. 66. p. 412. Pœnitentiam, disp. 5, num. 12, p. 895.Omnis Quomodo contritio procedens, et dependens j gravis offensa Dei est injuria contra ipsum, a gratia possit concurrero ad delendum of­ I disp. 5, num. 115, p. 119. Possibilis est vera fensam Dei, disp. 5, a num. 157, p. 482, et I ratio justitiæ inter Deum, et hominem. Ibi. num. 165, p. 489. I num. 116. p. 450. Quid in præsenti statu pos­ Actus contritionis nequit fieri per solum tulet Deus a pœnitente in compensationem auxilium, sed dopendet essentialiter a gratia j injuriæ sibi factæ, disp. 5, num. 267, p. «576. sanctificante, disp. 5, num. 166, p. 490. Quo­ j Cur Deus non obliget hominem ad statim modo contritio in Sacramento concurrat ad I satisfaciendum pro injuria sibi irrogata, ut efficiendum gratiam, si ab ea procedit. Ibi. 1 contingit in humanis? disp. 5, num. 333, num, 176, p. 199. Contritio est, et fuit in omni II p. 628. Deus facit creaturam agere. Quæst, 85, statu sub præcepto, disp, 5, num. 290, p. 546. | art. 5, in Comment, num. 1, p. 649, Quomodo suppleri possit per attritionem cum | Deo, et ejus gratiæ attribuendus est totus Sacramento. Ini. num. 230, ibid. I actus supernaturalis, disp. G, num. 7, p. 666. Comparatio contritionis cum attritione, I Deus nequit esse causa partialis, disp. 6, cum et sine Sacramento, disp. 5, num. 246, num. 35, p. 689, 690. Quidquid est a Deo p. 561. Contritio solet esse debita ex multis I efficienter specialiter, respicit Deum ut cau­ motivis, et præceptis, disp. 5, num. 253, J sam finalem. Ibi. num. 62, p. 711. Nequit p. 567. An contritionis omissio ex multis mospecialiter concurrere ad materiale peccati, Uvis præceptæ sit unum peccatum, vel plura, nec ad ullum errorem. Ibi, num. 63, p. 713. disp. 5, num. 255, p.568. An satisfiat praecepto I Diversitas, qua Deus concurrit oum causis contritionis, si fiat ex motivo non Pœniten­ liberis, et cum necessariis, disp. 0, num. 88, tiæ, sed aliarum virtutum, num. 258, p. 570. p. 731. Non oblidatur homo ad eliciendum contri­ Deus hominem justificatum nequit punire tionem statim, ac peccat, disp. 5. num. 269, pœna æterna inferni, disp. 6, num. 181, p. 577. Supposito Sacramento Pœnitentiæ p. 793. Nequit in pœnam peccati remissi ne­ cum sola attritione cognita, non requiritur gare homini auxilia sufficientia ad vitandum contritio in ullo eventu, nec etiam in articulo peccatum. Ibi. num. 182, ibid. Si Deus ho­ mortis, disp. 5, num. 308, p. 608. Contritio mini sine antecedente hujus culpa negaret secundum præsentem providentiam includit auxilia sufficientia ad vitandum peccatum; votum Pœnitentiæ .· et cessante obligatione vel homo non peccaret, vel peccatum refun­ recipiendi hoc Sacramentum, cessat obligatio deretur in Deum. Ibi. num. 183, p, 794-An eliciendi contritionem. Ibi. num. 310, p/608. I magis obliget innocentem, quam pœnitentem. Præceptum contritionis obligat ad illam In Comment ad art. 2, quæst. 88, num, 6 non diu differendam, disp. 5, num. 317, et 7, p. 834. Cui Impendat majus beneficium. p. 615. Contritio expellit peccatum, non for­ Ibi. num. 12, p. 836. maliter, sed dispositive, disp. 6, num. 108, DIFFINITIO. Quomodo diffinienda concreta p. 746. Quomodo licet oriatur a gratia sanc­ accidentalia, et Sacramenta, disp. I, num. 123, tificante, tendat ad destruendum peccatum p. 60. per modum satisfactionis. Ibi. num. 110. DISPENSATIO. Differentia inter dispensa­ p. 747. Contritio concurrit ad expellendum tionem, et commutationem, disp. 6, n. 16-1, peccatum, non physice, sed moraliter, Ihi, [ p. 7*3. num. Ill, ibid. Contritio in vi satisfactionis DISPOSITIO. Duo genera dispositionum ad aliter se habet ad reatum pœnæ æternæ, et gratiam, disp. 6, num. 66, p. 715. Non datur ad reatum pœnæ temporalis, disp. 6, ultima dispositio antecedens, ad quam gratia num. 119, ρ· 754. Non contritio interior, sed sanctificans infallibiliter sequatur, disp. 6, exterior est proprie pars Sacramenti Poeninum. 121, p. 755. tentiæ, disp. 1, num. 102, p. 51. DOLOPi, Unde oriatur necessitas doloris ad CONVERSIO. Homo lapsus nequit per so­ Sacramentum Pœnitentiæ, disp. 1, num. 63, las naturales vires se efficaciter convertere el num. 110, p, 67. Dolor supernaturalis ne­ in Deum ut ultimum finem naturalem. Disp. 4, cessarius ad fructum Sacramenti Painitentiæ, num. 89, p. 298- Vide Contritio. Supposita disp. 1, num. 113, p. 69. An ad distinctas elevatione hominis ad supernaturalem ordi­ Confessiones ejusdem peccati, requiratur no­ nem, non potest homo lapsus se convertere vus, et distinctus dolor. Quæst. 81, art. 10, in. ad Deum tu naturalem finem, quin converta­ Comment, num, 9, p. 351. tur etiam ad finem supernaturalem, disp. 1, DONUM. Propria ratio donorum Spiritus num. 95, p. 302. Conversio ad bonum com­ sancti, disp. 5, num. 108, p. 444. mutabile solet post justificationem manere, DUBIUM. In dubio de periculo mortis obli­ disp. 6. num. 171, p. 787. Quo modo deleatur dat præceptum Pœnitentiæ. disp. 5, num. ultimo illa inordinata conversio. Ibi. num. 173, ibidCORRECTIO. Ad quid obliget præceptum correctionis fraternæ, disp. 5, num. 342. E. p, 0'35. CRUX. An crucis signum sit necessarium ad perficiendum Sacramenta. Quæst. 8-1. ECCLESIA. In Ecclesia datur potestas ad Art 4, In Comment, num. 8, ρ· 246. | remiitendum peccata, disp. 1, num. 6, p. 7. INDEX RERUM ET VERBORUM. I Magis deferendum est Ecclesiæ, quam plu­ rium Patrum auctoritati, disp 3, num. 22, n. 15!. Quid Ecclesia possit, aut non m his. qu® sunt juris divini, disp. 5, num. 271, p, 578. EFFECTUS. Effectus quo communior, eo Ïelit causam universaliorem, et perfectiorem, isp. 6. num. 70. p. 723. ÆQUIPOLLENTIA. Admittenda est in ver­ bis, quæ sunt forma Sacramentorum, disp. 3, num. 156, p. 211. ERROR. Error Novati , et Novatianorum circa Poenitentiam. Quæst. 84, art. 10, in Gomment, p. 319. EUCHARISTIA. Quomodo hoc Sacramen­ tum remittat peccata venialia. In Comment, ad art. 1. quæst 87, num. 10, p. 808. EXCOMMUNICATIO. Ad imponendum, et tollendum excommunicationem non requiritur determinata forma, disp. 3, num- 180, n. 225. EXTREMA UNCTIO. Radix, ut hoc Sacra­ mentum perficiatur verbis deprecativis ; quod in aliis non contingit, disp. 3, num. 41, p, 157, et num. 46, p. 158. Infantes, et perpetuo amentes non sunt capaces Extremæ-Unotionis. disp. 3, num. 102, p. 186. 843 G* GRATIA. Quomodo differant gratia bap­ tismi, et gratia Pœnitentiæ, licet utraque det primum osse supernaturale, disp. 1, num. 46, p. 24. Quæ illarum sit perfectior. Ibi. num. 47, p. 25. Quæ debeat dici excellens gratia in­ ter Sacranientales, disp. 1, num. 49, p. 26. Licet gratia Sacramentalis Pœnitentiæ ali­ quando non remittat peocatum, semper ta­ men esl remissiva illius et ex se remittit, disp. 3, num. 94, p. 181. Gratia necessaria ad contritionem, et attritionem secundum subs­ tantiam consideratas, disp. 4, num. 62, p. 282. Distinctio inter gratiam communiter dictam, et gratiam sanctificantem. Ibi. num. 82, p. 291. Necessitas gratiæ supernaturalis ad ali3ua opera entilative naturalia in homine lapso. isp. -1, a num. 98, p. 304. Necessitas gratiæ excitantis, et adjuvantis disp. 4, num. 119, p. 314. Unde proveniat, quod gratia sanctificans de se permanens facile deperdatur, quæst. 84, art. 10, in Comment, num. 10, p 349. Cur re­ pugnet primam gratiam justificantem cadere sub merito, disp. 5, num. 161, p. 486. Graliæ receptio fieri potest dupliciter, nempe essen­ tialiter, et connaturahler. Ibi. num. 16. p. 487. Non datur præceptum conservandi gra­ tiam distinctum ab aliis præceptis, disp. 5, num. 231 p. 517. Quæ gratia necessaria ad resistendum gravi tentationi, disp. 5, num. 346, p. 639. Gratiæ, et liberi arbitrii concursus, disp. 6, num. 1, cum sequent, p. 662. Primum gratiæ auxilium, seu gratia operans, disp 6, num. 42, p. 697. Gratia respectu operationis super­ naturalis est ratio totalis proxima agendi, sed non est causa totalis, disp 6, num. 46, p. 699. Ad quos virtutum actus requiratur gratia habitualis, disp. 6, num. 65, p. 714. Qualem gratiam admittebant Semipelagiani, disp. 6, num-103. p. 744. Gratia operans alia actualis, et alia habitualis, disp. 6. num. 112, p. 749. An pessit dari ultima dispositio antecedens res­ pectu gratiæ sanctificantis, disp. 6, num. 121, p. Too/lmpossibile est remitti peccatum mor­ tale in quocumque statu commissum, absque infusione gratiæ sanctificantis, disp. 6, num. 139, p. 766. An gratia justificans possit con­ jungi cum reatu ad pœnam aeternam, disp. 6, hum. 176, p. 789. Non requiritur gratiæ infu­ sio, vel augmentum ad remissionem peccato­ rum venialium. In comment, ad art. 2, quæst. 87, num. 1, p. 812. Gratiæ augmentum per actus remissos. Ibi. num. 4, p. 813. FESTA. Non datur specialis obligatio poe­ nitendi in diebus festis, disp. 5, num. 282, p. 587. FICTIO. Quæ solet inveniri, in Sacramen­ tis; in quo consistat, disp. 2, num. 46, p. 118. et num. 91, p. 137. Notabilis differentia inter peccatum fictionis, et alia peccata cum ea simul concurrentia, disp. 2, num. Ibi. An Sacramentum Pœnitentiæ ficte receptum in­ fluat recedente fictione, disp. 3, anum. 78, P’ 172 ·, FIDES. Fides promovet lumen rationis in actibus propriis naturalibus, disp. 4, num. 51, p. 276. An Deo dicenti possit quis assenliri Deo assensu fidei eutitalive naturalis, disp. 4, num. 132, p. 332. An, el quomodo puer perveniens ad usum rationis teneatur ad assensum fidei, disp. 5, num. 273, p. 581. Fides est aliqua vita supernaturalis in ho­ mine peccatore, disp. 6, num. 38, p. 693. An ia peccatoribus detur aliqua forma radicalis, ul eliciant actum fidei, aisp. 6, num· 59, p. 709. Cur informitas non sit essentialis fidei informi, disp. 6, num. 60, p, 710. Cognitio fi­ dei theologicæ fit per species naturales. Ibi, num. 92, et seq. p. 731. Quare sit impossibilis assensus fidei theologicæ ad unum mysterium cum dissensu circa, aliud, disp. 6, num. 134, p. 763. FINIS. Impossibilis est aversio, et conver­ HABITUS. Non est qualitas composita ex sio respectu ejusdem ultimi finis, disp. 6, habitibus partialibus, disp. 5, num. 69, p. num. 133, p. 763, 414. Habitus supernaturales dant posse abso­ FORMA. Duæ formæ distinguendæ in Sa­ lute ad actus sini correspondentes : quod non cramento Pœnitentiæ, disp. 1, num. 131, p. præstant habitus naturales, disp. 5, num. 61. Forma Sacramenti Pœnitentiæ. disp. 3, 193. p. 513. Differentia inter modum agendi a num. 1, p. 142. In Sacramentis forma ne­ per habitum, et modum agendi per auxilium. cessario debet adhiberi verbis excepto matri­ Ibi. num. 194, p. 514. Pro quibus actibus po­ monio. Ibi. num. 5. p. 144. Quo sensu qui producit ultimam dispositionem ad forem nantur habitus, et pro quinus non. disp. 5, num. 204, p. 521. Plures habitus laudabiles, producat for mani φ$ρ« C> num. U9*p. 7o4. qui deficiunt a vera ratione virtutis. Ibi, i. F F : I ξ’ i i i r I S44 < INDEX RERUM ET VERBORUM. num. 113, p, 470. Modus, et ordo justificatio­ num. 214, p. 530. Quo pacto habitus super­ nis adultorum, disp. 5, num. 162. p. 186 Jus­ naturales sint proxima, et adæquata ratio tificatio impii includit duas mutationes reaeliciendi proprias operationes, disp. 6, a lilor distinctas. Ibi. num. 163, p. 487. Licet num. 4, latissime p. 663. An habitus, et ac­ fiat dependentor a satisfactione, absoluto lit tus theologias sint supernaturales, disp. 6, gratis. Ibi. num. 167, p. 492. Aclus concur­ nuru. 97, p. 739. rentes ad justificationem, et eorum ordo. HÆRESIS. HÆRETIGI. Hæreticorum in­ Quæst. 85, art. 5, in Comment, num. 2, p. constantia circa Sacramentum Pœnitentiæ, 650. disp. 1, num. 11, p. 10 Hæreticorum odium in Pœnitentiam Sacramentum, et virtutem, disp. 5, num 11. p. 375. Hæreticorum ars miscere vera falsis, ut fallant, disp. 6, num. 50, p. 702. HOMO. Repugnat purum hominem satisfa­ LEX. Tempore legis naturæ, et legis scriptæ cere ad æqualitatem pro offensa peccati gra­ erat aliquod Pœnitentiæ Sacramentum, disp. vis, disp. 5, num. 132, p. 462. An pro pecca­ 4, num 143. p. 328. An etiam confessio pec­ tis venialibus. Ibi. num. 134, p. 464. . catorum fuerit in usu, disp. 4, num. 154, p. 335. Quando cessavit lex vetus, disp. 4, num. 159, p. 337. In lege veteri fuerunt aliqua sacrificia in satisfactionem peccatorum disp. 5, num. 105, p. 442. LIBERUM ARBITRIUM. Liberium arbi­ IMPERFECTIO. Quæ dicantur imperfec­ trium in homine lapso est impotens ad plu­ tiones in vita spirituali, et an pertineant ad res aclus entitativos naturales, disp. 4, num. objectum virtutis Pœnitentiæ, disp. 5, num. 128, et ibi plura, p. 319. Arbitrii vertibilitas 82, p. 423. ad bonum, et malum. Quæst. 84, ari. 10, IMPŒNITENTIA. Impœnitentia, ut impe­ num. 10, p. 649. Liberium arbitrium non ha­ trat determinationem non pœnitendi, est spe­ bet ullum intluxum immediatum partialem ciale peccatum in Spiritum sanctum, disp. 5, in actus supernaturales, et salutares, disp. 6, num. 225, et seq. p. 541. Alia impœuitentia dub. 1, per totum, p. 662. Non concurrit ut negativa, quæ non est speciale peccatum, instrumentum proprie, sed ut causa princi­ nec circunstantia moralis. Ibi. num. 225, p. palis ad supernaturales operationes. Ibi. 542. Impœnitentia finalis quare dicatur pec­ num. 26, p. 681. Quam libertatem habeant catum in Spiritum sanctum, disp. 6, num. virtutes in propriis operationibus, disp. 6, 159, p. 780. num. 83, p. 728. Libertas actuum supernatuINGRATITUDO. Reperitur quædam ingra­ ralium, qua distributione revocatur in prin­ titudo in omni peccato gravi commisso post dis 6, num. 85, p. 729. cipia, disp. Pœnitentiam. In Comment, ad art. 2, quæst. LUMEN. Lumen gloriæ est tota et adæquata 88, num. 1, p. 831. Specialis Ingratitudo in ratio immediata agendi visionem beatificam, Idisp. 6. num. 17, p. 673. Lumen corporale est quibusdam peccatis. Ibi. num. 4, p. 833. ratio, ut objecta‘ immittant INNOCENTIA. An in statu innocentiae fue­ ............. species. ' . Ibi. num. 19, p. 675. ' rit Pœnitentiæ virtus, quæst. 85, art. 4, in Comment, num. 10. p. 618. An innocentia sit melior, quam Pœnitentia. In Comment ad art. 2, quæst 8s, num. 6, et seq. p. 831. MACULA. Quomodo sublata macula pec­ INSTRUMENTUM. Instrumenta divinæ vir­ cati, maneat reatus ad pœnam tempora­ tutis possunt esse materialiter plura, et for­ lem, disp. 6, num. 163, p. 783. Quid sit ma­ maliter unum. Quæst. 84, art. 10, in Com­ cula peccati venialis, el per quid formaliter ment. num. 24. p. 358. INTELLECTUS. In intellectu creato distinexcludatur. In Comment, ad art. 1, quæst. guendæ sunt ratio potentiæ naturalis, el ra­ 87, num. 18, p- 810. tio potentiæ obedientialis, et conceptus es­ MANUS. Non requiritur ad Sacramentum Pœnitentiæ manuum impositio, quæst 81. sentiæ ab utraque ratione præsctndens, disp. art. 4, in Comment, num. l,p. 2.44. Qua de 6, num. 77, pp. 724. Intellectus non efficit causa aliqua Sacramenta illam exposcant. Ibi. immediate conceptum intellectionis repertum num. 5, p. 245. Contrarii errores circa ma­ in visione beatifica Ibi. num. 102, p. 712. JUS. Modi, quibus jus divinum dicatur ser­ nuum impositionem in Sacramento Pœniten­ vari illæsum, disp. 5, num. 141. p. 1'8. tiæ. Ibi. num. 6,p. 246. JUSTITIA. JUSTIFICATIO. Quare aliquæ MARIA. Virgo Maria potuit suscipere, el virtutes cadant a ratione perfectæ justitiæ. suscepit Sacramentum Baptismi, non autem HUI Quæst. 85, art. 3. in Comment, num. 2, p. Sacramentum Pœnitentiæ, disp. 4, num. 164, 469. An in humanis dentur plures justitiæ &. 339. B. Virgo habuit, et habet virtutem commutativæ specie diversæ disp. 5 , a num. œnitentlæ, q. 85, art. 4, Comment, num. 9, 93, p. 132. Non repugnat veræ justitiæ ratio el 10, p. 647. inter Deum, et hominem, disp. 5. num. 116, MARTYRIUM. An faciat ex attrito contri­ p. 450. Justitia, et omnes ejus species resident tum, sicut contingit in Baptismo, et Pœni­ in voluutate. ibi. num. 123, p. 454 Justitia tentia. disp. 1, a num. 27, p. 265. Aclus mar­ commutativa exposcit æqualitatem quantita­ tyrii est eucilive a fortitudine, sed debet esse tive™, et rigorosam. disp. 5, num. 138, p. imperative a charitate. Ibi. num. 29, p. 266. 466. Justitia vindicati va non comprehendit MATERIA. Multiplex materiæ acceptio, sub se Pœnitentiam, disp. 5, num. 142, p.469. disp 2, num. 37, p. 113. Materia necessaria PropriiB rationes justitiæ vihdidativæ. Lbi. ad valorem Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 2( INDEX RERUM ET VERBORUM. nuni. 38. p. 114. Eadem materia remota potest deserviro pluribus numero Sacramentis,.se­ cus vero eadem materni proxima. Ibid. num. 43, p. 117. Ad valorem Sacramentorum non sufficit materia apprehensa, sed debet adesse vora materia a Christo instituta, disp. 2, num. 91, p. 137. et disp. 3, num. 134, p. 199. MATRIMONIUM. Matrimonii Sacramen­ tum potesl conüci dependentor a conditione de futuro, secus aha Sacramenta, disp. 3, num. 188, p. 225. Notabilis differentia inter aclus requisitos ad esseutiam Pœnitentiæ, et requisitos ad essentiam matrimonii, disp. 1, num. 174, p. 83. et disp. 3, num. 3, p. 143. MERITUM. Differentia inter merita mortificata, et Sacramentum Pœnitentiæ informe, disp. 3, num. 79, p. 173. Quare merita mortilicata per peccatum redeant per sequentem Pœnitentiam : et peccata exclusa per gratiam non redeant per peccatum subsequens, in Comment, ad art. 1, quæst. 88, num. 10, p. 828. MODUS. Aliquando pertinet ad rei subs­ tantiam, et speciem, disp. 5, num. 240, p. MORS. MORTIFICATUM. In articulo mor­ tis urget præceptum amoris charitatis in Deum, disp. 5, num. 272, p. 579. In articulo, aut periculo mortis obligat periculo mortis obligat per se præceptum Pœnitentiæ. disp. 5, num. 293, p. 596. Quid importet pericu­ lum, aut articulus mortis. Ibi. num 297, ibid. An moribundus suscepto Sacramento cum attritione teneatur adhuc ad contritio­ nem. Ibi. num. 300, p. 601. N. NATURA et NATURAJLE. Ratio naturalis dictat dolendum, el poenitendum pro pecca­ tis, disp. 4, num. 45, p. 273. In lege naturali non erat determinatus exterior modus Pœni­ tentiæ. Ibi. num. 47, p.274. Quomodo natura­ lis ratio se extendat ad attingendum indirecte supernaturalia. Ibi. num. 48, p. 275. et num. 51, p. 276. Quantum adhibeatur ex consortio fidei. Ibi. num. 53, ibid. Intra ordinem na­ turæ impossibilis est virtus Pœnitentiæ. et vera contritio, disp. 5, num. 216, p. 533. Na­ turale quibus modis dicatur, disp. 5, num. 235, p. 550. Quod est naturale, nequit ullam connexionem habere cum ordine supernatu­ rali, disp. 6, num. 62, p. 711. NECESSITAS el NECESSARIUM. Plures modi, quibus aliquid potest dici necessarium ad salutem, disp. 4, a num. 1, p. 250. Neces­ sitas medii, et necessitas præcepti, disp. 5, num. 217, p. 534. Necessarium necessitate medii est etiam necessarium necessitate præ­ cepti, disp. 5, num. 219, p. 536. Quæ debeat occurrere necessitas, ut instet obligatio præ­ cepti affirmativi, disp. 5, num. 223, p. 539, O. OBJECTUM. Objectum formale, et prima­ rium virtutis Pœnitentiæ, disp. 5, num. 39, p. 392. et fusius num. 78, p. 421. OBLIGATIO. Duplex urgere potest in præ- 845 ceplis, alia per se, alia per accidens, et no­ tandum inter eas discrimen, disp. 5, num. 265, p. 574. Quando, et qua ratione instet obligatio in praeceptis affirmativis, disp. 5, num. 324, p. 620. Potesl homo obligari ad eliciendum aliquos aclus, quin determinetur materialiter tempus eos eliciendi, disp. 5, num 325, p. 621. ODIUM An odium mali sit æquivalenter amor boni oppositi, disp. 5, num. 9. p. 374. Odium peccati alia ratione peccati alia ra­ tione pertinet ad charitalem, alia ad Pœni­ tentiam, disp. 5, a num. 46, p. 397. An in odio peccati possit, aut debeat dari medium rationis, disp. 5, num. 59, p. 408. OFFENSA. Diversitas inter modos, quibus Deus, el homines remittunt offensa, disp. 1, num. 91, p. 46. In omni offensa Dei includi­ tur ratio injuriæ, et injustiliæ, disp. 5. num. 115, p. 449. Remissio offensæ media satisfac­ tione fit gratis, et absolute non ex justitia, disp. 5, num. 168, p. 493. Duplex acceptio offensæ Dei, Ibi. num. 171. p. 495. Offensa Dei Auctoris, et finis naturalis nequit per solas vires naturales auferri, disp. 5, num. 201, p. 518. OMISSIO. Omissio Pœnitentiæ quomodo voluntaria, et peccaminosa, disp. 5, num. 227, p. 513. Aliquando non est peccatum velle non poenitere, uisp. 5, num. 288, p. 591. An sit possibilis pura omissio libera, disp. 6, num. 88, n. 731. OPINIO. Usus opinionum probabilium in applicatione Sacramentorum, disp. 3, num. 176, p. 220. ORNATUS. Qui ab aliquibus asseritur tan­ quam dispositio ad gratiam Sacramentalem, refellitur, disp. 1, num. 108. p. 53. P. PARS. PARTI ALITAS. Partes Sacramenti Pœnitentiæ. Vide Pœnitentia, et Materia, et Forma. Pars tantum inlegralis Sacramenti supponit non solum ejus essentiam, sed etiam primarium illius effectum, disp. 3, num. 149, p. 208. Quæ dicantur partes intégrales, quæ subjectivae, quæ potentiales, disp. 5, num. 125. p. 541. Partialités ex parte causæ admit­ tuntur, ubi datur partialilas ex parte affectus; secus ubi hæc non adest disp. 6, num. 6. p. 665 Partialités Dei, et voluntatis creatæ in actus supernaturales refellitur. Ibi. num. 98, p. 739. PECCATUM. Peccata ante baptismum com­ missa non sunt materia Sacramenti Pœ­ nitentiæ, sed' Pœnitentiæ virtutis, disp. 2, num. 4. p. 99 Peccata venialia. Vide. Venia­ lia. Peccala dubia an, et quomodo debeant esse materia confessionis disp.' 2, num. 44, p. 117. Peccata commissa a baptizato ante ul­ timum instans, terminativum baptismi, non sunt materia Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 2, num. 48, p. J19. Peccata non vere com­ missa, sed existimata non sunt materia Sacramenli Pœnitentiæ, bene autem Pœnitentiæ virtutis, disp. 2. num. 96, p. 140. Peccata quo sensu dicantur vincula, disp. 3, num. 20, p. 150. An ejusdem peccati possit fieri major, et major remissio, disp. 3, num. 99, p. 184. Peccare, et de peccato poenitere non 846 INDEX HERUM ET VERBORUM. est solius naturæ, sed suppositi, disp. 4, num. 32, p. 267. Repugnat quod Deus ul ultimus Gnis natu­ ralis diligatur super omnia a peccatore, disp. 4, num. 91, p. 3w. An peccator habeat potes­ tatem antecedentem ad diligendum super omnia Deum ultimum finem naturalem. Ibi. num. 99, p. 304. Nullum peccatum grave est, aut esset remissibile in aliquo statu absque gratia sanctificante, disp. 4. num. 106, p. 307. Ad quid teneatur homo, quando ejus memo­ riae repræsentantur antecedentia pecoata. Quæst. 84, ari; 9, in Comment num. 4, p. 343. Nullum est peccatum adeo grave» quod du­ rante vita non possit remitti. In eadem quœst. art. 10. In Comment, num. 5, p. 350. Peccatpm nullo modo amatur, licet ametur Pœni­ tentia cum eo connexa, disp. 5. num. 16, p. 378. Quomodo peccatum transierit, et maneat, disp. 5, a num. 22, p. 882. Plures rationes communes, el speciales in peccato gravi con­ sideranda?, disp. 5. num. 23, p. 382. Peccata aliena non sunt materia, nec ob­ jectant Pœnitentia, disp. 5, num. 65, p. 411. Omne peccatum grave est vera contra Deum injustitia, et fundat debitum satisfaciendi, disp. 5, num. 1, 8 et seq. p. 373. An commit­ tantur plura peccata omittendo aclum a plu­ ribus Virtutibus imperatum, disp. 5, num. 255, p. 568. Non quoties occurrunt memoriæ peccata, tenetur homo de eis pœnitere, disp. 5, num. 282, p. 587. et num. 310. p. 608. Au in peccatore detur aliqua forma animæ im­ mediate inhaerens pro eliciendis actibus fidei, spei, et similes, disp. 6, num. 58, p; 7i>8. Quomodo peccatum expellatur per virtutem Pœnitentiæ, disp. 6, num. 109. p. 747 et 111. p. 748. Peccaium expellit physice gratiam : sed non expellitur physice per contritionem, disp. G. num. 118, p. 753. Omnia peccata de­ leri possunt ner Pœnitentiam, disp. 6, num. 124, p 757. Non potest unum peccatum mor­ tale sine alio remitti, disp. G, num. 131, p. 762. Oppositum contingit in venialibus, et quare, Ibi. num. 13*2, p. 763. Impossibile est remitti peccatum mortale absque intrinseca peccatoris mutatione. Ibi. num. 129, p. 765. et remitti unum mortale sine aliis. Ibi. num. 138, p. 766. Peccatum morlale commissum in Statu pur© naturæ non posset remitti absque infusione gratiæ sanctificantis. Ibi; num. 139, p. 767. Implicat contradictionem dari aliquod pec­ catum irremissibile, disp. 6, num 111. p. 768. Implicat etiam peccatum remitti, cum com­ mittitur, et antequam fiat. disp< 0, num. 147, p. 772. Peccata in Spiritum sanctum . et quare Ita vocentur» disp. 6» num. 154, p. 776. Quod dicatur peccatum ad mortem. Ibi. num. 155, ibid. An peccatum possit remitti absque I omni Pœuitentta, disp. 6, num. 185. p. 795. Datur distinctio ex natura rei inter pecca­ tum mortale, ot veniale. In Comment, ad art. 4, quæst. 87, num. 4, p; 817; Quomodo peccata mortalia conveniant, et differant ex parte aversionis. In Comment, ad art. 1. q. 88, num. 2, p. 824. PecCata dimissa per Poe­ nitentiam non redeunt absolute per subse­ quens peccatum. Ibi. num. 3, p. 825. Contra­ rium implicat contradictionem. Ibi. num 14, p. 830; Possunt tamen aliquo modo redire se­ cundum quid. Ibi. num. 15, p. 831. et art. 2, a num. 1, p. 832. PCBNA. Comminatio gravis pœnæ denotat gravitatem præcepti, disp. 5, num. 320. p. 616. Cur sublata pœna ælorna per Pœniten­ tiam, non auferatur semper pœna temporalis, disp. 6, num. 163, p. 783. Taxatio pœnæ tem­ poralis non est mere voluntaria, sed fundatur in peccato, ibi. num 166, p. 785. Proportio inter pœnam ot culpam. Ibi num. 167, n. 785. . I PCÈN1TENTIA. .Etymologia nominis Pmnitentid) el qtlid significet. n Proœm. num. 1, p. 1. Absurda Lutheranorum expositio. Ibi. num. 2, p. 2. Veræ Pœnitentiæ laudes. I Ibi. num, 5, p. 4. Non omnis Pœnitentia est Sacramentum Pœnitentiæ, disp. 1. num. 2, p. 6. Datur in Ecclesia verum Pœnitentiæ Sacramentum, disp. 1, num. 12, p. 10. Differentia inter pœnilentlam ante baptismum, et post baptis­ mum, disp. 1, num. 20, p. 13. Quaîù differant Sacramentum Baptismi et Sacramentum Pœnitenliæ, disp. 1, num. 30, p. 17. In quo consistat materia, et forma Sacra­ menti Pœnitentiæ disp. 1. num. 59, p. 31. Actus pœnitentis necessarii ad veram Pœni­ tentiam, disp. 1, num. 63, p. 32. In Pœùiteutiæ Sacramento tam forma, quam materia causant gratiam, sed magis principaliter forma, disp. 1, num. 79, p. -10. Contritio est pars essentialis Sagramenti’Pœnitentiæ, disp. 1, a num. 90, p. 45. An contritio interna, an externa?ibi num. 102, p. 51. Quomodo in Sa­ cramento Pœnitentiæ distinguendum inter Sa­ cramentum tantum, et rem tantum Sacra­ menti, et rem, ac Sacramentum simul in Sa­ cramento Pœnitentiæ est contritio interior, disp. 1, num. 108, p. 53. Qualiter eadem Pœnitentiæ pars possit dici essentialis, et integralis, disp. 1, num. Ill, p. 57. Multiplex partium compositio in Sa­ cramento Pœnitentiæ disp. 1, num. 116, p. 58. In Sacramento Pœnitentiæ boh datur nisi unica absolutionis forma Ibi. nam. 117, p. 58. Qua ratione satisfactio pertineat ad hoc Sacramentum, disp. 1, num. 118, p. 59. Sa­ cramentum Pœnitentiæ est uuuin in specie, et potest esse numerice Unum linum, disp. 1, num. 122 p. 60. 122. Diffinitio âacramenti Pœnitentiæ qiiasi physice sumpti, disp. 1, nüm. 124, p. 61. Diffinitio metaphysics hujus SacfàmBhti. Ibi. num. 126, p. 62."Aliæ diffinitiones refellun­ tur, a num. 137) ibid. Duæ formæ, et duæ significationes distinguendæ in Sacramento Pœnitentiæ, disp. 1, num. 131, p. 64; Pro quo supponat vox Sacramenti Pœnitentia, et quid significet. Ibi. num. 136, p. 65. , Dolor aiiquis.de peccatis est Omnino neces­ sarius in Pœnitentia, disp. I, nüm. 110, p. 67. An sufficiat, quod peccator dolëat do eo, quod non dolet. num. 141, p. 67. Requiritur ad trucium Sacramenti Pœnilentiæ, quod dolor sit supernaturalis, num. 143, p. 69. et num. 157, p. 75. An etiam ad valorem Sacramenti, disp. 1, num. 159, cum sequentibus, p. 76. An possit Sacramentum Pœnitentiæ esse va­ lidum, et sine effectu remittendi peccatum, disp. 1, num. 122, p. 92. Sacramentum Pœni­ tentiæ informe, disp. 1, num. 207, p. 93. et disp. 3, num, 78, p. 172. .Materia remota Sacramenti Pœnitentiæ. disp. 2, num. 4, p. 99. Non est peccatum ori­ ginale nec actualia ante baptismum Com- INDEX RERUM ET VERBORUM. missn. ibid. num. 5, et sequentibus p. 99. Pœnitentiæ inlluxus non so extendit ad talia peccata udliuc indirecto. Ibid. num. 32, p. 110. Quæ peccala dicuntur materia necessaria Sacramenti Pœnitentiæ ex parte ipsius Sa­ cramenti. disp. 2, num. 37, p. 113. Materia libera. Ibid. num. 38, p. 11-1. Materia suffi­ ciens. num. lu, p. 115. Peccata commissa a baptizato, dum baptizatur, an sint materia hujus Sacramenti, disp. 2, num. 18, p. 119. Quid do peccatis commissis in instanti terminalivo baptismi, disj). 2, num. 54, p. 121. et num. 78, p. 130. Quid de ipso peccato for­ malis fictionis, sive susceptionis sacrilegio, disp. 2, num. 81, p. 132. Quid de venialibus cum fictione concurrentibus. Ibid. Quid de peccatis falso, aut erronee apprehensis, disp, 2, num. 9:1, p. 138. 4 , Forma Sacramenti Poenitentiae, disp. 3, a num. 1. p. 142. Exposcit necessario verba, nec aliter adest. Ibid. num. 2, 142. Et non quaelibet verba, sed verba determinata, disp. 3, num. 7, p. 145. Convenientia prædictorum verborum. Ibid. num. 10, p. 146. Cur non requiratur similis determinatio in liberatione a censuris. Ibidi num. 16, p. 148. Quo sensu forma hujus Sacramenti dicatur .oratio, aut deprecatio, disp. 9, num. 25, p. 152. An liceat variare aliquid in forma hujus Sacramenti, disp. 3, num. 49, p. 152. An te­ neat Sacramentum, si detur variatio in forma. Ibid. num. 51, p. 160. In Sacramento Pœnitentiæ ût remissio pec­ catorum non solum quantum ad reatum, sed etiam quantum ad Culpam, disp. 3, à num. 63, p. 165. Peccatorum remissio est effectus pro­ prius absolutionis Sacramentalis. Ibid, nu­ mero 64j p. 166. Sacramentum Pœnitentiæ non potest cele­ brari dependenter a conditione de futuro, disp. 3. num. 182, p. 223. Qui ritus, et cæremoniæ, licet laudabiles, possint absque peccato in hoc Sacramento omitti, quæst, 84, art. 4, in Comment. Quem ordinem habeat ad alia Sacramenta. Ibid. num. 4, p. 245. Sacramentum Pœnitentiæ non est absolu­ tum sive nulla facta suppositione» necessa­ rium ad salutem, disp. 4. num. 3, p. 252. Est necessarium in re, vel in voto ad delendum peccata gravia post Baptismum commissa, disp. 4» num. 3, p. 252. Secus ad remissio­ nem yenialiurh. Ibid, num 6( p.,253. In quo consistat votum Sacramenti Pœnitentiæ. disp. 4, a num. 9, p. 254. Licet melius sit formale, et explicitum, sufficit tamen virtuale» et implicitum. Ibid. num. 13, p, 256, et num. 36, p. 269. Est etiam Sacramentum Pœnitentiæ neces­ sarium necessitate præcepti divini, disp. 4, num. 22, p. 262. Plura commoda ex Sacra­ mento Pœnitentiæ licet necessario, et diffi­ cili. Ibid. num. 24, p. 263. An fuerit Pœniten­ tia in lege veteri, disp. 4, a num. 43, p. 272. Ratio naturalis dictat pœnitenddm pro pec­ catis. Ibid. num. 45, p. 273. Sacramentum Pœnitentiæ noh est inditum a natura, sed aliquando, et ab aliqud institu­ tum. disp. 4, hum. 189, p. 326. Christus Do­ minus hoc Sacramentum instituit, disp. 4, num. 140, p. 327. Fuit aliquod Pœnitentite Sacramentum in lege naturæ, et iri lege scripta, disp. 4, num. 143, p. 328. Christus post suam Resurrectionem instituit Sacra­ 847 mentum Pœnitentiæ. Ibid. num. 148, p. 331. Rationes congruenti», ut non prius luerit institutum. Ibid. num. 153, p. 334. Quo sensu Poenitentia debeat durare usque ad finern vit», et esse continua, quæst. 84, art. 9, in Comment, num. 2, n. 342. An homo debeat pœnitere, quoties Illius memo­ riæ oceurunt peccata pra-terita. Ibid. num. 4, p. 343. Quam continua debeat esse dé pecca­ tis Pœnitenlia Ibid. num. 8, p. 345. Sacra­ mentum Pœnitentiæ est pluries iterabile, quæst. 84, art. io, in comment, num. 6, p. 350. Non solum ubi adest novum pecca­ tum, sed etiam circa idem peccatum sæpius alias confessum. Ibid. num. 7, p. 351. Quid si sit idem dolor? Ibid. num. 8, p. 351. Multiplex Pœnitentiæ usurpatio. Alia pri­ vata, alia publica, quæst. 84, art. 10, in Comment, num. 12, p. 353. Pœnitentia pu­ blica alia solemnis, et alia non solemnis. Ibid. num. 13, p. 353. Pœnitenlia publica so­ lemnis non poterat iterari. Ibid. num. 15, p. 354. An possint plures ministri simul concur­ rere ad idem numero Pœnitentiæ Sacramen­ tum. quæst. 84, art. 10, Ift Gdmment. a num. 16, p. 354. An eo casu supposito, essent plurâ Sacramenta. Ibid num. 18, p. 355. Aft sil possibile, quod absolutio unius α pluribus sacerdotibus sil licita. Ibid. num. 27, p. 359. In quibus conveniant, et in quibus differant Pœnitentia Sacramentum, et Pœnitenlia vir* tus. quæst. 85, in explicatione tituli, num. 2, ?. 362. An virtus Pœnitentiæ sit in appetitu. bid. num. 4, p. 363. Actus primarius virtu­ tis Pœnitentiæ, ex D. Thoma. Ibid. art. 2, in Gomment, num. 2 p 366. Virtus Pœnilentiæ noh est pars subjectiva justitiæ, sed solum potentialis. Ibid. art. 3, in Comment, num. 2, p. 369. Habet confinium ad plures, et excel­ lentes virtutes. Ibid. num. 5, p. 370. Pœnitentiæ convenit esse vere, et proprie vif'tutem. disp. 5, num. 1, p. 371. Aclus ejus pi’imariuSi el specialis illius honestas, et dif­ ficultas. Ibid. num. 6, p. 372. Ex eo quod ametur Pœnitentia, non sequitur amari pec­ catum, quod est illius materia, disp. 5, num. 13» p. 376. Qua ratione Pœnitentia ten­ dat in non esse peccati, cum impossibile sit non esse» aut fuisse ex suppositione, quod fuerit, disp* 5, a num. 19, p. 379. An actus Pœnitentiæ sit conditionatus» an efficax, el ab­ solutus. ibid. num. 24, p. 383. Pœnitentia est specialis virtus. Ibid, num. 33» p. 389. sub qua speciali ratione res­ piciet objectum. Ibid. ftum. 34, p. 390. Quod sit objectum formale» et primarium hujus virthtis 'disp. ο» num. 39, p. 392. Actus proprius, et principalis Pœnilentiæ. Ibid. num. 43, p. 396. Pœnitentia est specialis virtutis habi­ tus. Ibid. num. 49, p. 400. Pœnitentia est vir­ tus moralis, disp. 6, num. 08, p. 407. An habeat in proprio actu modum, et medium rationis. Ibid. num. 60» p. 409. Non ordinatur per se primo ad dolorem sensibilem» sed ad spiritualem. Ibid. num. 62, p. 410. Virtus Pœnitenli® non versatur circa pee*· cata aliena, sed erga propria subjecti, disp. δ, num. 65» p. 411. Objectum quod, et ratio sub quâ virtutis Pœnitentiæ. disp. 5, num. 7», p. 420. An peccata venialia pertineant ad ob­ jectum Pœnitentiæ. Ibid. num. 79, p. 421. An etiam imperfectiones. Ibid. num. 82, p. 423. < vi ιι U il *48 INDEX RERUM ET VERBORUM. Virtus Pœnitentiæ est essentialiter, et adæquate diversa a virtute Religionis, disp. 5, num. 83, p. 421. Distinguitur etiam essentiali­ ter a timore filiali. Ibid. num. 108, p. 441. Qua ratione timor induat in actum Pœniten­ tiæ Ibid, num 110, p. 445. Virtus Pœnitentiæ esi pars justitiæ. disp. 5, num. 112, p. 416. Licet hæc virtus sit species justitiæ, ambit aliquo modo omnes virtutes, et qua ratione, disp. 5, num. 126, p. 457. Pœnitentia est pars potentialis justitiæ commutativæ. disp. 5, num. 128, p. 459. An pro venialibus satisfaciat ad Pœnitentia non sit perfecta justitia in online I ad venialia, disp. 5, num. 135. p. 465. Pœni- | tentia est virtus essentialiter distincta a justi­ tia commutativa. disp. 5. num. 138, p‘ 466. Plures dilTerenliæ inter Pœnitentiam, et jus­ titiam vindicativam. Ibid. num. 142, p. 469. An Pœuilentia reducatur ad justitiam vindi­ cativam. Ibid. num. 114, p. 471. Datur virtus Pœnitentiæ, per se infusa, et supernaturalis. disp. 5, num. 183, p. 501. Ac­ tus Pœnitentiæ christianæ est determinato supernaturalis. disp. 5, num. 185, p. 506. Ne­ quit fieri per solas vires naturæ, etiam supfosita gratia. Ibid. num. 197, p. 516. Virtus œnitentiæ est specialiter gratiæ annexa. Ibid. num. 198, p. 516 Potest dari, et datur Pœnitentia naturalis, disp. 5, num. 200, p. 517. Datur speciale præceptum Pœnitentiæ. disp. 5, num. 218, p. 535. Et est juris divini naturalis, disp. 5, num. 233, p. 549. Ad quod præceptum Decalogi reducatur. Ibid. num. 250, p. 565. Tenetur homo ad poenitendum ex præ­ cepto >to charitatis» charitatis, disp. 5» 5, num. 251» 251, p. 566. Et ex misericordia. Ibid. num. 255, 252, p. 567. Qua Qua-­ liter eadem contritio sit a multis virtutibus, et ex pluribus motivis. disp. 5, num. 254, p. 568. An fiat satis præcepto contritionis, eliciendo eam ex motivo aliarum virtutum distinctarum a Pœnitentia. Ibid, num 2-18, p. 570. et num. 260, p. 572. Implicatorium est, quod urgente præcepto Pœnitentiæ, fiat solus actus cnaritalts. ibid. num. 262, p. 573. Pœniteus satisfacit poenitendi præcepto non solum per contritionem, sed etiam per attri­ tionem cum Sacramento, disp. 5, num. 266, p. 575. Nemo tenetur ad statim poenitendum, ubi peccatum commiserit, disp. 5, num. 269, p. 577. Neque ad statim confitendum. Ibid, num. 270, p. 578. Magna inconvenienti.i, quæ consequuntur contrariam positionem. Ibid, num. 278, p. 584. Hoc poenitendi præceptum non obligat magis religiosos, et Ecclesiasticos, quam saeculares, disp. 5, num. 281, p. 586. Nec obligat specialiter in diebus festis, et solemnioribus. Ibid. num. 282, p. 587. Nec quoties peccata occurrunt memoriæ. Ibid, num. 283. p. 588. Quid censendum de hoc actu, Nunc nolo pœnitere. disp. 5, num. 285, p. 589. et num. 288, p. 591. Quando obligat per se præceptum Pœnitentiæ. in penculo mortis, disp. 5, num. 297, p. 599. An qui in articulo mortis habuit attritionem cum Sacramento, teneatur adhuc elicere contritionem. Ibid, num. 300, p. G00. Si peccata remissa fuerinl per solum amorem charitatis, adhuc homo te­ netur ad actum Pœnitentiæ. disp. 5, nara 312, p. 610. Præceptum Pœnitentiæ obligat ad non diu differendum contritionem Ibid. num. 317, p. 615. Summum eorum periculum, qui usque ad mortem differunt Pœnitentiam. disp. 5, J t num. 320, p. 616. Inlra quod tempus instet obiigaiio pœnitendi. Ibid. num. 329, p. 625. Non" ei lit satis per solam attritionem. Ibid, casus, in quibus præceptum Pœnitentiæ obli­ gat per accidens, seu ratione, alterius, disp. 5, num. 314. cum seq. p. 637. Subjectum proprium, et immediatum Poe­ nitentia», quæst. 84, ari. -1, in Gomment, num. 8, p. 611. Voluntas. Ibid., num. 4, p. 612. An etiam appetitus sensitivus. Ibid, num. 5, ρ. 612. Virtus Pœnitentiæ non fuit in Christo, nec in Angelis. Ibid. num. 8, æqualitatem. 131, p. Ibid. 464. Quare p. 646. Fait Ibid. in B.num. Virgine. num. 9, p. 647. Est in beatis. lb*id. num. 10, p. 648. Fuit etiam in statu innocentiæ. Ibid. num. 10, p. 648. Quanta sit virtutis Pœnitentiæ perfectio comparative ad alias virtutes. Quæst. 85, art. 6, in Gomment, a num. 3, p. 652. Actus primarius Pœnitentiæ non est fugere. Ibid, num. 5, p. 653. Pœnitentia est perfectior ab­ solute, quam religio. Ibid. num. 6. p. 654. Virtus Pœnitentiæ est tota adæquata, et immediata ratio agendi actum contritionis, disp. 6, num. 4, p. 663. Goncurrit ad expul­ sionem peccati in genere causæ efficientis, disp. 6, num, 109, p. 747. Non tamen phvsice, sed moraliter. Ibid. num. Ill, p. 7Î8. Gur disponat physice, et efficiat solum moraliter, disp. 6, num. 115, p. 751. Oppositio, quam virtus Pœnitentiæ cum omnibus peccatis habet, præ aliis virtutibus, disp. 6, num. 116, p.752. Virtute Pœnitentiæ possunt deleri omnia peccata sine excep­ tione, disp. 6, num. 124. p. 757. Datur Pœni­ tentiæ locus pro tota vita præsenti, disp. 6, num. 160, p. 780. Per Pœnitentiam remitti­ tur pœna æterna pro peccato debita. Ibid, num. 161, p. 781. Potest etiam remitti pœna temporalis, licet non semper remittatur. Ibid. num. 162, p. 782. Plus remittitur per Pœnitentiæ Sacramentum, quam per Pœniteuliæ virtutem, ibid. num. 163, p. 783. Differentia Sacramenti Pœnitentiæ a bap­ tismo in auferendo reatum pœnæ tempora­ lis. disp. 6. num. 168, p. 785. Utrum absque omni Pœnitentia possit remitti peccatum, disp. 6. num. 185. p. 795. Quomodo Sacra­ mentum Pœnitentiæ remittat peccata venia­ lia, in Gomment, ad art· 1, quæst. 87, a num 14, p. 807. Debetur pro venialibus Poe­ nitentia Ibid, num 20, p. 811. Peccata di­ missa per Pœnitentiam non redeunt per subsequens peccatum. In Comment, aa art. 1. Quæst. 88, num. 3, p. 825. Ingratitudo re­ perta in omni peccato gravi commisso post Pœnitentiam. Ibid art. 2, a num. 1, p. 831. An Pœnitentia sit majus donum, et benefi­ cium. quam innocentia. Ibid, a num. 6, p. 834. In Beatis conservatur virtus Pœniten­ tiæ. Quæst. 85, art. 4, in Comment, num. 10, p. 648. PERSEVERANTIA. Summum periculum est diu persevare in peccato, disp. 5, num. 3-20, p. 6i6, An sit novum peccatum contra præceptum Pœnitentiæ? Ibid. PIE T AS. Est virtus diversa ab illa, per quam filius satisfacit patri pro irrogatis illi injuriis, disp. 5, num. 97, p. 436. Quare pie­ tatis virtus nou sit cum proprietate justitia, disp. 5. num. 151, p. 479. J POTENTIA. Potentia obed ientialis imme­ diata ad opera supernaturalia repugnat, disp. INDEX REBUM ET VERBORUM. 849 6, num. 33, el seq. 1». 087. Potential obedionrationis teneatur ad actus fidei, el rhiritatis, tialis passiva: indifUuila amplitudo, disp. 6, disp, ■>, num. 272, et seq. p. 579. num 57, p. 707. An potentia obedientialis, PURGATORIUM. In Purgatorio remittuntur sit supernaturalis, disp. (>, num. 79, p. 726. aliqua peccata venialia non tantum quoad Potential naturales non concurrunt imme­ pœnam, sed etiam quoad culpam. In Com­ diate ad gradus generico» repertos in operi­ ment. ad art. 4, quæst, 87, num. 6, et seri, bus aupernaluralibus. Ibi. num. 102, p. 742. p. 818. POTESTAS. Datur in Ecclesia potestas re­ mittendi peccata, disp. 1, num. 6, p. 7. Dif­ R. ferentia inter potestatem absolvendi, et po­ testatem sanandi infirmos,concessasApostolis, disp. 3, num. 35, p. 154. Potestas clavium REATUS. Differentia inter reatum pœnæ explicatur, et defenditur contra absurdas ali­ æternæ, et reatum pœnæ temporalis quantum quorum interpretationes disp. 3, num. 68, ad expelli per contritionem, disp. 6, num. 110, p. 747. Cur sublato reatu ad pœnam æternam, p. 168. PRÆCEPTUM. Modus, quo præcepta di­ manere soleat ad temporalem, disp. G, vina sunt infidelibus proponenda, disp. 1, num. 163, p. 783. Radix reatus ad pœnam num. 37, p. 21. Præceptum contritionis, et temporalem, qui post justificationem solet confessionis est affirmativum, el non obligat manere. Ibi. num. 170, p. 786. An reatus pro semper, disp. 5, num. 21, p. 381. Datur pœnæ a-ternæ possit conjungi cum gratia speciale præceptum Pœnitentiæ, disp. 5, sanctificante. Ibi. num. 17-1, p. 788. num. 218, p. 535. Media necessaria ad salu­ REGULARES. Præceptum naturale pœnitem cadunt sub præcepto. Ibi. num. 219, p. tendi non magis obligat religiosos, et eccle­ 536. Præceptum imperans actum unius virtu­ siasticos, quam sæculares, disp. 5, num. 281, p. 586. tis imperat mediate, et indirecte alios alia­ rum virtutum actus, a quibus ille dependet, RELIGIO. Virtus religionis distinguitur es­ œnitentiæ, disp. 5, disp. 5, num. 221, p. 537. Quid requiratur sentialiter a virtute Pœnitentiæ, ex parte intensionis ad implendum præcepta. num. 83, p. 424. Propria virtutis religionis Ibi. num. 222, p. 538. officia. Ibi. num. 90, p. 429. Religio tam in nobis, quam in Christo tendit cum inæqualiPræcepto contritionis satisfit per attritio­ tate, et deficit a proprietate justitiæ, disp. 5, nem cum Sacramento, disp. 5, num. 230, p. 546. An detur præceptum conservandi gra­ num. 154, p. 479. Comparatio inter virtutem tiam, disp. 5, num. 231, p. 547. Præceptum religionis, et virtutem Pœnitentiæ quantum Pœnitentiæ est juris divini naturalis, disp. 5, ad perfectionem, quæst. 85, art. 6, in Com­ num, 233, p. 549. Quo sensu præcepta natu­ ment. num.--6, p. 6o4. 6a4. --- - -----RELIQULÆ Quæ dicantur peccatorum reliralia sint variabilia, et dispensanilia. Ibi. num, 246, p. 560. Præceptum Pœnitentiæ re­ quiæ. disp. 6, quite, 6. num. I84, 184, p. 795. ducitur ad primum præceptum Decalogi, disp. REMISSIO. Vide Peccatum. Nequit unum 5, num. 250, p. 565. Obligatio alia attenditur peccatum mortale remitti sine alio, disp. 6, G, num. 131, p. 762. Oppositum implicat contra­ per se, alia per accidens, el inter eas notabi­ lis differentia. Ibi. num. 265, p. 574. dictionem. Ibi. num.' dictionem.'Ibi. num·. 136, p. 765 765.’. Impossibile Præcepta affirmativa non obligant pro sem­ est peccatum irremissibile. Ibi. num. Ill, per, sive ad statim agendum, disp. 5. num. p. 768. Repugnat peccatum remitti, dum com­ 269, p. 577. Dupliciter assignari potest tem­ mittitur, et antequam fiat. Ibi. num. 117, pus determinatum pro alicujus præcepti ob­ P- 772. servatione disp. 5, num. 271. Quando instet RESTITUTIO, Quam cito, et continuo ur­ obligatio^ præcepti pœnitendi, disp. 5, num. geat obligatio restituendi, disp. 5, num. 332, 281, p. 586. Vide Pœnitentia. et num. 296, | -p. 627. Ubi uni non urgeat, sed suci possit possn aliquantu1 p. 590. Licet in mullis præceptis affirmativis Ium protrahi. Ibi. num. 335, p. 630. non determinetur tempus, obligant tamen per se in tempore urgentis necessitatis. Ibi. num. 296, p. 598. Præceptum Pœnitentiæ urgot, etiam si peccata supponantur remissa per so­ lum amorem charitatis, disp. 5, num. 312. p. 610. Præceptum Pœnitentiæ obligat aliquando SACERDOS. An idem pœnitens possit ab­ in vita ad non diu differendam contritionem. solvi a mullis simul sacerdotibus. Quæst. 81, Ibi. num. 317, p. 615. ari. 10, in Comment, num. 16, p. 354. An Sa­ Præcepta affirmativa communiter imbibunt cerdos, qui conscius peccati mortalis celebrat aliquid de negativis, disp. 5, num. 318, p. 615. non præmissa Pœnitentia, committat duo pec­ Obligant non solum in extrema necessitate, cata, disp. 5, num. 311, p. 637. sed etiam in aliis, disp. 5, num. 323, p. 619. SACRAMENTUM. Raaix distinctionis inter Sacramenta, disp. 1, num. 26, et seq. p. 16. Intra quod tempus. Ibi. num. 328, p. 624. In Quid elementi nomine importetur in Sacra­ quo conveniant, et in quo differant præcepta mentis, disp. 1, num. 41, p. 22. Quæ dicatur pœnitendi, et restituendi, disp. 5, num. 337, gratia excellens in Sacramentis, disp. 1, p. 632. Præceptum correctionis fralernæ. Ibi. num. 52, p. 28. Licet totum Sacramentum num. 312, et sequent, p. 635. causet gratiam, principalius tamen per for­ PRINCIPIUM. An de ratione principii vita­ mam, quam per materiam, disp. 1, num. 79. lis sit esse ab intrinseco, dis. 6, num. 69, p. 40. In Sacramentis non dantur partiales p. 717. causalilates, et significationes, sed una, PROPOSITIO. Aliquæ propositiones merito disp. 1. num. 86, p. 43. condemnatæ a sede Aposlolica disp. 5, Distinguendum in Sacramentis, quod est num. 324, p. 621. et num. 330, p. 626. Sacramentum tantum, el quod est res SacraPUER. Qua. ratione perveniens ad usum Salmanl. Curt, theolog. tovi. IX 550 INDEX RERUM ET VERBORUM. menti tantum, et quod est res, et Sacramen­ tum simul, disp. 1, num. 03, p. 46. Quæ va­ riatio in formis Sacramentorum impediat eorum valorem, disp. 3, num. 53, p. 160. Signilicalio Sacramentorum sicut et causalitas in "fieri, el in facto esse, disp. 3, num. 131, p. 199. Nullum Sacramentum, nec etiam ma­ trimonium potest confici dependenter a con­ ditione de futuro, disp. 3. num. 190, p. 226. Quæ praesentia, sive indistantia sit necessa­ ria inter materiam, et ministrum Sacramen­ torum. disp. 3, num. 223, p. 242. In quibus Sacramentis adhibeant ministri manuum im­ positionem. quæst. 84, art. 4, in Comment, num. 3, p. 245. In quibus Sacramentis com­ municetur oopiosior gratia. Ibi num. 5. p. 245. An fuerint Sacramenta ante legem gratiæ, disp. 4, a num. 43, p. 272. Quomodo Sacra­ menta remittant peccata yeuialia, in Com­ ment. ad art. 1. quæst. 87, a num. 7, p. 803. SATISFACTIO. Non est pars essentialis, sed tantum integratis Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 1, num? 115, p. 57. Quo sensu possit dici pars essentialis, num. 115, in fine, ibid. Qua ratione perlineat ad prædictum Sacramentum, num. 118, p. 59. An causai gratiam ex opere operato. Ibi. num. 120, p. 60. Quare possit unus pro alio satisfacere, non autem pœni- ; tere, disp. 5, num. 73, p. 417. Satisfactio, quam peccator Deo offert, est opus justitiæ, disp. 5, num. 19. p. 379. Satisfactio, cui in­ cumbit Pœnitentia, non est principaliter pro malitia peccati, sed pro offensa passiva Dei, disp. 5, num. 1-16, p. 472. Duplex satisfac­ tio, alia amicabilis, alia violenta, disp. 5, | num. 244, p. 559. Quomodo satisfactio extin- i guat debitum ex injuria contractum, disp. 6, num. 109, p. 747. SCRIPTURA. In Scriptura solent multum difficilia vocari impossibilia, disp. 6, num. 128, p. 760. SEMIPELAGIANI. Quæ gratia apud Semipelagionos. disp. 6, num. 103, p. 743. SPECIES. An species cognitioni deservien­ tes sint vitales, disp. 6, num. 71, p. 719. Species concurrentes ad supematuralem cog­ nitionem possunt esse naturales. Ibi. num. ill, p. 737. An species naturales possint elevari in munere renræsentandi. Ibi num. 95, p. 738. SPIRITUS. Dantur specialia peccata in Spi­ ritum sanctum, et quæ dicantur, disp. 6, num. 153, et seq. p. 776. STATUS. Sacramentum Pœnitentiæ alli­ gatur præsenti statui, secus Pœnitentiæ vir­ tus, disp. 2, num. 10, p. 101. Quid supra virtutis essentiam addat status virtutis, disp. 5, num. 200. p. 517. SUBJECTUM. Proprium, et immediatum subjectum Pœnitentiæ. Quæst. 85, art. 4. In Comment, num. 3, p. 641. TEMPUS. Dupliciter potest tempus deter­ minatum assignari pro alicujus præcepti ob­ servatione, disp. 5, num. 274, p. 581. Intra quod tempus instet obligatio præceptorum de actibus virtutum supematuralium, disp. 5, a num. 328. p. 624. TENTATIO. An urgente gravi tentatione teneamur ad actum Pœnitentiæ, disp. 5, num. 345, p. 638. Quæ gratia necessaria pro gravis tentationis victoria. Ibi. num. 346, p. 639. TIMOR. Distinctio doni timoris a virtute religionis, disp. 5, num. 90, p. 429. et α vir­ tute Pœnitentiæ, disp. 5, num. 108. p. 444. Quomodo timor concurrat ad actum Pœni­ tentiæ. Ibi. num. 110, p 445. TRISTITIA. Quomodo cohæreant in Pœni­ tentia tristitia, et gaudium, quæst. 84, art. 9, in Comment, num. 10, p. 316. VENIALIA. Peccata venialia sunt per se sola, et independenter a mortalibus materia sufficiens Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 2, •±11 num. 40. p. 115. An pertineat ad objectum virtutis Pœnitentiæ, disp, 5, num. 79, p. 421. Pro peccatis venialibus potest homo satisfa­ cere ad æqualitatem, disp. 5, num. 134, p. 484. In venialibus potest fleri remissio unius, et non aliorum, disp. 6. num. 182, p. 762, An firo venialis pœna possit infligi negatio auxiii efficacis ad vincendum gravem tentationem, disp. 6, num. 181, p. 792. Perquam for­ mam expellantur peccata venialia, in Com­ ment. ad art. 1, quæst. 87, num. 2, p. 801. Per quos actus. Ibi. num. 3 et 4, p. 802. Ablata macula venialium solet relinqui eorum reatus ad pœnam. Ibi. num. 5, p. 803. Extra Sacra­ menta non expelluntur venialia absque for­ mali, vel virtual! actu Pœnitentiæ. Ibi. num. 6, p. 803. Quomodo remittantur intra Sacra­ mentum. Ibi. a num. 7, p. 803. Quomodo per Sacramenta vivorum. Ibi. num. 10, p. 804. Quo­ modo per Sacramenta mortuorum. Ibi. num. 13, et seq. p. 806. Quid sit macula peccati ve­ nialis, et forma illam expellens. Ibi. num. 18, p. 810. Pro venialibus debita est Pœnitentia. Ibi. num. 20, p. 811. Ad remissionem venialium non requiritur gratiæ infusio, vel augmen­ tum. In Comment, ad art. 2, quæst. 87, num. 1, p. 812. Venialia nequeunt remitti, nisi re­ mittatur peccatum mortale, in Comment, ad art. 1, quæst. 87, num. 1, p. 815 Peccata ve­ nialia damnatorum puniuntur pœna æterna. Ibi. num. 2, p. 816. Remissio peccatorum venialium in Purgatorio. Ibi. a num. 6, p. 818. Quomodo ibi excludantur quantum ad culpam. Ibi. num. 9, p. 820. VERBUM. Verba determinata pro forma Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 3, num. 9, p. 146. Si verba ad absolvendum sunt deter­ minata, cur non ad ligandum? Ibi. num. 19, p. 149. Non oportet verba absolutionis esse deprecativa, sed magis indicativa, disp. 3, num. 23, p. 151. Formæ Sacramentorum sig­ nificant modo indicativo, et non deprecativo, excepta extrema-unctione, et ratio disparitatis, aisp. 3, num. 39, p. 156. Verba absolu­ tionis Sacramentalis q-ualiter explicanda, disp. 3, a num. 106. p. 187. Quæ verba sint de essentia absolutionis Sacramentalis, disp. 3, num. 132, p. 260. VERECUNDIA. Non est virtus, et quare, disp. 5, num. 25, p. 384. Differentia inter ve· recundiam, et Pœnitentiam in respiciendo turpe factum. Ibi. num. 26. p, 384, et num. 30, p. 387. Non datur habitus verecundiæ. Ibi. ’ num. 32, p. 388. VIRGINITAS. Est specialis virtus, et dis- INDEX RERUM ET VERBORUM. Unguitur α religione, disp. 5, num. 80, p. W9. VIRTUS. In quo conveniat virtus Pœnitentiro cum Sacramento Pœnitentiæ. et in quo diderat. Quæst. 85, in explicatione tituli, num. 2, p. 362. An habitus, vel saltem actus virtutis Pœnitentiæ sit in appetitu sensitivo. Quæst. 85, art. 1, in Comment, num. 3, p. 365. Pœnitentiæ virtus non est rigorosa justitia, sed pars potentials justitiæ. Quæst. 85, art. 3, in Comment, num. 2, pag. 369. Quo sensu virtus diffiniatur esso dispositio perfecti, cum non semper supponat subjectum perfectum, disp. 5, num. 3, p. 371. Fieri potest, quod actus virtutis supponat aliquid ex parte subjecli, quod tamen ejusdem virtutis habitus non supponit, disp. 5, num. 13, p. 376. Sunt aliquæ virtutes, quæ ex parte vel subjecti, vel actus supponunt aliquam imperfectionem. Ibi. num. 14, p. 377. In quo sensu omnes virtutes morales acquisilæ sint necessario connexæ, disp. 5, num. 29, p. 386. Datur specialis virtus , quæ dicitur Pœnitentia, disp. 5, num. 33, p. 389- Quid sit virtus theologica, quid moralis. Ibi. num. 58, p. 407. Virtutum intensio in quo consistat, disp. 5, num. 69, p. 414. Unde oriatur multiplicitas, el distinctio virtutum tam haturalium, quam supernaturalium, disp. 5, num 87, p. 427. Non est contra generalem rationem virtutis, quod ejus actus supponat aliquem defectum ex parte subjecti, disp. 5, num. 100, p. 437. Distinctio inter virtutes, et dona Spiritus sancti. Ibi. num, 108, p. 444. Omnes virtutes morales reducuntur ad aliquam ex Cardinalibus, disp. 5, num. 123, p. 454. Partes integrales, sub.jectivæ, et potentiates virtutum. Ibi. num. 125, p. 456. Radix, ut aliquæ virlûtes nequeant esse in aliquibus subjectis, cum possint esse in aliis, disp. 5, num. 150, p. 476. Respectu hominum omnis virtus per se infusa est supernaturalis, disp. 5, num. 181, p. 503. Sed iu Angelis dantur virtutes naturales per se infusæ. Et ratio differentiæ. Ibi. Datur virtus Pœnitentiæ per se infusæ, et supernaturalis. Ibi. num. 183, p. 504. Propria raliq virtutum per se infusarum, seu supernaturalium, disp. 5, a num. 190, p. 510. Virtutes imperantur a charitate, sed specialiter Pœnitentia, disp. 5, num. 198, p. 516. Datur Pœnitentia naturalis, sed non est virtus. Ibi. num. 200, p. 517. Omnis virtus supponit ex parte voluntatis rectum finem, disp. 5, num. 203, p. 520. Omni virtuti naturali correspondet virtus supernaturalis, sed non e converso, disp. 5, num. 213, p. 529. Ubi præcipiunlur virtutum aclus, comprehenduntur eorum propria motiva. Ibi. num. 221, p. 537. Mutua inter virtutes dependentia in eliciendo suos actus. Ibi. num. 238, p. 553. Per unius virtutis actum non adimpletur præceptum alterius. Ibi. num. 259, p. 570. Una virtus non attingit formaliter objectum alterius, nec pro illa supplere potest, disp. 5, 851 I num, 313, p. 611. Quomodo una virtus pertinoat ad diversas potentias. Quæst. 85, art. 4. In Comment, num. 6. p. 644. Comparatio inter virtutes quantum ad per­ lectionem. Quæst. 85. art. G, in Comment, per totum, et præcipue, num. 9, p. 656. Omnis virtus supernaturalis est tota adæquata, et immediata ratio egendi actum supematuralem sibi correspondentem, disp. 6, num. 4, p. 663. Ratio voluntarii in actu supernaturali reperta nequit esse proxima nisi a supernatural! virtute elevante voluntatem, disp. 6, num. 31, p. 686. Qui virtutum actus supponant, aut non gratiam habitualem. Ibi. num. 66, p. 715. I Quomodo virtutes concurrant ad libertatem i suarum operationum, licet non sint principium eas omittendi aut eliciendi actus contrarios, disp. 6, num. 82, p. 727. Quomodo virtus determinata ad unum extremum contradictionis possit efficere actum liberum. Ibi. num. 85, p. 729. VITA, VITALE. Actus supernaturalis sub ratione vitalis petit procedere a principio supernaturali, disp. 6, num. 30, p. 685. Radix et principia, ut homo vivat per supernaturales operationes. Ibi. num. 32, p. 687. Vita supernaturalis ad instar naturalis, num. 39, p. 694. Per totum. Quomodo vitalitas fidei salvetur absque forma animam informante, disp. 6, num. 64, p. 714. Duo vivendi modi in ordine supernaturali. Ibi. num. 66, p. 715. An species cognitioni servientes sint vitales. Ibi. num.’ 71, p. 719. In tota præsenti vita datur locus Pœnitentiæ, disp. 6, num. 160, p. 780. VOLUNTAS. An in voluntate dari queant affectus conditional!, disp. 5, num. 20, p. 381. Justitia, et omnes ejus species, et partes re­ sident in voluntate, disp. 5, num. 123, p. 454. Voluntas non eget habitu ad amorem naturalem Dei super omnia, disp. 5, num. 204, p. 521. Voluntas satisfaciendi Deo pro peccato non est actus Pœnitentiæ, disp. 5, num. 137. p. 465. Voluntas est subjectum Pœnitentiæ, et sub qua ratione. Quæst. 85, art. 4, in Comment. num. 2 et 3, p. 641, et 642. Voluntas creata non influit immediate adhuc partialiter in actus supernaturales, disp. 6, num. 4, et sequentibus late, p. 663. Voluntas non conlinet actum supematuralem sub ratione vitalis, nec sub ratione voluntarii. Ibi. num. 29, p. 684. Ut voluntas possit omittere libere actum- charitatis, non requiritur, quod illum possit immediate elicere, disp. 6, num. 86, p. 730. Voluntas eodem actu vult absolute, et vult se velle. Ibi. num. 88, p. 731. VOTUM. Votum Sacramenti Pœnitentiæ, disp. 4, num. 3, p. 252. Non requiritur formale, et implicitum. Ibi. num. 13, p. 256, sufficit pro voto Baptismi, quod sit virtuale, et implicitum. Ibi. num. 16, p. 258. An cum virtuali voto cohæreat formale, disp. 4. num. 20, p. 260. Quomodo se habeat votum ad virtutem numero 89, p. 298. FINIS ANICII, EX TYPIS MARCHESSOU FILIORUM