•a·
S?

SALMANTICENSIS
Μ ONTE

Primitivæ Observantiæ

Juxta miram Divi Thomæ Præceptoris Angelici doctrinam.

TOMUS VIGESIMUS
PARTEM POSTERIOREM
DE POENITENTIA.

CONTINENS

7o< 2 b )

TRACTATUS

XXIV

ILLUSTRISS, ac REVERENDiSS. IN CHRISTO PATRI Ιλ D.

ΛΒ01.0

Amabili

oe

la

TOUR - liAUVERGNE - I AURAGUAkS

aRCHIEPISCOPO

EDITIO

BITURICE N SI

NOVA

CAT HOLICÆ

PARISIIS
VICTOR PALMÉ,

rector generalis

76, via Sanctorum Patrum, 76

BRUXELL1S
Apud HENRICUM TREMBLEY
SUCCURSALIS

SUCCURSALIS RECTOREM

RECTOR EM

4, via vulgo dicta Corr.Utrie, 4

i2, via Parochianorum, 12

i 88 3
il

INDEX TRACTATUS
Ql'ÆSTlON I’M,

I
M

CURSUS

DISPUTATIONUM

ET

DUBIORUM

QL’Æ IN HOC TOMO VIGESIMO
THEOLOGICI SALMANT1CENS1S CONTINENTUR.

TRACTATUS XXIV
PARS POSTERIOR
DE POENITENTIA UT SACRAMENTO

Prooemium.
QUÆSTI0 XC.

De partibus Pœnitentiæ in generali, in
quatuor Articulos divisa.
2
Art. 1. Utrum Pœnitentiæ debeant
partes assignari.
ib.
Art. 2. Utrum convenienter assignentur partes Pœnitentiæ, contritio, confes­
sio, et satisfactio.
5
Art. 3. Utrum prædicta tria sint par­
tes intégrales Pœnitentiæ.
9
Art. 4. Utrum convenienter dividatur
Pœnitentia in Poenitentiam ante baptis­
mum, Poenitentiam mortalium, ct Poeni­
tentiam venialium.
11

Disputatio ΎΙΙ.
De Contritione.
15
Dub.l. Quas conditiones debeat habere
peccatorum dolor, ut sit pars sacramenti
pœnitentiæ, et dispositio ad ejus effec­
tum.
ib.
§ 1. Praemittuntur aliqua notabilia, ct
proprius dubii status assignatur.
‘ib.
§ 2. Proponitur prima conclusio dubio
ex parte respondens.
23
Salmanl. Curs. Theolog. lom.XX

§ 3. Alia assertio resolvens aliam du­
bii difficultatem.
35
§ 4. Ultima conclusio pro perfecta du­
bii decisione.
44
§ 5. Refertur haeresis contra primam
conclusionem.
48
§ 6.Aliquorum Catholicorum sententia
contra eandem assertionem.
57
§ 7. Aliæ referuntur sententiae contra
conclusionem secundam.
77
§ 8.Corollaria praecedentis doctrinae. 83
Dub. 2. Quam intensionem, et exten­
sionem debeat habere dolor pro sacra­
mento poenitentiae requisitus.
92
§ 1. Expeditur difficultas quantum ad
intensionem doloris.
ib.
§ 2. Resolvitur alia dubii pars ad do­
loris extensionem spectans.
100
§ 3. Unicum contra praecedentem as­
sertionem argumentum,et ejus occasione
incidentis dubii decisio.
105
Dub. 3. Quæ sit materia doloris per­
tinentis ad sacramentum pœnitentiæ. 111
§ 1. Proponitur communis sententia, et
ab aliquibus objectionibus vindicatur, ib.
§ 2. Alia contra eandem assertionem
objiciuntur, et dissolvuntur.
120
Dub. 4. Utrum dolor, ut sit pars sacra­
menti pœnitentiæ, debeat præcedere con­
fessionem.
126
§ 1. Praefertur pars affirmativa.
ib.
Dub. 5. Utrum idem doloris actus possit
distinctis confessionibus deservire. 135
Γ

102136

INDEX QUÆSTÏONÜM. ETC.

U

§ 1. Aliqua pradibantur, et supponun­
tur.
ib.
§ 2.. Duabus assertionibus expeditur
difficultas.
138
§ 3. Satisfit motivis adversantium opi­
nionum.
144
Dub. 6. Appendix. De specialibus diffi­
cultatibus circa dolorem, et propositum
in confessione venialium.
117
§ 1.
ib.
§ 2. Quaestiuncula) circa dolorem pro
confessione venialium, et earum decisio.
153
§ 3. Alia dubiola circa propositum
requisitum pro confessione venialium.

Disputatio VIII.
De Confessione saeramentali.
171
Dub. 1. Utrum confessio saeramentalis cadat sub prieeepto divino?
172
§ 1. Assertio, et propugnatio catholica?
veritatis.
173
2. Refertur hæresis contraria, et
evertuntur ejus motiva.
183
Dub. 2. An, et qua ratione confessio
sacramcntalis cadat sub præcepto eccle­
siastico.
195
§ 1. Resolutio dubii tribus assertioni­
bus explicatur.
ib.
§ 2. Recensentur sentent iæ praemissis
assertionibus oppositae.
205
§ 3. Ad quas personas extendatur Ec­
clesiasticum confessionis praeceptum.

§ 4. Qua anni parte urget t hoc præcepiur.i,et qualiter annus pro illo computari
debeat.
223
§ 5. Conditiones annuæ confessionis,
ut per eam satisfiat Ecelesiæ praecepto.
234 I
§ G. De causis excusantibus a praecepto
annuæ confessionis.
211
Dub. 3. Utrum in confessione expli­
cari debeant omnia peccata quantum ad
species, numerum, et circumstantias
mutantes speciem ?
249
§ 1. Veritas catholica in genere as­
serta.
ib.
§ 2. Quomodo explicanda peccata dis­
tincta quoad speciem ?
253
§ 3. Qualiter recensendus numerus
peccatorum in singulis speciebus ? 256

§ 4. Ratio distinguendi circumstantias
mutantes speciem, et illas confitendi. 262
Dub. 4. An circumstantiae notabiliter
aggravantes intra eadem speciem sint
necessario explicanda? in confessione ?
2( fô
£ 1. Praefertur sententia negans. 267
§ 2. Respondetur motivis contraria)
opinionis.
275
Dub. 5. Quae circumstantia) in particu­
lari in confessione explicari debeant.
290
§ 1. De circumstantia Quis.
291
§2. De circumstantia Quid.
312
§ 3. De circumstantia Ubi.
327
§ 4. De circumstantia Quibus auxiliis.
336
310
§ 5. De circumstantia Cur.
§ G. De circumstantia Quomodo. 343
348
§ 7. De circumstantia Quando.
Dub. 6. An peccata mortalia dubia
necessario in confessione explicanda ?

§ 1. Aperitur proprius hujus quæstionis status.
ib.
§2. Communis sententia diversis mo­
tivis suadetur.
359
§ 3. Convelluntur fundamenta senten­
tiae oppositæ.
370
§4. Quæstiuneulæ appendices, et ea­
rum resolutio.
376
Dub. 7. Qua) integritas in confes­
sione saeramentali servari debeat ? 385
§ 1. Proponitur communis resolntio, et
obvii ex ea casus deciduntur.
ib.
§ 2. Specialis difficultas circa mani­
festationem complicis in peccato.
395
§ 3. Alia dubia pro integritate Ser­
vanda in confessione moribundorum. 402
§ 4. Continuatur eadem materia. 414
Dub. 8. An pœnitens debeat expli­
care, quod peccata, quæ confitetur fuerit,
aut non aliquando confessus ?
424
§ 1. Propositæ difficultatis decisio ali­
quibus assertionibus explicatur.
id.
§ 2. Refertur sententia contraria. 429
Dub. 9. Utrum confessio facta ex fine
venialitcr malo sit invalida ?
433
§ Unicus. Resolvitur difficultas duabus
assertionibus, et refertur opinio contra­
ria.
434
Dub. 10. An, et quale conscientiae circa
I peccata examen debeat confessioni præmitt i.
437

INDEX QU/ESTIONUM, ETC.

§ Unicue. Communis doctrina propo­
nitur, et declaratur.
ib.
Dub. II. An possit dari confessio in­
formis, et valida, et in quibus casibus.
411
§ 1. Statuitur prima conclusio.
ib.
§ 2. Referuntur, et refelluntur di­
versi modi dicendi.
419
§ 3. Statuitur secunda conclusio, in
qua primus casus informis, et validæ
confessionis proponitur, et firmatur. 461
J 4. Sententia priiuæ assertioni ad­
versa.
467
§ 5. Adversariorum argumenta pro­
ponuntur et enervantur.
470
§ 6. Digressio vindicativa doctrinae
traditæ tract. 18, disput. 4, dub. 3, ab
impugnatione Mag. Ponce.
470
Dub. 12. An possit dari confessio va­
lida, et informis ex negligentia graviter
culpabili circa examen conscientiae. 481
J 1. Titulus dubii exponitur, et aliqua
pro illius intelligentia praenotantur. 482
§ 2. Duplex assertio statuitur.
484
§ 3. Tertia assertio proponitur, et
firmatur.
487
§ 4. Adversariorum argumenta pro­
ponuntur, et enodantur.
493
Dub. 13. An sexdecin tantum assi­
gnentur confessionis conditiones ?
501
§ 1. Resolvitur difficultas.
ib.
§ 2. Sexdecim confessionis conditiones
exponuntur.
502
Disputatio IX.
De sigillo Confessionis sacramental is.
507
Dub. 1. Quo jure obliget sacramentale
sigillum ?
509
§ 1. Triplici assertione absolvitur diffi­
cultas.
ib.
§ 2. Evasiones ad rationem D. Thomæ
praeluduntur.
515
§ 3. Argumentis contra primam as­
sertionem satisfit.
519
Dub. 2. Utrum sigillum sacramcntale
in omni eventu sit observandum ?
521
§ 1. Communis et vera sententia sta­
tuitur.
ib.
§ 2. Argumenta assertioni adversa
convelluntur.
523
Dub. 3. Qualiter sigillum sacramentale observari debeat ?
533

I
§ l. Communis sententia proponitur,
I etplurcs casus et consectaria decidun­
tur.
...
ibi
§ 2. Specialis difficultas circa usum
I notitiæ confessionis ad externam guber­
nationem.
542
Dub. 4. Utrum sacerdos possit proI dere peccatum sibi confessum dc licentia
pomi tentis ?
549
$ 1. Dubii resolutio.
550
§ 2. Opposite sententte fundamenta
convelluntur.
553
Dub. 5. Ex qua confessione oriatur
sigillum sacramcntale, et quas personas
constringat ?
557
§ 1. Prior dubii pars resolvitur.
ib,
§ 2. Expeditur dubium quoad alteram
partem.
561
Dub. G. Quæ cadant, sub sacramentali sigillo.
566
§ 1. Resolvitur difficultas aliquibus as­
sertionibus.
ib.
§ 2. Consectaria praecedentis doetrinæ.
569
Dub. 7. Quæ peccata committat vio­
lator sigilli confessionis ?
573
§ 1. Triplici conclusione resolvitur dif­
ficultas.
ib.
§ 2. Referuntur, et refelluntur oppo­
site seutentiæ.
575
§ 3. Quid sentiendum de parvitate materiæ in fractione sigilli formaliter ut
sacri ?
577
§ 4. Quas pœnas incurrat violator
sigilli confessionis ?
580

Disputatio X.
De satisfactione prout est actus virtu­
tis Poenitentiae.
581
Dub. 1. Utrum homo dc condigno sa­
tisfacere valeat pro pœna temporali pro­
prio peccato mortali debita ?
583
§ 1. Suppositiones aliquæ praemittun­
tur.
ib.
§ 2. Vera sententia eligitur, et fir­
matur.
587
§ 3. Argumentis adversariorum fit
satis.
589
Dub.2.Utrum possit aliquis satisfacere
de condigno pro pœna temporali peccati
alterius ?
59.-1
§ 1. Communis sententia statuitur, ib.
§ 2. Motiva opposita convelluntur. 598

IV

INDEX QV.ES ΓΙΟΝ L'M, ETC,

§ 3. Corollaria praecedentis doctrina»,
in quibus incidentes quæstiuucula* deci­
duntur.
603
Dnb.3.Quibus conditionibus satisfactio
indigeat ?
606
§1. Actum liberum requiri ad satis­
faciendum stabilitur.
607
§ 2. Honestatem, ac bonitatem mora­
lem requiri ad satisfactionem decerni­
tur.
609
§ 3. Satisfactio vite, et gratiae statum
exposcit.
610
§4. Quid sentiendum de intentione ad
satisfactionem ?
614
§ 5. Corollaria, in quibus nonnullae
expediuntur difficultates.
616
Dub.4.Utrum ad satisfactionem requi­
ratur pactum, vel Dei promissio eam
acceptandi ?
626
§ 1. Sententia affirmans statuitur. ib.
§ 2. Motiva contraria eliduntur. 627

Disputatio XI.
De satisfactione sacramentali.
629
Dub. 1. Utrum confessarius possit, ac
debeat pcenitenti satisfactionem impo­
nere ?
630
§ 1. Duplex assertio proponitur.
ib.
§ 2. Duplex alia assertio statuitur, et
qualiter teneatur satisfactionem injun­
gere sacerdos, declaratur.
635
§ 3. Sententia ultimæ assertioni con­
traria refertur.
636
Duo. 2. Utrum sacerdos valeat cogere
pcenitentem ad acceptandam, et exequendam poenitentiam.
638
§1. Vera sententia ac primum ejus
fundamentum.
639
§ 2. Alia ejusdem sententiæ funda­
menta expenduntur.
642
§ 3. Recensentur opposite sententiæ,
et eorum motiva evertuntur.
644
§ 4. Quæstiunculæ huc spectantes ex­
pediuntur.
652
Dub. 3. In quo statu, ac tempore, et
a qua persona debeat poenitentia adim­
pleri ?
662
§ 1. Quid de statu, in quo poenitentia
adimplenda sit ?
ib.
§ 2. Quid de tempore adimplendi pce­
nitentiam ?
663
§ 3. Quid de persona, a qua adim­
plenda est ?
662

Dub. 4. A quo, et an extra confessio­
nem possit fieri pœnitentis commutatio?
67<)
§ 1. Duplex assertio statuitur.
ib.
§ 2. Aliis assertionibus absolvitur dif­
ficultas.
673
§ 3. Sententiæ prioribus assertionibus
oppositæ referuntur.
674
§ 4. Sententiæ reliquis assertionibus
adversa» proponuntur.
679
Dub.5. Quamam causæ pœnitentem ex­
cusent a poenitentia} juste imposita»
adimpletione ?
68-1
§ 1. Duplex assertio quæstioni ex
parte respondens.
ib.
§ 2. Aliæ assertiones pro perfecta
dubii resolutione.
687
§ 3. Sententia» opposita» referuntur, et
enervantur eorum motiva.
690
Dub. 6. Quem effectum inducat ex
opere operato satisfactio sacram entai is ?
696
§ 1. Triplici conclusione dubium re­
solvitur.
ib.
§ 2. Opposite sententiæ referuntur et
earum motiva enervantur.
699
§ 3. Duplex quæstiunculæ incidentis
decisio.
703

Disputatio XII.
De potestate Clavium, ac ministrorum
Sacramenti Poenitentiae.
707
Dub. 1. Quid sint claves Ecclesiae vel
an recte diffiniantur.
708
§ 1. Deciditur dubium, et communis
sententia defenditur.
ib.
§ 2. Argumentis satisfit.
709
Dub. 2. Utrum clavium potestas sit in
Ecclesia.
713
§ Γ. Deciditur difficultas, et veritas
catholica propugnatur.
ib.
§ 2. Duæ hæreticorum responsiones
confutantur.
716
§ 4. Hæreticorum fundamentis satisfit.
718
Dub. 3. Quot sint claves Ecclesiae ?

§ 1. Triplici conclusione dubium re­
solvitur.
ib,
§ 2. Argumenta adversariorum eno­
dantur.
724
Dub. 4. Qui sacerdotes habuerint, aut
habeant clavium potestatem ?
729

j)

INDEX QUÆSTIONUM, ETC.
§ 1. Quid de sacerdotibus logis scriptie,
et naturalis ?
ib.
§2. Quid de sacerdotibus legis Evan­
gelic® ?
732
Dub. 5. An alter praeter sacerdotem
habeat claves, sitve minister potestatis
in pœnitentiæ sacramento ?
734
§ 1. Veritas catholica duplici asser­
tione propugnatur.
ib.
§ 2. Argumenta assertionibus opposita
convelluntur.
738
Dub. 6. Utrum omnis sacerdos sit mi­
nister jurisdictionis hujus sacramenti?
743
§ l. Duplex statuitur assertio.
744
§ 2. Alia assertio explicans ministrum
jurisdictionis circa venialia, et mortalia
jam confessa.
749
§ Quinam sit sensus propositionis damïiatæ ab Innocentio XI circa venialium
confessionem cum simplici sacerdote? 752

§ 4. Sententiæ opposite referuntur,
et argumenta enervantur.
755
Dub. 7. Utrum licitum sit ministrare
pœnitentiæ sacramentum cum jurisdic761
tiono probabili ?
Communior, veriorque sententia eli762
gitur.
Dub 8. An, et pro quibus confessioni­
bus egeat minister approbatione Ordina­
rii.
770
§ 1. Ordinarii approbationem esse om­
nino necessariam in ministro pro sæcularium confessionibus declaratur.
ib.
§ 2. Quid de approbatione Ordinarii
pro excipiendis Regularium confessio­
nibus?
777
Dub. 9. Cujus Ordinarii approbatio sit
necessaria in ministro ?
785
§ Unie. Duplici assertione expeditur
ib;
difficultas.

INW ΙΟΙΜΙ SACRÆ SCRIPTURE
QUÆ IN

HOC TOMO

CONTINENTUR

In quo Q. quceslioncm : A. articulum :
C. commentarium : D. disputationem, N. numerum marginalem designat.

EX VETERI TESTAMENTO.

Ex Genesi.

14. Erat enim Sacerdos Dei Allissimi, d.
12, n. 32.

Ex

secundo

Regum.

21. Ego sum, qui peccavi ; ego inique egi :
isti, qui oves sunt, quid fecerunt? Fertatur, obsecro, manus tua contra me
d. 10, n. 32.
Ex 4 Regum.

31. Applica ad te Aaron fratrem tuum cum
filiis tuis, ut Sacerdotio fungantur
mihi, d. 12, n. 32.

25. Tandiu obsessa est, donec venundaretur
caput asini octoginta argenteis,et quarta
pars cabi stercoris columbarum quinque
argenteis, d. 10, n. 15.
7. Duo modii hordei statere uno...et modius
simile statere uno, ibidem, n. 19.

Ex Deuteronomio.

Ex Parai.ipomenon 2.

4. Cum quxsieris Dominum Deum tuum,
invenies eum, si tamen toto corde quxsieris. d. 7, n. 73.
17. Si difficile, et ambiguum apud te judi­
cium esse perspexeris inter sanguinem,
et sanguinem, causam, et causam, le­
pram et lepram... Surge, et ascende ad
locum, quem elegerit Dominus Deus
tuus, veniesque ad Sacerdotes Lcvitici
generis, et adjudicem, qui fuerit illo
tempore ; quxresque ab eis, qui indica­
bunt libi judicii veritatem, d. 12, Π.34.

33. Postquam coangustatus est, oravit Do­
minum Deum suum,et egit qnrnitentiam
valde coram Deu Patrum suorum, d. 7
n. 47.

Ex Exodo.

Ex Lkvitico.
10. Cum audisset Aloyses, recepit satisfac­
tionem. d. 10, n. 2.

Ex Numero.
5. l'ir, sive mulier, cum fecerint ex omni-

VIII

INDEX LOCORUM SACR.E SCRIPTURÆ.
bus peccatis, qux solent hominibus
accidere, et per negligent iam transgressi
fuerint mandatum Domini, atque deli­
querint, conflebuntur peccatum suum.

Ex Libro Tobi.e.
12. Eleemosyna a morte liberal, et ipsa est,
qux purgat peccata, d. 10, n. 34.

15. Victimx impiorum abominabiles
mino, d. 10, n. 50.

Do­

Ex Ecclesiaste.

6. Sunt justi, ac sapientes, et opera eorum
in manu Dei ; et tamen nescii homo,
utrum amore, an odio dignus sit ? d. 8,
n. 269.

Ex Job.

6. Utinam appenderentur peccata mea, qui­
bus iram merui, et calamitas, quam
patior in statera, quasi arena maris,
hxc gravior appareret, d. 10, n. 15.
9. Si simplex fuero, hoc ipsum ignoravit
anima mea, d. 8, n. 269.
21. Recede a nobis, scientiam viarum tua­
rum nolumus, d. 8, n. 301.
u!

Ex Psalmis.

68. Delicia quis intelligil ? d. 8, n. 19 et
31. Beati, quorum remissx sunt iniquitates,
et quorum tecta sunt peccata, d. 9,
n. 13.
37. Coluit intelligere, ut bene ageret, d. 8,
n. 301.
76. Et meditatus sum node cum corde meo,
et excitabar, et scopebam spiritum
meum, d. 7, n. 85.
81. Remisisti iniquitatem plebis tux, et ope­
ruisti omnia peccata eorum, d. 9,
n. 13.
113. Particeps ego sum omnium timentium
te, d. 10, n. 33.

Ex Ecclesiastico.
»
31. Dona iniquorum non probat Allissimus,
d. 10, n. 50.
19. Qui spernit modica, paulafim decidet.
d. 12, n. 30.

Ex Isaia.

38. Recogitabo libi omnes annos meos in
amaritudine anims mex, d. 7, n. 85.
·» Et dabo claves domus David super hu ■
merum ejus, et aperiet, et non erit qui
claudat, et claudet, et non erit, qui

Ex Ezechiele.

13. Si autem impius egerit poenitentiam ab
omnibus peccatis suis, qux operatus est,
et custodierit prxcepta mea, et fecerit
judicium, tt justitiam, vita vivet, et
non morietur, et omnium iniquitatum
ejus non recordabor, d. 8, n. 202.
18. Anima, qux peccaverit, ipsa punietur,
d. 10, n. 13.
Ex Daniele.

Ex Proverbiis.

8. Ego diligentes me diligo, d. 7, n. 13.
10. Universa delicta operit charitas, d. 7,
n. 13.
11. Qui ambulat fraudulenter, revelat ar­
cana, qui autem fidelis,celat amici com­
missum. d. 9, n. 4.
25. Qux viderunt oculi tui, ne proferas in
jurgium cito, ne postea emendare non
possis,cum dehonestaveris amicum tuum.
d. 9, n. 4.
22. Melius est bonum nomen, quam divitix
mullx, d- 9, n. 94.

r.

4. Peccata tua eleemosynis redime, d. 10,
n. 34.
Ex JOELE.

Convertimini ad me in tolo cordo vestro,
d. 7, n. 72.

Ex Mich.ea.

4. Dole, et satage filia Sion, sicut parturiens
d. 7, n. 74.

INDEX LOCORUM SACR/E SCRIPTURÆ.

EX NOVO TESTAMENTO.

Ex Matth.eo.

10. Tibi dabo claves Hegni Coelorum, et
(piodcumque ligaveris super terram, erit
ligatum et in Calis, d. 8, n. 2 et d. 12,
n. 11 et 21.
28. Data est mihi omnis potestas in Ccclo, et
in terra, d. 9, n. 20.
28. Euntes ergo docete omnes gentes bapti­
zantes eos, etc., d. 12, n. 14.
Ex Marco.

12. Diliges Dominum Deum tuum ex toto
corde luo, d. 7, n. 73.
Ult. Prxdicate Evangelium omni creaturx,
d. 12, n. 13.
Ult. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, sal­
vus erit, d. 12, n. 17.

Ex Luca.
3. Nui poenitentiam egeritis, omnes simul
peribitis, d. 12, n. 5.
5. Quis potest peccata dimittere, nisi solus
Deus, d. 2, n. 3 et 14.
7. Demittuntur tibi peccata, d. 7, n. 65.
11. Vx vobis legisperitis, qui tulistis elavem
scicntix, ipsi non introistis, et eos, qui
introibant, prohibuistis, d. 12, n. 24.
13. Nisi poenitentiam habueritis, omnes si­
militer peribitis, d. 8, n. 2.

Ex Joanne.
14. Qui diligit me, diligetur a Pc. ’.re meo, et
ad eum veniemus, d. 7, n. 13.
20. Accipite Spiritum Sanctum : quorum
remiseritis peccata, remittuntur eis; et
quorum retinueritis, retenta sunt, d. 8,
n.2 et n. 5 et d. 11, n. 19 et d. 12,
n. 10 et 43.
21. Pasce oves meas, d. 12, n. 11.

Ex Paulo

ad

IX

Romanos.

Tribulatio patientiam operatur, patientia
autem probationem, d. 10, n. 43,
8. Accepistis Spiritum adoptionis, in quo
clamamus Abba, Paler... Si filii, et
hxredes. d. 7, n. 14.
8. Nihil damnationis est iis, qui sunt in
Christo Jesu, d. 10, n. 10.

Ex i ad Corinthios.
4. Sic nos existimet homo ut ministros
Christi, et dispensatores mysteriorum
Dei, d. 9, n. 12.
4. Illuminavit abscondita tenebrarum, d. 9,
n. 13.
5. Quid enim mihi de his, qui foris sunt,
judicare ? d. 12, n. 17.
11. Quod si nosmetipsos dijudicaremus, non
utique judicaremur, d. 10, n. 33.
13. *Si distribuero in cibos pauperum omnes
facultates meas, charitatem autem non
habuero, nihil mihi prodest, d.10, n.50.
10. Sive manducatis, sive bibilis, sive aliud
quid faciatis, omnia in Dei gloriam facite.
d. 7, n. 40.
13.
tradidero corpus meum, ita ut ardeam,
charitatem non habuero, nihil mihi pro­
dest, d. 7, n. 40.

Ex 2 ad Corinthios.

4. Exhibeamus nosmetipsos sicut Dei mi­
nistros, d. 9, n. 12.
Ex

epiSt. ad

Galatas.

6. Fratres, et si prxoccupatus fuerit homo
in aliquo delicto, vos, qui spirituales
estis, hujusmodi instruite in spiritu
lenitatis, considerans te ipsum, ne et tu
tent eris. Alter alterius onera portate, et
sic adimplebitis legem Christi, d. 10,
n. 27.
6. Unusquisque onus suum portabit, d. 10,
n. 31.
6. Qux seminaverit homo, hxc et metet, d.
10, n. 31.

Ex Actibus Apostolorum.
Ad Colossenses.

1. Multitudinis autem credentium erat cor
unum, et anima una, d. 10, n. 29.
17. Et accepta satisfactione a Sosone,et cete­
ris, dimiserunt eos, d. 10, n. 2.

Adimpleo ea, qux desunt Passionum
Christi in carne mea pro corpore ejus,
quod est Ecclesia, d. 10, n. 11.

·>
I

ΐ

INDEX LOCORUM SACR.E SCRIPTUR.E.

Ex 1

ab

Timotueum.

•1. Exerce te ipsum ad pietatem, nam corpo­
ralis exercitatio ad modicum utilis est ;
pietas autem ad omnia, d. 10, n. 59.

2. Christus passus est pro nobis, vobis relin­
quens exemplum, ut sequamini vestigia
ejus. d. 10, n. 11.
Ex I JOANXIS.

4

Ab Hebrjîos.
10. Solam umbram habens lex futurorum
bonorum, d. 12, n, 33.

Ex

epiSt.

Jacobi.

5. Confitemini alterutrum peccata vestra,
d. 12,n.49.
5. Inducat Presbyteros Ecclesix ungentes
oleo sancto, d. 12, n.95.

'•A -i

4. Charitas operis multitudinem peccatorum,
d. 7, n. 13.
3. Parati semper ad satisfactionem omni
poscenti vos, rationem de ea, qux in
vobis est, spe, etc., d. 10, n. 2.

•1. Charitas jwnam non habet, d. 10, n. 5!).
2. Omne, quod esi in mundo, concupiscenda
carnis est, et concupiscenda oculorum,
et superbia vitx, d. 11, n. 9.

Ex Apocalypsi.
3. Uxc dicit Sanctus, et verus, qui habet
elavem David, qui aperit, et nemo clau­
dit ; claudit, et nemo aperit, d. 12, n.
21 et d. 8, n. 4.
•L Vidi, et ecce in Calo ostium apertum, d.
12, n. 18.
18. Quantum glorificavit se, et in deliciis
fuit, tantum date illi tormentum, et luc­
tum, d. 10, n. 31.

TRACTATUS XXIV
DE

PŒNITENTIA

■

QUAM

UT

UT

TAM
;

VIRTUTE

COMPLECTENS Λ QUÆSTIONE XC TERT.

SACRAMENTO

POSTERIOR PARS

PARTIS

D.

THOM. USQUE AD QUÆSTION. XXIX

SUPPLEMENTI.

PROŒMIUM.
Ordinem, quem in hoc de Poenitentia
tractatu intenderat observare D. Thomas,
præmisit quaest. 84, in principio illis ver­
bis : « Considerandum est de sacramento
« Poenitentiae. Circa quod primo considea randum est de ipsa poenitentia : secundo
« de effectu ipsius : tertio de partibus ejus:
«quarto de suscipientibus hoc sacrament tum : quinto de potestate ministrorum,
« quae ad claves pertinet : sexto de solem« nitate hujus sacramenti. » Et quidem de
primo, atque secundo luculenter egit S.
• Doctor ab illa quaestione usque ad 90 ex­
clusive, nihil non sapientissime exponens
eorum, quae ad notitiam tam essentiae poe­
nitentia? in ratione virtutis, et sacramenti,
quam effectuum ejus possunt desiderari.
Quibus pro nostro captu exponendis, dilu­
cidandis. et propugnandis late incubuimus
par varias disputationes, ea versantes, quae
circa hanc materiam magis scholastica
sunt, et difficiliora censentur, praesertim
attinentia ad poenitentiam virtutem, et
primarium ejus actum, scilicet contri­
tionem. Supersunt tamen alia plura, quae
D.Thomas e tertia consideratione recenset,
et quibus declarandis sequentes aperiebat
• quaestiones : sed ad coelestia vocatus solam
nonagesimam absolvit; desiderium ( heu
dolor ! ) nobis ceterarum, et complementi
• Salmant. Curs. Thcolttg. tom. XX.

totius operis relinquens. In eis autem quaes­
tionibus, quas juxta praemissum metho­
dum discussurum statuerat,plurima occur­
runt ad Theologiam moralem praesertim
circa sacramentum poenitentiae majori ex
parte spectantia : sed nec occurrunt pau­
ciora, et ut plurimum magis difficilia, quae
pertinent ad Scholasticam, et accuratam
salis discussionem exoptant. In utrisque
porro versandis modum hactenus observa­
tum, Cursuique nostro, qui plane scholas­
ticus est, familiarem tenere curabimus,
nempe ut moralia leviori manu, styloque
concisiori, sed sufficienti attingamus : diffi­
cultatibus vero scholasticis ( ex quibus con­
gruae in practicis resolutiones saepius de­
pendent) impensiorem, et luculentiorem
navemus operam. Et quia si id studium
alteri jam praemisso in hoc tractatu adjun­
geretur, et in unum volumen coiret plus
aequo illud augeret, et minus versatile fa­
ceret; sectionem ejus eligimus in duas
principales partes, eamque in hoc loco S.
Doctoris congrue adhibuisse putamus.
Nam prior jam producta agit quasi in com­
muni de poenitentia tam virtute, quam
sacramento ; haec autem posterior, quam
paramus, descendit ad magis articulatam
considerationem omnium, quae ad poeni­
tentiam, ut sacramentum spectant, ut cons­
tat ex ordine a D. Thoma in verbis rela­
tis promisso. Unde consequenter promis­
sis jam quaestionibus subjicitur.
1

DE PŒNITENTIA.

QUÆST. XC, ART. I.

quare cum illa sit una, et simplex, non
oportet in hoc sacramento multiplicare
Objec­ partes. Sed plus æquo concludit objectio :
tio
excluderet namque a sacramentis, si pro­
baret, partes essentiales,nempe materiam,
et formam ; siquidem virtus divina in eis
operans est una, et simplex: consequens
De partibus Pœnitentiæ in generali, in quatuor Articulos divisa.
autem adversatur Conciliis relatis,et com­
i.·.·
so muni doctrinæ.
Sed D. Thomas facile
eiD.Tti.
illam diluit adi. dicendo sacramenta ha­
Deinde considerandum est de parlibus
Prima conclusio in corp, articuli. Sa­
bere unitatem, et simplicitatem ex parte
cramentum poenitentia: habet paries.
poenitentiae : et primo in generali, se­
virtutis Dei. cui in agendo subduntur :
Secunda conclusio in resp. ad 2. Virtuti
cundo in speciali de singulis. Circa pri­
porro hanc virtutem posse influere, et per
pœnilentix
non
assignantur
partes.
mum quaeruntur quatuor.
unum,et per multa,atque ideo inconveniens
non esse, quod alicui sacramento plures as1. Commune est sacramentis legis gratiae
AKTICULUS I.
tobiia-signentur partes. Cujus doctrinæ occasione
constare partibus essentialibus, nempe
lw· dubitari valet, an virtus divina,seu elevans
Ulm Pttiletliz debeant parles attijHQn l
materia, et forma, id est, rebus, ut mate­
multiplicetur saltem materialiter in di­
ria, et verbis ministri, ut forma. Quod
Ad primum sie procedisur. Videtor, quod Pœniientiæ
versis partibus sacramentiAd quod Nudiserte
statuit
Concilium
Florentinum
ίή^ΐ°"θΐ
cou debeant partes assignari. Sacramcou eoiiu suu, in
gnus in præsenti affirmative respondet,
quibus divica vinus secretio? operator salciem. Sed vir­
decreto unionis ducens : « Hæc omnia sanon reputans absurdum materialem illam
tus divina est una, et siroplex» Non ergo Pœoiienti» cum
< cramenta tribus perficiuntur, rebus tansit SacraineulDm, debent paries assignari.
virtutis elevantis multiplicationem juxta
Præierea : Pœuiteulia, et esi virtus, et est sacramentum;
« quam materia, verbis tanquam forma, Concjl
materialem etiam partium sacramenti di­
sed ei, in quantum est virtus, non assignantur partes ;
« et persona ministri, etc. » Et Concilium Tridei
cum virtus Λ Labitus quidam, qui est simplex qualius
versitatem : quia semper ea virtus est for­
Trident, agens specialiter de hoc pœniten­
mentis; similiter etiam et Pœnitentiæ, in quantum est
maliter una ob subordinationem ad unum
àiaamcntuu), do» videtur, quod sint partes assignante :
tiæ sacramento, sess. 14, cap. 3, asserit :
Deum principaliter agentem. Sed Prado
qu»a baptismo» et aliis Sacramentis non assignantur partes.
Eesfûa
« sacramenti pœnitentiæ formam, in qua
Ergo Pernitente nullo modo debent partes assignari
rhoc loco tenet partem negativam, quam
< praecipue ipsius vis sita est, in illis miiSnaPræierea : Pamtemb maieria est peccatum : ut supra
'lin' censemus magis conformem D. Thomae,
dinum est : *ed peccato non assignantur panes : ergo
α nistri verbis positam esse,ego te absolvo,
etiam nec Pœnitentiæ sani partes assignante.
s^ni. veritati, ac doctrinæ ex professo assertis
« etc. Sunt autem, quasi materia hujus
Sed contra est, quod paries suui, ex quibus perfectio
tradat. 22, disp. 4, dub. 5, ubi statuimus,
alicujns integratur : sed Pœuiientiæ perfectio integratur
α sacramenti, ipsius pœnitentis actus,
iii sacramenta non in tempore, aut successive
ex pluribus, scilicet, ex contritione, confessione, el satis­
« nempe contritio, etc. » Quod agentes de
factione :ergo Pœniientia habet panes.
causare gratiam, sed in instanti terminaKespoiideo diceodoui, quod pries rei sunt, in quas ma­
sacramentis in genere late ex professo
tivo, et ultimo, quo sacramenta perficiun­
terialiter lotum dividitur. Habeirt enim se partes ad totum,
statuimus tract.22, disp. 1, dub. 2,conclus.
sicut materia ad forniam. Unde ia secundo Physic, partes
tur : quamobrem ista, et illorum partes
1, et agentes specialiter de poenitentia os­
ponuntur iu genere causa.* maierialis.iotum autem in genere
I
non indigent virtute elevante, nisj pro
canae formatis. Ubicumque igitur ex parte materiae inve­
tendimus
supra
disp.
1,
dub.2,
per totum.
I
illomet ultimo instanti, in quo suam caunitur aliqua pluralitas, ibi est invenire partium rationem.
Est vero difficultas, utrum in hoc sacra­
Dictum tsl autem supra, quasi 84, ari. 1 ct3. quod in
salitatem exercent. Et quia omnes eorum
Aeramento Pœnitentiæ, actus humani se habent per mo­
mento debeant ulterius assignari partes ?
materiales partes simul concurrunt, vel
dum materi». Et ideo cum plores actos bon am requiran­
Ad quod affirmative respondet D. Thomas
tur ad Pœnitentiæ perfectionem, scilicet contritio, confes­
formaliter, vel virtualiter in eo momento,
so. et satisfactio (at infra patebit) consequens est, quod
in hoc art. et probat : quia materia hujus
ut loco citato explicuimus ; ideo omnes sic
Sacramentum Pœniientiæ habeat partes.
sacramenti consistit in actibus pœnitentis;
sumptæ unica virtute complentur, et ele­
Ad primum ergo dicendum, quo.) qoodlibel Sacrameoet talis materia constat ex multis, nempe
tum habet simpliciuœm ratione virtutis divin», qo» iu eo
vantur ad agendum. Et in hoc sensu asse­
operatur. Sed virias divina propter sui magni ludi iæm ope­
contritione, confessione, et satisfactione ;
ruit D. Thomas hoc sacramentum, non
rari potest, tl per unum, et per multa, ratione querum
ergo hoc Sacramentum habet partes. Eo
alicui sacramento possunt paries assignari.
obstante materiali partium multiplicitate,
Ad secundum dicendum, quod Pœnitentiæ, secundum
vel maxime,quod ii actus se tenent ex parte
habere simplicitatem ex parte virtutis di­
quod est virtus, non assignantur partes : actus enim hu­
materiæ, eamque ada;qaate, constituunt, ut
vinas: quod falsum foret,si ipsa divina vir­
mani. qui multiplicantur in Pœntientia, non comparantur
ad habitum virtutis, sieul partes, sed sicut effectus. Unde
docet Trident, loco cit. quocirca nequeunt
tus multiplicaretur etiam materialiter,
relinquitur, quod partes assignentur Pœnitentiæ. in quan­
non esse etiam partes materiales totius
sicut ipsæ partes : par enim deberet esse
tum esi sacramentum, ad quod actus humani comparamur,
sacramenti. Et quia hoc ex professo osten­
ut materia. In aliis autem Sacramentis materia non sunt
de utrisque judicium.
actus humani, sed aliqua res exterior una, sive simplex,
dimus supra disp. 1, dub. 2, non oportet
ttàs 2. Hæc autem (ut tacitas objectioni ita
ut aqua, vel oleum : sive composita, ul chrisma ; el ideo
^■.occurramus) intelligenda sunt loquendo de
ineo amplius immorari. Recolantur ta­
aliis sacramentis non assignantur partes.
Ad tertium dicendum, quod peccata sum materia remnia
». partibus hujus sacramenti in ordine ad
men specialiter, quæ diximus a num. 116.
Pœniientiæ ; in quantum scilicet sunt maieria, vel objecOpponit suae resolutioni S. Doctor virtu­
immediatam productionem sui effectus,
tum humanorum actuum, qui sunt propria materia PœnliCQliæ, prout est sacramcuium.
tem divinam operari in sacramentis :
nempe gratiæ in pœnitente : secus autem
quare -

QUÆSTIO XC

3

præsuppositive. Pro quo observandam est
duplicem elevationem distinguendam esse
in hoc sacramento præ ceteris : aliam, qaa
elevatur pœnitens ad eliciendum actam
doloris, cum ordine, et subjectione ad
claves, sive ad confessionem coram legi­
timo ministro ; et hæc præcedit instans
terminativum prolationis verborum abso­
lutionis, in quo perficitur sacramentum, et
si non occurrat obex, proprius ejus effectas
producitur. Ceterum hæc elevatio non affi­
cit sacramentum, nec ejus partes : sed
elevat pœnitentem, ut ponat in rerum na­
tura quandam partem sacramenti, nempe
dolorem cum ordine ad claves, qui debet
esse supernaturalis, atque ideo exposcens
elevationem ex parte principii, ut dicemas
disput. seqa. numer. 19. Alia est posterior
totius sacramenti elevatio, quæ sacerdotis
verba, ut cadentia supra actas humanos
pcenitentis.eosque per modum formæ com­
plentia elevantur ad causandum effectam
sacramenti. Et hæc est indivisibilis, tam
formaliter, quam materialiter : qaia so­
lum afficit ultimum terminativum verbo­
rum, cum ordine tamen ad præcedentia,
nempe actus pœnitentis, et prolationem
verborum absolutionis, ut explicuimus
tract. 22, disp. 4, dub. 5, per totum. Et in
hoc sensu D. Thom, in 4, dist. 16, quæst. d.ti
1, art. 1 ad 1, dixit, « quod sacramentum
« est simplex ratione effectus principalis,
« et virtutis simplicis, quæ operatur; sed
« materiale in sacramento potest esse com« positum. » Et agendo in propriis termi­
nis de sacramento pœnitentiæ ait : « Par­
ti tes non assignantur pœnitentiæ ex parte
« virtutis sacramentalis, sed ex parte ejus,
« quod est materiale in ipsa. »
Opponit sibi Div. Thomas secundo loco Argttargumentum desumptum ex duplici insta n-^^
tia, aut exemplo. Nam'in primis Pœni- ci instentiæ virtuti non assignantur partes, cum taulKU
sit unus habitus, aut simplex qualitas;
deinde, nec baptismo, nec aliis sacramen­
tis assignantur partes hujusmodi ex parte
materiæ. Ergo assignari non debent sacra­
mento pœnitentiæ.
Negat S. Doctor consequentiam. Et adeespooprimum exemplum in contrarium respon- a'J j
det, quod actus humani, qui multiplicantur
in poenitentia, non comparantur ad habi­
tum virtutis sicut partes, ex quibus coa­
lescat, sed sicut effectus, qui virtutem præ-

i

l

:«ι
■W

•o

DE PŒNITENTIA.

supponunt -.manifestum namque est absque I
actibus ejusmodi salvari virtutis habitum.
Oppositam autem contingit in pœnitentiæ
sacramento, quod componitur ex materia,
et forma, ut docent Concilia supra relata, i
et materia componitur ex actibus pœnitentis. per quos clavibus, et absolutioni se
subdit : unde oportet concedere, quod poe­
nitentia sacramentum habet partes ex parte I
Bespon- materiae. Ad secundam respondet, mate3d2. riam aliorum sacramentorum non esse
actus humanos, sed aliquam rem externam,
vel simplicem, ut aquam ; vel compositam,
ut chrisma : quocirca eis non assignantur ■
partes. Sed sacramentum pœnitentiæ im­
portat ex parte materias actus humanos
satis differentes.
EffaTia-n
Haec cum sint clarissima, minime effu­
Sxurii.
gerunt notas Suarii in hoc articulo. Nam
responsioni ad primum opponit, quod
licet actus virtutis pœnitentiæ non sint
partes ejusdem pœnitentiæ habitualis, sunt
tamen partes ejusdem pœnitentiæ actualis:
quia pœnitere per eos actus exercetur, in
ipsisque consistit. Contra secundam obser- I
vat, quod quamvis materia remota cetero­
rum sacramentorum non sit actus huma­
nus, sed res exterior·, tamen proxima
illorum materia consistit in actione huma­
na, utputa in ablatione, in unctione, etc.
Qua regala præcise excipitur sacramentum
Euchanstiæ, quod quia non consistit in
usu. sed est permanens; ita exposcit rem
externam tanquam materiam, ut aallus
actus humanus, v. g. sumptio, ex parte
materiæ necessarias sit. Porro actus hu­
mani, qui in aliis sacramentis sont mate­
ria proxima, profecto multiplicamur, ut
patet in pluribus unctionibus diversorum
membrorum, quæ sunt partes materiales
sacramenti Extremæ unctionis. Et in sa­
cramento Matrimonii occurrunt duæ tra­
ditiones partiales, et sic de aliis, excepto
Baptismo, qui habet simpliciorem mate­
riam tam remotam, quam proximam.
Unde disparitas, aut resolutio D. Thorns
non est universaliter vera : et ideo per­
missive (addit Suarez) intelligendum puto,
non distributive.
Bejici. 3. Sed hi præfati Authoris scrupuli leves
or- sunt. Nam quod ad primam attinet argu­
mentum, cui obviam ivit S. Doctor, ex­
presse procedebat de habitu, sive habituali
virtute pœnitentiæ, ut ex eo liquet. Cui

directe satisfecit dicendo : « quod actus
« humani, qui multiplicantur in pœniten« tin, non comparantur ad habitum vir« tutis, sicut parles, sed sicut offectus. »
Nec adversus hoc aliquid opponit Suaroz,
quippe continens responsionem evidentem.
Divertit autem ad poenitentiam actualem,
sive exercitium virtutis, cujus mentionem
non fecerat S. Doctor ; sed inutili conatu ;
tum quia de hac poenitentia non agebatur;
tum quia nec in isto sensu concedendum
est actus humanos esse partes virtutis poe­
nitentiae : non enim constituunt, aut com­
ponunt unicum talis virtutis habitum, ut
supponitur ex immediate dictis : nec com­
ponunt unicum actum, ut ex se adhuc
magis liquet, cum eorum quilibet sit actus
completus, et perfectus : nec denique com­
ponunt unicum talis virtutis exercitium,,
siquidem tale exercitium non est aliquod
unum nisi per aggregationem, et hanc pro­
fecto non necessariam ; quippe virtus po­
test in illorum quolibet sistere. Unde D.D-Tk
Thomas in 4, dist. 16, quæst. 1, art. 1,
quæsliunc. 4, ad 2, ait : « Dicendum, quod
«quamvis tria prædicta sunt actus pœni« tentiæ virtutis, non tamen sequitur,quod
« sint partes ejus : quia in quolibet eorum
« actu inveniuntur omnes circamstanliæ,
» quibas integratur medium virtutis. »
Unde in eorum quolibet, Pt per se salvari
valet actualis poenitentia, sive proprium
exercitium pœnitentiæ virtutis. Secus au­
tem contingit in materia sacramenti pœni­
tentiæ, quæ minime salvatur nisi complec­
tendo contritionem, et confessionem, et
satisfactionem saltem in voto. Non magis
riris
pangit secandus scrupulus : quia D. Tho­ rcjîU
mas non negat, quod in sacramentis aliis tor.
præter res, quæ sunt materia remota, de­
tur alia proxima consistens in earum
reram applicatione per actas humanos :
sed id supponit, et repetit qaæst. 73, art.
I 1, ad 3. et alibi frequenter. Ceterum in
ejusmodi applicationibus, licet plures in
eodem sacramento contingant, nulla est
earum diversitas consideratione digna, ut
propterea dicantur ejusdem niateriæ partes,
vel habere distincta munia in ordine ad
constituendum aliquod unum. Cujus ορρο­
ί sitam contingit in iis actibus humanis, qui
in pœnitente debent tanquam materia sup­
poni, ut absolutionis formæ subdantur :
J sunt enim satis diversi, subeuntque officia
distincta

QUÆST. XC, AUT, Ii.

distincta : quocirca mento comparantur ad
talem materiam, ut ipsius partes. Quam
DTw differentiam optime docuit D. Thomas loco
citato ex -1, quæstiunc. 3, in corp, dicens :
« Partes quantitatis sunt quandoque unius
« rationis, ut in totis homogeneis : quan« doque vero diversarum rationum, ut in
« tolisetherogeneis... Et hujusmodi partes
« sunt hae, de quibus loquimur, quia pœ< nitenti® sacramentum secundum ratio« nem speciei sum ex his tribus integratur,
« et una est prior altera secundum natui ram, etc. » Cui quantum ad hoc diffe­
renti® inter istud, et alia sacramenta, et
resolutioni D. Thomæ consonat communis
loquendi modus, tam inter Theologos,quam
inter vulgares : videmus namque frequen­
ter fieri interrogationem de partibus sa­
cramenti pœnitentiæ, que de partibus
aliorum Sacramentorum non fit. Signum
itaque est peculiare esse huic sacramento
habere partes ex parte materiæ, ut S. Doc­
tor statuit. Quod magis'constabit ex imme­
diate dicendis.
>

ARTICULUS II·
Utrum convenienter assignentur partes Pœnitentiæ,
contritio, confessio, et satisfactio 1

r

(

Ad secundam sic proceditur. Videtur, quod i neon venienfer assignentur parles Pœnitentiæ, contritio, confes­
sio, et satisfactio. Contritio enim est in corde (et sic per­
tinet ad interiorem Poenitentiam)» confessio autem esi in
ore. ct satisfactio in opere, ei sic duo ultima perlinent ad
exteriorem Pœniicnliam. Poenitentia autem interior non
esi Sacramentum, sed sofa Pernitentia exorior, quæ sen­
sui snbjacet : non ergo convenienter assignantur hæ par­
le* Sacramento Pœnitentiæ.
Prætcrea : in Sacramento nova? legis confertur gratia :
ul supra habitum esi ; s^d in satisfactione non confertur

aliqua pratia : ergo satisfactio non est pars Sacramenti.
Præterea : nonest idem fruclus rel, ct pars. Scd satis·
Γι:11ο e*t fructus Pœnitentiæ, secundum illud Lucæ 2 :
/Facite (ructus dignosPœnitentiæ : ergo non esi pars Pœnitentiæ.
Præterea: Pœnitenlia ordinator contra peccatu η ; sed
ί
i^craium potest perfici solum in corde, per consensum, ut
in secunda parte habitum esi : Ergo, ei Pœnitenlia : non
I
ergo Pœni entiæ debent paries poni confessio oris, et
satisfactio operis.
t
Sed contra : Videtur, quod debeant poni p lu res paries
ί
Pœnitentiæ. Pars enim hominis ponitur non solum corpus,
quod est ejus materia, sed etiam anima.quæ est ejus forma;
sed tria prædicta. cum sint actus Pœnitentis, se habent
sicut materia : absolutio autem Sacerdotis sc haber per
modum form® : ergo absolutio Sacerdotis debet poni quarta
pars Pœnitentiæ.
·<
Respondeo dicendum, quod duplex est pars, ut dici!
lar in 5 Metap. scilicet pars essentiæ, el pars quan'
litatis. Partes essentiæ. sunt naturaliter quidem forma, el
materia, hgice autem est genus, et differentia. Ilocautem
(modo qnodiibel Sacramentum distinguitur in maieriam, cl
formam, sicul in partes essentiæ Unde, ei supra dictum
e*t. qafwl Sacramenta consistunt in rebus, et verbis. Sed
f
quia quantitas se tenet ex parle materiæ ; partes quantitatis

5

funi partes materi». El hoc modo Sacramento Pœnitcntiae
specialiter assignantur («artes (ut diclum esi) quantum ad
\ actus Pœnitentis qui sunt materia hujus Sacramenti. Dielum eu autem supra, quod alio modo fit recompensatio
offensæ in Pœnitenlia, el in vindicative justitia. Nam in
vindicativa justitia flt recompensatio secundum arbitrium
' judicis, non secandum voluntatem ofTendentis. vel offensi.
Sed in Pœnitenlia fil recompensatio offensa: secundum
voluntatem peccanti*, ct secundum arbi'riom Dei, in quem
peccatur .· quia hic non quæritor sola redintegratio æqralilatis juslili® (sicut in justitia vindicativa), sed magis

reconciliatio amlciti», quod flt dum offendens récompensât
secundum voluntalem cju«, quem offendit. Sic igitur requi­
ritur ei parte pœnitentis : primo quidem voluntas rccompensandi, quod fit per contritionem : secundo, quod sc sub­
jiciat arbitrio Sacerdotis loco Dei : quod fit in confessione:
tertio, quod récompensât secundum arbitrium ministri Dei.
quod fit in satisfactione Et ideo contritio, confessio, et
satisfactio, ponuntor partes Pœnitentiæ.
Ad primum ergo dicendum, quod contritio secundum
es-entiam quidem est in corde, ct pertinet ad interiorem
Pœnileuliam ; virtualitcr autem pertinet ad exteriorem
Pœnitcniiam : in quantum scilicet implicat propositum
confitendi, et satisfaciendi.
Ad secundum dicendum, quod satisfactio confert gratiam
prout est in proposito : el auget eam, prontest in exeeutione: sicut etiam baptismus in adnllis.ut supra dlcium est.
Ad tertium dicendum, quod satisfactio est pars PœnitcnliæSicramenli: fructus aute n Pœnitentiæ virtutis.
Ad qu rlum dicendum, quod plura requiruntur ab bo­
num, quod procedit ex integra causa, quam ad malum,
quod procedit ex singularibus defectibus, secundum Dio­
nysium quarto capite de divinis nominibus Et ideo licet
peccatum perficiatur in consensu cordis, ad perfectionem
tamen Pœnitentiæ requiritur, el contritio cordis, et
confessio oris, et satisfacti i operis.
Ad contrarium vero palet solutio perca quæ dicla sunt.

Conclusio est affirmativa.

1. Doctrinam hujus articuli latissime
elucidavimus disp. I, fere per totam, et
præsertim dub. 2. Fuerunt profecto circa
ejus materiam diversæ antiquorum sen­
tentiae, ex quibus Scotus asseruit, solam
absolutionem Sacramentum Pœnitentiæ
constituere, et actus pœnitentis non esse
partes materiales illius. Durandus autem
docuit, solam confessionem esse illius ma­
teriam, contritionem vero, et satisfactio­
nem esse duntaxat dispositiones ex parte
Pœnitentis requisitas. Omittimus haereti­
cos palam errantes, e quibus Lutherus
art. 5, inter condemnatos a Leone X ne­
gavit tres istas Pœnitentiæ parles, audacter
effutiens, neque in Scriptura, nec in Sacris
Doctoribus fundamentum habere. Sed reso­
lutio Doctoris Angelici (inquit Cajetanus
in præs. artic 1), canonizata est in hac
parte a Synodo Florentino sub Eugenio
IV, in decreto Eugenii post ultimam sessio-concii.
nem. Et magis adhuc canonizata (quod^^,
Cajetanus prius moriens videre non potuit) Trid.
in Concilio Tridentino. Nam sess. 14, cap.

DE PCENITENTIA.

3, sub titulo, de partibus, et fructu hujus
sacramenti, docet : « Sunt autem quasi
e materia hujus sacramenti ipsius pœni« tentis actus, nempe contritio, confessio, et
« satisfactio. Qui quatenus in poenilente ad
α integritatem sacramenti, ad plenamque
« et perfectam peccatorum remissionem ex
« Dei institutione requiruntur, hac ratione
« pœnitentiæ partes dicuntur. » Et conformiler ad hanc doctrinam statuit can. 4
ejusdem sess. « Si quis negaverit ad inte< gritatera, et perfectam peccatorum re« missionem requiri tres actus in pcenitente,
« quasi materiam sacramenti pœnitentiæ,
« videlicet contritionem, confessionem, et
« satisfactionem, quae 1res pœnitentiæ
« partes dicuntur, aut dixerit etc... Ana* thema sit. » Unde Rellarminus lib. 1,
de Poenitentia, cap. 17, recte observat,
quod sententia D. Thomæ est communis
Theologorum, et certissima, et jam amplius
in dubium revocari non potest, cum in
Conciliis Œcurnenicis Florentino, et TriOano. dentino disertis verbis legamus, etc. Quæ
sXcz. Proxime dedimus. Et id ipsum monent,
Prad. ac notant Cano in relect. de Pœnit. part.
5, § Quintum. Soto in 4, dist. 17. quæst. 3,
art. 2, Suarez disp. 18, de Pœnit. sect. 3,
Prado in præs- dub. 2, § I, et alii com­
muniter. Porro quod attinet ad illos anti­
quiores Scholasticos, excusandi sunt : tum
quod scripserunt ante utriusque Concilii
tempora : tum quod licet sacramentum
pœnitentiæ in his tribus materialibus par­
tibus non constituerint; tamen satis aperte,
et catholice docuerunt tres prædiclos actus
requiri ex parte pœnitentis ad consequen­
dam perfectam peccatorum remissionem.
Probamr Ratio a priori hujus veritatis non alia
concies, assign, vaIet, quam Dei voluntas sic
instituentis hoc sacramentum. De illa vero
certo nobis constat per doctrinam Patrum,
et Conciliorum diffinitiones, ut patet ex
dictis modo, et latius disp. 1. dub. 2. Ratio
autem congruenti® optime assignatur a
D. Thom, in hoc art.: quia hoc sacramen­
tum ordinatur, ut fiat Deo voluntaria, et
amicabilis recompensatio pro peccato se­
cundum ipsius arbitrium : sed pro hujus­
modi fine comparando requiruntur, et suf­
ficiunt prædicti tres actus : ergo sunt
hujus sacramenti partes. Probatur minor:
quia contritio ordinatur ad amicabilem re­
compensationem, cum sit dolor voluntarie

ad satisfaciendum assumptus : deinde pœnilens per confessionem se subjicit sacer­
doti loco Dei pro ejus arbitrio : denique
per satisfactionem récompensât juxta prædictum arbitrium: requiruntur, ergo, ei
sufficiunt prædicti actus ex parte pœniten­
tis pro fine speciali, in quem ordinatur
hoc sacramentum. In quo discursu plane
supponit D. Thorn, et quidem merito, quod
etsi recompensatio debeat esse pcenitenii
voluntaria, nihilominus modus, et quan­
titas ejus non relinquitur arbitrio hominis,
neque ex sola rerum natura determinari
valet : quocirca relinqui debet arbitrio
Dei, et ministrorum ipsius in hoc sacra­
mento. Ex quo discursu magis liquet ratio­
nem a priori, ut ea tria requirantur, et
sufficiant, esse Dei voluntatem, idque An­
gelicum Doctorem in ipsamet congruenti e
ratione supposuisse.
2. Cui opponi potest,quod cum sacramen­
tum sitsignum sensibile, partes sacramenti obji
debent esse sensibiles : sed contritio non
est sensibilis, siquidem secundum suam
substantiam est in corde, et pertinet al
pcenitentiam virtutem : ergo contritio non
est, nec esse potest pars sacramenti pœni­
tentiæ.
Sed objectionem hanc optime diluit D.
Thom, in resp. ad 1, negando minorem :
« Quia contritio secundum essentiam est
« in corde, et pertinet ad interiorem pce« nitentium : virtualiter autem pertinet
« ad exteriorem pcenitentiam, in quantum
«scilicet implicat propositum confitenli,
« et satisfaciendi. > Quæ optime ibi eluci- !
dat Cajetanus concludendo ad mentem D.
Thomæ, quod licet contritio secundum
i
essentiam præcisive sumptam, aut ra­
tione essentiæ præcisæ ab aliis prædicatis, non sit sensibilis, nec subinde pars
sacramenti: nihilominus eadem contritio­
nis essentia habet alia praedicata, secun­
dum quæ affert sensibilitatem, et potest
exercere rationem partis sacramenti.
Quippe quæ inter alia importat volunta­
tem recompensandi pro peccatis ad arbi­
trium Sacerdotis, et hac ratione transit
virtualiter ad confessionem,et fit quodam modo dolor externus, et sensibile signum,
ut optime docuit D. Thom, in 4, dist. 22,
quæst. 2, art. 1, quæstiunc. 2, ad 3, hisDQ<
verbis : « Contritio, quæ videtur tantum
« interioris pœnitentiæ esse, invenitur
etiam

QUÆST. XC, ART. II.

« etiam in poenitentia exteriori, secun[
« dum quædam signa, quibus sensibiliter
I
« manifestatur, λ Hanc tamen doctrinam
i
Cajetam (quæ communior est inter Tho­
mistes) refellit Suarez in comment, ad
hunc art. § Mihi tamen, sub praetextu (in­
quit Prado in præsenti) impugnandi Cajetanum, rationem D. Thom. in corp, et ad
1, impugnans. Sed fallitur, et nihil evin­
cit : quia nec D. Thomas, nec Cajetanus
negat essentiam, substantiam, aut entitatem pœnitentiæ interioris specificative
sumptam, ut Suarez loquitur, esse partem
I
sacramenti pœnitentiæ :
sed negant
merito esse partem sacramenti tantum
absque ordine ad pcenitentiam exteriorem,
in qua virtualiter manet, et per quam fit
. sensibiliter cognoscibilis. Prædictum vero
ordinem ei attribuunt ; iliumque efficaci­
ter evincunt : quia de facto pcenitentia in­
terior importat votum pœnitentiæ exterio­
ris : quippe quæ intendit recompensatioI
nem non qualemcumque, sed amicabilem,
et juxta arbitrium Dei ministerio sacerdo­
tis : et hac ratione nequit non pertinere
ad pœnitentiæ sacramentum, quin, et esse
primum ejus initium. Quæ satis sunt ad
infringendum Suarii oppugnationem.Quo­
modo autem interior pcenitentia sit pars
sacramenti, an in recto sumpta, an præcisein obliquo ut facta sensibilis per con­
fessionem, et pcenitentiam externam ; dif­
ficultas gravis est, sed eam ex professo dis­
cussam, ac decisam relinquimus disp. 1,
dub. 2, § 5, et præcipue a num. 99.
oijea. 3. Deinde opponi potest, quod Sacra2' menta legis evangelic® conferunt gratiam:
sed satisfactio non confert gratiam, quippe
quæ supponit absolutionem pœnitentiæ, et
remissionem culpæ : ergo satisfactio non
est pars sacramenti pœnitentiæ.
'tanl- Huic tamen objectioni optime occurrit
Div. Thom, in resp. ad2,his verbis : « Di­
scendum, quod satisfactio confert gratiam,
« prout est in proposito, » <quo pacto coin­
cide cum contritione, seu dolore, in qui­
bus etiam satisfactio aliqua non solum
intenditur, sed invenitur) « et auget gra« tiam, prout est in exeeutione : sicut
«etiam baptismus in adultis. » Frequenter
namque contingit, quod eos supponit in
gratia existere, et tunc non producit pri­
mam gratiam, sed auget. In qua respon­
sione duo notanda sunt. Primum, quod

7

licet objectio convincatsatisfactionem prout
in exeeutione non esse partem essentialem
hujus’sacramenti, cum supponat ipsum
absolutione peractum, et primarium ip­
sius effectum productum : nihilominus non
concludit a satisfactione sic sumpta rele­
gandam fore rationem partis integralis,
sive perlinentis ad sacramenti comple­
mentum, et perfectionem. In quo fallitur
Durandus unum ab altero colligens ; cum
solum inferatur satisfactionem in exeeu­
tione non esse partem essentialem, ut fu­
sius ostendimus disp. 1, num. 115. Sed
est integralis, sine qua proinde sacramen­
tum imperfectum, et non completum ma­
neret, sicut homo absque manibus, ut bene
observat Cajetanus in præsenti .Unde fit con­
sequens plurimum interesse, quod satis­
factio quamprimum opere compleatur ; ne
interim sacramentum relinquatur muti­
lum, et suspendatur illa fructus pars, quæ
ex satisfactione exeeuta percipitur. An au­
tem ex opere operato, loco cit. diximus
num. 120.
4. Secundum notatione dignum in ea
responsione est, D. Thomam pro comperto
habuisse ante peractam satisfactionem dari
sacramentalem absolutionem, et produ­
ci hujus sacramenti effectum per satisfac­
tionis propositum, quod vel includitur in
ipsa contritione, et subjectione ad claves,
ut proxime dicebamus, vel illas indivulse
comitatur : nemo enim conteritur, et con­
fitetur, cui in animo non sit se subdere
judicio Ecclesiæ, et pœnas a legitimo mi­
nistro impositas ferre non velit. Quare
juxta doctrinam D. Thom, hoc loco satis
expressam non est necessariam hominem
pœnitentem prius satisfactionem implere,
quam beneficium absolutionis ipsi impen­
datur : sed vice versa communiter loquen­
do potest, et debet sub proposito illo satis­
faciendi absolvi, et post absolutionem
adeptam exequi pcenitentiam sibi a confessario impositam. Huncque ordinem
sane probatum, et minime reprehenden­
dum supponit Concil. Trident, sess. 14,
cap. 5 et 8, et præsertim can. 12, ubi dif­
finit, quod in hoc sacramento Deus non
semper remittit totam poenam tempora­
lem simul cum culpa : ex quo evidenter
sequitur post remissam culpam in hoc sa­
cramento, superesse poenam temporaliter
luendam : sed satisfactio sacramentalis

DE POENITENTIA.

deservit ad extinguendam poenam ex pec­
cato relictam ; et non tendit immediate ad
remittendam culpam, quam potius dimis­
sam supponit : ergo non debet necessario
praecedere absolutionem, qua culpa dimit­
titur.
E<tîç<
Quare refellendi sunt tam oppositum
asserentes, quam his faventes Estius in 4,
Pein dist. 15, § 15, Sylvius in addit, ad 3, p. q.
Mûr’ -- 18, art 3, quæstiunc.2. Maldonatus tom.2,
disp, de Sacram, cap. 2, Petavius in animadv. ad S. Epiphan. fol.239,et 931.AlbaSpinaeus lib. 2. observat. 32, cum aliis, et
omnium prolixissime, et liberrime Morinusde administratione Sacram. Pœnitentiæ per plurcs libros, maxime vero lib. 9
et 10. Quorum commune fundamentum
est, usum non absolvendi pcenitentes,
priusquam exequerentur injunctam sibi
satisfactionem, antiquissimum esse in Ec­
clesia, et adhuc invalescere apud Græcos :
contrariam vero consuetudinem non esse
ita antiquam, nec ita consonam sacra­
menti institutioni, aptamve pœnitentium
emendationi, ad quam illud ordinatur.
F.aque animositate nonnulli in hac causa
processerunt, ut ausi fuerint asserere.Pri­
mo, « ordinem præmittendi satisfactionem
« absolutioni induxit non politia, aut in« stitutio Ecclesiæ ; sed ipsa Christi lex, et
a præscriptio naturæ rei id ipsum quo« dammodo dictantis, n Secundo. < con­
i’ suetudo moderna quoad administratio« nem sacramenti poenitentia?, etiamsi
« eam plurimorum hominum sustentet
π anthoritas, et multi temporis diuturni« tas confirmet ; nihilominus ab Ecclesia
« non habetur pro usu, sed abusu. » Quin
addiderunt : σ Per illam praxim mox ab<· solvendi ordo pœnilentiæ est inversus. »
swrez Sed audiendi, ut diximus, minime sunt :
quia fundamentum, quo utuntur, nullum
est, et in ipsos cum toto aedificio corruit,
■quippe usus absolvendi pcenitentes ante
exeeutam satisfactionem antiquissimus est
in Ecclesia Latina, quæ multis titulis Græcæ, ejusque ritibus præponenda est.ut me­
rito Suarez disp. 18, sect. 3, asseruerit:
« Dicere hoc esse necessarium, est error
« contra consuetudinem Ecclesiæ Latinae.»
Et plane inter propositiones Petri de Osma
relatas in Bulla Sixti IV (quæestlî tom.
1 Bullarii, et refertura Castro lib. 4, con­
tra hæreses, verbo Confessio.) una erat :

a Non peracta poenitentia confitontos ab­
ii solvi non debere. » Pontifex autom om­
nes Petri propositiones ibi relatas con­
demnavit, declarans Apostolica auctori­
tate esse Catholicæ Fidei contrarias, erro­
neas, scandalosas, a veritate Evangelica
alienas, Sanctorum Patrum decretis, atque
Apostolicis constitutionibus contrarias, ut
constat ex eadem Bulla. Quam censu­
ram non meruisset illa Oxomensis propo­
sitio, si usus non absolvendi ante peractam
injunctam poenitenti satisfactionem tam an­
tiquus, et communis in Ecclesia fuisset, ut
quidam comminiscuntur; quippe cum fa­
cile responderet se non ita asserere, quod
sentiret sacramentum aliter administra­
tum esse nullum ; sed quod longa, et com­
munis consuetudo legem ita administrandi
induxisset. Sed non ita respondit, nec po­
tuit : quia vel apparenti fundamento desti­
tuebatur. Quod evincit contrariam, et a no­
bis assertam consuetudinem esse longe
antiquiorem, et communiorem. Et si ali­
quod oppositi usus vestigium occurrit, id
deservit ad demonstrandum ita contigisse
non quidem in pcenitentia secreta, et sacramentali, de qua nobis est sermo, sed in
canonicis,et publicis,in quibus excommunicatus non prius ad consortium cum fideli­
bus admittebatur, quam exequeretur sibi
impositam satisfactionem. Et simile quid
in usu esse apud Graecos censendum est ;
non vero quod universaliter negent abso­
lutionem sacramentalem ante satisfactio­
nis executionem. Et qui contrarias propo­
sitiones supra relatas stabilire tentarunt,
vim fulminis Apostolici non effugerunt :
nam SS D. N. Alexandri VIII, in secundo
decreto anni 1690, illas reprobavit, con­
demnavit, et gravi censura percussit ; suntque inter alias eo decreto sub eisdem ver­
bis supra relatis condemnatas 16 et 17 et
18. Plane <ut hæc absolvamus,quae tantum
delibasse in animo habuimus, fusius suo
loco, id est, agentes de satisfactione trac.taturi) absurdum pœnitus intolerabile ap­
paret, vel hominem bene dispositum non
absolvere usque ad impletam satisfactio­
nem sibi impositam, quæ per menses, et
annos durare potest : vel asserere homi­
nem. usque ad praefinitum illud satisfac­
tionis tempus non posse vere conteri, et
consequi justificationis gratiam ; cum ex­
ploratum sit pro contritione, et dispositio­
ne

QUÆST. XC, ART, III.

no nd gratiam consequendam non esse de­
terminatum aliquod temporis spatium, sed
in quacumque hora vere ingemuerit, posse
veniam, et gratiam impetrare, ut exem­
plum latronis in cruce cum Christo pen­
dentis declarat.
ARTICULUS III.
l lrum przdicta tria suit parles integrates Pamitenli» 1

Ad lerliomslc proceditur. Videtur, quod prædicta tria
non sint partes Intégrales Pœnitentiæ. Poenitentia enim
(ut dictum wb contra peccatum ordinatur; sed peccatum
cordis, ori?, et operis, sunt parles subjectiva? peccati, et
con partes integra les .· quia peccatum de quolibet horum
prædicatur: ergo etiam in pœnitentia contritio cordis,
eonfesâooris, et satisfactio operis non sunt parles inté­
grales.
Præterea : nulla pars integralis in se continet aliam sibi
eondivissaiu ; sed contritio continet in se confessionem, et
Mtisfaclioncm in proposito : ergo non sunt pars inté­
grales.
Præterea :ex partibus integralibos. simul, et aequaliter
constituitur totum, sicut linea ex suis panibus; sed hoc
oon contingit hic : ergo prædicta non sunt partes intégra­
les Pœnitentiæ.
Sed contra : illæ dicuntur parles intégrales, ex quibus
perfectio imius integratur ,· sed ex tribus pnedictis inte­
gratur perfectio ipsius pœnitentiæ: ergo sunt partes inté­
grales pœnitentiæ.
Respondeo dicendum : quod quidam dixerunt, hæc tria
esse partes subjectivas pœnitentiæ. Sed hoc non potest
esse; quia singulis partibus subjectivis adest tota virtus
totius, et simul, et aequaliter ; sicut tota vinus animalis,
in quantum e>t animal, salvatur in qualibet specie anima­
lis, quæ simul, et æqualitcr dividunt animal ; sed hoc non
est in proposito. Et ideo alii dixerunt, quod sunt partes
potentiales : sed nec hoc verum esse potest, quia singulis
partibus potcntialibus adest lotum secundum lotam essen­
tiam .· sicut tota essentia auimæ adest cuilibet ejus potentiæ ; sed hoc non est in proposito Unde relinquitur, quod
prædicta tria sint partes integrates Pœnitentiæ. Ad quarum
rationem exigitur, ut totum non adsit singulis partibus,
neque secundum lotam virtutem ejus, neque secundum
totam ejus essentiam, sed omnibus simul.
Ad primum ergo dicendum, quod peccatum, qnia rationem
oali habet, potest in uno tantum perfici, ut dictum est. Et
ideo peccatum, quod insolo corde perficitur, est una speciespeccati Alia vero species, est peccatum, quod perfi­
citor in corde, et ore. Tertia vero species est peccatum,
qaod perficitor in corde, ore et opere Et hujusmodi peccati
partes quasi intégrales sunt, quod est in corde, et quod
est in ore, et quod est iu opere. Et ideo Pœnitentiæ, quæ
in bis Iribus perficitor, hæc tria sunt partes intégrales.
Ad secundum dicendum ; quod una pars integralis potesi continere totum, licet non secundum essentiam : fun­
damentum enim quodammodo virtute continet tonim ædifîcium Et hoc modo contritio continet virtute lotam Pœniteniiam.
Ad tertium dicendum, quod omnes partes intégrales ha- i
tent ordinem quondam adinvicem. Sed quædam habent
ordinem tantum in situ : sive consequenter se habeant,
sicut partes exerciius : sive se tangant, sicut paries acervi :
sive etiam colligemur, sicut partes domus : sive etiam conliarentur, sicut partes lincæ. Quædam vero habent insuper
ordinem virtutis, sicut paries animalis, quarum prima vir­
tute est cor, et aliæ quodam ordine virtutis dependent ab
invicem.Tertio modo ordinantur ordine temporis .-sicut
paries temporis, et motus. Partes igitur Pœnitentiæ habent
ad invicem ordinem virtutis, et temporis, quia sunt acius :
non autem ordinem situs, quia non Ira bent positionem.

9

Conclusio est affirmativa.
1. Quam efficaciter probat ratio D,Thomae
desumpta a sufficienti enumeratione mem­
brorum dividentium, qui discursas est le­
gitimus, et reducitur ad hanc formam.
Partes alicujus vel sunt subjectivae, vel
potentiates, vel intégrales : sed contritio,
confessio, et satisfactio sunt partes sacra­
menti pœnitentiæ ex parte materiae, ut
constatez duobus articulis antecentibus;
et non sunt partes subjectivae, nec poten­
tiates : relinquitur ergo, quod sint partes
integrates. Cetera constant. Et minor
quoad secundam ejus partem, in qua sola
poterat esse difficultas, probatur non mi­
nus efficaciter : nam quod attinet ad partes
I subjectivas, in qualibet earum etiam divi­
sive sumpta salvatur essentia, et virtus
totius, ut patet in speciebus animalis : sed
in his partibus divisive sumptis non sal­
vatur tota essentia, et virtus sacramenti
pœnitentiæ, quin nec materia adæquata
illius, quam immediate componunt partes
relatæ : ergo non sunt partes ejus subjec­
tivae. Et quod spectat ad potentiates, sin­
gulis earum adest totum secundum totam
essentiam : sicut tota essentia animae adest
intellectui, et sensui, et cuilibet ipsius po­
tentiae. Quod minime salvatur in his par­
tibus, cum manifestum sit, nec sacramen­
tum, nec adaequatam ejus materiam proxi­
mam salvari in contritione, aut in qualibet
harum partium. Relinquitur itaque, quod
sint partes integrates, quarum proprium
est, quod totum non salvetur in earum
singulis, sed in eis simul, ut patet in mem­
bris, seu partibus quantitativis, ex quibus
componitur homo. Hæc in summa S. Doc­
tor alia addens motiva in 4, dist. lô.quæst.
1, art. 1, q. 3, quæ opus non est'expendere. Pro majori tamen luce observare
oportet eatenus istas partes appellari a D.
Thom, integrates, quatenus illis integra­
tur, et completur tota materia proxima
Sacramenti, quæ est pars essentialis il­
lius. Unde istæmet partes, quæ per com-Observ.
quæ dam.
parationem ad alias compartes, et ad ma­
teriam proximam completam ex eis coales­
centem dicuntur integrates per ordinem
ad sacramentum essentiales sunt ; cum
sine illis non adsit ejus materia. Quare
contritio, confessio, et satisfactio in voto
ita sunt essentialia sacramento, ut absque

f

10

DE PŒNITENTIA.

illis moraliter unitis minime subsistat :
quod in aliis partibus mere integralibus
non ita contingit, cum absque manu, aut
auricula salvetur homo, et sic de aliis.
Porro S.Doctor in hoc articulo partium es­
sentialium non meminit, nec mentione
opus habuit : nam illas statuerat art. im- ;
mediate praecedenti, constituens sub ma­
teria pœnitentie tres actus, de quibas
p Tb0 loquimur. « Quia quantitas, dixit, se tenet
« ex parte materiae, partes quantitatis |
< sunt partes materiae. Et hoc modo sacra« mento pœnitenti.e specialiter assignantur
« partes quantum ad actus pœnitentis, qui
« sunt materiae hujus sacramenti. » quo­
circa partibus essentialibus jam præsuppositis. et relictis, solum habere debuit
considerationem de aliis partibus, ac divi­
sionibus, ut optime fecit. Quod si animad­
vertisset Suarez in præsenti, non earum
mentionem in hoc articulo desiderasset,
quasi D. Thom. in suo discursa, et proba­
tione diminute processerit.
I '
Objici­
2. Sed potest opponi, quod totam non
tor 1.
potest praedicari de parte integrali deter­
minata ; non enim recte diceretur manus,
aut pes hominis homo ; sed sacramentum
pœnitentiæ bene, et vere praedicatur de
confessione: quippe vera, et communiter
recepta est ista prædicatio, Confessio est Sa­
cramentum Pcenitentix; ergo confessio non
est pars iutegralis illius, sed magis subjec­
tiva, de qua totum potest praedicari.
Reston- Ad hanc tamen replicam constat ex dic­
tis disp. 1, dub. 3, per totum, et præcipue
num. 134, majorem solum esse veram in
concretis substantialibus, secus in acciden­
talibus. et artificialibus, quæ supponant
pro materia, et hæc est pars essentialis
artefacti : unde bene de ligno dicitur,
quod sit Cathedra, et de argento, quod sit
Calix. Confessio autem ita est pars inte­
gralis maleriæ, quod simul est essentialis
sacramenti, et pro ea sacramentum sup­
ponit, ut loco cit. ex professo ostendimus.
Unde non est inconveniens, si de ea totum
prædicetur. Aliter contingit in manu, aut
pede partibus pure integralibus hominis,
quod est concretum substantiale.
objici3. Deinde objicies; unam partem intetur2 gralem non continere aliam sibi condivisam : sed contritio continet confessionem,
et satisfactionem in voto : ergo non est
pars integralis pœnitentiæ. Nec satisfacit

c

responsio D. Thomæ ad 2, ubi ait. quod
una pars integralis potest virtute continere
totum : fundamentum enim continet quo­
dammodo in virtute totum ædilicium. Et
hoc modo contritio continet virtute totam
poenitentiam. Nam contra est, inde fieri
contritionem esse principaliorem sacra­
menti partem, quam confessionem : quod
est absurdum. Sequela ostenditur : tum
quia continens est excellentius suo conten­
to : tum exemplo S. Doct. siquidem funda­
mentum est excellentius aliis partibus
aedificii. Et absurditas consequentis facile
apparet : quia sacramentum pœnitentiæ
supponit non pro contritione, sed pro con­
fessione, ut proxime dicebamus, quod ali­
ter contingeret, si contritio esset perfectior
pars, quam confessio.
!
Respondetur sustinendo solutionem D.Bes*
Thomæ. Et adhibitae adversus eam impu- ad’
gnationi potest occurri primo cum Nugno obi
in praesenti, dicendo S. Doctorem solum
praeferre contritionem confessioni, quan­
tum ad pœnitentiam in ratione virtutis,
secus vero in ratione sacramenti. Sed cum
D. Thom. modo agat de poenitentia, ut
sacramentum est, atque ideo de contri­
tione, ut est sacramenti pars ; addit prae­
dictus Auctor D. Thomam contritionem
considerare secundum utramque rationem,
et actus virtutis, et panis sacramenti :
nullumque esse inconveniens, quod contri­
tio unam, et alteram rationem complectens
sit confessione perfectior ; licet ista alias
proximius ad sacramentum per modum
maleriæ concurrat, utpote per se sensibi­
lis, et pro qua subinde sacramentum sup­
ponat.
Secundum, et cum majori, ut putamus, Aliin
consonantia ad mentem D. Thomae, respondetur concedendo ipsum in praesentiol)j®
non agere de poenitentia virtute, sed sa­
cramento. Et tamen ex ejus doctrina non
sequitur, quod contritio sit absolute prin­
cipalior sacramenti pars, quam confessio,
sed solum cum addito, et secundum quid.
Non enim affirmat contritionem continere
simpliciter confessionem, nec id contingere
valet in partibus integralibus sibi ad invi­
cem condivisis; sed solum concedit aliqualem continentiam, et secundum deter­
minatam rationem ; quod partibus integralibus inter se comparatis minime
repugnat : sic namque cor quantum ad
officiam
.·

QU/ES I
officium vivendi continet aliquo rnodo ca­
put, quia est principium vit® ; sed vice
versa caput quantum ad operationes sensi­
tivas continet cor, quia est principium sen­
tiendi : et tamen sunt partes intégrales
ejusdem corporis Ad hunc ergo modum
; p.Ttw· concedit 1). Thornascontritionem continere
confessionem, per modum, inquam, radi­
cis, et inchoationis ejus, sicut dixerat art.
immediate præced. in resp. ad I, quod
contritio secundum essentiam existons in
corde, a viriu ililer pertinet ad exteriorem
«pœnitentiam, in quantum scilicet implicat
«propositum confitendi, et satisfaciendi, o
Per quod minime excluditur, quod vice
versa confessio contineat etiam quodam­
modo contritionem, videlicet per modum
signi illam repræsentantis, dependenter a
quo habet interior contritio, quod sit senD.TÎK)1 sibilis, et pars sacramenti. Et ita vitatur,
quod sit principalior sacramenti pars præ
confessione: et consonant cuncta S. Doctoris dicta : « Una pars integralis. inquit ad
α 2, potest continere totum, licet non se« eundum essentiam : fundamentum enim
« continet quodammodo virtute totum ædi« ficium. Et hoc modo contritio continet
« virtute totam poenitentiam. » Unde sicut
nemo colliget fundamentum esse formali­
ter totum ejus ædificium, aut esse simplici­
ter perfectius cunctis ejus partibus, sed
solum secundum quid, et in ratione prin­
cipii illas inchoantis : (constat enim esse
alias absolute nobiliores : ) ita, et non am­
plius colligere debet ex assertis a D. Thom.
circa contritionem in ordine ad alias par­
tes, quæ sacramentum constituunt.
4. Pro legitima intelligentia eorum,
Obser­
vai. quæ docet in resp. ad 1, observandum est
peccata cordis, oris, et operis posse sumi
dupliciter, nimirum vel specifice sistendo
in quolibet eorum, vel gradualiter proce­
dendo ab uno ad aliud. Primo modo diffe­
runt essentialiter : nam peccatum cordis
est illud, quod consummatur in corde, ut
odium Dei : peccatum oris, quod ore per­
ficitur, ut blasphemia : et peccatum operis,
quod opere completur, ut homicidium.
Quæ duo postrema peccatorum genera non
ideo externa dicuntur, quia actum inter­
num excludant, (id enim impossibile est ;)
sed quia non complentur in sua malitia,
nisi exterius ore, aut opere consummen­
tur. Secundo autem modo, id est, graduali­

XC, ART, IV.
ter sumpta non important distinctionem
specificam; sed unum, et idem non solum
specie, sed numero peccatum potest con­
cipi in corde, ascendere in os, et pervenire
ad exeeutionem operis, ut patet in eo, qui
corde statuit, ore promittit, et facto exe­
quatur mortem proximi, juxta illud Ja- Jacob
cohi cap. 1 : Unusquisque lentatur a concu- c' L
piscenlia sua abstractus, et illectus; deinde
concupiscentia, cum conceperit, parit pecca­
tum; j.eccalum vero, cum consummatum fue­
rit, generat mortem. Quocumque autem
modo peccatum accipiatur, indiget contri­
tione, confessione, et satisfactione, ut do­
cuerat D. Thomas art. præced. in resp. ad
4. Quare cum in resp. ad 1, peccata cor­
dis, oris, et operis adaptavit contritioni,
confessioni, et satisfactioni ; solum curavit
salvare quandam, et certe pulchram inter
prædicta tria proportionem: sed non ideo
exclusit necessitatem trium pœnitentiæ
partium ab aliis peccatis sub prima consi­
deratione contentis. Ut enim dixerat priori
loco. « Licet peccatum perficiatur in con-D.Tbom.
« sensu cordis, ad perfectionem tamen
« Pœnitentiæ requiritur, et contritio cor­
udis, et confessio oris, et satisfactio ope« ris. » Et sic omnia consonant, ut bene
observavit Cajetanus, hic finem imponens cajetan.
suis subtilibus, et eruditissimis Commen­
tariis : ex quorum in sequentibus defectu
non levem timemus nostro labori jactu­
ram. qui hujus Phosphori radiis in Aqui­
natis diem ducebamur ·. sed heu ! majorem
ex ipsius Solis proximo occasu in articulo
sequenti, quem cum absolvisset, ad coe­
leste translatus est hemispherium.
ARTICULUS IV.
Utrum convenienter dividitur Panitenha in Pimitentiam
ante baptismum. Poenitentiam mortalium, el Poeniten­
tiam venialium I

Ad quarlum sic proceditur. Videtur, quod inconvenienter Quæst,
dividatur Pœnitentia. in Pœnitentiam ante baptismum, Pœ84.
nitentiaui mortalium, et Pœnitenliam venialium. Pœniien- art β.
lia enim, est secunda labula post naufragium (ut supra
dictum est) baptismus autem prima : illud ergo, quod est
ante baptismum, non debet poni species Pœnitentiæ.
Præterea : Quod potest destruere majus, potest etiam
destruere minus ; sed mortale est majus peccatum, quam
veniale.· illa vero Pœnitentia, qua* est de mortalibus ea­
dem etiam est de venialibus : non ergo debent poni diver­
sae species Pœnitentiæ.
Præterea : Sicut post baptismum peccatur vemaliter. et
mortaliter, ita etiam ante baptismum : Si ergo post bap­
tismum distinguitur pœuiteutia venialium , et mortalium,
pari ratione debet distingui ant · baptismum : non ergo
convenienter dividitur pœnitentia per bas species.

12

DE PCENITENTIA.

QUÆST XC, ART. IV.

Sedeonin
; qn<xl Angusiinits in libro de Pirmten*
lia. ponii praedictas tres pænitentiæ spectes.
Respondeo dicendo» ; qu.v! ha» divisiu esi rivniieniia*.
secundum quod esi virlus Est autem considerandum, quod
qiiælibei virtus operatur secundum congruentiam tempo­
ris. sicut, et secundum alias debitas circa nslaulias. Unde,
cl virtus Preniienlia.* actum suum habet in hoc tempore
secundum quod convenit nova* legi. Pertinet autem ad
iHemleniiam, ut detesletur lactata praeterita, cum propo­
sito immolandi vitam i.a melius, quod est quasi pooitentlte flnis- Etqnu moralia recipiunt speciem secundum Unem
ιοί in secunda parte habitum esi) conveniens est, quod
divers» species Pæniieniiæ accipiantur secandum diver­
sas immutationes, quas preuiteus intendit Est autem
triplex immutatio a pœnitente intenta. Prima quidem per
regenerationem in novam vitam, et hæc pertinet ad Preniteatia-.n, qua* est ante baptismum. Secunda autem immu­
tatio est per reforma lienem viu* prætèriiæ jam corrupta.*,
et tac lertincl ad Pœuiientiam mortalium post baptis­
mum. Tertia autem immutatio est in perfectiorem opera’Io­
nem vila* : et ha-c perlitet ad preniieuliam venialium, quæ
ren ittuniur per aliquem ferventem acium cbaritaiis. ut
supra dietnm est.
Ad primum onto diccnlum ; quod Prenitcntia quæ est
ante baptismum, non esi Sacramentum, sed est actus vir­
tutis, disponeres ad Sacramentum baptismi.
Ad secundum dicendum; quod Pœnitentia quæ delet
pecraia mortaha. delet etiam venialia : sed non converti­
tur El ideo ha* dua- Pænitentiæ se habent sicut perfectum.et Imperfectum.
Ad lertium dicendum · quod acte baptismum non sunt
Qiiæs!.
87.
peccata venialia sine moi talibus. Et quia vernale sine
art. 4. mortali dimitti non potest (ut supra dictum esi) ideo ante
baptismum non distinguitur Poenitentia mortalium, et
renalium.

præcedit, non habere rationem pconiteniterationem baptismi; vel ad eam amissam
tiæ -, respondit « quod pcenitentia, quæ
restaurandam ; vel ad illam perficiendam
« est ante baptismum, non est sacramenvenialium expurgatione ; ut palet ex homi« tum, sed est actus virtutis disponens ad
lia cit. cap. 3, cujus initium est, Tres aunt
« sacramentum baptismi. » Unde satis
actiones Peenitcntix. Illorum autem modo­
liquet major extensio pænitentiæ virtutis
rum, quibus Ecclesia se gerit cum pœnitensupra se ipsam, ut partem sacramenti.
tibus,et pro hac divisione Snarez expendit,
Aperuit autem D. Thom. hunc speciali­
D
nullum ibi est vestigium in littera D. Au­
ter articulum ad explicandum, et propug­
gustini, ut eam percurrenti constabit. Et
nandum propositam diyisionem traditam
ipsum non loqui de cæremonia pro cate­
a D. Augustino Joco citato: et clarissime,
chumenorum pcenitentia ab Ecclesia insti­
ac juxta Augustini mentem declaravit ap­
tuta, sed de ea, quæ jure divino est dispo­
tam esse divisionem, aut distributionem
sitio ad baptismum, liquet ex his, quæ subde pœmlentia ante baptismum, et pceni­
^lPj· jungit : « Hæc prima pcenitentia præcipitentia mortalium, et pcenitentia venalium.
« tur Judæis, dicente Apostolo Petro Actor,
Ad pænitentiæ namque virtutem pertinet
α 8 : Pœnitentiam agite, baptizetur unuspropositum immutandi in melius, quod est
« quisque vestrum. » Et profecto si D. Au­
quasi pænitentiæ finis : et 1res sunt immu­
gustinus divideret pœnitentiam ad sensum
tationes a pœnitentibus intentæ. Prima per
Suarii, diminute sane processisset in ea
regenerationem in novam vitam : et hæc
divisione ; quia inter modos, aut cæremopertinet ad pœnitentiam ante baptismum.
nias, quibus Ecclesia utitur cum poenitenti­
Secunda per reformationem vitæ præteribus connumeratos, eratque jam in usu Au­
tæ post baptismum corruptæ : et hæc per­
gustini tempore, est pcenitentia solemnis :
tinet ad pœnitentiam mortalium. Tertia
cujus tamen non meminit S. Doctor in ea
per perfectiorem operationem vitæ, et hæc
divisione. Signum itaque est, quod in ea
pertinet ad pœnitentiam venialium, quæ
assignanda non attendit ad illos varios
Conclusio est affirmativa
fervore charitatis delentur. Ergo juxta tres
modos, seu eæremonias, sed ad poeniten­
1. In hoc art.agitspecialiterD.Thom.de
præmissas immutationes in melius fit con­
tiam actiones sive in melius immutationes,
partibus virtutis pænitentiæ. ut palam
grua divisio pænitentiæ virtutis in tres
ut fidelissimus ejus discipulus D. Thom.
profitetur a principio corporis dicens,
pœnilentias relatas. Hæc S. Doctor D. Au­
asserit, et explicat tam in præs. art. quam
α quod hæc divisio est pænitentiæ, secuagustino inhaerens, et ejus sententiam elu­
in 4. dist. 16, quæst. 1, art. 2, q. 5.
« dnm quod est virtus. » Per quæ denotat
cidans.
3. Dubitari autem potest, qnænam sit
Sense in anterioribus hujus quæstionis articu­
2. Unde excessit, et haud leviter decep- Rcjk/^^.bæc divisio pænitentiæ, essentialis, an ac­
rnr
lis tractavisse, specialiter de partibus pœtas est Suarez in præsenti, aliam, et suoJ expila
”
jwlie· cidentalis ? Et aliqui tuentur primum, quinitentiæ ut sacramenti. Ubi observandum
judicio conformiorem menti D. Augustini lio. fefeibus favere videtur D. Thom. in hoc art.
Stnrà
est, quod licet eadem pcenitentia, et sit
commentus explicationem. Quia Augusti­
tum quia has partes vocat species pœnitenvirtus, et sit etiam pars sacramenti; nihi­
nus, nec dixit, nec curavit, nec distinxit,
;
tiæ : tum quia docet earum diversitatem
e
fcssco*
4
lominus latius patet sub ratione virtutis,
ut ille ratus est, tres poenitentias juxta tres
iuiea sumi a fine, qui in moralibus dat speciem.
quam sub ratione partis sacramentalis.
pænitentiæ modos, quos pro diversis per­
Est ergo haec divisio generis in species, ac
Quoniam ante legem gratiæ fuit virtus, et
1« subinde essentialis. Sed vera, et communis
sonis exercet Ecclesia ; alium pro catechu­
_
JjL
1 irnen non fuit pars Sacramenti, sed tan­
I ni di- sententia est esse accidentalem, et subjecti
menis in fide ante baptismum instruendis ;
tum dispositio necessaria ad remissionem
alium projam baptizatis, sed mortaliter
in accidentia : virtus namque pænitentiæ
peccati. Quin, et in ipsa lege evangelica est
lapsis; et tertium pro abluendis venialibus
' «·· est una in specie infima propter unitatem
etiam pro adultis necessaria ante suscep­
per varia remedia. Hoc enim a Suario vo­
late e.objecti, et actus primarii, ut constat ex
tionem baptismi; cum tamen non sit pars
1^.^'dictis disp. 5, fere per totam, et præcipue
luntarie excogitatum fuit, et minime ad
baptismi, aut alterius sacramenti, ut est
’, &· dub. 5. Illæ vero tres mutationes, sive poementem D. Augustini, sed præter, aut
communis doctrina, et tradit D. August,
etiam contra ejus intentionem, et verba,
nilentiæ status accidentia sunt, et accidenD. Au
gDSl. hom. 50, quæ est de utilitate, et necessitate
quæ nulla pro suæ cogitationis defensione
taliler ipsi conveniunt : præsertim cum
pænitentiæ, juxta illud Actor. 8 :<r pceniprofert. Quare Prado in præs. non imme­
desumantur per respectum ad diversa tem­
End.
« tentiam agite, et baptizetur unusquisque
rito subintulit : Lnde nec eum videtur le­
pora, et varias, ac extrinsecas circumstan­
0. ïho.
« vestrum. » Unde cum D. Thom. sibi ob­
gisse. Aliter prorsus, ac Suarez se gessit
tias, et fines inadæquatos operantium; a
jecisset pœnitentiam esse secundam tabu­
Augustinus : assignavit enim tres poeni­
quibus omnibus præscindit essentia, tam
lam post naufragium, baptismum vero pri­
tentiam actiones, quas exercere valent, vel
habitus, quam actus primarii virtutis :
mam : atque ideo illud, quod baptismum
ad primo comparandam gratiam per rege­
ergo divisio, qua virtus pænitentiæ in eas
nerationem

Λτ.-

13

dividitur, nequit non esse divisio unius
speciei virtutis iu accidentia sibi succes­
sive obvenieqtia. Nec oppositum significa­
vit D. Thom. quia specierum vocabulo
solum significavit varias mutationes, sive
status specie inter se differentes, sed acci­
dentales, non solum habitui pænitentiæ,
sed ejus etiam actui primario, nempe con­
tritioni ; semper enim est species contritio,
exerceatur sive ante baptismum, sive post;
et sive circa mortalia, sive venialia : quippe
procedens in omnibus sub eodem formali
motivo, ut explicuimus disp. cit. dub. 2.
NecS. Doctor asseruit mutationem vitæ in
melius esse absolute finem hujus virtutis,
sed « quod est quasi pænitentiæ finis, »
utique inadæquatus accidentaliter occur­
rens, et juxta circumstantias temporum, et
subjectorum ; quod non sufficit ad refun­
dendum in specie habitus variationem.
4. Sed resolutioni, et discursui D.ThomæQaædam
potest urgenter opponi ; non esse majorem JioicUis.
rationem, quare distinguatur pcenitentia
mortalium, et venialium post baptismum,
et non distinguatur eadem, et eorumdem
poenitentia ante baptismum ; sed ante bap­
tismum non distinguitur pcenitentia mor­
talium, et venialium, ut constat ex discursa
Div. Thomæ : Ergo nec post illum distingui
debet : aut e converso, si post illum dis­
tinguitur, ante illum etiam distingui opor­
tet : atque ideo diminute, et minus conse­
quenter se gessit Div. Thomas in prædicta
divisione. Cætera constantprætermajorem,
quæ facile suadetur : nam ante baptismum
non minus committuntur peccata mortalia
et venialia, quam post baptismum : ergo
non est major ratio distinguendi poeniten­
tiam pro istis, quam pro illis.
Respondet Divus Thomas in solut. ad 3 Fit sa­
tis
negando majorem, et assignando rationem object.
disparitatis ; nempe ante baptismum non
posse venialia reperiri absque mortalibus,
quippe quæ cum solo originali conjungi
non valent. Et quia venialia sine mortali re­
mitti nequeunt, ut supra ostenderat quæst.
87, art. 4. Et nos ibidem explicuimus ;
propterea non oportet quod ante baptismum
distinguatur pcenitentia mortalium, et poe­
nitentia venialium. Post baptismum autem
possunt, et solent reperiri peccata venialia
sine mortalibus, ut patet in justis commu ­
niter : quocirca post baptismum distingui
debet venialium pcenitentia a pcenitentia

DE PŒNITENTIA.

14

mortalium. Quæ est efficax, et non minus I
clara ratio distinctionis assignatas : in qua
supponit Divus Thomas doctrinam a se
traditam 1,quæst. 79, artio. G, de incompossibilitate peccati venialis in aliquo
cum solo originali. Ex quo legitime dedu­
citur, quod ante baptismum nequeunt reperiri peccata venialia absque mortalibus.
D.Tlwm. 5. Hanc tamen responsionem non probat
Suarez, et doctrinam in ea a Div. Thom.
mi· suppositam, quæ est velut characteristica
nota legitimi discipulatus ipsius, difficilem,
et rigorosam arbitratur. Unde ipse diver­
sam arripit viam, autumat venialia posse
cum solo originali conjungi ; et perinde
esse quantum ad præsentem consideratio­
nem, quod conjungatür cum originali, ac
cum lethalibus personalibus : nunquam
enim absque illis remittentur. Atque ideo,
ut colligit ille, semper venialia tollentur
per illudmet remedium, per quod aufertur
mortale, sive originale, sive personale -, et
sive tale remedium sit pœnitentia, sive non.
suario Condonamus huic Auctori quod propriissimam Div. Thomæ sententiam appellet
rigorosam, et difficilem : frequenter nam­
que veritas, sicut, et virtus, refugit mollia,
et facilia ; et quæ pervia apparent, a fucis
habent, quod acceptentur. Sententia autem
S. Doctoris in suo rigore verissima est, et
satis communis non solum inter rigidos
discipulos (quod sufficiebat) sed etiam apud
alios : ut eis productis ostendimus tract. 13,
de peccatis disp. 20, dub. 1, et 2, ubi illam
firmavimus ex professo. Hæc, inquam, re­
mittimus Suario, et quod D. Thomæ ad­
versetur. Ceterum hic non sistit, sed dis­
cedit etiam a D. Augustino, a quo istam
accepimus pœnitentiæ divisionem ; quod
sustineri non debet. Nam S. Doctor cum
unam solam poenitentiam constituat ante
baptismum, post illum tamen constituit, et
poenitentiam de mortalibus, et poenitentiam
de venialibus, et pro eis assignat differen­
tes actiones, ut constat ex homil. cit. capit.
7, ubi agit de remissione venialium, et ca­
pit. 9, ubi agit de remissione mortalium,
et ait : « Tertia actio est pœnitentiæ, quæ
« pro illis peccatis subeunda est, quæ legis
b. Au- o Decalogus continet. » Ergo contra Sanet,
gusun. Augustinum asserit Suarez venialia tolli
indiscriminatim per eadem remedia, per
quæ lethalia, originalia, ac personalia
ante, et post baptismum. Eo, vel maxime,

• **

V
)

DISP. VII, DUB.

quod pro solo peccato originali nulla pœni­
• !’. w-veritatis lumen diffudit. Curaverunt vero
tentia requiritur interior, vel exterior, ut
^ discipuli continuare hanc tertiam sumrnæ
est communis sententia, cum I). Thoma
partem ex S. Doctoris scriptis super I ib. 4
«
supra quæst. 86, art. 3, ad I, ct insupplem.
sentent, egregiumque ediderunt opus sub
quæst 2, art. 2. Sed ut ipse Suarez fatetur,
titulo Supplementi. In posterum tamen a
quando D. August, et D. Thomas agunt do
recitandis ejus articulis abstinebimus: quia
pœnitentia pro venialibus, praecipue lo­
licet nobis exhibeant communiter senten­
quuntur de pœnitentia exteriori : ergo con­
tias legitimas D. Thomæ : verba tamen
tra uirumque S. Doctorem, et satis inconpropria, eaque profundissima nostri An­
sequenter scripsit per illudmet remedium,
gelici Præceptoris in illis desideramus.
per quod tollitur peccatum originale, au­
Curabimus tamen stratam aut insinuatam
ferri et venialia, sive sit pœnitentia, sive
ab ipso viam continuare, agendo de ceteris
pertinentibus ad sacramentum pœnitentiæ,
non. Nescimus hæc vel per imaginationem
et praecipue de his tribus ejus partibus in
componere ; cum originale nullam poeni­
particulari, sicut ipse promiserat in titulo
tentiam requirat ; et venialia non possint
hujus quæstionis, et quia prior, et potior
sine aliqua pœnitentia deleri.
omnibus est contritio, idcirco sequentem
6. Sed replicabis ; nam adhuc admissa
disputationem pro illa aperimus, quæ per
D. Thomæ sententia de incompossibilitate Q
continuationem ad praemissas in priori hu­
peccati venialis cum solo originali, potest
jus tractatus parte est
homo justificari, et mundari ab originali
per contritionem, et ante baptismum in re
DISPUTATIO VII.
susceptum : sed in tali casu nullum est in­
conveniens, quod peccatum veniale com­
De Contritione.
mittat. et quod de illo pœniteat ante bap­
tismi susceptionem : ergo potest dari pœ­
In hoc titulo contritionis vocabulo signiid quæ
nitentia venialium ante baptismum non
“^fleamus, et comprehendimus non eam praesecus ac post illum in re susceptum : et
»! cise, quæ contritio propria est,actusque spe­
consequenter insufficiens est illa pœniten­
Bcl·
41? cialis, et primarius virtutis pœnitentiæ, de
tiæ divisio, ac D. Thom. explicatio, adhuc
quo egimus disp. 5, fere per totam, et
supposita speciali illa ejus sententia.
præsertim dub. 5. Sed ea vox in præsenti
Respondetur concedendo praemissas, etniinta
latius se extendit, nempe ad omnem de
negando utramque consequentiam, præser­
peccato dolorem, sive contritio perfecta sit,
tim ultimam. Nam D. Augustinus, et D.
sive alius actus inferior. Imitamurque in
Thomas in prædicta divisione loquebantur
hoc stylum, et sensum Sacra? Synodi Triper se, et supposita existentia peccati origi­
dentinæ, quæ actura, sicut et nos, de hac
nalis cum peccato mortali personali : in
prima sacramenti pœnitentiæ parte, cap.
quo casu non est, nec esse potest specialis
4, sess. 14, inscripsit de Contritione, hoc no­
pœnitentia pro venialibus : quæ tamen est
mine complectens dolorem perfectum, chaper se loquendo post acceptum baptismum,
ritateque formatum, qui antonomastice
et remissum originale. Quod vero ante il­
contritio dicitur ; et alium dolorem imper­
lius in re susceptionem justificetur homo,
fectum, ex motivoque longe de miseriis
sicut est per accidens : ita, et per accidens
procedentem, qui vulgo attritio appellatur,
facit, ut homo post acceptam primam jus­
ut manifeste constat ex integro illius capitis
tificationis gratiam, possit pro solis pecca­
discursu. Sed ut in sequentibus cum majori
tis venialibus specialem agere pœnilentiam
tam claritate, quam universalitate proce­
ac si re ipsa baptismum in re suscepisset.
damus, illud nomen in aliud communius
Et hic nos deserit continuatio litteræ Div.
convertemus, et ita inquirimus.
I Thomæ, qui post scriptum hunc articulum
morte præventus simul vitæ, et scriptis fe­
licissimum finem imposuit, utraque im­
mortalitate coronandus, et qua sanctitate
pollens, et qua doctrina excellens, quibus
tam triumphantis, quam militantis Ecclesiæ gloriam cumulavit. et circumquaque
veritatis

15
DUBIUM I.

Quan conditiones debeat habere peccatorum
dolor, ut sit pars sacramenti pœnitentiæ,
et dispositio ad ejus effectum ?
In hocd ubio inulta occurrunt, quæ in
priori hujus tractatus parte discussa sunt,
et proinde, non tam tractari, aut repeti de­
bent, quam insinuari : multa etiam, quæ
communiter recipiuntur et superfluum fo­
ret ad examen revocare, atque ideo con­
gruentius supponuntur. Quo circa

Prxrnitluntur aliqua notabilia, et proprius
dubii status assignatur.
1. Primo loco observandum est, quodnjsljncquamvis in eodem doloris actu concurrere lld0[Q^r
possint, et conceptus partis essentialis ex rem
parte materiae ad valorem sacramenti re-^td”ôquisitae, ut constat ex dictisad art. 2, quaest.
praeced. et locis ibi relatis : et simul con- 'tioceptus dispositionis ad gratiam hoc sacra- nein·
mento producendam, atque ideo, ut illud
non solum sit validum in se, verum etiam
fructuosum in suscipiente : nihilominus
praedicti conceptus sunt valde diversi, importantque officia satis distincta, atque
revocabilia in aliud, et aliud caput. Ut
enim alia interim omittamus ; dolor,
ut est pars sacramenti, solum respicit per
se illa peccata, quæ memoriæ occurrunt,
et per confessionem explicantur ; sed do­
lor, ut est dispositio ad gratiam, se exten­
dit per se universaliter ad omnia peccata
gravia, sive cognoscantur, sive non : quippe
gratia infundi nequit absque omnium re­
missione, et aliquali per dolorem retrac­
tatione. Rursus dolor, ut est pars sacra­
menti, debet esse, aut fferi aliquo modo
sensibilis ; aliter enim non esset pars signi
vel sacramenti : at dolor, ut sit dispositio
ad gratiam, non exposcit necessario esse
sensibilem: sed potest esse pure interior in
corde latens, sicut quando disponit extra
sacramentum. Denique dolor, ut est sacra­
menti pars, præcedit (saltem per se lo­
quendo) tempore, vel natura confessionem;
quippe ista ex dolore concipitur, ac fit ;
nec habet (ut pro sacramento debet) ratio­
nem accusationis, nisi dependenter ab illo:
dolor autem, ut est dispositio ad gratiam,

f7

:

16

*

’·

-,. î

DE POENITENTIA.

non importat necessarioeam præceden liant,
sed suppositis partibus sacramenti essen­
tialibus. dolore scilicet, et confessione,
potest convenienter elici cum sola proce­
dentia ad gratiam tunc producendam, ad
quam disponit, ut extra sacramentum con­
tingit. Sunt itaque prædictæ rationes di­
verso: atque ideo dolor, ut sacramenti
pars, dicit aliqua, quo non importat ut dis­
positio ad gratiam, et e converso. Ad eum
plane modum, quo in eodem, v. g. consensu
Petri contrahentis cum Maria conjungun­
tur rationes materio, et formo saltem par­
tiales respectu sacramenti matrimonii :
sed sunt satis diverso, siquidem consensus
Petri, ut determinabilis per consensum
Mario, habet rationem materio, et ut con­
sensum Mario determinans, habet ratio­
nem formo : et secundum unam rationem
antecedit, et secundum aliam subsequitur.
Et quemadmodum duo prodicto rationes
possunt coire in eodem actu, et possunt
etiam exerceri per diversos, unum offeren­
tem consensum Petri, et alterum acceptan­
tem consensum Mario; quin et fieri valet,
ut primus inveniatur absque secundo.: sic
etiam non repugnat, quod promisso dolo­
ris rationes, tam partis componentis sacra­
mentum, quam dispositionis proparantis
ad gratiam, conjungantur in eodem pœnitentis actu ; nec repugnat, quod exerceantur
per actus distinctos, quorum unus sit mate­
ria, aut pars sacramenti, et alius sit dis­
positio ad ejus effectum ; et forte nec
repugnat (quantum est ex vi hujus,) quod
separentur, et prius absque posteriori conDobium lingat. De quo alias, nempe disp. 8. dub.
PT' 11· Cum itaque prodicto rationes sint adeo
cira re-diverso ; dubium prosensnon complectitur
quitta
jd'do3 utramque, sed procise attendit ad requi­
lorem,
ut esi sita pro dolore, ut sit vera pars sacramenl* Pænitentiæ, illudque per modum
menti partis constituat : quidquid fuerit de alio
Pœnitenconceptu, aut ratione dispositionis. Idque
tiæ.
satis expresse significat titulus dubii deter­
minando, ut sit pars sacramenti pœnitentiæ.
2. Supponit autem aliquem dolorem de­
Suppo­
sitio
quædam bere esse hujus sacramenti partem. Id
i
iuTm
ne6av*1 °^ra ffu*dam Bernardus de Ganillam
Bcnuird. naco relatus a Capreolo in 4, dist. 17, q. 2,
de Ganartic. 3, affirmans posse dari validum sa­
nacO
cramentum Pœnitentiæ absque omni do­
lore, dummodo omnia peccata confiteantur
sacerdoti. Quam sententiam asubsequen-

DISP. VII, DUB. I.

17

tibus Theologis summo consensu rejectamur i
« requiritur ex parte pconilontis,primo qui- I Nam omnis contritio cadit super omnia
renovare tentarum Ludovicus a Concep« dem voluntas recom pensandi, quod fit per
peccata gravia, quippe convenientia in ra­
tione in examino veritatis tract. 5, q. 2, n. l,ful GnuJ. « contritionem. » Tum in 4, dist. 23, q. i,
tione offensae Dei : non autem omnis attri­
19, et 35, Christophorus aS.Joseph tom. l.chnJ MP· art. 4, q. 2, ubi ait : « Contritio est de estio, quia potest dolere de uno peccato sub
receptar. opinionum, in 2 part, de sacra- /
« sontia sacramenti pœnitentiæ. » Et idem
speciali motivo ad alia non se extendente.
mento pœnit. dub. 1, num. 8, pro sua|W
docent alii, maxime post Concil. TridenliPraeterea (et in idem coincidit,) contritio
sententia referens Franciscum a S. Juliano s.
num. Unde Granados controv. 7, tract. 3,
excludit omnem affectum peccandi gravi­
ex eadem Familia, Delgadillo in tract, dej"1^
disp. 3, sect. 1, dicit sententiam oppositam
ter : nam cum tendat ad destruendum pecPoenitentia, cap. 10, dub. 8, num. 44. Qui1^
osse improbabilem, et hoc tempore teme­ ' catum sub generali motivo omnia compre­
pro prædicta sententia nullum afferunt
hendente, nequit compati cum affectu ad
rariam : nam praeterquam quod repugnat
>
alicujus ponderis fundamentum,- sed solas
aliquod particulare : cujus oppositum acci­
omnibus aliis Theologis, et Docloribus,
citationes Auctorum, quos tamen non ita
dit in attritione, quia cum possit tendere
aperte videtur damnata inConcilio Tridensensisse evidenter demonstrat Prado, pro­
sub speciali motivo occurrente in aliquo pec­
tino. Et Lugo disp. 14, sect. I, num.4,dicit
ductis eorum verbis in præs. quæst. 5, de
cato , potest etiam componi cum affecta
Îvetsa, esse contra praxim totius Ecclesiæ. E con­
ad alia,in quibus illud motivum non adest.
contrilione dub. 1.
ando, |ra de nostra suppositione affirmat Aversa
Deinde contritio procedit ex amore Dei
Sed cujuscumque sit, aut fuerit, eam csscRe^..
qaæst. 11,sect.5, essecommunem fidelium,
ultimi finis dilecti super omnia, quem ne­
falsam doceat communiter Theologi, etl“£.
et Doctorum sensum. Et similia proferunt
aliqui illam gravi improbabililatis notasutfj
cessario supponit, ut loco cit. ostendimus :
Prado ubi supra, et alii. Tertium ab optima
sed attritio procedit ex timore servili, aut
percellunt, ut videre est apud Pradum loco
congruentiae ratione ; quia cum hoc sacra­
ex simili aliquo motivo inferiori. Ulterius
cit. Quare suppositionem factam ut plane
mentum institutum sit per modum judicii,
contritio nequit esse informis, quia impe­
certam praemittimus : scilicet ad valorem
in quu pcenitens comparatur, ut reus;
ratur a charitate, et convertit ad Deum
sacram, pœnitent. non sufficere, quod pœoportet peccatorum confessionem (quam
nitens intendat recipere hocsacramentum,
ultimum finem : et ideo semper habet ad­
nemo negat requiri essentialiter ad sacra­
junctam gratiam sanctificantem, et connecet quod in ordine ad hunc finem confiteatur
menti valorem) esse de peccatis accusatio­
titur cum illa sicut cum forma, ad quam
omnia peccata ; sed insuper requiri, quod
nem : ubi autem nullus adesset dolor, non
ultimo disponit, vel tanquam cum princi­
de illis habeat dolorem, qui sil sacramenti
esset de peccatis accusatio, sed historica
pio, a quo essentialiter dependet, ut dixi­
pars. In qua suadenda non oportet immo­
quædam, et simplex illorum relatio : re­
rari quia satis constat ex dictis disput. 1,
mus disp. 5, n. 157, et num. 165, et aliis
quiritur ergo aliquis dolor, qui sit sacra­
dub. 2, et quæst. 90, art. 2. Sed satis erit
locis ibi relatis. Attritio autem potest esse,
menti pars, et absque illo nequit ejus va­
breviter insinuare præcipua hujus veritatis
et est frequenter informis ; quia neque ex
lor consistere ; et hoc supponit titulus
capita. Primum, ac præcipuum ex Dei ins­
natura rei. neque ex Dei promissione af­
dubii.
tituentis voluntate, quæ nobis innotescit
fert infallibiliter gratiam sanctificantem.
diDi& 3· H°c itaque præsupposito , observanper determinationem Ecclesiæ docentis
Swniri-dum est dolorem de peccatis dividi in conDenique contritio detestatur peccatum su­
sacramentum pœnitentiæ ex parte materiæ, ' IS' tritionem, etattritionem.Quam divisionem
pra omne malum pœnæ ; cum procedat ex
ctaunqua, et forma componitur, constare tribus, ■ûcS satls aPerte supponit, et tradit Concil. Triamore Dei super omnia, præferente ipsum
partibus, et in primis dolore de peccatis,
omnibus bonis, et malis; sed attritio secus
Tridenï. dent. sess. 14, cap. 4, et docent communi­
quæ clavibus submittuntur. Sic Florentise habet : nam ut pcenam vitet, detestatur
ter Theologi. Praecipue autem inter hos
num in decreto Eugenii, et TridentinumF^
culpam ; atque ideo non magis istam, quam
dolores differentia, aliorumque radix de­
sess. 14, cap. 3, ibi : « Sunt autem quasicoKt
illam, sed vice-versa : nullus enim actus
sumitur, sicut et in aliis actibus contingit,
« materia hujus sacramenti ipsius pœniexcedit proprium motivum, vel ultra illud
ex diversis formalibus objectis, quae per
< tentis actus, nempe contritio. > Et c. 4:
procedit. Ex quibus omnibus fit contritio­
se primo respiciunt. Nam objectum con­
e Contritio, quæ primum locum inter dic­
nem esse, et dici debere dolorem perfec­
tritionis est peccatum, ut offensa Dei finis
ti tos pœnitentis actus habet, animi dolor,
tum de peccatis ·. attritionem autem esse
ultimi dilecti super omnia ex intentione
« ac detestatio est de peccato commisso,
imperfectum de illis dolorem, et cum ad­
satisfaciendi pro illa, ut fuse explicuimus
Ί etc. » Et can. .4 ejusdem sess. ibi : « Si
dito displicentiam. Et ita significavit Con-Concjl
disp. 5, dub. 1, et 4. Objectum autem attri­
« quis negaverit ad integram, et perfectam
cilium Trident, loco cit. distinguens interTrid. ‘
tionis est longe inferius, et sub inferiori
a peccatorum remissionem requiri tres accontritionem charitate perfectam, et contri­
motivo, utputa peccatum, in quantum est
« tus in pcenitenti, videlicet contritionem,
tionem imperfectam, quæ attritio dicitur.
malum peccatoris, sicut statim magis de­
« confessionem, et satisfactionem, quæ 1res
Et D. Thom, in 1, q. supplem. art. 2, adS1!h()|n
clarabimus : possunt enim hæc motiva
« pœnitentiæ partes dicuntur, etc. ana2, magis explicat, dicendo : « Attritio non
inferiora esse plura, et subinde fundare
< thema sit.» Secundam ex communi sensu
a dicit accessum ad perfectam contritio­
plures, ac diversas attritiones.
fidelium, et consensu Theologorum cum
LOrrersi- Ex praedicta vero differentia, quae plane
« nem. Unde in corporalibus dicuntur at­
eorum principe D. Thoma, tum quæst. f “to, est essentialis, et primaria oriuntur aliæ
trita, quæ aliquo modo diminuta sunt ;
præced. art. 2, abi concladit : « Sic igitur
« sed non adhuc perfecte sunt communita.
to Plares’ ul communiter observant Auctores.
requiritur
2
Salmanl Curs. Theolog. tom. XX.

IS

DE PCENITENTIA.

< Sed contrita dicantur. quando omnes |
« partes tritæ sunt simul per divisionem
« ad minima, et ideo attritio significat in
« spiritualibus qnandam displicentiam de
« peccatis commissis, sed non perfectam :
d.bchj. α contritio autem perfectam. » Et D. Ber­
nardus detegens differentia? radicem,nempe
Dei amorem, ex quo procedit contritio, et
timorem pœnæ, in quo fundatur attritio,
dixit in tract.de diligendo Deo circa finem :
« Est, qui confitetur Deo, quoniam potens
< est ; et est qui‘confitetur, quoniam sibi
« (confilenti scilicet) bonus est : et item qui
» confitetur, quoniam simpliciter bonus
« est. Primus servus est, et timet sibi. Se« eundus mercenarius est, et cupit sibi.
« Tertius filius est, et defert patri. Itaque,
« et qui cupit, et qui timet, utrique pro se
« agunt. Sola, quæ in filio est charitas, non
a quærit, quæ sua sunt. »
4. Unde ulterius supponendum est con­
tritionem esse dolorem sufficientem, ut sit
vera pars sacramenti pœnitentiæ. In hac
suppositione omnes citra controversiam
conveniunt, et quidem merito : nam si
quis de peccatis dolor requiratur, ut simul
cum aliis partibus componat ex parte ma­
teria) hoc sacramentum, ut jam præmisimus, illè utique sufficiens, et maxime ap­
tus ad id censeri debet, qui maxime perfec­
tus est .· sed ita se habet contritio, ut con­
stat ex immediate dictis : ergo est dolor
sufficiens, ut sit vera pars sacramenti pœConflr- nitentiæ. Confirmatur : nam plus longe
®*uo. est sufficere, ut sacramentum sit fructuo­
sum, sive causans gratiam, quam ut præcise sit validum, et subsistat abstrahendo
ab effectu : sed contritio conjuncta aliis sa­
cramenti partibus est dolor sufficiens ut hoc
sacramentum sit fructuosum, sive pro­
prium effectum inducens : ergo a fortiori
sufficiet, ut sit validum, et secundum es­
sentialia subsistat. Probatur miuor ; tum
quia omnes docent sacramentum pœni­
tentiæ, in quo dolor contritionis concur­
rit, non esse informe : atque ideo suppo­
nunt contritionem sufficere cum aliis par­
tibus, ut sacramentum sit fructuosum, sive
proprium causanseffectum. Tum quia non
minus potest contritio cum sacramento in
re, quam eadem cum sacramento in voto :
sed contritio cum sacramento in voto cau­
sal gratiam, et remissionem peccatorum :
ut docet Concil. Trident, sess. 14, cap. 4:

DISP. VU, DUR; I.

ID

ergo idem de eadem conjuncta sacramento
i
Iit, et quod complet sacramentum ejus de
dolor requiratur, ut sit pars sacramenti
a fortiori dicendum est.
se remissivum. Eo vel maxime, quod
pœnitentiæ ; an vero satis sit alius imper­
Nec momenti erit, si opponatur, illum
quamvis ubi contritio supponitur, atque
fectior, qui dicitur attritio. Ad cujus de­
dolorem non posse habere rationem partis
ideo, et gratia justificans, hoc sacramentum
clarationem observandam est, quod cum
sacramenti, qui impedit ejus effectum ;
'■
illam non producat, complet tamen per
hæc non habeat unicum, et indivisibile
sed ita comparatur dolor contritionis ad
motivum ; non est una in specie infima ;
moduni termini votum, dependentor a quo
effectum sacramenti pœnitentiæ : ergo
'
contritio gratiam inducit per modum dis­
sed potest esse multiplex juxta motivorum
non potest habere rationem partis ipsum
i
positionis : neque enim aliter post baptis­
diversitatem. Et divisionem ejus universa­
componentis. Probatur minor : nam effec­
mum peccatoris justificatio contingit, ut
liorem, et magis celebrem proponit Concil. Concit.
tus proprius hujus sacramenti, est des­
diserte docet Tridentinum loco citato : quo
Tridentinum sess. 14, cap. 4, his verbis :Tr,,lco!truere peccata gravia post baptismum com­
circa pœnitentiæ sacramentum merito ap­
et Illam vero contritionem imperfectam,
missa, el in hoc sensu appellatur a patri!
pellatur secunda tabula post naufragium :
a quæ attritio dicitur, quoniam vel ex tur­
bus secunda tabula post naufragium, ut
quia nemo ab isto emergitur, nisi depena pitudinis peccati consideratione ; vel ex
constat ex dictis disp 1, dub. 1. Ubi autem
denter ab illo suscepto in re, vel in voto.
a gehennæ, et poenarum metu concipitur,
adest contritio, necessarium est impediri
Quod amplius explicari, et confirmari po­
a etc. » Ubi omnem attritionem ad unum
hujusmodi effectum : quia ipsa connectitur
|
test, tum exemplo speciali baptismi, qui
ex duobus capitibus, aut generibus reduxisse
cum gratia, et est inconjungibilis cum
est prima tabula post naufragium, et insti­
videtur ; nempe, ad dolorem de peccatis
peccato gravi, atque antecedit absolutio­
tutum per se ad justificationem peccato­
propter eorum turpitudinem, vel ad dolo­
nem, sive fortfiam hujus sacramenti :
ris, emundando illum ab originali peccato :
rem de peccatis propter poenam, cujus
ergo ubi adest, impedit ejus effectum. Idet tamen non raro contingit, quod adulti
Co,:
reum hominem constituunt ; sed divisio
que palam supponit Concilium Trident, τπά
baptizandi præsupponantur ab illo mundi, . est in species subalternas , sub quarum
sess. 14, cap. 4, his verbis : « Docet præteel justificati per gratiam media contritione:
unaquaque facile sit assignare alias infi­
« rea, et si contritionem hanc aliquando
ubi occurrit eadem difficultas, quæ in ob­
mas. Non enim una est præcise turpitudo
« charitate perfectam esse contingat, hojectione proponitur, et eodem modo dilui­
in peccatis, sed multiplex, et specie di­
<r minemque Deo reconciliare, priusquam
versa, ut furti, homicidii, sacrilegii, etc.
tur. Tum exemplo universaliori cetero­
a hoc sacramentum actu suscipiatur; ipAtque ideo alia est attritio de furto ob ejus
rum sacramentorum : sunt enim aliqua,
< sam tamen reconciliationem ipsi contrispecialem turpitudinem, alia de adulterio
quæ mortuorum dicuntur, quia per se non
ff tioni sine sacramenti voto (quod in illa
ob illius particularem deformitatem, et sic
exposcunt, nec supponunt vitam gratiae in
« includitur) non esse adseribendam. »
suscipientibus, sed ordinantur per se ad
de aliis. Unde provenit posse dari attritio­
Id, inquam, non refert : quia solum Eejici
communicandum illam, ut baptismus, et
nes restrictas, sive non habentes extensio­
evincit pro dolore essentialiter requisito, tun
,ur'
pcenitentia ; et sunt alia, quæ vivorum ap­
nem ad omnia peccata : nam, qui dolet de
ut sit pars sacramenti pœnitentiæ, non
pellantur, quia illam de se in suscipienti­
adulterio ob ejus specificam deformitatem,
requiri determinate contritionem, sed suf­
bus exigunt. Unde non ordinantur per se
ex vi hujus non dolet de furto, nec de aliis
ficere alium dolorem imperfectiorem (de
ad primam ejus communicationem, sed ad
peccatis, quæ adulterium non sunt. Ubi
quo inferius) : minime autem evincit,
ipsius augmentum, uti se habent Eucharis­
autem motivum fuerit unum, et commune,
quod, ubi adest contritio, non sit vera hu­
tia, Confirmatio, et alia, illis duobus excep­
opus erit attritionem esse generalem, et ad
jus sacramenti pars, ita, et melius, ac
tis. Quo non obstante contingit, licet per
omnia peccata se extendere saltem impli­
alius inferior dolor posset istud officium
accidens, quod sacramenta vivorum produ­
cite, et virtualiter, ut cum quis dolet de
subire. Unde neganda est objectionis mi­
cant non augmentum, sed primam justifi­
homicidio, non præcise quia homicidium,
nor. Ad cujus probationem dicendum est ;
cationis gratiam, quando videlicet susci­
sed quia peccatum mortale, sive gravem
effectum proprium hujus sacramenti non
piens accedit, et cum bona fide existimans
deordinationem.et deformitatem inducens.
esse determinate gratiam actu, et exercite
se esse in gratia, cum non sit, et cum dis­
Idemque proportionabiliter dicendum est
excludentem peccata gravia post baptis­
positione ad ejus communicationem desi­
de alio genere attritionis ortæ ex poena ut
mum commissa ; sed gratiam remissivam
derata ; sic itaque vice versa, quandoque
motivo illam vitandi, sub quo possunt
illorum, sive quæ quantum est de se, illa
accidit pœnitentiæ sacramentum efficere
concipi plures attritiones juxta diversita­
remitteret, si illa in suscipiente istud sa­
non primam gratiam, sed ejus augmen­
tem poenarum, ad quas, et propter quas
cramentum supponeret. Neque aliud ex­
tum, ubi illa præsupponitur alias in sub­
declinandas dolet homo de peccatis, utputa
primunt verba absolutionis : Ego te ab­
jecto. Quæ omnia fuse expendimus suo loco
ad vitandum poenam aeternam inferni, vel
solvo : non enim significant exercitam re­
tract. 22, de Sacramentis in gen. disp. 4,
poenam temporalem purgatorii, vel poenas
missionem peccati, cum frequenter sup­
dub. 7, ad quem lectorem remittimus.
hujus vitae, ut infirmitatem, egestatem, et
ponant illud remissam, ut constat ex
! h dictls
o.Sed cum multa possint ad aliquem efalias calamitates, quas Deus infligere solet
verbis Concil. Tridentini in objectione
ipa· fectum sufficere, quin sint pro eo necessaad peccatorum supplicium. Quam diversi­
relatis ; sed quod sacerdos, prout est mi­
U’· ria ; videre oportet, an idem contingat in
tatem significasse haud obscure videtur
nister Dei, illud, quantum est de se, remit­
contritione, id est, an hic adeo perfectus ] Concilium Trident. loco citato dicens *

tit,

20

DE POENITENTIA.

vel ex gehennx,et pomorum metu concipitur,
priori vocabulo poenam damnatorum signi­
ficans, et posteriori alias imminentes pec­
catoribus: omnes enim, et singulæ aptæ
sant ad incutiendum timorem, ut homo
sua peccata odio habeat, et plangat. In hoc
autem genere non ita videtur admittendas
fore attritiones partiales, sive non se extendentesad omnia peccata, sicut in primo:
nam quaelibet poena assignetur, pro quoli­
bet peccato potest applicari, et debet ti­
meri : unde qui de uno peccato atteritur
propter poenam inferni, aut purgatorii,
aut hujus vitee, attritionem virtualiter, et
implicite concipit de omni peccato, quippe
in unum tendens ex motivo cunctis com­
muni.
Objetito. Opponi tamen potest dari attritiones,
quæ non perlinent, nec reduci possunt ad
duas classes immediate relatas : ergo et
Concilium, et nos diminute processimus in
earum assignatione. Antecedens suadetur :
tum quianonsemel homodetestatur peccata
ex amore, et desiderio consequendi beatitudinem : quae detestatio non est contritio ;
siquidem non procedit (ut illa debet) ex
amore Dei dilecti super omnia amore
amicitiae ; sed procedit ex affectu concu­
piscentis : ergo est attritio, sive dolor
imperfectus : et tamen non oritur ex con­
sideratione turpitudinis peccati,nec ex metu
pœnæ. Tum etiam quia non raro etiam
contingit hominem converti, et abominari
peccata ex consideratione bonitatis Dei, et
beneficiorum, quae nobis confert, et con­
ferre valet : qui affectus non semper a
principio est charitatis, ac proinde nec vera
contritio, sed praecise attritio : et tamen j
non pertinet ad duas classes assignatas.
Besfcn- Respondetur ; omisso antecedenti, ne<5ctnr· gando consequentiam : nam quod ad Con­
cilium attinet : assignavit quidem illa duo
motiva attritionis, vel turpitudinis culpae, '
vel timoris pœnæ, quia ista frequentius
pro attritione pœnitentium occurrunt, ut
satis aperte significavit illis verbis, « vel
« ex turpitudinis peccati consideratione,
« vel ex gehennae, et pcenarum metu com- ’
α muniter concipitur.» Communiter dixit,
non autem essentialiter, aut indispensabiliter, aut semper, denotans se tradere illam
divisionem juxta contingentia frequentius.
Minime tamendiffinivil eamdivisionemesse
adæquatam:quia res non erat tanti momen­

ti, ut diffinitionem exposceret, nec occurre­
bat circa id hæresis.quam diffinitio compes­
ceret. Et eodem modo nos gessimus expli­
cantes, quod breviter proposuit Concilium :
Quamvis, nec absurdum censeamus assere­
re, quod omnes attritiones ad duo prædicta
genera revocantur. Et in hoc sensu ad pri­
mam antecedentis probationem, quatenus
illi opponi valet, dicendum est, attritio­
nem procedentem ex amore, et desiderio
consequendi beatitudinem reduci ad illam,
quæ procedit ex metu pœnæ : nam amor,
et timor ita connecluntur, ut quasi idem
sint attritio ex amore consequendi beatitu­
dinem, et timor illam amittendi ; quod
pertinet ad metum pœnæ. Et communiter
beatitudinis amor non aliter inducit dolo­
rem de peccatis, quam interveniente metu
amissionis ejusdem Unde Cone. Tnd.-rridec.
sess. cit. can. 5, utrumque conjunxit di­
cens : pœnitentem recogitare amissionem
i
xternx beatitudinis, quam amat, et xternæ
damnationis, quam timet, incursum. Ad
secundum respondetur attritionem ex con­
sideratione bonitatis divinæ revocari ad
attritionem ortam ex consideratione turI
pitudinis peccati, quæ maxime elucet in
I
offensa tantæ bonitatis, et ingratitudinem
|
erga summam ejus beneficentiam. Ubi obI
servari debet, quod sicut ista attritio supI
ponit considerationem divinæ bonitatis,
I
ita et aliquem ejus amorem, imperfectum
I
tamen, et non pertingentem ad propriam
I
charitatis rationem ·. sed est aliquale ejus
|
initium, et odio habet peccatum propter
I
oppositionem ad eam, in qua contrarietate
I
non minima est culpae turpitudo.
I
6. Hic vero, ut in scopum intentum pro-Antat·!
ximius coilimemus, animadvertere oportet versM
odium peccati, et timorem pœnæ, ex quiI
bus variae attritiones superius assignata?
I
procedunt, posse diversum satis ortum
I
habere. Possunt enim concipi ex solo lu|
mine, ac dictamine naturali absque ullo
I
respectu ad Deum supernaturalem auctoI
rem, et finem : in quo casu attritionem ex
I
tali odio, et timore partam opus est natuI
ralem tantum esse. Quod facile constat in
I
ea, quæ procedit ex consideratione turpi|
tudinis peccati : hanc enim cognoscimus
I
non solum per fidem, sed vel solo lumine
I
naturali, quod sicut dictat honestatem moI
ralium virtutum, utputa temperanliæ, et
I
justitiae, sic etiam manifestat turpitudinem
I
operationum

DISP VII, DDB. I.

oporationuni, quæ praedictis virtutibus ad­
versantur : undo qui sola ea cognitione in
oJfam peccati, et do eo attritionem duce­
retur, minimo progrederetur ultra ordi­
nem naturalem, noc adjutorio superioris
ordinis indigeret, sed in dolorem mere
philosophicum, ut sic loquamur, erum­
peret. Similo contingit in metu pcenæ, quæ
culpam comitari solet : si enim illa sit
tantum naturalis, qualem humanus judex
infligit, v. g mors aut exilium, aut infa­
mia ; metus naturalis omnino est, ac sub­
inde ejus metus, et attritio inde progre­
diens. Quin et attritio peccatorum propter
timorem futuræpost mortem æternæ pœnæ
potest hac ratione esse pure naturalis.
Quoniam non solum fides, sed etiam ratio
naturalis apud optimos quosque Philoso­
phos convincit malos post mortem puniri :
in qualibet namque republica bene insti­
tuta oportet, quod ejus rector, sicut bonos
præmio, ita malos pœna afficiat ; est au­
tem universum hoc respublica quædam,
quam Deus sua providentia gubernat : ergo
ad Dei providentiam pertinet malis suppli­
cium infligere ; atqui multoties id in hac
vita non præslat, cum frequenter videamusmalos, eam deliciose percurrere: fateri
itaque oportet, quod in alia post mortem
futura puniuntur. Quo etiam discursu pro­
bant Philosophi animam nostram esse im- '
mortalem, ut recte tradunt N. Complut,
abbrev. in lib. de Anima, disp. 15, quæst.
2. Qui his itaque principiis naturalibus
aut cis similibus præcise duceretur ad
concipiendum peccatorum odium, et attri­
tionem, non alium generaret affectum,
quam naturalem. Idemque dicendum est,
licet supponatur fidem supernaturalem
habere, ubi pro attritione quam con­
cipit, non utitur ejus lumine , sed
eo tantum , quod naturalem cognitio­
nem, et proposita per illam motiva non
excedit : evadet namque attritio mere na­
turalis saltem secundum substantiam, sive
speciem ; quidquid fuerit de aliqua modi- i
ficatione, sive elevatione sibi superaddita
propter consortium cum fide, de quo infra*
n. 22. Id autem raro, aut nunquam existi­
mamus in fidelibus contingere : habent
enim lumen fidei proponens non solum ea
motiva, quæ ratio naturalis dictare valet,
sed alia longe altiora, et urgentiora : quæ
cum juxta conditionem fidei sint superna- ·

21

turalia, saltem in proponendo, et moven­
do , detestationem, et attritionem pecca­
torum supernaturales inducunt. Et hac de
causa omnes attritiones ortas, vel ex con­
sideratione turpitudinis propter oppositio­
nem ad virtutes morales infusas, et inobedientiam erga Deum supernaturalem le­
gislatorem ; vel ex metu pœnarum inferni,
et purgatorii, et aliarum, quas Deus in hac
vita potest supernaturali providentia in­
ducere, tenendum communiter est esse in
sua specie supernaturales.
7. Ex quibus omnibus fit plures attrx— Mutti­
tiones posse distingui ; alias entitative, et triuLV
secundum speciem supernaturales, ut immediate diximus ; alias omnino naturales,
quales diximus posse concipi ex solius lu­
minis naturalis influxu; et alias naturales
entitative, sed supernaturales quoad ali­
quem modum, sive elevationem adjun­
ctam. Pro cujus luce recolenda sunt, quæ
diximus tract. 14, de gratia, disp. 3, dub.
3, § 1. ubi observavimus ex tribus causis,
sive radicibus provenire, quod aliquid sit,
aut dicatur supernaturale, videlicet ex cau­
sa efficiente. finali, et formali. Exefficiente
quidem, quando aliquid supernaturali
modo fit, quamvis entitas sit naturalis :
quo pacto visus cæco restitutus potest supernaturalis vocari, quia licet potentia na­
turalis sit, reparatur supernaturaliter.
Ex finali etiam, quando aliquid ordinatur
in finem supernaturalem, licet id, quod ibi
ordinatur in se naturale sit : qua ratione
actus naturalium virtutum dicuntur super­
naturales ex parte finis, si per charitatem
in Deum ordinentur, ut accidit, quoties
meritorie fiunt, ut ex professo explicui­
mus tract. 16, de Merito, disp. 1, et tract.
19, de Charitate, disp. 7, dub. 3. Denique
ex parte causae formalis dicitur aliquid supernaturale, cum ejus specificativum supernaturale est : quippe specificativum ha­
bet rationem formae intrinsecae, vel extrinsecae in ordine ad communicandum spe­
ciem : et ita comparantur objecta formalia
ad actus, habitus, et potentias, a quibus
per se primo respiciuntur. Et quia entitas,
et substantia rei convertitur cum ejus spe­
cie ; propterea quidquid habet esse super­
natural, ex parte causae formalis dantis
speciem ; est absolute supernaturale en­
titative, et quoad substantiam. Et hoc mo­
do, hacque de causa actus Fidei, Spei, et

DE PŒN1TENTIA.

Charilatis, ac virtutum moralium infusa­
rum esse supernatu rales, docet salis com­
munis, et certa sententia Theologorum, ut
constat ex dub. cit. de Gratia, § 2. Juxta
quam doctrinam attritio potest multiplici­
ter esse, aut dici supernatural is : primo
ex parte causas efficientis, si contingat fieri
supernatural! modo, licet in se actus natu­
ralis sit. Secundo ex parte finis, si contin­
gat attritionem naturalem ordinari in supernaturalem finem. Tertio, et principa­
liter ex causa formali, sive objecto prima­
rio, cum istud in esse talis supernatural
est: et tunc evadit attritio supernaturalis
specifice, et quoad substantiam.
8. In qua adhuc distinguendum est: nam
potest dari attritio specifice supernaturalis,
quæ sit efficax, et absoluta tam in detestan­
do peccatum, quam in proposito pec­
catum illud evitandi de cætero : et potest
etiam dari attritio specifice super­
naturalis minus perfecta, quae praedicta
energia, sive efficacitate inducendi effec­
tum destituatur : quia etsi attingat idem
motivum vitandi, vel foeditatem culpa?,
vel damnum pœnæ,oritur tamen ex volun­
tate adeo languida, et remissa, ut vim non
habeat inducendi effectum, atque nec con­
cipiendi propositum simpliciter efficax,
sed solam quandam affectionem, et pro­
pensionem insuo genere laudabilem. Pri­
mam hujus suppositionis, ac distinctionis
partem docent communiter Theologi. Se­
cundam vero probat ipsa experientia, tam
in naturalibus,quam in supernaturalibus,
cui etiam ratio suffragatur. Non raro
namque in materia alicujus virtutis, v. g.
lemperantiæ habemus actus talem mate­
riam, et ex proprio virtutis motivo attin­
gentes, ut cum quis statuit sobrie edere,
aut caste vivere : et tamen tales actus non
hærent firmiter voluntati, nec efficaciam
habent, ut inducant execulionem. Sunt
itaque actus honesti, attingentes materiam
virtutis temperantiae, ad eamque saltem
reductive pertinentes, et disponentes in
suo genere ad actus perfectiores : sed ta­
men sunt imperfecti, et ad desideratum
finem immediate non perducunt ; quia
procedunt ex infirma voluntate, pravae
consuetudini contrariae multum subjecta,
unde tepescit animus, ne imperium efficax
habeat, et executionem inferat. Idem proportionabiliter in supernaturalibus acci­

dit: de quibus dubitari non debet, quod in
supernaturali ordine dantur aliqui actus
perlinentes de se, sive ex parte motivi ad
ejusdem ordinis virtutes, ut odium peccati,
timor Dei, desiderium beatitudinis, pro­
positum emendationis, etc. pro quibus au­
xilia gratia? desiderantur, et qui suo modo
cor emolliunt pro conversione : destituun­
tur tamen frequenter efficacitate, ut volun­
tatem trahant ad effectum, et executionem
inducant: quia, etsi honesti, et supernaturales, sunt tamen imperfecti, et non om­
nino absoluti. Quod itaque in aliis, tam
naturalibus, quam supernaturalibus vide­
mus, contingit etiam in supernaturali at­
tritione : alia enim est efficax, et absoluta,
effectumque proinde juxta propositum in­
ducens ; alia vero qua? hanc perfectionem
non habet, licet in eundem effectum incli­
net. Quæ diversitas non in objecta, nec in
motiva revocanda est, quippe possunt ea­
dem proponi, et attingi ; nec etiam reduci­
tur in auxilia sufficientia, quæ ad utrum­
que parantur, et conferuntur : sed quod
una attritio sit absoluta, et efficax, gratiæ efficaciter ad id moventi tribui pri­
mario debet; et similiter, quod altera sit
honesta, et supernaturalis, atque in suo
genere disponat; gratiæ etiam deferendum
est, sed quod careat perfectione efficacita­
tis, et ad executionem non perveniat, re­
vocari debet in defectum voluntatis crea­
te, quæ cum ex gratia sufficienti posset ad
id se porrigere, languit, et stetit in attri­
tione non efficaci ; quamvis hic defectus
non sit privativus, sed negativus majoris
perfectionis, ubi, et quando præceptum
eliciendi attritionem efficacem nonoccurrit.
Si quis autem inquirat, a quo principio, princiaut virtute eliciantur hujusmodi attritiones imperfecte, quas descripsimus : res- tnr di»L
pondendum est idem dubium repræsenta-pcVfeciæ.
ri posse circa efficaces, et absolutas : quip-01^1^'
pe ante justificationem peccatoris nuite in
eo supponuntur virtutes, vel habitus infu­
si præter fidem, et spem. Fiunt itaque
mediis auxiliis sufficientibus, et pertinent
reductive ad eas virtutes, quarum motiva
attingunt, ut attritio orta ex desiderio bea­
titudinis ad spemjet attritio orta ex timore
amittendi heatitudinem, ad eandem spem ;
et attritio ex consideratione bonitatis Dei, et
misericordiæ erga nos, ad timorem initia­
lem ; et attritio orta ex cognita turpitudine
alicujus

DISP. VII, DUB I.
alicujus peccati, adeam virtutem,ad quam
spectat opposita rectitudo, et sic de aliis ;
ut num. 5 diximus. Quæ magis perspi­
cua fiont, si consideretur esso aliquos actus
honestos, et supernalurales, qui non ex­
poscunt specialem virtutem, ut fiant :
quia,vel non habent completum bonitatem
velnon resident in potentia, in qua vir­
tus : unde satis pro similibus actibus est
auxilium transiens., vel habitus virtute
inferior, vel, quod ad aliquam virtu­
tem reducantur secundario. Sic statuimus
de actu piæ affectionis moventis ad assen­
sum fidei, in hujus tract. 17, disp. 3, dub.
•1; de simplici desiderio beatiludinis, quod
præsupponitur ad motum spei, in hujus
tf. 1, disp. 1, dub. 2, § 3. Videantur
etiam, quæ diximus tr. 2, de bonitate, et
malit, disp. 3, dub. 2, a num. 27, agen­
tes de principio hujus actus, «Volo bonum
honestum supernaturale, o aut, « Volo vi­
vere honeste ex motivo supernaturali, »
qui reperiri potest in peccatore. His fusius,
quam desiderabamus, sed necessario prae­
missis

§ n
Proponitur prima conclusio dubio ex parte
respondens.

Dicendum est primo pro dolore, qui
^tiiestpars sacramenti poenitentiae, non rej;r,sofo,quiri contritionem, sed sufficere attritionem. Ita docent communiter Theologi,
Cwdi- maxime post Conci I. Trident, ut superμ. fluum sit eos recensere. Recolantur, quæ
dix i mus disp. 1, a num. 159, et disp. 5,
fcrte· num. 308. Et videri possunt Cano in relect. de Pœnit. par. 5, Sota in4, dist. 14,
quaesi, 4, art. 3, Sylvester verbo Confessio
1, quæst. 21, num. 24, Nugnus quæst. 2,
supplem. art. 3, difficult. 4, in resp. ad 1,
ubi ait oppositam opinionem jam nostris
temporibus non esse probabilem. Gonet.
disp. 7, art. 2, Candidus disp. 24, art. 1,
conclus. 1, Vasquez quæst. 92, art. I, dub.
2, Lugo disp. 7, num. 273, dicens contra­
riam sententiam non esse probabilem post
Concil. Tridentinum, Dicastillo (hanc cen­
suram etiam approbans) disp. 6, dub. 2
num. 34, et dub. 10, num. 142, obser­
vans rem hanc, licet non sit de fide, esse
adeo certam, ut nullus relinquatur locus
prudenti dubitationi. Cardenas in Crisi

Assertio

θ·

Theologica, dissent. 2, cap. 1, ubi senten­
tiam exigentem amorem dicit non esse
probabilem, et oppositam, quam tuemur,
esse omnino certam. Quæ referimus, non
quia praemissa aliquorum asserta, censu­
ram in oppositam sententiam ullo modo
continentia,approbemus, vel admittamus :
sed præcise illa expendimus, ut magis
constet nostram communiorem esse, et
apud plures plurimum invaluisse. Nam
quod ad censuram attinet, præ oculis ha­
bemus, et reverenti obedientia suspici­
mus, et suscipimus decretum SS. D. N.
Alexandri VII,emanatum anno 1667,die5
Maji,quo ad evitandas rixas prohibuit,ne in
hac theologica disceptatione alteri opinioni
applicetur censura. « Non audeant, inquit,
.u alicujus censuræ Theologicæ, alteriusve
« injuriæ, aut contumeliæ nota taxare alte« ram sententiam, sive negantem necessi« tatem aliqualis dilectionis Dei in præfata
« attritione ex metu gehennæ concepta,
« quæ hodie intAr scholasticos communior
« videtur,sive asserentem dictæ dilectionis
« necessitatem ; donec ab hac Sancta Sede
« fuerit aliquid in hac re diffinitum. »
Juxta quod decretum processuros firmiter
apud nos statuimus, nec audiri, autintelligi aliter volumus. Quamvis, quod ad
præsentem assertionem spectat, minori
scrupulo premimur : nam solum attendi­
mus ad partem essentialem, et merum va­
lorem sacramenti, in qua præcisione non
procedit ardens illa, et adeo exagitata
controversia; sed ejus pondus vergit, quin
cadit omne supra dolorem, ut disponentem
ad gratiam,et supra sacramentum, ut fru­
ctuosum. Quæ alia longe diversa difficul­
tas est, alterique succedens; quam tamen
non versare ob connexionem doctrinæ non
poterimus a num. 26. Hic vero oportet no­
tare assertionem propositam absque præjudicio ullarum partium defendi : nam ea
supposita, et quod sola attritio sufficiat, ut
sit pars essentialis sacramenti ; adhuc
dubitari potest, an etiam sufficiat, ut cum
sacramento disponat ad gratiam in eo con­
ferendam : manifestum namque est, quod
plus dicit attritio, ut simul sacramenti
jaars, et dispositio ad gratiam ; quam præ­
cise attritio, ut pars sacramenti.
10. Varia nostræ assertionis fundamenta
sparsim insinuavimus in priori hujus tra­
ctatus parte, quæ oportet hic expendere,

DE PŒN1TENTIA.
Probaiur et in unum colligere, ut simul juncta plus
ciusjnic- premant, et evidentius communem sentenwritali tiam evincant. Primum desumitur ex Con­
bus.
cilio Tridentino eam non obscure docente:
Conci l
nam sess. 1-1, cap. 3, tradit tres esse sa­
Tria.
cramenti partes ex parte materiae, atque
unam esse dolorem, e sunt autem, inquit,
o quasi materia hujus sacramenti ipsius
« ptenilenlis actus, nempe contritio, con« fessio, et satisfactio. » Deinde cap. 4 se­
quenti hunc dolorem in genere,sive in com­
muni describit in hunc modum : « Contri« tio,quæ primum locum interdictos pœni« tentis actus habet, animi dolor, ac detes« tatio est de peccato commisso, cum pro< posito non peccandi de celero. » Procedit
ulterius dividendo praxlictam commu­
nem rationem in duas quasi species, dolo­
rem scilicet perfectum, qui specialiter vo­
catur contritio, et dolorem imperfectum
(comparative ad priorem) qui attritio di­
citur. Et de primo dolore affirmat, justifificare quidem sine sacramento in re sus­
cepto, sed non absque ejus voto, sive pro­
posito illud suscipiendi. «■ Docet praeterea
«(ait Concilium) etsi contritionem hanc
« aliquando charitale perfectam esse con« tingat, hominemque Deo reconciliare,
« priusquam hoc sacramentum actu sus« cipiatur. ipsam nihilominus réconcilia­
it tionem ipsi contritioni sine sacramenti
< voto, (quod in illa includitur) non esse
« adscribendam. » Denique ad secundum,
et imperfectum dolorem accedens docet :
• « Illam vero contritionem imperfectam,
« quæ attritio dicitur, quoniam,vel ex tur< pitudinis peccati consideratione, vel ex
< gehennæ, et pœnarum metu communi­
ti ter concipitur, si voluntatem peccandi
« excludat, cum spe veniae, declarat non
« solum non facere hominem hypocritam,
a et magis peccatorem, verum etiam do« num Dei esse, et Spiritus Sancti impul« sum , non adhuc quidem inhabitantis,
« sed tantum moventis, quo pœnitens ad« jutus viam sibi ad justitiam parat. Et
« quamvis sine sacramento pœnitentiæ per
« se ad justificationem perducere peccato« rem nequeat;-tamen cum ad Dei gratiam
« in sacramento poenitentias impetrandum
« disponit.» Hæc omnia Concilium.
Ex quibus constat contritionem esse
pariem sacramenti pœnilentiæ. ut patet
ex verbis cap. 3. Et rursus constat prædi-

clam contritionem, quæ est sacramenti
pars, non esse aliud,quam animi odium, ac
detestationem de peccato cum’ proposito
non peccandi de cetero, ut non minus li­
quet ex verbis cap. 4. Denique constat
membra, sive partes dividentes, aut quasi
species hujus contritionis, quæ est sacra­
menti pars, esse, et dolorem perfectum,
sive contritionem proprie dictam, et dolo­
rem imperfectum, qui vocatur attritio ·
ergo de primo ad ultimum infertur pro
dolore, ut sit pars hujus sacramenti, non
requiri dolorem perfectum, sive contritio­
nem, sed sufficere dolorem imperfectum,
qui est attritio. Patet consequentia : quia
propria ratio divisi salvatur in omnibus,
et singulis membris dividentibus : ergo
cum juxta doctrinam Concilii divisum sit
pars sacramenti, et membra dividentia
sint contritio, et attritio, in qualibet ea­
rum salvatur pars sacramenti, atque ideo
non solum in contritione, sed etiam in
attritione. Explicatur hoc amplius : nam Exp|ia.
animi dolor, ac detestatio de peccato com- tar.
1αΓ·
misso cum proposito non peccandi de ce­
tero est pars sacramenti pœnilentiæ: sed
attritio est animi dolor, ac detestatio de
peccato commisso cum proposito non pec­
candi de cetero : ergo attritio est pars sa­
cramenti pœnilentiæ. Major constat ex
Cone. locis, et verbis relatis : nam in pri­
mis docet contritionem esse partem hujus
sacramenti, et deinde illam præmissa dif­
finitione describit. Minor etiam patet :
quia omnia illa verba attritioni conve­
niunt : quippe cum contritione convenit in
eo, quod sunt animi dolor, ac detestatio
de peccato commisso cum proposito non
peccandi de cetero; licet differant ex parte
motivi, ut satis explicuimus § præced.
Consequentia autem est legitima : quia
procedit a diffinitione ad diffinitum.
Quod fundamentum amplius roborari Revocaposset ex aliis, quæ in eo c. 4 docet Concil. cinsiwh
si ad hanc formam redigantur : nam ac tus
pœnitentis, qui in sacramento pœnitentiæConcilie
potest disponere ad gratiam remittentem
peccatum, est vere pars talis sacramenti;
sed attritio est actus, quo pœnitens se dis­
ponit ad gratiam remittentem peccatum in
praedicto sacramento ; ergo attritio est
una pars talis sacramenti. Consequentia
patet. Et major videtur manifesta : quia
actum esse dispositionem ad gratiam re­
mittentem

♦

DISP. VII, DUB. I.
mittentem peccatum, plus longe est, quam
esse mere partem sacramenti ex parte
materiae: ergo actus pœnitenlis qui potest
esse dispositio ad productionem gratiae,
est a fortiori pars sacramenti : sicut ex
parte ipsius sacramenti plus est esse, et
causare gratiam, quam esse praecise sa­
cramentum, ut contingit juxta plurium
sententiam in sacramento informi, de quo
alias. Minor denique probatur ex Concil.
in illo c. 4, verbis supra relatis: quia in eis
expresse dicitur attritionem « viam parare
«ad justitiam » (quod est disponere) et
ulterius, quod «ad Dei gratiam in sacra­
li mento pœnitentiæ impetrandam disa ponit.»
ocwri- Et si quis dixerit hæc intelligi de dispo^j.sitione remota, et fallibili ; non de dispopw»· sitioneultima,et infallibiliter connexa cum
gratia justificante : qui, inquam, ita res­
ponderit, refelli debet. Tum, quia Cone, id
tribuit attritioni cum sacramento, quod
contritioni extra sacramentum, ut colligi­
tur ex contextu illius capitis, et ex modo
divisionis contritionis in perfectam, et
imperfectam : sed contritio extra sacramentum justificat, ut eo capite dicitur :
ergo, et attritio cum sacramento: atque
ideo ultimo disponit, et connectitur infal­
libiliter cum gratia justificante. Tum etiam
quia Concilium defert attritioni cum sacra­
mento, quod ipsi denegat extra illud, ut
perspicuum videtur ex illis verbis: «Et
C<atii.
Trid. « quamvis sine sacramento pœnit. per se
« ad justificationem perducere pecdatorem
i nequeat, tamen eum ad Dei gratiam in
«sacramento pœnitentiæ impetrandam
* disponit. » Ubi illud tamen est adversa­
tiva comparatio inter attritionem intra, et
extra sacramentum ; sed extra sacramen­
tum disponit non ultimo, et infallibiliter :
ergo intra, ultimo, et infallibiliter dispo­
nit; non quidem ex natura rei, sed ex
institutione divina. Tum denique, et ur­
gentius, quia Concilium post præmissa de
attritione verba subjunxit : « Quamobrem
Ca:. «falso quidam calumniantur catholicos
« scriptores, quasi tradiderint sacramen< tum pœnitentiæ absque bono motu susci< pienlium gratiam conferre : quod nun­
quam Ecclesia Dei docuit, nec sensit.»
Hanc calumniam opponebant Lutherani,
non quidem propter contritionem ex
amore ortam quam bonum motum non

'

25

negabant, sed propter attritionem præser- .
tim, quæ ex metu inferni concipitur, quam
aversabantur, et tamen videbant asseri a
Catholicis partem sacramenti, et cum eo
conferre gratiam. Quam calumniam refellit
Concil. uon negando attritionem esse sa- .
cramenti partem, et conferre gratiam, sed
asserendo esse actum bonum : quasi in
hunc modum argueret. Attritio est actus
bonus : ergo gratia in sacramento pœni­
tentiæ non confertur (ut calumniamini)
absque bono motu. Atque ideo sensit attri­
tionem esse sacramenti partem, quin, et
dispositionem ad gratiam. Si namque ita
non sensit, ad quid prius probavit, statuitque esse actum bonum, ut inde probaret
(hanc vim habet ly quamobrem,] sacramen­
tum non absque bono motu pœnitentis gra­
tiam conferre ? Sufficiebat enim contritio­
nem esse actum bonum, si absque illa non
esset sacramentum, neque gratia in eo
conferretur. Recognovit itaque Concil. non
solam contritionem esse hujus sacramen­
ti partem, aut gratiam conferre; sed hæc
etiam convenire attritioni cum sacramento
independenter ab illa. Diximus quoad pro­
positum fundamentum, etc. Ut denotaremus
a nobis magis insinuari, quam fulciri illud
roboris augmentum : concernit enim diffi­
cultatem diversam. et seorsim agitandam,
nempe, an attritio cum sacramento indu­
cat infallibiliter hujus effectum. Et hac
etiam de causa non refutamus in praesenti
aliquorum responsiones, quibus nonnulli
conantur praemissi testimonii vires elu­
dere.
11. Quare hæc interim omittendo ; pro-pr0bator
batur secundo nostra conclusio alio fundamento satis urgenti : quoniam ad valorem urgen·
sacramenti pœnitentiæ requiritur essentia- fUndaliter aliquis de peccatis dolor, qui sit vera mcnI0·
talis sacramenti pars ; sed non requiritur
essentialiter dolor contritionis : ergo suf­
ficit dolor attritionis. Consequentia est
legitima ; quia dolor de peccatis dividitur
adæquate in contritionem, et attritionem,
ut diximus § 1. Ergo ubi requiritur dolor,
et non requiritur contritio, necessarium est
fateri sufficere attritionem.Major etiam con­
stat ex dictis eodem § 1. Minor autem, in qua
sola poterat esse difficultas, ostenditur :
quoniam nequit requiri essentialiter ad
aliquod sacramentum, tanquam vera ejus
pars, quod ejus essentiam avertit; sed ita

26

(

DE ΡίΕΝΙΤΕΝΤΙΑ.

compararetur contritio, si essentialiter re­
surrectionis a peccati morte, ot statu in
quo pœnitens præsupponilur ; cum his au­
quireretur, et ut vera pars ad sacramen­
tem proprietatibus, aut conditionibus mi­
tum pœnitentiæ : ergo non ita se habet.
nime cohaeret, quod exigat contritionem,
Cetera sunt evidentia. Et minor hujus
tanquam essentialem sui partem : ergo
secundi syllogismi probatur : quia licet
contritio non est pars essentialis hujus
non sit de essentia sacramenti pœnitentiæ,
sacramenti, sed sola attritio, in qua illa
quod actu remittat pœnilenti peccatum,
cohaerentia minime occurrit, siquidem con­
sive quod producat primam in eo justifica­
jungi valet cum morbo, et morte peccati.
tionis gratiam ; est tamen de ejus essentia,
Consequentia patet. Et major est communis
quod possit tales effectus inducere ; sicut
apprehensio fidelium, el doctrina Theolo­
generaliter licet non sit de essentia causæ
gorum : quippe distinguunt sacramenta
actu causare, est tamen de ejus essentia,
vivorum, quæ vitam gratiæ per se suppo­
quod causare possit ; quia si nunquam
nunt; et sacramenta mcrtuorum , quæ
causaret, vana foret ejus institutio in esse
vitam gratiæ non supponunt per se ; sed
causæ, ut per se manifestum videtur. Si
magis ejus privationem, sive spiritualem
autem contritio requireretur ad sacramen­
mortem per peccatum inductam ; et ordi­
tum pœnitentiæ ut vera ejus pars ; antenantur per se ad reparandam vitam gratiæ,
cedenter ad sacramentum supponeretur
excludendo mortem peccati : quo pacto
remissum peccatum, atque ideo communi­
se habent Baptismus, et Poenitentia. Et
cata gratia, per quam remittitur : quippe
quod ad medicinam .attinet, id eleganter
contritio, cum procedat ex amore Dei ul­
tradit D. Thom. sapra quæst. 80, art. 4,
timi finis dilecti super omnia, incompossiubi statuit peccatorem sumendo Eucharis­
bilis est cum omni, et quolibet peccato
tiam peccare. Et cum sibi opposuisset Eu­
mortali, et hac ratione repugnat illi esse
charistiam, sicut, et alia sacramenta, esse
informem, ut abunde probatum est disp.
spiritualem medicinam contra peccatum :
1, n. 153, et disp. 4, n. 75, et 81, et 93.
atque ideo posse in remedium peccati sumi
Destrueretur ergo essentia sacramenti pœ­
absque nova culpa, respondit : « Ad secunnitentiæ, si contritio esset pars ad ejus
« dum dicendum,quod non quælibet medi-D,Tbs
constitutionem essentialiter requisita.Quod
« cinacompetit secundum quemlibet statum
fundamentum innititur alteri firmissimo
« infirmitatis. Nam medicina, quæ datur
decreto scilicet Ecclesiæ diffinientis sa­
cramenta novæ legis causare suum effec­
α jam liberatis a febre ad confortationem,
tum in non ponentibus obicem. Sic Tri« noceret, si daretur adhuc febricitantiTrîdC>l dentinum sess. 7, can. 6, habet : « Si quis
« bus. Ita etiam baptismus, et pœnitentia
« dixerit sacramenta novæ legis non con­
sunt, quasi medicinæ purgativæ , quæ
ti tinere gratiam, quam significant, aut
dantur ad tollendam febrem peccati.
u gratiam ipsam non ponentibus obicem
d Hoc autem (Eucharisliæ) sacramentum ·
« non conferre, anathema sit. » Et sess.
9 est medicina confortativa, quæ non debet
14, cap. 3, habet : a Res, et effectus hujus
α dari, nisi liberatis a peccato, d Minor
u Sacramenti, quantum ad ejus vim, et
etiam constat : quia contritio, cum proce­
« efficaciam pertinet, reconciliatio est cum
dat ex amore Dei ultimi finis dilecti super
« Deo. » Qua itaque ratione potest esse
omnia, non cohæret cum statu infirmitatis,
illius essentialis pars id, quo posito, non
et mortis peccati, sed illum excludit saltem
potest sacramentum conferre propriam 'indirecte per modum dispositionis incomgratiam, quam significat, nempe primam,
possibilis; quocirca si sacramentum pœni­
nec reconciliationem cum Deo ? Nunquid
tentiæ illam supponit, ut partem, ex qua
contritio appellanda est obex ad effectum
componitur; pariter supponit hominem sa­
sacramenti ? Et si est obex, qua ratione
natum, et resuscilatum ab infirmitate, el
est pars essentialis? Sunt hæc plane con­
morte peccati : et consequenter nunquam
tradictoria.
sanabit, nec suscitabit peccatorem ab in­
Coufir- Confirmatur, et explicatur amplius :
firmitate, et morte peccati ; ergo conciliari
«V/ifa-1 Qam hoc sacramentum institutum est per
non potest, quod ex una parte sacramen­
*io· modum medicinæ contra morbum peccati ;
tum pœnitentiæ sit institutum per modum
quin etiam habet modum spiritualis re­
medicinæ sanativæ, et sit sacramentum
mortuorum

DISP. VH I DUB. I.

mortuorum; elquodex alia pario præeupu<«L ponat essentialiter coiitrilionern. Quæ con­
siderans Gooet disp. Ί, dub. 2, g 4, n. 47,
do ita sentientibus dixit (referimus, non
probamus aliorum censuras) quod hujus
sacramenti naturam prorsus ignorant ,
idemque asserunt, ac qui diceret medici­
nam aliquam a prudenti aliquo medico in­
stitutam fuisse ad tollendum genus morbi,
quod nunquam ipsa tolleret ; sed semper,
ei necessario sublatum esse præsupponeret ; quod plane ridiculum, el absurdum
est, el Christi sapientia sacramentorum
;
institutoris prorsus indignum.
• hua. 12. Ut hujus fundamenti pondere, quod
^“grave est, obrui non fateantur .Adversarii,
rimirum est, quot effugia excogitaverint.
Sed solum referemus principaliora, quibus
praeclusis nullus aditus patebit ad alia :
nec mullum in hoc labore diilluemus, quia
uti curabimus principiis alibi ex professo
firmatis, et valde certis. Prima itaque, et
communior illorum responsio est contri­
tionem non connecti necessario cum gratia
justificante ; sed posse illam antecedere, et
subinde impedimento non esse, ut hoc sa­
cramentum, licet contritionem exigat, et
supponat, proprium effectum, id est, pri­
mam gratiam sanantem , et resuscitatam
efficiat. Cum autem opponimus contritio­
nem procedere ex amore Dei ultimi finis
dilecti super omnia, atque esse actum im­
peratum a charitate, cum qua proinde, et
gratia justificante connectitur, ut locis
proxime citatis ostendimus : occurrunt ite­
rum distinguendo duplicem amorem super
omnia Dei ultimi finis. Nam alius, in­
quiunt, est perfectus effectivus, et consum­
matus, qui cum habitu charitatis, et gratia
justificante connectitur, et ab eis procedit :
alius vero inchoatus affectivus initialis, et
imperfectus, qui eam connexionem, et de­
pendentiam non habet, sed gratiam, et
habitum charitatis antecedit, et compati­
tur cum peccato mortali habituali. Pro
contritione autem (saltem in communi,
abstrahendoque a perfecta, et imperfecta)
non requiritur amor ille perfectus, sed
sufficit hic posterior. Unde non impeditur,
quod contritio sit pars sacramenti pœnit.
ordinali ad producendum primam gratiam
justificantem, nec consequuntur inconve­
nientia, quæ in argumento, et confirma­
tione expendimus.

Hac evasione, el doctrina illi inserta seNl»»præcipue expedit Germanus Philaletheo, phiiaiè^
seu alius sub larva harum vocurn latens thCQ,‘
(vir alias subtilis ingenii, et doctrinae Thomisticæ addictissimi) in opusc. de contri­
tione gemina, (quod præstat post Thomistarum triumphum) fere per totam, et
maxime § 5. Sed non satisfacit; quamvis
tot, satisque ambiguis nominibus utatur in
describendocontritionem, et charitatis amo­
rem, cui innititur. Inquirimus enim, ut
ab eorum confusione explicemur, utrum
illi duo amores, quos recenset, unus per­
fectus, et alius imperfectus, sint ejusdem
speciei, licet cum diversis modis acciden­
talibus, sicut comparantur puer, et vir ?
An vero distinguantur essentialiter, et
quantum ad aliquem gradum specificum,
sicut homo, et embrio, qui absolute homo
non est essentialiter, sed solum vialiter, et
dispositive ? Si dicatur hoc ultimum, tol­
litur status præsentis controversiae,quæ ad
contritionem proprie dictam , procedentemque ex vero charitatis amore (esto sit
initialis, sive comparative ad alium per­
fectiorem minus perfectus) attendit, et
illius pro hoc sacramento exigentiam in­
vestigat. Et alius quis, et quibusvis fucis
depingatur, non est de re. Non enim du­
bitamus posse dari in peccatore dolorem
aliquem de peccatis ortum ex considera tione bonitatis Dei, et providentiæ, ac mi­
sericordiae erga nos ; sed talis dolor non
evadit ultra metas attritionis : sicut enim
ista procedit ex aliis considerationibus, ita
ex illa, ut jam praemonuimus n. 5. Potest
etiam dari dolor ortus ex desiderio, et spe
beatitudinis : sed est etiam attritio. Sub
hujus quippe vocabulo, et genere continen­
tur omnes de peccato dolores, qui non fun­
dantur in amore amicabili Dei ultimi finis
super omnia dilecti, qui est propriissimus
actus charitatis :sive hæc sit auxilians,sive
.habitualis; et sive vocetur perfecta, aut
imperfecta : quæ sunt differentiae acciden­
tales, et nihil referunt in præsenti. Ex
quibus, non plures inter eos duos amores
(quos comminiscitur Philaletheo) consti­
tuet differentias, quantæ inveniuntur inter
amorem charitatis in via, et amorem cha­
ritatis in patria. Quibus non obstantibus
praedicti actus non distinguuntur essentia­
liter, sed solum accidenlaliter penes di­
versos perfectionis modos extra speciem,

’· f

wh
ii***

<515

■

» i

L ·

:

f

1

♦ *

i'
h'f.
i.1 -

I

r

M
i·:

I

28

DE PŒNITENTIA.

ut statuimus tract. 19, de Charit. disp. 7,
rtub. 1, §2. Quia valde probabile est eun­
dem charitatis actum elicitum in via posse
continuari, et conservari in patria, ut de
amore in B. Virgine aliqui opinantur, et
diximus loco cit. n. 16, et in aliis ibi re­
latis. Et generalis horum ratio est, quod
quolibet modo depingatur charitas, et in
quolibet constituatur statu, omnis actus
primarius illius habet hoc, quod sit amor
Dei ultimi finis dilecti super omnia, et in
hoc adaequate ejus essentialis ratio consis­
tit : atque ideo repugnat dari plures actus
primarios charitatis specie distinctos.
13. Ex quibus liquet, vel Adversarios
nihil in sua evasione dicere, vel necessitate consequentis compelli ad implecten­
dam nostri dilemmatis partem, nempe di- !
versos illos amores, quibus dicunt diversas
contritiones inniti, non esse actus diffe­
rentes in specie essentiali,sed solum penes
aliquos modos accidentales majoris, aut
minoris perfectionis, utputa, firmioris sta­
tus, majoris intensionis, aux extensionis.
Quocirca retunde fateri debent contritio­
nem proprie dictam, et ab omni attritione
condistinctam procedere ex amore charita­
tis diligente Deum ultimum finem super om­
nia. Quod vere intendunt, et re ipsa docet;
licet distinctionem ambagibus, et termino­
rum involutis celare, aut temperare conentur, et præsertim Auctor relatus stu­
diosiori artificio præ ceteris in hac causa
discurrens.
Praelo- In hoc itaque sensu (et est scopus, in
Jg^quem
et nos colliniamus), praecluditur
adhibita evasio : quoniam esto non impli­
caret, quod per divinam potentiam, et
providentiam extraordinariam dolor con­
tritionis, et amor charitatis, ex quo procelit, conjungerentur cum statu peccati ;
nihilominus id fieri nequit juxta præsentem,
et ordinariam Dei providentiam, nec de
facto ita contingit : ergo de facto contritio
connectitur cum gratia justificationis, et
cum remissione peccati : et consequenter,
si pro dolore, qui est sacramenti pœni­
tentiæ pars, requiritur contritio ; neces­
sario infertur hoc sacramentum supponere
gratiam, et peccati remissionem, et nun­
quam istam de facto causare : quod est
inconveniens in nostro discursu repraesen­
tatum. Utraque consequentia legitime col­
ligitur ex antecedenti. Illud vero permit­

titur quoad priorem sui partem ; licet ab­
solute sit falsa : implicat enim amorem
charitatis non procedere » gratia habituali,
el sanctificante, sicut a principio effectivo,
ut constat ex dictis, et stabilitis tr. 8, disp.
4, a n. 51, et tr. 15, disp. 2, dub. 6, et tr.
19, disp. 4, dub. 3, et tr. 21, disp. 3, dub.
4, n. 68, et eodem tr. disp. 58, dub. 5, § 2.
Aliunde vero gratiam habitualem non posse
per ullam potentiam cum peccato mortali
conjungi, ex professo ostendimus tr. 15 de
Justificatione, disp. 2, dub. 4. Secunda
vero antecedentis pars (quæ per se sufficit
ad inferendum præmissas consequentias),
constat a fortiori ex dictis locis relatis, et
ex communi Theologorum doctrina : et
præterea suaderi potest breviter, sed effi­
caciter.
Primo ex Scriptura docente hominem Prcz.
non diligere (utique amore charitatis)
Deum, quin ab ipso diligatur, et gratus
ei sit. Prov. 8 : Ego diligentes me diligo. Jo.
14. Qui diligit me, diligitur a Patre meo, et
ad eum veniemus, et mansionem apud eum
faciemus. Et 1, Jo. c. 4 : Qui manet in
riate, in Deo manet, et Deus in eo. In qui­
bus significatur amorem charitatis conjungi
de facto cum gratia, per quam Deus nos
purgat a peccatis, et gratos sibi constituit.
Et in eodem sensu dicitur Prov. 10 : Uni- J
versa delicia operit charitas. Et in 1. Petri Lfaj
4: Charitas operit multitudinem peccatorum. 4
Cum quibus elogiis non cohæret, quod
praedictus charitatis amor de facto ali­
quando destituatur consortio gratiae, et.^J
peccato gravi jungatur. Secundo probatur M
eadem pars, quia inter plures Michaelis’^
Baji propositiones, quas Sedes Apostolica·^gravi censura notavit, et ab Ecclesia pros­
cripsit, 31 est: « Charitas perfecta, etsinα cera, quæ est ex corde puro, et conscien« tia bona, et fide non ficta, tam in cateσ chumenis, quam in pœnitentibus, potest
«esse sine remissione peccatorum. » 35
est : « Charitas illa, quæ est plenitudo
σ legis, non est semper conjuncta cum rev missione peccatorum. » 70 est : α Homo ·
« existens in peccato mortali, sive in reatu
« æternæ damnationis potest habere veram
α charitatem. » Manifestum autem est
eum, qui amore charitatis diligit Deum
ultimum finem super omnia, habere ve­
ram, et sinceram charitatem ex fide non
ficta : ergo juxta Ecclesiae doctrinam dari
nequit

DISP. VII, DUB. I.
uequit, quod talis charitas possit do facto
conjungi cum statu peccati mortalia.
Aliunde autem nequit homo mundari a
peccato sine gratia habituali ipsum forma­
liter justum constituente ; cum justificatio
non fiat per favorem exlrinsecum, sed per
aliquid inhœrens, quod gratiam sanctifi­
cantem vocamus, ut ex ejusdem Ecclesiæ
decretis ostendimus contra haereticos. tr.
15, de Justificatione, disp. 2, dub. 1. Ergo
catholice faleri oportet amorem charitatis
Dei super omnia connexa sibi habere, et
gratiam justificantem, et remissionem pec­
catorum.
Tertio, probatur eadem pars ratione
theologica, quæ naluræ prædicli amoris
innititur : quia talis amor convertit homi­
nem ad Deum ultimum finem, a quo aver­
titur per peccatum, convertendo se velut
in ultimam finem ad bonum proprium :
fieri autem non valet, saltem de facto,
et juxta communem providentiam, quod
homo convertatur ad finem, a quo si­
mul avertitur ; vel quod actu habeat duos
ultimos fines : ergo de facto, cum homo
elicit amorem charitatis, manet sine aver­
sione a Deo, et sine conversione ad se, ut
ultimum finem : quibus rationibus subla­
tis, nequit consistere peccatum ; aut status
peccati perseverare : atque ideo, ubi elici­
tur talis amor, adest de facto gratia sancti­
ficans. Cetera constant. Et minorem, in
qua poterat esse difficultas, quoad utram­
que pariem ostendimus ex professo tract.
8, de ultimo fine, disp. 4, dub. 1, § 2, et
dub, 2, § 1, manifestantes repugnantiam
in eo, quod voluntas, vel habitualiter, vel
actualiter convertatur ad duos fines ulti­
mos, vel ad unum habitualiter, et ad alium
actualiter, aut e converso : quia conversio
ad unum affert indispensabiliter aversio­
nem ab alio. Quæ a fortiori probant de
facto, et juxta communem, rebusque con­
sonam providentiam. Videantur etiam,
quae diximus tract. 15, de Justificat, disput. 2, dub. 6, § 2, addentes, quod etiam
si amor Dei ultimi finis dilecti super om­
nia separaretur a gratia habituali sanctifi­
cante (quod alias, et ex aliis capitibus re­
pugnat) adhuc nihilominus secum minime
pateretur ullum peccatum actuale, vel ha­
bituale, sed illud necessario impediret,
excluderetque saltem indirecte, et per mo­
dum dispositionis incompossibilis, quia

eo ipso, quod amor Dei super omnia sit,
retractat, rcdditque involuntarium, quid­
quid sibi opponitur : sublata autem voluntarietale, tolleretur propria ratio peccati,
quod essentialiter voluntarium est; licet
maneret materialiter carentia gratiæ prius
per peccatum inducta, sed jam deinceps
non maneret in esse privationis. Ex qui­
bus omnibus refellitur adhibita responsio,
et constat inconveniens in nostro funda­
mento objectum intactum relinqui,nempe,
sacramentum pœnitentiæ, si ejus pars
essentialis foret contritio, nunquam re­
mittere peccatum, nec primam gratiam
justificantem efficere.
14. Aliter alii illud diruere conantur, seconda
salvando, quod pcenitentia sit sacra men- aversa­
tum mortuorum, licet contritionem exi- riorum,
gat, ac supponat, ac perinde gratiam, et
remissionem culpæ.Distinguuntenim duas
mortes, quas homo peccando incurrit :
primam animæ per privationem gratiæ, et
secundam salutis æternæ per reatum ad
æternum inferni supplicium. Prima mors
excluditur ex vi amoris Dei super omnia,
et gratiæ, ad quam ille disponit ; sed re­
manet secunda mors auferenda per pœni­
tentiæ sacramentum, ad quod pertinet
excludere prædictum reatum, et commu­
nicare in hoc sensu vitam. Unde non im­
merito dicitur sacramentum mortuorum ;
et homo talem vitam, sive liberationem a
reatu consequendo dicitur vere absolutus,
et consummate justificatus. Ita Guillelmus6^1·
Estius infra referendus, qui doctrinam Estius.
hujus evasionis confirmat exemplo Lazari, Joau n
quem Christus Jo. II restituit ad vitam,
et tamen non solvit a ligaminibus, sed
Apostolis commisit, ac præcepit, ut illum
solverent. In qua figura repræsentatur
justificatio peccatoris : nam Deus prius
confert vitam gratiæ, dependenter tamen
a dispositione per amorem charitatis ab
homine elicitum : sed secundam vitam,
sive solutionem a reatu pœnæ æternæ re­
linquit peragendam a sacerdotibus me­
diante absolutione sacramentali. Et ita
intellexisse, ac explicuisse prædictam figu-β
ram videntur D. Iræneus lib. 5, cap. 3, D. ri. Aug.
Ambros. lib. 2, de Pcenitentia, cap. 7, D.
Augustin, tract. 49, in Joan, et alii.
Hæc tamen responsio plura continetFalsilas
valde falsa, quibus convulsis illa necessa- eyasionocorruit. Mm m primis supponit hocleudiur.

30

DE PŒNITENTIA.

sacramentum supponere in homine vi­
tam gratiæ. productæ tamen dependentor
a contritione, et amore Dei, sicut a dispo­
sitione. Unde consequens est istud sacra­
mentum nunquam primam gratiam justi­
ficantem producere. Id vero est omnino
Trideni fatsura’ contra generalem diffinitionem
Concilii Trident, num. 11 allegatam, et
hic necessario repetendam : « Si quis dixe« rit sacramenta novæ legis non continere
«gratiam,quam significant,aut ipsam gra« tiam non ponentibus obicem non conferre,
* anathema sit. » Gratia autem, quam
significat sacramentum pœnitentiæ, est
prima gratia justificans hominem post
baptismum lapsum. Ergo hoc sacramen­
tum illam continet, eamque non ponenti­
bus obicem confert, aut saltem conferre
valet. Dicere namque, quod nunquam id
efficit, aut efficere potest ; tam absurdum,
et complicatorium est, ac dicere causam
non posse producere suum effectum ·,
quod destruit ipsum causæ conceptum.
Nulla itaque ratione dici potest, quod sa­
cramentum pœnitentiæ supponit primam
vitam gratiæ : et tamen dici deberet, si
per se supponeret contritionem, ac subinde
amorem charitatis, quæ cum tali gratia
necessario connectuntur, ut ipsa responsio
supponit.
Supponitur etiam in eadem respon­
sione, quod communicata peccatori gratia
sanctificante, remanet in eo reatus ad pœ­
nam æternam, qui postea excluditur per
sacramentalem absolutionem. Id vero est
omnino falsum : exclusa enim macula
peccati per gratiam, non remanet talis
reatus. Tum quia gratia sanctificans consti­
tuit hominem non solum Deo gratum, sed
etiam Dei filium adoptivum : idque non ab
extrinseco, et ex novo favore, sed per se,
et ex natura rei, ut cum communi senten­
tia ostendimus tract. 14, de Gratia, disp.
Aposto- 4> dub. 2,§2,et colligitur ex Apost.adRom.
^us^ad 8 : Quicumque Spiritu Dei aguntur, hi sunt
oui. 8.^··
u|)· nomjne Spiritus significatur
Spiritus Sanctus, qui nos per gratiam
sanctificantem inhabitat, ut magis se ex­
plicat Apostolus dicendo : Accepistis spiriritum adoptionis, in quo clamamus, Abba
pater : ipse enim spiritus testimonium per­
hibet, quod sumus filii Dei. Filio autem
debetur hæreditas, ut eo loco subinfert
Apostolus dicens, si filii, et hxredes. Cum

quo jure minimecohæret obligatio aut rea­
tus ad pœnam æternam, quæ privat Dei
hærediiate consistente in ejus visione, et
fruitione : implientorinm namque est ali­
quem habere jus ad illudmet, cujus ei de­
betur privatio. Ergo in habentibus gra­
tiam sanctificantem non datur reatus ad
pœnam æternam. Videatur Div. ThomasDT*
supra quæst. 23, art. I, et in 1, 2, quæst.
111, art. 3, ubi egregie docet, quod « atten« ditur pretium operis d (meritorii) «se­
« cundum dignitatem gratiæ, per quam
•I homo consors factus divinæ naturæ
adoptatur in filium Dei, cui debetur hæ« reditas ex ipso jure adoptionis, juxta
(I illud Roman. 8, si filii, et hæredes. >.
Tum etiam quia impossibile est tolli ma­
culam peccati, quin auferatur reatus ad
pœnam. Sicut enim jus vel condignitas
ad gloriam, quam habet justus per gra­
tiam, non est aliquid realiter distinctum
ab ipsa gratia, sed est præcise aliqua ex­
pressio, aut conceptus secundarius essen­
tiam illius consequens : ita reatus, saltem
radicatis, et fundamentalis (quidquid sit de
extrinseca Dei ordinatione) ad pœnam
æternam, non est aliquid realiter distinc­
tum a macula, sive peccato habituali, sed
hæc necessario consequitur, ut fundans
talem reatum, sive obligationem ad pœ­
nam, ut ex professo explicuimus Tract.
13, de peccatis, disp. 17, dub. 1. Quo­
circa, sicut posita gratia sanctificante,
ponitur condignitas, sive jus ad vitam
æternam ; et ablata gratia per peccatum,
jus et condignitas ad gloriam tolluntur:
ita posito peccato mortali, ponitur obliga­
tio, condignitas, et reatus ad pœnam æter­
nam ; et pariter sublato peccato per gra­
tiam. illa obligatio, et reatus necessario
cessant : sicut generaliter sublato fundamentodesinunt, quæ illi innituntur. Atque
ideo falsum est, quod in hac evasione dici­
tur de duabus mortibus, et quod exclusa
prima per gratiam, et amorem charitatis,
relinquatur alia excludenda per sacramentalem absolutionem.
15. Sed veniamus ad hanc extremam res­
ponsionis partem, quæ omnium in ea
maxime nobis displicet, et plenior absur­
dis apparet. Concludit itaque Sacerdotem
in hoc sacramento absolvere pcenitentem
a reatu æternæ damnationis, quæ erat
mors animæ : et hac ratione salvari, quod
pœnitentia

DISP. VII, DUR. I.

pœnitentia sit sacramentum mortuorum,
licet primam gratiam justificationis non
efficiat, sed supponat a solo Deo productam
ineo, qui se disposuit per contritionem.
Unde consequens est in sacramento pœnilentiæ non tolli culpam, sive maculam
peccatorum, sed praecise reatum, aut obli­
gationem satisfaciendi; fit etiam potestatem
sacerdotis absolventis non ordinari, et
ipsam absolutionem non dirigi per se ad
remissionem peccatorum, quorum essentia
non in reatu, sed in macula, sive culpa
consistit ; sed magis, et per se ordinari
ad remittendum pcenas. Consequens autem
nulla ratione sustineri potest : quia satis
aperte repugnat Ecclesiae doctrinae, ac
Catii diffinitionibus. Cone, enim Trid. sess. 14,
can. 3, statuit : « Si quis dixerit verba
< illa Domini Salvatoris, Accipite Spiri< tum Sanctum, quorum remiseritis pec< cata, remittuntur eis, et quorum reti« nueritis, retenta sunt, non esse inlel< ligenda de potestate remittendi, et
« relinendi peccata in sacramento pœni< tentis, sicut Ecclesia Catholica ab initio
« semper intellexit... .Anathema sit. »
Peccatorum autem vocabulo non pcenas,
sed culpas, maculas, animæ fæditates om­
nes Catholici communiter intelligimus.
Et can. 9 ejus sessionis decrevit : « Si
» quis dixerit absolutionem sacramenta« lem sacerdotis non esse actum judicia­
lem, sed nudum ministerium pronun< tiandi, et declarandi remissa esse pec« cata confitentis... Anathema sit. o Si
autem culpae remitterentur ante sacramen­
tum ; plane sacerdos non judicaret de il­
lis, nec cognitione earum opus haberet ;
sed praecise declararet, idque ex pœnitentis
testimonio, culpas jam esse remissas. Unde
quia Michael Bajus docuit non paucas
propositiones his Concilii diffinitionibus
non cohaerentes, sed responsioni, quam
impugnamus, multum, aut omnino (ut
intelligimus) consonas ; illae ab Ecclesia in
^•Bulla SS. Pii V reprobatae sunt. Erat 57 :
,ïiti«ln sacramento Baptismi, et sacerdotis
tex «absolutione proprie reatus peccati dun**··< taxat tollitur, et ministerium sacerdo» tum solum liberat areatu.»Erat58 :« Pec< cator pœnitens non vivificatur ministerio
«sacerdotis absolventis, sed a solo Deo,
1
«qui poenitentiam suggerens, et inspirans
«vivificat eum, et resuscitat : ministerio

31

« autem sacerdotis solum reatus tollitur. »
A quibus in re non distant propositiones
adhibitae responsionis. Quae etiam ratione
theologica ostenditur falsa, et inconse­
quens: quia reatus radimlis, et fundamen­
talis non distinguitur realiter a macula,
sed illam quasi conceptus secundarius con­
sequitur ; et necessario comitatur, ut pro­
xime diximus: et ideo ubi, et eisdem
causis, quibus inducitur macula, inducitur
reatus ; eisdem, ubi hæc tollitur, et ille
aufertur : quippe qui aliud non est, quam
condignitas culpae ad poenam : ergo si sa­
cerdos absolvens tollit reatum, pariter
tollit et maculam·, et vice versa, si non
expellit maculam, sed supponit alias
ablatam, nec reatum excludere poterit ;
atque ideo in nullo sensu solvet pœnitentem a peccatis, contra verba Christi Do­
mini allegata a Tridentiuo, et communem
intelligentiam Ecclesiæ.
Id vero, quo praemissa evasio se protege­
bat, exemplum scilicet Lazari vitae resti­
tuti, et remissi Apostolis, ut a ligaminibus
solveretur, nihil evincit in contrarium :
nec Sancti Patres suis expositionibus si­
mile quid docuerunt Sed ex praedicta figu­
ra, et explicatione Sanctorum duo alia
longe diversa colliguntur, quæ veritati
consonant, et communi fidelium sensui.
Primum, quod quando peccator ante sus­
ceptum sacramentum consequitur vitam
gratiæ, et justificatur per contritionem, et
sacramenti voto ; adhuc ad sacerdotes, ut
solvatur, debet accedere. Ceterum solutio
per sacerdotes exequenda non est pecca­
torum, nec reatus pœnæ æternæ, sed pœnæ temporalis, et censurarum, quin etiam
pravorum habituum, quibus etiam post
justificationem solet homo illigari, et trahi
ad peccata ob veterem ad ea consuetudi­
nem ·. quæ omnia solvunt sacerdotes con­
silio, pcenitentiis, et aliis remediis. Secun­
dum, quod aliquando peccator ante
absolutionem, et justificationem solet par­
ticipare vitam spiritualem, non complete,
aut per gratiam sanctificantem, sed vialem
mediis actibus fidei, spei, timoris, et
attritionis, quibus homo movetur, et ten­
dit ad vitam gratiæ, ut describit Cone.
Trid. sess. 6, c. 6. Deinde accedit ad sa­
cerdotem, et ab eo per sacramentalem
absolutionem solvitur a peccatis. In utro­
que itaque casu datur antecedenter resti-

32

DE PŒNITEKTIE,

tutio vitae spiritualis, cum differentia assi­
gnata vitœ completae, aut vialis : datur
etiam solutio diversorum vinculorum per
sacerdotes : quæ repræsentata fuere in
Lazari resurrectione, atque solutione, ut
idem Patres suis expositionibus declarant.
Ad cujus doctrinae, et distinctionis com­
mendationem multum confert decretum
Ecclesiae condemnantis sequentem Baji
pt0p0S!l. propositionem, quæ est 64 : j Sed, et illa
ecndem*’ distinctio duplicis justiti® ; alterius, quæ
lata. « fit per spiritum charitatis inhabitan« tem ; alterius, quæ fit ex inspiratione
« quidem Spiritus Sancti cor ad pœniten« tiam excitantis, sed nondum cor inhabi­
li tantis, et in eo charitatem diffundentis,
« qua divinæ legis justificatio impletur ;
α similiter rejicitur. » Ergo vice versa
fateri oportet distinctionem duplicis justi­
tiae, seu vitæ spiritualis, alterius, vialis,
et incomplet® per operationes salutares
disponentes ; alterius complet®, et in ter­
mino per gratiam sanctificantem.
uitimom 16. Accedamus tandem ad tertium, et
advfrsial^muni Adversariorum effugium. Sunt
riorum, enim ex postremis sententi® nobis Con­
tran® patronis, qui antecedentes res­
ponsiones corrigunt in non paucis, et ta­
men ab intentata contritionis necessitate
non desistunt. Fatentur namque poeniten­
tiam esse sacramentum mortuorum, ac
proinde ordinari per se ad causandam
primam gratiam justificantem. Fatentur
etiam contritionem, cum ex amore chari­
tatis procedat, trahere secum infallibililer,
et remissionem peccatorum, et infusionem
grati® adoptionis, et absolutionem a pcen®
æternæ reatu, etiam priusquam pœniten­
tiæ sacramentum suscipiatur in re. Quo­
modo autem hæc inter se cohæreant ? Hoc
opus, hic labor eorum est. A quibus se
expediunt dicendo, prædictum sacramen­
tum ad omnes relatos effectus concurrere
per ipsammet antecedentem contritionem.
Cum enim ista non inferat, vel afferat
justificationem, nisi cum hujus sacramenti
voto, quod in ea includitur, ut docet Cone.
Trid. sess. 14, c. 4, consequens est non
aliter contritonem eos effectus habere,
quam in virtute sacramenti pœnitentiæ,
et per subordinationem ad ipsum. Idque
satis est, ut vere de eo dicamus esse sacra­
mentum mortuorum, et causare primam
gratiam justificantem, et reliquos effectas

relatos; quamvis in exeeutiono oam, et
omnes illos supponat ; et deinde in re sus­
ceptam alios satis salutares efficiat. Quam
responsionem primo declarant exemplo
grati® justificantis Patres veteris testa­
menti, qu® vim habebat ex meritis Christi
futuri, et non nisi ex virtute illorum suos
effectus communicabat ; unde Christus
nondum existons poterat dicere, Ego vos
justifico ; et postea existons, Ego vos justi­
ficavi. Idem itaque verificari potest circa
effectus contritionis ; licet ad hoc sacra­
mentum in exeeutione præsupponatur,
quippe, qui non fiunt, nec sunt, quam dependenter a sacramento, Ratione etiam
fulciunt : nam cum sacramentum constet
materia, et forma, merito dicitur fieri per
sacramentum, quod fit per quamlibet ejus
partem, utputa per materiam : sed con­
tritio est pars sacramenti pœnitentiæ ex
parte maleriæ, ut constat ex dictis q. 90,
art. 2, et in præs. n. 4. Ergo recte dicitur
I
esse effectum hujus sacramenti, quidquid
est effectus contritionis : unde quod hæc
præcedat, et relatos effectus antecedenter
ad sacramentum in re susceptum inducat,
minime impedit, quod sacramentum ad eos
concurrat. Cui motivo favere videtur D.
Th.sup. q. 86, art. 6, in corp, ubi post-B-T!£
quam dixit actus humanos, qui se tenent
ex parte pcenitentis, esse hujus sacramenti
maieriam, subjunxit : « Omne autem sa­
it cramentum producit effectum suum,non
< solum virtute form®, sed etiam virtute
a materiæ : ex utroque enim est unum
« sacramentum. » Deinde addidit : « Re« missio culp® est effectus pœnitentiæ, prin< cipalius quidem ex virtute clavium, quas
α habent ministri, ex quorum parte acci« pitur, id quod est formale in hoc sacra« mento, ut supra dictum est : secundario
« autem ex vi actuum pœnitentis perti« nentium ad virtutem pœnitentiæ, ta« men prout hi actus aliqualiter ordinan« tur ad claves Ecclesias. » Constat autem
contritionem cum voto hujus sacramenti
esse actum humanum pœnitentis, aliqua­
liter ordinatum ad claves : ergo, quod per
J
eam sic acceptam confertur, in sacramen­
tum ipsum revocandum est, ut per illam
partem influens.
>
Responsio ista, quæ speciosa apparet, osta·
plurima continet falsa, solido destituitur1^
fundamento, et solis verbis differt ab aliis
j
jam

DISP. VIJ, DUB. 1.

Dor· jam confutatis solutionibus. In primis
Ci'Olltt.’* *
η· fiijj.nnuiquo supponit contritionem, aut umo­
rem chantalis, ex quo procedit, inducere
remissionem peccatorum, aliosquo offectus,
dependenter a voto suscipiendi sacramen­
tum pœnitentiæ(ut docet Cone. Trid.) idem
esse, ac influere, et operari in virtute talis
sacramenti. Quæ tamen toto cœlo distant :
nam primum solum importat propositum
suscipiendi hoc sacramentum: ad quod
non requiritur, quod sacramentum exis­
tât, nec quod ullam efficacitatem contri­
tioni tribuat, sed solum, quod respiciatur,
ut objectura propositi. Ad secundum au­
tem requiritur, quod existât sacramentum,
cujus contritio est pars, et simul cum toto,
et in toto elevatur per virtutem divinam ad
influendum.Cujus differentiæ signum satis
evidens est, quod contritio cum eo voto,sive
prop «sito sacramenti concurrit ad gratiam
justificantem, et remissionem peccatorum
solum dispositive, non autem efficienter :
nec enim principaliter, aut instrumentaliter producit talem gratiam, sed ad eam
præcise praeparat, ut late ostendimus tract.
15, de justificat, disp. 3, dub. 3, et 5. Ubi ι
autem actu, et in executione est pars sa­
cramenti, atque cum illo concurrit, habet
influere in eodem genere, in quo, et illud
influit, ac perinde in genere causae effi­
cientis : sunt enim sacramenta novae legis
instrumenta divinae virtutis, ut ex pro­
fesso statuimus tract. 22, de Sacramentis,
disp. 4, dub. 1 et 4. Ergo summe distant
illa duo, contritio cum volo sacramenti,
et contritio in virtute sacramenti. Et ea­
dem diversitas magis adhuc dignoscitur
attendendo ad effectus contritionis cum
solo volo, et contritionis sacramento in re
conjunct® : nam contritio cum solo voto
præcise inducit graliam sanctificantem
communem ; non autem sacramentalem,
quæ supra priorem addit aliquem specia­
lem determinationis, et perfectionis mo­
dum ; sed sacramento conjuncta efficit |
ipsam gratiam sacramentalem, quae est
effectus proprius talis sacramenti. Quae
differentia constat ex dictis tract, proxime
cit. disput. 4, dub. 9. Rursus contritio cum
solo voto sacramenti causai suum effectum
præcise ex opere operantis, et cum commensuratione ad intensionem ipsius con­
tritionis : sed contritio cum sacramento
in re causât, sicut, et ipsum, ex opere ope·
Sabnant. Curs. Theulog. Tom. XX.

33

rato, et cum excessu supra propriam sui
intensionem, ut cum communi, et certa
Theologorum sententia ostendimus in eo­
dem tract, disp. 5, dub, I, § 2. Ex quibus
salis plurimum distare constat contritio­
nem cum voto sacramenti a contritione
cum sacramento in re : et falsum omnino
esse, quod quidquid causal contritio cum
sacramenti voto, causet in virtute sacra­
menti pœnitentiæ. Et hæc satis erant ad
refellendum totam responsionem.
17. Sed urgentius evertitur ostendendo, Urgeaquod manifestis fidei decretis opponitur/'citor1'
quoniam sacramenta novæ legis, quando evasi0·
fiunt, conferunt non ponentibus obicem,
gratiam, sive effectum, quem significant;
sed pœnitentia est sacramentum novæ legis
significans remissionem peccatorum, ut ex
ipsius forma constat : ergo quando fit, con­
fert jion ponentibus obicem gratiam, sive
remissionem peccatorum. Quod minime
verificari potest, si necessario supponit
contritionem, et hæc antecedenter ad prædictum sacramentum affert gratiam qua
peccata remittuntur. Cetera patent. Et
major constat ex diffinitione Concilii Trid.
relata n. 14.
Confirmatur primo : quia sacramenta idem
novæ legis conferunt gratiam ex opere ope-mcaûturr[
rato ; sed conferre gratiam ex opere ope­
rato est illam conferre immediate per se
ipsa, et supra dispositionem subjecti :
ergo cum pœnitentia sit sacramentun no­
væ legis, debet gratiam ita conferre. Quod
minime salvatur juxta doctrinam respon­
sionis , quam impugnamus ; siquidem
quando elicitur contritio, non adest sacra­
mentum, atque ideo nequit influere per
se, et immediate ; et quando adest, jam
supponit inductam gratiam per contritio­
nem. Cetera constant. Et major continetCoup
diffinitionem Concilii Trid. sess. 7, can. 8:Trid.
« Si quis dixerit per ipsa novæ legis sacra­
ti menta ex opere operato non conferri
« gratiam... Anathema sit. » Minor autem
est ipsa explicatio terminorum, sive modi
causandi ex opere operato.
Confirmatur secundo, et evidentius ex conflrhis, quai Concilium diffinit specialiter circa ruatur 2.
sacramentum pœnitentiæ : nam in primis
sess. 14, can. 3, statuit: « Si quis dixerit
« verba illa Domini Salvatoris, Accipite
« Spiritum Sanctum : quorum remiseri« tis peccata, remittuntur eis, et quorum
3

: ./·

i

34

DE PCENITENTIA.

« retinueritis, retenta sunt, non esse in« telligenda de potestate mittendi, et reti« nendi peccata in sacramento pœniten« tiæ, sicut Ecclesia Catholica ab initio
o semper intellexit, anathema sit. » Ergo
ministri hujus sacramenti hanc potesta­
tem exercent, et peccata remittunt in sucramento pcenilenti* ; sed contritio solet
longo tempore præcedere sacramentum
istud, quamvis futura sit pars illius. Ergo
ministri non exercent suam potestatem,
nec peccata dimittunt, quando elicitur
contritio ; sed quando sacramentum in re
conficitur : atque ideo, vel peccata nun­
quam in hoc sacramento remittuntur,quod
dicere est haereticum; vel fateri oportet
hoc sacramentum non supponere neces­
sario contritionem, et remissionem pecca­
torum. quam ipsa secum indispensabiliter
Idem
affert. Deinde Concilium can. 9 ejusdem
Cone.
sess. statuit: « Si quis dixerii absolutionem
« sacerdotalem sacerdotis non esse actum
Ί judicialem, sed nudum ministerium pro« nuntiandi, et declarandi remissa esse
e peccata confilenti... Anathema sit. » Si
autem antecedenter ad hoc sacramentum,
ae perinde absolutionem sacramentalem
indispensabiliter supponeretur contritio,
quæ cum voto ejusdem sacramenti peccata
excluderet, ut certissime excluderet ; jam
per sacramentalem absolutionem non
aliud fieret, quam pronuntiare, et decla­
rare peccata esse confilenti remissa. Quod
satis evidenter opponitur diffinitioni Conci­
lii. Unde manifesta videtur falsitas prædictæ responsionis : cum enim specietenus dicat hoc sacramentum esse mortuo­
rum et conferre per se primam gratiam,
ut catholice fateri debet ; nihil minus
salvat, eos effectus revocari in contritio­
nem cum voto sacramenti, quæ est res
distinctissima a sacramento, et tam falso
sensu explicata evertit propriam istius sa­
cramenti rationem.
Excni- 18· Exemplum autem, quo Auctores
P’.ÎE.^dictæ responsionis se declarant, nihil illis
rum eoa-favet, sed magis contra eos referendum
refcrtw est : nam Christus, antequam existeret,
non influebat in gratiam Patrum veteris
testamenti in genere causæ efficientis physicæ, vel moralis : nihil enim hoc genere
causalitatis potest influere, antequam sit,
cum operari sequatur ad esse ; sed influe­
bat in prædictam gratiam in genere causæ

Cotw.
Trid.

finalis, et minus proprie meritoriæ ; con­
ferebat enim Deus gratiam antiquis prop­
ter Christum futurum, et ob ejus merita
tanquam pretium de futuro solvendum.
Quæ omnia diffuse explicuimus, atque fir­
mavimus Tract. 21, de Incarnat, disp. 7,
dub. 5. Nec Christus, cum gratia antiquis
dabatur poterat dicere: Ergo vos sanctifico
in genere causæ efficientis, sed ego vos
sanctifico per modum finis, et per modum
futuri Redemptoris soluturi aliquando vestræ redemptionis pretium. Hæc vero mi­
nime adaptari queunt præsenti materiæ :
quoniam influxus sacramentorum est in
genere causæ efficientis : sunt enim instru­
menta virtutis Dei agentis principalis ;
unde influere non valent, priusquam sint.
Quando autem contritio cum voto pcenitentiæ elicitur, adhuc non existit sacra­
mentum : atque ideo non valet per con­
tritionem influere in gratiam, et remissio­
nem peccatorum. Cujus doctrinae confie-d6
mationem optimam habemus in D. Thom.
supra quæst. 62, art. 6, ubi statuit, quod
sacramenta veteris legis non causabanf
gratiam per se; alias superflua foret Chris­
ti passio. « Sed nec potest dici, subdit,
« quod ex passione Christi virtutem habe« rentconferendigratiamjustificandi. Sicut
«i enim ex prædictis patet, virtus passionis
« Christi communicatur nobis per fidem, et
« sacramenta, differenter tamen. Nam com« municatio, quæ est per fidem, fit per ac« tum animæ : communicatio autem,quæ est
« per sacramenta, fit per usum exteriorum
a rerum. Nihil autem prohibet id, quod est
« posterius tempore,antequam sit,movere,
« secundum quod præcedit in actu aniα mæ : sicut finis, qui est posterior tem* pore, movet agentem, secundum quod
σ est apprehensu?, et desideratus ab ipso.
« Sed illud, quod nondum est in rerum
« natura, non movet secundum usum ex« teriorum rerum. Unde causa efficiens non
« potest esse posterior in esse, ordine du« rationis sicut causa finalis. Sic ergo ma« nifestum est, quod a Passione Christi,quæ
« est causa humanæ justificationis, conve, « nienter derivatur virtus justificativa ad
I « sacramenta novæ legis, non autem ad
I a sacramenta veteris legis. Et tamen per
« fidem Passionis Christi justificabantur
« antiqui Patres, sicut et nos. SacramenI « ta autem veteris legis erant quædam il­
lius

DISP. VII, DUB. I.

«lius fidei protestationes, in quantum si- I
« gnificabant Passionem Christi,et effectus
«ejus. Sic ergo patet, quod sacramenta
« veteris legis non habebam in se aliquam
«virtutem, qua operarentur ad conferen- 1
«dani gratiam justificantem, sed solum
« significabant fidem, per quam justifica« bantqr. i> llæc omnia S. Doctor, quæ in torquenda sunt in utentes praedicto exem­
plo : nam propterea sacramenta antiqua
non causabant gratiam in virtute Passio­
nis Christi, nec Passio Christi causabat
gratiam per illa sacramenta · quia influ­
xus sacramentorum in virtute Passionis
Christi per sacramenta operantis pertinet
ad genus causæ efficientis pro quo requiri­
tur, quod causa existât in rerum natura;
et quo tempore erant illa sacramenta, non­
dum existebanl Christus, et ejus Passio ;
sed idem motivum occurrit in præsenti ma­
teria : nam sacramentum pœnitentiæ, et I
contritio in quantum ejus pars, debent I
influere in genere causæ efficientis : et
aliunde quando datur contritio cum solo
voto sacramenti, adhuc istud sacramen­
tum non existit in re ; cum contritio, et
illud votum possint sacramentum in re
longo tempore præcedere : ergo dici non
potest, quod contritio.cum illo voto influat
in virtute sacramenti ; nec quod sacra­
mentum pœnitentiæ, antequam existât
influat per contritionem, et sui votum in
ea inclusum. Etsi influit per illud votum,
solum influet ad instar finis, vel objecti
ad eum modum, quo Passio Christi con­
currebat ad gratiam antiquorum per eo­
rum fidem in Christum. Sed hic influendi
modus diversus omnino est ab influxu pro­
prio sacramentorum , et partium ad ea
pertinentium.
Eitio Non magis evincit ratio, qua illi Auc^^'toressuam responsionem fulciunt,sed magis
probat oppositum. Nam licet contritio sit
■I BrG* i
tat hujus sacramenti pars, et quod per partem
fit, debeat toti composito attribui, nihilo­
minus pars sacramenti non concurrit, aut
influit qua pars, nisi ad constituendum to­
tum applicata, ut ex ipsis terminis liquet.
Idque a fortiori veriiicatur in parte mate­
riali cujusmodi est contritio : debet enim
per formam determinari, et trahi ad spe­
ciem totius sacramenti, ut in naturalibus
proportionabiliter accidit. Unde impossi­
bile est, quod totum antequam sit influat

; I

per suam materiam : et quod ista influat
in virtute compositi, quod adhuc non existil. Expectanda itaque est forma sacra­
menti, ut istud constituatur : et tunc ad ·
venit virtus divina ipsum, et ejus partes
elevans, ut sacramentalem effectum pos­
sint producere. Quare nec de contritione
cum voto, ubi ante sacramentum supponi­
tur, potest dici, quod sit sacramenti pars,
el quod influat in virtute ejus ; nec de sa­
cramento aflirmari valet, quod suum pro­
prium effectum, nempe remissionem pec­
catorum causaverit per contritionem tem­
pore præcedentem. Absurdum ergo est
imaginari, quod proprius hujus sacra­
menti effectus possit induci, priusquam
concurrant omnes sacramenti partes, et
præsertim forma, sive absolutio. Quæ om­
nia satis constant ex supradictis, et eorum
non pauca conjunxit D. Thom. quæst. 84,
art. 3, dicens : « In qualibet re perfectio D-Thoat
« attribuitur formæ. Dictum est autem,
« quod hoc sacramentum perficitur per ea,
« quæ sunt ex parte sacerdotis. Unde opor« tet, quod quæ sunt ex parte pœnitentis,
« sive sint verba, sive facta (uti est contritio)
« sint quædam materiæ hujus sacramenti :
« ea vero, quæ sunt ex parte sacerdotis se
« habeant per modum formæ. Cum autem
«sacramenta novæ legis efficiant, quod
« figurant; oportet, quod forma sacramenti
« significet id, quod in sacramento agitur,
« proportionaliter materiæ sacramenti...
« Hoc autem sacramentum non consistit
« in consecratione alicujus materiæ (ut ac­
ti cidit in Eucharistia) nec in usu alicujus
« materiæ sanctificatæ (ut contingit in
« aliis) sed magis in remotione alicujus
« materiæ, scilicet peccati, prout peccata
« dicuntur esse materia pœnitentiæ. Talis
« autem remotio significatur a sacerdote,
« cum dicitur, Ego te absolvo.Unde hæcest
« convenientissima forma. » Nulla itaque
ratione fieri valet, quod contritio antecedenter ad illam, influat in virtute sacra­
menti, et per modum partis illius.

i4
we
χί as oj

A:·

$

Ί

*
L' -b] j

I

;; if;
ί..·:;.

y

y
Ê

Ί· Ft <
I.

J"

in

E

!

n
t

§ III.
Alia assertio resolvens aliam dubii difficul­
tatem.

<
i

19. Dicendum est secundo ad attritio-Assertio
nem, ut sacramentum pœnitentiæ per modum partis constituat, requiri, quod sit

I

:

I

36

DISP. VII, DUR. I.

DE PŒNITENTIA.

vium, quam Salvator Ecclesia? reliquit.
supernaturalis, non autem quod sil om­
Porro ista omnem ordinem naturalem sunino efficax, et absoluta. Hæc conclusio
pergrediuntur, et ad superiorem spectant:
supponit attritionem esse sufficientem hu­
quippe sanguis Christi non est medicina
jus sacramenti partem, ut satis liquet ex
dictis § prseced. Quo supposito, unum as­
naturalis, nec effusus fuit propter moliserit, et aliud negat. Asserit quidem attri­
vum temporale : et similiter claves Eccle­
tionem, ut munus partis subeat, debere
sia? solum aperiunt Regnum Cœlorum :
esse supernaturalem : in quo suadendo non
ergo actus pcenitentis, et præsertim attri­
immorabimur, quia id ex proposito, et
tio, quæ omnium principalior est, ut sub­
satis d:ffuse ostendimus supra disp. 1, dub.
dantur. et adaptentur ejus formæ, debent
1, § 4 eum quinque sequentibus, expen­
procedere ex supernaturali motivo, et sub­
dentes varia hujus veritatis fundamenta,
inde supernaturales esse. Qui enim mere
quæ in unum colliguntur sub hac forma .*
naturales sunt, promise attingunt motiva
quia illud dubio procul affirmare oportet,
naturalia, utputa temporalia bona, vel mala:
cui magis favent Concilium Tridentinum,
atque ideo non subduntur, nec adaptantur
Ecclesia aliquas propositiones reprobans,
Christi sanguini, et clavibus Regni Coelo­
Doctor Angelicus.communeplacitum Theo­
rum.
logorum, et ipsa ratio rerum naturis inni20. Confirmatur, occurrendo simul tatens ; sed huic assertionis parti magis fa­
citæ objectioni : nam ideo in aliis sacravent omnia relata ; esto, illam evidenter
mentis non requiritur quod materia proxi-»
non demonstrent: ergo ita asserendum est,
ma sit supernaturalis, licet eorum finis, p
Cetera constant.Et minorem prolixe osten­
sicut, et sacramenti pœnitentiæ, superna­
dimus in locis relatis, ad quæ lectorem, ne
turalis sit ; quia eorum materia consistit
actum agamus, remittimus.
in rebus inanimatis, utputa aqua, oleo, j
Ut autem in præsenti non privetur omni
pane, quæ sunt incapaces supernaturalitaproba,Dr motivo, istud præcise proponimus ; quod
tis intrinsecae, et non nisi ab extrinseco
nimirum, attritio, eatenus est pars sacra­
ordinatur ad formam, cui subjiciuntur.
menti pœnitentiæ, quatenus est pars ma­
Cujus oppositum contingit in hoc sacra­
teria? proximæ, ex qua hoc sacramentum
mento ; nam ejus materia proxima con­
componitur ; sed ut sit pars prædictæ
sistit in actibus, qui supernaluralitatis
materiæ debet esse super naturalis : ergo
intrinsecae sunt capaces ; et aliunde proce­
pariter, ut sit pars sacramenti. Conse­
dunt vitaliter, et libere a pœnitente, qui I
quentia est legitima. Et major constat ex
ex auxilio gratia? se movere per actus po- I
sæpius dictis in hoc Tract, et præsertim
test ad sacramentale judicium, et sacerdo- |
ad art. 2 et 3, quæst. 90.Minor autem sua­
talem sententiam ; juxta conditionem ju- I
detur : quia actus pcenitentis, qualis est
dicii, atque sententiæ, quæ ad ordinem i
attritio, habent rationem materiæ hujus
supernaturalem spectant, et cuncta tem- I
sacramenti, in quantum ejus formæ sub­
poralia, atque naturalia excedunt. Unde si I
duntur, et adaptantur ; ad id autem debent
pœnitens solum eliceret actus mere na- I
procedere ex supernaturali molivo, atque
turales, minime offerret materiam aptam I
ideo esse supernaturales : ergo, ut attritio
subjici hujus sacramenti formæ: nullam I
sit pars materiæ proximæ hujus sacra­
quippe proportionem habent pure natura- I
menti, debet ex supernaturali motivo ori­
lia cum apertione Regni Coelorum, quam I
ri, et esse supernaturalis. Minor hujus
significat absolutio. Quamobrem supposita I
secundi syllogismi, ad quem totus discur­
divina institutione aliorum sacramento­
sus reducitur ; explicatur, et probatur :
rum in rebus inanimatis, et hujus in ac- I
etenim sacramentum pœnitentiæ institu­
tibus pœnitentis ; opus est theologizare I
tum est per modum spiritualis, et reconci­
cum præmissa differentia, nempe in aliis I
liantis judicii, in quo accusatio pcenitentis
materiam non esse supernaturalem. sed I
est materia, et absolutio sacerdotis est
ab extrinseco ordinari in supernaturalem I
forma : ac proinde oportet omnia ista inter
finem juxta eorum Auctorem, et instita- I
se adaptari. Constat autem totum hoc judi­
tionem : materiam autem hujus sacra­
cium, et præsertim formam peragi virtute
menti esse actus humanos, et præcipue at­
sanguinis Christi, et per potestatem cla­
tritionem, per quam semovet pœnitens ad
supernaturale

supernaturale judicium, et absolutionem
per potestatem clavium in virtute sangui­
nis Christi : et hoc ipso talis actus, qui supernaluralitalis est capax, evadit intrinAiun.Bece supernaturalis. Quod si alius pœnitentis actus (tacitam aliam objectionem
prK«a-præoccupamus) nempe confessio peccalo■
rum.siipematuralis non est, inde provenit,
!
quod est actus exterior, et incapax supernaturalitatis intrinseca?. Et tamen oritur
!
(saltem regulariter, et communiter loquen­
do’’ab attritione, vel saltem completur per
illam ante absolutionem, (aliter sacra­
mentum non fieret) : unde sicut ab attri­
tione habet, quod sit confessio dolorosa,
ita et quod sit supernaturalis, si non in se,
saltem in radice, et complemento, quorum
uno. aut allero indispensabiliter eget, ut
sit sacramenti pars : idque satis est, ut
supernaturalizetur pro sua qualitate.
Ewa· Porro.-similitudo aliorum sacramentorum
aptior est, ut contra aliquorum sententiam
tram-fere antiquatam colligamus sacramentum
te dea·.
·
,· t
·
. . ,
œiiijr. hoc esse invalidum, sive non subsistere,
quoties attritio non est supernaturalis,
quamvis invincibiliter, aut etiam probabi­
liter, judicetur talis a prenitente. Quoniam
sacramenta componuntur essentialiter ex
materia, quam Christus eorum Auctor
instituit : hæc autem non est materia
existimata, sed vera, et vere concurrens.
Qua de causa qui consecrat in pane non
'ero, sed apparenter, aut probabiliter tali,
nihil facit : et similiter, qui baptizat in
aqua, qua? censetur naturalis, sed non est,
minime conficit sacramentum, et sic de
aliis. Cum ergo materia proxima hujus
sacramenti importet attritionem superna­
turalem ex Christi Domini institutione,
conformi omnino ejusdem sacramenti na­
tura? : liquido consequitur nullum fieri
sacramentum pœnitentiæ, ad quod non
concurrit vera attritio, et -vere supernaturalis, quamvis existimetur adesse. Deservietautem, vel ignorantia invincibilis, vel
judicium probabile circa existenliam supernaturalitatis in attritione, ut his præventus, aut laborans non peccet, cum sine
attritione supernaturali suscipit hoc sacra­
mentum : ut proportionabiliter contingit
in ministris qui conficiunt alia sacramenta
in rebus, quæ re ipsa non sunt illorum
materia, et tamen apparent esse: nihil
enim re ipsa efficiunt, sed non peccant.
I
I

21. Circa intelligentiam autem legitimam nostra? assertionis, quantam ad id,
quod affirmamus, occurrit non dissimu­
landa difficultas ; nam cum possit dari, et
attritio entitative. et quoad speciem super­
naturalis, et attritio supernaturalis dum­
taxat, quoad modum, sive ex parte finis,
aut efficientis, ut constat ex his. quæ supra
præmisirnus num. 7, dubitari merito va­
let quæ istarum rationum debeat esse su­
pernaturalis attritio, ut sit pars sacramenti
pœnitentiæ ? Negat Suarez disp. 20, sect.
2, sufficere attritionem, quæ non sit supernàturalis entitative, et quoad speciem : et
pro ejus sententia multi referri solent :
sed eorum plures non loquuntur cum præcisione attritionis ad esse partem sacra­
menti ; sed indistincte, et satis obscure
confundendo simul in eadem attritione
conceptum partis sacramenti, et concep­
tum dispositionis ad gratiam sacramenti :
quos esse valde diversos supponimus a
num. 1. Idque, adjicendo supra ibidem
dicta, possumus nune breviter, et efficaci­
ter ex eo confirmare, quod attritio, ut pars
sacramenti concurrit, sicut ipsum, ad gra­
tiam in genere causæ efficientis : attritio
vero, ut dispositio ad prædictam gratiam
concurrit non in genere causæ efficientis,
sed in genere causæ materialis dispositivæ.
Unde observavimus plures, quas quidam
pro Suarii sententia rationes expendunt,
non esse de re præsenti, nec eam tangere ;
licet ipsi aliquas ex illo hauserint, in qui­
bus, et ipse impegit. Partem autem con­
trariam nempe attritionem quolibet ex^ugnns>
relatis modis supernaturalem sufficere ad^’^·
dolorem, ut sit pars sacramenti, docentAranxo,
Nugnus acriter Suarium impugnans, et ab 'candl-’
ejus censura vindicans Magistros Sotum.et
Canum, qui dixerunt pro hac sacramenti Dicasti!
parte sufficere attritionem naturalem, uti- chiis.'
que, ut Nugnus illos exponit, entitative, et
quoad speciem, non negata omni superna-Lugo.
turalitate. Et idem tuentur Arauxo supra lenus.a’
quæst. 84, art. 1, dub. ultimo in resp. ad
3, Vasquez 1, 2, disp. 134, cap. 4, Candi­
dus disquisit. 24, art. 11, Avers, quæst. 14,
sect. 6, Dicastillo disp. 6, dub. 1, pro ea­
dem sententia referens Coninchum, Pesantium, et Lugum, Petigianus in 4, tom.
1, dist. 4, quæst. 4, art. 3, et alii plures.
In hac difficultate magis de suppositione
quam circa resolutionem possemus ambi-

38

•t

DE PŒNITENTIA.

gère. Non enim ita facile apparet, quomo­
do attritio entitalive, et ex objecto natura­
li, participet aliquem modum, aut prædicatum, quo ita elevetur, et ut sic loquamur,
supernaluralizetur, quod vere supernatuinvcsii- ralis S’E sicut bæc pars sacramenti exposmodiB c^’ el pro assertione statuimus. Quod enim
quo so- aliqui significant supernaturalizari per
ntSeîurconjunctionem ad virtutes fidei, et spei,
auntio. a(qUe iHarum actus, qui supponuntur in
peccatore fideli, non satisfacit : tum quia
hæc conjunctio pure de materiali, et concomitanter se habet, cum non influat. Tum
etiam, quia ex opposito fieret omnem attritionem naturalem in peccatore fideli non
solum posse, sed esse necessario superna­
turalem in modo; siquidem omnis natu­
ralis attritio in homine fideli necessario
conjungitur cum fide, et spe, ex supposi­
tione coexistendi in eodem subjecto. Ex
quo ulterius fieret nullam in peccatore
ss. d. fideli dari attritionem mere naturalem : et
Idd?c.
consequenter S3. D. Innocentium inter
alias propositiones, sequentem, quæ est 57
superflue, et in vanum condemnasse anno
1679 : « Probabile est sufficere attritionem
α naturalem modo honestam. » Si enim
nulla pura naturalis attritio datur in poccatore fideli : incassum reprobatur, quod
sufficiat. Tum denique, nam exemplum,
quo id declarari alias posset, operum sci­
licet entitalive in specie naturalium, quæ
de se non sunt meritoria vitæ eternæ ·, et
nihilominus in homine justo illam meren­
tur propter conjunctionem ad gratiam, et
charitatem, ut cum D. Thoma statuimus
Tract. 16, de Merito, disp. -1, dub. 5, idque, quia ex conjunctione ad charitatem,
participant quendam perfectionis, et in­
formationis modum, quo tendunt in Deum
supernaturalem finem,ut explicuimus ibi­
dem, et tract. 19, de Charitate, disp. 7,
dub. 3. Hoc, inquam, exemplum nequit
adaptari præsenti difficultati: quoniam con­
ferre hunc modum informationis,sive ordi­
nis ad Deum supernaturalem finem est pro­
prium solius cha ri tat is habentis hunc finem
pro objecto ; sed non convenit fidei, et spei,
quæ solæ præsupponuntur in peccatore
fideli.
22. Hæc tamen licet difficilem, non os­
tendunt impossibilem suppositionem, et
ideo illam cum communi sententia præmisimus num. 7, et modo sustinemus. Cum

enim certum sit plures alias operationes
entitalive naturales posse participare ali­
quem modum supernaturalem, el ratione
illius ad praedictum ordinem evehi; non
debemus censere id esse impossibile in
sola attritione, nisi oppositum demonstre­
tur : quod motivis repraesentatis non fit,
ut statim ostendetur. I nde subscribimnsstath.
Auctoribus secundæ sententiae, pro qua't’jT
etiam referri possunt plures alii anti­
quiores, qui docuerunt sine distinctione
ad hanc sacramenti partem, sive ad valo­
rem sacramenti sufficere attritionem na­
turalem: possunt enim explicari, quod id
non asserant de attritione omnino natura­
li. sed de illa, quæ est supernaturalis
quoad modum : et sic decet pro eorum
reverentia, ne illos involvamus in dam­
natione propositionis proxime relate. Sua­
detur itaque non obscure supponendo duo .
satis clara. Primum est in actibus huma­
nis assignari duos fines : unum coincidentem cum objecto, in quod actio suapte
natura tendit, qui propterea dicitur finis
operis, finis proximus, et finis intrinsecus:
alterum, qui distinguitur ab objecto, et id
est, in quod dirigitur actio ex libera ope­
rantis voluntate, el idcirco vocatur finis
operantis, extrinsecus, et remotus. Quod
patet in dante eleemosynam ad satisfacien­
dum pro peccatis, ubi finisoperis, et pro­
ximus est ipsa eleemosyna, seu remedium
pauperis ; finis autem operantis, et remo­
tus est satisfactio, ut tradit communis
doctrina, et explicuimus Tract. 11. de honitat. et malit, disp. 5. in principio. Se­
cundum est, (et procedit ex primo) actus
humanos habere bonitatem non solum ex
proprio objecto, sive fine proximo, sed
etiam ex fine operantis, et remoto, ut pa­
tet in exemplo proposito, ubi eleemosyna
habet non solum bonitatem misericordi®,
per quam in sua specie constituitur, sed
etiam bonitatem pœnitentiæ, quæ ad prio­
rem accedit, ob relationem operantis ad
finem extrinsecum proprium pœnitentiæ.
De quo Tract, cit. disp. 6, a na. 62, et
eadem ratione fieri etiam potest, quod ac­
tus habens ex proprio objecto, sive fine
proximo solam speciem, et bonitatem na­
turalem, simul ex fine operantis, et extrinseco habeat modum, et perfectionem
pertinentem ad supernaturalem ordinem,
ut liquet in eodem exemplo dantis elee­
mosynam

J

·> W

-

DISP. VII, dub. I.

mosynam pro satisfactione suorum pecca­
torum : nam collatio eloemoeymn est quid
specifice naturale, aut potens esse ; sed
propter intentionem operantis pertinet ad
superiorem ordinem, ad quem ille finie
spectat.
Ex quibus facile suppositio suadetur :
nam licet attritio naturalis, talis sit ex ob­
jecto proprio, seu fine proximo, atque ideo
in sna entilate, et specie; nihilominus cum
in peccatore fideli possint inveniri plura
principia supernaturalia,ut fides, spes, de­
siderium æternæ bealitudinis, etc. Quibus
peccator uti potest, et moveri ad elicien­
dam attritionem ex objecto naturalem, ut
pro peccatis satisfaciat, sicut ad dandum
eleemosynam, et ad alios actus honestos
ex objecto naturales ob eundem finem: fit
consequens talem attritionem entitalive,
et specie naturalem, esse supernaturalem
quantum ad modum, el bonitatem, quæ
participat juxta finem operantis. Idque non
est denominatio extrinseca, sed aliquod
prædicatum intrinsecum propriae speciei
superadditum, nempe ordinatio passiva
consistens in respeclu transcendental! ad
finem operantis, et ad ipsum operans ex
illo fine, sicut in aliis actibus contingit. Et
hac de causa licet ad attritionem natura­
lem sumptam praecise quoad speciem non
requiratur gratia aliqua supernaturalis ex
parte principii ; requiritur tamen ad illam
ut modo supernatural! vestitam, et com­
plexive ad ipsum : praesertim cum talis
modus non fiat per se, sed ad productio­
nem actus attritionis juxta finem operan­
tis. Unde missa facimus plura testimonia
Conciliorum , et Patrum, quæ Suarius al­
legat, ut probet requiri gratiam supernatu­
ralem pro attritione, in quantum est pars
sacramenti : et ex illis infert eam esse
entitative, et secundum speciem superna­
turalem. Sed rem minime evincit : requi­
ritur enim ex parte principii supernaturalis elevatio, virtus, aut gratia ad omnem
operationem quoquomodo supernaturalem.
Unde ex necessitate gratiæ pro aliqua ope­
ratione, non infertur determinate talem
operationem esse supernaturalem entita­
tive, et quoad speciem ; sed vel esse ita
supernaturalem, vel saltem quoad modum
juxta finem operantis : sicut ad actum mi­
sericordis naturalis dandi eleemosynam
non requiritur ex parte principii superna-

39

turalis gratia, quæ tamen requiritur ad
prædictûm acturn, ubi fit ex fine operantis
ad satisfaciendum Deo pro peccatis.
Illa vero, quibus proposita suppositioRcsponimpugnabat, non urgent. Ad primum objeci.4
enim respondetur modum supernaturalitatis, quem naturali attritioni aliquando
deferimus, non fundari in sola conjunc­
tione ad habitus fidei, et spei; sed homo
pro libertate sua, adjutus, et præmolus
gratia, vult illam elicere propter finem
supernaturalem, se submittendi clavibus
Ecclesiæ, et satisfaciendi Deo. Per quod
patet ad secundum : nam éx dictis constat
non omnem naturalem attritionem super­
naturalizari in peccatore fideli ; sed solum
ubi elicitur ex fine operantis, qui supernaturalis sit. Merito autem relata propositio
damnata est, quia sufficientiam tribuebat
attritioni puræ, et in omni sensu naturali,
quippe quæ non aliud exigeret in naturali
attritione, quam esse honestam, quod
etiam ad naturalem ordinem pertinet. Ad
tertium dicendum est nos illo exemplo non
uti, nec indigere, cum aliud universalius
habeamus ex mutuato exemplo virtutum,
a quo nec charitas ipsa excipitur : sicut
enim, cum operans dat eleemosynam ex
motivocharitatis, ille actus ex specie sua
pertinet ad misericordiam, et ulterius ex
fine operantis participat modum de linea
charitatis scilicet ordinem ad Deum ulti­
mum finem : sic etiam fieri potest ex pla­
cito operantis, ut quis eliciat charitatis
actum ex motivo satisfaciendi Deo pro
peccatis ; et tunc talis actus est in specie
charitatis. sed participat aliquid de linea
virtutis pœnitentiæ, estque re ipsa aliqua
satisfactio juxta finem extrinsecum ope­
rantis. Fatemur tamen generale impe­
rium, generalemque virtutum informatio­
nem soli charitati convenire : quia pro­
prium ejus objectum est Deus ultimus
finis, cui proprii, el particulares aliarum
virtutum fines, (nempe specificativa illa­
rum objecta) debent subordinari, ut locis
cit. declaravimus. Sed ea doctrina in re,
quam versamus, non egemus.
23. Veniamus jam ad secundam asser-seconda
tionis partem; nempe pro attritione, ut^^jj
sit sacramenti pars, non requiri quod sit
omnino absoluta et efficax ; atque ideo
sufficere ad illud munus attritionem su­
pernaturalem inefficacem. Hanc partem

40

DE PŒN’ITENTIA.

docent Victoria in summa, num. 144, SylManinosvester verbo Confessio l, quæst. 23, PaludosM. danus in 4. disl. 17. qnæst. 8, Martinusde
Vâîeiit Ledesma 2 p. Quarti, quæst. 8, art. 1. et
λ«Γ$», quæst. 31, art. *2, Cano, de Poenitentia
rn.b/ part. 5, Valentia in præs. quæst. H.
dîîkîf*' Punct0 2,quos refert, et sequitur Aversa in
£°ΐ£
η· * præs. quasi. 11, sect. 6, §. Septimus ca.«u$,
S. Tbom. ‘
Nugnus q. 9,art. I. dub. I, Secundus caVesa.
Seotus,
AlΉi- sus. Et in resp. ad 3 et 4. replicam. Prado
BUS.
quæst. 87, dub. 1. §. 6, num. 44, Delga­
Henriq.
Tolet
dillo cap. 10, dub. 8. num. 43. Joan, a S.
Gmo.
Thomas, disp, 33, art. 4, §. Dicimus ergo,
et §. Secunia pars, A’ega lib. 3, cap. 5,
pro eadem sententia referens Scotum, Almainum, et alios. Henriquez lib. 1, de
Pœnitentiæ sacramento, cap. 13, num. 7.
lit. Q. Toletus in summa lib. 3. cap. 10.
num. 7, Granados de Pcenit. tract. 3, disp.
3, sect. 3, numer. 19. Denique, ut alios
omittamus, Vasquez quæst. 92. art. 2,
dub. unico, quamvis nobis contrarius, pro
hac nostra assertione refert D. Thomam,
Capreolum, Durandum, Ricardum, Covar­
rubias. et Navarrum.
Protelor Probatur primo auctoritate Concilii
ST Trid. quam possumus proponere sub hac
Trid.
forma : Illa attritio est sufficiens pars
hujus sacramenti, cui convenit diffinitio
hujus partis a Concilio assignati; sed at­
tritio supernaluralis est hujusmodi: ergo
est sufficiens pars istius sacramenti. Conse­
quentia est legitima a diffinitione ad diffinitum. Major autem, in qua sola poterat
esse difficultas, suadetur : nam Concilium
sess. 14, cap. 3. quod inscribitur: «De
« partibus hujus sacramenti, ait : Sunt
Coar.
Trid.
« autem quasi materia hujus sacramenti
« ipsius pcenitentis actus, nempe contritio,
« confessio, etc. » Deinde cap. 4, immedia­
tum inchoat his verbis, quæ continent dif­
finitionem doloris illius, quem dixerat
Idem
esse hujus sacramenti partem : « ContriCone.
u tio, quæ primum locum inter dictos pœ« nitentis actus habet, animi dolor est, ac
« detestatio de peccato commisso cum pro« posito non peccandi de cetero. » Ha?c
autem diffinitio, et omnes ejus partes con­
veniunt attritioni supernatural! inefficaci,
siquidem est animi dolor, et detestatio de
peccato commisso cum proposito non pec­
candi de cetero, ut satis ex se liquet, et ex
dictis num. 8.
Nec momenti erit, si dicatur Concilium

ibi diffinire dolorem efficacem, et ita verba Erf;:
. . . ·
aiflinitionis intelugenda esao de detesla-exerte
tione, et proposito efficacibus: in quo sensu
minime conveniunt, necadaptari possunt
inefficaci attritioni : quippe quæ non est
vere, sed specietenus attritio. Id, inquam,
nihil valet, sed eadem, qua dicitur, facili­
tate refellitur : quia nullum habet funda­
mentum in Concilio, quin occurrit opposi­
tum. Concilium namque intendebat docere,
quæ ad fidem, sive ad necessario confitenda
circa istud spectant, praetermittendo illa,
quæcirca alia erant, et sunt in controver­
sia apud Theologos. Et propterea docuit in
primis requiri contritionem, sive dolorem
de peccatis ; et deinde explicuit illum do­
lorem descriptione adeo generali, ut sub ea
comprehenderentur dolor perfectus, nempe
contritio et dolor imperfectus, scilicet at­
tritio ; quæ rursus dividitur in efficacem,
sive in sua linea perfectam, et in aliam
inefficacem, sive imperfectam. Unde sicut
absurdum, et contra Concilium esset di­
cere, quod ea diffinitio non comprehendit
attritionem, sed solam contritionem ; sic
etiam est dicere, quod non comprehendit
attritionem inefficacem, sed solum effica­
cem, et omnino absolutam : quippe verba
Concilii, ut jacent, majus ad unum, quam
ad aliud non præstanl fundamentum. Et
profecto si Concilium intendisset aliud ;
satis obscure, et valde diminute processis­
set in describendo hanc sacramenti par­
tem, cum posset facillime adjicere, ac
dicere: « Est efficax animi dolor, ac effi« cax detestatio de peccato commisso, cum
« proposito efficaci non peccandi de ce« tero. » Et quidem ita deberet fieri, si
diffinitus esset dolor determinate efficax.
Cum ergo Concilium non ita se gesserit ;
non obscure constat illud agere cum ma­
jori generalitate, abstrahendo videlicet a
particularibus conditionibus doloris effica­
cis, et doloris inefficacis ; ut unum, et alte­
rum comprehenderet sub diffinito, et ejus
diffinitione. Uterque ergo juxta mentem
Concilii est pars sufficiens sacramenti pœ­
nitentiæ.
Confirmatur primo ; quia juxta mentem Confi.r'
Concilii admitti debet vera attritio, quæ desnenon sit efficax : ergo hujusmodi attritio
continetur sub illa generali descriptione Trid.
doloris, qui juxta ipsum Concilium est
pars istius sacramenti. Consequentia patet
ex

DISP. VII, DUB. I.

_C«of. ex immediate dictis. Et antecedens proba- I
Trid.
lurex illo cap. 4, sess. 14, ubi dicitur:
« Illam vero contritionem imperfectam,
«quas attritio dicitur, quoniam vel ex tur< piludinis peccati consideratione, vel ex
«gehennæ, et pœnarum metu communiter
«concipitur, si voluntatem peccandi όχ­
ι eludat cum spe veni æ, declarat non so« Ium non facere hominem hypocritam, et
« magis peccatorem, verum etiam donum
< Dei esse, et Spiritus Sancti impulsum, |
«etc.» Ubi manifestum est Concilium
supponere dari veram attritionem, quæ
voluntatem peccandi non excludat : quia si
omnis vera attritio excluderet eam volun­
tatem, vanum, et inutile foret illam con­
ditionem adjicere : sicut plane foret pro­
ferre, homo si sit rationalis, potest hoc,
aut illud efficere ; cum omnis homo ratio­
nalis sit. Omnis autem attritio efficax
voluntatem peccandi, nempe actualem,
excludit: alias efficax non esset : ergo
juxta mentem Concilii admitti debet vera
attritio, quæ non sit efficax.
coaSr- Confirmatur secundo : quia si totum il“lnr‘Tud cap. 4 percurramus, et illius contex­
turam, atque ordinem contemplemus, fa­
cile nobis occurrent tres species, aut quasi
species doloris a Concilio assignari, et sub
generali doloris, qui est pars hujus sacra­
menti, diffinitione ab initio capitis propo­
siti comprehendi. Nam primo occurrit
dolor perfectus, nempe contritio, de qua
dicit hominem justificare, priusquam hoc
sacramentum actu suscipiatur, sed non
absque voto illius. Secundo occurrit dolor
imperfectus, qui attritio dicitur. Et hanc
subdividit Concilium in verbis relatis :
nam una est attritio, quæ voluntatem pec­
candi excludit, de qua asserit, quod cum
sacramento in re cansat gratiam disposi­
tive. « Et quamvis, » inquit Concilium,
Trid.
< sine sacramento pœnitentiæ per be ad
«justificationem perducere peccatorem ne« queat, tamen eum ad Dei gratiam in
«sacramento pœnitentiæ impetrandum
«disponit.» Alia est attritio, quæ volun­
tatem peccandi non excludit quia condi­
tionibus ad hanc exclusionem destituitur:
atque ideo nec sacramento conjuncta infert
gratiam. Quod palam supponit Concilium
dicens attritionem, « si voluntatem pec« candi excludat, » disponere ad impetran­
dum gratiam hujus sacramenti : atque

i

41

ideo alia est, quæ nec excludit voluntatem
peccandi, nec ad gratiam disponit. Dantur
itaque juxta Concilium tres species, aut
quasi species doloris de peccato commisso :
prima dolor perfectissimus, scilicet contri­
tio, quæ tam intra, quam extra sufficit ad
justificationem: secanda dolor imperfec­
tus, nempe attritio excludens voluntatem
peccandi , quæ extra sacramentum non
sufficit, bene autem si ei conjungatur juxta
Christi institutionem : tertia imperfectis­
sima, quæ non excludit voluntatem pec­
candi ob inefficaciam doloris, quæ proinde,
nec extra, nec intra sacramentnm justifi­
cat. Et hæc ultima est, quam vocamus
attritionem inefficacem. Cum ergo Conci­
lium omnium istarum specierum memine­
rit in eo capite, comprehenderitque sub
generali titulo, et diffinitione contritionis
de qua statuerat esse hujus sacramenti
partem : sequitur quod hujus ratio ex
mente Concilii conveniat etiam attritioni
inefficaci.
24. Probatur secundo auctoritate D.pfOba(ur
Thomæ, quem stare pro nostra assertione
est adeo manifestum, ut ita recognoscant torit.
vel ipsi Adversarii, et facile constat con­
ferendo inter se varia S. Doctoris testimo­
nia. Nam in quibusdam negat contritio­
nem, hoc est, dolorem de peccatis requiri
ad valorem hujus sacramenti, ut in 4, dist.
17, quæst. 3, art. 4, q. 1, ubi ait : « Con-pThom>
« fessio etiam potest esse in eo, qui non est
« contritus, quia potest peccata sua sacer« doti innotescere, et clavibus Ecclesiae sub«jicere. » Unde concludit «illum non
« teneri iterare confessionem. » Quod fal­
sum esset, si sacramentum non fuisset
validum Idem docet ibi in resp. ad 3, et
dist. 21, quæst. 3, art. 1, q. 1, ad I. In
aliis vero, et fere semper docet, aut suppo­
nit contritionem,sive dolorem esse partem
essentialem ex parte materiæ hujus sacra­
menti, ut satis constat ex art. 2, quæst. 90,
ut ibi notabimus, et supra num. 2, unde
superfluum est ea loca referre. Inter quæ
testimonia nulla est contradictio: quia in
his ultimis loquitur de attritione, sive do­
lore abstrahente ab efficaci, et inefficaci :
nam eorum quilibet sufficit ad valorem
sacramenti, et nullus eorum determinate
pro solo valore requiritur. In prioribus
vero loquitur determinate de dolore effi­
caci, et omnino absoluto : de quo merito

ii

♦· t
f <J

r.W
•'•it
■·
Lr<

/n.

>

J; l

i

f
i

»

4

;

·»

i!
1

i?

(·

't

42

DE [‘(ENITENTIA.

affirmat (et est nostra assertio) non requiri
ad valorem sacramenti, istudque posse
absque illo subsistere. Quod aliis vocibus
recte explicat (licet nobis contrarius) Tirso
disp. 50, sect. 6, num. 63, dicendo, D.
Thomas distinguit duplicem dolorem : al­
terum inefficacem, sufficientem ad valorem
sacramenti, et insufficientem ad fructum
sacramenti: alterum efficacem sufficientem
ad valorem, et fructum. Et de hoc secundo
loquitur in illa dist. 17. I nde liquet D.
Thomam in ea fuisse sententia, quod attri­
tio inefficax sufficit : ut hujus sacramenti
sit pars, et illud sit simpliciter validum :
idque magis firmatur ex communi Discipu­
lorum circa id consensu, quorum plures
dedimus num. praecedenti.
Probator
Tertio suadetur assertio ratione, quæ in
3 ratione re dependenti a sola Dei voluntate non po­
test esse demonstratio, sed congruentia,
supposita hujus sacramenti institutione,
et natura, de quibus nobis constat per doc­
trinam Ecclesiae. Etenim dolor de peccatis
ideo requiritur ad hoc sacramentum, estque illius essentialis pars, quia hoc sacra­
mentum institutum est per modum judicii,
in quo pcenitens gerit manus rei se accu­
santis, illudque habet se accusando de
peccatis coram legitimo ministro : et talis
confessio non esset vera accusatio, sed
mera peccatorum relatio, si ortum non
duceret ex peccatorum dolore, aut per illum
saltem non compleretur in ratione accu­
sationis. Quem discursum desumptum ex
D. Thoma qu.9O, art. 2, prosequuntur
communiter Theologi, ut evincant dolorem
requiri, et esse hujus sacramenti partem,
nt vidimus num. 2. Ad prædictum autem
munus non requiritur contritio determi­
nate efficax, sed sufficit, vel inefficax : ergo
etiam sufficit attritio inefficax, ut sit hujus !
sacramenti pars, et ipsum teneat quantum
ad valorem. Minor, in qua poterat esse dif­
ficultas, facile suadetur; quia verus dolor
abstrahit ab efficaci et inefficaci : de mul­
tis vere dolemus, iliaque odio habemus, et
detestamur, ut mala nobis vere contraria,
licet ille dolor non sit efficax-.frequenter nam­
que conjungitur cum desperatione prædicta
mala vitandi, ut constat in aliquibusin aliquo
vitio, quod eorum dedecus est, ab antiquis­
sima, firmaque consuetudine radicatis :
quippe habent circa hæc vere dolorem ac
displicentiam ; sed inefficacem ; siquidem

efficax nequii cum desperatione illa vitandi
conjungi : ergo pariter potest quis dolere
vere de peccatis per attritionem, quæ non
sit efficax: in quo casu confessio ex tali
attritione orta non erit pura, aut historica
peccatorum relatio; sed vera accusatio,
qualis in hoc sacramentali judicio requiri­
tur. juxta Dei institutionem.
Confirmatur: quia congruum est ita de coafa.
prædicta institutione censere, ut hoc sa- aw
cramentum non sit nimis onerosum fideli­
bus ex obligatione illud reiterandi, sive
sæpius repetendi eadem peccata, iliaque
subjiciendi clavibus Ecclesiae apud unum,
aut multos sacerdotes ; quod nemo nega­
bit esse gravissimum jugum. Id vero ma­
xima ex parte vitatur, si attritio abstra­
hendo ab efficaci, et inefficaci sit sufficiens
pars ad sacramenti valorem ; secus autem
si pro tali valore requiritur attritio deter- .
minate efficax : ergo præsu mendum, et
tenendum est pro valore hujus sacramenti
non exigi attritionem determinate effica­
cem, sed attritionem etiam inefficacem
sufficere. Major, et consequentia patent.
Minor etiam suadetur ; nam homo facile
cognoscit, quin evidenter experiri potest
se habere attritionem de peccatis, sive quod
hæc sibi displiceant, et abominationi sint
ob eorum foeditatem, et pcenas inferni:
quod vero hic dolor,sive attritio sit efficax,
multos latet ob multos, et profundos cordis
humani sinus, atque recessus : præsertim
apud illos, qui cito, ac facile post confes­
sionem in eadem peccata labuntur ·. ergo
obligatio, et molestia repetendi confessioI
nes eorundem peccatorum vitatur magna
ex parte, si attritio, quæ est pars essentiaI
lis sacramenti, abstrahat ab efficaci, et
I
inefficaci, et in qualibet earum salvetur :
I
minime vero vitatur illud onus, sed magis
inducitur asserendo attritionem determi:
nate efficacem requiri ad sacramenti va’
lorem.
·
25. Sed oppones pr imo contra rationem Abjecti ;
si attritio inefficax esset verus dolor, fun'r
■ daretque veram accusationem de peccatis,
I
quamvis positive cognosceretur inefficax,
concurreret ad constituendum verum, et
validum sacramentum pœnitentiæ : con­
sequens est falsum : ergo, et antecedens.
!
Sequela ostenditur ; quia ubi adhiberetur
I vera materia, et forma, conficitur verum
1 sacramentum, licet alias ob aliorum de­
fectum

DISP. VII, DUB. I.

fectum gratia sacramenti non producatur,
ut patet in baptismo, qui positis materia,
et forma est validus; quamvis baptizatus
nullam scienter adhibuerit attritionem, et
ob ejus defectum non consequatur gra­
tiam. Falsitas autem consequentis patet ex
communi Theologorum doctrina, nempe
cum, qui sciens se non habere attritionem
efficacem, et propositum absolutum vitan­
di peccata graviter peccare, atque nullum
tjttiîrecipere sacramentum. Secundo oppones
contra confirmationem : nam si quid pro­
bat, pariter evincit non requiri ad valorem
hujus sacramenti attritionem supernaturalem : cujus oppositum cum communi, et
certa sententia statuimus num. 19. Inferri
vero ostenditur : quia non possumus magis
certificari de supernaturalilate attritionis,
quum de ejus efficacia : utraque enim latet,
et circa utriusque existenliam falli possu­
mus : ergo si censetur nimis grave exigere
attritionem determinate efficacem, quia
inde fieret esse frequentissime incertos de
valore confessionis, et obligare ad ejus
repetitionem ; idem, et ob idem motivum
dicendum erit de supernaturalilate attri­
tionis: et consequenter, quod sicut ad
valorem sacramenti non requiritur attritio
determinate efficax, sed hæc, vel attritio
inefficax ; ita pariter non requiritur attri­
tio determinate supernaturalis, sed vel
ista, vel naturalis attritio.
Ad primam objectionem respondetur ne^’j^gando sequelam ; ubi quis sciens, et ad­
vertens accedit ad sacramentum cum attri­
tione cognita inefficaci. Et ad sequela?
probationem dicendum est ; ita rem se
habere, quod ubi concurrunt vera materia,
et forma, (suppositis aliis requisitis.) con­
ficitur verum Sacramentum ; quamvis ob
defectus dispositionis effectus illius, nempe
gratia sanctificans, impediatur, ut recte
probat exemplum baptismi. Sed in casu,
qui proponitur, deficit non sola dispositio
ad gratiam, verum etiam pars ad valorem
essentialiter requisita. Ubi enim poenitenti
adest scientia de inefiicacia suae attritionis,
eadem scientia cognoscit se permanere in
voluntate peccandi : et pariter cognoscit se
ponere obicem fructui sacramenti ob de­
fectum dispositionis ad illum, pro qua
dolor efficax desideratur, ut § sequenti I
dicemus. Quare se gerens prædicto modo,
sciens, et prudens (si licet ita loqui) pec- I

43

cat in actu mortaliter : quare nec vere
quærit remedium, nec se subdit Ecclesiae
clavibus, sed magis illudit. Unde in tali
casu deficit, non solum dispositio ad fruc­
tum, sed etiam materia ad valorem sacra­
menti. Quæ ratio non occurrit in baptis­
mo, nec in aliis sacramentis : quia
habent materias longe diversas ab attri­
tione, quae sunt componibiles cum peccato
actuali, etiam scienter commisso.
Ad secundam objectionem negamus se-Ad2 resquelam. Et ad probationem respondetur P°nd·
! primariam rationem, ut pro sacramento
i requiratur attritio supernaturalis, et non
requiratur attritio efficax esse voluntatem
Dei illud instituentis : de qua respectu
I supernaturalitatis affirmatae constat nobis
per media proposita num. 19, et respecta
negatæ efficaciæ per media assignata a
num. 23. Porro ad hanc differentiam conI currit etiam illa congruentia? ratio, quam
I exhibuimus, et hac sequela? probatione non
I diluitur : quia longe majorem certitudiI nem possumus habere de supernaturalilate
nostra? attritionis, quam de ejus efficacia.
Licet enim illa non cognoscatur in se,
cognoscitur tamen satis evidenter in mo­
tive, ex quo fit ; cum homo cognoscat v. g.
se debere de peccato dolere ob imminen­
tem sibi condemnationem ad pœnam æternam, sciatque se subdere clavibus Eccle­
sia?, non ob lucrum temporale, quod nullum
sperat ; sed propter Regnum Coelorum,
quod illae aperiunt. Quo circa ab hac parte
satis certificari potest circa sacramenti
valorem, ut satis prudenter propellere va• leat oppositos scrupulos, aut timores, quin
opus habeat subeundi grave onus repetendi
confessiones. Id vero non ita contingeret
in efficacia attritionis, si semel necessaria
esset ad valorem sacramenti : quia illa
non sumitur præcise ab objecto, et motivo
operationis, quæ facile, ut dicimus, dig­
noscuntur ; sed etiam a diligentia, et co­
natu voluntatis in operando quæ magis
latent, et in quibus dignoscendis frequen­
ter fallimur existimantes nos facere, quam
possumus, cum non fecerimus, quæ debe­
mus ; adhibuisseque omnem diligentiam,
licet in multis defecerimus ob animi tepo­
rem. et circumobsistentes passiones. Unde,
si ad valorem hujus sacramenti require­
retur attritio efficax, sive ex toto corde,
quod multas,et sinuosas latebras habet; in

I 1
I

3 I

DE PŒNITENTIA.

44

.t

< i 4

w :

multas perplexitates laboremur circa ta- | « cero peccatorem nequeat, tamen eum
lem valorem, atque ad asylum reiterandi i « ad Dei gratiam in sacramento poonieorundem peccatorum confessionem com­
« tentiæ impetrandam disponit, etc. n Hic
pelleremur non scrupulo, sed prudenti
Concilium in primis docet attritionem in
sacramento esse dispositionem ad gra-T?!d.’
timore. Quod dicere est inconveniens,
quia reddit nimis onerosum hoc sacra­
tiam, quæ est sacramenti effectus : hanc
mentum.
enim influentiam important illa verba :
« Viam sibi ad justitiam parat, » et illa :
§ IV.
« Eum ad Dei gratiam in sacramento im« petrandum disponit. » Unde in can. 5
Ultima conclusio pro perfecta dubii decisione.
ejusdem sess. huic doctrinae correspondente deerevit : « Si quis dixerit eam con26. Dicendum est tertio ad fructum, sive
a tritionem, quæ paratur per discussionem,
sscnio
3.
effectum hujus sacramenti requiri attri­
« collectionem, et detestationem peccatotionem efficacem. Sensus assertionis con­
« rum ·' (etcetera, in quibus attritio, de
stat ex hactenus dictis : nam supponimus
qua dixerat, describitur) e non esse verum,
ad fructum hujus sacramenti sufficere
σ et utilem dolorem, nec praeparare ad
contritionem, sed non esse ad eundem
σ gratiam, etc. anathema sit. » Est itaque
inducendum necessario requisita : suppo­
attritio cum sacramento juxta doctrinam,
nimus etiam, quod attritio, ut sit pars
et diffinitionem Concilii non solum pars
hujus sacramenti. debet esse supernatusacramenti,sed dispositio ad ejus effectum.
ralis, quamvis efficax non necessario sit.
Deinde docet Concilium prædictam attri­
Et progredimur ad alium attritionis con­
tionem cum sacramento esse dispositio­
ceptum, quem habet in ratione disposi­
nem non utcumque, sed ultimam ad prae­
tionis in ordine ad hujus sacramenti fruc­
dictum effectum : quia illi intra Sacramen­
tum, gratiam scilicet, et remissionem
tum eam vim detulit, quam extra illud
peccatorum. Ad quod munus affirmamus
non habet, ut satis explicat illis verbis : Et
requiri, quod alLritio sit non solum superquamvis sine sacramento per se... Tamen in
naturalis, sed etiam efficax : et consequen­
sacramento. Unde cum extra sacramentum
ter, quod ubi non datur alius dolor, quam
disponat remote : intra illud, juxta doc­
attritio, et hæc inefficax ; non sequitur
trinam Concilii, disponit ultimo. Tandem
effectus hujus sacramenti, nempe gratia,
Concilium clarissime significat attritionem
et peccatorum remissio. In quo sensu
ita disponentem debere esse efficacem,
assertio est certa, et adeo communis inter
dum hanc illi conditionem adjunxit, si
Theologos, ut supervacaneun sit aliquos
voluntatem peccandi excludat, actualem
in particulari pro illa referre.
quidem : nam cum habituali certum est
i. proba- Probatur primo ex Concilio Trid. loco
conjungi ante infusionem gratiæ. Sola
aucion-’saepius cit. cap. 4, sess. 14, ubi illas propoautem attritio, quæ efficax est potest exclu­
dere omnem actualem peccandi volunta­
dLTrij".slilones docet, ex quibus veritas assertionis
evincitur, ut referendo integrum testimo­
tem : quippe inefficax actualem voluntatem
nium constabit. «Illam vero contritionem
admittit, (si non semper formalem, aut
« imperfectam, quæ attritio dicitur, quoexpressam, saltem virtualem, et implici­
« niam vel ex turpitudinis peccati considetam) optime namque cohaerent odium inef­
« ratione, vel ex gehennæ, et pœnarum
ficax peccati, et voluntas absoluta (licet
α metu communiter concipitur, si voluntaimplicite) in illo perseverandi. Ergo ex
« tem peccandi excludat cum spe veniæ,
Concilio edocemur attritionem, ut ad gra­
a non solum non facere hominem hypo tiam, sive effectum hujus sacramenti dis­
« critam, et magis peccatorem, verum
ponat, eamque, dispositive inducat, debere
« etiam donum Dei, et Spiritus Sancti
esse efficacem.
« impulsum, non adhuc quidem inhabi27. Probatur secundo ratione congruen-2,Proh·
« tantis, sed tantum moventis, quo pcenitiæ fundata in hujus sacramenti institu-”1^^
« tens adjutus viam sibi ad justitiam patione: nam illud Christus instituit jn^·05*·
« rat. Et quamvis sine sacramento pœniremedium hominum adultorum pro pec­
« tentiæ per se ad justificationem perducatis post baptismum commissis ; in coque
summum

î

Kk» <■

X

DISP. VII, DUB. I.

summum orga homines misericordiam, et
pro statu legis gratiæ liberalitatem osten­
dit, quod cum ad remissionem peccati
mortalis in adultis requiratur ex natura
rei perfecta hominis in Deum conversio
per contritionem, qui est dutor perfectissi­
mus, sed non minus difficilis, cum debeat
oriri ex amore charitatis Dei super omnia,
et propter se : quo pacto, et non alia faci­
liori via remittebantur antiquis peccata :
Christus instituit sacramentum pœnitentiæ, in quo cum minori difficultate pcenitentes mundarentur a peccatis ; sed non
oportuit, quod id fieret absque aliqua illo­
rum cooperatione, sed magis, quod ipsi ad
tantum beneficium se aptarent, atque dis­
ponerent, licet ex dono gratiae, quam ipse
etiam nobis meruit. Ut enim egregie docet
D. Thom. 1,2, quæst. 113, art. 3 : « JustiD.Twtn. _ .... 2
,
« ficatio impii fit movente Deo hominem
« ad justitiam. Ipse enim est, qui justificat
« impium, ut dicitur Rom. 3. Deus autem
» movet omnia secundum modum unius« cujusque : sicut in naturalibus videmus,
< quod aliter ab ipso moventur gravia, et
« aliter levia, propter diversam naturam
« utriusque... Homo autem secundum pro« priam naturam habet, quod sit liberi
« arbitrii. Et ideo in eo qui habet usum
« liberi arbitrii, non fit motio a Deo ad
«justitiam absque motu liberi arbitrii.
«Sed ita infundit donum gratiæ justifi« cantis, quod etiam simul cum hoc movet
«liberum arbitrium ad donum gratiæ ac«ceptandumin his, qui sunt hujus mo« tionis capaces. « Qui discursus verificatur
in omni justificatione adultorum, sive
extra, sive intra sacramentum contingat,
ut ex se liquet, et impendimus Tract. 15,
de Justificat, disp. 3, dub. 1. Eo vel maxime,
quod cum adulti peccatores aversi fuerint
a Deo per motum propria? voluntatis; con­
gruit, quod ad ipsum etiam aliquo motu
proprio convertantur, quo pariter se dispo­
nant ad donum gratiæ suscipiendum. Non
decuit itaque hanc in sacramento pœni­
tentiæ conierri absque aliqua ex parte pœnitentis cooperatione, ac dispositione. Cum­
que perfectissima posset exigi, nempe
contritio : Christus misericorditer indui­
sit, ut vel sola attritio adhibeatur, et ea
contentus est, ut tantum donum gratiæ
justificationis adhibeat. Sed cum impossi­
bile sit eum, qui actu peccat, praedictam

45

gratiam recipere ; oportuit pœnitentem
eam ex parte sui dispositionem exhibere,
quæ excluderet omnem actualem volun­
tatem peccandi. Hanc autem virtutem non
habet attritio inefficax, ut dictum est : ergo
attritio, que in hoc sacramento disponit
ad justificationis gratiam, debet esse effi­
cax. Et plane ubi homo peccator liberatus
est ab obligatione non levi quærendi justi­
ficationem per unicum, et satis arduum
contritionis remedium ; non congruebat
consequi illam per medium adeo leve,
quale est sola attritio, et hæc inefficax.
Debet itaque ad effectum sacramenti se
disponere per attritionem efficacem, et in
sua ratione perfectam.
28. Sed dices, si hæc ita se habent, quare Ecplica
Christus voluit, ut ad rationem partis hu­
jus sacramenti sufficeret attritio inefficax,
ut § præced. statuimus? Si attritio ineffi­
cax potest esse pars sacramenti, cur non
est dispositio ad gratiam cum sacramento ?
Aut e converso, si ad disponendum requi­
ritur attritio efficax, quare non desideratur
etiam efficax ai constituendum sacramen­
tum per modum partis ? Hæc profecto mi­
nime videntur inter se cohærere.
Respondetur : Christum abs dubio po-Dilaitnr>
tuisse pro sua auctoritate, et voluntate ita
disponere : quod autem non ita disposue­
rit, sed eo modo, quem in præsenti, et
præcedenti assertione statuimus, constare
nobis per media, quæ in eis fundandis
expendimus. Et cum iuquiritur, quare ita
voluerit, et cur ita ordinaverit? Satis est
Theologo in his, quæ ex sola Dei voluntate
dependent, respondere, quia voluit. Sed
non deest satis congrua disparitatis ratio
fundata in ipsa sacramenti institutione, et
rerum naturis. Quoniam de ratione partis
Sacramenti non est aliter concurrere ad
ejus effectum, nempe gratiam, quam con­
currat ipsum sacramentum in genere vi­
delicet causae efficientis, non principalis,
sed instrumentalis : hac enim causalitate
influunt totum sacramentum, et ejus par­
tes in eo, ut constat ex dictis Tract. 22. de
Sacramentis, disp. 4, dub. 1, cum duobus
seq. Porro, ut aliquid assumatur ad esse
instrumentum divinae virtutis, non expos­
cit esse ejusdem ordinis, aut perfectionis
cum effectu : quippe, quod non agit per id,
quod habet ex se, sed ut elevatum per
virtutem superadditam. Unde sicut hac

t. ·

•16

t

•

?

·

I

y:*

DE POENITENTIA.

ratione assumpta sunt ad rationem mate­
rise, aut partis aliorum sacramentorum
aliae res mere naturales, corporeæ, et de se
improportionatæ ad efficiendum gratiam
sanctificantem, aut ejus augmentum, sicut
aqua, et ablutio ad baptismum, oleum, et
inunctio ad Extremam Unctionem : sic
potuit Christus assumere, assumpsitque
actum attritionis efficacis, aut inefficacis,
ut esset pars ex parte materia sacramenti
pænitentiæ, et simul cum toto sacramento
elevaretur ad producendum instrumentaliter gratiam : nihil enim refert illa natu­
ralis improportio, ubi influxus est instrumentalis. et virtus elevans supplet propriæ
virtutis defectum, sicut in his,et aliis ins­
trumentis, quæ Deus assumit, contingit.
Et ideo inefficacia,et imperfectio attritionis
minime illam impedit, aut excludit a ra­
tione partis essentialis hujus sacramenti.
Quod vero hæc pars debeat esse supernaturalis juxta superius dicta num 19, non
provenit ab ista radice, sed ab alia longe
diversa, nimirum ab eo, quod hic dolor
fundat, completque pænitentis accusatio­
nem in ordine ad judicium, et claves
Ecclesiæ, quai pertinent adsupernaturalem
ordinem : atque ideo debet, et ipsa fide
regulari, et aliquam supernaturalitatem
saltem respectivam habere, ut explicuimus
num. 22. Sed ad id etiam munus parum,
aut nihil refert efficacia, aut ejus carentia :
quia dolor ab utraque præscindens consti­
tuit confessionem dolorosam, atque in ra­
tione accusationis. Ceterum, ut attritio in
sacramento pænitentiæ sit dispositio ad
ejus effectum, nempe gratiam sanctifican­
tem. non se habet materialiter, aut per
accidens ejus efficacia, sed per se exigitur
ob motivum num. præced. propositum.
Conflr- QU0(1 amplius confirmari potest, si atmaiur2. tendamus talem attritionem esse disposi­
tionem physicam ad prædictam gratiam :
sicut de omnibus actibus disponentibus ad
justificationem tam extra, quam intra
sacramentum, et tam proxime, quam
remote, generaliter statuimus tract. 15, de
Justificat, disp. 3, dub. 4. Interest autem
mcniQm, illud discriminis inter instrumentum, et
aiiopiiî-dispositionem physicam, quod illud non
Hn^Vagit virtute propria, sed per elevationem
tur. ab agente principali : unde nihil refert,
quod de se careat virtute, et proportione
ad effectum, si illam, et aliunde a priu-

-λ,·*

cipali agente mutuatur. Dispositio voro
physica præparat per id, quod sibi intrin­
secum, ac proprium est, sive per exhibi­
tionem propriæ onlitatis, absque exlrinseca elevatione, et favore : sicut etiam proporlionabiliter contingit in causa materiali
et formali. Unde attritio nec intra, nec
extra sacramentum ad gratiam disponit,
nisi prædicto modo, emolliendo, scilicet
per se ipsam cor. avertendo ab impedi­
mentis, determinando in suo genere, et
trahendo hominem, quantum potest, (et
si remote) ad participationem gratiæ. Et
denique hoc munus intra sacramentum
ultimo, et perfecte in suo genere exe­
quatur, si voluntatem peccandi excludat,
ut loquitur Concilium Trid. supra rela­
tum. Nequit autem hoc præstare, nisi
efficax sit : quae namque inefficax est, vo­
luntatem peccandi non excludit, sed secum
admittit, si non semper expresse, saltem
implicite, et ex modo tendendi in suum
objectum. Hac itaque de causa efficacia,
quae in attritione non requiritur, ut sit
pars sacramenti,necessario desideratur, ut
sit dispositio ad ejus effectum,qui est gratia
justificans peccatorem.
29. Instabis : nam juxta praemissam res-iet
ponsionem duae in sacramento pænitentiæ
admittendæ sunt attritiones, una scilicet
inefficax, quæ sit sacramenti pars, et altera
efficax, quæ sit dispositio ad effectum sa­
cramenti ; consequens est falsum : ergo
et praedicta responsio. Minor probatur :
tum, quia juxta communem omnium sen­
tentiam, et apprehensionem, ad unum
pænitentiæ sacramentum sufficit (supposi­
tis aliis requisitis) una attritio, sicut, et
una confessio. Tum etiam, quia cum attri­
tio efficax, et attritio inefficax, possint ex
eodem motivo procedere, puta ex timore
gehennae, sunt ejusdem speciei, et solo nu­
mero, aut penes modos sibi accidentales
efficaciae.aut inefficaciæ distinguuntur: im­
plicat autem accidentia solo numero diver­
sa conjungi in eodem subjecto, ut docet
communis Thomistarum opinio.
Respondetur distinguendo consequens :Fit
admittendæ sunt duæ attritiones permissive jn?
concedimus ; necessario negamus ; et simi­
liter minorem. Etenim ubi datur attritio
efficax, illa una sufficit, ut sit pars sacra­
menti, et dispositio ad gratiam : pars qui­
dem sacramenti , secundum conceptum
doloris

DISP. VII, DUB. I.

I

doloris supernaluralis praescindentis ab
inefficaci, et efficaci (hic enim sufficit ad
prædictæ partis officium) dispositio vero
ad gratiam : secundum conceptum efficacis
determinate, (ista namque desideratur ad
coaptandum,et congrue præparandiim sub­
jectum). Unde liquet non semper, aut ne­
cessario multiplicari attritiones, sed unam
secundum diversa munia sufficere. Ubi
autem non datur attritio efficax, manifes­
tum est solam inefficacem concurrere, vitarique intentum inconveniens plurium
attritionum. Sed neque inconveniens est,
si una, et altera, ac realiter divers® in
eodem sacramento concurrant, obeantque munera singulis propria. Verbi causa,
dolet pœnitens de peccatis ob eorum fceditalem attritione supernatural!, sed ineffi­
caci : hic jam adest dolor, qui per modum
partis sufficit ad valorem sacramenti. Do­
let ulterius de eisdem peccatis ob metum
inferni attritione supernatural!, et efficaci :
et hic jam occurrit dispositio sufficiens cum
sacramento ad ejus effectum, gratiam ni­
mirum justificantem. Verum itaque est
hoc sacramentum non exigere necessario
duas attritiones realiter diversas ; illas
tamen permittere, ut explicatum est. Ad
consequentis autem improbationem pri­
mam respondetur falli.dum asserit contra­
riam doctrinam esse communem senten­
tiam, aut apprehensionem : quotquot enim
nobiscum docent, (et sunt plurimi relati
num. 23,) ad rationem partis hujus sacra­
menti sufficere attritionem inefficacem,
illam distinguunt ab efficaci, quæ ad fruc­
tum sacramenti disponit. Minus valet se­
cunda improbatio, quia, ut ex proposito
exemplo constat, attritio inefficax potest
esse ex uno motivo, et attritio efficax ex
alio specie diverso : atque ideo illæ attri­
tiones plusquam numero differunt inter
se. Quin licet sub eodem motivo tenderent;
possunt specifice distingui propter diver­
sum modum tendendi, efficaciter, vel inef­
ficaciter .-sicut amor simplex finis, et in­
tentio efficax finis, licet etsi habeant idem
bonitatis motivum, sunt actus specie diver­
si ob diversitatem, qua ab eadem illa boni­
tate excitantur, et in eam tendunt.
Mh· Potest autem hujus responsionis doctrina explicari, et magis confirmari exem­
plo auxilii sufficientis, et efficacis ; nam
si inquiratur, an realiter distinguantur ?

47

Respondendum erit juxta nostra principia
distingui quidem, non necessario, sed
permissive. Nam Deus ab aeterno, et independenter a scientia media, qua nulla est,
decrevit v. g. quod D. Petrus posset con­
verti,et converteretur ; atque ideo illi prae­
paravit auxilium sufficiens, et efficax pro
tali conversione : de Juda autem decrevit,
quod posset converti, non autem quod con­
verteretur: unde,sibi praeparavit auxilium
sufficiens, non autem efficax. Loquendo
itaque de auxilio collato Judæ in tempore,
manifestum est fuisse sufficiens tantum ,
dislinctumque realiter ab efficaci, siquidem
ab hoc separatum est : et si efficax fuisset,
intulisset infallibiliter liberam Judæ con­
versionem, quam non induxit, realis au­
tem separatio manifestat realem rerum
distinctionem. Loquendo autem de auxilio
communicato D. Petro, dici potest in pri­
mis, fuisse unum sufficiens,sive dans posse
ad conversionem : et fuisse aliud efficax
realiter distinctum, ad eam conversionem
infallibiliter applicans, atque trahens : et
sic docent, et rem explicant communiter
Thomistæ. Sed potest, etiam non minus
probabiliter dici,esse unicam realiter qua­
litatem descendentem a Dei virtute deter­
minante conversionem, quæ qualitas, qua­
tenus participat virtutem Dei, et dat posse
ad converti, vocatur auxilium sufficiens :
et eadem quatenus defert determinationem
Dei, et applicat ad conversionem, appella­
tur auxilium efficax : quin opus sit pro his
muniis multiplicare diversa realiter au­
xilia, sed diversas rationes, et conceptus
in eadem auxilii qualitate, ut fusius ex­
plicuimus, et cum Alvarez, Ledesma, Zumel, Navarrete, Nazario, Joanne a S. Tho­
ma, et aliis statuimus in tract, de λ'οίηηtar. disp. 4, num. 36, et in tract, de pec­
catis, disp. 5, dub. 2, § 4, et in tract, de
Gratia, disp. 5, dnb. 6, numer. 125. Ad
hunc itaque modum discurrendum puta­
mus in præsenti materia ; nempe duas
attritiones distingui posse in eodem sacra­
mento ; non quidem necessario,et semper,
sed quandoque, et permissive. Ubi enim
sacramentum non habet effectum ; una,
et sola attritio inefficax occurrit, quæ ab
efficaci tunc non concurrente realiter dis­
tinguitur. Sed ubi effectum sortitur, adest,
et attritio efficax : et potest dici, quod
tunc non datur, nisi unus entitative actus
attritionis

$

. · ·.

I
I

48

DE PŒNITENTIA.

attritionis cum diversis muneribus : nam
secundum munus doloris supernaturalis,
abstrahentis de se ab efficaci, et inefficaci,
est pars essentialis sacramenti prenilentiæ : et secundum conceptum efficacis est
dispositio ad effectum sacramenti Potest
etiam dici concurrere duas attritiones,
unam inefficacem, quæ est sacramenti
pars, et aliam efficacem, q æ disponit ad
illius effectum.
30. Nec refert, si contra ultimam hanc
Objici­
tur con­ responsionis partem opponas ; quod ubi
tra dieadest attritio efficax, hæc sola potest obire
utrumque munus, el partis, et disposi­
tionis : atque ideo prreoccupat locum, ne
alia attritio inefficax exerceat officium
partis : ergo nunquam concurrunt duæ
illæ attritiones, nec comparantur per mo­
dum partis, et dispositionis cum distri­
butione explicata.
Besnen- Id, inquam, non refert ; quia licet non
dttor· negemus unam attritionem efficacem posse
obire illa duo munia partis, et dispositio­
nis. ut proxime explicuimus, et regula­
riter ita contingere : tamen id non est
necessarium, nec omnino semper. Tum
quia prius non solum natura, sed tempore
potest materia hujus sacramenti, (nempe
dolor, confessio, et satisfactio in voto,
ex quibus illa essentialiter constituitur
juxta prænotata ad art. 1, et 2, quæst.90,)
esse completa, concurrente attritione su­
pernatural! inefficaci, quæ sufficit ad ra­
tionem partis, antequam eliciatur attritio
efficax, quæ est dispositio· ad gratiam, et
potest elici proxime ad absolutionem, aut
in ultimo prolationis ejus momento. In
quo casu non est ratio, ut attritio inefficax
amittat officium partis, quam jam indue­
rat ; et consequenter, ut attritio efficax
illud assumat : st.it igitur in tali supposi­
tione duas attritiones concurrere, unam,
ut partem ad valorem sacramenti, aliam,
ut dispositionem ad ejus effectum. Tum
etiam quia quod attritio sit pars, aut dis­
positio non revocatur unice in ipsas rerum
naturas, sed etiam, et maxime in prenitentis arbitrium, ex cujus intentione, et
ordinatione dependet, quod hi aut illi
actus sint pars, vel dispositio. Nulla autem
contradictio occurrit ineo, quod ex multis,
quos penitens elicit, attritionis actibus,
intendat primum esse partem sacramenti,
et sequentem esse dispositionem ad ejus

t

gratiam. Et sicut intendit, ita plano con­
tinget : atque ideo occurrent in eo sacra­
mento duæ attritiones, una ut pars, altera
utdispositio. I nde censemus non repugnaro
quod prenitens accedat ad sacramentum
pœnitentiæ cum sola attritione inefficaci
cognita, et ratum nihilominus sit sacra­
mentum ; quia prenitens adhibet eam
attritionem, quæ vere pars ejus est : si
tamen firmiter statuat elicere ante absolu­
tionem attritionem, qua se disponat ad
sacramenti gratiam, sive effectum, quia
tunc concurrunt simpliciter omnia requi­
sita ad valorem, et effectum sacramenti,
nullusque ipsi opponitur obex. Sed casus
rarus, el metapliysic.is erit : qui enim
peccata confitetur cum sola attritione inef­
ficaci cognita, securitatem regulariter non
habet de elicienda efficaci pro effectu ; et
sic peccat actu scienter ponendo obicem
gratiæ, et tale peccatum clavibus Ecclesiæ
non subdit, nec vere quaerit salutem, ut
diximus num. 25.
§ v.

Refertur hæresis contra primam conclu ■
sionem.

31. Duæ sunt sententiæ, quæ nostrae.Pryprimæ conclusioni adversantur, oppti-IOCS’
Lr:·:
gnantes sufficientiam attritionis non solum KL--üt
ad fructum, sed vel ad solum valorem6^
hujus sacramenti. Prima, et notorie
hæretica, ad sic sentiendum movetur,
quia tenet timorem inferni, et aliarum
poenarum, quæ peccatori imminent, esse
peccaminosum, atque ideo, et ipsam at­
tritionem, quæ illi timori innititur, et ex
tali motivo procedit. ItaLutherus in asser-LEie
tionibus articulorum contra Bullam Leonis
X assert. 6, his verbis : « Contritio, quæ
•i paratur per discussionem,et collectionem
« peccatorum, qua, quis recogitat annos
« suos in amaritudine suæ animæ, pon« derando peccatorum gravitatem, foedi« tatem, amissionem æternæ beatitudinis,
α et acquisitionem æternæ damnationis,
a hæc contritio facit hypocritam, imo
« magis peccatorem. » Et non suaviora
protulit in serm. de poenitentia, et epis­
tola ad Sulpicium, suffragantibus commu­
niter ejus discipulis, quamvis non pauci
ipsum in hac parte deseruerint, reco­
gnoscentes

DISP. VU, DUB. I.

gnoscentes ejus assertionem esse prorsus
absurdam, et irrationalem, ut refert Bellarmin. lib. 0, de pœnitent. cap. 17.
De hac materia ex professo egimus
SeH*'1·
delorin tract. 18, de Spe, disp. 4, dub. 3, sub
titulo: Utrum actus timoris servilis sit
honestus, etc. Quare eadem hic repetere
molestum nobis est, et forte lectori non
gratum, qui locum illum adire valet,
Unde illa præcise scribere curabimus,
sine quibus vix possumus procedere, et
necessaria sunt pro satisfactione quorundam catholicorum in § sequent. Et in pri­
mis apertissima est condemnatio Lutheri
in illa sua audacissima, stultissimaque
Cox assertione: nam Concilium Trident, ad
TM
errorem non solum, sed ad verba etiam
Lutheri respiciens statuit sess. 6, can. 8 :
«Si quis dixerit gehennæ metum, per
« quem ad Dei misericordiam de peccatis
< dolendo confugimus, vel a peccando
< abstinemus, peccatum esse, aut peccato« res pejores facere, anathema sit. » Et
sess. 14, cap. 4, docuit, « illam vero con«tritionem imperfectam, qua attritio di« citur, quoniam vel turpitudinis peccati
« consideratione, vel ex gehennæ, et ραβ­
ί narum metu communiter concipitur, si
« voluntatem peccandi excludat cum spe
«veniæ, declarat non solum non facere
< hominem hypocritam, et magis peccato« rem, verum etiam donum Dei esse, et
«Spiritus Sancti impulsum, non adhuc
«quidem inhabitantis,sed tantum moven<lis, quo prenitens adjutus viam sibi ad
«justitiam parat.» Et can, 5 ejus sess.
decrevit : « Si quis dixerit eam contritio«nem, quæ paratur per discussionem,col« lectionem, et detestationem peccatorum,
« qua quis recogitat annos suos in amari« tudine animæ suæ, ponderando pecca« torum suorum gravitatem,multitudinem,
« foeditatem, amissionem æternæ beatitu« dinis, et æternæ damnationis incursum,
«cum proposito melioris vitæ, non esse
« verum, et utilem dolorem, nec præpa«rare ad gratiam, sed facere hominem
« hypocritam, et magis peccatorem, deni«queesse dolorem coactum, et non libet rum, ac voluntarium, anathema sit. »
Hæc omnia Concilium honestatem tam ti­
moris poenarum, quam doloris peccatorum
exilio orti diffiniens: quæ eo libentius
rescripsimus, quia ad illa pro confutandis
Salmant. Curs. Theol. olgom. XX.

49

non solum liæreticis,sed quibusdam Catho­
licis, cum opus sit, recurremus.
32. Et ob eundem finem, et claritatis
gratia oportet ex fusius dictis loco citato Timor
hic breviter adnotare ; timorem commu­ est fuga
mali
niter loquendo non esse aliud.quam fugam i ratnjmali imminentis. Omissis autem aliis neniis.
ejus divisionibus, quæ de re præsenti non
sunt, dividitur a D. Thoma 2, 2, quæst. DThom.
19, art. 2, (cui subscribunt Theologi) in
mundanum, servilem, filialem, et initia­
lem. Nam, vel per timorem avertimur a
Deo, ut si mandata ejus quis violet, ne
amittat temporalia : et hic dicitur munda­
nus. Vel per timorem convertimur aliqua
ralione ad Deum, ad bonum honestum. Et
hoc contingit dupliciter: primo cum solam
pcenam timemus, ejusque formidine im­
pulsi refugimus, et detestamur culpam :
et hic dicitur timor servilis : quia proprium
est servorum agere, non tam ex amore
honesti, quam ex metu pœnæ infligendæ.
Secundo cum solam culpam timemus : et
hic timor appellatur filialis: quippe filio­
rum est refugere patris injuriam. Solet
addi timor initialis, quo quis refugit simul
culpam, et poenam (sive uno, sive multis
actibus id fiat) et initialis vocatur, quia in
principio conversionis communiter inveni­
tur, retinens aliquid de timore servili, et
progrediens ad perfectionem filialis.Ex qui­
bus timoribus manifestum est mundanum
esse peccaminosum cum amplectatur cul­
pam: filialem esse honestissimum,cum nihil
magis, quam culpam, refugiat.Unde solum Ai^honede servili dubitari potest, an honestus sit ? timor
Pro quo oportet ulterius distinguere :'ervil,s?
quoniam tripliciter contingere valet, quod
quis vitet culpam ex metu pœnæ. Uno
modo solum impulsive, aut occasionaliter :
ut cum quis odio habens culpam ob ejus de­
formitatem, magis provocatur ad ejus
detestationem ex consideratione supplicii
peccato imminentis ; et hunc timorem esse
honestum liquet tum ex se, tum exemplo
ejus, qui ex consideratione bonorum tem­
poralium inducitur impulsive ad Deum
magis diligendum. Altero modo cum tanta
adæquatione, ut solum vitet culpam pœna
imminente, cum affectu conditionato pec­
candi, si non immineret : et hunc esse
peccaminosum satis liquido constat ex
actuali affectu ad culpam, et quia positive
præfert malum pœnæ malo culpæ, quæ

■

fi

r

4

W’

50

iU

»

?

F

DE PÆNITENTIA.

tem compescere dicens : Quia etsi in pré­
est gravis inordinatio. Ultimo denique
modo sine illa adæquatione et prælatione,
sent i tempore suppliciis hominum eripiar,
sed cum præcisione, ita quod vitare cul­
sed manum Omnipotentis nec vivus, nec
pam. illamque odisse, habeat pro fine
mortuus effugiam. Jonas eliam ad conver-JijM
proximo evasionem pœnæ, non includen­
tendos Ninivitas clamavit, ut legitur cap.v a
3: Adhuc quadraginta dies,et Ninive subver-lU[t^
do, nec excludendo ordinem ad ulteriorem
finem bonum, aut malum. Et hæc ultima
tetur. .Ad quam comminationem admira­
consideratio pertinens ad ejus speciem, ab
bilis pœnitentiæ effectus subsecutus fuit.
aliisque conditionibus huic timori acci­
Isaiæ 33, dicitur : Quis poterit habitare de
dentalibus abstrahens, est, qoæ in præsenvobis cum igne devorante? Quis habitabit de
tiarum refert. Inter quas plane computari
vobis cum ardoribus sempiternis ? Et Psalm,
debet senilitas subjectiva, quæ aliud non
7 : .Visi conversi fueritis, gladium suum vi­
est, quam statas servitutis, sive peccati
brabit, arcum suum tetendit, et paravit il­
in quo homo hunc timorem habens potest,
lum, ct in eo paravit vasa mortis. Magnus
D,Ti!0“-existere. Dequo merito dixit D. Thomas 2,
pra?dicator S. Joannes Baptista clamabat
2. quæst. 19, art. 4, quod « Servilitas non
Math. 3 : Genimina viperarum, qui vobis Hittk.1
« pertinet ad speciem timoris servilis, sidemonstravit fugere a ventura ira ? Omnis
« cut nec informitas ad speciem fidei inarbor, qur non facit fructum bonum, exci­
« formis. » Accedit enim fidei, et timori
detur, et in ignem mittetur. Ipse etiam Do­
pœnæ conjungi cum statu peccati.
minus noster Jesus Christus hoc pro aver­
Tsiisii- 33. Hunc itaque timorem non esse pectendis hominibus a peccando adhibuit me- jiaiit
dium Matth. 10, Luc: 12 : Timete eum,
nact^t ca,am’ s<?d aclum de se honestum, ac
honcsiti». proinde, et dolorem peccatorum ex illo
potest animam,et corpus perdere in gehennam.
orturo, quem attritionem communiter vo­
Ad hoc adduxit exemplum epulonis missi
ν
camus, diffinivit Concilium Trident, locis
in infernum, Lucæ 16, hominis projecti in
relatis, et merito propter plura, eaque effitenebras exteriores ob defectum vestis
cissima motiva, quæ expendimus loco cit.
nuptialis : servi traditi tortoribus propter
ex tract, de Spe, quibus nunc breviter alia
debita : Virginum fatuarum repulsarum
superaddemus. Probatur itaque primo ex
ab sponso, et alia plura. Ludit ne, aut
οσκίηΓScriptura : nam medium, quod illa propoilludit Christus ? Audiemus præ illo Luad fugiendum peccatum, nequit pecca­
therum ? Verum itaque est, et omnino
tum esse ; alias Deus sibi contradiceret; sed
verum commendari in Scriptura timorem
scriptura proponit timorem poenarum, ut
pœnæ, ut medium ad fugiendum pecca­
medium ad fugiendum peccatum : ergo
tum.
Etde”· ta^s t*0301’ netLQ^ esse peccatum. Minor
Confirmatur ex aliis elogiis, quibus CODif·
'“constat, nam Ecclesiast. 7, dicitur : Memo­
Scriptura hunc timorem commendat tan­ malar.
rare novissima tua,et in xternum non pecca­
quam utilissimum ad salutem, et viam pro
bis. Inter hæc autem novissima recensen­
illa consequenda parantem : cum quo mi­
tur gehenna, et gloria, ex quibus in finali
nime cohæret esse peccatum,sed fateri omjudicio gloria dabitur justis in præmium, i nino oportet esse actum ex sua specie
gehenna peccatoribus in supplicium : quæ I honestum: nam Isaiæ 36, juxta translatiorecogilata, el timorem inducentia retra­
nem septuaginta: A timore tuo Domine con­
hunt hominem a peccando. Et in eodem
cepimus, et peperimus spiritum salutis, id
Eccles, sensu dicitur Ecclesiast. 12 : Qui timet Doest, pœnitentiæ salutaris, ut explicat D.
12‘
minum, convertetur ad cor suum. Converti
Thom, supra q. 85, art. 4, in arg. sed con­
autem ad cor. est averti a peccatis, exuere
tra, et approbat in corp, et ad 3. Denique
terrenos affectus, et per semitas justitiæ
Ecclesiat. 25: Beatus homo, cui donatum esi
procedere, juxta illud Isaiæ 46 : Redite
habere timorem Dei. Qui tenet illum, cui
isaiæ-io. prxvaricatores ad cor. Unde Prophetæ, et
assimilabitur ? Timor Dei initium dilectio­
viri sancti, ut peccatores converterent, at­
nis ejus. Ubi sermo etiam fit de timore ser­
que a peccando averterent, repræsentatione
vili, seu pœnæ : nam filialis effective po­
poenarum, et comminatione supplicii fretius est dilectionis, seu charitatis. In his
2. Μ»· quenter usi sunt. Sic Eleazarus 2 Machab.
autem omnibus satis aperte significatur
chab’ °’ cap. 6, hoc timoris fræno docuit voluntaservilem disponere ad justificationem, et
inchoare

DISP. VII, DUB. I.
inchoaro in suo genero salutem, ut optime
D.Ttau.declaravit. D. Thom. loc. cit. ubi recensens
actus, qui poenitentiam inducunt, ait:
«Tertius est motus timoris servilis, quo
« quis timore suppliciorum a peccatis re« trahitur. Quartus actus est motus spei,
e quo quis sub spe voniæ consequendæ as< sumit propositum emendandi. Quintus
«actus est motus charitatis, quo alicui
«peccatum displicet secundum se ipsum,
< et non jam propter supplicia. »
3-1. Id ipsum probatur secundo ex Sanc­
tis Patribus, quorum communis sententia
est; timorem hunc inducere odium peccati,
et ab eo fugam, ut relatis eorum testimo, . niis ostendimus loc. cit. de spe,
et modo
rvil 27
1
D. ac- superfluum foret ea repetere. Sed quia Adversarii D. August, specialiter in sui pa­
trocinium trahunt; ostendemus quam re­
luctantem, et omnino reclamantem contra
illorum errorem. Nam super Psal. 12, ad
illa verba : Vermis eorum non morietur, et
ignis eorum non extinguetur, inquit : « Au' diunt hæc homines, et quia vere futura
«sunt impiis, timent, et continent se a
«peccatis. Habent timorem, et per timo« rem continent se a peccato. Timent qui« dem, sed non amant justitiam (nempe
« amore perfecto, sive ex charitate'). Cum
« autem per timorem continent se a pec« cato,fit consuetudo justitiæ,et incipit quod
«durum erat amari, et dulcescit Deus,
« et jam incipit homo juste vivere. Timet,
d. is;. « ne mittatur in gehennam. Bonus est, et
«utilis iste timor. » Quid clarius ad osten­
dendum, quod honestus sit, et quod ad
justitiam, et amorem charitatis disponat?
Et in eodem sensu in lib. de Catechiz.
rudibus, cap. 5, statuit : « Rarissime acci« dit, imo vero nunquam,ut quisquam ve« niat volens fieri Christianus, qui non sit
« aliquo Dei timore perculsus,» utique erga
poenas vitæ faturae, et disponente ad timo­
rem filialem ex charitate, juxta illud ejus& dem S. Doctoris tract. 9, in epist. Joannis :
' «Sunt homines, qui propterea timent, ne
< mittantur in gehennam, ne forte ardeant
«cum diabolo in igne æterno. Ipse est
«timor ille, qui introducit ad charitatem.
« Si non est timor, non est, quæ intret
«charitas. Sicut videmus per setam inù u « troduci linum. Opus est, ut intret timor
’Kl3‘ « primo, per quem veniat charitas. » Et
serm. 18, de verbis Apost. ait ; « Time

51

« gehennam. Nihil melius times. Time, at
a ista formido custodiat te. Timor enim
a iste, (pio gehennam limes, et ideo ma­
lum non facis, continet te, et sic volen­
« tem peccare animum interiorem non
a sinit. Est enim quidem custos timor,
a quasi pædagogus legis. » Et serm. 13, de
verbis Apost. « Timor servus est, charitas
« libera est, et ut sic dicamus, timor est
« servus charitatis. Ne possideat diabolus
« cor tuum, praecedat servus in corde tuo,
« et servet dominae venturae locum. Fac
« vel timore pœnæ, si nondum potes amore
« justitiæ. » Ex quibas satis liquet, quam
digne senserit de hoc timore D. Augusti­
nus, et quantum ipsum commendaverit
tam ad vitandum peccata, quam ad conse­
quendum perfectam justitiam, et charitatem.
Unde facile præcluduntur duo effugia, Effugium
ad quæ recurrunt hærelici, ut vim testi- eorum,
moniorum, tam Scripturæ, quam Patrum
eludant. Dicunt in primis intelligenda esse
de timore filiali, vel saltem charitati con­
juncto. Addunt deinde quod intellecta de
timore servili solum evincunt illum vitare
externam exeeutionem operis peccaminosi
ex formidine pœnæ, non autem peccatum
internum,sive affectum ad opus externum,
quod cessante illa pœna committeretur.
Hæc, inquam, refelluntur, ut prorsus futi­
lia, et vim inferentia allegatis testimoniis.
Primum quidem ; nam in omnibus locis „ ,,
relatiscommendatur timor ut destructivus, tuntur.
sive impedilivus peccatorum, et hac via
ducens ad justitiam, et charitatem, ut se
consideranti constabit. Id vero adaptari
non valet filiali timori, quippe quia gratia,
et charitate procedens supponit peccata
destructa. Secundum etiam; quia malitia
peccati non invenitur formaliter in mem­
bris, et operationibus exterioribus, sed in
anima ejusque potentiis internis : unde
proprie, et absolute dictum non stat pro
operibus externis peccaminosis, quæ talia
dicuntur denominatione extrinseca ab in­
teriori malitia : ergo cum Scriptura, et Pa­
tres timorem pœnæ laudant, quia vitandis,
superandisque peccatis deservit, minime
possunt, nisi violenter exponi,quod loquan­
tur præcise de operibus externis peccami­
nosis : et tamen accipi, et explicari debent
in sensu proprio : ex opposito enim fieret
nihil nos firmum colligere posse ex Scrip-

52

\ *

DE PŒNITENTIA.

natus apparet, cum pluris faciat pœnam,
turæ, et Patrum assertis. Praesertim; quia
quam culpam, et hunc non vitaret, nisi
non loquuntur de pœna aliqua politica,
adesset illa ; sed hocmotivum falsum sup­
aut legibus reipublicæ imposita, ad quam
ponit, et nihil evincit : ergo fateri oportet
vitandam sufficeret vitare externa peccata,
prædictum actum esse honestum, non so­
retento interno perverso affectu : sed ser­
lum de se, aut secundum se verum, et com­
monem faciunt de pœna inferni, modo no­
plexive ad attritionem, et quatenus illam
bis invisibili, et sola fide cognita, pro qua
inducit. Cetera cons tant. Et minor suadetur:
vitanda nihil, aut parum referret abstinere
tum, quia implicatorium est aliquem pec­
tantum a pravis operibus exterioribus :
care in eo, quod appetit,proponitque vitare
ergo commendantes timorem hujus pœnæ
omnia peccat i gravia ; sed ita se gerit, qui
pro vitandis peccatis, non agunt praecise
ex timore inferni elicit attritionem effica­
de externis, sed omnia absque exceptione
cem, detestatur enim omnia peccata, appecomprehendunt. Et plane si pœna a reputitque, ac proponit illa vitare : ergo nec in
blica taxata cohibet homines, ne externa
peccata exequantur : cur non pœna inferni
timore, nec in attritione peccat. Tum etiam,
quia ex una parte timere infernum non est
firma fide cognita, cum sit longe major, et
peccatum, ut ratio facta demonstrat :
majori certitudine apprehensa illos non
aliunde vero fugere, aut vitare culpam non
detinebit, ne prorumpant in affectus in­
est peccaminosum, ut ex ipsis vocibus li­
ternos peccaminosos ? Stulti sunt Luthequet : ergo nec ille timor secundum se,
rani, et æque infelices, qui timore genec complexum vitandi culpam ex timore
hennæ correpti crimina externa minime
pœnæ important aliquam deformitatem.
agunt ad ea propensi : et tamen fovent in­
terius affectum peccaminosum, cui illa
Tum praeterea, quia sperare, et adimplere
pœna jure a?quissimo respondet. Satius
legem ad consequendum bonum speratum
illis esset nihil timere.
honestum est. Unde Psalmista dicebat
35. Probatur tertio ratione eadem ca­
Psal. 118 : Inclinavi cor meum ad facien­
ter a tholica veritas; quia timere pœnam inferni
dum justificationes tuas in xtcrnum propter
raI* (et alias, quas Deus ex superiori providen­
retributionem : ergo pariter honestum est
tia infligere valet),est actus consonus rectæ
timere, et vitare peccatum ad evaden­
rationi : ergo non est actus peccaminosus,
dum æternam damnationem : id enim
sed honestus. Consequentia est evidens :
paritatis ratio a contrario sensu convin­
quia omne peccatum importat dissonan­
cit. Tum insuper; quia falsum omnino
tiam ad aliquam rationis regulam ; sicut
est eum, qui timet, et timore atteri­
e converso honestas, sive bonitas moralis
tur in detestatione peccati, pluris facere
dicit conformitatem ad rectam rationem.
pœnam, quam culpam, et quod haberet
Antecedens autem ostenditur : tum quia
affectum peccandi, si non immineret sup­
consonum rationi est timere objectam di­
plicium : nihil enim horum intervenit in
gnum timore ; pœna autem inferni est
timore, et attritione, quæ a nobis asserun­
objectum timore dignissimum. Tum quia
tur : quippe cum in illis non fiat ulla com­
ejusdem rationis est timere malum, et spe­
paratio inter pœnam, et culpam, nec ullus
rare bonum ipsi contrarium ; sed sperare
concipiatur conditionatus ad istam affectus,
bonum æternæ beatitudinis, est actus con­
ut prænotavimus num. 32, supponentes, et
sonus rectæ rationi : et ideo datur specialis
illam, et istum esse peccaminosa : sed sim­
virtus theologica, quæ hunc actum eliciat,
pliciter, sive absque illa comparatione, et
ut ostendimus Tract, cit. de spe, disp. 2,
affectu ·. ad timorem pœnæ sequatur odium
dub. 1, § 1; ergo timere malum æteruæ
culpæ, quæ illam meretur. Tum denique;
damnationis, quod prædicto bono opponi­
quia, etsi peccatum sit malum superioris
tur, est actus consonus rectæ rationi.
quam pœna-, nulla taman est inordinatio
Confirmatur evertendo fundamentum
in eo, quod homo ordinet fugam culpæ ad
maior, hæreticorum : nam, si prædictus actus de
vitandum pœnam tanquam ad finem effec­
tum proximum, non excludendo contrarie
C<h>rlfu"i se honestus includeret aliquam inordinadain.bæ-ti0Qem, sive turpitudinem, maxime ut
relationem ad Deum tanquam ad ultimum
finem ; hoc enim modo solent superiora
inducit fugam culpæ ex ipso timore, quam
attritionem vocamus : qui affectus inordiad inferiora ordinari absque ulla per­
versitate

DISP. VII, DUB. I.
versitato, sicut Incarnatio Verbi ad sa­
lutem hominum, oratio supernaturalis ad
naturalia bona, actum charitatis ad mi­
sericordiam, et sic do aliis. Nullum ita­
que est fundamentum ad tam perversam
existimationem Lutheranorum, quod actus
timendi pœnam est malus, si non ex se,
saltem complexivo ad actum detestandi, et
fugiendi culpam. Quod magis adhuc consta­
bit occurrendo motivis, quibus honesta­
tem attritionis, et primam ab hac parte
nostrarum assertionum oppugnant.
Objeci. 36. Objiciunt ergo primo D. Augustinum ; nam serin. 15, de verbis Apostoli,
cap. 6, ait : « Qui timore pœnæ non con<t cupiscit, puto quia concupiscit. » Epist.
144, inquit : « Inimicus ergojustitiæ est,
< qui pœnæ timore non peccat : amicus au1 tem erit, si ejus amore non peccat : tunc
« enim vere timebit peccare. « Addit :a Qui
< gehennam metuit, non peccare metuit,
» sed ardere. Ille autem peccata metuit,
«qui peccatum ipsum, sicut gehennam
« odit ; tantum enim quisque peccare odit,
« quantum justitiam diligit, quod non po« terit lege terrente per literam, sed έρι­
α ritu sanante per gratiam. «In lib. de na­
tura, et gratia, cap. 56, ait : « Qui timore
« supplicii, quod lex minatur, non amore
σ justitiae se sentit abstinere ab opere pec•
« cati, nondum liber, nec alienus a volun« tate peccandi est. » Et lib. I, ad Bonifa« cium cap. 9, inquit : « Sic profecto intus
« in ipsa voluntate peccat, qui non volun« tale, sed timore non peccat. » Similia
docet super Psal. 77, et lib. de spiritu, et
litera, cap. 8, et frequenter in aliis locis,
quæ§seq. expendemus. Ex eis autem con­
stat odium, fugam, et detestationem peccati
ex timore procedentia, atque ideo attritio­
nem, quæ illa importat, et ex eo procedit
non esse quid honestum, aut laudabile, sed
potius turpe, et interno peccandi affectui
commixtum. Incredibile vero apparet,quod i
Christus talem attritionem elegit, ut esset
pars sacramenti, et ad hominum justifica­
tionem concurreret.
C»8r- Confirmatur primo : nam attritio, cum
“^’procédât ex timore servili, pertinet ad
spiritum servitutis ; sed talis spiritus
interdicitur in lege gratiæ : ergo attritio
nequit esse pars sacramenti ad legem gra­
tiæ pertinentis, cujusmodi est pœnitentia.
Minor probatur ex Apostolo ad Rom. 8 :

53

Non accepistis spiritum servitutis iterum in Apostad
timore, sed accepistis spiritum adoptionis,Kom- e.
in quo clamamus Abba Pater. Confirmatur confirsecundo : nam ille actus nequit non esse™101,2
rnoraliter malus, qui continet virtualité?
pravum affectum ; sed ita se habet attritio,
sive dolor conceptus ex metu gehennae :
ergo est moraliter malus. Minor probatur
ex D, Augustino relato in Jure, de pceni- ». autentia dist. 1, dicente : « Si propterea non gnslin.
snst,D« furaris, quia times, ne videaris: furti ta« men teneris, et si nihil tulisti : «quia vi­
delicet non furari ex timore pœnæ claudit
virtualiter pravum affectum furandi.
Ad molivum innitens I). Augustini testi-Fit satis
moniis respondetur : satis constare de ejus object.
objecl"
sententia ex locis relatis num. 34, quibus
contraria videntur,quæ modo opponuntur.
Sed oppositionem non habent : nam in
prioribus loquitur S. Doctor de timore in­
ducente fugam peccati, considerato præcisive, et secundum sé, quatenus requiritur
ad vitandum peccatum : quo pacto nullum
includit, vel absolutum,vel conditionatum
peccandi affectum. In qua consideratione
honestus est; in Scriptura,et Patribus com­
mendatus, ab Ecclesia probatus, et a nobis
assertus.In posterioribus autem loquitur de
timore pœnæsecum afferente intentionem,
vel absolutam,vel conditionatam peccandi,
si pœna non immineret, ut in non paucis
contingit, qui dum non peccare videntur
propter timorem, peccant tamen ob affec­
tum. Ut hos igitur revocaret D. August,
modumque bene timendi doceret, sedulo,
ac subtiliter monuit introspiciendas esse
intentionis latebras : ubi enim timor aliud
non parit quam cessationem, aut non executionem operis peccaminosi ad evaden­
dum pœnam, retento pravo affectu actuali
ad ipsum, si pœna non esset; ibi opus est
non cessare peccatum, sed occultari. Et
hanc esse ejus mentem liquet ex eisdem
testimoniis in contrarium adductis : in qui­
bus satis aperte reprobatur, carpiturque
fuga mali ex timore pœnæ, quia implicat
(non quidem necessario, sed in aliquibus)
voluntatem saltem conditionatam peccandi,
si fieri posset impune. Et ita declarat S.
Doctor loco cit. ex epist. 144, dum subdit :
« Quis coram Deo innocens invenitur, qui D Au
« vult, quod vetatur, si subtrahas, quod gœtîu.
« timetur? Ac per hoc in ipsa voluntate,
« reus est, qui vult facere, quod non licet

;

<

’ ’-X

È!

■t

DE PŒNITENTIA.

*

t!

« fieri : sed ideo non facit, quia impune
« non est. » Hæc autem tam prava cum
praedicto affectu conjunctio accidentaria est
prorsus timori pœnæ, tam considerato se­
cundum se ; quam, ut inducenti fugam
peccati. Et ideo, quæ in relatis locis tradit
D. Augustinus, non sibi in aliis, nec nobis
in communi assertione contradicunt ; sed
docent rectum modum timendi pcenam, et
abnegandi internum affectum peccaminosum.
Confir; Ad primam confirmationem, admissa
respc-E- majori, neganda est minor : quia licitum
S1<>’ est, et sanctum adhuc in lege gratiae timere
pcenam inferni, et iram judicis, qui curat,
ut hæc per fidem cognoscamus, timeamus,
atque hac etiam via peccata vitemus. Ad
minoris probationem dicendum est: Apos­
tolum eo loco non condemnare, aut prohi­
bere spiritum servitutis in timendo pce­
nam, sed commendare spiritum amoris, et
gratiae. Quasi dicat, non accepistis præcise,
ut olim Hebraei, spiritum timoris, sed
habetis etiam spiritum adoptionis filiorum
per Christum : unde expedit vos ex amore
potius, quam ex timore exequi pertinentia
d Ang. ad salutem. Unde D. August, quæst. 55,
super Exod. ait : « Non arbitror alium,
« quam eundem spiritum significari, ubi
« docet Apost, Non accepistis spiritum ser« vitutis iterum in timore, sed accepistis
« spiritum adoptionis, in quo clamamus,
a Abba Pater : quia eodem spiritu Dei, id
« est, digito Dei, quo lex in tabulis lapidi« bus conscripta est, timor incussus est
« eis, qui gratiam nondum intelligebant,
« ut de sua infirmitate, atque peccatis per
« legem convincerentur, et lex fieret illis
« pædagogus, a qua perducerentur ad gra« tiam, quæ est in fide Jesu Christi. » Ex
quibus constat spiritum timoris esse etiam
a Spiritu Sancto, et perducere ad gratiam
per Christum : et consequenter Apostolum
praedictum timorem non reprobare, sed
ostendere perfectiorem amoris viam, quam
BTbom.lex Evangelica aperuit. Et D. Thom. eluci­
dans locum cit. Apostol. lect. 3, inquit :
« Est alius timor, qui refugit malum, quod
« contrahatur naturae, scilicet malum
a pœnæ ; sed tamen refugit hoc pati a causa
< spirituali, scilicet a Deo : et hic timor est
« laudabilis, quantum ad hoc saltem, quod
« timet. Deuteron 5 : Quis dat talem eos
« habere mentem, ut timeant? Et secun-

» dum hoc a Spiritu Sancto est. » Et in 3, ivrtiu
dist. 34, quæst. 2, art. 2, q. I, in corp, ait :
« Timor servilis essentiam suam habet ex
« comparatione ad proprium objectum,quod
« est pœna æterna, quam fides indicat.
« Unde servilitas est accidens timoris, ot
« non intrat essentiam ejus. Et ideo essen« tia ejus bona est, quia refugere poenas
a æternas non est, nisi bonum. Unde ser< vilis timor secundum essentiam suam a
« Spiritu Sancto est. » Quare confirmatio
regerenda est in haereticos, et expendi pro
catholica assertione : quia nequit esse pec­
catum,quod est a Spiritu Sancto : timorem
autem servilem secundum suam essen­
tiam, et abstrahendo a servili tale, sive ca­
rentia gratiae, cum qua potest conjungi,
esse a Spiritu Sancto docent clarissima illa
nostra fidei lumina Augustinus et Tho­
mas, et suis rationibus plane evincunt.
Ad secundam confirmationem respondeAdî
4
err*1·
tur, sicut ad principale motivum ; D. Au-maLr8.
gustinum eo loco loqui de fure retinente^
actualem voluntatem furandi, quam exe­
cution! non mandat, quia ab aliis videtur,
et comprehenderetur, et puniretur : quam
dispositionem manifeste patet esse peccaminosam. Id vero minime tangit timorem
pœnæ inferni inducentem odium peccati,
et attritionem, de qua agimus : nam cum
reguletur per fidem supernaturalem, et
procedat ex motivo communi, opposito
omni culpae mortali, quæ reatum ad prae­
dictam pcenam fundat ; excludit affectum
ad omne peccatum actuale, qui etiam
est peccatum, sive absolute, sive conditionate concipiatur : et ideo ob eandem
rationem cavet ab omni peccato non solum
externo exequente opus, sed etiam interno
se explicante in affectum, et intentionem,
saltem sub conditione illa, si pœna non
immineret.
37. Arguitur secundo : nam qui detesta- seostur peccatum propter pœnam, magis de-^daray·
gose*
testatur istam, quam illud ; sed ita se ge­ tus.
rendo commitit inordinationem peccaminosam : ergo detestari peccatum propter
pœnam est peccatum : atque ideo turpis est
illa attritio, quæ ex timore pœnæ inferni
odio habet, et detestatur peccata. Utraque
consequentia patet ex praemissis. Ex qui­
bus major facile suadetur : nam quod est
ratio detestandi aliud, magis terminat de­
testationem, et odium, quam illud, juxta
vulgare

DISP. VII, DUB. I.

vulgare ax io m a: Prop 1er quod unumquodque
tale, et illud magis : ergo ubi culpam de­
testamur propior pronam ; hanc magis,
quam illam detestamur. Minor etiam con­
stat : quia peccatum est malum majus, et
abominabilius, quam pœna : ergo detes­
tari magis pcenam, quam culpam, est per­
versa inordinatio.
Coofir- Confirmatur primo : vitans culpam ex
riuiri.timore pœnæ, illam non vitaret, hac deficiente : quæ dispositio est perversa, atque
explicans affectum saltem conditionatum
2,ad culpam : ergo turpe est vitare culpam
ob timorem pœnæ. Confirmatur secundo
et explicatur amplius : nam quæ timore
fiunt, sunt de se, et secundum se involun­
taria : atque ideo, qui ex timore aliquid
agit, conservat affectum illud non faciendi,
si malum, quod timet non immineret :
ergo, qui ob timorem inferni dolet de pec­
catis, statuitque illa non committere, con­
servat affectum illa patrandi, si ea pœna
non urgeretur ; hæc autem dispositio, cum
perversa sit, nequit non deturpare tam
timorem, quam attritionem ex ea proce­
dentem : ergo, etc. Antecedens, in quo solo
poterat esse difficultas, probatur auctori­
tate simul, et discursu D. Thom. 1, 2, q. 6,
D.Tt .art. 7, ad 2, ubi ait : « In eo, qui per me­
atum aliquid agit, manet repugnantia vo« laniatis ad id, quod agitur, secundum
« quod in se consideratur. Sed in eo, qui
« agit aliquid per concupiscentiam, sicut
« est incontinens, non manet prior volunα tas, quæ repudiabat illud, quod concu« piscitur, sed mutatur ad volendum id,
«quod prius repudiabat. Et ideo quod per
«melum agitur, quodammodo est invo« luntarium: sed quod per concupiscentiam
« agitur, nullo modo· Nam incontinens
« concupiscentia agit contra id, quod prius
« proponebat : non autem contra id, quod
« nunc vult. Sed timidus agit contra id,
t quod nunc secundum se vult. »Ergo qui
ex timore atteritur de peccatis, iliaque fu­
git, conservat affectum ad illa secundumse,
et illa vult. Quod facile declaratur exemplo
nautæ, qui metu tempestatis, et ut eam
evadat, projicit merces in mare : cum enim
haec agit, habet actu affectum ad illas se­
cundum se.
*&«· Ad argumentum respondetur ; distin«a. guendo majorem, illamque admittendo in
sensu permissivo : sed negatur, si intendat
FMI

DO

' sensum necessarium, et universalem. Et
deinde omissa minori, negamus utramque
consequentiam. Etenim, ut ex hactenus
didis constat, dupliciter potest quis vitare,
aut detestari culpam ob timorem pœnæ.
Uno modo comparando velut signata inter
eas, et magis appreciando pœnam, quam
culpam, proindeque apud se statuendo
saltem committere culpam, pœna non im­
minente. Et in hoc modo vitandi culpam intervenire peccatum palam concedi­
mus : sed ille jam exclusus est num.
32. Altero modo, procedendo præcisive
absque tali comparatione, ut cum conside­
ramus, et timemus pcenam, et ultra detes­
tamur culpam ad pœnam vitandam : sed
tamen nec illas comparamus inter se, nec
aliquid faciendum in pœnæ absentia statui­
mus. Quod ita fieri posse, et satis com­
muniter ita contingere facile suadetur at­
tendendo, quod absentia culpæ existente
pœna, et præsentia culpæ, vel affectus ad
illa non existente pœna, sunt objecta sim­
pliciter distincta, et admodum disparata :
quare voluntas potest terminari ad pri­
mum, quin secundum attingat, sed pure
præcisive se habeat : sicut etiam intel­
lectus potest eodem modo proponere. Qui
ergo ita procedit, nec comparat illa ex­
trema, nec unum alteri præfert, nec ex
vi hujus peccare potest. Ad majoris autem
probationem, quatenus huic docirinæ posset
opponi, dicendum est ; maximam illam
solum verificari in ratione adæquata, et
totali attingendi aliquem effectum ; secus
in sola inadæquata, licet sufficienti, ut in
præsenti contingit : nam detestans pecca­
tum ad evadendam ejus pœnam, non res­
picit illam evasionem, ut motivum totale,
et adæquatum fugiendi culpam,sed solum,
ut tunc sibi sufficientem, præcisive se ha­
bendo ad alia, et longe majora motiva,
quæ occurrere possunt fugiendi culpam,
ut magis infra constabit. Unde sicut
in cognoscente Deum esse Deum, sed
non cognoscente Deum esse Trinum, non
datur error, quia, ut vulgo dicitur, abstra­
hentium non est mendacium : sic in fu­
giente culpam ex timore pœnæ, et illam
non fugiente ex alio motivo non est culpa,
quia in tali præcisione non est malitia.
Ad primam confirmationem patet ex im- v| f
mediate dictis negandam esse majorem : cônürnam vitans culpam, ut evadat pœnam,

56

DE PŒNITENTIA.

respicit quidem hoc molivum. ut hie el
nunc sibi sufficiens ; sed minime excludit
alia quæ possunt occurrere. Et ideo si­
nistre infertur, quod si non immineret
pœna, peccaret, quodest prorsus incertum;
sed solum inferri potest, et debet, quod
cessante pcena, non vitaret culpam ex vi
motivi, quod nunc adest, el tunc abesset.
In quo nulla apparet inordinatio : quia nec
in amando, nec in fugiendo obligamur ad­
hibere omnia motiva honesta possibilia,
sed sufficit vel unum adhibere, praescin­
dendo ab a>iis. Esto tamen, certum esset
apud Deum, quod modo fugiens culpam ob
timorem pœnae. illam committeret, si pœnam imminentem non timeret: id minime
contingeret ex vi alicujus pravi affectus,
qui modo in timente sit. sed qui tunc foret,
et nunc non est.
AdseAd secundam confirmationem possemus
cendii».-n prjmj3 respondere admittendo antece­
dens, nempe in his quæmetu.autextimore
fiunt, reperiri involuntarium, id est, af­
fectum inefficacem illa non faciendi, si
pœna non immineret. Inde tamen non
colligitur tale involuntarium (etiam prae­
senti materiæ applicatum) esse peccaminosum : quia non refertur ad praeceptum,
vel prohibitionem, nec ad res praeceptas,
vel prohibitas (quod erat necessarium, ut
peccaminosum evaderet), sed præcise re­
fertur ad materiam praecepti, vel prohibi­
tionis, secundum quod affert aliquam mo­
lestiam. Quo pacto, et cum præcisione res­
pectus ad legem Dei, possunt licite respui,
et admitti cum involuntarietate quadam,
^oivitair ?*ve e®cac* nolitione. Secundo, et absolute
respondetur ; antecedens solum esse verum
indefinite, non autem universaliter : plura
enim ex metu fiunt, licet non sint involun­
taria secundum se. Ad antecedentis vero
probationem respondetur : eodem modo
testimonium D. Thomae intelligendum esse
non universaliter, sed indefinite, ut ex­
plicuimus in cit. quæst. D. Thomae art. 6,
num. 5, et rursus hanc fere materiam ver­
santes tract. 18, de Spe, disp. 4, dub. 3,
num. 38. Nam aliqua fiunt ex metu, quae
sunt de se mala, aut contraria voluntati ;
eliguntur tamen ad vitandum malum : si­
cut contingit in exemplo nautae projicien­
tis suas divitias in mare, quod malum ejus
est, et voluntati de se contrarium : sed ni­
hilominus amplectitur illud malum, ut

majus aliud mortis evadat. Quæ itaque hoc
modo fiunt, sunt involuntaria secundum
se, et habent adjunctam nolitionem. saltem
conditionatam, et inefficacem, quamvis
communiter non distinguatur ab amore
boni oppositi. Fiunt autem alia ex metu,
quæ non sunt mala secundum se, nec vo­
luntati semper adversa, sed potius bona,
et valde eligibilia : et tamen aliquando ex
metu fiunt ad vitandum hic, et nunc malum
quod timetur : ut cum quis solvit debitum
ad vitandum pœnam, quam judex commi­
natur, si non solvat. Et ista, cum ex metu
fiunt, non sunt involuntaria secundum se,
nec terminant necessario nolitionem prae­
sentem inefficacem : quippe, quae secundam
se possunt amari, fierique ex alio motivo :
sicut debitor posset solvere debitum ob
amorem justitia», atque independenter a
pcena, et ejus metu : unde cum ex timore
pœnae solvit, non est necessarium, quod
habeat nolitionem inefficacem, sive affec­
tum conditionatam non solvendi, si pœna
cessaret. Hoc igitur modo potest quis ser­
vare praecepta, vitare culpas, statuere vitae
emendationem ex timore pœnæ inferni :
quin propterea habeat nolitionem ineffica­
cem istorum, vel affectum conditionatam
illa non exeqaendi, si pœna illa non im­
mineret : quia praedicta non sunt secundum
se mala, aut voluntati repugnantia, sed
magis bona, et secundum rectam rationem
eligibilia. Quare possunt eligi independen­
ter ab illo timore, et de facto eligantar a
multis ex alio motivo, utputa ob suam
propriam honestatem, aut ex charitatis
amore.
38. Sed instabis (et sit tertium argumen-lac­
tum) nam licet hactenus a nobis dicta sal-11’’^
varent honestatem timoris, et attritionis exœe:it:
illo ortae in homine justo ; minime tamen
eam salvare possunt in peccatore : et tamen
id opus erat, ut attritio, quae justificationem
peccatoris præcedit, esset pars sacramenti,
et ad illius effectum disponeret, ut affirma­
mus. Assumptum vero ostenditur in hunc
modum : timor alicujus mali, ut oppositi
bono proprio amato saper omnia est peccaminosus, cum procedat ex amore sui, ut
ultimi finis, qui amor nequit non perver­
sus esse ; sed timor pœnae elicitus a pecca­
tore est timor mali, ut oppositi bono pro­
prio amato super omnia : ergo talis
timor estpeccaminosus. Cetera constant, et
minor

DISP. VII, DUB. I.
minor probntur : nnm in primis, qui
limei pœnam, illam refugit, ut oppositam
bono proprio ; deinde peccator amat bo­
num proprium, tanquam ultimum finem,
in eoquo sislit, cum sit aversus a Deo fine
ultimo per peccatum : ergo timor pœnæ
elicitus a peccatore est timor mali ut op­
positi bono proprio amato super omnia.
&.Ψ»· RcsP0U^tur negando assumptum ; et ad
demr. ejus probationem dicendum est excessivam
esse, el probare, si quid valet, plusquam
oportet apud ipsos hærelicos. Probat enim
cum eadam arguendi forma, actum spei
théologie® a peccatore elicitum esse peccaminosum ; quia sistit in bono proprio cum
aversione a Deo ultimo fine : nec enim
peccator in sensu composito, quod talis sit,
potest aliter procedere in suis’ operationi­
bus. Consequens autem est falsum etiam
apud ipsos Lutheranos, qui spem a fide
non distinguunt, ut observavimustract. 18,
de Spe, disput. 2, n. 10, et fidem, ejusque
exercitium multis elogiis commendant.
Oportet ergo, ut recognoscant debilitatem
motivi. Ad quod respondetur bonum unius­
cujusque proprium dupliciter posse amari
super omnia, sive per modum ultimi finis:
uno modo actualiter, et sic talis amor est
novum pecatum actuale : alio modo habitnaliter. et sic non importat actuale pecca­
tum, sed praecise statum peccati habitualis.
Ut ergo aliquis actus sit amor sui super
omnia, et per modum ultimi finis, non suf­
ficit, quod procedat ex amore, qui solum
habitualiter respiciat bonum proprium ut
ultimum finem, alias actus etiam fidei, quo
peccator credit Deo, esset amor sui ut ul­
timi finis et consequenter peccaminosus :
sed debet procedere, vel ex amore actuali,
et expresso sui, ut ultimi finis, quod raris­
sime continget ; vel debet excludere con­
trarie ordinem ad Deum ultimum finem,
ut semper accidit in mortalibus peccatis,
hoc est, in omnibus, quae alias, et independenter ab hac ordinatione, et ejus ca­
rentia sunt peccata gravia. Nam quod ac­
tus de se bonus, referibilisque in Deum
sistat negative in bono proprio, quia reperit subjectum alias, et ex aliis capitibus
habitualiter privatum ordine ad Deum fi­
nem ultimum ; minime evincit talem ac­
tam esse, vel de se turpem, vel ob defectum
illius ordinis peccaminosum. Alias actus
fidei, spei, justitiae, misericordiae, et omnes

57

alii a peccatore eliciti essent actualia pec­
cata : quod est intolerabile absurdum.
Quam doctrinam fuse, et ex professo tradi­
dimus in tract. 8, de ultim. fine, disp. 4,
dub. 3, agentes de ultimo fine peccatoris,
et tract. 14, de Gratia, disp. 2, dub. 2, ubi
statuimus, peccatorem posse absque spe­
ciali gratia efficere aliqua opera moraliter
bona. (Quod in causa est, ut graves diffi­
cultates non semel occurrentes pressius in
praesenti versamus, quam ipsae exposcunt :
quia supponimus alibi a nobis discussas,
et lectorem ad propria loca remittimus,
ne tradita repetamus.) Juxta quam doc­
trinam, ut timor pœnæ a peccatore elicitas
sit peccaminosus, non sufficit procedere ex
amore boni proprii dilecti praecise habi­
tualiter super omuia, aut per modum ul­
timi finis : sed requiritur ortus ab amore
boni proprii, qui actualiter formaliter,
aut virtualiter excludat de se respec­
tum ad Deum finem ultimum, illumque
fundet ad bonum proprium. Quod minime
salvatur in timore, de quo agimus, quippe,
qui non provenit ex amore proprio turpi,
de seque excludente ordinem ad Deum ul­
timum finem ; sed ex amore proprio de se
honesto, pertinente ad spem, et ordinabili
in Deum finem ultimum, et qui actu, sic
ordinaretur, si per accidens non supponeret
in subjecto habitualem privationem chari­
tatis, cujus est aliis actibus eum ordinem
impertiri. Ex quibus patet nullam esse
probationem assumpti, diluique distin­
guendo praemissas in sensu traditodeordine
actuali, et habituali, ad finem ultimum, et
negando absolute consequentiam. Alia pos­
sent argumenta pro haereticis formari ;
sed § seq. commodius proponentur.

Aliquorum Catholicorum sententia contra
eandem assertionem.

39. Expeditis jam nobis ab haereticorum
impugnatione novum recrudescit, et instat
bellum cum quibusdam catholicis non in­
fimae auctoritatis. Sunt enim, qui fatentur,
ut debent, attritionem ortam ex metu poe­
narum inferni esse actum bonum : sed ne­
gant, quod sufficiat ad digne suscipiendum
sacramentum pœnitentiæ, eteonsequendum
ejus effectum ; unde exposcunt ulterius

58

DE PŒN1TENTIA.

amorem justiliæ, quamvis in eo declarando
plurimum habeant dissidii, ut ex dicendis
constabit. Ita Estius, Sylvius, Jansenius,
quos refert Gonel in præs. disp. 7, art. 2,
Sj<vius.’ in principio, Episcopus Castoriensis in lib.
Enucop.de Amore pœnilenti, Episcopus Cæsenas
ca^o- jn instructione pastorali de sacram, pœniEptsc tentiæ a pag. 33, usque ad 42, Germanus
PhHaie Philalethes in speciali opuscul. de hac ma’xataiis ter*a’ adjuncto Thomistarum triumpho
âb Aie- contra scientiam mediam. Natalis abAleYjcaE- xandro in Theologia dogmatica morali,
§£;ens tom. 1, lib. 2, de pœnit., art. 3. Vincentius
zarardcsContenson in Theologica mentis, dissert.
$ics.rbt" unica de pœnit., cap. 2. Nicolaus Zarardus
Jwnin. tom. 6, de sacrament, q. I, de pœnit. art.
4, § 2. Merbesius in Summa Christian,
tom. 2, dissert. 4. Gaspar Juenin in Com­
mentario historiæ dogmatica de sacra­
mentis tom. 2, cap. 4, art. 2, et alii. In
sui autem patrocinium multa congerunt a
ratione, sed tam plurima ab auctoritate
præsertim D. Augustini, ut in id studium
posuisse videantur, quod lectorem mole
obruant testimoniorum, cum non possint
efficacia, et certe non possunt .· nam eorum
mulla afferuntur præter, et extra sensam
proprium praesentis difficultatis : alia lo­
quuntur de timore mundano : alia de ti­
more quidem gehennae, sed inefficaci : alia
de justificatione extra sacramentum : alia
sunt ambigua confundentes justificationem
vialem, et dispositivam cum justificatione
completa, et consummata : alia denique
important alios defectas satis obvios. Ad
quæ si attendat prudens Lector, opprimi
non timebit testimoniorum simul occurren­
tium pondere, nec id curabit : sed singula
singillatim introspiciendo facillimo negotio
dissolvet, excutietque opponendo aliquem
ex defectibus insinuatis.
Ahquæ Sed antequam ad id deveniamus, oportet
'QtioTes. aQam> aut alteram brevem suppositionem
stabilire, in qua Adversarii nobiscum con­
veniant, ne pugnemus, et curramus in in­
certum. Prima sit ; attritionem, de qua
agimus, non solum esse bonam, ut illi
concedunt, sed etiam esse supernaturalem,
Dei donum, et Spiritus Sancti impulsum :
quod etiam concedere tenentur ne mani­
feste contradicant doctrinae Concilii T ri­
dent. sæpius relatae ex sess. 14, cap. 4.
Unde omnia argumenta, vel testimonia,
quæ concludant attritionem (idem intellige

de timore, ex quo oritur,) vel non esse
bonam, vel non esse supernaturalem, et
donum Dei, ut spuria, et non attingentia
praesentem materiam, rejicienda sunt.
'
Secunda (et ad priorem revocatur) rele!
ganda etiam fore illa testimonia, et argu­
menta, quæ probare generaliter lentave­
rint hominem peccare in omnibus actibus,
quos non refert in Deum supernaturalem,
1
et ultimum finem ex charitate dilectum,
atque ideo peccatorem, qui in sensu com­
posito sui status nequii proprias opera- 1
tiones in praedictum finem referre, pec­
care in omnibus. Nam doctrinam adeo
falsam reprobat Ecclesia in Bulla Pii V
*
condemnantis plures propositiones Mi­
chaelis Baji, quarum 35 erat : « Omne,
« quod agit peccator, aut servus peccati,
a peccatum est. b Et 38 : « Omnis amor
■ creaturæ rationalis est vitiosa cupiditas,
«quæ a Joanne prohibetur, vct laudabilis ÿ
« charitas, qua per Spiritum Sanctum in*®*!
« cordibus diffusa Deus amatur. » Et prius
'
reprobata fuerat a Concilio Constantiensi
inter alios mores Joannis Hus, sess. 15, et
Concil. Trident, sess. 6, can. 7, illis ver-^
bis : « Si quis dixerit opera omnia, quæ
« ante justificationem fiunt, quacumque ra« tione facta sint vere esse peccata.etc. AnaI
« thema sit. » Unde nullus Catholicorum
(sunt certe, quos modo adversarios habe-3
mus,) id affirmavit. Tertia : praesentem
difficultatem principaliter versari circa
necessitatem amoris Dei, sicut ultimi finis
dilecti propter se super omnia. Tum quia
adversariorum intentio in hunc collimat,
quamvis non semper eam diserte expli­
cent, utentes non improprie vocabulo '
amoris justitiae propter se. Tum quia nos
I
non negamus alios amores inferiores, vel
;
concomitantes attritionem, vel in ea imbibitos, ut sunt amor sui honestus, amor
spei, amor etiam ipsius justiliæ : idque
convincitur ex intentione, qua omnes pœnitenles ad pœnitentiæ sacramentum com<
muniter accedunt : si enim ab eis inqui­
ramus ad quid venient? cuncti responde­
bunt, ut justificemur, ut consequamur ami­
citiam Dei, ut per ejus misericordiam
eruamur ab aeterna damnatione. Trahit
igitur eos aliquis bonus amor conjunctus,
aut innexus attritioni ; licet hæc ex metu
inferni primitus oriretur. Adversarii au­
tem alium perfectiorem exposcunt, qui

DISP. VII , DUB. I.
elevetur supra omne bonum proprium :
qua de causa non comenti attritione sola
exiguunt contritionem, et pro ea pugnant.
Eide hoc est inter nos controversia, nec
illa principaliter respicit ad sufficientiam
attritionis in ratione partis sacramenti ;
sed magis ad ejus sufficientiam in ra­
tione dispositionis ultimæ cum sacramento
ad istius effectum, justificationem videlicet
peccatoris. His convenienter praelibatis, in
quibus convenire oportet.
Arte. 40. Arguitur primo pro relata sententia :
• quia nullius sacramenti susceptio sine
amorecharitatis potest homini prodesse:
ergo nec sacramentum pœnitentiæ; atque
ideo, ut istud fructuosum sit, non sufficit
sola attritio ex trmore gehennae, sed neces­
sarius est charitatis amor, aut contritio ex
eo procedens. Utraque consequentia legi­
time infertur ex antecedenti. Illud autem
suadetur primo :quia homo tenetur omnes
suas actiones referre in Deum ultimum
finem, qaod pertinet ad amorem chari­
tatis, juxta illud Apost. 1, ad Corint. 10 :
Sive manducat is, sive bibilis sive aliud quid
facilis, omnia in Dei gloriam facite. Unde
ii D. August, lib. 2, de Civit, cap. 13, ait:
« Quidquid in usu temporabiliter faci1 mus, sternorum adipiscendorum amore
A8*’ « faciamus : per ista transeuntes, illis
« inhærentes. » Ergo usus, aut susceptio
sacramentorum absque amore charitatis
non prodest. Secundo, quia homo debet
Deum continuo diligere, ut constat ex illo
Deuteronomio 6 : Diliges Dominum tuum
ex toto corde tuo. Ubi, ut inquit D. Augus­
tea, e. tin. lib. 1, de Doctrina Christiana cap. 22:
< Nullam vitæ nostræ partem relinquit,
quæ vacare debeat, et quasi locum dare,
« ut alia velit frui : » ergo dum homo
Deum non amat, peccat, et inutilem sibi
facit sacramenti susceptionem. Tertio,
quia homo conditus, et reparatus fuit a
Deo, ut ipsum diligeret : ergo dum istud
non exequatur, deficit a proprio fine, et
peccat. Lnde D. Augustin, lib. 3, de docIrina Christ, cap. 10, ait : « Miser omnium
«est, qui charitatem non habet. Ad chari«tatem redire debet, qui ab amandi officio
«defecit. » Et in tract. 7, in Joan. Deus
non prxcipit, nisi charitatem, nec culpat,
nisi cupiditatem. Quæ procedere etiam, et
verificari debent in susceptione sacramen­
torum ; cum nullum in ea rationabile

59

occurrat exceptionis,vel dispensationis motivum. Quarto, quia S. Paulus 1, ad Co­
rinth. 13, recenset opera ex genere suo
excellentissima : et tamen diserte affirmat
ea sine charitate nihil prodesse. Si linguis, Paut j
inquit, hominum loquar, et Angelorum,
£°'
charitatem autem non habeam, factus sum. 13.
velut xs sonans, aut cymbalum tinniens. Et
si habuero prophetiam, et noverim mysteria
omnia, et omnem scientiam, et si habuero
omnem fidem, ita ut montes transferam,
charitatem autem non habuero nihil sum.
Et, si distribuero in pauperes omnes facul­
tates meas : et si tradidero corpus meum,
ita, ut ardeam ; charitatem autem non ha­
buero, nihil mihi prodest. Si ergo opera tam
sublimia sine charitate non prosunt, nec
valent ad æternam salutem ; minus pro­
desse potest sola attritio sine amore chari­
tatis, licet sacramento adjuncta. Plures
alias probationes ejusdem antecedentis
omittimus, quibus idem argumentum con­
tinuari posset, nam sunt ejusdem rationis.
Sed antequam illi occurramus, regera- guitar,
mus ipsum in opponentes, inquirendo (ut
quid eo intendant, sciamus) quid signifi­
cent nomine charitatis, vel amoris chari­
tatis ? Si dicant se non intendere, quod
ultra attritionem requiratur ad sacramenti
fructum ille charitatis amor perfectus,
qui attingit Deum ultimum supernatura­
lem finem, praeferendo ipsum efficaciter
omnibus ; sed alium amorem minus per­
fectum : plane convincuntur inconsequenter procedere, et nihil isto argumento
probare : quia omnia testimonia tam
Scripturae, quam D. Augustini, quibus ad
suadendum antecedens utuntur, agunt de
charitate, ejusque amore perfectis, sive
respicientibus Deum ultimum finem super
omnia dilectum, et applicari non debent,
nec valent alteri imperfectioni affectioni,
ut ea perpendenti constabit. Si autem di­
cant se intendere perfectum charitatis
amorem immediate descriptum : vehementiori impugnatione urgendi sunt. Tum
quia talis actus est incompossibilis cum
peccato mortali : et sic antecedenter ad
receptionem sacramenti pœnitentiæ fiet
semper, et indispensabiliter peccatoris
justificatio ; nunquamque istud sacramen­
tum communicabit primam gratiam, ac
subinde nec erit sacramentum mortuorum.
Et in quodcumque latus Adversarii se ver-

■
f*4 1

60

j

i l··

DE PCENITENTIA.

tant, nequeunt ab istis, aliisque absurdis
expediri, quæ fusius expensa reliquimus
§ 2. Tum etiam, quia, si ita res se habet,
idque probationes, quibus illi utuntur,
evincunt,teneri, scilicet, hominem ad amo­
rem perfectum charitatis in cunctis, quæ
agit : plane sequitur ipsum peccare in
omnibus, in quibus sine tali amore pro­
cedit : et consequenter peccatorem, qui
eum amorem non habet peccare in omni­
bus operibus suis. Hoc autem consequens
reprobatum est ab Ecclesia, et inter Ca­
tholicos nequit admitti, ut præmisimus
num. præced. Istorum ergo argumentum,
cum quibus agimus, vel nihil probat, vel
ultra debitum probat.
Eespoü- Ad quod respondetur negando antece^u-a(1 dens. Et ad primam ejus probationem
h*01· patet ex dictis Tract. 14, de Gratia, disp.
2, nam. 72, et Tract. 16, de Merito disp.
4, dub. 5, et 6, illo præcepto, aut verbis
Apostoli solum obligari hominem ad refe­
rendum omnes suos actus in Deum rela­
tione in causa, quatenus initio usus ratio­
nis tenetur deliberare deseipsoin ordine
ad ultimum finem, et elicere actum chari­
tatis, quo se, et omnia sua refert in Deum
ultimum finem. Qui actus, dum non re­
tractatur, influit virtualiter in omnibus
actibus honestis per totam vitam exercen­
dis. Sed tale præceptum non afficit, nec
importat immediate ipsos actus, nec rela­
tionem, aut ordinem charitatis, illos infor­
mantem. Unde quod aliquando careant
tali respectu, non est carentia circumstan­
tia? debitæ, nec circumstantia prava ipsos
deturpans: sed præcise supponit omissio­
nem talis conversionis tempore debito, aut
actum peccaminosum, qui illam postea re­
tractaverit, fusius locis relatis explicuimus.
Ncc aliud docet D. Augustinus Apostolo ad­
junctus, quam prædictum ordinem, saltem
virlualem.vel in causa nostrarum operatio­
num ad Deum finem ultimum. Ad secun­
dum dicimus; probare, si quid valet, pec­
care hominem in cunctis actibus,in quibus
Deum ex charitate non diligit : quæ est
propositio Michaelis Baji condemnata ab
Ecclesia, ut num. antecedenti vidimus.
Diluitur autem ea probatio, sicut et prima,
nempe non obligari hominem semper in
se, aut in singulis actibus ; sed solum in
causa, et prima deliberatione erga finem
ultimum. Quod alii, aliter explicant, di-

condo, præceptum diligendi Deum osse
per se primo affirmativum, et per se se­
cundo negativum, et quatenus affirmati­
vum obligare aliquando, sed non in om­
nibus actibus : non enim singulis momen­
tis, et in singulis actibus obligamur ad
formalem Dei amorem : alias ab exerci­
tiis aliis semper impediremur, et nisi
Deum amando semper peccaremus. Quate­
nus vero negativum, obligat semper, id est,
ad non agendum aliquid contra illum
amorem, et charitatis finem. Eodem fere
modo dissolvitur tertia ; nam licet creati,
et reparati fuerimus ad diligendum Deum;
non obligamur tamen positive ad conti­
nuum, et formalem ejus amorem : quia
pro salvando prædicto fine, sufficit respec­
tus virtualis, et in causa, et quod ipsum
aliquando diligamus, et nunquam opere­
mur contra illum. Nec amplius premit
D. Augustinus, quamvis exhortetur illis,
et aliis elogiis ad frequentius amoris Dei
exercitium, quantum humana fragilitas
fert. Non magis evincit quarta probatio .
nam Apostolus ibi agit non tam de amore,
quam de ipso habitu charitatis : opera
enim, quæ recenset, sunt a cbaritate impe­
rative. et ex parte ultimi finis ex vi primi
actus, seu conversionis, sed sunt ab aliis
virtutibus elicitive : est enim charitas pa­
tiens, media virtute pœnitentiæ, sustinens,
media virtute fortitudinis, et sic de aliis.
Meritoque affirmat Apostolus alia opera,
licet egregia sine charitate ntn proficere,
quia non consequuntur finem ultimum,
sine illa, et sine gratia sanctificante, cai
illa necessario conjungitur. Hacque de cau­
sa, nec attritio cum sacramento sine cha­
ritate prodesset Sed prodest de facto : quia
cum sacramento disponit ultimo ad justi­
ficationem ex merito, et ordinatione Chris­
ti ; et cum sacramento, et tanquam vera
ejus pars gratiam sanctificantem, et habi­
tum charitatis producit : in quo valde emi­
net supra multos diversarum virtutum ac­
tus. alias satis egregios, sed qui ea efficaci­
tate carent ; cum Christus illos non desti­
naverit ad rationem, vel partis hujus
sacramenti, vel dispositionis ultimæ ad
ejus effectum ; sicut ordinavit attritionem,
licet minus ex se perfectam.
41. Arguitur secundo : nam cum pecca-Arp
tum mortale sit mors animæ, nullus intra,2
vel extra sacramentum justificari valet
absque

DISP. VII, DUB. I.

absque transitu illius mortis ad vitam spi­
ritualem ; sed nullus absque charitate
transfertur de morte ad vitam : ergo horno
nequit in sacramento pœnitentiæ justificari
absque charitate : atque ideo sola attritio
ex metu inferni cum sacramento non suf­
ficit ad peccatoris justificationem. Utraque
consequentia patet ex praemissis. Majorem,
quæ communiter recipitur, docet speciali­
D. Ang ter D. August. in Psal. 118, can. 10.· Ter­
renis adhxrere mors anima esi. Tract. 19,
i IM in Joan. Sicut anima est vita corporis, ita
vita animx est Deus. Et alibi frequenter.
Minor autem probatur : nam 1 Joan. 3,
dicitur : Qui non diligit,manet in morte Et
rursus : Omnis qui non est justus, non est ex
Deo, ei qui non diligit fratrem suum. Ergo
transitus in spiritualibus de morte ad vi­
tam fieri nequit, sine charitate. Et sic
aperte docet V. Beda ad locum immedia! î le relatum dicens : « Baptismatis, et fidei
i
«mysterium illis solummodo prodest, illos
’
< de morte trahit ad vitam, qui sincera
« mente diligunt fratres, d
Cœfc- Confirmatur: quia solis in Deum conΒώ' versis confert ipse remissionem peccato­
rum ; sed non potest dari conversio, sine
&·*· charitate : ergo nec remissio peccatorum,
i Major constat ex Scriptura: nam Isai.6,dici­
tor : <57 conversus fueris,et ingemueris,salvus
eris. EtZachar. 1 : Convertimini ad me, et
ego convertar ad vos. Minor etiam suade­
tur : quia conversio pro peccatorum re­
missione requisita non est solius operis
externi, sed cordis, juxta illud Joel. 2 :
Concedimini ad me in toto corde vestro...
Scindite corda vestra, et non vestimenta ves­
tra. Conversio autem cordis fieri nequit
absque immutatione cordis se transferentis
1 ta de amore proprio ad amorem Dei ex charilate.l’nde D. Bernard, serm. 2, in cel.
Jejunii ait :« Quatuor sunt cordis nostri
< affectus, amor, et timor, gaudium, et
«tristitia, et hi sunt convertendi. »
Respondetur hoc argumentum, et confir­
mationem parallogizare non distinguendo
inter id, quod vel ad valorem, vel ad fruc­
tum sacramenti requiritur per modum
partis, vel dispositionis ; et illud quod ex­
cludit peccata, justilicatque per modum for­
mae. Istud ultimum confitemur, et suppo­
nimus praestari per gratiam sanctificantem
inhaerentem, ut statuimus suo loco, nempe
Tract. 15, de Justificat, disp. 2, dub. 1, cui

61

graliæ indivulso adest charitas, sive sit
idem rea Ii ter cum gratia, ut quidam cen­
sent, sive distinguatur realiter ab illa, ut
cum comrnuni sententia docuimus Tract.
14, de gratia, disp. 4, dub. 5, in quo sensa
pervium est non remitti peccata, nec pec­
catorem justificari absque gratia, et chari­
tate : sicut manifestum est non dari illos
formales effectus absque forma, quæ illos
communicet. Sed cum gratia in sacramento
pœnitentiæ producta supponat aliquem
pœnitentisactum, nempe dolorem, qui, ut
pars sacramenti illam efficiat ; et per mo­
dum dispositionis ad fpsam præparet : de
hoc doloris actu est controversia,an debeat
esse amor charitatis, sive contritio illi innitens, an vero sufficiat sola attritio ex ti­
more gehennæ orta? Negant hoc ultimum
Adversarii , quia ad justificationem, ad
conversionem, ad vitae spiritualis repara­
tionem necessaria est charitas, ut non ne­
gamus in sensu immediate praemisso. Aliud
tamen est charitas, aliud amor charitatis.
Et cum hujus necessitatem deberent pro­
bare ; divertunt ad habitum, de quo non
disputamus, in idqueexpendunt Scripturae,
et Patrum sententias, quas reveremur ; sed
nihil plane concludunt,cum de re non sint,
quam versamus.
42. Unde ad argumentum potest respon-AJ
deri admittendo praemissas, et primum respon8'
consequens, atque distinguendo secundum, de,ur·
illudque concedendo intellectum de insuf­
ficientia attritionis per modum formae : sed
negari debet, si intelligatur de insufficieniiaejus ad conceptum partissacramenti,
et ad rationem dispositionis ultimae intra
sacramentum pro ejus effecta : oppositum
enim satis constat ex hactenus dictis. Nec
amplius evincunt testimonia, quai expen­
duntur in suadendo praemissas. Pro quo­
rum legitimo sensu observandum est duas
distingui in naturalibusvitas : unam totius
suppositi, aliam potentiarum ejus: unam
in actu primo per formam, aliam in actu
secundo per operationes : illam substan­
tialem, et simpliciter talem, hanc acciden­
talem, et secundum quid. Et cum analogia observaad naturalia duplex etiam vita in super- ü0·
naturalibus distinguenda est juxta argu­
menti intentionem : nam alia est vita pri­
maria, et quasi substantialis, et in actu
primo, quam gratia sanctificans tribuens
primum esse supernaturale communicat :

y ji t

K»

r i
Ιί

Ί

: M

Mil

K..·· .

62

R

»

Λ

'rr

i

?

t ·

DE PŒN’ITENTIA.

alia vero est secundaria, et per operatio­
nem -, et quia hæc principaliter consistit in
amore charitatis. illi propterea specialiter
vita in actu secundo tribuitur. Unde juxta
praedictam analogiam sicut mors corporis
non consistit in cessatione ab operatione,
sed in separatione, aut privatione animæ
informantis : ita in spiritualibus mors ani­
mae non consistit in carentia alicujus ope­
rationis. sed in exclusione, aut privatione
gratiæ sanctificantis. Et consequenter sicut
ad hoc, ut corpus mortuum redeat ad vi­
tam, debet animam induere : ita ut anima
transeat ad vitam, debet gratia sanctificante
informari. Haec autem significari solet voce
charitatis, non quidem actualis, quæ cum
actibus transit, sed habitualis, quæ vel est
ipsa gratia, vel illam inseparabiliter comi­
tatur. Qua acceptione utitur frequentissime
An D. Aug. sicut lib. de natura, et gratia, cap.
n?’ 42, ubi ait : « Charitas est verissima, pleIdcn « nissima, perfectissimaque justitia. » Et
cap. ult. a Charitas inchoata, inchoata jus« titia est : charitas perfecta, perfecta jus« titia est : charitas magna,justitia magna
« est. Ipsa est gratia Dei per Jesum Christum
t Dominumnostrum.» Ex quibus satis patet
ad omnia testimonia. Sed addendam est V.
Bedam solam intendere, quod in suscep­
tione Baptismi impeditur ejus fructus,
ubi adest odiam in fratres, sicat et aliud
quodlibet peccatum grave, minime vero
quod ad ejus fructum, minasque ad valo­
rem prærequiratur dilectio proximi ex charitate : quia est sacramentum mortuorum
ordinatam ad regenerandum ipsos in vi­
tam spiritualem ; atqueideoin eis non sup­
ponit per se vitam gratiæ medio amore
charitatis inductæ.
Condr- Confirmatio eodem fere modo diluitur :
“μβ’® nam conversio perfecta, et in termino fit
‘io, formaliter per gratiam sanctificantem, quæ
velestcharitas habitualis, vel ab ea non se­
paratur. Quod potest magis explicari dis­
tinguendo duas peccatoris conversiones :
unam consummatam, et formalem ; aliam
vialem, et dispositivam. Prima importat
internam peccatoris renovationem per vo­
luntariam gratiæ, et donorum supernaturalium susceptionem, ut describit Concil.
Trident, sess. 6, cap. 7. Secunda consistit
in actibus, quibus homo extra, vel intra
sacramentum præparaturad suscipiendum
gratiam. Conversio igitur in priori sensu

DISP. VII, DUB. I.

est ipsa intransitive gratia, et peccatorum
auciore : sed attritio ox mcfu inferni solet
remissio : sive enim hæc dicatur, sive non
esse peccaminosa, curn ultimo sistit in
dicatur distinctum beneficium a gratia;
amore proprio, quemadmodum in pecca­
hujus tamen infusio semper secum affert
tore contingit, qui bonum proprium res­
remissionem peccatorum, si in subjecto
picit, ut ultimum finem : ergo talis attritio
supponuntur. In posteriori autem sensu,
nequitesse supernaturalis.
distinguitur a peccatorum remissione per
Bespw· Respondetur negando minorem, cujus
gratiam sanctificantem ; et consistit in ac­
tow‘ oppositum satis constat ex dictis n. 7 et 19,
tibus ad eam disponentibus, ex parte quo­
et locis ibi relatis; ex quibus habemus,
rum non se tenet charitas habitualis, vel I
quod licet sit possibilis aliqua attritio naactualis : alias per eam supponerentur i
luralis, possibilis tamen etiam est aliqua
peccata remissa, quippe quæ est illis incon- |
supernaturalis, et talis debet esse, quæcomqueconducit ad salutem. Nam ut sta­
jungibilis. Unde patet, quod pro remissione j
peccatorum non petit Deus a nobis conver­
tuit Concil. Arausican. 2, can. 6 : « Hæresionem consummatam, et in termino per i inT4 llC0 ^a"‘tur spiritu, Qu‘ dicit per naturæ
gratiam ; sed vialem, et dispositivam per
«vigorem, bonum aliquod, quod ad saluactus. Et pro hac sufficit attritio cum sa­
» tem pertinet vitæ æternæ, cogitare, ut
« expedit, aut eligere nos posse absque ilcramento, et non requiritur indispensabi« luminatione, et inspiratione Spiritus
liter charitatis amor, qui tempore, vel na­
«Sancti. » Porro’aliquamattritionem con­
tura illam remissionem praecedat : quam­
ceptam ex metu gehennæ conducere ad sa­
vis nec repugnet, quod adsit in instanti
lutem certa fide tenendum est, ut satis
justificationiscum gratia. Sed nec tunc con­
constat ex dictis § anteced. contra Luthecurret ut pars sacramenti efficienter in­
ranos. Modo sufficiat reproducere verba
fluentis ; cum non se teneat ex parte ejus,
sæpius allegata ex Concil. Trid. sess. 14,
sed magis ex parte affectus, sicut et ipsa
Cca
Trito cap. 4 : α Illam vero contritionem impergratia, a qua dependet, vel essentialiter,
«fectam, quæ attritio dicitur, quoniam vel
ut diximus num. 13, et aliis locis ibi rela­
« ex turpitudinis peccati consideratione, vel
tis, vel saltem connatural!ter, ut ejus di­
a ex gehennæ, et pœnarum metu commugnitas. et vis meritoria exposcit.
< niter concipitur, si voluntatem peccandi
43. Arguitur tertio : nam dolor, qui cumin»
«excludat, cum spe veniæ,declarat non sosacramento pœnitentiædisponitadgratiam,
« lum non facere hominem hypocritam, et
debet esse supernaturalis : sed talis non est
«magispeccatorem, verum etiam donum
attritio concepta ex timore inferni : ergo
«esse, et Spiritus Sancti impulsum, non
hujusmodi attritio nec cum sacramento po­
r adhuc inhabitantis, sed tantum moventest ad gratiam disponere. Probatur mi­
« tis, quo pcenitens adjutus viam sibi ad
nor : tum quia licet pœna inferni propo­
«justitiam parat. » Cui doctrinæ respondet
natur per fidem ; tamen est objectum natu­
can. 5 ejusdem sess. anathematizans op­
rale ; cum aliud non sit, quam naturalis
positam asserentes. Ad primam autem mi­
constitutionis corporis alteratio,quam cons­
noris probationem respondetur, quod licet
titutionem, sive integritatem, sicut quili­
!
voluntas possit naturaliter refugere pœnas
bet homo naturaliter amat, sic etiam potest
i
inferni fide creditas ; nihilominus potest
naturaliter odisse, et refugere allerationem
I
etiam illas timere timore supernaturali :
contrariam : ergo attritio hanc pœnam
praeeertim cum illarum præcipuæ non sint
respiciens est naturalis. Tum etiam, quia
naturales, aut in sola alteratione naturalis
omne donum supernaturale datur nobis ex
constitutionis consistant, sed totum natu­
gratia Christi ; hæc autem consistit in ins­
ralem ordinem excedant, uti est alligatio
piratione coelestis delectationis, qua dul­
spirituum, et æterna corporum combustio
cedine perfusus amor operatur bonum non
i sine consumptione, et alia plurima nosformidine pœnæ, sed amore justitias : ergo
, Irum captum excedentia. Cur ergo circa
cum attritio ex metu gehennæ non-sit hu­
hæc non erit supernaturalis timor, et attrijusmodi convincitur non esse actum suI tio ejusdem rationis : et quare dicetur
pernaturalem. Tum denique quia nullas
Deum non posse immittere hunc supernaaffectus supernaturalis potest esse peccamibraliler timorem, qui posset ipsum vel
nosus,alioquin peccatum esset a Deo speciali
auctore :

63

erga naturalia inférre? Ad secandam res­
pondetur gratiam Christi non consistere in
sola victrice delectatione, ut falso opponit
arguens ; sed amplecti etiam timorem
pœnæ, et omnem motum conducentem ad
salutem. Unde D. Aug.lib. de Catechizand.D Aug.
rud. cap. 5, ait : a Rarissimo accidit, imo
a vero nunquam, ut quisquam veniat vo« lens fieri Christianas, qui non sit aliquo
« Dei timore perculsus. » Recolantur, quæ
ex Scriptura, et Patribus expendimus
n. 33 et 34, pro prædicto timore. Ad ter­
tiam negamus minorem ; et illi inserta
probatio, si quid suaderet, evinceret actus
fidei, et spei, et omnes elicitos a peccatore
esse peccata : quod dicere hæreticum est.
44. Arguitur quarto : quia solus ille ac-4 A,gutus potest esse ultima cum sacramento pce- menL
ra(”iu
nitentiæ dispositio ad suscipiendum ejus
effectum, qui excludit voluntatem peccan­
di ; sed sola attritio concepta ex timore ge­
hennæ non excludit voluntatem peccandi :
ergo talis attritio, sacramento etiamjuncta,
nequitesse ultima dispositio ad effectum
sacramenti. Cetera constant : et minor sua­
detur : tum ex D. Aug. qui frequenter do­
cet timorem pœnæ cohibere hominem, ne
faciat malum, sed non voluntatem male
faciendi, si absque pœna posset. Unde
tract. 9, in Joan, peccatorem timentem, et
propter timorem abstinentem a peccato,
comparat adulteræ habenti intentionem
adulterandi, a quo abstinet, ne occidatur a
marito. Et serm. 19, de verbis Apost. cap.
9, comparat lupo venienti, ut oves rapiat,
sed recedenti absque præda ob metum pas­
torum, et canum : raperet enim (et hunc
appetitum conservat) si posset. Tum etiam,
quia juxta communem Philosophorum doc­
trinam ; quæ ex timore fiunt involuntaria
saltem secundum quid, et quasi conditionate : explicanturque hoc affectu : Nollem
hoc facere, si istud malum, si istud pericu­
lum non urgeret : et oppositum facerem,
si periculum tolleretur : ergo actus ex ti­
more procedens, ut est attritio, nequit ex­
cludere voluntatem peccandi. Et totus dis­
cursus desumitur ex eodem D. August, lib.
D. Aos
3, ad Bonifac. cap. 3, ubi ait : « Sic autem
a præcepta.qui facit,proculdubioinvitus fa­
ci cit, procul dubio invitus facit, ac per hoc
« in animo non facit ; vellet enim omnino
« non facere, si secundum ea, quæ cupit,
a et metuit, permitteretur impune. Ac per
i

Μ

hoc in ipsa voluntate intus est reus, ubi
d vel actum ; alfecturn nunquam. » Et hu­
« ipse, qui praecipit, inspicit Deus, λ
jus rationem indicat subdens : « Quidquid
ConflrConfirmatur primo, quia timor servilis
α propter aliud amare videris, id plane
natar' non excludit voluntatem peccandi ; sed at­
« amas, quo amoris finis portendit. » Euga
tritio est timor servilis : ergo attritio non
autem peccati propter pœnam habet pro
excludit voluntatem peccandi. Minor, et
fine bonum proprium : atque ideo nec ab
D. Aug. consequentia patent. Major autem est D.
illo, nec a peccato hominem retrahere va­
August, conc. 25, in Ps. 118, ubi ait :
let.
« Timor iste, quo non amatur justitia, sed
Confirmatur quarto : quia nihil tollitur co­
« timetur pœna, servilis est, quia carnalis
nisi per suum contrarium; sed fuga a pec-tcc
« est : et ideo non crucifigit carnem. Vivit
cato propter timorem pœnæ non contra« enim peccandi voluntas, quæ tunc appariatur actuali voluntati peccati propter se,
;
« ret in opere, quando speratur impunitas.
aut secundum se : ergo fuga peccati propter
« Cum vero pœna creditur secutura, latenpœnam,qualem fugam importat attritio,non
α ter vivit, vivit tamen : mallet enim litollit actualem voluntatem peccandi prop­
« cere, et dolet non licere, quod lex vetat :
ter se, aut secundum se. Minor constat:
κ quia non spiritualiter delectatur ejus
quia optime cohæret odium alicujus in tali
« bono, sed carnaliter metuit malum, quod
circumstantia, et attentis ommibus, cum
« minatur. » Et hujus generis sententiæ
amore ejusdem secundum se, et praescin­
occurrunt frequentissime in S. Doctore,
dendo a circumstantiis occurrentibus : si­
et sine termino congeruntur ab opponenti­
cut nautæ displicet retentio mercis in cir­
bus.
cumstantia naufragii, et placet merces se­
Confir- Confirmatur secundo : quoniam ubi non
cundum se : et Deus, qui attentis omnibus
maiur s.extinguitur desiderium peccandi, ibi adest
excludit aliquos a regno voluntate conse­
actualis peccandi voluntas ; sed ad extinquenti ; tamen vult voluntate antecedenti
guendum desiderium peccandi requiritur
salutem omnium secundum se : pari igitur
bona voluntas per charitatem directa, et
ratione componi valet, quod homo refugiat
non sufficit mali timor : ergo ubi non oc­
peccatum sub circumstantia pœnæ immi­
currit, nisi attritio, quæex illo timore con­
nentis ; et tamen conservet voluntatem ad
cipitur, adhuc perseverat actualis voluntas
illum secandum se.
peccandi. Minor, in quo poterat esse diffi­
45. Ad hoc argumentum cum omnibus
cultas, probatur ex D. August, lib. 2, consuis confirmationibus, cui multam, et w
D. ADg.tra advers jegjs> et Prophet, cap. 7, ubi
plusqaam pars erat, deferunt adversarii,
ait : « Prohibitio peccati, quod est lex,
respondere generaliter possemus, rejicien­
« auget profectodesiderium peccandi : quod
dum esse a praesenti controversia, quia ad
« non extinguitur, nisi contrario desiderio
illam non pertinet, sed impugnat, quod in
« recte faciendi, ubi fides per dilectionem
ea supponitur, nempe dari aliquam attri­
« operatur. ®
tionem, quæ omnem actualem peccandi vo­
Confirmatur tertio : quia excludere ac­
Con Br­
luntatem excludat; de hac enim sola attri­
un tur
tualem voluntatem peccandi,est hominem
tione affirmamus, quod conjuncta sacra­
3.
retrahere a peccato ; sed sola charitas re­
mento pænitentiæ est ultima, et sufficiens
trahit hominem a peccato ; non autem ti­
dispositio ad pcenitentis justificationem. Et.
mor penæ : ergo hic timor non excludit
si id non supponatur, nullus occurret Ad­
voluntatem peccandi, atque ideo nec attri­
versarius, quem suis argumentis oppu­
tio ex tali timore procedens. Cetera consgnent : palam, quippe concedimus attritio­
Mr.Ber *ant- E* minor probatur ex D. Bernard.
nem voluntati peccandi conjunctam, aut
epist. 11,ad Guidon. Priorem Carthus. ubi
conjangibilem non esse dispositionem suffi­
ait : « Quare, putQ, de illa {scilicet charitate)
cientem ultimam ad gratiam justificationis
« dictum, lex Domini immaculata converintra, vel extra sacramentum. Sed eam
« tens animas, quod sola videlicet sit, quæ
suppositionem esse certissimam, et ab om­
«ab amore sui, el mundi avertere possit
nibus Catholicis admittendam (ne videa­
< animum, et in Deum dirigere : nec timur circa istud pugnam refugere, \el ab
« mor, quippe, nec amor privatus converhac parte timere) probatur efficaciter ex.
« tit animam. Mutant interdum vultum,
Cone. Trid. sess. 14, cap. 4, ubi docet
contritionem ΑαΛ
λ

/■

DE PCENITENTIA.

DISP. VII, DI B. I.

contritionem imperfectam, qua) attritio di­
citur, « Si voluntatem peccandi excludat,
i etc., esso donum Dei, et Spiritus Sancti
« impulsum. » Verba formalia proxime de­
dimus n. <13. Loqui autem Concilium de
attritione pura, sive non includente amo­
rem cliaritatis, constat evidenter : tum
quia loquitur de attritione, sive dolore im­
perfecto proveniente ex metu gehennæ, ut
condistinguitur a contritione, sive dolore
perfecto proveniente ex amore char-itatis,
de qua egerat immediate. Tum quia sermo­
nem expresse facit de illo dolore, qui est
a Spiritu Sancto nondum inhabitante, et
qui non habet adjunctam justificationem,
sed ad eam consequendam disponit : quæ
praedicata soli attritioni, sive dolori im­
perfecto ex timore pœnæ drto adaptari
queunt : contritio enim, sive dolor perfec­
tus ex amore proveniens donum est Spi­
ritus Sancti jam inhabitantis, et ita dispo­
nit ad gratiam, quod illam infallibiliter
annexam habet etiam extra sacramentum,
licet non absque ejus voto, ut proxime do­
cuerat Concilium. Tum denique : quia illa
doctrina, et declaratio dirigitur contra Lu­
theran), et sequaces, qui non impugnabant
contritionem, sive dolorem peccatorum or­
tum ex amore Dei ; sed attritionem, et do­
lorem imperfectum ortum ex timore ge­
hennæ. Porro Concilium manifeste sup­
ponit hunc imperfectum dolorem aliquando
excludere voluntatem peccandi:Si volunta­
tem, inquit, peccandi excludat. Et non lo­
quitor de exclusione peccati habitualis, in
quo praeexistit peccator, quod per gratiam
justificationis formaliter expellitur, sed
Concilium agit de attritione, per quam
Spiritus Sanctas nondum inhabitat, atque
ideo nec suam gratiam in corde diffundit.
Agit itaque de exclusione peccati actualis,
sive voluntatis actualis peccandi : cumque
ejus declaratio sit doctrinalis, et in materia
adeo gravi, minime limitanda est ad ex­
clusionem hujus, aut alterius peccati ac­
tualis; sed intelligi debet universaliter de
omnium exclusione : præsertim, cum non
’ sil major ratio expellendi unum, quam
alia, maxime ubi motivum illa detestandi
est universale, et omnibus commane, ut
constat esse pœnam inferni omnibus, et
singulis imminentem. Dicere autem quod
Concilium loquitur in sensu conditionato
hypothesis impossibilis, quod attritio exSalmant. Curs. Tlieolog· Tom. XX.

65

eludat voluntatem peccandi : puerilis esset
responsio, et Concilio non parum inju­
riosa. Quid enim indignius ejus gravitate,
quam ubi agitur contra Lutherum impu­
gnantem attritionem, quæ ex metu gehen­
næ communiter concipitur, atque ideo
etiam ab omnibus in hoc sensu obvio ap­
prehenditur ; recurrat Concilium ad even­
tum impossibilem, illique elogia deferat
sub conditione simpliciter repugnante ? Sic
etiam posset dicere attritionem esse impul­
sum Spiritus Sancti, et disponere ad gra­
tiam justificationis, si procedat ab homine
habente alas. Hæc non instructionem, et
correctionem hæreticorum pararent, sed
irrisionem : nec ita sacram synodum se
gessisse ullus Catholicorum debet admit­
tere, sed plane fateri supposuisse, admisisseque Concilium possibilitatem alicujus
attritionis, quæ voluntatem peccandi, sive
omne actuale peccatum excludat.
Quæ aliunde etiam suaderi potest : nam
datur aliqua attritio sapernaturalis, quæ
subinde est donum Dei, atque elicitur vi
supernaturalis auxilii, ut satis constat ex
hactenus dictis, et Adversarii concedunt ;
sed non est denegandum efficaciæ divinæ
motionis, quod per timorem pœnæ possit a
voluntate creata excludere omnem actua­
lem affectum peccandi ; cum in hoc nulla
appareat contradictio : ergo possibilis est
aliqua attritio, quæ omne peccatum actuale
expellat.
Confirmatur : nam concedentibus Ad­
versariis, quia peccatum exterius trahit
ad gehennam, possibilis est timor gehen­
næ, quæ retrahat ab omni peccato externo;
sed voluntas peccandi trahit etiam ad ge­
hennam : ergo possibilis est gehennæ ti­
mor, qui contineat voluntatem a peccandi
affectu, quandiu durat ipse timor. Idque
satis aperte docent Patres, et præsertim D.
Aug. n. 34 relatus. Ista vero sufficiunt pro
hac certa, et communi suppositione. Qua
data, et non aliter procedit præsens inter
Catholicos controversia : atque in eodem
sensu accessit ad Sedem Aposlolicam, ut
constat ex decreto Sanctæ Românæ Inqui­
sitionis edito die 5- Maji, anno 1667, ubi
dicitur : « Sanctissimus D. N. Alexander
« Papa VII, cum acceperit non sine gravi Alexan.
« animi mærore,ScoIasticosquosdam acrius, deyJPaiia
« nec absque fidelium scandalo inlersecon« tendere, an illa attritio, quæ concipitur

bis

{'·

66

D

DE PŒNITENTIA.

illam attingere, ut finem proximum, non
« exmetu gehennæ excludens voluntatem
excludendo relationem ad Deum ultimum
« peccandi, cum spe veniæ, ad impetranfinem, sed præscindendo, et ibi negative
« dam gratiam in sacramento pœnitentiæ,
sistendo, ut num. 38 explicuimus. Ad se­
« requirat insuper aliquem actum dilectiocundam probationem jam respondimus
« nis Dei, asserentibus quibusdam, negannum, 37, insolat. secundæ confirmationis,
« tibus aliis, et invicem adversam senten« tiam censurantibus : Sanctitas sua enixe
non omnia, quæ ex timore fiunt, esse invo­
luntaria : multa enim sunt dose bona, et
.< cupiens vinculum pacis inter fideles ser­
er vari, e.c. » Ecce subjectum, quod suppo­
eligibilia independenter a timore : et ita
nitur controversiae : « Attritio concepta ex
plane est non peccare. Testimonium autem
« metu gehennae excludens voluntatem pecD. Augustini pro roboranda utraque pro­
« candi : » de qua, quidam affirmant, egere
batione allatum non est ad rem, quiaS.
ulterius aliqua dilectione Dei ad impetran­
Doctor eo loco non agit de timore pœnæ
dum gratiam in sacramento, negantibus
honesto (quem nec Adversarii audent ex­
presse negare, ne annumerentur hæreticis
ceteris. Unde liquet eos, qui modo, ut pro­
bent, non sufficere solam attritionem, op­
a Concilio Tridentino condemnatis) : sed
ponunt attritionem solam non posse ex­
loquitur de timore carnali eorum, qui ob­
servant præcepta cupiditate terrena, « sola,
cludere actualem voluntatem peccandi,
destruere subjectum controversiae, et punc­
c inquit, quæ Deus pollicetur terrena protum difficultatis non attingere.
« missa, sectantes. » Qui subinde non ser­
46. Sed ut sit, videamus vires argumenti,
vant ejus præcepta, nisi ex timore priva­
tionis bonorum temporalium ; atque ideo
et confirmationum, eis occurrendo. Ad
timent, et vitant peccata timore duntaxat
illud respondetur negando minorem uni­
carnali, qui merito vocari potest munda­
versaliter intellectam : nam datur aliqua
nus, ineptusque est, ut voluntatem ab omni
attritio voluntatem peccandi excludens, ut
constat ex immediate dictis. Ad primam
peccaminoso affectu cohibeat.
Ad primam confirmationem responde-^
autem minoris probationem respondemus·,
tur eodem modo negando majorem uni­
D. August, ibi loqui de timente, qui fugam
versaliter intellectam : datur enim ali­
pœnæsibi proponit tanquam ultimum fi­
nem ; quo proinde deficiente, committeret
quis timor servilis excludens voluntatem
culpam, ad illamque saltem inefficaciter,
peccandi. Testimonium vero D. Augustini
et conditionate afficitur : atque ideo peccat
pro evincendo majorem inductam nihil
interius, licet ab externo peccato se cohi­
valet, quia in eo loquitur determinate de
aliquo timore carnali, et turpi, ut se, alia­
beat. Sed in attritione supernatural!, de
qua agimus, aliter omnia se habent : nam
que hujus generis asserta declarans tradit
per eam dolens, fide instructus, et a Deo
in enarratione Psal. 127, his verbis :
motus firmiter credit gravissimam gehen­
« Aliqui propterea tantum timent, ne
næ pœnam imminere sibi non solum pro
« aliquid in terra mali patiantur, ne illis
opere malo, sed pro voluntate etiam illud
« ægritudo accidat, ne damnum, ne orbitas,
faciendi : atque illius horrore perculsus
v ne alicujus amissio chari, ne exilium,
tam ab opere, quam ab illa voluntate se
a ne damnatio carceris, ne aliqua tribucohibet; atque ideo, et simpliciter a peca latio. Propterea timent, et tremunt ;
cando, ut tradit ipse D. Augustin.in Psalm.
« adhuc timor iste non est castus. Adhuc
127, ad illa verba : « Vermis eorum non
« audi. Alius non in hac terra pati timet,
v morietur, et ignis eorum non extingue« sed gehennam timet, unde terruit, et
<t tur,» dicens : «Audiunt haec homines, et
« Dominus.Audisti, ubi legeretur Evange« quia vere futura sunt impiis, timent, et
« lium, ubi vermis eorum non moriatur.
« continent se a peccato. Habent timorem,
« et ignis eorum non extinguatur. Au« et per timorem continent se a peccato. >
« diunt hæc homines, et quia vere futura
Non dixit, ab opere tantum, sed a peccato,
« sunt impiis, timent, et continent se a
quod tam opus, quam peccandi voluntatem
α peccato. Habent timorem, et per timocomplectitur. Ad quod opus non est timen­
« rem, continent se a peccato. Timent
tem respicere evasionem pœnæ, ut finem
« quidem, sed non amant justitiam. Cum
ultimum ; sed sufficit (et sic fieri debet)
« autem per timorem continent se a pec­
cato

DISP. VII, DUB. L

« cato, fil consuetudo justitiæ, et incipit,
·< quod durum orat, amari, et dulcescit
«Deus,et jam incipit homo juste vivere
« propterea, non quia timet pœnas, sed
i quia amat aeternitatem. » Hæc omnia
S. Doctor, quibus lucidius aliquid inveniri
non valet ad recognoscendum ejus mentem
in aliis locis, in quibus timorem servilem
cum interno peccandi affectu conjungit :
lexjuitur enim de timore, non supernatu­
ral!, efficaci, et absoluto, qualem modo
defendimus; sed de alio timore vel non
efficaci, vel non orto ex supernatural!: ac
generali motivo : quem concedimus non
excludere voluntatem peccandi, nec esse
cum Sacr. sufficientem ad gratiam.
Ad2 -17. Ad secundam confirmationem negaealrâ. mus majorem : quia diversum est, et longe
res?' majus desiderium peccandi esse extinctum ; ac non habere actualem voluntatem
peccandi : nam extinctio desiderii, sive
appetitus supponit perfectam sanitatem ;
ad non habendum autem voluntatem pec­
candi non requiritur ea sanitas, sed suffi­
cit voluntatem comprimi, et impediri, ne
actum volendi exerceat : pro qua cohibi­
tione optimas est timor pœnæ, ut explicat
D.Aog. D. Augustin, in exposit. Psalm. 149,
dicendo : « Ipsi tanquam in compedibus, et
s vinculis ferreis. Unde hoc ? Ne progre< derentur ad illicita, compedes accepe«rant, compedes sapientiae, compedes
« verbi Dei. Quare ergo vincula ferrea, et
< non aurea? Ferrea sunt,quandiu timent :
«ament, et aurea erunt. Sed praedicatur
«illis, et percutiuntur framea bis acuta :
< dicitur illis, quia est, qui ponat alios ad
«dexteram, alios ad sinistram, ut dicat
«eis, qui a sinistris sunt. Ite in ignem
«æternum, qui paratus est diabolo, et
« angelis ejus. Nondum diligunt justitiam,
«sed timent pœnam : et timendo pœnam
«jam acceperunt compedes, et in vinculis
« ferreis erudiuntur, » nimirum ad com­
primendum voluntatem, ne currat ad illi­
cita. Locus autem S. Doctoris, qui in hac
confirmatione expenditur, non est ad rem,
at ex ipsa litera constat : solum enim
docet requiri gratiam Christi ad servan­
dam legem, et vitandum peccatum, cujus
desiderium ipsa legis prohibitione occasionaliter acuitur : unde elucet gratia novi
testamenti supra occidente literam veteris.
Quæ sunt verissima, sed rem praesentem

67

non attingentia : quia non deferimus
attritioni vim excludendi actualem pec­
candi voluntatem independenter a gratia
Christi, sed cum illa : cum qua etiam in
veteri testamento timor pœnæ operabatur
cohibitionem voluntatis a peccando, ut
ostendi valet in multis, et signatim in
Manasse, prius scelestissimo, qui <2 Paralip. cap.33) : a Postquam coangustatus est.
« oravit Dominum Deum suum, et egit
σ pœnitentiam valde coram Deo patrum
a suorum. »
Ad tertiam negamus minorem quoad
secundam partem : quia licet attritio sola
non eruat hominem a peccato habituali,
sive a statu peccati ; potest tamen retra­
here a novo peccato, sive voluntate illud
committendi, ut constat ex dictis. Et
D. Bernardus, cujus testimonio probaturD·Bcrnminor, nihil tale docet, sed potius opposi­
tum. et plurima congerit in laudem timo­
ris, lib. de modo bene vivendi ad sororem,
ut cum ait, « soror venerabilis, bonum est
« nobis timere Deum, quia timor Domini
« expellit peccatum. » Rursus: « 0 soror
« dilecta, nulla res nos sic ab omni peccato
« custodit immunes, sicut timor inferni
« (hic est servilis) et amor Dei. » Et simi­
liter sententias profert frequentissime.
In loco autem, qui objicitur, agit de con­
versione perfecta, qua homo avertitur a
bono commutabili, et ordinatur ad Deum
finem ultimum, ut ejus verba salis mani­
festant : quam conversionem non efficiunt
per se timor, et amor privatus. Cum vero
affirmat timore non mutari affectum, non
loquitur de mutatione actuali ; quippe
manifestum est timorem per se ipsum
variare actum : sed agit de mutatione
habituali, pro qua solus timor non sufficit,
sed perfectior dispositio, et forma requiri­
tur. Et subjecta ex eodem probatio rem
non evincit : nam bonum proprium, et
carentia mali licite amantur, potestque in
eis sistere affectus sicut in fine ultimo
negative, ut liquet in actu spei^theologicæ
elicito a peccatore, et constat ex dictis
num. 38.
48. Ad ultimam confirmationem respondetur deficere in multis, et nihil tandemultimm
concludere : nam major solum verificatur
in exclusione directa unius contrarii, quæ
eo ipso debet fieri per suum contrarium :
sed indirecta exclusio potest fieri per alia

...

)

*

i <S

68

DE ΡίΕΝΊΤΕΝΤΙΛ.

/

DISP. VII, DUB. I.

i

1

1

■

i;
»3

t.

»

·>

•c: S
Λ19

plura, sicut forma substantialis ligni potest
indirecte expelli per introductionem calo­
ris in summo : licet talis calor, et forma
substantialis ligni non habeant directam
contrarietatem. Et hoc paeto ingens limor
pœnæ,efficaxque attritio inde orta inducunt
absentiam, sive carentiam peccati actua­
lis. Rursus minor est falsa loquendo de
contrarietate latius sumpta, et qualis suffi­
cit ad indirectam exclusionem unius
extremi præsente alio, ut constabit occur­
rendo probationi minoris, quae consistit in
exemplis. Ad quæ respondetur reatum pœnæ
æternæ, et hujus imminentiam convenire
peccato gravi secundum se : licet enim non
importent primarium conceptum malitiæ,
ad illam tamen necessario consequuntur :
underlie timor, qui sufficit ad excluden­
dum peccatum in circunstantia pœnæ, suf­
ficit etiam ad expellendum illud secundum
se ; et odium voluntatis ad peccatum indu­
cens pœnam est odium peccati secundum
se : nequit enim fieri præcisio a praedicta
obligatione. Merces autem de se non cau­
sant naufragium, et ideo odium projectio­
nis earum in circunstantia naufragii com­
ponitur cum amore illarum secundum se.
Si vero merces essent de se causa naufra­
gii ; eo ipso odium illarum imminente
naufragio esset odium ipsarum absolute,
nullo retento affectu ad merces secundum
se. Et similiter si omnium hominum sal­
vatio esset secundum se impeditiva justitia»
erga peccatores, et misericordiae erga
justos, Deus eadem nolitione, qua volun­
tate consequenti excludit peccatores a
regno,nollet voluntate antecedenti omnium
hominum salutem. Sed quia salus homi­
num secundum se id non importat · propterea Deus, qui attentis aliquorum peccatis
eos a regno repellit conservat amorem ad
salutem hominum consideratam secundum
se. Id vero nullatenus in praesenti materia
salvatur : quia peccatum de se obligat ad
pœnam, et sub nulla praecisione potest ter­
minare affectionem voluntatis absolutam,
vel conditionatam, efficacem, aut ineffica­
cem quin eam deturpet, et peccamiuosam
constituat, subjiciatque amantem gehænnæ
supplicio : et consequenter odium peccati
actualis, ut infert sui pœnam, sive ex
motivo fugiendi pœnam ei correspondentem, etiam extenditur ad peccatum secun­
dum se, atque ideo odium efficax peccati

sub illa priori ratione non permittit in
voluntate actuale peccatum,cujusmodi esset
affectus ad peccatum secundum sc, sive in
hypothesi, quod non esset pœna peccati.
Quæomnia evidentiorafiunt retorquendo
hanc confirmationem in opponentes sub w·
i
eadem fere forma : nam, licet dolor de i
peccato, ut est offensa Dei, opponatur pec­
cato, ut hanc offensam importat ; non
tamen opponitur illi secundum se accepto,
prout importat præcise malitiam, et ab
offensa illata praescindit : hæc enim est
quasi conceptus secundarius consecutus ad
priorem : ergo cum efficaci dolore peccati,
ut est offensa Dei (qualem importat con­
tritio) stat actuale peccatum, sive affectus
voluntatis ad peccatum secundum se :
quippe nihil nisi per suum contrarium
excluditur. Quis non videat consequentis
absurditatem ? Et quid respondebunt illi ?
Nihil profecto solidius , quam concep­
tum malitiæ , et conceptum offensæ,
licet differentes, esse adeo connexos,
ut simul vel conservari, vel haberi
debeant : et consequenter, quod odium
efficax peccati sub ratione offensæ Dei
destruit etiam illud sub ratione mali­
tiæ : atque ideo tale odium excludit a
voluntate omne peccatum actuale, cujus­
modi foret affectus voluntatis ad peccatum
secundum se, sive præcisive ab offensa
Dei. Idem itaque habeant responsum ad
objecta : nam dolor efficax de peccato, ut
infert pœnam aeternam (qualis est attritio)
excludit omne peccatum actuale sub hoc
motivo, quod est omni peccato gravi com­
mune : nullum namque est, quod insepa­
rabiliter non importet reatum, sive obliga­
tionem passivam ad talem pœnam, et pro
quo prædicta pœna non immineat. Unde
talis dolor excludit necessario affectum ad
peccatum secundum se : quia hic affec­
tus est etiam peccatum grave, et com­
prehenditur sub tali motivo : quin
etiam comprehenditur peccatum secundum
se. cum secundum se inferat infallibiliter
reatum ad pœnam,sicut essentia passionis.
Est itaque tota illa distinctio,atque præcisio
chimærica, et confirmatio illi innitens.
49. Arguitur quinto ex Concilio TrideB-Aj^s
tino, quod adversarii sibi multum favere
contendunt : nam sess. 14, cap. 3, docet Tr>^
materiam sacramenti pœnitentiæ esse con­
tritionem, illamque ex Dei institutione
requiri.

requiri. Canone 4, damnat eos, qui nega­
verint contritionem osse pœnitentiæ par­
tem. Cap. 6 ejusdem sess. declarat eum,
qui nullam habet contritionem, non vere
absolvi in hoc sacramento. Constat autem
attritionem osse actum specie distinctum a
contritione, et illa longe inferiorem : ergo
ex sententia Concilii dici non potest, quod
attritio sola ad sacramentum pœnitentiæ
sufficiat
Confirmatur primo : quia*non minus
' est sacramentum mortuorum baptismus
quam pœnitentiæ ; sed juxta Concilium ad
gratiam Baptismi requiritur pro disposi­
tione contritio : ergo etiam requiritur in
sacramento pœnitentiæ. Minor probatur
ex sess. 6, cap. 6, ubi post relatos actus
fidei, timeris, et spei, subdit Concilium:
Ccs. 'Fidentes Deum sibi propter Christum
Tni « propitium fore, iliumque tanquam omnis
«justitiae fontem diligere incipiunt ; ac
. propterea moventur adversus peccata per
«odium aliquod, et detestationem, hoc est
« per eam poenitentiam, quam ante bap«tismum agi oportet : denique dum pro« ponunt suscipere baptismum, inchoare
« novam vitam, et servare divina man« data. » Odium autem, et peccati detes­
tatio, quæ oriuntur ex dilectione Dei fontis
justitiæ, est contritio, et dolor diversus ab
attritione, quæ ex solo metu pœnæ conci­
pitur : ergo ex mente Concilii dolor prae­
mittendus ante susceptionem Baptismi
debet esse contritio.
(Mr- Confirmatur secundo : nam major dolor
-requiritur ad sacramentum pœnitentiæ,
quam ad baptismum : sed pro baptismo
requiritor dolor cum dilectione Dei saltem
initiali : id enim ad minus probat testimoCst niumConcilii Tridentini immediate relaTni tum, « Deum tanquam omnis justitiæ fon«tem diligere incipiunt : » ergo pro poeni­
tentia requiritur perfectior cum dolore
dilectio, nempe amor charitatis. Major,
quæ sola probatione indiget , suadetur
ex eodem Concilio ses. 14, cap. 2, ubi ait :
« Per baptismum Christum induentes novæ
r prorsus in illo efficimur creaturæ, ple«nam, et integram peccatorum omnium |
«remissionem consequentes : ad quam I
ttamen novitatem, et integritatem per
’sacramentum pœnitentiæ sine magnis
«nostris fletibus, et laboribus, divina id
«exigente justitia pervenire nequaquam |

69

« possumus, ut merito pœnitentiæ laborio« sus quidam baptismus a Sanctis Patri« bus dictus fuerit. » Major ergo dolor
requiritur ad sacramenfum pœnitentiæ,
quam ad baptismum.
Ad argumentum respondetur omnia, saiuraclio
quæ in eo ex Concil. Trid. expenduntur argu
­
esse pro nobis : nam illo cap. 3, ses. 14, menti.
affirmat quasi materiam hujus sacramenti
esse ipsius pœnitentis actus, nempe contri­
tionem, confessionem etc. Deinde cap.
sequenti explicat, quid significaverit con­
tritionis nomine dicens : a Contritio...
« Animi dolor ac detestatio est de peccato
«commisso cum proposito non peccandi
« de cetero. » Denique hanc contritionem
dividit in perfectam, quæ peccatori justifi­
cationem affert antecedenter ad susceptio­
nem sacramenti pœnitentiæ, quamvis
dependenter ab ejus voto : et in aliam,
quam vocat imperfectam, et est re ipsa
attritio. « Illam vero, inquit, contritionem
« imperfectam, quæ attritio dicitur, quo« niam vel ex turpitudinis peccati conside« ratione, vel ex gehennae, et poenarum
« metu concipitur, etc. » De qua docet,
quod licet per se, et sine sacramento pœni­
tentiæ ad justificationem non perducat ;
tamen peccatorem disponit ad gratiam in
sacramento pœnitentiæ impetrandam. Ex
quibus omnibus luce clarius est Concilium
loqui de contritione in communi sumpta,
prout ambit dolorem perfectum contritio­
nis,et imperfectum attritionis :et non loqui
in eis locis determinatede contritione, prout
determinate,et specifice est dolor de peccatis
propter Deum summe dilectum. Unde argu­
mentum retorqueri potiori jure debet contra
adversarios, ut jam fecimus num. 23. Quia
Concilium nomine contritionis, quam dicit
esse hujus sacramenti partem ex parte
materiae, et disponere ad ejus effectum,
complectitur contritionem perfectam ex
amore Dei, et contritionem imperfectam
ex gehennae timore, quæ vocatur attritio ;
ergo hæc absolute sufficit, tam per modum
partis ad sacramenti valorem, quam per
modum dispositionis ad sacramenti fruc­
tum.
50. Ad primam confirmationem neganda Ad 1
­
est minor. Ad cujus probationem potest confir
matio­
responderi primo : Concilium eo loco non nem
responagere de justificatione, quæ fit in sacra- detPL
mento baptismi ; sed solum de ea, quæ fit

70

DE PŒNITENTIA.

DISP. VII, DUB. I.

antecedenler ad ipsum per ejus deside­
rium, et votum.Pro qua non negamus desi­
derari actum perfectum dilectionis Dei, vel
contritionis. Et hunc esse Concilii sensum
liquet ex ejus verbis, « Dum proponunt
« suscipere baptismum. » Sed inde non
colligitur, quod attritio cum baptismo in
re non sit sufficiens dispositio ad praedic­
tam effectum. Ita post alios Gonet.in præs.
disp. 7, art. 3, num. 64. Sed alii censent
hanc expositionem esse violentam, ac repu­
gnare tam textui, quam fini Concilii. Tex­
tui quia in eo agitur de necessitate pœni­
tentiæ pro baptismo suscipiendi pro qua
Act. 2. assumit illud Act. 2: Poenitentiam agite, et
baptizetur unusquisque : quæ verba non
desiderium, aut votum, sed susceptionem
baptismi significant. Præterquam quod
loquitur de illa justificatione, cujus causas
cap. sequenti assignat : ibi autem recen­
set baptismum, dicens : < Instrumentais
« item, Sacramentum baptismi, quod est
« sacramentum fidei : > et certum est bap­
tismum non in voto, sed in re concur­
rere per modum instrumenti ad jus­
titiam. Repugnat etiam fini Concilii :
nam intendebat explicare causas justifica­
tionis specialiter institutæ a Christo
Domino : quæ per se exercita, et non per
accidens fit per realem susceptionem bap­
tismi, et supponit aliquam poenitentiam,
quam hæretici negabant adstruentes solam
fidem. Quare finis Concilii non fuit agere
de justificatione facta mediante actu chari­
tatis, vel alio, et in antiqua lege occurre­
bat : nec enim de hac ita in communi
sumpta erat cum hæreticis controversia :
sed scopus fuit agere de justificatione per
sacramenta nostra, et de dispositionibus
ad id requisitis, in quibus mullum erra­
bant hæreticL
Seconda
Secundo igitur respondemus : Concilium
rcX°‘l' non loqui de dilectione Dei, quæ sit ex charitate, quin nec de ea, quæ sit specialis
actus amoris .· sed loquitur de dilectione
initiali Dei fontis justitiæ, inhibita in ipsa
attritione, et timore : bonus namque pœnæ
timor initium aliquod est dilectionis; non
quia ad eum requiraturdilectio.sedquiaipse
ad hanc disponit removendo prohibens,atque
emolliendo, et concutiendo cor, juxta illud
d. Aug. D. August, relat. num. 34 : « Cum per timo« rem continent se a peccato,fit consuetudo
«justitiæ, et incipit, quod durum erat, I

< amari, et dulcescit Deus. » Idque magis
perspicuum pro qualitate materiæ fit, si
animadvertamus, quod jam insinuavimus
numer. 39, attritionem, quæ pro sacrai
mento pœnitentiæ gerit officium partis, aut
dispositionis (et idem intelligendum do
attritione disponente ad effectum bapj
tismi), non posse non importare aliquem
amorem justitiæ. Quamvis enim prædicla
attritio in specie solum sit dolor ortus ex
timore, et non sit amor, nec ex amore pro­
cedat : nihilominus, ut procedit ab inten­
dente confiteri, et absolvi in sacramento
pœnitentiæ, et ad hunc finem ordinatur
(aliter sacramentum non fieret) nequit non
aliquem amorem justitiæ importare : elici­
tur enim in ordine ad justificationem,quam
pœnitens intendit, quando ad pœnitentiæ
sacramentum accedit. Nemo namque licet
ex solo timore gehennæ doleat, suscipit
hoc sacramentum, qui non spondeat se
confiteri, et sua peccata clavibus Ecclesiæ
subjicere ; quia vult hoc medio justificari :
amat ergo justitiam, licet motus ex timore,
atque ibi saltem implicite amat fontem
justitiæ, qui est Deus. Unde ipsa attritio»
sive ut pars, sive ut dispositio in sacra­
mento, ex intentione pœnitentis habet vel
in se implicite, vel concomitanter per alium
actum sibi adjunctum, quod sit aliquis
amor erga Deum, ut justitiæ fontem. Qui
tamen amor non est charitatis, sicut ad
intentionem adversariorum,et fundandam
perfectam contritionem ab attritione dis­
tinctam requirebatur : sed est amor imper­
fectior, vel spei,vel amoris proprii honesti.
Ad secundam confirmationem responde­
tur distinguendo majorem ; illamque con An
cedendo de dolore majori in pœnitentia
quantum ad extensionem, et plures cir-teW
cumstantias affatim laboriosas ; secus de
dolore majori quantum ad speciem actus.
Et denique omissa minori in sensu imme­
diato» præmisso, negamus absolute conse­
quentiam. Plura itaque, quam iu baptismo,
occurrunt in sacramento pœnitentiæ humanæ fragilitati molesta : nam discutienda
est conscientia : oportet instantius insistere
in odium peccatorum propter majorem de­
formitatem saltem ingratitudinis in re­
lapsu post beneficium baptismi commisso;
aperienda sunt omnia specie, et numero
peccata sacerdoti, in quo occurrit non mediocris erubescentia, et humiliatio : ac

denique adimplendum adhuc est opus sa­
tisfactionis injunctum. Quæ omnia oxpedit
perfectius, el intensius exercere, ut resti­
tuamur ad illam renovationis plenitudi­
nem, quam baptismus absque his molestiis
induxit. Sed inde non infertur necessitas
dilectionis Dei ex charitate in sacramento
pœnitentiæ : sed illa attritio, quæ in bap­
tismo adultorum sufficit, et requiritur ad
justificationem, sufficiens etiam est in pœ­
nitentia ad eundem effectum.’Et hanc esse
Concilii mentem liquet ex ipso; quia
illum majorem dolorem non exigit ex parte
dispositionis, sed ex parte effectus, ut sic
c®f. explicat his verbis : « Alius est præterea
et alius pœnitentiæ fructus.
< Per baptismum enim Christum induen« tes, novæ prorsus in illo efficimur crea« luræ, plenam, et integram peccatorum
« omnium remissionem consequentes. Ad
c quam tamen novitatem, et integritatem
< persacramentum pœnitentiæ sine magnis
« nostris fletibus, et laboribus, divina id
« exigente justitia, pervenire nequaquam
« possumus, ut merito pœnitentia laborio« sus quidem baptismus a Sanctis Patribus
< dictus fuerit. » Ab hac itaque parte, et in
isto sensu requiritur major dolor in poeni­
tentia, quam in baptismo.
51. Arguitur sexto : nam ubi agitur de
stisB.valore sacramentorum, tenemur sequi sen­
tentiam tutiorem juxta decretum SS. D. N.
Innocentii XI, die 5 Martii anno 1679,
damnantis plures propositiones, quarum
prima est : « Non est illicitum in sacra« mentis conferendis sequi opinionem pro< habilem de valore sacramenti, relicta
« tutiore, etc. » Sed agimus de valore sa­
cramenti pœnitentiæ, quia agitur de parte,
el dispositione, sine quibus valor, et fruc­
tus hujus sacramenti salvari non valent :
ergo debemus in decidendo hanc difficulta­
tem præferre sententiam tutiorem. Atqui
sententia negans sufficere puram attritio­
nem,et affirmans requiri aliquem amorem
Dei super omnia est tutior comparative ad
aliam defendentem puram attritionem suf­
ficere; nullum quippe imminet periculum,
ubi dolor peccatorum procedit ex motivo
amorisDeisuper omnia, sive vera,sive falsa
sit talis sententia ; e converso autem adest
periculum frustrationis sacramenti, si sen­
tentia defendens puram attritionem in se
falsa sit; aliunde vero non deficit motivum

7]

timendi de ejus falsitate ; cum videamus
eam impugnari, et refelli a multis viris
piis, et sapientibus : ergo, etc.
Nec satisfacit, si cum Cardenas in Crisi OccurriTheolog. disp. 2, cap. 6, art. 2, quæst. l.^usfac*
respondeatur ; doctrinam de sufficientia l,oni·
attritionis cum sacramento esse omnino
certam, et indubitatam propter diffinitionem Concil. Tridentini sess. 14, cap. 4, atque ideo non contineri intra lineam præcise
probabilitatis, quæ sola cadit sub decreto
Innocentii XI. Cui certitudini non opponitur decretum Alexandri VII relatum num.
45, quo prohibuit, ne aliquis in hac controversia audeat notare censura theologica
sententiam affirmantem, vel negantem :
quia per tale decretum solum intendit rixas
præcavere inter partes.
Hæc, inquam, responsio non satisfacit,
nec sustineri potest ; defert énim assertioni
nostræ omnimodam certitudinem fundatam in diffinitione Concilii Tridentini.
Quæ si adesset, omnem de hac re inter
catholicos disceptationem extingueret. Sed
fallitur ille Auctor, quia licet Concilium
multum faveat nostræ assertioni, præsertim eo cap. 4, sess. 14, ut constat ex multis, quæ ex eo loco in hoc dub. ponderavi­
mus, tamen nostram assertionem non
diffini vit : aut condemnavit adversam : nec
in capitibus citatis diffinire regulariter
voluit, sed id remittit ad canones. Et mirum plane foret,-si res, ut Cardenas vult,
se habet, tot viros catholicos in hanc diffinitionem impegisse, atque graviter erras.se.
Philalelhes loco cit. refert centum Auctores, productis nominibus contrariam nobis sententiam instituentes, quos testatur
transmissos sibi ab Henrico a S. Ignatio
Carmelitarum in Provincia Gallo Belgica
Diffinitore, et Doctore Universitatis Duacensis, ex quibus viginti sex Concilio Tridentino interfuerunt. Et quidquid de hoc
sit, assertionem nostram non esse diffinitam in Concilio Tridentino constat satis
evidenter ex decreto citato Alexandri VII, Aleïan.
in quo perpendi debent sequentia, quædcr VH
Cardenas omisit : « Non audeant alicujus
« Theologicae censuræ, alteriusve injuriæ,
aut contumeliae nota taxare sententiam ;
« sive negantem necessitatem aliqualis di« lectionis Dei inpræfata attritione ex metu
« gehennæ conceptæ, quæ hodie nter Scho« lasticos communior videtur; sive asse-

.■
■
a ■
■
■
■
■

3
I
3
1

I
i
|
1
·!
1
|
1
.1
1
·,· |
|
<1
l
|
|
S

|
|
j
i
|
|
I
|
.|j
i
]
:j
j
|
H
|f
ii

].
}·
j;
[fi
18

DE PŒNITENTIA.

« rentem diet® dilectionis necessitatem ;
« donec ab hac Sancta Sede fuerit aliquid
< in hac re diffinitum. » Perpendatur inprimis, quod nostram sententiam vocat
communiorem ; non certam, non absolute
• inter fideles communem ; quinimo addi­
tum est ly hodie, quasi denotans non sem­
per fuisse communiorem : communior au­
tem sententia non tollit, quod sibi opposita
sit communis, et probabilis ; sed quod ca­
put est. Pontifex prohibet censuras in
unam, et alteram partem, < donec, inquit,
< ab hac Sancta Sede fuerit aliquid in re
< diffinitum. » palam supponens nihil
hactenus diffinitum esse ab Ecclesia circa
istam controversiam : si, namque, diffini­
tum jam est. opus non erit aliam a Sede
Apostolica expectare diffinitionem. Falso
igitur dicitur istam jam praemisisse Conci­
lium Tridentinum in favorem nostræasser­
tionis.
Occurri52. Nec iterum satisfacit, si cum quiaiuri busdam Junioribus respondeatur, decrehon?c tum Innocentii XI in hac parte non ur­
gere, quia solum reprobat, quod in Sacra­
mentis conferendis liceat sequi opinionem
probabilem relicta tutiori ; sed non dixit
in recipiendis. Dum autem conferre sacra­
menta pertineat ad solos ministros ; solum
convincitur ex pnædicto decreto, quod
ministri tantum obligentur sequi in sua
administratione tutiorem partem ; non
autem eos, qui sacramenta suscipiant. Et
aliunde cum in sacramento pœnitentiæ
dolor ex parte suscipientis se teneat ;
consequens videtur hunc non obligari ad
securiorem dolorem, ut est contritio, sed
posse licite accedere cum dolore inferiori
solius attritionis. Potestque non incongrua
disparitatis ratio assignari, quod minister
sequendo opinionem minus tutam, cum
possit tutiorem, agit contra jus suscipientis
sacramentum, quod habet, ut sibi confera­
tur per medium tutius : sed ipse potest
cedere juri proprio, et uti sententia proba­
bili, quin alteri faciat injuriam.
Hæc, inquam, responsio minime satisfa­
cit, quippe, quæ est mera fuga speculativa,
menti Pontificis in illa propositione repu­
gnans. Hujus enim sensus est plane obvius,
juxta communem, et vulgarem modum
loquendi inter Theologos in re morali. Isti
vero eis verbis conferre, ministrare, dare,
etc. significant actum completum totius

sacramenti, ut se tenet ex parte tam
ministri, quam suscipientis ; nisi adhibeat
limitationem. Quare illud in conferendis
sacramentis positum in propositione dam­
nata, idem valet, ac in materia sacramentali, sive in usu sacramentorum. Quocirca
illius damnatio non solos ministros, sed
suscipientes etiam comprehendit. Et inten­
tata inter hos distinctio minime subsistit :
quia quod in sacramentis interdicatur usus
sententiae probabilis relicta tutiori, non
est præcise, aut principaliter propter vitandumdamnumsuscipientium; sedetiam,
et multo magis ad vitandam irreveren­
tiam sacramentorum, quorum valor fre­
quenter impediretur usu opinionum pro­
babilium. relicta tuta, ct communi senten­
tia. Quod periculum stat non solum ex
parte ministri præbentis formam, sed
etiam ex parte suscipientis, exhibentisque
materiam; cum ab utraque parte queat
esse defectus, et sacramentum frustrari, ut
satisex se liquet. Complectitur itaque illa
propositio, et ministros, et suscipientes.
Sed addimus, ut istud effugium magis
præcludatur, non solvi difficultatem, licet
solis ministris illa propositio applicetur:
quia confessarius non potest absolvere
pœnitentem, nisi moraliter certus sit de
sufficientia dispositionis, quam pro susci­
piendo sacramento habet : et nec licite, nec
valide confert absolutionem, si sciat esse
indispositum. Cum ergo tutior, ac omnino
tuta dispositio ex parte pœnitentis sit
dolor ex amore Dei, e contra vero attritio
solum sit dispositio probabilis, ut argu­
mentum opponit ; sequitur pœnitentem
adhibentem præcise attritionem illo amore
omisso non accedere recte dispositum, si­
quidem se exponit periculo frustrandi sa­
cramentum, cujus valor non tantum a mi­
nistro, sed etiam a suscipiente dependet.
Perseverat itaque in suo robore objecta
difficultas.
Et ea quidem prolixa nobis, et molesta Resp»
nimis aliquando visa fuit propter interminabiles. ac reflexas hoc tempore comparationes inter propositiones probabiles, pro-ino-.n
habiliores, certo probabiles, certas, tutas, "w”
tutiores, etc. Sed quod ad præsentem con­
troversiam attinet, facillimo negotio eva­
cuatur : quia Pontifex non prohibet, quod
in scribendo sequamur sententias proba­
biles, et quod asseramus esse certiores aliis
omnino

DISP VII, DUB. L
omnino tutis, sivo in quibus practicandis
nullum occurrit periculum, sed additio,
aut supererogatio non necessaria. Hoc
enim judicium ita scribentium est specu­
lativum, relinquens locum, ut in praxi
sequatur quis, quod tutius sibi apparuerit
juxta exigentiam materiæ, ct ut vitetur in
usu sacramentorum omnis eorum frustra­
tio, el irreverent ia. Et ubi hoc periculum
adest in sacramentorum usu, illicitum est
sequi opinionem probabilem relicta tu­
tiori, idque intendit Pontifex in relatæ
propositionis condemnatione. Quæ proinde
nec nos. nec alios hæc speculativa scriben­
tes attingit Quare ad argumentum respon­
detur concedendo præmissas primi syllo­
gismi, et negando consequentiam, quæ ex
illis non colligitur : nam major refertur
ad praxim, et usum sacramentorum, con­
sequentia vero ad speculationem scriben­
tium, et judicium inter sententias, abstra­
hendo ab earum usu : unde nihil in vi
formæ concludit ille discursus. Possetque
responsio multis exemplis confirmari. Sed
sufficiat modo dicere ; sententiam asseren­
tem circunstantias notabiliter intra ean­
dem speciem aggravantes manifestari de­
bere confessario, pertinereque hoc ad ma­
teriam necessariam hujus sacramenti, esse
tutam, et tutiorem opposita ; quippe cum
in prædicta manifestatione nullum occur­
rat periculum ; et in opposita adsit pericu­
lum supprimendi materiam coram Deo
necessariam. Quo non obstante licet Scrip­
toribus præferre sententiam negantem ta­
lem obligationem, atque asserere, ut fa­
ciunt plures, talem sententiam negantem l
esse probabiliorem, et communiorem con­
traria. Nullusque hactenus dixit ita se ge­
rentes favere propositioni ab Innocentio
XI condemnatae, aut Pontificis decreto ullo
pacto contradicere. Et idem cum debita
proportione respondemus ad objectum ar­
gumentum, quod certe alia solutione non
indiget.
53.Utautem non videamurdifficultatem
^5^2’
fugere, aut timere, vel in his, quæ ad praj^xim spectant, (et forte Lector desiderabit),
respondetur ; admittendo totum primum
t’ syllogismum, et negando absolute minorem
subsumptam : nostra namque sententia
non solum est probabilior, et communior,
sed etiam tutior, quam contraria; atque
ideo non solum speculative, sed etiam 1

73

practice, ct juxta decretum SS. Innocentii
XI modis omnibus præferenda. Quod ut
evidentius pateat, breviter recolendum aut
de novo insinuandum est. hanc controver­
siam non esse de necessitate cujuslibet
amoris pro dolore ad hoc sacramentum re­
quisiti : nam desiderari aliquem amorem,
vel justitiæ, vel beatitudinis, vel evasionis
a pcena inferni, facile concedimus ; ut jam
diximus num. 39 et 50, sed procedit con­
troversia circa necessitatem amoris Dei
dilecti super omnia ex motivo suæ bonita­
tis, et amicabilitatis ; nec enim inferiorem
amorem exiguere Adversarii, etsi, illo,
quem concedimus, continerentur, quaestio
fieret de vocibus, et inutilis. Unde etiam
fit amorem Dei ab eis pro sacramento
pœnitentiæ assertum non esse velleitatem,
aut aliquod simplex, atque inefficax desi­
derium ; quoniam ipsi palam affirmant
talem Dei amorem requiri, qui omnem
actualem peccandi voluntatem excludat, ut
abunde constat ex argumentis ab eis ob­
jectis, et ex elogiis, quibus talem amorem
celebrant, et in id expendunt Patrum bi­
bliothecas. Contendunt, itaque, re ipsa pro
amore absoluto charitatis quoad speciem :
licet, ut rem aliquomodo temperent, illum
vocent charitatem imperfectam, quia ad
eam perfectionem non pervenit, ut timo­
rem pœnæ excludat, et amorem commodi
proprii ; vocantque amorem affectivum,
sed non effectivum ; amorem prævalentem, sed non valentiorcm ; amorem ejus­
dem essentiæ cum perfecto, sed non sub
eodem statu. Et hunc charitatis amorem,
sive dolorem ex illo ortum, dicunt, neces­
sario requiri, ut dolor sit pars ad valo­
rem. et dispositio sacramenti pœnitentiæ,
hacque de causa ab his officiis repellunt
attritionem ex solo timore gehennae.
Quo posito, unum ex duobus contradic- lufonyemenlia
toriis, ab illis necessario concedendum est, in gua
et ab eis secundum diversas inter ipsos opi­ incidit
sent
nationes conceditur, nempe vel amorem contraria.
charitatis Dei super omnia conjungi cum
peccato mortali ante susceptionem in re
sacramenti pœnitentiæ, ut ita salvent tale
sacramentum efficere in pcenitente pri­
mam justificationis gratiam : vel praedic­
tum charitatis amorem non cohærere cum
statu peccati mortalis, sed illum saltem
indirecte per modum dispositionis contrariæ expellere ante susceptum in re sa-

DE PŒNITENTIA.

«
!

,V

f.M·

I

· 4

cramentum : quippe, inter expellere, et
non expellere peccatum non datur me­
dium, cum contradictorie opponantur.
Quare in quodcumque se verlant latus,
unam ex praedictis viis arripere debent, et
ad eam sunt compellendi. Quamlibet vero
eligant, terribiles ipsis imminent hæresum, errorumque scopuli, atque voragines,
ita ut, non tam possint incedere, quam
ruere, et in ea pericula impingere, quæ
notavimus toto § 2, et hic insinuare suffi­
ciet. Nam, si eligant primam, nempe amo­
rem charitatis conjungi cum statu peccati,
coincidunt cum doctrina Michaelis Baji
asserentis eam conjunctionem propositio­
nibus 31, et 35, et 70, quæ condemnatæ
sunt ab Ecclesia, ut vidimus num. 13.
Aliunde assertio opponitur præspicuis tes­
timoniis Scripturae asserentis, amorem
charitatis unire cum Deo, et expellere pec­
catum : opponitur etiam principiis Theologiæ λ-alde certis, et communibus ; nempe
unum hominem non posse secundum sua­
vem, et præsentem providentiam habere
duos ultimos fines, vel esse aversum per
peccatum a Deo, in quem per charitatem
convertitur, ut ibidem expendimus.
Si autem eligant secundam viam, in
non minora discrimina se conjiciunt : nam
consequenter asserere debent, et eorum
plures asserunt sacramentum pœnitentiæ
nunquam conferre primam gratiam, et
remissionem peccati quantum ad macu­
lam ; imo nec posse hos effectus habere ;
quia semper supponit amorem charitatis,
ut sui partem, et dispositionem, qui illos
antecedenter inducit. Unde sequitur sacra­
mentum pœnitentiæ non esse sacramen­
tum mortuorum, contra communem Theo­
logorum sententiam innitenlem manifes­
tis principiis fidei, ut statim videbimus.
Sequitur deinde, sacramentum pœnitentiæ
non efficere illam gratiam,quam significat,
nempe vivificantem hominem lapsum post
baptismum : contra diffinitionem Concilii
_
Tridentini sess. 6, can. 7 : « Si quis dixerit
Tr. « sacramenta novæ legis non continere
« gratiam, quam significant, aut gratiam
« ipsam non ponentibus obicem non con« ferre, anathema sit. » Et sess. 13,cap. 3,
ait : « Res, et effectus hujus sacramenti
«(pœnitentiæ) quantum ad ejus vim, et
« efficaciam perlinet, reconciliatio est cum
« Deo. » Quam tamen juxta hanc senten­

tiam non confert, nec conferre potest, sed
factam supponit per amorem charitatis.
Sequitur etiam : in sacramento prenilentiæ non tolli peccata, sed praecise reatum
pœnæ temporalis: et sacerdolisabsolutione
non auferri culpas, sed praecise declarari
ablatas esse per antecedentem contritio­
nem, quæ sequendo hanc secundam viam
est incompossibilis cum macula peccati, et
reatu ad pœnam æternam. Hæc autem est
ipsa doctrina Michaelis Baji reprobata ab
Ecclesia, in propositione 57 : « In sacraa mento baptismi, et sacerdotis absolu- û ,
a tione proprie reatus peccati duntaxat toilitur, et ministerium sacerdotum solum
a liberat a reatu. » Et in proposit. 58 :
tf Peccator pœnitens non vivificatur minis­
a terio sacerdotis absolventis, sed a solo
Deo, qui poenitentiam ingerens, et inspi< runs vivificat eum, et resuscitat : minis« terio autem sacerdotis solum reatus tol« litur. » Contra quas propositiones,etiam
priusquam de novo reprobarentur ab Ec­
clesia, stabant jam canones Concilii Tridentini : nam ses. 14, can. 3, statuerat :
« Si quis dixerit verba illa Domini salva« toris, Accipite Spiritum Sanctum, quo« rum remiseritis peccata, remittuntur eis,
« et quorum retinueritis, retenta sunt, non
« esse intelligenda de potestate remittendi,
a et retinendi peccata in sacramento pœ« nitentiæ, sicut Ecclesia Catholica ab ini« tio semper intellexit... Anathema sit. b
Et can. 9, consequenter addidit : « Si quis
« dixerit absolutionem sacramentalem sa­
ti cerdotis non esse actum judicialem, sed
« nudum ministerium pronuntiandi re« missa esse peccata confitentis... Anathema
« sit. x»
54. Hæc sufficit
refricasse ex fusius dic- 0“
.
.
. .
tis § 2, ut evincamus merito negari mino- * û
rem subsumptam in argumento proposito.
Etenim illa sententia circa requisita ad va- 1**
ilorem ihujus
- sacramenti tutior,ac tutissima
.. . das
reputanda est, quæ salvat salvanda ex ne­
cessitate fidei, uti sunt differentia inter saI cramenta legis veteris,etnovæ in causando
gratiam, quam repraesentant ; et similiter
diversitas inter sacramenta mortuoruiu, et
vivorum in efficiendo per se primam gra­
tiam, vel ejus augmentum ; et pariter
ministerium sacerdotis absolventis, ac proI ducentis ex opere operato, et per se graI tiam remissivam peccati, et reconcilian­
tem

DISP. VII, DUB. I.

loin pœnitentem cum Deo. Constat aulem I Sed asserere contritionem esse omnino ne­
sententiam asserentem pro sacramento
cessariam ad istud sacramentum ; forte non
caret omni periculo propter oppositionem
pœnitentiæ sufficere solam attritionem,
ista omnia salvaro, et omnino procedere
cum ejus institutione,et affinitatem ad doc­
secundum naturam hujus sacramenti ex
trinas condemnatas, ut vidimus : quamvis
Christi Domini institutione. Altera autem
circa id censuram Sedi Apostolicæ, eidem
sententia, quæ requirit contritionem, sive
obedientes ex corde sincerissimo relin­
amorem charitatis, hæc ornnia turbat,
quamus. Quod vero multi pii, et sapien­
impediendo et efficaciam absolutionis sa­
tes contra nostram sententiam doceant,
cerdotalis, et proprium, ac primarium
nullum nobis incutit timorem de periculo
hujus sacramenti effectum, ac per se
in ejus usu, quia pauci sunt respectu com­
intentum juxta institutionem Christi :
munis sententiæ, et levibus nituntur moergo prima sententia est longe tutior,
tivis contrapositive ad nostra, quæ urgenquam secunda : et nullum debet timerein
tissima sunt, et cum doctrina fidei valde
sua praxi (quæ est inter fideles communis)
connexa.
imminens periculum ; cum procedat juxta
55 Nec refert, si opponas, quod in asse-objectio,
notissima fidei principia. E contra vero
rendo sufficientiam attritionis pro valor e,
secunda sententia vix cum eis conciliari
et fructu hujus sacramenti, non omnes
valet, vix purgari ab erroribus Michaelis
conveniunt, sed quidam affirmant -, alii
Baji, et aliis condemnatis inConcil. Tri­
vero negant. In asserendo autem contritio­
dent. ut constat ex immediate dictis : ergo
nem sufficere, tum ad valorem, quam ad
nostra sententia tutior incomparabiliter
sacramenti fructum conveniunt omnes,
est, quam contraria. Præsertim cum ista
nemine reclamante, sed commendantes po­
non faveat ipsi pœnitentiæ sacramento ;
tius excellentiam, tam in ratione partis,
sed potius fideles ab ejus frequenti usu
quam dispositionis in contritione reper­
deterreat ; cum alios pro eo suscipiendo
tam : ergo tutius est adhibere in hoc
dispositos non admittat, quam ex amore
sacramento non attritionemsolam,sed con­
Dei dilecti super omnia contritos. Quæ dis­
tritionem : atque ideo dici non debet sen­
positio difficilior longe es.t. quam attritio ex
tentiam nostram esse tutiorem contra­
timore pœnæ. Quare sicut pauci judicarent
ria.
se talem dispositionem habere : ita etiam
Id, inquam, non refert, sed facile dispel- Objeç·
pauci ad pœnitentiæ sacramentum accede­
litur omittendo praemissas,et distinguendo respond,
rent. Quin vel illi pauci, qui se ita dispo­
primum consequens, et si loquatur de ma­
sitos censerent, parum curarent de reme­
jori securitate extensiva, etexsupererogadio per sacramentum : quippe, qui ea
tione, concedenda est consequentia : sed
supposita dispositione,minus præsumptuonegari debet, si intelligatur de majori se­
se, et magis consequenter judicarent se
curitate intensiva, et ex necessitate adhi­
justificatos antecedenter ad illud, utplures
benda. Pro cujus distinctionis, et termi­
Adversariorum concedunt. Qua itaque ra­
norum intelligentia observandum est tu­
tione eorum sententia diceretur tutior in
tum, et tutius aliquid esse stare dupliciter :
praxi, quæ tam aperte sacramenti praxim
Primo intensive, et ex necessitate ; se­
oppugnat ?
cundo ampliative, et ex supererogatione,
Ad insertam autem pro minori subsive redundantia non necessaria. Primum
sumpta probationem respondemus ; nul­
adest, ubi solvitur debitum juxta proprie­
lum in usu nostræ sententiæ esse pericu­
tatem, et institutionem legis, aut sacra­
lum, cum procedat commensurate ad
menti conformiter ad mentem, et inten­
institutionem Christi,etad doctrinam Eccletionem institutoris. Secundum vero occur­
siae circa istud sacramentum. Nec tamen
rit, cum hæc omnia salvantur per æquivadicimus adesse periculum in usu alterius :
lentiam in actu superiori, qui non solum
nullum quippe occurrit in eo, quod pceniad rem praeceptam, sed ad non debitam ex
tens præmittat sacramento contritionem,
quadam superabundantia non necessaria
etloco primæ gratiæ recipiat ejus augmen­
se extendit. Verbi causa, teneor indigenti,
tum ·, quin laudabile esset ad id hortare
petentique mutuum succurrereillud confe­
pcenitentessicut ad opus supererogationis.
rendo. Si illud conferam absqueullo lucro,

76
?

■1 .
ir

DE PŒNITENTIA.

aut intéressé ultra sortem, medium am­
plector securissimum, quia servo legem
mutui in omnimoda sua proprietate. Si
vero ulterius remitto partem sortis, me­
dium etiam tutissimum amplector, et quod
primum illud æquivalenter continet : sed
tamen, quod necessarium non est ad sal­
vandam mutui legem, sed superadditur ex
quadam extensione, et redundantia non
necessaria. Addamus aliud exemplum pro
ximius accedens ad rem præsentem : ex
institutione Christi teneor confiteri omnia
peccata gravia, iliaque clavibus Eccles i æ
subjicere ; ad confitendum autem venialia
non teneor. Cum ergo omnia mortalia con­
fiteor, venialibus suppressis, tutissime in­
tensive, quantum ad necessaria procedo,
quia absque dubio adimpleo legem Christi
juxta propriam, et primam ejus institutio­
nem. Sed si confitear omnia peccata, tam
mortalia, quam venialia, medium etiam
sequor tutissimum, et tutius extensive, et
cum amplitudine non necessaria : nam
confitendo omnia peccata confiteor morta­
lia, quod erat necessarium ex Christi
institutione ; et confiteor etiam venialia,
quod addo ex supererogatione, et fervore
non praeceptis. Ad rem igitur juxta adhibi­
tam distinctionem : accedens ad sacramen­
tum pœnitentiæ cum sola attritione, secu­
rissime procedit securitate intensiva, et ex
necessitate adhibenda : quia affert dolorem
sufficientem pro sacramento mortuorum,et
primæ gratiæ justificationis juxta sacra­
menti naturam, et Christi Domini institu­
tionem, ut supra firmavimus. Sed si adhi­
beat contritionem, tutissime etiam proce­
dit, quia contritio æquivalet attritioni, et
consequitur augmentum gratiæ ; quin etiam
procedit tutius extensive adhibendo actum
attritione perfectiorem, cujus sufficientiam
omnes nemine reclamante fatentur : sed
hæc securitas, extensive major, non est
essentialis, aut debita, sed ex addita re­
dundantia, ac voluntaria supererogatione
supra debitum ex institutione Christi,
56. Propter hæc concedimus convenien­
tiam supererogandi contritionem in sa­
cramento penitentiæ ·. sed firmiter nega­
mus necessitatem. Itaque adhibere contri­
tionem in sacramento ex devotione, et
su pererogatione, ad idque in hoc sensu pœnitentes inducere, tutum, et sanctum cense­
mus: illam autem adhibere ex falso (ut

revera est) dictamine, quod sit de necessi­
tate sacramenti, nec tutum, nec sanctum
audemus dicere, sed id relinquimus deter­
minationi Apostolicæ Sedis, eidem omnino
obedientes. Possumus autem ad id decla­
randum adducere exemplum iu re diversa,
licet servata proportione salis congruum,
ejus, qui baptizaret dicendo : Ego te baptizo
in nomine Patris, et Filii, et Spirit us Sancti,
et BeatT Virginis Maria·. Hic si faceret
homo additionem non necessariam ex sola
simplici intentione, quod intercessio B.
Virginis prodesset baptizato, non impedi­
ret valorem sacramenti, et forto nec pecca­
ret. Si autem adderet illa verba judicando
esse necessaria, et non subsistere baptis­
mum absque concursu B. Virginis ; erra­
ret maxime, et valorem sacramenti sub­
rueret, quia illud dictamen, et intentio
ipsi innitens, sunt contra fidem, ut resolvit
Angelicus Doctor 3 par. quæst. 60, art. 8,
et explicuimus tract. 22, de sacramentis,
disp. 2, dub. 6, num. 90. Ad hunc itaque
modum licet debita proportione servata,
admittimus ; et laudamus, quod in sacra­
mento penitentiæ adhibeatur dolor contri­
tionis perfectae, ut dispositio securissima,et
utilissima ultra debitum pœnitentis pro
sacramento.
57. Dices, si res ita se hahet, sequitur
immerito nos reprobasse num. 51 respon-VS
sionem ex Cardenas relatam.
*“■
Respondetur negando omnes has seque­
las. Nam Cardenas dixit sententiam nos­
tram esse certam, et indubitatam propter
diffinitionem Concilii Trident, sess. 14,
cap. 4. In quo excessit : tum quia fal­
sum est præsentem controversiam fuisse
in Concil. Trident, diffinitam. Multa qui­
dem statuit Concilium, ex quibus non obs­
cure colligitur, et urgenter probatur nostra
sententia ; sed tamen non illam diffinivit,
et multo minus in illo cap. 4. Tum quia
zMexand. VII hoc judicium diffinitivum re­
servavit Sedi Apostolicæ, aperte supponens
rem hanc non fuisse hactenus ab Ecclesia
determinatam, ut Cardenas falso asseruit.
Tum, quia hic Auctor ita procedit, ut parti
contrarias neget omnem probabilitatem,
tam negativam, quam positivam, et tam
ab intrinseco, ex rationabilibus motivis,
quam abextrinseco ex patrocinio Docto­
rum. Nos autem diverso longe modo pro­
cedimus : nam ab hoc ultimo incipiendo
recognoscimus

DISP. VII, DUB. I.

recognoscimus contrariam nobis sententiam
esseprobabilem negative,quia hucusque non
est reprobata ab Ecclesia, saltern expresso,
et in propriis terminis; concedimus etiam
habere illam abexlrinseco probabilitatem,
quam conferre possuntejus patroni, quam­
vis aliqui inter cos antiquiores, ut Adrianus, cl Almainus non tam debeant pro ea
sententia referri, quam excusari, quia non
viderunt canones Concilii Trident, et con­
demnationem propositionum Michaeli Baji : ex quibus summum robur sententiæ
communi affirmanti attritionis sufficien­
tiam accrevit.

§ VU.
Alix referuntur sententiæ contra conclusio­
nem secundam.

58. Contra secundam nostrarum asser­
tionum, quantum ad priorem ejus partem,
in quastatuimus attritionem, ut sit hujus
sacramenti pars, debere esse supernaturalem : plures solent Auctores referri de­
fendentes vel solam naturalem ad istud
munus sufficere ; quin eorum aliqui ulte­
rius progressi tuentur sufficere etiam pro
munere dispositionis ad gratiam in hoc
sacramento producendam ; atque ideo do­
cent attritionem naturalem sufficere, tam
ad valorem, quam ad fructum sacramenti
pœnitentiæ. Referuntur, inquam, Capreolus,
Cajetanus, Victoria, Silvester, Martinas de
Ledesma. Cano. Ricardus, Navarrus, et
alii : quos tamen non certo constat, quod
sufficientiam attritionis omnino naturalis
docuerint : sed solum necessitatem attri­
tionis naturalis entitative, et quoad spe­
ciem non negata supernaturalitale saltem
quoad modum. In quo sensu communi sen­
tentiæ non refragantur, ut observavimus
i^num. 21. Unde melius, et securius contra
eta· eam assertionis partem referuntur Valen^râ’dia'quæst. 8, punct. 2, Vazquez, 12, quæst.
*”· 191, cap. 4, Hennquez lib. 4, cap. 26,
num. 2, Hurtad. disp. 6, difficult. 6, et
Titas. Bonacina disp. 5, quæst. 5, sect. 1, punch
el sect. 3, et sect. 3, pu net. 2. Cujus senleutiæ, inquit Suarez disp.20, sect. 2, num.
toi«7, se non invenisse in his Auctoribus alia
toil
fundamenta, nisi, quia non aliter distin­
guere videntur contritionem ab attritione ;
et fortasse ex quadam pietate nixi sunt, ut

faciliorem redderent justificationem a pec­
cato mortali in boc sacramento. Et idem
nobis contingit post sedulam eorum Aucto­
rum lectionem, nihil scilicet momenti apud
eos reperisse, quod nostram assertionem
oppugnet, aut diluere opus habeamus. Nam
omissis motivis a Suario insinuatis, et pa­
lam invalidis, quod opponi potest, est; ma­
teriam aliorum sacramentorum esse pure
naturalem, ut aquam, oleum, etc., cur ergo
non sufficiet attritio naturalis, ut sit pars
materiæ huj ussacramenti? Quin ex partibus,
quæ integram hujus sacramenti materiam,
constituunt aliæ, nempe confessio, et sa­
tisfactio opera sunt naturalia : idem itaque
dicendum videbatur de attritione. Eo vel
maxime, quod Concilium Tridentinum produc,
hoc sacramento admittit eam attritionem,
quæ ex turpitudinis peccati consideratione
communiter concipitur, ut constat ex sess.
14, cap. 4. Motivum autem refugiendi pec­
cati turpitudinem naturale est, et natura­
liter attingibile, inducensque naturalem
attritionis dolorem : ergo immerito exigi
videtur, quod, ut attritio sit pars hujus sa­
cramenti, debeat esse supernaturalis.
Sed hæc parum urgent, et convulsa re-satisfac·
linquuntur ex supra dictis. Primum qui-^enth*
dem, nam, quod materiæ sacramentorum
sint hujus, vel alterius conditionis, non re­
vocatur in rerum naturas, sed in volunta­
tem Dei sacramenta instituentis : quamvis
etiam ex parte rerum soleat aliqua congru­
entiae ratio assignari. Deum autem voluis­
se materias aliorum sacramentorum esse
res naturales supponit objectio ; quod
autem voluerit partem materiæ hujus
sacramenti esse dolorem supernaturalem,
constat nobis per varia media, quæ expen­
dimus disp. 4, dub. 1, § 4, cum seq. qui­
bus congruentiae rationem addidimus supra
num. 19. Et idem respondetur ad compa­
rationem inter attritionem, et alios pœni­
tentiæ actus, qui sunt naturales. Accedit
etiam tam res sensibiles, quam actus ex­
ternos pœnitentis esse incapaces supernaturalitatis intrinsecae ; unde vel non de­
buerunt eligi ad rationem partis sacramenti,
veldebuerunt relinqui in suo esse naturali,
cum ordine tamen ab extrinsecoad super­
naturalem finem sacramentorum. Dolor
autem interior potest esse supernaturalis
intrinsece, et decuit, quod talis assumere­
tur ad rationem partis in hoc sacramento,

«H

78

A’.

• 5'

DE PŒNITENTIA.

propter ordinem, quem habet ad claves
Ecclesiæ, et subjectionem ad potestatem
supernaturalis ordinis, ut eis locis magis
expendimus. .Augmentum difficultatis diluiturex eodem loco Concilii : nam attri­
tionem, de qua agit, vocat donum Dei, uti­
que speciale, et Spiritus sancti impulsum,
satis aperte significans conditionem super­
naturalem.Et quamvis ex turpitudinis pec­
cati consideratione possit oriri attritio spe­
cifice, et entitative naturalis ; haec tamen
est, quasi philosophica, et ordinem non
dicens ad claves Ecclesiæ, sicut ad ratio­
nem partis hujus sacramenti requiritur.
Unde pro tali munere requiritur attritio,
quæ sit supernaturalis, vel ex objecto, et
secundum speciem, vel saltem secundum
modum, et ordinem participatam ex fine
operantis, et motione supernaturalis im­
perii, ut num. 22 explicuimus.
59. Contra eandem secundam conclusioGabrieli
Majw. nem, quantum ad secundam ejus partem,
Adria
in qua asseruimus pro dolore, ut sit hujus
nus.
So
tus. sacramenti pars, non requiri attritionem
_Suarez,
«
vazq. ’.efficacem, sed sufficere inefficacem, senBellàrm
eW"·
fiunt Gabriel, Major, Adrianus, et Petrus
I
C one.
de Soto, quos refert, et sequitur Suarez de
Tr.
Argum. Pœnit. disp. 20, sect. 4, Vasquez quæst.
92, art. 2, dub. unico a num. 13, Bellarmin. lib. 2, de Pœnit. cap. 6, Coninchus
disp. 4, dub. 5, Tanneris torn. 4, disp. 6,
quæst. 6, dub. 4, Layman lib. 5, tract. 6,
cap. 4, Tirsusdisp. 41, sect. 3, et alii;
Quam sententiam probant principaliter, et
unice argumentis, quæ desumant ex ConcilioTridentino, et primum sub hac forma.
Concilium sess. 14, cap. 3, docet materiam
hujus sacramenti esse ipsius pcenitentis
actus, nempe contritionem, confessionem,
et satisfactionem. Deinde cap. 4, imme­
diate sequenti declarat, quis sit ille dolor,
quem dixerat esse partem materiæ hujus
sacramenti dicens : « Contritio, quæ pri« mam locum inter dictos pcenitentis actus
« habet, animi dolor, ac detestatio est de
α peccatis cum proposito non peccandi de
« cætero: > ergoex sententia Concilii animi
dolor, ac detestatio sunt pars essentialishujus sacramenti ; atqui dolor de peccatis
cum proposito non peccandi de cetero, est
dolor, sive attritio efficax : ergo hæc, et
non alia inefficax, est pars essentialis hu­
jus sacramenti, sine qua proinde hujus va­
lor minime subsistit. Cetera constant. Et

minor subsumpta probatur ox eodem Con­
cilio .-turn quia Concilium in eo cap. 4,
assignat aliquam attritionem, quæ sit dis­
positio ad fructum sacramenti,quam debere
esse efficacem omnes concedunt ; sed non
assignat aliquam,quam illam, dequa dixe­
rat esse dolorem, et detestationem de pec­
catis cum proposito non peccandi de cetero:
ergo hujusmodi dolor est attritio efficax.
Tum etiam, quia postquam Concilium' Tr
descripsit illam contritionem, sive dolo­
rem, qui est pars essentialis hujus sacra­
menti immediate subjunxit : « Fait autem
« quovis tempore ad impetrandam veniam
« peccatorum hic contritionis motus neces« sarias ; » sed motus omni tempore neces­
sarius ad remissionem peccatorum est at­
tritio, sive dolor efficax : quippe nunquam
facta est, nec sit ea remissio absque isto
dolore : ergo dolor, qui est pars sacra­
menti, et Concilio describitur, est attritio
efficax.
Confirmatur primo : nam dolor conjunc-^
tus cum proposito efficaci non peccandi esti.
dolor, sive attritio efficax ; sed propositum
non peccandi est efficax : ergo idem de
attritione assignata a Concilio dicendum
est. Minor prabatur : nam quale debeat
esse propositum non peccandi, non potest
aliunde, aut melius colligi, quam ex Scrip­
tura, et Patribus : in his autem edocemur
propositum non peccandi debere esse abso­
lutum, et efficax, ut constat ex illo Deuter.
3: Si ductus pœnitentia cordis reversus fue­
ris ad Dominum in toto corde tuo, et in tota
anima tua, miserebitur lui. Et D. Gregor,
hom. 34, in Evang. dixit. « Veram pœni« tentiam esse admissa plangere, et plan<genda non committere. » Et hujus generis
testimonia plurima expendit Tirso loco
cit. a num. 14. Requiritur ergo ad propo­
situm non peccandi, quod sit efficax.
Confirmatur secundo : quia juxta Conci-)-**1
lium non minor dolor requiritur ad valo-~
rem hujus sacramenti, quam ad ejus fruc­
tum ; sed ad fructum requiritur dolor
efficax,ut omnes docent, et statu imus in ter­
tia assertione : ergo dolor etiam efficax re­
quiritur ad valorem. Major suadetur : nam
postquam Concilium cap. 3 dixit materiam0*
hujus sacramenti esse actus pcenitentis,
nempe contritionem, confessionem, et sa­
tisfactionem, statim subjunxit : « Qui qua« tenus in pcenitente ad integritatem sacra­
menti.

DISP. VII, DUB. I.

79

«monti, ad plonamquo, cl perfectam pec- I dum materiae hujus sacramenti non alium
«catorum remissionem ex Dei institutione i dolorem recognovit, et probavit, quam vel
< requiruntur, hac ratione partes pœnitencontritionem, vel alium imperfectum, qui
« tiæ dicuntur. » Ergo ea ratione sunt par- communiter dicitur attritio ; dummodo
tes, quatenus requiruntur ad peccatorum
voluntatem peccandi excludat ; attritio
remissionem : atque ideo lotum, quod ha- aulem, quæ praedictam excludit voluntabent, ut requisita ad remissionem pec- tem, non est inefficax dolor, sed efficax, et
catorum, debent habere, ut sint sacra- absolutus, ut de se liquet : ergo ex docmenti partes. Tantus igitur debet esse do- trina, et determinatione Concilii sola attrilor, ut sit essentialis hujus sacramenti tio efficax potest esse pars essentialis sacrapars, quantus est in ratione dispositionis menti pœnitentiæ.
ad remissionem peccatorum. Idquo expli60. Istud est validius fundamentum pro Besponcari valet exemplo satisfactionis, quæ non
hac sententia, quo illam suffulciunt ejus5'^^1*
est pars essentialis hujus sacramenti, sed
Auctores, (a ratione namque pauca procusolum integralis in ordine ad remissionem
dunt, et levia), sed istud etiam enervatur,
pœnæ temporalis, cujus reatus dimissa
ac subruitur ex dictis num. 23, ubi opposicalpa, remanere solet. Nam satisfactio sub
tum solidius, et evidentias ex Concilio
ea ratione est pars integralis hujus sacraTridentino ostendimus. Ad argumentum
menti, sub qua pœnam temporalem diluit,
ergo admittendo primum enthimema, ne- in
eleconverso : ergo similiter attritio est
gamus minorem subsumptam. Ad cujus
pars essentialis sacramenti, quatenus reprimam probationem negamus minorem,
quiritur ad remissionem culpæ, et e conquæ est evidenter falsa : nam Concilium
tra:ergo eandem perfectionem debet haad describendum dolorem, qui est pars sabere in ratione partis, ac in ratione dispo- cramenti pœnitentiæ, solum dixit esse
sitionis pro culpæ remissione.
« animi dolorem, ac detestationem de pecCseim. Confirmatur tertio : nam Concilium,ubi
« catis cum proposito non peccandi de
S.
assignat has sacramenti partes, eodem
« cetero, » nullam aliam adjiciendo conmodo loquitur de contritione, ac de conditionem. Sed, ubi agit de dolore dispofessione ; sed confessio integra formaliter,
nente ad pœnitentis justificationem, illam
quatenus integra, est non solum disposiexpresse adhibuit dicendo : « Si voluntatio necessaria ad fructum ; sed etiam qua« tem peccandi excludat, cum spe veniae »conc.
tenus integra est pars essentialis ad valoquæ exclusio non fit, nisi per attritionem Tr'
rem sacramenti : ergo contritio, quatenus
efficacem : falsum itaque omnino est Conefficax, est non solum dispositio pro concilium non exegisse aliquid aliudproatseqaendo fructum sacramenti,verum etiam
tritione, ut sit dispositio adjustificatiopars essentialis ad valorem requisita.
nem, quam pro eadem, ut sit pars sacraConfirmatur quarto : quia postquam
menti. Ad secundum dicendum evincere,
t*1"’· Concilium dixit contritionem, sive dolosi quid valeret, partem hujus sacramenti
rem de peccatis esse hujus sacramenti
debere esse contritionem perfectam, nam
partem, postea cap. 4 hunc dolorem expliante legem Evangelicam hic motus requicans divisit illum in contritionem perfecrebatur pro adultorum justificatione, et
Γλζ tam, et in alium dolorem minus perfecalius non sufficiebat. Quam autem falsum
tam, de quo ait : « Attritio dicitur,
sit consequens, constat ex dictis § praeced.
«qaoniamvelexturpitudinis peccati consiUnde sicut illa Concilii verba non evin« deratione, vel ex pœnæ, et pcenarum
eunt partem essentialem hujus sacramenti
ir. i metu communiter. » Et statim subdit:
debere esse perfectam contritionem, sic
«Hancattritionem,si voluntatem peccandi
non probant debere esse attritionem effi«excludat, cum spe veniae, non solum
cacem. Mens autem Concilii in eis verbis
« non facere hominem hypocritam,
est satis clara : loquitur enim de contri­
ved donum Dei esse, et Spiritus sancti
tione, sive dolore peccatorum in genere,et
t impulsum, non adhuc quidem inhabiabstrahendo ab ejus speciebus, et conditio« tantis, sed tantum moventis, quo pœninibus : in quo sensu verissimum est, quod
«tens adjutus viam sibi ad salutem parat.»
fuerit, et sit ad eorum remissionem necesUnde Concilium loquendo de parte per mosarius. Sed oportet assignare varias condi-

80

i ··

DE PŒNITENTA.

tiones, quas habuit, et habet juxta differen­
tes humante naturæ status. Nam in lege
veteri requirebatur motus contritionis per­
fectae, et etiam requiritur in praesenti statu
legis Evangelicæ. ubi remissio peccatorum
extra sacramentum fit. Ut autem remittan­
tur in sacramento pœnitentiæ, sufficit at­
tritio, si sit efficax : ceterum efficacia hæc
se habet per se ad attritionem in esse dis­
positionis ad gratiam ; secus in esse partis
pro essentia, et valore sacramenti : ad hoc
enim præcisum munus de materiali se ha­
bet. quod efficax, aut inefficax sit. Nec op­
positum vel leviter insinuavit Concilium
in verbis relatis, sed contrarium : quia
motus doloris per modum partis sacra­
menti non fuit omni tempore necessarius
ad remissionem peccatorum ; atque ideo
nec efficacia, aut inefficacia doloris in offi­
cio partis :sed est de re non supponente in
testimonio Concilii.
Ad primam confirmationem responde­
Confîr·
mal. ].
tur ; eam probare, non absque vitio, idem
res
pondei. per idem : nam eadem difficultas est circa
propositum non peccandi, ac circa effica­
ciam doloris. Unde concessa majori, ne­
gamus minorem intellectam de proposito
requisito ad attritionem in ratione partis
sacramenti. Minoris autem probatio non
est ad rem : concedimus namque Scriptu­
ram, et Patres hortari ad propositum effi­
cax non peccandi, quin, et ad contritionem
perfectam : et dubitari non potest id esse
laudabilius. Sed sicut illis testimoniis non
evincitur necessitas contritionis perfectæ
ad salvandum essentialiter partem sacra­
menti, quæ dicitur dolor ·. ita etiam non
probatur necessitas attritionis, vel propo­
siti efficacis ad obeundum idem partis offi­
cium. Sunt autem optima dispositio ad
consequendam juslificationisgratiam.idque
respiciunt Scriptura, et Patres, dum effi­
caciam propositi non peccandi commen­
dant.
Ad 2
Ad secundam negamus majorem : oppodetur"1 £itQm enim constat ex dictis num. 23. Ad
majoris autem probationem,concesso ante­
cedenti, negamus omnes consequentias
hinc inde illatas, quia ex illo minime de­
ducuntur. Tum quia Concilium satis aperte
distinxit inter dolorem partem sacra­
menti, et dolorem dispositionem ad effec­
tum sacramenti. De primo enim solum di­
xit esse » animi dolorem, et detestationem

I « depeccalis cum proposito ilia non com« mittendi do cetero. » Pro secundo aulem
aliquid ultorius addidit dicendo, parare
viam ad salutem, « si voluntatem peccandi
« excludat cum spe veniae, d palam suppo­
nens id non omni attritioni convenire, nee
dici ad convertentiam dolorem, ut partem,
et dolorem, ut dispositionem. Tum etiam,
quia valde diiTerunt requiri aliquid ad ali­
quem efFectum, et sufficere ad illum ; plura
namque sunt requisita, quam sufficientia :
sicut in hac materia requiritur intentio
suscipiendi sacramentum, sed non sufficit
sola intentio. Unde ex eo quod Concilium
dicat tres illos pœnitentis actus dici partes
pœnitentiæ. quatenus ex Dei institutione
ad plenam, et perfectam peccatorum re­
missionem requiruntur ; minime sequitur
Concilium sensisse tales actus sufficere ad
plenam, et perfectam remissionem pecca­
torum, et consequenter esse partes, quate­
nus sunt dispositiones, et vice versa, dis­
positiones esse quatenus partes. Id plane
est mera imaginatio, munera partis sacra­
menti, et dispositionis ad gratiam confun­
dens ; cum sint valde distincta, et ad di­
versum causæ genus pertinentia, ut num.
28 explicuimus. Unde fit plus in dolore
requiri, ut sit pars sacramenti, et simul
dispositio ad gratiam ejus effectum, quam
□ t sit praecise sacramenti pars.Idque plane
evincitur exemplo aliorum actuum, nempe
confessionis, et satisfactionis,quæ sunt hu­
jus sacramenti partes, quatenus ad ple­
nam, et peTfectam remissionem peccato­
rum requiruntur, ut docet Concilium : et
tamen non sunt dispositiones ad gratiam
sacramenti, sed opera externa hujus offi­
cii, sive modi gratiam causandi incapaces.
Absurdum itaque est imaginari actus esse
partes sacramenti, quatenus disponunt ad
gratiam, et esse istius dispositiones, qua­
tenus partes sacramenti sunt. Exeo igitur,
quod Concilium docuerit illos actus dici
sacramenti partes, quatenus ad remissio­
nem peccatorum requiruntur, minime col­
ligitur eo ipso docuisse esse inseparabiliter
sufficientes per modum dispositionis ad
prædictum effectum ; aut non exigi majo­
rem dolorem ad hoc posterius, quam ad
illud primum. Exemplum autem satisfac­
tionis, quo hæc confirmatio promovebatur,
non urget : quia satisfactio est præcise pars
integratis sacramenti, et non dispositio ;
.
cum

DISP. VII, DUB I.

81

cum frequentor sil aliquid externum, et
ea diffinitione positum est, quod attritioni
non semel consistat in aliqua privatione,
inefficaci non conveniat. Unde omnes isti
utputa in jejunando, et tacendo. Quare ubi
dolores comprehenduntur sub dolore, qui
illa pars ponitur,totum suum officium per­
est sacramenti pars. At ubi Concilium ac­
agit, et absolvit. Sed dolor, et est pars sa­
cessit ad agendum de attritione, sive do­
cramenti,et est dispositio ad gratiam hujus
lore, ut est dispositio ad cratiam sacra­
menti, non processit cum ea generalitate ;
effectum : unde contingit habere, quæ re­
sed expressam conditionem adhibuit, qua
quiruntur ad rationem partis, quin habeat
posita, et non aliter,docuit dolorem imper­
omnia requisita ad rationem dispo­
fectum, qui attritio dicitur, ad talem effec­
sitionis ; et consequenter obire valet
primum munus non exorcendo secun­
tum disponere. Si voluntatem, dixit, pec­
dum.
candi excludat, cum spe venix. Unde si do­
Ad J
Ad tertiam confirmationem potest res­
lor hanc conditionem non habeat, remanet
in ratione partis sacramenti, sed non dis­
ponderi omittendo præmissas, et distin­
guendo consequens : est pars essentialis, id
ponit ad ejus gratiam.Quare falsum est Con­
cilium non recognovisse alium dolorem,
est, essentialiter requisita ad valorem sa­
qui foret sacramenti pars, nisi contritio­
cramenti, negamus consequentiam : est
nem perfectam, et attritionem excluden­
pars essentialis, id est, sufficiens ad sacra­
tem voluntatem peccati : recognovit nam­
menti essentiam, et valorem, concedimus
que attritionem non habentem eam con­
consequentiam. Sed inde nihil conficitur,
ditionem, (aliter in vanum adjecta fuisset;
quia nos non negamus attritionem effica­
cui convenit diffinitio doloris, ut est pars
cem, quæ sufficit ad fructum sacramenti,
sacramenti, proposita ab ipso Concilio
esse etiam sufficientem ad ejus valorem ;
quin ullum verbum diffinitionis defised negamus, quod ad hoc posterius essen­
ciat.
tialiter requiratur : sufficeret enim esse
61. Arguitur secundo, quia omnis sen- Argu,
attritionem, licet efficax non esset. Sicut
tentia valida debet habere effectum :
etiam dolor, qui est contritio perfecta suf­
cum hoc sacramentum sit institutum per dum.
ficit ad rationem partis : sed tamen non
modum judicii, in quo sacerdos profert
requiritur, quod actus, qui est sacramenti
Seansententiam juxta doctrinam Concilii Trido. pars, sit contritio. Respondetur secundo
dentini sess. 14, cap. 6, illud præcise
negando majorem : quia Concilium non
eodem modo loquitur de dolore, ac de con­ i erit validum, quod habet effectum : sed
altrilio inefficax non sufficit ad effec­
fessione : huic enim limitationem, aut
tum senlentiæ sacerdotis, nempe ad gra­
conditionem non adjecit : de dolore vero
tiam, qua peccata remittuntur : ergo nec
dixit esse dispositionem, si voluntatem
sufficit per modum partis ad valorem sa­
peccandi excludat, quod non habet omnis
cramenti.
attritio. In minori etiam hujus confirma­
Confirmatur primo : quia illud judi-CoiJ(ir.
tionis negandum est suppositum, nempe
cium in proferendo sententiam est simpli-n'ati0’·
confessionem integram esse dispositionem
citer invalidum, quod ex intolerabili er­
ad gratiam hujus sacramenti : nam con­
rore procedit ; sed hoc sacramentum est
fessio, cum sit opus externum, nequit tale
quoddam judicium, et in eo committitur
munus exercere, sicut de satisfactione, et
error intolerabilis, ubi profertur absolu­
ob idem motivum proxime dicebamus.
tionis sententia, quando ex parte pœni­
Unde ista confirmatio claudicat ab omni
tentis non adest dispositio ad remissionem
parte.
l Adi
peccatorum,quia attritio est inefficax : ergo
Ad ultimam neganda est majorquanlum
hæc non sufficit per modum partis ad valo­
I
ad id, quod ex Concilio illegitime, et falso
rem sacramenti ; sed nobiliorem partem
deducit : oppositum enim satis perspicue
assignare opus est, attritionem scilicet effi­
colligitur, ut num. 23 expendimus. Nam
cacem.
Concilium agens de dolore parte sacra­
Confirmatur secundo : nam, veLpœni- couürmenti, taliter ipsum descripsit, ut compre­
tens adhibet omnem diligentiam, quam‘"3tio2·
henderit omnem dolorem, tam contritio­
potent, ut eliciat efficacem attritionem,
nem, quam attritionem, et hanc tam effi­
qualis ad effectum hujus sacramenti desicacem, quam inefficacem : nihil enim in
Salmanl. Curs. Theolog. lorn. XX.

6

;T

it

82

! li

i»
■!

t

*1

?. -

DE PŒNITENTIA.

deratur ; aut non adhibet eam diligen­
tiam ? Si primum, illam attritionem pro­
fecto eliciet ; siquidem potest cum adjuto­
rio gratiæ, quæ non negatur facienti, quod
est in se. Si vero non adhibeat, peccat
actu,et impedit sacramenti valorem :ergo
nunquam sacramentum est validum, ubi
sola attritio inefficax concurrit. Id vero
minime confingeret, si attritio inefficax
esset sufficiens pars in suo genere ad valo­
rem sacramenti.
Ar;iui..
argumentum respondetur antecedens
solum verificari in foro externo, et contentioso ; secus in foro interno, et spirituali,
ad quod pertinet hoc sacramentale judi­
cium. Et ratio disparitatis est, quod in foro
externo non requiritur aliud ad sententiæ
effectum, quam ipsa sententia : quare vel
nulla est, vel effectum habet. Sed in foro
interno aliter contingit : quia ad effectum
sententiæ, qui est remissio peccatorum,
præter sententiam sacerdotis, quæad illum
concurrit solum in genere causæ efficientis
inslrumentalis, requiritur forma intrin­
seca peccata expellens, nempe gratia justi­
ficans, quæ adultis non confertur, nisi
dependenter ab eorum dispositione : qua­
re stante validitate sententiæ, et totius sa­
cramenti, potest ejus effectus impediri, ubi
non adest dispositio ad prædictam gra­
tiam : et non adest talis dispositio, cum
inefficax tantum attritio concurrit. Adden­
dum est antecedens adhuc in foro externo
non semper verificari in actu, sed solum
in aptitudine, et quantum est ex parte sen­
tentiæ ·, nam licet valida, et legitima sit,
ejus tamen effectus, v. g. restitutio bono­
rum, multoties impeditur per violentiam,
et alia obstacula : quibus exclusis, senten­
tia non sortilur effectum, quem de se indu­
cebat. Et hoc etiam modo licet sententia
sacramentalis sit valida propter concursum
omnium partium essentialium hujus sa­
cramenti ·, aliquando non inducit exercite
suum effetum ob defectum dispositionis ad
ipsum : sed solum aptitudinaliter.et quan­
tum est de se ·. atque ideo illum inducet, si
paritas judicii tenet, remotis impedimen­
tis, de quo alias.
j
Ad primam confirmationem negamus
conflo minorem quoad secundam ejus pariem
IMUo· universaliter intellectam : quia licet, ubi
indispositio pcenitentis est manifesta mi­
nistro, hujus absolutio ita foret injusta,

quod totum judicium redderet invalidum,
everteretque sacramenti valorem : hoc
tamen non contingit, quando pœnitens
bona fide accedit putans se habere dolo­
rem efficacem, et esse bene dispositum.
Tunc enim sacerdos, id etiam credens, et
ita absolvens non movetur ex errore into­
lerabili, sed procedit, absolvitque juxta
prudentem aestimationem, quam habet
secundum allegata, et probata. Quare sal­
vatur substantiale, et legitimum judicium
sacramentale, ejusquesententia est valida,
et de se inducens effectum ; qui tamen
impeditur ob carentiam dispositionis ex
parte pcenitentis ; quinimo (ut hoc adda­
mus) non omnibus modis impeditur, quia
ubi sacramentum est validum, ut in hoc
casu contingit, liberatur pœnitens ab
onere subjiciendi clavibus Ecclesiæ peccati,
quæ in eo confessus fuit, de quo alias.
Ad secundam confirmationem respon­
detur : pœnitentem aliquando adhibere
totam diligentiam, quam potest, et debet
secundum prudens ejus judicium : licet re
ipsa non sit sufficiens ad effectum sacra­
menti ob carentiam efficaci® in attritione,
quæ ipsum pœnitentem latet. In quo casu
ex una parte pœnitens non committit no­
vum peccatum accedendo ad sacramentum,
istudque tenet ob concursum omnium par­
tium essentialium ad ejus valorem requi­
sitarum : et ex alia parte non datur prin­
cipalis sacramenti effectus, gratia scilicet
justificans, quia non adest in pœnitente
dispositio, quæ requiritur ad eam reci­
piendam. Quod vero dicitur gratiam non
negari.facienti, quod est in se, intelligitur de faciente, quod est in se, ex viribus
gratiæ, nec enim est connexa gratia cum
viribus, aut industria naturalibus, ut con­
tra semipelagianos, et contra Molinam
ostendimus tract. 14, disp. 3, dub. 7, per
totum. Et licet nobis detur gratia sufficiens
ad non peccandum : non tamen semper
datur ad vitandum materiales errores, qui
peccata non sunt, immo aliquando fundan­
tur in prudenti æstimatione. Et hoc modo
solent pœnitentes judicare se habere effica­
cem de peccatis attritionem, cum non ha­
bent ; et tamen novum peccatum non
committunt ad sacramentum pœnitentiæ
cum ea bona fide accedendo, recipiuntque
validum sacramentum ; sed fructum
nempe gratiam non recipiunt, quia carent
dispositione

z

t #*.·.

DISP. VII, DUB. I.

I

dispositione ad eam recipiendam neces­
saria.
Ultimam argumentum pro hac sententia
Ulli·
con posset formari ex eo, quod distinctio inter
lift a.
attritionem inefficacem, ut partem, et
attritionem efficacem, ut dispositionem
absque fundamento asseritur : nulla enim
ratio occurrit, ut Christus ita instituerit,
cum potuerit eligere, atque promovere
unam, et efficacem attritionem ad munus
utrumque, et partis essentialis sacramenti,
et dispositionis ad ejus gratiam : quæ
plane dispositio ex una parte non repu­
gnat,· el ab alia est compendiosior. Aliunde
verqhæc nostra sententia non videtur ad
aliud excogitari, quam-ad salvandam pos­
sibilitatem veri sacramenti pœnitentiæ
informis : in hunc enim finem collimant
omnes ejus discursus : unde non tam vide­
tur procedere ex amore, et regulis veri­
tatis, quam ex illo particulari motivo fir­
mandi Thomistarum opinionem.
susfat- Sed in his refellendis non oportet imad fundamentum nosDCEIl morari : nam, quod
1
ildsi træ assertionis special,
snectat. illud, el
et satis
firmum tam ab auctoritate Concilii Tridentini. et D. Thomæ. quara a ratione
(qualem materia fert) proposuimus num.
23et24. Cur autem Christus sacramento­
rum institutor ita voluerit, non oportebat
respondere, quando constat ita voluisse :
sed tamen non obscuram congruentiæ ra­
tionem assignavimus num. 28, quare
instituerit perfectiorem attritionem pro
dispositione ad gratiam, quam pro parte
sacramenti. Quod vero per hæc principia
intendamus viam sternere ad asserendum
sacramentum pœnitentiæ informe, nullum
foret absurdum ; cum ea assertio, et vera,
et communis sit inter Theologos; paucos
el recentes si excipiamus. Sed veritas est ;
difficultates esse diversas, et in præsenti
ab illa præscindi. Nec ad stabiliendam
insinuatam Thomistarum opinionem opus
erat resolutionem hanc, et distinctionem
inpræsenti statuisse : cum independenter
a modo dictis possit ea sententia sarta
tectaque defendi per alia media, ut suo lo­
co videbimus.

83
§ VIII.

Corollaria procedentis doclhnx.

62. Ex hactenus dictis possumus nonr
pauca colligere, quin opus pro illis siti*ns°n·
aperire specialia dubia, quæ ab aliquibus
proponi, et versari solent. Colligitur pri­
mo; contritionem, et attritionem esse ac­
tus essentialiter distinctos. Hoc consecta­
rium continet doctrinam communem inter
'Theologos hujus temporis ; sed cui contra­
dixerunt plures ex antiquis, non ita dis­
tinguentes illos actus, sed solum penes
diversos perfectionis modos in eodem enlitative dolore.Ubi enim hic non informaba­
tur per gratiam sanctificantem, illam ap­
pellabant attritionem; sed ubi gratiæ
conjungebatur, contritionem dicebant. Alii
(inter quos Scotus in 3, dist. 27, quæst.
unie. § Deprimo, et Adrianus in 4, quæst.
2, de pœnit.) exigebant in dolore quemdam
intensionis modum, quem si attingeret,
erat contritio·, secus autem, in inferiori
attritionis gradu manebat. Alii vero ad
durationem etiam doloris attendebant, ut
non aliter esset contritio, quam si totam
mensuram exploret. Quod tribuiturScoto
in 4, dist. 14, quæst. 2, § De secundo, et
tanquam non dignum censura (de qua
minime cogitamus) defenditur a Vega lib.
13, in Trident, cap. 24. Quos dicendi mo­
dos, et eorum Auctores, horumque forma­
lia verba lata, et diligenter refert Prado
tract. 7, de partibus pœnitentiæ, quæst. I,
dub. 7, § 1, et 2, et dub. 8, § 3, a num.27.
Consequenter autem ad ea principia affir­
mabant attritionem posse fieri contritio­
nem, ut Scotus ultimo loco cit. litt. 0,
dicens: « Attritio fit contritio sine omni
« mutatione reali ipsius actus. » Et Angles
ejus sectator in quæst. de Contrit, art. 4,
conci. 3. « Attritio eadem numero potest
« fieri contritio. » Idque consequens erat
ex eis principiis legitimum, et admodum
intelligibile : nihil enim prohibebat, quod
actus prius remissus intenderetur, el
brevi tempore durans perstaret amplius,
et existons prius sine gratia justificationis
illi tandem conjungeretur : transibat ita­
que de attritione in contritionem. Sic non
pauci ex antiquis discurrebant, excusandi
profecto, quia ea non viderant, quæ postea
Concil. Tridentinum, ut compesceret hæ-

.i

P.ïf

r;

£

«■·

■i

J

Ιό'ί-ί

-b

♦τ

ÎH;

11! Σ t

ra

• · ’·

*

1 !

ι

84

Conc.
Trid.

h

i

DE PlENITENTIA.

resim Lulheranam circa hujus sacramenti
materiam, et hujus partes expressius do­
cuit.
Ex quibus, et ex dictis in hoc dubio per
totum, et præsertim § 1, constat hujus
corollarii veritas : nam illi actus sunt
essentialiter diversi, quorum objecta for­
malia, et primaria sunt essentialiter dis­
tincta; sed contritio, et attritio habent ob­
jecta formalia, ac primaria essentialiter
distincta : ergo sunt actus essentialiter di­
versi. Major est communis inter Philoso­
phos, eo quod, sicut actus habet totum
suum esse in ordine ad objectum formale
primariam, sic per ordinem ad illud sor­
titur essentialem unitatem, aut distinctio­
nem. Minor etiam constat ; quia contritio
est dolor de peccato, quatenus offendit
Deum super omnia dilectum, unde essen­
tialiter supponit, aut imbibit amorem cha­
ritatis, ut ostendimus disp. 4, num. 75, et
seq. attritio autem est dolor de peccato, ut
est malum pcenitentis, et procedit ex in­
feriori longe motivo, timore videlicet
pœnæ, aut turpitudinis ipsius peccati, ut
satis in hoc dubio declaratum est : ergo
contritio, et attritio habent objecta forma­
lia, ac primaria essentialiter distincta.
Quam distinctionem satis expressit Conci­
lium Tridentinum sess. 14, cap. 4 divi­
dens inter dolorem charitate perfectum,
qui dicitur contritio, et dolorem imperfec­
tum, qui attritio vocatur, hujus imperfec­
tionem, ac rationem propriam constituens
non in carentia informationis per graliam,
aut intensionis, aut durationis, sicut ali­
qui antiquorum dicebant: sed in proprio,
et peculiari ipsius motivo. « Illam vero,
« ait, contritionem imperfectam, quæ at« tritio dicitur, quoniam, vel ex turpitu« dinis peccati consideratione, vel ex ge< bennæ, et pcenarum metu communiter
U concipitur, etc. » In quo differt a perfecto
dolore, qui in complexo nomine dicitur
absolute conti itio, eo quod ex altiori mo­
tivo procedit detestans culpam, et malum
Dei super omnia dilecti. Lnde assertio dis­
tinctionis essentialis inter contritionem,
et attritionem ita invaluit apud Theologos,
quod sit inter eos communis.
Quare oppositum aliquibus antiquis de­
ducitur consectarium ; nempe impossibile
esse, ut attritio fiat contritio; quippe re­
pugnat unitas, aut realis, sine distinctione

continuatio inter species diversas, quæ se
invicem secundum proprias, et ultimas
differentias excludunt : cum ergo contritio,
et attritio essentialiter distinguuntur,
plane repiignat, quod attritio fiat contritio.
Dicitur tamen non minus ""vere, quam
communiter peccatorem in sacramento
pœnitentiæ fieri ex attrito contritum, non
ob transitum, aut conversionem uniusactus in alium ; sed quia ab statu attriti
transit ad statum contriti. Sicut quamvis
repugnet calorem transire in frigiditatem;
non repugnat lignum transire a calido in
frigidum. Cum enim attritio juncta sacra­
mento sit sufficiens, tam in esse partis,
quam in esse dispositionis, ut gratia justi­
ficans inducatur, quæ in radice, et habitu
est contritio, ob habitualem ad Deum fi­
nem ultimum conversionem : merito dici­
tur hominem attritum fieri per sacramen­
tum pœnitentiæ contritum. Qui loquendi
modus adeo communis magis confirmat
primam nostram assertionem contra eos,
qui negant puram attritionem ad sacra­
mentum pœnitentiæ sufficere.
63. Hinc colligitur secundo ; falsam essecç»
opinionem aliquorum, qui nobiscum sen-7^
tientes attritionem solam sufficere ad va­
lorem hujus sacramenti ; et a contraria no­
bis sententia non penitus recedentes do­
cent attritionem ita per modum partis suf­
ficere. quod ad eam nihilominus non se­
quitur immediate justificatio, sed mediate,
quia virtute sacramenti ex actu imperfecto
attritionis fit immediatus transitas ad ac­
tum perfectum contritionis tanquam ad
proportionatam, et ultimam dispositio­
nem pro gratia sanctifiante. Hoc, inquam,
falsum esse constat ex dictis num. 10, ubi
ex Concilio Tridentino ostendimus attri­
tionem cum sacramento pœnitentiæ esse
ultimam dispositionem ad justificationem
pcenitentis : tum quia Concilium illam
vim disponendi defert attritioni intra
sacramentum, quam extra sacramentum
non habet·, porro extra sacramentum vim
habet disponendi remote, sed non pro­
xime, et ultimo : atque ideo ex mente
Concilii disponit non praecise remote, sed
proxime, et ultimo, ita quod alia ultimior
in ratione doloris sit necessaria. Tum
quia Concilium satis aperte docet attritio­
nem cum sacramento in re id præstaread
peccatoris justificationem, quod præstat
contritio

DUB. I.

hæc auleni sic accepta est ultima ad justi­
ficationem dispositio : ergo idem do at­
tritione cum sacramento dicendum est.
Accedit præinissuiu concursus dispositivi per attritionem, et simul contritionem
sensum alienum esse a mente Concilii.
' tap Cum enim insess. 11, cap. 4, agit specia­
liter de attritione, nullam do contritione
mentionem faciens, inquit : « Et quamvis
« sine sacramento per se ad justificatio< nem perducere peccatorem nequeat ; ta­
imen eum ad iJei gratiam in sacramento
« pœnitentiæ impetrandum disponit, n
Quæ impetratio, sive consecutio est infal­
libilis, et ex opere operato, qualis convenit
sacramentis novae legis : et si non esset
infallibilis, nihil deferret Concilium attri­
tioni cum sacramento, quod eidem etiam
extra sacramentum non conveniret ; siqui­
dem per se habet vim impetrandi gratiam
saltem fallibiliter, sicut alii actus super­
naturales, si ad hunc finem ordinentur.
Consequens autem directe contradicit in­
tentioni, et verbis Concilii, ut liquet ex
illa contrapositione : α Quamvis sine sa< cramento per se nequeat : tamen in sa­
it cramento ad impetrandum disponit. »
Fateri itaque necessarium est, quod ex
Concilii sententia accedens ad sacramen­
tum cum attritione impetrat infallibili ter
gratiam; sed non omnis, qui cum attritione
ad illud accedit, elicit contritionem, ut
evidenti experientia constat: multi namque
ita accedentes non majorem in ipso sacra­
mento, aut post illud sentiunt dolorem,
quam prius nec ad illum tunc eliciendum
ulla lege obligatur : ergo falsum est asse­
rere, quod attritio ita sufficit in ratione
partis, et dispositionis in hoc sacramento,
ut nihilominus non inducat immediate in
suo genere gratiam justificationis, sed
tantum remote, et mediante contritione.
fte» 61. Colligitur tertio falsam etiam esse
aliorum sententiam, qui dixerunt; attri­
tionem non aliter sufficere ad hoc sacra­
mentum, quam si a pcenitente existimetur
contritio. Hi videntur ex una parte tenuisse
sententiam eorum, qui contritionem per­
fectam exigunt ad hoc sacramentum ; et
ex alia voluisse eam temperare: ita quod
licet dolor per se requisitus sit contritio,
nihilominus ubi pœnitens accedit bona
fide cum sola attritione, quam contritio-

I

85

nem putat, Deus supplet defectum accep­
tando primam loco secundæ in ordine ad
sacramenti valorem, et fructum. Ita aliqui
graves Auctores apud Suarium disp. 20,
sect. 4, num. 7, et I eandrum disp. 7,
quæst. 9; sed esse falsum convincitur ex
dictis; quia pœnitentia est sacramentum
mortuorum; atque ideo non supponit per
se vitam gratiæ in suscipiente; quod fal­
sum esset, si per se supponeret contritio­
nem : hæc namque cum vita gratiæ infalli—
biliter connectitur, et nec per instans sine
illa est, ut expendimus num. 14, et satis
constat vel ex sola condemnatione aliqua­
rum propositionum Michaelis Baji oppo­
situm asserentium, quas dedimus num. 15.
Deinde nullus tenetur accedere ad sacra­
menta cum majori dispositione, quam quæ
requiritur; sed pro sacramento pœniten­
tiæ sufficit attritio, ut est communis sen­
tentia, quam assertione 1 statuimus : er­
go nemo tenetur accedere cum majori dis­
positione, atque ideo nec elicere contritio­
nem, ut hoc sacramentum suscipiat. Idque
amplius explicatur : nam illa falsa existi­
matio, qua pœnitens se judicat contritum,
cum non sit, nequit deservire, ut attritio
sit dispositio, cum nihil ponat in ea: nec
deservire valet, ut homo excusetur ab ali­
quo peccato, dum accedit cum sola attri­
tione : ergo ad nihil deservit, et absque
rationabili fundamento ejus necessitas in­
troducitur. Antecedens, quoad secundam
partem, in qua sola poterat esse difficultas,
ostenditur: quia homo non indiget excu­
sare se a peccato in omittendo illud, ad
quod nullo præcepto obligatur ; sed homo
accedens ad sacramentum pœnitentiæ nul­
lo præcepto obligatur elicere contritionem,
cum attritio ad prædictum sacramentum
sufficiat, ut ostensum est : et aliunde nec ex
Scriptura, nec ex traditione, nec ex Conci­
liis, nec in Patribus tale præceptum occur­
rat : ergo opus non est, quod pœnitens
existimet se contritum, ut ab aliquo pec­
cato excusetur. Recolantur, quæ diximus
disp. 5, num. 231 et 266, et 304, quibus
locis ostendimus attritionem conjunctam
sacramento esse æquivalenler contritio­
nem, tam in ordine ad integritatem, et
fructum sacramenti, quam in ordine ad
implendum præceptum pœnitendi.
Quæ doctrina est adeo vera, et tuta, et
tutior, quam opposita juxta supra dicta a

86

r ·

DE PŒN1TENTIA.

num. 53, ut currat, teneatque etiam in ar­
ticulo mortis: moribundus enim nec tunc
tenetur contritionem elicere, ut sacramen­
tum pœnitentiæ recipiat ; sed suæ obliga­
tioni satisfacit secure, et certo, si attritio­
nem cognitam ut talem adhibeat : et hac
etiam via satisfacit praecepto pœ ni tend i in
illa hora, orto ex virtute pœnitentiæ. ut
diximus disp. cit. num. 308, cum sequent.
Et licet aliqui de hoc dubitaverint, aut
timuerint : haec tamen est tam certa, et
non minus communis hoc tempore resolu­
tio, quam illa a nobis asserta de sufficien­
tia attritionis cum sacramento. Unde nec
confessarius tenetur moribundum admo­
nere, ut contritionem pro sacramento pœ­
nitentiæ eliciat, et multo minus potest
illum ad hoc obligare tanquam ad rem ne­
cessariam, scrupulos afflicto aggerendo,
qui his punctus posset merito dubitare de
valore confessionum, quas per decursum
totius vitæ cum sola attritione fecit. Vide­
antur ex Modernioribus Lastra tract. 1,
Li’Ura,
Ejirr.a· cap. 1, sect. 6, quæst. 3, num. 36, et Em­
LDCl.
manuel a Conceptione disp. 2. quæst. 4,
num. 89, qui plures alios refert eandem
resolutionem tuentes. An autem in eo ar­
ticulo teneatur Deum diligere amore charitatis super omnia est difficultas longe
diversa, et ad materiam præseniem non
pertinens, in quo proinde non expedit im­
morari.
65. Colligitur quarto ex dictis inter prae­
Conscclanam
cipuas differentias contritionis ab attri­
4
tione computandam illam esse, quod con­
tritio, ubi adest, etiam siue sacramento
semper justificat ; e converso autem attri­
tio in nullo casu justificat sine sacramento.
Primam hujus consectarii pariem negarunt
Michael Bajus proposit. 31, et 71, Estius
in 4, dist. 17, Sylvius 2, 2, quæst. 23,
art. 2, et in Supplement. 3 partis, quæst.
5, art. 1, et alii. Quam probant primo
exScriptura Lucæ7, ubi Magdalena, jam
Dominum multum dilexerat, et tamen non
fuit munda a peccatis, donec ab ipso audii>. Ang.
Remittuntur tibi peccata. Unde D. Au­
gust. hom. 23, inter 50, inquit : « Accessit
« ad Dominum immunda, ut rediret
« munda, accessit ægra, ut rediret sana. »
Ergo licet contritio includat amorem Dei,
aut ex eo procedat, non semper delet pec­
cata, et justificat, nisi ubi adjungitur sa­
cramento, aut alteri extraordinariæ Dei

largitati. Secundo ex Concilio Trident.
illo cap. 4, sæpius allegato ex sess. 14,r,,i
ubi dicitur : « Docet prælerea, et si con­
tritionem banc (et loquitur de perfecta)
« aliquando chariiati præfectam esse con­
tingat, hominemque Deo reconciliare,
« priusquam hoc sacramentum actu susci­
piatur, etc. » Quibus verbis satis aperte
significat contritionem non semper, sed
aliquando, et contingenter consequi charitatem. per quam fit peccatorum remissio :
eam namque vim significandi habent ea
verba : Aliquando contingat ; et superflue
addita fuissent, si contritio charitatem
semper annexam haberet. Tertio ex D. Au­
gustin. tract. 13, in Joan, ubi ait : « Quan-D a*;
et tumcumjue
catechumenus proficiat,
e adhuc sarcinam iniquitatis suæ portat;
« non illi dimittitur, nisi cum venerit ad
< baptismum. » Ad profectum autem per­
tinet satis principaliter contritio : ergo
quamvis catechumenus illam habeat, ni­
hilominus ex sententia D. Augustini remis­
sionem peccatorum non consequitur ante­
quam ad baptismum veniat. Quarto ra­
tione, quia si contritio semper reconcilia­
ret cum Deo, et peccatorum remissionem
afferret, frustra institutum fuisset sacra­
mentum pœnitentiæ ; quippe sine illo re­
mitteretur peccatum per contritionem :
consequens autem minime potest admitti.
Ergo, etc.
Sed hanc consectarii partem esse certissimam constat ex supra dictis num. 13,a|!ira
quoniam contritio essentialiter importat
connexionem cum charitate, quippe quæ
procedit ex ejus amore erga Deum dilec­
tum super omnia, et per modum ultimi
finis : charitas autem, et ejus amor non
junguntur cum peccato, ut constat ex con­
demnatione Michaelis Baji oppositum asse­
rentis, ut ibi expendimus : ergo contritio
nunquam conjungitur cum peccato : atque
ideo semper affert, vel infert ejus remissio­
nem, saltem indirecte, et per modum dis­
positionis incompossibilis. Quod verum
est de charitate tam actuali, quam habi­
tuali propter ordinem ad Deum ultimum
finem super omnia dilectum, a quo omne
grave peccatum avertit. Aliunde vero hæc
resolutio habet firmiores adhuc radices in
Concil. Tridentino, nam sess. G, cap. 4,
docet hominem Deo reconciliari per veram
poenitentiam, priusquam baptismum sus. cipiat,

DISP. VII, DUB. I.
cipial, licol non independentcr ab hujus
volo. Etsess. 13, cap. 7, permittit in ali­
quo casu, quod sacerdos celebret non præmissa confessione, licet peccaverit mortali­
ter. Id vero minime permitteret, si ex
Concilii sententia, contritio (quam eo ca­
su potest sacerdos elicere) non excluderet
peccatum antecedenler ad sacramentum
pœnitentiæ. Et cap. 4, sess. 14, docet con­
tritionem charitate perfectam reconciliare
hominem Deo, priusquam sacramentum
pœnitentiæ in re suscipiat, licet dependentera voto illud suo tempore suscipiendi.
Unde sic communiter docent Theologi hu­
jus temporis, et eorum, ac omnium Prin­
ceps D. Thomas id aperte asseruit in 4,
D.Ttws.dist. 17, quæst. 2, art. 5, quæst. 1, dicens:
« Contritio, in quantum est actus virtutis,
K est quasi causa materialis remissionis
« peccati, eo quod dispositio est, quasi ne« cessitans ad justificationem, ut supra
< dictum est. » Etquæst. 3, addit: « Quan< tumcumque parvus sit dolor, dummodo
« ad contritionis rationem sufficiat omnem
<t culpam delet. » Similia omnino repe­
tit 3 part, quæst. 86, fere per totam, et
præsertim art. 6. Iidem etiam Theologi
solent oppositamsententiam aliqua censura
notare. Curiel 1, 2, quæst. 112, art. 3,
Cniel. dub. unico dicit illam esse periculosam, et
Ti^a parum tutam in fide. Vasquez tom. 2, in 3
part. disp. 152, cap. 1, asserit eam esse
C(BiK1I contra sententiam catholicam. Coninchus
tom. 1 de sacram, quæst. 68, art. 2, dub.
3, judicat esse erroneam. Lugo disp. 5,
sect. 8, dicit esse temerariam, et scandalosam. Et alii alias notas ei adhibent, a
quibus præscindimus, asserentes tantum
nostram, et communem resolutionem esse
certissimam.
Quæ vero illi opponebantur, facile diiuuntur. Ad primam respondetur, quod
Christus jam dixerat Simoni, Remittuntur
ei peccata mulla, quoniam dilexil multum :
deinde dicit mulieri, Remittuntur tibi pec­
cata. Quæ non cogunt, ut imaginemur bis
illi remissa peccata fuisse. Et sicut ad id
non cogunt, ita nec ad existimandum, quod
non fuerint remissa ante illorum verbo­
rum prolationem Dimissa itaque illi
fuerunt, cum dilexit multum. Et verba a
Salvatore postea prolata, Remittuntur illi,
Remittuntur tibi deservierunt, tum, ut
absolveretur coram hominibus, quæ prius

87

jam ob dilectionem erat coram Deo abso­
luta : tum ad confirmandum absolutionem
prius invisibiliter datam. Aliæ expositio­
nes videri possunt in Prado in supplem.
quæst. 1, dub. 3, § 2. Sed hanc judicamus pr3,j0.
veritati, ac literæ magis cohærere, et sin­
ceriori sensu decurrere. Et eodem* modo
explicanda sunt illa D. Augustini verba,
Accessit immunda, etc. nempe secundum
æstimalionem hominum de illa muliere,
qux erat in duitate peccatrix, et redit mun­
da, vel apud ipsos propter Domini testi­
monium. Ad secundum respondetur illis
Concilii verbis probari salis efficaciter^1^
communem sententiam, ut proxime feci­
mus. Et quod opponitur, scrupulus est le­
vis, sola textus lectione dispellendus.
Agit Concilium in eo capite de contritione
in genere, quæ est pars sacramenti, et
abstrahit a perfecta et imperfecta, ut sæ­
pius in hoc dub. expendimus. In hoc
itaque sensu dixit contingere aliquando
contritionem perfectam charitate recon­
ciliare antecedenter ad usum sacramenti:
non quia non omnis contritio charitate
perfecta infallibiliter reconciliet; sed
quia non omnis contritio est perfecta.
Sicut omnis justus diligitur infallibiliter a
Deo; sed contingit hominem habere ali­
quando justitiam.
Ad tertium dicendum ; D. Augustinum Ad
ea verba dixisse, ut catechumenos horta-1'r iam’
retur ad suscipiendum baptismum, et in­
juriam aliquorum in id procurando repre­
henderet. Unde intelliguntur de catechu­
meno négligente ad baptismum accedere :
talis namque quamvis sibi videatur in
virtute proficere, nihilonrnus suorum pec­
catorum sarcinam portat : quam deponere
non valet, nisi per gratiam justificantem
communicatam, vel per baptismum in re,
vel dependenter ab ejus voto. Et neutrum
salvatur in catechumeno négligente : non
primum, ut supponitur ; nec etiam secun­
dum; quia verum baptismi desiderium non
habet, qui negligit illum suscipere. Unde
ipse S. Doctor quæst. 33, in Numer. docet d. Aug
Cornelium ante baptismum justificatum,
mansisse obligatum præcepto suscipiendi
baptismum : quod si contemneret, aut ex
negligenlia omitteret, eo ipso excideret a
justitia,et minime salvaretur. Ad quartum
patet ex immediate dictis: nam datur præcepium divinum de eo, quod homo peccata

/

I υ

i

I

ί

■■

SV.

88

DE PCENITENTIA.

jus sententiæ planus sensus est, attritionem
gravia post baptismum commissa subjiciat
disponere quidem peccatorem ad gratiam
clavibus Ecclesia? in sacramentali confes­
in sacramento pænitentiæ suscipiendam :
sione, cum Christus ad hunc finem sacra­
sed per se, et absque sacramento non posse
mentum Pænitentiæ instituerit, ut constat
illum ad hujusmodi finem perducere. Quod
ex dictis disp. 4. anum. 141. Unde licet
falsum esset, si casu necessitatis, ubi nul­
peccator possit media contritione justificari,
lus minister occurrit, per solam attritio­
antequam ad istud sacramentum accedat;
nem justificaretur peccator. Nec proderit
secus autem absque voto, sive proposito
recursus ad extraordinariam providentiam
illud suscipiendi tempore debito. Foret
divinae misericordiæ supra attritionis exi­
autem superfluum tale sacramentum, si
gentiam, et vires : quia de prædicta provi­
contritio justificaret cum omnimoda ab eo
dentia nobis non constat : unde nisi divi­
independentia : sed res aliter contingit :
nando absque rationabili fundamento non
quia contritio importat secundam se, et in
possumus censere in hac parte, quam se­
omni statu propositum adhibendi media
pro salute necessaria : quorum unum ex
cundum leges communes. Et misericordia
divina dignus non est peccator, qui cum
Christi institutione pro præsenti statu est
possit elicere dolorem perfectum contritio­
confiteri peccata gravia legitimo hujus
nis respicientem bonum Dei, sistit in
sacramenti ministro. Sicut etiam voluit
esse medium necessarium baptismum.
sola attritione, quæ in amore sui funda­
tur.
Unde licet quis sanctificaretur in utero ,
Confirmatur ex alia certa, et communi C«fc
idque illi fuisset a Deo revelatum, adhuc
Theologorum doctrina desumpta ex Concilio
teneretur ad baptismum suscipiendum ut
satis perspicue docet D. Thom. in hac 3
Trident, sess. 13, cap. 7, et can. 11; namTnt
sicut homini in aliis occasionibus potest
pari, quæst. 68, artic. I ad 1.
deficere copia confessarii, sic etiam potest
secan -j 66. Sed veniamus ad secundam hujus
deficere sacerdoti, qui ex officio tenetur
^^“’consectarii partem, in qua contrapositione
coram populo celebrare. Pro qua necessi­
Primam deduximus per attritionem
tate non aliud remedium occurrit, nisi
Sjiviux separatam a sacramento in nullo eventu
quod sacerdos existens in peccato eliciat
justificari peccatorem, sive (et in idem re­
actum contritionis cum proposito confiten­
cidit, ejus peccata directe, vel indirecte
di, quam primum valeat, ut docet Concil.
remitti. Oppositum hujus consectarii docuit
citato cap. 7, et nemo audebit dicere sa-Ceoc
Sylvius in supplem. quæst. 1, art. 3, dicens
cerdotem in tali casu suæ satisfacere obli-1^
attritionem sine sacramento sufficere ad
gationi eliciendo solam attritionem. Idem
justificationem casu, quo susceptio sacra­
ergo dicendum est in casu mortis, vel al­
menti fiat impossibilis pœnitenti, ut si
terius periculi, aut gravis necessitatis. Et
non adsit, nec vocari possit sacerdos.
ratio disparitatis est ipsa hujus corollarii
Cujus sentenliæ fundamentum non in alio
doctrina, quod contritio per se, et ex na­
stat, quam in pietate quadam, ne homo,
tura sua habet incompossibilitatem cum
cum per veram attritionem de suis peccatis
peccato ob perfectam, quam importat, con­
dolet, condemnetur : quod praîsumendum
non videtur de divina misericordia.
versionem ad Deum finem ultimum, a quo
Probator
Sed nostra resolutio est communis inter
peccatum avertit : unde etiam sacramento
consecta·
Theologos, quibus non paucis relatis, sub­
non conjuncta peccata excludit. Attritio
riuni.
Leander scribunt Leander, disp. 1, quæst. 4G, et
autem non importat eam conversionem,
Last.
Cone.
Lastracap. 1, sect. G, nu. 23. Et probatur
sed amorem sui, ex quo timet pœnam, et
Trid.
efficaciter ex i'oncil. Trident, sess. 14, cap.
dolet de reatu : unde per se sive ex pro­
4, ubi describit conditiones attritionis in
priis nequit perducere ad peccatorum re­
suo genere perfectissimæ, quam dicit esse
missionem, nisi adjuncto favore divinæ
donum Dei, et Spiritus Sancti impulsum :
misericordiæ. quæ tamen hoc beneficium
et nihilominus addit : « Et quamvis sine
susceptioni sacramenti alligavit, ut ex fidei
<r sacramento pænitentiæ per se ad justifi­
doctrina edocemur, absque fundamento ad
c cationem perducere peccatorem nequeat;
oppositam præsumptionem. Unde convul­
α tamen eum ad Dei gratiam in sacramento
sum relinquitur illud pro Sylvio insinua« pænitentiæ impetrandam disponit. » Cu­ . tum, et aperte fatendum est peccatorem,
qui

DISP. VII, DUB. I.
qui sino sacramento, et sino contritione
moritur, infallibilitor condemnari, licet
attritionem habuerit.
c«i»K· 67. Quinto colligitur, quid dicendum sit
ur·6, de dolore,quem aliqui appellant virtualem,
et solet explicari hoc affectu, Do leo, quod
non habeam dolorem de peccatis, an scilicet
sufficiat ad sacramentum pænitentiæ? Af­
firmant Paludanus in 4, dist. 17, quæst. 1,
art. 5, Navarros in Manuali cap. 1, num.
I, et 6, Emmanuel Rodriquez tom. 1, summæ cap. 50, Sa verbo Contritio num. 5,
et alii. Communis tamen sententia docet
oppositum, et merito : quoniam certum est
ad sacramenti pænitentiæ valorem requiri
dolorem de peccatis, huncque esse partem
essentialem materiæ istius sacramenti, ut
constat ex dictis § 1, et 2 ; sed dolor qui
proponitur, non est dolor de peccatis : ergo
non sufficit ad hoc sacramentum. Probatur
minor : quia sicut optime cohæret, quod
quis amet, et desideret amorem charitatis,
etquod illum non habeat; ita etiam com­
ponitur quem amare, et desiderare dolo­
rem de peccatis, et illum non habere :
ergo ex terminis dolor, quod dolorem de
peccatis non habeam, non est dolor de pec­
catis. Tum etiam ; quia dolor de peccatis
dividitur adæquate pro qualitate præcedentis materiæ in contritionem, et attri­
tionem, ut liquet ex toto præsenti dub.
Hic vero dolor nec contritio, nec attritio
est; sed actus alleiius speciei, et omnino
diversus, ut convincitur ex eorum objectis:
objectum enim tam contritionis, quam
attritionis est peccatum, etsi sub diverso
motivo; sed objectum prædicti doloris non
est peccatum, sed carentia doloris erga
peccata: ergo non est dolor de peccatis. Et
non proderit pro hoc motivo diluendo re­
cursus ad dolorem virtualem : quia nec
hujusmodi ille actus est ; cum ex parte non
supponat ullum dolorem formalem de pec­
catis, in quo ipse fundetur; alias non esset
dolor de carentia doloris erga peccata, ut
supponitur; et ex alia parte non sit ita
perfectus, ut possit contritioni, aut attri­
tioni æqilivalere, necidem objectum attinfcg- gat. Hæc in proprietate, et rigore ita se
habent, et defenduntur communiter a Doc|^.?y'toribus, Enriquez lib. 4, cap. 26, num. 5,
c-nlM0* Pr0 eac^em sentent*a refert D. Thom.
Lias?et D. Bonavent. Vasquez quæst. 92, art. 1,
dub. 3, Cand. disp. 24, art. 12, Filliutio,

89

Hurtado, Fagundez, Granado,et Llamas, et
aliis, quos refert, et sequitur læander disp.
7, quæst. 11.
Animadvertere tamen oportet aliud esse Asserti»
inquirere, an prædictus actus sit sufficiens
dolor pro sacramento, an vero sit sufficiens
signum doloris requisiti ad sacramentum?
Et quantum ad primum, subscribimus com­
muni sententiæ, quam plane motivum pro­
positum satis evincit. Sed quantum ad se­
cundum sentimus ejus resolutionem depen­
dere ex judicio practico prudentiali, secun­
dum quod censemus illum dolorem de non
dolendo de peccatis esse vehemens signum,
ut confessarius judicet pœnitentem esse
sufficienter dispositum, habereque re ipsa
dolorem attritionis aut etiam contritionis.
Frequenter enim pœnitentes decipiuntur
in existimando se non habere dolorem de
peccatis, quem re ipsa habent. Inducuntur
autem in eam falsam existimationem, eo
quod non experiuntur lacrymas, aut alium
in sensu dolorem : is vero, et si non sper­
nendus, non est tamen requisitus : unde
sic accedentes caule debent examinari. Si
enim personæ sint assuetæ peccatis, in
quai facile retabuntur, et dicant se dolere,
quod non doleant de peccatis; credere pru­
denter debemus utrumque, et quod do­
leant de doloris erga peccata carentia, et
quod istam vere habeant : et consequenter
quod non accedant cum dolore requisito ad
sacramentum. Unde absolvi non debent.
Sed ubi illa verba proferentes sunt per­
sonæ virtuosæ, scrupulosæ, et timoratæ
conscientiæ, et quæ inquisitæ affirmant se
non admissuras ullum mortale pro toto
mundo, prædicta verba accipi prudenter
possunt pro signo sufficientis doloris, quem
habent. Id experti sumus in aliquibus hu­
jus generis, quæ summe recusabant ad sa­
cramentum pænitentiæ accedere, obten­
dentes se non dolere de peccatis, nec id
sentire ; et notavimus eas propter doloris
defectum in lacrymas, et anxietatis signa
prorumpere, et vehementer de hoc dolere.
Quis prudens hæc non interpretaretur sig­
na attritionis, aut etiam contritionis in
similibus personis, et circumstantiis? Ita
profecto accipiebamus, et illas personas sic
agitatas absolvimus sine ullo circa verum
de peccatis dolorem scrupulo. Nec aliud
voluisse putamus graves Auctores supra
relatos, et præsertim Navarrum, ut ipse

90

DE PCENITENTIA.

magis se explicuit in secunda Manualis
editione, cap. 1, num. 16.
Consttt. 68. Colligitur sexlo pro confessione veniaδ·
lium in ordine lam ad valorem, quam ad
fructum sacramenti sufficere illum dolo­
rem, qui sufficit pro confessione mortalium
in ordine ad eosdem effectus. Consectarium
supponit peccata venialia esse materiam,
etsi non necessariam, sufficientem tamen
hujus sacramenti, ut constabit ex dicendis
infra nu. 88. Supponit etiam necessarium
esse aliquem dolorem pro sacramento pœ­
nitentiæ, in qua sola venialia confitemur :
quod satis superque constare poterat ex
dictis § 1. Sed nec huic parti, quæ certissi­
ma est, parcunt Juniorum ingenia : occur­
rit enim nobis Delgadillo cap. 16, de poeni­
tentia, dub. 12, affirmans in confessione
venialium nec pro valore, nec pro fructu
requiri ullum dolorem ; sed solam eorum
sine dolore confessionem sufficere. Quod
probat : quia dolor peccatorum venialium
non est de essentia hujus sacramenti, sed
pro ea sufficit confessio peccatorum cum
cbristc- intentione illud suscipiendi,ut docet ChrispnOFQS a
r
&Josephtopnorus a S. Joseph tom. 1, recap, opinionum, 2 part, de sacram, pœnit. dub. 1,
affirmans (et merito inquit Delgadillo)
hanc esse indubitatam mentem D. Tho. in
4, dist. 27, quæst. 3, art. 4, quæst. 1, in
corp. Probat etiam, quia improbabile non
est dari verum sacramentum pœnitentiæ
informe, etiam si quis scienter accedat sine
dolore mortalium, dummodo illa integre
confiteatur; quod aliter contingeret, si
dolor esset essentialis hujus sacramenti
pars. Hinc vero colligere evidenter sibi
videtur, esse etiam fructuosum in confitente venialia absque eorum dolore : quia
ex una parte sacramentum consistit ; et ex
alia ejus fructui non ponitur obex peccati
mortalis impedientis infusionem gratiæ,
quam sacramenta, ubi obicem non reperiunt, in ea suscipiente producunt. Hinc
ultra progressus asserit num. 34 in con­
fessione venialium facta non solum sine
dolore, sed cum positiva eorum complacen­
tia gratiam produci : sicut producitur in
susceptione Eucharistiae, quamvis susci­
piens actu venialiter peccet.
Ceterum in refellendo asserta adeo falsa
taedet immorari, quamvis superfluum forte
non esset ad vitandum periculosam eorum
praxim. Profecto voluntarium, ac liberum

%

DISP. VII, DUB. I.

·

homini est confiteri, aut non confiteri pec­
cata venialia ; sed ex suppositione, quod ea
sola præcise confiteatur, debet aliquem de
illis dolorem habere : et hanc esae veram
adeo, el receptissimam Theologorum sen­
tentiam, ut superflue aliqui pro ea refer­
rentur dixit Dicastillo dis. 6, dub. 15, cap.ià'**'
1, el ita quidem est. Alioque fundamento
non egemus ad id probandum, quam jam
præjacto num. 2. nempe ex doctrina Concil.
Florentini, et Tridentini, et communi sen­
su fidelium 1res esse hujus sacramenti par­
tes, et earum primam dolorem : quare sine
omni dolore sacramentum pœnitentiæ non
subsistit. Quamvis autem ejus materia re­
mota possit esse diversa, videlicet vel ne­
cessaria, ut sunl peccata gravia, vel volun­
taria, ut sunt levia : nihilominus sacra­
mentum semper ejusdem rationis est, ac
eisdem partibus constituitur. Quare sicut
quando materia remota est peccatum mor­
tale, requiritur ejus dolor; ita etiam re­
quiritur. quando talis materia est præcise
aliquod veniale. Et proplerea sicut qui
mortalia absque ullo dolore confiteretur,
impediret eo ipso non solum fructum, sed
etiam valorem sacramenti : ita similiter
contingeret in confilente solum venialia,
quorum nullum dolorem haberet.
Probationes vero, quæ pro contraria
parte afferuntur, non sunl probationes,
sed novarum absurditatum monstra : ut
plane est dicere eam fuisse indubitatam
Angelici Doctoris sententiam, quod dolor
non sit de essentia hujus sacramenti : op­
positum enim evidenter constat ex testimo­
niis relatis nu. 2. Nec eo loco, qui objicitur
negavit omnem dolorem, sed eum præcise,
qui requiritur ad sacramenti fructum: quæ
est difficultas longe diversa, de qua suo
loco dicemus, discutientes an aliqua con­
fessio possit esse valida, et informis. Quo
etiam loco ostendemus improbabile esse,
quod scienter accedens absque omni dolore
validam confessionem efficiat..Unde patet
ad utramque simul probationem. Porro ex
talibus colligere , quod confitens tantum
venialia absque omni eorum dolore conse­
quitur sacramenti fructum, scilicet eorum
remissionem per gratiam sacramenti, est
novum, majus, ac superaddendum praece­
dentibus absurdum. Si namque absque do­
lore sacramentum non datur, qua ratione
dabit fructum? Et quis major obex, quam
carentia

carentia omnis doloris? Majus profecto est,
complacentia venialium positiva, quam ea
sententia dicit non obesso, ut eorum re­
missio fiat : et pejus probat exemplo Eu­
charistia), in qua profecto non remittuntur
ea venialia, quæ illam suscipiensactu com­
mittit; sed producitur alius effectus cis
compossibilis. Unde superfluum foret alia
absurda opponere, quæ libertate haud dis­
simili admitterentur: sed aequius judica­
mus hæc censurae prudentis lectoris relin­
quere, qui advertat communem Theologo­
rum contra quendam Fabrum professorem
Patavinum sententiam esse, quod scienter
confitens sola venialia absque ullo illorum
dolore efficaci, peccat mortaliter: idemquea fortiori dicerent de ea confitente sine
aliquo eorum dolore absolute. Sed de hoc
magis ex professo agemus dub. 6, num.
££· '33. Interim videantur Lugo disp. 14, sect.
Dio.cii.8, P'ana 3, part, tract. 4, résolut 96, et
Dicastillo disp. 6, dub. 15, cap. 3, ubi prae­
dictam doctrinam acriter reprobant, et
evertunt.
69. Præmissa igitur adeo certa sup­
positione procedit consectarium; non
alium, nec aliter exigens dolorem ad
remissionem venialium in hoc sacramento,
quam ad remissionem mortalium. Unde,
sicut pro dolore considerato, tam in esse
partis sacramenti, quam in esse dispositio­
nis ad sacramenti effectum, remissionem
scilicet mortalium, non requiritur contri­
tio vel in re, vel in existimatione, sed suf­
ficit attritio, dummodo supernaturalis sit,
juxta dicta in 1, et 2 assertione: sic pror­
sus, el in eodem sensu dicendum de dolore
requisito tam in esse partis, quam in esse,
dispositionis respectu sacramenti, cujus ma1
leriasunt peccata venialia. Et sicut ad va­
lorem sacramenti circa mortalia non requi;
ritur dolor efficax eorum, sed sufficit inefi
ficax; pro iructu vero sacramenti necessaI
rius est dolor efficax, ut in 2, et 3 conclus.
statuimus: sic etiam est discurrendum de
!
dolore in ordine ad confessionem venia­
lium,quo pro valore sacramenti sufficit do­
lor, scilicet attritio supernaturalis inefficax,
.
sed pro fructu, et actuali venialium remis!
sione requiritur efficax. Et ratio est, quam
■
proxime insinuavimus, nempe, quod licet
materia remota sit diversa , nempe morta­
lia peccata·, sacramentum tamen semper
est idem, et ejusdem rationis : quare ira-

L

91

portat eandem partem materiæ proximæ,
dolorem scilicet peccatorum, quæ confite­
mur. ut concurrat per modum partis ad
valorem, et per modum dispositionis ad
fructum sacramenti. Aliunde vero non oc­
currit motivum, ut aliter quantum ad id
discurramus in confessione venialium, ac
in confessione mortalium : ergo idem do­
lor, qui sufficit, et requiritur in confes­
sione mortalium ad relata munera, sufficit
etiam, et requiritur pro eisdem muneribus
in confessione venialium.
Nec momenti erit, si quis dicat venialiaCoidam
esse leviora mortalibus,utex terminis liquet, ί&,’μοΤatque ideo leviori remedio indigere; unde',e,ur·
non solum per sacramentum pœnitentiæ,
sed etiam per sacramentalia expelluntur,
ut diximus tract. 22, de Sacramentis, disp.
10, dub. 2. Id, inquam, nihil valet : quia
solum probat esse plura pro venialibus
remedia, et quod pro eorum remissione
non requiritur absolute sacramentum
pœnitentiæ in re, vel in voto, quin nec
sacramentalia : possunt enim immediate
remitti per solam contritionem, aut amo­
rem charitatis, quibus reparetur fervor
per venialia exclusus, in cujus carentia
macula illorum consistit. Sed tamen ex
suppositione, quod quis pro eorum remis­
sione voluntarie utatur sacramento pœni­
tentiæ, tenetur consequenter ea adhibere,
quæ sacramentum exposcit ex parte confitentis ; nempe dolorem supernaturalem
pro valore, et efficacem pro effectu. Et ali­
ter scienter agens injuriam irrogat sacra­
mento, ejus vel valorem evertens, vel
fructum impediens : ac subinde idem, et
eodem modo dolor requisitus ad confessio­
nem mortalium, requiritur etiam ad con­
fessionem venialium. Diximus supra, « Ad
« eadem munera, et pro eisdem muneri« bus, λ partis scilicet, et dispositionis :
quia in his stat similitudo inter remissio­
nem mortalium, et remissionem venialium
in sacramento. Sed quantum ad formam,
qua formaliter fit eorum remissio, est dif­
ferentia, quod pro mortalibus sufficit sola
gratia habitualis ; pro venialibus, vero, et
supponi debet hæc gratia, et ultra addi ali­
quis charitatis fervor, ut magis ex professo
explicuimus loco proxime cit. et tract. 15,
de Justificat, disp. 2, dub. 8, et supra in
priori praesentis tract, parte in Comment,
ad art. 1, quæst. 87, a num. 7, quæ lector

DE PŒNITENTIA.

92

videre potest, ut majorera pro isto consec­
tario lucem accipiat.

DUBIUM II.
Qwam intensionem. et extensionem debeat
habere dolor pro sacramento pcenitentix
requisitus ?

70. Ista? etiam, quas titulus proponit,
conditiones doloris pertinebant ad mate­
riam dubii praecedentis : sed quia illud, si
hæ adderentur, nimis, et non sine confu­
sione augeretur, consultins judicavimus
illas seorsim ab aliis considerare. Et quia
non multi negotii sunt, eas conjungimus
DHferen-sab eodem dubio. Pro cujus resolutione
observanda est differentia, quæ infer
nem. ei intensionem,
et extensionem
reperitiir
in
cxien..
.
r
sionem. qualitatibus corporeis, v. g. in calore. Hic
namque intenditur, ubi in eodem subjecto,
subjectique parte existens magis perficitur,
et actualior redditur : quod non fit addendo
calorem calori (id namque repugnat, sicut
concursusduorum accidentium solonumero
distinctorum in eodem subjecto), sed
addendo calori modum, quo magis in sub­
jecto radicatur, ejusque potentialitatem
magis adactum reducat. Extensio autem
fit per dilatationem caloris præexistentis
ad distinctas partes subjecti, quas prius
non actuabat. ut si prius erat in dimidia
parte ligni, et porrigatur ad aliam medie­
tatem : quod fit addendo calori calorem,
aut caloris partes ejusdem rationis. El hæc
quidem in qualitatibus corporeis ita con­
tingunt. Sed in spiritualibus, ut sunt amor,
et dolor voluntatis, salvatur, et explicatur
intensio eadem fere proportione, videlicet
addendo non qualitatem qualitati, dolorem
dolori, aut gradum gradui (quæ esset coai ervalio partium ejusdem rationis), sed mo­
dum majoris radicationis, per quem quali­
tas præexistens magis dominatur subjecto,
illudque trahit ad puriorem actum. Exten­
sio autem fieri non valet per dilatationem,
sive progressum ad diversas paries sub­
jecti, quippe quod nullas habet, cum spi­
rituale sit : sed explicari debet in ordine
ad materiam, sive objectum, quæ potentiæ,
habitus, et actus spirituales attingunt, et
in quibus solet major, aut minor latitudo
reperiri, atque ideo major, aut minor prædictorum principiorum, et operationum

extensio, ut si scientia attingens prius
unam conclusionem, attingat nunc aliam
ejusdem rationis : si dolor se præcise
extendens ad detestandum furtum, abomi·
netur deinde homicidium. Hæc sunt com­
munia apud Thomistes, et videri possunt
apud N. Complut, abbrev. in lib.de Generat. disp 4, quæst. 6, per totam, et vel
delibata sufficiunt ad terminorum, quibus
utitur titulus, intelligentiam, quæ debet
alias in Theologis prassupponi.

Expeditur difficultas quantum ad intensio­
nem doloris.

71. Dicendum est primo ad dolorem pro pna
sacramento pœnitentiæ requisitum nullam
requiri intensionem, sed sufficere ipsum
dolorem secundum essentiam considera­
tum. Haec secunda assertionis pars patet ex
prima, et hujus legitima inlelligentia cons­
tat ex dictis dub. præcedenti.Primam vero
partem docet communis, certa, et recepta
sententia inter Theologos hujus temporis,
ut eorum plures eisdem vocibus affirmant,
quare supervacaneum est illos in particu­
lari referre. Videri tamen possunt Soto in?f··*
4, dist. 17, quæst. 2, art. 4, Cano in relect.Aw.'
de pœnit. part. 3, § Igitur, Prado in præs.^·
quæst. 1, dub. 7, Suarez disp. 4, Aversa
quæst. 2. sect. 10, Lugo disp. 5, num. 84,
Dicastillo disp. 2, dub. 7, et alii plures
apud istos. Probatur ratione: quia si inPrthdolore pro isto sacramento requireretur'^'
intensio ; vel esset in summo, vel in gradu
determinato ; sed neutrum dici potest :
ergo in prædicto dolore non requiritur
intensio. Cætera constant. Et minor
quoad primam partem ostenditur : quia
ille conatus, vel deberet esse summus ex
solis viribus naturæ ; et hic licet possit
esse summus, impertinenter se habet ad
rem, quam versamus : sicut enim dolor
pro hoc sacramento requisitus debet esse
ex gratia, ita, et ejus intensio, si necessa­
ria foret ad sacramentum. Vel deberet
esse summus ex viribus gratiæ: et in hoc
sensu repugnat summus conatus : quippe
quocumque dato, potest voluntas ex gratiæ
viribus majorem, et majorem exhibere
sine termino. Quare qui iu hoc sensu exi­
gunt summum conatum, aut intensionem,
rem

DISP. VII, DUB. II.

rem petunt impossibilem, atque ideo
impossibile etiam constituunt sacramen­
tum pœnitentiæ. Necessarium itaque est.
ut relicta hac intensione in summo,
loquantur de intensione in certo gradu.
Sed tunc eadem efficacia quoad hanc dilernmatis pariem refellendi sunt : quoniam
non est assignabilis hic certus, ac deter­
minatus intentionis gradus, v. g. ut decem
potius, quam ut octo : id namque nec auc­
toritas ex Scriptura, Conciliis, et Patribus,
nec ulla ratio convincit, sed absque funda­
mento diceretur. Aliunde vero, qui hunc
gradum determinatum præ aliis intro­
duceret, divinando procederet, et non leves
scrupulos conscientiis injiceret, avocando
fideles ab usu sacramenti pœnitentiæ. Quis
enim certo cognoscit quantitatem sui dolo­
ris Î El qua mensura recognoscit eum
babere intensionem ut decem, et non
minorem ?
cMir. Confirmatur : quoniam dolor pro hoc
Sacramento requisitus, aut sufficiens divi­
ditur adæquatein contritionem, et attri­
tionem, ut tradit Concil. Trident, sess. 14,
cap. 4, et satis constat ex dictis dub. præced.ied ad salvandas veras, ac proprias
rationes contritionis, et attritionis non
requiritur, vel summus, vel determinatus
intensionis gradus. Ergo idem de dolore
pro sacramento requisito, et sufficienti
dicendum est. Minor, in qua sola poterat
esse difficultas, probatur in primis quanDTb,s' lum ad contritionem, tum ex D. Thoma
in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 5, quæstiunc.
3, quam absolvit his verbis : « Sic ergo
/dicendum, quod quantum cura parvus
« sitdolor, dummodo ad contritionis ratioï nem sufficiat, omnem culpam delet. »
In quibus aperte supponit posse salvari
veram, et propriam rationem contritionis,
quamvis ejus quantitas, vel intensio exi­
gua sit. Idque magis explicat exemplo bap­
tismi, qui si verus est, delet de se peccata
sive finita, sive infinita, sive magna : ac
statim subjungit: « Et similiter est de con• tritione, dummodo ad rationem contri­
tionis pertingat. » Tum etiam ratione,
nam,quod contritio sit vere et proprie con­
tritio, habet ex prædicatis suis specificis ·.
sicut homo ex eisdem habet esse vere, et
proprie hominem : essentiae autem rerum
non suscipiunt magis, et minus sed per
genus, et ultimam differentiam quasi indi-

93

visibilitor constituunt, ut communiter
docent Philosophi, et hac ratione illas
comparant numeris, quibus, si addas, vel
demas aliquam unitatem, eorum essen­
tiam evertis : ergo ad salvandum veram,
et propriam rationem contritionis nullus
requiritur, vel summus intensionisgradus.
Turn denique quia si talis pro vera contri­
tione gradus requireretur, m ixime, quia
vera contritio procedit ex amore charitatis
erga Deum offensura, qui cum bonus infi­
nite sit, exposcit infinitum, vel saltem
summum amorem ex parle creaturæ, ac
perinde infinitum, vel summum dolorem
quod ipsum graviter offenderit. Hoc autem
fundamentum nullius esse momenti cons­
tat, quia certum est nos satisfacere prae­
cepto charitatis diligendo Deum super
omnia, licet eum sub hac ratione aliqui
intense, aliqui remisse diligant : praecep­
tum enim non cadit supra modum subjec­
tivum, qualis est conatus, sed supra objectivum, qui significatur eis vocibus, super
omnia. Et hac ratione D. Thomas, 3 p.
quæst. 70, art. 4, merito asseruit : « Mi« nima charitas plus diligit Deum, quam
« cupiditas millia auri, et argenti. »
Ex quibus probatam relinquimus mino-DTh0m
rem quoad secundam etiam partem.nempe
attritionem : nam si salvatur vera, et pro­
pria contritionis ratio absque graduali
intensionis determinatione cur non etiam
vera, et propria ratio attritionis ? Eo vel
maxime, quod timor inferni, aut alterius
mali non est potentior ad inducendum
attritionem, quam amor summi boni ad
causandum contritionem ; sed contritio ex
illo amore potest detestari peccata super
omnia detestabilia, licet non sit in summo,
aut determinato gradu intensionis, nec ad
sui veram, et propriam rationem tali
intensione eget, ut probatum est : ergo
idem dici debet de attritione, nempe ex
timore gehennæ odio habere peccatum
super omnia odibilia, quamvis non sit in
summo, nec determinet ullum intensionis
gradum.
72. Potest secundo nostra, et communis A|i0
assertio suaderi alio non contemnendo fuprona"dænfundamento, quo posito simul corruuntiur.
fundamenta contraria : nam circa necessa­
ria pro hoc sacramento, quod de se non
levem molestiam affert pro humana fragi­
litate, non debemus plus obligationis, ac

94

DE PtEN’ITENTIA.

laboris inducere, quam convincatur aucto­
ritate, aut ratione ; sed, quod dolor suffi­
ciens, et requisitus pro hoc sacramento
debeat esse summus, saltem habere certum
intensionis gradum, nec auctoritate.nec ratione convincitur: ergo pro hujusmodi dolo­
re non requiritur summa, aut determinata
intensio. Minor non aptius probari valet,
quam referendo contrariam nobis senten«îi.'ra- tiam, ej usque motiva. Scotus in 3, dist. 27,
rçfcrQu-quæst. unica, § fa primo, agens de chariinr.
tatis amore, ex quo procedit contritio, et
explicans illa verba, super omnia, affirmat
posse intelligi extensive, et intensive ; et
Adria quod debent intelligi utroque modo. Adrianus.
nus in 4, quæst. 2, de poenitentia, et quod
Jib. 5, art. 3, §ffis prxmissis affirmat dolo­
rem debere esse ex toto conatu voluntatis,
atque ideo secundum maximam intensio­
Jfd. 2.
nem possibilem. Et ita explicat illud .Joel.
2, Convertimini ad me in toto corde vestro,
id est. in toto conatu, aut intensione posSoIi'- sibili. Petrus de Solo lect. 14, depœnit. in
fine, et lect. 15, in principio, docet dolo­
rem pœnitentiæ debere excedere in inten­
sione omnem alium dolorem voluntatis,
et procedere ex charitatis amore, qui
intensior sit omni amore erga creaturam.
Idque tam mordicus tenet, ut asserat majoritatem in hac parte doloris solum prælative, et non etiam intensive non conso­
nare Scripturæ, nec Patribus, nec rationi,
nec utilitati animarum. Denique Nugnus
Neniis, θβ jsta sententja non penita recedens, sed
eam aliquo modo temperans docet, quod
licet ad contritionem non requiratur
determinatus gradus, sed vel minus intra, I
et extra Sacramentum sufficiat ; nihilo­
minus quaæumque contritio debet esse
intensior omni dolore naturali. Ita in Sup­
plero. quæst. 3, art. 1, conclus. 5, et §Sed
certe. Quibus omnibus,et praesertim AdriaMorinus subscribit Joannes Morinus lib. 1, de
i)U*.
administratione sacram, pœnitent. cap. 12,
et 13, plura congerens testimonia Patrum
inducentium ad intensionem doloris.
Jioiiva Sed omnes isti dicendi modi sunt falsi, si
iato'1 eijudicant obligationem præcepti, vel in dili,ciiurOn'gendo Deuro, vel in dolendo de ejus offensa.
Et si id intendat Scotus, fallitur : quia licet
consultissimum sit diligere Deum, super 1
omnia tam extensive quam intensive : ’
tamen ad hoc ultimum non datur ullum
praeceptum, et illam intensionem omittere.

aut ea carere non est culpa. Contingit
namque matrem diligentem intensissime
filium suscipere in sua conversione
gratiam, el charitatem remissam (dicere
I enim, quod charitas in omnibus intensior
est omni amore honesto erga creaturas,
non habet probabilitatis speciem) : ubi
liquet dari minorem intensionem in
amore Dei, quam in amore filii, idque
citra omne peccatum. Absurdior adhuc
est Adriani sententia : nam, si loquitur
de conatu ex viribus naturae, per illum non
fit satis supernatural! charitatis amori. Si
autem de conatu per vires gratiæ, nun­
quam eliciet amorem Dei intensum in
summo : sicut enim Deus est infinite ama­
bilis, sic voluntas nunquam ita illum in­
tense diliget ex gratia, quin ex eadem
possit eum magis, ac magis diligere. Quod
si recurrat ad vires gratiæ non possibilis,
sed quæ nobis actu confertur, id in novas,
ac insuperabiles inducit perplexitates.
Quis enim scit, an cum Deum diligit, uta­
tur gratia in omni intensione, quam ha­
bet? Aliunde vero ex prædicto modo dis­
currendi innumera colliguntur absurda :
et ut alia omittamus, demus quod pecca­
tori habenti plurima gravissima peccata
conferatur gratia sufficiens ad actum con­
tritionis ut duo : hic si eliciat contritionem
ut duo, consequetur remissionem omnium
peccatorum : quia adhibuit summum cona­
tum juxta gratiæ vires, quam accepit. De­
mus alium uno tantum peccato mortali
infectum, cui Deus conferat gratiam nt
octo : hic si eliciat contritionem ut quatuor
(ut plane potest, cum cooperatio gratiæ sit
sibi libera) manebit in statu peccati, quia
juxta sententiam Adriani non adhibet
summum conatum, quem potuit juxta vires
gratiæ receptæ. Quare facta inter eos ho­
mines comparatione reperiemus eum.qui
plus peccavit, et minorem contritionem
habuit, nempe ut duo. justificari ; illum
vero, qui minus peccavit, et majorem con­
tritionem habuit, nimirum ut quatuor.ma­
nere in statu peccati. Quo quid absurdius,
inæqualius, et magis adversum communi
omnium apprehensioni de divina justitia,
et misericordia ? Rejicienda itaque.est ut
multum absurda sententia Adriani, et tescimonium Joelis, quo se fulcit, infra expli­
cabitur.
Et inde convulsa manet sententia Petri

DISP. VII, DUB, II.

de Solo: quia nullum est Bolidum caput,
unde probetur amorem Dei, ex quo proce­
dit contritio, dobero excedere in intensione
omnes alios amores : et oppositum constat
in exemplo proxime exhibito matris dili­
gentis intensissime filiurn, conversae ta­
men, et justificatae per gratiam, et Dei
dilectionem,ctcontritionem remissas.Quod
autem Scriptura, et Patres, ac vera pietas
non obligent ad hanc majoritalem intensivam, sed ad aliam longe nobiliorem,statim
videbimus. Nugnus etiam absque solido
fundamento statuit dolorem contritionis
debere esse intensiorem omnibus doloribus
naturalibus : nam certum est aliquas con
tritiones esse remissas, et aliquas esse
naturales dolores valde intensas. Et motivum, quo utitur, nempe contritionem esse
supernaturalem, et procedere a nobiliori
principio, vehementi usque movente, pro­
bat oppositum, et in ipsum regeri debet :
nam intensio in actibus voluntatis fit ex
vehementi motione objecti moventis, ap­
prehensi, et propositi per intellectum :
cum autem hujus cognitio incipiat a sensi­
bus, et in ipsos resolvatur ; vehementius
regulariter movent objecta sensibilia,quam
spiritualia, et supernaturalia, quæ sola
fide apprehenduntur ; quamvis hæc aptiora
de se sint ad extorquendum intensiorem
sui amorem : denique testimonia, quæ
congessit Morinus, habent facilem explica­
tionem, quam jam jam adhibemus.
TNi· 73. Prius tamen oportet difficiliora reitfflr- præsentare, ad quæ cetera reducuntur.
^fa’ Quod ergo debeamus Deum diligere inten­
siori amore, quam omnia alia, et dolere de
ejus offensa intensiori dolore, quam de
omnibus aliis malis, significat Scriptura
Jod,2 loco citato Joelis, Convertimini ad me in
r/ril loto corde vestro. Marci, 12 : Diliges Domi­
num Deum ex toto corde de tuo, et ex tota
anima tua, ct ex tota mente tua. et ex tota
virtute tua. Ubi nullus conatus, nulla in­
tensio prætermittitur. Deuter. 4 : Cum
quxderis Dominum Deum tuum, invenies
eum, si tamen toto corde quxsieris, et tota
tribulatione animx tux. Matth. 10 : Qui
amat patrem, aut matrem plusquam me, non
D-Abj, est me dignus. Ex Patribus D. Ambros.
Hb.'2, de pœnit. cap. 6, ait : « Audiant,
«qui agunt poenitentiam, quomodo agere
« debeant, quo studio, quo affectu, qua
< mentis intensione, qua cordis conver-

95

« sione. » D. Augustin, lib. 5 flomil. in
tilt. cap. 1 : « Sicut comes pœnitentiæ do« lor est; ita lacrymæ sunt testes doloris.»
D. Anselmus lib. Similitudinum cap. 114,
inquit : <r Sicca pœnitenlia est, cum ali-B.An«ei,
« quis sui peccati pœnitet, sed humore
« pietatis, suique ipsius compunctione ca« ret. Humida vero est, cum habet utrumσ que , suumque luget peccatum magna
•t cordis contritione. » Hugo VictoriousHug
lib. 2 de Sacram, part. 14, cap. 2, ait ; « Si Vi’t.
« in correptione minor est affiiclio.quam in
a culpa fuit delectatio, non est dignus pœv nitentiæ fructus. » Ista sunt, difficiliora
apud Morinum, licet plura expendat :
quia ad contritionem quidem hortantur,
sed quantitatem, aut intensionem ejus mi­
nime assignant Ex relatis vero videtur
concludi, quod dolor de peccatis debet
esse summæ aut excellentis intensionis
super omnes alios dolores.
Ut ergo illaexplicemus, et fundamentum ob<ereis innitens avertamus, observandum estvali0·
ex dictis tract. 19, de Charit. disp. 3, dub.
unie, a num. 7, quod unus affectus potest
dici major alio, aut super alium dupliciter.
Primo objective, et contingit, quando alicui
volumus majus, quidquid sit de quantitate
affectus, quo illud volumus : qua ratione
amor, que Petro desideramus regnum coe­
leste, est major illo, quoipsi concupiscimus
bona temporalia, quippe illum excedens ex
parte boni voliti. Secundo subjective, sive
ex parte subjecti, et operationis. Et hoc
accidit duobus modis. In primis intensive,
quando affectus excedit in conatu agentis,
sive in modo, aut gradu majoris radicationis in subjecto : sicut si majori impetu, et
conatu concupiscamus Petro bona tempo- ·
ralia, quam ælerna. Unde facta compara­
tione inter illos duos affectus, primus est
major objective, sive ex parte boni voliti,
posterior vero est major ex parte affectus,quo
amatur : nam bonum æternum est majus
temporali ; sed affectus ad temporale potest
esse intensior, ut proximo insinuavimus.
Et rationem hujus differentiæ eleganter
tradit D. Thom, in 3, distin. 29, quæst. bDThom
art. 2 ad 3, dicens : « Intensio actus præ« cipue in actibus animæ, quæ non neces« sario secundum suum posse agit, sicut
« naturalia, non mensuratur ad quantita« tem objecti tantum, sed ad efficaciam
« agentis, et conatum in agendo. Unde non

96
X f

DE PŒNITENTIA.

« melius videt, qui majorem rem intuetur,
« sed qui clarius videt. Ideo etiam non
« oportet, quod æqualiter afliciar ad illud,
« cui aequale bonum desidero. » Sicut om­
nibus proximis desideramusæternamsalutem : et tamen in hoc desiderio magis af­
ficimur ad patrem, et fratres, quam ad
extraneos : et ideo cum aequalitate affectus
ex parte boni voliti, stat inaequalitas in co­
natu, et intensione ad personas, quibus ap­
petimus bonum. f>enique affectus ex parte
subjecti potest esse major, aut minor appretiative, idque consistit in eo,quod personam
amatam plurimi aestimamus, aliisqne præferimus. Et hoc pacto amor charitatis erga
Deum est major simpliciter omni amore
erga creaturas, quantumvis intentio sit
minor : nam charitatera habens in ea dis­
positione est, quod si opus esset deserere
propter Deum personas intimo, ac inten­
sissimo sibi amore conjunctas, ut patrem,
uxorem, et filios, illos relinqueret propter
illum : quia ex vi charitatis Deum majori
prelio habet, quam alia cuncta licet inten­
sissime dilecta, velletque omnia amittere,
quam Deum.
Porro hanc distinctionem majoris amoris
intensive, et majoris amoris appretiative,
seu prxlative non esse pro voluntate fictam,
ut opponit Petrus de Soto, sed rationabiliter
inventam, et admittendam constat tum ex
communi sententia Theologorum illa uten­
tium : tum exemplo proposito matris dili­
gentis intensissime filium et Deum remisse,
quæ tamen, dum charitatem habet, pluris
Deum, quam filium aestimat, parata, si ne­
cessitas postularet, hanc propter illum re­
linquere. Cui alia addemus, quæ rem elu­
cidant, et confirmant. Frequenter videmus
parentes dulcius, ac intensius diligere
filios infantilis aetatis, quam majoris : sed
amore appretiativo illos primogenitis post­
ponere, ægriusque istorum paterentur jac­
turam, quam illorum. Fœmina vehemen­
tius, et intensius solet diligere catellum,
quam aurum, et tamen si opus esset unum
eoruin amittere, aurum catello præponeret:
unde convincitur eam plus absolute dili­
gere aurum, non quidem intensive, sed appretiative, et in prælatione. Et ut ad altiora
ascendamus, contingit nos vehementissime
dolere de peccato gravi, et scandaloso pro­
ximi, præsertim valde propinqui, ut patris
aut fratris : quin adeo vehementem, et

intonsum dolorem habeamus do uno pec­
cato veniali proprio : et tamen malle debe­
mus vitare unum veniale proprium, quam
aliena licet gravissima ; atque ideo doloro
appretiativo, et absolute tali magis dole­
mus de uno proprio, quam de omnibus
alienis, licet ista aliquando intensius, et
sensibilius plangamus. Sic etiam de pas­
sione Christi solemus intensius dolere.
quam de peccatis propriis levibus : sed
absolute, et appretiativo magis de his debe­
mus dolere. quam de passione Domini :
cujus signum est. quod nec ad illam vitan­
dam deberemus, nec possemus ullum, vel
levissimum peccatum committere. Unde,
ut bene observat Dominicus Soto in 4; dist.^
17, quæst. 7, art. 4, quantum ad intensio- j®
nem gradualem actus, et acerbitatem sen­
sualem doloris nihil vetat, quominus Mag­
dalena potuisset amarius flere Christi
mortem, quam propria peccata : sed vice
versa dolore appretiativo magis dolebat de
peccatis, quam de illa morte, et passione :
potiusque, si necessitas exigeret, permit­
teret, ac eligeret Christum mori, quam se
peccare. Ex quibus omnibus satis liquet,
quomodo tam in amore, quam in dolore
distingui debeat inter intensionem, et
appretiationem ; et quomodo facta compa­
ratione inter duos amores (idem intellige
de doloribus) possit unus excedere alium in
intensione, et vice versa superari in appretiatione ; ac denique quomodo ille amor
sit simpliciter major, qui est major appretiative, quippe qui licet remissus tandem
ad se trahit, sibique subordinat, ubi opus
est, totam intentionem alterius, quamvis
intensissimus sit
74. Hinc patet responsio ad omnia tes­
timonia, quæ pro contrariis dicendi modis
opponebantur : solum enim evincunt ne­
cessitatem doloris pro consequendo remis­
sionem peccatorum, et hic dolor debet esse
summus appreliative inter omnes dolores
relatos ad alia mala, quæ peccatum non
sunt : tali enim dolore debet homo esse
dispositus, quod omnia mala potius susti­
neret, quam peccare, idque apud se firmi­
ter con-tituat. Sicut enim pro implendo
præcepto charitatis sufficit amor Dei appretiativus, qui ipsum omnibus bonis præponat. statuendo omnia, ubi opus eseet,
relinquere propter Deum, idque importat
diligere Deum ex toto corde, et tota mente,
et

DISP. VII, DDB. II.

et virtute, ut loquitur Scriptura : sic etiain
pro implendo præcepto pœnitentiæ, tam
intra, quam extra Sacramentum, sufficit
dolor de peccato appretiati vus, qui ipsum
præponat omnibus malis : statuendo omnia
potius sustinere, quam peccatum commit­
tere, idque est converti ex toto, aut in toto
corde, ut ex Scriptura edocemur. Non ta­
men negamus illam etiam hortari ad in­
tensionem doloris, quin et ad dolorem
Mirtu 4.sensibilem, sicut Mich. 4 : Dote, et satage
filia Sion, sicut parturiens. Hierem. 31;
Pone tibi amaritudines, et dirige cor tuum
1:>"! in viam rectam. Et David dicebat : Mugie­
bam a gemitu cordis mei. Et rursus: Lavabo
per singulas noctes lectum meum. Sed hæc,
quamvis optima, et consulenda non sunt
materia præcepti ad implendum illud,
quod ad remissionem peccatorum spectat,
præsertim in sacramento pœnitentiæ :
sed sunt materia consilii : vel ad summum
pro valore sacramenti concurrunt solum
in voto, sicut alia, quæ pertinent ad satis­
factionem injungendam a ministro. Eodem
modo explicanda sunt Patrum testimonia.
Sed pro omnibus addimus remissionem
peccatorum posse considerari vel quantum
ad culpam, vel quantum ad pœnam. Et in
priori consideratione non requiritur certus
summus, aut determinatus gradus inten­
sionis in dolore; sed hic secundnm speciem
in quolibet gradu sufficit, ut in asser­
tione statuimus, et satis patet ex hac­
tenus dictis. In secunda autem consi­
deratione non semper prædictus dolor
sufficit ad luendam pœnam, atque ideo nec
ad perfectam, et consummatam peccatorum
remissionem : quippe ablata macula pec­
cati, remanere solet reatus ad pœnam tem­
poralem satis ingentem, pro qua luenda’
necessarius sit vehemens, ac frequens pec­
catorum dolor cum gemitibus, lacrymis, ac
pœnalilatibus sensibilibus, easque poeni­
tentias vocamus. Quas, et earum intensio­
nem consulunt Scriptura, et Patres, ut
perfectam consequamur peccatorum re­
missionem, videlicet quantum ad culpam,
et poenam. Sed minime docent hæc requiri
ad dolorem requisitum, et sufficientem pro
sacramento, nec ad veram contritionem
extra illud, ad quæ sequatur remissio pec­
catorum, quantum ad culpam, de qua re­
missione in praesenti agimus.
pfcn.i 75. Sed pro perfectiori intelligentia tam
Salmanl. Curs. Theolog. tom. XX.

assertionis, quam doctrinae hactenus traditæ, duo oportet observare. Primum,
quod licet dolor contritionis, vel attritionis
requisitus, aut sufficiens ad hoc sacramen­
tum debeat esse major appretiative aliis
omnibus doloribus, quatenus ex vi modi
detestandi peccatum magis eligeret homo
sustinere omnia rnala, quam malum pec­
cati admittere; nihilominus non requiritur
quod actu reflexo, et signato faciat eam
comparationem, et praelationem: et multo
minus requiritur quod confessarius de his
reflexionibus, et comparationibus faciendis
pcenitentem admoneat. Quoniam ipse dolor
contritionis aut attritionis ex sua specie,
sive modotendendiinprimariom objectum,
nempe in peccatum tanquam insummum, et
maximum malorum, utdestruendum illam
praelationem appretiativam importat : nec
est amplius requirendum. Quin potius
stulte, et imprudenter ageret confessarius,
qui hasexpressas comparationes proponeret
pcenitentibus exiguae virtutis, illos conji­
ciendo in angustias non necessarias, utputa
ardendi in fornace, sustinendi alapam in­
juriosam, etc. ad vitandum peccatum. Cum
enim malum sensibile in speciali proposi­
tum moveat vehementer appetitum, sicut
delectabile praesens, potest trahere volun­
tatem in periculum consentiendi peccato,
ut malum horribile evadat. Ubi autem id
expresse non proponitur, relinquitur vo­
luntas magis expedita, ut odio habeat pec­
catum illudque cavere decernat, tanquam
malum omnibus detestabilius. Et quamvis
urgente gravissima tentatione, aut injecta
molestissima pœna, homo forsan ab illo
dolore, ac proposito deturbaretur in pecca­
tum ruens : tamen talis dolor, et proposi­
tum, quandiu manent, sufficiunt pro sacra­
mento ; quia actu habent quidquid ex
parte appretiationis peccati super alia mala
requiritur : -quare exturbari non debent per
imprudentes comparationes ad alia mala,
vehementia, et quasi sensibiliter applicata.
Nam sicut minor gratia sufficit ad propo­
nendum sustinere martyrium propter fi­
dem, quam ad illud actu sustinendum ; sic
dolor, et propositum, quæ non urgente
gravi tentatione consistunt, sufficiuntque
ad sacramenti valorem, ubi illa occurret,
forte succumberent, ac deficerent. Et in
hujus tentationis periculum pœnitentes
traheret indiscretus confessarius, qui, ut

■ f-

- i

!
h

ili

98

' l·

i ·; &

.’$4·

·-»

fa?··

DE PŒNITENTIA.

de eornm dolore. ac proposito experientiam
sumeret, illis proponeret urgentes tent.itiones, ut nobili, sustinendi gravissimam
injuriam ; juveni, repellendi fœminam
sollicitantem, et sic de aliis.
Unde incidenter colligitur. quid dicen­
dum sit de illo affectu, qui explicari solet
his verbis: Mallem pernas inferni pati, quam
jeccare ; sentimus namque, quod licet of­
fensa Dei sit dignior odio, quam pœna in­
ferni, cum peccare sit pejus, quam puniri
propter culpam ; nihilominus nemo tenetur
ad eam electionem conditionatam. Quoniam
secundum præsentem providentiam eligere
pœnam inferni non est medium ad evitan­
dum peccatum ; et talis pœna ob nullum
finem est eligibilis. Sicut enim recta ratio
dictat aeternam beatitudinem esse quaeren­
dam, sic etiam et eodem dictamine praes­
cribit fugiendam aeternam miseriam illi
felicitati contrariam : atque ideo fuga
aeternae miseri® est honesta, et ejus electio
turpis. Et sicut juxta rectam rationem est,
appetere aeternam felicitatem consistentem
in possessione ultimi finis; sic nihil discon­
venientias prædictæ rationi apparet, quam
eligere aeternam a Gne ultimo separationem,
quam importat pœna inferni. Non est ita­
que eligibilis talis pœna ulla ratione, nec
apprehendi valet, ut medium ad evadendum
peccatum. < um autem person® sanet®, et
prudentes eum affectum explicant, praecise
significant majorem displicentiam erga
malitiam peccati, quam erga pœnam in­
ferni ; sed non efficiunt propositum, quo
illam pœnam eligant ad evitandum pecca­
tum ; et si ad illud conditionate conantur,
est de re absolute impossibili ad manifes­
tandum summum odium, quo peccatum
aversantur : nec aliud debent, aut pos­
sunt significare. Et sic accipiendus est D.
Auseimus in lib. Similit. cap. 190, cum
ait : « Si hinc peccati pudorem, et illinc
D.
Anscl.
» certiorem inferni horrorem, et necessario
« uni illarum deberem immergi, prius me
■< in infernum mergerem, quam peccatum
« committerem. Mallem enim purus a pec­
ti cato, et innocens gehennam intrare,
« quam peccati sorde pullutus ccelorum
« regna tenere, etc. »Ubi manifestumest im­
plicari contradictiones simpliciter impos­
sibiles, nempe dari infernum sine culpa, et
coelestem beatitudinem conjungi peccato :
unde consequens est ibi non explicari af-

DISP. VII, DUB. II.

fectum absolutum, quem ad impossibilia
cum sibi objecisset : .Motus contritionis est
terminari repugnat ; sed solum affectum
subitus ; sed non potest unus motus esse
conditionatum, et per exaggerationem ad
intensior simul, et remissior : ergo con­
explicandum odium in culpam.
tritio non debet esse major de uno peccato,
Diximus supra, secundum præsentem pro-^
pne quam de alio, respondit :« Ad secundum
videntium, ut praescinderemus a casibus
4 dicendum, quod in illo contritionis motu
metaphysicis, qui possunt secundum aliam,
• subito, quamvis non actualiter distinctio
et pro supremo Dei dominio excogitari;
< intensionis respondens diversis peccatis
circa quod controvert! videmus inter Du- ’
• inveniri possit ; tamen invenitur ibi eo
randum, qui vel in eo eventu nostram re­
« modo, ut dictum est : et etiam alio modo
solutionem tuetur in 4, distin. 17, quæ$t.C1„
• secundum quod singula peccata ordinem
5, num. 9, et Capreolum in eadem dist.
• habent ad illud, de quo in illa conlritioquæst. 1, art. 3, ad argumenta Durandi.
• ne generali contritio dolendum occurrit
Et re vera Capreolus solum evincit posse
« scilicet offensa Dei. Qui enim aliquod toDeum alicui homini suam damnationem
. tum appetii, veldiligit partes ejus, quam­
revelare, et hunc debere assentiri, ejusque
vis non actu, » (id est formaliter, et ex­
dispositioni obedire, ac conformari. Sed
plicite) ; et hoc modo secundum quod haaliud est obedire, et sustinere ; aliud autem
v bent ordinem ad totum, quasdam plus,
eligere, de quo agimus. Videantur Soloin^
qaasdam minus : sicut qui aliquam com­
ea dist. quæst. 2, art. 4, § Ai quia, qui
munitatem diligit, virtute singulos dili­
nobis favet, et Prado in præsenti dub. 6,
git, plus, et minus secundum eorum
§ 4, qui Capreolo magis suffragatur.
> ordinem in bono communi. Et similiter,
76. Secundum, quod observandum occur-fc..
i qui dolet de hoc, quod Deum offenderit,
ni!
rit, est, quod licet unico, vel contritionis,""
• de diversis implicite dolet diversimode,
vel attritionis dolore detestemur peccata,
• secundum quod plus, vel minus per ea
et in eo dolore non requiratur ullus deter­
• Deum offendit, n In resp. autem ad 1,
D.Ekminatus gradus intensionis, ut in asser­
optime observat, quod, quando D. Hiero­
tione statuimus, nihilominus prædiclns
nymus Paulam collaudat. « quod minima
dolor ita fertur cc ^tra peccata, ut pro mae peccata plangebat, sicut magna » (ut lo­
juri illorum, aut minori gravitate magis,
quitur epist. ad Rusticum, et ep. ad Deaut minus appretiative illa detestari de­
melriadem) non celebrat quod de omnibus
bet. Ita D. Thomas in 4, dist. 17, quæst.^
peccatis doleret æquali 1er ; sed quod, vel
2, art. 3, qu. 3, cui su bscribunt communiter ’
minima plangebat, ac si essent magna.
Theologi. Et superfluum est aliam proba­
Idquedicit S. Hieronymus per compara­
tionem expendere, quam S. Doctoris. « De
tionem ad alios, qui se remisse gerunt in
contritione, inquit, dupliciter loqui pos­
dolore levium peccatorum : nam quod ad
a sumus. Uno modo secundum quod sinPaulam pertinet, ipsa, absdubio multo
a gillatim singulis peccatis respondet. Et
amplius doluisset de majoribus, si hæc
a sic quantum ad dolorem superioris affe­
committeret, juxta illud D. Ambrosii lib. 1, i
a ctus requiritur, quod de majori peccato,
'de Punit, cap. 2 : « Qui culpam exaggeraa quis doleat magis : quia ratio doloris est
• vit, exaggeret etiam pœnitentiam, ma­
« major in uno, quam in alio, scilicet ofjora enim crimina majoribus abluuntur
« fensa Dei : ex magis enim inordinato actu
« fletibus, n
« Deus magis offenditur. Alio modo potest
Ex quibus fit non esse commendabilem,
ί accipi contritio, secundum quod estsimal
>
nec admodum securam illorum poeniten­
« de omnibus, sicut in actu justificationis. ΐ
tiam, qui modum hujus prælationis in doa Et hæc quidem contritio, vel ex singulo­
lendo de suis peccatis non servant : sed
a rum consideratione peccatorum procedit,
vice versa magis plangunt, quæ sunt pro­
a et sic quamvis sit actus unus, tamen dis­
prio honori contraria, quam alia secundum
« tinctio peccatorum manet virtute in ipso;
■peciem graviora, ut furtum, magis, quam
«c vel ad minus habet propositum de sin­
adulterium, aut illa, quæ exterius apparent,
a gulis cogitandi annexum : et sic etiam
quam qu® interius committuntur. Nam
a habitualiter est magis de uno, quam de
sicut ad ordinem charitatis pertinet Deum
a alio. » Quod magis adhuc explicat : nam
diligere plusquam omnia ; sic ad eundem I
cum

99

ordinem charitatis, et pœnitentiæ per­
tinet magis dolere de his peccatis, quæ
nos ab ipso magis separant, et sunt abso­
lute majora. Et hunc ordinem invertere
plangendo vehementius, quæ, vel quia ex­
teriora, vel quia turpiora, majus afferunt
propriæ æstimationi detrimentum, suspec­
tam judicant pœnitentiam, quæ non tam
divino, quam humano honori consulit. Nec
id contingeret absque gravi inordinatione,
si excessus doloris esset appretiativus, mi- nus æstimando peccata graviora, quam
minus gravia, ut ex D. Thoma convincit.
Sed putamus iilum excessum esse non se­
mel præcise intensivum circa ea, quæ ma­
jorem afferunt inter homines famæ jactu­
ram, retento nihilominus excessu appretiativo circa peccatum de se gravius ; ita ut
si aliquod committendum foret, minime
eligeretur hoc, sed aliud minus, quamvis
peccanti majorem ignominiam apud ho­
mines afferret. Ad eum plane modum, quo
mulier solet intensius plangere mortem
filii, quam propria peccata : sunt enim
vehementiora in movendo ad id objecta
sensibilia ; sed tamen magis appretiative
dolet de peccatis, quam de filii morte : quo­
niam ex charitate parata est filium, et
omnia perdere, potius quam peccare, et
cuncta licet charissima postponit amori, et
honori Dei. Ceterum ubi hæc appretiatio,
sive prælatio non retineretur : gravem
inordinationem committeret, qui plus do­
leret de peccato minus gravi, quam de gra­
viori : nam magis paratus ad vitandum
peccatum sibi infame, quam aliud de se
gravius, sed apud homines non ita indeco­
rum, convincitur suam famam præferre
honori, et amori Dei, ut ex dictis constat.
77. Quare non subscribimus Soto loco Eejici_
sen­
cit. in 2 part, conci, ubi docet inordina­ tartent.
tionem repertam in comparatione, Potius Soti,
committerem adulteria, quam furtum, et etc.
in similibus non esse peccatum mortale,
dummodo retineatur propositum neutrum
patrandi ; sed solum veniale ob aliqualem
perversionem ordinis charitatis. Idque
amplectuntur Henriquez lib. l.depœnit.
cap. 17, et Trullench. lib. 4 Praxis, cap. Ηοηππ\
5, et non esse improbabile docet Prado
num. 27. Suarez autem cum distinctionesu?-.'
procedit disp. 3, sect, 10, num. 7, dicens :
illam sententiam posse probabiliter ad­
mitti, quando peccata non sunt multum

i

I

i

100

F

:
'V

DE POENITENTIA,

ina?qualia : regulariter vero esse peccatum
mortale ob gravem inordinationem charitatis, et justitia erga Deum. Et cum eadem
Nucnns.
Conmcb. distinctione procedunt Nugnus in præs. q.
Bocâu3, conci. 4 et 5, Coninchus disp. 2, dub. 7,
i».
n. 82. Ponacin. disp. 5, q. 7, sect. 1, puncto
7, et alii. Sed censemus semper committi
gravem inordinationem in eo alfectu, seu
proposito ; si non propter excessum explicitum, qui semper inter peccata reperiatur,
saltem propter modum, quo in illa fertur,
qui quemlibet majorem excessum parvi­
penderet, et virtualiter parvipendet. Quod
ita explicatur : nam qui serio statuit se
potius commissurum adulterium, quam
furtum, movetur ad hanc appretiativam
praelationem ex infamia, quam furtum ha­
bet apud homines, et ipse refugit : quare
ex vi hujus magis eligeret, eligitqne (si
peccaturus esset) plura adulteria, quam
unum furtum, quippe semper occurrit
eadem ratio motiva refugiendi furtum præ
adulterio, nempe infamia, quæ major ex
fnrto, quam ex adulterio apud homines
reputatur. Manifestum autem est plura
adulteria excedere notabiliter unum fur­
tum : atque ideo in ea comparatione ex­
cessum, sive inordinationem notabilem
reperiri : ergo qui determinat committere
potius adulterium, quam furtum, commit­
tit inordinationem gravem, sive peccatum
mortale. Et in hanc resolutionem inclinat
Lugo disp. 9, sect. 4, num. 42, dicens,
quod excessus unius peccati mortalis sempervidetur habere malitiam gravem imbibitam : quia per se, et condigna punitur
pœna æterna. (Et est alia ratio, qua non
egemus.) Observat autem recte praedictus
Auctor, (id quod admittimus) has compa­
rationes non semper continere propositum
explicitum, vel implicitum erga excessum;
sed solum manifestare subjecti fragilitatem,
el propensionem ad aliqua objecta præ aliis
amplectenda, vel fugienda. Quo pacto fir­
miter statuens nullum mortale admittere
circa furtum, solum declarat se esse magis
tentatura, magis de se proclivem, et fra­
gilem in una peccandi materia, quam in
alia : quod verum est, sed potest dici abs­
que ullo affectu absoluto, et conditional!
aliquod admittendi ; sed cum aversione ad
omnia, atque ideo sine culpa.

DISP. VII, DUB. II.

§. H.

theologica in hunc modum. Pœnitens tone­
tur eum dolorem de peccatis concipere,
Resolvitur alia dubii pars ad dolura
quo illorum confessio constituatur in ra­
extensionem spectans.
tione accusationis; sed tenetur confiteri
omnia peccata in particulari secundum
78. Dicendum est secundo; dolorem^
speciem, et numerum : ergo de omnibus
requisitum,
et
sufficientem
pro
sacramento
•. . .
. *
Ki
illis sic acceptis tenetur dolorem concipere.
pœnitentiæ debere extendi ad omnia, et ’
Palet consequentia, quia ex opposito fieret,
singula peccata in particulari. Pro legitima
vel eorum aliqua in particulari non debere
hujus conclusionis intelligentia observari !
confiteri, vel confessionem eorum non esse
debet, quod dupliciter potest dici, et esse
vere accusationem. Quod est evertere es­
necessarius dolor de singulis peccatis : pri­
sentiam hujus sacramenti, instituti per
mo, ita, quod unicuique peccato corres­
modum judicii, easque proinde exigentis
pondent singularis actus doloris, atque ■
partes. Hinc oritur in pœnitente obligatio
ideo tot sint dolores, quod peccata fuerint,
recogitandi, quantum valet, sua peccata in
ut pro decem debeantur decem actus dolo­
particulari, quæ non magis extenditur,
ris, et si mille, totidem requirantur. Et hic
quam obligatio de eis dolendi, et illa confi­
sensus est absurdus, licet pro illo referri'^
tendi ; siquidem recogitatio ad dolorem, et
soleant Ludolphus Carthusian. Sylvester,>2.
confessionem dirigitur : quare sicut non
Angelus, et alii apud Suarium disp. 4, sect.
sufficit, quod pœnitens apprehendat in ge­
6. Quoniam unico actu potest quis dolere
nere se peccasse, nec sufficit, quod in con­
de multis peccatis in particulari, post prae­
fessione solum dicat in genere, Peccavi;
missam eorum recogitationem : sicut una
sed debet peccatorum in particulari remi­
confessione, et enuntiatione dicit, Millia
nisci, iliaque in particulari confiteri, ita
peccavi : et uno etiam actu potest pro plu­
non sufficit, quot doleat in gonere de pecribus satisfacere. Nec illi antiquiores op­
catosecundum hujus communem rationem,
positum docuerunt, ut recte ostendit Prado :?s
sed debet çlolere de singulis peccatis, ita ut
qu. 1, dub. 5, § 1, num. 4. Alius, itaque,
doler terminetur ad proprias omnium, et
est illius locutionis sensus, nempe, dolo­
uniuscujusque rationes. Et si aliquando
rem tendere non solum in communem
contingat, quod de aliquibus non recorde­
rationem peccati, autoffensæDei, sed etiam
tur, et quod subinde, nec de illis expresse
in singula peccata secundum speciem, el
doleat, nec ipsa actu explicite confiteatur ;
individuationem, ita ut detestelur particu­
nihilominus dolor, quem concipit, ad ipsa
lares eorum rationes, quas pœnitens appre­
implicite, et in voto extenditur, sicut ex­
hendit. Conclusio itaque nostra in hoc
tenditur intentio confitendi ea, quorum
secundo sensu, el non in primo procedit.
memoria non occurrit nunc, quando oc­
Et rursus non determinat modum, quo
curret.
applicatio doloris fiat ad singula peccata in Cck. 79. Et quia cuncta principia præmissi
speciali ; an scilicet formaliter, et in re,
discursus luculenter docet Concilium Triubi peccata in particulari memoria occur­
denfinum, placet ejus verba transcribere,
runt ; an solum virtualiter, implicite, et
qu®assertionem ita evincunt, ut de ea du­
in voto, ubi aliqua latent pcenilentem. Nul­
bitari non possit inter Catholicos. Sessione
lum, itaque, istorum modorum determinit
ergo 14, cap. 5, inquit : « Ex institutione
assertio, sed in genere asserit dolorem pro
«sacramenti jam explicata, universa Ec­
hoc sacramento requisitum ferri in omnia
clesia semper intelligit institutam etiam
peccata in particulari, sive hoc, sive illo
< esse a Domino integram peccatorum conmodo ea attingat, et detestetur.
«fessionem, et omnibus post Baptismum
In hoc ergo sensu conclusio est communis
Hapsis jure divino necessariam existere.
inter Theologos, quorum plures referunt® \
« Quia Dominus noster Jesus Christus e
Suarez, et Prado locis citatis, et non pau­
• terris ascensurus ad coelos, sacerdotes sui
cos dabimus num. 84, et num. 85; quotquot
« ipsius vicarios reliquit, tanquam præsides,
enim ibi circa aliud inter se pugnant, in
«etjudices, ad quo* omnia mortalia crihoc conveniunt. Et quidem merito : nam
« mina deferantur, in quæ Christi fideles
veritatem assertionis demonstrat ratio
■ ceciderint : qui, pro potestate clavium
theologica

101

« remieeionifl, aut retentionis peccatorum
a sententiam pronuntient. Constat enim
« sacerdotes judicium hoc, incognita causa,
a exercere non potuisse, nec æquitatem
« quidem illos in pcenis injungendis ser« vare potuisse, si in genere dumtaxat, et
a non potius in specie, ac sigillatim sua
a ipsi peccata déclarassent. Ex his colligi­
a tur oportere a pcenitentibus omnia peccata
a mortalia, quorum post diligentem sui
a discussionem conscientiam habent, in
« confessione recenseri, etiam si occultis­
a sima illa sint... Verum cum universa
a mortalia peccata, etiam cogitationis, ho­
a mines iræ filios,et Dei inimicos reddant;
« necessarium est omnium etiam veniam
« cum aperta, et verecunda confessione a
<i Deo quærere. Itaque dum omnia, quae
<i memoriae occurrunt peccata Christi fide­
a les confiteri student, proculdubio omnia
a divinæ misericordiae agnoscenda expo­
« nunt : qui vero secus faciunt, et scienter
« aliqua retinent, nihil divinae bonitati
a per sacerdotem remittendum proponunt.
a Si enim erubescataegrotusvulnus medico
a detegere, quod ignorat, medicina non
a curat... Constat enim nihil aliud in
a Ecclesia a poenitentibus exigi, quam ut
« postquam diligentius se excusserint,
a et conscientiae suae sinus omnes, et
a latebras exploraverint, ea peccata con­
a fiteantur, quibus se Deum, et Domi­
(
num suum mortaliter offendisse me­
« minerint : reliqua autem peccata, quae
« diligenter cogitanti non occurrunt, in
a universum eadem confessione esse in­
« clusa intelliguntur : pro quibus fideliter
a cum Propheta dicemus : Ab occultis meis
a munda me Domine. » Et deinde canone
17, diffinit : « Si quis dixerit in sacra-Conci|
« mento pœnilentiæ ad remissionem pecca- Trident
« forum necessarium non esse jure divino
<t confiteri omnia, et singula peccata πιοτ­
ά talia,quorum memoria cum debita,et di I ί­
α genti præmeditatione habeatur, etiam
« occulta,etquæsuntcontraduoultimaDeca« logi præcepta,et circumstantias, quæspe« ciem mutant...Anathema sit. » Hæc om­
nia Concilium ; ex quibus constat ad sacra­
mentum pœnitentiæ requiri, quod omnia
peccata gravia in specie, et numero secun­
dum has particulares rationes manifesten­
tur in confessione : constat etiam, quod pro
eis ita in particulari dignoscendis debet

•i

’« S

0

I

î

μ
4
V.

1H

ni
•i

I'®
' ' ■*»<**■'

102

DE PCENITENTIA.

præmitti diligens præmeditalio, et cons­
eadem detestatione. Quæ et non amplius
cienti® discussio. Unde palam concluditur
ab hac parte pro dolore ad sacramentum
necessarium etiam esse dolorem de illis in
requirito desiderari videtur.
speciali, et secundum proprias rationes.
E contrario infertur secundo, dolorem^
Tum, quia dolor non minus est pars hujus
peccati procedentem ex motivo particulari,
sacramenti, quam confessio. Tum. quia, | non se extendentem ad omnia peccati,
sicut confessio nequit esse accusatio, nisi
minime sufficere, per se loquendo, ad fruc­
illi adsit dolor ; nec valet esse accusatio de
tum, et valorem sacramenti. Verbi gratia,
peccatis in genere, nisi adsit dolor de pec­
habens re ipsa duo peccata mortalia, unum
catis in genere : ita etiam non potest esse
inspecte luxuriæ, aliud in specie homicidii,
accusatio de peccatis in speciali, et secun­
post diligens examen non recordatur, nisi
dum proprias rationes, nisi de eisdem pec­
homicidii, et de hoc dolet propter specia­
catis eodem modo acceptis dolor concurrat,
lem homicidii deformitatem, quia scilicet
ut in assertione statuimus.
homicidium, el justitiae, ac charitati ergi
nfertur 80. Ex qua certa, et communi doctrina
proximum adversatur. Qui cum hoc dolore
infertur, quod licet pro singulis peccatis
ad sacramentum Pœnitentiæ accederet, nec
non requirantur in hoc sacramento singuli,
ejus fructum consequeretur, nec illum do­
et distincti dolores, sed sufficiat unkus
lorem per modum partis sacramenti adhi­
doloris actus, qui ad cuncta peccata in par­
beret, qui pro ejus valure requiritur. Pri­
ticulari terminetur, ut explicando asser­
mum patet : quia unum peccatum mortale
tionem statuimus ; requiritur, tamen,
nequit sine alio remitti : nullum quippe
quod ille unus doloris actus tendat sub
remittitur absque gratia sanctificante, qo
motivo adeo communi, et universali, ut
omnibus opponitur, eaque formaliter ex­
ambiat omnia peccata secundum suas par­
pellit, ut ostendimus disp. 4, dub. 3, §2;
ticulares rationes, quæ in confessione ex­
sed in tali casu non remitteretur peccatum
ponuntur, nullo excepto. Et ratio est : nam
luxuriæ : ergo nec peccatum homicidii.
actus nequit terminari ad aliquod objectum,
Minor est certa : quia nulli adultorum re­
sive (et in idem recidit,) nequit attingere
mittitur peccatum absque aliquo ejus do­
ullum objectum terminativum, nisi istud
lore, vel formali, et explicito, vel virfaali,
comprehendatur sub objecto motivo, sive
et implicito ; sed homo in tali casu neutro
ratione sub qua actus procedit : sicut visio
et nullo modo dolet de peccato luxuriæ :
corporalis attingere non valet aliquod ob­
non formaliter, et explicite, cum talis pec­
jectum, nisi sub ratione lucidi, quæ est
cati non recordetur, ut supponitur ; nec
motivum, aut ratio sub qua visio tendit in
virtualiter, et implicite, siquidem dolet
objecta. Unde generale est, quod objectum
sub motivo restricto ad malitiam homici­
terminativum nequeat excedere, aut prae­
dii, et non se extendente ad luxuriæ pic­
tergredi sphæram, et latitudinem objecti
eatum : ergo in tali casu non consequeretur
motivi : ergo quamvis plura, et distincta
remissionem peccati luxuriæ. Secundum
peccata secundum suas particulares rationes
etiam ostenditur : nam dolor, qui per mo­
possint terminare illum unum dolorem,
dum partis ad valorem sacramenti requi­
qui pro sacramento, et eorum remissione
ritur, debet extendi ad peccata oblita :hæc
requiritur ; tamen, ut illum terminent,
enim sunt etiam ex parte objecti materia
debet dolor procedere ex motivo omnibus
necessaria hujus sacramenti, et eadem ab­
communi, et quod ad omnia se extendat ;
solutione remittuntur, ut proxime vidimus
uti plane, et ad dolorem, et peccata se ha­
ex Concilio Tridentino ; sed qui dolet de
bent hæc pra’dicata, quod peccatum est of­
homicidio sub motivo speciali, restricto
fensa Dei ; quod puniendum sit gehennae
ad solam homicidii malitiam,non se exten­
supplicio ·, quod animam sua fædidate midit ad peccatum luxuriæ, ut ostensum est :
serabiliterdeturpet :inhæc enimomnesspeergo ita se gerens non adhibet eum dolo
cies.el individua peccati conveniunt.Quare
rem, qui in ratione partis est necessarius
dolor sub his motivis, aut eorum quolibet
pro valoresacramenti.
ad peccatum terminatus, ad cuncta formaConfirmatur : nam ille dolor nequit esse:
liter, et explicite, aut saltem virtualiter, et
pars sacramenti, qui cognitus impedit sa­
implicite se extendit, comprehenditquesub
cramenti fructum ; sed ita se habet dolor
specialis

DISP. VII, DUBII.

specialis de homicidio secundum specificam
malitiam homicidii : ergo talis dolor ne­
quii esse pars sacramenti, nec hujus valori
servire. Consequentia palet. Et minor sua­
detur : quia, cum nemo cognoscat sua pec­
cata occulta, alias occulta non essent ; eo
ipso quod sciens et prudens dolorem limi­
tat ad illud præcise peccatum homicidii,
quod cognoscit, et non se extendit aliquo
modo ad occulta, manifesto periculo se ex­
ponit non consequendi fructum sacramenti,
remissionem scilicet peccatorum ; quippe
quæ nisi una, et simul remitti non valent,
ut proxime diximus. Major denique est
certa : quia, cum totum sacramentum, et
ejus partes ordinentur ad fructum sicut ad
finem : nullam habent cum tali fructu explicilam oppositionem : atque ideo implicatorium est esse partem sacramenti illud,
quod cognitum impedit fructum ejusdem
sacramenti.
floa­ 81. Nec refert, si huic nostro consectario
ts I, opponas primo, quod pro dolore requisito
per modum partis ad valorem sacramenti
sufficit attritio supernaturalis, ut statuimus
dub. præced. § 1 et 2 ; sed dolor de homi­
cidio propter ejus specialem deformitatem
potest esse supernaturalis attritio, ut eo··
dem dub. num. 5, diximus, et salis aperte
colligitur ex verbis Concilii Tridentini
sess. 14, cap. 4: « Illam vero contritionem
« imperfectam, quæ attritio dicitur, quot niam vel ex turpitudinis peccati conside< ratione, vel ex gehennæ, et poenarum
fc
< metu communiter concipitur, etc. » Êrgo
immerito tali dolori denegamus rationem
partis sufficientis ad sacramenti valorem.
Secundo : quia sententia expressa D. Tho­
mæ est, et fere communis inter Theologos;
posse dari sacramentum pœnitentiæ in­
forme, Id autem ulla aptiori, et magis
perspicua via explicari valet, quam in casu
proposito, dicendo dolor.em homicidii ob
specialem ejus deformitatem esse vere par­
iem sacramenti, hujusque proinde valorem
subsistere; deficere autem dolorem alterius
peccati,nullumque propterea remitti,atque
ideo impediri sacramenti fructum. Quod
præter plurimos alios,docent, ex nostrisPhilippus a Trinitate disp. 12, dub. 1, Gabriel
a^aS. Vincentio disp. 6, qu. 1, Antonius a
ΐς- Spiritu sancto disp. 3,sect. 4, et Franciscus
ftu- a Jesu Maria tract. 6, cap. 5, dub. unico:
** ergo minus recte oppositum affirmamus.

103

Hæc. inquam, non referunt, sed faci le despon­
di lu un tu r : nam ad primum respondetur Object,
omittendo, aut concedendo præmissas, et
negando consequentiam, quæ ex eis illegi­
time colligitur : quamvis enim attritio, ut
sit pars hujus sacramenti, debeat esse su­
pernaturalis ; tamen esse supernaturalem
non sufficit, ut sit pars, sed debet habere
alias conditiones ·. praesertim vero, quod
sit dolor formaliter, vel virtualiter termi­
natus ad omnia pœnitentis peccata, non
solum ad ea, quæ cognoscuntur, sed ad
occulta, quæ latent, et quibus se carere
nemo prudens, ac timoratus positive judi­
cabit. El aliter se gerens, procedensque sub
particulari doloris motivo, se exponit pe­
riculo frustrandi sacramentum, quin potius
frustrat, ut ostensum est. Nec oppositum,
vel leviter insinuavit Concilium in verbis
relatis: « Ex turpitudinis peccati conside­
ratione, » sed magis nostram sententiam.
Non enim dixit turpitudinis homicidii, vel
furti, vel alterius specialis ; sed « turpitu­
dinis peccati, » dixit, quæ est ratio com­
munis ad omnia peccata, et proinde apta,
ut dolor ex illa conceptus terminetur ad
omnia in speciali, nullo excepto, quippe
cuncta in particulari eam turpitudinem
afferunt. Nec propterea negamus attritio­
nem supernaturalem ex particulari motivo
posse sufficere in aliquo casu ; sed hunc
non alium recognoscimus, quam, ubi pœnitens certo cognosceret se nullum aliud
peccatum habere, nisi illud de quo dolet,
puta homicidium : hanc vero certitudinem
non aliunde haberi posse, (saltem in de­
cursu vitæ, et longo post tempore ab usus
rationis initio) nisi ex divina revelatione,
ut ex proxime dicendis magis constabit.
Qua revelatione supposita, liquido fatemur
posse pœnilentem confiteri homicidium cum
dolore restricto ad propriam hujus mali­
tiam ; quia nullum aliud habet : foretqiie
sacramentum non solum validum, sed
fructuosum, ut eadem ratio convincit : quia
supposita notitia infallibili de non existentia alterius peccati, ille dolor superna­
turalis, licet restrictus, esset sufficiens tam
in esse partis ad valorem sacramenti,
quam in esse dispositionis ad ejus fructum.
Quare in nostro consectario meditato dixi­
mus dolorem ex motivo particulari non
sufficere per se loquendo, etc. Hic vero re­
velationis casus est per accidens, et de raro

!

■ 1

I

Hi

-

I5
I .k

1
■’F1

»

tUj

»

fi
'4
H

·

Ύ

101

i

& ‘

DE PŒN1TENTIA.

contingentibus, ac perinde omittendus in
doctrinali resolutione.
gecon<h 8®·
secundum concedendo majorem
otyccik).ut plane veram, et omittendo minorem,
negamus consequentiam: quia etsi non
negemus eum dicendi modum, pro tuendo
sacramentum pœnitentiæ informe, esse
probabilem , babereque in sui patrocinium
multos, et graves Auctores; censemus ta­
men esse falsum, et a D. Thoma, qui sa­
cramentum pœnitentiæ informe frequenter
asseruit, nec probatum, nec insinuatum.
De quo suo loco. Nunc sufficiat observare
talem dicendi modum esse impracticabilem, nam idiotæ, et vulgares non dolent
cum ea metaphysica praecisione doloris res­
tricti ad unam speciem peccati, qua talem:
sed dolent ex motivo generali, quod ambit
omnia mortalia: idque experientia liquet,
nam, si ab eorum millibus millies inqui­
ramus, quare de peccato doleant. et ad
confessionem accedant, non aliud respon­
dent quam ex odio ad offensam Dei, ex
timore inferni, ex desiderio exuendi sta­
tum miserabilem, in quo sunt : et hæc pa­
tent esse generalia inter fideles simplices
motiva. Idque a fortiori dicent sapientes,
qui evidentius cognoscunt latebras humani
cordis, et in eis etiam post diligentem dis­
cussionem recondi aliqua peccata occulta :
quare obligantur procedere sub motivo,
quod ad cognita, et non cognita se extendat;
ne aliter, et sub limitato motivo proceden­
tes se exponant periculo ponendi obicem
fructui sacramenti ob carentiam disposi­
tionis ad illum. Quare cuperemus scire ab
illius dicendi modi patronis, an auderent
illum practicare in casu proposito? Et pro­
fecto non credimus : quia ad id opus erat,
quod dicerent se certo scire nullum habere
peccatum occultum, quam illud expresse
cognitum. Id vero redolet haud levem su­
perbiam alienam ab humili timore Sanc­
torum dicentium, Ab occultis meis munda
me Domine. Et si dicant non esse necessa­
rium, quod sciant certo se nullum aliud
peccatum occultum habere; sed sibi suffi­
cere. quod post diligens examen nullum
aliud grave peccatum deprehenderint, sed
illud præcise, de quo sub speciali motivo
foeditatis, quam habet, dolent : si id, in­
quam. dicant, ulterius, et urgentius con­
futandi sunt. Quoniam eisdem fatentibus
contingens est, quod post exactam, diligen-

temque conscienti® discussionem, lateat in
ea aliquod peccatum grave, quod absque
sui dolore nec in sacramento remittitur.
(Nec aliter , nec ex aliis principiis defen­
ditur apud eos Auctores modus ille salvandi
sacramentum pœnitentiæ informe.) Ergo
recognoscere debent id sibi posse contin­
gere : atque ideo, quod ubi procedunt sub
speciali motivo restricto ad illud præcise
peccatum, quod cognoscunt, et confitentur,
manifesto periculo se exponunt impediendi
fructum sacramenti ob non remissionem
peccati occulti, quod sine sui dolore nequit
remitti, et eo non excluso minime remit­
titur aliud expresse cognitum. Fateri itaque
opus est dolorem huic sacramento deser­
vientem debere procedere ex eo motivo,
sub quo possit terminari ad peccata etiam
occulta.
Nec alia fuit sententia Concilii Tridentini in verbis supra relatis, ut liquet ea re­
petendo. « Constat nihil aliud in Ecclesia
« a pœnitentibus exigi, quam, ut postquam
« quisque diligentius se excusserit, et cons< cientiæ suæ sinus omnes, et latebras
α exploraverit, ea peccata confiteatur, qui­
bus se Dominum, et Deum suum morta­
« liter offendisse meminerit : reliqua autem
α peccata , quæ diligenter cogitanti non
« occurrunt, in universum eadem confesa sione inclusa esse intelliguntur : proqni« bus fideliter cum Propheta dicemus : Ab
« occultis meis munda me Domine. » En
Concilium, primo docet contingere posse,
quod post diligenter exploratas conscienti®
latebras maneant aliqua peccata, quæ co­
gitanti non occurrant. En ulterius, docet
hæc occulta in universum intelligi inclusa
esse in eadem confessione : quod falsam
esset, si confessio, sicut, et dolor, non
fieret ex universali motivo ad omnia se
porrigente : quin, et falsum esset, peccata
occulta in universum inclusa intelligi in
eadem confessione, ut diserte docet Con­
cilium, si confessio valida posset fieri cum
dolore ex motivo particulari : tunc quippe
ex vi illius motivi occulta non includeret,
sed excluderet potius, si non contrarie,
saltem praecisive, ac negative. En denique
medium, et remedium a Concilio assigna­
tum, ut de occultis mundemur in hoc sa­
cramento, nempe quod poenitentes fideliter
dicamus : Ab occultis meis munda me
Domine. Quod remedium, et oratio sup­
ponit

DISP. VII, DUB. II.
ponit omnium peccatorum dolorem termi­
natum, et ad cognitn, et ad occulta. Sed
eo remedio uti non vult, qui ad solum pec­
catum limitat motivum doloris ; et eo ipso
se exponit errandi, et peccandi periculo.
Concludendum itaque est motivum doloris
requisiti tam pro fructu, quam pro valore
hujus sacramenti debere esse universale,
ei ad omnia peccata in particulari se ex­
tendere.
§ in.

Unicum contra præcedentem assertionem ar­
gumentum , et ejus occasione incidentis
dubii decisio.
83. Adversus praemissam conclusionem
non reperimus sententiam, quæ probetur
Auctoribus. Sed tamen unum contra illam
occurrit non leve argumentum : nam suf­
ficit, quod dolor in sacramento pœnitentiæ
ita terminetur ad peccata; sicut illa attingit,
cum homo extra sacramentum justificatur
per contritionem ; quid enim extra sacra­
mentum sufficit, a fortiori debet sufficere
cum illo; sed cum homo extra sacramentum
justificatur per contritionem, non requiri­
tur quod hujus dolor attingat in particulari
omnia peccata secundum eorum speciem,
et numerum : ergo non requiritur, quod
dolor in sacramento terminetur ad omnia
peccata in particulari secundum eorum
species, et numerum. Consequentia patet.
Et minor in qua poterat esse difficultas,
ostenditur : quoniam ad dolendum de om­
nibus peccatis in particulari secundum
omnium eorum speciem, et numerum, ne­
cessarium est omnia illa recogitare, et in
memoriam adducere, ut satis ex se liquet ;
siquidem impossibile est objectum termi­
nare ullum affectum voluntatis, quin prius
apprehendatur per intellectum, et volun­
tati proponatur ; sed, ut quis eliciat actum
contritionis, non opus habet ea recogita­
tione, memoria, et repræsentatione : potest
enim, vel unius in particulari, vel omnium
inconfuso, et in communi memoria suffi­
cienter excitari ad contritionem, ut expe­
rientia constat : ergo cum homo extra
sacramentum justificatur per contritionem,
non requiritur, quod hujus dolor termine­
tur ad omnia, et singula peccata in partiBspM-cnlari secundum proprias eorum rationes.
Respondetur concedendo majorem , et
Argom.

105

distinguendo minorem: quæ intellecta de
attingentia in re omnium peccatorum in
particulari, concedenda est; sed negari de­
bet, si intelligatur de attingentia, tam in
re, quam in voto : et deinde, vel neganda
est absolute consequentia, vel distinguen­
dum consequens eisdem terminis. Minoris
autem probatio non aliud evincit, quam a
nobis ea distinctione concessum; nempe
contingere,quod non possint omnia peccata
recogitari in particulari, antequam homo
eliciat actum contritionis. Sed hoc solum
probat eam recogitationem non præcedere
in re ; minime vero, quod non requiratur
saltem in voto, hoc est, in proposito illa
recogitandi tempore debito. Idque eodem
sensu contingit etiam in sacramento: quia
licet ad illud per se exigatur recogitatio, et
dolor omnium peccatorum in particulari;
nihilominus contingere valet, quod vel
intra sacramentum sufficiant præmissa
exhibita solum in voto, puta, si adesset
periculum mortis, si urgeret obligatio cele­
brandi, et necessitas præmittendi confes­
sionem, et non daretur tempus necessa­
rium ad recogitandum omnia peccata in
particulari. Nam in his, et similibus casi­
bus potest fieri sacramentum pœnitentiæ
absque illa exacta recogitatione, et cum
dolore omnium peccatorum in confuso, et
in communi. Debet tamen concurrere vo­
tum, sive propositum illa recogitandi, et
confitendi in particulari, quam primum
pœnitens opportunitatem habuerit. Itaque
dolor pro confessione requisitus debet, sicut
ipsa confessio, esse de peccatis in particu­
lari, ut docet communis sententia in nostra
assertione proposita : sed ubi ille ita exhi­
beri non valet, sufficit votum, sive proposi­
tum illam exhibendi, sicut et confessionem
omnium mortalium in particulari, cum
fieri potuerit. Et hoc eodem modo, licet
contingat contritionem, per quam homo
extra sacramentum justificatur, non sup­
ponere recogitationem omnium peccatorum
in particulari, et consequenter nec termi­
nari ad illa sic considerata, sed in com­
muni : tamen quia includit votum confes­
sionis, (nec aliter justificat) in qua omnia
in particulari exponenda sunt, propterea
importat idem votum recogitandi omnia in
particulari, et de omnibus ita dolendi. Quæ
responsio est ipsa doctrina Cone. Trident,
sess. 14, cap. 4, ubi ait :« Et certe, qui

106

DE PŒNITENTIA.

« illos Sanctorum clamores consideraverit,
« Tibi soli peccavi, el malum coram te feci.
« Laboravi in gemitu meo. Lavabo per
a singulas noctes lectum meum. Recogitavi
« omnes annos meosin amaritudine animæ
«me®, et alia hujus generis : facile intelα liget eos ex vehementi quodam ante actæ
σ vit® (yu<r recogitabatur) odio, et ingenti
a peccatorum detestatione manasse. Docet
« præterea , etsi contritionem hanc all­
er quando charitate perfectam esse contin■> gat, hominemque Deo reconciliare, prius< quam hoc sacramentum actu suscipiatur;
α ipsam nihilominus reconciliationem ipsi
« contritioni sine sacramenti voto (quod in
« illa includitur) non esse adscribendam. *
Cum itaque in sacramento concurrant re­
cogitatio, confessio, et dolor omnium pec­
catorum in particulari ; fit consequens ,
quod, cum contritio importet votum sacra­
menti.illa debent iucludere saltem in voto,
ubi exhiberi non possunt in re.
eplica.
84. Sed replicabis : nam contritio per
institutionem sacramenti non amisit, quod
ex se, sive ex propria specie habebat; sed,
ut sit contritio, et secundum suam speciem
opponatur omni peccato, illudque excludat,
non eget recogitatione omnium peccatorum
in particulari, nec opus habet ad illa ita
considerata se extendere : sufficit namque
peccata in confuso detestari, quia Deum
offendunt : ergo contritio per quam homo
de facto, et secundum praesentem provi­
dentiam solet extra sacramentum justifi­
cari, non necessario re, vel voto extenditur
ad omnia peccata in particulari secundum
suas speciales rationes. Eo, vel maxime,
quod contritio in lege gratiae non est mi­
noris valoris, aut depressioris efficaciae,
quam in statu legis naturalis, et script® :
• in quo homo non habuit necessitatem re­
cogitandi omnia peccata in particulari, nec
dolendi de illis, ita consideratis; sed satis
illi erat cognoscere in confuso peccata, et
de illis poenitere in communi.
Deluitor
In diluendo hanc replicam occurrunt
1 la* duae sententiae contrariae. Prima sentit
contritionem ex se, et secundum speciem
consideratam non includere re, aut voto
detestationem omnium peccatorum in par­
ticulari : ac proinde nec afferre obligatio­
nem illa ita recogitandi, sed sufficere cog­
nitionem eorum in confuso : idque conti­
gisse ante institutionem legis Evangelic®.

i nde ad replicam juxta hanc sententiam
respondetur omittendo majorem, conce­
dendo minorem, el negando consequen­
tiam : nam quod contritio de facto importet
extensionem saltem in voto ad omnia pec­
cata in particulari, non provenit ab ejus
specie, et exigentia ; sed ex lege, et insti­
tutione divina, quibus obligamur omnia
peccata in particulari confiteri, ac subinde
illa recogitare, et de eis ita in particulari
confessis poenitere. Cum enim, ut contritio
vera sit, debeat includere propositum
adimplendi præcepta; idcirco de facto, ut
vera sit, deleatque peccata, importat vel
re, vel voto eorum in particulari attingen­
dam. Id vero opus non erat in antiqua
lege, cum in ea non esset præceptum con­
fessionis. Nec per institutionem Evangelicam aliquid valoris, vel efficaci® detra­
hitur contritioni, sed modus tantum exten­
sionis additur propter additionem novi
præcepti: ipsa namque non aliter contritio
est, et vim habet delendi peccata, quam
includendo intentionem adimplendi cuncta
divina præcepta, ut de facto occurrit præ­
ceptum confitendi in particulari peccata.
Sicut de facto debuit in lege scripta habere
votum adimplendi præcepta illius legis, a
quibus secundum suam speciem præscindit,
et ad qu® non se extendebat in lege na­
tur®, quia tunc non erant. Ita docent ex cajet
Thomistis Cajetanus tom. 1 Opusculor.™^
tract. 4, quæst. 2, Victoria in Summa, dc-M.
num. 116, de Pœnit. Martinas de Ledesmac^'1
2, part. 4, quæst. 16, art. 6, Petrus de
Ledesma cap. 6, de Pœnit. conci. 5, et 6, Boa»
Candidus disp. 24, art. 14, dub. 2, conci. Averi
5, Joan, a Cruce de Contrit, quæst. 2, dub.Tirso·
2, conci. 3 Ex aliis Vasquezqu. 86, art. 2,
dub. 7, Lugo disp. 5, sect. 7, num. 90,
Navarrus, Vega, et Major quos refert, et
sequitur Suarez disp. 4, sect. 6, Bonacina
quæst. 5, sect. 1, punct. 5 et 6, Diana 3
part, tract. 4, résolut. 118, Aversa quæst.
2, sect. 9, Trullench lib. 4, cap. 5, dub. 3,
Tirso disp. 33, et alii plures Recentiores,
unde Tirso affirmat hanc esse communem,
et veram sententiam. Sed quid de hoc num.
sequenti videbis.
Quam probant : quia pro vera contritione probasecundum se sumpta non requiritur reco-æ1^
gitatio peccatorum in particulari, qu® vel
ipsam præcedat, vel ipsam comitetur, vel
ad ipsam subsequatur : ergo prædicta re­
cogitatio

DISP. VJI, DUB. II.
cogitatio nullo modo requiritur ad talern
contritionem. Consequentia palet ab ex­
clusione omnium modorum, cum quibus,
vel eorum aliquo posset illa recogitatio
peccatorum ad contritionem concurrere, et
in antecedenti referuntur. Et illud sua­
detur, quoad omnes parles. Prima quidem,
nam in qualibet hora, et momento potest
jpwb· elici contritio, juxta illud Ezechielis 18:
In quacumque hora ingemuerit peccator, etc.
sed discussio peccatorum in particulari
exigit tempus non modicum : ergo non
requiritur, quod talis discussio antecedat
contritionem. Secunda etiam ostenditur :
quia actualis repraesentatio, et recogitatio
plurium peccatorum in particulari est hu­
mano modo impossibilis in eodem instanti:
quippe intellectus noster nequit ad tot, et
tam varia objecta simul attendere : ergo
minime requiritur quod in momento, in
quo fit contritio, detur actualis recogitatio
peccatorum in particulari. Ultima denique
constat ex immediata probatione: nam recogitatiopeccatorum,quae non requiritur per
sein ipso momento contritionis,et justifica­
tionis, minus requiri potest illo transacto :
ergo si. in illo momento non requiritur,
nec adesse humano modo potest, ut dictum
est, non potest desiderari post illud. Porro
recursus ad recogitationem saltem in voto,
sive ad propositum recogitandi peccata in
particulari, et de illis secundum proprias
rationes dolendi, vanus erit : quoniam,
ut contritio secundum se illud importaret,
deberet assignari aliquod praeceptum na­
turale obligans ad similem dolorem, et
discussionem. Hoc autem præceptum non
est assignabile, nec occurrit in veteri tes­
tamento : quod enim nunc detur, oritur ex
institutione sacramenti pœnitentiæ, et ad
legem gratiæ spectat.
opiûsiü
Secunda sententia praecedenti con«lentia (raria docet contritionem importare perse,
(etiamsi non daretur præceptum confes- i
^“sionis) discussionem, et dolorem omnium
repiica. peccatorum in particulari ; vel in re, ubi
id fieri potest; vel saltem in proposito illa
exequendi, cum fieri possit. Quare ad re­
plicam propositam negat minorem, ex qua
consequentia pendebat. Unde retorqueri
debet : nam discussio specialis peccatorum,
et omnium illorum secundum suas particu­
lares rationes doloris requiruntur ad con­
tritionem secundum se, et in omni statu;

107

I multo magis requirentur in præsenti statu,
ubi præter illa, quæ conveniunt contritioni
secundum se, occurrit divinum confitendi
præceptum : eruntque proinde necessaria
ex duplici titulo, videlicet ex natura ipsius
contritionis, et ex præcepto confitendi om­
nia, et singula peccata. Sic docent ex Thomislis Paludan. in 4, dist. 17, quæst. 1,
art. 2, conci. 5, Cano in relect. de pœni1 tentia, part. 3, conci. 3, Soto in 4, dist. can’^
17, quæst. 2, art. 3, Ludovicus Lopez 1 xugnus
part. Instr, cap. 6,Nugnus in Suppl, quæst.
2; art. 6, dub. 1, Prado quæst. 1, dub. 5, <·■ Bo§ 2, Sylvius quæst. 2, art. 6, concl. 1, Syl-Rkbar.
vester verbo Contritio, num. 5, Rayneriis^J1^·
in Pantheolog. tit. 14, de Contrit, cap. 4, Tarantaet alii. Idem etiam docent D. Bonavent. in Gabr.
4, dist. 16, secunda part. art. 2, quæst. 1,
et 2, Richard, eadem dist. art. 4, quæst. wwi.
2, Durandus dist. 17, quæst. 2, et dist. 21,Ludolp.
quæst. 3, Innocentius V, sive Tarantasia^il’.
dist. 17, art. 2, quæst. 2, et 3, Gabriel dist.
16, quæst. 1, art. 3, dub. 2, Alensis 4 ctias.
part, quæst. 17, membro 3, art. 8, § 1, etq^5"·
2, Raymundus in Summa apud Navarrum
in Summa cap. 1, num. 22, Angelus ver­
bo Contritio, num. 4, Ludolphus Carlhus.
lib. 1 Vitæ Christ, cap. 20, Adrianus quæst.
3, de Baptismo in fine, Joannes de Medina
cod. de Pœnit. tract. 1, quæst. 3, Ruardus
artic. 5. contra Lutherum. Philiarchustom.
1, de Officio Sacerd. part. 2 cap. 20, Valen­
tia tom. 4, disp. 7, qu. 8, punct. 6, concl.
2, et alii. Et huic sententiæ plurimum
favere Doctores antiquos, Dicastillo disp.
2, dub. 8, num. 172, quamvis illi contra­
rius, fassus est.
Hanc igitur probant ejus patroni primo
ab auctoritate: nam Isaiæ 38 dixit Eze-rît.
chias: Recogitabo tibi annos meos in amari­
tudine animæ meæ. Quæ verba Concil. Tri­
dent. sess. 14, cap. 4, exposuit de necessi­
tate considerationis peccatorum ad poeni­
tentiam : ergo specialis hæc discussio, do­
lorque specialis ei respondens requiruntur
ad veram contritionem secundum se, sive
independenter ab institutione sacramenti
pœnitentiæ, quod non erat tempore Isai. :
Idem significavit David Ps. 76, dicens: A7fgala1,
meditatus sum nocte cum corde meo; et exci­
tabar, et scopebam spiritum meum, ubi legit
D. Augustin « Scrutabar spiritum meum »
additqueS. Doctor : <r Se ipsum interroga? bat, se ipsum examinabat, in se judex

108

*

i

5 1
:

I

DE PŒNITENTIA.

D’ iin « crat· ® Quare necessitatem hujus recogifhGre- talionis, et doloris omnium peccatorum in
f>nrchry·speciali satis exprimunt idem D. August,
scsiom' lib. de vera, et falsa pœnit. cap. 9, et 14,
pt 17, D. Gregor. lib. 4 Moral, cap. 17, et
lib. 8. cap. 16, et D. Chrysost. lib. 1, de
compunctione in fine, et lib. 2, circa finem,
cl horn. 9, in epist. ad Hebr. ubi ait: « Si
« quis recognoscat se peccasse, et non ad
« singulas species descendat, nunquam
« cessabit,» id est, non desistet a peccando.
Psal©.
Et D. Ambrosius in præfat. ad Ps.27,pœni­
tentiam describens ait, < esse commemo« rationem delictorum, ut ea unusquisque
Evasio.
< in se castiget.» Nec momenti erit, si
cum Suario loco cit. num. Il, et aliis Ju­
nioribus respondeatur; illa Scripturae loca
solum repraesentare exempla, et facta sanc­
torum, qui operantur non praecise quod
est necessarium, sed etiam quod melius :
unde ex illis minus recte colligitur obli­
gatio. Et eodem modo, inquiunt, expo­
nendi sunt sancti Patres in testimoniis
relatis : hortantur enim ad id, quod est
Bejiciperfectius, licet necessarium non sit. Id, j
îur.
inquam, nec momenti est, nec sustineri I
debet: quoniam, cum Lutherani dicerent
contritionem, sive pœnitentiam non aliud
esse, quam cessationem a peccando cum
proposito novæ vitæ; Concil. Trident, ut
hunc errorem confutaret, et ut evinceret
necessitatem doloris, ac detestationis pec- I
catorum, verbis, et exemplis illorum Sanc­
torum usus fuit, ut constat ex verbis relatis
num. 83, quorum hic aliqua reproducemus. ·
a Et certe qui illos Sanctorum clamores
σ consideraverit. Tibi soli peccavi, et maa lum coram te feci. Laboravi in gemitu
« meo, lavabo per singulas noctes lectum
<t meum , Recogitabo tibi omnes annos
« meos in amaritudine animæ meæ, et
1 alios hujus generis, facile intelliget eos '
« ex vehementi quodam ante actæ vitæ
« odio, et ingenti peccatorum detestatione
α manasse. » Et ita plane est. Sed Luthe­
rani , si hanc Juniorum responsionem
edocti fuissent, facile eluderent Concilii
argumentationem dicendo illa testimonia
continere exempla , et facta Sanctorum,
qui operantur, non præcise quod est ne­
cessarium , sed etiam quod est melius :
atque ideo in illis testimoniis non recte
fundari obligationem odio habendi , ac
detestandi præteritæ vitæ peccata. N'emi-

nem autem Catholicorum credimus assensuruni. quod bene hoc modo responderent
Hæretici. Et tamen suppetias eis ferret,
qui approbaret Juniorum responsionem.
Ut falsa itaque, et fallax refellenda est.
86. Secundo probatur ratione ex his,8eterij
quae de facto contingunt : nam de facto™0®*
contritio importat vel in re, ubi fieri po­
test, vel in voto, quando in re fieri non
valet, discussionem omnium peccatorum
in particulari, et consequenter de eisdem
dolorem extensum ad omnes speciales
eorum rationes, ut constat ex dictis num.
78, et S3. Ergo idem dicendum est de con­
tritione secundum se, et in omni statu.
Probatur consequentia : nam ideo ita de
facto contingit in contritione, quia peccata
deferenda'sunt ex Christi institutione sa­
cerdoti, qui, ut judex de illorum gravitate,
et de condigna pro eis satisfactione judi­
cet; et tanquam medicus cuilibet morbo
convenientia remedia provideat, ne iterum
pcenitens in morbum, et mortem recidat ;
et denique ut attente censeat de obligatio­
nibus pœnitentis erga proximum, utputa
ad restitutionem famæ, vel bonorum tem­
poralium. Ab his namque radicibus pro­
venit obligatio manifestandi confessario
omnia peccata in particulari, atque illa
recogitandi secundum suas species, et nu­
merum, ut optime, ea perspicua deduxit
Concilium Trident, in verbis relatis num.
79, docens Christum sacerdotes reliquisse
sui vicarios tanquam judices, « ad quos
« omnia mortalia crimina deferantur, in
« quæ Christi fideles ceciderunt, quo, pro
« potestate clavium remissionis, aut re­
te tentionis peccatorum sententiam pronuntient. Constat enim sacerdotes judi« cium hoc, incognita causa, exercere non
α potuisse ; nec aequitatem quidem illos in
« pienis injungendis servare potuisse, si
« in genere duntaxat, et non potius in
« specie, acsigillatim sua ipsi peccata dea clamassent. Ex his colligitur oportere a
I t pœnitentibus omnia peccata mortalia,
« quorum post diligentem sui discussionem
« conscientiam habeant, in confessione re« censeri, etc. » Addit rursus : « Itaque
I « dum omnia, quæ memoriæ occurrunt,
« peccata Christi fideles confiteri student,
I » procuidubio omnia divinae misericordiae
« ignoscenda exponunt : qui vero secus
I « faciunt, et scientes aliqua retinent, nihil
divinae

DISP. VII. DvB. II.
a divinæ bonitati per sacerdotes romit« lendum proponunt. Si enim erubescat
« ægrotus vulnus medico delegere, quod
« ignorat medicina non curat, etc. » Addit
ulterius, quod ob eandem rationem cir­
cumstanti® mutantes speciem debent in
confessione exponi : « Quod eis non expli« catis non integre peccata innotescant
α confessariis, et fieri nequeat, ut de gra< vitate criminum recte censere possint,
< et pœnam, quam oportet, pro illis, pco« nitentibus imponere. » In contritione
autem secundum se, et præscindendo ab
obligatione manifestandi peccata alteri
homini, sunt prædictæ radices, occurruntque eadem motiva recogitandi singula,
et de eis in particulari dolendi ; cum ea
tamen differentia, quod modo jam insti­
tuto sacramento confessionis, alius a poenitente exercet officium judicis, et medici :
sed ubi ab ea institutione præscinditur
(ut loquendo de contritione secundum se,
et pro omni statu supponi debet) ipse pœnitens esset sui judex, ipse sui medicus,
atque ideo eandem recogitationem, et
scrutationem circa singula peccata deberet
adhibere in ordine ad se pro illis mune­
ribus obeundis, quam nunc tenetur adhi­
bere in ordine ad confessarium, ut ipsa
convenienter exerceat. Teneretur enim ju­
re naturali ad satisfactionem condignam
pro illis Deo offerre ; teneretur illa in se
promeritis punire ; teneretur eodem jure
sibi remedium providere ; teneretur de­
nique proximo satisfacere. Quæ, ut expe­
dit, reique gravitas exposceret, minime
posset exequi ex sola, et confusa recorda­
tione peccatorum in communi; sed debe­
ret descendere ad attentam diligentemque
illorum discussionem, attendendo ad va­
rias, graves, et graviores peccatorum spe­
cies, et ad magnam intra quamlibet spe­
ciem eorum multitudinem, ad varias
eorum radices, et occasiones, ad satisfa­
ctionem pro illis debitam, ad poenitentias,
et remedia pro sui cura procuranda, et ad
alia plurima, et plane omnia, quæ modo
confessarius, ut judex, et medicus exercet,
et tunc ad pcenitentem ipsum pertinerent.
Ergo, si in præsenti statu, concedentibus
Adversariis, vera contritio importat re,
aut saltem voto recogitationem, ac dolo­
rem peccatorum non præcise in communi,
sed in particulari, secundum proprias eo­

109

rum rationes specificas, et numericas :
idem de contritione secundum se, et independenter a præcepto confessionis dicen­
dum est. Totumque discursum indicavit
D. Thom. 1, ad Corinth. II, lect. 5, adDTh0!1)
illa verba. Quod si nosmetipsos dijudica­
remus ; quibus addit : « Discutiendo, judi« cando, redarguendo, et puniendo peccata
« nostra. Et sic aliquis debet judicare se
« ipsum, et quantum ad opera præterita.
« et quantum ad futura, secundum illud ad
« Galat. ult. Opus suum probet unusquis« que. »
Confirmatur urgenter,'et ad hominem conûrcontra plures tuentes priorem sententiam,
et præsertim Suarium loco citato num. 12, et ad
ubi recognoscit, quod adhuc in lege naturæ teneretur pœnitens in aliquibus even­
tibus ad recogitandum distincte peccata.
Primo, si restituendum esset aliquid ; se­
cundo ad tollendum aliquam occasionem
peccandi, si esset, vel adhibendum aliud
remedium necessarium pro emendatione :
tertio propter condignam peccatorum satis­
factionem ad tollendum reatum pœnæ
temporalis pro peccatis debitæ. Quæ omnia
non posset pœnitens convenienter exequi
absque accurata, et satis distincta peccato­
rum in particulari recogitatione, ut satis
ex se liquet. Aliunde vero obligatio illa
non convenit per accidens veræ pœnitentiæ, sed omnino per se, et ex vi propriæ
conditionis tendentis- in destructionem
peccati ; quare qui prædicta voluntarie
omitteret, non vere poeniteret, nec suo
muneri satisfaceret : ergo de ratione con­
tritionis, seu veræ pænitentiæ in omni
statu est, quod per se loquendo recogitet
homo sua peccata distincte, et in particu­
lari, etitadoleat, ubi occasionem, et tem­
pus habet.Ubi autem ista desunt, vel prius­
quam homo se applicet ad distinctam
illam recogitationem, et movetur efficaciter
a Deo ad contritionem ; satis est, quod
illam habeat in voto, seu proposito : sicut
in præsenti statu, concedente Suario, solet
homo conteri, et justificari antecedenter ad
sacramentum pænitentiæ, in re, et ipsam
diligentem conscientiæ discussionem, et
alias conditiones, quas sacramentum re­
quirit : sed tamen nec conteritur, nec jus­
tificatur sine voto sacramenti, et aliorum,
quæ istud exposcit. Et sic contigisse in
aliquobum pcenitentia ante institutionem,

110

..

DE POENITENTIA.

et usum hujus sacramenti facile conceditur,
praesertim in his, qui quasi subito, et bre­
vissimo tempore conversi sunt, quibus
proinde satis tunc fuit confusa peccatorum
cognitio, ut deZachæo Luc. 19, et a fortiori
de latrone in cruce pendente Luc. 23,
possumus intelligere. Sed hæc sunt per
accidens respectu contritionis : sicut nunc
est per accidens, quod quis aliquando mo­
riatur cum contritione, sine sacramento in
re, cujus votum in contritione ipsa inclu­
ditur, et sine illo vera contritio non esset.
87. Quamlibet autem ex duabus praedic­
xJudiciom tis opinionibus sequamur ; satis replicæ,
aacftns
circa re· pro qua illas expendimus, factum est : nec
latas
opus habemus uni earum determinatae sub­
sent
scribere, praesertim, cum una, et altera
habeat graves patronos inter Thomistas.
Et quidem primam docere videtur Ange­
licus Praeceptor quæst. 28, de Verit. art. 5
ad 3, his verbis : « Non est necessarium,
« quod aliquis in ipso momento justifica« tionis de hoc, vel illo peccato determi« nate cogitet, sed solum quod doleat se
« propria culpa a Deo esse aversum. » Et
in resp. ad 4, addit : « Omnia peccata con« veniunt in aversione a Deo, ratione cujus
« gratiam impediunt. Unde ad justificatio« nem non requiritur, quod in ipso justifi< cationis momento aliquis de peccatis sin« gulis cogitet, sed sufficit, quod cogitet de
« hoc, quod per culpam suam est aversus
« a Deo. » Sed quærentes, reperientesque
Sentent.
2 est D.Thomam, ut judicem in hac causa, non
confor­
mior D. possumus non secundae sententiæ adhæreThom. re : quia, quantum capimus, illam eviden­
ter. et ex proposito docet in hac 3 part,
quæst. 87, art. 1. ubi ait ·. « Exigitur au« tem ad remissionem peccati mortalis
« perfectior pœnitentia, ut scilicet, homo
« actualiter peccatum mortale commissum
σ deiestetur, quantum in ipso est. utscili« cet diligentiam adhibeat ad rememoran« dum singula peccata mortalia, ut singula
<i detestetar.
detestetur. u» Nec potest dici, quod Ιοlo­
quatur de remissione peccatorum in hoc
sacramento, vel de poenitentia pro hoc
statu legis Evangelicæ : nam aliter omnino
se habet loquendo, scilicet, in genere, et
attendendo piæcise ad remissionem pec­
cati mortalis, et remissionem peccati ve­
nialis consideratis secundum se, et poeni­
tentiam diversam, quam pro sui remissione
exigunt, ut legenti articulum evidenter

constabit. Et proculdubio in 1, ?, non age­
bat de sacramentis, et tamen quæst. 113,
art. 5 ad 3, dixit : « In tempore præce« denti justificationem oportet, quod homo
α singula peccata, quæ commisit, deteste« tur, quorum memoriam habet. Et ex
a tali consideratione præcedenti subsequi­
tur in anima quidam motus detestantis
universaliter omnia peccata commissa:
inter quæ etiam includuntur peccata
oblivioni tradita. » Eandem doctrinam
tradit in 4, dist. 17, quæst. 2, art. 2, quæstiunc. 6, et dist. 21, in expositione hteræ,
et in ipso loco, qui pro prima sententia
afferebatur ex quæst. 28, de Verit. art. 5,
post verba relata ex resp. ad 4, addidit:
* Recogitatio autem singulorum peccatoα rum debet vel præcedere, vel saltem
« sequi justificationem. » Ubi manifeste in­
clusit omnem contritionem, quam posse­
mus imaginari inter ejus testimonia: et
simul explicuit legitimum sensum opi­
nionis, quam amplectimur, nempe pro
vera contritione requiri discussionem sin­
gulorum peccatorum; sed non alligari soli
justificationis momento ; sed posse illam
antecedere, aut subsequi, et comitari jus­
tificationem, si non in re habitam, saltem
in voto.
Unde patet ad fundamentum primæsen-o^^
tentiæ.quod late expendit Suarez, sed
tur evidentem in subsistentiam in his, quæ
de facto contingunt : nam de facto pro con­
tritione, qua peccator solet ante sacramenti
susceptionem justificari, requiritur recogita­
tio omnium, et singulorum peccatorum in
particulari, vel in re exeeuta. vel imbibita
saltem in voto suscipiendi sacramentum,
ut Suarius ipse, et alii Auctores primæ
sententiæ communiter docent. Ab illis ita­
que inquirendum est. quando recogitatio
singulorum peccatorum debeat adesse,
ante momentum contritionis : vel in ipso,
vel post ipsum? Et quod responderint;
solutio difficultatis ab eis objectæ erit pro
prædicta recogitatione, et contritione ante
statum legis Evangelicæ, sive independenter a præceplo confessionis. Sed nos ex
hactenus dictis facile respondemus recogi­
tationem peccatorum per se, et commu­
niter loquendo præcedere instans contri­
tionis : nam hæc communiter oritur ex
consideratione fæditatis, et multitudinis
peccatorum, ut ex testimoniisConcilii Tridentini,

DISP. VII, DUB. ΙΠ.

dentini, et D. Thomæ edocemur. Nec opus
est, quod in ipso contritionis, ac justifica­
tionis momento omnia peccata in particu­
lari repræsenterilur secundum suas pro­
prias rationes : sed sufficit hanc notitiam,
quæ successive acquiritur, præcessisse, et
eo momento in communi, aut in confuso
refricari : nam contritio tunc sub motivo
generali satisfaciendi Deo pro offensis,
terminatur ad omnia, et singula peccata
prius cognita, et ad omnes eorum specificas
rationes, tanquam ad objectum quod. Ubi
autem illa exacta recogitatio non præcedit,
sed peccator motus ab Spiritu sancto, in
contritionem quasi subitaneam prorum­
pit; sicut talis contritio importat proposi­
tum observandi alia præcepta, ita includit
votum recogitandi singula peccata præterita, ut homo assumat pœnas convenientes
pro eorum satisfactione, ut caveat ab occa­
sionibus ad ea trahentibus, ut proximo
restituat, quod debet, et alios fines conse­
quatur, propter quos, aut similes dolor ad
sacramentum pœnitentiæ requisitus prædictam recogitationem, et conscientiæ dis­
cussionem exposcit, ut satis constat ex
didis.
DUBIUM III.

Qu.r sit materia doloris pertinentis ad
sacra ment um pœnitentiæ.

Non admodum necessaria erat hujus
difficultatis discussio, tum quia facile supe­
ratur, tum, quia, si aliquam arduitatem
continet, explicatam fuse reliquimus in
priori hujus Tract, parte a num. 4, et ideo
breviter in ea versanda, ac resolutorie
procedemus, quam omittere aliunde non
oportebat, ne plura, quae concernit, in hac
disputatione, desiderarentur, ad quam
pertinent per se. Nomine autem materiae
intelligitur objectum, circa quod versatur
dolor, illud refugiendo, ac detestando,
quod licet sit materia remota respectu sa­
cramenti, est tamen proxima respectu do­
loris pertinentis ad sacramentum. Et ad
hunc dolorem, ut talem, et sub expresso
ad sacramentum pœnitentiæ ordine cingi­
tur proposita difficultas. Nam quod attinet
ad dolorem, prout est actus pœnitentiæ
virtutis, satis constat ex dictis in priori

pario disp. 5, per totam, et amplius incidenter constabit ex dicendis.

Proponitur communis sententia, et ab
aliquibus objectionibus vindicatur.
88.Dicendum est materiam doloris perti-Aster­
nentis ad sacramentum pœnitentiæ esse110’
omnia, et sola peccata pcenitentis post
baptismum commissa. Hæc conclusio est
communis inter Theologos, et nequit ap­
tius suaderi, quam illam explicando per
singulas ejus partes : inde enim ejus adæquate veritas apparebit. Sed prænotandum
prius est duplicem distingui in hoc sacra­
mento materiam : aliam sufficientem,
quæ, videlicet, sufficit in suo genere ad
sacramentum, sed tamen non debet neces­
sario ad illud deferri, ut est peccatum
veniale : aliam vero necessariam, quæ non
solum sufficit, sed debet ex præcepto di­
vino in confessione exponi, et ad sacra­
mentum concurrere. Unam autem, et al­
teram materiam sufficientem, et necessa­
riam significamus in assertione per
materiam doloris, etc., et in hoc sensu
accipienda sunt, quæ dicemus. Primo
itaque affirmamus materiam esse peccata :
quod est evidens supposita institutione
hujus sacramenti per modum spiritualis
judicii, in quo pœnitens est reus, et se
accusat: et pro isto judicio materia debet
consistere in delictis, sive peccatis ipsius
rei, seu pœnitenlis. Idque satis perspicue
constat ex ipsa sacramenti forma, nempe
Ego te absolvo a peccatis tuis : in quo signi­
ficatur materiam hujus judicii esse peccata,
a quibus per sententiam sacerdotis pcenitens liberatur.
Sed addidimus omnia ad comprehen­
dendum tam mortalia, quam venialia. Et
de mortalibus facile constat, cum sint ma­
teria necessaria, sive necessario deferenda
ad hujus sacramenti tribuual, utexsæpius
dictis satis constat, et nemo ex Catholicis
negat. Idque negare esset hæreticum : quia
(ut alia hactenus repetita omittamus) Con­
cil. Trident, sess. 14, cap. 2, docet : « Estconcll.
« autem hoc sacramentum pœnitentiæ Trident.
« lapsis post Baptismum ad salutem ne­
te cessarium : » idque diffinivit can. 7
ejusdem sessionis. De venialibus autem

I

I

Ii

112

·.

DE PŒNITENTIA.

Franciscus ûssuma (.vir alias pius, et do­
ctus) in Alphabeto2, tract. 4. cap. 5, lit.
D. asseruit non esse materiam sufficientem
sacramenti pœnitentiæ, et eum, qui ea
sola confitetur, et ab eis absolvitur, non
recipere gratiam ex opere operato. Sed
hæc etiam doctrina est hæretiea: quia
Concilium Tridentinum sess. cit. cap. 5,
ConeiÎ1'
: * Ven*a^a» qu*bus a gratia Dei non
« excludimur, et in quæ frequentius labimur, quamquam recte, et utiliter, ci­
traque omnem præsumptionem in con­
fessione dicantur, quod piorum homi­
num usus demonstrat; taceri tamen citra
culpam, multisque aliis remediis expiari
a possunt. > Quod est asserere peccata
venialia esse quidem materiam, licet non
necessariam, tamen sufficientem hujus sa­
cramenti. Et conformiter ad hanc doctri­
nam diifinivit can. 7 : « Si quis dixerit...
Idem. « non licere confiteri peccata venialia,
« anathema sit. > Et plane convincitur id
dicere, qui negat venialia esse materiam
sufficientem hujus sacramenti, ut istud
(cum aliis conditionibus supponendis)
causet gratiam ex opere operato: quia
non licet ita confiteri, aut ea praecise di­
cere, ex quibus sacramenti fructus sequi
non possit. Et idem, quod Concilium, jam
prius statuerat Leo X in condemnatione
articuli 8, contra Lutherum. Ratio etiam
theologica idem demonstrat : quia peccata
venialia vere sunt peccata, et aliquam ma­
litiam important, licet longe inferiorem,
quam mortalia: ergo possunt subdi potes­
tati, quam sacerdotes habent solvendi, ac
ligandi in sacramento pœnitentiæ ex Chris­
ti concessione, et institutione : hanc enim
dedit eis Christus absque ulla limitatione,
vel restrictione ad certum, et determina­
tum genus peccati. Quare ob hæc, et alia
motiva merito jussit sacrum Inquisitionis
tribunal in Indice expurgatoricranni 1640,
pag. 425, deleri eam Alphabeti doctrinam.
89. Nec videmus quid vel apparentis
Obj ici­
tur.
momenti potuerit illius Auctori occurrere,
ut tam absurda subscripserit. Opponi tamen
valet : nam peccatum, quod potest esse
materia sacramenti, concurrente ejus do­
lore, et aliis requisitis, quibus sacramen­
tum perficitur, dimittitur per sacerdotis
absolutionem ; aliter frustra huic, et
Ecclesiæ clavibus subderetur per confes­
sionem ·, sed peccata venialia non dimit-

tunlur per sacerdotis absolutionem : ergo
non possunt esse materia hujussacramenli.
Celera constant. Et minor suadetur : quia
peccata venialia non remittuntur quoad
culpam, manente reatu ad pœnam Purga­
torii,ut ex professo docet M. Tirso, tom.3,
select, disp. 8, per totam, ubi statuit pecca·
tum veniale, transacto actu, non esse aliud,
quam prædictum reatum ; sed certum est
post confessionem venialium, et absolutio­
nem sacerdotis, manere reatum ad poe­
nam Purgatorii ; et similiter post illa
præmissa in Purgatorio puniri : ergo ve­
nialia non remittuntur per sacerdotis ab­
solutionem. Nec satisfaciet, qui dixerit
cum Tirso absolutionem sacerdotis remit­
tere aliquid reatus ad prædictam pœnam,
atque ideo aliquid culpæ, quæ ab illo reatu
non distinguitur ; sed relinquere aliquid
tam culpæ, quam reatus ad pœnam ultimo
luendam in Purgatorio. Nam contra est,
quod posito dolore sufficienti cum sacra­
mento ad remissionem culpæ, non est, cur
tota non remittatur : et sic videmus, quod
posito dolore sufficienti cum sacramento ad
remissionem peccati mortalis, remittitur
totum, quod in eo habet rationem culpæ,
licet illud gravius incomparabiliter sit,
quam peccatum veniale : ergo si posito
sufficienti dolorecumsacramento ad remis­
sionem venialium, non remittitur culpa
per sacerdotis absolutionem, signum est
venialia non esse materiam sufficientem
hujus sacramenti, quæ possit clavibus
Ecclesiæ subdi, et sacerdotali absolutione
aboleri.
Ad hanc objectionem respondetur ne-θ^
gando minorem : certum namque est juxtarespoii
communem Theologorum doctrinam, et
fidelium apprehensionem, ac proprietatem
verborum absolutionis, peccata remitti
per eandem absolutionem quantum ad
culpam juxta pœnitentis dispositionem. De
quo videri possunt, quæ discussa reliqui­
mus locis relatis num. 69. Ad minoris
autem probationem iterum neganda est
minor sequentis syllogismi, quam vehe­
menter falsam censemus, nec aliunde
ortam, quam ex falsis pariter principiis
quorundam antiquiorum confundentium
reatum ad pœnam cum culpa, seu macula
post actum peccati. Sed doctrina Concilii
Trident, sess. 6, de Justificatione, et sess.
14, de sacramento pœnitentiæ potuerunt,
debueruntque

•Λ»

DISP. VII, DUB.III.

debueruntquo tales opinationes emendari,
et ad meliorem frugem reduci, recognos­
cendo culpam, seu maculam post actum
peccati aliud esse a reatu pœnæ, sive obiicosril gatione satisfaciendi. Nam Concilium
iri&aisess. 14, cap. 8, ait : « Sancta Synodus de« clarat falsum omnino esse,et a verbo Dei
< alienum culpam a Domino nunquam re« mitti,quin universa etiam pœna condone« tur. » Et can. 12,diffinit ; « Si quis dixe» rit totampœnam simulcum culpa remitti
«semper a Deo... Anathema sit. » Ergo
Geri potest, et non semel contingit remitti
totam culpam a Deo, quod in hoc sacra­
mento fit ministerio sacerdotum, et non
remitti totam pœnam, sive obligationem
satisfaciendi. Nec ullo modo audiri debet
I
prædictus Auctor dicens hanc Concilii doc­
trinam, et diffinitionem procedere circa
peccata mortalia, secus circa venialia· Nam
doctrina, et diffinitio Concilii sunt indefi­
nite, et in genere, nullatenus quantum ad
hoc distinguentes inter peccata mortalia, et
venialia ; atque ideo in materia dogmatica
æquivalentpropositioni universali, et dis—
tributivæ circa eandem materiam. Et pro­
fecto, si Concilium aliud intendisset, facil­
limo negotio illud significasset, non
dicendo semel, et iterum culpam sine res­
trictione ; sed addendo adjectivum limi­
tans, nempe culpam mortalem.
Idque confirmatur exemplo satis apposimfir-to in eadem materia : nam ubi Concilium
““’•accessit ad agendum de materia remota
hujus sacramenti, quæ consistit in peccatis,
praevidens differentiam inter gravia, et
levia,docuit cap. 5, sess. 14, (verba proxime
dedimus) pœnitenles debere confiteri omnia
mortalia, et posse confiteri venialia, sed ad
τήίΰΐ ‘dnon teneri. Et rursus can. 7 : « Si quis
«dixerit in sacramento pœnitentiæ ad re■< missionem peccatorum necessarium non
« esse jure divino confiteri omnia, et sin« gula peccata mortalia... Et non licere
« confiteri peccata venialia, anathema
«sit. » Ubi apparet, quam sedula atten­
tione, et perspicuis verbis distinxerit inter
mortalia, et venialia, ubi distingui debuit,
ne sub una determinatione comprehende­
rentur quantum ad modum remissionis,
quem habent diversum. Si ergo simile quid
discriminis haberent quantum ad remis­
sionem culpæ, et pœnæ, illa Concilium
expressis vocibus distingueret : quod taSalmanl. Curs, theolog. tom. XX.

113

men non fecit, sed absque ulla distinctione
docuit, diffinivitque, quod dimissa culpa
non semper remittitur tota pœna. Atque
ideo fateri oportet, quod remissis peccatis
venialibus quantum ad culpam, potest, et
solet remanere aliquis eorum reatus quan­
tum ad pœnam : sicut plane omnes appre­
hendimus, et communiter loquimur. Etsi
id contingit in mortalibus, ut ille Auctor
non negat propter diffinitionem Concilii,
quam ideo ad mortalia restringit ;cur non
etiam in venialibus, in quibus etiam dis­
tinguitur malitia a debito pœnæ ; cum
istud in ea, vel re, vel ratione fundetur ?
Præsertim, quia sicut optime intelligimus
tolli peccatum per gratiam habitualem, et
relinqui obligationem ad aliquam pœnam :
ita etiam intelligimus excludi peccatum
veniale per actum charitatis sibi opposi­
tum, et remanere debitum alicujus suppli­
cii. Recolantur, quæ fuse tradidimus locis
supra relatis, ex quibus constabit, qualiter
venialia suam maculam importent, et quæ
sit forma illam delens, et quomodo in hoc
sacramento remittantur ex opere operato.
Hic enim sufficit, vel attigisse, et repulisse
falsum adeo dicendi modum, et oportet
pergere ad alia.
90. Diximus in assertione, et sola pec­
Sola
cata esse hujus sacramenti materiam. Et peccata
su 111
ratio est : quia illud præcise habet ratio­ materia
nem materiæ in sacramento, quod subji- saciramenti
citur ejus formæ, nempe absolutioni sacer- ^eniiendotis ; sed sola peccata tali formæ subji- 1 æ·
ciuntur, ut constat ex verbis, quibus vel
explicite, vel implicite positis constat.
Ego te absolvo a peccatis tuis : ergo sola
peccata sunt materia hujus sacramenti. Et
sic docent communiter Theologi.
­
Sed oppones. Imperfectiones in via Objici
tur in
salutis non sunt peccata mortalia, nec ve­ contra­
nialia ; et tamen sunt materia sufficiens rium.
doloris requisiti ad hoc sacramentum :
ergo falsum est sola peccata esse illius ma­
teriam. Major est certa : quia imperfec­
tiones distinguntur contra peccata morta­
lia, et venialia juxta communem Theolo­
gorum sententiam, et quidem merito : quia
omne peccatum est contra legem illud
prohibentem ; imperfectiones vero solum
procedunt contra consilium, quod obliga­
tionem non inducit, ut optime docuit D·
Thom. 1. 2, q. 108, art. 4, dicens : « HæcD.Tù m»
« est differentia inter consilium, et præcep8

3

114

DE PŒNITENTIA.

i

w 41

« Ium,quod pnæceptum importat necossita« tem : consilium autem in optione ponitur
a ejus.quoddatur. * Minor etiam suadetur :
inde recte colligitur peccata venialia esse
materiam sufficientem hujus sacramenti,
quod persons sanctæ illa confitentur, ut
TOden:. colligitur ex Concil. Trident, sess. 14, cap.
5, ubi usum confitendi venialia defendit
contra Lutherum dicendo : « Venialia,
quibus a Dei gratia non excludimur, et in
quæ frequentius labimur, quamvis recte,
et utiliter, citraque omnem præsumptionem in confessione dicantur, quod piorum
hominum usus demonstrat, etc. i> Sed pii
homines, dediti vitæ spiritualis profectui
imperfectiones etiam deferunt ad hoc sa­
cramentum, et de eis se accusant, ut per
experientiam cognoscunt ministri, qui
personarum spiritualium confessiones
audiunt : ergo imperfectiones sunt materia
sufficiens pro dolure ad hoc sacramentum
requisito.
Confirmatur, et declaratur amplius : quia
Confir­ resistere, sive non obedire acquiescendo
matio.
divinis inspirationibus nullam est pecca­
tum ; siquidem harum inspirationum
materia concernit communiter opera supererogationis, aut consilii, ad quæ nulla
lege obligamur ; et tamen usus est piorum
illa confiteri, ad idque hortatur Piissimus,
Ludov. et admodum Venerabilis M. Ludovicus
GranaGranatentis in Memoriali vitæ Christian®
tens.
Toi.
tract. 2, part. 2, cap. 3, cui subscribunt
Log
viri docti Toletus lib. 3, cap. 2, num. 5,
Lugo disp. 10, sect. 2, in fine, et alii plu­
res : ergo, quod peccatum non est, potest
esse mater a doloris, huic sacramento ser­
vientis.
91. In diluendo hanc objectionem caven­
C h en
dutn a dum nobis est a du ibus sententiis extreme
dtubb*
.«eaten- oppositis. Nam Joannes Sanchez in select,
t'»x. etc disp. 1 et6el7, reprehendit personas spi­
rituales, quod de imperfectionibus se accu­
Joan
sent in sacramento pœnitentiæ. cum ejus
Sancli.
materia esse non possint. Quam senten­
Logo.
J):an.
tiam refert, el non reprobat Diana, quin
Avers)
aptam dicit ad sedandum multos scrupulos
3 part, tract. 4, résolut. 52, et 9,part, tract.
9, résolut. 19. E converso aliqui ita pon­
derant imperfectionum deformitatem, ut
illas accensere videantur materiæ suffi­
cienti hujus sacramenti. Ita se gerunt Lugo
disp. 3, sect. 1, et Aversa quæst. 2, sect. 7,
num. 9 et alii expendentes specialiter (ut

[ alia leviora omittamus), quod licet Deus
non avertatur positive ab homine propter
has imperfectiones, avertitur tamen nega­
tive : et licet non irritetur ad infligendum
poenam, deobligatur tamen ad communi­
candum uberiora auxilia, atque efficacia;
unde quasi indirecte disponitur homo per
imperfectiones ad patrandum culpam,quæ
negato auxilio efficaci succedit. Unde licet
non audeant dicere, quod imperfectiones
sint materiam doloris pertinentis ad sacra­
mentum pœnitentiæ; dicunt tamen esse
materiam doloris pertinentis ad poeniten­
tiam virtutem, et occasionem dant existi­
mandi. quod prædictus dolor queat etiam
sacramento deservire : nam quod directe,
aut indirecte peccatum inducit, etiam est
peccatum, et materia doloris pro sacra­
mento.
Oportet itaque ab illis extremis in viamBes^·
mediam nos colligere, et loqui cum distinctione, imperfectiones namque possunt
considerari vel secundum ea præcise, quæ
essentialiter important ; vel secundum ea,
quæ accidentaliter habent, et cum quibus
in actu exercito, frequentissime, et ut in
plurimum conjunguntur. Ut enim in tract.
13, de peccatis, disp. 19. dub. 1, explicui­
mus, imperfectionis voce apud Theologos
significatur ille actus, qui ex specie, et in
individuo est moraiiter bonus ; sed non
pertingit ad eum gradum, quem studium
perfectionis importat, et quem de subjecto
ad eam tendente prudens opinio poterat
sperare. Ubi apparet talem defectum per­
fectionis in actu bono non esse contra ali­
quam legem stricte, et in conscientia obli­
gantem : sed solum praetermittere quandam
decentiæ legem in meliora tendendi. Unde
imperfectio est actus absolute bonus; et
potest esse meritorius vitæ æternæ, ut
liquet in actu charitatis magis remisso,
quam sit habitus de quo dixit D. Thom. 2,°·^*
2, q. 21, art. G ad 3, quod « dum in via
!
*i Dei procedit aliquis, nedum charitas ejus
i
« augetur (quod actu intensiori fit) sed
« etiam dum disponitur ad ejus augumen1 tum, e (quod fit etiam per actus minus
intensos) Non laudatur tamen actus imper­
fectus, licet absolute bonus, quia laus, sicut
et consilium respiciunt opera perfectiora :
et tamen reprehendi non potest, ut quid
culpabile. Quod si inter spirituales ali­
quando reprehenditur quasi minus con­
gruus

r
À

•♦Z

DISP. VII, DDB. III.

gruus eorum statui , et profectui ; vera
reprehensio, aut vituperatio non est, sed
magis exhortatio ad sectandum perfectiora.
Unde constat ponderationes illas Lugonis,
et Avers® esse cxcessivas, et falsas in ri­
gore theologico, ut recte observavit Prado
t|u. 1, dub. 4, § 7, num. 46. Deus enim
complacet absolute in his actibus, quos im­
perfectiones vocamus, quia sunt absolute
boni, et ab ipso Deo, qui nihil odit eorum,
quæfecit. Quare nec privative, nec nega­
tive avertitur ab homine propter solas im­
perfectiones, nec illis ob ea denegat auxi­
lia efiïcacia, quodessetsummumsupplicium
cum absque illis ruamur infallibililer in
peccata. Et similiter dici non valet, quod
disponat adhuc indirecte ad culpam, cum
sint absolute opera moraliter bona, et ali­
quando supernaturalia: quamvis non in ea
intensione, qua possent : et ideo nulla ra­
tione disponunt ad culpam, quamvis nec
disponant ad majorem perfectionem, quae
expectari posset a subjectis juxta illorum
statum, et studium tendendi in meliora.
Quæ motiva evincunt imperfectiones ita
consideratas non solumessemateriam dolo­
ris pro sacramento, sed nec doloris eliciti
a virtute pœnitentiæ : quoniam hæc dolet
ex motivo satisfaciendi, prout valet utcum­
que pro offensa Dei : in imperfectionibus
autem non reperitur ulla Dei offensa, nec
ex eis proinde resultat ulla obligatio ad
satisfactionem. Si quis vero est earum do­
lor, pertinet ad charitatem, cujus est ad
Deum magis, ac magis per amorem acce­
dere, et consequenter dolere, et tristari,
quod non ita progrediamur, sed remisse, et
imperfecte.
Quamvis autem imperfectiones essen­
tialiter considerate, in proprietate ac ri­
gore Theologicis ita se habent; negari
tamen non debet, quod satis frequenter
sibi conjuncta habeant peccata venialia,
quin, et quod sint non pu ræ imperfectio­
nes, sed etiam culpæ saltem leves, utputa
accidiæ. inconstantiæ, ingratitudinis, et
obdurationis in parvipendendo divina au­
xilia ad meliora. Accedit juxta veram, et
communiter receptam sententiam D. Tho­
ma* I, 2, quæst. 18, art. 9, quam statui­
mus tract. 11, de honit. et malitia disp. 7,
dub.2, nullum dari actum humanum in
individuo, qui non sit bonus, aut malus
moraliter propter obligationem, quam

homo habet operandi rationabiliter, sive
propter finem honestum : a qua obligatione
non eximuntur actus de sua specie indif­
ferentes, aut ex objecto honesti. Frequen­
tissime autem contingit istos, quos imper­
fectiones vocamus, carere hujusmodi ordi­
natione, nec facile, et communiter illam
assequi. Quare cum eadem frequentia acci­
dit, quod sint peccata venialia : non qui­
dem quia ex objecto opponantur alicui legi
particulari; sed quia opponuntur legi uni­
versaliori prohibenti, ne homo sui compos
operetur absque intentione, et ordine ad
finem honestum. Verbi causa, Constitu­
tiones Reformationis nostræ non obligant
ad culpam aliquam gravem, aut levem,
sed praecise ad poenam in eis taxatam :
quare ex terminisfieri potest, quod earum
violatio, aut non observatio nullum pecca­
tum importet, sed meram imperfectionem
sitam in eo quod earum directione, et ob­
servantia non ad meliora illis præscripta
aspiremus. Sed raro id contingit absque
aliqua culpa veniali, saltem ob carcntiam
motivi, et finis honesti. Quem namque
communiter reperiemus ad loquendum
tempore prohibito, ad egrediendum e cel­
lulis absque necessitate, ad bibendum sine
expressa licentia, ad consumendum tem­
pus in rebus de se indifferentibus, et inu­
tilibus ? Hac itaque causa multi actus, qui
videntur esse tantum imperfectiones, sunt
re ipsa in exeeutione peccat i venialia.
92. Ad objectionem ergo pro cujus legi­
tima enodatione hæc adduximus, respon­
detur ; distinguendo majorem, illamque
concedendo quantum ad imperfectiones
secundum se, sive essentialiter considera­
tas : sed neganda est, si applicetur genera­
liter omnibus imperfectionibus prout in
exercitio fiunt : oppositum enim constat ex
dictis. Deinde minor eisdem terminis de­
bet distingui, et concedi, si applicetur im­
perfectionibus, proui communiter occur­
runt in actu exercito ; et negari ubi
applicatur imperfectionibus consideratis
secundum se, et quoad essentialia precise.
Atque his præmissis negamus consequen­
tiam absolute. Probationes autem premis­
sarum non aliud evincunt, quam quo I con­
cessimus, et usu piorum in confitenie
imperfectiones satis confirmatur : quem
usum, laudamus, quidquid immerito Sanc­
tius in oppositura reclameL Sunt euim

116

«

Mr · ■

I

V
’
Ç "' ■·

<4

DE PŒNITENTIA.

im perfcctiones sæpissime peccata venialia
atque ideo sufficiens hujus sacramenti ma­
teria. Quod prube cognoscunt person® spi­
rituales : et aliunde etiam in perplexita­
tem solent incidere, dubitantes, an solam
imperfectionem, an veram culpam commi­
serint. Quare privari non debent, ut suas
imperfectiones sub hac dubietate manifes­
tent in confessione, et sic de illis se accu„
sent. Ad confirmationem respondetur
Rcspanderor ideodem modo: quia licet non acquiescere dieontirn^tiO· vinis inspirationibus ergasupererogationis
cew. opera non sit secundum se peccatum cum
non violetur lex, sed duntaxat omittatur
consilium : tamen in exercitio non semel
conjungitur cum aliqua culpa indisciplina?,
in non acquiescendo, vel ingratitudinis, in
non appretiando Dei vocationis beneficia,
vel denique imprudentiae; in non adhi­
bendo honestum finem illis actibus, qui
contra, aut præter inspirationes exercen­
tur, ut satis constat ex dictis.
93. Sed prosequamur in explicando, et
confes­
probando assertionem, quae addit peccata
sio de
peccatis debere esse
nitent is, denotando dolorem
propriis
non de requisitum pro hoc sacramento debere esse
alienis
d bel de peccatis propriis, non vero dolorem de
esse. alienis. Quod palet ex ratione saepe insi­
nuata : nam materia hujus sacramenti
debet ejus conditionis esse, ut subdatur
formae absolutionis, eidemque commensuretur. Manifestum autem est praedictam
formamsolum dirigi ad pœnitentem.et ejus
peccata, ut liquet ex verbis, Ego te absolvo a
peccatio tuis : ergo materia doloris huic
sacramento servientes consistit in peccatis
propriis pœnitentis, et non in alienis.
! Nec refert, si opponas primo ; nam alie­
Objet
na peccata possunt esse materia doloris
pertinentis ad poenitentiam virtutem :
ergo pariter possunt esse materia doloris
pertinentis ad sacramentum pœnitentiæ.
Consequentia probatur a paritate. Et an­
Sua’cz
tecedens (quod docet Suarez disp. 2 sect. 1,
Lugo.
Àvcrsa. num. 9, Lugo disp. 3, sect. 2, Aversa q. 2,
sect. 7, § 7, et alii) suadetur: quia per
spem Theologicam possumus sperare alie­
nam beatitudinem, sive beatitudinem aliis,
ut statuimus Tract. 18, de Spe, disput. 1,
dub. I, § I, conci. 2 : ergo pariter per vir­
tutem pœnitentiæ possumus dolere de pec­
catis alienis. Et ratio videtur eadem; quia
quod aliquis speret beatitudinem alteri, et
non solum sibi, provenit ex unione, quam

ad alterum habet per charitatem, secun­
dum quam sunt unum, et proximus est
alter ego, ut optime tradit D. Thom. 2, 2,D
q. 17, art. 3, dicens: « Spes potest esse
« alicujus dupliciter. Uno modo absolute,
« et sic est solius boni ardui ad se perti« nentis. Alio modo ex præsupposilione
« alterius, et sic potest esse etiam eorum,
a quæ ad alium pertinent.... Præsupposita
« unione amoris ad alterum, jam aliquis
« potest sperare, et desiderare alteri vitam
« æternam, in quantum est ei unitus per
< amorem. Et sicut est eadem virtus cha« ritatis, qua quis diligit Deum, se ipsum,
α et proximum : ita etiam est eadem virtus
a spei, qua quis sperat sibi, et aliis : » ergo
pariter supposita unione charitatis cum
proximo, possumus per virtutem pœniten­
tiæ poenitere de alienis peccatis. Secundo
quia nemo petit sibi remissionem peccato­
H
rum, de quibus non dolet; sed potest quis
petere sibi remissionem peccatorum alie­
norum, ut constat ex David dicente Ps. 18:
Et ab alienis parce servo tuo : ergo possu­
mus habere poenitentiam erga aliena pec­
cata. Tertio: quia non minus est satisfa-^
cere pro peccatis alienis, quam de illis
pœnitere; sed certum est posse nos satis­
facere pro alienis; siquidem commune est
inter catholicos applicare sua opera satisfactoria pro aliis, et præsertim pro animabus Purgatorii: ergo similiter possu­
mus de alicujus peccatis per veram poeni­
tentiam dolere.
Quæ probatio potest haud violenter exten­
di ad dolorem pro sacramento requisitum :
quia non obstante, quod satisfactio data a
confessario sit vera sacramenti pars, potest
nihilominus pœnitens eam satisfactionem
implere, aut exequi per alium, ut asserunt
S. Antonius, Altisiodorensis, Paludanns,
et Sylvester. Quod, si fiat cum consensu
confessarii, docet etiam Solo, Cajetanus,
Suarez, Henriquez, et alii, quos refert
Dicastillo disp. 14, dub. 5, num. 68. Ergo
similiter loquendo de dolore pertinente ad
sacramentum potest unus dolere pro alio,
sive pœnitere de alienis peccatis.
94. Non, inquam, referunt istæ objec- sa­
tiones, sed omnes simul convelli possunt
attendendo in his, quæ dependent ex insti­
tutione divina, nihil valere similitudinum,
et consequentiarum argutias, sed eam ins­
titutionem debere esse regulam dicendo­
rum.

DISP. VII, DUB. III.

rum. Quare cum ex prædicta institutione
constet sacerdotalem absolutionem , quæ
est forma hujus sacramenti, dirigi ad sola
pœnitentis peccata, ut denotant illæ voces
le, el a luis; sequitur sola peccata propria
pœnitentis esse materiam remotam hujus
sacramenti, et proximam dolorem sacra­
mento deservientem, quidquid sit de alio
dolore, vel de eodem ad alia munera. Sed
tamen eis sigillatim occurramus. Ad pri­
mam possumus respondere omisso antece­
denti, negando consequentiam cum omni­
bus Auctoribus, qui antecedens tuentur.
Et ratio disparitatis est, quod dolor sacra­
mento confessionis conjunctus est vera
accusatio de peccatis, pœnitentem tanquam
reum manifestans : quamvis autem quis
possit dolere de alienis peccatis , idque
exequi per virtutem pœnitentiæ, nequit
tamen de illis se accusare, aut coram se
reum constituere : unde minus recte tra­
hitur similitudo a dolore, qui est actus vir­
tutis, ad dolorem pertinentem ad sacra­
mentum. Absolute tamen negandum est
&l0 antecedens cum Soto in 4, dist. 17, qu. 2,
art. 2 ad 3. Nugno quæst. 2, art. 5, dub.
Pnd')· unico, et Prad. quæst. 1, dub. 4, § 5, qui­
tta». buspræluxit D. Thom. in 4, et abbreviatur
inSupplem. quæst. 2, art. 5, supponens
(ut ostendimus disp. 5, dub. 1), contritio­
nem esse actum proprium virtutis pœni­
tentiæ, inquit: «Illud idem conteritur,
«quod prius durum , et integrum fuit:
«undeoportet, quod contritio de peccato
«at in eodem, in quo peccati duritia
« præcessil : et sic de alienis peccatis
«non est contritio. » Unde fallit objectio
non distinguens inter dolere ex una parte,
et conteri, seu pœnitere ex alia : nam
dolere de peccatis, et malis proximi perti­
net per se ad charitatem, cujus est diligere
proximum, el desiderare illi bonum, et
contristari de opposito : etsi ista in aliis
virtutibus inveniuntur, provenit ex in­
fluxu, et motione charitatis ; sed conteri,
seu pœnitere addit supra communem ra­
tionem doloris specialem rationem displi­
centi®, et retractationis quæ in solis pecca­
tis propriis locum habet, ut significat D.
D Tt0 Th. in verbis relatis, et magis adhuc ex­
pressit in sequentibus. Nam cum sibi oppo­
suisset, quod homo debet proximum ex
charitate diligere, sicut se ipsum : « Atque
« ideo videtur, quod debeamus de peccatis

117

<i ejus dolere, sicut, et de nostris ; sed
«contritio nihil aliud est, quam dolor de
<i peccatis : ergo debet homo conteri de pec« catis alienis. » Cum, inquam, sic obje­
cisset, respondit : « Ad secundum dicen« dum, quod de peccatis a’iorum dolere
« debemus ; non tamen oportet, quod de
«eis conteramur: quia non omnis dolor
« de peccato est contritio, ut ex dictis patet.n
Nam supra communem displicenti® con­
ceptum importat contritio retractationem
prioris voluntatis peccaminosæ, et propo­
situm non peccandi de cetero : quæ non
habent locum, nisi in propriis pœnitentis
operationibus : quippe circa alias ad pro­
ximum pertinentes solus ille habet potes­
tatem retractandi, ac præcavendi. Et hinc
patet ad antecedentis probationem, et quod
admisso spei exemplo, neganda sit conse­
quentia : nam quod aliquis supposita unione
cum proximo per charitatem, speret non
solum sibi, sed eidem proximo bealitudinem, et quod tendat ad eam sibi, et illi
comparandam, nihil affert contradictionis;
sed hanc importat, quod quis retractet
peccata aliena, quæ non commisit, et quod
proponat non committere peccata, quæ ab
alterius voluntate dependent, quod tamen
requirebatur ad eliciendum dolorem pro­
prium virtutis pœnitentiæ, videlicet con­
tritionem.
95. Ad secundam objectionem respon-Sccnn(ja
detur negando minorem, quam non evincit^P0®incerta probatio desumpta ex verbis Psalmistæ : nam omissis multis illorum trans­
lationibus, quas expendit Prado loco pro­
xime cit. optime, et sincere explicantur a
D. Thom. art. cit. in resp. ad 1, ubi ait : r» Tho.
« Dicendum, quod ab alienis peccatis sibi
«parci Propheta precatur, in quantum ex
« consortio peccatorum aliquis perconsen« sum aliquam immunditiam contrahit,
« sicut scriptum est Psal. 17: Cum perverso Psalin.
« perverteris. » Unde patet pœnituisse de 17.
propriis peccatis, contractis tamen ex ma­
lorum societate, et exemplo, quæ proinde
appellat aliena.
Ad tertiam respondetur vel negando ma­ Tertia»
jorem, vel illa omissa, et miriori concessa, satisfit.
negando consequentiam. Et ratio dispari­
tatis constat ex dictis : nam, sicut delictum
commissum per unum corporis membrum
potest in alio, aut per aliud puniri, ut cum,
propter alapam manu incussam, scapulæ

EEMi

118

DE PŒNITENT1A.

DISP. VII, DUB. III.

» V.

:·

V

flagellantur .· sic contingit in corpore mys­
tico, quod unus homo possit luere pœnas
debitas pro peccato ab alio commisso, si ad
id referat opera sua, acceptante Deo. I nde
in Calechisir.o RomanoS. Pii V, in materia
de sacram. Pœnitentiæ num. 61, dicitur :
« In eo summa Dei bonitas, et clementia,
« maximis laudibus, et gr.ili.irum notioni« bus praedicanda est, quod humanae im« becilliiati hoc condonavit, ut unus possit
c pro alio satisfacere. Et additur : Qui
« divina gratia praediti sunt, alterius no« mine poscunt, quod Deo debetur per« solvere : quare fi' ut quodam pacto alter
«alterius onera p rtare videatur.» Cete­
rum sicut impossibile est (ut in eodem
exemplo persistamus.) quod operatio pro­
pria unius membri procedat ab alio, v. g.
quod oculi deambulent, aut pe les videant r
sic repugnat, quel peccata commissa ab
uno homine retractentur, sive desinant
esse voluntaria per alium .· el eadem ra­
tione. quod quis efficaciter proponat evitare
illa peccata, qua? ex sola alterius voluntate
dependent. Quare cum contritio, sive actus
pœnitentiæ includat retractationem pecca­
torum, de quibas est. et propositam illa in
futurum vitandi: fieri non valet, quod
quis veram contritionem, et pcenitentiam
exerceat, nisi circa peccata propria, quæ
retractare valet, et demceps cavere, non
vero circa aliena, ad quæ suæ voluntatis
potestatem non extendit. Per quæ satis
constat ad difficultatis augmentarn appli­
catum satisfactioni sacramentali : nam
occurrit eadem disparitalis ratio. Sed ad­
dimus (ut lacilæ objectioni occurramus)
quod licet satisfactio hæc sit pars materialis
sacramenti, el proinde debet esse ab ipso
pcenilente, sicut, et aliæ parles materiæ,
contritio scilicet, et confessio: nihilominus
cum pœnitenlia, sive satisfactio impletur
per alium ex permissione, aut mandato
confessarii (nec enim admittimus, quod
independenler ab hoc, et pro solo pœnitentis arbitrio possit per alium satisfactio
sacramentalis impleri), infelligilur facien­
da ex petitione, motione, et applicatione
ipsius pœnitentis, el in hoc sensu esse il­
lius, et non aliud ei injungi per confessàrium. Et aliunde necesse non est omnes
partes materiales hujus sacramenti aliter
exerceri per pœnitentem, quam petitione,
el applicatione : sic enim'potest confessio- |

nem peccatorum facere per interpretem,
ut est communis sententia, et similem ob­
jectionem diluens recte observavit Suarez
disp. 38, sed 9, sed transeamus ad alia.
Subjunximus in assertione aliam conditionem materiæ doloris pertinentis ad hoc
sacramentum, nempe peccata esse commis-tS
sa, per quod denotamus omnia, el sola,^
quæ pœnitens vere patravit. Et probatur
eadem ratione, qua in aliis conditionibus
usi sumus : quoniam dolor peccatorum
huic sacramento deserviens subordinatur
ejus formæ, et eidem debet proportionari;
sed forma, sive absolutio dirigitur ad pec­
cata, quæ poenitens vere commisit, non
autem ad ea, quæ non commisit : ergo
illa, et non ista sunt materia doloris per­
linentis ad hoc sacramentum. Cetera cons­
tant. Et minor, in qua sola poterat esse
difficultas, etiam liquet ex ipsis formae
verbis: Ego te absolvo a peccatis tuis : quo­
niam non sunt pœnitentis peccata, quæ non
commisit ; nec absolvitur, qui non suppo­
nitur ligatus.
S
Hinc sequitur primo peccata erronea, elo­
per falsam imaginationem apprehensa non
esse materiam doloris pertinentis ad hoc
sacramentum. Et ratio est : nam peccata,
quæ nequeunt esse materia remota hujus
sacramenti, pariter nequeunt esse materia
proxima doloris ad ipsum pertinentis ; at­
qui peccata, quæ vere non fuerunt, sed
erronee apprehenduntur , nequeunt esse
materia remota hujus sacramenti : ergo
nequeunt esse materia proxima doloris ad
ipsum pertinentis. Consequentia patet. Ei
major est certa : quoniam et si dolor ad
hoc sacramentum pertinens possit intra,
et extra illud esse ejusdem rationis speci­
ficae : nihilominus, ut ad sacramentum
spectans addit supra suam speciem connotationem aliorum requisitorum pro eodem
sacramento: ergo, si peccata, supraquæ
cadit, nequeunt esse materia sacramenti
remota; nec ipse eorum dolor potest esse
ejusdem sacramenti materia proxima;
neque talia peccata esse materia proxima
doloris pertinentis ad sacramentum. Minor
etiam ’.liquet : inam aliquid esse, aut
non esse, materiam alicujus sacra­
menti, non dependet ex nostra apprehen­
sione, [sed ex Christi institutione : unde
licet quis per ignorantiam invincibilem
apprehendat aliquem liquorem esse aquam
naturalem

naturalem, qui vere non est, ct eo bapti­
zet; nullum conficitur sacramentum, quia
Christus pro ejus materia non instituit
aquam apprehensam, sed veram. Voluit
etiam Christus maleriam sacramenti pcenitenliæ esse vera peccata : et ideo illud
instituit per modum judicii, quod non est
de imaginationibus ; et per modum medi­
cinæ, quæ sola curat veras infirmitates :
ergo peccata, quæ nunquam vera fuerunt,
sed erronee apprehenduntur , nequeunt
esse materia remota hujus sacramenti.
Sed hic duo observare oportet. Primum,
O&n.
quod licet res ita se habeat, nihilominus
sicopprehendens teneretur illa peccata, si
gravia apprehenderentur, confiteri : idque
proveniret ex obligatione generali non
agendi contra conscientiam. Lbi autem
confiteretur, nullum fieret sacramentum
obdefectum veræ materiæ : sed actus con­
fitendi esset honestus, et (supposita gratia)
meritorius, utpote qui (supposita erronea
apprehensione) foret laudabilis, et dictatus
a prudentia, sicut contingit in eo, qui
adorat hostiam, quam censet consecratam,
Seoato. cum vere non sil. Secundum, quod quam­
vis peccata erronee apprehensa non sint
materia doloris pertinentis ad sacramen­
tum; sunt tamen materia doloris perti­
nentis ad pcenitentiam virtutem , quæ
proinde potest exercere contritionem ejus­
dem rationis erga peccata falso apprehensa,
ac erga peccata vere commissa. Et ratio
differentia? est : quoniam materia sacra­
menti est illa, quam Christus instituit, et
nonalia : materia vero virtutis, ut hæcse
exerceat, proponitur per intellectum, qui
invincibiliter falsus repræsentat aliqua
peccata, ac si commissa essent, cum non
sint : quo supposito dictat prudentia dolendum de illis esse, idque exequitur poeni­
tentiae virtus eliciendo actum veræ contri­
tionis. Sed circa hæc recolantur, quæ di­
ximus in priori hujus Tract, part. disp. 2,
dab. 2, § 8, per totum Ubi ea fusius expen­
dimus.
oniip. 96. Infertur secundo peccata futura non
toi esse maleriam doloris pertinentis ad hoc
sacramentum. Nam hic dolor debet ser­
vire, et adaptari sacramenti formæ, nempe
absolutioni; nemo autem potest absolvi a
peccatis, quæ non commisit, ut constat ex
dictis : ergo cum homo non commiserit
peccata sibi futura; sequitur talia peccata

119

futura non esse materiam doloris perii
nentis ad hoc sacramentum. Adde primo
hoc sacramentum esse mortuorum, sive
lapsorum in statu peccati : quod minime
salvaretur, si posset confiteri in ordine ad
peccata futura : quandoquidem licet futura
non constituunt hominem de præsenli
peccatorem ; cum innocens actu, peccaturus
postea sit. Adde secundo satisfactionem
esse pariem hujus sacramenti : nemo
autem tenetur satisfacere , antequam
debitum contrahat. /Vide tertio mate­
riam pœnitentiæ virtutis latius patere ,
quam maleriam pœnitentiæ sacramenti,
ut liquet ex dictis num. præced.sed peccata
futura non sunt materia doloris pertinentis
ad virtutem pœnitentiæ : ergo multo mi­
nus possunt esse materia doloris perlinen­
tis ad sacramentum. Minorem expresse
docet, et optime probat D. Thom, in 4, D· Tb0·
dist. 16, qu. 2, art. 2, quæstiunc. 4, dicens:
« Proprius actus pœnitentiæ est in objec­
tum proprium, quod est peccatum com­
« missum. Et ideo actus ejus proprius, et
« principalis, scilicet contritio, secundum
a suam speciem respicit tantum peccatum
« praeteritum. » Est enim contritio non
quilibet dolor, sed tendens specialiter ad
destructionem offensae Dei per modum sa­
tisfactionis , licet inaequalis. Satisfactio
autem non habet locum, ubi debitum non
supponitur : nec istud fundat actu peccata
postea futura. « Sed ex consequenti, » ad­
dit S. Doctor, « respicit peccaturum, secun-s.Tiwm
« dum quod iiabel aliquid de actu pruden« tiæ sibi adjunctum. Et propter hoc ille,
« qui conteritur, dolet de peccato prælerito,
« et cavet futurum. Sed non dicitur esse
a contritio de peccato futuro : sed magis
« cautio, quæ est pars prudenliæ contritioni
« adjuncta. » Ad quam cautionem perlinet
propositum de cetero non peccandi, sine
quo non consistit vera contritio. Sed pri­
marius hujus conceptus est in ordine ad
præterita peccata, quæ destruere intendit
per viam satisfactionis: ex consequenti au­
tem habet cavere futura.
Nec refert,si opponas contritionem debe-JÎP(ll(Ca
re respicere peccatum, de eoque dolere se­
cundum omnem quantiiatem, quam habet ;
sed quantitas peccati attenditur non solum
secundum id, quod actu habet, verum etiam
secundnm id , quod habebit in futuro :
ergo contritio debet esse non solum de

120

DE P (EN I TENTI A.

peccato præterito, sed etiam de futuro.
Minor probatur ex D. Hieronymo (vel ut
alii volunt, Basilio) affirmante, quod pœna
Arii nondum est terminata , quia adhuc
est possibile aliquos per ejus hæresim cor­
ruere , quibas corruentibus ejus prena
augetur: attenditur ergo quantitas peccati
per respectum etiam ad futurum. Id, in­
quam. non refert, quia illud optime ex­
plicat , et diluit. D. Thom. loco cit. his
verbis : « Dicendum quod ille effectus conrepiia- ■ sequens, qui peccatum aggravat, jam in
■> actu processit velut in causa. Ed ideo
·· quando commissum est, totam suam
quantitatem habuit, et ex effectu con< sequente non accrescit ei aliquid quoad
a culpærationem : quamvis accrescat quoad
• pœnam accidentalem, secundum quod
■ plures habebit rationesdolendi in inferno I
• de pluribus malis ex suo peccato con·< secutis. » Et sic loquitur Hieronymus,
(vel Basilius). Unde non oportet, quod con­
tritio sit, nisi de peccatis proteritis.
§11.

Alia contra eandem assertionem objiciuntur,
et dissolvuntur.
97. Colligitur tertio peccata, licet oblita,
esse materiam doloris pertinentis ad hoc
sacramentum : quia vera sunt peccata, et
commissa a pcenitente, atque ideo habent
conditiones exactas, ut sint materia pro­
dicti doloris. Idque urgenter suadetur in
hunc modum : nam cum dolor de peccatis
sit sacramenti pars, ad ea peccata se exten­
dit, ad quae remittenda se extendit ipsum
sacramentum ; sed hoc se extendit ad re­
mittendum peccata oblita : ergo pariter se
extendit dolor in sacramento concurrens :
et consequenter peccata oblita sunt mate­
ria doloris pertinentis ad hoc sacramen­
tum. Cetera constant. Et minorem, in qua
poterat esse difficultas, docet Concil. Tri­
Conci 1. dent. sess. 14, cap. 5, dicens : a Constat
Trident.
nihil aliud in Ecclesia a pœnitentibus
« exigi, quam, ut postquam quisquam di­
ligentius se excusserit, et conscientiæ
cr suæ sinus omnes, et latebras explora­
a verit, ea peccata confiteatur, quibus se
σ Dominum, et Deum suum offendisse me­
a minerit : reliqua autem peccata, quæ
a diligenter cogitanti non occurrunt, in

lüfcrlur
3.

i ;
A

-·.

·.

■·'

.-

I

J

I « univorsum eadem confessione inclusa
« esse intelliguntur · pro quibus fideliter
I « cum Propheta dicimus : Ab occultis meis
<r munda me Domine. » Ex quibus consI tat. quod eodem sacramento, in quo remit­
tuntur peccata in confessione exposita, re­
mittuntur etiam alia occulta, quæ post
diligentem discussionem pœnitenti non
occurrerunt. Extenditur itaque juxta doc­
trinam Concilii efficacia sacramenti ad
peccata occulta. Quod, ut num. 80 expen­
dimus, etiam evincit molivum doloris re­
quisiti ad sacramentum debere esse uni­
versale, extendique ad omnia peccata etiam
occulta : aliter namque non intelligerentur inclusa in confessione ejus, qui post­
quam diligenter conscientiam exploravit,
non potuit eorum notitiam acquirere : et
tamen inclusa in ea confessione docet Con­
cilium. Unde, qui hæc scientes dolent ex
motivo particulari ad sola peccata, quo­
rum recordantur, affixo, se exponunt ma­
nifesto periculo non includendi in sua
confessione peccata occulta .· et eo ipso
ponunt obicem sacramento, et commit­
tunt grave peccatum.
Si autem opponatur; quod cum dolori#®
requisitus ad hoc sacramentum sit actus
voluntatis, qui non potest ferri in illud,
quod cognitioni non subjacet : nequit esse
de peccatis occultis, quæ vel diligenter re­
quisita omnino latent. Si id, inquam, ob­
jicitur, occurrit optime Div. Thomas loco
supra cit. et relato in Supplem. quæst. 2.
art. 3. ad 2, ubi ait : σ Dicendum, quod^r
« oblivio de aliquo peccato potest esse du-ÜI*
α pliciter. Aut ita, quod totaliter a memo­
α ria exciderit : et tunc non potest aliquis
« illud inquirere. Aut ita quod partira a
memoria exciderit, et partim maneat:
a sicut cum recolo me aliquid audivisse
a in generali, sed nescio, quid in speciali,
a et tunc requiro in memoria ad cognos­
cendum. Et secundum hoc etiam aliquod
v peccatum potest esse oblitum dupliciter:
a aut ita, quod in generali in memoria
a maneat, sed non in speciali. Et tunc de­
a bet cogitare homo ad inveniendum pec­
a catum : quia de quolibet peccato mortali
« tenetur homo specialiter confiteri. Si
« autem invenire non possit,justa adhibita
diligentia, sufficit de eo conteri, secun­
dum quod in memoria tenetur. Et de­
bet homo non solum de peccato, sed de
oblivione

DISP. VII, DUB. III.

« oblivione ejus dolere, quæ ex negligentia
t contigit. Si autem peccatum omnino a
» memoria exciderit, tunc ex impotentia
« faciendi, excusatur a debito : et sufficit
< generalis contritio de omni eo, in quo
« Deum offendit. » Ubi apparet Angelicum
Doctorem prævenisse doctrinam proxime
traditam a Concilio Tridentino, illamque
statuisse, nempe quod ubi pœnitentem
propior omnimodam oblivionem latent
aliqua peccata, quæ subinde referri ne­
queunt in confessione, hæc ipsa in confes­
sione delentur « per generalem contritio<r nem de omni eo, in quo Deum offendit. »
Ubi supponit hunc generalem ex motivo
generali dolorem adhibendum esse in con­
fessione, ut pœnilens licet excusatus a de­
bito illa in speciali confitendi, illorum ta­
men consequatur absolutionem. Quæ mi­
nime verifican tur in eo, qui tantum pœniteret dolore ex parte motivi restricto ad
sola peccata, quæ cognoscit. Concludit S.
Doctor suam resolutionem advertentia pro
confessionibus necessaria : « Sed quando
impotentia tollitur sicut cum ad memo­
« riam revocantur peccata, tunc tenetur
« homo specialiter conteri : sicut etiam
σ pauper, qui non potest solvere, quod de­
bet, excusatur : et tamen tenetur,, cum
primo poterit. »
Cdlrgi- 98. Infertur quarto peccata jam confessa,
l et dimissa (etsi evidenter dimissa esse per
divinam revelationem cognoscantur) esse
materiam aptam doloris pertinentis ad
hoc sacramentum. Nam diximus materiam
hujus doloris esse sola, et omnia peccata
a peccatore vere commissa ; sed quamvis
confessa, et dimissa fuerint, eam ratio­
nem non amittunt : ergo adhuc post sui
confessionem, et remissionem sunt mateGÉiiti. ria sufficiens doloris pertinentis ad hoc
ϊώοη. sacramentum. Oppositum hujus consectarii
sanr. docuerunt Guillelmus Rubion in 4, dist.
15, quæst. 2, Richardus dist. 18, art. 2,
quæst.4, Samarius 1 part, résolut. 27, et
alii asserentes potestatem clavium respectu
ejusdem numero peccati non posse nisi se­
mel exerceri. Quibus favet Scotus in 4,
dist. 19, quæst. unica ad 1, lilt. G, docens
super eadem peccata posse confici validum
sacramentum, sed sine fructu : quia secun­
dum nullam virtute clavium pœnam, aut
partem pœnæ remittit. Scoto subscribit Ga­
briel eadem dist. quæst. 1, art. 3, dub. 2.

121

Sed principium, cui, supposita nostra
assertione, istud consectarium innititur,
est sententia communis Theologorum cum
eorum Principe D. Thom. iit 4, dist. 18. D Tho
quæst. 1, art. 3, et adeo certa, ut eorumcajetan.
Soarez.
aliqui contrariam notent aliqua censura. Granad.
Cajetanus tom. 1 Opusc. in 5, quæst. 4,
dicit esse improbabilem, Suarez disp. 18,
sect. 1, procedere contra certam, et com­
munem sententiam. Granados tract. 1, dis­
put. 4, num. 7, censeri ab alibus plusquam
temerariam. Sed quidquid de hoc sit, po­
test veritas prædicti principii breviter os­
tendi. Primo ex Extravag. 1 Benedicti XI, BeQed
de Privilegiis ubi dicitur : « Licet de ne- xl'
« cessitate non sit iterum eadem confiteri
« peccata, tamen quia propter erubescen­
« tiam, quæ magna est pœnitentiæ pars,
« ut eorundem peccatorum, iterctur con­
« fessio, reputamus salubre. » Ubi licet
Pontifex rem non diffiniat ; tamen suppo­
nit certam, et securam ; alioquin salutaris
non esset, nec materia consilii. Secundo
ex cap. Mensuram, § Non sunt, de Pcenit.
dist. 1, ubi dicitur, σ quanto pluribus con<i fitebitur quis in spe venia? turpitudinem
« criminis, tanto facilius consequetur gratiam remissionis. » Et sermo est de
gratia illata ex opere operato virtute cla­
vium, quæ non alligatur unico actui praeteritæ remissionis, sed potest ulterius dari
repetitis sacramentis. Tertio ex D. Thom.D· T11(K
in 4, dist. 18, quæst. 1, art. 3, q. 2, ad 4,
ubi rejectis aliis dicendi modis, ait : « Di­
« cendum quod etiam in secunda absolu­
« tione vi clavium pœna remittitur :
« quia in secunda absolutione gratiæ con­
« fertur augmentum : et quanto magis
« gratia recipitur, minus de impunitate
σ peccati præcedentis manet. » Nec ullum
est inconveniens, quod per iteratas eorun­
dem peccatorum confessiones remittatur
omnis pœna pro illis debita ex opere ope­
rato. Nec impeditur veritas absolutionis,
licet non reperiat peccatum, a quo absol­
vat : quia semper verificatur. dare, quan­
tum est de se remissionem. Idque facile
declaratur exemplo hominis contriti acce­
dentis ad confessionem, absolvendus nam­
que est licet supponatur liber a culpa, aut
etiam immunisa reatu sustinendi pœnam
ob vehementiam contritionis præcedentis.
Quarto ratione a priori : quia ubi concur­
runt omnia essentialia ad sacramentum,

• i.

5

.■J.'.,.'·· -'J·-

DE POENITENTIA.

Sanctis, quibus revelata est suorum pecca­
el nullus ejus fructui ponitur obex, tale
sacramentum est validum, et fructuosam :
torum remissio; et tamen de illis doluerunt per virtutem pœnilentiæ. Sic deS.
el ita in præsenti materia contingit, ut fa­
cile consideranti constabit. Et quod peccata
Paulo constat ex his, quæ tradit D. Th.D Th
supra quæst. 81. art. 8, ad 2 dicens : « Pœsint eadem, nihil impedit ; quoniam datur
« nitentia interior » (quæ est ipsa contri­
diversus dolor, qui est materia proxima
tio) < habet locum in proficientibus, et
hujus sacramenti. Et identitas materiæ re·
motæ nihil referi, ubi materia proxima,
« perfectis, > (quibus supponuntur dimissa
el forma multiplicantur, ut palet in Bap­
peccata) « secundum illud Ps. 83 : Ascen- Paiî
« siones in corde suo disposuit in valle a
tismo : nam eadem materialiter aqua, quæ
«lacrymarum. I nde, et ipse Paulus diest materia remota, potest fieri plurium
< cebat I, ad Corinth. 15 : Non sum dignus 1
successiva ablutio, quæ est materia proxi­
< vocari Apostolus, quoniam persecutuscor a
ma, atque ideo plura dari Baptismi sacra­
« sum Ecclesiam Dei » Sic etiam D.Petrus,
menta, ut concedunt omnes. Quinto deni­
licet confirmatus in gratia, toto vitæ de­
que tel est molivum nobis urgentissimum)
cursu doluit de peccato negandi Christum,
ex communi usu, ex praxi fidelium, quos
ejusque facies erat quasi adusta ex conti­
videmus repetere in confessionibus genera­
nuo fluxu lacrymarum, unde sudariolum
libus peccata in particularibus exposita,.de
portabat adeas tergendas, et quoties gal­
quibus rite absoluti fuerunt : videmus
lum cantantem audiebat, in genua proci­
etiam quod in confessionibus particulari­
dens flebat de novo amarissime, ut refe­
bus, ubi nihil illis grave occurrit, sed so­
runt S. Clemens Romanus, et Ludolfus
lum aliqua levia, de quorum efficaci do­
Carius, in 2, part, vitæ Christi c. 60. Et
lore non sunt securi, confiteri, offerreque
similia referuntur de S. Magdalena in hor­
pro materia aliquod peccatum mortale
rida specu per plures annos reclusa, et
superioris vitæ, semel, et pluries confes­
sum. Id vero minime sustineretur in Eccle- l pœnilentiam agente.de qua Angelicus Doc­
tor supra quæst. 86, artic. 5, in corp. ait:D Tla
sia, minime probaretur a sapientibus, et
« Deus quandoque tanta commotione contimoratis confessoribus, nisi certa foret
sententia communis a iiobis asserta, vide- l e vertit cor hominis, ut subito perfecte
« consequatur sanitatem spiritualem, non
licet peccata confessa, et dimissa esse ma­
teriam sufficientem doloris ad hoc sacra- i « solum remissa culpa, sed sublatis omni« bus peccati reliquiis, ut patet de Magdamentum pernitentis.
« lena, Luc. 7. » Magnus etiam Doctor
CoDfir- Confirmatur : nam peccata jam dimissa,
August, post susceptum baptismum, post
“lio- et cognita ut dimissa, sunt materia doloris
sibi remissam in eo omnem culpam, et
i
perlinentis ad virtutem pœnitentiæ : ergo
pœnam, post vitam sanctissime peractam
etiam sunt materia doloris pertinentis ad
I
pœnilentiæ sacramentum. Consequentia | morti proximus Psalmos pœnitentiales
patet a paritate, quæ magis explicatur in ; contra parietem positos intuebatur, et le­
hunc modum : nam ideo homo non posset | gebat, et jugiter, ac ubertim flebat, ut
Possidius scribit in ejus vita cap. 31.
de peccatis sibi remissis concipere dolo­
99. Oportet tamen aliquibus occurrere,
'
rem in ordine ad sacramentum pceniten- i
liæ, quia talia peccata supponuntur jam I quæ Adversarii opponunt. Primo quidem,0^1·
remissa, et ideo vanum foret illa subjicere , nam istud sacramentum institutum est per
novæ remissioni per novam absolutionem-, I modum judicii ; videmus autem, quod in
sed eadem ratio occurrit in casu antece­ i aliis judiciis posita diflinitiva sententia
denti ; siquidem homo supponit sibi jam
reum absolvente, nec repetitur judicium,
remissa peccata, atque ideo in vanum co­
nec absolutio rei -, et quamvis replicaretur,
naretur ad novam remissionem per con­ l nihil fieret: quia absolutus supponitur,
tritionem : ergo si hoc non obstante pec­ I et nemo solvi valet, quin præsupponatur
cata dimissa possunt esse materia doloris I ligatas : ergo idem de hoc sacramento inspertinentis ad poenitentiam virtutem, pa­ I titulo per modum judicii dicendum est.
riter possunt esse materia doloris perti­ I Secundo ; quia si aliquis nunquam peccasnentis ad poenitentiam sacramentum. An­
set, et uteretur hoc sacramento, nihil fieret;
tecedens autem constat de facto in multis
sed ubi aliquis præsupponitur jam absolu­
tus

PU. ·

I

DISP. VU DUB 111.

IM a culpa, el liber a reatu pœna, perinde
sehabel, ac si nunquam peccasset : ergo
licet coufiteutur antiqua peccata, et absol­
vatur, ad nihilum valet absolutio, et non
conficitur sacramentum. Tertio; quoniam
ex opposito fieret hominem, qui commise­
rat plurima, et gravissima peccata posse
breviter, faciliter, et cum modica poeni­
tentia deponere omne debitum satisfa­
ciendi, sive reatum sustinendi pœnam:
quod tamen admitti non debet, ulpotc in­
ducens minorem peccandi formidinem.
Scqaefu ostenditur : nam cum absolutio
remittat ex vi clavium, ex opere operato
aliquam pœnæ partem, posset homo in
brevi temporis spatio toties confiteri, et
absolvi, ut omne debitum extingueret ;
atque ideo gravissimus peccator breviter,
faciliter, el nulla externa pcenilentia,
liber ab omni reatu luendi pœnam evade^sri ret. Quarto; quia dolor huic sacramento
deserviens est actus virtutis pœnitentiæ ;
sed ubi quis cognoscit se absolutum, et
liberum a peccatis, nequit exercere actum
virtutis pœnitentiæ erga illa: ergo nec
illum adducere ad hoc sacramentum. Pro­
batur minor; tum, quia actus proprius
virtutis pœnitentiæ est operari ad destru­
endum peccatum, et hoc respicit utexpiabile per satisfactionem : ergo ubi homo
recognoscit extinclum esse tam peccatum,
quam debitum satisfaciendi, nequit elicere
cetum pœnitentiæ : id namque foret conari
ad destruendum, atque expiandum, quod
delebile, etexpiabile non est, quippe des­
tructum, et expiatum jam præsupponitur.
Tum etiam quia virtus pœnitentiæ est pars
juslitiæ intendens satisfacere pro offensa
Dei, et reatu pœnæ; sed ubi hæc supponun­
tur ablata, nequit exerceri justitia, cum
deficiat debitum, quod in omni justitia re­
quiritur : ergo in tali suppositione nequit
virtus justitiæ exercere propriam opera­
tionem.
qù'j Quinto; nam sacramentum Baptismi,
quod ad delendum peccatum originale ins­
titutum fuit, non iteratur, quia illud pec­
catum semel commissum est, et extinguilur per primam Baptismi susceptionem; sed
actus peccati personalis semel tantum
commissus est, et rursus supponitur des­
tructus per sacramentum pœnilentiæ in
prima confessione : ergo sacramentum
pœnitentiæ nequit reiterari super eundem

123

peccati actum. Quod amplius explicatur
præcludendotacitamevasioncm : quoniam,
si peccata semel confessa, el dimissa pos­
sent esse materia novi sacramenti pœni­
tentiæ, maxime, ut nobis, et pluribus titu­
lis extinguerentur per modum cujusdam
supererogationis supra debitum ; ad eum
plene modum, quo justitia obligat ad re­
tributionem honoris æqualis cum infamia
illata ; sed non est contra rationem justi­
tiæ, sed magis juxta majorem ejus perfec­
tionem supererogare in retribuendo majo­
rem honorem. Id autem si dicatur, et
admittatur, plane evincet posse hominem
pcenitere de peccatis commissis ante Bap­
tismum, iliaque deferre ad sacramentum
pœnitentiæ, non quidem cx debito, sed ex
supererogatione, ut scilicet novo, et dis­
tincto titulo extinguantur, licet absolute
supponantur sufficienter extincta. Conse­
quens autem est absurdum, et contra com­
munem sententiam Theologorum docen­
tium materiam sacramenti pœnilentiæ esse
sola peccata post baptismum commissa, ut
statuimus supra disp. 2, dub. 1, § 1. Ergo
tenendum est illam evasionem non vitare
vires exempli Baptismi ; et juxta illud
peccata semel confessa, et remissa non esse
materiam doloris requisiti pro suscipiendo
novum pœnitentiæsacramentum.
100. Sed hæc levioris ponderis sunt, ut}
evertant, aut dubiam faciant sententiam ’
communem. Ad primum respondetur
omittendo praemissas, et negando conse­
quentiam ob non unam tantum rationem
disparitatis. Nam in primis in judicio fo­
rensi cognoscitur evidenter absolutio rei
per sententiam judicis omnibus notoriam :
quare ex vi hujus impertinens foret nova
accusatio, et absolutio de eodem delicto. In
judicio autem saeramentali, licet sententia,
sive absolutio sit valida coram Deo ; id
tamen pœnitens non cognoscit evidenter,
sed frequenter manet incertus, ac dubius
de sua legitima confessione, et justifica­
tione : quare non impertinenter, sed pru­
denter agit (si scrupulis agitatos praeter­
mittamus) iterando pro majori securitate
eorundum peccatorum confessionem.Deinde
judicium forense totum ordinatur ad rei
absolutionem, vel condemnationem, et ibi
sistit tanquam in ultimo sui effectu : nec
aliud speratur commodi, licet processus,et
sententia reileretur. Cæterum judicium

c

124

DE PthNITEN ΓΙΑ.

sacramentale ordinatur adæquate non ad
est : quia sicut materia remota dostruenda
solam absolutionem pœnitentis, sed etiam,
per Raplismum est peccatum originale, ita
et valde principaliter ad communicandum
materia remota destruenda per sacramen­
ei gratiam : commune quippe est omnibus
tum pœnitentiæ consistit in proprio, el
novæ legis sacramentis eam. vel ejus aug­
personali peccato pœnitentis.
mentum conferre non ponent ibus obicem.
Ad tertium concedimus sequelam, quæ
3 SaltiQuare licet peccata sint remissa, congrue
nullum continet inconveniens, si referatur lu.
pro novo sacramento inducuntur, ut perni­
ad breve tempus, quo homo iterando con­
tens majus augmentum gratia» consequa­
fessiones eorundem peccatorum potest
tur. Cujus signum est, quod licet peccata
consequi perfectam eorum remissionem,
quantum ad culpam, et omnis pœnæ rea­
supponantur antecedenter remissa per
contritionem perfectam, subjiciuntur detum. ut recte evincit sequelæ probatio, et
hic forte fuit finis hujus institutionis, quod
nuo clavibus Ecclesiae, et pœnitens conse­
eadem peccata possint esse materia iteraquitur non remissionem peccatorum quam
tæ confessionis, ut scilicet, homo conseque­
jam habet, sed novum augmentum gratia»,
retur majorem, ac majorem illorum remisquo carebat. Quin dici potest peccata in
sivnem.et ita alliceretur ad frequentiorem
isto casu, et cum jam confessa in nova
eorum pcenitentiam agendam in hoc sa­
confessione exponuntur ; tunc etiam di­
cramento. Nec propterea dici debet id
mitti, non quidem formaliter, et in aclu
contingere sine poena : tum quia Christus,
secundo, sed virtualiter, et in actu
cujus virtus in hoc sacramento influit ex
primo, quia communicatur in ea confes­
opere operato,superabundantem pro culpis
sione gratia destructiva illorum, quamvis
nostris passus fuit poenam. Tum, quia non
per accidens non reperiat illa, quae des­
est levis ipsius pœnitentis poena erubes­
trueret, si adessent.
centia, et labor in referendo peccata gra­
Ad
secundum
negamus
minorem,
vel
2 dilui­
vissima in multis confessionibus. Tum
tor. ea, et majori omissis, negamus consequen­
denique quia ubi istæ repetuntur, multi­
tiam ob manifestam rationem disparitatis:
plicantur etiam satisfactiones pœnitentis
quia potestas clavium in sacerdote est in
sibi injunctæ a confessario.
ordine ad peccata remittenda, vel retinen­
101. Ad quartum negamus minorem: Ad 4
da, ut constat ex forma absolutionis ; et
quam falsitatis convincunt exempla sane- dear,
ideo necessarium est, quod homo vere pec­
torum relata num. 98, et ratio D. Thom.^^
caverit. ut hoc sacramentum suscipere pos­
supra quæst. 84, art. 8, ubi ait : « Interior
sit juxta superius dicta num. 95. Quod
« poenitentia e-t, cum quis dolet de peccato
requisitum non salvatur in eo, qui nun­
« commisso. Et talis poenitentia debet
quam peccavit ; salvatur autem in eo, qui
« durare usque ad finem vitæ. Semper
peccavit aliquando, licet postea mundus sit.
< enim debet homini displicere, quod pecUnde falsa est minor in eo sensu, quod
« cavit -, si enim ei placeret peccasse, jam
mundus a peccatis praeteritis, ita se habet
« ex hoc ipso peccatum incurreret, et frucin ordine ad hoc sacramentum, sicut ille,
<t tum veniae perderet. Displicentia autem
qui nunquam peccavit. Et confirmari, et
o dolorem causât in eo, qui est susceptivus
explicari valet solutio exemplo ejus, qui
« doloris, qualis est homo in hac vita. Post
ante susceptum Baptismum justificatur per
< hanc vitam autem sancti non sunt suscontritionem perfectam, et ab originali
mundatur, qui videtur perinde se habere,
« ceptivi doloris : unde displicebunt eis
sicut ille, qui peccatum originale non con­
« peccata præterita sine omni tristitia. >
traxit, nec indiget Baptismo. Sed res aliter
Ad primam autem minoris probationem
omnino se habet : nam qui originale con­
respondetur concesso’antecedenti, et ne­
traxit, quamvis mundus actu inveniatur,
gando consequentiam : quia licet virtus
potest, et debet sacramentum Baptismi
pœnitentiæ destruat per unum actum pec­
It
’ suscipere : qui vero ab originali semper
cata, potest per subséquentes conari ad
immunis fuit, nequit Baptismum suscipe­
majorem, et majorem illorum extirpatiore,saltemjuxta communem providentiam,
nem, non quidem ex necessitate, quia illa
et secluso privilegio. Idem itaque in com­
destructa supponit, sed ex abundantia, ut
paratione, et casu objectionis dicendum
pœnitens magis elongetur ab eis, et ut
magis

DISP. Vil·· DUB. 111.

1*5 magis en detestetur.ut significat D. Thom,
loco immediate citato in resp.ad I,dicens :
« Vera pcenitentia non solum removet pec« cala prælerîta, sed etiam præservat ho< minem a peccatis futuris.Quamvis igitur
«horno in primo instanti ver.e pœnitentiæ
«remissionem consequatur præteritorum
< peccatorum, oportet tamen in homine
< perseverare pcenitentiam, ne iterum in« cidat in peccatum. « Quæ pœnitentiæ
continuatio pertinet ad magnitudinem odii,
quod ipsa erga illud habet propter opposi­
tionem peccati cum Deo, ex cujus amore
perfecta pcenitentia procedit. Quare, sicut
percharitatera nunquam ita Deo unimur,
et adeo intense illum diligimus, quin pos­
simus ipsum intensius diligere, et ad
ipsum magis accedere, sic per virtutem
pœnitentiæ, non adeo peccatum abomina­
mur, et de eo dolemus, ut præcludatur
nobis via ad majorem ejus detestationem,
et odium, quibus conemur ad infinitam, si
fieri posset, ipsius destructionem. Ex qui­
bus patet ad secundam ejusdem anteceden­
tis probationem : nam virtus pœnitentiæ
pars quidem justitiae est,sed non subjectiva,
sed potentials, deficiensque a justitiæ rigore,
eo quod (ut alia motiva omittamus) nequit
reddere satisfactionem ad æqualitatem pro
gravi Dei offensa, quæ infinita est,ut modo
supponimus ex dictis in priori parte disp.
5, dub. 4. Quare nunquam offert tantam
satisfactionem, quantam pro gravi Dei
offensa debetur, sed debitum semper inextinctum relinquit, quantum est ex parte
ejus, quod offert, si excludamus divinam
acceptationem. Et ideo data satisfactione
per primum contritionis actum, potest
conari ad majorem per alios, et semper
deficiet a perfecta justitia in satisfactione
data propter hujus inæqualitatem cum
debito Quocirca licet supponat debitum,
vel satisfaciendi, vel luendi poenas extinctum ex divina misericordia erga nos, et
ex justitia erga Christum, qui pro nobis
satisfecit ; semper tamen decet, quod
ultra progrediatur in extinguendo prædictum debitum per repetitos contritionis
actus erga peccata dimissa.
Ad quintum, et ultimum constabit ex
immediate dicendis pro explicanda ultima
parte nostræ assertionis, in qua statuimus
materiam doloris pertinentis ad hoc sa­
cramentum esse omnia, et sola peccata

125

pœnitentis commissa post baptismum. Per
quæ ultima verba excludimus tam pecca­
tum originale, quam omnia peccata com­
missa, et ante baptismum, et in ipsa
baptismi susceptione. Quæ assertionis pars
satis constat ex dictis disp. 2, dub. 1, § 1,
ubi illam ex professo ostendimus. Modo
breviter suadetur : quoniam illa sola pec­
cata possunt esse materia doloris pertinen­
tis ad hoc sacramentum, quæ possunt
subdi formæ hujus sacramenti, nempe
absolutioni sacerdotali ; sed hæc præcise
sunt peccata commissa post baptismum :
ergo hæc sola sunt materia doloris perti­
nentis ad hoc sacramentum. Minor, quæ
sola eget probatione, facile ostenditur :
nam in primis peccatum originale, cum sit
propria materia sacramenti baptismi, non
tollitur nisi per baptismum susceptum in
re, vel in voto. Ergo cum baptismus sit
janua ad alia sacramenta, et nullum recipi
possit ante baptismum in re susceptum ·,
sequitur peccatum originale auferri non
posse per absolutionem sacerdotatem,atque
ideo necilli subdi possunt. Deinde absolu­
tio sacerdotalis est exercitium clavium
datarum Ecclesiae in ordine ad solvendum,
vel retinendum peccata a membris ipsius
Ecclesiae commissa. Unde petit jurisdic­
tionem in pœnitentes, et eorum opera ;
sed peccata commissa ante baptismum,
vel in ipsa susceptione baptismi non sunt
peccata membrorum Ecclesiae, in quæ ipsa
jurisdictionem habet ; siquidem ante ulti­
mum instans terminativum baptismi non
datur ad Ecclesiam ingressus : ergo peccata
commissa ante baptismum, aut in ejus
susceptione non possunt subdi formæ sa­
cramenti pœnitentiæ, sive absolutioni sa­
cerdotali. Quid vero dicendum sit speciali­
ter de peccato fictionis, quo ponitur obex
fructui baptismi, constat ex loco cit. a
num. 48.
102. Unde ad ultimam objectionem ex uitîmæ
propositis num. 99 respondetur negando (1°b^ls·
majorem, quia reddit non causam pro
causa. Ratio enim, cur baptismus non pos­
sit iterari, et hoc sacramentum possit, non
illa est, quam assignat, sed institutio
Christi cum congruentia, quam optime ex­
plicat D. Thom. quæst. 84, art. 10, ad 5jD-TbonL
his verbis:«Dicendum,quod baptismushabet
« virtutem ex passione Christi, sicut quæ« dam spiritualis generatio cum spirituali

I2Ô

I

■

DE PŒNITENTIA.

< morte praecedentis vitæ. Statutum autem
« ab admissis peccatis ad ipsum pœnifenlos
« est hominibus semel mori.etsemel nasci.
« confugerint, possunt liberari, etc. > Ex
< Et ideo semel tantum debet homo bapti- I quibus satis liquet posse quidem hominem
« zari.Sedpœnitentiahabetvirtutemex paspœnitere de peccatis ante baptismum com·
e sioneChristi, sicut spiritualis medicatio,
missis, et dolere per repetitos actus pœni« quæ frequenter iterari potest. » Ad expli­
tentiæ virtutis ; sed minime posse illa de­
ca tionem autem objectionis, sive augmenferre, vel semel ad sacramentum pœniten­
tum difficultatis, respondetur admittendo
tiæ, ut ab ipsis absolvatur : quia sacerdotis
sequelam quantum ad repetitionem dolo­
potestas, et jurisdictio nequit ad illa se ex­
ris ex virtute pœnitentiæ supra peccata
tendere.
personalia commissa ante baptismum, et
DUBIUM IV.
in baptismo ; nihil enim vetat, sed magis
congruit, quod de illis homo doleat. Idque
probatur exemplis propositis num. 98 S.
L'truni dolor, ut sit pars sacramenti pœni­
Pauli Apostoli, qui post baptismum non |
tent ir, debeat prrcedere confessionein.
peccavit mortaliter, et tamen dolebat de !
peccatis ante baptismum commissis. EtS.
Titulum proponimus his voribus, quæ
Augustinus gratiam in baptismo receptam ! denotant sensum formalem : in materiali
. Aug
non amisit, et tamen jugiter defiebat ante- I namque manifestum est eum dolorem, qui
rioris vitæ peccata, adeo addictus pœni- I est aliquando sacramenti pars, posse, vel
anteire, vel subsequi confessionem, retenta
tentiæ, ut ejus sententia fuerit, lib de
vera, et fais, pœnit. cap. 13. < Quid restat I semper sua propria natura specifica, quin,
et ex praedicta specie nullum ad confessio­
.» nobis, nisi semper dolere in vita ? Ubi
t enim dolor finitur, deficit pœnitentia. Si
nem ordinem importare. Procedit itaque
« vera pœnitentia finitur, quid relinquitur
proposita difficultas in formali sensu exer­
i de venia ? .·> Cum vero sequela porrigitur
cendi munus partissacramenti pœnitentiæ,
ad confessionem eorum peccatorum in sa­
an videlicet, ut dolor illud obeat, debeat
cramento pœnitentiæ, sive in ordine ad
confessionem antecedere. Et similiter con­
absolutionem sacramentalem. neganda om­
fessionem accipimus, ut partem sacra­
nino est : quia obstat institutio Christi, ut
menti, in cujus notionem omnis nostra
vidimus ex D. Thom. et fusius adhuc docet
consideratio collimat.
Trideui Concil. Trident, sess. 14. cap. 2, ubi ma­
teriam propriam sacramenti pœnitentiæ
§ I.
esse peccata, non ante, sed post baptismum
commissa, declarat his verbis : « Cæterum
Prxfertur pars affirmativa.
« hoc sacramentum multis rationibus a
« baptismo differre dignoscitur. Nam præ103. Dicendum est dolorem, ut sit hujus^.*
» terquam quod materia, et forma, quibus
sacramenti pars, debere praecedere confes­
« sacramenti essentia perficitur. longissisionem. De hac assertione dixit Lugo disp.
4 me dissident : constat certe baptismi j 14, sect. 2. num. 13. esse singularem, et
< ministrum judicem esse non oportere, i habere contra se omnes Theologos. Sed de­
< cura Ecclesia in neminem judicium exer- j ceptus fuit, et excessit, nam ut omittamus
« ceat, qui non priusin ipsam.per baptismi ' nunc
___ Thomistas,
_____ ..... qui illam non tam prot januam fuerit ingressus.Quid enim mihi 'j bant, q ïam supponunt, sic docent ex aliis
< (inquit Apostolus) de his. qui foris sunt
Coninchus de pœnitent. disp. 4, dub. 4,
«judicare? Secus est de domesticis fidei,
num. 44. Castro Palao tract. 23, disput.C(aJa(t
« quos Christus Dominus lavacro baptismi.
unica, punct. 7. num. 11. La i man lib. 5, astra,
e sui corporis membra semel effecit. Nam ! tract. 6, cap. 4, num. 31, Ocl agavia tract·
t hoc si se postea crimine aliquo contamiI. de Confess, quæst. 18, itu
Dicastillo nJj?,·
« naverint, non jam repetito baptismo
disp. 6, dub. 9, a num. 13'», et alii. Idem-?®irei.
F rutis< ablui, cum id in Ecclesia Catholica nulla
que re ipsa docet Suarez disp. 20, sect. 4, etsi
■t ratione liceat ; sed ante hoc tribunal
num. 31, ut cum Dicastillo, et Palao recte
« tanquam reos sisti voluit, ut per sacerobservat N. Franciscus tract. 6, cap. 5,
« dotum sententiam non semel, sed quoties
punct. 1, numer. 26.
Probatur

i

i

• Æ7

f· ·

DISP. VII, DUB. IV.

awl.

Probatur primo ratione : nam, cum sa­
cramentum sit signum sensibile, sive sen­
sibus cognoscibile; partes ex quibus essen­
tialiter componitur, debentesse sensibiles,
atque ideo, et dolor, qui est pars essentia­
lis hujus sacramenti; sed dolor, qui est
hujus sacramenti pars, nequit esse sensibi­
lis, nisi confessionem praecedat : ergo, ut
sit sacramenti pars, debet confessionem
praecedere. Minor, in qua poterat esse dif­
ficultas, ostenditur : quia praedictus dolor
est actus spiritualis, et interior voluntatis,
et consequenter non est sensibilis per se,
sed fit sensibilis per externam peccatorum
confessionem, quam inducit, sicut ignis
fit sensibilis per fumum,cujus est causa; ad
hoc autem requiritur, quod dolor praecedat
confessionem sicut omnis causa est prior
suo effectu : ergo dolor, ut sit hujus sacra­
menti pars,debet confessionem praecedere.
104. Respondent Adversarii negando
E^siO.
minorem primi syllogismi. Ad cujus pro­
bationem dicunt non esse necessarium,
quod exterior peccatorum confessio proce­
dat ab eorum dolore, sed posse ipsam, et
prædiclum dolorem pj recedere ab eadem
causa sibi communi, nempe ab intentione
recipiendi sacramentum pœnitentiæ, quæ
inducat, et confessionem per se sensibi­
lem, et dolorem factum sensibilem per
confessionem : ad quod de materiali se
habet, quod illam præcedat, aut subsequa­
tur : quippe dolor potest fieri sensibilis
per confessionem, tam subsequentem,
quam antecedentem. Et hoc ultimum de­
clarat Lugo exemplo satisfactionis, quæ
est pars saltem integralis hujus sacra­
menti, atque ideo debet esse sensibilis. Et
tamen ubi imponitur satisfactio in aliquo
per se non sensibili, utputa cum ægroto
imponitur,quod corde invocet Deum, po­
test talis satisfactio fieri sensibilis per ali­
quid antecedens, v. g. per impositionem a
sacerdote, et acceptationem a prenitente :
neque enim reperitur aliud, quod illam
pœnilentiam de se non sensibilem possit
sensibilem constituere : sic igitur dicen­
dum est, quod ubi post totam confessio­
nem dolor succedit, fit dolor sensibilis per
confessionem : hæc, namque, ubi ex in­
tentione recipiendi sacramentum fit vim
habet significandi dolorem, vel praesen­
tem, vel futurum, sine quo nequit confici
sacramentum.

127

Sed hæc responsio deficit in pluribus, et?racinLugoejus auctor minus consequenter pro- dllar
cedit. Nam in primis non est necessarium,
quod dolor ad hoc sacramentum requisitas
procedat ex intentione illud recipiendi,
ut ipse bene tradit disp. cit. sect. 4, num.
45, quin illo docente perfectius est, et re­
rum naturis magis congruum, quod ex
dolore, et detestatione peccati moveatur
homo ad intentionem procurandi sibi re­
medium per susceptionem sacramenti pœ­
nitentiæ, quam, quod vice versa ex inten­
tione suscipiendi hoc sacramentum, et
exequendi præceptum Ecclesiae se excitet
ad dolorem peccatorum ·. nam priori modo
se gerens majus odium habet ad peccatum
secundum se. In hac ergo suppositione,
procedit ratio a nobis proposita, quæ
proinde minime diruitur per recursum ad
intentionem illam suscipiendi hoc sacra­
mentum, ex qua oriantur dolor, et con­
fessio peccatorum : vim namque facimus
in eo, quod possit (et quidem connaturalis
juxta Lugonem) oppositum contingere,
nempe intentionem confitendi ortum du­
cere ex peccatorum dolore. Per quid fiet
in eo casu dolor sensibilis, quam per con­
fessionem, illum ut sui causam repraesen­
tantem ? Sed vel admissa illa præsuppositione intentionis, nihil prodest subterfugium : quia licet intentio fiat sensibilis
per confessionem, dolor tamen nec inten­
tione, nec confessione sensibilitatem
ullam acquirit. Non intentione, quippe
quæinterior, et insensibilis est, sicut ipse
dolor. Nec confessione, siquidem supponit
hæc responsio, quod confessio non proce­
dit a dolore, sicut a causa : aliunde vero
certum est, quod non respicit dolorem, ut
effectum : quibus sublatis tollitur ordo, ut
possint comparari per modum signi, et
signati, et ut dolor per confessionem si­
gnificetur ; sed habebunt se pure concomitanter, aut disparate. Quid enim refert,
quod confessio oriatur ex intentione reci­
piendi sacramentum, ex qua etiam proce­
dat dolor peccatorum, ut hic significetur
per confessionem, si intentio significata
per confessionem non significat ulterius
dolorem, ut plane non significat, cum in­
terior sit, et spiritualis? Sed quod caput
est, intentio habendi dolorem non est ipse
dolor, nec habet necessariam connexionem
cum illo, sed potest ab eo separari : sicut

[ I
Ii
■ t

r

Ί

i» ;

0*

»

ΓΙ3
i#.

128

DE PCENITENTIA.
DISP. VII, DUB. IV.

desiderare, el proponere habere amorem
Dei non est ipse amor ; et dolere, quod non
habeamus dolorem de peccatis, non est
ipse de peccatis dolor, ut supra vidimus
n. 67. Stat ergo, quod quis habeat inten­
tionem suscipiendi sacramentum poeniten­
tiae, et subinde ponendi omnia ad ipsum
requisita, inter quæ computatur peccatorum
dolor, elquod nihilominus non detur ta­
lis dolor, nec repræsentetur præsens : at­
que ideo nequit significari, et fieri sensibi­
lis per talem intentionem, nec per con­
fessionem, ut tali intentioni subest.
105. Dicere autem, et in id ultimo reci­
dit Lugo, quod fit sensibilis per confessio­
nem antecedentem, eadem facilitate refel­
litur : quia confessio sine dolore facta
nihil habet, per quod significet dolorem
futurum : ergo futurus dolor, quando est
præsens, non fit sensibilis per confessio­
nem antecedentem. Consequentia patet. Et
antecedens suadetur, quia in confessione
sine dolore facta non aliud occurrit, vel
reperitur, quam narratio peccatorum,-et
carentia doloris, et hæc nec simul, nec divisim sampta significant doloremfuturum.
Non quidem illa carentia -. siquidem nihil
magis dissimile, et improportionatum po­
test excogitari ad dolorem significandum,
quam carentia doloris. Nec ipsa confessio,
quia sine dolore facta, est mera, el simplex
narratio, quæ nullum habet ordinem ad
dolorem ; sed potesl ob alios fines fieri,ut­
puta ob jactantiam, vel ad captandam confessarii gratiam, vel pro fingendo adim­
pletionem praecepti. Idque,vel ex eo liquet,
quod talis confessio nullam habet conne­
xionem cum dolore præsenti, siquidem eo
caret : minorem itaque et nullam potest
haberecumdolorefuturo. Exemplum vero,
quoLugo declarat suam responsionem, ni­
hil probal : tum quia satisfactio sacramentalisin re posita non est pars essentialis
ex qua constituatur sacramentum ·, atque
ideo ad hujus essentiam, et ut sit signum,
nihil, aut parum refert, quod talis satisfac­
tio in re sit sensibilis, aut non. Tum quia
licet satisfactio in volo, sive, et in idem
reddit, propositum satisfaciendi ad justum
Confessarii arbitrium sit de essentia hujus
sacramenti; id tamen implicatur in vero
de peccatis dolore, et per confessionem,
sicut et ipse dolor, sensibiliter significatur.
Unde idem sumimus, et respondemus de

satisfactione in voto, aedo dolore, nempe
debere confessionem præcedere, ut sensi­
reddere sensibilem, ut sacramenti natura
bilis fiat per illam. Adde primo : non esse
exposcit. Ad rem igitur ; non minus depen­
communem, aul certam sententiam, quod
det sacramentum pænitentiæ ab interno
actus pure interni queant injungi in pœni­
dolore, quam sacramentum matrimonii ab
tentiam sacramenlalem, ut constabit ex
interno consensu ·. et sicut consensus in­
dicendis disp. II, n. 33. Adde ulterius,
ternus debet fieri sensibilis per signum
quod esto possint injungi, non aliter haj
exterius, ut sunt verba, aut nutus contra­
bent esse materiam satisfactionis sacrahentium ; sic internus peccatorum dolor
mentalis, quam si acceptentur a pœnitenle;
debet fieri sensibilis per signum exterius,
quæ acceptatio semper est exterior, et sen­
quale est confessio peccatorum ; sed ubi
defecit a principio ille consensus, et postea
sibilis. et ab ea habent fieri sensibiles ac­
ponitur, nequit fieri sensibilis per externa
tus licet de se interni, sensibiliter accep­
verba præterita. Ergo ubi a principio non
tati.
·
fuit dolor interior, nec valet fieri sensibi­
Et ut exemplum exemplo retundamus,
lis per præteritam confessionem. Et conse­
unumexhibeamus satis appositumex mate
quenter sicut ad validandum matrimonium
ria de Matrimonio, et supponimus ad ejus
opus est adhibere non solum consensum,
valorem requiri internum, mutuumque
sed signa externa illum significantia : ita
contrahentium consensum, aliquo externo
ut sit validum sacramentum confessionis
signo explicatum, ut diffinivit Concilium
necessarium est non solum elicere dolo­
Florentinum in decreto fidei § 7, sicut ad
rem, qui tempore confessionis non fuit,
valorem sacramenti pænitentiæ interior
sed adhibere etiam nova signa externa :
dolor significatur, et factus sensibilis per
quæ illum de præsenti significent, ut sunt
aliquod exterius. Demus itaque Petrum
lacrymæ, tunsio pectoris, instantia pro ab­
contrahentem cum Maria per verba de
solutione, el alia, per quæ confessio sine
præsenti, quæ protulit, caruisse consensu
dolore facta, quasi reproducitur, et incipit
interiori : fuit tunc plane matrimonium
esse vera confessio, et pars sacramenti. In
nullum ob interni consensus defectum.
quo sensu, et non in alio duriori, aut mi­
Quid agendum, ut revalidetur? Sufficiat,
nus practicabili affirmamus universaliter,
quod Petrus adhibeat consensum internum
quod, ut dolor sit hujus sacramenti pars,
absque ullo exteriori signo ? Scimus San­
debet præcedere confessionem : sicut verus
chez disp. 32, de Matrimonio num. 11,
consensus interior debet præcedere verba
affirmare : quia exterior expressio jam
externa, quibus matrimonium celebratur,
praecessit, et solum defecit consensus inte- Eki
ut istud vere subsistat.
rior, qui postea adhibetur. Sed tamen ve-^ tes 106. Quæ contra Lugonem impugnatiorior, ac communior sententia, quam cumDiz:. ^"'nes magis confirmari valent ex refutatione
Basilio, Conincho, Hurtado, et DicastilloAe!*
consequentis, quod alii aliqui Recentiores
tuetur N. Antonius in Director. Confessar.
(apud Dicastill. et N. Franciscum) ejus
tract. 11, disp. 3, sect. 5, num. 98, docet
principia edocti, et præsertim, quod dolor
debere talem novum consensum exprimi
futurus fiat sensibilis per confessionem
exterius per aliquod signum. Et ratio est :
antecedentem absque dolore præmissam,
quia verba externa, ut constituant unum
non inconsequenter admittunt. Sit casus,
actum humanum cum consensu interno,
quod pœnitens post confessionem sine do­
quem significant, debent ab illo procedere,
!
lore faciam excitatur a confessario ad do­
ab ejusque imperio oriri : nequeunt autem
lorem, sed priusquam ille ipsum concipiat,
verba præterita procedere, oririque ex in­
discedat confessarius ad breve negotium,
fluxu consensus interni, nunc praesentis;
et eo tempore doleat pœnitens de peccatis,
siquidem nemo valet nunc exercere suum
sed perveniens postea confessarius repeimperium, ac causalitatem circa id, quod
riatipsum destitutum usu rationis. Poterit
jam praeteriit, et non est in sua potestate,
ne absolvi ? Et si absolvatur, erit validum
uti se habeant verba præterita : ergo talia
sacramentum ? Respondent praedicti Ju­
verba de præterito prolata nequeunt reniores affirmative : quia ille dolor in ab­
præsentare consensum nunc præsens, nec
sentia confessoris elicitus factus est sensi­
esse sufficiens signum illius, aut ipsum
bilis, sicut pars sacramenti exposcit, per
reddere
Salmant. Curs Theulog. Tom· XX.

129

confessionem antecedentem confessori fac­
tam, ut Lugo docet, et consequenter di­
cendum est. Sed resolutio sustineri non
debet.Tum quia esto, confessio antecedens
esset aliquo modo signum doloris non
tamen est signum doloris actu existentis ;
sed ad summum potest significare inten­
tionem, sive voluntatem eliciendi dolorem
ante absolutionem : quævoluntas, ut supra
dicebamus, non est dolor formaliter, aut
æquivalenler, sed alius actus longe diver­
sus. Tum etiam, quia in praedicto casu non
datur aliquod medium, per quod dolor fiat
sensibilis confessario : cum enim datur
confessio, per quam fieret dolor sensibilis,
non datur ipse dolor ; quando vero datur
dolor, qui sentiri possit, jam non est con­
fessio, per quam possit sentiri, et ubi su­
pervenit sacerdos, nihil occurrit, per quod
dolor in ejus absentia elicitus possit mani­
festari, vel insinuari. Tum denique ; quia
prædictus dolor nunquam fuit physice, aut
moraliter præsens sacerdoti,sicut require­
batur ad hoc, quod simul cum absolutione
constitueret sacramentum : non quidem
tempore confessionis, quippe, qui tunc so­
lum respiciebatur ut futurus : nec tempore
absentiæ sacerdotis, quia tunc nulli inno­
tuit : atque ideo non est assignabitis duratio, in qua coeperit esse sensibiliter præ­
sens, ut actu simul cum aliis partibus
physice, vel moraliter præsentibus consti­
tueret sacramentum. Tenendum itaque
omnino est in tali casu absolutionem non
posse impendi : et licet impenderetur, ni­
hil efficeret.
107. Probatur secundo nostra conci usio Fundam,
alia ratione, licet magna ex parte recidat 2·
in præcedentem : quia dolor peccatorum
nequit esse pars hujus sacramenti, nisi
connotet aliam pariem essentialem, nempe
confessionem ; sed confessio nequit esse
sacramenti pars, nisi dolorem præsupponat : ergo, ut dolor sit hujus sacramenti
pars, debet præcedere confessionem. Con­
sequentia patet. Et major est certa : quia
sicut sacramentum non potest actu consti­
tui, nisi concurrentibus partibus essentia­
libus, ex quibus constat : ita quælibet
earum nequit esse actu pars, nisi connotando actualem alterius concursum : ad
eum plane modum, quem in compositis
naturalibus observare videmus, ubi nec
corpus datur sine materia, et forma, nec
9

I

*

130

DE PŒNITENTIA,

;<·■■

,f·

DISP. VII, DUB. IV.
9

’ IF

materia est acta pars corporis, nisi con- I
notando alteram partem, et vice versa.
Minor autem, in qua poterat esse difficul­
tas, ostenditur : nam cum hoc sacramen­
tum institutum sit per modum judicii re·
conciliative, in quo pœnitens tendit per
modum rei ad obtinendam remissionem
peccatorum; opus est horum confessionem,
ut munus partis in tali habeat, esse non
meram historiam, aut recitationem pecca­
torum, sed veram de illis accusationem ;
sed nequit esse vera de illis accusatio, nisi
procedat ex eorum dolore, et consequenter
quin dolorem præsupponat : ergo confessio
non potest esse hujus sacramenti pars, nisi
prxsupponendo dolorem. Et hunc ordinem
Mteæ. optime significavit D. Thom. quæst. 90,
art. 2, dicens : « In pœnitentia fit recom• pensatio offensæ secundam voluntatem
« peccantis, et secundum arbitrium Dei. in
« quem peccatur : quia hic non quaeritur
■ ■ sola redintegratio aequalitatis justitiae
« (sicut in justitia vindicative sed magis
e reconciliatio amicitiae, quod fit, dum of■: fendens récompensât secundum volunta· tem ejas.quem offendit. Sic igitur requi« rilur ex parte pcenitentis, primo quidem
e voluntas recompensandi, quod fit per
< contritionem : secundo quod se subjiciat
i arbitrio sacerdotis loco Dei, quod fit in
« confessione, etc. »
Nec satisfacit primo, si dicatur confes­
sionem, licet non procedat ex dolore, fieri
sufficienter accusationem per subsequentem
dolorem expressum per lacrymas, per
suspiria, per verba dicentis se dolere. Id,
inquam, non satisfacit, sed firmat nostram
assertionem : quia ubi id ita contingit, et
posse contingere concedimus, confessio
non procedens ex dolore fuit mera relatio
peccatorum, et non accusatio. Lbi autem
accedit dolor eis signis expressus, incipit
tunc primo esse in ratione accusationis, et
partis sacramenti : et secundum talem ra­
tionem illum dolorem, ejusque signa præsupponit ; licet opus non sit narrationem
peccatorum repetere, quæ sâtis nota, et
praesentia sunt sacerdoti. Et hic est nostræ
assertionis sensus ; refertur enim formaliter ad dolorem, et confessionem ut sacra­
menti partes,quemadmodum in dubii ves­
tibulo præmonuimus.
108. Nec secundo satisfacit, si dicatur,
confessionem, et si dolorem non præsup-

ponat præsupponere tamen intentionem
recipiendi hoc sacramentum, quod insti­
tutum est per modum judicii, atque ideo
talis intentio inducit confessionem non ut­
cumque, sed per modum accusationis. Id,
inquam, minime satisfacit : nam licet ve­
rum sit praedictam intentionem, si efficax
est inducere confessionem peccatorum, quæ
sit vera de illis accusatio; hoc ideo est, quia
inducit requisita ad veram accusationem,
inter quæ primum locum obtinet dolor.L'bi
antem illum non infert, aut præsupponit
pro priori ad confessionem, nequit illam
per modum accusationis inferre, et convin­
citur non fuisse efficacem hujus judicii reconciliativi intentionem : quippe quæ non
induxit omnia ex parte pœnitenlis neces­
saria,nec eo ordine,qui servandus est inter
ea. Unde ridiculum apparet, quod narratio
peccatorum transeat in veram de illis ac­
cusationem ob hoc præcise, quod subordinetur intentioni recipiendi sacramentum ;
quoniam accusatio de peccatis supra sim­
plicem illorum recitationem addit displi­
centiam, et dolorem erga peccata : alias
non munus accusationis indueret, sed in
solo simplicis narrationis relinqueretur.
Aliunde vero intentio recipiendi sacramen­
tum perse ipsam non est dolor peccatorum
formaliter, aut æquivalenter : vel si dolor
est. sicut confessio illam intentionem sup­
ponit, ita, et supponet dolorem, et habe­
mus intentum, nempe confessionem in esse
accusationis ex peccatorum dolore proce­
dere. Sed absolute falsum est eam inten­
tionem esse dolorem. Et ideo asseri debet
vel efficacem non esse ad inferendum
confessionem per modum accusationis, vel
prius inferre dolorem, qui necessarius est,
ut confessio in ratione accusationis consti­
tuatur.
Non absimilis praecedenti, sed nec illa
melior est alia responsio Lugonis, fatentis
tandem accusationem debere oriri ex ali­
quo odio delicti, et desiderio correctionis.
Sed addit non requiri, quod hæc sint per­
fecta, et absoluta. Peccator autem, ubi in
confessione se accusat de peccatis, semper
, habet aliquod peccatorum odium, et desi­
derium salutis, nisi omnino ficte confitea­
tur. Ceterum hoc effugium ex una parte
facite præcluditur, et ex alia videtur ra­
tioni nostræ succumbere. Non enim vim
ponimus in eo, quod dolor, qui praecedit
confessionem

I».

1

confessionem, debent esso efficax ; sed op­
positum supponimus, aut permittimus
juxta superius dicta dub. I, num. 32. Faci­
mus autem vim in eo, quod vera accusatio
peccatorum debet procedere ex vero eorum
dolore; abstrahendo tamen, ut fieri debet,
ab efficaci, et inefficaci. Et hoc concedit re
ipsa, licet verbis ludat, Lugonis responsio.
Quoniam odium peccatorum,el desiderium
salutis, sive libertatis ab illis nequit non
importare verum aliquem peccatorum do­
lorem sive explicite, et formaliter, sive
implicite, et virtualiter ; sed accusatio de­
bet oriri ex aliquo odio delicti, et desiderio
salutis, ut Lugo concedit : ergo accusatio
pectalonim debet oriri ex eorum dolore :
sive hic sit efficax, sive non ; quod nihil
refert pro præsenti difficultate. Explicatur
hoc inquirendo, an odium peccatorum
conjunctum desiderio salutis sit dolor de
peccatis, aut non? Si eligatur primum,
habemus intentum ; nempe confessionem
oriri ex dolore ; siquidem debet oriri ex
odio peccati, et desiderio salutis. Si autem
secandum eligatur, redeunt impugnationes
hactenus factæ : nam confessio peccatorum
in ordine ad judicium reconciliativum
in quo intenditur redintegratio amicitiæ
cum Deo ex peccatis offenso, debet proce­
dere ex odio, et detestatione præcedentium
peccatorum, quæ Deum offenderunt, et
violaverunt cum eo amititiam. Expli­
catur, et urgetur amplius : nam cum
confessio, ut constituatur in esse veræ ac­
cusationis , et in ratione partis sacra­
menti pœnitentiæ, requirat peccatorum do­
lorem. ut ostensum est ; dolor requisitus
debet esse dolor verus, qualis ad rationem
partis sacramenti, cum confessione concur­
rentis desideratur. Nec enim oportet duos
pro uno sacramento dolores distinguere:
unum, qui constituat confessionem in ra­
tione accusationis ; et alium, qui sit sacra­
menti pars -, sed confessio debet præsuppo­
nere aliquem peccatorum dolorem, ex qua
ipsa oriatur ; quem dolorem concedit Lugo
sub involucris odii, delicti, et desiderii sa­
lutis : ergo dolor, qui est sacramenti pars,
debet præcedere confessionem. Unde vanus
est illius Auctoris recursus ad dolorem
non perfectum, et absolutum : nam condi­
tiones, quas dolor debet habere, ut sit pars
sacramenti,easdem habet, ut confessionem
sibi compartem constituat in ratione accu-

131

sationis, Atque ideo, si ut sit pars, non
requiritur, quod sit efficax, ut nos statui­
mus loco citato ; pariter non requiretur,
quod sit efficax, ad constituendam confes­
sionem in ratione accusationis, et partis.
Si autem requiritur dolor efficax, ut forte
censet Lugo, hic etiam, et, ut talis neces­
sarius erit, ut confessio ea munera exer­
ceat. Quolibet itaque modo describatur
dolor, qui est pars sacramenti, anteire de­
bet confessionem, ut se habeat per modum
accusationis, et actu subeat partis offi­
cium.
109. Ut ab his impugnationibus se ex- e«so
pediat Amicus, affirmat, quod possit quisS1"^"a
narrare per modum historiæ sua peccata,
et deinde mere interne dolere, et sic ab­
solvi : quare negat necessitatem confessio­
nis per modum accusationis, et sic ano
quasi impulsu totum nostrum fundamen­
tum evertit, quod eo accusationis munere
sufficiebatur. Quin addit sufficere ad hoc
sacramentum confessionem non solum fac­
tam sine dolore antecedenti, verum etiam
factam sine proposito dolendi adhuc post
confessionem. Et ad majora progressus
affirmat disp. 1-1, sect 4, num. 6A. Si quis
ebrius, aut freneticus narret omnia sua
peccata confessario, et deinde ad usum ra­
tionis rediens advertat si illa retulisse,
sufficere, ut valide, et fructuose absolvatur,
quod interne doleat, et intendat peccata
prius prædicto manifestata ^subjicere Ec­
clesiae clavibus.
Hæc tamen responsio, quo liberior, eo fin­
est praecedentibus longe absurdior, sed. et sU3,|,r
consequenter evidentioribus impugnatio­
nibus magis subjecta. Et quidem ad osten­
dendum falsitatem adversae opinionis satis,
superque erat illam traxisse ad inconve­
niens adeo grave, quale hic ejus patronus
concedit. Et quod minime sustineri possit,
ostenditur : tum quia communis sententia
Theologorum est sacramentum poenitentiae
institutum esse per modum, judicii recoaciliativi, et satis constat ex ejus forma,
quæ est absolutio a peccatis per legitimam
potestatem, et supposita causæ cognitione,
ut satis perspicue docet Concil. indent,
sess. 14, cap. 5 et 6. Sed ad furinam judi­
cii reconciliativi requiritur accusatio ex
parte ejus, qui se gerit, ut reus, uti com­
paratur pœnitens : ergo, nisi accusatio ad­
sit, non salvatur verifas, et proprietas.

132

DE PŒNITENTIA.

sacramenti pœnitentiæ. Tum etiam, qnia
§ II.
minime potest comparari ut reus, et ut
vere pœnitens. qui sic confitetur, aut nar­
Re/ertur sententia contraria.
rat propria peccata ; quod nec de eis dolet,
nec propositum habet dolendi ante judicis
110. Oppositam opinionem docentem 1Iitr
sententiam : minime namque videtur quae­
non ease necessarium, quod dolor, ut sitMr
rere absolutionem a Deo. cujus vices gerit
hujus sacramenti pars, confessionem ante-u£;
sacerdos in hoc sacramento, qui nec actu,
cedat, tuentur Henriquez lib. -1, cap. 28,^·
nec voto, aut proposito habet dolorem de
num. 3, Lugo disp. 11, sect. 2, Amicus5»
loco cit. Leander disp. 7, quæst. 3 et com-FÛl
peccatis, quæ ipsi dimittenda proponit :
ergo.-i ad confessionem non requiritur do­
muniter recentiores, qui pro eadem refe­
lor præsens, aut futurus, sequitur prenirunt Medi nam, Toletum. Suarium, Vastentem in confessionem non se gerere ut
quium, Filliucium et plures alios. Sed
vere pœnitentcm, et reum : quod plane
eorum multi non aliud docent, quam nos,
nempe non esse necessarium, quod dolor
contradicit modo et conditioni hujus sa­
cramenti. Tum praeterea, quia materia
antecedat recitationem materialem pecca­
essentialis Lu us sacramenti consistit in
torum. quae confessio vulgo appellatur:
actibus humanis pcenitentis. nempe in
minime tamen negant, quod dolor debeat
praecedere vel hanc confessionem, vel illos
confessione, et dolore, ut docet Concil.Trinutus, signa, aut verba, per quæ ipsæante
dentinum se.-s. cit. cap. 3. Sed narratio
absolutionem quasi reprodiicitur, et incipit
peccatorum facta ab ebrio, vel frenetico
esse accusatio, et vera pars sacramenti.
non est actus hnmanus : quin nec est nar­
Pro relata vero opinione non multa occur­
ratio, nec verbis, quæ sint formaliter ver­
runt argumenta : quia præcipuum ejus
ba, constat ; cum nullum repræsentent
fundamentum consistit in evasionibus,
conceptum loquentis : unde nvn pluris aes­
quibus eluduntur argumenta suadentia
timamus contumelias ab ebrio prolatas,
prædictæ antecedentiæ necessitatem : sei
quam si a psittaco proferrentur, ut expli­
eas jam præclusimus. Opponi tamen potest0^1
cuimus tract. 13 de peccatis, disp. 5, dub.
in ejus favorem praxis fidelium, quam his
6, § 4. Ergo narratio peccatorum ab ebrio
facta non est vere peccatorum confessio,
fere verbis expendit Lugo : fideles nam­
nec vera pars sacramenti : atque ideo, si
que, si forte sua peccata absque dolore con­
fessi sunt, et postea exhortatione confesalia confessio non accedat, illud minime
sarii permoti prædictum dolorem conci­
subsistet. Tum denique·, quia absurdum
apparet, et sacramenti dignitatem dedecet,
piunt, putant suo muneri, et obligationi
fecisse satis, dolendo ante absolutionem.
quod id constituatur pro confessione ebrii,
Et hoc fine solent confessorii tunc potissi­
quod pro joco, et materia irrisionis solet
mum ad dolorem excitare, ad absolutionem
haberi. Omittimus alias oppugnationes in
valide suscipiendam. Nec pcenitentes obli­
re non necessarias, et præsertim dolorem
gant, ut post dolorem tunc conceptum re­
in eo casu nullo modo fieri sensibilem, ut
petant confessionem, quam sine dolore
superius arguebamus : quod tamen neces­
fecerunt : signum ergo est, quod dolor
sario salvandum est. Sed addimus in eo
casu posse perfici verum sacramentum, si
hujus sacramenti pars non debet esse inebrius factus sui compos cognoscat mani­
dispensabiliter prævius ad confessionem :
festasse confessario sua peccata, et de eis I communis enim fidelium praxis declarat
doleal. et sine nova narratione dicat, Ac­
optime, quid in hac re, et in aliis sit necuso me de narratis, et peto ab eis absolu­ i cessarium.
tionem. Quia tunc adest nova, et vera con­ I
Nec refert : si respondeatur in tali casu En·:·
fessio in esse accusationis, et partis j confessionem brevissime repeti, dum pœ-^'f
sacramenti, cui deservit notitia sacerdotis
nitens dicit se dolere de omnibus narratis,
ex ebrii relatione prius comparata, ut in 1 et petere ab illis absolvi, ut explicuimus
simili diximus supra num. 105;
i num. 105. Nam contra hoc opponit praedicI tus Auctor : tum, quod hoc ipsum est con­
tra praxjm ·, siquidem nec pcenitentes
I solent dicere, cupio ab his absolvi : nec
confessarii

'· ί I

i

DISP. VII, DUB. IV.

‘
’

i

I

S»

I

,

•

confessarii curant, quod pœnitontes id di­
cant. Tum etiam, quia pœnitontes nihil
prorsus explicantes, solent dolero de pec­
catis, dum sacerdos illos alloquitur, et sol­
liciti non sunt in manifestando suum confessario dolorem : et tamen nemo dubitat
de sacramenti valore. Tum denique : quia
aliqui confessionem generalem facturi, et
in peccatis discutiendis, et referendis bi­
duum, vel triduum, consumentes, solent
reservare actum doloris eliciendum ultima
die, aut hora, in quibus absolvuntur, et
tunc peccata prius confessa minime repe­
tunt. Quod juxta nostram assertionem reprobandum esset, utpote contra sacramenti
valorem. Id vero apparet nimis durum,
pluresque inducens scrupulos circa confes­
siones factas prædicto modo, qui est inter
fideles adeo communis.
111. Respondetur sustinendo datam res­
ponsionem, quæ optima est, ipsaque fide­
lium praxis, et quæ per objectas replicas,
salis quidem leves, non eliditur ; ut eis
occurrendo constabit.Sed prius in communi
observandum est falso supponi oppositam
praxim esse communem : nam quantum
experti sumus, fideles post relata in parti­
culari peccata solent addere, quod de om­
nibus etiam oblitis se accusant, quin, ubi
de praesenti non habent nisi levia, solent
subjungere aliquod grave jam expositum
in alia confessione, ut securior reddatur
sacramenti valor ex majori securitate do­
loris : idque admonere in usu quotidiano
est piis, el prudentibus confessariis, sicut,
et injungere, quod pcenitentes doleant de
peccatis, dum absolvuntur. De hac praxi
testificari possumus, secus de opposita :
quare nescimus, unde hauserit relatus Auc­
tor illam ab illo asserlam esse commu­
nem, saltem quantum ad præcautionis modum, quo alii confessarii ministrant hoc
sacramentum. Deinde observandum est
modum, quo fideles confessiones absque
dolore factas solent brevissime, concepto
jam dolore, ante absolutionem repetere,
non alligari ad verba formaliter talia, et
multo minus ad determinata; sed complecti
verba æquivalentia, ut sunt omnia signa,
el nutus, quibus significatur peccatorum
confessio, et dolor, v. g. suspiria, lacrymæ, tunsio pectoris, demissio vultus, et
ipsa humilis, ac religiosa expectatio abso­
lutionis, admissioque satisfactionis injunc-

133

tæ : hæc namque satis sensibiliter decla­
rant perseverantiam, aut inchoationem in
confitendo, et detestando peccata.
His suppositis ad primam replicam res- a<ii.
pondetur negando antecedens : nam mos
proxime descriptus est inter fideles valde
communis. Et quod ad solicitudinem confessariorum circa id pertinet, qui pru­
dentes sunt, advertunt se duo genera per­
sonarum ad confessionem admittere. Nam
aliquæ sunt sapientes, et timoratæ, quæ
sciunt confessiones ex nullo dolore proce­
dentes esse nullas, atque ideo, vel facien­
das ex dolore, vel saltem ex dolore bre­
vissime repetendas ante absolutionem : et
istæ opus non habent ad id hortari, sed
supponere possunt,quod ita se gerant. Aliæ
autem sunt vulgares, et idiotæ, et cum
his oportet prædictam solicitudinem, et
cautionem adhibere, sciscitando an de pec­
catis doleant, et admonendo, quod eliciant
actus doloris ante absolutionem, et dum
absolvuntur. Ad secundum respondetur
nihil referre, quod pœnitentes non curent Ad 2.
de manifestando suum dolorem confessario : satis namque est, quod prædictus do­
lor fiat sensibiliter cognoscibilis per media,
et signa proxime relata : et si ante, vel
post confessionem non adhiberetur, plu­
ries, et cum plurimo fundamento dubita­
remus de sacramenti valore Ad tertiam
respondetur eodem modo : nihil enim Ad3pro præsenti difficultate refert, quod con­
fessio sit generalis, aut non ; quod fiat per
triduum, aut in brevi duratione : semper
enim debet procedere ex dolore, vel ubi
primo fit, vel saltem, ubi modo descripto
repetitur, seu reproducilur ante absolutio­
nem. Et hoc asserere nec durum est, nec
scrupulos fovet ; sed obligationem aperit,
veritatem adstruil, et securitatem fundat
in re adeo gravi tam pro sacramenti reve­
rentia, quam pro animarum salute. Ex
quibus compulsi addimussentenliam nobis
oppositam, ( præscindendo a speculativa
ejus probabilitate) non videri practicabilem, et securam in usu, propter reproba­
tionem primæ propositionis ex damnatis
ab Innocentio XI, quæ asserebat : « Non
« est illicitum in sacramentis conferendis^0^.'
« sequi opinionem probabilem de valore "ala·
« sacramenti relicta tutiore. » Nam pro­
fecto nostra tutior est, quam contraria:
nullum quippe occurrit periculum vel in

134

DE PŒNITENTIA.

præmitlendo dolorem ante confessionem : I incipiat cum ipsa confessione, et conti­
vel si hæc absque illo facta fuerit, in eli­
nuetur cum illa ; quamvis enim non inci­
ciendo poslea illum, adjunctum signis sen­
piat in tempore, sed in instanti ; potest
sibilibus. per qu.e fiat sensibilis, et con­
tamen durare, et continuari per corresponfessionem constituat, ut fieri debet, in ra­
dentiam ad tempus.(Videantur,quæ docent
tione accusationis. Jel in contrariae usu,
N. Complut, abbrev. in Physic, disp. 24,
praetermittendo ista, periculum adest
quæst. 4, conci. 2, ubi explicant, quomodo
frustrandi sacramentum. Aliunde vero
substantias Angelicae possint produci per
(licet id pro vitando praedicto inconve­
correspondentiam ad tempus, quod hanc
nienti necessarium non foret) principia,
partem a fortiori evincit.) Declaratur se­
quibus utimur, sunt probabiliora contra­
cundo dicendo ; quod, licet confessio tem­
riis, et cohæreuii i communi usui, et ap­
pore duret, ultimo tamen completur, et
prehensioni fidelium.
terminatur in instanti ; et quod in eo po­
112. Arguitur secundo : quia si dolor, ut i test elici dolor, qui illam præcedat ordine
sit hujus sacramenti pars, deberet confes­
naturæ, ut ultimo completam, et termina­
sionem pnæcedere. hæc præcedentia esset
tam ; quo pacto exercet rationem partis
sacramenti in concurrendo ad ejus effec­
vel solo ordine naturæ, vel duratione tem­
tum : sicut etiam contingit in absolutione,
poris· sed neu irum potest convenienter
quin, et in omnibus sacramentis, et eorum
dici : ergo non requiritur præcedentia do­
partibus : est namque omnibus commune
loris ad confessionem. Probatur minor :
causare gratiam non in tempore, sed in
nam cum ex una parte dolor comparetur
instanti, ut constat ex dictis Tract. 22, de
ad confessionem, sicut causa ad effectum,
Sacramentis, disp. 4, dub.5, § 1. Sed quod
quippe, qui illam constituit in ratione ac­
frequentius contingit, et congruentius vi­
cusationis, ut supra diximus : sufficit ha­
bere illam præcedenliam, quæ requiritur
detur tam naturis rerum, quam humano
operandi modo, dolor prior tempore est,
in causa comparative ad effectum : hæc
vero solum eat secundum ordinem naturæ,
quam confessio, ut satis liquet ex hactenus
et quæ bene salvatur cum coexistentia
dictis.Et hacoccasionesolent aliqui in pre­
utriusque in eadem temporis duratione.
sent! disputare.quanto tempore possit dolor
confessionem antecedere,et sacramento con­
Ex alia vero parte, cum confessio fiat suc­
cessive, sive in tempore; dolor vero, cum
ficiendo deservire; et aliqui limitant ad spa
sit actus voluntatis, possit in uno instanti
tium unius diei : alii extendunt ad totum
elici, et perfici ·, nec necessarium apparet,
spatium, quo actus doloris formaliler, aut
quo præcedat tempore confessionem, toto
virtualiter perseverat : et alii denique
videlicet illo, quo continuatur peccatorum
ulterius progressi affirmant non obesse varecitatio.
lori sacramenti, quod dolor longissimo
Ke-foa· Respondetur negando minorem. Ad cutempore confessionem præcedat, dummodo
dcl· jus probationem dicendum est dolorem
semel elicitus, nec explicite, nec implicite,
posse confessionem antecedere utroque illo
retractetur, quos dicendi modos refert
modo, et quemlibet eorum pro asserta
Leander disp. 7, quæst. 6, præferens ulti­
præcedentia sufficere. Et quidem per se I mum, et pro illo referens Sotum,Suarium, Lun
Beat
loquendo satis est antecedentia, sive prio- I Candidum, Bonacinam, et Hurtadum. Sed H'st
ritas secundum ordinem naturæ, ut argu- iI quid dicendum sit, congruentius statuementum bene probat exemplo aliarum l mus dub. seq. num. 121 et 124.
causarum -, sed per accidens, et attentis
113. Ex dictis sequitur a fortiori dolorem
naturis doloris, et accusationis ex eo pro­ I debere præcedere absolutionem. Sic obser-^J1 !
venientis, communiter loquendo dolor I vaut communi er Auctores, quos refert, et
præcedit confessionem, etiam duratione, I sequitur N, Franciscus cap. 5, punct. Ι,Τπιμ
ut argumentum bene etiam suadet. Sed I num. 22, et facile suadetur : nam peccatotamen repugnantiam non videmus in eo, i rum confessio præcedit eorum absolutioquod simul duratione coexistant cum sola I nem: non enim possunt absolvere sacerantecedentia doloris secundum ordinem,
dotes, nisi a peccatis, quæ per confessio­
aut prioritatem naturæ. Id vero dupliciter
nem cognitioni,et jurisdictioni illorum sub­
explicari, et Geri potest. Primo, si dolor
duntur ; sed dolor de peccatis debet præce­
dere
1

■

1

DISP. VII, DUB. V.

derc confessionem, ut ostensum est : ergo
debet præcedere absolutionem. Tum etiam
(et est motivum dolori,et confessioni com­
mune), quia hoc sacramentum institutum
est per modum judicii reconciliativi, in
quo absolutio habet rationem sententiae ;
sed in judicio ante sententiam judicis prae­
mittitur, et accusatio rei, et cognitio cau­
sa : ergo una, et altera medio dolore, et
confessione debent præcedere sacramentalem absolutionem. Quod motivum evin­
cit hanc praecedentiam debere esse secun­
dum temporis durationem : quia cognitio
causæ per confessionem, sive hæc verbis,
sive nutibus, sive aliis signis fiat, semper
exposcit successivam durationem : absolu­
tio etiam, cum verbis fieri debet, tempus
absumit : ergo confessio præcedit tempore
absolutionem : idemque proinde dicen­
dum est de dolore, qui, ut supra diximus,
nequit esse posterior confessione conside­
rata in ratione accusationis, et partis sa­
cramenti.
(rtjttt Nec hic morari oportet in diluendo com1
munem objectionem ; quod hoc sacramen­
tum constat dolore, et confessione sicut ex
materia, et verbis absolutionis tanquam
ex forma : et videtur necessaria coexistentia inter materiam, et formam, ex quibus
totum aliquod constituitur. Nam id dilui­
tur communi, et vera doctrina, quod sa­
cramentum est compositum morale, inter
cujus partes non requiritur unio, vel
coexistentia physica, aut quod partes se
physice (ut ita dicamus) tangant ; sed suf­
ficit unio moralis, et per subordinationem
unius partis ad aliam respectu significa­
tionis completae totius sacramenti, ut ex
professo explicuimus tract. 22, de sacram,
disp. 2, dub. 2, per totum. Melius oppone1
retur ob motivum immediate insinuatum
non requiri, quod materia sacramentorum
proxime præcedat ; unde ad valorem Bap­
tismi non refert, quod verba formæ profe­
rantur ante, vel post ablutionem, dum­
modo non multum duratione distent, sed
sint moraliter indistantia, et humano
modo præsentia : idemque contingit in con­
firmatione, Extrema-Unctione, etc. Ergo
^i-cuin dolor, et confessio ex una parte, et
absolutio ex alia comparentur per modum
materiæ, et formæ ; nihil refert, quod ab­
solutio præcedat, vel sequatur dolorem, et
confessionem, sed sufficiet moralis inter

135

has partes præsentia. Sed hoc etiam facile
dispellitur : quia antecedens non est distri­
butive, et universaliter verum, sed solum
tenet in aliquibus sacramentis. Istud autem
Pœnitentiæ habet specialiter modum judi­
cii, in quo sententia, ne sit temeraria, in­
justa, et nulla, supponit cognitionem cau­
sæ cum accusatione rei : atque ideo nequit
dolorem, et confessionem, vel brevissima
duratione antecedere, ut insinuavimus loco
cit. num. 18, ad quem lectorem, ut ad
propriam hujus doctrinal sedem remitti­
mus.

i

I

DUBIUM V.
Utrum idem doloris actus possit distinctis
confessionibus deservire.

t' W

Conveniens, accurataque hujus dubii re­
solutio desumenda est ex dictis dub. præced. quocirca istud illi immediate submit­
timus.Sed ante resolutionem nonnulla prae­
mittere oportet, quæ vel requiruntur ad
terminorum intelligentiam, vel tanquam
certa supponi debent, ut sic ad proprium,
et specialem difficultatis statum devenia­
mus.

I ·.

. · <»

'· M
Λ

Aliqua praelibantur, et supponuntur.

114. Dolorem esse partem essentialem
sacramenti pœnitentiæ satis constat ex dictis
in hac disp. per totam.Et cum totum non sit
aliud a suis partibus simul sumptis, et uni­
tis ; merito dubitatur, utrum possint mul­
tiplicari numero confessiones, et subinde
sacramenta pœnitentiæ, quin necessarium
sit multiplicare numero dolorem, qui tan­
quam pan ad singula sacramenta concur­
rit. Circa quod duo videntur certa, et a
cunctis admittenda. Primum: non posse
eundem doloris actum deservire pluribus
confessionibus simul actu concurrentibus,
et coexistentibus : nam impossible est istas
esse simul ab eodem pœnitentes ; sed ne­
cessario plures exposcere. Ubi autem pœ­
nitentes multiplicantur,necessario ibi mul­
tiplicantur doloris actus,cum unus nequeat
poenitere per actum alterius. Nequit itaque
unus dolor deservire pluribus confessio­
nibus simul actu coexistentibus. Et ideo

ill
■4

ili

•I]

i
ilf

if j

1;

ll'HCr

!n
;

·]

il Vl

•11
1

l

difficultas in titulo proposita trahenda, alfectu : quo pacto intentio finis perseverat
ligandaque est ad multas, et distinctas
actualiter virtualiter in electione medio­
successive confessiones, quarum una post
rum : et hoc modo, qui domi habuit in­
aliam tempore succedat.et sic deceteris.Setentionem celebrandi, et hoc animo domo
cundum est prædictam difficultatem referri
egreditur, Ecclesiam adit, vestes sacras
ad distinctas confessiones ejusdem, vel
induit, licet intentionis non recordetur, il­
eorundem peccatorum, ut contingit, cum
lam retinet virtualiter, et in effectu. Alio
quissemel.ilerum.etsæpius confitetur idem
modo contingit hæc virtualis permanentia,
v.g. furtum, absque additione novæ mate­
quando videlicet prima intentio tam in se,
riæ necessariae. quam non habet. Ubi enim
quam in effectu interrumpitur propter
hæc occurrit, manifestum est requiri no­
humanæ vitæ occurrentia negotia : nihilo­
vum, et distinctum dolorem : nam (ut alia
minus repetitur saltem in communi, et in
motiva omittamus) priori supervenit pec­
confuso, quando ejus materia memori® oc­
currit : nam comparatur per modum ob­
catum mortale, qui ejus permanentiam
aut physicam, aut moralem destruxit : ali­
jecti sic in confuso voliti, et hac ratione
ter enim non adesset nova materia neces- ! dicitur virtualiter permanere, cujus si­
saria contra id, quod supponitur. Proposi­
gnum est, quod, si quis subito interroge­
tum itaque dubium locum præcise habet in
tur de sua intentione in hac, aut illa ma­
teria, statim, et absque ulla deliberatione
multis successive confessionibus ejusdem,
aut eorundem peccatorum, ut, cum illa i respondet juxta intentionem præconceptam.
quis \oluntarie reproducit in di versis con­
Et hinc consequenter apparet, quid sit
fessionibus ad consequendum majus aug­
permanentia præcise habitualis, illa ni­
mentum gratiæ, et majorem pœnæ tempo­
mirum, quæ actualis non est, quia non
ralis remissionem.
durat actu vel formaliter, vel virtualiter;
1 15. Sed cum sermo sit de eodem doloris
sed fuit aliquando, et non est positive,
naiia' actu, qui tunc concurrat,atque ideo aliquoaut contrarie destructa, modo tamen nec
LriJi.s,modo existât ; alias concurrere non valeest in se, nec in aliquo sui effectu, nec
,JeV rei : observare oportet, quibus modis acin illa confusa repetitione. Quare in or­
tus doloris semel elicitus possit existere
dine ad præsentes effectus perinde se ha­
cum tempore succedenti diversarum con­
bet, ac si nunquam fuisset. Qua de causa,
fessionum. Primo formaliter in se ipso :
neque enim repugnat, quod perseveret, et
cum certum sit pro valore sacramentorum
continuetur per unam, aut duas horas, in
requiri in ministro intentionem illa con­
quibus confessio ejusdem peccati repeti po­
ficiendi, ut ex professo ostendimus loco
cit. ex Tract. 22, communis Theologorum
test. Secundo virtualiter, quando videlicet,
el si deficiat in se, permanet tamen in ali­
sententia est non sufficere intentionem
quo sui. Id vero non ita facile apprenhenhabitualem, ut constat ex ibidem dictis
ditur, et explicatur, sicut primum, sed
num. 41. Nam intentio in ministro re­
magis clarus, et communis modus hoc de­
quisita influit in actum, saltem determi­
clarandi est, quem immediate insinuavinando materiam de se indifferentem ad
mis. expendimusque, tract. 11, disp, 4, i unum, et certum effectum, ut optime evin­
num. 41, et tract. 14, disp. 5, num. 57, et
cit D. Thom. quæst. 64, art. 8 ; intentio
tract. 22, disp. 7, num. 40. agentes vel de
autem mere habitualis, sicut non est actu,
influxu finis, vel de necessitate intentionis
ita nec influere potest in actu, sed pure
ad conficiendum sacramenta. Juxta quæ,
concomitanter se habet, et in ordine ad
permanentia alicujus actus alia est actua­
effectum tunc exequendum, ac si non
lis, alia habitualis. Actualis dividitur in
esset, vel unquam fuisset. Ex quibus satis
formalem,et in virtualem. Actualis forma­
constat in multis, satisque diversis sensilis est, quando actus habet esse formaliter I bus posse versari difficultatem in titulo
in se ipso, ut cum quis elicit, et rontinuat I dubii propositam ob non pauciores modos,
hunc actum, Volo. Esse vero virtualiter
quibus perseverare potest idem doloris
contingit dupliciter. Uno modo, cum actus
actus. Et hoc praemisso.
cessat in se ipso, sed tamen dirigit actus I
116.Supponimus eundem doloris actum,
subséquentes, et manet in eis sicut in ef- I si formaliter perseveret, posse deservire
multis

flf

DISP VII, DUB. V.

mullis confessionibus eorundem peccato- I
rum, qu®, quandiu dolor ita continua­
tur, fiant. Verbi gratia confitetur quis
unum peccatum furti cum dolore sufficienti
ad sacramentum, et perseverat in eo per
unam horam : potest intra eandem cum
eodem dolore bis, aut ter valide confiteri, I
el absolvi. Et hoc, inquam, supponimus ;
quia illud jam statuimus in Comment, ad
art. 10, quæst. 84, num. 9, et quia abso­
lute concedendum existimamus, et quia
circa illud non occurrit momenti difficul^iJtas. Si quæ vero est, dispellitur sequenti
probatione : quia ex una parte licet ille
actus sit entitative idem ; tamen de novo
explicatur, et fit sensibilis per novam
confessionem ; atque ideo potest in suo
genere constituere novum signum, quale
novum sacramentum importat. Ex alia
vero parte melior est actus continuatus,
quam dolor interruptus : sicut pejor est
actus peccaminosus continuatus, quam ipsemet si disconlinuetur. Ergo, si dolor
primo elicitus fuit sufficiens ad confessio­
nem furti, et valorem sacramenti, ut
supponitur ; idem dicere debemus de
eodem dolore continuato, et extenso ad se­
cundam, et tertiam ejusdem peccati conïjjoi· fessionem. Explicatur amplius : nam do°^*· lor de furto continuatus, et perseverans
formaliter per unam horam æquivalet
eminenter duobus actibus doloris de eo­
dem furto intra eandem horam elicitis :
quin potest illos longe excedere in inten­
sione ; sed cum talibus actibus doloris
interruptis possent fieri duæ, aut tres con­
fessiones ; ergo eædem fieri possunt cum
praedicto dolore formaliter existente, et
continuato per illam horam. In præmisso
itaque sensu idem doloris actus potest
multis confessionibus deservire.
Idem censemus,et ob idem fere motivum
in alio casu, in quo dolor non videtur
formaliter permanere : perseverat tamen,
ut explicabimus. Demus enim pœnitentem
unico doloris actu doluisse de quinque
fartis numero distinctis cum intentione
omnia illa, ut debebat, confitendi. Sed
com ad confitendum accessit, unum omi­
sit per inculpabilem oblivionem. Postea
vero illius recordatus iterum ad confes­
sionem accessit, ipsum exposuit, et ab eo
!
directe absolutus est. Qui casus est de
frequenter contingentibus, ut experientia

liquet : et in eo occurrunt duæ confessio­
nes, et duo numero sacramenta. Quod
vero pro illis sufficiat idem numero dolor,
qui præcesserat, et de quinque peccatis
furti conceptus fuerat, explicatur, et sua­
detur in hunc modum. Si ille prenitens in
casu proposito de unoquoquefurlodoluisset
singularibus doloribus, sive, et in idem re­
dit, pro quinque furtis elicuisset quinque
doloris actus : unus ex illis sufficeret pro
secunda confessione : quippe dolor quinti
v. gr. furti, per oblivionem omissi in
prima, officium suum non exercuit in ea ;
cum in ea satis fuerint quatuor dolores ad
quatuor furta directi : atque ideo perseve­
rat formaliter quantum ad intentionem,
et ordinem ad suum munus, et effectum :
ergo idem in priori casu unici doloris de
quinque furtis dicendum est. Probatur
consequentia : tum quia unus actus doloris
de quinque furtisæquivalet quinquedoloris
actibus de eisdem quinque peccatis : atque
ideo debet idem contingere, sive unus,sive
quinquedoloris actus respiciunt illa furta.
Tum etiam : nam ideo in secundo casu
sufficit quintus dolor ad valorem secundæ
confessionis, quia in prima suo munere
functus non fuit, et propterea suam virtu­
tem, quasi in actu primo reservavit pro
secunda, illamque ibi explicare debuit.
Eadem autem ratio occurrit in priori
casu : nam unus dolor de quinque furtis,
sive dolor unicus aequivalens quinque do­
loribus non servivit in prima confessione,
prout quinto peccato correspondebat ;
ergo deservire potest, et debet in secun­
da, ut pcenitens possit ab illo absolvi
directe.
Potestque id confirmari ex praxi confessariorum : nam cum pcenitens ad confessarium, a quo paulo ante absolutus
fuerat, regreditur exponendo aliquod pec­
catum, cujus in confessione facta fuerat
invincibiliter oblitus, quamvis unus, aut
alter confessarius illum hortentur ad
novum dolorem, sive renovandum anti­
quum ; alii tamen omnes (ut testatur
Lugo disp. 14, sect. 3, num. 27,) commu-L(]go
niter id non faciunt ; sed aliis suppositis,
et imposita pœnitentia immediate absol­
vunt, perficiendo secundum, et distinctum
sacramentum : quia supponunt perse­
verare dolorem, qui prius ad omnia pec­
cata saltem in confuso terminabatur, et de

4

I

:

;v ■

■ ’ '■
;Ι· ·\

ί

r K· ■

138

DE PŒNITENTIA.

præsenti servire novæ confessionis oblito.
Idque amplius roborat idem Auctor ex
sententia communissima, ut ipse loquitur;
nam potest quis propter peccata reservata
confiteri suo superiori sola reservata, si
iste alia audire non vult : et deinde eadem
cum omnibus aliis confiteri inferiori
sacerdoti : in quo casu datur duplex
absolutio sacramentalis : et tamen nemo
dicet teneri pœnitentem ad duos dolores, si
prior, et unus extendebatur ad peccata
reservata, et non reservata. His praeli­
batis, quæ videntur communia, et satis
certa.

doloro, qui actu formaliter, vol virlualiter
existât: et consequenter pro confessione ; et
sacramenti valore non sufficit dolor, qui
aliquando fuit et modo nec formaliter, nec
virlualiter est. Tum etiam, quia, ut con­
fessio sit vera sacramenti pars, debet esse
non mera narratio, aut peccatorum rela­
tio repetita, sed vera de peccatis accusatio:
qua de causa debet illorum dolorem suppo­
nere et ab ipso oriri, ut constat ex dictis
dub. præced. sed nova confessio nullo
•modo potest procedere a dolore, qui ali­
quando fuit, et modo nec formaliter, nec
virtualiter est ; siquidem quod nullo modo
est, nullo modo influit ; alias sicut actu
influeret, ita esset : ergo dolor de peccatis,
§ H.
qui aliquando fuit, et modo, nec formaliter, nec virtualiter existit, non sufficit, ut
Duabus assertionibus e.rpeditur difficultas.
confessio sit vera sacramenti pars, ac
perinde nec ac constituendum in suo ge­
117. Dicendum est primo dolorem praenere sacramentum pœnitentiæ. Nec mo­
teritum habitualiter tantum permanentem
menti erit si dicatur dolorem habitualem,
non sufficere ad novam eorundem peccato­
sive habitualiter permanentem non im­
rum confessionem, sive ad valorem sacra­
menti : et consequenter in hoc sensu | portare præcise illa, quæ diximus, sed
superaddere çarentiam retractationis tam
eundem dolorem non posse multis confes­
explicite, quam implicite : idque sufficere,
sionibus deservire. Hanc censemus esse
ut maneat de præsenti, ut non retractatus.
sententiam communem inter Auctores,
Nam id est ludere verbis : quia carentia
(quorum plurimos vidimus) contra paucos
retractationis est mera negatio, quæ tu.
Recentiores infra referendos. Probatur
minime deservire valet, ut actus praeteri­
CondQ5 primo : quia dolorem permaneri tantam
tus sit actu pars positiva, ut necessé est,
protatio. habitualiter, est aliquando fuisse, et de
sacramenti ; nec ut confessio in esse accu­
præsenti non esse actu formaliter, aut
sationis oriatur positive ex dolore. Unde
Probalar virtualiter, ut constat ex dictis num. 115,
i. et si alio modo explicetur, tollitur statas i inquirendum est, an sic dolor, ut non re­
tractatus manet de præsenti, in quo maquæstionis, et non erit dolor tantum
habituaâs : sed dolor, qui aliquando fuit, | neat?Si in se: ergo perseverat formaliter.
et actu non est vel formaliter, vel virtua- I1 Si in aliquo sui effectu : ergo perseverat
virtualiter. Et quodlibet eorum dicatur,
liter, non sufficit ad novam confessionem,
tollitur de medio subjectum quæstionis,
et valorem sacramenti : ergo dolor habi­
nempe dolor habitualiter tantum existens.
tualiter tantum permanens non sufficit ad
prædicta ·, nec in tali sensu potest idem 1 Si denique dicatur in non retractatione·,
doloris actus servire pluribus confessioni- 1 hæc nihil re ipsa est, nec valet ad effectus
bus. Probatur minor : tum, quia nequit 1I proxime dictos concurrere.
Confirmatur : quia ad valorem hujus c^.
dari sacramentum in actu, quin dentur in I
actu formaliter, aut virtualiter partes, ex
sacramenti non minus requiritur ex parte IM'Jt
quibus essentialiter constituitur, ut videtur
pœnitentis dolor, quam ex parte ministri
per se notum ; sed sacramentum pœniten­
intentio absolvendi, seu ministrandi satiæ constituitur essentialiter ex partibus, | cramentum ; sed ad hujus valorem non
quarum una est contritio, sive dolor pecca­
sufficit ex parte ministri sola intentio
torum, quæ confessioni subjiciuntur, ut
habitualis : ergo nec ex parte pœnitentis
satis perspicue docet Concilium Trident,
sufficit habitualis præcise dolor. Major, et
sess. 14, cap. 3, et patet ex dictis a prin­
consequentia patent.Minor autem est com­
cipio hujus disputationis : ergo nequit dari
munis sententia Theologorum, de quarwfc
sacramentum pœnitentiæ sine peccatorum
testantur , et videri possunt Prado de sa-1**1*

crament.

DISP. VII, DUB. V.

i

I

J
I
;

'

I

i
I

crament, quæst. 0-1, lib. 8, num. 16, el
Leander de sacrament, (lisp. 4, quæst. 17,
ubi aflirrnat sic sentireomnesDoctorescurn
D. Thom. 3 part, quæst. Gt, art. 8. Et
ratione convincitur : quoniam ministratio
sacramentorum est actio humana, quæ
proinde debet ex deliberata intentione
procedere, sive ex voluntaria applicatione
ad tale ministerium : quod minime salva­
retur absque concursu, et influxu talis
intentionis; nequit autem intentio influere
actu, nisi actu sit formaliter, aut virtualiler : ergo intentio habitualis, sive, quæ
aliquando fuit, sed de præsenti nec formaliter, nec virtualiter exislit, non suffi­
cit ad ministrandum valide sacramenta.
Et hinc potest aliter explicari hujus
^•confirmationis vis illam applicando inten­
tai lioni, et dolori pœnitentis : nam iste sicut
pro valide recipiendo pœnitentiæ sacra­
mentum eget intentione subjiciendi peccata clavibus Ecclesiæ per confessionem,
ita eget dolore de peccatis, quo confessio
in esse accusationis, et subjectionis, res­
pectu judicii Esclesiæ constituatur ; sed
pœnitens, ut valide recipiat pœnitentiæ
sacramentum, eget intentione actuali for­
maliter, aut virtualiter existente . Ergo
pariter eget dolore actuali formali, aut
virtuali : et consequenter pro valore hujus
sacramenti non sufficit dolor tantum habi­
tualis. Cetera constant, et minor liquet ex
immediato dictis ; quia sicut pro valore
hujus sacramenti requiritur intentio 'mi­
nistri absolventis, et illud ministrantis,*
sic etiam requiritur intentio pœnitentis,
quiillud suscipit : ergo si ex parte minis­
tri non sufficit intentio habitualis, seu
requiritur actualis formalis, aut virtualis,
utcommuniter docent Theologi; pariter ex
parte pœnitentis necessaria erit intentio
*n aliquo vero sensu actualis; et minime
sufficiet, quæ habitualis præcise est. Nec
hecloco impediri debemus instantia, aut
exemplo baptismi, quem ut adultus valide
recipiat, sufficit intentio habitualis, quin
et, ut plures dicunt, sola non resistentia :
nam illi jam occurrimus loco cit. ex
tract. 22, de sacram. Et aliunde facile
dispellitur ob manifestam differentiam :
nam homo suscipiendo baptismum non se
habet ut agens, sed ut passum : cui sufficit
non resistere cum possit.Sed insacramento
pœnitentiæ se habet, ut agens inadhiben-

139

do materiam ejus proximam, sive partem
essentialem consistentem in actibus dolo­
ris, et confessionis : quocirca debet agere
humano modo, illosque actus elicere ex
deliberata intentione, ut etiam proportionabiliter contingit in sacramentomatrimonii, pro quo manifestum est non sufficere
solam non resistentiam, aut habitualem
tantum consensum.
118. Secundo probatur eadem assertio Probat
ab inconvenienti, quod infertur exposi-secun<10
tione contraria : nam,si dolor præcise ha­
bitualis sufficit ad valorem hujus sacramen­
ti ; sequitur, quod cum dolore peccatorum
elicito quinquaginta, aut etiam centum
ab hinc annis, possit quis nunc absque
novo doloris actu confiteri eadem peccata,
quæ tunc fuerunt materia doloris in con­
fessione ; consequens est absurdum : ergo
et antecedens. Sequela est manifesta.
quia dolor habitualis peccatorum non in
alio, ut describunt Adversarii, consistit
quam in eo, quod aliquando elicitus fue­
rit, et deinde explicite, vel implicite re­
tractatus non sit. Id vero planum est
posse contingere in toto illo tot annorum
spatio. Demus enim puerum paulo post
usum rationis incidisse in peccatum mor­
tale, a quo cito absolutus fuit in confes­
sione sacramentali. Demus illum deinceps
nunquam peccasse mortaliter, et pervenisse
ad ætatem decrepitam. In toto hoc spatio,
et ejus fine salvatur dolor habitualis primi
illius, et unici peccati mortalis, consistens
in eo, ut Adversarii volunt, quod aliquan­
do fuerit elicitus, et nunquam retractatus
explicite, vel implicite. Sequitur itaque
juxta eorum sententiam posse hominem
illum in fine vitæ, et post tot annos con­
fiteri peccatum in pueritia commissum,
absque novo dolore, sed in virtute illius,
quem centum ab hinc annis elicuit. Id
vero esse absurdum ostenditur ; quia cum
sacramentum sit quoddam totum morale,
compositum ex materia, et forma, petit
moralem, sive prudentialem inter prædictas partes conjunctionem, sive indistantiam : nemo vero prudens judicabit inter
dolorem, et absolutionem cum media inter­
capedine centum annorum dari ullam mo­
ralem indistantiam, sive conjunctionem.
Et quid si distantia esset mille annorum,
aut plus ultra? nam juxta Adversarios
durat dolor semel elicitus, quandiu non

140

DE PŒNITENTIA.

retractatur, et sic nullum habet terminum
nunquam retractata fuit : idque adversa­
in eo ducationis modo. Sed decipiet, qui
retur communi omnium apprehensioni, et
actus adeo distantes doloris, et absolutio­
praxi. Ergo pariter absurdum reputari
nis dicat moraliter conjunctos ad unum
debet, quod dolor in pueritia conceptus do
sacramentum constituendum. Unde vide­
peccato mortali tunc commisso, et primæ
mus Auctores, qui hanc rem versant, hanc
illius confessioni deserviens, ex hoc ipso,
temporis illimilationem non admittere,
quod non retractetur, possit deservire om­
sed potius distantiam temporis, et non
nibus subsequentibus ejusdem peccati con­
fessionibus, quæ esse valent innumerabi­
valde magnam, inter dolorem, et confes­
Dura
les in multitudine, et valde distantes in
sionem determinare. Diana 5 part, tract.
tempore. Idem etiam inconveniens appa­
14, résolut. 67, et Praepositus ab eo relatus
ret in intentione recitandi cilicium divi­
τ»5>ίκ>- assignant spatium unius diei, ut cum pœcrrdTnTnitens vespere discutit conscientiam, et
num : sufficeret enim eum, qui ad illud
eisDiia conteritur, et sequenti die confitetur.
tenetur, habuisse semel, et a suæ obliga­
tionis principio intentionem recitandi,
Tamburinus lib. 2, de Conf. cap. 2, § 4,
licet postea in toto vitæ decursu nullam
nnm. 5, censet dolorem posse precedere
novam intentionem adhiberet, nec prio­
confessionem quatuor, aut quinque diebus.
rem repeteret, nec ejus recordaretur :
Tancred, tract. 1, disp. 5, sect. 6, asserit
quippe juxta Adversariorum doctrinam
sufficere dolorem, etsi precedat per unum
infentionem.quam semel habuit nunquam
mensem. Dicastillo disp. 6, num. 177,
retractavit. Idem ulterius repraesentatur
profitetur se malle ab aliis audire, quam
in sacerdote, qui propter capellaniam ha­
perse decernere : et rem arbitrio prudenbet obligationem perpetuam applicandi
tum reliquit. Sed quod erit arbitrium, ubi
omnibus, aut multis diebus Missam pro
assignatur sine termino tempus ex sola
defuncto. Qui minime huic obligationi
aliquando elicientia doloris, quem sequens
satisfaceret per hoc, quod cum capella­
non diluerit retractatio ? Sic censent Anc­
niam obtinuit, habuerit intentionem ap­
iores, paucis admodum Junioribus excep­
plicandi Missas debitas pro defuncto, si
tis. quos num. 122 dabimus.
postea in decursu vilæ non amplius repe­
Conflr- Confirmatur primo : nam confessio sa­
tat.aut innovet hanc intentionem; quamvis
natur i cramenlalis debet ex una parte reddere
priorem non retractaverit. Quin non panci
sensibilem dolorem internum, qui ad
affirmant, quod, si vel per unum annum
sacramentum concurrit, et ex alia, ex
hanc omissionem haberet explicite appli­
predicto dolore procedere ; alias non se
candi, minime satisfaceret justitiae, nec
posset gerere per modum accusationis, ut
suum faceret stipendium illi tempori cordub. præced. magis expendimus : sed con­
respondens. Quanto minus, si se ita gere­
fessio praesens non significat sensibiliter
ret per totam vitam ?
dolorem elicitum centum ab hinc annis,
Et ratio generalis est jam supra assigna­
nec ab eo in tam longa temporis distantia
ta, quod omnia prædicta, confessio, abso­
vere procedere potest : ergo nec ipse dolor
lutio, consecratio, recitatio officii, et appli­
adeo distans potest esse pars, presentis
catio Missæ sunt operationes humanae,
sacramenti.
quæ debent procedere ex intentione deli­
ConQr- ^9. Confirmatur secundo, quia non
berata in ordine ad proprios fines : et ali­
aiitar 2. magis influere, et concurrere ad sacra­
ter factæ illos fines non assequuntur, nec
mentum pœnitentiæ valet dolor praeteri­
valorem habent. Ex eo autem, quod ali­
tus non retractatus, quam ad celebrandum
possit intentio, v. g. rite celebrandi, et
quando intentio praecesserit, non sequitur,
consecrandi in Missae sacrificio semel ha­
quod longo tempo re adsit : sed fieri potest,
bita, et nunquam retractata·, absurdum
quod cesset tam in se, quam in effectibus,
autem esset dicere talem intentionem,(quam
el in sui recordatione, et approbatione.
communiter omnes sacerdotes in sua
Nec ad prædictam, et omnimodam cessa­
ordinatione habent,) sufficere ad rite cele­
tionem requiritur actus positive, et con­
brandum. et consecrandum per totam
trarie priorem retractans·, sed sufficit ipsa
vitam, subindeque non indigere alia nova,
temporis diuturnitas absque prioris actus
aut renovata intentione, quia prior illa
renovatione. Quia voluntas, cum primo
intendit.

DISP. VII, DUB V.

intendit, nee sibi, nec aliis potentiis im­
primit aliquid omnino fixum, ol quasi
indelebile per modum characteris, aut
saltem permanens per modum habitus ;
sed aliud quid minus stabile ad instar ac­
tus, aut dispositionis statim deficit. Unde
ex hoc ipso, quod recordatione, et repetitionenon faveatur, evanescit etiam sine
actu contrario, sic exigente ipsius condi­
tione. Idque non solum physice, ut ratio
suadet, sed etiam moraliter in ordine ad
prudens judicium : oppositum namque
fundamentum præsfat illi, qui per quin­
quaginta annos intentionis aliquando ha­
bitae non recordatur, nec illam approbat,
nec repetit ; sic enim in ordine ad eam se
gerit, ac si nunquam fuisset, aut esset. Eo
vel maxime, quod illa, quæ ex intentione
deliberata fiunt, vere, et realiter ex ea pro­
cedunt, et terminant ejus infiuxum ; ad
quod nihil refert prudens, ac moralis
existimatio, si res ipsa in se aliter se ha­
bet ; quia intentio longo tempore præcedens, et nunquam innovata desinit tam in
se, quam in effectu, atque ideo absolute.
oi i '~θ· Ets* ^ji^atur ad valorem sacramenti matrimonii sufficere consensum
unius conjugis, quamvis post longum tem­
pus accedat consensus alterius, dummodo
primus toto illo tempore non fuerit retrac­
tatus: quod signum est pro his intentioni­
bus, et earum permanentia sufficere ali­
quando fuisse, et postea non retractari.
Ad id, inquam, si objiciatur, communiter
respondetur ; occurrere in sacramento ma­
trimonii specialem rationem, ut præmissus semel ab uno conjuge consensus per­
maneat usqne ad consensum alterius,
licet hic multum differatur ; quia videlicet
matrimonii sacramentum est pro mate­
riali quidam humanus contractus, qui de
se admittit eam suspensionem, usque dum
detur, aut denegetur expectatus alterius
consensus; sed quamvis recognoscamus
majorem ob molivum assignatum admit­
tendam esse permanentium istorum ac­
tuum in matrimonio, majoremque distan­
tiam sustineri posse inter consensus unius,
et alterius, (se habentes in matrimonio per
modum materiæ, et formæ,) quam in aliis
sacramentis : ut cum N. Cornejo, Ledes­
ma, et Sanchez observat N. Andreas tract.
Matrimon. cap. 7, punct. 4, num.
M 63, nihilominus censemus consequenter

(

i
i
I
I

'

i
'
i

141

ad hactenus dicta tam longum tempus
posse a consensu unius ad consensum alte­
rius decurrere, quod non succederet vali­
dum sacramentum, nisi repetito, aut in­
novato primo consensu. Si enim tantum
temporis elabatur, ut hic desinat tam for­
maliter, quam virtualiter ob defectum
tam in se, quam in aliquo sui effectu ; non
est, cur fingatur permanere ob solam non
retractationem contrariam; sed perinde
censendus est cessare, ac finiri, sicut alii
actus humani, cum non repetuntur, et
innovantur, ut constat ex hactenus dictis.
Præsertim cum nemo, licet consensum
praebeat, præsumatur velle expectare in
perpetuum consensum alterius ; sed intra
rationabilem durationem (majorem, aut
minorem juxta diversas personarum, et
locorum circumstantias)qua elapsa cessat :
et si adhuc matrimonium postea celebra­
tur, novus consensus adhiberi debet.
121. Dicendum est secundo eundem do-geeunaa
loris actum, si perseveret virtualiter,35Sertio·
posse deservire distinctis, ac succedentibus
eorundem p:ccatorum confessionibus. Sic
docent Petrus de Ledesma in Summa, cap.
4, de pœnit. vers. La segunda duda. Joann.
a Cruce in Director, part. 2, de pœnit.
quæst. I, dub. 6, concl. 2. Candidus disp. miof
24, art. 6, num. 2. Arauxo 3, quæst. 84,Ta^"e’
art. ."0, in Comment, (quo etiam loco noss“arez·
idem insinuavimus num. 9, quamvis mi­
norem non probantes hujus Auctoris in
sua resolutione distinctionem) Dicastillo
disp. 6, num. 160. Tancredo disp. 5, sect.
6, et alii. Idemque re ipsa docent Soto in
4, dist. 17, quæst. 2, art. 3, et Suarez
disp. 20, sect. 4, num. 29, quamvis non
ita clare loquantur. Probatur satis effica- Probaciter ex prænotatis, et hucusque dictis : tur'
nam eundem doloris actum virtualiter
permanentem deservire distinctis, et suc­
cedentibus eorundem peccatorum confes­
sionibus, ex nullo capite repugnat : ergo
idem dolor virtualiter permanens potest
in præmisso sensu mullis confessionibus
deservire. Consequentia patet. Et antece­
dens suadetur discurrendo per singula,
quæ in hoc casu occurrunt, et possunt re­
pugnantiam fundare, si ulla esset. Nam in
primis non repugnat actum doloris licet
in se, et formaliter non permaneat, per­
severare virtualiter, sive in effectu ; id
enim satis liquet in aliis actibus humanis,

Μ
U

il

*3 4

142

■
'i

DE PŒNITENTIA.

ut in intentione requisita ad conficiendum
sacramenta, in consensu requisito ad cele­
brandum matrimonium, in aliis pluribus,
quæ, cum necessario ad aliquos effectus
requirantur, non semper existant in se
(ormaliler, sed sufficit, quod existant virtualiter, sive in effectu : idque exposcit hu­
manus operandi modus, cum non possimus
semper retinere formaliter intentionem,
aut attentionem circa idem objectum :
ergo nulla est repugnantia in eo. quod do­ I
lor de peccatis semel elicitus. licet desinat
esse formaliter in se ipso, perseveret tamen
virtualiter. et in effectu. Etsi inquiras, in
quo, aut quo modo perseveret? Ad id satis
constat ex generaliter dictis num. 115. Et
insuper facile explicatur in speciali : nam,
si quis ex concepto peccatorum dolore,
incipiat pro illorum satisfactione jejunare,
et alias carnis macerationes assumere,
occasiones cavere, loca pia adire, oratio­
nem frequentare, etc., in omnibus his tanquam in effectu manet antecedens dolor,
quamvis in se cessaverit, et quandiu prae­
dicti effectus form aliter durant, ille virtua­
liter perseverat. Idem proportionabiliter
contingit, cum quis ex præconcepto illo I
peccatorum dolore, repetit confessiones
illorum. Pariter, cum, si prædicti doloris
memoria occurrit, approbatur, et saltem
in confuso retinetur, licet de novo, et ex­
presse non eliciatur. Haec omnia sufficiunt,
ut pristinus dolor in se transiens perma­
neat virtualiter, sive in effectu, ut in actu
intentionis, et aliis contingit, et discur­
renti facile constabit.
Deinde non repugnat actum doloris sic
virtualiter permanentem concurrere ad
sacramentum, et cum i Io influere : tum
quia casus est ordinarius, ( et distinctas a
difficultate, quam nunc versamus) quod
cum hoc sacramentum exercetur, et fit,
non adsit dolor formaliter existens, sed
præcise virtualiter. Tum quia id generale
est in intentione necessaria tam in minis­
tro, quam in suscipiente, ut sacramentum
fiat : et tamen non requiritur, quod detur
intentio formalis, cum sacramentum fit,
sed sufficit virtualis : nec oppositum ferret
humana fragilitas, quæ ob varias cogita­
tiones, non semel inculpabiles,deficit a for­
mali intentione, sicut et attentione in eo,
quod agit. Tum denique, quia vel in natu­
ralibus, et physicis virtualis existentia

► · " *>

i causarum, ut actu influant, et effectus
ipsis attribuantur ; sic enim viventium
generatio est origo a vivente, licet istud
generationi non adsit formaliler, riec ali­
quando existât in se; sufficit enim existere, et assistere virtualiter in semine a se
deciso : sic etiam plures mixtorum opera­
tiones attribuuntur specialiter elementis,
quæ tamen non existant formaliler in
mixtis, sed virtualiter tantum. Hac itaque
ratione, licet actus dolendi de peccatis in
prima, et sequentibus confessionibus non
existât formaliler in se ipso, sed in hoc
sensu praeterierit ; potest tamen ulterius
permanere virtualiter in effectibus, quos
proxime recensuimus. Et ad eandem permanentiam plurimum confert, quod pro­
dictus dolor præteritus veniat aliquoties in
memoriam, ibique retineatur saltem in
confuso cum quadam approbatione ; ita
quod pœnitens subito requisitus, andoleret de peccatis, sive verum conservaret
dolorem, subito etiam, et sine nova deli­
beratione. responderet affirmative.
quamvis (tacitæ objectioni occurrimus: in-^.
tellectus ex se, et objectum intellectu ap- ·*·
prehensum nequeant movere voluntatem,
nisi objective, et quoad speciem actus, ta­
men virtute prioris voluntatis possunt
movere efficaciter, et quoad exercitium,
ut observavimus Tract, ll.de Bonit. et
mal. disp. 4, dub. 5, num. 40 ; unde prior
dolor de peccatis a voluntate prius elicitus,
et deinceps ab intellectu apprehensus, et
recogitatus saltem in confuso, potest no­
vam inducere (si opus esset) intentionem
peccata iterum cum eodem dolore subji­
ciendi absolutionisacramentali per confes­
sionem.
Denique veniendo ad præcipuum diffi­
cultatis caput, non repugnat illum unum
doloris actum virtualiter permanentem
deservire multis sub.-equentibus eorundem
peccatorum confessionibus: nam si per­
maneret formaliter, id officium præstare
posset, ut constat ex dictis num. 116 : ergo
idem dicendum esi, si permaneat virtua­
liter. Probatur consequentia : tum, quia
i permanentia virtualis æquivalet formali,
ut patet in intentione consecrandi, in conI sensu pro matrimonio, et aliis exemplis
I sopra positis : ergo dolor permanens virI tualiter potest præstare, quod præstaret
I dolor per idem tempus formaliter perse­
verans

I

DISP. VII, DUB. V.

verans. Turn eliam, quia per respectum ad
unum præcise sacramentum eodem modo
deservit dolor existons virtualiter, ac dolor
existons formaliter ; unde nemo negat,
quod pro uno sacramento sufficit dolor vir(ualiler tunc existons : ergo similiter per
respectum ad plura sacramenta succeden­
tia eodem modo deservit unus dolor con­
tinuatus virtualiter, ac unus dolor formaliter continuatus : id enim vis paritatis
evincit: ergo si unus formalite;· dolor, si
continuetur, deservit multis eorundem
peccatorum iteratis confessionibus : idem
de dolore virtualiter existent!, si conti­
nuetur, dicendum est. Tum præterea; nam
ideo unus, et idem doloris actus formaliler
persistens potest deservire multis succes­
sive eorundem peccatorum confessionibus,
qui æquivalet multis doloris actibus discontinuatis, quos, si adessent, dubitari non
posset aptos esse deservire prædiclis con­
fessionibus ; sed etiam unus doloris actus
virtualiter continuatus æquivalet multis
doloris actibus discontinuatis, de quibus,
si virtualiter adessent, nemo dubitaret
posse sufficere ad plures successive con­
fessiones : ergo, si idem doloris actus for­
maliler perseverans multis confessionibus
eorundem peccatorum deservit; idem de
uno, et eodem dolore virtualiter perseve­
rante dicendum est.
to5r. 122. Confirmatur primo destruendo
ml i. fundamentum oppositum : nam si ob ali­
quam rationem repugnaret unum doloris
actum virtualiter perseverantem deservire
multis successive eorundem peccatorum
confessionibus, maxime quia est vera pars,
et materia proxima sacramenti pœniten­
tiæ: quare repugnare videtur dari plura
pœnitentiæ sacramenta, quin dentur plu­
res actus doloris juxta confessionum nu­
merum. Hoc autem motivum nihil evin­
cere suadetur primo : quoniam unus actus
successive durans æquivalet multis, qui
circa idem objectum in ea duratione mul­
tiplicari successive possent : ergo sicut
praedicti actus multiplicati possent deser­
vire miiltis sacramentis : sic etiam potest
idem actus continuatus eisdem æquivalens. Quare sicut hac de causa non est in­
conveniens eundem doloris actum formaliter existentem, et formaliter continua­
tam deservire multis pœnitentiæ sacra­
mentis; sic etiam de dolore virtualiter

143

exislenti, et continuato dicendum est. Se­
cundo, quia dolor interior non habet esse
materiam proximam hujus sacramenti,
nisi reddatur actu sensibilis per confessio­
nem, quæ quatenus illum, ut sui causam
représentât, ipsum constituit in esse sen­
sibilis, sicut esse debet in ordine ad sacra­
mentum juxta dicta dub. præced Sed ubi
cum eodem materialiter dolore fiunt multæ confessiones, talis dolor multiplicatur
in esse sensibilis juxta pluralitatem con­
fessionum, a quibus sensibilitatem acci­
pit; ergo sic acceptus, licet materialiter
unus, potest ad multa sacramenta deser­
vire.
Confirmatur secundo, magis declarando secunda,
vires præmissi fundamenti, et confirma­
tionis. Nam munera, ad quæ dolor pecca­
torum in hoc sacramento requiritur, et
quorum ratione officium veræ partis illius
exercet, duo sunt : videlicet, ut confessio
peccatorum non sit mera illorum historia,
aut recitatio, sed vera accusatio ex dolore
orta : deinde, ut sacramentum sit judicium
quoddam reconciliativum, in quo pœnitens ut reus detestatur delicta, et eorum
pœnitet, quod fit formaliter per dolorem.
Porro ut hæc munia exerceantur successive
in multis sacramentis, satis est dolor, ali­
quando formaliter existens, et ulterius
virtualiter continuatus, ac perseverans
toto illo spatio, quo multæ eorundem pec­
catorum confessiones repetuntur. Nam in
primis omnes eæ confessiones possunt ex
illo eodem dolore procedere, atque ideo
esse non puræ narrationes, sed veræ ac­
cusationes, sive id contingat ex eo, quod,
cum primo pœnitens illum dolorem elicuit,
habuit intentionem eodem dolore ortam
confitendi non semel tantum, sed iterum,
atque iterum illamet peccata : sive con­
tingat ex eo, quod licet tunc non habuerit
talem intentionem saltem expresse, tamen
cum per decursum vitæ ejus doloris recor­
datur, illam reprobat, ex eaque recogita­
tione movetur, ut de novo intendat confi­
teri iterum idem, aut eadem peccata:
Unde consequens fit salvari etiam secun­
dum munus : concurrunt enim omnia re­
quisita ad judicium reconciliativum, ut
facile consideranti constabit. Concurrente
ergo uno doloris actu ad multas confessio­
nes juxta sensum præmissum salvantur
omnia munera, pro quibus dolor in hoc

V

-

144

DE PCENITENTIA.

sacramento requiritur, et officium partis
exercet.

sufficit itaque dolor eorundem peccatorum
aliquando habitus. Et confirmat ex Diana : c«th
quia juxta hanc opinionem possunt confes- “**
sarii multos scrupulos sedare, in his præ­
§ III.
sertim, qui frequenter confitentur do pec­
catis venialibus ordinariis, cum aliquo
Satisfit mothis adversantium opinionum.
mortali jam confesso, et absoluto: quia
Bcrtado- 123. Contra primam conclusionem sennon tenentur ad novum actura doloris,
Le”Bder· fiunt Hurtado disp. 1, de sacrament, in gen.
cum alius prior possit concurrere semel
habitus, et numquam retractatus.
difficult. 11, in fin, et Leander tract. 5,
Sed haec momenti non sunt : motivum
disp. 7, quæst. 6, affirmantes ad validam
enim solum probat sufficere antiquum doconfessionem sufficere dolorem præcise
lorem, si perseverat adhuc moraliter, et
habitualem, sive qui per mullum tempus
virtualiter, ut loquitur Leander, et nos fa­
praecedit confessionem, dummodo post­
cile concedimus, et in secunda assertione
quam semel habitus est. nec explicite, nec
statuimus. Sed quid commune id habet
implicite retractetur. Pro eadem sententia
cum dolore habitualiler tantum manente?
Leander refert Candidum, sed immerito :
Non plane coliærent, quae ille Auctor scri­
loquitur enim hic Auctor de dolore vir­
bit quæst. 4, et quæst. G ; nam in 4, expos­
tualiter permanenti, ut manifeste constat
cere videtur virtualem ejusdem doloris
ex motivo, et verbis, quibus utitur, et se
perseverantiam, ut ipsius verba demons­
explicat. Eandem sententiam tueri videtur
trant. Sed in 6, non aliam perseveran­
N. Antonius tract. 5, de pœnitent. disp. 3,
tiam exigit, quam actum aliquando fuisse,
sect. 6, num. 110, quia relata cum aliis
el deinceps non retractari : id vero non
opinione Leandri subjungit : « Has omnes
importat permanentiam virtualem, sed ad
« sententias judico probabiles, tu elige,quam
summum habitualem, ut ex supra dictis
«malueris. » Sed nos licet hanc senten­
constat.
tiam non dicamus improbabilem, nec alia
Ex quibus etiam patet ad confirmatio-FilKs
notemus censura ; nihilominus non cense­
mus positive esse probabilem, et multo i nem : nam quæ statuimus de sufficientia wfe·
minus quod sit in praxi secura, ob mani­
doloris virtualiter permanentis pro valore
festum periculi frustrationis hujus sacra- ' hujus sacramenti, et de necessitate inten­
menti ex defectu doloris sufficientis. Ea ' tionis virtualiter saltem existentis pro
enim, quæ pro valore sacramentorum de- [ isto, et omnibus aliis ; optime quidem
siderantur, debent concurrere actu forma- i sunt ad propulsandum scrupulos, qui ex
liter, aut virtualiter, et non sufficit exisdefectu doloris formalis, aut intentionis
tere præcise in habitu, quippe habitus non ! formalis oriri solent, præsertim in sub­
dicit exercitium, aut influxum, sed mejectis vehementis, et inconstantis phanram, et quasi dormientem rei permanen­
tasiæ, per quam ad innumera, et diversa
tiam. Et hæc est quasi communis Theoloobjecta trahimur perturbatis erga unum in­
gorum assertio, præsertim ubi agunt de i tentione, et attentione : unde timeri solet
intentione necessaria pro conficiendis sa- , recessus a præconcepto fine, et subséquen­
cramentis, ut abunde constat ex supra dic- I tes actus non habuisse deliberationem pro
lis. Motiva autem pro ista opinione consisillorum valore necessariam. Et hi scrupuli
tunt principaliter in subterfugiis ad eluen- 1 præserlim pungunt in conficiendis, et re­
dum necessitatem doloris actualis pro sin­
cipiendis sacramentis, re profecto ex ge­
gulis confessionibus : sed illa, ut censemus,
nere suo gravissima. Sed ibi propulsari, el
satis præclusimus. Et nihil fere po­
parvipendi debent, ubi praecessit intentio
sitivum occurrit, quod pro illa expenda- \ requisita, et virtualiter perseverat in ipsis
Mothummus, et diluamus. Opponi tamen potest I operationibus ex eadem ortis, quamvis in
1. seul
opposite cum Leandro disp. cit. quæst. 4, his ver­ 1 eis adsit mentis divagatio, et videamur inbis ■ Repetita confessione vocali eorundem | deliberate procedere. Aliter enim res se
peccatorum repetitur saltem virtualiter
habet, et ex præconcepto fine operamur :
dolor præcedentis confessionis, perseve­
unde dubitare non debemus de sacramen­
rantis adhuc moraliter, et virtualiter :
torum xalore. Quod remedium eo secu­
rius,

DISK VII, DUB. V.

i
i

j
I
i

riusesl, quo communius inter Theologos,
etab eis assertum tanquam proporlionutum
volubilium cogitationum vertigini, qua
vel involuntarii rapimur extra nos, et ex­
tra ea, inquæ aciem tam attentionis, quam
intentionis a principio cujuslibet operis
summo conatu dirigimus. Si namque pro
bis requireretur actualis vel intentionis,
vel doloris, vel consensus formalis existentia, ac perseverantia, et non sufficeret
vidualis supra asserta, et explicata, obrue­
retur quidem humana fragilitas. Pro qui­
bus remedium non est, et inulto minus re­
medium securum praerequisitarum opera­
tionum perseverantia solum habitualis:
hæcenim licet importet carentiam actus
retractantis, nihil tamen est de præsenti,
vel in se, vel in aliquo effectu, sed perinde
se habet, ac si non esset, aut fuisset : quo­
circa influere actu non valet : quod tamen
pro valore sacramenti requiritur. Consu­
lere itaque tale remedium per recursum
ad dolorem, aut intentionem præcise habi­
tuales, scrupulos quidem tollet, sed certa
pericula, et non dubia ex eis inducet
peccata.
i^ss. 124. Contra secundam conclusionem sentiunt aliqui affirmantes eum, qui in con­
fessione nova repetit peccatum, de quo
absolutus directe jam fuerat, debere no­
vum, ac distinctum de prædicto peccato
dolorem elicere, et non sufficere , quod,
perseveret virtualiter in antiquo novæ confessioni applicato. Ita Henriquez lib. 4,
cap. 26, num. 7, Filliucius Tract. 6, cap.
num. 77, Vazquez quæst. 92, art. 3,
tei' dub. 5, in fin. Joannes Sancius disp. I,
44 num.22, Bonacina disp. 5, quæst. 4, punct.
4, Perez disp. 19, sect. 5, num. 3, Diana
.
part. 3, tract. 4, résolut. 116, et alii, quam
sententiam suadent diversis motivis. Pri­
mo, nam, cum sacramentum sit quoddam
totum compositum ex suis partibus, pro
novo sacramento requiruntur novæ partes;
sed dolor est pars essentialis sacramenti
pœnitentiæ : ergo pro novo pœnitentiæ
sacramento requiritur novus dolor : hic
ergo adesse debet, ubi nova repetitur eo­
rundum peccatorum confessio. Secundo,
nam ex opposito infertur posse aliquem
toto anno, quin, et tota vita confiteri quo­
tidie eadem peccata, non renovato dolore,
quem habuit a principio anni, aut etiam
paulo post usum rationis : consequens apSalmanl. Curi. Theolog. tom. XX

145

paret absurdum, et contra communem ap­
prehensionem, et praxim : ergo id, ex quo
sequitur non debet admitti.Tertio, quia proTcniem.
novo sacramento pœnitentiæ requiritur no­
va confessio; nemo namque dixit, aut ima­
ginatus est unam confessionem peccatorum
posse deservire pro pluribus sacramentis :
ergo idem de dolore dicendum est, quippe
qui non minus, quam confessio est materia
proxima, et pars essentialis hujus sacra­
menti.
Respondemus hæc omnia posse simulDiiuiiur
dilui exemplo doloris formaliter perseve- L
rantis, qui potest multis, et succedentibus
confessionibus deservire, ut ostendimus
num. 116, ubi occurrunt eædem difficul­
tates, ac in dolore virtualiter permanenti,
et eodem modo dissolvi debent, juxta su­
perius dicta num. 121. Sed magis in spe­
ciali respondetur ad primum; quod ad
summum evincit debere innovari, et mul­
tiplicari dolorem virtualiter permanentem
in esse partis. Quod facile admittimus, et
explicamus. In primis eo, quod dolor non
est pars hujus sacramenti, nisi fiat sensi­
bilis per confessionem : unde multiplica­
tis confessionibus, sicut fit multipliciter
sensibilis, ita fit multiplex in ratione
materiæ proximæ. et partis essentialis
hujus sacramenti. Deinde ex eo, quod
sicut dolor formalitei* existens pro ali­
qua duratione æquivalet multis doloris
actibus, qui in eadem duratione elici pos­
sent ; sic etiam dolor virtualiter in eadem
duratione continuatus æquivalet multis
doloris actibus, vel formaliter, vel vir­
tualiter existentibus ; atque ideo, licet sit
unus in esse rei, est multiplex in esse
partis sacramenti juxta pluritatem confes­
sionum, quibus deservit, et per quas tra­
hitur ad sacramenta. Hoc momenti est.
quod debet adesse novum motivum eru­
bescentia), et doloris, quoties quis confite­
tur : nam id ipsum est materia controversiæ, quam versamus, nec ita opponi, aut
supponi debet non producto fundamento.
Et propterea eodem modo dispellitur, ha·
betque contra se exemplum ejusdem nu­
mero doloris, ubi formaliter continuatur.
Nam quod ad erubescentiam spectat, hæc
non est pars sacramenti, nec ponit in nu­
mero cum dolore; et permissa ejus neces­
sitate, non deficeret, ubi eadem peccata
exponerentur diverso confessario, licet
10

χίί

t

146

. ■

i

:

V *
<·|

■
' .Q>>

DE PCENITENTIA.

cum eodem antiquo dolore virtualiter per­
tractatus potest, eis affirmantibus, multis
manenti.
confessionibus deservire; sic etiam eadem
Ad secundum respondemus concedendo
peccatorum confessio semel facta et non
d«m. sequelam, quæ nullum continet absurdum,
retractata posset deservire pro multis ab­
sed veritatem, ubi supponitur eundem do­
solutionibus, et sacramentis. Quod nomo,
loris actum ab initio anni elicitum, vel a
quem viderimus, ausus est dicere). Radix
principio usus rationis continuari virtua­
autem assignata» disparitatis provenit ex
liter per totius anni, aut vitæ decursum.
doctrina superius tradita , quod materia
Hoc namque supposito, consequens est prae­
debet de novo adhiberi, ut novum com­
dictum dolorem, sic virtualiter continua­
ponat sacramentum. Interest autem inter
tum posse deservire multis, et omnibus
dolorem, et confessionem, quod ille potest
confessionibus circa eadem peccata, quibus
virtualiter permanere, et de novo appli­
deservire possent plures dolores formalicari, et explicari, sensibilisque fieri per
ter interrupti, et sibi succedentes, aut idem
novam, et iteratam confessionem : unde
dolor, si (quod difficilius est> formaliter in
potest ad novum sacramentum concurrere.
se perseveraret. Quo modo autem idem
Confessio autem semel facta transit formadolor possit per longum tempus virtualiter
liter, et desinit in se ipsa : atque, sic
permanere, difficultate non caret, sed quæ
sumpta nequit pro novo sacramento ser­
in praasentiarum non refert; quippe, quod
vire. Unde, si quis conaretur illammet
non discutitur, sed supponitur exparte
applicare, opus haberet inducere aliam
hypothesis, quæ controversiæ subjicitur,
novam eorundem peccatorum explicatio­
an scilicet idem dolor peccatorum virtua­
nem vel scripto, vel nutibus, vel alio modo
liter permanens possit multis confessioni­
sensibili. Quoquo autem modo id faceret,
bus deservire; sive per breve tempus, sive
novam formaliter faceret confessionem, a
per longum : in ea namque duratione, in
praecedenti distinctam. Unde nunquam vequa permanserit, affirmamus obire posse
rificatur, quod antiqua deserviat novo saillud munus. Quamvis nec impossibile, nec
cramentojsed semper pro absolutione nova
nimis arduum censeamus, quod permaneat
adest etiam nova confessio.
virtualiter per longum tempus in effectibus
Addi valet alia non spernenda disparitas
ex tali dolore ortis; utputa in peregrina­
ex Lugone disp. 14, num. 30; nam, licet
tione, in abstinentia carnium, et similibus,
dolor, et confessio sint materia proxima
quæ dum exercentur, refricant memoriam
hujus sacramenti : diverso modo se gerunt.
saltem confusam pristini doloris cum ap- •Cum enim sacramentum istud institutum
piobatione·, idque plurimum confert ad | fuerit per modum judicii reconciliativi,
virtualem ejus conservationem.
nequit de novo, absque nova accusatione
Teniom
Ad tertium omisso antecedenti, ne- I exerceri: prolata enim valida sententia a
gamus consequentiam. Et ratio disparitatis i Judice in aliqua causa, nequit iterum sen­
est, quod dolor potest permanere, et con­
tentia proferri absque novo processu, et
tinuari virtualiter, ut explicatum est; sed
causæ cognitione : quippe in priori functus
confessio peccatorum, cum sit actus exte­
jam fuerat Judex munere suo. Requiritur
rior. et transiens, nihil infert, aut ex se I igitur pro nova sententia, sive absolutione
lelinquit, in quo vere dicatur virtualiter ' .in hoc judicio nova accusatio, et delictorum
permanere : unde confessio pro una abso­
testificatio, quod fit formaliler per confes­
lutione facta nequii pro alia servire. (Et
sionem pœnitentis : quæ proinde nova re­
hic incidenter observet Lector absurdum
quiritur pro nova absolutione, et sacraillorum intelligentium, qui perseverantiam I mento. Possunt autem prædicta fieri abs-Ejp*
habitualem cum virtuali confundunt, neuque novo dolore, sed per novam applica-dtf.rs.
traque aliud esse describunt, quam actum
tionem antiqui, si actualiter vel formaliter,
aliquando elicitum non esse expresse, aut I vel virtualiter perseveret. El ideo pro novo EtB·
implicite retractatum. Quod si verum es­ I sacramento non requiritur determinate
set, non minus permaneret confessio semel 1 novus dolor, sed antiquus etiam servire
facta, quam dolor semel elicitus, ubi nulla
valet. Verum hæc differentia, aut dispari­
illarum subsecuta fuit retractatio : atque
tas, ut teneat, revocanda ultimo est ad raideo, sicut unus dolor permanens non re- I dicem a nobis assignatam, quod dolor se­
mel

DISP. VII, DUB. VI.
mol elicitus potest continuari, secus con­
fessio ; ille potest explicari, et applicari
per novam confessionem; hæc vero non
valet, nisi per novam peccatorum signifi­
cationem, quæ est vera, formalis, et nova
confessio,quæ rationem partis, et materiae
proximæ exercet, praecludendo locum an­
tiquae.

DUBIUM VI. APPENDIX.

Dt specialibus difficultatibus circa dolorem,
it propositum in confessione venialium.

Obsenuintur comm u niora.
Quæ in hac disputatione scripsimus, re
feruntur principaliter ad remissionem peccatorum mortalium in isto pænitentiæ sa■^cramento; licet nonnulla incidenter dixeίι rimas de venialium remissione. Sed cum
inter hæc, et illa adsit quasi infinita dis­
tantia; hæc ipsa fundat plures differentias
circa modos, quibus in hoc sacramento
exponuntur, et remittuntur; obligatque, ut
plura in genere dicta debeant in venialibus
limitari, el ad regulas magis speciales re­
duci. Ad quod accuratius præstandum
oportebat non pauca circa venialia, et for­
mam, per quam remittuntur, praenotare.
Sed quia hæc ex professo versavimus, ut
statuimus in variis hujus Cursus tractati­
bus, ad quos per se spectant ; nolumus
actum agere; sed lectorem, si diffusiora
cupit, ad proprias sedes remittere, et ibi
dicta indagare , atque in præsenti sup­
ponere. Sed ulterius.

§ I·
126. Differentia principalis inter mor­
talia, et venialia desumitur ex dictis Tract.
13, disp. 19, quæ est de distinctione peccati
rtnialis a mortali, per totam, et specialiter
dob. 1, inquirente, <ptx sit primaria differtnlia venialis culpx a mortali? Ineo au­
tem constituimus, quod peccatum mortale
eitsimpliciter contra legem, ly simpliciter
appellante non solum supra legem, sed
sapra materiam legis, et supra modum
illam attingendi : et harum quilibet defec­
tus impedii, ne defectus sit culpa mortalis,
el in ratione venialis relinquit. Ubi enim
lex non est talis, simpliciter obligans, vel

147

licet obiiget simpliciter, violatur in levi ma­
teria ; vel lege, et materia simpliciter tali­
bus, modus est secundum quid ob non per­
fectam deliberationem agentis : in his om­
nibus simul et divisive sumptis vitatar
simpliciter violatio legis, et malitia culpæ
est levis, seu venialis. Ex ea radice pro­
venit, quod peccatum grave sit inobedientia
simpliciter erga Deum, et avertat ab ipso,
ut ultimo fine super omnia dilecto : cujas
oppositum ob oppositam rationem contin­
git in levi : quippe, quod leviter deficit in
obediendo, et ab ultimo fine non avertit,
sed solum secundum quid ab eo divertit,
retenta’habituali conversione, animique
praeparatione omittendi id ipsum, in quo
. venialiter peccamus, si ultimo fini absolute
adversaretur, ut fuse explicuimus Tract. 8,
dub. 4, discutientes, « Utrum justus pec« cans venialiter habeat pro fine saltem
« negative ultimo bonum inordinatum ,
« circa quod peccat, aut quis sit ultimus
α finis illius actus »? Sequitur praeterea ex
eadem radice peccatum grave expellere
gratiam habitualem, qua sanctificamur, et
quæ constituit habitualem subjectionem ad
Deum, et ordinem ad ipsum, ut ultimum
finem dilectum super omnia : peccatam
vero leve prædictam gratiam non exclu­
dere. quia non excludit illam subjectio­
nem, nec illum ordinem. Inde ulterius Ut
peccatum grave inducere maculam simpliciter.quæ consistit in voluntaria privatione
gratiæ, per ipsum inducta : peccatum vero
leve eam privationem, sive maculam non
causât, sed aliam longe inferiorem et se­
cundum quid consistentem in privatione
nitoris gratiæ, sive fervoris charitalis qui
cum possit esse per actus virtutum, impe­
ditur, cum ab ultimo fine-divertimur, et
vel leviter delinquimus. Fit etiam pecca­
tum grave merito appellari mortale, quia
excludit vitam supernaturalem, quæ per
gratiam sanctificantem habetur, et non re­
liquit in subjecto principium ad eam pro­
merendam : peccatum autem leve rationa­
biliter vocari veniale, quia non excludit
gratiam,quæ est principium ad consequen­
dum ejusdem peccati remissionem.
127. Descendendo autem ad modum re­
missionis, sicut Tract. 15. de Justificat,
disp. 2, dub. 5, statuimus peccatum mor­
tale non posse remitti absque intrinseca
mutatione peccatoris : sic etiam in eodem

DE PŒNITENTIA.

148
l'i

•f

fil

Tract, et disp. dub. 8, decisum reliquimus,
cum restituitur, excludenda sunt:ipsam
quoi peccatum veniale auferri non valet
autem gratiam possunt sacramenta imme­
absque intrinseca mutatione subjecti, et
diate afficere, et subinde mortalia imme­
hoc primo loco firmavimus, addentes se­
diate expellere. Ceterum venialia non
quentes assertiones. Secundam, quod hæc
privant hominem gratia, aut alio dono
intrinseca mutatio debet fieri per aliquid | habituali, sed solo fervore charitatis ad
peccato veniali repugnans, ei eidem inexercitium pertinente : qua de causa pro
compossibile. Tertiam, quod istud intrin­
formali eorum exclusione non sufficit gra­
secum. et incompossibile non salvatur in ! tia, vel ejus augmentum, vel aliud habituale
sola gratia sanctificante, nec in aliquo alio I donum ; sed determinate requiritur fervor
dono habituali, sed necessario exposcit ali­
charitatis in contritione, aut amore expli­
quam operationem elicitam ab homine, in | catus. Hunc autem nequeunt sacramenta
quo peccatura veniale praecessit. Quartam, i efficere, cum sit actus vitalis, et liber a
non aliam operationem ad id sufficere, i voluntate immediate eliciendus, Quare
quam actum supernaturalem conlritionis,
licet sacramentum pœnitentiæ, et alia
aut charitatis. Quæ omnia late explicui­
efficiant remissionem peccatorum veniamus. et communivimus, tum rationibus, I lium, non tamen immediate, et in se;
tum auctoritate, et præsertim Angelici
sed solum mediate, et in causa, quatenus
Doçtoris, qui prædicta apertissime in di- j efficiunt gratiam, et auxilia, quibus utens,
versis locis statuit. Et ea quasi ad compen- I cum vult, elicit actus in quibus charitatis
dium redegimus, et raagis expolivimus I fervor splendet, et quo immediate, et for­
Traci. 2'2, de sacramentis, disp. 10, dub. I maliter expelluntur venialia. Si vero hic
2, » de modo, quo sacramentalia concur- I fervor ad influxum, et immediatum sacra­
mentorum effectum non succedat ; id per
« runt ad remissionem venialium peccatoaccidens ex libertate voluntatis contingit
«rum*, ubi per varias conclusiones expli­
cuimus, quod sacramentalia non efficiunt
non utentis gratia accepta, nec se porri­
instrumentaliter physice remissionem ve­
gentis ad ultimum effectum, quem in re­
nialium, sed solum ad eam concurrere per j missione venialium posset habere. Ubi
viam impetrationis, consequendo imme­
advertat Lector, ne confusionem, et decep­
diate auxilia ad elidendum actus per quos
tionem patiatur, alium esse actum, qui est
formaliter excluduntur : qui actus possunt
sacramenti penitentiæ pars, et simul cum
pro arbitrio ea auxilia suscipientium elici,
aliis compartibus influit effective modo
aut impediri : quo circa ex usu sacramenproxime explicato in venialium remissio­
talium non fit infallibiliter venialium re­
nem : et alium esse actum, qui immediate,
missio in se, sed solum in causa,sive auxi­
et formaliter illa expellit. Ad primum
liis. Eandemque resolutionem extendimus
sufficit attritio, ut constat ex supra dictis
ad remissionem venialium, quæ fit in hoc
dub. l.fere per totum, ad secundum vero
pœnitentiæ sacramento, et potest in aliis
requiritur contritio, vel amor charitatis,
etiam contingere in priori hujus Tract,
ut ostendimus locis supra relatis ex Tract.
parte in Comment, ad art. 1, quæst. 87.
Quia generale est his peccatis non posse
128. Ex quibus, priusquam ad diffici-fcKp·
per aliam formam expelli, nisi per actum
liora descendamns, colliguntur aliqua, ®L
conlritionis, vel charitatis, sive eorum re- I quæ communiter recipiuntur, et ex dictis
missio fiat intra, sive extra sacramenta : ! facile suadentur. Primum : remissionem
unde sacramenta non remittunt illa im­
venialium semper supponere gratiam ia
mediate per formam aliquam eis incomsubjecto, cui fit : sive gratia tunc primo
possibilem producendo, sicut in remissione
producatur, sive supponatur producta, et
mortalium contingit; sed solum mediale,
sive remissio fiat in sacramento, sive
causando videlicet gratiam, et auxilia,
extra illud. Ita contra Durandum docent
quibus homo eliciat, si velit, actus conlri­
communiter Theologi, quorum plures
tionis. et charitatis, per quos venialia for­
refert N. Franciscus de pœnit. cap.
maliter expellantur.
punct. 3t num. 18. Et ratio est : quo­. j® !
.
ïul
Et radix jam supra assignata fuit, quod
niam sicut peccatum veniale
non privat
mortalia excludunt gratiam, et per ipsam,
hominem f nisi fervore charitatis; ita
non

’Λ-^· '“■·<

0K

DISP. VII, DUB. VI.

non excluditur formaliter nisi per prædictum fervorem, qui supponit charitatem, el gratiam. Præsertim quia prædictus
fervor consistit vol in amore charitatis
erga Deum, vel in contritione ex hujus­
modi amore orta : et quilibet horum ac­
tuum dependet essentialiter a gratia sanc­
tificante, ut diximus disp. 5, num. 1GG,
et ex professo ostendimus Tract. 15, de
Justificat, disp. 2, dub. 6, § 5, cum seq.
et Tract. 19, de Charitate disp. 4, dub. 3,
et Tract. 21, de Incarnat, disp. 13, dub.
4, num. 6. et disp. 28, dub. 5, § 2, quibus
locis varia fundamenta expendimus, unde
probatur implicare, quod amor charitatis
erga Deum ultimum finem super omnia
non procedat ex influxu gratiæ habitualis
^‘sanctificantis. Secundum : nullum actum
a peccatore elicitum excludere formaliter
peccata venialia. Quia unica forma, qua
expelluntur, est fervor charitatis, qui per
amorem, vel contritionem explicatur : hi
vero actus nequeunt procedere a peccatore
in sensu composito : quippe, qui dependent
a gratia sanctificante, sicut a principio
effectivo; quæ est incompossibilis cum
statu peccati. Tertium : peccatum veniale
mortali conjunctura non posse remitti ,
quin mortale remittatur, et quidem prius
ordine naturae. Quoniam veniale remitti
non valet nisi dependenler ab influxu gra­
tiæ sanctificantis, atque ideo debet eam
præsupponere in subjecto : cum ergo hæc
peccato mortali repugnet, et illud formaliter excludat; fit, quod, ubi mortalia, et
venialia in eodem subjecto conjunguntur,
ut in peccatore contingit; nequeat fieri
venialium remissio absque remissione
mortalium. Recolantur, quæ supra diximnsin Comment, ad art. 2, quæst. 87.
’"· 129. Quartum, quod licet sacramentum
poenitentia? nequeat remittere unum pec­
catam mortale, quin remittat omnia, quæ
inpœnitente reperit ; potest tamen remit­
tere aliquod, aut aliqua venialia, aliis non
remissis. Et ratio differentiae constat ex
dictis,quod sacramentum pœnitentiæ re­
mittit mortalia immediate efficiendo gra­
tiam sanctificantem, quæ nulli mortali est
compossibilis : quare sacramentum poeni­
tentiae vel nullum mortale, vel omnia simal excludit. Sed praedictum sacramentum
solam mediate efficit remissionem venia­
lium, quatenus producit gratiam, et auxi­

14»

lia, quibus homo posait elicere actus, per
quos venialia immediate, ut formaliter ex­
pelluntur. Unde cum homo possit elicere
tales actus in ordine ad aliqua venialia, et
non ad omnia; contingens est aliqua in
hoc sacramento remitti, manentibus aliis;
quin, et quod nulla in se ipsis remittantur,
sed solum in causa, si homo gratia, et
auxiliis non utatur in ordine ad actus, per
quos immediate remittuntur. Itaque forma
expellens mortalia, nempe gratia sanctifi­
cans habet cum iliis insuperabilem oppo­
sitionem: quocirca, ubi adest, cuncta ex­
pellit. Forma vero excludens venialia est
actus vel amoris charitatis, vel contritionis,
non tantam habens cum venialibus oppo­
sitionem, sed potius secundum solam suam
speciem consideratus potest cum illis co­
haerere ; quare, ut ea excludat, debet ad
ipsa cum quadam formali, aut sal­
tem virtuali detestatione referri. Cum
autem ista per detestationem extensio ad­
mittat inæqualitatem penes magis, aut
minus, tam intensive, quam extensive;
inde provenit inæqualitas in eorum remis­
sione. sive quod quaedam remittantur, et
non omnia. Quamvis non negemus contin­
gere posse, quod talis actus sit ita fervidus,
et ad omnia extensus, ut omnia simul ex­
cludat. Et quia hactenus dicta lucem, et
robur accipiunt ex D. Thoma, unum, aut D
alterum ex S. Doctore proferemus. In
quæst. 7 de malo, art. 12 ad 4 inquit :
« Quamvis sacramentalia aequaliter se ha­
ff beant ad omnia peccata venialia; tamen
« fervor ab eis excitatus non æqualiter
« semper se habet ad omnia : sed quan« doque respicit aliqua in speciali, et con« tra illa efficacius operatur. Et si in gene­
σ rali respiciat ea, potest contingere, qu
« non habeat eumdem effectum in omni« bus : eo quod affectus hominis aliquando
« habitualiter est inclinatus ad aliqua ve« nalia committenda, ita, scilicet, quod, si
« in memoria haberentur, non displice« rent : vel forte, si opportunitas adesset,
ff committerentur. Et raro contingit homi« nes in hac mortali vita viventes ab hu­
ff jusmodi effectibus liberos esse. Et si
« etiam homo ad horam per hujusm
« remedia ab omnibus venialibus imma­
« nitatem consequatur quantum ad cul­
a pam : non tamen sequitur, quod sit
« liberatus quantum ad totam poenam :

150

I

*··&.

r?

DE PŒNITENTIA.

tiam, sed sufficere vel solam virtualem
« nisi forie sit tantus fervor dilectionis,
« quod sufficiat ad totius pœnæ remissioconsistentem in sola voluntate confitendi,
sive in desiderio recipiendi sacramentum
e nem. > Et in hac 3 part, quæst. 79,
pœnitentiæ, et ejus fructum. Nam prædicta
art. d, cum sibi objecisset illud D. Joan.
doctrina videtur adversari Concilio TriCin.M.m 1 canonica c. 1 : < Si dix» nmus, quia
dentino statuenti dolorem de peccatis esse
• peccatum non habemus, ipsi nosseducipariem essentialem hujus sacramenti, ut
« mus. respondit. Ad secundum dicendum,
* quod illud verbum nonest inlelligendum,
satis constat ex dictis tota hac disp. ei
praesertim dub. 1. Ergo sine peccatorum
■ quin aliqua hora possit homo esse abs« que omni reatu peccati venialis : sed
dolore repugnat valorem istius sacramenti
» quia vitam istam Sancti non ducunt sine
consistere : voluntas autem confitendi, el
desiderium percipiendi sacramenti fruc­
« peccatis venialibus. >
130. Denique præmiltendum e>t. venia­
tum non sunt formaliter dolor de peccatis,
lia per se ipsa, et præcisa a conjunctione
sed alii actus longe diversi : alias cum ea­
cum mortalibus esse materiam remotam
dem voluntate, et desiderio, et absque alio
sacramenti pœnitentiæ, non quidem ne- | dolore possemus confiteri mortalia, et ve­
cessariam. sive quam teneamur ad prae­
rum sacramentum consurgeret : quod di­
dictum adducere : sed sufficientem, si veli­
cere foret hæreticum. Adversatur etiam
mus talia peccata confiteri. Quod satis
rationi theologicæ in eo, quod asserit illam
constat ex supra dictis num. 88. quin opus
voluntatem, et desiderium sufficere etiam
sit in eo suadendo immorari. Ex supposi­
pro consequendo fructum sacramenti, re­
tione autem, quod quisvenialia confiteatur,
missionem scilicet venialium. Quoniam
velitque esse hujus sacramenti materiam ;
cum voluntate confitendi, et desiderio con­
necessarium est, quod de ehdem habeat
sequendi remissionem venialium compa­
dolorem, eo proportionali modo, quod de ! titur illorum perseverantia, et ad ipsa
mortalibus, cum ista confitetur : est enim j affectus : quibus stantibus nequit fieri eo­
dolor pars essentialis hujus sacramenti ex
rum remissio, ut ex terminis liquet, et
suppositione, quod fiat : quare licet libedeclaratur exemplo mortalium : nam vo­
rum homini sil confiteri, aut non, peccata
luntas ista confitendi cum desiderio reci­
venialia, tamen dato, quod illa confiteatur,
piendi sacramentum non est verus de illis
necessariam illi est adhibere de prædictis
dolor, nec fructum sacramenti consequitur,
peccatis dolorem. In quo pariter superva- ! nisi ulterius adsit verus, et efficax de pec­
canee detineremur, quia illud supra statuicatis dolor.
mus n. G8.Quare sicut in confessione mor- |
131. Suadetur insuper ex prima propositalium ad sacramenti valorem requiritur I tione damnata ab Innocentio NI. « Non est
aliquis dolor, el ad sacramenti fructum
« illicitum in sacramentis conferendis se­
requiritur dolor efficax, et absolutus : sic | tt qui opinionem probabilem de valore saetiam in confessione venialium dicen­
« cramenti, relicta tutiore, nisi id vetet
dum est, ut eo loco magis explicuimus.
« lex, conventio , aut periculum gravis
Quod quantum ad sacramenti fructum
« damni incurrendi. » In ea vero non fit
est certa, et communis theologorum sen- ! limitatio ad solos ministrantes sacra­
tentia : fieri enim non valet, quod ve- ' menta, exclusis suscipientibus : unde dam­
nialia remittantur, nisi expulso ad illa
natio non tantum ministrantes, sed et
affectu : nec hic excludi potest nisi per do- ! suscipientes comprehendere intelligenda
lorem efficacem, et absolutam eorum re­
est. Procedit enim ea propositio in sensu
tractationem : ubi namque hæc non inter­
obvio, et inter theologos praticos salis
veniunt, perseverat inordinatus affectus.
communi : apud quos sacramenta minis­
EfjiciUnde minime sustineri potest sententia
trare. conferre, conficere, et perficere si­
inr
;,Tamburini in methodo confess, lib. 1,
gnificant opus completum totius sacraMolentia
TilDlbU- cap. 3, § 1, asserentis in confessione ve­ I menti secundum requisita ex parte tam
nui.
nialium tam pro valore, quam pro fructu I ministri, quam suscipientis, et oppositum
sacramenti, non solum sufficere simpli­ I significans non occurrit limitatio, quam in
cem illorum displicentiam; sed etiam non 1 tali propositione, ejusque damnatione rerequiri positivam, et formalem displicen­ I perimus. Quin adest motivum, ut contra­
rium

»

DISP. VII, DUB. VI.

151

riuni censeamus : nam Ecclesia eam pro­
remittantur in hoc pœnitentiæ sacramento,
positionem reprobavit non præcise ob
et virtute clavium ; consequens est absur­
dum, utpole ex quo ulterius consequitur
damnum suscipientibus imminens non re­
usum hujus sacramenti pro solis veniali­
cipiendi effectum sacramenti, ubi in ejus
bus esse inutilem, quod est contra com­
usu procederetur juxta probabilem tantum
munem apprehensionem, et praxim fide­
sententiam, praetermissa tutiori : sed
lium, quin et contra expressam doctrinam
etiam, et multo magis ob irreverentiam,
Concilii Trident.,
quæ irrogatur sacramento ex periculo illud
. sess. 14,
. cap.
r 5, ubi ait : ^2®$'
ma.
« Venialia, quibus a gratia Dei non excluirritandi, dum non adhibentur requisita,
u dimur, et in quæ frequentius labimur,
quæ tutior sententia præscribit, practiu quamquam recte, et utiliter , citraque
candoaha minus certa orta ex opinione
« omnem præsumptionem in confessione
tantum probabili. Hoc autem periculum
« dicantur, quod piorum hominum usus
irritandi sacramenta non minus adest ex
« demonstrat, taceri tamen citra culpam,
parte suscipientis,quam ministri, ut plane
« multisque aliis remediis expiari posconstat in præsenti materia, cum præcise
« sunt : » ergo praemissa doctrina admitti
affert materiam proximam, sufficientem
non debet. Sequela ostenditur : nam, ut
præcise secundum probabilem opinionem,
affirmamus, ad remissionem venialium in
quam sufficere negat tutior sententia : ergo
hoc sacramento requiritur .verus eorum
damnatio illius propositionis procedit ex
dolor, qui absolutionem per modum par­
motivo urgente tam in suscipientibus,
tis materialis praecedat; ubi autem hic
quam in ministris; atque ideo utrosque
dolor adest, statim ipsa excluduntur per
comprehendere debet. Addimus (quod jam
eundem dolorem, tamquam per formam
supra diximus num. 52) ministrum hujus
sibi oppositam : atque ideo superveniens
sacramenti non posse pœnitentem absol­
absolutio non reperit peccata, quæ remit­
vere nisi certus moraliter sit illum adhi­
tat, sed supponit illa antecedenter exclusa:
bere materiam proximam certo sufficien­
sequitur ergo ex nostra doctrina venialia
tem, ad quam pertinet dolor de peccatis :
non remitti in hoc sacramento, et virtute
si ergo recognoscat illum præcise habere
clavium, sed alia via, et remedio longe
quandam simplicem displicentiam de ve­
diversis.
nialibus, quæ confitetur, consistentem non
Respondetur negando sequelam. Ad cu- Satisquidem in vero dolore, quam communis,
et tutissima sententia pro materia proxima
jus probationem dicendum est aliquandoobjecui.
contingere, quod peccata venialia conjun­
exigit, sed in sola voluntate confitendi, et
gantur mortalibus in peccatore pœnitente,
desiderio suscipiendi sacramentum, quæ
qui cum de omnibus attritione ad hoc sa­
sufficere putant pauci juniores ; et nihilo­
minus talem pœnitentem, et taliter dispocramentum accedit,et omnium consequitur
.situm absolvit : eo ipso convincitur redu­
remissionem : ubi rpaniteste elucet venia­
cere ad praxim doctrinam reprobatam ab
lia remitti per sacramentum pœnitentiæ,
Ecclesia in prædicta propositione « sequens
et virtute clavium, et minime urgere in­
i inconferendosacrameulo opinionem protentatae sequelæ probationem. Sed contin­
» habilem » (si hæc, quam impugnamus,
git etiam conjungi cum statu justitiae, ut
talis est) « de valore sacramenti, relicta
cum justus sola peccata venialia confitetur:
«tutiore : » nequit ergo dari talis sentenet in isto adhuc casu neganda est sequela :
liæususex parte suscipientis, quin minis­
quia, ut adhibeat dolorem pro valore, et
ter eidem se conformans in conferendo
fructu requisitum per modum partis, suffi­
sacramento sequatur opinionem probabi­
cit sola, et nuda de venialibus attritio, ut
lem dè valore sacramenti, relicta tutiore :
constat ex dictis, dub. 1. Attritio autem
quod Pontifex reprobavit. Tenendum ita­
sola non est forma per se sufficiens ad ex­
que omnino est pro confessione, et absolu­
pellendum peccata venialia, sed indiget
tione venialium non sufficere simplicem
perfectiori dolore importato vel formaliter
displicentiam, sed requiri verum aliquem
in actu contritionis, vel virtualiter in
dolorem.
amore charitatis Dei super omnia, ut sta­
W» 132. Sed oppones, ex praemissa doctrina > tuimus locis supra relatis, ubi de hac ma­
inferri, quod peccata venialia nunquam I teria ex professo egimus. Quare nec in

L

DE PŒMTENTIA.

praemisso casu impenditur, quod venialia
per sacramentum, et virtute clavium re­
mittantur. Verum quia in eisdem locis
ostendimus aliam viam satis facilem, et
securam, qua peccata venialia justorum
remittantur per attritionem in ipsa direc­
tam : eo quod attritio in justis non est
pura, et nuda attritio, sed participat ex in­
fluxa charilatis ordinem ad Deum ultimum
finem super omnia dilectum, importatque
ipsius charitatis fervorem : et hac de causa
sicut est meritoria augmenti gratiæ, et
glori»; quod de se non habet, ita etiam re­
mittit venialia, quod per se solam non
posset : respondetur itaque conformiter ad
hanc doctrinam concedendo peccata a justis
in confessione cum vera attritione exposita
remitti antecedenter ad absolutionem per
attritionem ad ipsam directa,qoæest forma
eisdem incompossibilis. Nec propterea di­
cendum est inutile sacramentum ; sicut nec
tale dicitur, quando quis exponit morta- i
lia, de quibus contritus est, et quæ per
contritionem supponuntur exclusa. Nam
sacramentum confert ex opere operato ma­
jorem gratiam, quam attritioni, aut etiam
contritioni sibi relictis respondeat. Aliunde
vero sacramentum quamvis supponat re­
missa venialia quantum ad maculam, sive
culpam ; confert nihilominus abundantiorem remissionem quantum ad pœnam tem­
poralem, cujus reatus non semper dimissa
culpa penitas diluitur. Confert praeterea
gratiam sacramentalem, el modalem ad
magis vitandum illa peccata venialia, qu»
absolutioni subduntur juxta doctrinam ge­
neralem, quam tradidimus tract. XXII de
sacramentis, disp. 4, 'dub. 9, quod gratia
sacramenlalis addit aliquid intrinsecum
supra gratiam communem in ordine ad
peculiares effectus, singulis sacramentis
accommodatos.
übjeeis Insistes tamen, et oppones, quod pec­
cata venialia facilius, et per faciliora me­
dia remittuntur, quam mortalia ; sed ad
istorum remissionem in sacramento pœni- '
tentiæ requiritur, et sufficit verus dolor,
licet attritionem non excedat : ergo pro il­
lorum remissione in hoc sacramento non
requiritur verus dolor, qualem attritio im­
portat, sed sufficit aliqua venialium displi­
centia inclusa in voluntate confitendi, et
in desiderio recipiendi sacramentum,
Diiuhur
Respondetur omittendo præmissas , et
objects.

negando consequentiam. Tum, quia licet
facilius remittantur venialia, quam mor­
talia ; nihilominus, ubi venialium remissioquaerilur per medium submittendi illa
in sacramento pœnitentiæ, tamquam ma­
teriam proximam sufficientem ; ibi opor­
tet salvari veram rationem hujus sacra­
menti, et partium, ex quibus constat. Est
autem venis dolor contritionis, vel attri­
tionis pars essentialis hujus sacramenti, el
sine qua non consistit : et pro tali parte
non sufficit simplex displicentia, quippe,
qua? non formaliter, nec æquivalenler est
dolor, sed affectio longe diversa, et infe­
rior. Unde fieri non valet, quod per sacra­
mentum pœnitentiæ remittantur peccata
venialia absque vero de illis dolore per
contritionem, vel attritionem. 'I um etiam
quia licet res ita se habeat, ut affirmamus,
cam venialium remissio trahitur, et de­
terminatur, ad hoc sacramentum ; adhuc
verificatur facilius absolute remitti, quam
mortalia : nam ista non remittuntur, nisi
determinate per hoc sacramentum in re,
vel in voto susceptum : et neutrum ho­
rum requiritur in venialium remissione :
possunt enim pluribus aliis modis remitti,
ut significavit Concilium Tridentinum verbis supra relatis : α Taceri tamen citra
« culpam multisque aliis remediis expiari
< possunt, » utputa, susceptione Eucharis­
tiae, Extremæ unctionis, usu sacramentalium, etc. Quin et intra ipsum sacramen­
tum pœnitentiæ possunt quædam exponi,
quaedam supprimi juxta pcenitentis arbi­
trium ; quod in prima mortalium confes­
sione minime contingit. Tum denique,
quia licet ad remissionem venialium tam
intra, quam extra sacramentum requiratur0®^'
perfectior forma, quam pro remissione
mortalium (tacitæ objectioni occurrimus)
quippe, ad istam sufficit gratia sanctificans,
vel in minimo intensionis gradu : ad il­
lam vero requiritur gratia sanctificans,
non utcumque, aut secundum se, sed ut
redacta ad actuale exercitium satis fervi­
dum amoris, vel contritionis : (aliter
enim non posset reparari charitatis fervor,
in cujus carentia macula peccati venialis
consistit) : tamen attentis omnibus, et prae­
sertim proportione inter subjecta, et for­
mas, facilius remittuntur venialia, quam
mortalia. Subjectum namque, cui venialia
remittuntur, præsupponitur saltem ordine
naturae

(

DISP. VII, DUB. VI.

'
;

I

naturæcxistcro in gratia, ut diximus num.
128. Subjectum vero,cui remittuntur mor­
talia, praeexistit in statu peccati. Unde cum
major distantia, ac improportio detur in­
ter statum peccati, el gratiam, quam inter
hanc, el quemlibet charitatis, aut contri
tionisactum, el cum pariter majus beneticium fiat peccatori in remissione mortalis,
quam justo in remissione venialis : sequi­
tur attentis omnibus faciliorem esse re­
missionem venialium, quam mortalium.
Et hæc salis fuerit de veniali bus, et eorum
remissione in communi delibasse. Succedunt.
§ n.
QuxstiuncubB circa dolarem pro confessione
venialium, et earum decisio.

fce- 133. Supposita necessitate doloris, ut
■■^ peccata venialia sint materia proxima sa­
cramenti pœnitentiæ, inquires primo ;
quale peccatum sit confiteri sola venialia
absque illorum dolore ? committi namque
culpam in ejus omissione, ipsa illius neces­
sitas pro sacramento, quam præsupponimus, et probatam relinquimus, satis evincit.
Dicendum est committi peccatum mortale.
3.
Sic docent, aut supponunt communiter
Theologi, qui rem attigerunt : et videri
STtZ.
possunt Suarez disp. 20, sect. 6, Candidus
toil.
^j.disquisit. 24, art. 5, dub. 3, Lugo disp. 14,
^secl. 8, § 2, Dicastillo disp. 6, dubit. 15,
lender, cap. 3, N. Antonius disp. 3, see. 14, conci.
2, et Leander disp. 7, quæst. 24, et 25. Et
prætermissis aliis probationibus ut non
necessariis, suadetur unico, sed certo, et
efficaci fundamento : nam, qui sua culpa
facit irritum sacramentum, peccat mor­
taliter; sed qui sola venialia confitetur
absque illorum dolore, facit sua culpa irri­
tum sacramentum : ergo ita se gerens
peccat mortaliter. Consequentia palet. Et
minor est certa, quoniam dolor de peccatis,
quæ confitemur, pertinet ad materiam
proximam sacramenti pœnitentiæ, ut patet
ex dictis § praeced. atque ideo qui absque
prædicto dolore sola venialia confitetur,
sua culpa facit, quod sacramentum irri­
tam, et nullum reddatur, et quidem non
minus, quam si mortalia confiteretur abs­
que dolore. Major etiam constat : nam
irritatio sacramenti est materia gravis­

153

sima, et gravissime prohibita ; ergo, qui
sua culpa facit, quod sacramentum sit irri­
tum, nequit non peccare mortaliter.
Nec proderit dicere in prædicto casuirri-Evjsio
tari, aut frustrari sacramentum in re levi,p*^ce'
qualia sunt peccata venialia, et eorum re­
missio : atque ideo voluntariam irritatio­
nem in tali materia esse etiam levem.
Nam id evidenter refutatur : tum, quia
quantitas prædictæ culpae non debet regu­
lari penes quantitatem materiæ remotae,
sed juxta dignitatem sacramenti, et inju­
riam illi irrogatam ; dignitas autem sacra­
menti magna est, et non minor in confes­
sione venialium, quam in confessione
mortalium : quippe semper est idem specie
sacramentum : unde consequens est vo­
luntariam ejus irritationem esse utrobique
aequalem erga sacramentum injuriam, et
irreverentiam. Tum etiam ; quia, licet
remissio venialium videatur res levis,
sicut, et ipsa venialia, nihilominus, ut in­
cludit gratiam sanctificantem, quæ in sa­
cramento illorum remissione confertur,
res est gravissima, et inaestimabilis digni­
tatis ·. ergo impedire hunc effectum, et
privare sacramentum isto fructu, nequit
velut leve reputari. Unde praecluditur
aliud effugium in eo positum, quod pœni­
tens in tali casu nullum sibi notabile dam­
num infert,sed solam carentiam remissio­
nis peccatorum venialium, quæ sine dolore
confitetur. Id, inquam, praecluditur juxta
proxime dicta. Et insuper, quoniam gra­
vitas, vel levitas culpæ in materia, quam
versamus, dimetiri non debet ex sola damnifîcatione pcenitentis ob impeditum sacra­
menti effectum, sed multo magis ex irrita­
tione sacramenti, quæ est res gravissima :
ut patet in femina, quæ se fingens virum
susciperet sacramentum ordinis : non enim
se privat ejus effectu, cujus alias incapax
præsupponitur ; et tamen graviter peccat
ob gravem injuriam contra sacramentum
commissam in ejus nulla, et irrita suscep­
tione.
134. Contra communem hanc, et veram Philip,
doctrinam sensisse dicitur Philippus Faber at^;
Professor Patavinus, et ita colligitur extten·1·
his, quæ docet in 4, dist. 17, quæst. unie,
disp. 14, cap. 3. Fundamentum, cui inni­
titur, est, non semper esse peccatum mor­
tale irritare sacramentum, aut impedire
ejus effectum ; id vero, si alicubi admit-

154

·>

DE PŒNITENTIA.

lendum est, maxime in confessione venia­
que revocans ab Eucharistia) frequentia ob
lium. quæ de se sunt materia levis, et non
timorem imminentis sacrilegii, ut expen­
impediens salutem. Assumptum suadetur
dimus loco cit. num. 41, manifestat falsitatem antecedentis, et rejiciendam fore
primo ; nam sacramentum Eucharistia
non confert gratiam, et alios effectus, nisi
illam Cajetani opinionem. Unde nihil ro­
cum attentione, el devotione suscipiatur,
boris ex illa adjicitur Fabri sententiæ con’
ut Cajetanus, et alii docent ; el tamen, qui
tra communem. Ad secundam probationem, s«»·
distractus, ac indevotus Eucharistiam sus­
omissa majori in sensu stalim explicando,
et concessa minori, negamus consequen­
cipit, non peccat mortaliter : ergo impe­
tiam : nam, qui poenitentiam sibi impo­
dire effectum sacramenti non est semper
sitam non implet, nec irritat sacramen­
secubo.peccatum mortale. Secundo, nam, qui non
tum in se, nec impedit principalem ejus
implet pœnitentiaœ sacramentalem sibi
effectum, sed solum illud privat levi fruc­
impositam, relinquit sacramentum imper­
tus parte. In quo non occurrit gravis inor­
fectum, et quasi mutilum quantum ad hanc
dinatio : qualis datur, ubi vel sacramen­
ejus veram partem·, quo non obstante
tum est nullum, vel principali effectu
omittere pcenitentiam impositam ob sola
fraudatur. Ad tertiam neganda etiam estTertm.
venialia non est peccatum mortale : ergo
consequentia ob non obscuram differentia
idem quod prius. Tertio, quia non peccat
Ttrtl0· mortaliter, qui contrahit matrimonium
rationem inter matrimonium, et alia sa­
cramenta : nam illud, quod prius erat
absque intentione, ad vitandum aliquod
merus contractus, elevavit Christus ad
notabile damnum, quamvis sacramentum
sacramenti rationem, relinquendo tamen
matrimonii ob eam latentem fictionem
ipsum in ratione contractus onerosi, quem
irritum fiat : ergo non est universaliter
habebat, cum eisdem conditionibus, et non
verum, quod peccet mortaliter irritans
adjectis aliis gravaminibus, ne onerosior
Quario. alia sacramenta. Quarto, nam, cum aliquis
contractus fieret. Unde reliquit hominibus
confitetur plura peccata venialia, si non
eam, quam habebant facultatem, ubi gravis
doleat de omnibus, sed solum de aliquibus,
necessitas occurreret; fingendi consensum,
non peccat mortaliter, ut docent satis com­
et reddendi matrimonium irritum, qua
muniter auctores : et nihilominus frustrat
parte contractus est. Idque non tam irritat
sacramentum aliquo effectu partiali, vide­
licet remissione illorum venialium, de
sacramentum, quam subtrahit materiale
quibus non dolet : ergo non semper peccat
sacramenti, nempe contractum. Id vero
graviter, qui fructui, aut effectui sacra­
non occurrit in aliis sacramentis, quæ in
menti obicem ponit.
id tantum sunt instituta, ut per ea homines
Sed hæc sunt levia in re tanti momenti,
sanctificentur, et cultus Dei promoveatur :
Diluit. 1
*rg.
et communi assensu firmata : unde nega­
quocirca omnia ad illa spectantia sancla
mus assumptum universaliter, et prout
sunt, et sancte tractanda : et oppositum
jacet. Ad cujus primam probationem ne­
nequit contingere absque gravi culpa juxta
ganda est major, quia pro primario, et
gravitatem materiae, cujusmodi sunt irri­
principaliori effectu Eucharistiæ ( aug­
tatio sacramenti in se, et obex respectu
mento scilicet gratiæ habitualis sanctifi­
primarii, ac principalis affectus.
cantis) non requiritur tanquam dispositio,
135. Majorem difficultatem affert quartaqnr.a
attentio, nec devotio, nec carentia pecca­
probatio, quamvis illam non obscure di­
torum venialium, ut ex professo ostendi­
luant Lugo, Dicastillo, et alii reddendo
mus tract. 23, de Eucharistia, disp. 10,
rationem disparitatis satis congruam.Nam
dub. 3. Sed si vera foret Cajetani hententia,
in casu majoris ex una parte sacramentum
consequenter ad illam dici deberet acce­
non fit irritum, cum habeat aliquam ma­
dentem ad Eucharistiam cum distractione,
teriam validam, sufficientemque, ut verba
indevotione, el peccatis venialibus actua­
Christi (sunt absolutionis) non proferantur
libus, peccare mortaliter, sicut generaliter
frustra, et irrisorie : et ex alia parte non
verum est ponentem obicem gratiæ in sa­
impeditur totus sacramenti effectus, sed
cramentis conferenda» mortaliter peccare.
salvatur in remissione illorum venialium,
El eum istud consequens sit absurdum,
de quibus est dolor. Nihil autem horum
gignens scrupulos innumerabiles, fidelessalvatur, ubi pœnitens sola venialia con­
fitetur

*

'
I
i

i

filetur absque ullo circa aliqua dolore :
nain reddilur sacramentum adæquate, sive
ex omni parte irritum : quod nequit con­
tingere absque notabili irreverentia, et
gravi subinde peccato. Sic facile, et brevi­
ter relati Auctores ab objecta dillicultato
se expediunt. Nos tamen illa adhuc pungitoUBlamur ob sequentem instantiam : nam si
quis apponeret sacerdoti decem hostias
consecrandas, quarum dum, aut tres non
essent triticeae, proculdubio graviter pec­
caret, ut nemo negat : ergo pariter, qui
confitetor decem peccata venialia, et de
duobus, aut tribus non habet dolorem,
graviter peccat. Id enim paritatis ratio
suadere videtur : sicut enim materia con­
secrationis est panis triticeus, sic etiam
materia proxima absolutionis sacramentalis e.4 dolor de peccatis in concessione
expositis : ergo si apponere cum hostiis
panis triticei duas, aut tres alterius mate­
ria est peccatum grave ; similiter confiteri
cum peccatis venialibus, de quibus dole­
mus, alia, de quibus non dolemus, erit
grave peccatum : nam tam ibi, quam hic
irritatur sacramentum in aliqua ejus, quaa
pro materia proponitur, parte. Vel forme­
tur e contrario discursus : qui inter pec­
cata venialia, de quibus dolet, cunfitetur
aliquod, cujus non habet dolorem, ideo
non peccat mortaliter ita se gerens, quia
absolute non fit irritum sacramentum adæquate, sed solum impeditur ejus virtus in
quadam materiæ parte, videlicet quantum
ad remissionem illius peccati venialis, de
quo non est dolor ; idem autem contingit
in casu proposito consecrationis hostiarum ;
non enim fit absolute, et adaequate irrita
consecratio, cum operetur in pluribus
hostiis, quæ ex vero tritico sunt, et solum
impediatur, aut frustretur in quadam ma­
teriæ parte, hostia videlicet, quæ triticea
nonest: ergo,si subjicere absolutioni sacramentali aliqua venialia cum eorum dolore,
et simul aliqua sine illo, non irrogat sa­
cramento gravem injuriam, el consequen­
ter non est peccatum grave ; idem, et ob
eandem rationem dici debet, cum quis
inter hostias triticeas miscet aliquam, aut
aliquas non triticeas, omnes apponit sacer­
doti consecrandas.
fepr:, Nec satisfacit si ex doctrina Suarii disp.
22, sect. 10, n. 3, respondeatur assignando
rejicter.differentiam, quod forma Eucharistiæ res­

picit per se primo materiam, illamque, et
effectum circa ipsam significat : quare, si
falsa materia partialis apponeretur, ex ea
saltem parte falsificaretur sacramenti for­
ma : quæ foret inordinatio gravissima. At
in sacramento pœnitentiæ forma significat
per se primo personam pcenitentis , et
effectum circa illam, ut constat ex ejus
verbis, Ergo te absolvo : unde verificatur
absolute, licet non omnia peccata actu re­
mittat : quippe sensus talis formæ non est,
quod remittantur omnia peccata ; sed quod
pœnitens accipiat gratiam remissivam pec­
cati ; qui effectus, et salvatur, et verifica­
tur in prædicto casu, licet aliqua peccata
non remittantur per accidens ob carentiam
doloris circa illa. Hæc, inquam, responsio,
non satisfacit, sed solis verbis consistit :
nam esto, ita sit, quod forma absolutionis
significet immediate, aut per se primo pœnitentis personam, non tamen eam signifi­
cat absolute, sed ut absolvendam, nec ab­
solvendam ab aliis, quam a peccatis (saltem
directe) nisi ab illis,quæ explicantur in con­
fessione, et apponuntur pro materia abso­
lutionis. Itaque sicut verbum absolvo est de
se indifferens, possetque significare libera­
tionem a diversis generibus vinculorum ;
et nihilominus ex ipsis circumstantiis tra­
hitur ad significandum determinate solu­
tionem sacramentalem a peccatis : ita pro­
nomina te et a tuis, licet non ita determi­
nate, trahuntur ad significandum non
omnia, aut quælibet peccata, sed illa, quæ
pœnitens confitetur, et absolutioni suppo­
nit, quasi sacerdos dicat. Ab his peccatis de
quibus te accusas, te absolvo. Unde conse­
quitur, quod in casu proposito, ubi pœni­
tens confitetur aliqua, de quibus non dolet,
falsificelur sacramenti forma, non minus
ac in casu, in quo inter hostias a sacerdote
consecrandasapponitur aliqua, quæ triticea
non est. Oportet igitur in utroque casu
æqualiter theologizare, asserendo, vel utrobique peccatum grave, vel utrobique pec­
catum leve.
136. Nec iterum satisfacit, si cum LugOLugonts
disp. 14, sect. 8, § 3, n. 121, respondeatur re>^on‘
rationem discriminis inter utramque for­
mam esse, quod in pœnitentia verba ab­
solutionis non significant omnino absolute
ablationem culpæ, sed solum quantum est
ex parte sacerdotis, quasi dicat, Ego quan­
tum ex me est. remitto tibi peccata. Qui

156

DE PŒNTTENTiA.

sensos veros etiam est, ubi non remittun­
juxta sensum a Lugone propositum, protur, vel quia supponuntur remissa, vel
culdubio peccaret ob non levem injuriam
quia ob indisposilionem pœnitentis ne­
in sacramentum. Quod a fortiori militat
queunt remitti. Idemque contingit in casu
in pœnitente. qui sciens se non dolere de
proposito, quando ob defectum doloris alialiquo peccato, illud confitetur, ut mate­
cujus venialis inter alia confessi, illud non
riam subjectam absolutioni.
remittitur : adhud enim verum est, quod
Nec rursum satisfacit, si respondeatur
sacerdos illud ex sua parte remittit nomine
cum Dicastillo disp. 6, dub. 15, nu. 284, i»î«sül
Christi, Verba autem formæ Eacharistiæ
disparitatem in eo sitam esse, quod ubiiodi».
significant omnino absolute illud, quod
plures simul hostiae una consecratione conpro materia apponitur, esse corpus Christi :
secrantur, tot fiunt numero sacramenta
idque intenditsacerdos affirmare de omni­
Eucharistia», quot hostia» fuerint (quod et
bus, et singulis hostiis sibi appositis. Unde
nos statuimus Tract. 23, de hoc sacra­
provenit, quod apponens in hoc secundo
mento disp. 2, dub. 4, § 2) ; quare si in
casu hostiam non triticeam peccat graviter:
qualibet earum non verificatur consecra­
et tamen non ita peccat, qui inter venialia,
tionis forma , ibi frustratur integrum
de quibus confitetur, et dolet, inserat ali­
quoddam Eucharistias sacramentum: quod
quod sine dolore. Hæc, inquam, responsio
absque gravi culpa apponentis indebitam
minime satisfacit: nam (ut omittamus non
materiam nequit contingere. In casu autem,
recte in ea explicari sensum absolutionis,
quem versamus,solum fit unicum pœniten­
ut constat ex late dictis in priori parte,
tiæ sacramentum, et præcise friistratur in
disp. 3, dub 2, per totum, et præserlim §
aliqua levi materia» parte, in eo scilicet,
5), disparitas in ea assignata non tenet,
pecca’o veniali.de quo pœnitens non dolet:
sed absque solido fundamento procedit.
et propterea, quod pœnitens ita se gerat,
Sicut enim sacerdos est impotens ex parte
non est peccatum mortale. Hæc, inquam,
Dissil­
ior. sua consecrare per verba consecrationis
solutio, sive disparitas, quamvis praece­
dentibus apparentior , non satisfacit, ut
nomine Christi materiam non consecrabilem; ita etism est impotens ex parte sua
recognovit,et ingenue fassus est ipse Dicas­
tillo n. 285, cupiens meliorem responsio­
remittere per verba absolutionis nomine
Christi materiam non remissibilem. Et
nem, et paratus ab aliis discere. Quoniam
sicut panis non triticeus non est materia
assignata disparitas eliditur considerando,
consecrabitis, quia Christus instituit, quod
quod sicut in casu Eucharistiae forma con­
solus panis triticeus consecraretur in sacra­
secrationis, H<jC est corpus meum, ita est
mento Eucharistiae; sic etiam peccatum, I una, qnod multiplicatur æquivalenter pro
de quo non est dolor, non est materia ab- i singulis hostiis : unde in capacibus verifi­
solutionis, quia idem Christus instituit,
catur, et habet effectum ; in incapacibus
quod sola peccata, de quibus esset dolor,
vero fulsificatur, ac frustratur, et impedi­
remitterentur in sacramento penitentiæ :
tur effectus, sic etiam in casu pœnitentiæ
ergo, sicut, qui apponit panem non tritiforma absolutio.iis, Ego te absoluo a pecca­
ceum consecrandum, falsificat, quantum
tis tuis, licet una sit. multiplicatur a»quiest de se, et irritam facit formam conse­ I valenter pro singulis peccatis, quæ eidem
crationis : ita qui absolutioni submittit 1 a pœnitente submittuntur : quare in capa­
peccatum.de quo non dolet, falsificat quan­
cibus propter adjunctum dolorem operatur,
tum est de se, et nullam reddit formam
et verificatur illa excludendo: in incapa­
absolutionis .Committitur itaque in utroque
cibus autem ob doloris defectum nullum
casu eadem contra sacramentum irreve­ i habet effectum, et irritatur, ac falsificatur:
rentia. Ergo vel in utroque est gravis, vel i ergo, si in priori casa peccat mortaliter,
in utroque levis. Unde corruit, quod dici­
qui ad consecrandum apponit materiam ex
tur de sensu quasi conditionato absolu­ I parte aptam, et ex parte ineptam; sic etiam
tionis : nam vel eo admisso nequit sacer­
in secundo casu peccat mortaliter pœnidos ejus verba proferre super materiam | tens, qui pro absolutione sacramentali
per sacramentum non remissibilem , ut
subjicit materiam ex parte aptam, ut sunt
sunt peccata sine dolore : et si id certo
peccata venialia confessa cum dolore, et
cognosceret, et tamen ab eis absolveret
ex parte ineptam , ut sunt peccata venialia
sine

DISP. VII, DUB. VI.

'

{

j
j

j
i

i
!

I

157

sine dolore exposita in confessione. Elin
innumeros scrupulos, et retrahit a confes­
hoc stat energia paritatis inter utrumque
sione venialium ; quod maximum foret
sacramentum, quidquid de aliis iijter ea
inconveniens in personis religiosis ac timo­
differentiis, quæ supponuntur, sed pro re
ratis. Turn, quia licet Suarius non paucos
præsenti non referunt. Porro dicere, quod
pro ea parte recensuerit, omnium tamen
absolutio in tali casu solum falsificatur,
nomina suppressit, et nos neminem repeet frustratur in re levi, quale est unicum
rimus, qui in suis scriptis ita doceat. Tum,
peccatum veniale, nec paritatem , nec
quia e converso, quotquot legimus, et ad
difficultatem elevat : nam etiam una par­
manus habemus, negant carentiam doloris
ticula apparet res levis, et sine illa
unius, aut aliquorum venialium in casu
consecratio perficeretur : quo non ob­
proposito esse peccatum mortale. Ita *PseSa.rez
stante apponere vel unam minimam
Suarez , Henriquez , Vasquez, Fagundez, Henriq.
particulam non triticeam consecrandam,
Lugo, Dicastillo, Candidus, Diana, Castro
est peccatum mortale, quia in ea frustratur,
Palao, et Leander, quos refert, et sequitur
et falsificatur forma consecrationis : ergo
N. Franciscus Tract. 6, cap. 5, punct 3, candid.'
idem dicendum est, ubi absolutioni sub­ . η. 38, Emmanuel a Conceptione disp. 2, ^|tnr0
mittitur materia inepta, uti est peccatum
quæst. 10, num. 167, Moya tract. 3, disp.
sine dolore, licet ex se alias minimum sit.
5, quæst, 6, Gonet. disp. 7, art. 4. num, Francis.
137. His omnibus hinc inde positis, ac
77, ubi dicit oppositam sententiam videri
consideratis, dubii reddimur, et suspensi
nimis rigidam, atque ideo improbabilem :Gonet.
in eligendo determinatam viam ad decli­
in quo ipse excessisse videtur, cum illa
nandam difficultatem objectam. Nam ex
innitatur fundamentis satis probabilibus.
una parte nullum recognoscimus incon­
Et hoc ultimum motivum pro secunda
veniens in concedendo, quod confiteris sola
sententia propositum vehementer nos im­
venialia, et inter ea aliqua sine dolore pec­
pellit, ut ei subscribamus saltem cum ali­
cat ex hoc ipso mortaliter : id namque ex­
quo temperamento, et ut aliquam dispariposcit gravitas materiae, faciendi scilicet,
tatem assignemus inter rem præsentem, et
aut irritandi sacramentum saltem in parte:
instantiam ab Eucharistiæ exemplo de­
idque etiam evincere videtur similitudo
sumptam. Etenim materiam aliquam mo­
desumpta, et hactenus proposita ex sacra­
ralem esse gravem, aut levem, multum
mento Eucharistia?. Aliunde vero., qui sic
dependet ex prudenti sapientium judicio.
sentiret probabiliter procederet, ut satis
Videmus autem plurimos sapientes, et pru­
aperte significat Lugo, et Dicastillo, dum
dentes censere mortale peccatum non esse,
suam, huicque adversam opinionem solum
quod quis confiteatur sine dolore unum ,
vocant probabiliorem. Denique nec singu­
aut aliqua peccata venialia cum aliis, de
laris foret in ita sentiendo, sed duces non
quibus habet legitimum dolorem pro sa­
paucos haberet eodem modo sentientes,
cramento pœnitentiæ requisitum. E contra
quorum meminit Suarez citata sect. 10,
vero videmus omnes prudentes, et sapien­
nu. 7. His itaque non immerito provocari
tes censere esse mortale peccatum, quod
possemus ad istam amplectendam opinio­
aliquis hostiam non triticeam cum aliis
nem. Juxta quam ad objectam num. 134
triticeis apponat sacerdoti consecrandam.
probationem (pro qua extricanda hactenus
Ergo hæc differentia sufficiens in re morali
dicta produximus) respondetur magis conest, ut teneamus hoc posterius esse pecca­
sequenter negando majorem : nam, sicut
tum mortale, secus autem illud primum.
peccat mortaliter confitens sola venialia
Et per hæc congressa detur disparitas ab
absque dolore illorum, ita etiam peccat
exlrinseco. Sed rem altius eruere oportet :
et non ita universaliter accipere extrema
mortaliter, qui confitendo multa venialia,
de aliquibus non dolet.’ Cæterum ex alia
comparationis, quæ supponuntur. Nam, si
parte remoramur ad non ita sentiendum :
quis non ex malitia, sed ex inadvertentia
tum, quod non facile asserendum est pec­
levi apponeret sacerdoti hostiam non
catum, præsertim mortale, nisi urgentibus
triticeam consecrandam, quia triticeam
ob minorem advertentiam censuit, mi­
motivis, satis probetur. Tum, quia asse­
nime damnaretur peccati mortalis, sed
rere, quod non dolere de quolibet veniali
solum venialis ob minorem diligentiam :
in confessione explicato sit mortale affert

7

Î

158

DE PŒNITENTIA.

qai casus quotidianus est in alia Eucha­
ristia specie, nimirum in vino : ministri
enim ex quadam æquivocatione, aut levi
negligenlia multoties aquam pro vino offe­
runt, quin propterea dicamus illos ex hoc
ipso mortaliter peccare. Unde magis con­
firmatur communis sententia, quod non
est peccatum mortale confiteri aliquod ve­
niale sine dolore : quia id potest etiam con­
tingere ex quadam levi inadvertentia in
non discutiendo dolorem pro omnibus, et
singulis venialibus. Sed dubio procul, si
quis apponeret hostiam triticeam ex malitia
ad decipiendum sacerdotem, advertensque
consecrationem in ea frustrandam esse,
mortaliter peccaret. Idemque certissime
censemus, ubi pcenitens ex malitia confi­
teretur unum veniale, intenderetque illud
constituere materiam sacramenti, aut quod
in eo irrita fierent absolutionis verba :
quia licet veniale sit materia levis, intentio
tamen respiciens illud complexum est pes­
sima, utpote sacramenti dignitati. et veri­
tati vehementer derogans. Inde, si bene
advertamus, paritas supra posita inter
unum, el alterum sacramentum magis pre­
mitur, et pede faciliori devertitur; sicut
enim confiteri aliquod veniale sine dolore
est quandoque materia levis ; ita etiam
apponere sacerdoti hostiam non triticeam,
est quandoque levis culpa ; si utrumque
contingat ex quadam levi negligentia circa
debitam materiam. Et sicut apponere hos­
tiam non triticeam consecrandam est ali­
quando peccatum mortale·, ita etiam con­
fiteri veniale sine ejus dolore erit ali­
quando mortale peccatum; si unum, et
alterum fiat ex prava intentione. quod ;
formæ sacramentorum irritentur in hac,
et illa materia.
138. Sed, si res ita se habent, unde pro- I
venit, quod Theologi unum communiter I
excusent a gravi culpa ? Censemus prove­
nire ex aUenlione ad ea, quæ regulariter,
et per se loquendo in uno, et altero casu
contingunt. Nam seclusa in utroque igno­
rantia, aut inadvertentia, quod aliquis in­
ter hostias triticeas consecrandas inserat
aliquam non triticeam, nequit non pro­
venire ex malitiosa intentione, quæ pro
qualitate materiæ, utique gravissimae, ne­
quit non esse peccatum grave. Sed quod
aliquis inter plura peccata venialia, quæ
cum dolore confitetur, recenseat aliquod

sine dolore : minime revocatur necessario
in intentionem pravam : sed mullo magis
revocatur in qualitatem materiæ, ipsa
scilicet peccata venialia, quæ cum plurima
soleant esse, et eorum dolor cadat sub di­
versis moti vis, et qu.rdam possint sine aliis
remitti ; non cogitur homo, dum se ad de
illis confitendum parat, tam diligentem
exhibere curam vel in discutiendo nume­
rum, vel in excitando dolorem, quam prae­
stare debet in confessione morlalium :
unde facile contingit, quod absque dolore,
et etiam absque gravi culpa venialia aliqua
confiteatur.
Id autem magis perspicuum fiet, si ob­
servemus, eum, qui ex certa scientia unam
hostiam non triticeam miscet inter alias
legitimas a sacerdote consecrandas, vix
aut nullo modo posse excusari a perversa
intentione decipiendi sacerdotem in re
adeo gravi, et etiam communicantes in
materia non consecrata, utpote inepta :
quod nequit non esse grave peccatum.
Quin abstrahendo etiam a perversa illa,
et explicita intentione, ipsum prævidere
tales effectus ex appositione hostiae non
triticeae, et tamen ab eo non abstinere, ipsumque impedire, cum possit, satis superque est ad peccandum mortaliter. Quæ
omnia omnino aliter possunt accidere in
eo, qui confitendo venialia cum dolore,
aliqua alia in eadem confessione sine dolore
recenset : quia sciens, et prudens potest
se ita gerere, non quidem ut absolutio
cadat super venialia sine dolore confessa,
sed ob alios fines honestos : ut puta, ad
majorem sui humiliationem, et confusio­
nem. et ut majorem confessarius habeat de
sua imperfectione notitiam; quemadmo­
dum posset extra confessionem eadem pec­
cata. et ob eundem finem patri spirituali
referre, aut se de illis coram communitate
accusare. Unde elucet discrimen inter ex­
trema, quæ hactenus comparavimus : nam
consecratio Eucharistiae unice, et adæquate
refertur ad transubstantiationem legitimæ
maleriæ in corpus Christi : quare illicitum
i objective, et omnino est inter hostias con­
secrandas apponere cum advertentia ali■ quam ineptam. Cæterum confessio peccaI torum, vel eorum relatio in confessione
I non ordinatur unice, et adæquate ad eorum
I remissionem in eodem sacramento : sed
I tendit etiam ad curandas spirituales pœni­
tentis

DISP. VII, DUB, VI.

tentis infirmitates, et ad regendum apte
conscientiam ejus, ut satis clare signiflCwil. cavit Concilium Trident, sess. 14, c. 8,
T,i! cum agens de discretione, quam confessarii
iu imponendis pcenitentiis debent habere
dixit: «Habeant autem præ oculis, ut
«satisfactio, quam imponunt, non sit tan[
« tura ad novæ vitæ custodiam, et infir• mitatis medicamentum , sed etiam ad
« præteritorum peccatorum vindictam ,
« etc. o Pro quibus dignoscendis conve­
niens est, quod pcenitens manifestet in
confessione, vel ipsa peccata venialia, de
quibus non dolet : quin et aliqua alia, de
quibus nequit esse dolor, aut absolutio, ut
sunt habitus vitiosi, pravae inclinationes,
propensiones, et tentationes. Quocirca li­
cet pcenitens recognoscat se non habere
dolorem de aliquibus venialibus, potest
illa recitare in confessione ob fines imme­
diate relatos : et sic procedens nec morta­
liter, nec forte venialiter peccabit: dum­
modo habeat dolorem de aliquibus,ne frus­
tretur sacramentum, quod absque dolore
peccatorum, parte scilicet ejus essentiali,
non valet perfici. Ex quibus omnibus satis
constat, quam merito in uno casu asseratur
peccatum mortale, et in altero negetur juxta
communes sententias, idque discrimen non
revocandum (ut quidam faciunt) in solam
extrinsecam Doctorum auctoritatem; sed
multo magis in diversas unius, et alterius
sacramenti naturas.
M i. 139. Sed adhuc circa hæc aliqua dubiola
occurrunt. Nam inquires primo, an pro­
xime dicta extendi possint, aut debeant ad
peccata mortalia jam rite confesta, ita ut
pcenitens, cum illa iterum confitetur, pos­
sit de aliquo,aut aliquibus non dolere.quin
in hoc graviter peccet? Secundo, utrum ut
pcenitens non peccet in confitendo aliqua
venialia sine dolore, debeat de hoc admo­
nere confessarium, ut sciat se illa patefa­
cere in confessione non pro eorum absolu­
tione, sed propter alios fines proxime re­
latos? Videtur enim id necessarium, ne
Sacerdos frustra dirigat absolutionem ad
omnia venialia exposita in confessione.
Tertio, an possit quis dolere de uno pec­
cato veniali, quin doleat de aliis ejusdem
speciei : nam cum ejusdem rationis sint,
elofferant idem motivum, non videntur
tat» posse admittere eam partitionem. Quarto,
Qtrum quando quis confitetur plurima ve'

150

nialianon determinando eorum numerum,
v. g. multa mendacia: omnia illa remit­
tantur? Quia confessarius sicut non cogni­
tione, ita nec intentione, et absolutione
videtur eam multitudinem comprehen­
dere? Quinto, an sicut pœnitentem confi-QUjnUb
tentem aliquod peccatum veniale sine
dolore excusamus a peccato mortali, idem
dicendum sit de penitente, qui sibi impo­
nit aliquod peccatum veniale, quod non
fecit, et subinde in eo mentitur ? Videtur
enim esse eadem ratio oh levitatem ma­
teriæ.
His eodem ordine respondebimus. AdEcsjwn
primum affirmative ob æqualitatis ratio- detur
nem. Sicut enim peccata venialia non sunt
materia necessaria hujus sacramenti, ita
nec mortalia, quæ præsupponuntur bene
confessa : quare, sicut non imputatur gravi
culpæ, quod quis confiteatur venialia, ali­
qua quidem cum dolore in quibus salvatur
virtus, et veritas sacramenti, et aliqua
sine dolore; sic etiam dicendum est in con­
fessione voluntaria mortalium. Præsertim,
quia, sicut potest occurrere finis honestus,
ut quis vel venialia, de quibus non dolet,
exponat in confessione, utputa ad majorem
sui contemptum, et ut aptius curetur per
confessarium juxta superius dicta : ita
etiam potest quis in confessione exponere
sine dolore aliqua mortalia prius confessa,
ad consequendum prædictos fines, ut facile
consideranti constabit. Idque in rigore ita
verum est. Sed interest discriminis, sicut
aliqui recte observant, quod in confessione
venialium non solum non impeditur valor,
et fructus sacramenti, quando aliqua con­
fitemur sine illorum dolore, sed et si circa
illa habeamus actualem, et positivam com­
placentiam : sunt enim divisim remissi­
bilia, et complacentia circa aliqua non im­
pedit erga alia verum dolorem, qui pro
istorum remissione sufficit, et valore sa­
cramenti. Id vero aliter omnino contingit
in mortalibus ob gravem obligationem
in nullo eorum complacendi : quare com­
placere in aliquo esset peccatum pariter,
et mortale, et impediret valorem sacra­
menti. Unde nostra resolutio magis si­
gnate, quam practice in mortalibus jam
confessis accipienda est
ægre namque
continget aliquem recogitare peccatum sine
dolore, et loqui de eo absque odio.et retrac­
tatione, quin eo ipso subsit ejus compla-

J 60

DE PŒN1TENTIA.

quæst. 29, Emmanuele n. 172, quia, sicut
centiæ, aut se exponat periculo compla­
peccata venialia possent se excedere in
cendi.
gravitate secundum varias species ; ita se
Adl
MO. Ad secundum respondemus ; satis
possunt excedere in gravitate secundum
commune esse inter personas timoratæ
conditiones individuales : ergo sicut, qui
conscientia?, ubi de solis peccatis veniali­
dolet de uno veniali ob suam speciem, non
bus præsentis vita se accusant, addere ali­
dolet ex vi hujus de aliis specie inferiori­
quod grave ex jam alias confessis, per
bus ; sic etiam, qui dolet de uno veniali ob
quod satis aperte significant se non omnino
gravitatem individualem, quam habet, po­
securos de dolore venialium, et non esse
test non dolere de aliis, quæ habent infe­
materiam absolutionis illa, de quibus non
riorem gravitatem numericam. Et ita con­
dolent. Quin aliqui manifeste se explicant
tingere potest in furtis levibus, si quis
dicendo v. g. De his me accuso, sed quia
doleat de aliquo, quia accessit proxime ad
incertus sum de efficaci dolore circa ista
quantitatem gravem : nam ex vi hujus non
venialia ob summam fragilitatem, quam
dolet de aliis commissis in levissima quan­
experior in eadem reincidendi ; ideo pro
titate multum a gravi distante. Sic etiam
majori securitate me accuso de peccatis
mendacia levia, quæ quis in statu sæculan,
gravibus jam confessis, et praesertim de
et in statu religioso protulit, solo numero
uno perjurio, etc. Et ubi pœnitens ita se
differunt : et tamen potest quis dolere de
gerit, procul pellitur dubitatio circa sa­
mendaciis a se dictis post religiosum sta­
cramenti valorem, et effectum, quamvis
tum, quin propterea doleat de illis, quae
non unum tantam veniale, sed omnia ve­
in sæculo dixit : quia licet solum numerice
nialia sine efficaci dolore exponerentur in
distinguantur, nihilominus mendacem ma­
confessione. Quare illa cautio non repre­
gis religiosum dedecet, quam saecularem,
hendi. sed commendari debet, praesertim
et est ceteris paribus major individualiter
in personis nimis timoratis, quæ facile
culpa.
turbantur scrupulis, et dubietatibus. Sed
141. Ad quartum patet ex immediate yj
absolute censemus non esse illam expres­
dictis : nam, si quis in genere, et sine ulla
sionem necessariam licet aliquis sola ve­
determinatione confiteatur plurima peccata
nialia confiteatur, et de aliquibus non
ejusdem speciei, v. g. mendacia, ut cum
habeat dolorem : quia sufficit generalis in­
dicit se infinities mentitum fuisse; et non
tentio nonsubjiciendi pro materia venialia,
habet pro doloris erga illa motivo majo­
de quibus non dolet, quamvis nolit se
rem aut minorem ipsorum gravitatem,
privare libertate recensendi illa in con­
sed communem mendacii, ut oppositionis
fessione pro majori humiliatione, et suæ
cum veritate rationem : consequens esi,
conscientia? manifestatione, ut etiam extra
quod aliqua remittantur : cumque non oc­
confessionem facere posset. Unde prudens
currat ratio, cur alia præ aliis remittan­
confessarius sciens hæc frequenter con­
tur; siquidem omnia cum eodem dolore
tingere in confessione venialium, et quae­
absolutioni subduntur, concedere oportet
dam posse remitti, non remissis aliis ob
omnia remitti. Et ita docent Lugo ubi1*1-1·
inæqualitatem doloris erga illa jam expli­
supra n. 112, et Leander disp. cit. quæst.
catam, ubi reperit pœnitentem nulla alia
30, cum asserant remitti omnia, aut fere
peccata exponere quam venialia, formam
omnia. Sed in hac additione minus con­
absolulionisdirigit ad sola et omnia venialia
sequenter procedunt, quia nullum habent
rite confessa, quorum absolutioni recipien­
dae pœnitens dispositus sit. Et ita etiam
fundamentum, ut cum ea formidine limi­
sentiunt Suarez disp. 20, sect. 6, n.7, Lugo
tent; cum ex parte materiæ, doloris, con­
Swrcz.
disp. 14, n. 126,Leander disp. ".quæst. 27,
fessionis, et absolutionis adsit æqualitas.
Logo,
cmro Castro Palao tract 3, disp. unica, punct. 7,
1 Quod autem confessarius non cognoscat
PiIjo
Etnuiao. d. 14, et Emmanuel a Conceptione disp. 2, I distincte numerum peccatorum, a quibus
Gonei.
Gt'nel‘ quaesi. 10, n. 168, pro eadem resolutione
absolvit, impedimentum non est pro legireferens Gonet. in quo illam non ceperi­ . tima absolutione : tum, quia nec in pœniI tente requiritur ea cognitio : tum, quia
mus.
Ad tertium respondetur affirmative cum I confessarius attentis circumstantiis pereodem Lugone loco cit. num. 141, Leandro I sonæ cognoscit eam multitudinem in con-

DISP. VII, DUB. VI.
fuso, juxta consuetudinem similium per­
sonarum. Quin et alii non improbabiliter
addunt, quod licet sacerdos, neque ex cir­
cumstantiis cognoscat numerum peccato­
rum, sufficit ad valorem, et fructum sacra­
menti, quod pœnitens do omnibus saltem
in confuso doleat, ct se accuset, et confes­
sorius pariter de omnibus velit absolvere,
jjl. Ad quintum respondetur cum distinc­
tione : nam si peccatum illud veniale, in
quo pœnitens mentitur ipsum sibi impo­
nendo, cum non fecerit, sit unica, et totalis
materia confessionis, quia alia non con­
fitetur; manifestum est illum peccare mor­
taliter : quia irritatur simplitor sacramen­
tum ob defectum materiæ; tum remotæ,
cum illud peccatum nunquam fuerit; tum
etiam proximæ, cum de peccato ficto ne­
queat concipi verus dolor. Sed, si illud
veniale, quod sibi pœnitens falso imponit,
non sit materia totalis, sed simul cum aliis,
de quibus pœnitens vere dolet, recenseatur
in confessione; satis probabile, et conse­
quens ad hactenus dicta apparet, non esse
peccatum mortale. Quia ex una parle non
falsificalur forma absolutionis, nec irrita­
tur sacramentum ; sed tenet, et effectum
habet in aliis venialibus vere commissis,
de quibus est dolor : et ex alia parte irre­
verentia non sit gravis utpote facta in
materia levi. Et sic sentiunt Sotus, Navarrus, Vasquez, Coninchus, quos refert,
h^el sequitur Dicaslillo disp. 8, dub. 3, num.
·;■■];52, Lugo disp. 14, num. 14?, et Tambak,. rinus lib. 2, Melodi cap. 10, num. 37,
rÿyquos refert, et sequitur Emmanuel ubi
:ικ· supra nu. 170. Erit tamen peccatum veniale,
el in hac linea satis notabile: unde hic casus
mullum differt ab alio confitendi unum, aut
aliqua venialia sine dolore, de quo supra.
Quia id contingere potest absque peccato
non solum gravi, sed etiam veniali, ut salis
constat ex dictis n. 138 ; ceterum mentiri
semper est peccatum, et ex nullo capite
honestari valet, et multo minus in sacra­
mento.
142. Nec refert', si contra præmissam
resolutionem opponas primo : nam jura­
mentum assertorium, quamvis cadat supra
materiam levem, est peccatum mortale,
quia gravis irreverentia Deo ex ejus falsilale irrogatur : ergo pariter mendacium
in præsenti materia, sive confiteri pecca­
tum veniale falsum, est etiam peccatum
Snlnanl. Curs. Theolog. tum. A\Y.

161

mortale. Probatur consequentia : quia li­
cet materia talis mendacii sit de se levis,
tamen injuria irrogata sacramento, et Deo
ejus institutori est satis gravis. Secundo, g?fnndo,
quia si non peccat mortaliter pœnitens,
qui cum veris peccatis, de quibus dolet,
confitetur aliquod veniale, quod non fecit,
sed fingit ; pariter non peccabit mortali­
ter, qui cum veris peccatis, de quibus do­
let, aliquod mortale recenset a se non
factum, sed fictum. Nam ex una parte
j im apponitur vera, et sufficiens materia
sacramenti in aliis peccatis : et aliunde
mendacium illud non est grave peccatum ;
cum possit quis sibi sine gravi culpa impo­
nere mortale peccatum, quod non fecit.
Absurditas autem consequentis vel ex eo
liquet, quod viam sternit, ut pcenitentes
négligentes sint in discutiendo peccatorum
gravium numerum, et posse illum, dum
confitentur, excedere, cum in eo excessu
nullum ipsis periculum incurrendi culpam
gravem immineat. Quod dicere adversatur
communi, et veræ sententiae, exactum, ac
determinatum, quantum fieri potest, pec­
catorum gravium numerum pro legitima
confessione exposcenti.
Non, inquam, referunt istæ objectiones:
nam ad primam respondetur concesso antecedenti, et negando consequentiam. Ratio
disparitatis est, quod in juramento asserto­
rio falso adducitur Deus in testem : id
enim generale est in omnibus juramentis,
nempe vocare Deum in testem eorum, quæ
dicimus. Attribuere autem illi, quod sit
testis falsus, aut falsi, est gravissima con­
tra illum irreventia, atque ideo peccatum
grave. Idque minime vitatur per hoc, quod
materia sacramenti sit materia de se levis,
si e4 falsa : quia irreverentia non mensu­
ratur penes materiam secundum se, sed
penes falsitalem, et ejus approbationem,
quam jurans falso in quacumque materia
revocat in Deum, ut ejus confirmatorem :
quod non admittit parvitatem, aut levita­
tem materiæ. Ceterum quando menda­
cium circa unum veniale conjungitur cum
aliis venialibus veris, et cum dolore con­
fessis, nec Deus adducitur in testem illius
mendacii : nec forma absolutionis nomine
Christi prolata falsiflcatur propter illud
mendacium, sed manet in aliis peccatis;
nec irritatur sacramentum, sed est validum
simpliciter, et potest esse etiam fructuo11

162

DE PŒNITENTIA.

tum. Unde liquet nullam ibi propter tale
ad sacramentum, et judicium confessorii,
mendacium committi gravem irreverenut ostensum eèt : ergo per hoc, quod novo
mendacio dicatur esse jam confessum, non
au» liant, aut inordinationem. Ad secundam
objectionem negamus sequelam : nam pec­
desinit esse materia gravis : et conse­
catum mortale est semper materia gravis,
quenter de illo confiteri , et se ac­
et variat notabiliter judicium confessarii ;
cusare erit mortale peccatum. Et sic in
quare illud fingere, et sibi imponere in
summa respondent, quamvis contrarienconfessione est peccatam mortale : tum,
tur in verbis. Logo disp. 14, num. 125, et^?.
quia inducit gravem deceptionem in con­
Dicaslillo loco cit. num. 57. Ad probationem autem sequelas constat ex hactenus
fessorio se in hoc sacramento gerente per
dictis : nam quod quis peccet, aut non
modum judicis, et cognoscentis principa­
liter de culpis gravibus ; tum, quia affert
peccet graviter apponendo in confessione
materiam aliquam ineptam, ut sunt pec­
in gravi, et necessaria juxta judicium
cata, vel quæ non fecit, vel de quibus non
confessarii materia falsificationem absolu­
dolet, non regulatur penes hoc, quod sit
tionis, et sacramenti nullitatem.Et sic sen­
Sotcs,
materia necessaria, aut voluntaria, sed
tiunt communiter Doctores Sotns in 4,
Xanr.
penes hoc, quod sit materia gravis, aut
$!urci dist. 18, quæst. 2, art. 4, Navarros cap.
21. num. 17, Suarez disp. 22. sect. 10, » levis : ex terminis autem constat pecca­
tum veniale essse materiam levem, et
Hurt.
Vasquez quæst. 91, art. 1, dub. 7, Coninpeccatum mortale esse materiam gravem :
Rcgîn.’. chus, Hurtado, Zerola, Reginaldos, quos
ergo confiteri peccatum veniale, vel non
Law*1 referi, et sequitur Dicaslillo disp. 8, dub.
factum, vel non conjunctum dolori, si ad­
Anio- 3, n. 40, Lugo disp. 1G, sed. 2, § 6, num.
uins· 100, N. Antonius disp. 3, sect. 14, num.
sit alia materia apta pro sacramento, non
193, et alii. Prædicta autem motiva non
est peccatum mortale ; sed e contra mor­
occurrunt, nec urgent in peccato veniali,
tale est Sngere aliquod mortale pro ma­
teria, licet fingatur etiam confessum.
quod pcenilens sibi falso imponit ·. illud
enim est materia levis, tam in se, quam
§.m.
in ordine ad confessarii judicium ; aliunde
Alia dubiola circa propositum requisitum
vero ex ejus oppositione non sequitur, vel
pro confessione venialium,
falsificatio form æ,vel irritatio sacramenti ;
cum detur alia materia legitima, in qaa
143. Consequens est, dicamus de propo­
verificentur, et teneant, ut satis supra exsito vitandi venialia, quod pro eorum
plicatum fuit.
remissione in sacramento pœnitentiæ re­
iiKtin- Et si insistas ; hinc saltem inferri non
quiritur. Et requiri supponimus : quia ne­
lia‘ peccare mortaliter pœnitentem, qui sibi
quit dari dolor de peccatis absque proposi­
mortale imponat, si rursus addat se jam
to illa in futurum vitandi : quippe dolens,
illud fuisse confessum. Probatur sequela:
detestansque aliquod malum, illud, quan­
nam ideo non peccat mortaliter, qui sibi
tum fieri potest, praecavet juxta quantita­
aliquod veniale falso in confessione im­
tem detestationis, et odii ·, aliter enim
poni, quia peccatum veniale non est mate­
non vere pœnitere, et odisse illud con­
ria necessaria confessionis ·, sed etiam
vinceretur. Unde sic communiter sentiunt,
peccatum mortale semel confessum non est
et supponunt Doctores, quos refert, et
materia confessionis : ergo sicut mortali­
sequitur N. Franciscus tract 6, cap. 5,Fa«fs
ter non peccat, qui aliquod veniale a se I punct.4, num. 52. Prædictum autem pro-Pr;^'
non factum confitetur ; ita nec mortaliter
positum aliquando est expressum, et
peccabit, qui sibi falso in confessione im- i male, distinctusque proinde actus a dolore·, i.ii
ponit aliquod mortale , dummodo addat i aliquando vero solum est virtuale, et inv’rait
W esse ex jam confessis. Si id, inquam, obipso dolore implicitum., ut immediate dicinstaa- jiciatur, adhuc persistendum est in resolu- I ta satis evincunt, et non semel contingit,
tione proposita, quæ debilitari non debet I cum quis non advertens ad peccata futura,
ex additione novi mendacii: istud namque I attendit ad praeterita, et de illis vere doefficere non valet,quod materia prius, et de i let : sic enim tunc dispositus est, quod si
se gravis reddatur levis : peccatum autem I futura cognitioni occurrerent, proponeret
mortale est de se materia gravis in ordine I expresse illa vitare; quod satis esset
ex

DISP. VII, DUB» VI.

ex pario propositi ad valorem sacra­
menti, cum non minus communi sen­
tentia docet idem Auctor loco cit. num. 54.
Nec veritati, nc valori hujus propositi obest,
quod illud habens, et cum eo ad confes­
sionem venialium accedens timeat, existimetquo se postea illa non vitaturum,
et de eis in posterum vitandis deficiat :
hic namque timor, et quasi desperatio cohærenl cum voluntate actuali, quantum est
de se, efficaci, non committendi venialia,
de quibus dolet : quippe talis voluntas ex­
cludit actualem affectum peccandi, quod
pro valore simul, et fructu hujus sacra­
menti requirit Coricil. Trid. sess. 14, c. 4.
Nec id peculiare est in confessione venia­
lium, in quæ frequentius labimur, sed
etiam extenditur ad mortalium confessio­
nem : nam pessime assuefactus aliquibus
peccatis mortalibus ; v. g. delectationibus
morosis, cum hæc rite confitetur, solet pru­
denter timere futuram reincidentiam, et
diffidere de futura, et continua resistentia:
quibus non obstantibus dolet de praeteritis,
et firmiter decernit illa in futurum, quan­
tum inse fuerit, vitare cum divinæ gratiae
adjutorio : et his positis confici verum sa­
cramentum docet communis sententia
apud eundem Auctorem n. 53, et alios plures Doctores, quos ipse refer.t.
Hæc omnia sunt tam confessioni morta­
lium, quam confessioni venialium com­
munia : sed inter illas aliquæ differentiæ
non minus communiter observantur. Pri­
ma, quod in mortalibus propositum illa
vitandi debet ad omnia, nullo excepto, ex­
tendi ; id vero in venialibus non requiritur.Et ratio satis constat ex hactenus dictis
inhocTract. et insinuatis § praecedenti :
quia unum mortale non est remissibile
sine aliis : quippe nullum excluditur ni­
si per gratiam sanctificantem ; et hæc cum
datur, expellit cuncta, ob insuperabilem
cum omnibus, et singulis repugnantiam,
Quod motivum non occurrit in veniali­
bus : sunt enim prædiclæ gratiæ compos sibiles, nec expelluntur per illam, prout
in habitu existentem, sed quatenus actum
exerit eisdem oppositum. Unde cum talis
actus queat dirigi in una, aut aliqua, et
non in omnia, fit posse quædam venialia
remitti aliis remanentibus. In confessione
itaque mortalium requiritur universale
propositum vitandi omnia : sed id non

163

requiritur in venialium confessione, sicut
de eorundem dolore diximus §. praece­
denti. Secunda est, quod licet in confes­
sione, tam mortalium, quam venialium
requiratur verum propositum vitandi il­
la, quæ in confessione exponimus, et pro
materia absolutioni submittimus: nihilo­
minus non requiritur, quod propositum
vitandi venialia sit ita firmum, sicut pro­
positum vitandi mortalia : idemque debet
dici de proposito vitandi occasiones in is­
torum, et illorum materia. Nam cum pec­
catum mortale sit majus incomparabiliter
animæ malum, magis deterrens, et non
ita frequenter materiam deficiendi, et tentandi offerens ; ex hoc ipso facilius nobis
est concipere firmius propositam illud non
committendi. Peccatum autem veniale
levius longe malum est, minorem sui hor­
rorem inducens, illudque admittendi plurimæ sunt occasiones . Unde cum majori
difficultate proponimus illud præcavere.
Et ob hanc inter illas diversitatem, conniventibus communiter Doctoribus, possunt
confessarii facilius absolvere pœnitentera,
frequenter relapsum in eadem venialia,
quæ confitetur, quam si in mortalia cum
minori frequentia relaberetur. Quia pru­
denter judicare possunt reincidentiam in
venialia non oriri ex defectu veri propo­
siti, quam pcenitens habeat dum illa confi­
tetur ; sed procedere ex multitude occasio­
num illa patrandi, et ex minori horrore,
quem ob minorem gravitatem, cum occur­
runt illæ occasiones, inducunt. Quæ moti­
va excusationis non occurrunt in eo, qui in
eadem mortalia post repetitas confessiones
frequenter velabitur ; unde rationabiliter
præsumitur non habuisse, nec modo cum
ad confessionem accedit habere verum de
emendatione propositum.
144. Sed occasione hujus ultimæ diffe­
rentiæ, ct pro ejus majori declaratione in­
quires, an, et quomodo possimus concipere
verum propositum non peccandi venialitcr, ut tam intra, quam extra sacramen­
tum non semel accidit in personis praeser­
tim valde perfectis ? Nam concipi non
valet verum propositum erga illud, quod
apprehenditur impossibile. Porro impos­
sibile esse, et impossibile cognosci, quod
homo tota vita non peccet venialiler. satis
efficaciter colligitur ex Concilio Tridentini Coa.ilt
sess. G, can. 23, diffiniente : t Si quis ho-iriÎ. *

Λ

16-1

• Ί

?

DE PŒNITENTIA.

minem semel justificatum dixerit posse
in tota vita peccata omnia, etiam venia­
lia vitare, nisi ex speciali Dei privile­
gio, quemadmodum de R. Virgine
tenet Ecclesia.anathema sit.» Nullum er­
go verum aut absolutum, aut efficax propo­
situm vitandi omnia venialia habere pos­
sumus. Et si id lentaremus, arroganliæ,
Conir· stultitiae, et erroris, supposita doctrina
mai. Concilii, possemus argui. Et confirmatur,
quia votum vitandi omnia venialia per
lotam vitam invalidum, et nullum est.utpote de re impossibili in communi, et
præsenli providentia, et cum aliis pluri-,
mis docet N. Andreas tract. 17, de voto,
cap. 1, puncf. 3, η. 80. Ergo idem, ob ean­
dem ralionem de simili proposito dici
debet.
1 «lisNec satisfacit, si respondeatur cum alifact, ηnouis. quibus, quod licet homo non possit vitare
omnia venialia per totam vitam, aut lon­
gum vitae spatium, potest tamen vitare om­
nia venialia, quæ in confessione exponit :
hæc enim nunquam sunt omnia possibilia,
aut futura per tale tempus : ad valorem
autem sacramenti, in quo venialia expo­
nuntur,non requiritur,nisi propositum vi­
tandi iliamet peccata, de quibus pcenitens
se accusat, ut num. præced. observavimus.
Bejici- Id. inquam, minime satisfacit ; quia, et
tor si doctrinam veram contineat, a difficultate
satisf.
tamen objecta divertit, et propositæ non
occurrit, an scilicet possimus vere propo­
nere non peccare in posterum venialiler, ut plane contingere videtur, cum
dolemus, et proponimus illa ipsa, quæ
confitemur vitare ex motive univer­
sali ad omnia se extendente, utputa vitan­
di Dei offensam: istud namque comprehen­
dit non solum quæ de facto confitemur sed
omnia alia, quæ possunt occurrere.
Nec iterum satisfacit, si cum aliis res­
Alia
evasio pondeatur, quod licet moraliter sit impos­
sibile vitare omnia venialia per longum
tempus : est tamen possibile physice, nec
enim ad id desunt arbitrio vires : quæ
possibilitas physica, sicut sufficit, ut homo
teneatur vitate omnia venialia, sic etiam
sufficit, ut vere proponat illa vitare·, quam­
vis ob impossibilitatem moralem certum
Iirpu- sit, quod in aliquo eorum deficiat. Hoc,in­
κη li >
quam, non satisfacit, sed efficaciter refel­
litur ex dictis Tract. 14, de Gratia, disp.
2, dub. 5, n. 191, et dub. 6, num. 229,

(quæ lector recolal) ; nam impossibilitas
moralis contraposita potestati physics ad
aliquid faciendum, non est aliud, quam
ingens difficultas exequendi illud : dici
autem non potest, quod homo solum ha­
beat magnam, aut maximam difficultatem,
non autem impotentiam ad \ itandum
omnia venialia per totam vitam : ergu
prædicta responsio sustineri non debet.
Probatur minor, tum ex Concilio Tridentino, quod in verbis relatis anathematizat
dicentem hominem justificatum posse sine
speciali privilegio evitare omnia venialia
per totam vitam : nam ly pesse non negat
maximam difficultatem, sed solum desi­
gnat potentiam absolute ex parte virium.
Tum etiam, quia ubi dantur sufficientes
vires ex parte principii ad aliquem actum,
officium communis, el suavis providenliæ
divinæ est removere obstacula, princi­
piumque ab obsistentibus difficultatibus
expedire, ut in actum suis viribus proportionalum erumpat, saltem in aliquibus
individuis, et sic ejus virtus appareat; sed
nullus hactenus (excepta B. Virgino ob
speciale privilegium) vitavit per longum
tempus omnia venialia: et oppositum di­
cere adversaretur diffinitioni Concilii :
ergo signum est, quod hoc nec ex se, nec
ex communi gratia habet vires physice,
sive absolute sufficientes ad vitandum ve­
nialia per longum tempus ; tum præterea,
quia vel gratia communis dat vires suffi­
cientes ad superandas eas difficultates, in
quibus sita asseritur illa moralis impossibi­
litas, vel non ? Si primum : ergo non so­
lum physice, sed etiam moraliter potest
homo vitare omnia venialia ex gratia
communi ; siquidem per illam superantur
difficultates. Si secundum : ergo nec mora­
liter, nec physice valet homo omnia ve­
nialia vitare, cum, nec moraliter, nec
physice habeat vires ad superandas difficul­
tates, quibus non devictis impossibile est
in actum vitandi venire. Tum denique ( et
est ratio a priori desumpta ex D. Thoma
1,2, quæst. 109, art. S, et quæst. 24, de
Veritate, art 12.) quia gratia communis
nec exiinguit, nec ligat fomitem, sive ap­
petitum sensitivum : ipse vero non ligatus,
nec exlinctus seminarium est innumera. biiium motuum contra ralionem. eam
I obnubilantium, et allicientium ad malum,
pro qu bus superandis absque ullo levi de­
fectu

DISP. VII, DUB. VI.
fectu requiritur continua vigilantia, atque
advertentia ad omnes circumstantias hinc
inde occurrentes ; et gratia impotens extinguere, aut non ligans fomitem non
præslat vires sufficientes ad continuo vigi­
landum, altendendumque ad omnes cir­
cumstantias, et propulsandum omnem
inconsiderationem, sive inadverlentiam
levem : ergo homo neque a virtute pro­
pria (quod ex se liquet ) nec ex gratia
communi habet vires vel moraliter, vel
physice sufficientes ad nunquam peccan­
dum venialiter per longum tempus, ut
salis plane docet Concili um sincere, et sine
violentia intellectum.
145. Omissis itaque prædictis respon­
sionibus ut insufficientibus, respondetur ;
hominem posse elicere, habereque verum
propositum circa ea, quæ potest facere
viribus vel propriis, vel gratiæ commu­
niter datae; circa ea namque, quæ sub nos­
tra facultate cadunt, vere, et firmiter pos­
sumus statuere. Porro certum est nos
viribus propriis, aut gratiæ posse omnia,
quæ tenemur facere, et quæ non faciendo
peccamus : quippe ubi deest potestas ad
aliquid, ibi ejus omissio libera non est,
sed necessaria, ac perinde non peccaminosa. Unde ipsum peccatum, et obligatio
illud vitandi manifestant, quod potesta­
tem habeamus ad ipsum vitandum, et quod
vere, et absolute possimus, ac debeamus
id ipsum proponere. Peccamus autem, non
quod omnia collective peccata per longum
tempus non vitemus : neque enim datur
unum particulare præceptum omnia col­
lective vitandi : sed peccamus, quia singu­
la prout occurrunt, et sub lege cadunt,
non vitamus : lex namque illa non in
communi prohibet, sed in particulari
juxla particularem uniuscujusque mate­
riam, et prout in particulari occurrunt,
nt contingit in omnibus actibus.Unde con­
cluditur, quod licet non possimus omnia
venialia collective per longum tempus vi­
tare, ut testimonium Concilii, et rationes
proxime propositæ satis evincunt;possimus
tamen vitare unumquodque illorum, prout
de facto occurrit. Et licet infallibile sit,
quod in aliquo deficiamus ; nullum tamen
estdesignabile.pro quo vitando non habea­
mus vires sufficientes, et quod proinde
vitare non possimus, et debeamus. Inde
etiam fit, quod, cum propositum commen-

165

surelur viribus; possimus verum, et firmumconcipere vitandi sine ulla exceptione
omnia peccata divisive, prout in particu­
lari occurrunt, et lege prohibentur. Pro­
positum vero terminatum ad collectionem
eorum, sive ad omnia collective, in nullo,
adhuc vage, deficiendi, stultum foret :
quia circa illa sumpta nulla datur lex,
nec ipsa sic sumpta aliquando occurrunt :
atque ideo foret propositum de re non
supponente. In hoc itaque sensu admitti­
mus, quod quis juxta communem, ac præsentem providentiam valeat vere, et fir­
miter proponere vitare omnia peccata ve­
nialia absolute, et sine termino ; omnia,
inquam, divisim, et singillatim prout oc­
currunt, et lege prohibentur ; non tamen
copulative, et simul, quo pacto nec occur­
runt, nec respiciuntur a lege. Et quamvis
contra praemissam resolutionem possint
plures replicæ formari, in eis proponen­
dis, et extricandis non oportet immorari,
quia id fecimus in propiis locis supra rela­
tis, ad quæ lectorem remittimus.
Unde ad confirmationem objectæ diffi­
cultatis respondetur concesso antecedenti,
negando consequentiam. Et disparitas inter
votum, et propositum est, quod votum, ut
prudenter fiat, et consequenter obliget,
respicit objectum cum majori determina­
tione, utputa, quod non sit admodum diffi­
cile, nec afferat certum in eo deficiendi pe­
riculum.Quamvisautem possibile sit vitare
omnia venialia perse, et divisive sumpta,
prout occurrunt ; nihilominus id est valde
arduum, et aliunde infallibile est, quod
homo per longum tempus in aliquo.defi­
ciat. Unde imprudenter,et invalide ageret,
qui voveret non peccaturum venialiter per
totam vitam, ut bene expendit N. Andreas
loco citato. Sed propositum respicit ob-.
jectum cum minori determinatione, sed
potius absolute possibile, et nullam supra
materiam alias praeceptam inducit obliga­
tionem : unde imprudens non est, sed ma­
gis obligatorium, quod quis firmiter, ac ex
vero animo proponat vitare omne veniale
peccatum, quamvis difficillimum id sit,
aut infallibile, quod non erit. Unde aliqui
dicunt ad legitime vovendum requiri spem
de futuritione rei, quam promittimus : ad
verum autem propositum non requirispem,
sed sufficere possibilitatem, absolutam, ut
declaratur exemplo D. Petri, qui a Christo

166

DE PCENITENTIA.

monitus de sua negatione futura, poterat,et
debebat nolle efficaciter tale peccatum, et
proponere se illud non commissurum ;
quamvis crederet, ut debuit, aliter tandem
futurum esse. Declaratur etiam juxta com- I
munem Doctorum sententiam, qui id ex­
tendunt ad peccata mortalia, asserentes
non esse contra veritatem, et firmitatem
propositi requisiti ad valorem, et fructum ■
sacramenti in mortalium confessione.quod
pœnitens credat, et vehementissime timeat
se postea peccaturum, et in eo proposito I
non permansurum : adhuc namque potest I
de præsenti oppositum efficaciter propo- j
nere, et quandiu ita se gerit, non potest, !
tanquam indispositus a suscipienda absolu- j
tione repelli. Idem itaque in proposito vi- i
tandi omnia venialia contingere potest.
146. Ex praemissa vero resolutione alia
quæstio suboritur difficilior, an videlicet. I
cum pœnitens de suis peccatis dolet, et '
proponit evitare sub unico, et ex unico j
motivo, si post debitum dolorem, et pro- !
positam committat ante absolutionem ali­
quod peccatum venialex amittat debitam
partem, et dispositionem pro sacramento,
debeatque proinde novum, et dolorem, et
propositum adhibere d Verbi causa, Petrus
Tecogitata multitudine, et gravitate suorum
omnium peccatorum, tam mortalium,
quam venialium, doluit simul, et de omni­
bus propter unicum motivum nobilissi­
mum, quod omnia prohibita fuerint a
Deo, ipsumque offendant : et cum eodem
doloresimilepropositum concepitstatuendo
nullam unquam admittere Dei offensam :
qui casus, nec impossibilis est, nec infre­
quens in perfectissime contritis, quibus
Deus manifestat, quam absurdum sit ipsum
offendere.ponereque ante ejus conspectum,
quod illi displicet, et ab ipso reprobatur.
Sic dispositus accessit Petrus ad sacramen­
tum pœnitentiæ : sed antequam absolveretur incidit in aliquod peceatum veniale
vanæ gloriae, aut verbi otiosi. Dubitari
valet, an præcedens doloris, et propositi
dispositio revocetur, indigeatque novo do­
lore, et proposito ? Ratio autem dubitandi
levis non est ; quia actus præcedentes do­
loris, et propositi dependebant essentiali­
ter a suo objecto formali motivo, quod sup­
ponitur fuisse unica, et sola ratio divinae
offensae : destructo autem, aut variato
objecto formali alicujus actus, nequit non

ipse destrui, atque variari, quippe, qui a
tali objecto speciem mutuatur, ut inducti­
ve potest ostendi : ergo cum per commis­
sionem cujuscumque peccati incurratur di­
vina offensa, et destruatur, aut varietur
motivum præmissum non peccandi, quia
peccatum Deum offendit ; palam convinci
videtur, quod in casu proposito cesset do­
loris, et propositi dispositio, el alia ex alio
motivo sit de novo necessaria. Potestque
id amplius confirmari ; nam si quis confi­
teatur sola, et plura mortalia cum dolore,
et proposito ortis ex motivo vitandi poe­
nam inferni, et ante absolutionem incidat
in aliquod unum, et minimum mortale :
ex hoc ipso cessat anterior dolor, et pro­
positum circa alia, et nequit ab his absolvi
absque nova dispositione : ergo idem, et
obidem motivum dicendum est in priori
casu.
Pro hac difficultate diluenda conveniunt
communiter Auctores in consulendo, quod
pœnitens doleat (idem dicunt de proposito)
seorsim de mortalibus, etseorsimde venia­
libus secundum eorum diversam gravita­
tem, et differentem modum Deum offen­
dendi, idemque consulunt de diversis
eorum speciebus intra genus, aut morta­
lium, aut venialium : sic enim vitatur ob­
jectum inconveniens. Nam cum motiva
doloris, et propositi adeo distinguantur ;
non sequitur, quod ex uno peccato, et de­
fectu in ejus motivo, evertatur, aut varie­
tur motivum doloris circa alia : sed fieri,
et cohaerere optime potest, quod exclusis
dolore, et proposito circa unum peccatum,
perseverent circa aliud vel genere, vel
specie intra idem genus, distinctum. Sed
quamvis ita consulant, tamen addunt ali­
qui non debere in dubium revocari valo­
rem sacramenti, licet non adhibeatur talis
cautela, quin id afferat plurimos scrupulos
tam poenitentibus, quam confessariis, qui
obligationem haberent admonendi pœnitentes de renovando immediate ante abso­
lutionem dolore. Quod cum non faciant,ex
ipsa praxi, quæ est optima legum inter­
pres, desumitur argumentum, quod in
casu proposito, quamvis cesset dolor, et
I propositum circa unum peccatum, possint
I remanere dolor, et propositum circa alia,
i atque ideo, et dispositio sufficiens ad valo­
rem, et fructum sacramenti. Idque ratione
1 fundant : quia licet unus, et sub universali
motivo

DISP. VII, DUD. VI.

motivo sit universalis dolor de omnibus
peccatis, nihilominus non terminatur ad
omuia aequaliter, sed inaequaliter juxta
majorem, aut minorem illorum gravita­
tem : nam pro majori peccato requiritur
major dolor saltem appreliative, ut el nos
ipsi docuimus supra n. 71, et seq. Quocirca
licet aliquis cum eodem contritionis motu
doleat de omnibus peccatis, tam mortali­
bus, quam venialibus, tamen multo magis
dolet de illis, quam de istis ob longû majo­
rem illorum, quam istorum gravitatem. Et
consequenter, etsi post illam universalem
contritionem commiserit aliquod pecca­
tum veniale ; non propterea censendus
est, quod defecerit in dolore, et proposito
erga mortalia ; sed magis, quod in eisdem
perseveret. Idemque censent ubi sola ve­
nialia in confessione exponenda terminant
dolorem, et propositum sub eodem motivo :
quia hoc non obstante sunt inaequalis gra­
vitatis, et per dolorem, et propositum ma­
gis detestamur graviora quam leviora,
finde ex lapsu in aliqua venialia non revo­
cantur dolor, et propositum circa omnia;
sed ad summum circa aequalia, et leviora;
retinentur tamen circa graviora : et prop­
terea ex defectu doloris, ac propositi circa
illud particulare, aut illi æqualia, aut eo
inferiora,- non est dicendum sacramentum
irritum circa alia graviora ob defectum
dispositionis : praesertim cum quaedam ve­
nialia tam intra, quam extra sacramentum
remitti valeant, aliis non remissis. Et si
praedictis Auctoribus objiciatur exemplum
mortalium, supra insinuatum; respondent
consequenter, quod deficiente dolore, et
proposito circa unum mortale, perseverant
dolor, et propositum erga alia mortalia,
nt in venialibus theologizant : sed deficit
dispositio pro mortalium confessione requi­
sita : nam per peccatum mortale levius,
cui homo de novo adhæret, ponit obicem
sacramenti valori, et fructui. Inconfessione
autem venialium sufficit, quod remaneant
dolor, et propositum circa graviora, quae
dantur pro materia : quia istorum remis­
sioni non opponitur carentia doloris, et
propositi circa alia ; cum possint partiali­
ter remitti. Hæc quasi ad litteram, sed
compendiose transcripsimus ex Lugone,
qui primus ex his, quos viderimus, hanc
adhibuit propositæ quæstioni responsio­
nem disp. 14, sect. 9, a num. 144. Eidem-

1G7

que subscribunt communiter Recenliores,
Dicasti Ilo disput. 6, dub. 18, num. 322, et
alii : ei ex nostris Antonius disput. 3, sect.
15, num. 201, et Franciscus cap. 5, punct.
4, num. 5G.
117. Sed putamusexigereaccuratius exa­
men. Et probamus in primis consilium re­
novandi dolorem, ac propositum : est enim
securum, et salubre, et forte in aliquibus
necessarium. Probamus etiam,quod ultimo
loco dicitur de insufficientia doloris, ac
propositi erga aliqua peccata mortalia,res­
cissis circa aliud, aut alia, in quæ homo
post universalem dolorem, et propositum
labitur : manifestum namque est requiri
pro sacramento pœnitentiæ novum dolorem
de novo gravi peccato. In his convenimus
cum prædictis Auctoribus. Celerum in eo­
rum responsione reperimus non pauca dif­
ficilia, et falsitati obnoxia. Et primo loco
non videtur satisfacere propositæ quæs­
tioni, quæ supponit dolorem universalem
omnium peccatorum tam mortalium,quam
venialium processisse ex unico, ac indivi­
sibili motivo vitandi offensam, et displi­
centiam Dei in quolibet peccato. In qua
hypothesi videtur necessario fatendum
rescindi adaequate tale motivum per com­
missionem cujuslibet peccati, atque ideo
non relinqui dolorem, et propositum erga
alia : ubi enim motivum, sive ratio sub
qua consistit in indivisibili, destructa cir­
ca unum objectum, destruitur circa omnia,
ita quod circa nullum exerceri valet. Ex
quo principio colligunt communiter Theo­
logi eum, qui negat unum vel minimum
nostræ fidei mysterium, non relinere prædictam fidem circa alia : quia motivum
credendi est unicum, nempe testimonium
Dei dicentis ; quare qui ei negat assensum
in aliqua materia, licet de se levissima, ut
quod canis Tobiæ caudam habuerit, con­
vincitur nihil credere propter Dei testimo­
nium, sed vel non credere, vel credere ob
aliud motivum, ut cum communi sententia
statuimus, et probavimus Tract. 17, de
Fide, disp. 8, dub. 3. Cum ergo supra po­
sita difficultas procedat ex suppositione,
quod propositum universale vitandi omnia
peccata processerit ex unico, et indivisibili
motivo offensae, et displicentiae divinæ,
quæ in omnibus, et singulis peccatis occur­
rit : sequitur quod per quodlibet peccatum
rescindatur, et non maneat circa alia.Quod

A.'**

DE PCENITENTIA.

amplius declaratur praeludendo I.ugonis
tudinem,et quia minori deliberatione com­
effugium : nam casuspræsensprocedit erga
mittantur, ut constat ex dictis a num. I ll,
propositum conceptum ob præcisam ratio­
fit hominem hæc intelligentem, ut omnes
nem offensae Dei abstrahendo a majori, et
ipsa experientia satis intelligunt, non
mineri, a gravi, et levi peccato, ita quod
posse formare propositum ita firmum vi­
nulla habita ratione,aut rellexionead com­
tandi venialia, sicut vitandi mortalia. In­
parationem peccatorum inter se, elicitura
de etiam fit, quod licet eodem actu, et ob
fuerit propositum vitandi omnia peccata,
idem expressum motivum vitandi Dei
quia important Dei offensam, in qua ratio­
offensam proponat homo nullo modo pec­
ne cuncta conveniunt. Hoc autem moti­
care mortaliter, aut venialiter ; tamen hoc
vum evacuatur, et cassum redditur per ad­
propositum principalius, et firmius refera­
missionem cujuscumque peccati : ergo ubi
tur in mortalia ; in venialia vero minus
istud succedit,impossibile est tale motivum
principaliter, et cum minori firmitate, et
erga peccata permanere, el subinde propo­
quasi ex consequenti. Fit ulterius, quod si
situm ex tali motivo conceptura. Alias
post illud propositum homo labatur in ali­
homo aversus foret a motivo vitandi divi­
quod veniale, non propterea revocet propo­
nam offensam, et simul ad idem motivum
situm circa mortalia, quiade his erat prin­
conversus : quod implicat contradictio­
cipaliter, et permanet principale illius
nem.
motivum. Fit denique relinqui in tali
Hujus impugnationis aculeos præsensit
eventu sufficientem dispositionem pro vaDicastillo loco citato, et ingenue fassus est
lore, et fructu sacramenti, confessoresque
num. 32-1 non posse ab illa expediri, quin
non immerito parvipendere, seu non cu­
admittat proposite quæstionis suppositio­
rare, quod pœnitens denuoconcipiat alium
nem, nempe motivum universale propositi
dolorem, et propositum, pro certo repu­
vitandi omnia peccata esse simpliciter
tantes, ut possunt, ex violatione alicujus
unum, el indivisibile. Quare negat esse
venialis non cessasse propositum, el dolo­
moraliter possibile, quod quis concipiat
rem erga mortalia. Et hanc partem damus
propositum vitandi omne peccatum abstra­
Lugoni, quæ vere sufficit pro diluendo
hendo a gravi, et levi : nam quamvis ad
punctum principale object e difficultatis.
utramque genus offensæ detestandum unico
148. Ceterum alia in ejus responsione
actu feratur ; non tamen ita fertur, quin
occurrunt admodum difficilia, aut plane
semper adsit saltem implicite, el virtual!- j falsa. Et primo loco ; quod praemissam
1er comparativa detestatio, major videlicet I doctrinam extendit ad venialia inter se
de majori, et minor de minori peccato : et
collata : nam, si quis proposuit vitare ve­
consequenter ablatis detestatione, et propo­
nialia omnia ex eodem motivo non indu­
cendi Dei offensam, et displicentiam, et
sito erga venialia, possunt adhuc perma­
nere erga mortalia. Qui discursus nobis
in aliquod postea lapsus sit ; non proplearridet, illuraque exD. Thoma firmavimus I rea, inquit Lugo, amittit dolorem, et pro­
supra num. 76. Quare etiam censemus re­
positum erga alia : idque confirmat ex doc­
pugnare, quod quis æqualiter doleal de pec- i trina immediate tradita de dolore, et pro­
cato veniali, ac de mortali, et quod ita fir­
posito erga omnia complectendo venialia,
miter proponat non peccare venialiter, ac . et mortalia : quæ, si in aliquo veniali de­
mortaliter. Nam cum mortale sit simplici­
ficiant, perseverant tamen in ordine ad
ter gravis offensa Dei, et, ut censemus, et I mortalia, et deservire absque renovatione
suo loco statuimus, simpliciter infinita in
possunt mortalium confessioni. Sed exemaestimatione prudenti ; e contra veniale sit I plum non convincit, et conclusio illi inoffensa levis, et secundum quid ; et dolor j nitens incertissima videtur : nam cum
debeat esse, saltem appreliative juxta me­ I mortalia quasi infinite distent a venialibus
rita objecti : fieri non valet, quod homo, j ob motiva proxime assignata ; facile intelnisi stultus sit, non magisdole.it de peccato I ligilur, quod dolor, et propositum, quæ in
monali, quam de veniali, licet de utroque I aliquo, aut aliquibus venialibus deficiunt,
eodem actu doleat. Et similiter cum longe l perseverant absolute erga mortalia, et
difficilius sit vitare omnia venialia, quam J sufficiunt pro illorum confessione. Sed
sola mortalia, ob majorem illorum multi­ I omnia venialia conveniunt simpliciter in
ratione

DISP. VII, DUB. VI.

ratione offensæ Dei, quæ est talis secundum
quid; unde violato, vel per unum veniale
motivo communi vitandi talem offensam,
ex quo processerunt dolor, et propositum
erga omnia, non apparet, quomodo circa
aliqua possint conservari, et pro eorum
confessione sufficere. Unde securius in
tali casu foret novum dolorem ex motivo
magis limitato adhibere, idque consilium
censemus, non solum salubre, sed necessa­
rium.
Quod, si dicatur (et respondet I.ugo) in
genere, sive intra lineam venialium repe­
riri inaequalitatem ; quippe quædam sunt
aliis graviora, vel minus gravia ; et inde
fieri, quod licet deficiat dolor, et proposi­
tum in uno, non intelligatur propterea de­
ficere circa alia graviora, sed solum circa
minus gravia, aut æqualia : unde consequenlerdolor, et propositum, quæ præcesseruDl, non perseverant erga æqualia, et
inferiora, nec poterant ad eorum confes­
sionem deservire ; perseverabunt autem
pro gravioribus, deservientque illorum
confessioni. Si id, inquam, dicatur, quis
non videat summam dictorum incertitudinem. et superfluum esse in ea magis deter­
genda immorari ? Sed tamen, vel ab uno
capite eam ostendamus. Nam, si dolor, et
propositum erga venialia ex uno motivo
communi, ubi postea unum veniale com­
mittitur, revocantur erga æqualia, et infe­
riora, perseverant vero circa graviora ;
ideoesset, quia sic exposcit eorum inæqualitasdd veroesse falsum liquet,quia illa inæqualitate non obstante, potest dari dolor
circa leviora,et deficere circa magis gravia.
Demus propositum, et dolorem fuisse erga
omnia venialia ex uno motivo non offen­
dendi Deum : demus postea hominem
commisisse unum peccatum veniale ; v.
g. mendacium officiosum, quo minora sunt
alia venialia ; v. g. aliquis excessus in
potu, verba superflua, inutiles imaginatio­
nes, etc., alia vero sunt eo majora, utputa
aliquae detractiones, imaginationes turpes
non cito repulsæ, furta levia. In qua
comparatione juxta Lugonis doctrinam eo
ipso dolor, et propositum cessant circa mi­
nora, et manent erga majora. Et tamen,
vel ipsa experientia testante, potest qui
officiose mentitur, habere explicitum
odium erga illa minora statuendo illa non
committere, et e converso affici ad majora,

169

iliaque actu committere : ergo falsum est,
quod dolor, et propositum erga omnia ces­
set, aut perseveret juxta majorem, aut
minorem gravitatem venialium compara­
tive ad illud, quod post dolorem, et propo­
situm ex universali motivo committitur.
Causa hujus deceptionis fuit attendere ad
solam majorem, aut minorem malitiam
venialium ex parte objecti, et omittere at­
tentionem erga aliam radicem longe di­
versam, et magis considerandam, nempe
ad majorem, aut minorem adhæsionem ad
venialia ex parte subjecti. Constat namque
homines juxta varias eorum complexiones,
inclinationes, et assuefactiones affici ma­
gis, aut minus ad venialium objecta, sive
respectu ad majorem, vel minorem eorum
gravitatem. Plus enim aliqui afficiuntur
ad excessum in potum, quam ad mentien­
dum ; et e converso aliqui plus afficiuntur
ad furandum levia, quam ad verba scurri­
lia, et sic de aliis. Quamdiu autem manet
hæc adhæsio non tolluntur peccata venia­
lia, ut perpetuo docet D. Thomas, et satisD.Thom
insinuavit in hac 3 p. quæst. 87, art. 2, in
corp, ait : « Peccatum veniale non contra« riatur habituali gratiæ, vel charitati :
« sed retardat actum ejus, in quantum ni« mis inhæret homo bono creato, licet non
« contra Deum, ut in secunda parte (l,2,q.
« 88, art. 1.) habitum est. » Et in resp. ad
3, addit: « Ad tollendam maculam venialis
« peccati requiritur aliquis actus procedens
« ex gratia, per quam removeatur inordi« nata adhæsio ad rem temporalem. » Cum
ergo hæc inordinata adhæsio non commensuretur malitiæ objectivas in materia pec­
catorum venialium, sed ex aliis capitibus
desumatur ; perperam asseritur, quod, ubi
quis incidit in aliquod veniale, decidit a
proposito, et dolore erga æqualia, aut mi­
nora, sed illa retinet erga majora. Potest
enim fieri, quod magis afficiatur ad
majora, quam ad minora ; et e con­
verso, ut facile consideranti constabit,
et cito ostenditur, vel unico exemplo,
si quis de se magis afficiatur ad furia
levia, quam ad bibendum aquam cum
aliquo excessu ; plane illud objective gra­
vius est isto : et tamen, si post universale
vitandi omnia venialia propositum peccet
venialiter in potione aquæ, minime retinet
propositum vitandi furta, ut Eugo censet :
quia multo magis hærebat furtis, quam

n 4

DE PŒNITENTIA.

polioni : atque ideo si non retinetur pro­
positum circa hanc, multo minus retinebi­
tur circa illa.
149. Sed veniamus ad aliam partem
comparationis penes majorem, aut mino­
rem gravitatem peccatorum intra genus
mortalium, ubi ocvXirrunt majores, et
evidentiores absurdi tutes. Doluit quis de
omnibus mortalibus, et proposuit efficaci­
ter illa vitare ex aliquo uno, et universali
motivo :sed postea antequam confiteretur,
incidit in aliud mortale novam. Remanent
dolor, et propositum, quæ praecesserant,
vel penitus destruantur ? Respondet Lugo
destrui erga peccata aqualia, aut inferio­
ra: manere autem erga majora. Verbi causa
peccaverat quis mortaliter per desideria
turpia, per fornicationem simplicem, per
adulteria : doluit postea de illis, et pro- i
posuit ea vitare ex unico motivo gravis
oiïensæ Dei omnibus communi : sed ta­
men post hæc incidit in fornicationem.
Juxta Lugonis discursum, et doctrinam,
talis homo amittit dolorem, et propositum I
erga turpia desideria, quæ sunt levius
fornicatione peccatum ; sed retinet dolo­
rem, et propositum erga adulterium, quod
est peccatum gravius : quoniam, ubi quis
delinquit in uno.præsumilur non respuere
æqualia, aut minora ; sed non præstat
fundamentum, ut præsumamus admittere
etiam atrociora, cum ista magis retrahant:
atque ideo præsumere debemus, quod
dolor,et pristinum propositum perseverent
erga illa, etiam post aliquod minus grave
commissum.
Hæc vero esse absurda constat ex dictis J
in non absimili venialium comparatione,
et utrobique deseritur suppositio quæstionis, ubi recurritur ad objecta diversa
penes majorem, aut minorem peccatorum
intra idem genus gravitatem. Sed efficacius
immediate dicta refelluntur : nam suppo­
namus pro confessione omnium illorum
peccatorum, quæ referuntur, hominem
habuisse perfectum dolorem.et propositum
in perfecta conditione ordinata ad sacra­
mentum, et quod ante susceptionem sa­
cramenti in fornicationem inciderit. In
talu casu dici nequit revocari dolorem,
et propositum circa fornicationem, et pec­
cata æqualia, aut minora, ut sunt turpia
desideria ; permanere autem pro adulte­
rio. Tum quia in tali casu dolor, et pro­

positum fuerunt ipsa contritio perfecta :
de qua nullo modo dici valet, quod perma­
neat in eo, qui post ipsam incidit in pecca­
tum mortale. Tum etiam, quia contritio
importat essentialiter conversionem ad
Deum ultimum finem super omnia ex cha­
ritate dilectum : sed eo ipso, quod quis
incidat in poccatum, dici non valet, quod
retineat ullam conversionem in Deum
finem ultimum dilectum super omnia;
cum potius quodlibet peccatum avertat a
tali objecto, et fine : ergo, qui post contri­
tionem incidit in grave peccatum, totaliter
destruit contritionem, et subinde nullo
modo conservat dolorem, et propositum
circa majora peccata. Tum praeterea, quia
si dolor, et propositum contenta in antece­
denti omnium peccatorum contritione,
permanerent etiam commissa fornicatione
in ordine ad alia peccata graviora, ut
adulterium, etc. vel permanerent in se,
vel in aliquo alio : et neutrum dici potest.
Non primum, quia non habebant aliud
esse in se, quam in contritione : et hæc
adæquate destruitur per sequens peccatum
mortale. Nec secundum, quia nec contritio,
in qua ipsa includuntur, manet virtualiter
in aliquo alio a se distincto : alias perfecta
contritio formaliter exclusa per peccatum
conjungeretur virtualiter cum ipso: et licet
non justificaret formaliter, justificaret ta­
men virtualiter : quæ omnia sunt chymerica. et plane contradictoria. Præterquam quod non est assignabitis ullus ef­
fectus, in quo profecto contritio, et dolor,
ac propositam in illa inclusa, possunt vir­
tualiter permanere in ordine ad graviora
peccata.
Confirmatur : quia si in casu proposito
dolor, et propositum imbibita in contri­
tione perfecla de omnibus peccatis, etiam
post subsecutam fornicationem permane­
rent in ordine ad adulterium, et alia gra­
viora delicta, possent utique deservire
pro sacramental! illorum absolutione, nec
opus esset alio dolore, et proposito erga
talia peccata : consequens est absurdum,
et contra communem praxim confessarioI rum, et pœnitentium : ergo antecedens
I sustineri non potest.
Respondet Lugo negando sequelam :
quia licet talis dolor, et propositum essent
de se sufficiens dispositio pro sacramentali
remissione illorum peccatorum magis gra-

DISP. VIII, DUB. I.

vium, in quæ referuntur, cl pro quibus
conservantur ; aliunde tamen non suffi­
ciunt absoluto : quia dolor sacramento de­
serviens debet esse universalis erga omnia
peccata gravia : hic autem supponitur,quod
cessaverit dolor erga alia peccata mortalia
minora. Sed minimo satisfacit, nec ab
objecto iuconvenionte declinat. Primo,
w. quia perfecta contritio est dolor universa­
lis de omnibus peccatis ; sed perseverat
dolor contritionis perfectio in ordino ad
peccata graviora ; siquidem pro illis per­
severant dolor, et propositum, quæ in
contritione perfecta includuntur : ergo
perseverat dolor universalis omnium pec­
catorum. Et oppositum dicere est petere
principium, et procedere inconsequentem
Secundo, nam esto, quod non perseveret
dolor universalis (si perseverat dolor) sed
solum particularizatus ad illa graviora
peccata: tamen pro minoribus posset elici
alius dolor particularis juxta peculiares
eorum deformitates, ut est frequens apud
illum Auctorem doctrina: atque ideo dolor
ex isto, et illo coalescens foret universalis,
et adaequatus, qualem sacramentum requi­
rit : ergo tribuendo singula singulis verificatur, quod pro remissione adulterii in
sacramento, sufficit contritio, cui peccatum
fornicationis succedit, ante quam ipse
contritionis dolor supponebatur ; et pro
remissione fornicationis, et aliorum simi­
lium, aut inferiorum sufficiet attritio de
eisdem peccatis ex particulari motivo juxta
specialem eorum gravitatem concepta. Sed
tunc superest illi Auctori declarandum,
quis illorum dolorum sit pars essentialis
illius sacramenti ; aut quomodo ex con­
tritione, et attritione,qui sunt actus essen­
tialiter differentes, constituatur unus do­
lor, qui ex parte materiæ requiritur, et
iimulcum toto sacramento in ejus effectum
influit. In quibus exponendis non minus
ac in præcedentibus plura difficilia, aut
etiam absurda occurrent.

DISPUTATIO VIII.
De Confessione sacramentati.
1. Contritionem, confessionem, et sa­
tisfactionem esse partes sacramenti pœni­
tentiæ, requisitas ex parte pcenitentis, sae­

171

pius diximus, et supposuimus in hoc
Tractatu, præsertim disp. I, dub. 2, ubi
statuimus essentialem compositionem hu­
jus sacramenti ex pcenitentis actibus, et
sacerdotis absolutione : et in observatione
ad art. 2, quæst. 90, ubi Angelicus Præ-D ThotQ
ceplor resolvit quod a requiritur ex parte
α pcenitentis, primo quidem voluntas re« compensandi, quod fit per contritionem :
« secundo, quod se subjiciat arbitrio sacer« dotis loco Dei, quod fit in confessione.
« tertio quod recompense! secundum ar« bitrium ministri Dei, quod fit in satis« factione. Et ideo contritio, confessio, et
« satisfactio ponuntur partes pœnitentiæ. »
Quare ubi accessimus ad disserendum de
his partibus in speciali, et quæ ad primam,
nempe dolorem, in præced. disput. tradi­
dimus; congruus ordo exposcit, ut imme­
diate de secunda, scilicet confessione, ser­
monem aperiamus in præsenti, quem or­
dinem servavit D. Thom, in lib. 4 sent,
observaruntque Discipuli Compilatores
doctrinæ ibi traditæ in supplemento ad
3 part, nam postquam in primis quinque
quæstionibus tradiderunt perlinentia ad
dolorem, coeperunt in quæst. 6, imme­
diate Sequenti agere de confessione. Eun­
dem itaque methodumconvenienter obser­
vamus.
Sed ut quid nominis explicemus, et de­
veniamus ad proprium, determinatumque
hujus disputationis subjectum, observan­
dum est confessionem, si rigorem, et ori­
ginem vocis attendamus, non aliud esse,
quam locutionem cum altero : confiteri
namque est simul cum aliquod fari, seu
loqui. Unde juxta diversas materias, et
respectus multiplex distingui valet confessio. Alia est cujuscumque veritatis;et sioms."
sic pertinet ad virtutem veracitatis. Alia
magis determinata est veritatum fidei, et
spectat ad hanc virtutem, et de illa agit ·
D. Thom. 2, 2, quæst. 3, et nos egimus
cum S. Doctore Tract. 17, disp. 7. Alia est
confessio judicialis, pertinens ad forum
externum, et subinde ad justitiam, de qua
agit Aristoteles 4 Ethic, cap. 7. Alia est
confessio laudis, quam Deo deferimus ob
ejus perfectionem, opera, et beneficia : et
hæc pertinet ad virtutem religionis, et de
ea frequenter loquitur Scriptura, ut Ps. 0:
Confiteantur tibi populi Deus. Ps. 94. Prx-·^
veniamus faciemejus in confessione. Mat th.
j

DE PÆNITENTIA.

-

J

ii'

11 : Ccnfiteortibi Pater. Alia denique, aliis
omissis, quæ facile excogitari possunt, est
confessio peccatorum, cum quis, nimirum
sua peccata alteri exponit. El hæc est du- i
plex .· nam alia est interior, quæ soli Deo
fit. et vix distinguitur a contritione, juxta
j^tj illud I’s. 31 : Confitebor adversum me in­
justitiam meam Domino, el tu remisisti
impietatem peccati mei. Alia vero est con­
fessio externa peccatorum .· et hæc dupli­
citer fieri valet, primo cuilibet alteri per­
sona» propter humiliationem, vel alios
fines : secundo soli sacerdoti in ordine ad
absolutionem, et remissionem eorundem
peccatorum. Ha?c autem, et in secunda
acceptione, prætermissis omnibus aliis,
perlinet ad præsentem disputationem, quæ
proinde merito inscribitur De confessione
saeramentali.
Ut vero quid rei explicemus, possumus I
confessionem sacramentalom describere
(diffiniri namque exacte non valet, cum
sit ipsa quoddam complexum, et magis
diffinitio, quam diffinilum) ex doctrina D.
Thom, in supplem. quæst. 7, art. I. Soto
in4, dist. 18. quæst. 2, art. 2, Prado in
DiCmii3'tract· de €0η^5· quæst 1, dub. 1, et alio­
γογ·Γ. rum. « Est legitima accusatio de propriis
sacranicit. « peccatis facta sacerdoti ad obtinendum
< remissionem eorum per absolutionem. >
In qua descriptione particula accusatio
gerit vicem generis, in quo confessio con­
venit cum aliis accusationibus externis,
quæ non sunt confessio sacramentalis, ut
proxime explicuimus. Et non ponitur loco
generis confessio ut sic : quia illud esset
valde remotum, et melius explicatur ·
diffinilum per genus magis immediatum.
Tum, ut ea particula magis exprimeret
modum confessionis sacramentalis, in qua
homo manifestat peccata, ut reus, non ut
de illis jactet, aut glorietur, aut solam |
historiam narret, sed ut illa reprobans,
et judicanda proponens. Additur légitima
ad denotandum pro confessione sacramen­
tal i requiri aliquas conditiones 'de quibus
in hac disp. dicemus) ob quarum defectum
soleat esse nulla. Subjungitur de propriis
peratis, quia hæc sola possunt esse mate­
ria ejus, ut ostendimus disp. priced num.
88, et 93. I’er illa autem verba, facta
sacerdoti designatur judex proprius in
hac confessione, sive accusatione, qui debet
esse sacerdos, et nullus alius a sacerdote.

Denique in ullim is verbis, ad oblinendum
remissionem eorum per absolutionem signi­
ficatur finis, et complementum confessio­
nis sacramentalis. Et quibus constat,quam
merito D. Thom. in supplem. quæst. 7,
art. 3, collegerit confessionem istam esse
actum virtutis, et pertinere determinate
ad virtutem pœnitentiæ; observai enim
quod quando supra virtutis objectum addi­
tur aliqua specialis ratio boni difficilis, ibi
addenda est-nova, et specialis virtus, sicut
supra liberalitatem respicientem sumptus
mediocres ponitur magnificentia respiciens
magnos sumptus, et subjungit : « SimiliterPR1
« est in confessione veri, quæ quamvis ad
veritatis virtutem pertineat absolute,
tamen secundum quod aliqua ratio boni
* additur,
ad aliam virtutem pertinere
incipit: et ideo dicit Philosophus ini
« Ethic, quod confessio, quæ fit in judiciis,
non pertinet ad veritatis virtutem, sed
a magis ad justitiam.Et similiter confessio
« beneficiorum Dei in laudem divinam,
«non pertinet ad virtutem veritatis, sed
« ad virtutem Lalriæ. Et ita etiam confes« sio peccatorum ad remissionem eorum
« consequendam, non pertinet elicitive ad
α virtutem veritatis, ut quidam dicunt, sed
α ad virtutem pœnitentiæ. Imperative au« tem ad multas virtutes pertinere potest,
< secundum quod in finem multarum vir« tutum trahi potest confessionis actus. »
De hac igitur saeramentali confessione, et
prout est in usu apud Catholicos, agendum
est in præsenti disputatione, ac primo loco
discutiendum occurrit
DUBIUM I.

Utrum confessio sacramentalis cadat sub
præcepta divino ?

2. Mirabitur quis, et non boni consulet,
quod ab hac difficultate disputationem or­
diamur : prius namque discutiendum vi­
debatur, an sacramentalis confessio sitex
Divina institutione. Sed responsio est in
prompta, quod prædictum dubium discus­
sum, superatumque reliquerimus in priori
hujus tract, parte, disp. 4, dub. 4, § 1, ubi
statuimus Christum Dominum sacramen­
tum pœnitentiæ instituisse, et § 2, assigna­
vimus tempus prædictæinstitutionis.Quare
cum hoc sacramentum constet essentialiter
confessione

DISP. VII, DUB. I.

173

confessione saeramentali, ut ostendimus I confitendi obligationem, quam in hoc du­
bio proponimus. Et nomine confessionis
in eadem disp. 1, dub. 2, probatum reli­
sacramentalis eam intelligimus, quæ in
quimus, quod hic desiderari videbatur,
usu est apud Catholicos, qualem supra
nempe confessionem sacramcnlalem esse
descripsimus, et de qua loquitur Tridentiex institutione Dei, el opus non habemus
num in canone immediato, secretam
illud rvproducere. Sed tamen ex institu­
scilicet, et soli sacerdoti faciendam.
tione non statim sequitur, aut convincitur
jacrameatalem confessionem cadere sub
præceplo divino : sunt enim non pauca,
§ I;
quæ Deus instituit, et tamen non obligaAssertio, el propugnatio Catholica veritatis.
j
mur, ex divino præceplo illa complecti.
Sic enim status religiosus est ex institu­
3. Dicendum est confessionem sacramentione divina, ut cum communi sententia
talem cadere sub præceplo divino, imme­
ostendimus Tract. 20, de prædicto statu,
diate imposito a Christo Domino : esseque
disp. 1, dub. 2, et non propterea obliga­
proinde de necessitate salutis eorum, qui
mur præceplo divino illum profiteri. Sic
post susceptum baptismum prolapsi sunt
etiam, nt exemplum rei praesenti proxiin aliquod peccatum mortale. Posterior as­
j
mius afferamus, Christus Dominus instisertionis pars consequitur ad priorem, ili
luit aliqua sacramenta, ut Extremamlamque declarat. U traque autem est de
!
Unctionem, et Ordinem ; ad quorum
fide, ut canon Concilii proxime relatus, et
i
tamen usum ex divino præceplo non obli'
gamur. Non est itaque tanta connexio
alia principia statim subjicienda palam
inter institutionem alicujus sacramenti, el
evincunt : unde supervacaneum est Theo­
.
praeceptum illo utendi, ut istud debeat esse
logos particulares pro illa referre . Sed
:
divinum, quia illa divina sit. Undevideprætermitti pro majori explicatione non
I
musLutherum (quamvis ab haereticis condebet illorum Princeps B. Thomas, quip<nj0:n
'
sequentia expectari non debeat) nunquam
in 4, dist. 17, quæst. 3, art. 1, id statuit,
et refertur in Supplem. quæst. 6, art. 1,
negasse poenitentiam esse vere sacramen­
his verbis : « Eia sacramenta, quæ orditum a Deo institutum, ut ex Roffensi ob­
« nanlur contra culpam, cum qua salus
servat Vasquez supra quæst. 84, art. 1,
dub. I, el tamen negavit divinum confes­
« esse non potest, sunt de necessitate salu« tis. Et ideo, sicut baptismus, quo deletur
sionis præceplum, ut referunt Castro con­
v originale, est de necessitate salutis, ita
tra hæreses verbo Confessio, et Praleolus
« et pœnitentiæ sacramentum. Sicut autem
in suo Elencho, verbo Lutherani. Et hac
« aliquis per hoc, quod baptismum petit,
decausa, ut putamus, Concilium Trident,
« se ministris Ecclesiæ subjicit, ad quos
postquam sess. 14, can. 1, decrevit: «Si
« pertinet dispensatio sacramenti ; ita etiam
Ctet «quisdixerit in Catholica Ecclesia pceni« per hoc, quod confitetur peccatum suum
Ir· « tentiam non esse vere, et proprie sacra« se ministro Ecclesiæ subjicit, ut per sa• mentum... A Christo Domino nostro ins« cramentum pœnitentiæ ab eo dispensa« stitulum,anathema sit: «quasi prævidens
« tum remissionem consequatur : qui conin lus non comprehendi saltem explicite
« gruum remedium adhibere non potest,
obligationem confessionis, adjecit can. 6
« nisi peccatum cognoscat : quod fit per
lita, ejusdem sess. « Si quis negaverit confessio« confessionem peccantis : et ideo confessio
< nem sacramcnlalem vel institutam, vel
c es’ de necessitate salutis ejus, qui in pec«necessariam esse jure divino, aut dixerit
« catum actuale cecidit. »
c modum secrete confitendi soli sacerdoti,
Probatur primo Scripturæ testimoniis,
« quem Ecclesia Catholica ab initio semper
quæ ut evidentius rem demonstrent, con- niis
« observavit, alienum esse ab institutione,
gruum es.t illa introducere sub argumen refu­
« et mandato Christi, et inventum esse
tationis forma in hunc modum. Qui est in Mtnr.
« Lomanum, anathema sit. « Ex quibus
statu peccati, tenetur jure divino poeniten­
salis liquet ; quod post discussionem pritiam de peccatis agere, ei quaerere recon­
mæ difficultatis pertinentis ad hujus sacra­
ciliationem cum Deo ; sed remedium istud
menti institutionem, quam præmisimus
respectu peccatorum, post baptismum comloco citato, alia superest discutienda circa

I

.·

DE PŒNITENTIA.

··

missorum consistit in confessione omnium
illorum sacerdoti facta : ergo prædicta
confessio debetur ox jure divino, et cadit
sub præcepto divino. Consequentia patet.
Major autem, præter quam quod non nega­
tur ab hæreticis, probata a nobis relinqui­
tur in priori parte, disp. 4, dub. 1, et
breviter probatur evidentibus Scripture
MMib-Mestimoniis, Malth. 3 : Poenitentiam agite,
1er» 13.^1 Luc. 13:3·^) penitent iam habueritis,
omnes similiter peribitis. Minor denique
probatur : nam ex Christi Domini institu­
tione sacerdotes legis evangelicæ consti­
tuti sunt judices cum ea potestate, ut sine
illorum sententia nemo post baptismum
lapsus reconciliari Deo, et purgari possit ·,
sed ipsi sacerdotes non possunt, ut judices
recte procedere, et justam proferre senten­
tiam sine cognitione peccatorum, quæ pœnitens eis in sua confessione exponat. Ergo
remedium, quod pœnitentes habent res­
pectu peccatorum post baptismum commis­
sorum, consistit in confessione illorum
facta sacerdoti. Cetera constant. Et major,
quam negant hœrelici, probatur ex EvanUattb.i5oe^° : nam Christus Matthæi 16, prædictam potestatem promissit Petro illis ver­
bis : Tibi dabo claves regni cadorum, et
quodcumque ligaveris super terram, erit li­
gatum el in cielis, et quodcumque solveris
super terram, erit solutum et in calls. Quam
promissionem, soli Petro factam , reco­
gnoscunt, vel ipsi hæretici accepisse Pe­
trum, non, ut solus ipse uteretur clavibus,
sed etiam, ut in earum potestate commu- |
nicaret cum ceteris sacerdotibus. Deinde
prædicta promissio facta est omnibus AposJiiith.18tolis, Matth. 18, illis verbis : Qurcumque
alligaveritis super terram, erunt ligata et in |
calo: et quacumque solveritis super terram,
erunt .soluta et in caelis. Quo loco promitti­
tur, et praedicitur potestas, quam omnes
Apostoli, et eorum successores accepturi
erant in ordine ab absolutionem, aut allijiaun. gationem peccatorum. Denique Joann. 1’0,
L 2,A ipse Dominas Apostolis post Resurrectio­
nem apparens dixit : Sicut misit me Pater,
et ego mitto vos. Urceum dixisset, insuffla­
vit, et dixit eis, Accipite Spiritum Sanctum:
quorum remiseritis peccata, remittuntur eis,
el quorum retinueritis, retenta sunt. In quo
loco recensentur actualis traditio promissæ potestatis, et integra sacramenti peni­
tential constitutio, ac institutio . Constat

itaquo ex Evangelio Christum Dominum
sum logis sacerdotibus eam dedisse potes­
tatem , ut sine illorum sententia nemo
post baptismum lapsus possit vere poeni­
tere, et Deo reconciliari. Istudqueest soli­
dissimum nostræ, et catholic® assertionis
fundamentum , cui ceteræ veritates huc
concernentes superædificari debent, ut op­
time expenderunt patres Concilii Triden-c^
lini sess. 14, cap. 5, dicendo: « Ex in$li-Trt<« tutione sacramenti jam explicata uni< versa Ecclesia semper intellexit institu­
er tam
etiam esse a Domino integram
« peccatorum confessionem , et omnibus
«post baptismum lapsis jure divino ne« cessariam existere : quia D. N. Jesus« Christus e terris ascensurus ad coelos
« sacerdotes sui ipsius vicarios reliquit
« tanquam præsides, et judices, ad quos
« omnia mortalia crimina deferantur, in
« quæ Christi fideles ceciderint, quo, pro
« potestate clavium remissionis, aut relen·.< tionis peccatorum sententiam pronunt tient. Constat enim sacerdotes judicium
a hoc, incognita causa exercere non potaisα se : neque aequitatem quidem illos in pœ« nis injungendis servaro potuisse,si inge­
st nere dumtaxat, et non potius in specie,
« ac sigillatim sua ipsi peccata declarast sent. Ex his colligitur oportere a prnni<r tentibus omnia peccata mortalia, quo« rum post diligentem sui discussionem
(conscientiam habent, in confessione re« censeri, etiamsi occultissima illa sint,
ί etc. »
•1. Mirum est, quod subterfugia invenlasA*.
fuerint ad subruendum, si fieri posset, vi-L.;*J..
res hujus fundamenti. Et primo occurrit»»»,
commune apud haereticos Lutheranos. el c«:a
calvinistas, qui non negant in prædictis
locis promitti, et dari Ecclesias potestatem
ligandi, et solvendi, sive peccata remit­
tendi, et retinendi : sed hanc potestatem
non aliud esse dicunt, quam potestatem,
et ministerium prædicandi pmnitentibas
remissionem peccatorum, atque impoeni­
tentibus iram, et condemnationem. Unde
in summa dicunt sacerdotem, sive minis­
trum in hac re non osse judicem, sed Dei
præconem, neque potestate, aut juridictione
absolvere a peccatis, sed tantum annun­
tiare pcenitentibus indulgentiam ex parte
[ Dei. lia Calvinus lib. 3. Institut, cap. I, Scm18, et lib. 1, cap. Il, ct§ 1, Philipp, ingj
Apolog.

DISP. VII, DUR. I.

Apolog. confess. Augustan© art. do con­
fessione, et in locis tit. de confessione,
Kemnilius in 2 part. Examinis, cap. 5,
de pœnitenlia, et alii. Convulsa voro ox
partes,icerdolum auctoritate, et jurisdictio­
ne. ut judicent, et absolvant, consequens
est tolli ex parte peccatorum pœnitentium
obligationem submittendi se sacerdotum
sententiæ, ac perinde confitendi illis pec­
cata de quibus judicant.
Sed istud haereticorum eiïugium multi-1· pliciler præcluditur. Primo, quia violen­
tiam infert verbis evangelii ; claves enim
non dantur ad significandum ostium esse
apertum, vel clausum, sed ut re ipsa ape­
riatur, aut claudatur. Unde cum in ApoJ'l f'cal. cap. 3, dicitur de Christo : Qui habet
clarem David, apèrit, et nemo claudit, clau­
dit, et nemo aperit, verus, et sincerus, ct
communis sensus est, non quidem quod
Christus possit annuntiare absolutionem,
vel condemnationem, aut declarare, quis
sit ligatus, aut solutus ,· sed quod possit
vera, et judiciaria auctoritate ligare, vel
absolvere; Et hujusmodi elavem, sive po­
testatem illa significantem promisit, communicavilque Apostolis, et eorum succes­
soribus tanquam sui vicariis. Deinde, li­
gare, et solvere, non significant annun­
tiare, aut declarare, sed re ipsa vincula
tollere, vincula injicere, aut injecta non
auferre. Unde juxta hæreticorum sensum
non debuit Christus dicere : Quæcumque
solrcrilis super terram erunt soluta et in
calis,sed, quæcumque solveritis, erant so­
luta et ita declarabitis prius soluta. Se‘p eundo, quia Patres Ecclesia? verba Christi
intellexerunt, non sicut haeretici : sed in
sensu proprio, et obvio, sicut et nos unde
: ni D. August, hom. 49, ait : « Nemo sibi di« eat, occulte ago, apud Deum ago. Ergo
i sine causa dictum est. Quæ solveritis in
i terra, soluta erunt in cœlo ? Ergo sine
«causa dalæ sunt claves Ecclesia? Dei ?
·„^ : Frustramus Evangelium , frustramus
« verba Christi.» Et D. Chrvsost. lib. 3, de
•acerdol. inquit: «His, qui terram incolunt,
atque in eis versantur,iis commissum est,
« ut ea, quæ in cœlis sunt, dispensent : iis
« datum est : ut potestatem habeant, quam
i Deus, neque Angelis, neque Archangelis
s datam esse voluit : neque enim ad illos
«dictum est: Quæcumque alligaveritis in
< terra, etc.,. Habent quidem, et terrestres

175

v principes vinculi potestatem , verum
< corporum solum. Id autem, quod dico,
« sacerdotum vinculum, ipsam etiam ani« main contingit, atque ad cados usque
« pervadit, usque adeo ; ut quæcumque
« inferne sacerdotes confecerint, illa ea« dem Deus superne rata habeat, aeservo« rum sententiam Dominus confirmat...
« Quorumcumque, ait, peccata retinueri« tis, retenta sunt. Quænam, quæso, po« testas hac una major esse queat. » Eodem D Amb
modo loquuntur, et accipiunt Christi verba JJ· Hier.
D. Ambros. lib. I, de pœnit. cap. 2, et c.TertioF
7, D. Hieron, in epist. ad Heliodorum de
vita solitaria, D. Grog. hom. 26, in Evang.
et alii passim Patres. Tertio, quia si præ­
dicta verba non aliud significarent, quam,
quod dicunt hæretici, potestatem, videlicet,
annuntiandi pœnitentibus remissionem
peccatorum, et non pœnitentibus damna­
tionem, et iram ; prædicta verba directa
fuissent non solum ad Apostolos, ct eorum
successores, sed etiam ad laicos, et fœminas : sunt enim capaces illa annuntiandi :
adque ideo de illis etiam vere diceretur :
Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis
quorum retinueritis, retenta sunt : conse­
quens est absurdum, et contra perennem,
et antiquissimum sensum Ecclesiae: ergo
verba Christi non illud significant, sed
auctoritatem, potestatemque Apostolis, et
sacerdotibus datam, ut de peccatis post bap­
tismum commissis judicent, vel ea dimit­
tendo, vel retinendo. Nec in hoc amplius
suadendo immoramur : nam talia verba
conti nere sensum a nobis assertum, est etiam
de fide, ob diffinitionem Concili Tridentini Conc>.
sess. 14, can. 3 : « Si quis dixerit verba iIlaTrii1·
« Domini Salvatoris, Accipite Spiritum
« Sanctum : quorum remiseritis peccata,
« remittuntur eis, et quorum retinueritis,
« retenta sunt, non esse intelligenda do
a potestate remittendi peccata in sacramento
« pœnitentiæ, sicut Ecclesia catholica ab
« initio semper intellexit: detorserit au« tem contra institutionem hujus sacra« menti ad auctoritatem prædicandi Evan« gelium, anathema sit. » Unde circa le­
gitimam intelligentiam prædictorum ver­
borum quantum ad rom præsentom nulla
deinceps potest esse inter catholicos contro­
versia.
5. Verum enim vero aliud effugium oc-0 Ε)Τ0Λ
currit, hæreticis quidem commune, et non"

DE PŒNITENTIA.

potestatem a pœnitenlibus, vol quia non
paucis catholicis familiare, quo dehiscere
videntur nostri fundamenti vires. Admisso
haberent potestatem ordinariam a Christo,
namque, quod Christus concesserit Aposto­
vel delegatam ab Ordinariis ; sed exeo
lis potestatem absolvendi a peccatis, et
præcise, quod subjectio poenitentiam sa­
cerdotibus in manifestando illis peccata,
consequenter judicandi de peccatis, quæ
penderet ex ipsorum poenitendum arbitrio,
fideles eis in confessione exposuerint, ut ex
qui voluntarie, id est, absque praecepto ad
propositis.et expensis Evangelii testimoniis
id obligante vellent uti remedio a Christo
evincitur : inde non sequitur, nec convin­
instituto remissionis culparum per sacer­
citur fideles obligari jure divino ad confi­
dotum absolutionem. Quod etiam facile
tendum sacerdotibus peccata ; sed solum
explicatur exemplo jam proposito venia­
ex suppositione, quod velint eis se submit­
lium, in quibus absolvendis procedit sa­
tere ad cunsequendum peccatorum remis­
cerdos ex potestate non accepta a partibus,
sionem per illud medium, quam alias
sed ut judex ordinarius, et per acceptam a
possunt per alia consequi ; v. g. per con Christo potestatem : quo non obstante in
satisfacit, qui dicat, sacerarbitrio poenitendum positum est, quod
cTision. dotes, si res ita se haberet, non posse vere
peccata venialia confiteantur sacerdoti, et
appellari judices pro remissione peccato­
ab illo judicium, sententiam, et absolutio­
rum : quia judex meus non est, cui, si
nem expectent. Idem itaque dici potest de
volo, manifesto mea delicta, et apud quem
confessione mortalium : et consequenter
non toneor aliquid iacere, quam quod volo.
testimonia non extorquent, quod intendi­
Id. inquam, non satisfacit : nam istud ju­
mus.
dicium potuit institui, poteslque fieri in
6. Propter hæc, et alia, quæ, ut non ne-1
favorem poenitentiam, ut si velit frui sa­
cessaria, omittimus, non defuerunt viri
cerdotis absolutione, illi causam, et rela­
catholici, qui licet non negaverint confes­
tionem suorum peccatorum submittat, illisionem mortalium esse de jure divino,
que in satisfactione injuncta ex potestate
aut cadere sub divino præceplo ; negarunt
clavium obediat. Idque exemplo peccato­
tamen id convinci ex relatis testimoniis,
rum venialium efficaciter fulciri, ac expli­
et præsertim illo, quod magis expendimus,
cari valet : habent enim sacerdotes po­
Joannis 20. Sic senserunt Scotus in ζ,Media
testatem ex clavibus illa remittendi : et
dist. 17, qu. 1, § In ista quxstione, Cajeta-C1Wei·
tamen pcenitentes nullo jure obligantur
illa in confessione sacerdotibus referre, 1 nus in illa verba Joan. 20: Accipite Spiri­
tum Sanctum, quorum remiseritis peccata,
sed possunt pro eorum deletione ad alia
etc. Medina Complutensis codice de Confes­
media recurrere : at si voluerint, queunt
sacerdotes adire, et ab eis sacramentaliter
sione, quæst. 2, Gabriel in 4, dist. 17,
absolvi .-quid ergo vetat, ut in mortalibus
quæst. 1, art. I, circa finem, et alii. Qui
idem contingat ?
aliqua rationeexcusari possunt, quodscripserunt ante Concil. Tridentinum, in quo
Atii
Nec iterum satisfacit, si dicatur inde
magis, quam in aliis doctrina ad claves,
wratri'
quod sacerdotes pro remissione moriM- talium non sint judices ordinarii,sed ar­
pœnitentiaæ, et confessionem perlinens
clarissime tradita est, ut propterea, qui
bitrarii ; arbiter enim est, qui solum ju­
dicat ex potestate, quam sibi deferunt par­
modo negaret, vel confessionem mortalium
tes a quibus eligitur judex in eorum causa,
cadere sub præceplo divino, vel hanc obli­
ut constat ex cap. Sane, de Arbitris. Id au­
gationem non erui ex loco Joan. 20 hæretem dicere est omnino absurdum, quia po­
sis, aut notissimi, et gravissimi erroris ar­
testatem judicandi, et dimittendi peccata,
gueretur. Quod demonstratur conjungendo
quam habent sacerdotes, non acceperunt,
duo Concilii loca sub hac forma. Eo modo
nec accipiunt a pœnitentibus, aut cum illis
intelligendum est testimonium Joannis
conventione ; sed immediate a Christo Do­
in ordine ad remissionem peccatorum in
mino. Id, inquam, non satisfacit, nec ob­
confessione sacramenlali, quo illud intelturat intentatum effugium : quoniam in
ligit, intellexitque Ecclesia catholica ; sed
tali eventu, si vim non ponamus in voci- i hæc intelligit, intellexitque non solam po­
bus, sacerdotes non vocarentur judices
testatem clavium ex parte sacerdotum, sed
arbitrarii, vel quia acciperent dijudicandi | etiam obligationem ex parte peccatorum
submittendo

177

DISP. VIII, DUB, I.
submillondo suas culpas clavibus sacerdo­
tum : ergo prædictus locus Joannis ita est
intelligcudus : et consequenter conari ad
alias inlelligentias, et subterfugia nequit
modo fieri absque notorio errore, aut etiam
hærcsi. Utraque consequentia patet ex
praemissis. Major etiam constat ex verb,
îrii Cone. can. 5, jam cit. « Si quis dixerit verba
< illaDomini Salvatoris, Accipite Spiritum
<Sanctum, quorum remiseritis peccata,
«remittuntur eis, et quorum retinueri« (is, retenta sunt, non esse intelligenda
«depotestate clavium remittendi, et reti« nendi peccata in sacramento pœnitentiæ,
« sicnt Ecclesia catholica ab initio semper
«intellexit...Anathema sit. » Minor etiam
constat ex eodem Concilio eadem sess. 14,
cap. 5, ubi docet : < Ex institutione sacra­
ti menti pœnitentiæ jam explicata universa
«Ecclesia semper intelligit institutam
« etiam esse a Domino integram peccato« rum confessionem, et omnibus post bap« tismum lapsis jure divino necessariam
« existere. » Et statim præsentia habens
testimonia a nobis producta, et præserlim
Joan. 20, quæ in margine recensentur,
subjunxit : a Quia D. N. Jesus Christus e
« terris ascensurus ad ccelos sacerdotes sui
«vicarios reliquit tanquam praesides, et
«judices, ad quos omnia mortalia crimina
< referantur, in quæ Christi fideles ceci«derint, etc. » Ex quibus satis constat Ec­
clesiam in ea sacra synodo congregatam
declarare, quod ita sentiat, et senserit. Et
quamvis id possemus amplius exornare,
et fulcire diversis exemplis, sufficiet vel
unum producere in persona Petri Oxomensis, qui doctrinam propositam subter­
fugiens admittebat in sacerdotibus potes­
tatem clavium ad remittendum peccata
sibi confessa ; et tamen ex alia parte ne­
gabat in pœnitentibus obligationem subji­
ciendi peccata clavibus Ecclesiæ : existima­
bat enim dilui sufficienter per contritionem
independenter a subordinatione ad illas, nt
constat ex Extravangati Sixti IV, condem­
nantis varias hujus Petri propositiones,
quarum prima est : « Peccata mortalia
« quantum ad culpam, et pœnam alterius
« saxuli delentur per solam cordis contri« lionem sine ordine ad claves. Secunda ;
« Confessio peccatorum in specie fuit ex
« aliquo statuto universalis Ecclesiæ, non
« de jure divino. » In doctissimo etiam
Satmant. Curs, theolog. torn. XX.

Soto in 4, dist. 18, quæst. 1, art. 1, post
3, conclus, legimus ; « /Etale nostra de
« eodem errore damnatus fuit quidam His« panus, vir alias insignis. » Putamus
loqui de damnatione per S. Inquisitionis
Tribunal ; sed quis ille fuerit, nescimus.
7. Ex quibus omnibus satis efficaciter
concluditur eam. quam asserimus, catho­
licam veritatem contineri in testimoniis
pro eadem stabilienda relatis, aditumque
præcludere proposito subterfugio. Et ut
magis impediatur, premamus amplius re­
lata testimonia, et præserlim illud ex ’
Joanne relatum: Quorum remiseritis peccata
remittuntur cis, et quorum retinueritis reten­
ta sunt : ex eis namque recte expensis
suapte natura fluit sensus catholici asser­
tus, et praeciditur omnis ab illo fuga. Sed
attendi debet, ut id assequamur, non solum
ad priora verba : Quorum remiseritis pec­
cata, remittuntur eis, ex quibus omnes
Catholici probati concedunt potestatem
clavium in sacerdotibus ad absolvendum a
peccatis sibi confessis; sed etiam ad imme­
diate sequentia : Et quorum retinueritis,
retenta sunt : ex eis namque convincitur
in peccatoribus esse obligationem submit­
tendi sua peccata potestati sacerdotum per
confessionem, quod aliqui Catholici ne­
garunt, aut revocarunt in dubium, occasio­
nemque dederunt evasioni propositae, per
quam firmior ex Evangelio pro nostra
assertione probatio dissipari videbatur.
Attendi ulterius debet in illa contraposi­
tione, quam Christus, dum potestatem
dabat, repraesentavit, secundam proposi­
tionem reddere sensum primae contrarium
in eadem materia, licet vocibus aliquan­
tulum diversis. Perinde namque fuit dicere,
Quorum remiseritis peccata, remittuntur
eis, et quorum retinueritis retenta sunt, ac
dicere : Quorum remiseritis peccata, remit­
tentur eis;et si non remiseritis, non remit­
tuntur eis : vel alio modo, si remiseritis
peccata, remittuntur:et si non remiseritis,
non remittuntur: vel alio modo, si dede­
ritis sententiam absolutionis, remittuntur
peccata ; si vero negaveritis, aut suspen­
deritis absolutionem, retenta erunt. Hic
plane apparet esse sincerus, ac legitimus
eorum sensus, et eo supposito arguitur
efficaciter ex prædicto testimonio confutan­
do adhibitam responsionem : quoniam, si,
ut illa intendit, ex parte pœnitenlium
ii

DE PŒNITENTIA.

non daretur obligatio, sed sola libera
facultas confitendi sua peccata sacerdoti,
ct utendi beneficio clavium, falsificaretur
sensus verborum Christi ; consequens est
haereticum : ergo et antecedens. Probatur
sequela : quia in tali casu licet sacerdotes
haberent potestatem absolvendi a peccatis
sibi voluntarie, id est, sine ista confitendi
obligatione, confessis : quod posset verificare primam verborum Christi partem :
tamen non haberent sacerdotes potestatem
retinendi, seu non remittendi hominum
peccata ; quippe cum isti possent alio me­
dio ab illis solvi, omisso confessionis, et
subjectionis ad claves remedio ; idque,
quantumcumque sacerdotes facerent, et
uti potestate sibi data conarentur, impe­
dire minime possent. Falsificaretur ergo
illa posterior pars verborum Christi :
El quorum retinueritis, retenta sunt : quia
sacerdotibus non absolventibus, quin reti­
nentibus, et retinere cenantibus, libera­
rentur homines a peccatis, subtrahentes se
ab illorum confessione. In illis itaque
verbis expressit Christus non solum potes­
tatem clavium in sacerdotibus, sed etiam
obligationem illi se subjiciendi in peccato­
ribus.
Nec contra hanc explicationem, et dis­
cursum est, quod peccator possit justifica­
ri per contritionem : quia quamvis haec
possit elici antecedenter ad confessionem,
et sententiam sacerdotis, non tamen independenter ab illis : includit namque de
facto omnis vera contritio votum, sive
propositum adimplendi Divinum praecep­
tum confitendi peccata, et obediendi sen­
tentiae sacerdotis : et ubi homo id non
facit, quando potest, et debet, iterum illi­
gatur peccato. Idque declaratur exemplo
baptismi, ante cujus susceptionem exer­
citam potest denuo justificari per contri­
tionem ·, sed non sine baptismo in voto,
qui de jure Divino est medium necessarium
ad salutem ; quod votum, sive propositum
tenetur homo, cum potest, ad exercitium
reducere. In quo magis explicando non
immoramur, quia illi operam dedimus ex
professo in priori parte, disp. 4, dub. 1,
ubi statuimus sacramentum pœnitentiæ
esse necessarium ad salutem necessitate
medii, et praecepti Divini. Nec ulterius
contra praemissam doctrinam refert exem­
plum peccatorum venialium, quo opposita

Evasio n. o se declarare , et protegere
satagebat : quoniam sacramentum pcenilentiæ institutum est pro remedio hominis
post baptismum lapsi, et ad reparandum
deperditam justitiam : unde merito a Pa­
tribus appellatur secunda tabula post nau­
fragium. Peccata autem levia non consti­
tuunt hominem lapsum, nec illum justitia
spoliant, sed compatiuntur cum gralia.
Quare non sunt materia necessaria hujus
sacramenti, sed possunt remitti omnino
independenter ab illo, ut si homo statuens
illa non confiteri, uteretur aliis remediis
pro eorum remissione oblinenda, ut con­
tritione. Sunt tamen materia sufficiens
sacramenti pœnitentiæ, ut constat ex disp.
præced. num. 88 et 132, et propterea licet
homo nullo præcepto teneatur illa subji­
cere clavibus Ecclesiæ ; potest nihilominus
voluntarie ipsa subjicere, et mediante sa­
cramento pœnitentiæ consequi eorum re­
missionem, sicut per alia media arbitraria.
Unde potestas clavium ad illa licet minus
principaliter se extendit ex suppositione
libera pcenitentis volentis illa submittere.
Sed hoc exemplum nequit peccatis morta­
libus adaptari ob oppositam rationem :
quia in ipsa collatione significavit Christus
retineri, seu non remitti, retinentibus,
seu non remittentibus sacerdotibus.
8. Occurrunt præterea alia plura ejus-En:’
demcatholicæ veritatis fundamenta ; quæ
nec expendere pro meritis possumus ;
cum diffusior præsentis rei consideratio
magis pertineat ad Theologiam Dogmati­
cam, quam ad Scholasticam, cui incumbi­
mus : nec par est cuncta omnino suppri­
mere, et lectorem sine illa notitia relin­
quere, quæ illum saltem ducat in ea loca,
ex quibus possit argumenta pro hac veri­
tate contra hæreticos cruere. Propterea
aliqua insinuabimus, et secundum in
ordine sumitur ex variis testimoniis
veteris testamenti, quae late, et docte expendit Bellarm. lib. 3, de pomit. c. 3, ct Beihn.
possumus in unum colligere sub hac ar­
guendi forma: Ea, quæ fiebant in veteri
lege, figura erant eorum, quæ fiunt in
lege Evangelica, ut docet Apostolus l.adApwu■ Corinth, c. 10 ; sed in lege veteri erat con-c‘^>
. fossio peccatorum in specie coram legitimo w.
I ministro : ergo præfigurabat confessionem
l peccatorum in specie, et coram sacerdote
1 futuram in lege Evangelica, et quidem
tanto

DISP. VID, DUB. I.

Unio exactiorem, ac perfectiorem, quanto
res figurata figuris præstat. Major, et
consequentia patent. Minor autem, quam
multis locis probat Bellarmin. ostenditur
salis efficaciter, aliis prælermissis, unico
testimonio ex lib. Num. c. 5, ubi dicitur :
\'7> Ci. « Vir, sive mulier, cum fecerunt ex omni« bus peccatis, quæ solent hominibus acci«dere, et per negligentiam transgressi
• fuerint mandatum Domini, atque delicquerint, confitebuntur peccatum suum. »
LtiieJEt idem reipsa significatur Levit, c. 5, ubi
pro diversis peccatis assignantur diversæ
satisfactiones mediis diversis oblationibus,
et sacrificiis, quæ qualitatem, et diversita­
tem peccatorum manifestabant, idque erat
non solum expressa, sed publica illorum
peccatorum confessio, ut cum pro peccato
in juramento dicitur : « Agat poenitentiam
< pro peccato, et offerat de gregibus agnam,
« sive capram, etc. Si peccaverit per igno«rantiam, offerat arietem immaculatum,
« etc. » et sic de aliis peccatis.
ïwit .Unde refellitur Kemnilius in 2 part,
examin. dicens eam veterum confessionem
solum fuisse in genere, non autem in
specie, et expressis circunstantiis, ut modo
catholici facimus : unde ab exemplo con­
fessionis peccatorum in veteri lege, nihil
convincere possumus pro confessione in
ryrij specie, et numero peccatorum.Refellendus,
'.J’inquam, est ; nam esto, in veteri lege
non fieret confessio peccatorum, nisi in
genere, ut ipse vult ; ex hoc tamen ipso
suadetur confessionem in lege gratiæ de­
bere esse perfectiorem, atque ideo exa­
ctiorem in specie, et numero peccatorum:
sicut generale est pertinentia ad legem
Evangelicam, et præfigurata in antiquis
esse suis figuris simpliciter perfectiora.
Sed aliunde, quod Kemnilius assumit,
penitus negari debet : quia oppositum con­
stat tum ex Levitici loco, ubi pro diversi­
tate peccatorum præcipiuntur diversæ
oblationes, et hæ satis manifestabant
conditionem, sive speciem peccati, in quod
pœnitens inciderat, quin opus esset id
verbo exprimere. Tum etiam, quia in hoc
Ut- sincero, et decurrenti sensu dixit Eccle­
fat
qi siasticus cap. 4 illius gentis homines
exhortons, et ad præceptum propositum
in locis relatis alludens: Non confundaris
confiteri peccata tua. Nam manifestum est
; erubescentiam, et confusionem non timeri

179

in confessione, quæ vel soli Deo, vel de
solis peccatis in genere homini fit, qualem
Lutherani exercent ; sed de sola, quæ fit
homini in specie, numero,et circunstantiis,
ut ipsa experientia liquet : nemo enim
veretur dicere se esse peccatorem, vel
repræsentare Deo peccata, quæ ipse videt ;
sed tota difficultas eM in descendendo ab
illa generalitate ad dearticulatam omnino
peccatorum revelationem aliis faciendam:
ad hanc itaque hortabatur Ecclesiasticus ·
homines populi sui. Tum præterea, quia
hanc fuisse, et esse consuetudinem Judæorum constat ex testimoniis Rabinorum,
quæ refert Galatinus lib. 10, cap. 3. QuinCa^n·
Venerabilis, et Sapientissimus N. Thomas'
Waldensis lib. 2, de sacramentis cap. 37,
testatur se, cum in Austria esset, hanc ab
ipsis Hebræis cognovisse eorum consue­
tudinem, confitendi scilicet peccata in
specie, et cura circumstantiis. Et D. Anto-D· Ληί·
ninus 3 par. tit. 14, cap. 6, § 1, affirmat
Judæos sapientiores solere ante mortem
confiteri omnia peccata Levitæ alicui, si
reperiant, et ad se adducere possint. Unde
facilius contigit,quod Evangelist® referunt
ad prædicationem Joannis Baptistai plores
Judæorum conversos fuisse ad poenitentiam,
et confessos peccata sua : nec enim tunc
institutura fuerat a Christo sacramentum 3Iat,h
pœnitentiæ, Maith, cap. 3: Tunc exibat c. a.
ad eum Jerosolijma,el omnis Judæa, et omnis
regio circa Jordanem, et baptizabantur ab eo
in Jordane confidentes peccata sua. Marc. 1 :Marc·I·
Et baptizabantur ab illo in Jordanis flumine
confitentes peccata sua. Ad quam peccato­
rum confessionem facilius adduci potue­
runt, qued illis erat familiaris secundum
legem, et consuetudinem gentis.
Quæ forte moverunt N. Waldensem, utWald>
lib. cit. cap. 40, dixerit confessionem non
fuisse a Christo in praecepto positam : nec
enim opus illi erat, ubi confessio peccato­
rum supponebatur præcepta in lege, et
recepta in usu. Quod aliqui Juniores car­
punt in venerabili Doctore,et hæreticorum
flagello, a quo ipsi hauriunt ; sed carpunt
omnino immerito : quia Waldensis non
negat, quod Christus instituerit sacramen­
tum pœnitentiæ cum confessione peccato­
rum essentiali ejus parte : nec enim prius
illa apud antiquos confessio erat, vel
sacramentum, vel pars sacramenti. Sed
solum asseruit Christum supposuisse præ-

I
ft

rλ

«

1
)

Μγβ Z» ·
% . J r

Ι·
/
.·

ISO

DE PŒNITENTIA.

ceptum confessionis, et addidisse alia, quæ
ipsi deerant : per quod aperte significat
potestatem clavium ex parte sacerdotum,
promissionem graliæ ex opere operato,
obligationem ex parte poenitentiam subji­
ciendi sua peccata clavibus, et denique
ex parte confessionis majorem exactionem
in recensendo peccata, quam olim fuerat.
Quæ omnia sunt plane catholica, et indi­
gna reprehensione, sicut illi non subjacet,
qui animat Christum non instituisse ma­
trimonium, quippe quod ante Christum
supponebatur; sed instituisse matrimonium
in ratione sacramenti conferentis gratiam
ex opere operato,quod antea matrimonium
non habebat. Et hæc satis sit attigisse in
hoc assertionis fundamento.
9. Tertium consistit in doctrina Conci­
3. Pro­
bator liorum a tempore antiquissimo decernen­
conclus.
ci
tium confessionem non præcise peccatorum
Conc.
in genere, aut soli Deo factam, quam solam
hæretici admittunt, sed etiam in specie, et
circumstantiis, atque faciendam sacerdoti,
quam hæretici negant. Nam in Concilio ,
Conc. Laodiceno ante annos MCC celebrato,
Laoti.
can. 2, dicitur : « His, qui diversorum
« peccatorum lapsus incurrunt, et instant
«orationi, confessioni, ac pœnitentiæ,ma­
tt lorum suorum perfectam conversionem
« demonstrantes, pro qualitate peccati
< tempus pœnitentiæ tribuendum est. »
Nequii autem pro qualitate peccati decerni
tempus pœnitentiæ, nisi cognito ipso
peccato in specie, et circumstantiis ; sic
igitur jam tunc sub confessione cadebat,
concil. Concilium Tertium Carthaginense ante
Cariiog.^j ρβ annos statuit, can. 31. « Ut pœni« tentibus secundum peccatorum differen« tiam, Episcopi arbitrio pœnitentiæ tem« pora decernantur. » Quod fieri non potuit
absque causæ cognitione, et peccatorum
manifestatione in specie. Concilium Cabicabilon -l°nense secandam ante annos CM de­
crevit can. 32 : e Solerti indagine debent '
« inquiri ipsa peccata, ut ex utrisque plena
α sil confessio, scilicet, ut et ea confitean« tur, quæ per corpus gesta sunt, et ea,
« quibus in sola cogitatione delinquitur. »
Quæ nequeunt per confessionem revelari,
nisi illa detegendo in specie. Similiter in
Concilio Turonico circa idem tempus celeCooe brato legitur cap. 22:« Episcopis, et
Toron. « Presbyteris diligenti cautela tractandum
« est, qualiter hominibus sibi sua delicta

i « confitentibus tempus abstinendi adseri«bant.» Quod etiam exposcit peccatorum
in speciali notitiam. Concilium Worma-Ww»
' ciense celebratum anno 868, statuit cap.C y··
25: « Pœnitenlium secundum peccatorum
« differentiam sacerdotis arbitrio pœniten« tiæ decernuntur. Debet itaque sacerdos
« in pœnitentia danda singulorum causas
« singilalira considerare, etc. » Nequit
autem sacerdos circa hæc considerare, et
sine errore decernere,nisi peccatores sinus
conscientiæ in confessione aperiant, et
species, ac numerum peccatorum expo­
nant. Et idem prorsus docent, ac decreve­
runt (ut prolixitatem repetendi eadem fere
verba vitemus) sexta Synodus can. 102.
Concilium Africanum can. 12, Concilium
Cabilonense primum can. 8, Remense can.
12 et 16, Moguntinum cap. 26, et alia.Nec
momenti erit, si Hæritici dicant in nullo
horum Conciliorum dici, quod Confessio
sit juris Divini, aut cadat sub Divino
præcepto. Nam licet id expresse non di­
cant ; tamen manifestant antiquissimam
consuetudinem, et obligationem confitendi
sacerdotibus : et consequenter non obscure
significant rem hanc esse a Deo praeceptam.
Tum, quia in nullo istorum Conciliorum,
vel unquam indicatur , vel insinuatur alia
origo talis obligationis. Tum, quia, cum
tale praeceptum sit valde arduum, incre­
dibile, et inverisimile apparet, vel pasto­
res illud imposuisse hominibus, vel hos
illud admisisse, si putarent per peccatorum
confessionem factam, vel generatim, vel
solo Deo,seposse ab illorum onere liberari,
Huic fundamento immensum robur acces­
sit ex Conciliis Generalibus eandem veri- Cnt
tatem expressius diffinientibus, Latera- kw?nensi cap. 21, Conslanliensi sess. 8, Flo- Ftor.
rentino in instructione Armenorum, et Trii
Tridentino locis supra relatis, et per to­
tam sess. 14. Et quamvis Hæretici illa
contemnant, ut moderniora, iniquissime
tamen in hoc procedunt ; cum ex una
parte eandem auctoritatem assistentiamque
Dei habuerint, ac antiquiora : et ex alia
fidem, et doctrinam statuerunt consonam
eisdem antiquis Conciliis, et Ecclesiæ, quæ
processerat, ut magis constabit ex imme­
diate dicendis.
10. Quartum itaque ejusdem assertionis
fundamentum, quo præcedens magis ful-'A^æ
citur, stat in perpetua Ecclesiæ traditione, Coad­
de

DISP. VIH,

-WW»

do qua nobis certo constat per testimonia
Sanctorum Patrum, qui ab initio ipsius
Ecclesiæ floruerunt, et usum confessionis
secretæ, sive confessario faciendæ luculenter,tradunt, repetunt,el inculcant. Sed pro­
lixum nimis esset nos singula illorum loca
producere, eorumque formalia verba re­
ferre,-et magis de recensemus Lectorem remilteread Bellarrainum, qui egregiam illi
îéin nava vit operam lib.3, can. G,cum sequent.
ubi discurrens per Patres, qui a Christi
annoC, usque ad tempora Innocentii Ter­
tii, et Concilii Lateranensis floruerunt,
proferensque illorum verba erudite osten­
dit eos sensisse, ac docuisse id ipsum,
quod a tempore Innocentii, et modo Ecdesia Catholica docet.Sed quamvis aliorum
testimonia non recitamus, omittenda non
duximus aliqua loca D. Joannis Chrysostomi ob speciale motivum, quod num.
15 occurret. Et in primis revocanda in
mentem sunt verba tanti Doctoris, ex lib.
] 3, de Sacerdotio, quæ dedimus num. 4, et
eis deinde addenda, quæ eodem lib. sub­
jungit: «Corporis lepram purgare (sed
verius dicam haud purgare quidem, sed
a porgatos probare)] udæorum sacerdotibus
’
« solis licebat : neque nescitis, quanta cum
ί a ambitione,quanto studio,et concertatione
«sacerdotalisdignitas id temporis acquire« relur. At vero nostris sacerdotibus non
«corporislepram, verum animæ sordes,
« non dico, purgatas probare, sed purgare
< prorsus concessum est.»Qaa vero ratione
poterunt eas, vel purgare, vel purgatas
ostendere, nisi illas cognoscant ? Et quo­
modo cognoscent animæ sordes, quæ in­
terna sunt, nisi pœnitentes illas sibi
manifestent per confessionem ? Sicut ergo
olim judicium de lepra corporali pertine­
bat ad sacerdotes, et leprosi tenebantur
eorum judicio, ac declarationi se submit­
tere: ita juxta Chrysostomum judicium de
lepra spirituali ad sacerdotes nostros spec­
tat, et peccatores debent ipsis sua crimina
confiteri, ut purgentur, et purgati proben­
tur ; quod minime fieri valet absque ma­
nifestatione prædictorum criminum in
specie. Quod palam significavit idem Chry‘^'sostomus eodem opere lib. 2, dicens :
« Multa quidem arte opus est, ut qui labo« rant Christiani, ultro sibi persuadeant
« sacerdotum curationi sese submittere
< oportere, » nempe ut curentur. Id vero

DUB. I.

131

[ non procurat, qui ulcera tegit : nam, quæ
I ignorat, non curat medicus. Sentiebat ita­
que Chrysostomus Christianos infirmos de­
bere suis spiritualibus medicis sacerdoti­
bus manifestare morbi qualitatem, quod
! sola fit confessione peccatorum in specie.
Unde subdit : « Equidem plures recensere
« possent, quos constat in extrema mala
« adductos, non ob aliud, nisi quod digna
« ab eis pœna, et quæ peccatis perpetratis
« par esset, exigeretur. Neque enim teme­
ti re ad delictorum modum oportet, et
α mulctam adhibere : sed tanquam conjec­
ti turis quibusdam explorandus est animus
« delinquentium, etc. » Quibus verbis de­
siderat, commendatque in sacerdotibus
discretionem pro injungendis pœnitentiis,
ut scilicet rationem habeant non solius
multitudinis, aut gravitatis culparum, sed
etiam infirmitatis, aut debilitatis delinquen­
tium. Nihil autem horum fieri valet absque
diligenti, et accurata ipsorum confessione,
ut ex se liquet. Denique ipse Chrysosto-D,chrys·
mus, ut alio modo ejus testimonia non re­
censeamus, homil. 30, in Genes, meminit
confessionis peccatorum, quæ in Hebdo­
mada sancta fieri solebat : « Quia, inquit,
« in magnam hanc hebdomadam perveni« mus, Dei gratia nunc maxime, et jejunii
« cursus intendendus, et magis continuan« dæ sunt preces ; faciendaque diligens, et
« pura confessio peccatorum. » Ad quam
consuetudinem etiam alludit D. Gregor.„
Nissenus, et ipse insignis Doctor inter Pa-Nissen.
1res Graecos, et Chrysos tomo antiquior,
cum in epist. Canonica ad Episcopum Mitylen, cap. 1, (reperitur tom. 1 Biblioth.
SS. Patrum) agens de Festo Paschae, et
diebus ei proximis inquit : « Recte habue« rit, si hodierno die non solum eos, qui
« ex regeneratione per lavacri gratiam
« transmutati sunt, adducamus : sed eos
α etiam, qui per Pœnitentiam, et Confes­
se sionem a mortuis operibus ad viventem
« vitam ascendunt, ad viventem spem tan­
ce quam manu ducemus, aqua per peccatum
« alienati sunt. » Ubi duo remedia, duo
sacramenta recenset: Baptismum, quo ho­
mines primo regenerantur ad gratiam, et
confessionem, sive poenitentiam, quibus
ad gratiam reparantur, a qua post Baptis­
mum peccando exciderant.
11. Ex qua Patrum consensione forma-Confirtur idem argumentum, quod num. 9 jam

<

182

H

I

• f

■

41
•J
C;

DE PŒN1TENTIA.

proposuimus : nam ul optime advertit,
D Aug. docuitque D. August. 4 de Baptismo, cap.
24 : « Quod universa tenet Ecclesia, nec a
« Conciliis institutum, sed semper relen- I
« tum est, non nisi authoritale Apostolica
« traditum rectissime creditur ; » sed uni- /
versa Ecclesia tenuit, ac tenet necessariam
esse confessionem sacramentalem his, qui
post Baptismum in mortalia labantur, ut
constat ex testimoniis Patrum ab initio
ipsius Ecclesiæ. Idque ipsi non revocant,
nec revocare potuerunt in decretum ali- I
cujus Concilii, quippe eorum non pauci
sunt adeo antiqui, ut Irenæus, Tertullia- i
nus, Origenes, Cyprianus, quod antecesse­
rint tempore non solum primi Concilii
generalis, nempe Niceni, sed etiam om nium aliorum Conciliorum Provincialium,
in quibus ulla mentio confessionis occur- I
rit. Credendum itaque rectissima ratione
est institutionem confessionis sacramenta­
lis emanasse immediate a Christo Domino,
et per Apostolos illius usum, et obligatio­
nem communicatum Ecclesiæ fuisse.
Porro rationes ad hanc veritatem fir- i
mandam non addimus : quoniam juxta
qualitatem materiæ unica, et tota ejus ratio I
est voluntas Dei, de qua certo nobis con- |
stat per media, et fundamenta hactenas I
proposita. Si quis vero supposita institutio­
Conne, desideret congruentiæ rationes, non i
grocntiæ
paucas inveniet, et eam præcipue, quæ
desumitur ex insignibus utilitatibus, quæ
ex confessione sacramentali, ejusque præcepto resultant ; sive al Deum, sive ad
sacerdotes, sive ad poenitentes attendamus. !
Nam ex parte Dei relucet, tum misericor­
dia non extorquendo ad instar judicum
saecularium publicam peccatorum confes­
sionem, ut reos confessos damnent ; sed
potius se gerendo per modum medici, ut
exposita in secreto vulnera, continuo cu­
ret. Tum etiam justitia , qua peccatoris
superbia confusione scelerum humiliatur, '
et impudentia rubore confessionis confun­
ditur. Sacerdotibus autem, et pastoribus
ingens ex confessione ovium bonum accres­
cit : cognitis namque eorum morbis, me­
lius possunt eis consiliare, et oportuna
remedia adhibere. Pœnitentes vero maxi­
mas ex confessione utilitates lucrantur,
illam præserlim, quod liberati a peccatis
in gratiam, el amicitiam Dei restituantur;
Ct insuper consolationem, instructionem,

libertatem a præteritis delictis, ct reme­
dium contra futura. Denique in Ecclesiam,
el totam Rempublicam Christianam pluri­
ma bona ex Sacramentali lidelium confes­
sione redundant : plurimi enim excessus,
quos nec judices, nec ipsi Reges in foro
externo emendare possent, per sacerdotes
in foro conscientiae facile, et suaviter com­
pescuntur, dissolvuntur contractus injusti,
restituuntur ablata, conciliatur pax, dimit­
tuntur injuria?, tolluntur scandala, aliaque
plurima commoda bono publico prove­
niunt. Id quod, et opposita damna experti
sunt ipsi, qui a Luthero, et discipulis de­
cepti Germaniae coeperunt parvipendere
penitentiæ sacramentum, ut refert fidus,
et oculatus (estis Dominicus Soto in 4, dist.
IS, qua?st. 1, art. 1, fol. 738, ubi ait :« Fac8**·
confessionem sacra mentalem non esse
« necessariam, sed satis esse soli Dei con­
a fiteri : profecto tota res publica plena
tr esset occultis vitiis, quæ non possent non
a in publicum prodire : verecundia enim
confitendi vehementissime homines a
« perversis moribus arcet. Id quod me
a teste Germani ipsi, dum inter eos age« bam, publice confitebantur. Qua ex in« clita Norimberga missa est ad Cæsarem
« legatio, perquam cives illi petebant, ut
< Ca?sar Imperatorio jure confessionem
« auricularem judicaret. Aiebant enim se
α usu, et more intellexisse Rempublicam
«suam, postquam confessio cessaverat,
« vitiis contra justitiam, et alias virtutes
« scaturire, quæ ipsis antea fuerant inco« gnita, etc. a Unde ipsa ratio naturalis,
supposita fidei illustratione, dictat credi­
bile omnino esse, quod Deus istud lemedium instituerit in lege gratiæ. ob insignes
nimirum utilitates, quæ ex illo iu totum
genus humanum derivantur. Quamvis
enim hominibus in omni statu semper
aliqua remedia providerit, ut a peccatis
possint purgari, nullum tamen est perfec­
tius, facilius, efficacius, et humanae fragi­
litati, quam istud sacramentalis confessio­
nis, merito proinde 'reservatum pro statu
præsenti, in quo virtus passionis Christi
I magis elucet. Unde pro tanto beneficio
I immensas Deo debemus gratias, ut in ejus
recommendationem dicamus cum D. Aug.
I ser. de Pœniten.a Confessio est salus aniI « marum, dissipatrix vitiorum, restauratio
l « virtutum, expugnatrix dæmonum. Quid
plura

&
il *Λ

DISP. VIII, DUB. I.

« plura ? Obstruit os inferni, aperit portas
« paradisi. j>

§ U·
Refertur hxrcsis coni rar ia, el evertuntur
ejus motiva.

12. Contra nostram Catholicam asser­
tionem plures hæritici olim consuerunt, et
modo censent. Monlanistæ, et Novaliani,
qui potestatem dimittendi peccata Ecclesiae,
et sacerdotibus denegarunt, cum quibus
jam egimus in priori parte disp. 1, dub. 1.
Audiani hæritici, ut ex Theodoreto lib. 4,
contra eorum fabulas possumus intelligere,
errarunt circa confessionem, et ejus neces­
sitatem,tollebant namque peccata graviora,
confilentes præcise quædam levia eo plane
modo, quo Lulherani solent confiteri coram
ministro. Eandem necessitatem negarunt
Massiliani apud Damascenum, lib. de haeresibus; negarunt, et Jacobitæ, sic vocati a
Jacobo Haeresiarcha, ut refert N. Guido in
lib. de hæresibus. Sed post illos, et vehe­
mentius, atque impudentius, quam illi
confessionem sacramenlalem impugnavit
Wicleff. illam vocans clancularium Papalem, sine auctoritate Dei, et multum Ec­
clesiæ nocivam. ut refert V. N. Waldensis
torn. 2, de sacrament, cap. 138. Quam haeresimLutherus, ut populum palparet, et
facilius, molliusque ad se pertraheret, totis
viribus suscitare, et persuadere curavit.
Unde licet a principio non negaverit con­
fessionem secretam,sed potius esse utilem,
et sibi placere dixerit, ut constat ex lib. de
caplivit. Babyl. cap. de pœnitentia, jam
tamen ibi coepit venenum evomere, asse­
rendo. tum, confessionem non posse pro­
bari ex Scripturis : tum, non fieri de ne­
cessitate sacerdoti, sed posse etiam fieri
laicis. Deinde progressus negavit sermon,
de poenitentia, omnia peccata mortalia esse
confitenda, ut constat ex ejus art. 8 con­
demnato a Leone X. Nam in serm. de
Confessione, et Euchar. dixit, Confessio­
nem, quæ fit coram sacerdote, non esse
præceptam a Deo, sed a Papa. In serm. de
Eucharist, anno 1526, praedicavit nemi­
nem cogendum esse ad confessionem. In
articulis Smalchaldicis anno 1527, art. de
Confes. asseruit enumerationem peccato­
rum debere esse liberam, ut quisque enu-

183

meret, quæ voluerit. Denique aliasexcenta
in aliis scriptis contra legitimam confes­
sionem sacramenlalem effutivit, quæ pro­
lixum, et superfluum foret referre. Idem
docuerunt Œcolampadius in lib. Quod con­
fessio non sit onerosa Christiano. Melanchlhon in Confessione Augustana, art.
de Confessione, et in Apologia ejusdem
art. ct in examine ordinandorum, et in
locis communibus, tit. de Confessione. Cal­
vinus lib. 3, Inslit. cap. 4, § 7, et 11. CatviKemnitius in 2 part. Examinis, cap. 5, deRe-nnip'œnitentia, Brenlius in Confessione
temberg, art. II, de Confessione, et alii .
istorum discipuli. Quamvis enim admit­
tant utilitatem aliqualis confessionis.eaque
utantur tamen in modo, et sensu prorsus
differentibus ab his, quos Ecclesia docet.
Dicunt enim confessionem fieri debere, vel
in genere, vel soli Deo:et quamvis admittant
posse etiam fieri ministris, addunt tamen
manifestationem horum, aut illorum pec­
catorum esse arbitrariam, et non ordinari
ad peccatorum remissionem, pro qua nul­
lam in ministris potestatem recognoscunt,
sed ad solam consolationem, vel instruc­
tionem. Ubi autem sermo fit de confessio­
ne, qualem exercemus Catholici, omnium
scilicet mortalium in specie, et numero, ac
circunstantiis, submittendo illa judiciariae
sacerdotis potestati; negant prorsus esse ex
Deo, vel a Deo institutam, vel a principio
Ecclesiæ, et subsequentib.is sæculis usita­
tam; sed affirmant esse modernius inven­
tam, et primo præceptam fuisse ab Innocentio Tertio in Concilio Lateranensi,
eoque præcepto minime obligari Christia­
nos in re adeo onerosa, et difficili. Hæc in
summa est illorum sententia, quam im­
mensis falsitatibus, calumniis, et convitiis
in Papam, et Catholicos adornant.
Et probant primo ex facto Neclarii
triarchæ Constantinopolitani praecessoris
Chrysostomi : nam referentibus antiquis-no,Suer,
simis testibus Sozomeno lib. 7, cap. 16,
Socrate lib. 5, cap. 19, et Historia tripart.
lib. 9, cap. 35, accidit Constantinopoli,
quod cum nobilissima fœmina, ut preces
sibi a Confessario in satisfactionem impo­
sitas solveret, frequens esset in Ecclesia,
inventa, est cum Diacono concubuisse :
unde populus scandalum passus, indignari,
et saevire coepit in sacerdotes. Cui malo, ut
occurreret Neclarius, prohibuit usum con-

1 M

Λ

1

Iri

Γ'

il

U

Γ*
** ’

’«I
* V

?
h

- »*> *

h'

184

I WÆ

DE PŒNITENTIA.

fossionis, auricularis utique, et secrelæ,
qualis nunc est in usu apud Catholicos :
nam ut praedicta Historia refert, ad id cons­
tituebatur presbyter bonæ conversationis,
sapiens, et servans secretum, quod ulti­
mum superfluum foret, si sermo fieret de
publia confessione, aut pœnitentia. Hinc
vero facile suadetur confessionem secre­
tam, sive auricularem non esse de jure,
autpræcepto Divino, nec ortum duxisse
ab antiquissimis temporibus, nec fuisse
tunc in Ecclesia communem. Si namque
istæ conditiones haberet, Nectarium non
latuissent, nec ipse auderet oppositum san­
cire in re tanti momenti.
Confirm. Confirmatur primo satis urgenter : nam
L Chrysostomus Nectarii in illa sede succes­
sor, et Doctor sapientissimus eandem senChryscs.tentiam Nectarii tenuit, asseruitque, ut
constat ex ejus scriptis. Homil. 2, in Psalm. I
EO, ait ; α Peccata tua dicito, ut deleas illa,
σ Si confunderis alicui dicere, quia peccas« ti , dicito ea quotidie in anima tua. Non
« dico, ut confitearis conservo tuo, qui exo probret : dicito Deo, qui curet ea. » Et
in oratione de S. Philogonio inquit : « Ego
« testificor, ut si quisque nostrum recedens
« a pristinis malis, ex animo vereque pro« mittat Deo se postea nunquam ad illa
« rediturum, nihil aliud Deus requirat ad
« satisfactionem ulteriorem. » Homil. de
Pœnit. et confess, x Cogitatione fiat exquic sitio delictorum : absque teste sit hoc ju« dicium : solus te Deus confitentem vi« deat. » Homil. 8, de Prenit. « Non delic< torum testes statuas: intus in conscientia,
< adstanle nemine praeter eum, qui cuncta
o videt, Deum ; reforma, quod deliquisti.»
Similia profert homil. 20, in Genes, et ho­
mil. 31, in epist. ad Hebræos, et alibi. Ex 1
quibus convinci videtur D. Chrysostomum
in ea sententia fuisse, quod non tenemur
nostra peccata exponere sacerdoti confes­
sione secreta, et auriculari, sed possimus
uti alio remedio confitendi illa Deo soli.
Confirm. Confirmatur secundo : nam quod Necta­
O
ri us ConstantinopoU jussit, extensum est
ad alias Græcorum Ecclesias, ut palam si­
gnificat Theodorus Archiepiscopus CammaTneoi riensis relatus incan. finali de poenitentia,
dist, 1, dicens : « Quidam, soli Deo debere
« confiteri peccata, dicunt, ut Graeci. » Id
vero minime contigisset, si confessio pec­
catorum facienda sacerdoti esset de jure

Divino, et ab Ecclesi® initiis, ut affirma­
mus.
Confirmatur tertio ; quia non pauci, quicotfra.
ab Ecclesia damnati non sunt, sed vere λ
censentur Catholici, satis aperte significant
non dari praeceptum Divinum confitendi
sacerdoti omnia mortalia in specie. Joan­
nes Cassianus collât. 30, cap. 8, inquit jCrt»
« Quis est, qui non possit suppliciter dice« re, Peccatum meum cognitum tibi feci,
« et injustitiam meam non operui, ut per
* hanc confessionem illud etiam confiden« ter subjungere mereatur, et tu remisisti
< impietatem cordis mei ? Quod si vere*
« cundia retrahente revelare coram homi< nibus erubescis, illi, quem latere non
α possunt, confiteri ea jugi supplicatione
x non desinas. » Quibus non obscure signi­
ficat non obligari praecepto divino illa
confiteri sacerdoti, sed posse alio remedio
uti. Hugo de S. Victore lib. 2, de sacram.
part. 1-1, cap. 1, docet Christum dedisse
quidem sacerdotibns potestatem absolven­
di, sed pcenitentibus non imposuisse obli­
gationem confitendi, a Sed quare, inquit,
c non similiter praeceptum non deditChriss tus hominibus peccata sua confitendi ?
< Audi quare : voluit Christus, ut a te
< ipso surgeres, et non quasi extorta, et
« coacta videretur esse confessio... Medicis
i dixit, ut sanarent, sed infirmis non dixit,
« ut ad medicos curandi venirent : hoc
«r quasi certum esse voluit, quod ægri li« benter salutem quaererent, d Sed paulo
inferius observat, et addit, quod, cum Me­
dici, viderent infirmos in hac re négligen­
tes, praeceptum eis imposuerunt, ut ad
se venirent, et curarentur, sicut Jacobus n.,
fecit, cap. 5 suae Canonicæ dicens : Con/i-Jitotl J
temini alterutrum peccata vestra. Et hanc
Hugonis sententiam tenuisse etiam Ale­
xandrum Alensem, et D. Bonaventuram
censet Vasquez q. 90, art. 1, dub. 1, n. 5,
et6; nam Alexander 4 part, quæst. 17, Vis.
Αία.
membro 3, art. 2, docet Christum Matlh.
4, illis verbis : Pænitentiam agite insinuas­
se confessionem : et illis Joann. 20 : J.cci- Jom.
pile Spiritum Sanctum, quorum remiseritis 3.
etc. dedisse potestatem absolvendi : sed
confessionem promulgatam postea fuisse
ab Apostolo Jacobo verbis proxime relatis.
I Et D. Bonaventura in 4, dist. 17, in 2 p. D.
I dub. 1, circa textum docet, quod ante ins- BosiT·
t titutionem Innocentii Tertii in Concil.
Lateranensi

DISP. VIII, DUB. I.

Lateranensi non foret haereticum asserere
non esse necessariam confessionem, quia
ex hoc non tollebatur utilitas clavium, sed
solius confessionis obligatio. Addit vero
in '2 part, ejusdem distin. art. 1, quæst.
3, Christum non praecepisse confessionem,
sed insinuasse, ut Apostoli ipsius auctori­
tate ipsam praeciperent, sicut et fecit Jaco­
bus in sua Canonica. Deinde Joannes
. --- Teathonicns Glossator in initio dist. 5,. de
WPœnil. docet melius esse dicere confessio­
nem institutam fuisseperquandam univer­
salis Ecclesiæ traditionem, quam per novi,
aut veteris testamenti auctoritatem. In
quam sententiam, licet vacillans, multum
inclinat Panormitanus in cap. Omnis
ulriusque sexus, de pœnit. et remission.
Denique confessionem non esse jure Divi­
no institutam docent Erasmus in annotat,
is^ad epist. D. Hieronymi ad Oceanum de
obitu Fabiolm, et in annotat, in cap. 19
liiu· Act. et in Methodo Theologiae, et Rhenatus
,s’ inannot. ad lib. Tertullian. de Pœniten­
tia.
?.»a 13. Argumentum desumptum ex facto
Nectarii tres sunt Catholicorum respon­
siones. Prima nullam esse adhibendam fi­
dem prædictæ narrationi : nam Socrates,
qui primus illam scripsit, et Sozomenus,
ejus scriptor fuerunt haeretici Novatiani,
ac jurati sacramenti penitentiae inimici.
Unde indignum est, quod eis in hac mate­
ria fidem adhibeamus, qui odio confessio­
nem habuerunt, et alii curarunt facere
■odiosam. Nicephorus testatur lib. 6, cap.
27, etlib. 9, cap. 13, et satis palam colligiturex ipso Socrate lib. 6, suæ Histor. cap.
D.. 19, prae-ertim cum D. Gregor, lib. 6 episloi. 195, dicat Sozomenum in multis men­
tiri, et propterea Ecclesiam Romanam non
recipere ejus historiam. Porro illorum non
** pauca mendacia propalant Arment, in lib.
vite Chrysost. et ex ipso Contensonius
dissert, unica de Pœnitent.cap. 1. pag. 96.
Et in hunc fere modum respondet, illamirmsque historiam repellit Baronius anno
Christi 56. Illa vero convulsa, nullae vires
argumento relinquuntur, nec opus habe:sru. mus alia satisfactione. Sed, ut bene obser­
vavit Suar. disp. 17, sect. 2, num. 31,
quamvis praedicti auctor, mentiri soleant,
et præsumere possimus ipsos minus fideliter
factum Nectarii narrasse ; negare tamen
non oportet, nec debemus Nectarium ali-

185

quid stistuliase ad negotium penitentiæ,aut
confessionem spectans. Tum, quia non po­
tuisset, vel ex industria fingi mendacium
in re tam gravi, et manifesta, si non prae­
fuisset aliquod circa eandem rem funda­
mentum : tum, quia ejus facti memoria
occurrit in aliorum historiis, et colligitur
ex diversis locis D. Chrysostomi, qui fuit
Nectarii successor. Admittendum itaque
est Nectarium aliquid sustulisse pertinens
ad confessionem, quamvis incertum sit,
quid illud fuerit.
Secunda, et melior responsio est Necta-sccunda.
rium non sustulisse secretam, et auricula­
rem confessionem, sed quandam ejus ap­
pendicem, eo tempore Constantinopoli, et
alibi usitatam, nimirum publicam pecca­
torum recitationem,veleximposita publica
pœnitentia indicationem : unde ortum du­
xerant, et matronas pervulgata infamia, et
populi scandalum, atque in sacerdotes ira.
.Ex hoc autem facto nihil concluditur
contra nostram Catholicam assertionem ;
siquidem illud non attingit confessio­
nem secretam, sed alium illi morem
tunc, et ibi annexum, quem fatemur non
fuisse, nec esse de jure Divino. Sic primus,
pervestigatis historiis, videtur respondisse
Joannes Hasselius, eximius Theologus, in
suo judicio de relato Socratis, et Sozomeni
testimonio, quod Patribus Concilii Tridentini exhibuit. Et deinceps idem satis
communiter sequuntur, et respondent viri
graves, Bellarminus lib. 3, de Pcenit. cap.BeHarm
14, Suarez loco cit. a num. 35, Vasquezsuar.
quæst. 90, art. l,dub. 3, Contenson lococ^n?.
cit. fol. 93, et alii. Pro qua responsione
magis elucidanda, et firmanda observan­
dum est, quod licet in Ecclesia nunquam
licitum, et usitatum fuerit peccata in con­
fessione exposita divulgare , nihilominus
veteres canones in primitiva Ecclesia ser­
vari soliti pro diversitate criminum præscribebant pcenas etiam exteriores. Sic
enim Clerici in fornicationem lapsi ab
exercendis Ordinibus suspendebantur,et in
sortem laicorum redigebantur. Sic etiam
adulteri per duos annos stabant cum priva­
tis communione, quatuor cum flentibus, et
quinque cum audientibus, et sic etiam de
aliis criminibus, ut videre est in Consti­
tutionibus Apostolicis, etin Concilio Neocæsariensi, et in Canonibus S. Bâsilii Magni.
Ut autem ista sobrie, et prudenter man-

-'3

■ï

'ii

UJ

< 3!

* J

'.gift

183

DE PCENITENTIA.

darentur execution!, solebant Ecclesiæ
« sacerdotibus judicare confessione secreprincipaliores eligere unum Presbyterum I « ta. »
cui nunc corresponde! quadam ex parte in
De probabilitate hujus responsionis non
dubitamus, nec quod inter Catholicos sit
singulis Calheiralibus CanonicusPœnitentiarius) ad audiendos poenitentes.et decla­
plausibilis.Sed in ea non quiescimus: tum,
randum, quando, ubi, et quomodo debe­
quia insufficiens nobis videtur ad obturan­
rent pœnas externas criminibus secundum
dum hæreticorum ora. Tum, quia, ut ipsi
dicent, plurima assumit, et ex pluribus
Canones debitas exercere. El ad hæc allu­
dit, vel ipseSozomanus, dum ait : < Visum
dependet, qua? magis supponuntur, quam
c est antiquis Pontificibus, ut velut in
probentur, cum probari deberent. Tum
« theatro sub testimonio Ecclesiastici poquia licet admittantur, non hærent, nec
< pali delicta pandantur ; et ad hanc cauquadrant præsenti difficultati : peccatum
e sam Presbyterum Lonæ conversationis,
enim illius matrons non fuerat publicum;
e servantemque secretum, ac sapientem
alias populus scandalizatus non fuisset, ubi
« virum statuerunt, ad quem accedentes ii,
primam illius notitiam habuit. Nec illud
a qui deliquerant, delicta propria fatebanilla manifestavit publica confessione, nec
talis mos erat in Ecclesia, quin ut inquit
« lur. » Et quamvis seriantem secretum
dixerit, non propterea colligendum est
Concilium Tridentinum sess. 14, cap. ό:ρΜ,τΓ.
ipsum Icqui de confessione secreta, et au­
a Neque satis consulte humana aliqua lege
riculari, quam prohibuerit Neclarius, sed
« præciperetur. ut delicta præsertim seita loquutus est, quia licet confessio fuis­
« creta, publica essent confessione apeset omnino occulta, ut semper quidem fuit
σ rienda. > Quod itaque illud peccatum
de occultis peccatis : tamen aliquando im­
innotuerit, ortum duxit ex secreta confes­
ponebatur pcenitentia publica juxta Cano­
sione, adjuncta imprudentia Presbyteri,
nes. Ne vero ita per notoriam pceniten­
qui ob adjunctam publicam pcenitentiam,
dedit occasionem, ut patefieret. Hinc orta
tiam patefierent occultiora, et graviora
indignatio civium in sacerdotes, hinc sen­
crimina in confessione secreta exposita,
tentia Neclarii, qui ut eam sedaret, usum
voluerunt Patres, quod ad id judicii de
confitendi, vel interdixit, vel suspendit,
exequendis pœnitenliis munus eligeretur
ut vere narrant Socrates, et Sozomenus.
Presbyter discretus, et silentii tenax. Sed
id, quamvis his præcautionibus septum,
Quæ itaque Auctores relati respondent,
erat, observare difficile : qui namque vi­
possibilia quidem sunt, et ingeniose exco­
disset alicujus uxorem ex praescripto Pres­
gitata ; at non videntur facto congruere,
byteri posita in loco adulteris debito juxta
sed ansam oiferre novis hæreticorum im­
Canones, facile conjectaret hanc fuisse illi
pugnationibus.
poenam ob adulterium injunctam. Ad hæc
14. Eis itaque in sua probabilitate relicitaque inconvenientia propellenda censuit,
tis, tertia, vera, sincera, et rotunda
nec imprudenter. Neclarius arcendam e-se
V. N. Waldensi torn. 2, de Sacrament. ar.>
ab Ecclesia publicæ pro peccatis occulte
cap. I ll, responsio est Nectarium proht-wi.ce.
confessis pœnitentiæ impositionem, el de
buisse, aut suspendisse ad tempus secreta?,
medio sustulit Tribunal, ac judicium illius
et auricularis confessionis usum. Quo an­
Presbyteri, qui ad hoc munus olim elige­
tecedenti dato, quid colligent Hæretici ?
batur. Quod etiam remedium in simili peConfessionem secretam sacerdotibus fa­
Magn. ricu^° adhibuit postea D. l.eo Magnus, nam
ciendam non esse ex jure, et institutione
prævidens pericula ex qualibet, vel quoli- 1 Divinis : minime gentium. Nam oppositum
bel titulo peccatorum publicatione scatu­ I constat ex Scriptura, Traditione,Conciliis,
rientia, scripsit in hunc modum epist. 80: I el Patribus supra relatis : contra quæ nulα Illam contra Apostolicam rogulam præ- I lias ponderis, minimeque auctoritatis esse
« sumptionem, quam nuper agnovi a qui- I potest unius Nectarii factum. Melius colli« busdam illicita usurpatione committi, I gent, ex nos admittimus, in illo errasse.
« modis omnibus constituo submoveri : ne I Permisso itaque illis, aut etiam concesso
α de singulorum peccatorum genere libel- I antecedenti, negamus absolute consequen­
C lis scripta professio publice recitetur; t tiam, quodeonfessio nonsit de jure Divino,
VI cum reatus conscientiarum sufficiat solis | ut intendunt.
Sed

--Λ.

ί
I
|
|
j

I

EMI

DISP. VIII, DUB. I.

Sed compendiosam hanc responsionem
aù'üc· impugnant Auctores, præcedenlis patroni.
Unde Suarius loco citat, num. 33, inquit :
Incredibile mihi est illum abstulisse usum
confessionissacramenlalisetiam ad tempus,
nisi concedamus Nectarium fuisse a Novatianis deceptum, a qua sententia non longe
abest Baronius supra. Non invenio tamen
sufficiens fundamentum, ut hanc notam illi
E. ira viro impingamus, etc. Bellaminus etiam
lococit. § Aon ignoro, ait, se non facile id
concessurum, quod Nicolaus Papa in epist.
ad Pholium, recitata in Synodo 8, act. 4,
Nectarium vocat hæreticorum impugnatorem, et Ecclesiarum defensorem. Hæc
tamen parum urgent. Tum, quia videmus
viros doctissimos amplecti responsionem
nostri Waldensis, Petrum de Soto relect.
2, de necessit. confessionis circa finem.
Dominicum de Soto in 4, dist. 18, quæst. 1,
jçs.art- '· § ί*',,τσ Canonem, Canum in relect.
de Pœnit. part. 5, in resp. ad 6, Nugnum
qaæst. 6, art. 1, dub. 2, in resp. ad 3, qui,
cum pro multis valeant, alios non referi­
mus. Tum, quia non debemus adeo impe­
diri auctoritate Neclarii, quam ei largam
toil detulit Calvinus lib. 3 institut, cap. 4,
§ aut sect. 7, dicens : « Ob id facinus Nec«tarius vir, et sanctitate, et eruditione
« clarus, illius Ecclesiæ Episcopus confi« tendi ritum abrogavit. Si lex Dei erat
» auricularis confessio, qui ausus esset
i Neclarius eam refigere, et convallare.
< Nectarium Sanctum Dei hominem omni­
bus veterum suffragiis probatum hære« sees, et schismatis accusabunt. » Hæc
^Calvinus. Cui Bellarminus loco cit. § Sexto
duo occurrens, nosque docens a se objecta
diluere, respondit : Duo simul falsa Calvi­
nus scribit, cum addit. Nectarius vir sanc­
titate, et eruditione clarus, etc. Nectarius
enim jam senex, et laicus, el quod majus
est, nondum baptizatus erat, cum ad Epis­
copatum assumeretur, ut non sil credibile,
aut eo tempore clarum eruditione fuisse,
aut posleaad insignem aliquam eruditionis
gloriam pervenire potuisse. Quo circa
Sozomenus lib. 7, cap. 8, laudat eum a
canitie, el morum suavitate, sanctitatis, et
eruditionis mentionem nullam faciens. Et
Nugnusloco cit. Nectarium auferendo con­
fessionem saltem ad tempus maxime er­
rasse, quia vir erat idiota, miles, et ante­
quam baptizaretur, assuinptus est ad Arto

187

chiepiscopalum : de ejus autem sanctitate
nihil constat.
Hæc, et nos possemus respondere; sed
addimus, quod qualiscumque fuerit Secta­
rius, non doctor, non sanctior fuit, quam
D. Cyprianus, et hunc constat aliquando
errasse circa valorem sacramenloru m, quæ
hæretici, et schismatici conferebant, ut
constat ex D. Augustino lib. 2, deBap-n. Aog
tismo, cap. 7, et in epist. 48, ad Vincen­
tium, et ex aliis communiter. Et tamen
cerium est Cyprianum pro humana fragili­
tate errasse, nec id dicere derogare ipsius
venerationi, ut loquitur D. August, lib. de
unico Baptismo, cap. 3, ubi conferens
Donatistas cum S. Cypriano, et Agrippino
ejus prædeeessore, ait : « Rebaptizare
« hæreticos, quod illi fecisse dicuntur, tunc
« fuit humani erroris : rebaptizare autem
« Catholicos, quod adhuc isti faciunt, sem« per est diabolicæ præsumptionis. » Et
si dicatur, turpe nimis videri, quod Necta­
rius tantæ Ecclesiæ præsul erraverit in re
adeo certa, communi, et antiqua, qualem
jam tunc fuisse secretam peccatorum con­
fessionem ; respondemus, et urgebimus
idem Cypriani exemplum, qui etiam erra­
vit in re antiquissima, et usu communi
recepta, ut merito dixerit D. Augustin. D Atl?.
lib. 2, de Baptismo : ? Consuetudinis ro« bore tenebatur orbis terrarum, et hæc
« sola opponebatur inducere volentibus
« novitatem, n Et Vincenlius Lirinensis in
Commonit. eleganter expendit tantum
valuisse hoc Catholicorum argumentum a
traditione, et Ecclesiæ consuetudine duc­
tum, ut hoc uno superata fuerit causa, D.
Cypriani, qui summa eloquentia, et fre.quentissimo Sanctorum Episcoporum con­
cilio contra veritatem pugnabat. Quid ni
morabimur cum uno Nectario? Præsertim,
cum ille (ut recle expendit piissimus Doc­
tor Petrus de Solo, agens etiam ipse contra
Lutheranos) quamquam Catholicus, et
pius, potuerit errare, re nondum per ple­
narium Concilium, et ultimum Ecclesiæ
judicium diffinila. Hoc itaque modo con­
gruum duximus respondere haereticis, qui
cum traditionem, Concilia, Patres, et
ipsam scripturam parvipendant, ut ex dic­
tis § præced. satis liquet, conantur nos
onerare Neclarii facto, quod primi scripse­
runt hæretici Novatiaai, in sacramento
pœnitentiæ jurati hostes.

1

F ;. τ’
i’ * J
!... !

,ί
f

/88

DE PŒNITENTIA.

15. Ad primam confirmationem desump­
tam ex diversis testimoniis D. Joannis
Chrysostomi, Auctores illi, qui num. 13 de­
fendebant Nectarium, existimantes ipsum
non prohibuisse secretam peccatorum con­
fessionem, sed illam, quæ ordinabatur ad
publicam pœnitentiam, ex qua imminebat
periculum, quod peccata confessa aliis in­
notescerent, respondenteodemmodo intelligendum esse Chrysostonaam, qui Nectario successit, et praedecessoris voluit, ut
par erat, sanctionem conservare, atque
tueri. Unde cum dicit peccata revelanda
esse non hominibus, quorum notitia con­
fundimur, sed soli Deo, qui peccata nostra
cognoscitjsolum excludi team confessionem,
ex qua ob injunctam secundum canones
publicam pœnitentiam possit rumor, aut
confusio pœnitentis oriri, qualem præcise
Nectarius proscripserat : sed non excludit
secretam ex omni parte confessionem, soli,
et uni sacerdoti factam. Cum enim hic
vices Dei gerat, et strictissimo sacramen- l
talis sigilli secreto adstringatur : quæ illi
in confessione manifestantur, soli Deo in­
notescere merito dicuntur. In hoc itaque
sensu loquitur Chrysostomus, et cum magna
consequentia ad Nectarii decretum. Cui
responsioni mullum probabilitatis adierunt
graves ejus patroni. Sed nobis multam
displicet propter duo : nam in primis vio­
lenta apparet ob non cohærentiam cum
motivo Chrysostomi, qui locis relatis monet
fideles, ut confiteantur soli Deo, non autem
proximo, aut coram testibus, ut vitent
confusionem, et erubescentiam, aut e
proximo exprobrationem, ut evidenter
constat ex relatis ipsius locis. Id vero mi­
nime vitatur ex hoc, quod peccata confes- J
sione omnino secreta exponat uni soli
sacerdoti, nec ex hoc quod sacerdos vices
Dei gerat; nam his non obstantibus, et
concurrentibus nimis confundimur, et eru­
bescimus in confitendo peccata, præsertim
turpia, et infamiam afferentia. Unde inter
praecepta Religionis Christianæ istud confi­
tendi omnia peccata censetur difficillimum,
et re vera est. Deinde, si D. Chrysostomus
in ea præcise sententia fuisset, quam ei at­
tribuunt Auctores illi, plane illam expli­
caret, utpote nihil absurdi continentem :
atque ideo profiteretur se docere, et pro­
bare Neclarii sui prædecessoris doctrinam,
et legem, siquidem eademmet, ipsis teslan- «

sabs 1
«mûr·
car

î tibuserat. At nihil horum in Chrysoslomo
roperimus, sed altum quantum ad Neclarii
dispositionem silentium. Et profecto si
illam in suis scriptis recensuisset, aut
I probasset; illud nobis objicere non omit­
terent Lutherani. Aliud itaque, et valde
diversum voluit, et significavit D. Chrysostomus in eis locis, quaa contra nostram
assertionem producuntur.
Quibus etiam motivis ducimur ad non
probandam responsionem Auctorum, qui­
bus num. praecedent. adhaesimus, qui
dicunt Chrysostomum, ubi successit Nectario, putasse tunc aliquid esse dissimulan­
dum, et consensisse pro eo tempore cum
illo propter scandalum populi. Sed id,
inquam, non probamus. Tum, quia in
scriptis Chrysostomi non reperimus facti,
aut praecepti Nectarii mentionem. Tum
etiam, quia peccatores debere sua peccata
confiteri, sicut et sacerdotes posse absolvere
a peccatis docet apertissime locis a nobis
relatis num. 4 et 10, unde incredibile est
docuisse aliquando contrarium. Tum præ­
terea, quia homiliæillæ, ex quibus hæretici suum errorem confirmare nitantur,
dicte, et scripte fuerant a Chrysostomo
Antiochiae, ubi abrogatam exemplo, aut
jussu Nectarii sacramentalem, et secretam
confessionem nemo asserit, eut imaginatus
est. Tum denique, quia de hoc sapientissimo, et Sanctissimo Ecclesiæ Doctore (in
cujus pervigilio 1701 hæc scribimus) ab­
surdum nobis videtur præsumere, quod
contrarium errorem scripserit, aut permi­
serit ; quippe, quia ea sapientia fulgebat,
ut non ignorarit communem usum, et
traditionem Ecclesiæ, et eo ardebat zelo,
ut minime illos toleraret, qui se ei oppo­
nerent.
Respondetur ergo aliam omnino fuisse
intentionem, et sententiam Chrysostomi in
eis locis : hortatur quidem ad frequenter
discutiendam conscientiam, et ad confiten­
dum peccata Deo : sed minime negat con­
fitenda aliquando esse sacerdoti, nec ab hac
obligatione, ejusque exeeutione dehortatur
fideles. Sunt enim hæc toto coelo diversa :
nam quamvis nemo teneatur singulis die­
bus confiteri peccata, in quæ incidit, sed
faciat satis suae obligationi, si semel in anno
illa sacerdoti exponat : tamen saluberri­
mum consilium est, quod de illis frequen­
ter recogitet, illa ad examen conscientia
revocet

DISP. VIII, DUB. I.
revocol, cl de illis eo coram Deo accuset.
Unde peccatores, vel desides, vel ni mis
verecundos, vel excessive circa sacramenfaleni confessionem perplexos, el scrupu­
losos horiamur, inducimusque, ut, si adeo
reformidant, ac renuunt ad pedes sacerdo­
tis accedere, nisi semel in anno; satagant
nihilominus, et ad minus peccatorum suo­
rum recordari, fceditales eorum recensere,
coram Deo, qui cuncta videt, manifestare,
de eis poenitere, et propositum emenda­
tionis aspirante ejus gratia concipere. Hæc
enim, cum ex una parte utilissima sint,ex
alia, addimus, sunt facillima, ut pro qui­
bus opus non est confessorem adire (licet
alia foret optimum) nec confusionem, et
erubescentiam ex confessione ad ipsum
subire, nec testem delictorum Iiabere, sed
totum, quod petimus, inter Deum, et pec­
catorem peragitur. Quem hortando in hunc
modum, minime avocamus, aut deobligamur a confessione sacramentali, quando,
et ubi praeceptum ejus instaverit, coram
sacerdote facienda; sed provocamus ad ea,
qua? optimi consilii sunt, et in quibus non
occurrunt eæ difficultates,quas sibi nonnulli
ex sacramentali confessione solent obten­
dere. Et hæc contingunt de facto inter Ca­
tholicos, apud quos nemo dubitat teneri ad
annuam saltem mortalium confessionem.
Hac itaque ratione se gessit Chrysostomus :
nam in locis relatis num. 4 et 10, suppo­
suit, palamque asseruit obligationem,quam
fideles habent condiendi peccata sacerdoti;
sed in locis, qaæ ab hæreticis objiciuntur,
hortatus est, ut qui nollent (ut sæpe licet,
quia non semper instat sacramentalis con­
fessionis praeceptum) aut nimis erubesce­
rent confiteri sacerdoti peccata, illa saltem
confiterentur Deo per frequentem eorum
coram illo memoriam, odium, et accusa­
tionem. In quo consilio securius processit,
quia tunc non erat impositum ab Ecclesia
praxeptum annuæ confessionis longo post
tempore editum in Concilio Lateranensi :
aliunde autem videbat plurium socordiam
(quam forte suo decreto Nectarius promo­
verat) in confitendo sacerdotibus : quare
voluit, vel ab ipsis extorquere, quod co­
ram Deo confiterentur, et sic cum majori
paritate, vel omissa confessione sacramen­
tali (de se requisita, sed obligatione tunc
non ita exposita sicut in Concilio Tridentino) ad Eucharistiam suscipiendam acce- |

189

dorent. Sic cohærenl omnia Chrysostomi
testimonia, quæ haeretici conciliare non
valent aut non posse affectant : sed aperte
convincuntur imponere in dictis S. Doctoris contrarietatem:et tuncostendendum ab
illis est, cur magis debeamus suscipere ab
eis allegata, quam ipsi debeant revereri,
quæ nos producimus. Aliunde vero, vel
apud ipsos hæreticos habemus, quo fulcia­
mus responsionem datam, et ponamus
concordiam inter diversa loca Chrysos­
tomi. Docent illi, et usu frequentant con­
fessionem soli Deo factam, sive absque
interventione ministri : sed tamen non
negant debere aliquando coram ministro
fieri. Sic enim Calvinus lib. 3 institut. Calvin,
cap. 4, § 13, ait : « Interim quin sistant se
« oves pastori, quoties Sacram Ccenam
« participare volunt, adeo non reclamo,
« ut maxime velimhocubiqueobservari. »
EtMelancthon in confes. August, cap. de Wane.
Confessione dixit : a Confessio apud nos
« non est abolita : non enim solet porrigi
« corpus Domini, nisi antea exploratis, etKemnïû
α absolutis. » Et Kemnitius in 2 part,
examinis, cap. de pcenitent. inquit : « Cum
V non sine judicio usurpanda sit clavis,
« vel solvens, vel ligans, in privato illo
« colloquio Pastores explorant auditorum
α judicia... Tradilur illis doctrina,
et
« exhortatione de emendatione, quæritur
« vel consilium, vel consolatio in grava­
a minibus conscientiæ : et tali confessioni
« impertitur absolutio. » Sicut igitur ex
frequentata apud ipsos confessione soli
Deo facta, non colligunt, quod nunquam
sit facienda ministris : sic ex co, quod D.
Chrysostomus hortatus homines fuerit,
quod frequenter confiteantur soli Deo, mi­
nime colligere possunt Sanctum Doctorem
negasse, quod possit, ac debeat etiam
sacerdotibus fieri quando instat præceptum
Divinum, vel saltem impositum ab Eccle­
sia. De quo inferius.
16. Adsecundam confirmationem nega- Δ(12
tur antecedens : oppositum enim constat continu,
tum ex Conci 1. Laod. apud Græcos cele- detur·
bralo, et relato n. 9, cui modo addimus
sextam Synodum can. 102, ubi dicitur :
« Oportet autem eos, qui solvendi, alquegexia
« ligandi potestatem accepere, peccati qua-Syn0
« litatem considerare, et ejus, qui peccavit,
« ad eam conversationem, studium, etc. »
Quod fieri non valet absque confessione

;

190

s

1

Γ'

DE PCENITENTIA.

peccatorum in specie. Constat etiam ex
pertum minime scriptum fuit ab ArchieSanctis Chrysostomo, et Nisseno relatis
piscopo Theodoro ; siquidem non reperinum. 10, quibus plurimos alios Ecclesiæ
tur in hujus Capitulari, unde desumptus
Græcæ Doclores possemus adjungere, sed
dicitur ; nec in Concilio secundo Cabilensi,
sufficiet modo duo ejus lumina ob oculos
ex quo Theodorus illum canonem accepit.
s.AUun. proponere. Magnus Athanasius in serra.
Quare existimandum est ab aliquo impe­
rito, aut etiam hærelico, qui ex facto Necad illa verba, « Invenietis pullum alliga·
tarii censuit sublatam fuisse apud Graecos
c tum inquit : Nos ipsos examinamus, non
sacramentalem Confessionem, illud desuo
« soluta sicut nostra vincula, ut in melius
e proficiamus. Quod si nondum soluta sint
addidit in marginandam annotationem :el
ex margine irrepsit in textum. Unde nihil
« vincula, tradat leipsura discipulis Jesu :
a adsunt enim, qui te solvant pro ea pofaciendum est, sicut non pauca, in Decreto
Gratiani reperta, ut communiter notant
« testate, quam a Salvatore acceperunt.
Expositores.
« Quaecumque enim, inquit, ligaveritis in
Ad tertiam confirmationem responde­ 3
« terra, erunt ligata et in cœlis ; et quætaira.
mus leviorem esse: nam permisso aliquos
u cumque solveritis in terra, erunt soluta
Catholicos errasse materialiter circa origi­
« et in cœlis, et quorum remiseritis peccata,
nem obligationis confitendi omnia peccata
PiBajil. a remittuntur eis. » Magnus etiam Basilius
in specie sacerdoti, ut circa tempus insti­
in regulis brevioribus, regula 229, inquit :
tutionis sacramenti pænitentiæ: tamen
« Omnino in peccatorum confessione
non negarunt istud verum sacramentum
« eadem ratio est, quae in aperitione vitioesse, nec illam confitendi obligationem.
α rura corporis. Ut igitur vitia corporum
Excusandi vero sunt de illo materiali er­
» nequaquam quibusvis temere homines
rore : quoniam licet assertio nostra fuerit
a aperiunt, sed his tantummodo, qui rasemper de fide secundum se, utpote con­
« tionem, qua ea curanda sint, teneant,
tenta in sacra Scriptura : nihilominus non
« eodem modo peccatorum confessio fieri
erat ita explicata, et adeo declarata, ut
« debet apud eos, qui ea possint curare. >
modo illam habemus, et specialiter in
Qui autem hi sint, declarat reg. 228, di­
Concilio Tridentino, cui plane obedirent
cens : < Necessario iis peccata aperiri deScriptores Catholici, si illud vidissent.
α bent, quibus credita est dispensatio mysSed descendamus ad singulos, qui in con­
« teriorum Dei, » nem pe solis sacerdotibus.
Tum praeterea, quia descendendo ab iliis
firmatione recensentur. Cassianus non
Sacris Doctoribus ad alios Scriptores Grae­
negat confessionem sacramentalem, aut
cos, antiquos, et salis graves, idem reperiejus necessitatem ; sed hortatur ad fre­
, ( mus in Anastasio Nisseno in quæst. super
quentem peccatorum discussionem, et
/nasi.
NisttonsScripturam, quæst. 6, Nicolao Cabasilas in
confessionem coram Deo, sicut hortabatur
côtaAÎ.,exposit. Lilurgiæcap. 29, Nicepboro CarD. Chrysostomus supra explicatus, cujus
^•anc- tophylace in epist. ad Theodosium , Theoiile fuit discipulus, et eodem modo acci­
1'hvhce- doro Studyta in vita S. Planovis, et aliis,
piendus
est. Hugo de S. Victore, D. BonaTheod.
ventura, et Alensis catholice recognove­
Sipily. qui cum Graeci sint, aperte supponunt, ac
runt obligationem, quam ex jure Divino
docent confessionem secretam, et sacra­
habemus submittendi clavibus peccata per
mentalem. Tum denique, quia vel ab hærelicis consultus Hieremias Patriarcha
eorum confessionem ministro legitimo fac­
Constantinopolitamus, io judicio de Con­
tam ; sed disputarunt de modo, initio, et
fessione Augustana cap. 11, vehementer ' tempore institutionis sacramenti poeniten­
reprehendit Lulheranos, quod dicerent non
tiae, cui annexa est confessionis obligatio :
‘ opus esse omnia peccata mortalia per i et non comprehenderunt, nec recte intel­
singulas species in confessione numerari,
lexerunt verba Christi Joann. 20 : Accipite Jan,
et aperiri : et quod id revocare conarentur I Spiritum : quorum remiseritis peccata, re- &
ad usum Ecclesiæ Græcæ; cum ipsa nihil I mittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta
tale docuerit, vel censuerit facere. Ex qui­ I sunt: ex quibus convincitur et Christum
bus falsitas antecedentis evidenter patet. I instituisse immediate sacramentum pœnijus autem probatio nullius momenti est : I tentlæ, et imposuisse hominibus obligaF.
quia illud, ut Grttci, apud Gratianum re­ 1 tionem confitendi sua peccata Apostolis, et
eorum

DISP. VIII, DL’B I.

,

l

I
.
!
;

i
!

:

coram successoribus, ut Concilium Tridentinum aperto decrevit, et docuit, et supra
expendimus a num. 3, ex cujus sententia
constat et de fide esse, quod Christus insti­
tuerit sacramentum pænitentiæ, ut dillinit
sess. 14, can. 1, et quod illud instituerit'
quando verba relata dixit, ut dillinit can.
3, el de fide esso, quod confessio peccato­
rum in specio, et numéro sil pars talis
sacramenti, et jure Divino præcepta, ut
dillinit can. 4, el 6, et 8. Hæc cum non ita
perspecta haberent illi Doctores, ut modo
habemus, excusandi sunt ab errore in his,
quæ dixerunt cum minori consonantia ad
legitimam originem obligationis, quam
habemus confitendi sacerdotibus peccata.
Illam tamen sive ab hac, sive ab alia ra­
dice desumptam, et obstringentem in conscientia fideles minime negaverunt ; nec
ullo modo faverunt hæresi, quam sequun­
tur Lutherani, et alii Sectarii. Auctoritate
veroJoannis Theutonici æquum non est
implicari : nam, ut inquit Soto supra rela­
tus, illa glossa non est opinio, sed manifestuserror de glossis Decretorum abra­
dendus. Glossato res enim, addit ille, quolies in jus divinum se se immergunt ; quia
illud non colunt, non possunt non multis
erroribus intincti inde emergere. Et idem
dicendum est de Panormitano, si xracillaverit, aut non. Multo minus impediri de­
bemus testimoniis Erasmi, et Rhenani :
nam hos constat manifeste errasse, atque
haereticis favisse. Et si Erasmus non est
hactenus, ut manifestus hærelicus damna­
tus, est tamen du biæ fidei, et de hæresi
suspectus, ut qui insinuaverit, ac sugges­
serit omnes fere errores, quibus Lutherus,
et subséquentes sectarii, deposita aperte
Catholica fide, Ecclesiam Catholicam im­
pugnarunt, et turbaverunt.
17. Secandum eorum argumentum est :
? nam Christus eam potestatem contulit
Apostolis, quam ipse habebat, nec aliter
Apostolos misit, quam ipse missus fuerat :
undeanle illa verba, quæ dixit Joann. 20,
et ex quibus necessitatem confessionis deducimus : Accipite Spiritum Sanctum : quo­
rum remiseritis peccata, etc. præmisit :
$cul misit me Pater, et ego mitto vos- Sed
ipse ad generalem, et in communi pecca­
torum confessionem ore, aut signis ex­
pressam, absolutionem impertiebatur, et
singulorum peccatorum enumerationem a

191

prenitontibus non exigebat, ut de peccatrice
patet Luc. 7, et de Paralytico Matth. 9 ;
ergo hanc eorundem absolvendi potestatem
contulit Apostolis, et sacerdotibus: atque
ideo necessarium non est illis omnia pec­
cata in specie, et numero confiteri.
Confirmatur primo : quia per illa mediaconfirm
consequimur de facto remissionem pecca- K
torum, quæ de se, vel ex promissione Dei
talem remissionem inducunt, et semper
induxerunt : cum non sit pejor conditio
Christianorum in præsenti providentia,
quam aliorum in aliis statibus ; sed sunt
plura alia media ad praedictam effectum,
præter confessionem peccatorum in parti­
culari sacerdotibus factam : ergo per talia
media, exclusa etiam prædicta confessione,
consequimur remissionem peccatorum. Et
consequenter hujusmodi confessio non ca­
dit sub præcepto Divino, vel institutione
Christi. Caetera
constant. Et minor certis»
sima probatur : nam amore Dei remitti
peccata tradit ipsa veritas Christus, Lue. 7:Lnc. 7.
Remittuntur ei peccata mulla, quoniam peVrâ5
dilexil multum,’ et Petrus in i,7Cjp.
c. 4:
Chari- in \
4.
tas operit multitudinem peccatorum. Mar­
tyrium etiam efficaci tatem habet remit­
tendorum omnium peccatorum, juxta illud
Christi, Matth. 10 : Qui perdiderit animam Mattii.
suam propter me, inveniet eam. Remissio­
nem etiam peccatorum remittentibus pro­
prias injurias spopondit ipse Dominus,
Matth. 6: Si dimiseritis hominibus peccata3Iaîtlt 6.
eorum, et Paler vester coelestis dimittet vo­
ids vestra. Eadem efficacia eleemosynae
tribuitur Tobiæ 8, et Lucæ 11. Et ut magis
particularia omittamus, communis, ac ce­
lebris peccatorum remissio promittitur
illis verbis, Ezech. 18 : Si impius egerit Ezcch.
pœnitentiam ab omnibus peccatis suis, om- 13*
riium iniquitatum ejus non recordabor. Et
David Psalm. 31, de se testatur : Dixi, con- r^im.
fitebor adversum me injustitiam meam Do­
mino, el tu remisisti impietatem peccati ïnei.
Confirmatur secundo : quia sola contritio Coniirm.
etiam sine peccatorum confessione sufficit 2’
ad delendum omnia peccata : ergo pro
eorum remissione non requiritur ex jure
Divino illorum confessio. Antecedens præterquam constat ex testimoniis immediate
relatis, probatur, tum, quia contritio ex
natura rei, et specie sua excludit peccata,
estque illis incompossibilis, ut constat ex
dictis disp. præced. num. 12, et locis aliis

ibi relatis : ergo per se, sive absque pec­
catorum confessione sufficit ad delendam
omnia peccata. Tum etiam, et sequitur ex
praecedenti ; nam priusquam aliquis co­
gnoscat confessionem, aut ejus recordetur,
potest actum conlritionis elicere, et justi­
ficari. quinslatim mori, ac salvari.
adj
18. Ad argumentum respondetur omit·
afe^’
majorem in sensu slatim declarando,
concedendo minorem, et negando conse­
quentiam ob manifestam disparitatem :
quia Christas majorem longe potestatem
habuit in remittendo peccata, et confe­
rendo gratiam, quam concesserit Aposto­
lis. et sacerdotibus : et sic decuit pro su­
prema Christi dignitate, et auctoritate :
unde ex eo, quod Christus aliquando remi­
serit peccata absque illorum confessione
ex parte pœnitenlium ; minime sequitur,
jD.Ttaa. quod sacerdotes idem possimus. Sic D.Tho­
mas cum in relatis in suppi, quæst. 6, art.
l,idem argumentum sibi opposuisset, res­
pondit: a Ad tertium dicendum, quod
< Christus habebat potestatem excellentia)
« in sacramentis : unde sine his, quae ad
« sacramentum perlinent, potuit valorem
<r sacramenti conferre. » Et supra quæst.
84, art. 5, ubi statuit hoc pœnitentiæ sacra­
mentum esse de necessitate salutis, oppo­
suit : sacramenta Ecclesiae habent initium
ex institutione Christi ; sed sicut legitur
Joann. 8, Christus mulierem adulteram
absolvit absque pœnitentia : ergo videtur,
quod pœnitentia non sit de necessitate
salutis. Sed respondit ; « Ad tertium dis. iho.a cendum, quod ad potestatem excellentiae,
« quam solus Christus habuit,ut supra dicσ tum est (quæst. 64, art. 3.) pertinuit,
« quod Christus effectum sacramenti pceni« tentiæ, qui est remissio peccatorum,
ε contulit mulieri adultéra? sine exteriori
« pœnitentiæ sacramento, licet non sine
« interiori pœnitentia, quam ipse in ea
c per gratiam est operatus. » Accedit
quantum ad necessitatem confessionis erga
Christum, et sacerdotes aperta differentia,
quod Christus omnium supremus judex co­
gnoscebat omnium hominum status, pec­
cata. et infirmitates : unde opus non habe­
bat, ut hæc sibi pœnitentes revelarent per
confessionem ·, sed Apostoli, et alii sacer­
dotes. qui a Christo habent potestatem ju• dicandi de peccatis, et proferendi legiti­
mam sententiam absolutionis, aut rcten-

fionis, non cognoscunt hominum peccata,
et morbos, nisi pœnitentes, qui rei, et si­
mul sui accusatores sunt, illa per confes­
sionem manifestent : et sacerdotes absque
illa procedentes manifesto periculo errandi
in adeo gravi judicio sese exponerenl.
Quare ex ipsa judiciaria potestate, quam
Christus eis contulit, evincitur necessario
obligatio ex parte pcenilentium manifes­
tandi sacerdotibuspeccata. Addimus remis­
siones, sive absolutiones peccatorum, quas
argumentum recenset a Christo facias,
contigisse ante hujus sacramenti institu­
tionem, quam post suam Resurrectionem
exeeutus fuit Joann. 20, verbis supra re­
latis : atque ideo ex illarum modo non
desumi efficax argumentum pro his, quæ
sacramentum exposcit.
Ad primam confirmationem concedimusE^a
præmissas, et negamus consequentiam,
quantum ad illos terminos, exclusa diam
sacramenlali confessione, qui in præmissis
non expenduntur, et illegitime inducuntur
in consequenti. Fatemur itaque plura esse
media a confessione distincta, per quæ
peccata possint remitti, et remittuntur, ut
evincunt testimonia, quæ pro suadendo
(absque necessitate) minorem expenduntur.
Fatemur etiam prædicta media retinere
suam efficacitatem remittendi peccata, et
modo non esse pejoris conditionis, quam
de se, et olim fuerint. Sed respondemus
omnibus illis mediis ex magna, ac misericordiosa Dei liberalitate additum aliud
fuisse ad salutem, videlicet peccatorum
confessionem. Nam cum omnia relata me­
dia vel collective, vel divisim snmpta non
possent expellere peccata, et inducere jus­
tificationem absque formali, aut saltem
virtuali amore Dei supernaturalis finis, et
snper omnia dilecti, qui actus æque nobi­
lissimus, et difficillimus est ; summa erga
nos liberalitate, et cum excellenti legis
Evangelicæ ultra alios status praerogativa
dispositum est, quod Christus instituerit
sacramentum pœnitentiæ, ad quam accedentescum alio actu longe, et quasi infinite
inferiori, quam sit prædictus amor (nempe
cum attritione, sive dolore de peccatis ob
damna, quæ nobis afferunt,) consequere­
mur remissionem peccatorum. Sed voluit,
ut tantum beneficium consequeremur ministerio Apostolorum, et sacerdotum, quos
I sui Vicarios reliquit, ut alligarent, aut
relinerent

DISP. VIII, DUB. I.

193

)

relinerent pernitentium peccata, ojoequo
mederentur intellectis prius, ut decohat,
rorum sintu, ac dispositione. Et quia id
fieri absque periculo errandi non valet, si
pœnitentes non manifestant sua peccata in
specio, et numero ; ibi necessario ex tali
institutione, et suppositione inclusum est
onus pœnitenlibus injunctum confitendi
sua peccata sacerdotibus. Retinent itaque
omnia prædicta media virtutem, quam de
se habent, sed adjuncta hac nova obliga­
tione, absolute, et attentis omnibus favo­
rabili. Unde in excludendo peccata habent
dependentiam vel a sacramento pœniten­
tiæ in re suscepto, vel a voto illud susci­
piendi. quando, et ubi fuerit necessarium.
Quædoelrina declaratur exemplobaptismi,
reserendo objectam difficultatem in hæreticos, qui ejus necessitatem non negant.
Etenim remissio peccatorum, quæ nunc
est, semper fuit : et amor charitatis, con­
tritio, et injuriarum condonatio, et alia,
quæ opponunt, vim de se habent ad illa
remittenda, sive excludenda : quare vel
Baptismus necessarius non est de facto,
vel necessarius fuit ab initio mundi : et
quodlibet horum dicere est contra fidem.
Quid ad hæc Adversarii ? Non aliud dicunt,
nec dicere possunt, quam prædictis mediis
adjectam fuisse hanc baptismi obligatio­
nem ex institutione Christi disertis verbis
dicentis in Evangelio : quis renatus
fuerit ea? aqua, et Spiritu Sancto, non intra­
bit in regnum calorum. Eandem itaque res­
ponsionem habeant ; quantum ad obliga­
tionem sacramenti pœnitentiæ, et confes­
sionis ipsi adjunctæ : nam idemmet Chris1 tus asseruit perspicue in Evangelio, Joann.
20: Quorum remiseritis peccata, remittuntur
eis, et quorum retinueritis, retenta sunt.
Ad secandam confirmationem patet ex
aLR immediate dictis, quia eodem modo applis-‘· cari valet sacramento Baptismi, et conclu­
dere, si quid valeret, non esse ad salutem
necessarium : quod nechæretici admittent.
Dicendum itaque est, quod, sicut supposita
institutione Christi nequit in non baptiza­
tis reperiri vera contritio sine ordine ad
baptismum, sive absque voto illud susci­
piendi, et utendi omnibus mediis ad salu­
tem necessariis : includit namque omnis
vera contritio id propositum ; sic etiam, et
obsimilem institutionem nequit in jam
baptizatisdari vera contritio sine ordine

I

I

Salmant. Cure TheiAog. Tom- XX,

ad sacramentum pœnitentiæ, et peccato­
rum confessionem : quia tam in illis,
quam in istis imbibit essentialiter propo­
situm exequcndi omnia ad salutem neces­
saria quamvis ex parte istorum possit esse
variatio respective ad subjecta, et status,
vel naturæ, vel logis, vel gratiæ, in quibus
reperiuntur. Juxta quam doctrinam dis­
tinguendum est antecedens, et conceden­
dum, si solum excludat sacramentum pœ­
nitentiæ, et confessionem in re : sed ne­
gari debet, si excludat necessitatem con­
fessionis, et sacramenti pœnitentiæ, tam
in re, quam in voto. Probationes autem
antecedentis non aliud evincunt, quam
quod concedimus.
19. Arguitur tertio : nam incredibile est ar Mill.
Deum instituisse, aut præcepisse rem im­
possibilem : sed impossibile est hominem,
confiteri omnia sua peccata in specie, et
numero : ergo talis confessio non est insti­
tuta a Deo, nec cadit sub ejus præcepto.
Minor probatur ex Psal. 18 : Delicta quis Psalnh
18.
intelligit ? et Psal. 37 : Iniquitates meæ Psalm.·
supergressa; sunt caput meum. Unde subin­ 37·.
fert Calvinus : Quis suorum peccatorum
supputationem cogitet, ubi Davidem videt
suorum numerum inire non posse ? In
quibus repræsentatur physica impossibili­
tas : sed aliunde occurrit impossibilitas
moralis, sive in manifestando peccata
summa difficultas, quam exaggeratKemnit.
verbis D. August. lib. 10 Confes. cap. 3 :d-Aq£.
« Quid mihi est cum hominibus, ut audi­
« ant confessiones meas, quasi ipsi sana­
« turi sint omnes langores meos: curiosam
« genus ad cognoscendum alienam vitam,
« desidiosam ad corrigendum suam. » Ex­
pendit etiam verba D. Ambrosii lib. 10, D Ami)in Lucam, cap. 96, ubi ait : « Petras do« luit, et flevit, qui ut homo erravit : non
« invenio, quid dixerit ; invenio, quid
« fleverit. » Et subdit : « Lavent lacrymæ
« delictum, quod voce pudor est confiteri.»
Deinde evomit innumeras blasphemias
contra sacramentalem confessionem, di­
cens : « Hæc est vetus illa carnificina
« conscientiarum, quam gladio spiritus
« Ecclesiæ nostræ excusserunt propter
«■ multas gravissimas causas,» quas ibi au­
dacter recenset, ut quod sit de re impossi­
bili ; quod nec Christi præceptum, nec
Apostolorum exemplum habeat ; quod
nulla in scriptura gaudeat permissione ;

il 1

1• fr
·
$r.

.'•'SB

r'i 'JAi

<·

•rh!
:

♦· ·
>Î

&
Λ*’ *.-·■“ ·.♦**·

•ί·’ · . · æ
d.

L· -J ·
5

, ΜI

41 1

li > ·
’■H
• » ■

13

1 · I

M·

I

-

.1

19-1

y.

r

DE PŒN’ITENTIA.

quod Evangelium transformat in legem,
quæ ex præceplo Dei, et Ecclesiæ fil sacer­
etc. quæ omittimus, quia in superioribus
dotibus, solum enim affirmamus debere
sunt recitata, et rejecta.
omnia peccata, quantum in nobis est (qua
Respondetur negando minorem cum
phrasi utitur Calvinus,) recenseri, ut de eis
diicih’ Concilio Tridentino sess. 14, cap. 5, ex
sacerdos judicet, sicut ex Tridentinojam
cujas verbis liquet, quod confessio a Deo,
relato est manifestum. Vel ergo utraque
et Ecclesiæ præcepta non sit impossibilis,
confessio, aut Deo soli, ut Deo per sacerquia non importat melaphysicam, et om­
dctem facienda esi impossibilis, quod ipsi
nino certam peccatorum supputationem :
negant : vel, si confessio, quæ Deo soli fit,
sed prudentialem, et moralem juxta perni­
non est impossibilis, ut iidem dicunt, quia
tentium recordationem post gravem sui
sufficit facere, quantum in nobis est ; pari­
discussionem : liquet etiam ab hæretici.
ter non est impossibilis confessio faciendi
objecta esse meras falsitates, et calumniass
sacerdoti, vel Deo per sacerdotem, quia
TnjJ1’ Ait itaque Concilium : « Sed et impium est
satis est facere, quantum in nobis est, ut
« confessionem, quæ hac ratione fieri præpalam affirmamus. Inique igitur, etincon« cipitur, impossibilem dicere, autcarnisequenter nobis opponunt, quæ ab eis dis­
solvenda sunt.
<r ficinam illam conscientiarum appellare.
20. Magis ridiculum est, quod exKam« Constat enim nihil aliud in Ecclesia a
nitio additur de erubescentia, sive impos­
<r pœnitentibus exigi, quam, ut postquam
sibilitate morali, aut insigni difficultate in
α quisque diligentius se excusserit, et
manifestando peccata. Sed illud optime
a conscientiæ suæ sinus omnes, et late­
praevidit, diluitque Concilium Trident,
bras exploraverit, ea peccata confiteatur,
loco cit. subjungens : <r Ipsa vero hujus­
a quibus se Dominum, et Deum suum
« modi confessionis difficultas, ac peccata
mortaliter offendisse meminerit : reli­
a qua autem peccata, quæ diligenter cogi­
a detegendi verecundia, gravis quidem
« tanti non occurrunt, in universum
« videri j Osset, nisi tot, tantisque commo­
a eadem confessione inclusa esse intellidis, et consolationibus levaretur, quæ
omnibus ad hoc sacramentum acceden­
e guntur; pro quibus fideliter cum Pro­
ci pheta dicimus : « Ab occultis meis mun­
« tibus, per absolutionem certissime con­
« feruntur. » Inter quæ est ipsa a peccatis
ie da me Domine. Itaque nihil physice im­
solutio, de quibus erubescimus. Unde,
possibile pro confessione præcipitur, sed
sicut in corporalibus solet imminere mors
solum facere, quod in nobis est, pro legi­
ex aliquo ulcere partium occultarum, ex
tima peccatorum dinumeratione, sicut in
aliis gravibus negotiis contingit. Ubi vero
quarnm visu vehementer erubescimus, et
alia peccata, de quibus obscura quadam
tamen amor vitæ urget, inducitque, ut
illud, licet cum magna verecundia, mani­
suspicione timemus, et memoriæ non oc­
festemus ; et erubescentia vincitur, ac
currunt, cum eodem Davide, qui dixit.
compensatur vivendi desiderio : sic in
Peccata quis intelligit ? addemus, quod ipse
spiritualibus conting’.t, quod verecundia,
immediate subjunxit, Ab occultis meis
et difficultas confitendi peccata superetur,
munda me Domine. Et. Peccavi super nu­
ac levior fiat ex commodo recuperandi vi­
merum arena; maris. Ex quibus constat mi­
tam gratiae eisdem criminibus, de quibus
norem ab hæreticis assumptam esse evi­
denter falsam, nullamque impossibilitatem
verecundamur, amissam. Nec id vitare
physicam in nostris confessionibus conti­
queunt vel ipsi hæretici, qui, ut num. 15
neri. Quin totius difficultatis objectæ pon­
vidimus, poenitentes obligant ob particu­
dus in eos regerendum est ·. nam Calvinus
lares fines, et praesertim, si suscepturi
lib. 3 Inst. cap. 4, § 18, cum aliis secta­
sint Eucharistiam, se sistere ministris,
riis docet in confessione soli Deo facta
illisque manifestare saltem in genere sua
(cujus usus est apud illos frequens, el de
peccata, et conscientiæ statum : ubi occur­
præceplo, ut ipsi loquuntur, divino,) non
runt eadem erubescentiae motiva, et non
sufficere generatim dicere, peccator sum,
levis difficultas. Quæ vero Kamnitius ut
aut peccavi :sed requiri, quantum in nobis
suæ causas foventia profert testimonia D.
est, singula peccata accurate confiteri.
Augustini, et D. Ambrosii, non sunt ad
Idque nos catholici dicimus de confessione, [ rem, sed ad fallendum idiotas; nam con­
fessio,

195

DISP. VIII, DUB. II.

fasio, de qua loquitur D. Augustinus, non
est sacramentalis, sed peccatorum commis­
sorum ante baptismum, quæ manifestat,
ul inde cognoscatur, atque laudetur divina
misericordia. D. Ambrosius loquitur do
peccato, et pœnitentia Petri, quæ præcesserant institutionem confessionis sacramenlalis : quæ proinde opus non habuit.
Addimus lacrymas pœnitentis, ubi delic­
tum alicui innotescit, esse quandam ejus
confessionem, et accusationem, licet verbis
non exprimantur. Unde Ambrosius sub­
junxit : « Maluit Petrus suum accusare
< peccatum, ut justificaretur fatendo,
« quam gravaretur negando. Justus enim
< in principio accusator est sui : et ideo
α flevit. Et in hoc sensu dixit : « Lavant
« lacrymæ delictum, quod pudor est con< fiteri, » apud illum scilicet, qui crimen
jam noverat, et lacrymas videt illud pro­
dere, et accusare. Ubi nota, quod referente
Solo ubi supra, § Circa Canonem, pag.
743, praedicta verba attribuuntur Chrysostomo in Can. Lacrymæ de pœnitentia,
disp. 5, ubi Glossa ita illa verba exponit,
ut si propter pudorem peccatum sacerdoti
non manifestetur, sufficient lacrymæ. Sed
primum ponit esse æquivocatio Gratiani :
sunt enim illa verba propria non Chrysoslomi, sed Ambrosii. Secundum autem est
intolerabilis Glossatoris error contra fidem,
ut patet ex dictis. Sed eorum legitimus sen­
sus est sufficere lacrymas extra tempus
necessaria confessionis, ut accidit in Petro,
et Magdalena ante institutum hoc sacra­
mentum, et potest cum illo instituto con­
tingere, quando non instat tempus, vel
obligatio illud suscipiendi in re ; sed ta­
men nunc lacrymæ, ut lavent, sacramenti
recipiendi votum important. Ad blasphemias a Kemnitio additas opus non est
respondere, quia falsitatis notoriæ con­
vincantur ex hactenus dictis.
Hicsolent aliqui disputare, utrum con­
fessio sacramentalis sit, et qua ratione
mediam necessarium ad salutem, et quan­
do debeat homo exequi prædictum medium?Sed ab hac difficultate seorsim dis­
cutienda supersedemus. Tum, quia ejus
decisio haud obscure innotescit ex dictis
in praesenti dubio. Tum, et præsertim ;
quia illam jam alibi versavimus ex pro­
fesso, nempe in priori parte, disp. 4, dub.
1, inquirentes, utrum sacramentum poe- {

nilcntiæ sit necessarium, et qualiter?
Ibiquo per 1res assertiones declaravimus
esse medium in re, vel in voto necessa­
rium ad salutem, et sufficere, quod ejus
votum sit, vel explicilum, vel implicitum.
Eadem autem omnino circa hæc est diffi­
cultas de confessione saeramentali. ac de
ipso pœnitentiæ sacramento : quia illa est
hujus pars, et propter ipsum requiritur :
Unde illa difficultate circa sacramentum
jam superata, non oportet in eadem circa
confessionem cunctari ; sed magis præcedenti annectere similem, et prorsus conse­
quentem, quam submittimus.

DUBIUM II.
An, el qua ratione confessio sacramentalis
cadat sub præceplo ecclesiastico.
Sub hoc titulo occurrunt multa non ad­
modum difficilia, si seorsim considerentur;
sed adeo multa, ut vix absque nostri mocestia, et lectoris fastidio conjungi valeant,
dum alias distinctam exagitationem non
expostulent. Unde curabimus ea ita sub
proposito dubio comprehendere, ut per
diversas assertiones, consectaria, et ap­
pendices confusio, quantum fieri possit,
ordine, ac distinctione vitetur.

Resolutio dubii tribus assertionibus
explicatur.

21 .Dicendum est primo confessionem sacramentalem, si non caderet sub præ- tonciucepto divino, non posse cadere sub præ- si0‘
cepto Ecclesiastico. Sensus hujus assertionis
declaratur ex dictis dub. præc. num. 2,
quia non est tanta connexio inter institu­
tionem sacramenti pœnitentiæ, et præceptum divinum confessionis sacramentalis,
ut illa istud inferat necessario: potuit
enim Christus instituere hoc sacramentum,
et conferre sacerdotibus potestatem remit­
tendi peccata accedentibus ad se, non im­
ponendo fidelibus obligationem ad ipsum
accedendi, aut illo utendi, sed relinquendo
liberæ illorum electioni uti vel hoc reme­
dio, vel remedio contritionis, aut dilectio­
nis Dei super omnia sine ordine ad claves
Ecclesiæ. Idque ita contigisse senserunt

Λ'·

19Ô

DE PŒNITENTIA.

non solum aliqui haeretici relati num. 2,
sed etiam aliqui Theologi Catholici ex his,
qui antecesserunt Concilium Tridentin. ut
insinua vimus num. 6. Et quamvis nunc
dicere, quod ita Christus de facto disposu­
erit. foret manifesta hæresis : nam oppositumestdo fide, ut constat cx dictis dub.
præced. nihilominus omnes recognoscunt
potuisse Christum ita disponere ; cum in
eo nulla oecurrat contradictio ; aut inde­
centia. Et permissa itaque conditionate illa
suppositione, procedit assertio, estque pro­
inde ejus sensus ; Ecclesiam non potuisse,
aut posse imponere fidelibus præceptum
confessionis sacramentalis, si non suppo­
neretur divinum præceptum ejusdem sa­
cramentalis confessionis a Christo imposi­
tum. In hoc
itaque sensu illam tuentur
raJDdin.
.
quæst. 2, art. 2,
Soins. Paludanusin 4, dist.
Turiee. Soto dist. 18, quæst. 1, art. 1, Cano in
Navar*1’ re^ecl· de Pænit. part. 5. Turrecremata de
Logo, Pœnit. dist. 1, § Denique ut num. 4, Durandus in 4, dist. 17, quæst. 8, Navarros
ditio, de Pœnit. dist. 5, numer. 28, Lugodisp.
Henr.
15, sect. 6, num. 91, N. Antonius disp. 4,
Bodrig.
Aretang.sect- 4, Delgaldillo de Pœnitent. cap. 17,
u-acd. dub. 18, num. 41, et alii. Cui assertioni
favent, quin subscribere, si consequenter
loquantur, debent Sylvester, Henriquez,
Rodriguez apud Dianam 3 part, tract. 4,
résolut. 125, Archangelus dist. 17, pag.
191, Leander disp. 3, quæst. 36, referens,
suppresso tamen nomine, sapientissimos
Juniores, qui docent Ecclesiam non posse
præcipere confessionem venialium : quia
nequit instituere distinctum forum pœni­
tentiæ, ac Christus instituit : Christus au­
tem solus instituit, quod mortalia necessa- i
rio confiteamur ; venialia vero non neces­
sario, sed ex voluntate libera pcenitentis :
ergo Ecclesia non potest præceplo obligare
ad necessariam eorum confessionem. Quæ
ratio æque, aut magis urget in mortalibus,
' facta suppositione, quod Christus eorum
confessionem non praecepisset. Sed omissis
aliis molivis, quæ apud illos videri pos­
sunt.
Probatur assertio satis efficaci fundaprotàïw mento ·’ qma Ecclesiæ potestas non exten­
ditur ad præcipiendum communitati fide­
lium rem difficillimam, quam Deus illis
non præcipit ; sed confessio sacramentalis
est res difficillima inter omnes, quæ occur­
runt in Religione Christiana : ergo, si non

fuisset præcepta a Deo, non posset Ecclesia
illam praecipere. Consequentia est legitima.
Minor constat ipsa experientia, et ratione:
nam summa cum repugnantia, et confu­
sione manifestat homo alteri homini sua
delicta, ea praesertim, quae majorem affe­
runt infamiam, et verecundiam : unde
plurimi mallent quascumquo pœnalitates
subire, quam sua scelera confiteri. Aliunde
maximam molestiam patiuntur in recogi­
tando, et recensendo omnia sua peccata
quantum ad varias species, quantum ad
numerum peccatorum intra quamlibet spe­
ciem, et insuper quantum ad omnes cir­
cumstantias mutantes speciem, et denique,
ut quidam volunt, quantum ad omnes
circumstantias notabiliter aggravantes.
Haec omnia amplectitur sacramentalis
confessio, quam proinde nemo negat esse
de se summe arduam inter ea, quæ profi­
temur Catholici. Hinc procedunt, et non
absque necessitate tam frequentes, tam
ardentes exhortationes tum in concioni­
bus, cum in libris spiritualibus, ut Chris­
tiani confiteantur peccata, et bene confi­
teantur : quia compertum est non paucos
huic difficultati succumbere, vel non con­
fitendo, vel confitendo absque illa integri­
tate, dolore, et aliis conditionibus, qu®
pro confessione sacramental i debentur.
Major, in qua poterat esse difficultas sua­
detur : quia lex humana nequit obligare
communitatem ad rem difficillimam, et
pro fine communitatis non necessariam,
ut vitare omnia vitia, servare omnes vir­
tutes, ut docet D. Thom. 1, 2, quæst. 96,
art. 2, et 3, et cum pluribus tradit N. An-^,^
dreas in tractat, de legibus, cap. 1, punct.
5, a num. 62 ; sed lex, qua Ecclesia praeci­
pit rem a Deo non praeceptam, est lex hu­
mana, et de re pro bono communitatis
fidelium non necessaria: quippe quæeo
ipso, quod supponatur non præcepta a Deo,
nequit esse necessaria necessitate vel medii,
vel præcepti divini : ergo Ecclesiæ potestas
non extenditur ad posse præcipere commu­
nitati fidelium rem difficillimam, quam
i Deus alias non præcipit.
22. Nec satisfaciet, qui dicat potestatem,
I qua Ecclesia id præciperet, esse divinam,
sive acceptam a Deo, qui ad præcipiendum
■ quodlibet difficile potest se extendere, ut
de facto se extendit ad præcipiendum conI fessioHem sacramentalem. Aliunde vero
confessio

DISP. VIH, DUB IL
confessio licet difficilis sit, multum tamon
confer! ad bonurn commune fidelium, sicut
de facio contingit, ut illam ab hærelicis
defendentes expendimus num. 11. Rema­
nerent itaque omnia, ut, quamvis Christus
illam non præcepisset, posset tamon Eccle­
sia illam præcipere communitati fidelium.
Id, inquam, non satisfacit: nam in pri­
mis æquivocat, dum potestatem, quam a
Deo habet Ecclesia, vocat divinam, quo
etiam sensu omnem legem ab Ecclesia la­
tam posset divinam dicere : quod foret
absurdum : lex namque divina est imme­
diate a Deo, et distinguitur contra legem
humanam, quæ rursus dividitur in Eccle­
siasticam, et civilem, quæ sunt immediate
vel ab Ecclesia, vel a Principibus secularibus secundum potestatem, quam illa, et hi
a Deo habent, juxta illud quantum ad
10 Ecclesiæ Prælatos, Luc. 10 : Qui vos audit,
me audit; et quantum ad sæculares Prin­
Fnw, cipes Proverb. 8: Per me Peges regnant, et
$
legum conditores justa decernunt, ut optime
contra Gersonem asserentem omnia præSu cepta Ecclesiæ esse divina, docet Soto lib.
1, de justit. et jure, quæst. 6, art. 4. Unde
quantum ad præsentem considerationem
vitatur æquivocatio sola observatione, quod
nos loquimur de potestate ordinaria, et
nobis revelata, quam de facto habet Eccle­
sia pro subditorum regimine : et in hoc
sensu procedit nostra conclusio, dum negat
Ecclesiam potuisse præcipere subditis sa­
cramentalem confessionem, si supponere­
tur non fuisse a Christo praeceptam. Sed
non dubitamus Christum potuisse supra
hanc generalem, et ordinariam potesta ·
tem illi conferre quasi specialem commis­
sionem præcipiendi confessionem sacramentalem, quam ipse non relinqueret a se
praceplam, sed exercendam pro fidelium
arbitrio. Et in hac suppositione, quæ su­
pra priorem addit, non agimus, sed in
sensu jam præmisso. Aliunde vero non
occurrit fundamentum, ut illam admitta­
mus de facto: et sidatur in Ecclesia illa
specialis commissio tollitur status quaestio­
nis, et rem ultronei concedimus. Deinde,
quod in hac responsione adjungitur, diffi­
cultatem non evacuat : quia generaliter
nonomnia utilia, aut utilissima pro fine,
et bono communitatis possunt illi sub prae­
cepto injungi, nisi alias etiam sint neces­
saria,ut patet in Superioribus Regularium,

19T

qui nequeunt suis communitatibus præcipere utilissima, et sanctissima, sed ea
solum, quæ pro conservando statu, et con­
sequendo fine uniuscujusque proprio neces­
saria sunt, ut cum communi sententia
docet N. Andreas in tr. de statu religiosoAndfeâî
cap. 6, punct. 7. In casu autem nostræ
suppositionis, quod confessio sacramen­
talis non fuisset a Christo ejus institutore
præcepta, minime necessaria foret, ut
fideles consequerentur salutem. Tum, quia
relinqueretur aliud medium sufficiens pro
illo fine, et communi bono consequendo,
nempe recursus ad contritionem absque
ordine ad claves, ut in aliis statibus legis
naturæ, et legis scriptae contingebat. Tum,
quia eo ipso, quod Christus non præcepisset
talem confessionem, argueretur illam de
se non esse medium necessarium ad conse­
quendum salutem : quippe, quæ talia sunt,
a Deo immediate præcipiuntur, et non
fuissent a Christo praetermissa : ergo ubi
supponeretur Christum non præcepisse
suis fidelibus confessionem sacramentalem,
non posset Ecclesia illam eisdem injungere
sub præceplo ; sed solum posset illos exhor­
tationibus ad ejus usum inducere.
23. Unde magis confirmatur propositum conflnn.
fundamentum : quia Ecclesia non habet 2*
potestatem, ut ea, quæ Christus solum pro­
posuit tanquam materiam consilii, et
utilissimam ad salutem, sint materia præcepti, atque ideo ad salutem necessaria ;
sed in suppositione præmissa Christus
solum proponeret confessionem sacramcm
talem tanquam materiam consilii utilissi­
mam ad salutem : ergo Ecclesia in tali
suppositione non posset facere confessio­
nem sacramentalem materiam præcepti ad
salutem necessariam. Consequentia patet.
Et minor videtur evidens : nam fit sup­
positio, quod Christus solum instituisset,
et proposuisset fidelibus confessionem sa­
cramentalem, illam tamen non praeci­
piendo : ergo solum illam proponeret
tanquam materiam consilii, utilissimam
utique, ut re vera est, ad consequendum
salutem : sicut se gereret medicus, qui in­
venisset aliquod remedium utilissimum
ad salutem corporalem, et ad illud horta­
retur infirmos. Cum hoc tamen discrimine
inter Christum, et medicum, quod iste
non habet potestatem præcipiendi infirmis
talem medicinam; unde ex defectu talis

!t

■

II

.<

•ii

V

i*

I

I
;

m2

<·.

&'· ·.<· .- ·

J 98

DE PŒNITENTIA.

præccpti non evincitur talem medicinam
non esse medium necessarium pro salute
corporali, sed id infirmorum conscientiae,
et arbitrio relinquendum est. Christus au­
tem legifer noster potestatem, auctorita­
tem. ac providentiam habuit praecipiendi
nobis necessaria ad salutem aeternam ;
unde eo ipso, quod institueret, ac propo­
neret sacramentalem confessionem, illam
tamen non praeciperet; satis convinceretur
illam, etsi utilissimam, non esse simplici­
ter necessariam ad prædictum finem, sed
alia superesse remedia, quibus homines
uti possent. Major autem, in qua poterat
esse difficultas, ostenditur : tum, quia
Ecclesia non valet alterare ordinem, ac
gubernationem, quam Christus in ea ins­
tituit : illa autem plane immutaret, si
quæ Christus solum proposuit, ut mate­
riam consilii; v. g. castitatem perpetuam,
vel abdicationem rerum temporalium,
Ecclesia sua jussione faceret materiam
praecepti.Tum etiam ; quia hac ratione non
solum non potest Ecclesia injungere sub
præcepto. quæ sunt consilii, toti fidelium
communitati, sed nec uni fideli particulari,
mandando ; v. g. quod servet perpetuam
castitatem, aut quod abdicet omnia tempo­
ralia, ut bene cum communi sententia observat N. Andreas loco cit. de Legibus n.
6-1. Tum denique : quia hujus limitationis
haud obscurum signum est quod Ecclesia
hactenus in tot sæculis tam diversis nun­
quam, vel communitatem, vel particulares
obligaverit sub præcepto ad ea, quæ ex
institutione Christi sunt sola materia con­
silii, ut continentia perpetua, et paupertas
voluntaria ; quo pacto se gerens profiteri
videtur se non habere potestatem ad ordi­
nandum, ut ea quæ ex Christi institutione
sunt sola materia consilii fiant materia
Evas:o. præcepti. Nec contra hoc proderit dicere
Ecclesiam obligare omnes Clericos majo­
rum Ordinum ad continentiam perpetuam;
quæ est materia consilii, et salis ardua.
Nam respondendum Ecclesiam id non
præcipere absolute, sed solum illis homi­
nibus, qui volunt ad prædictos ordines
promoveri. Unde obligatio illis ab Ecclesia
injecta non est necessaria, nec absoluta :
sed oritur ex libera ipsorum hominum, ac
voluntaria suppositione, quod volunt ordi­
nari cum illo onere ab Ecclesia praes­
cripto.

Confirmatur secundo, ad rem, quam ver- f
samus, proximius accedendo : nara Ecclesia pni
in Concilio generali Lateranensi sub luno·
centio 111, præcepit fidelibus, quod singu­
lis annis confiterentur, ut statim videbi­
mus. Contra quod praeceptum tanquam
injuste, ac irrationabiliter positura insur­
rexerunt diversis temporibus plures hærelici, illud præsertim opponentes Papam,
Concilium, et Ecclesiam non potuisse obli­
gationem adeo gravem fidelium conscien­
tiis imponere, nec habuisse ad id potesta­
tem. Quorum calumniis, et objectionibus
directe obviam iret, qui per oppositam
diceret Ecclesiam suam, qua gaudet, auctoritate.et jurisdictione ordinaria potuisse,
et posse fideles ad confessionem sacramen­
talem gravi præcepto obligare ; et hac
potestate usam esse in eo Concilii Latera­
nensis decreto. Id, inquam, hæreticorum
impetum retunderet, et ora confringeret
cum non modica potestatis Ecclesiastic®
commendatione. Sed tamen, nec Ecclesia,
nec ejus filii Scriptores doctissimi ita res­
pondent, sed alia via longe diversa, qua
nostram assertionem confirmat, nempe
illud præceptum quantum ad substantiam
esse Divinum ex Christi institutione, ut
dub. præced. vidimus; solam autem deter­
minationem, aut modificationem quantam
ad tempus (quæ re ipsa in prima ejus
institutione imbibuntur) fuisse in eo Con­
cilio declaratam, ac praeceptam. Et quan­
tum ad Ecclesiam constat ex Concilio Tri-Ç^
dent. sess. 14, cap. 5, quæ se ab hæretico­
rum impugnatione protegens , inquit :
σ Manifeste refellitur eorum calumnia,
« qui eam (confessionem) a Divino mandato
« alienam, et inventum humanum esse,
« atque a Patribus in Concilio Lateranensi
« congregatis initium habuisse docere non
« verentur. Neque enim per Lateranense
« Concilium Ecclesia statuit, quod Christi
α fideles confiterentur, quod jure Divino
α necessarium,et institutum esse intellexe« rat, sed ut præceptum confessionis sal« tem semel in anno, ab omnibus, et sin« gulis, cum ad annos discretionis perve« nissent, impleretur. » Ubi manifestum
est Ecclesiam illud præceptum ab hæreti­
corum telis defendisse, non sibi deferendo
absolutam potestatem illud imponendi :
(quidquid fuerit de Chrisii præcepto, quod
I ab ipso impositum negarunt aliqui ex
antiquis

DISP. VIII, DUB. II.
(
I

i
j
;
!
■
I

i

aitliquis, et Catholicis Scriptoribus, qui
Concilium præcesserunl) ; sed palain con·
fiteudo tale præceptum fuisse jure Divino
impositum ante Concilium Lateranense,
atque Concilium istud non errasse in determinando præcise tempus, quo fideles
Divino illo præcepto satisfacerent. In quibus salis aperte significat Ecclesia se minime tale præceptum imposituram, ni i
illud supposuisset impositum : et sic propellit haereticorum calumnias contra eam
ipsius*Ecclesiæ dispositionem objectas.
Et quod ad Scriptores Catholicos attinet,
nihil est apud illos ista doctrina, sive res­
ponsione frequentius. Sed quia prolixum
foret omnes audire, satis nobis erit unus
Bellarminus in controversiis hujusmodi
... versatissimus. Observat Calvinus lib. 3
u&’ instil, cap. 4, § 7 : « Certe nullam de ea
« (confessione sacramenlali) statutam fuisse
Jura.» legem, aut constitutionem ante Innocenilii III tempora, eorum quoque Annales
enarrant... Itaque ipsis testibus nondum
< elapsi sunt anni trecenti, ex quo injectus
«ab Innocentio III laqueus, et imposita
«confitendi necessitas. » Ad hæc respon­
surus Bellarminus, lib. 3, de Pœnitent.
cap. 13, minime dixit Innocentium ha­
buisse potestatem præcipiendi confessio­
nem sacramentalem, iliaque rationabiliter
ulenfem voluisse fideles pro majori eorum
utilitate ad illam obligare : ut plane res­
pondere possent, quos modo contra nos­
tram assertionem Adversarios habemus,
qui juxta suam, et non inconsequenter
defenderunt Innocentii decretum,quidquid
fuerit de existentia, aut non existentia
Divini de confessione præcepti: et sic com­
pendiosius, et absolutius responsum Cal­
vini objectioni opponerent. At Bellarminus
aliter omnino se gessit, et omnino consone
ad ea, quæ hactenus diximus. « Neque
«Innocentius, inquit, aut Lateranense
«Concilium Confessionem simpliciter im< peravit, sed solum tempus determinavit,
« quo ea facienda esset. » Quemadmodum
etiam Concilia cetera supra citata ex Græcia, Africa, Gallia, Germania, et Pontifi­
cum Innocentii I, ac Leonis I, decreta non
confessionem simpliciter imperarunt, sed
aut de secreto confessionis, aut de aliis id
genus circumstantiis regulas statuerunt.
Idque ex simili decreto Zephirini Pontificis
probari potest, Zephirinus enim, ut in ejus

199

vita refert Platina, statuit, ut omnes Chris­
tiani adulti in solemni die Paschæ Eucha­
ristiae Sacramentum perciperent, Quod
decreto non intelligitur voluisse praecipere,
ut Eucharistiam Christiani aliquando su­
merent : quod a Christo ipso esse præcep­
tum nequeCatholici,neque Haeretici negant,
sel tantum negligentiae aliquorum occur­
rere, ac tempus determinare, ultra quod
perceptionem tam salutiferi Sacramenti
differre non liceret. Sic igitur Innocentius
III, non confessionem instituit, aut simpli­
citer imperavit : sed tempus, ultra quod
nemo Christianus eam differret, utiliter
omnino præscripsit. Hæc omnia Bellarmi­
nus non aliter defendens obligationem,jus­
titiam,et utilitatem (quas Calvinus negabat)
prædicti decreti Innocentii III, et Concilii
Lateranensis, quam ex suppositione præcepli Divini circa eandem confessionem :
quasi concedens, et hæreticis dans Eccle­
siam minime tale præceptum imposituram,
si ipsum jam Christo absolute impositum
non supposuisset.
24. Dicendum est secundo confessionem Sectulda
sacramenlalen cadere sub præcepto Ec­
clesiastico. Hæc conclusio est de fide, et
communis proinde inter Catholicos. Et
probatur : quia Concilium generale Late-conc.
ranense sub Innocentio III, eoque præsi-Lalcran·
dente, cap. 21, sequens decretum edidit,
quod refertur in cap. Omnis utriusque, de
Pœnit. et remis. « Omnis utriusque sexus
« fidelium, postquam ad annos discretionis
«pervenerit, omnia sua peccata semel
a saltem in anno confiteatur proprio
« sacerdoti, et injunctam sibi poenitentiam
« propriis viribus studeat adimplere, sus« cipiens ad minus reverenter in Paschale
« Eucharisliæ sacramentum : nisi forte de
« propriii sacerdotis consilio ob aliquam
« rationabilem causam ad tempus ab hu­
ff. jusmodi perceptione duxerit abstinen« dum. Alioquin vivens ab ingressu Eccle« siæ arceatur, et moriens Christiana se« pultura. » Et quamvis Durand, in 4 dist. r nt‘
J7, quæst. 14, probabile censuerit in prædicto decreto non contineri præceptum
rigorosum circa confessionem annuam, sed.
solum circa communionem in Paschate,
cui immediate applicantur pœnæ in illo
relatæ : et quamvis etiam D. Antoninus 3
part. Iit. 14, cap. 19, § 3, judicaverit præ- Anton,
cepium in eo decreto contentum, ut conti-

DE PŒNITENTIA.

L r -

neri evincunt ipsæ pœnæ illi adjunctæ.esse
per se de sola Communione in Paschale
facienda, de Confessione vero solum esse I
per accidens, aut ratione alterius, nempe
ipsius Communionis, ut debito modo fiat :
nihilominus post Concilium Tridentinum
concors sententia Theologorum est consti­
tutionem relatam continere verum prae­
ceptum erga confessionem per se, et independenter a Communione.
Et ita rem se habere ostenditur primo :
quia in Cone. Trident, ubi mentionem
fecit hujus decreti Concilii Lateranensis,
aperte significatur dari praeceptum annuae
Coniessionis, ex constitutione Lateranensi:
ïrLeb Dam SeS*
°’
Cn'm ?er
’ « Lateranense Concilium Ecclesia statuit,
< ut Christi fideles confiterentur, quod jure
« divino necessarium esse intellexerat ;
t sed, ut praeceptum confessionis saltem
« semel in anno ab omnibus, et singulis,
« cum ad annes discretionis pervenissent,
< impleretur. « Et can. 8 ejusdem ses.
inquit : a Si quis dixerit... ad eam (confesXfleffi. * sionem sacramentalem) non teneri omnes,
< et singulos utriusque sexus fideles, juxta
« magni Concilii Lateranensis constitutio« nem, semel in anno... anathema sit. »
Quæ obligatio supponit necessario praecep­
tum ; in his locis non fit communionis
mentio. Secundo, quia illa verba Latera­
nensis ; « Omnis utriusque sexus fidelium,
<c postquam ad annos discretionis perveneα rit, omnia sua solus peccata semel sal« lem in anno confiteatur proprio sacere doti, etc.,» vim praeceptivam important :
nec circa praeceptum Communionis in
Paschate (de quo nemo dubitat), alia adhi­
bentur, quæ sint magis praeceptiva. Tertio,
quia nihil est apud fideles magis vulgare,
et ab ipsis unguiculis in Catechismo Chris­
tianae doctrinæ magis apprehensum, quam I
dari quinque Ecclesiae praecepta, unum
confessionis in anno,et aliud communionis
in Paschate, quæ sunt ipsa lata in Latera­
nensi Concilio. Quarto, quoniam si quis
ob rationabilem causam excusaretur a
Communione, non propterea excusatur a
confessione in anno : el hac ratione pueri
antequam ad communionem sacram ad­
mittantur, obligantur ad confessionem.
Quæ omnia satis evidenter manifestant
contineri in eo decreto duo præcepta, con­
fessionis scilicet,et communionis,et eorum

«

T;

4

• ’:
; s·.

quodlibet obligare per so. Hinc colligitur
(et est praecedentium confirmatio) eum,qui
culpabiliter confessionem, et communio­
nem omittit in anno, committere duo pec­
cata, et unum, et alterum confiteri debere.1
Id docet communis Theologorum senlen· ««£· j
tia : et verum non esset, si homines non «
obligarentur ad annuam confessionem per^J
se, sed solum ratione praecepti obligantis*^*
ad communionem.
petai
25. Dicendum est tertio praeceptum istud
annuae confessionis positum in Concilio^
Lateranensi esse simpliciter pure huma-A*·
num, licet improprie, et secundum quidiran
possit appellari divinum. Ita Adrihnusin^
4, q. 1, de Confessione, Arauxo 3 part.^I
q. 84, art, 5, dub. 2, conci. 2, Prado in
tract, de Confes. q. 1, dub. 2, conci, 2.
Dicastillo disp. 7, dub. 3, conci. 2, et 4,
et alii. Probatur conclusio : nam essepræceptum divinum, vel humanum non atten­
ditur simpliciter penes materiam præceptam, quippe eadem materia potest cadere
sub utroque praecepto ; sed penes id præsertim attenditur, quod praeceptum divi­
num est a Deo immediate ; præceptam
autem humanum est immediate ab homine;
atqui praeceptum annuae confessionis in
Concilio Lateranensi editum, fuit imme­
diate non a Deo, sed ab homine, ab ipso
scilicet Concilio, ut ex terminis liquet, et
ex praecedenti assertione : ergo tale prae­
ceptum est simpliciter pure humanum.
Improprie vero, et secundum quid potest
appellari divinum : quia per se supponit
materiam praeceptam divino jure, nempe
confessionem sacramentalem, et super
eam adjicit determinationem temporis: sed
hæc est impropria locutio : alias eadem
ratione præceptam, quo Ecclesia praecipit
modum, et caeremonias, quibus conficitur
Eucharistia, foret divinum, saltem quoad
substantiam, ut quidam loquuntur ; quod
est falsum, cum sit praeceptum novum,
variabile pro tem«oribus, et locis, ac om­
nino distinctum ab eo, quo Christus præcepit absolute confici in Ecclesia Eucharistiæ Sacramentum.
Confirmatur , el declaratur amplius, C(Mflr
destruendo pariter motivum sententiæ con- bm.
I trariæ -. nam si præceptam in Lateranensi
j editum circa confessionem deberet dici diI vinum, maxime quia ejus objectum, sive
I materia esset illudmet, quod jure divino
fuerat

DISP. VIII, DUB. IL

;
:
I

j
j
!
j
■

fuerat, el supponebatur præceptum (licet
revera distinctio .inter praeceptum divinum,
et humanum non ex objecto, aut materia
desumatur, sed ex diversis potestatibus, a
quibus praecepta oriuntur, ut proxime dixi­
mus). Atqui falsum est idem esse objectum,
praecepti impositi a Christo, el praecepti
impositi a Concilio Lateranensi : ergo ta­
lia praecepta sunt simpliciter duo, et abso­
lute diversa : atque ideo dici non valet
præceptam positum in eo Concilio esse
quoad substantiam ipsummet praeceptum
Christi, sive divinum. Hæc secunda conse­
quentia palet ex prima, quæ legitime colligilurex præmissis. Minor autem, in qua
poterat esse difficultas, probatur turn ex
Concilio Tridentino sess. 14, c. 5, ubi cla­
moribus, et objectionibus hæreticorum
tetiL occurrens, inquit : « Neque enim per LaîKeaLi teranense Concilium Ecclesia statuit, ut
< Christi fideles confiterentur, quod jure
< Divino necessarium, et institutum esse
«intellexerat : sed ut præceptum confes< sionis sajtem semel in anno, ab omnibus,
« et singulis, cum ad annos discretionis
«pervenissent, impleretur.» In quo tes­
timonio duæ sunt propositiones, prima
negativa, scilicet Concilium Lateranense
non statuisse, quod fideles confiterentur :
secunda affirmativa ; nimirum Concilium
Lateranense statuisse, quod præceptum
confessionis saltem semel in anno adimpleretur. Ex quibus liquet non idem esse
objectum præcepli impositi a Christo, et
praecepti impositi a Concilio Lateranensi :
nam, ut Ecclesia semetipsam declarans
docet, Christus præcepit, quod sui fideles
confiterentur, sed Lateranense id non slatuil .· statuit vero præceptum confessionis
impleri saltem semel in anno, quod tamen
non fuerat a Christo præceptum. Tum
etiam (et ex præcedenti deducitur), nam
objectam, sive materia præcepti impositi
a Christo fuit sola Confessio sacramentalis;
objectum vero præcepti impositi a Concilio
Lateranensi non fuit prædicta confessio
secandum se, et absolute, sed fuit, ut expo­
nit Tridentinum, impletio illius præcepti
saltem semel in anno,sive hoc complexum,
Confusio sacramentalis singulis annis fa­
cienda : quæ duo sunt objecta simpliciter
diversa, et primum non determinatur in
suo genere per secundum, sed istud addit
super aliud materiam absolute diversam.

201

Quare præceptumimpositum a Lateranensi
solum secundum quid, et quid improprie
potest vocari divinum quoad substantiam,
quia præceptum divinum supponit : sed est
simpliciter præceptum humanum Eccle­
siasticum, quia, et processit immediate ab
humana Ecclesiastica potestate: et dirigitur
in materiam non a Christo præceptam,sed
in aliud tali materia superadditum, et a
Christo non præceptum. Idque facile de­
claratur exemplo supra posito conficiendi
Eucharistiam, quod magis expendere pos­
sumus in hunc modum : nam Christus
instituit, præcepitque sacrificium Missæ in
Ecclesia ; hæc vero pro majori ipsius sacri­
ficii veneratione præcepit, quod offerretur
a solis jejunis, indutis vestibus sacris, et
certis diei horis. Plane omnes istæ sunt
additiones adjectæ sacrificii substantiæ, illudque ex parte objecti, sive materiæ a
Christo præceptæ supponentes. Quo non
obstante nemo dicet illud ab Ecclesia præceptum esse divinum quoad substantiam,
aut idem quoad substantiam cum divino
Christi præcepto ; sed omnes recognoscunt
esse præceptum simpliciter diversum, et
pure humanum. Idem ergo, et ob eandem
rationem in præcepto, de quo agimus, di­
cendum est, ut facile consideranti eorum
paritatem constabit.
26. Nec refert, si dicas, prædicto dis­
Ecplica
cursu urgeri quidem posse Auctores asse­
rentes, quod Divinum confessionis præ­
ceptum a Christo impositum solum obligat
per se in articulo mortis, ut cum pluribus Arauxo.
tradit Arauxo supr. q. 86, art. 2, dub. 3,
conci. 2, aut asserentes, quod licet obliget
extra illud etiam periculum, et in decursu
vitæ, non tamen in tempore aliquo deter­
minato, utputa instra duos, aut tres annos,
sed solum vage, et in aliquo indeterminato
vitæ spatio, ut cum non paucis, referente
eodem Arauxo, docet Nugnus q. 2, SupNugnus
plem. art.3,dub. 3. Hi namque omnes, cum
non dicant fideles obligari divino præcepto
ad confitendum singulis annis ; recognos­
cere debent præceptum illud Concilii La­
teranensis confitendi in unoquoque anno
cadere supra materiam a Deo non præcep­
tam, atque ideo non esse divinum quoad
substantiam, sive materiam injunctam ;
sed esse simpliciter humanum tam ex parte
Ecclesiæ præcipienlis, quam ex parte rei
præceptæ, confessionis videlicet annualis,

■· ‘

t

?

I
(.
ff

·
r

:

>

i

202

DE PŒNITENTIA.

ad quam nos Deus non obligavit. Sed prae­
missus discursus nec vim, nec locum vide­
tur in nostris principiis habere, qui in
priori parte, disput 5, dub. 7, n. 329, sta­
tuimus praeceptum divinum pœnitendi de
peccato commisso obligare per se intra
annum ab ejus commissione, et subinde
contra tale praeceptum peccare, qui ultra
annum differt pœnitentiam. Nam Confes­
sio sacramentalis, cum sit sacramenti pœ­
nitentiæ pars, eodem modo ac illud cadit
sub præcepto : ergo ubi Ecclesia praecepit
fideles confiteri in singulis annis, non
aliud mandavit, quam illudmet, quod di­
vino jure, ac præcepto nobis injunctum
erat : et consequenter illegitime, et inconsequenter procedimus, dum ex eo, quod
Ecclesia praeceperit confessionem annuam,
colligimus mandasse rem a Deo non prae­
ceptam, et tale Ecclesiæ praeceptum esse
simpliciter, et quoad substantiam huma­
num.
BesponId, inquam, si dicatur, nullius momenti
MO
repîîw. <?st. Primo, quia licet nos ita sentiamus de
spatio, intra quod homo lapsus obligatur
ad pœnitendum , nihilominus sententia
nostra (quam etiam tuentur Soto, Prado,
Joannes a Cruce, et alii) solum est proba­
bilis, contradicentibus pluribus, referen­
tibus eam obligationem vel ad solam ex­
tremam necessitatem in articulo mortis,
vel ad aliud tempus vage, et indefinite per
vitæ spatium. Quod adhuc defendunt post
rrpposi-reprobatas a Sede Apostolica has proposi­
noues
repro­ tiones : e An peccet mortaliter, qui actum
bata·. «· dilectionis semel tantum in vita eliceret,
« condemnare non audemus. Probabile
n est nec singulis quidem rigorose quin­
te quenniis per se obligare præceptum chaσ ritatis erga Deum. » (Ex quarum con­
demnatione satis efficaciter confirmari va­
let resolutio a nobis proposita loco cit. ut
in eodem expendimus). Sed tamen pers­
tant plurimi, qui etsi contrariam tuentur:
et forte plures adhuc erant circa tempora
Concilii Lateranensis, quin nec ex Catho­
licis deerant tunc aliqui sentientes sacra­
mentum pœnitentiæ institutum quidem
fuisse a Christo, et sacramentalem confes­
sionem non fuisse ab ipso præceptam, nec
jure divino necessariam, sed relictam
fuisse voluntariæ fidelium electioni. His
itaque sententiis ducti fideles tepefieri cœperuut circa confessionis usum, rem certe

de se difficilem : unde multi raro, alii ra­
rissime, et post longas temporis moras
accedebant ad sanctum adeo, et necessa­
rium pœnitentiæ sacramentum. Videns
ergo illud generale Concilium summam
perniciem ex hac fidelium socordia, inde­
votione, infrequentia, et quasi contempla
erga hoc sacramentum, eisdem fidelibus,
totique ipsius Ecclesiae corpori imminere;
praecepit (non obstantibus hinc inde opi­
nionibus, quas nec approbavit, nec dam­
navit, sed praetermisit) ut fideles singulis
saltem annis semel confiterentur. In quo
summa providentia, et non minori tem­
perantia se gessit : nam prioribus tempori­
bus, ubi major erat fervor, et sanctitas
Christianorum,ter in anno obligabanturad
confessionem, ut patet ex Fabiano Papa
in cap. Et si non frequentius, de Consecrat,
dist. 2, et ex Concilio Turonensi tertio,
can. 50. Sed Lateranense attendens ex una
parte ad fidelium teporem, et ex alia ad
utilitatem ex sacramento obvenientem,nec
ejus usum reliquit eorum arbitrio, ex quo
noluit in dissuetudinem verti, nec illum
præcepit cum majori frequentia, ut abso­
lute polecat, sed quasi medium prudenter
eligens jussit, ut saltem in unoquoque
anno semel facerent sacramentalem Con­
fessionem. Ex quibus, ut ad id, unde pro­
cessimus, regrediamur, patet Concilii La­
teranensis decretum esse de re, quam certe
non constat cadere sub præcepto divino ;
quamvis nos opinemur cadere in sensu statim declarando.
Et hinc,ut tacitae objectioni occurramus, o®r,
non labefactatur doctrina superius tradita,
Ecclesiam scilicet non potuisse, nec posse
praecipere confessionem sacramentalem, si
illam non supponeret a Christo praecep­
tam : quod falsum apparet, siquidem ad­
mittimus Christum non praecepisse con­
fessionem annuam, quam tamen praecipit
Ecclesia. Non, inquam, corruit, aut dehis­
cit ille discursus : quia licet Christus non
praeceperit determinatum confitendi tem­
pus, praecepit tamen, nemine Catholico­
rum nunc reclamante, vel oppositum sen­
tiente, quod fideb’S confiterentur omnia
sua peccata ante mortem ; in quo tota hu­
jus praecepti difficultas posita est. Quare
illa supposita, et aliquando superanda, po­
tuit Ecclesia tempus aliquod, ut ei fieret
satis, assignare, atque praecipere, non adji­
ciendo

DISP VIII, DUR. II.

ciendo novam aliquam substantialem, et
gravem difficultatem. Quod secus continge­
ret, si praeciperet confessionem peccato­
rum a Christo nullo modo praeceptam, sed
relidam per modum consilii libero fide­
lium arbitrio, ut supra ponderavimus.
5i Ei„ Secundo, ac brevius illud effugium, in
quo praecludendo sumus, obtruditur ani­
madvertendo, quod nos loco citato non as­
serimus hominem jure Divino obligari
post lapsum ad pœnitentiæ sacramentum
suscipiendum intra annum, sed ad poeni­
tentiam :quæ sunt res diversæ, et poste­
rior latius longe patet, quam prima.Itaque
diximus, et modo affirmamus hominem,
qui post baptismum lapsus fuerit in mor­
tale, teneri jure divino intra annum de eo
poenitere, tum ut Deo satisfaciat, et recon­
cilietur, tum ut propriæ saluti consulat.Id
vero potest fieri, vel per contritionem cum
voto confitendi peccata tempore debito, ut
puta juxta plurium sententiam in articulo
mortis;vel per ipsum pœnilentiæsacramenlumeum faciens cum attritione contritum,
ut disp. præced. n. 65, et seq. explicuimus.
Unde minime sequitur quod juxta nostram
sententiam obligentur jure divino fideles
in mortale lapsi ad confessionem intra an­
num, et sacramentum pœnitentiæ in re;
sed solum sub disjuncte explicata : quare,
si contritionem eliciant, illi obligationi ex
jure divino satisfaciunt, proponendo con­
fiteri tempore debito, quodeumque illud
sit, et juxta diversas opiniones assigna­
tum. Unde magis roboratur fundamentum
pro nostra assertione propositum : quo­
niam Concilium Lateranense præcepit de­
terminate confessionem annuam : hæc au­
tem non erat, neque est jure divino
praescripta : ergo Concilium injunxit rem
divino jure non præceplam : atque ideo
praeceptum Concilii tam ex parte imme­
diate praecipientis, quam ex parie materiæ
præceptæ est simpliciter humanum,et non
potest dici divinum quoad substantiam,
nisi improprie,et secundum quid,quatenus
supponit aliquod præceptum divinum de
confessione absoluta.
27. Ex quibus infertur primo hominem
lapsam, qui culpabiliter omittit annuam
confessionem, non peccare ex vi hujus
contra præceptum divinum, sed solum con­
tra præceptum Ecclesiasticum. Ratio palet
ex dictis .· nam præceptum præcipiens an­

203

nuam confessionem non est divinum, sed
humanum Ecclesiasticum : ergo illam
omittens non contra illud, sed contra istud
ageret, el peccaret. Et confirmatur .· quia si I)lati0
post lapsum eliceret contritionem, salisfa-prin».
ceret præcepto divino de pœnitentia, etiam
juxta strictiorem, quam tenemus senten­
tiam, quod illud obligat ad non differen­
dum poenitentiam ultra annum : et tamen
omittendo postea culpabiliterconfessionem
annuam peccaret contra decretum Concilii
Lateranensis determinate illam præcipientis : ergo talis confessionis omissio pecca­
tum foret non contra præceptum divinum,
sed contra Ecclesiasticum. Diximus, ex vi
hujus : quia si per totum annum tam con­
tritionem, quam sacramentalem confessio­
nem omitteret, profecto unum, et alterum
præceptum violaret, et peccaret contra
utrumque. E converso recipiendo cum sola
attritione validum, ac fructuosum pœni­
tentiæ sacramentum, utrumque præcep­
tum adimpleret : ecclesiasticum quidem,
ut ex se liquet ; divinum vero, quia per
attritionem cum sacramento assequeretur
ejus finem, nempe reconciliationem cum
Deo, et propriam peccatoris salutem, dum
ex attrito fit per sacramentum contritus,
utique habitualiter per gratiam, et chari­
tatem, ut suo loco explicatum reliqui­
mus.
Infertur secundo, Ecclesiam posse abro-seennda
gare, seu tollere præceptum annuæconfessionis. Sic docent communiter Theologi, etSoIO
videri possunt Soto in 4, dist. 18, q. I.suarw.
art. 5, et Suarez disp. 36, sect. 1, an.5. Sed
an omnes loquantur consequenter, non ita
patet : quia Ecclesia nequit abrogare præcepta divina : plures autem eorum asse­
runt istud annuæ confessionis esse simpli­
citer divinum quoad substantiam. Sed
juxta nostram sententiam res est perspicua
ab opposito fundamento : nam prædictum
præceptum est simpliciter humanum ec­
clesiasticum ; Ecclesia vero abrogare valet
leges a se conditas, sicut in aliis communi­
tatibus, et principibus contingit. Sed ut
talis abrogatio licite fieret, necessaria foret
causa salis gravis, et urgens, quippe ea
potestas data est Ecclesiæ in ædificationem, et non in destructionem : talis vero
abrogatio sine urgenti causa esset toti fide­
lium communitati valde nociva, atque ideo
illicita. Unde oportet distinguere : nam

2Û4
Sl·,

I.

DE PŒNITENTIA.

praedicti præcepli abrogatio dupliciter fieri
posset : primo tollendo absolute illud, et
nullam relinquendo pro confessione tem­
poris determinationem : secundo prorogando tempus de facto assignatum desi$KlIUS· gnando v. g. pro ea obligatione tempus
duorum, aut trium annorum. Ad primum
censemus nunquam posse occurrere ratio­
nabilem causam, quæ illud honestaret ; et
aliunde ex prædicta abrogationesequi gra­
vissima damna, utputa minorem de sa­
cramento pœnitentiæ existimationem, et
nullam, aut fere nullam in fidelibus, prae­
sertim idiotis, et rusticis curam de pro­
pria salute : quare Ecclesia suo muneri, et
potestati illa incommoda vitandi palam
contrairet, si nullum confitendi tempus
designaret, vel assignatum poenitus tolle­
ret. In secundo autem non videmus repu­
gnantiam : fieri enim posset, quod Ecclesia
ad eum statum, et miseriam ob persecu­
tionum rabiem redigeretur, ut facile non
possent fideles confiteri singulis annis ;
atque ideo licitum appareret prorogare
tempus, et assignare majus spatium duo­
rum v. g. annorum. Sed hoc non ita con­
tingens est in tuta Ecclesiæ communitate,
sed magis in aliquo regno, aut Provincia,
in quibus nimis urgeret in fideles persecu­
tio, el in confessionem odium. At nec in
isto casu videtur illa abrogatio necessaria,
vel in loto, vel in parte : sufficeret nam­
que epicheja, seu rationale lumen dictans
præceplum illud humanum tempus confes­
sionis determinans, non obligare tunc cum
tanto periculo.
Quæ de abrogatione diximus, extendi
possent, et debent ad dispensationem per
Ecclesiam, sive Papam in eodem annuæ
confessionis præcepto, et quidem a for­
tiori ·, cum plus sit abrogare legem, quam
in illa dispensare : abrogatio enim totali­
ter relaxat legem, dispensatio vero solum
in parte : unde si Ecclesia potest, ut dixi­
mus,prædictum præceptum abrogare,pari­
ter in eo dispensare. Sed sicut abrogatio
Tequirit justam causam, quæ nullo modo
occurrere potest ad abrogandum totaliter
prædictum præceplum respectu totius com­
munitatis fidelium ; ita nec ad dispensan­
dum in eo cum eadem extensione, et lati­
tudine.Cæterum sicut ad abrogandum illud
partialiter quantum ad aliquam temporis
partem,vel respectu alicujus Provinciæ non

Deo
modi
ibropndi
praocpWra
Ieôo'rçsaonfc.

repugnat rationem justam occurrere : sic
etiam dicendum est de dispensatione, quæ
aliquid temporis prorogaret respectu alicujus, aut aliquarum personarum ; degen­
tium v. g. inter barbaros, aut hæreticos.
Quoquo autem modo, et abrogatio, et dis­
pensatio fierent, valid® forent : quia cum
prædictum praeceptum factum fuerit, et
conservetur dependentor avoluntatePapa?,
vel Ecclesiæ, abrogatio, vel dispensatio te­
neret, quamvis fieret illicita. An autem ea
inordinatio foret peccatum mortale, aut
non,regulandum est juxta duas satis com­
munes sententias, quarum una in univer­
sum affirmat superiorem, aut legislatorem
peccare mortaliter, quando sine causa in
sua lege dispensat. Ita Solus, Covarruv.^·
Suar. Tapia,et alii, quos refert N. Andreassaru,
tract, de Legibus c. 5, punct. 6, n. ôü.&ssi,
Alia vero id cum hac generalitate negat.Ita
Basil. Sanch. Villalobos, et alii, quibus Arto,
relatis subscribit ipse Andreas loc. cit. n.
66. Sed hæc ipsa secunda sententia addit,
quod si exdispensatione sequatur damnum
extrinsecum, utputa scandalum, turbatio
Reipublicæ, contemptus legum, etc., tunc
dispensatio foret peccatum mortale.Etconformiter ad prioris sententiæ resolutio­
nem,et posterioris limitationem dicendum
est Pontificem, vel Ecclesiam non posse
absque gravi peccato abrogare totaliter, vel
dispensare cum tota fidelium communitate
in prædicto præcepto : quia ex tali vel
abrogatione,vel dispensatione plura Christianæ Reipublicæ sequerentur incommoda,
etinierea potissime ipsius Confessionis
contemptus, ut supra diximus. Quæ damna
forsan vitari possent in abrogatione parti­
culari ad modicum tempus, et in dispen­
satione cum aliquo particulari, cessante
scandalo, et aliorum notitia : et sic abro­
gans, aut dispensans vel non peccaret ab­
solute, vel non peccaret mortaliter. Sed
vix, aut nullo modo causam reperimus,
quæ abrogationem, aut dispensationem in
tanto præcepto honestet ; cum aliæ provi­
dentiae, quælibet necessitas repræsentetur,
possint pro ejus remedio occurrere.

DISP. VIII, DL’B. II.

§n.
Iteensentur sentent te prannissis assertioni­
bus opposite.

28. Contra primam conclusionem sen?3λ·ι, liant Adrianas in 4, q. 2, de Confessione,
füx Joannes de Medina cod. de Confessione, q.
^”2, Suarez disp. 35, sect. 1, Vasquez q. 90,
art. I, dub. 4, Filliucius tract. 7, cap. 2,
quæst. 2, Gaspar Hurtado disp. 7, diffi­
cult. 8, et communiter Recentiores, eisque
ex Thomistis adhæret Nugnus q. 6, Suppl.
art. 1, dub. 3, qui affirmant Ecclesiam
potuisse præcipere annuam confessionem
peccatorum, licet confessio a Christo præ!Arp- ceptanon esset. Quod probant primo : quia
-•^Ecclesia, salva sacramentorum essentia, et
veritate, potest circa illorum usum præ­
cipere, quæ congrua judicaverit pro salute,
et utilitate fidelium ; sed quod confessio
fiat singulis annis non est contra essen­
tiam, el veritatem sacramenti pœnitentiæ,
ut de se liquet; aliunde vero multum con­
gruit fidelium utilitati, ut nos supra pon­
deravimus : ergo Ecclesia posset præcipere
Γ^Ί fidelibus confessionem annuam, quamvis
iriii. a Christo praecepta non fuisset. Major, in
qua sola poterat esse difficultas, probatur
ex Concilio Trident, sess. 21, cap. 2, ubi
ait : « Præterea declarat hanc potestatem
« perpetuo in Ecclesia fuisse, ut in sacra­
li mentorum dispositione, salva illorum
< substantia, ea statueret, vel mutaret,
« quæ suscipientium utilitati, seu ipsorum
< sacramentorum venerationi, pro rerum,
i temporum, et locorum varietate magis
« expedire judicaret, etc. » Idque varietate
in modo celebrandi sacramentum matri­
monii, in modo conferendi baptismum per
immersionem, aut per aspersionem in
dando, aut negando laicis sacramentum
Eucharistiæ sub utraque specie, el aliis
sexcentis exemplis, confirmari potest.
Confirmatur primo : quia non obstante,
.η'· quod Christus non præceperil fideles con­
fiteri in unoquoque anno, Ecclesia potuit
præcipere, præcepitque annuam confessio­
nem, ut constat ex secunda assertione nos­
tra : ergo quamvis Christus confessionem
non praecepisset, Ecclesia illam præcipere
posset. Probatur consequentia tum a pari­
tate: quia ita comparatur præceplum Ec­
clesiæ confitendi non supposito Christi

205

confitendi præcepto ; sicut præceplum Ec­
clesiæ confitendi singulis annis non suppo­
sito præcepto Christi in eisdem singulis
annis confitendi : ergo si Ecclesia potuit
hoc præceplum imponere, potuit el illud.
Tum etiam, quia si non posset,maxime ob
ingentem difficultatem rei a Christo non
præceptæ ; sed etiam in confitendo singulis
annis est notabilis difficultas in re, quæ a
Christo præcepta non est : ergo sicut Ec­
clesia præcepit confessionem annuam,licet
a Christo præcepta non fuerit, sic etiam
posset præcipere absolute confessionem
peccatorum,quamvis hæcabsolutea Christo
præcepta non esset.
Confirmatur secundo : quia Christus non Confir.
præcepit confessionem venialium ; et ta-nwt. 2.
men Ecclesia potest illorum confessionem
præcipere : ergo pariter posset præcipere
mortalium confessionem, licet non esset a
Christo præcepta. Cetera constant, et mi­
nor, in qua poterat esse difficultas, ostendi­
tur : nam Ecclesia in Clementina, Ne in
agro Dominico de statu Monachorum,
præcepit Benedictinis, ut singulis mensi­
bus confiterentur ; sed incredibile est,
quod hoc præceptum direxerit ad confi­
tenda sola mortalia, cum hæc non ita com­
muniter reperiantur in personis religiosis,
ut plane erant illi, qui ex desiderio majo­
ris perfectionis, ac reformationis in suo
Ordine, illud præceptum a Sede Apostolica
petierunt : ergo tale præceptum obligavit
etiam ad confessionem venialium.
Confirmatur tertio : quia Christus nonConlir.
præcepit iteratam mortalium confessio-mat. 3.
nem ; sed Ecclesia potest fidelibus præci­
pere, ut peccata mortalia semel confessa
iterum confiteantur : ergo ^similiter licet
Christus non præcepisset absolute morta­
lium confessionem, posset Ecclesia illam
absolute præcipere. Minor probatur primo
ex decreto Martini V, in Extravag. Ad ube­
riores fructus, ubi statuit fideles, qui Fra­
tribus confiterentur, teneri nihilominus
semel in anno suis Parochis confiteri. Et
Sixtus IV, in Extravag. Vicos inter com­
munes, titulo de tregua, ct pace præcepit
Mendicantibus, ut desisterent prædicare,
quod subditi non tenentur saltem in Pas­
chale confiteri proprio sacerdoti, et subjun­
xit : « Quia de jure tenentur Parochiani
« saltem in Paschale proprio confiteri sa­
it cerdoli. » Obligavit itaque Ecclesia fide-

;

206

DE PŒNITENTIA.

les, ut confiterentur Parocho peccata, de
quibus fuerant per Mendicantes, et alios
Fratres jam absoluti. Secundo, et urgen­
tius, probatur eadem minor : quia apud
Cistercienses statutum est Monachos, qui
intra annum cum confessario ordinario
confessi fuerint, debere eadem peccata in
fine anni suo Abbati confiteri, ut ex eodem
Ordine refert Dionys. in-1, dist. 23, q. 2,
art. 2. Et quam vis ille non bene sentiat de
tali statuto, quasi imprudenter facto,et non
habente vim obligandi : nihilominus illud
approbatum, et confirmatum est a duobus i
Pontificibus, Sixto IV, et Pio II. Ergo Ec- |
clesia praecipere potest iteratam peccato­
rum confessionem,quamChristus non præcepit.
i;«sp(.D- 29. Ad argumentum respondetur majoS'meuia rem £°lum cerificari per se loquendo in
rebus, quæ non afferunt gravissimam fide­
libus difficultatem ; vel si eam afferant,non
praecipiuntur absolute, sed solum ex sup­
positione ipsis fidelibus voluntaria ; sicut
continentiam perpetuam, rem de se satis
diflicilem, præcipit aliquibus hominibus,
nempe Clericis majorum Ordinum, non
quidem absolute, sed ex suppositione illis
libera, quod voluerint ordinari cum tali
onere. Illa vero, quæ pro suadendo majo­
rem efferuntur tum ex Tridentino, tum ab
exemplis, non amplius, quam a nobis con­
cessum evincunt : omnes enim illae muta­
tiones, vel additiones nullam fidelium
considerabilem molestiam inducunt, ut
facile consideranti constabit. Si autem no­
tabilissimam ultra præceptum Divinum
afferrent, forsan præcipi non valerent, ut
quod matrimonium non celebraretur inter |
consanguineos in quolibet gradu etiam re­
motissimo, aut quod nemo susciperet Eu­
charistiam, nisi præmissa semper confes­
sione,licet nullum adesset mortale novum,
sed sola venialia. Ad minorem autem di­
cendum, quod ea utilitas, quam ex confes­
sione annua præcepta repræsentatur, non
dependet a præcepto ; sed possent fideles
illam consequi independenter ab illo, ac­
cedendo ad sacramentum, quoties vellent
illo voluntarie uti : sicut et modo sæpius |
inira annum confitentur, quamvis id ab
Ecclesia non præcipiatur. Intellectis ita­
que, et omissis in prædicto sensu majori,
ac minori,neganda est absolute consequen­
tia : nam in confitendo omnia peccata

I mortalia est adeo magna difficultas, ut
soli Dei præcppto reservatur : quo non
I
I supposito, si Ecclesiasticum poneretur,non
I
multum afferret utilitatis, quippe quæ La­
beri etiam posset sine illo, per voluntarium fidelium accessum. Modo autem sup­
ponitur praeceptum divinum, et congruit
quod Ecclesia per proprium excitet desi­
des, ut confitendo saltem semel in anno,
tam Divino, quam Ecclesiastico satisfa­
ciant, et fructum ex confessione perci­
piant.
Unde ad primam confirmationem, pra-sr^
•
i
·
lio I
termisso antecedenti, negamus consequentiam ob manifestam disparitatisrationem
nam modo adest Divinum præceptum nos
obligans absolute ad confitendum omnia
peccata mortalia, quamvis de illis perfec­
tam contritionem habeamus ; ista quippe
de facto non aliter peccata remittit, quam
voto, sive proposito illa subjiciendi clavi­
bus. Sub quo onere, sive obligatione posi­
tos nos supponit Ecclesia. Quod autem
huic obligationi satisfiat hoc, vel illo tem­
pore, non addit notabilem, aut molestam
nimis difficultatem ; cum solum versetur
circa differentiam temporis, et non circa
substantiam illius oneris a Deo injecti. Et
cum circa determinationem temporis, in
quo praeceptum Divinum urgebat, essent
plures sententiae, ut vidimus num. 26,aliis
assignantibus totum vitae spatium, aliis ad
brevius tempus restringentibus : consul­
tissime processit Ecclesia determinando
tempus unius anni, et praecipiendo, quod
fideles saltem intra illud confiterentur ; ne
scilicet præceptum Divinum usu, fine, ac
fructu, ut in multis contingebat, defrauda­
retur cum summo non confitentium in tota
vita dispendio. Assignavit autem spatium
unius anni, quod nimis multum non est,
et qualeiaxa aliquorum sententia deside­
raret ; nec tamen est nimis breve, ut mo­
lestiam notabilem afferat ; sed medium.ac
temperatum, ut prudentia posset praescri­
bere. Hinc ad primam consequentiae pro­
bationem patet nullam esse paritatem :
nam de facto datur absolute Divinum de
confessione præceptum, cui Ecclesia potuit
in sensu praemisso adjicere : sed in contra­
ria suppositione nullum præceptum Divi­
num daretur de confessione : ei ideo Eccle­
sia non posset ejus onus simpliciter intro­
ducere. Ad secundum etiam constat : nam
molestia

DISP. VIII, DUB. II.

molestia, quæ de facto occurri l ex determi­
natione unius anni, est salis levis comparalivead provenientem ex Divino præcepto
confitendi absoluto omnia mortalia : unde
minime excedit potestatem Ecclesiæ in
recta gubernatione fidelium. Sed facta
suppositione contraria, quod non daretur
præceptum Divinum ; onus molestissimum
imponeret ipsa Ecclesia, si confessionem
praeciperet, quam Christus sacramenti
pœnitentiæ institutor solum sub consilio,
et pro pœnitentium arbitrio relinqueret.
jjjft. 30. Ad secundam confirmationem resf'£f. pondetur distinguendo minorem, eamque,
si intelligatur de confessione aliquorum
peccatorum venialium aut vage, aut delernate, admittimus ; sed intellectam de
confessione omnium venialium illam ne­
gamus, et deinde absolute consequentiam.
Itaque dicimus non posse Ecclesiam obli­
gare fideles ad confitendum omnia venia­
lia : id enim, præterquam quod non est
præceptum a Christo, foret nimis durum,
et intolerabile, ut recte notavit Logo disp.
15, sect. 6, § 4, num. 129 ; sunt enim ipsa
plurima, et non omnia facile cognoscun­
tur. Quin Arauxo q. 84, art. 5, dub. 4,
vehementive addit talem legem non fore
validam:quia esset imprudens, et injus­
tum facere peccata venialia materiam ne­
cessariam sacramentalis confessionis, et
quod essent connexa in ordine ad absolu­
tionem, quæ non sunt connexa in ordine
ad remissionem, cum unum possit sine
alio remitti. Lex autem maxime Ecclesiæ,
saluti animarum prospiciens debet esse
justa et prudens. Sed tamen non reperimus repugnantiam in eo, quod Ecclesia
praciperet confessionem aliquorum venia­
lium delerm i natae speciei, v. g. mendacii,
vel vage hujus, vel alterius ad arbitrium
pœnitentis ; quamvis id a Christo præceptum non sit. Quia ex una parte sic con­
fiteri venialia vix ullam molestiam affer­
ret, non quidem examinis, quod illo modo
præcipiendi in totum pœna vitaretur : nec
alterius erubescentiae, cum non sit, qui in
venialia non labatur. Aliunde vero ex
parte finis occurreret magna utilitas fre­
quentandi confessionem, et percipiendi
gratiæ augmentum. Hæc autem non ita
occurrunt in confessione mortalium .· quia
cum unum absque aliis remitti non possit,
si semel unum ; omnia confiteri debent :

207

et omnia ob sui gravitalem, et qnædam ob
specialem turpitudinem, aut maliliæ ex­
cessum summam in sua manifestatione
afferunt pœnitenli confusionem, omnibus
molestiis graviorem. Quare, si non fuis­
set mortalium confessio praecepta , non
posset ab Ecclesia præcipi ob magnam,
quæ fingatur, utilitatem : præsertim cum
hæc per alia media, et confitendo volunta­
rie, sive absque præcepto obtineri posset,
ut supra diximus. Probatio autem minoris
id tantum suadet, quod concedimus, ut
facile consideranti constabit : illa enim
constitutio obligabat Benedictinos mona­
chos ad semel confitendum singulis men­
sibus, quod multum ad eorum reformatio­
nem, et majorem perfectionem referebat.
Sed non obligabat determinate ad morta­
lia, nec determinate ad venialia : et rursus
ubi non occurrerent mortalia, non obliga­
bat ad confessionem omnium venialium,
sed ad confessionem saltem alicujus,quodcumque esset. In quo sensu non multam
molestiam afferebat, nec singularitatem
odiosam : et aliunde multum conducebat
ad perfectionem vitæ Religiosæ, et ad pro­
pulsandam notam, quam certe non vitaret
Religiosus, qui integrum mensem absque
confessione sacramentali transigeret.
An autem illud decretum Clementina}
obligaverit Benedictinos sub peccato mor­
tali, non certo constat. Sunt, qui sentiunt
illud solum obligasse ad confessionem
mortalium, in quæ monachi post ultimam
confessionem incidissent : nam censent,
quod, sicut in cap. Omnis utriusgue sexus,
facta est determinatio præcepti divini ad
confessionem annuam pro omnibus fide­
libus ; ita in dicta Clementina facta est
major determinatio tam præcepti divini,
quam præcepti Ecclesiastici ad confessio­
nem menstruam pro monachis Benedictinis, sic exigente majori illorum perfec­
tione supra communem vitam fidelium.
Unde consequenter docent, quod sicut fi­
deles in vi prædicti decreti Omnis non
tenentur confiteri nisi peccata mortalia
hactenus clavibus non subjecta : et ideo si
illis careant non tenentur ad annuam con­
fessionem juxta communiorem, et proba­
biliorem sententiam : sic etiam illi mona­
chi solum obligarentur ad confessionem
menstruam, si haberent morlalia ; secus
vero si solum venialia : horum enim con-

20S

*

»

DE PŒNITENTIA.

fessio non cadit sub præcepto divino, nec
sub Ecclesiastico, quorum illa Clementina
iWgid. fuit determinatio. Quam doctrinam indi­
cavit Glossa, quam refert, et sequitur Del­
gadillo cap. 17, dub. 22. Sed illis non
acquiescimus ; quia communis sententia
est, el prædietæ Clementina valde confor­
mis, illam absolute obligasse Benedictines,
utsingulis mensibus confiterentur in sensu
supra præmisso, hoc est, abstrahendo a
qualitate materiae remotae, quod essent
mortalia, aut venialia prius confessa, vel
non confessa. Attendit enim per se illa
Aposlolica constitutio non ad necessitatem
absolutam, sed ad majorem profectum, et
decentiam, quæ in Religiosis frequenti usu
sacramentorum proveniunt, et quod inde­
cens esset illos ultra mensem omittere
confessionem. Cujus generis sunt similia
statuta cum apud nos, cum apud alios Or­
dines confitendi non solum singulis mensibus.sed etiam in singulis hebdomadibus.
Nec ista referuntur ad casum præcisum
conscientiæ peccati mortalis ; sed præcipitur absolute confessio, quamlibet ma­
teriam afferat.
. 31. Quare praetermissa ea responsione,
perstat dubium propositum de qualitate
cajciâD. oM’gationis <?x vi illius Clementina». CajeCaiius. tanus tom. 1 opus?, tit. 5, q. 1 Canus de
pœnit. part. 5, § J/ vero huic : et alii sen­
tiunt non obligasse sub mortali. Quia ut
proxime vidimus, non obligabat ad con­
fessionem mortalium, sed illi fiebat satis
confitendo praecise vel unum veniale : id
vero est materia levis, ad cujus confessio­
nem nemo sub mortali obligatur. Ad quam
Xavirr sen,ent*am videtur accedere Navarros de
pœnit. dist. 6, dum dixit monachos illos
debuisse confiteri singulis mensibus ex
honestate, non addens majorem obligatio­
nem. Sed alii non minus graves censent
eam obligationem fuisse sub mortali. Ita
. Sotus in 4, dist. 18, q. 1, art. 3, Vasquez
vjsÎ(Ù. q-θθ, art. 2, dub. 3, a num. 8 et alii, quiSiunas. £us favet Suarius disp. 36, sect. 5, num.5,
cum motiva contrariae opinionis dissolvit.
Horum ratio est, quod lex non minorem
vim habet ad obligandum subditos in de­
bita materia, quam votum ; sed votum
confitendi singulis mensibus, vel non de­
terminando materiam, vel determinando
sola peccata venialia, obligat sub peccato
mortali : quippe talis voti materia, nempe

confessio est satis gravis, quidquid fuerit
de qualitate peccati in ea explicandi :
ergo idem dicendum est de lege, aut decre­
to confitendi singulis mensibus. Præsertim
cum legislator utitur verbo teneantur, aut
alio simili de se sufficienti ad inducendum
gravem obligationem. Utramque senten­
tiam censemus valde probabilem. Sedqau
sit praeferenda,determinare non possumus,
nisi cognitis prius traditione, acceptatione,
et modo, quibus ea lex in prædicto Sacra
Ordine practicari erepit, et nunc est in
usu : ab his namque, et non a nuda lege
pendet qualitas obligationis, nt sæpe in
similibus contingit. Quare accurata decisio
remittenda est ad domesticos, sapientes, et
timoratos prædicti Ordinis professores.
Interim in casu dubii magis inclinamurad
secundam opinionem : quia, ut recte vidit
Suarez loco cit. in dubio qualitas obliga­
tionis legis regulari debet juxta vim ver­
borum. quibus utitur, et conditionem
materia», in quam cadit : ad quæ, si in ea
Clementina attendamus, gravem reperiemus obligationem induxisse. Et motivant
primæ opinionis non premit : quia licet
peccatum veniale sit materia levis, con­
fessio tamen ejus est materia satis gravis,
et multum conferens ad perfectionis aug­
mentum : quare sicut potest esse materia
obligationis gravis respectu voti, ut omnes
concedunt, sic etiam respectu legis. Et
minime dubitamus, quod si apud nos con­
vinceretur aliquem religiosum per tres,
aut quatuor menses non accessisse ad sa­
cramentum pœnitentiæ, possentsuperiores
illum cum praecepto formali obligare ad
confitendum : tum, ut isto medio adeo
opportuno illum inducerent ad studium
perfectionis, cui comparand® ex profes­
sione tenetur : tum. ut vitaretur scandalam
aliorum religiosorum ex tam extraordina­
ria apud nos confessionis infrequentia,
quæ videretur ejus contemptus, aut potius
propriae salutis : timerent namque omnes,
ne quid gravioris ibi mali lateret.
Hic vero duo observanda sunt. Primum, rota
in Concilio Trident, sess. 25, cap, cap. 10,ΤπΚ·
istud decretum reperiri : « Attendant dili” genter Episcopi, ac ceteri Superiores
« Monasteriorum Sanctimonialium, ut in
« Constitutionibus earum admoneantur
« Sanctimoniales, ut saltem singulis men« sibus confessionem peccatorum faciant,
etc.

DISP. VIH, DUB. II.

» etc.» Ex quo dicere quis posset eodcm
modo discurrendum esse de illis quantum
ad obligationem confitendi singulis mensi­
bus in vi hujus decreti, ac de Benediclinis
in vi decreti Clomentinæ relata). Sed res
aliter omnino se habet : nam verba Tridenlini immediate relata non important
rigorosam legem, quæ præcepti obligatio­
nem inducat : quippe verbum Ad moneantur,
quo Concilium utitur, non est præceptivum, sed exhortativum. Secundum, ali­
quos esse, qui ex prædicta Clementina,
præsertim prout a nobis explicata, colli­
gunt, quod sicut Benedictini tenentur
confiteri singulis mensibus, quamvis pec­
cata mortalia non habeant, sed opus eis fit
aliam materiam adhibere, utputa venia­
lia, vel mortalia jam confessa : sic etiam
omnes fideles tenentur absolute confiteri
singulis annis, quamvis nullum peccatum
mortale non confessum habeant, sed sola
venialia : quia Concilium Lateranense
absolute, et sine ulla restrictione præcepit
omnibus fidelibus annuam confessionem,
sicut Benedictinis præcipitur menstrua.
Sed de hac difficultate congruentior erit
locus infra n. 44. Interim notamus illa­
tionem esse illegitimam : quia attendit ad
solam materialem similitudinem verborum
in utroque decreto, prætennisso respectu
ad personas, et fines, ex quibus major, aut
minor extensio legis dependet, ut rationa­
bilis sit. Clementina directa est ad viros
religiosos perfectioni vacantes, quibus con­
gruit singulis mensibus confiteri saltem de
venialibus,nec id ipsis durum, aut moles­
tum reputari debet ; sed decretum Latera­
nense ordinatum fuit pro omnibus fideli­
bus etiam idiotis, quibus molestissimum
foret, ubi mortalia non habent, obligari
ad venialium confessionem. Præterea Cle­
mentina in id studuit, ut illi monachi suo
profectui vacarent tum per alia media,
. tam perconfessionem menstruam quorum­
libet peccatorum, ad quam illa in personis
spiritualibus est aptissima. Sed Lateranen­
sis constitutio illud præcipue intendit, ut
praeceptam Christi de confessione non
penitus vacaret, ut in multis contingebat :
ei ideo tempus, in quo impleretur, deter­
minavit : cum autem divinum Christi
præceplum ad solam mortalium confessio­
nem se extendat ; istorum praecise confes­
sio in decreto illius Concilii comprehensa
Satmanl. Curs. Theolog, torn. XX

209

fuisse videtur. Reliqua prosequemur loco
citato.
~~
32. Ad tertiam confirmationem negamus Pit
minorem. Et ad primam ejus probationem^'^
dicendum est illas pontificias constitutio-mationi.
nes, tunc obligantes, non imposuisse fide­
libus obligationem confitendi iterum Pa­
rocho peccata jam apud alios confessa ; sed
solum confitendi semel in anno Parocho
saltem in Paschale : sicut modo est obli­
gatio accipiendi semel communionem ab
illo. Unde confessio ex præcepto Parocho
facienda solum erat de peccatis, quæ post
ultimam confessionem occurrerent, ut pos­
tea declaravit Benedictus XI, in Extravag. BencInter cunctas diffiniens confessos Fratri bus dict· -χΓ·
privilegiatis non teneri illa peccata iterum
confiteri, « non obstante, inquit, constitu« tione Generalis Concilii, quæ sano intel« lectu (ne sequatur absurdum, quod per
« pœnitentiam peccata dimissa quisconfi« teri debeat, et quod liberatus debitor ad
« solvendum maneat obligatus) intelligen« tia est de illis, qui peccata sua confiteri
« aliis neglexerunt. » Diximus tunc obligantes, quia modo certum est non obligare:
et omnes Religiosi sumus in pacifica pos­
sessione utendi privilegio, quod habemus
administrandi sacramenta pœnitentiæ, et
Eucharistiæ in quolibet tempore, excepta
Eucharistiæ administratione in Paschate,
et in articulo mortis.
Unde ad secundam ejusdem minoris
probationem, quæ tangit speciale sacri
Ordinis Cisterciensis statutum, et solet
majus negotium facessere (omissa Vasquii
responsione, qui q. 93, art. 1, dub. 6, dicit
illud approbatum fuisse a Sixto IV, secun­
dum quorundam opinionem, reclamanti­
bus multis viris : quia hæc solutio parum
consulit et Patribus, qui illud statutum
fecerunt, et Summo Pontifici illud appro­
banti,) possemus eodem modo respondere
statutum illud solum obligare monachos
ad confitendum semel in fine anni suo
Abbati, non tamen peccata, a quibus abso­
luti jam sunt, sed solum illa, quæ commi­
serunt ab ultima confessione. Et ita sen-ίLugO.
Γ<?η™ΐιι·
sisse Henriquez refert Lugo disp. 15, sect.
G, num. 97. Sed id non ita congruit veteri
illo statuto, quod declarat monachos teneri
ad confitendum semel in anno suis prælatis omnia peccata,quæ fecerant ab ultima
sua confessione prælatis facta ; atque ideo
14

«

t-

I

X

210

|.T«·
i

DE PCENITENTIA.

obligabat non ad solam peccatorum con­
fessionem, quæ patrata fuerunt a confes­
sione ultima Confessario cuilibet facta.
Sed quidquid olim fuerit, Llamas ejusdem
Sacri Instituti professor, testatur 1 p.
Method, c. 6, § 20, illud statutum ita a
Prælatis temperatum, ac explicatum modo
esse, quod subditos non obligat ad repeten­
das confessiones cum aliis factas,sed solum
ad confitenda peccata illa, quæ ab ultima
confessione fecerunt. Et rebus ita se ha­
bentibus, evanescit illa minoris probatio.
Ceterum pro majori veneratione veteris
statuti, et a fortiori Pontificiae approbatio­
nis, duximus addendum nihil absurdi, aut
difficultatis impraticabiliscontinuisserquia
licet respectu communitatis omnium fide­
lium id foret nimis arduum, et propterea
non possit ab Ecclesia omnibus præeipi,
neque a Christo praecipiatur ; respectu
tamen profilentium magnam perfectionem
non insolens, nec ita difficile est. quod
subditi conscientia) secreta, et ipsa peccata
superioribus manifestent. Unde et subditi
possunt ad id voto seobligare.et superiores
in ipsum pro suo munere eisdem injun­
gere. Jdque.i quamvis sine statuto in cons­
cientia obligante) putamus esse multis
religionibus commune. Et quod ad nos­
Constit. tram attinet, constat ex 1 p. Conslitut.
Metra
1 p. cap. cap. 18, η. 4, ubi dicitur : « Quare prælaomnibus danda est opera, ut semel
« ad minus in unoquoque menseseparatim
« cum singulis confabulentur, eorumque
« necessitates non solum spirituales, sed
«etiam temporoles inquirant.AJ majorem
« vero conservationem hujus reciproci
« amoris, et palernaa conversationis inter
« prxdalos, et subditos, præcipimas præla< lis, ut saltem una vice pro singulis
« mensibus, suorum subditorum (ipsis
« ultro, et sponte petentibus, confessiones
« audiant, eosque sæpius ad communica« tionem spiritualem alliciant, et adhor« lentur : moneantque non semel,quantum
« eorum profectui intersit suis prælatis,
« Christi vicem gerentibus, conscientias
« detegere, animæ sinus aperire, et inte« riora omnia fideliter nudare : cum im« possibile sit secundam probatissimam,et
« verissimam Patrum sententiam quem« quam eorum, qui sub obedientia vivunt,
« absque spiritualis magistri ductu ad
« perfectionis metam pervenire. * Conve-

I nit itaque religiosorum perfectioni, ut
compendiosius ad eam perveniant,el solerter in via spiritus dirigantur, quod sua
peccata, statumque conscienti® prælatis
patefaciant. Nullus vero modus aptior, securiur, et suavior hujus manifestationis
potest excogitari, quam sacramentalis con­
fessio, ubi omnia peccata relinquuntur sub
sacramenti sigillo, quin prælatus simul
confessor possit subditum confitentem in
foro externo infamare, molestare, vel a
muneribus, et honoribus tum habitis, tum
expectatis impedire ; sed tantum intra
idem sacramentum commonefacere, et ad
propositum perfectionis studium, quod
professus fuit, urgere. Nulla ergo est repu­
gnantia,nullum momenti inconveniens in
eo, quod Sacer ille Ordo statuerit id, quod
asseritur. Sicut enim potuit reservare
omnia peccata mortalia, ut a solis supe­
rioribus sacramenialiter remitterentur :
sic potuit præcipere, quod vel aliis primo
confessa subjicerentur iterum Prælatis in
confessione : et forte illud statutum hunc
modum, aut quasi conditionem reservationis continebat.
Nobis autem post multa hinc inde exco­
gitata, et attente considerata illud verosimilius videtur ; a principio illius Ordinis
non fuisse præceptum, aut statutum, sed
solum usum, et laudabilissimam consuetu­
dinem, quod monachi manifestarent Abba­
tibus etiam extra sacramentum peccata
gravia, in quæ incidissent, sicut omnes
Doclores spirituales monent, et commen­
dant. Sed postea cum viderent Prælati, de­
ficiente in subditis pristino illo spiritus
fervore, antiquam consuetudinem in dies
deficere pro humana fragilitate ; statue­
runt, quod monachi in fine anni intra sa­
cramentum pœnitentiæ manifestarent Ab­
bati omnia peccata mortalia eo anno com­
missa, abstrahendo, quod fuissent, vel non
alteri sacerdoti exposita.Et quidquid fuerit
de obligatione, quam jam professorum
conscientiis tale præceptum tunc injecerit :
tamen ubi positum fuit, et a denuo profitentibus secundum Ordinis statuta,et cons­
titutiones cognitum, gravem obligationem
induxit fundatam saltem in profilentium
voto -, quod negat nemo fieri ab unoquoque
posse de manifestandis suis culpis gravi­
bus prælato tam intra, quam extra sacra­
mentum. Sicut in reformatione nostra non
erat

DISP. VIII, DUB. II.

oral olim præceptum non comedendi carnes
extra domum, sed suium regula obligans
præcise sub peccato veniali,aut laudabilis,
el salis accurate observata consuetudo. Sed
ubi superiores id ob justissimas, quas ha­
buerunt causas, praeceperunt sub culpa
gravi ; certum est omnes, qui inter nos
profitentur, ex vi votorum, quæ ultronei
faciunt, obligari ad observandum dictum
praeceptum. Quare, ut regrediamur ad pro­
positam difficultatem, pro qua superanda
ista expendimus, liquet in religionibus
profilentibus magnam perfectionem posse
reperiri obligationem gravem (undecumque
oriatur) confitendi peccata jam confessa :
sedprædictam, aut similem obligationem
imponi ab Ecclesia non posse omnibus indiscriminatim fidelibus.
33. Contra secundam nostrarum asser­
tionum non invenimus, quem referamus
absolute loquendo; quippe Concilium Late­
ranense praecepisse fidelibus annuam con­
fessionem, est res facti, atque omnibus no­
toria, quam nec haeretici negant, licet
vehementer oppugnent ut rem ipsis pal­
pantibus nimis duram. Et quamvis aliqui
ex Catholicis olim senserint praeceptum
Concilii non fuisse circa confessionem an­
nuam per se, sed solum erga communio­
nem in Paschale, et ejus ratione confessio­
nem in habentibus mortalia : nihilominus
contrarium est nunc omnino certum,ut nu­
men 24 ostendimus ex doctrina, ac diffi­
nitione Cone. Tridentimi, adjuncta com­
muni Theologorum sententia, et fidelium
apprehensione. Unde nihil occurrit, quod
contra exislentiam præcepti Ecclesiastici de
confessione annua opponamus, el dissolva­
mus.
I
Ab alio tamen latere possent contra il­
lam referri, qui de vi obligandi in tali
praecepto vel dubitarunt, vel minus recte
sensisse videntur : præceptum enim, quod
virtute obligandi destituitur, voce tenus
Ttrc-'esl præceptum, sed vere non existil. Durandus quidem in -1, dist. 17, q. 8 et 14,
et Turrecremala dist. 1, § Denique, n. 4,
de hoc dubitarunt : quia Ecclesia nequit
imponere præceptum, cujus transgressio­
nem punire non valeat : ita autem se habet
omissio confessionis : nam si quis dicat·
Parocho, aut Ecclesiæ se non peccase mor­
taliter, et ideo non confiteri ; non posset
per Ecclesiam convinci, neque puniri. Au-

dacius processit Aucior Margaritæ Confessorurn, verbo Confeuio, fol. 44, d icens,
praedictum præceptum non comprehendere
peccata cordis, eo quod Ecclesia nequeat
de illis judicare. Idemque prius dixerant
Petrus Oxonensis (qui in multis circa sa­
cramentum pœnitentiæ erravit, ut sæpius
in hoc Tract, diximus), apud Frias in
Summa cap. 4, fol. 43, et Glossa ex Bartolo
in cap. Sicut, de Pcenitentia, dist. I. Sed
omnes isti assertionem nostram non ne­
gant, fatentur enim dari præceptum annuæ
confessionis ; negant tamen ejus extensio­
nem ad hanc, aut illam materiam, vel de
illa dubitant.Aliunde vero motivum eorum
levissimum est : nam confessio sacramentalis, quam in unoquoque anno faciendam
præcipit Ecclesia, est res externa, ac sen­
sibilis, de qua ipsa optime judicare potest,
ejusque culpabilem omissionem punire.
An vero confessio sacramentalis ex præcepto, et institutione Christi importet obli­
gationem manifestandi omnia mortalia,
licet occultissima, est difficultas longe di­
versa, quam superatam dub. præced. reli­
quimus, et ulterius congruenliori ordine
attingemus infra n. GO, agentes de mate­
ria hujus Ecclesiastici præcepti. Modo sa­
tis sit dicere oppositam sententiam in his
dicendi modis insinuatam esse erroneam,
et temerariam, ut omnes observant, et con­
vincitur præsertim ex Concil. Trid. sess.
14, cap. 5, ubi agens de divino confitendi Concit,
præcepto, inquit : « Ex his colligitur opor-Trident.
Tr"lent·
« tere a pœnitentibns omnia peccata mor« talia, quorum post diligentem sui dis« cussionem conscientiam habent, in con<i fessionem recenseri, etiamsi occultissi« ma illa sint, et tantum adversus duo
« ultima Decalogi præcepia commissa. »
Deinde circa finem capitis addit : « Neque
« enim per Lateranense Concilium Eccle­
« sia statuit, ut Christi fideles confiteren­
<L tur, quod jure divino necessarium, et
institutum esse intellexerat : sed ut præ­
« ceptum confessionis saltem semel in
« anno ab omnibus, et singulis, cum ad
« annos discretionis pervenissent, imple« retur. » Ex quibus patet, quod sicut non
ab institutione Ecclesiæ, sed ab institu­
tione Christi est obligatio confitendi omnia
mortalia in genero ; ita non ab Ecclesia,
sed a Christo est obligatio confitendi mor­
talia licet occultissima sint, de quibus Ec-

•f * <1/v ::

■

■

f
H

I

•

4

f
>5 ί

*

■r

:

3

ir;

il

? j

I

212

DE PCENITENTIA.

clesia non judicat. Ipsa vero solum praece­
pit, quod impleretur praeceptum Christi in
singulis annis. Celera, quæ circa hoc desi­
derari possent, suo loco prosequemur.
34. Contra tertiam conclusionem sentit
Ar$cBen:om Durandus apud Arauxum loco supra cit.
cira
.... .
~
.
1
ienuw§A/n enim, affirmans præceptum annuæ
JcxÏÏ" confessionis esse ex lege pure divina. In
quo, ut ipse Arauxo observat, valde inconsequenter processit : nam illis vocibus sa­
tis aperte significat Durandus Ecclesiam
fidelibus imposuisse obligationem confes­
sionis annuæ, non ex ordinaria potestate,
quam habet condendi alias leges Ecclesias­
ticas, sed ex potestate speciali sibi a Christo
pro tali effectu commissa. Et sic docet in
4, dist. 17. q. 8, et q. 14, n. 5, Ecclesiam
auctoritate Christi posse præcipere suscep- I
tionem aliorum sacramentorum, non ta­
men confessionem. Nam aliorum sacra­
mentorum susceptionem, quam Christus
non posuit sub præcepto, nequit Ecclesia
fidelibus præcipere ex potestate ordinaria,
qua leges Ecclesiasticas condit, sed ex spe­
ciali Christi commissione : ergo hac via
nequit Durandus constituere differentiam
inter confessionem, et alia sacramenta,
at hæc Ecclesia possit, non autem illa præeipere. Fundamentum autem ejus erat,
quod Ecclesia nequeat præcipere actus in­
ternos. cujusmodi est dolor pro confessione
requisitus : ergo præceptum, quo id præcipilur, est pure divinum, et non huma­
num : ergo et præceptum annuæ confes­
sionis. Sed istud fundamentum corruit ex l
doctrina proxime tradita, juxta quam
xtutum. omisso antecedenti, et concessa prima con­
sequentia, negamus secundam : nam pro
obligatione passiva, quam fideles habent
confitendi semel in anno, concurrunt duo
præcepta, unum præcipiens pœnitenti om­
nia, quæ ex parte ejus ad sacramenti va- '
lorem requiruntur ; et istud est pure divi­
num: aliud vero est, quod primum illud
supponens, præcipit, vel assignat tempus,
in quo, quæ Christus jussit, ut fideles illud
adimpleant ; et istud est simpliciter hu­
manum, ut supra ostendimus. Permisso
igitur, quod Ecclesia nequeat præcipere
actus internos, solum sequitur eam non
præcepisssedolorem pro valore confessionis
requisitum, sed non sequitur, quod non
præceperit tempus confitendi, et quod istud
præceptum non sit humanum. Fallitur

autem imaginatio apprehendens,quod sicut
ex parte pernitentis est unica obligatio
confitendi semel in anno, sic illi corres­
pondent unicum præceptum; cum vere sint
duo, unum divinum præcipiens absolute
confessionem, aliud humanum præcipiens
confessionem annuam, sive quod confessio
jure divino alias præcepta fiat saltem se­
mel in anno, ut constat ex supra dictis, et
magis ex dicendis constabit.
Contra eandem assertionem referri pos­
sunt, qui docent præceptum confessionis
annuæ esse divinum quoad substantiam
rei præceptæ, nempe confessionis, huma­
num vero quantum ad modificationem rei
præceptæ, hoc est, quantum ad tempus,
ntra quod debet fieri confessio. Ita loquun­
tur plures, Solus, Cano, Suarez, Vasquez,Sot#
Villalobos, Petrus Ledesma, Becanus, Fa-j^
gundez, Archangelus, Leander, N. Gabriel
a S. Vincentio : quos refert, et sequiluræ*
N. Franciscos tract. 6, c. 7. punct. 3, n-26,B^
et alii communiter.Et quidem si per voces
quibus se explicant, significent confessionem prius fuisse a Christo praeceptam quan-Ru*·
tum ad substantiam, sed postea Ecclesiam
injunxisse, addidisseque modificationem,
sive determinationem temporis ; verum
docent, et nobis non adversantur, qui to­
tum id concedimus. Sed si intendant præ­
ceptum annuæ confessionis dicendumpropterea esse divinum quoad substantiam, et
humanum quoad modum ; improprie lo­
quuntur : quia significant præceptum an­
nuæ confessionis esse divinum ex parte
rei præceptæquantum ad ejus substantiam.
Quod est falsum : nam Ecclesia non
præcepit confessionem, sed præceptam a
Christo supposuit. Porro quod præceptam
aliquod supponat aliquid a Deo præceptum,
et ipsi addat, minime sufficit, ut divinum
dicatur quoad substantiam : nam res tunc
præcepta non est, quod supponitur, sed
quod additur, et jure divino præceptum
non fuerat. Loquuntur ulterius improprie,
qui ea loquendi formula significant esse
unum præceptum. per ordinem ad substan­
tiam rei præceptæ divinum, et per ordinem
ad rei præceptœ modificationem humaI num. Sunt enim in hac materia duo præj cepta omnino distincta: unum Dei, alterum
I Ecclesiæ ·. unum præcipiens confessionem,
J alterum præcipiens tempus confessionis:
primum propositum ab initio Ecclesiæ,
secundum

DISP. VIH, DUB. II.

213

secundum injunctum longo post tempore, I præceptum impleretur ; sed istud extendi­
tur ad omnes baptizatos habentes conscien­
primum immutabile per Ecclesiam, se­
tiam peccati mortalis post baptismum
cundum aiterabile, et dispensabile per
commissi : ergo hi comprehenduntur subFundj_
Ecclesiam: ac denique, ut ex præcedentibus sequitur, primum pure divinum, I præcepto ab Ecclesia imposito annuæ con- menieuL
fessionis. Minor liquet ex dictis disp. 4,
quod Ecclesia edere non potuit, secun­
dum pure humanum, quod Deus per se,
dub. 1, ubi ostendimus sicramentum pcecl immediate non edidit. Porro apud re­
nilentiæesse ex Dei institutione medium
latos Auctores non reperimus motiva ,
ad salutem necessarium his, qui post bap­
quibus suum dicendi modum in eo, in
tismum prolapsi sunt in mortale. Modo
quo nobis opponitur, fundent, præter ea,
sufficit id ostendere ex doctrina, ac diffiniquæsuperius fundando nostrum opposui­
tione Concil. Trid, quod sess. 14, cap. 2, TrideuL
mus, ac diluimus. Undo miramur, quod
inquit : « Est autem hoc sacramentum
cum hæc ita se habeant, ille loquendi mo­
« pænitentiæ lapsis post baptismum ad
dus adeo invaluerit apud plures. Sed quia
«salutem necessarium, ut nondum regecum pluribus loquendum est, licet sentien­
« neratis ipse baptismus, n Et can. 2 ejus­
dum sii cum paucioribus ; inconveniens
dem ses. α Si quis dixerit Pœnitentiam
non reputamusita communiter loqui,quam­
« non recte secundam post naufragium
vis veritas, et proprietas sint, quas asse­
« tabulam appellari,anathema sit.»Et can.
ruimus, ac explicuimus.
6 : « Si quis negaverit confessionem sacra« mentalem, vel institutam, vel ad salu« tem necessariam esse de jure divino,etc.
§ ni.
« anathema sit. »
Ad (]uas personas extendatur Ecclesiasticum
Hinc sequitur primo hæreticos, et apos-Primum
confessionis præceptum.
tatas comprehendi in prædicto præcepto, cor^X!'
et illo obligari ad annuam confessionem.
Id asserere est adeo commune inter Theo­
35. Supposito in communi, quod datur
logos ut N. Franciscus c. 7, punct.3, n.28,
Ecclesiasticum præceptum annuæ confes­
præter morem dixerit « esse communem
sionis, ut hactenus ostendimus, occurrunt
« Theologorum conspirationem. » Et facile
magis in particulari specialia dubia circa
plura, quae concernit prædictum præcep­
probatur : quia hujusmodi præceptum ex­
tam supra η. 24 ad literam relatum, utputa
tenditur ad omnes baptizatos, qui post
circa personas, quas comprehendit, circa
baptismum aliquod peccatum mortale com­
materiam ejus, circa tempus, quod assi­
miserunt ; tales vero sunt non solum
gnat, et alia similia ad ipsum pertinentia.
Catholici, sed plures etiam apostatæ, et
hæretici : ergo ad omnes istos extenditur
Proquibuselucidandis opus non habemus
prædictum præceptum.
novas quaestiones aperire ; sed magis expe­
36. Nec refert, si cum aliquibus apudoicastiL
dit per modum appendicis illa principali
Dicastillum disput. 7, dub. 5, num. 77,
difficultati jam decisæ subnectere: quamvis
(qui ausi sunt negare apostatas, et hære­
seorsim, ut majorem conciliemus clarita­
ticos isto Ecclesiæ præcepto comprehendi)
tem, in classes dividemus, et discutiemus.
opponatur primo: nam ipsa vox, qua utitur
El primo circa illa Lateranensis Concilii
Lateranense, nempe fidelis, illos palam
verba, Omnis utriusque sexus fidelium, etc.
excludit : sic enim habet, Omnis utriusque
occurrit hujus obligationis subjectum, vi­
sexus fidelium. Et eandem vocem constan­
delicet, quæ personæ illic comprehendan­
ter retinet Tridentinum, quoties agit de
tur. El tenendum est, esse omnes homines
bapliszatos, qui post baptismum mortaliter
hac confitendi obligatione, ut videre est
peccarunt. Sic docent communiter Theo­
sess. 14, cap. 6, el can. 8. Manifestum
logi, et constat ex ipsa Lateranensi consti­
autem est apostatas, et hærelicos non esse,
nec dici fideles, sed infideles: ergo tales non
tutione, et certa in hac materia doctrina :
comprehenduntur in isto Ecclesiastico an­
quia Ecclesia in eo Concilio non præcepit
nuæ confessionis præcepto. Secundo, quia2 °hie <·
confessionem, quam a Chris io pra>ceptam
minime concedendum est Ecclesiam edi­
intelligebant, sed solum assignavit, deterdisse legem omnino imprudentem, et
minavitque tempus, in quo divinum Christi

214

DE PŒNITENTIA.

contra rationem : talis autem foret lex,
quæ apostatas, et hæreticos obligaret ad
confessionem annuam, quippe cum ab illis
non foret observanda, sed solum deserviret
pro offendiculo, et majori peccatorum aug­
mento: ergo asseri non debet, quod Eccle­
sia illo suo decreto hæreticos, et apostatas
comprehenderit.
lobkii Haec, inquam, non referunt. Nam ad
rtspon
$10. ' primum respondetur satis commune esse
apud Concilia, Canones, et Theologos,
infidelium vocabulo significari eos, qui
baptizati non sunt, et idcirco omnino sunt
extra Ecclesiam ; et e contra fidelium no­
mine comprehendi omnes, qui validum
susceperunt baptismum, et Ecclesiæ aggre­
gati sunt, licet postea a fide Catholica exci­
derint : quia isti adhuc ad Ecclesiam, sive
fidelium congregationem pertinent : unde
et Ecclesiæ jurisdictioni subduntur, et per
eam puniri possunt, ut ex se, et ipsa expe­
rientia liquet. Sic Theologi se gerunt, dum
docent non licere baptizare filios infide­
lium invitis parentibus, licere tamen bap- ,
tizare filios hæreticorum : ubi manifestum I
est hæreticos contraponi infidelibus, et fi­
delium vocabulo comprehendi. Sic etiam
docent matrimonium fidelis cum infideli
esse non solum illicitum, sed etiam irri­
tum : e converso autem matrimonium
fidelis cum hæretico esse quidem per se, et
regulariter illicitum, absolute tamen va- '
Iere. Ubi occurrit eadem contrapositio, et
hærelicus ab infideli distinguitur. Et ut
rem graviorem proferamus, ex qua om­
Concil. nino patefiat Conciliorum, qua medo nobis
Trid. objiciuntur, usus, ipsum Tridentinum in
eodem cap. 5, sess. 14, inquit : « Dominus
< N. Jesus Christus, e terris ascensurus ad
o Ccelos, sacerdotes sui vicarios reliquit
σ tanquam Presides, et Judices, ad quos
« omnia mortalia crimina deferantur, in
« quæ Christi fideles ceciderint, quo pro
α potestate clavium remissionis, aut reten« tionis peccatorum sententiam pronunv tient. » Quo loco manifestum est per ea
verba Chrisli fideles significari non solum
Catholicos, sed etiam omnes Christianos,
aut vere baptizalos, quamvis hæretici sint:
hi namque non excluduntur a facultate se
subjiciendi sacerdotibus, et clavibus Eccle­
siæ per confessionem sacramenlalem. Sic
ergo eisdem vocibus significantur, et com­
prehenduntur hæretici, et apostatæ in præ-

I

cepto annuæ confessionis, cum illud proponit Concilium Lateranense, el explicat
Tridentinum : nec oppositum ulla ratione,
vel intendisse, vel significasse persuadet
concors Theologorum acceptio. Secundum at*,
motivum nihil valet : nam, ut lex proali-.,,^
qua communitate prudenter fiat, attendi
debet ad bonum ipsius communitatis, non
vero ad has, aut illas ejus personas, qui
pro sua perversitate legem non observa­
bunt, sed in nova ex legis violatione pec­
cata ruent. Unde prudentissime Ecclesia
praecepit omnibus Christianis confessionem
annuam, toti Communitati summe profi­
cuam ; quamvis sciat plurimos non solum
haereticos, sed etiam Catholicos ea lege abu­
suros in sui perniciem. Et, si illud moti­
vum probaret in hac lege, probaret etiam
in aliis Ecclesiasticis, utputa abstinendi a
carnibus in Quadragesima: probaret etiam
in censuris contra aliqua crimina latis :
nihil enim horum obligaret hæreticos :
quia, ut aiunt Juniores, non sunt eæ leges
observandae ab haereticis, atque ideo irra­
tionabiles. Id vero dicere absurdissimum
foret, et gravem mereretur censuram.
37. Infertur secundo, publicas meretrices s«i·
comprehendi in hoc praecepto annuæ confessionis. Quod per se patet ex relatis ejus
verbis : Omnis utriusque sexus fidelium, in
quibus manifestum est ipsas comprehendi,
sicut et alios fideles, quamvis publicos pec­
catores; atque ideo, et ipsas mortaliter
peccare, cum singulis annis non confiten­
tur : et neminem videmus, qui id neget.
Magis dubitari posset, an incurrant censu­
ras in eo praecepto positas contra non confitentes intra annum ? Non incurrere
docent Vivaldus, Zerola, Rodriguez,· Sa,
Grassis, quos refert, el sequitur Leander
disp. 3, q. 58, et in hanc opinionem incli­
nat Dicastillo disput. 7, dub. 5, n. bl.Quod
probant; tum, quia miserrimus illarumDiai
status permittitur ab Ecclesia ad vitandum
majora mala ; non dicerentur autem per­
mitti, si tam gravi pœna punirentur, qua­
lis imminet omittentibus annuam confes­
sionem.Tum, quia tales non denuntiantur,
quamvis non confiteantur per pluresannos;
quod satis indicat eas illis poenis non sub­
jici. Contrariam autem sententiam tuentur
Fagundez de 2 praecepto, lib. I, cap. 3,.
num. 16, et cap. 4, η. 10. Cui sententiæ
favere videtur Vasquez in praes, q. 9, art.3,
dub. 5.

H
• 'T
, ..·χ

VJEfffi·.··

DISP. VIII, DUB. II.
Π4ΐ*
άί

dub. 5. Et probari potest, quod impudentissiinæ ill® non debent ex infami adeo
statu exemptionem illam, aut commodum
reportare.
Nobis distinguendum videtur: quia in
MU?
Hispania, ubi hæc scribimus, non permit­
's'* lunlur lupanaria, nec in hoc sensu publi­
ca) meretrices : quare censemus nullam
esse meretricem in Hispania, quæ omit­
tendo praeceptum annuæ confessionis non
peccet mortaliter, et insuper incurrat pœnas a Lateranensi statutas, et denuntiari
possit. In aliis autem Regnis, ubi sunt
lupanaria, attendendum putamus ad leges,
sive statuta, cum quibus permittuntur. Et
siquidem facta fuerint cum approbatione
Ordinariorum illas miserabiles eximen­
tium ab his poenis Ecclesiasticis (de quo
multum dubitamus, cum sint pœnæ a Con­
cilio Generali impositæ, in quibus per se
loquendo nequeunt Judices inferiores dis­
pensare) sustineri potest prima sententia.
Sed, ubi prædicta exemptio non invenitur,
oppositum dicendum est cum secunda,
quam absolute probabiliorem, et securio­
rem censemus. Nam cessante exemptione,
aut dispensatione standum est legi com­
muni : quare prædictæ mulierculæ sicut
comprehenduntur in decreto Concil. Late­
ranensis quantum ad culpam mortalem in
omittendo confessionem annuam, sic etiam
quantum ad pœnam. Et incredibile nobis
apparet Ecclesiam, quæ exhortationibus,
et aliis mediis curat eas ab infelici illo
statu revocare, ipsis indulgere tales pœnas,
qno induito magis radicentur in perditione.
Ex quibus satis constat ad primum con­
trarias opinionis motivum. Ad secundum
dicendum est posse illas denuntiari, etsi
non denuntiantur,non id provenit a privi­
legio, sed a quasi desperata illarum con­
ditione, quam ceteri nolunt attendere.
38. Infertur tertio Summum Pontificem
iras.
obligari in conscientia ad observandum
annuæ confessionis præceptum. Istud con­
sectarium nec in deductione, nec in re de­
ducta est ita perspicuum sicut præcedentia:
unde ab aliquibus gravibus, et doctis ne­
gatur, Scoto in 4, dist. 17, quæst. 1, art. 1,
Richardo ibi art. 2, quæst. 4, Ludovico a
S.Joann. quæst. 5, de Confess, art. 6, dub.
2, et aliis. Pro ejus ergo legitima intelligentia advertere oportet duplicem in lege,
aut præceplo Ecclesiæ distingui vim,aliam

directivam, secundum quod lex ostendit
bonum faciendum, ad illudque dirigit per
obligationem ad culpam : alteram autem
coactivam, secundum quod inducit obliga­
tionem ad pœnam ab ea taxatam contra sui
transgressores. Communis autem Docto­
rum sententia est supremum principem
legislatorem (quo pacto comparatur Sum­
mus Pontifex ad Ecclesiam, et ad omnes
leges Ecclesiasticas) obligari ad observan­
dum leges a se latas, non quidem quan­
tum ad vim coactivam, sive quantum ad
pœnas in eis taxatas ; sed solum quantum
ad vim directivam, sive in conscientia, et
quoad culpam. Et in hoc ultimo conveviunt Theologi cum D. Thom. 1,2, quæst.D.Tha
96, art. 5. Sed assignando hujus obligatio­
nis radicem gravis est inter illos differen­
tia. Nam quidam dicunt provenire imme­
diate ab ipsa lege, quasi hujus natura sit,
quod semel lata obligat adæquate commu­
nitatem, in quam dirigitur, atque non so­
lum membra, sed caput. Et ita sentiunt
Soto, Tapia, Vasquez, et alii, quos refertsot<\
N. Andreas tract, de legibus cap. 3, punet.vasq.’
3, num. 38. Et hi consequenter docent
Summum Pontificem, nisi secum dispen­
set, peccare mortaliter non observando
leges Ecclesiasticas, ut si non recitet offi­
cium divinum, si non dicat, vel audiat
Missam in diebus festis, etc. Quare pluri­
mi, ut ad propriam materiam magis acce­
damus, affirmant Summum Pontificem
obligari sub mortali ad annuam confessio­
nem. Ita Covarrubias, Suarez, Vasquez,
Henriquez, Nugnus, Azor, Bonacina, Becanus, Lugo, et alii, quibus relatis sub­
scribit Leander in præs. disp. 3, quæst.27.
Aliorum autem sententia satis commu­
nis, et probabilis negat radicem prædictæ
obligationis in quantum ad vim directivam Coram
oriri directe, et immediate ab ipsa lege Άγ^ζ·
superiore lata : alias se ipsum per se ipsum Hennq.
obligaret ; cum nemo possit imperium po-Azor,
liticam in se ipsum exercere : quippe par bombus,
in parem non habet imperium, ut est vul-^θ^
gare Juristarum, ac Theologorum axioma.
Aliunde etiam sicut superior in sua lege se
obligaret ad culpam,pariter se obligaret ad
pœnam : quod est contra communem sen­
tentiam jam præmissam, et ab omnibus
suppositam. Unde hi obligationem revo­
cant, non in ipsam legem particularem a
Principe positam : sed in jus naturale ex

r

r

216

DE PŒNITENTIA.

honestate obligans ad hoc, quod caput suis
membris conformetur, et quod sibi non
contradicat, aliud docens verbo, ac lege,
aliud vero exhibens opere, et exemplo.
D. n». Quod fundamentum docuit D. Thom. loco
viuM.' c‘r· ,n resP·
3, D. August, lib. 3 ConBodrig. fes. cap. 8, dicens « Turpis est omnis
Lessios,
r . ,
,
,,
Alor. < pars » (et caput pars est) c suo universo
Diina? * non congruens. » Sic sentiunt Vivaldus,
And. Rodriguez, Lessius, Azor, Castro Palaus,
Diana, et alii quos refert, el sequitur N.
Andreas loco cit. num. 42, et hi suffra­
gante Lugone disp. 15, sect. 7, num. 113,
in fine, consequenter docent Principem
non observantem legem a se positam non
peccare mortaliter, sed solum venialiter ;
quia ipse ad id non obligatur ex ipsa lege,
cujus trangressio in re gravi, est gravis
respectu subditorum,qui sub ipsa tenentur .·
sed obligatur solum ex honestate, et con­
gruentia conformandi se cum subditis,quæ
sufficiunt quidem ad culpam levem, sed
non ad gravem. Et hinc ulterius facile as­
signant radicem, et disparitatis rationem
(quod non ita expedire potest prima sen­
tentia), quare Princeps legislator non obli­
gatur sua lege quantam ad vim coacti­
vam, sive applicationem pœnæ : quia talis
pcenasolum imponitur transgressoribus le­
gis: ille autem sua lege non obligaturjatque
ideo, quamvis illam non observet, nequit
dici ejus transgressor, nec pœnas in ea
taxatas incurrit. Agit vero contra hones­
tatem, et congruitatem juris naturalis dic- j
tantis conformitatem cum subditis : sed
hoc jus non inducit illas pœnas a lege ta­
xatas.
39. Hæc sufficit delibasse ex praedictis
sententiis (licet majorem discussionem ex­
poscant alio referendam), ad melius intelligendam doctrinam propositi corollarii,
ut illud explicando per partes constabit.
Consulto non diximus Pontificem (sicut di­
ximus, et dicemus de aliis personis) conti­
neri sub Ecclesiastico præceplo confessionis
annuæ : quia juxta hanc secundam opinio­
nem Princeps non comprehenditur sub
lege a se lata, nec illi subditur : Papa vero
est Princeps supremus respecta omnium
legum Ecclesiasticarum, cujusmodi hanc
de annua confessione esse constat ex dictis
num. 25. Sed diximus Papam in conscien­
tia obligari ad observandum illud præcepium, quia in hoc conveniunt omnes utrius-

que opinionis Auclores, iquod Princeps lego
a se lata obligatur secundum vim directivain, et in conscientia : unde, si Pontifex
omitteret annuam confessionem, peccaret,
sicut omittendo missam in die praecepti pec­
caret. Et quidem juxta priorem opinionem
illud peccatum esset mortale, utputa con­
tra legem in re gravi : sed juxta secundam
foret praecise veniale ob defectum conformitatis cnm subditis, quam jus naturale
dictat. In neutra porro sententia incurre­
ret Pontifex censuras, et pœnas contra
omittentes annuam confessionem imposi­
tas : quia istae pertinent ad vim coactivam,
secundnm quam certum apud omnes est
Principem non subdi legibus a se latis.
Quod in Summo Pontifice plusquam in
aliis evidentius patet : quia nullum in ter­
ris superiorem habet, qui illum queat ex­
communicare aut absolvere. In hoc itaque
sensu dictum a nobis est, et ex praeceden­
tibus colligitur Papamobligariin conscien­
tia ad observandum annuæ confessionis
praeceptum.
Sed hic meminisse oportet dictum a nobis
fuisse nu. 27, Ecclesiam posse, et abrogare
præceptum annuæ confessionis, et in eo
dispensare : cum, enim, sit pure huma­
num. et ab ipsa Ecclesisia impositum,sicut
per eam conservari, ita etiam per eam
abrogari, et dispensari potest : tota vero
Ecclesiæ potestas residet in Papa, sicut in
capite, et supremo Principe : ergo Papa
potest illud præceptum abrogare, et ineo
dispensare. Unde sicut Pontifex posset dis­
pensare cum aliis, ut tempus hujus præcepti prorogaretur ad duos annos, ita et
cum se ipso : alias pejoris conditionis præ
aliis quoad istud foret : præsertim cum
non habeat superiorem, a quo talem dis­
pensationem obtineat, ut expendit D. TO
Thom. 1, 2, qu. 96, art. 5, ad 3. Juxta in:)
quam doctrinam recte colligit Lugo disp.
15. sect. 7, num. 143, probabile esse,quod
si Pontifex hanc legem Ecclesiasticam
quoad se non omnino abrogaret ; sed so­
lum alteraret, aut dispensaret quoad ali­
quam temporis partem, volendo, quod ter­
minatio temporis pro hac, aut illa vice
foret annus cum dimidio, non peccaret
graviter ; adhuc secundum priorem sen­
tentiam supra relatam, quæ censet ipsum
sub mortali obligari ad confessionem an­
nuam omnibus præceptum. Quin addimus
ipsum

DISP. VIII, DUB. II,

217

i

ipsum nec venialiter peccaturum occur­
rente rationabili causa talis dispensationis,
utoecurrere non repugnat.
40. Nec refert,si opponatur,quod,quando
' lex humana est declarativa juris naturalis,
vel divini, obligat Papam, sicut et alios, et
Pontifex nequii in ea vel secum, vel cum
aliis dispensare :quia talis lex est ab alio
Superiore, nemp ea Deo, et ab ipso habet
vim obligandi, secundum quod in ea de­
claratur, licet declaratio sit a Pontifice, vel
Ecclesia. Unde supra relatus Andreas loco
cit. nu. 36, colligit Pontificem peccaturum
omittendo annuam confessionem, et non
sumendo Eucharistiam in Paschate, quia
Ecclesiastica confessionis et communionis
lex, est declarativa juris divini, licet quan­
tum ad determinationem sit solum ex jure
Ecclesiastico. Quæ objectio magis debet
nos premere, qui sentimus hominem gra­
viter peccantem teneri jure divino ad non
differendum pœnitentiam ultra annum, ut
statuimus disp. 4, dub. 1.
.
Id, inquam, non refert ; sed facile dilui’ tur observando legem humanam posse dici
declarativam juris divini uno ex duobus
sensibus. Primo dogmatice, et in actu si­
gnato, ut si Ecclesia diffiniret v. g. jus di­
vinum præcipere confessionem annuam :
secundo practice, absque predicta diffini­
tione, determinando aliquod tempus, in
quo jus divinum yage obligans in aliquo
tempore ab Ecclesia assignato impleatur,
sicut de facto assignantur dies festi, in
quibas specialiter vacamus Dei cultui, ad
quem vage, et absque illa determinatione
jure divino obligamur. Inter quæ est no­
torium discrimen : nam priora sunt pror­
sus juris divini, et constat esse per Eccle­
sia; diffinitionem : quæ proinde Pontifex
nec abrogare, nec per dispensationem alte­
rare valet. Et, si ita se haberet præceptum
annuæ confessionis, idem de illo dicendum
foret. Sed res aliter omnino se habet :
nam Ecclesia hactenus non diflinivit peccaloresjure divino ad annuam confessio­
nem teneri. Cum vero certum de fide esset
peccatores obligari ad confitendum ali­
quando peccata, ut constat ex dictis dub.
præced. et Ecclesia adverteret plurimos
illi obligationi non satisfacere, frustrarique in multis sacramenti tam proficui ins­
titutionem; justissime, ac prudentissime
determinavit tempus uniuscujusque anni

pro talis praecepti observatione. In quo
processit practice assignando rationabile
tempus, sed non diffiniendo illud esse jure
divino taxatum. -Ubi patet talem Ecclesiæ
determinationem non fuisse declarationem
dogmaticam circa jus divinum, sed præ­
ceptum purehumanum juxta superius dicta
num. 24, assignans tempus, in quo divi­
num præceptum impleatur, quod talem
determinationem certa fide constantem
non afferebat. Sicut igitur Ecclesia potuit
præceptum annuæ confessionis non impo­
nere, sic etiam absolute potest illud, si oc­
currat rationabilis causa, abrogare, et in
eo dispensare, ut jam diximus num. 27.
Idemque dicendum de Summo Pontifice
Ecclesiæ capite. Nec amplius, quam exi­
gentiam causæ rationalis pro evitando in
dispensando omni culpa, voluisse Aucto­
rem relatum intelligendum est : alias ea­
dem doctrina conficeret Papam non posse
absolute tollere unum diem festum ex as­
signatis, nec in illo dispensare ; quod est
prorsus absurdum. Quod denique in nos
ex nobis opponitur, nihil valet : sentimus
quidem obligari peccatores jure divino ad
pœnitendum intra annum a suo peccato :
et hoc nec diffinitum est ab Ecclesia, quin
plurimi sunt doctores Catholici oppositum
asserentes. Et quamvis omnes, quod nos,
affirmarent ; illud praiceptum divinum
posset impleri per pœnitentiam disjunctim
sumptam vel sacramento pœnitentiæ in re
suscepto, vel contritione cum voto sacra­
menti : quodlibet enim istorum sufficeret
ad satisfaciendum divino præcepto. Sed
adhuc homo obligarelur præceptoEcclesiastico annuæ confessionis ad suscipiendum
actu sacramentum pœnitentiæ, isludque
omittendo contra illud ageret, et poenis
Ecclesiasticis subjaceret. Quod palam de­
clarat hoc confessionis annuæ præceptum
esse diversum a divino, ac pure humanum.
41. Infertur quarto pueros in qualibetQaartun·
ætate, si in peccatum mortale labantur,
obligari præcepto Ecclesiæ ad annuam con­
fessionem. Id constat satis perspicue ex
cap. sæpius cit. Concil. Lateranensis, Couc.
« Omnis utriusque sexus fidelis, postquam Ljtcr·
« ad annos discretionis pervenerint, omnia
« sua peccata saltem semel in anno fidelia ter confiteantur, etc. » Ergo pueri si ali­
quod peccatum mortale committant, tenen­
tur illud intra annum confiteri. Patet con-

213

»'· J

■X

DE PŒNITENTIA.

sequentia, quia, ubi supponitur illos
mortale perpetrasse, supponitur ad annos
discretionis pervenisse : nemo namque
valet mortaliter peccare absque discre­
tione. et sufficienti rationis usu. Quare in
peccantibus mortaliter purificatur, acverificatur conditio, aut limitatio illa Concilii:
« Postquam ad annos discretionis perveIZ131 « nerint. » Unde sic communiter docent
Scholastici in 4, dist. 17, et Canonistae in
prædictum cap. Omnis, et communiter
Docfores,quorum plurimos referunt Lean­
der disp. 3, qu. 28, et Dicastillo disp. 6,
dub. 5, a n. 100. Et res adeo Hara apparel,
ut supervacaneum censebit quispiam istud
consectarium addidisse. Addidimus tamen
ad referendum, et refellendum falsas ali­
quorum in re tam clara sententias.Joannes
ponius,Sanctius, et Castro Palao, quos refert, et
DiiM.
sequitur Diana 4 p. tract.3, res.52, docent
pueros ante septem annos non teneri ad
confessionem annuam, etiam si constet I
esse doli capaces, et habere usum rationis.
Cui sententiæ favet Lugo disp. 15, n. 152,
affirmans eos non teneri ad confessionem
Logo.
annuam ante octo annos.Cum majori adhuc
latitudine procedunt asserentes pueros non
obligari præcepto ecclesiastico (quidquid
de divino fuerit ante annos pubertatis, hoc
est,pueros ante decimum quartum annum,
et puellas ante duodecimum : quamvis ali­
qui in assignando hunc terminum varient,
et illum magis restringant. Pro qua sen­
D.
tentia refert Leander D.Antoninum,Sotum,
Anton.
Sot.
Viguersum, Ostiensem, et Sa. Sed Sotus in
0«tiens.
4, dist. 18, qu. 1, art. 3, circa finem, sta­
tuit communem nostri consectarii senten­
tiam, non sui immemor, sed a priori resi­
piscens. Et in summa Sa reformata additur
pueros non obligari ante pubertatem « ad
« pcenas transgredientibus impositas, »
pro quibus non incurrendis occurrit diversa
ratio, ut stalim videbimus. Lugo merito
dixit pueros non obligari ante octavum an­
num ad confessionem : quia regulariter lo­
quendo discretio, et usus rationis incipit a
septennio completo ·, et cui additus annus
ab Ecclesia pro adimplendo istud præcep­
tum præscriptus, ad octavum usque porri­
gitur obligationis instantia. Et dicimus
regulariter loquendo : quia inchoatio usus
rationis est in septennio frequenlior, sed
non infallibilis : in aliquibus enim incipit
usus rationis ante septimum, et ante sex-

tum annum, in quibusdam vero non nisi
post septimum citius, aut tardius, juxta
variam puerorum complexionem, et edu­
cationem, ut agentes de puero perveniente
ad usum rationis diximus tract. 13, disp.
20, dub. 1.
Sed quidquid sit istorum, aut aliorum
Auctorum opinionibus standum omnino
est Concilii decreto, ut docet sententia
communis : quia pueri, postquam discre­
tionem, sive usum rationis habent,capaces
sunt obligationis ex lege naturali, et divi­
na ; ergo etiam sunt capaces obligationis
ex lege humana : neque enim major dis­
cretio requiritur pro cognitione unius,
quam alterius. Ergo lex humana generalis,
qualis est illa Concilii Lateranensis, dum
pueros hujus, aut illius ætatis non excipit,
omnes habentes discretionem, in quacum­
que ætate sint, comprehendit.
42. Nec refert, si opponas primo
præceptum Concilii Lateranensis obligare
fideles, « postquam ad annos discretionis L
< pervenerint » ad confitendum semel in
anno, et ad suscipiendum Eucharistiam in
Paschate, ut constat ex verbis Concilii n.
24 relatis ; sed juxta communem senten­
tiam pueri non obligantur suscipere Eu­
charistiam, postquam ad annos discretio­
nis perveniunt, quin possunt eam diferre
usque ad novum, vel decimum annum :
ergo idem de confessione annua dicendum
est : vel saltem oppositum nos efficaciter
colligimus ex eo Concilii decreto, quippe
quod uniformiter de confessione in anno,et
communione in Paschate loquitur. Secun-0^1
do, Concilium imponit non confitentibus
intra annum pœnam privationis ab in­
gressu Ecclesiæ, et a Christiana sepultura :
et tamen pueri non confitentes hanc pœ­
nam non incurrunt, quamvis octavo,nono,
aut etiam decimo anno non confiteantur,
ut est sententia communis : ergo signum
est, quod confessionem illis annis omit­
tendo, non peccant graviter contra prædic­
tum præceptum : aliter enim sicut com­
mitterent culpam, ita incurrerent pœnam,
et illam deberent subire.
Ista, inquam, non referunt. Nam aJiAllt
primum respondetur concedendo præmis-ity*^
sas, et negando consequentiam. Ratio vero dwu.
disparitalis desumitur ex ipsa objectione:
quia sicut communis sententia docet ραβ­
ί ros obligari ad confessionem a septimo,
auj

I

DISP. VIII, DUB. II.

i
i
j

I

aut octavo anno : ut vidimus; sic etiam
communis sententia negat pueros ab illa
state obligari ad communionem, et majus
spatium exportât, utobligalione urgeantur.
Et hic est communis usus, et apprehensio
fidelium, quod pueri tardius accedunt ad
Eucharistiam, quam ad confessionem. In­
credibile autem est tantam fidelium multi­
tudinem falli in praxi talis præcepli : id
enim multum derogaret providentis Dei in
dirigenda sua Ecclesia, ut optime defen­
dens sententiam communem evincit Dicast. disp. 10, de Euchar. dub. 5, quidquid
in contrarium dicant Joannes Sanctius
lota disp. 26, et alii pauci. Quæ disparitas
fundatur in ipsis verbis Concilii, quibus
premi possumus, « postquam ad annos dis<cretionis pervenerint » : nam licet hæc
conferantur tam ad confessionem, quam
ad communionem, referuntur tamen ad
illas secundum uniuscujusque naturam :
major autem discretio requiritur ad com­
municandum decenter, distinguendo inter
panem vulgarem, et coelestem, quam ad
confitendum cognoscendo peccatum. Quare
illud ad annos discretionis, non est acci­
piendum uniformiter, sed cum distribu­
tione accommoda pro rerum naturis : ac
si Concilium dicat, confiteantur fideles,
cum pervenerint ad annos discretionis pro
confessione ; et communicent fideles, cum
pervenerint ad annos discretionis pro
communione. Et ita accipienda esse prædicla verba satis declarat ipsa Ecclesia,
sustinendo assignatam differentiam, quam
omnes fideles observant. Videantur N.
Francisons tract, de Euchar. cap. 7, punct.
1, a num. 15, et N. Andreas tract, de legi­
bus, cap. 3, punct. 4, num. 52.
Ad secundum respondetur eodem fere
modo, omittendo præmissas, et negando
consequentiam, quia licet pueri, quando
sunt doli capaces, possint absolute sicut
peccare, ita incurrere poenas debitas, aut
taxatas; nihilominus regulariter loquendo,
cam sunt impuberes,non puniuntur secun­
dum rigorem juris, et multo minus excom­
municatione, aut aliis censuris Ecclesiasti­
cis, nt post Hngolinum, Sayrum, et alios
docet Villalobos tract. 1G, difficult. 14,nu.
5. Unde commune est apud Auctores observare, quod licet pueri impuberes sint ca­
paces subeundi poenam excommunicatio­
nis, et aliarum censurarum, illas tamen

219

vel a jure, vel ab homine latas non incur­
runt de facto, nisi specialiter exprimantur.
Quare in dubio (quale in præsenti occur­
rit, siquidem Concilium Lateranense in
privatione ingressus Ecclesiae, etchristianæ
sepulturæ pueros non expressit) præsumendum est Ecclesiam non præcepisse
omne, quod potuit, sed quod convenientius
est facere : convenientius autem est pueros
flagellis potius, quam excommunicatione,
et aliis censuris compesci, ut recte expen-^θ
dunt Soto, Suarez, Azor, Granados, et aliisinrer,
communiter, quos refert, et sequitur N.
Andreas in tract, de Censuris cap.I,punct.
13, η. 108. Quocirca leges, taxantes in ge­
nere hujusmodi pcenas, interpretari beni­
gne oportet quantum ad pueros, sive im­
puberes, ut non incurrant excommunica­
tionem, licet transgrediantur legem, quæ
illam habet annexam, ut tradit Sanchez
lib. I Summae, cap. 12, η. 5,ubi nomina-Saacl1'
tim observat illos non esse puniendos poe­
nis assignatis in cap.Omnis utriusque sexus,
nempe privatione ingressus Ecclesiæ, et
Ecclesiasticæ sepulturæ, nec excommuni­
candos saltem ante duodecimum an­
num. Diximus regulariter loquendo. ut
significaremus oppositum posse aliquan­
do, et si raro contingere ut plane con­
tingeret, si puer doli capax Clericum
occideret : nam excommunicationem in­
curreret, ut observant Sanchez loc. cit. et
cum Azor, et Henriquez Dicastillo disp. 6,
dub. 5, n. 13, et constat ex cap. ult. de
sententia excommunicat, colligiturque a
contrario sensu ex Clementina, Si furiosus,
de homicidio. Potestque esse disparitas,
quia relati Auctores assignant, quod excom­
municatio contra percutientes Clericum
est lata, et ipso facto incurritur, ut constat
ex juribus citatis ; sed in nostro
casu annuæ confessionis, et in aliis com­
muniter, excommunicatio non est lata, sed
ferenda : et expedit ob superius dicta, quod
prælatiillam contra impuberes non ferant,
saltem ante duodecimum annum.
43 Infertur quinto senes octogenarios, QUinet cujuscumque ælatis, retinentes usum ra-Ium·
tionis, obligari præcepto Ecclesiastico an­
nuæ confessionis. Quod patet ex dictis pro
præc. consectario : nam eo præcepto com­
prehenduntur, et ligantur omnes fideles,
postquam ad annos discretionis pervene­
rint; manifestum autem est has conditio-

220

'ΙΓ

♦

DE PŒNITENTIA.

lies reperiri in senibus fidelibus cujuscumque ætatis, quamdiu discretionem, et I
usum rationis retinent : ergo octogenarii,
et alii cujustibet aetatis, dum rationis usum
habent, ligantur illo praecepto. Pudet in
tam manifestis, et facilibus immorari : sed
Narbovaria, liberaque hominum ingenia nos ad
tt
cpioio. hæc impellunt. Didacus de Narbona lib. de |
statu hominis, anno 80, qu. 4, n. 2, in
universum affirmat senes octogenarios, qui
fere semper, ita fiunt simplices, et rationis
expertes, ut nihil a pueris differre videan­
tur, ab omnibus, et quibuscumque tam
Ecclesiasticis, quam divinis legibus immu­
nes reddi. Cui resolutioni adeo inhæret, ut
dicat esse non solum probabiliorem, sed
etiam certiorem contraria. Et illam probat
primo : qaia senes hujus ætatis reputantur, ■
quasi pueri infantes, ut loquuntur Hippo­
crates, Ludovicus Vives, et alii abeo relati;
sed pueri ante septennium soluti sunt ab
omnibus legibus Ecclesiasticis, et divinis,
ut omnes docent ; ergo idem de senibus oc­
togenariis dicendam est. Secundo probat:
(iWL
l’abc. quia Hostiensis, Stephanas Gaeta et f’aluc.
BDbcus. Rubeus affirmant esse aliquos ita senes, ut
jam discretione careant (sicut octogenarii
esse solent) et hos non teneri ad annuam
confessionem, nec ad communionem in
Paschate. Quia in bis, addit ille, idem ca­
pacitatis defectus militat, ac in parvulis.
Sed hanc Narbonæ sententiam, quam
Nittona^ocal probabiliorem, et certiorem, nemo
rtjici- prudentum negabit esse omnino falsam,
absurdam : et contemnendam, ne plus di­
camus. Et cum videatur ille senum leva­
mini consulere, aliquodque satis singulare
indultum afferre ; illos plane contemnit,
in classe non solum infantum, sed fatuorum
constituens. In qua comparatione stat falsa
adeo imaginatio, distinctione corrigenda :
non enim dubitamus dari aliquos octoge­
narios, qui usum rationis amiserint, et
proinde infantibus comparentur, et eisdem
privilegiis, si ita appellari possunt, fruantur : sed prædictus defectus contingere
etiam potest in sexagenariis. Unde sicut
propter hoc foret absurdum statuere regu­
lam, quod sexagenarii nullis obligantur
legibus Ecclesiasticis , aut divinis ; sic
etiam est,si applicetur octogenariis.Verum
enim vero communiter loquendo octogena­
rii ex hoc, quod ad eam aetatem perveniant,
minime amittunt rationis usum, et dis­
cretionem. Quod ipsa experientia constat,

et posset confirmari, si opns esset exemplo
plurium gravissimorum Scriptorum, et
Sapientium, qui ultra illam aetatem pro­
vecti scripserunt, et docuerunt. Quid mo­
ramur ? Vidimus nostris diebus D. D. Didacum de Valladares et Sarmiento, Supre­
mae Inquisitionis Præsidem, qui in majori
adhuc aetate retinebat summam Juris peri­
tiam, et stupendam ad mirandum memo­
riam, ut non semel ipsum allocuti fuimus
cum admiratione experti. Et annis proxi­
mis SS. D. N. Innocentius XII, oclcgenario
major sapientissime, et cum summa provi­
dentia gubernavit Universalem Ecclesiam.
Itaque illa comparatio inter senes, et infan­
tes a Narbona asserta minime admitti
debet, sed magis assignanda disparitas satis
notoria. Quod pueri communiter loquendo
ante septennium non habent usum rationis,
licet iste, aut ille infans citius illum asse­
quatur : unde usus rationis ante septen­
nium non præsumitur, nisi probetur :
quibus autem signis id dignoscatur, sapientissimus docet Nalcarrus in Summa cap:
21, num. 33. Sed senes etiam octogenarii
communiter loquendo conservant usum ra­
tionis in illa aetate, el ultra illam : el op­
positum praesumi non debet, nisi probetur
salis manifeste ; cum enim in possessione
ejus hactenus fuerint, ab ea deturbandi
non sunt, quandiu oppositum evidenter
non convincitur : alias Episcopi, et alii
Superiores ad eam aetatem pervenientes
privarentur auctoritate gubernandi subdi­
tos,quod est ridiculum, et contra justitiam.
Juxta quam disparitatem communiter dici­
mus pueros ante septennium non obligari
ad confessionem annuam, senes autem oc­
togenarios aut eo majores obligari. Sed
sicut puer, si ante septennium est doli
capax, obligatur ; sic e converso si senes
ante annum octogesimum amittat rationis
usum, non obligatur : hoc autem posterius
est per accidens, et ideo standum est priori
regulæ, et comparationi. Et tunc urget
1 molivum a nobis propositum, quod est
demonstratio Theologica : nam omnis
fidelis capax rationis, si habeat conscien­
tiam peccati mortalis, tenetur ex præcepto
Ecclesiastico illud intra annum confiteri;
sed fidelis octogenarius retinet communiter
usum rationis : ergo si habeat conscientiam
peccati mortalis obligatur præcepto Eccle­
siastico illud intra annum confiteri, sicut
alii

DISP. VIII, DUB. II.

alii fideles : falsum itaque omnino est oc- I
togenarios immunes esse ab omnibus Ec­
clesiasticis, ut ille Auctor ailirraat.
Motiva vero, quibus utitur, sunt adeno­
id· dum levia in re tam gravi. Ad primum
respondetur majorem solum verificari
quantum ad defectum virium corporalium,
*
et alias miserias, in quibus valde senes
pueris infantibus æquiparanlur ; sed non
quantum ad usum rationis, in quo senes
pueris præeminere constat ex immediate
dictis. Nec Hippocrates aliud docere potuit,
qui satis longam duxit ætatem, et cum me- !
dicus esset, non usum rationis, non leges
Ecclesiasticas, quas minime novit, sed cor­
porum statum, et vires potuit dimetiri.
Cujus proinde doctrina, et mullo magis
ipsa experientia uti poterimus, ut censea­
mus valde senes non obligari ad aliquas
leges Ecclesiasticas, quæ vires corporales
exposcunt, velati ad abstinentiam a carni­
bus, et ad jejunia in Quadragesima. Sed ad
confessionem tales vires non requiruntur,
necob earum defectum potest, aut debet
excusatio circa illam admitti. Deinde minor
non est universaliter vera : reperiuntur
enim pueri, qui ante septennium usu ra­
tionis gaudent, qui si mortale committant,
I
illud, sicut alii, intra annum confiteri te­
nentur, ut constat ex dictis num. 41. De­
nique, ut rem absolvamus uno verbo, hæc
obligatio ad annuam confessionem non re­
gulatur penes numerum annorum, sed
penes usum rationis : quare qui illo
fruuntur, sive pueri, sive senes, ad illam
tenentur; qui vero illum non acquisierunt,
aut acquisitum perdiderunt, ad eam non
obligantur. Sed in pueris ante septennium
regulariter non est, nec communiter prae­
sumitur : at in senibus octogenariis adest
regulariter, et praesumi debet, nisi occur­
rant signa clara fatuitatis. Minus adhuc
ill·
Ur. secundum valet : quia illi Auctores solum
affirmant reperiri aliquos adeo senes, et de­
crepitos,ut furiosis,et amentibus comparen­
tur ; de quibus affirmari posset non teneri
ad confessionem, et communionem. Quod
verissimum est, et nonsemel contingit. Sed
inde assumere regulam generalem ad sta­
tuendum hujusmodi esse omnes octogena­
rios,et subinde immunes reddi ab omnibus
legibus divinis, et humanis, alienum pror­
sus est a ratione, et vel ab ipsis octogenariis.quos illa adeo deprimit, non diceretur.

221

Sexum
44. Sexto, el ultimo infertur omnes, et et
ulti­
soles, qui commiserunt aliquod peccatam mum
coiiseemortale, et illud nondum confessi sunt, et urium'
ab eo confitendo alias non excusantur, ob­
ligari ex præcepto Ecclesiastico ad annuam
confessionem. Ratio est : nam dubio pro­
cul aliqui isto præcepto ad confessionem
annuam obligantur ; alioquin vanum, ac
superfluum illud foret : si qui vero obli­
gantur, sunt illi, in quibus propositæ con­
ditiones concurrunt, videlicet peccavisse
mortaliter ; ubi enim id non supponitur,
nulla ad confitendum est obligatio. Deinde
tale mortale peccatum non fuisse in confes­
sione expositum : nam, si jam confessum
est, etiam illa obligatio cessat. Sicut e con­
verso quamvis ablatum, dimissumque fue­
rit per contritionem, adhuc perseverat
obligatio illud subjiciendi clavibus, et ma­
nifestandi in annua confessione. Sed con­
tingens est occurrere aliquando causas ex­
cusantes ab ejus manifestatione, ut si non
sit nisi unicus sacerdos cui ob justas ratio­
nes scandali, infamiæ, aut alterius periculi
oporteret tale peccatum non manifestari.
i His itaque conditionibus suppositis, et non
aliter intelligendum est fideles isto prae­
cepto obligari. Quod sic in genere proposi­
tum non ita bene percipitur : intelligetur facilius descendendo ad aliquos in par­
ticulari casu, quorum decisiones erunt
velut quædam hujus consectarii appendiculæ et confirmationes evincentes ejus in
communi resolutionem.
Contingit ergo aliquos fideles nullius
peccati mortalis conscientiam habere, sed
præcise venialium. Tenebuntur confiteri
venialia, ut præceptum annuæ confessionis
adimpleant ? Nullo modo : quia illud præ­
ceptum solum est circa confessionem mor­
talium. Et ita contra D. Bonaventuram, n DAlensem, Ricardum, Nugnum, et paucos Aiens,
alios, docent cum D. Thoma in 4, dist. 17, s'iignd'
qu. 3, art. 1, quæstiunc. 3, ad 3, cora muniter Theologi, quos in magno numerosnanz’
refert Leander disp. 3, qu. 31, et videri
possunt Suarez disp. 6, sect. 2, Candidus|M'PP·
disquisit. 24, art. 5, dub. 1, Lugo disp. 15, Lcdem
n. 132, N. Philippus disp. 10, dub. 4, N.®^j”“
Franciscus cap. 7, punct. 3, num. 30, et|®^
Pelrus de Ledesma cap. 8, post sextam Medina,
conclusionem pro eadem referens D. Thomam, Durandum, Cajetanum, Sotum,
Canum, ac Medinam Complutensem. Et

DE PŒNITENTIA·

COôC.
Tnd.

ostenditur efficaciter probando illam pro­
positionem jam insinuatam, Ecclesiam
scilicet illo suo præcepto solum obligare ad
annuam confessionem mortalium : quo­
niam Ecclesia supponens præcepiam a
Christo peccatorum confessionem, præcepto
suo determinavit tempus in quo implerelar divinum præceptum, ut ipsa Ecclesia
se declaravit verbis sæpe relatis ex Cone.
Trid. sess. I I, cap. 5 : <t Neque enim per
Concilium Lateranense Ecclesia statuit,
ut Christi fideles confiterentur, quod jure
divino necessarium, et statutum esse
intellexerat : sed ut præceptum confes­
sionis saltem semel in anno ab omnibus,
« et singulis, cum ad annos discretionis
c pervenissent, impleretur. » Certam au­
tem est fideles non obligari jure, vel prae­
cepto divino ad confessionem venialium, ut
omnes docent, et manifeste constat ex de­
claratione ipsius Ecclesiæ in eodem Cone.
Trid. et loco citato, ubi postquam ostendit
institutam, et præceptam a Christo pecca­
torum mortalium confessionem, imme­
diate subjunxit : < Nam venialia, quibus
« a gratia Dei non excludimur, et in quæ
frequentius labimur, quamquam recte,
« et utiliter, citraque omnem præsumpa tionem in confessione dicantur, quod
a piorum hominum usus demonstrat ;
a taceri tamen citra culpam, multisque
aliis remediis expiari possunt. » Ergo
Ecclesia in illo suæ annuæ confessionis
præcepto minime comprehendit peccata
venialia, quippe, quæ nec in ipso divino
Christi præcepto comprehensa suppone­
bantur. Recolantur supra dicta n. 30.
45. Ex quibus omnibus colligitur fideles
non habentes conscientiam peccati morta­
lis, qui omittunt annuam confessionem,
non peccare mortaliter, ut hactenus dicta
aperte evincunt ; sed nec venialiter ex vi
hujus ·. quia nec Christus, nec Ecclesia
obligat fideles ad venialium confessionem,
ut ipsa Ecclesia verbis jam relatis exposuit.
Colligitur ulterius conscium peccati morta­
lis, quod tamen ex juxta causa non debet
confessario aperire, minime teneri pro
confessione annua confiteri venialia, ut
indirecte absolvatur a mortali. Oppositum
docuerunt Nugnus in Supplem. qu. 6, art.
6, difficult. 1, et Granados tract, 9, disp.5,
num. 23. Sed persistendum est in com­
muni, ac vera resolutione : quia licet non

negamus posse fidelem, vel ox charitate,
vel ex pœnitentiæ virtute procurare illo
medio, aut aliis propriam salutem, et re­
conciliationem cum Deo : hæc tamen obli­
gatio non oritur ex præcepto Ecclesiastico
annuæ confessionis, quod solum se exten­
dit ad confessionem mortalium, ut vidi­
mus. Quare licet in casu proposito omitte­
ret illud medium, aut remedium, et
peccaret forsan graviter contra alia præcepta ; non tamen contra Ecclesiasticum
annuæ confessionis, ut bene observant
Suarez, Lugo, Archangolus, et Diana, quos
refert, et sequitur Leander ubi supra qu.
32. Colligitur denique, et ab opposito eum,
qui scit se mortaliter peccasse, quamvis
justificatus media contritione fuerit, teneri
ad annuam confessionem, in quo illud
manifestet, ut in extrema nostri consecta­
rii parte statuimus. Nam Concilium Late­
ranense relatum num. 24, præcepit fideli­
bus <r omnia sua peccata saltem semel in
« anno confiteri, » ut sic omnia subderen­
tur, ut fieri ex Christi institutione opus
est, clavibus Ecclesiæ. Quamvis autem
aliquod mortale dimissum prius fuerit per
contritionem ; tamen non fuit clavibus
Ecclesiæ subjectum actu, et exercite, sed
solum in volo. Quare debet intra annum in
confessione exponi adimplendo Ecclesias­
tico præcepto. Ubi incidenter in verbis
relatis observandum est pro exclusione
supra posita venialium, quantum ad istud
præceptum, illud « omnia sua peccata » :
impossibile namque est omnia venialia
intra annum commissa meminisse, recen­
sere, ac confiteri ; atque ideo illorum con­
fessionem minime comprehendit illud
præceptum.
Si autem inquiras, an in casibus, in qui­
bus diximus fideles non obligari ad con­
fessionem annuam, obligentur saltem ad
comparendum coram proprio sacerdote, et
illi manifestandum se non habere mortalia,
quæ confiteantur? Pluressunt, qui dicunt
teneri, ulScotus, Suarez, Vivaldus, Fagundez, et alii, qui pro sua opinione referunt
D. Thom, in Suppi, qu. 6, art. 3, ad 3. Et
id esse quidem salubro consilium minime
dubitamus, ut proprius sacerdos vultum
sui pecoris melius cognoscat. Sed absolute
censemus ad id non obligari ex vi præeepti
confessionis ; quoniam tale præceptum
, solum obligat fideles ad confitendum suo
sacerdoti

DISP. VIII, DUB. II.

sacerdoti peccata mortalia : ergo ubi non
adest obligatio hæc illi confitendi, quia non
sunt, cessat adæquate illud præceptum :
atque ideo ex vi illius non obligantur fidew les ad alium modum comparandi coram
^4 proprio sacerdote. Unde simul diluitur
®· motivum contrarium : nam ex parte fide­
lium non est alia obligatio, ut pastor
eorum vultum, sive conscieniiæ statum
cognoscat, quam per confessionem sive in
sacramentali discussione, atque judicio : et
consequenter, ubi cessat obligatio confes­
sionis, non tenentur fideles alio modo se
pastori manifestare, et revelare conscienT». tiain. Et sic docent N. Thomas a Jesu in
t^suoTribunal, de Conf. cap. 8, Ledesma de
-·>· Pœnit.cap. 8, conci. G, dub. 2, Vasque z
qu. SO, art. 8, dub. 2, Lugo disp. 15, num.
133, el ahi plures. Diximus tamen « ex vi
< praecepti confessionis » : quia non nega­
mus (et ita communiter Auctores relati
observant) posse aliunde, et per accidens
oriri illam obligationem coram proprio
Parocho, aut superiore comparendi, et
manifestandi in genere statum conscientiae,
ut si scandalum oriretur ex eo, quod quis
non confiterelur, et aliter sedari non pos­
set, quam isto comparendi remedio. Nec
aliud voluit D. Thomas loco cit. ut constat
exejus verbis, «ille, qui non habet mor■ < talia, non tenetur ad confessionem vei nialium, sed sufficit ad præceptum Ec< desim implendum, ut’se Sacerdoti
« repræsentet, et se ostendat absque con« scientia mortalis esse : et hoc ei pro
< confessione reputatur. » Sicut enim hæc
repraesentatio, et ostensio non est confessio
vera, sed reputative : sic illud compa­
rendi præceptum non est vere præceptum,
sed consilium, e! tanquam consilium im-

§ IV.
Qua anni parle urgeat hoc præceptum, ct
t/wililer aiuiu? pro illo computari debeat.

46. Petrus de Soto led. 9, de confessione,
et Joannes do Medina qu. 18, de confes­
sione semel in anno, censuerunt, quod
præceptum annuæ confessionis obligat jam
fideles in determinata anni parle, nempe in
Quadragesima, et præserlim circa l’ascha.
Idque probant ex communi fidelium eo

223

temporo confitendi, et adimplendi hoc præ­
ceplum consuetudine, quæ tempus in Con­
cilio Lateranensi assignatum declarare, et
vim legis habere videtur. Quam consuetu­
dinem approbat, et multum commendat
Concil. Trid. sess. 14, cap. 3, ubi post re-conc.
latum Lateranense decretum subdit :Trid·
a Unde jam in universa Ecclesia, cum in­
« genti animarum fidelium fructu obser­
a vatur mos ille salutaris confitendi sacro
a illo, et maxime acceptabili tempore Quaa dragesimæ : quem morem hæc Synodus
a maxime probat, et amplectitur tanquam
« pium, et merito retinendum. »
Communis tamen Theologorum, et Ca­
nonistarum sententia est fideles posse in
qualibet anni parte, mense, aut die huic
præcepto satisfacere. Et efficaciter probatur c
ex ipso Concilio Lateranensi, in qno latum, Later­
et promulgatum est : nam solum ait :
« Omnes fideles, postquam ad annos dis­
se cretionis pervenerint, omnia sua peccata
« semel saltem in anno confiteantur, n
Ubi nulla occurrit limitatio eam obligatio­
nem trahens ad determinatum Quadrage­
simae tempus, sed magis libera ad lotum
annum extensio pro ejus adimpletione. Et
confirmatur : nam idem Concilium, et
eodem loco praecepit communionem in de­
terminato anni tempore, nempe in Pas­
chale, ut liquet ex illis verbis : « Susci« piens ad minus reverenter in Paschale
« Eucharistiae Sacramentum, υ Sicut ergo
quia pro communione determinavit hoc
speciale tempus, ia eo specialiter urget
Communionis præceptum : ita quia pro
confessione assignavit lotum annum, in
nulla ejus determinata parte urget præce­
plum confitendi, sed in qualibet valet im­
pleri. Et plane si oppositum intendisset
Concilium, non se recte déclarasse! ; cum
facile posset signare pro confessione tQuadragesimam, sicut Pascha pro commu­
nione. Et motivum oppositum non premit:
quia ille mos, quem videmus in fidelibusDjSS0l_
confitendi in tempore proximo Paschali, movt^uurQJ
ortum non duxit ab auctoritate, vel exvpiniomandato Ecclesiæ ; sed ex eo, quod fideles
cum adimpleturi essent præceptum com­
munionis, rationabile putarunt eodem fere
tempore confiteri : tum ut utrique præceplo satisfacerent, tum ut per confessio­
nem puriores ad Eucharistiam accederent:
et forte multi intellexerunt ignoranter ad

I t

ÿ

I

t '·

1

·

·/·

I

DE PŒN1TENTIA.

utrnmque tunc obligari. Quare consuetudo
in his fundata minime sortita fuit, nec ha­
bet vim legis. Quam quidem laudavit Cone.
Trid. tanquam piam, et conservandam :
sed tamen nullam, cum facile posset no­
vam, obligandi vim adjecit, sed in eodem
statu reliquit. Et haec, ut diximus, est
communis, et non minus secura sententia.
Nec refert, quod in aliquibus dioecesibus
soleat pro implendo hoc præcepto assignari
tempus Quadragesimae per Synodalia sta­
tuta ; et fieri eo tempore catalogus confitentium, ut non confessi compellantur per
censuras ad confitendum. Id, inquam, non
refert : ex quo enim Ecclesia pro confes­
sione assignavit unius anni spatium, non
possunt Episcopi illud limitare, et majo­
rem determinationem adjicere, n?c id in­
tendere existimandum est, sed studere,
quod praedicto præcepto satisfiat eo saltem
tempore, quod in frequentiori usu est inter
Christianos. Vndequem constaret confes­
sum semel jam esse in anno, minime obli­
gare possent ad confitendum in Quadrage­
sima, nec super hoc molestare ; sed solum,
hoc præsupposito, ad communicandum in
Paschate.
47. Majus dissidium occurrit in modo
computandi annum pro adimpletione hu­
jus præcepti assignatum. Et omissis aliis
sententiis, duas reperimus celebriores,
valde communes. Prima affirmat compu­
tandum esse a prima die Januarii usque ad
ultimam Decembris. Quoniam annus ita
communiter computatur hominum consue­
tudine : et sic annum accipunt omnia jura,
nisi aliud exprimant, et excipiant. Sic
sentiunt Vasquez qu. 90, art. 3, dub. 1,
Lugo disp. 15, nu. 157, Diana 2 part.
tract. 17, resol. 54 et 3 part, tract. 4, re4,'ί· sol. 81, et 4 part, tract. 4, resol. 206,
Ochagavia, Gaspar Hurtado, Becanus,
Franciscus, Bonæ Spei, et alii.
Secunda asserit prædicti anni compara­
tionem fieri debere ab una Quadragesima
in aliam, vel ab uno Paschate ad alterum.
Quoniam hic censetur annus Ecclesiasti­
cus, accedente consuetudine, et apprehen­
sione fidelium existimantium se in præ­
dicta anni acceptione esse obligatos ad
D.
Aaton. confessionem annuam; ita docent D. An­
SjlvesL toninus 3 p. tit. 14, cap. 19, §3, Sylvester
Ledesic.
verbo Confessio 1, qu. 2. Victoria n. 126,
alias 127, Martinas de Ledesma in 4, part.

DISP. VIII, DUR. II

2, q. 6, art. 5, dub. 6, Arauxoq. 84, art.^ ’
nuam confessionem, et Ecclesiæ determi­
5, dub. 4, dubitat. 2, num. 27, (qui bones™,
nationem suboriuntur. Et primum sit, an,
observat huic parti multum favere D. Tho-ôS^
qui confessionem integro anno omisit, te­
mam quod lib, 1, q. 6, art. 11,) Navarros^;*
neatur illo transacto statim confiteri, cum
de Pœnit, cap. 21, n. 45, Suarez disp. 30,Htr*
D. primum possit.Negarr D. Antoninus2.part.
sect. 3, N. Gabriel disp. 5, q. 2, N. Anto-Ccw*
nius disp. 4, sect. 5, nu. 239, N. Francis-^ uir<n.lit. 9, cap. 6, § 3, Martinas de Ledesma
“·
loco cil. art, 5, dub. 7, Sylvester verbo
eus cap. 7, punct. 5, pro eadem referens ijpu
Eucharistia 3. ct alii apud Dicastillum disp.
Henriquez, Azor, Coninchum, Reginal6,dub. 9, nu. 146. Et fundamentum eorum
dum, Sa.Filliucium, Laymam, Bonacinam,
est, quod annualis confessio est onus alliNugnum, .Mercarum, Fagundez, Lean­
gatumuni anno : ergo obligatio ad annua­
drum, Trullench. in Decalogum lib. 3,cap.
lem confessionem finitur cum ipso anno :
I, sect. 6, n. 54, dicens hoc esse certius, et
«(consequenter contra illam obligationem
securum morem Ecclesiæ. Denique Castro
non agit, nec peccat, qui transacto illo
Palao disp. unica, punct. 20, § 2, nu. 10,
anno, omittit confiteri, quamvis possit,
dicit hanc sententiam esse communi Doc­
qui discursus magis explicatur, et fulcitur
torum auctoritate receptam, quamvis ipse
exemplo ejus, qui die Dominica omittit
propendat in oppositam, seclusa, ut ille
Missam : peccat quidem, sed non tenetur
loquitur, auctoritate, spectatis præcise jure,
diesequenti illam audire : et exemplo cle­
et ratione naturali. Sed hoc ipso motivo
rici, qui hodie omittit recitare officium
huic secundae, et communi sententiæ abso­
divinum, et non propterea obligatur cras
lute subscribimus: quia non videmus, quid
illud repetere.
circa anni pro istius præcepti inchoalione
Sed dicendum est oppositum cum Soto
potuerit ratio naturalis investigare, et mi­
in 4, dist. 18, qu. 1, art. 4, Nugno in add.
nus diffinire. Nec in jure (saltem Canonico,
quæst. 6, art. 5, difficult. 5, Victoria in
quod solum pro re Ecclesiastica posset re­
WSumma, num. 137, Arauxo q. 84, art. 5,
ferre) aliquid reperimus, quod suffragetur
dub. 4, dubit. 3, Navarro cap. 21, num.
illi opinioni : nam annus Ecclesiasticus
45,Suarez disp. 36, sect. 4,Vasquez quæst.
quantum ad officium divinum, etalia plura
^>■90, art 3, dub. 2, Lugo, Villalobos, el aliis
incipit a principio Adventus. Alias vero in
>.S’plurimis, quos refert, et sequitur Leander
re, quam versamus, et quam hactenus Ec­
r^disp. 3, quæst. 41. Et ex nostris idem
clesia non statuit, videmus annum com­
docent Gabriel a S. Vincentio quæst. 2,
muniter computari a Quadragesima in
Philippus a Trinitate dub. 6, Urbanus,
Quadragesimam, et hanc esse gentium, et
Antonius a Spiritu Sancto, et alii, quibus
populorum apprehensionem, et consuetu­
relatis subscribit N. Franciscus cap. 7,
dinem, quo tempore Quadragesima?, et
ponet. 4, num. 39. Et probatur destruendo
Paschatis adimplendum instat annuæ con­
oppositum fundamentum : nam præceptum
fessionis præceptum : quod non continge­
annuæ confessionis sic est affirmativum,
ret, si annus pro illa inchoaret a principio
qaodsimul est negativum non differendi
Januarii. Cui consuetudini aperte favet
confessionem ultra annum : unde reddit
Cone. Trid. loco relato n. præc. dicens :cc«.
banc sensum, quilibet fidelium confiteatur
σ Quem morem » (nempe satisfaciendi inTri-·
omniasna mortaliasemel in quolibet anno,
Quadragesima præcepto annuæ confessio­
et altra annum non differat: ergo tene­
nis, de quo loquitur) «hæc Synodus maxiamur non solum ex præcepto positivo ad
« me probat,et amplectitur tanquam pium,
ne confitendum in unoquoque anno, sed etiam
« et merito retinendum. » Aliunde vero ex
?.'r ex præcepto negativo ad non differendum
opposita opinione, quod inchoatio sumen­
;
confessionem ultra annum : atque ideo
da sit a Januario, nullum videmus fidelium
non solum peccabimus non confitendo in­
levamen, aut convenientiam aliquam toti
tra annum, sed etiam differendo confes­
Ecclesiæ provenire. Quare stare oportet
sionem, sive non confitendo quam primum
pro sententia non minus probabili, et ma­
transacto anno possimus. Sicut, ubi quis
gis communi.
tenetur restituere, autsolvere intra aliquod
48. Illa ergo præsupposita, oportet deci-1 Se
tempus assignatum, peccat non solum in
dere aliqua dubia, quæ ex hac circa an­
non restituendo intra illud tempus, sed
nuam
Salmant. Curs.Theolog. Tom. XX.

etiam illo transacto, si non restituat, cum
primum possit, ut docent communiter
Auctores ex leg. Celsus, § Sed ipse, ff. de
receptis arbitr.
Porro præceptum Ecclesiasticum annuæ
confessionis sic accipiendum dicimus, et
exponendum esse (in quo poterat esse dif­
ficultas) suadetur; tum ex communissima,
quam tuentur. Doctorum sententia: tum
etiam, ex communi fidelium apprehensio­
ne et praxi ; ubi enim intra annum non
confitentur, sentiunt se gravatos onere
confitendi, quam primum possint, et onus
illud non deponunt, aut ab eo liberos se
putant, nisi confitendo. Tum praeterea, ex
fine ipsius præcepti, quia Ecclesia illud
statuit, ut fidelium provideret saluti, quæ
ex dilatione confitendi peccata, sive in pec­
cati statu manendi, multum habet novi
periculi ruendi in alia : atque ideo Eccle­
sia annuam confessionem præcipiendo
voluit, mandavitque confessionem non so­
lum intra annum fieri, sed etiam ultra
annum non differri. Tum ulterius, ex
proportione ad divinum præceptum de
poenitentia : ubi enim homo incidit in
peccatum mortale, obligatur jure divino ad
faciendum de eo poenitentiam, et ad illam
non longo tempore differendam, et utrum­
que omittendo peccat, agendo tam contra
præceptum affirmativum poenitendi, quam
contra negativum non differendi longo
tempore poenitentiam, ut late ostendimus
disp. 4, dub. 2. Idem itaque proportionabiliter dici debet de præcepto ab Ecclesia
imposito poenitendi mediante confessione
intra annum : præsertim cum istud Ecclesiæ præcepturasupponat divinum, etsolum
determinet tempus, in quo impleatur, ut
sæpius a nobis inculcatum est ex doctrina,
et declaratione Concilii Trid. sess. 11, cap.
5. Tum denique, ex ipsa consuetudine
Prælatorum Ecclesiæ, qui solent excom­
municare illos, qui in anno non confiten­
tur. Excommunicant autem, non præcise
quia confessi non sunt in anno, sed quia
illo transacto nolunt confiteri. Idque liquet,
quia Parochus nequit absolvere hos ex­
communicates adhuc virtute cruciatae, nisi
velint confiteri, et ad confitendum se sub­
mittant ; et tamen possunt per cruciatam
absolvere ab excommunicatione lata ob
peccatum praeteritum, etiamsi ab homine
lata fuerit : signum ergo est hujusmodi
15

226

I !

£

DE POENITENTIA.

excommunicationes decerni a Prælatis Ec­
clesiæ non praecise ob peccatum præteritum
omissionis confitendi intra annum ; sed
etiam et maxime quia illud peccatum ad­
huc perseverat, et continuatur, usque dum
excommunicalus confiteatur, cum primum
Cocfir.milia. valeat. Idque magis confirmatur ex eo,
quod, ut bene observat Arauxo loco cit.
prælati sic obligant subditos ad confessio­
nem pro anno præsenti. in quo confessi <
non sunt, ut licet eo elapso confiteantur,
nihilominus censeant eos adhuc obligatos J
esse ad novam confessionem in sequenti i
Quadragesima : et propterea eisdem cen­
suris. ac poenis exigant ab illis sequentem j
confessionem, quibus exigunt præsentem !
pro anno prætenlo. Quæ satis manifestant
confessionem præceptam pro unoquoque
anno non illi sic alligari, ut cum eo finito
finiatur, sed potius manere, et urgere,
usque dum homo actu confiteatur. Pie ta­
men crediderimus ita omittentem, et pro­
crastinantem annuam confessionem non
committere tot peccata mortalia, quot sunt
occasiones, in quibus oblatis non confitetur;
sed continuare, el augere idem peccatum ;
unde sufficiet illi postea, et peccatum omis­
sionis, el tempus dilationis confiteri, ut
contra Bonacinam, et alios non improba­
biliter, nec inconsequentur multiplicantes
i»k *n
ca5Q Peccala» docent Nugnus loco
'alob. citato, Villalobos tract. 9, difficult. 28,
num. 8, Diana 3 part. trad. 4, résolut.
35, \ alentia, Layman, et alii, quos refert,
et sequitur Leander disput. 3, quæst. 42.
Ex quibus satis constat ad motivum contrariæ opinionis : nam præceptum istud
non est pure affirmativum, aut determi­
natum unius anni tempori, et ideo illo I
elapso adhuc perseverat : oppositum autum contingilin præceptisaudiendi sacrum
et recitandi officium divinum, quæ alli­
gantur determinato die, et illo transacto
cessant.
49. Unde incidenter colligitur eum, qui
ob aliquam causam distulit confessionem
unius anni usque ad principium sequentis,
non posse una, et eadem confessione satis­
facere præcepto confitendi in uno, et altero
anno. Oppositum docent Gaspar Hurtado,
Hurlad.
Lugo.
Lugo, et Diana, quos refert, et sequitur
eu.
Leander loco citat, quæst. 44. Quorum mo­
tivum est, quod uno, el eodem actu possu­
mus, et solemus duplici obligationi occur­

renti satisfacere.Sed consectarium nostrumPr ^
efficaciter demonstratur : quia per illam
confessionem factam in principio hujae1*1^
anni satisfit quidem, licet sero, obliga-^·.,
lioni confitendi in præterito anno ; sed
minime satisfit obligationi confitendi in
anno præsenti: ergo per talem confessionem
non potest satisfieri obligationi confitendi
in uno, et altero anno. Probatur secunda
antecedentis pars, in qua sola poterat esse
difficultas : nam contingens est, quod in
decursu anni nunc incipientis committat
homo unum, aut plura peccata mortalia,
quæ debet ante finem talis anni confiteri :
ergo per confessionem debitam pro anno
præterito in principio anni præsentis fac­
tam non satisfit Ecclesiæ præcepto obli­
ganti per se ad præsentis anni confessio­
nem de peccatis eodem anno commissis;sed
necessaria est illorum confessio in eodem
anno. Nec satisfaciet, qui dicat contingens
etiam esse, quod homo post illam primam
confessionem non peccat mortaliter, et
consequenter,quod non teneatur ad novam
in anno confessionem. Nam id facile refel­
litur, quia id non salvat, quod in uno, el
altero anno satisfiat præcepto per unicam
confessionem ·. sed solum quod in secundo
non detur obligatio confitendi ob defectum
materiæ : istud namque præceptum solum
obligat conscios peccati mortalis nondum
confessi, juxta superius dicta n. 44.
Nec ilerum satisfaciet, qui dicat, quod^.
licet succedat aliquod peccatum mortale,^
jam homo satisfecit antecedenter praeceptor
confessionis pro illo anno. Nam id etiam
rejicitur : quia tale peccatum in aliquo
anno confitendum est ad satisfaciendum
Ecclesiæ præcepto de annua peccatorum
confessione ; sed juxta tale præceptum non
pertinetejusconfessioad annum sequentem:
ergo pertinet ad annum præsentem, in quo
committitur : ergo adhuc in ipso præsenli
anno tenetur homo ad annuam confessio­
nem peccati denuo commissi, non obstante,
quod in hoc ipso anno confessus fuerit.
Unde minime verificatur, quod per unam
confessionem in principio anni factam sa­
tisfiat præcepto confitendi in anno præseni ti, et in anno præterito : nam, si peccatum
mortale non succedat, non obligat præcep­
tum ·. si autem succedat, tenetur homo
illud illo anno confiteri. Et, si fiat recurI sus ad alium annum sequentem ; inde fiet
a unum

DISP. VIII,DUB II,

annum Ecclesiasticum pro impletione hu­
jus praecepti non computari a Quadrage­
sima in Quadragesimam, sed inchoare ab
ultimo peccato mortali, quod homo admi­
sit. Id vero dicere est nullum terminum
fixum pro communitate fidelium in adim­
plendo annuam confessionem statuere, et
contradicere ipsorum fidelium apprehen­
sioni, et Pastorum praxi in usu satisfa­
ciendi huic præcepto, ut vidimus num.
prae, est etiam contra communem senten­
tiam num. 47 relatam, quam defendunt
Leander, et aliqui ex his, quos modo im­
pugnamus, et possemus inconsequentiae
arguere. Sed pro hac nostra resolutione
siintSotus in 4, dist. 18, q. 1, art.4,Nugst^nus q. 6, art. 5, difficult. 5, Navarrus cap.
££ 21, η. 95, Suarez disp. 36, sect. 4, Bonacina, Becanus, Filliucius, et alii piures. Et
fjz. motivumcontrariae sententiae non urget:
fatemur enim non repugnare in genere,
quod per unum actum fiat satis duobus
praeceptis : sed in præsenti occurrit specia­
lis ratio, ne id contingat : quia nequeunt
præceptum unius anni, et præceptum alte­
rius auni concurrere per se in una duratione, et cadere supra eandem rem prae­
ceptam : sicut namque sunt duo anni, sic
etiam duæ confessiones praeceptae, ut con­
stat ex dictis, et magis constabit ex imme­
diate dicendis.
50. Dubitatur secundo, an qui intra an­
num confessus est peccata mortalia, quo­
rum erat conscius, et postea ante finem
anni peccavit mortaliter, teneatur illo
anno ilerum confiteri, ut satisfaciat prae­
cepto annuae confessionis ? Negant Bonacina disp. 5, q. 6, sect. 2, punct- 4, Lugo
:*z disp. 15, sect. 7, n. 164, Diana, Castro
Palao, Coninchus, Leander, et alii, quos
^•refert, et sequitur N. Franciscus cap. 7,
..... punct.4, num. 42. Et moventur : quia
præceptum annuæ confessionis solum obli­
gat ad confitendum semel sive una vice in
anno manifestando in confessione omnia
mortalia, quæ tunc pœnitenti post suffi­
cientem discussionem occurrunt: ergo cum
fidelis hoc facit, adimplet præceptum annaæ confessionis : ergo quamvis post hoc
factum peccet mortaliter, non tenetur ad
aliam iu eodem anno confessionem, sed
potest reservare illa peccata pro confessio­
ne in sequenti anno facienda.
Sed securior et etiam verior est contra­

ria sententia, quam docet Suarez disp. 36,
sect. 3, n. 9, Henriquez lib. 4, cap. 4, n.dirior
2, et 6, Mercarus in 3, part. 6, q. 6, art.
2, et alii. Probatur: tum, quia in cap.Hennq’.
Omnis ulritisque praecipitur confiteri semelMcrrar'
in anno omnia peccata mortalia in eo
anno commissa, quorum homo conscias
fuerit ; sed in casu proposito homo non
confitetur omnia peccata illo anno com­
missa, quorum conscius est : ergo tenetur
illa confiteri ante illius anni finem : atque
ideo non satisfacit annuæ confessionispræ­
cepto confitendo semel in qualibet parte
anni, si post illam confessionem alia mor­
talia ante finitum annum succedant. Tum,
quia consuetudo fidelium, et Ecclesiæ id
vehementer confirmat : ut enim recte vidit
Suarez, nemo contentus est confessione
priori tempore facta, si postea tempore
Quadragesimæ habeat conscientiam novi
peccati mortalis : et proplerea Prælati eo
tempore compellunt ad confessionem : si­
gnum ergo est adesse tunc, si tunc detur
conscientia peccati mortalis, obligationem
satisfaciendi præcepto annuæ confessionis.
Nec id revocari poiest in obligationem, ρ^*“’
quam fideles eo tempore habent suscipien-<tDæ,?Jin
di Eucharistiam, pro quo debent mortalium
confessionem præmittere : quia non solum
communicaturi, sed etiam alii se reputant
obligatos ad confitendum tempore peccata
mortalia hactenus non confessa. Quin et
communicaturi se reputant sub hoc mune­
re non solum ex præcepto communicandi,
sed etiam ex præcepto annuæ confessionis.
Hæc autem communis fidelium existima­
tio, accedente Pastorum praxi, vel id ip­
sum compellentium, multum urgere debet
apud prudentes. Tum denique, nam ex
opposito fieret eum, qui in principio hujus
Ecclesiastici anni, nempe post octavam
Paschalis lapsus fuit in aliquod mortale,
quod statim confessus est, adimplere intra
præceptumannuæconfessionis, manereque
exoneratum ab illo, quamvis innumera
peccata mortalia in hoc eodem anno com­
mittat ; quin, et posse illorum, el aliorum
committendorum confessionem usque ad
finem sequentis anni differre, transigendo
duas Quadragesimas præsentis videlicet,
et sequentis anni absque confessione tot
peccatorum. Id vero licet admittatur ab
Adversariis, revera est inconveniens prop­
ter oppositionem ad communem apprehen-

228

DE PŒNITENTIA.

sionem fidelium, quos avertit a communi
usu, commendatoque in Cone. Trid. confi­
tendi in Quadragesima, eumque desere­
rent, si intelligerent, vel conscius peccati
mortalis non obligari ad confitendum ante
finem anni, ut Adversarii docent ; accedunt
namque communiter eo tempore,quia com­
muniter judicant se obligatos. Opponitur
etiam praxi Pastorum fidei monilis,et poenis
urgentium, ut confiteantur tunc, quidquid
fuerit de aliis intra annum confessionibus.
Opponitur denique rationi congruentis in
assignando aliquem terminum fixum prædictæ obligationis : nam juxta contrariam
opinionem in arbitrio peccantium positum
est differre confessionem per duos fere
annos, ut supra expendimus : et Ecclesiæ
nequit constare, quando huic obligationi
satisfecerint ; et opus habebit de singulis
inquirere, quando confessi fuerint ultima
vice.
Mûtivum Motivum autem contrariæ opinionis fa‘W^'cile diluitur : nam, qui in principio anni
enerva- peccavit, et confessus est, coepit quidem
adimplere præceptum de confitendis pec­
catis eo anno commissis ; sed non manet
absolute liber ab onere annuæconfessionis,
quia potest aliain eodem anno committere,
quæ cadunt sub præcepto pro eo anno obli­
gante usque ad ejus finem. Unde, si iterum
peccat mortaliter, iterum confiteri tene­
tur. Si autem mortaliter non peccat, ma­
net in fine liber, quia omne mortale,
quod commisit,jam eo anno confessus fuit,
juxta superius dicta num. 44, ubi statui­
mus solos conscios peccati mortalis non
confessi obligari isto præcepto. Quare
satis erit juxta ibidem dicta, si hoc Paro­
cho manifestet.
51. Hinc vero aliud dubium suboritur,
an scilicet idem dicendum sit, ubi quis
adhibita sufficienti examinis diligentia
confitetur omnia mortalia eorum, quæ
tunc illi memoriæ occurrunt, et post
confessionem recordatur alterius peccati
mortalis prius obliti ; tenebitur ne illud
eodem anno confiteri, ut satisfaciat annuæ
Sujrez confessionis præcepto ; Suarez disp. 36,
sect. 4, num. 8, respondet non teneri. Et
opponens sibi, quod sed. 3 statuerat, et
amplexi fuimus num. præced.eum scilicet,
qui post confessionem mortalium intra
annum factam labitur in aliud, obligari
ad novam hujus confessionem intra eundem |

. i’

I annum ; quia Ecclesia praecipit confiteri
omnia mortalia illius anni ; ergo pariter
si in confessione omittat aliquod peccatum
mortale propter oblivionem, ubi ejus re­
cordatur, tenebitur illud intra eundem
confiteri. Id, inquam, cum sibi opposuisset
Suarez, respondit negando consequentiam:
quia obligatio, ait ille, confitendi intra
eundem annum peccatum post primam
confessionem commissum, magis oritur ex
usu fidelium, et consuetudine Ecclesiæ,
quam ex vi verborum ipsius præcepti:
quæ consuetudo est circa peccata denuo
commissa, quæ nec per se, nec per accidens
in prima confessione auferri potuerunt,
sed non est, nec vim habet circa peccata
invincibiliter in priori confessione oblita,
quippe quæ saltem indirecte, et per acci­
dens in illa remissa sunt. Sed contra hanc
responsionem invehitur Arauxo q. 84,dub.*®i>
4, § Sed quis non videat, vocans illam
voluntariam, et asserens, quod licet ea
opinio sil speculative probabilis, oppositum
tamen in prati est probabilius.et securius:
nam sicut ille.qui post præcedenlem confes­
sionem novum mortale committit, si illud
intra eundem annum non confiteretur,
peccaret contra præceptum annuæ confes­
sionis obligans ad confessionem omnium
mortalium ejusdem anni : ita qui incul­
pabiliter in confessione non recensuit
aliqua mortalia propter oblivionem, si
postea eorum recordetur, tenetur illa eo
anno confiteri ; quod, si non faciat, agit
contra tale præceptum obligans ad confes­
sionem omnium mortalium illius anni,
atque ideo peccat. Si enim regula ex illo
præcepto desumpta est generalis, nempe
confitendi in unoquoque anno omnia pec­
cata nondum confessa ; nihil pro disparitate
refert, quod vel fuerint commissa post
primam confessionem, vel quod in praedicta
confessione inculpabiliter omissa fuerint:
de illis namque, et de istis verificatur
esse peccata nondum confessa, atque ideo
materiam illius præcepti pro annuali con­
fessione.
Videmu rei difficultatem ab utraque
parte, et haeremus: sed attentis omnibus,
inversa aliquo modo Arauxn censura, ju-ιώϊ
dicamus ejus sententiam esse speculative'4·^
probabilem, oppositam vero opinionem
esse in praxi probabiliorem, et satis secu­
ram. Primum patet ex præmisso funda­
mento

DISP. VIII, DUB. II.

mento a paritate inter utraque peccata,
quod nou leviter premit, ne minue conse­
quenter procedamus. Et eidem suppetias
ferre possumus alia similitudine in hunc
modum; nam, sicut Cone. Later, in illo
cap. Omnis utriusque præcepit, quod omnis
fidelis in quolibet anno confiteatur omnia
mortalia peccata, quorum conscius sit ; sic
Cone. Trid. sess. 13, cap 7, præcipit, quod
nemo conscius mortalis accedat ad sacram
Eucharistiam, nisi præmissa sacramentali
confessione : sed in casu, quo quis pro
sumendo Eucharistiam confiteretur omnia
peccata mortalia.quæ post diligens examen
illi occurrerent, si postea alicujus mortalis
ia confessione inculpabiliter obliti recor­
daretur, teneretur illud confiteri ante
Eucharistiae sumptionem ·, quamvis tale
peccatum supponeretur in prima confes­
sione indirecte remissum, et homo consequenter esset in statu gratiæ. Et ita docent
ipse Suarez de Eucharistia disp. 66, sect.3,
vers. Sed hujus occasione. Et Logo (ut plu­
rimos omittamus) disp, 14, de Eucharist,
sect 6, η. 26, dicit esse praxim, et consen­
sum omnium fidelium : ergo pariter in
casu, quo quis post diligentem discussio­
nem confiteatur omnia mortalia, quæ me­
moriæ occurrunt, si postea ante elapsum
annum confessionis recordetur alicujus
nondum confessi, tenebitur ante anni fi­
nem confiteri ; nec aliter præcepto omnia
confitendi poterit satisfacere ; quamvis
supponatur esse in gratia, quod videtur
esse finis præcepti, sicut et præcepti con­
fitendi omnia mortalia ante Eucharistiæ
•umptionem.
52. Secandum etiam suadetur. Tum,
quia illam,quam Suarez docuit sententiam,
, x docent etiam alii Auctores, tam antiquiores
nwnillo.quam moderniores Sylvester, Victoria,
bX(Navarrus, Toletus,Valentia, Joannes de la
Cruz, Bonaci na, Reginaldus, Nugnus, Coi:;· ninchus, Filliucius, Molfecius, Villalobos,
cçlyi-Sylvins, Layman, Fagundez, Granados,
Lago, Dicastillo, Gaspar Hurtado, Diana,
tù!. N. Gabriel, N. Antonius, quos omnes reii^’ferl, el sequitur N. Franciscus cap. 7,
panel. 4, num. 43. Et alios possumus
addere; sed superfluum est. Tum etiam,
?» θι communi usu, tam pastorum, quam
y’j pœnitentium : ubi enim homo post diligens examen confitetur omnia mortalia,
'■ quæ memoriæ occurrunt, censetur suffi-

229

cientissime adi mplevisse præ-æptum annuæ
confessionnis , quamvis aliqua peccata
veniant postea in memoriam, quæ ab illa
prius inculpabiliter exciderant : nec enim
necessarium censetur illa ante finem anni
confiteri: sed remittuntur ad aliam alio
tempore confessionem, sive voluntariam,
sive ex præcepto. Tum præterea, ratione
fundata in intentione, et fine tam Ecclesiæ
præcipientis.quam pœnitentis eiobedientis:
nam finis, quam Ecclesia annuam confes­
sionem præcipiens intendit, est, quod
fideles adimpleant divinum Christi de
confessione præceptum. et non diu perse­
verent in statu peccati : cui fini, et inten­
tioni facit salis ille pœnitens, qui diligen­
ter discussa conscientia confitetur omnia
peccata mortalia tunc memoriæ occurren­
tia : hic enim quantum in se est. omnia
confitetur, et facit confessionem formaliter
integram : unde absque dubio satisfacit
divino Christi præcepto, et statam justifi­
cationis consequitur. Quare, sicut licet
aliud peccatum postea memoriæ occurrat ;
non tenetur jure divino ai aliam statim
novam de illo prius oblito confessionem,
sed potest illud remittere ad aliam alio
tempore ex jure divino faciendam ; sic
etiam jure Ecclesiastico non obligatur ad
aliam tunc pro illo peccato confessionem ;
sed sufficit, quod illud anno sequenti, aut
cum voluerit, confiteatur. Tum denique ab
inconvenienti ex opposita opinione : nam,
si facta prius integra ex intentione, atque
etiam ex diligenti confessione, occurrente
memoriæ peccato prius oblito, tenetur ho­
mo illud ante finem confiteri ; pariter, si
post secundam confessionem aliud occur­
rat, tenebitur ad tertiam : et si post hanc
aliud in memoriam veniat, tenebitur ad
quartam, et sic de aliis sine fine, sed
ante finem anni. Nec casus est impossi­
bilis, nec infrequens, præsertim in perso­
nis scrupulosis ; consequens vero est incre­
dibile, utpote afferens pœnitentibus im­
mensum onus, et non minorem pastoribus
molestiam in tot confessionibus faciendis,
et audiendis, præsertim in angustia tem­
poris, et magno pœnitentium concursu,
quæ simul adsunt circa finem anno pro
isto præcepto adimplendo. Tenendum ita­
que est pœnitentem,qui sufficienti examine
confessus est omnia mortalia sibi occur­
rentia, licet peracta confessione, aliud,

n

ii*

i 21-

*

4·

nyyi

<■ '

U.

530

‘ I

DE PŒNITENTIA.

aut alia occurrant, satisfecisse plene illius
anni præeepto, et non teneri ad confiten­
dum iterum ante anni finem : sed posse
peccata denuo memoriæ occurrentia ad
aliam confessionem ultra illum annum
transmittere.
orenni- Ad fundamentum vero Arauxii responüùda ^elar ex nnine^‘d,e dictis, disparilatem
B.MI0 inter utrumque casum esse salis manifestam : nam licet Ecclesia praecipiat con­
fiteri singulis annis omnia mortalia non
confessa ; tamen inter eum, qui post con­
fessionem committit novum mortale, et
illum, qui post confessionem rite, el legi
time factam, alicujus mortalis prius obliti
recordatur, adest notabilis differentia.
Nam de primo nullatenus verificatur. quod
illud novum peccatum confessus fuerit : et
ideo debet illud ante finem confiteri, ut
satisfaciat Ecclesiae omnium confessionem
praecipienti : præsertim cum manifeste ex­
ciderit a gratia ad quam Ecclesia suo prae­
cepto intendit fideles annis singulis repa­
rare. Sed de secundo e contra verificatur,
quod omnia sua mortalia ex intenttone in
confessione exposuerit, et reipsa in con­
fuso, el quantum fuit ex parte doloris universalis.exposuit; et ab omnibus, nempe ab
explicatis directe, et a non explicatis indi­
recte absolutus est, ac denique gratiam
justificationis assecutus in ea permanet :
quod est finis ab Ecclesia intentus in præcepto confitendi in unoquoque anno mor­
talia non confessa. Quare de isto secundo
præsumendum non est, quod ab Ecclesia
obligetur ad aliam novam in eo anno con­
fessionem : præsertim accedente opposita
fidelium apprehensione, ac consuetudine,
et non minus communi Paslorum appro­
batione. Illud etiam, quod pro Arauxo
addidimus, non urget, sed diluitur conces­
so antecedenti, et negando consequentiam.
Ratio disparitalis est, tum, quod antece­
dens asserit communis sententia, conse­
quens autem communis sententia negat :
quod motivum m rebus moralibus magni
ponderis solet esse ; quippe notabilis adeo
differentia nequit non ex urgenti aliqua
radice descendere. Tum etiam tet detegi­
mus radicem) quod Ecclesia in præeepto
de quo agimus, non jubeat, ut quis post
confessionem rite peractam, si alicujus
mortalis postea recordetur, illud confitea­
tur ante finem anni ; nec tale quid, aut

simile in eo præeepto reperimus ; quin
usus pœni lentium, el pastorum déclarai
opposiium, ul hactenus expendimus. At
vero precept urn Ecclesia? quantum ad
sumptionem Eucharistiæ expresse jubet
confessionem cujuscumque peccati, etiam
si homo supponatur in stalu gratiæ, prae­
mitti debere. Sic enim habet Cone. Trid.,.^
loco cit : ■/ Ut nullus sibi conscius peccatiM
« mortalis, quantumvis sibi contritus vi« dealur ; absque praemissa sacramentali
<1 confessione, ad sacram
Eucharistiam
α accedere debeat :quod ab omnibus Chrisα tianis, etiam ab iis sacerdotibus, quibus
« ex officio incubuerit celebrare, hæc sancta
« Synodus perpetuo servandum essedecre« vit.»Unde circa hoc non relinquitur con­
troversia.
53. Ex qua resolutione possumus aliquas
ei similes, velut appendiculas colligere.
Nam si quis tempore annuae confessionis
recensens omnia alia peccata mortalia, ex
justa causa tacuit aliquod, dubitari potest,
an teneatur illud intra eundem annum
confiteri, quando jam absque inconvenienti
potest? Et respondetur negative cum Lugo,
Dicastillo, Leandro, N. Gabriele, et aliis^
apud istos, quos refert, et sequitur N.Laat
Franciscus loco cit. num. 44, contra So-^1**·
tum, Cordubam, et aliquos alios, qui affir­
mant teneri. Et fundamentum stat in
superius dictis .-quia prædictus rite confes­
sus est, et de omnibus peccatis vel directe,
vel indirecte, absolutus fuit,et de novo non
incidit in aliquod mortale, ut supponitur·,
ergo sicut in tali casu adimplevit divinum
Christi præceptum de confitendo absolute;
ita et satisfecit Ecclesia? præeepto de con­
fitendo in singulis annis : ergo non tenetur
illo anno iterum confiteri de tali peccato ;
sed potest illud remittere ad aliud tem­
pus, sicut de peccato oblito iuculpabililer,
et postea memoria? occurrente dictum
fuit.
Oppositum dicendum est, si quis habens
unum peccatum mortale, a cujus confes­
sione excusaretur ob justas causas confi­
teretur sola venialia, et indirecte ab illo
mortali absolveretur : hic enim adhuc in­
tra illum annum cessantibus justis causis,
tenetur illud mortale confiteri ut bene
observavit Dicastillo disp. 6, dub. 8, num.
138. Quoniam confessio, quam fecit, licet
fuerit formaliter integra, non fuit tamen0'”'
confessio

DISP. VIII, DUB. II.

confessio peccati mortalis, quæ sola est
materia praecepta ; unde non potest de
illo dici, quod satisfecerit positive præcepto, et propterea ubi non adest justa causa
tacendi illud peccatum, debet illud eodem
anno confiteri. Sed quid, si confitendo
peccata venialia confessus est unicum,quod
tunc praecise occurrebat, peccatum mortale
dubium, si postea .certo cognoscat fuisse
mortale, tenebitur ad confitendum illud ut
certum, antequam annus finiatur ? l<espondetur non teneri : quia licet materia
praecepti Christi, et praecepti Ecclesiae non
sint peccata venialia, est tamen peccatum
mortale dubium, ut suo loco dicemus.
Unde confitendo illud peccatum mortale
dubium, satisfacit Ecclesiæ præeepto de
annua confessione : et alias in eo anno
non incidit in aliud mortale novum, ut
supponitur. Quod vero intra illum annum
recognoscat lecisse certe mortale, non obli­
gat ad illud ut tale statim confitendum,
quia illud alias jam confessus fuit ; sed
potest illud, ut certum ad aliud tempus se­
quentis anni remittere. Videatur Dicastillo
‘5' lococit. num. 134, ut ex proiesso dicemus
dub. 6.
tat Idem dicendum putant Dicastillo, et
Logo de eo, qui in periculo repentinas
mortis positus confessus est unum aliquod
mortale, sed alia, quæ habebat confiteri
non potuit, censent namque hunc, licet
illud periculum evadat, non teneri in illo
anno ad aliam confessionem, quia illa
prima implevit annuae confessionis prae­
ceptum. Quod tamen videtur assensu difficile : quia cum contingens sit illum habere
plurima mortalia, et atrociora illo uno
confesso, absurdum apparet, quod ejus
solius confessione liberetur ab onere omnia
illa eo anno confitendi. Sed nihilominus
nonaudemus negare auctorum opinionem
esse probabilem : quia praedictus fecit per
se,el ex sua intentione integram formaliter omnium suorum peccatorum confes­
sionem, quamvis cuncta recitare non po­
tuerit; el deinde constitutus est in statu
gratiae, et reconciliationis cum Deo ; quod
videtur esse praecipuus hujus Ecclesiastici
praecepti finis : quare si denuo non incidat
in novum mortale, ut supponendum est,
excusabitur a nova in illo anno confes­
sione. Sed si in mortale labatur, tenebitur
illud ante finem confiteri justa superius

231

dicta nurn. 50, et consequenter omnia alia,
quorum conscientiam habet, et in prima
illa repentina pro articulo mortis confes­
sione explicare non valuit : ubi enim de
mortalibus confessio sit, omnia non con­
fessa debent exponi, cum unum absque
aliis omnibus nequeat remitti. Prior aulem confessio, quamvis pro tunc satisfece­
rit præeepto Ecclesiæ, ut concedimus ;
satisfecit tamen satisfactione inadæquata :
quia exsolvere non potuit pro peccatis pos­
tea eodem anno committendis : quare, si
subsequantur, opus est illa ante finem anni
confiteri. Hinc colligimus falsam esse opi­
nionem ejusdem Lngonis disp. 15, num.
180, Dicastillo ubi supra num. 142, et N.
Antonii disp. 4, sect. 5, num. 249, docen­
tium illum, qui toto anno praecedenti
omisit confessionem, si inchoato hoc anno ■
praesenti confiteatur, manere liberum ab
obligatione hoc anno confitendi. Quia vel Logo
succedunt nova peccata, vel non ? Si hocDlfaii*
ultimum, deobligatus quidem manet, quia
non adest materia praecepti. Si vero pri­
mum ; omnino tenetur illa nova peccata
eodem anno confiteri, quia in anteriori
confessione non explicuit, nec potuit ; cum
tamen singulis annis debeat confiteri om­
nia peccata hactenus non confessa. Quæ
satis constant ex dictis num. 49, et decla­
rari magis possunt exemplo ejus, qui sin­
gulis annis debet solvere unum aureum :
nam si in praecedenti anno illud non solvit,
quamvis illud solvat in principio hujus
anni, non satisfacit obligationi anni prae­
sentis, sed debet aliud pro eodem solvere.
Et ita docent Sotus, Nugnus,
Navarrus.
w
No gnus
Suarez, Bonacina, et alii plures apud N.xavar.
Franciscum cap. 7, punct. 4, num. 45, qui|“”ecz‘
aliam tertiam, et quasi mediam refert
sententiam, in eamque inclinare videtur :
sed vere non habet locum, et huic secundae
oportet stare. Alias appendiculas non ad­
dimus, qui et has ipsas scribere molestum
ducimus, eandemque molestiam sapienti
lectori timemus, qui malet profecto unam
aliquam notabilem difficultatem, cui supe­
randae, continuata? attentionis filo accinge­
remur. Sed patientia opus habemus in
tractandis his moralibus, sive practicis,
quæ ad tam minuta in singulari descen­
dunt,
54. Tertium dubium in materia, quam
versamus, est, an qui in principio, vel

i|!

232
*631!

DE PCENITENTIA.

medio anni prævidet se postea non habi­
turum copiam Confessarii, vel alia via
impediendum loto sequenti tempore fore
a facienda confessione, teneatur illam an­
ticipare priusquam ad illas augustias, et
finem anni deveniat ? Et supponitur talem
habere conscientiam peccati mortalis, quod
solum est hujus præcepti materia : unde si
habeat sola venialia minime obligatur,
vel absolute, vel ex tali suppositione illa
confiteri. Neminem legimus, qui negat in
casu proposito obligari peccatorem ad an­
ticipandum annuam confessionem : quam­
vis aliquos id negantes referat suppresso
nomine Ludovic, a S. Joan. q. 5, de poenit.
art. 6, dub. 7. Sed communis Doctorum
sententia affirmat obligari ad hanc prae­
SjlreM. centionem. Ita Sylvester, Tabiena, NavarTibieu. rus, Villalobos, Suarez, Vasquez. BonaciNanr.
Vifatob. na, Diana. Lugo, Dicastillo. et alii plures
apud -N· Franciscain ubi proxime, num.
40. Fundamentum est : quoniam ab initio
Lago anni praesentis incipit obligare praeceptum
It|O'! annuæ confessionis, sive, et in idem reci­
dit. præceptum illud comprehendit totius
anni spatium : ergo si homo non potest
illud implere tempore sequenti, tenetur
implere in antecedenti ; atque ideo praeve­
nire confessionem. Sicut quia præceptum
audiendi Missam die Dominica obligat a
mane usque ad meridiem, et totum illud
tempus complectitur,si mane hora septima
prævidet ea elapsa non habiturum dein­
ceps facultatem Missam audiendi, tenetur
statim illam audire, ut præcepto satisfa­
ciat. Hinc etiam fit habentem peccata re­
servata, et copiam confessarii potentis ab
eis absolvere, teneri nunc illa confiteri, si
prævidet in decursu anni non habiturum
copiam similis confessarii talem faculta­
tem habentis.
Juxta hanc communem sententiam sunt,
qui colligant, et consequenter, ut putant,
sentiant eum, qui in hoc anno prævidet se
in sequenti non habiturum copiam con­
fessarii, vel alio obstaculo impediendum a
confessione, obligari ad anticipandum anni
sequentis confessionem, illam exequendo.
DiQstii. Pro qua opinione Dicastillo disp. 7, dub.
Duiud H>num· 183» refert graves Auctores D.
Patui). Bonaventuram, Durandum, Paludanum,
Major.
Kav»r. Majorem, Navarrum, Canum, et Medinam
Cino,
Complutensem. Et ex
Modernis idem_ doMedina,
,
Hurtado, cet Gaspar Hurladodisp. 7, difficult. 13, et

plures alii apud Leandrum disp. 3» quæst.
•16. Quorum fundamentum est et stare vi­
detur in praemissa resolutione : nam si
praevidens non posse facere confessionem
in fine, aut decursu anni, tenetur illam
facere in principio : idemque contingit
proportionabiliter in .Missa, et aliis rebus,
ad quas tenemur : cur prævidens se non
posse in anno præsenti confiteri, non
obligatur ad confitendum in præsenti, an­
ticipando tempus obligationis praecepti?
Hæc opinio est valde probabilis ab aucto­
ritate illam docentium. Sed subscribimus
opposite, quam tuentur Dicastil. loc. cit.
n. 184, Leander disp. 3, qu. 46, Delga­
dillo c. 17. dub. 36, et probatur diruendo
simul oppositum fundamentum : quoniam
nemo tenetur adimplere aliquod præcep­
tum, priusquam illud obligare incipiat:
ergo quamvis ille, qui est constitutus in
anno, in cujus decursu, et fine desperat se
posse confiteri, tenetur confessionem prae­
venire, quia jam cœpit obligatio confitendi
in tali anno ; nihilominus ob oppositam
rationem, qui in anno præsenti praevidet
non posse confiteri in sequenti, non tene­
tur sequentis anni confessionem praeve­
nire, de præsenti confitendo ; quippe cum
modo non currat obligatio confitendi in
sequenti anno.
55. Et si inquiras, quid juxta praemissas
resolutiones dicendum sit, tum de illo, qui
existens in peccato mortali prævidet se
non habiturum deinceps longo tempore,
et præsertim in articulo mortis copiam
confessoris, ut contingit in pergentibus ad
gentes barbaras, et intereas degentibus?
Tenebitur ne ad praeveniendum confessio­
nem pro eo articulo præceptam confitendo
de præsenti ? Tum de illo, qui ob defectum
memoriae experientia cognitum, timet,
quod de peccatis mortalibus, quæ modo
habet, et cognoscit, non recordabitur in
fine anni ? Obligabitur propterea ad præveniendum illud tempus, et faciendum
statim de mortalibus cognitis confessio­
nem ?
Ad primum quaesitum respondetur,
eam difficultatem non esse regerendam ad
confessionem, ut praeceptam solo jure
Ecclesiastico determinante pro singulis
I annis confessionem, quidquid de mortis
articulo fuerit ; sed ad confessionem ut
I præceptam in articulo mortis jure divino,
quod

DISP. VIII, DUB. II.
quod tunc specialiter urget, ut docent una­
nimiter Theologi, quamvis alias dissideant
circa obligationem ex praedicto jure in aliis
duralionibns vitæ, aliquibus restringenti­
bus ad determinata tempora, aliis prorsus
laxantibus usque ad ipsum mortis articu­
lum, ut constat ex disp. 3, dub. 7. In sup­
positione itaque, et sensu praemissis Lcander disp. 3, sect. 11, docet hominem illum
tai non teneri ad anticipandum confessionem.
' Pro qua resolutione nullum alium in par­
ticulari refert ; sed solum dicit alios mo­
dernos, quorum nomina supprimit, idem
docere, et quod in simili docet Azor, et
probabile reputant Joan, a Cruce, et Joan.
Sanctius. Fundamentum autem est illudmet, quod supra pro nostris resolutio­
nibus expendimus : nam ideo qui præ­
videt hoc anno se in ejus fine non habi­
turum confessarii copiam, debet confes­
sionem anticipare, quia
prædictum
præceptum cœpit obligare ab hujus anni
principio: e converso autem, qui præ­
videt, quod anno sequenti non poterit
confiteri, non tenetur anticipare hoc anno
confessionem anni sequentis, quia præcep­
tum pro sequenti adhuc non cœpit obli­
gare in præsenti anno. Sed etiam in casu
proposito præceptum divinum confitendi
in articulo mortis non obligat de praesenti ;
siquidem de præsenti non occurrit talis
articulus ; cum homo sanus sit, et procul
distans ab eo periculo : ergo quamnis nunc
prævideat non habiturum deinceps copiam
confessarii, nec locum confitendi, non
obligatur confessionem pro illo tunc debi­
tam, nunc anticipare.
Sed contrarium omnino dicendum est
sat cum communi, et secura sententia, quam
hit.
tuentur Paludanus, Sylvester, Tabiena,
1 ano, D. Bonaventura, hichardus, Durandas, Major, Gabriel, Henriquez, Suarez,
itat Fagnndez, Layman, Gaspar. Hurtado,
foi;'. Logo, Molfesius, Bonacina, Diana, Regi­
ni naldus, Villalobos apud Leandrum loco
hpsi citato, qui recognoscit, et fatetur hanc esse
communem. Addimus N. Antonium, (in
opinionibus alias minime scrupulosum)
feanidisp. 4, sect. 2, n. 214, et Delgadillum
Bœai.fnon absimilis ingenii) cap. 17, dub. 36,
[^:h in fine. Et hinc probatur primo : quia in
Mpl re adeo gravi, a qua pendere potest æterna
salus, oportet illud asserere, quod ab om­
nibus communiter asseritur, et securissi­

233

mum est in ordine ad talem finem : ergo
debemus asserere eum, qui de præsenti
habet copiam confessarii, et prævidet,
quod illa carebit deinceps, et in ipso arti­
culo mortis, obligari ad præveniendum
eam confessionem, ad quam in eo articulo
faciendam jure divino tenetur. Probatur
secundo destruendo oppositum fundamen­
tum, et aperiendo falsam æquivocationem,
cui innititur : nam licet multi (quos impu­
gnavimus loco proxime citato) opinentur
præceptum divinum confitendi peccata non
urgerein aliqua determinata vitæ duratione, nisi in proxima morte, sive cum
hujus periculum adest : nihilominus præ­
dictum præceptum obligat, decurritque
per omnia vitæ spatia, incipitque obligare
ab ipso primo usu rationis : cujus manifes­
tum signum est, quod in qualibet vitæ
parte potest impleri ; et non posset proprie
impleri, nisi obligaret. Itaquesicut in quo­
libet vitæ spatio, aut tempore potest homo
mori, aut incidere in moriendi periculum;
ita in quolibet obligatur jure divino ad
non moriendum in mortali, sive ad pro­
curandum non mori absque mortalium
confessione. Ubi autem datur præceptum
obligans, et quis prævidens, quod tran­
sacta occasione, quam ei satisfaciendi ha­
bet, non poterit postea illud adimplere,
debet de præsenti anticipare ejus adimple­
tionem : et hac de causa, qui prævidet,
quod in fine anni non poterit satisfacere
ecclesiastico de annua confessione præ­
cepto, tenetur illam praevenire confitendo
de præsenti : sicut e converso, quia præ­
ceptum confitendi in sequenti anno non
obligat, nec cœpit obligare in præsenti,
licet aliquis in præsenti prævideat non
habiturum in sequenti copiam confessarii,
non obligatur ad anticipandum futuri anni
confessionem, ut satis constat ex dictis n.
præced. Cum ergo homo jure divino tenea­
tur confiteri mortalia ante mortem, si præ­
videat se in ejus articulo non habiturum
confessarii copiam, tenetur ad anticipan­
dum alio tempore, licet ab illo articulo dis­
tante, confessionem divino jure præceptam.
Ad secundum respondetur negative :
nam præceptum confessionis de peccatis
in specie, et numero non obligat ad sum­
mam, extremam, et metaphysicam dili­
gentiam circa eorum recordationem, et
relationem ; sed ad id sufficit alia inferior,

I .»
31

234

DE PŒNITENTIA.

et prudentialis, qualem adhibere consue­
vimus in aliis rebus gravibus, quæ cordi
sunt, ut docent communiter Auctores apud
N. Franciscum.c. 6, punct. 2: sufficit itaque
pro adimplendo tam Divino, quam Eccle­
siastico confessionis praecepto confiteri illa
peccata, quæ post præmissam in sensu
dicto diligentem conscientiæ discussionem
memoriæ confitentis occurrunt, quamvis
aliorum non recordetur. Qua de causa licet
aliquis probabiliter conjiceret, atque spe­
raret, ut facta longa, et prolixissima in­
quisitione, occurrerent sibi aliqua peccata
præter illa, quæ hactenus in mentem ve­
nerunt, non teneri ad hujusmodi exactissi­
mam diligentiam docet cum aliis Bonae,
MM. disp. 5, qu. 5, punct. 2. Hacque doctrina
præsertim se gerere debet confessarius
cum personis scrupulosis, et timidis cum
excessu conscientiæ : quas non dubitamus
amentia? periculum subituras, si in eam,
quamsæpiustentanfiexactissimam diligen­
tiam imprudens confessarius illas se com­
mittere permitteret, aut, quod pejus est,
juberet. Eadem etiam de causa, quamvis
aliquis sit lubricæ memoriæ, ac timeat,
quod tempore confessionis omnium suo­
rum peccatorum non recordabitur, nihi­
lominus non obligatur ille, cum ea com­
mittit, vel alio tempore scribere, ne illa
obliviscatur : quia id, præterquam habet
alia inconvenientia, est diligentia extraor­
dinaria. ut recle docent Suar. Vasq. et alii
Suarez, plures apud N. Franciscum ubi proxime
Va5Z,u’ n. 6. Ex eadem itaque de causa ille, qui
prævidet, quod si statim, aut anteriori
tempore non confiteatur, in fine anni, ubi
urget annuæ confessionis præceptum, plu­
rium non recordabitur, non propterea
obligatur ad anticipandum eam confessio­
nem, ut cum multis resolvit Bonae, loc.
cit. punct. 2, n. 4, et idem docent Diana,
2 par. tr. 4, resol. 155, et N. Antonius
IBonacin.
disp. 4, sect. 2, n. 220. Potestque ab incon­
Diana,
Anton. venienti confirmari : nam si quis ob peri­
culum oblivionis deberet annuam confes­
sionem anticipare ·. ea peracta idem peri­
culum circa alia peccata denuo committenda
succederet ; et his confessis adveniret circa
alia, et sic in infinitum : unde consequen­
ter ad plures eodem anno confessiones
obligaretur. Quod est absurdum, et onus
grave nemini ob solum naturalem defec­
tum memoriæ imponendum.

§ V.
Conditiones anniun confessionis, ut per eam
satisfiat Ecclesiæ prxcepto.

56. Non omnes conditiones praedicta?
confessionis hic recensendae sunt, sed suis
locis reservandae, quae specialem discepta­
tionem exposcunt ; hic vero sufficiet recen­
sere, et colligare communiores. Et primo
dubitari potest, an qui facit confessionem
validam, sed informem satisfaciat huic
praecepto ? Validam confessionem appella­
mus, in qua concurrunt omnia requisita
pro essentia sacramenti : informem autem,
quae non inducit, saltem cum actu fit,
suum effectum, nempe remissionem pecca­
torum per gratiam justificantem. Quod hic
est supponendum ex dictis Tractat. XXII,
de Sacramentis, disput. 4, dub. 6, et magis
constabit ex infra dicendis dub. 11, ubi ex
professo ostendemus posse dari pœniten­
tiæ sacramentum validum, et informe. Ad
quaestionem autem propositam responde­
tur affirmative cum communi sententia
inter Doctores, tam admittentes sacramen­
tum pœnitentiæ validum, et informe,
quam illud negantes : nam hi etiam com­
muniter sentiunt, quod si daretur, per
illud fieret satis Ecclesiastico de annua
confessione præceplo. Unde supervaca­
neum est illos in particulari referre. Vi­
deri tamen possunt Sotus in 4, dist. 18,
q. 3, art. 5, Nugnus in supplem. qu. 6,
art. 5, difficult. 5, et 6, qu. 9, dub.
ΛΟΚΉλ
conci. 2, dicens contrariam sententiam sarei
parum, vel nihil habere probabilitatis.Dia$l
Suar. disp. 35, sect. 4 et disp. 36, sect. 7, ΐυώ
et Dicastillo disp. 7, dub. 12, n. 195. Fun-t<jC'
damentum est : quia materia præcepta
per hoc Ecclesiæ præceptum est vera con­
fessio; sed confessio valida, et informis
est vera confessio ; alias valida non esset,
ut supponitur : ergo qui fecit confessionem
validam, licet informem, adimplet Eccle­
siasticum de annua confessione præcep­
tum. Patet consequentia : quia pro adim­
plendis præceptis sufficit ponere illud,
quod praecipitur. Confirmatur : nam si eodrille, qui fecit confessionem validam, el “*■
informem, non adimpleret istud annuæ
confessionis præceptum, adhuc maneret
sub illo, et teneretur ad confessionem
eorundem peccatorum ; consequens est
falsum

DISP. Vili, DUB. II.

filsum; siquidem non minus liberatur ab
illooncre, et obligatione, quam qui valide
baptizatur, licet non assequatur baptismi
gratiam, de quo nemo dixit, nec salva fide
dicere potest, obligari ad repetendum bap­
tismum ; ergo qui fecit validam, etsi in­
formem confessionem, satisfacit annuæ
confessionis præcepto.
Okjert.1. Nec refert, si contra hanc resolutionem
opponatur primo, Ecclesiam præcipere
confessionem in justificationem animarum;
sed in confessione informi non obtinetur
animarum salus : ergo per confessionem
informem licet validam non fit satis Eccle3rtiH'îiæ præcepto. Secundo, quia si per talem
confessionem satisfieret Ecclesiæ præcepto,
pariter et præcepto Christi, siquidem illud
est istius determinatio; consequens est
falsum : ergo et antecedens. Probatur mi­
nor : quia divinum Christi de confessione
præceptum est virtualiter, aut æquivalenter duplex, nempe affirmativum de con­
fessione facienda, et negativum de non
facienda indigne confessione, quod redun­
dat in injuriam sacramenti ; sed qui facit
confessionem informem non adimplet
Christi præceptum quantum ad hanc se­
cundam partem, siquidem quod confessio
sit informis, semper provenit ex aliquo
confitentis defectu : ergo per confessionem
informem non satisfit absolute divino
Christi præcepto. Tertio, nam contingit
aliquem peccare mortaliter in eo ipso,
quod fecit confessionem validam, et infor­
mem, ut nun pauci affirmant de eo, qui
accedit ad confitendum absque debito pec­
catorum examine, quod tamen ipse ex
ignorantia culpabili putavit sufficiens ; ita
se gerens non adimplet Ecclesiæ præcep­
tum; siquidem non confitetur illud mortale
peccatum,quod in tali confessione commit­
tit: ergo falsum est per confessionem vali­
dam informem adimpleri istud præceptum
4è.!· Ecclesiæ. Quarto, quia per communionem
validam, et informem non satisfit præ­
cepto Ecclesiastico annuæ communionis,
ut colligitur ex decreto SS. Innocentii XI,
ann. 1679, damnantis hanc propositionem
(inter alias 55.) : « Præcepto communionis
< annuæ satisfit per sacrilegam Domini
< manducationem : » ergo pariter non
satisfit præcepto Ecclesiastico annuæ con­
fessionis per confessionem validam, et
informem, quæ solet esse sacrilega.

233

57. Hæc, inquam, non referunt : nam Diloilor
ad primam respondetur, quod licet finisse®*-*Ecclesiæ in praecipiendo annuam confes­
sionem sit salus animarum ; materia tamen
præcepta non est ipsa salus, sive statas
gratiæ, sed sola annua confessio : quia
quod cadit sub præcepto non est finis, sed
id, quod in ordine ad finem præcipitur :
sicut etiam Ecclesia in præcepto jejunii
intendit salutem animarum per mortifica­
tionem, et macerationem carnis ; at res
præcepta non est salus animarum, sed
jejunium. Unde sicut in hoc exemplo ho­
mo jejunando satisfacit Ecclesiæ præcepto.
licet non sit in statu gratiæ, nec illum jeju­
nando assequatur : sic in praesenti materia
satisfacit Ecclesiæ præcepto. qui facit vali­
dam confessionem, licet alias ob aliquod
impedimentum, vel desiderate dispositio­
nis defectum non consequatur gratiam,
quæ est sacramenti fructus. Quare*ad ob­
jectionem concessis praemissis negamus
consequentiam, quæ exiliis illegitime de­
ducitur.
Ad secundam concedimus sequelam, etFitsatis
negamus minorem. Cujus probatio non2obiert
urget : nam illud, quod dicitur de negativo
Christi præcepto prohibente indignam
sacramentorum susceptionem, verum qui­
dem est, sed applicandum actibus huma­
nis, sive liberis : ubi enim id non adest,
nec adest ulla violatio præcepti affirmativi,
vel negativi. Unde quamvis aliquis exer­
ceat aliquod opus re ipsa prohibitum, quod
tamen ipse ex ignorantia invincibili, aut
probabili non cognoscit esse prohibitum,
minime peccat, quia defectus scientiae in­
ducit involuntarium. Unde in nostro casu,
qui ex ignorantia, aut dictamine probabili
putat se esse dispositum ad recipiendum
sacramentum pœnitentiæ, et ita accedit,
non solum suscipit sacramentum validum,
adimpletque affirmativum Christi de con­
fessione præceptum ; verumeliam nullo'
modo formaliter violat præceptum nega­
tivum de non suscipiendo indigne sacra­
mentum : illa enim susceptio licet mate­
rialiter, aut objective mala ob defectum
alicujus requisiti, non est formaliter peccaminosa, et multo minus sacrilega ·. quia
ad hoc ultimum requirebatur, quod homo
voluntarie, et scienter confiteretur sine
conditionibus requisitis. Id vero minime
contingit in casu proposito (admisso vel

’·
£· *

236

■

DE PCENITENTIA.

conditional?, vel absolute) suscipiendi sa­
cramentum validum, sed informe. Si enim
sciens, et volens in eo suscipiendo graviter
peccaret, eo ipso nullum redderet sacra­
mentum. et tolleretur status quæstionis.
Nam hac suppositione facta, omnino, el
absque ulla inter Catholicos disceptatione
tenendum est per talem confessionem non
satisfieri Ecclesiæ præceplo, ul patet ex de­
creto Alexandri VII, damnantis anno
1665 sequentem propositionem (14, inter
reprobatas.) : « Qui facit confessionem vo­
ir lunlarie nullam, satisfacit præceplo
< Ecclesiæ. » Confessio autem nulla ne­
quit esse, aut dici valida, etsi informis : et
nos de sola informi, quæ sit valida, trac­
tamus.
Ex quibus ad tertiam objectionem dicen­
Ad 3.
objeci, dum est nostram, el communem resolu­
respond
tionem procedere indefinite circa confes­
sionem validam, et informem: ad quod
satis esi per unam, aut plures hujus gene­
ris posse impleri Ecclesiæ præceptum.
Quod vero quidam affirment posse dari
confessionem validam, et informem, in
qua homo actu mortaliter peccet ; et per
quam, ul alii subinferunt, non fiet satis
præcepto Ecclesiæ de confessione omnium
peccatorum, ut in objectione expenditur ;
nostra non refert, qui in præsentiarum
opus non habemus descendendi ad parti­
cularium casuum probabilitatem, et multo
minus conciliandi opiniones inter se op­
positas. Sed addimus eos, qui docent posse
hominem facere confessionem validam, et
informem, in qua actu peccet, dicere etiam,
ut sibi consequenter loqui videantur, per
talem confessionem satisfacere Ecclesiæ
præcepto : quia talis confessio etsi infor­
mis, et conjuncta non solum statui peccati,
sed etiam actuali peccato in ea commisso,
nihilominus est simpliciter valida : atque
ideo per eam adhibetur simpliciter illa
materia, in quam cadit Ecclesiæ praecep­
tum, Nec agit ex vi hujus contra præcep­
tum Ecclesiæ confitendi omnia peccata,
quia intelligitur de omnibus. quæ memoriæ occurrunt : illud autem peccatum,
quod committitur, non occurrit tunc me­
moris, et pœnitentis judicio, quamvis
tunc ignorantia culpabili mortaliter peccet,
sicut solet etiam contingere in aliis pec­
catis, quæ ex ignorantia non excusante
fiunt : non enim cognoscitur expresse ma-

lilia, sed tamen admittitur. Dicunt prætorea illam opinionem luentes prædictum
casum non comprehendi in propositione
proxime relata, et condemnata ab Alexand.
VII : « Qui facit confessionem voluntarie
« nullam satisfacit præcepto Ecclesiæ: »
nam ly facit voluntarie nullam, idem est
ac scienter, et ex certa malitia, vel suppri­
mendo peccatum mortale, vel perseveran­
do in proposito peccandi, totumque id co­
gnoscendo. Hoc autem non verificatur de
eo, qui facit confessionem validam, etsi in­
formem, et in qua actu peccat : nam impli­
catio est in terminis, quod, qui facit con­
fessionem voluntarie nullam, faciat con­
fessionem validam. Et ideo semper tenet
universalis nostra resolutio, quod, qui
facit confessionem validam, sive forma­
tam, sive informem, satisfacit annuæ con­
fessionis præcepto. An vero prædictæ pro­
positionis expositio illi omnino quadret,
minime affirmamus, sed Ecclesiæ judicio,
ut fieri debet, remittimus, et de eadem re
adhuc dicemus, præsertim dub. 12, n. 315,
ad quem locum per se spectat.
58. Hinc palet ad objectionem ultimam : nam solum probat, quod sicut persota&C
communionem sacrilegam non satisfit an­
nuo confessionis præcepto, ut declaravit
Innocentius XI. condemnando oppositam
assertionem : sic etiam non satisfit annuæ
confessionis præcepto per confessionem
sacrilegam. Id vero nostram resolutionem
non oppugnat quippe solum statuit satis­
fieri dicto præcepto per confessionem vali­
dam. et informera ; et manifestum est non
omnem confessionem informem esse sacri­
legam, sed posse informitatem provenire
ex aliquo defectu inculpabili, ut suo loco
magis apparebit. Unde hæc objectio ita
retorquenda est, ut faveat communi nostra
resolutioni: etenim dupliciter potest con­
tingere communionem esse informem :
primo scienter, et ex malitia suscipientis,
qui cognoscit se esse in peccato mortali, et
indigne accedere ad corpus Domini susci­
piendum : et hæc proprie loquendo est
sacrilega Domini manducatio, ut loquitur
Pontifex reprobans sententiam asseren­
tium pertalem communionemsatisfieripræcepto annuæcommunionis. Et quamvis ta­
lem sententiam docuerint ol i m graves Auc­
tores (plusquam viginti recensuit N. Franciscus tr. 4, c. 8, pnnct. 2, et usque triginta
congessit

DISP. VIII, DUB. II.

congessit Filguera ad prædictam propositio­
nem) quorum commune, ot velut unicurn
fundamentum erat finem præcepti non caderesub præcepto: nihilominus meritissime
aSede Apostolica reprobata fuit: tum, quia
in ipso præceplo communionis annuae po­
nitur vox reverenter ; non communicat au­
tem reverenter, qui sciens, et volens com­
municat indigne cum conscientia peccati
mortalis. Tum, quia præceptum Ecclesiæ
applicat divinum Christi præceptum de
communione ad determinatum tempus :
Christus autem praecepit communionem
non sacrilegam, sed sanciam, et fructuo­
sam, quantum est ex intentione commu­
nicantis. Tum deniqueob alia motiva, quæ
habuit Sedes Apostolica, et opus non habe­
mus scire, ac minus expendere ; sed magis
Sanclæ Sedi summa sinceritate obedire, ut
profitemur. Secundo modo contingit com­
munionem esse informem, sive non indu­
cere fructum, absque suscipientis novo
peccato, ut contingit in eis, qui discussa
conscientia, non reperiunt in ea peccatum
grave, habent tamen aliquod occultum, et
cum bona fide in eo statu ad communican­
dum accedunt ; aliunde vero non eliciunt
aliquem contritionis, vel attritionis actum,
quia eis se indigere non vident. Cum
itaque ista conjunguntur (et conjungi non
raro contingit) communio est quidem in­
formis ob defectum dispositionis ad susci­
piendum gratiæ augmentum, aut ipsam
primam gratiam (quam Eucharistiam effi­
cere in peccatore, se existimante in statu
gratiae, et accedente cum attritione, dixi­
mus tract.’ de Eucharist, disp. 10, dub.
1, § 2,) sed tamen non est, nec dici potest
sacrilega saltem formaliter : quin potius
esse potest actus moraliter bonus supposita
ignorantia, et bona fide suscipientis, ut ex
se liquet. Unde illi non applicatur con­
demnatio illius propositionis : « Præcepto
« communionis annuæ satisfit per sacrile< gam Domini manducationem : n quippe
cum ita accedens non sacrilege, quantum
ipse putat, manducet, sed potius bona fide,
atque intentione, atque religiose, et reve­
renter accedat. Atque ideo non solum non
transgreditur præcepla Ecclesiæ,et Christi,
ut pertinent ad annuam communionem,
sed illis etiam satisfacit quantum est ex vi
modi, quo se gessit, et accedit ad commu­
nionem, sive quantum ad rem præceptam, i

237

sumendi scilicet reverenter, et bona fide
corpus Christi. Ubi autem, et quando re­
cognoverit se tempore communionis fuisse
in statu peccati, et fructum sacramenti non
suscepisse ; an teneatur iterum communi­
care, et quo jure? Alia quæstio est, sed
illa, et ejus resolutione in præs. non
egemus.
Regrediendo igitur ad confessionem, il­
iique applicando communionis exemplum,
quod in nos intorquebatur ; dupliciter con­
tingit illam esse informem, sive absque
effectu gratiæ justificantis. Uno modo scien­
ter, voluntarie, atque ex malitia, aut pro­
posito : et hæc est proprie loquendo sacri­
lega : atque ideo non solum informis, sed
etiam invalida, nulla, atque inepta, ut per
illam satisfiat divino, vel humano præ­
cepto : in eamque cadit damnatio relatæ
propositionis : « Qui facit confessionem vo­
it luntarie nullam, satisfacit præcepto Ec« clesiæ. » Altero modo contingit esse in­
formem ex defectu alicujus, non quidem
requisiti ad valorem Sacramenti (sic enim
esset etiam invalida) sed requisiti per mo­
dum dispositionis ad Sacramenti fructum,
nempe gratiam justificantem, utputa-exten­
sionis, aut efficaciæ doloris, ac propositi :
quem tamen defectum non deprehendit pœ­
nitens, sed e converso positive judicat se
recte dispositum ad pœnitentiæ sacramen­
tum accedere. In quo casu dici non potest,
quod facit confessionem voluntarie nullam :
facit enim confessionem veram.et validam,
licet informem : at neque voluntarie facit
informem, sed ex defectu, qui latet ipsum,
et est præter ejus intentionem. Et hanc
confessionem validam, et informem, quam
non tangit Pontificia damnatio,asserit com­
munis sententia sufficere ad satisfaciendum
ecclesiastico annuæ confessionis præcepto :
polestque id confirmari exemplo commu­
nionis, non quidem sacrilegæ, sed precise
informis, ut proxime explicuimus.
59. Sed ecce ex recentioribus Theologis Rep|ica
Emmanuel a Conceptione in tract, de Pœnitent. disp. 3, qu. 4, n. 342, surgit, et in­
vehitur contra nostram, et communem
sententiam, quasi hoc tempore non secu­
ram ob damnatas ab Ecclesia propositio­
nes. Fatetur tamen non tangi in reprobata
ab Alexandro VII: « Qui facit confessionem
α voluntarie nullam, satisfacit præcepto
» Ecclesiæ ; » quia confessio informis va-

23S

?>

DE PŒNITENTIA.

lida non est confessio nulla voluntarie,
nis præcepto , ita por sacrilegam confessio­
aut involuntarie, cum sit valida, ut supnem non adimpletur præceptum confessio­
ponitur. Fatetur etiam, quod in proposi­
nis annua? : sed confessio, quæ est valida,
tione condemnata ab Innocentio XI: « Prae­
licet informis, non est sacrilega ; quin poPronosi-« cepto Communionis annuæ satisfit per 1I lius, si sacrilega foret, non esset valida.
'wu ' * sacrilegam Domini manducationem, » 1I Oportet tamen, quod illo recognoscat
nemo ex illam exponentibus dixerit, quod iI etiam, et concedat dari aliquam commu·,
per eam sententia communis damnata sit. ' nionem validam, et informem, sed non
imo nec id in dubium revocaverit : Ego
sacrilegam, ut supra ostendimus, perquam
vero, subdit ille, ex damnatione ipsius du­
satisfiat annua? communionis pra?cepto:et
cor, ut asseram, quod licet damnata non
consequenter insistendo paritati, et simi­
sit ea communis sententia : tamen quia
litudini, quam intendit, debet admittere
ejus fundamentum ex damnatione prædic- I aliquam confessionem validam, et infor­
tæ propositionis infirmatur, jam sustinenda ! mem, sed non sacrilegam, per quam satis­
non est, etc. Sed videamus, quibus arieti- ! fiat præcepto annum confessionis.Unde ob­
bus illam quatiat. Primo in hunc modum : | jectiones ab illo factæ regerenda? sunt in
ideo communis sententia asserit impleri j ipsum. Sed occurramus eis magis specia­
præceptum annuæ confessionis per confes­
liter.
sionem validam, et informem ; quia pœni­
Ad primam ; permissa majori, et con-Resp«a
tens recipit verum sacramentum pœniten­
cessa minori, negamus consequentiam, obrfft‘r
tiæ ; sed qui communicat sacrilege, etiam
manifestam disparitatem (neque enim ex
recipit verum sacramentum Eucharistia? ;
vi formæ aliquid concluditur cum ly sacri­
et tamen non satisfacit præcepto annuæ
lege solum reperiatur in minori,) quia
communionis, ut patet ex condemnatione
communio, per quam non impletur annuæ
propositionis oppositum asserentis : ergo
communionis præceptum, est determina­
præmissa ratio non probat, quod per con­
te sacrilega, ut objectio supponit. Sed con­
fessionem validam, et informem satisfiat
fessio valida, et informis, non est sacrilega,
annuæ confessionis præcepto : atque ideo
et si sacrilega foret, non esset valida, nec
setacda negari debet, quod per illam satisfiat. Se­
fieret pœnitentiæ sacramentum . Unde
cundo : nam ideo per communionem sacri­
nulla est similitudo, quæ intenditur inter
legam non satisfit præcepto annuæ commu­
confessionem informem validam, et com­
nionis, quia tale præceptum quoad subs­
munionem sacrilegam. Radix autem diffe­
tantiam est divinum, cui satisfieri non
rentiae inter hæc extrema est, quod sacra­
potest per communionem sacrilegam ; sed
mentum Eucharistia? supponitur factum
etiam præceptum annuæ confessionis est
antecedenter, et independenter a commu­
divinum, cui satisfieri non potest per con­
nione : est enim sacramentum permanens,
fessionem validam informem : ergo per
et non consistens in usu : unae provenit,
hujusmodi confessionem non satisfit præ­
quod verum sacramentum suscipiatur a
cepto illam singulis annis injungenti. Mi­
suscipiente illud per sacrilegam commu­
norem quoad secundam partem, in qua est I nionem. Ceterum sacramentum pœniten­
difficultas, probat : quia, si præcepto divino
tiæ dependet in sua essentiali constitutione
per confessionem validam informem satis- ' ab actibus pcenitentis, utputa confessione,
fieret, homo non peccaret confessionem [ et dolore : in eo autem, qui facit confes­
validam, et informem scienter faciendo : I sionem, vel tacendo peccata, vel fingendo
cujus oppositum omnes supponunt ·. ergo
dolorem, etc. non adsunt tales actus essen­
de primo ad ultimum, inquit ille, confessio
tialiter requisiti : et ideo nec fit, nec adest
informis post decretum SS. P. N. Innoc.
verum pœnitentiæ sacramentum : quo non
XI, non sufficit ad impletionem confessio­
posito minime adimpleri valet confessionis
nis annuæ. Hæc ille, et non plura motiva.
præceptum.Unde communis sententia asseExiri- Sed sunt levia, quibus unus contra tan- I rens pro talis pra?eepti adimpletione suffice­
nbj"^ los pugnet in re tam gravi, et uno fere
re confessionem validam informem, ex hoc
verbo dispelluntur, juxta superius dicta, II ipso excludit confessionem sacrilegam, sive
concedendo, quod, sicut per communionem I scienter factam sine essentialibus requisisacrilegam non satisfit annuæ communio- |1 tis: nam quæ hujusmodi est, nequit esse
valida,

DISP. Vili, DUB. ii.

lida, nec verum sacramentum constituere,
nu'· quod suscipiatur a confilente. Ad secuns dum, negamus minorem quoad secundam
pariem. Et ad hujus probationem respon­
detur negando sequelam : nam cum homo
scienter facit confessionem informem, fa­
cit etiam sacrilegam, et nullam : quia ne­
quit scienter confessionem informem fa­
cere, quin velit etiam scienter impedimen­
tum, quo informis fit : in quo ipso peccat
mortaliter actu , et reddit confessionem
nullam, cum ob defectum doloris, ac pro­
positi, cum ob defectum manifestationis
peccati mortalis tunc scienter commissi.
Quare per talem cbnfessionem nulli præ­
cepto vel divino, vel ecclesiastico potest
satisfieri, quippe quæ nulla, et invalida
est. Sed hæc non contingunt in confessione
informi valida,si datur : nara eo ipso, quod
talis sit, (ut supponendum est vel absolute
vel conditionate) verum sacramentum
constituit, per cujus susceptionem non sa­
crilegam (ut etiam supponitur hoc ipso,
quod confessio valida sit,) adimplet homo
præceptum, tam ecclesiasticum confitendi
in unoquoque anno, quam divinum confi­
tendi absolute.
60. Dubitari secundo potest, utrum huic
annuæ confessionis præcepto satisfiat per
confessionem exterius rite factam, sed re\era, et coram Deo nullam ob defectum
omnino internum ; quod multipliciter po­
test contingere. Ut, si quis confiteatur om­
nia peccata, quæ in conscientia habet, sed
tamen absque interno dolore, et proposito
emendationis, aut etiam absque intentione
recipiendi sacramentum . Vel, si aliquis
confiteatur omnia peccata externa, subticendo tamen interna, quæ dicuntur cordis,
ut sunt cogitationes, et desideria. Et non
pauci ex antiquis docuerunt partem affirmativam, suffragantibus aliquibus modernis, Alensis, Paludanus, Sylvester, Vicforia, Gabriel, quos refert, et sequitur
Fagundez præcepto 2. 1, 1, c. 4, n. 4, Vasîwu. quez quæst. 90, art. 1. dub. 4, n. 45, DiUdor. castillodisp. 7. dub. 2, nu. 199, Margarita
Confessorum, verbo Confessio, Glossa ex
Bartolo inc. Si cui de Pœnit. dist. 1, Lu­
dovicos a S. Joanne, quæ. 8, ar. 2, difficult.
2, Sa verbo Confessio, num. 1, in priori
additione. Quorum sententiam probabilem
vocat Diana 3 p. tract. 4, résolut. 120.
Eorum autem commune motivum fuit,

239

quod peccata interna, et dolor internus, et
similiter intentio nequeunt,cadere sub præ­
cepto Ecclesiastico : ergo Ecclesia solum
præcipit externam confessionem externo­
rum peccatorum : ergo per confessionem
hujusmodi satisfit ecclesiastico præcepto an­
nuæ confessionis, quamvis talis confessio
sit absolute invalida ob defectum intentio­
nis, vel propositi, vel doloris, vel manifes­
tationis omnium peccatorum. Quod confir­
mabant : quia Ecclesia solum potest ea
præcipere, quæ potest cognoscere, judicare,
atque punire; alias vanum, et ridiculum
foret præceptum circa ea, quæ non sunt
ejusmodi; sed man i festum est Ecclesiam non
posse cognoscere, judicare et punire peccata
omnino interna, ut sunt carentia intentionis,autdoloris,etc.unde vulgo dicitur Eccle­
siam non judicare de occultis, ut desumitur
ex cap. Consuluit 2, qu. 5, et can. Cogitatio
de Pœnitentia, qu. I : ergo Ecclesia non
potuit præcipere intentionem, dolorem,
propositum, et manifestationem peccato­
rum omnino internorum, sed solam con­
fessionem externam : ergo qui hanc facit,
satisfacit præcepto Ecclesiae de annua con­
fessione, quamvis confessio sit simpliciter
nulla ob aliquem defectum internum, vel
plures ex assignatis.
Hinc iidem Auctores colligebant sic confitentes non incurrere censuras, et alias
poenas , quas non confitentibus quolibet
anno comminatur Ecclesia, et quæ in ali­
quibus dioecesibus publicantur ipso facto
incurrendae. Quoniam pœnæ Ecclesiasticae
non incurruntur nisi a frangentibus Ec­
clesiae præceptum : sed in tali casu non
frangitur præceptum Ecclesiae, quin potius
adimpletur, ut affirmat prædicta sententia:
ergo sic confitentes non incurrunt censu­
ras, et alias pœnas ferendas, vel latas ab
Ecclesia contra non confitentes singulis
annis. In cujus confirmationem haud im­
merito aliqui expendunt c. « Quod qui« dam » de poenitentiis, et remis, ubi
Episcopo Belvacensi dubitanti, et consu­
lenti, quid faciendum, quando « quidam
« ad confessionem de criminibus veniunt,
« et quamvis confiteri velint, se tamen
a asserunt abstinere non posse, « Pontifex
Alexander III respondit in hunc modum :
« Eorum confessiones excipere debes, et
a eis de criminibus consilium exhibere :
« quia licet non sit vera ejusmodi pœniten-

» · An
•ΛΑ

240

■ 'i ·

DE PŒNITENTIA.

« Ecclesia servat. » quæ proculdubio est
« tia, admittenda tamen est eorum con« fessio, et crebris, et salubribus monitis ■ omnium tam externorum, quam intcrno< pœnitentia inducenda. » Ex quibus palet i rum. Et ly ad eam, quod est relativum
sic accedentes, el nullum reipsa sacramen­
praecedentis, aiiirmat teneri omnes fideles
tum pœnitentiæ suscipientes, repellendos I juxta Constitutionem Conc. Lateran. Sen­
omnino non esse, nec illis irrogandas ec­
tit ergo Ecclesia, quod ex Constitutione sua
in Lateranensi omnes fideles tenentur ad
clesiasticas pœnas, sed magis adhibenda
confitendum omnia sua peccata tam ex­
consilia, ut resipiscant.
terna, quam interna : ergo qui sola externa
61. Sed quidquid olim de prædicla sen­
tentia fuerit, hodie nulla ratione sustineri • confitetur subticendo interna, non satisfacit illi Ecclesiæ præcepto.
potest, quia reprobata, et damnata est ab
Quod fundamentum confirmari, et ma-t-,v.
Ecclesia in decreto Alexandri VII, inter
gis fulciri valet ex alia Ecclesiæ declara Trl
propositiones prohibitas, quarum 14, est :
tione : nam in Trident, sess. cit. c. 5, ait:
« Qui facit confessionem voluntarie nul« Neque enim per Lateranense Concilium
« lam, satisfacit præcepto Ecclesiæ. » Quæ
propositio praecipue asserebatur de con­
« Ecclesia statuit, ut Christi fideles confilefessione nulla ob aliquem ex assignatis in « rentur, quod jure divino necessarium, et
teriorem defectum. Unde negativa senten­
a institutum esse intellexerat : sed ut præ·
α ceptum confessionis, saltem semel in
tia est hodie certa, et communis, lllamque
Solo.
jam prius tuebantur graves Auctores Soe anno ab omnibus, et singulis, cum ad
Medina,
Nognos; tus. Medina, Nugnus, Navarrus, Suarez,
« annos discretionis pervenissent impleNiàrr
« retur. » Quibus verbis satis aperte decla­
Soarez Henriquez, Azor, et alii plurimi, quos ad
Azor.
rat Ecclesia se in determinatione illius
satietatem refert N. Franciscusc. 7, punct.
5, n. 48. Et supposita determinatione Ec­
temporis non aliam praecepisse confessio­
clesiæ, supervacaneum videtur alia funda­
nem, quam jam a Christo jure divino præmenta præmissæ veritatis adjicere. Adji­
ceptam. Hanc vero se extendere ad omnia
cimus tamen unum, aut aliud, quod oppo­
sine limitatione peccata etiam occultissima
sita diruat, evincatque justissimam fuisse
jam docuerat eodem capite dicendo : « Ex
prædictæ sententiæ condemnationem.
o his colligitur oportere a pœnitentibus
iTobat. i
Et primum, ac validissimum stat in an­
« omnia peccata mortalia, quorum post
CuDCl.
teriori ipsius Ecclesiæ doctrina, qua nemo
α diligentem sui discussionem conscientiam
melius potuit intelligere ejus intentionem,
« habent, in confessione recenseri, etiam
et extensionem in ferendo annuæ confes­
« si occultissima illa sint, et tantum adversionis præceptum. Nam in Concilio Late­
« sus duo ultima Decalogi præcepta comranensi relato in cap. Utriusque, præcepit
« missa, etc. » Ergo hæc omnia debent pa­
universaliter, et absque ulla restrictione,
tefieri, ut fiat satis præceplo Ecclesiæ : at­
quod omnes fideles ad annos discretionis
que ideo, qui scienter aliquod in confes­
pervenientes confiterentur saltem semel
sione occultat, non adimplet annuæ con­
in anno « omnia sua peccata » : ergo non
fessionis præceptum.
solum externa, sed etiam interna, et oc­
Secundum fundamentum, est quod Ec-8«»t
clesia cum annuam confessionem in locis”0®·
culta : atque ideo illi præcepto non satisfa­
relatis injungit, præcipit veram peccato­
cit, qui aliqua quantumvis occulta volun­
tarie non confitetur. Unde Concil. Tri­
rum confessionem ; hæc autem salvari
dent. sess. 14, can. 8, Ecclesiæ mentem
Conc.
nequit absque intentione, dolore, proposito
r id
in Lateranensi magis explicans diflinivit :
et ipsorum peccatorum manifestatione:
« Si quis dixerit confessionem omnium , ergo Ecclesia cum præcipit annuam con­
« peccatorum, qualem Ecclesia servat, esse
fessionem, præcipit confessionem cum his
α impossibilem, et traditionem humanam
conditionibus : ergo qui in aliqua earum
α a piis abolendam : aut ad eam non teneri
deficit, non satisfacit annuæ confessionis
« omnes, et singulos omnes utriusque sexus
præcepto. Utraque consequentia patet. Et
« fideles juxta magni Concili Lateranensis
major videtur manifesta : quia regulariter
α constitutionem semel in anno, etc. anaactus appellatione solus actus validus com­
» thema sil. » Ubi notandum est loqui de
prehenditur, ut docent Juriste: et apud
« confessione omnium peccatorum, qualem
eosdem idem est nullum non esse, ac ac­
tum

'A

DISK». VIII, DEB. II.

iMi

tum esse: ergo vel Ecclesia nihil illo præ­
ceplo fecit. vel præcepil veram peccatorum
confessionem. Minor denique ostenditur
quoad omnes paries : nam in primis, si
desit intentio subjiciendi peccata clavibus
Ecclesiæ, non adest vera confessio : hæc
namque eam subjectionem importat, ut
Ecclesia possit de peccatis judicare, illa vel
dimittendo, vel retinendo. Deinde ubi de­
licii dolor de peccatis, eorum confessio est
mera recitatio, aut relatio, non autem vera
accusatio, quæ pro constituendo spirituale
judicium in foro conscientiæ desideratur.
Parilersi desit emendationis propositum,
convincitur non dari de culpa dolorem.
Tandem ubi quædam peccata referuntur,
ctquædam ex industria occultantur, nequit
esse peccatorum confessio ab Ecclesia locis
relatis præcepta, sed quædam, et aliquo­
rum pro arbitrio confitentis relatio.
■ Confirmatur præcludendo tacitam eva­
sionem : nam Ecclesia potest præcipere,
el præcipit confessionem sacramentalem ;
sed confessio sacramentalis complectitur
omnes prædictas conditiones: ergo nisi
pœnitens illas adhibeat, non satisfacit
Ecclesiastico annuæ confessionis præcepto.
Consequentia patet. Et minor constat tum
ex dictis disp. præced. fere per totam, et
specialiter dub. 1. Tum etiam, quia con­
fessio sacramentalis est pars sacramenti
pœnitentiæ; nequit autem munus partis
sacramenti obire, nisi habeat eas condi­
tiones: unde provenit, quod earum quali­
bet deficiente, non subsistat pœnitentiæ
sacramentum. Tum denique, quia confessio
sacramentalis est illamet, quam Christus
institutor hujus sacramenti præcepit,
quamque independenter a præcepto Ecclesis teneretur peccator ante mortem facere:
de hac vero nemo ambigit complecti omnesconditiones relatas. Major autem os­
tenditur : quoniam Ecclesia potestatem ha­
bet præcipiendi actus externos, et sensibi­
les, ut nemo negat ; confessionem autem
suramenlalem esse actum externum, et
sensibilem ita manifestum est, sicut omne
sacramentum esse externum, ac visibile
signum.
ItflOi. 62. Tertium fundamentum, per quod
I T praecedens magis roboratur, et motivum
principale sententiae contrariæ simul di­
ruitor, potest ita proponi : nam ideo per
confessionem externam, cui non adesset
a

Salmanl. Curt. Theolog. lom. XX.

•241

dolor, et omnium peccatorum etiam inter­
norum manifestatio, satisfieret annuæ
confessionis præceplo; quia talis dolor,
talia cordis pecca»a, et eorum manifestatio
non cadunt sub tali Ecclesiæ præcepto ;
sed hoc est falsum : ergo per confessionem
externam ita factam non impletur illud
præceptum. Probatur minor : ideo tales
conditiones non caderent sub illo Ecclesiæ
præcepto. quia sunt pure inlernæ, et Eccle­
sia nequit actus pure internos præcipere.
Hoc autem motivum nihil in præsenti ma­
teria valere ostenditur .in hunc modum :
etenim plane fatemur Ecclesiam non
posse præcipere, nec prohibere directe, et
per se actus mere internos, eos videlicet,
qui solum habent esse in intellectu, et vo­
luntate, et nullo externo signo manifes
tantur, ut cum. D. Tho. I, 2. qu. 91, ar. 4,
etqu. 100, ar. 9, et alibi docent comma-0-10,
niter Theologi, quos refert, et sequitur N.
Andreas tract. 10, de censur, c. 1, punct. Andreas,
11, n. 136, et tract. 11, de legibus, c. 1,
punct. 5, n. 66. Et convincitur ratione D.
Thomæ : nam lex nequit esse de illis, de
quibus legislator judicare non potest ;
siquidem inutilis redderetur, si potestati
coactivæ, et judicativae non conjungeretur;
sed legislator humanus nequit judicare de
actibus mere internis, cum sint per se oc­
culti, etnullosignosensibili manifestantur,
ut supponitur : ergo legislator humanus, ac
proinde Ecclesiæ prælati nequeunt præci­
pere directe, et per se actus mere internos,
qui nullo signo externo explicantur. Unde
in c. Tua nos de Simonia ait ipse Papa,
« Nolbis solum datum est de manifestis jn« dicare. »
Sed quamvis hæc ita se habeant, nihilo­
minus fieri potest, quod actus interiores
intellectus, aut voluntatis conjungantur per
se cum aliquibus exterioribus, quia compa­
rantur ad ipsos tanquam forma, vel causa,
vel conditio essentialis, ut constituantur in
ordine morali, et sint actus virtutum. Et
circa hæc, sicut potest Ecclesia præcipere,
aut prohibere directe, et per se actus exter­
nos, sic etiam potest eadem lege præcipere,
aut prohibere indirecte, et ratione alterius
actus interiores pro externis in sensu prae­
misso necessarios. Hoc pacto, quia oratio
vocalis non constituitur in esse orationis
absque interiori attentione, sicut Ecclesia
potest præcipere per se, et directe oralio-

DE PŒNITENTIA.

>

•4; Fr

Îl

nem vocalem, sic potest praecipere indi­
recte, et ratione alterius attentionem inte­
riorem. Eadem ratione præcipiendo Paro­
chis baptizare, et celebrare Sacrificium
Missæ, præcipit eisdem intentionem, aut
alios interiores actus, sine quibus actus
externi non habent valorem. Ubi etiam
obligat aliquos fideles, ut certe potest ad
contrahendum matrimonium, vel cele­
brandum alios ccntractus ; obligat indi­
recte. et ratione alterius, ut contrahentes
habeant intentionem se obligandi. Eadem
pariter ratione præcipiendo aliquos actus
externos, prohibet indirecte actus internos i
exterioribus contrarios : sicut præcipiendo
Missam, aut jejunium, prohibet intentio­
nem contrariam non audiendi Missam,
aut non jejunandi, et prohibendo actum
externum prohibet intentionem illam
exequendi. sicut prohibendo furtum, pro­
hibet intentionem furandi : et prohibendo
simoniam externam, prohibet mentalem,
quæ inducit largitionem ex animo simoniaco, ut constat ex c. finali, de simonia.
Idque aliis multis exemplis confirmare
possemus, quæ, ut non necessaria, omit­
timus. Ex eis vero, et doctrina illis ad­
juncta liquet veritas minoris, in cujus
confirmationem educta sunt: nam licet |
actus interni, qui mere interni sunt, ne­
queant ab Ecclesia præcipi, vel prohiberi :
possunt tamen illi, qui habent per se con­
nexionem cum externis, quam immediate
explicuimus. Dum enim per se praecipiun­
tur. aut prohibentur ab Ecclesia actus
externi; prohibentur etiam, aut praecipi­
untur indirecte, et ratione alterius actus
interni externis per se connexi : et cadere
possunt, et frequenter cadunt in praedicto
sensu sub Ecclesiæ præcepto. Et sic contingit
in præsenti materia : nam Ecclesia præ­
cipit pro singulis annis confessionem sacra­
mentalem. pro qua necessarii sunt actus
interni intentionis, doloris, etc.unde præ­
cipiendo perse talem confessionem, præci­
pit directe praedictos actus. Atque ideo pro
implendo annuae confessionis praecepto re­
quiruntur non sola confessio exterior, sed
illi actus interni : et consequenter non
solum agit contra ecclesiasticum annuae
confessionis praeceptum, qui omittit confes­
sionem absolute; sed etiam ille, qui facien­
do confessionem omittit illos actus intornos
ad confessionis valorem desideratos.

63. Unde corruit oppositum, et quasi
unicum Adv ersariorum motivum, nempe
Ecclesiam non posse praecipere actus in­
ternos: id enim non est universaliter ve­
rum, sed juxta praemissam doctrinam, et
distinctionem : secundum quam actus in­
terni requiruntur ad externam sacramen­
talem confessionem, et cadunt cum illa
sub eodem Ecclesiæ præcepto ; cum diffe­
rentia tamen assignata, quod confessio
directe, et per se; illi vero indirecte, et
ratione alterius. Et quamvis peccatum in­
terius (adjectam pro Adversariis confir­
mationem diruimus) probari non possit;
id nihil refert : quia illud peccatum inlerius non est materia per se, el directe præcepta, pro qua requiritur ea conditio ; sed
solum indirecte, et per aliud, seu ratione
externae confessionis, quam dubium non
est posse probationi, et judicio Ecclesia?
submitti. Quæ doctrina facile explicator
exemplo simoniæ mentalis, et aliis pro­
xime adductis. Corruit praeterea consecta­
rium, quod illius sententiæ Auctores colli­
gebant, nempe eum, qui ob peccatum in­
ternum nullam facit confessionem annuam
exterius executam, non incurrere censu­
ras, et alias pœnas Ecclesiasticas omitten­
tibus annuam confessionem impositas.
Nam contrarium omnino dicendum est
cum Nugno, Suarez, et aliis, quibus relatis^
subscribit N. Franciscus ubi supra numer.sâs.
51. Et quidem quantum ad excommunica- ‘
tionem, illa non est universaliter lata ab
Ecclesia contra omittentes annuam con­
fessionem. Sed in aliquibus Ecclesiis, seu
diœcesibus imposita est Synodalis excom­
municatio ipso facto incurrenda ab omit­
tentibus talem confessionem : et eam in­
currunt non solum non confitentes, sed
etiam qui scienter faciunt confessionem
nullam ob aliquem defectum internum
vel doloris, vel manifestationis peccatorum
cordis : idem namque est non confiteri, et
facere scienter confessionem nullam : el
quolibet ex his modis se gerens est contu­
max contra Ecclesiæ præceptum. Idemque
contingit in omnibus fere exemplis supra
dictis: nam si Ecclesia sub excommunica­
tione praeciperet recitationem Officii Di­
vini, vel auditionem Missæ, non solum
incurrerent eam excommunicationem
I omittentes absolute officium, et Missam,
I sed etiam qui scienter, et voluntarie sine
attentione

DISP. VIII, DUB. II.
attentione recitationem, et auditionem
exhiberent, quia interior attentio (ut verior
docet sententia) est de illorum actuum sub­
stantia,ut cum Suarez,Bon. et aliis resolvit
N. Andreas loco citat, de censuris, n. 138.
Sed addere oportet aliter sentiendum
esse de pœna imposita in saepius relato
cap. Omnis utriusque, contra non commu­
nicantes in anno, nempe privationis in­
gressus Ecclesiæ, el ecclesiasticae sepulturæ: hæc enim pœna numquam applicatur,
nisi per judicis sententiam, ad quam pro­
batio requiritur. Probari autem potest ali­
quem omisisse annuam confessionem, et in
tali casu potest illa pœna injungi. Sed fe­
cisse scienter confessionem nullam ob ali­
quem internum defectum, probari non
valet ; et consequenter nec illa pœna po­
test, aut debet pronunciari contra ita se
gerentes. Sed in excommunicatione lata,
et de facto incurrenda contra non commu­
nicantes in anno alia est ratio, ut constat
ex didis: potest enim Ecclesia proferre
excommunicationem ipso facto incurren­
dam a committente aliquod delictum,
quamvis probari postea non possit, sicut
ex Clementina Ad abolendum,de hæreticis,
excommunicantes Inquisitores, qui odio,
velamore aliquid faciunt, vel omittunt:
et tamen quod actus exterior, vel omissio
proveniens ex interiori odio, vel amore,
probari non valet. Caput autem Quod çuidem ab Adversariis pro se relatum nihil
probat: quia non loquitur Pontifex de
confessione sacramentali, quam nullam
esse suppoi.it, sed de manifestatione pec­
catorum a pœnitente, qui manifestat se
non esse dispositum ad prædictam confes­
sionem. Et monet Episcopum, ut mitius se
agat cum similibus, non eos penitus re­
pellens; sed ut eos suis monitis, et direc­
tione ad veram pœnitentiam alliciat. Unde
etiam crediderimus eos, qui modo ad suos
Parochos accedunt, eisque fideliter sua
peccata manifestant, simulque non esse
dispositos ad suscipiendum sacramentum,
non debere declarari incursos in excom­
municatione. in aliquibus dioecesibus con­
tra non confitenles, ut de facto incurrenda
promulgari solet : sed mitiori stylo cum
istis agendum esse, ut ad veram confessio­
nem veniant, cujus non contemnendum
principium exirasacramentalis illa eorum
confessio est.

243

64. Tertio dubitari potest, an qui confi­
tetur integre sua peccata cum omnibus
conditionibus, quæ ex parte pœnitentis ad
rite confitendum requiruntur, satisfaciat
annuæ confessionis præcepto, licet abso­
lutio non sequatur vel ex malitia, aut ·
inadvertentia ministri, vel ex aliquo casu
repentino vel ex defectu potestatis ? SuntCofcj.
qui affirmant, Victoria, Azor, Ludovicus a Navar.
S. Joan, et alii apud Leandrum disp. 3,^«^
qu. 55. Et moventur : tum, quia pœnitens
ineocas^u ponit exparte sua. quidquid reetadebet ; el culpa, vel defectus potestatis in "lCnt‘
confessario. vel alius casus fortuitus ei no­
cere non debet : unde praesumendum est,
quod Ecclesia nolit eum gravare denuo
confitendi præcepto. Tum etiam, quia pœnitenti non est impositum, nec imponi
valet de eo, quod non est in ejus potestate,
cujusmodi est dari absolutionem, et vali­
dam esse : ergo quidquid de absolutione
fuerit, pœnitens præcepto annuæ confes­
sionis satisfacit, si recte ex parte sua con­
fiteatur. Sed vera, et communis sententia
negat pœnitentem in eo casu satisfacere: sio.
ac subinde censet illum manere sub onere
iterum confitendi, cum possit. Ita Solus.
Navarrus, Suarez, et alii plures apud Le­
andrum loco cit. et N. Franciscum ubi su­
pra n. 52. Ratio est: quia huic præcepto
non satisfit, nisi prædictum sacramentum
suscipiatur; atqui hoc sacramentum nec
subsistit, nec suscipitur absque absolu­
tione : ergo ubi absolutio ex quacumque
causa impeditur, pœnitens non satisfacit
præceplo, quamvis adhibeat omnia requi­
sita, quæ ex parte sua desiderantur. Unde
in prædicto casu non peccat ; ceterum nec
positive illud præceptum adimplet, sed
illud, cognito ex parte absolutionis de­
fectu, debet implere faciendo confessio­
nem ex utraque parle completam. Sicut
qui satisfacturus Paschalis communionis
præcepto, et putans suscipere Eucharis­
tiam, hostiam non consecratam loco con­
secratae recepit, ut potest casu, vel alterius
malitia contingere, non satisfacit præcepto
communionis, quia non suscepit Eucha­
ristiam, sive communionem sacramenta­
lem, ad quam obligat talem præceptum.
Et ideo ubi deprehendit illum errorem,
tenetur Eucharistiam suscipere, el aliter
nequit illi præcepto annuæ communionis
satisfacere.

244

DE PŒNITENTIA,

Quæ vero pro parte contraria asserunontrT tur, non urgent : nam primum solum
•χΓοπί- Pr°b-it pœnitenlem ita se gerentem non
iRT- peccavisse, et manente ignorantia circa
defectum, aut nullitatem absolutionis, non
teneri ad eam denuo procurandam, excusarique ab adimpletione præcepti. Sed
tamen cum illud non impleverit, ubi id
cognoscit, tenetur ad novam pro eo anno
confessionem quia prior (etsi inculpabili­
ter) non fuit vera confessio sacramentalis.
Nec id gravamen censeri debet ultra id,
quod omne peccatum mortale pro sui con­
fessione affert, sive Lee, sive altero tem­
pore fiat : opus enim est illud confiteri ex
jure divino, et Ecclesia tempus unius anni
assignavit, ne diutius in statu peccati mor­
talis fideles detineantur cum summo ani­
marum discrimine. Potestque id amplius
confirmari exemplo ipsius confessionis ut
jure divino præceptæ : hoc namque jure
obligatur homo confiteri sua peccata mor­
talia saltem in articulo mortis, ut omnes
affirmant. Demus ergo moribundum sua
peccata cum omnibus conditionibus ex
parte sui requisitis confessa fuisse : et
tamen ex malitia, vel inadvertentia sacer­
dotis nullam fuisse ab.-olutionem. Plane,
si id deprehendat infirmus, tenetur absque
dubio ad confitendum de novo, ut divino
confitendi præcepto satisfaciat : quia per I
priorem confessionem, utpole absolute
nullam non satisfecerat, quamvis nec in
illa peccaverit. Idem itaque de Ecclesias­
tico annuæ confessionis præcepto dicen­
dum est : et ad istiusmodi onera, si ita
appellanda sunt, obligat se homo, dum
labitur in mortale. Ad secundum dicen­
dum es‘, quod licet absolutio non sit in
potestate prenitentis ad hunc sensum, quod '
ab illo immediate non procedat, nec de­
pendeat ; est tumen in sensu alio, qua­
tenus potest procurare veram, et legiti­
mam suorum peccatorum absolutionem.
Unde cum cognoscit non fuisse vere abso­
lutum, debet procurare remedium per no••'am confessionem, et absolutionem vali­
dam. Quod si hoc præstare non possit, |
plane excusabitur, et novum ex vi hujus
peccatum minime contrahet contra præ­
ceptum Ecclesiasticum, vel divinum. Quin
addimus in favorem contrariæ sententiæ
(quod nec a patronis nostræ negandum
putamus) probabile omnino nobis appa- |

rere pernitentem se ita
üa gerentem, sicut in
illo casu describitur, quamvis postea negligenter se gereret in satagendo novam
confessionem et veram absolutionem, non
incurrere excommunicationem, et alias
pœnas contra non confilentes in anno
statutas. Istæ namque diriguntur adversus
inobedientes, et contumaces contra illud
Ecclesiæ præceptum : nequii autem dici
inobediens, et contumax, qui, ut illud
Ecclesiæ præceptum impleret, accessitsana
fide ad confessarium, et omnia sua peccata
cum cæterisex parte sua requisitis confes­
sus est ; sed potius debet dici obediens. et
tali præcepto ex parte sua. licet non abso­
lute, satisfecisse. Qua ergo æquitate subibit
illas pœnas, aut earum reatum, licet de­
tecto errore non ita sollicitus sit in repe­
tendo confessionem ? Præsertim cum se
tueri valeat contraria nobis sententia,
quam improbabilem non censemus.

De causis excusantibus a præcepto anntir
confessionis.
65. Superest. ut pro complemento hujus
dubii videamus, an possint rationabiles
causæ occurrere, quæ hominem excusent
ab hujus Ecclesiastici præcepti adimple­
tione.A qua difficultate breviter, et faciliter
nos expediemus, quia pauca exposcit, et
rem concernit non arduam. Tenendnm
ergo generaliter est excusari ab hujusmodi
præcepti transgressione, qui confessionem
facere non possent absque gravi sui detri­
mento. Ita docent communiter Auctores. '
ut videri potest apud N. Franciscum c. 7,
punct. 6. Et moventur generali, ac vero
principio, quod præcepfa humana non
obligant cum notabili detrimento, aut dis­
pendio. Unde inter alias legis humanæ
conditiones, quas tradit D. Isidor, L5Dl41
Elhymolog. c. 3, relatus in c. Consuetudo,
dist. 1, etc. Erit autem lex dist. 4, et ex
illo optime expendit D. Thom. 1,2, qu. D/pf
95, ar. 3, recensetur, quod α sit possibilis
a secundum naturam, et secundum con« suetudinem patriæ, » id est, quod non
sit valde difficilis, sed quæ a subditis va­
leat impleri non solum potentia physica,
sed morali, attenta hominum fragilitate,
et aliis circumstantiis, et modo humano
convictas

DISP. VIII, DUB. II.

245

I
'convicta susitari in patria. Quare postilla I quod ex natura rei, et institntione sacraI
verba addidit l). Isidorus « secundum Ιο- menti ad peccatorum,aliquando enormium,
« cura, et tempus,» ut denotaret aliquando,
et valde turpium, confessionem ipsam con­
et alicubi esse aliquid moraliter possibile,
sequitur : opus enim est hanc confusionem
quod alio tempore, et loco est moraliter
pati, aliunde facile superandamobplurima
impossibile, quia eis temporis, aut loci
bona ex hoc sacramento obvenientia, et
circumstantiis nequit fieri absque ingenti
ut fiat satis Dei præcepto hujusmodi subdillicultate, quam superare non injungit
jectionem erga suos ministros jubentis.
Aitashqmana lex, ul bene expendit N. Andreas
Unde quantumcumque crescat erubescentract. de legibus, c. I, punct. 2, n. 18, et
tia, et afflictio, quod confessarius cognoscat
panel. 5, an. 62. Unde consequens fit
nostras miserias, et quod apud ipsum amitI
Ecclesiam isto præcepto non obligare pœ- lamus eam existimationem,quam de nobis
nitentes ad annuam confessionem cum
habebat, minime propterea ab adimplendo
j
gravi sui incommodo, aut detrimento no- confessionis præcepto excusamur. Quare
labili.
præmissum corollariam applicandumpræEx qua generali resolutione infertur
cise est casibus magis specialibus,in quibus
primo fideles excusari ab adimplendo
ob speciales coniessarii, et confitentis, et
' istudpræceptum non solum ob irapossibiqualitatis peccati circumstantias specialia
litatem physicam accedendi ad confessodamna imminerent.
rem, ut contingit existentibus inter bar66. Infertur tertio-excusari etiam, quiTeninm.
baras nationes ; sed etiam ob ingentem
nequit sua peccata dicere confessario subv^.
illam adeundi difficultatem, ut si opus esset
secreto,et sigillo confessionis, ut si confeslongo itinere cum vitæ, aut valetudinis
sarius sit surdus, et nequeat audire nisi
periculo, nec enim ad tam ardua cogit magnis vocibus excitatus, vel si ea sit loci
Ecclesiæ præceptum ; quamvis alias posset
angustia, ut non permittat confessionem
instareob periculum aeternae salutis, et ubi
fieri, quam aliis audientibus. Ita Suar.
non occurreret remedium.
.
Vasq. et alii, quibus subscribit N. Franjjg. Infertur secundo excusari etiam eos, qui
ciscus loc. cit. n. 56. Et ratio constat ex
® cum fundamento timent, quod ex mani- praecedenti corol-lario : quia nemo tenetar
testatione suorum peccatorum huic confesad annuam confessionem cum notabili fasario (et forte alius non adest) facta immae detrimento; quod profecto immineret,
minet sibi, aut aliis grave incommodum,
ubi confessio non esset omnino secreta,
velinvita, vel in fama, vel in bonis temPraeterquam quod Ecclesia nequit obligare
poralibus. Quia Ecclesia non obligat cum
ad faciendum confessionem,nisi sub sigillo,
tanto detrimento. Et ita colligunt commuet sicut a Christo instituta fuit : ergo ubi
niter Auctores. Sed duae modificationes
istud servari non posset, minime tenerenbuicconsectario addendae sunt. Prima est
tur fideles Ecclesiæ præcepto facere confeslale periculum non imminereexmanifestasionem. Unde consequenter sentimus.quod
tionequorumcumque peccatorum, sed aliin casu, quo confessarius sit surdus, vel
j
qaorum precise, ex quorum notitia apud
pœnitens mutus, non tenetur hic sua pecconfessarium possunt ea incommoda subocata manifestare per nutus, aut signa :
riri. Cui periculo obviam ire pœnitens vaquia ista sunt ex genere suo valde publica,
klsublicendo talia peccata, et confitendo
et eorum significatio facile a multispercipi
cetera.in quibus illadamna non timentur :
posset; etsi non percipitur est per accidens,
et ad id tenebitur pro adimplendo præcepto
Ecclesiæ autem præceptum nonobligat cum
annus confessionis. Confitetur enim, ut
tanto detrimento, et ubi secretum sigilli
potest, et quidem recte, cum confessio sit
confessionis servari non valet. ItaSotus,
formaliter integra ob justam rationem ocVictoria, Martinus de Ledesma, Navarrus,
cnllandi istud, aut illud peccatum ; quæ
et alii plures apud Leandrum disp. 3, Martin.
tamen subjiciet expresse clavibus Ecclesiæ
quæst. 61, contra Suarium, Vasquez et vasqucz.
in alia confessione, cum commode fieri
alios multos, quibus ipse subscribit.
possit. Secunda est illud, quod de periculo
Infertur quarto, quid dicendum sit de Quartum
lamædiximus.non esse extendendum ad ileo, qui non potest confiteri aliter quam per
lad famæapudconfessariumdetrimentum, | scripturam? Tenebitur ne ita confiteri, ut

DE POENITENTIA.

*246

'ikî

■

Ί

adimpleat ecclesiasticum annuæ confessionis præceptum ?Sunt, qui universaliter
negant, Sotus, Victoria, Martinus de Le­
des. Toletus, et alii apud Dicastill. disp.
Vklt'r
Sûtes. 7, dub. 14. n. *238. Et eorum motivum est
Msrlin.
fideles ex præceptoEcclesiæ non posse obli­
Totei.
gari nisi ad confessionem secretam : hu­
jusmodi autem non est confessio facta per
scripturam, sed potius obnoxia peccato­
rum manifestationi, si charta, ut fieri po­
test, et solet, amittatur. Sunt autem, qui
universaliter affirmant, Petrus de Soto,
Sylvest. Suar. Vasq. Lugo, et alii apud
sere, eundem Dicastill. loc. cit. quibus favere
videtur D. Tho. in 4, dist. 17, quæst. 3,
art. 4, quæst.3. Quorum fundamentum est
periculum a priore opinione objectum vel
nullum esse, vel adeo exiguum, ut facile
possit vitari aut lacerando chartam imme­
diate post confessionem : aut scribendo in
uno papyro species peccatorum, et in alio
numeros, vel utendo ex conventione cum
confessario caracteribus ignotis, vel adhi­
bendo alia media, quæ diligens prudentia
investigare facile potest. Cum enim cesset
repræsentatuin ex peccak-ram manifesta­
tione inconveniens -, opus est, quod locum
habeat, et obliget annuæ confessionis præ- I
cepium. Sed neutra ex his sententiis, in
extremo, quod assumunt, placet, nisi ad |
medium revocentur, in quo possunt facile ί
conciliari. Nam distinguere oportet : quia 1
vel potest homo in hac, aut illa occasione
sua peccata scribere, et per scripturam
confiteri absque periculo manifestationis,
et alio gravi incommodo : vel non potest.
Si dicatur hoc ultimum ; profecto non tenebitur uti tali medio, quia Ecclesia non
obligat fideles cum tanto detrimento : :
quare sicut illo occur rente non teneturhomo ;
ad confessionem vocalem, ul annuæ satis­
faciat, ut proxime vidimus ; sic, et multo
minus obligatur ad confessionem perscrip­
turam. Si vero dicatur primum ; certe
obligabitur tale medium adhibere : nam
cessante periculo, et incommodo instat
præceptum : et qui tenelur ad finem, tene­
tur ad media, præsertim ordinaria, et non
graviter incommoda. Et sic sentiuntDicastillo ubi supra, Bonacina disp. 5, quæst.
5, sect. 3, punct. ult. et alii.
QU1U. θ7· Infertur quinto illuni, qui aliter con­
tera. fiteri non potest, quam per interpretem,
excusari ab annuæ confessionis præcepto,

.4

sive et in idem redit, sub illo non compre­
hendi. Hæc est sententia communis ; et
probalur satis efficaciter, turn ex c. Omnis
utriusque, ubi impositum fuit istud annuæ
confessionis præceptum : ibi enim dicitur:
« omnis fidelis omnia sua peccata solus
« confiteatur proprio sacerdoti : » nam pèr
ly so tus excluditur consortium interpretis,
et obligatio illum adhibendi pro facienda
confessione. Tum ex Concilio Tridentino
sess. 14, cap. 5, ubi dicitur nec Divino, nec
Ecclesiastico præcepto mandatum esse, ul
peccata publica confessione aperiantur.
Tum denique, quia ecclesiastica praecepta
debent esse non nimis onerosa, necobligare
cum gravi incommodo : negari autem ne­
quit, quod manifestare peccata non solum
confessario, sed etiam interpreti est valde
onerosum, et pœnitenti incommodum. In
cujus confirmationem possumus expendere
eum, qui sciret Confessa rium alicui tantum
revelaturum esse vel unicum tantum pec­
catum, non teneri, ubi alius non esset confessarius.ad annuam confessionem, utconstat ex dictis n. 65 ; ergo multo minus ad
illam tenetur, ubi confiteri non valet,nisi
per interpretem, qui ultra confessarium
omnia ejus peccata cognoscat.
Sed circa istud communiter receptum
corollarium duo animadvertere oportet.
Primum, quod licet fideles excusentur ab
annua confessione, si aliter quam per in-’
terpretem fieri non valet : nihilominus
licite possunt confiteri per interpretem, si
illo uti voluerit pro adimplendo confessio­
nis annuæ præceptum, et consequendo ip­
sius fructum. Ratio est nullam occurrere
legem, quæ id prohibeat, quin nec publi­
cam peccatorum confessionem, ubi occur­
rit rationabile moti vu m illam ita faciendi,
Quod enim Scotus in 4, dist. 17, quæst. l.sacs.
ari. 7, et quidam alii dixerunt esse de sub­
stantia confessionis, quod secreto fiat, est
omnino falsum : nam Concilium Trident.^
sess. 14, c. 5, aperte docet oppositum, di-ki
cens : « Quod etsi Christus non vetuerit,
« quin aliquis in vindictam suorum scele« rum etc., delicta sua publice confiteri
« possit, non est tamen hoc divino præcepto
« mandatum. » Et similiter usus Ecclesiæ
universalis docet contrarium ; siquidem
j non raro contingit confessionem fieri per
i interpretem, et periclitantes tempestatibus
I maris, et aliis calamitatibus publice con­
fiteri,

DISP. VIII, DUB II

film, quin horum aliquod reprobetur ab
Ecclesia. Porro id, quod Christus non pro­
hibuit, non esso prohibitum aliquo præcepto
ecclesiastico, liquet,quia non est as ignabile
laiepræceptum. Undequidam censent non
esse illicitum etiam absque rationabilicausa, sed pro usu hujus facultatis facere pu­
blicam peccatorum confessionem,ul Petrus
sa, de Soto, Gaspar Hurtado, et Bonae, quos
refert, et sequitur Leander disp. G, qu. 5.
k-J· Quod non estimprobabile,licet probabilius
censeamus oppositum : quia absque ratio­
nabili causa non oportet subire famae detri­
mentum per publicam occultorum crimi­
num manifestationem: unde id facere non
est in usu Ecclesiæ nisi in urgentibus morlis periculis, et ubi aliter confessio fieri
ki. non valet, ut proxime diximus. Et ita docent Sylvester verbo Confessio 1, quæst. 20,
Suar. disp. 21, sed. 2, Sotus, et Navarrus,
quos refert, et sequitur Valentia qu. 9,
punct. 1, § de Confessione secreta, et alii
plures. Sed pro animadversione nostro co­
rollario adhibita his non egemus, nec
illis contradicimus : tum, quia confessio,
quæ fit per interpretem non est nec dicitur
absolute publica. Cum, quia pro aliquali
ejus publicitate subeunda occurrit satis ralionabiliscausa satisfaciendi positivoannuæ
confessionis præcepto, vel non differendi
ultra annum confessionem, vel se non pri­
vandi sacramenti fructu.
68. Aliud, quod pro prædicto consectario
advertimus, est ipsum restringi ad obliga­
tionem ortam ex solo ecclesiastico annuæ
confessionis præcepto, de quo in præsenti
agimus. An autem detur alias obligatio ex
superiori jure orta, est difficultas longe
distincta, quam satis sit hic attigisse, et
dicere, quod si loquamur de confessione
per interpretem extra articulum mortis,
duæ sunt sententiæ valde probabiles. Pri ma
affirmat, quam tuentur Sylvester ubi proSaw
ÏKtl xime.quæst. 15, Cano in relect. de Pcenit ,
^.jLpart. 5, Lugo disp. 15. n. 65, et alii. Se& eunda negat, et patronos habet Cajetanum,
Solum, Martinum de Ledesma, Suarez,
Vasquez, Granados, et alios plurimos,quos
referi, et sequitur Leander disput. 6,quæst.
9, et eisdem subscribit N. Franciscus c. 7,
punct. 2, n.20. Sed nostra sententia dis­
tinguendum est : nam si non datur divi­
nam, et naturale præceptum pœnitendi
ante articulum mortis, consequenter dicen­

dum est non dari obligationem ex eo jure
confitendi ante illum, et multo minus con­
fitendi per interpretem. Sed dices peccator
prædicto jure tenetur non differre longo
tempore pcenitenliam, ut nos cum multis
statuimus in priori part. disp. 5, dub. 7,
ubi a n. 329 observavimus longum, et no­
tabile tempus pro poenitendo esse spatium
unius anni: ulterius distinguere oportet.
Nam si peccator in eo spatio pœniteret per
actum contritionis, putamus jure divino
non obligari ad confessionem : quia ex una
parte non reperimus divinum præceptum
obligans determinate ad conversionem per
confessionis medium; et ex alia finis,nem­
pe conversio, aut pœnitentia per aliud me­
dium, nempe contritionem adveniret. Si
autem homo experiretur se non habere
contritionem, sed solum attritionem, quæ,
ut sæpe diximus, non sufficit per se solam
ad justificationem, bene autem conjuncta
sacramento pœnitentæ : censemus pecca­
torem obligari jure divino ad confitendum
in eo temporis spatio : quia cum urgeat in
illo, et per se pœnitendi præceptum, tene­
tur uti mediis sibi possibilibus in ordine
ad illum finem, ut est confessio cum attri­
tione. Et putamus etiam teneri in tali sup­
positione ad confitendum, (si alia via faci­
liori non valet) per interpretem ; non
quidem ex solo, et præciso aliquo præcepto
positivo divino, quod ad hoc detur ; sed
ipso divino jure naturali, quo obligamur
evitare pericula perse recidendi in peccata
mortalia, et amittendi æternam salutem,
per media possibilia. Hoc autem periculum
per se, et proxime imminet homini exis­
tent! longo tempore in statu peccati morta­
lis. Quare tenetur jure naturali divino
procurare suam justificationem per media
sibi possibilia, uti est perfecta contritio,
vel si hanc habere non experitur, susceptio
sacramenti cum attritione, quamvis ad id
suscipiendum mediante confessione egeat
interprete.
69. Et hinc facile consurgimus ad resolu­
tionem alterius non absimilis dubii circa
eum, qui constitutus in articulo mortis ne­
quit confiteri nisi per interpretem ? Nam
respondendum est juxta præmissam distinc­
tionem, et doctrinam, quod si moribundus
cognoscat se esse in statu gratiæ, sive ha­
bere perfectam contritionem (quod fre­
quenter non contingit) non tenebitur ad.

-9··

‘2-18

Ή

5^ η

DE PŒN1TENTIA.

confitendum per interpretem : quia divinum Christi præceptum non obligat ad
confessionem hoc modo faciendam ; et
aliunde obligationi ex jure naturali procu­
randi propriam salutem satisfit per aliud
medium arquivalens, nempe contrititionem
perfectam. Et ita contrabvlvestum,Canum.
Syircst Candidum, Suarium, Lugonem, et alios
Soirti. docent Cajetanus, Solus, Petrus de Solo,
Cajefiâ. Victoria, Palaus, nostri Gabriel, et Anto­
Soie*,
nius, et alii plures, quibus relatis subscri­
Vidor.
Fab th. bit N. Franciscos loco supra cit. 21. Aliter
sentiendum est de moribundo, qui dubitat
de vera contritione,et tenendum hunc obli­
gari non solum ad confitendum per inter­
pretem, si potest, verum etiam, si aliter
lieri non potest, ad publicam confessionem.
Quæ obligatio non oritur ex solo divino
Christi præcepto de confessione : sed ab
strictissima.el naturali lege charitatis erga
se ipsum, qua quis debet per media sibi
possibilia procurare sui reconciliationem
cum Deo, ne se periculo æternæ damnatio­
nis exponat. Et in hoc conveniunt praece­
dentium opinionum patroni, præmisso
fundamento convicti.
Sed addendum est moribundum in eo
casu non teneri ad confitendum, vel publice,
vel per interpretem omnia mortalia, quo­
rum recordatur, sed satisfacere suæ pro
tunc obligationi confitendo illud, aut illa
mortalia, quæ cum minori infamia expli­
cari possunt. Est namque absolute excusa­
tus ab obligatione confitendi, vel publice,
vel per interpretem, quantum est ex vi
institutionis, et praecepti confessionis : et
solum tenetur ex universaliori jure procu­
rare salutem, vitareque imminens hujus
periculum : pro quo sufficit suscipere sa­
cramentum pœnitentiæ cum attritione ;
et ad id non requiritur omnium peccato­
rum confessio, sed occurrente notabili in­
commodo, ut in tali casu occurrit, possunt
aliqua occultari ; el ad omnium remissio­
nem extenditur, licet diverso modo, abso­
lutio, ut constat ex supra dictis, vel in
confessione annua, et quæ citra mortis pe­
Suarez
Diana. riculum fit. Et ita observant Suar. disp.
conincb,36, sect. 6, Diana 3 part, tract. 4, resol.
Dicaci 129, N. Philippus disp. 10, dub. 6, et alii.
Quin addunt Coninchus disp, ô.dub. 10, n.
77, Lugo disp. 15, n. 63, Dicastil. disp. 7,
dub, 14, et alii moribundum in tali casu
posse confiteri aliqua venialia, et genera-

l i in, sive in confuso mortalia, dicendo sc
confileri omnia alia, quibus Deum offen­
derit. iSedquamvis in hoc additamento non
negemus aliquam probabilitatem speculati­
vam ; illi tamen non auderemus subscri­
bere quantum ad praxim, sed magis sus­
pectam haberemus pcenitentiam ita se
gerentis. Tum, quia tam accurate, ei stu­
diose diligentia in occultando mortalia, el
tuendo famam , minimum argumentum
præbet de magno erga ilia dolore, qualem
importat attritio. Tum, quia eo ipso, quod
moribundus pro materia sacramenti expo­
neret aliquod veniale, teneretur de eo effi­
caciter dolere, el habere propositum efficax
illud vitandi : difficilius autem est ista
circa levia concipere, quam circa gravia:
non ergo sic consuleremus; sed magis ma­
nifestationem mortalium saltem in genere,
ut fieri posset in dicendo se Deum graviter
offendisse, aut fuisse magnum peccatorem:
in quo nulla esset infamia ; cum hæc tam
vere, ac tam communiter homines dicant.
70. Infertur sexto non excusari ad obli-?ena
gatione faciendi annuam confessionem,qui
habet peccata reservata, et nequit adire
superiorem, a quo absolvatur. Id magis
supponunt, quam versant, aut probant
Auctores, et breviter suadetur : quia eis re­
servatis, potest homo absque ullo extraor­
dinario incommodo adimplere annuæ con­
fessionis præceptum : ergo ad id tenetur.
Patet consequentia : nam, si qui ab eodeobligantur, est ad notabile aliquod detri­
mentum, quod in eoexequendo patiuntur,
ut constat ex hactenus dictis ; ergo eo iuconveniente cessante, non est admittenda
excusatio. Antecedens vero probatur: quia
homo in tali casu facile reperire valet Sa­
cerdotem ordinarium inferiorem, cui sua
peccata confiteatur, et ab omnibus absolva­
tur, a non reservatis quidem directe, et
per se : a reservatis ante indirecte, el per
accidens, et cum obligatione ea sua tem­
pore confitendi superiori : in quo nullum
extraordinarium incommodum pœnitentis
apparet.
Et si opponas in hoc ipso adesse notabileOr«r>
pœnitentis gravamen, qui cum ex divinis^®
Christi institutione.et præcepto non tenea­
tur nisi ad semel confitendum peccata,
obligatur juxta præmissam resolutionem
eadem peccata semel, et iterum confiteri:
primo apud sacerdotem inferiorem, ut sa­
tisfaciat

DISP. VIH, DUB. III.

lisfaciat ecclesiastico annuæ confessionis
præcepto : deinde apud Superiorem, ut ab
ipsoconsequaturabsolutionema reservatis.
Si id, inquam, opponatur, respondendum
est duas esse circa difficultatem, quæ attin­
gitur, sententias. Una docet in tali casu
non obligari pœnitentem in confessione
facta inferiori manifestare nisi peccata non
reservata, et posse supprimere reservata.
Horum enim cognitio ad nihilum in ea
confessione refert, cum confessarius non
sil circa illa judex ·, nec opus illa habent,
ut a reservatis indirecte absolvat; quippe
elsi taceantur, indirecte remittuntur. Sic
iia Alensis 4 part, quæst. 18, memb. 4, art.
5, §2, Petrus de Solo lect. 10, de Confes­
sione, Castro Palao tr. 4, disp. 4, punct.
3, Torreblanca 1. 14, Pract. c. 11, Leander
disp. 12, quæst. 33, et alii. Juxta quam
opinionem cessat pcenitus objectum incon­
veniens : nam quamvis pœnitens teneatur
facere duas confessiones, non tamen eorun­
dem peccatorum ; cum in una confiteatur
inferiori non reservata, et in alia Superiori,
quæ eidem reservantur.
Secunda, communior, et verior sentenAstutia est teneri pœnitentem in predicto casu
-J· ad confitendum inferiori omnia peccata
etiam reservata. Ita D. Tho. in supplem.
quæst. 9, art. 2, ad 4 ubi ait : « Dicendum,
«quod etiam si sacerdos non. possit ab
i omnibus absolvere, tamen tenetur pœni;
«lens ei omnia confiteri, ut quantitatem
totiusculpæ cognoscat, et de illis, de qui- bus non potest absolvere, ad superiorem
< remittat. » Per quæ satis patet ad motivum contrarium. Et idem docent Nugn.
&e. ibidem in 2 part. dub. 3, Petrus de Ledes•‘a ma c. 20, de pœnit. dub. 1, post. 2 conclusionem, Sylvest. verbo Confessio 1. n.
20. Gonet. disp. 8, ar. 2, in fine, Suar,
disp. 31, sect. 2, Navar- Totet. Angelus.
•’oan.de Medina, et alii apud Leandrum
loc. cit. Et stando in hac sententia pungere
videtur illud inconveniens, sed tamen fa­
cile retunditur, et superatur : nam, ut alias
responsiones omittamus, qui sciens, et
volens amplectitur aliquod peccatum re­
servatum, ibi se voluntarie subjicit in­
commodis seu gravaminibus, quæ ejus pa­
trationem consequuntur,inter quæ istud,de
quo agimus, computatur. Et sicut in alia
opinione non censetur absurdum,quod pœ­
nitens in tali casu teneatur ad duas con­

249

fessiones, unam non reservatorum ad sa­
tisfaciendum Ecclesiæ præcepto confitendo
non reservata, alterum vero reservatorum
ad parendum Superiori : ita nec inconve­
niens censeri debet, quod in nostra oblige­
tur ad confitendum bis peccatum reserva­
tum,semel proannua confessione, et iterum
ut directe subjiciatur Superiori reservanti.
Nec ista præcipit absolute Ecclesia, sed so­
lam, unam, atque annuam peccati confes­
sionem. In eas vero angustias se conjicit
committens peccatum reservatum, quem
non oportet ex suo peccato reportare com­
modum, vel non faciendi annuam omnium
peccatorum confessionem, vel non comparendi coram Superiore, et subjiciendi illi
reservata.

DUBIUM III.
Utrum in confessione explicari debeant omnia
peccata quantum ad species, numerum,
et circumstantias mutantes speciem ?

Post generalem doctrinam de confessione
hactenus traditam succedit, ut ad magis
speciales circa eam difficultates descenda­
mus. Et primo occurrit ejus integritas
quantum ad ejus materiam remotam ne­
cessariam, quæ sunt peccata mortalia, ad
quænam eorum extendatur tam Divinum,
quam Ecclesiasticum confitendi præceptum?
Cui difficultati respondet.

Veritas catholica in genere asserta.

71. Dicendum est omnia mortalia, quo-Conctarum homo conscientiam habet, (id est,quæ Sl°'
cognoscit commisisse, et nondum confes­
sum esse) debere in confessione explicari
quantum ad eorum species, numerum, et
circumstantias mutantes speciem. Hæc
conclusio es! de fide, ut constat ex Ecclesiæ
determinatione in Concilio Lateranensi θ0^*·
relato in cap. Omnis utriusque de pœnit.
et remis, ubi praecipitur, quod omnes
fideles integre, et fideliter confiteantur:
quod facere nequeunt, nisi exponendo
omnia peccata in specie, numero, et cir­
cumstantiis afferentibus distinctam speciem
peccati. Et in Concilio Florentino in de­
creto super unionem, tract, de sacram,

dicitur materiam hujus sacramenti esse
confessionem, et ad illam pertinere, quod
pœnitens confiteatur omnia peccata, quo- ,
rum habeat memoriam. Sed luculentius,
et expressius hæc veritas docetur, ac difG- |
nitur in Concilio Tridentino. quod ad
refellendum ingruentes haereticorum op­
pugnationes et propulsandum varios circa |
hanc materiam errores, opus habuit anti­
quam, et catholicam doctrinam cum omni­
moda claritate, et terminorum proprietate
exponere, ut quidem fecit. Nam sess. 1-1,
cap. 5, ait : « Dominus noster Jesus Chris« tus e terris ascensurus ad Cœlos, sacer- |
« dotes sui ipsius Vicarios reliquit tan« quam præsides.et judices, ad quos omnia
■ mortalia crimina deferantur, in quæ
« Christi fideles ceciderint, quo pro potes« tate clavium remissionis, aut retentionis
« peccatorum sententiam pronuntient .
« Constat enim sacerdotes judicium hoc,
« incognita causa, exercere non potuisse,
« nec æquilatem quidem illos in pœnis
o injungendis servare potuisse, si in ge« nere dumtaxat, et non potius in specie,
« ac sigillatim sua ipsi peccata declaras« sent. Ex his colligitur oportere a pœni« tentibus omnia peccata mortalia, quo« rum post diligentem sui discussionem
« conscientiam habent, in confessione re« censeri, etiam si occultissima illa sint...
« Colligitur præterea etiam eas circumstan« tias in confessione explicandas esse, quæ
speciem peccati mutant, quod sine illis
v peccata ipsa neque a pœnitentibus in« tegre exponantur, nec judicibus innotes- '
« cant, et fieri nequeat, ut de gravitate
« criminum recte censere possint, et pce« nam. quam oportet, pœnitenlibus im« ponere. » Et conformiter ad hanc doctri­
nam diffinivit can. 7 ejusdem sess. <t Si
« quis dixerit in sacramento pœnitentiæ
« ad remissionem peccatorum necessarium
u non esse jure divino confiteri omnia, et
« singula peccata mortalia, quorum me« moria cum debita, et diligenti præmedi« talione habeatur, etiam occulta, et quæ
« sunt contra duo ultima Decalogi præcep« ta, et circumstantias, quæ peccati spe« ciem mutant, etc. Anathema sit. » Unde
sic docent omnes Catholici, et superfluum
est pro hac assertione aliquos Auctores
referre.
Fundamentalis autem ejus ratio nulla

aptior, et certe nulla ·melior
.
excogitari
valet, quam ipsa Christi institutio, de qua
constat per Ecclesiæ diffinitionem, ut os­
tensum est. Sed rationes etiam congruentiae, supposita sacramenti pœnitentiæ insti­
tutione. occurrunt aptissimae, et valde ur­
gentes. Primam proponit Concilium Tridentinum verbis relatis : nam Christus
conferendo Apostolis, et eorum successori­
bus potestatem dimittendi, et retinendi
peccata fidelium, constituit eos judices ad
cognoscendum de talibus peccatis in ordine
ad ferendum sententiam absolutionis, aut
retentionis, et ad injungendas pcenas uni­
cuique convenientes ; id autem nequit
recte fieri, nisi pœnitens manifestet sacer­
doti omnia sua peccata in specie, et nume­
ro, et circumstantiis mutantibus speciem :
quidquid enim judicem lateat, ansam, et
occasionem praebet, ut judicium, et senten­
tia, et pœnæ applicatio non recte fiant,
tenemur omnia prædicta, quorum cons­
cientiam habemus, patefacere in confes­
sione. Secundam rationem proponit idem
Concilium eodem loco paulo inferiusdicens : « Qui scienter aliqua relinent, nihil^
« divinæ bonitati per sacerdotem remit-Wα lendum proponunt. Si enim erubescat
if ægrotus vulnus medico detegere, quod
« ignorat, medicina non curat. » Itaque
pœnitens accedit ad hoc sacramentum non
solum ut reus judicandus, sed etiam, ut
infirmus sacerdotis ministerio sanandus:
ad quod opus est, ne sacerdos in curatio­
ne erret, omnia vulnera detegere, et in­
firmitates manifestare. Quod motivum£ I ft
optime expendit D. Thom. in supplem. *
quæst. 9, art. 2, his verbis :*« Dicendum,
« quod in medicina corporali oportet, quod
α medicus non solum unum morbum, con« tra quem medicinam dare debet, cognos« cat, sed etiam universaliter totam habi« tudinem ipsius infirmi ; eo quod unus
« morbus ex adjunctione alterius aggrava« tur ; et medicina, quæ uni morbo com« peteret, alteri nocumentum præstaret.
« Et similiter est in peccatis, quia unum
«aggravatur ex adjunctione alterius; et
« illud, quod uni peccato esset conveniens
« medicina, alteri incentivum præstaret;
« cum quandoque aliquis contrariis pe
« tis infectus sit, ut Gregor, in Pastoral.
i α docet. Et ideo de necessitate confessionis
I « est, quod homo omnia peccata confitea­

tur

|

DISP. VIII , DUB. III.

251

. lur, quæ i» memoria habet. Quod si non
occurrimus : unde non habemus in præ« faciat, non est confessio, sed confessionis
senli, quæ specialiter diluamus præter
'
(simulatio. »
illam, quam ipsi exaggerant difficultatem
72, Ex hac autem doctrina, et rationibus
recensendi omnia mortalia quoad species,
Concilii evidenter sequitur obligari homi­
individua, et circumstantias speciem vanem jure divino non solum ad confitendum |I riantes. Sed huic etiam fecimus satis num.
omnia peccata, verum etiam ad confiten­
19, eamque plene dissipaverat Concil.
dum illa uni, et eidem sacerdoti : atque
Trident, ses. 14, cap. 5,declarans non esse
ideo nec suæ obligationi, nec ulli juri
admodum arduum, quod Christus, et
satisfacturum, qui aliqua peccata uni sa­
Ecclesia in hac parte præcipiunt, sed tem­
cerdoti et alia alteri confiteretur. Nam
peratum summa prudentia, et refertam
praeterquam quod, ubi concurrunt multa
utilitate , quæ difficultatem excedit :
mortalia, nequit unum remitti, quin alia
« Constat enim, inquit, nihil aliud in
j
et omnia remittantur , ut ostendimus
« Ecclesia a pœnitentibus exigi, quam,
1
Disp. 4, dub. 3, § 2 et 3. Sacerdos nequit in
« ut postquam quisque diligentius se exhoc sacramento exercere munus judicis in
« cusserit, et conscientiæ suæ sinus, et
absolvendo, nisi causa integre cognita, nec
« latebras exploraverit, ea peccata confimedici in curando, nisi cognita tota ha­
« teatur, quibus se Dominum, et Deum
bitudine pœnitentis. Quod minime salva­
« mortaliter offendisse meminerit : reliqna
retur, si in arbitrio pœnitentis positum
« autem peccata, quæ diligenter cogitanti
esset, quod ex peccatis, quorum est cons­
« non occurrunt, in universum eadem
cius, aliqua confiteretur uni sacerdoti, el
« confessione inclusa esse intelliguntur :
alia alteri,et sic de ceteris : nullus namque
« pro quibus fideliter cum Propheta diceillorum sacerdotum recte, et perfecte cognos­
u mus : Ab occultis meis munda me Doceret statum talis pœnitentis, ut illum aut
« mine. Ipsa vero hujusmodi confessionis
judicare, aut curare posset, ut fieri debet.
u difficultas, ac peccata detegendi verecunUnde in cap. Consideret, de pcenit. disp. 5,
« dia gravis quidem videri posset, nisi
post medium dicitur : ·< Cautus sit pceni« tot, tantisque commodis, et consolationi« lens, ne verecundia ductus dividat apud
« bus levaretur, quæ omnibus digne ad
< se confessionem, ut diversa velit diversis
« hoc sacramentum accedentibus per ab«sacerdotibus manifestare, quod est se
« solutionem certissime conferuntur. »
ilaudare, et hypocrisim tendere. «Quod
Quam responsionem quoad priorem par­
Uu desumptum videtur ex D. Augustin, lib.
tem, quæ difficultatem attingit, magis
JTte'de vera, et falsa pœnit. cap. 14. Et D.
immediate illustrabimus exponentes in
Thomas loco cit. in resp. ad 2, ait : « Pœna
particulari, quid intelligatur per species,
*a diversis sacerdotibus imposita non
numerum, et circumstantias speciem mu­
<esset sufficiens : quia quilibet consideratantes, qualia in assertione statuimus :
« ret tantum unum per se, et non gravioccurrunt enim non pauca temperantia
* tatem ipsius, quam habet ex adjunctione
difficultates, quas causantur hæretici, ut
«alterius. El quandoque pœna , quæ
se ab obligatione confitendi subducant.
«contra unum daretur, esset provocativa
73. Sed prius nos expedire oportet a
« alterius peccati. Et præterea sacerdos
quadam controversia omnibus in asser­
« audiens confessionem, vicem Dei gerit
tione propositis communi, quam Recentio« el ideo debet ei eo modo fieri confessio,
res aliqui nimis prolixam cum non ma­
«sicut fit contritio Deo. Unde sicut non
gno commodo versant, discutientes an in
< esset contritio, nisi quis de omnibus pecpeccatis confitendis explicari debeant actio
« catis, quæ memoriæ occurrunt, conferc­
externa, et effectus peccati. Oritur autem
iretur ; ita non esset confessio, nisi quis
difficultas ex eo, quod in uno peccato, v. g.
« de omnibus, quæ memoriæ occurrerint,
homicidii tria concurrunt, primo actus
interior, quo quis vult occidere, secundo
«confiteatur. »
actus exterior occidendi, tertio effectus,
Contra hanc catholicam assertionem
nempe occisio. Et quidem in obligatione
sentiunt ornnes hæretici relati supra num.
manifestandi actum internum omnes con­
12, qui confessionem sacramentalem oppu­
veniunt, quia in eo principaliter, et prignant, ubi communibus eorum argumentis
!

DE PŒNITENTIA.

mario consistit, sicut libertas, et malitia I
peccati. In obligatione autem manifestan- I
di actum externum poterat esse aliqua ■
difficultas, præsertim in sententia com- i
muni Thomistarum asserentium in mem­
bris, et sensibus externis non subjectari .
formaliter, et intrinsece peccatum, ut sia- I
inimus, et probavimus tract. 13, de pec- |
eat. disp. 10, dub. 1, § 2, conci. 3. L nde |
inferri videtur, quod, eum materia con­
fessionis sit solum peccatam, non deberent !
actiones externas confiteri, l ude F ran- !
ciscos Felix Scotista in tract, de bonitate,
Fracc.
Félix- et malitia, cap. 8. difficult. 1, opposuit j
Thomistis, quod, si actus exterior non j
habet formalem, et intrinsecam malitiam: !
quam addat supra interiorem : nulla est
ratio illum manifestandi in confessione : |
quod esse falsum manifestat communis
usas Ecclesiæ. Sed nec in hoc est momenti I
difficultas: nam hic ipse usus declarat,
quædebeamus confiteri. Praeterquam quod i
illa argumentatio nihil probat, ut illi jam
respondimus loco cit. num. 49, nam ut
aliquid cadat sub obligatione confessionis,
sufficit esse peccatum grave, sive hoc
habeat a forma sibi inhærente.ut contingit
in actibus internis, sive illud habeat a
furma exislente in alio actu, ut contingit in
actibus externis : nam confessionis præ­
ceptum non solum malitiam, nec solum
actum, cui illa hæret, sed quidquid appel­
latur absolute peccatum mortale, sub se
comprehendit. His itaque exclusis, redu­
citur difficultas ad obligationem manifes­
tandi effectum actus interni, et externi
peccaminosi. Verbi causa, Petrus voluit
occidere Joannem, ad id præparavit, propinavitque illi venenum, ex quo post
aliquod dies, aut menses Joannes mor­
tuus est. Satisfaciet ne Petrus dicendo tan­
tum in confessione se ad occidendum
Joannem dedisse illi venenum ? An vero
tenebitur explicare subsecutum effectum,
nempe Joannis mortem?
Sunt circa id duæ sentenliæ. Prima
Sotos.
Lopez. affirmat explicandum esse effectum. Ita
Sancb.
Castro. Sotus, Ludovicus Lopez, Sanchez, Castro
Palao, et alii apud Dicastillum disp. 9,
dub. I, in appendice, num. 18. Et moven­
tur : quia licet effectus non sit in se, et
formaliter liber,et malus ; id tamen habet
extrinsece, et denominative a malitia vo­
luntatis ; quod satis videtur, ut compre­

hendatur sub obligatione confessionis:
sicut ob eandem rationem comprehendun­
tur actus membrorum externorum, licet
intrinsecam malitiam in se non habeant.
Secunda negat hanc obligationem, sed
sufficere censet, quod pœnitens dicat se
intendisse occidere proximum, et ad id
venenum applicuisse, nihil amplius de
effectu explicans. Ita Vasquez, Azor, Bona-^jt
cina, Diana, Curiel, Joannes Sanchez,LugoifO
et alii, quos refert Dicastillo loco cit. num.j“^
20. Eorum fundamentum est, quod solum
obligamur confiteri peccata mortalia : ille
autem effectus non est, nec potest dici
absolute peccatum mortale : ergo non da­
tur obligatio manifestandi talem effectum.
Probatur minor : quia talis effectus non
fuit peccatum, quando Petrus intulit vene­
num, siquidem tunc occisio non fuit: nec
est peccatum, quando in re ponitur, quia
tunc potest Petrus esse contritus, et sine
peccato : ergo ille effectas, sive occisio
passiva non est, nec absolute dici valet
peccatum. El per hæc solvitur motivum
contrariæ opinionis desumptum ab exem­
plo actuum externorum : isti enim, cum
exercentur, subduntur actu internis, et ab
eorum malitia denominantur, eisquealiquomodo continuantur constituendo quasi
unicam, et completam operationem : ex
quibus habent esse vere, et denominari
absolute peccata, atque ideo debere cum
illis eidem confessioni submitti. Cujus
oppositum contingit in effectibus peccato­
rum, ut satis ex se liquet. In qua disparitate, quæ obvia est, quanta hinc inde
producant, et examinent Lugo, et Dicas­
tillo illos consulenti constabit.
Nos pressius agendo censemus utramque Jolisententiam esse probabilem, et secundam ciaa
era
speculative probabiliorem, ut ejus funda-fo­
mentum satis evincit. Sed quod ad pra-ÎJL
xim attinet, nullum, aut rarissimum ejus
I usum\idemus, aut probamus: tum, quia
I saepissime ex effectu subsequitur obligatio
I restituendi, aut aliud faciendi, aut vitandi,
I quæ oportet cognoscere confessarium, at
i de obligatione admoneat, et de congrao
remedio in similibus pcenitenti provideat.
Tum,quia iste videtur esse communis usus
; fidelium explicandi scilicet non solum
I intentionem, et actionem, sed etiam quid
; reipsa fecerint. Tum denique, quia praedi­
ctus usus aptissimus est ad explicandum
totum

*

DISP. VIII, DUB. HI.

lotum peccatum : id enim perspicue, et
compendiose fit dicendo, u occidi unum
hominem.» Ad quid ergo illæ circumlocu­
tiones, habui intentionem occidendi homi­
nem, et ad id illi propinavi venenum, vel
ipsum vulneravi ? ( uni hæc omnia si­
gnificentur, et salis explicentur dicendo
occidisse hominem ·, sicut per actum exter­
num significatur internus, quin opus sit
hunc per se explicare.

§. 11.
Quomodo explicanda peccata distincta quoad
speciem ?

74. Quamvis Concilium Tridentinum in
locis relatis num. 71, has voces non adhi­
buerit, rem tamen significantem satis ex­
pressit diffiniendo generatim necessarium
essejure divino confiteri omnia, et singula
mortalia, quorum memoria habeatur , ubi
necessarium est, et diversa numero pec­
cata atque species, hasque a fortiori com­
prehendit, cum sint quid communius, sub
quo individua continentur. Præsertim cum
Concilium expresse dixerit circumstantias
mutantes speciem debere in confessione
explicari : unde majus argumentum de­
sumitur ad ipsas quasi substantiales pecca­
torum species. Porro dari peccata specie
distincta manifestum est a summa inter
aliqua distantia, ut v. g. inter furtum, et
odium Dei: præsertim cum soleant perti­
nere ad potentias genere diversas sicut
infidelitas ad intellectum, et intemperan­
tiam ad appetitum : aliqua etiam sunt
inter se contraria, ut avaritia, et prodiga­
litas, quare nequeunt essentialiter conve­
nire. Inde vero desumatur distinctio
specifica peccatorum, non est hujus loci
discutere, sed supponendum est ex D.
^Thom. 1, 2, quæst 72. ari. 1, desumi ab
objecto primario, sive fine proximo per se
volito, el sic conclusit : « Actus voluntarii
«distinguatur specie secundum objecta,
«olin superioribus ostensum est. Unde
«sequitur, quod peccata propria distin«goanlur specie secundum objecta, λ Et in
resp. ad 3, addidit : « Nihil prohibet in
«diversis rebus specie ; vel genere diffe« reatibus invenire unam formalem ratio« nem objecti, a qua peccatum speciem
•recipit. El hoc modo superbia circa di-

253

« versas res excellentiam quærit : avaritia
« autem abundantiam eorum, quæ usui
« humano accommodantur. »
Hinc fit plures actus, qui in esse physico
specie, aut genere distinguuntur propter
diversa objecta primaria, quæ in illo or­
dine habent, posse esse idem peccatum in
esse moris ob attingentiam ejusdem in eo
ordine objecti, sive finis proximi per se
inspecti. Quæ enim major differentia in
esse rei, quam inter peccatum commis­
sionis, et peccatum omissionis ? Et tamen
resolvit S. Doctor eadem quæst. ari. G.esse,.
peccata ejusdem speciei in una propria
materia. « Si loquamur, inquit, de specie
« peccati omissionis, et commissionis ma« terialiter, differunt specie ; large tamen
« loquendo de specie, secundum quod ne­
« gatio, vel privatio speciem habere potest.
« Si autem loquamur de specie peccati
« omissionis, et commissionis formalite? :
« sic non differunt specie : quia ad idem
« ordinantur, et ex eodem motivo proce­
« dunt. Avarus enim ad congregandum
α pecuniam, et rapit, et non dat, quæ dare
a debet. Et similiter gulosus ad satisfa« ciendum gulæ, et superflua comedit, et
« jejunia debita praetermittit. Et idem vi« dere est in celeris. » Et quamvis circa
hæc aliqua difficilia occurrant, illa supe­
rare curavimus tract. 13, de peccatis, disp.
8, dub. 1. Quin ex eadem radice, et atten­
dendo ad diversos ordines fieri valet, quod
actus in esse rei valde differentes, et ha­
bentes intrinsecam malitiam possint esse
unum peccatum non solum specie, sed
etiam numero propter identitatem ejusdem
motivi, sive subordinatione ad eundem
finem proximum per se inspectum, ut
eleganter declaravit D. Thom, in 2, dist. „
quæst. 42, quæst. 1, art. 1, his verbis:
« Contingit esse actus plures, secundum
« quod ad genus naturæ referuntur ; qui
« tamen sunt unum, secundum quod in
α genere moris considerantur : ut patet in
« eo, qui furatur, quia omnes actus ejus,
« qui ad furtum ordinantur, peccatum
« sunt, cum mala intentione fiant, qui
« possunt valde multi esse. Et tamen
« omnes computantur ut unum peccatum ;
« quia non habent rationem peccati nisi
« secundum quod per unam voluntatem
« in unum perversum finem ordinantur.»
Et hac etiam de causa quamvis omissio

4

AH

254

DE PŒNITENTIA.

peccaminosa, et aclus, qui est causa omit­
tendi realiter distinguantur, et habeant
malitias intrinsecas realiter diversas, sunt
nihilominus specie, et numero idem pec­
catum,ut statuimus tract, cit disp. 5, dub.

75. Licet autem hæc ita se habeant quod
plores actus physice essentialiter distincti
possint moraliter esse idem specie, aut
etiam numero peccatum ; e contra vero
fieri non valet, quod idem physice actus
pertineat per se primo ad duas moraliter
peccati species. Et ratio est, quod species
primaria actus in ordine morali sive quan­
tum ad bonitatem, sive quoad malitiam
sumitur per habitudinem ad objectum
adaequatum, et primarium in genere mo­
ris, id est ; prout stat sub lege, et conformiter ad rationem : impossibile autem est
eundem actum habere, vel in ordine phy­
sico, vel in ordine morali respicere per se
primo duo, aut plura objecta ; alias eorum
quodlibet esset, et non esset adæquatum,
quod implicat contradictionem : ergo idem
physice actus nequit pertinere per se pri­
mo ad duas moraliter peccati species.L'nde
provenit, quod licet in eodem actu soleant
inveniri duae malitiae species, satis prin­
cipales, alia ab ejus objecto, quod dici solet
finis operis, et alia ab objecto intentionis,
quod vocari consuevit finis operantis : ut
patet in eo, qui furatur ad fornicandum,
ubi actus ex objecto immediato, sive fine
operis est in specie furti, sed ex objecto in­
tentionis, aut ex fine operantis est in spe­
cie luxuriae : nihilominus attentis omni­
bus, et absolute loquendo, species, quæ
desumitur ab objecto immediato est essen­
tialis actui in esse moris ; illa vero, quæ
desumitur a fine operantis est simpliciter
accidentalis, ut statuimus in tract, ll.de
bonit. et malit, disp. G, dub. 4, § 3, conci.
3. Actus namque in quocumque ordine
respicit primario, et essentialiter suum
objectum; finem vero operantis solum res­
picit secundario, et accidenlaliter, ut facile
constat in exemplo proxime allato : actus
enim furti ad fornicandum respicit imme­
diate, et essentialiter rem alienam ; quod
vero ordinetur ad fornicandum est illi ac­
cidentale, et secundarium, in quantum fur
ordinat eum ad illum finem. Cujus diffe­
rentia» satis evidens signum est, quod talis
aclus eandem furti speciem retineret.

f ·

>

quamvis non imperaretur, nec fieret in or­
dine ad talem finem. Idemque apparet in
actibus moraliter bonis,ut in actu largien­
di eleemosynam ad satisfaciendum pro
peccatis: hic enim actus absolute loquendo
Imbet respicere eleemosynam ut secundum
se honestam, et hic est primarius respec­
tus illius ; et propterea constituitur abso­
lute in specie misericordiæ: ordinari autem
ad satisfaciendum pro peccatis conve­
nit illi accidentaliter, ac proinde et impe­
rari a virtute pœnitentiæ, atque in specie
pœnitentiæ constitui : unde suam misricordiæ speciem retineret, quamvis ad eum
finem non ordinaretur: species ergo opera­
tionum humanarum in genere moris at­
tenduntur secundum earum objecta pri­
maria in eodem ordine.
Ex quibus facile apparet, quid significe­
tur. cum dicimus in confessione aperienda
esse peccata quoad species·, explicant nam­
que prædicta verba,quodquotiescum peccata
habent objecta, essentialiter diversa, id
in confessione debent manifestari : atque
non sufficere, quod pœnitens dicat in
genere Peccavi, Peccavi: sed debere dicere.
Peccavi in hac, aut illa specie, sive, et in
idem recidit, erga tale, aut tale objectum.
Pro cujus majori intelligentia addere
oportet, quod licet circumstanti® commu­
niter, et rationabiliter appellentur, quæ
in ordine morali objectum supponunt,
illudque accidentaliter , et contingenter
quasi circumdant, in quibus solet esse no­
tabilis variatio, ut infra a num. 83 dice­
mus : nihilominus contingere etiam solet,
quod objectum actus non det illi malitiam,
ut si sit de se indifferens, ineptumque
subinde ad referendum moralitatem, vel
licet bonum ex se sit, supervenit illi ali­
qua circumstantia mala impediens, ut bo­
nitatem moralem in operationem refundat.
Et in hoc casu circumstantia dans primam
moralitatem transit in conditionem essen­
tialem objecti in esse moris, et desinit esse
in ratione circumstantiæ, ut animadver­
timus in tract, cit. de bonit. et malitia ad
art. 5 et IO et 11,quæst.8, ex 1. 2. Quoquo
autem modo id explicetur,semper salvatur
species peccatorum distingui penes eorum
objecta primaria, ut vel ratione sui, vel
ratione circumstantiæ dantis primam
moralitatem pertinentem ad genus moris.
76. His prasmissis. ulterius animadver-

DISP. VIII, DUB. III.

u»Merooporlel, quodubi præcipimur confiteri
omnes species peccatorum, sermo est de
omnibus speciebus distinctis, non præcise
physice, sed moraliter : contingit namque
plura opera peccaminosa essentialiter phy­
sice distingui, quæ moraliter sunt ejusdem
speciei. Sic Pyromantia, quæ est divinatio
per ignem, et Hydromantia, quæ est divi­
natio per aquam, distinguuntur essentia­
liter physice, sed non in genere moris.
Unde quolibet modo, aut medio, aut in­
strumento physico divinatio fiat, sufficiet
pœnilenli dicere, commisi semel, aut bis,
etc., peccatum superstitionis in divinando:
dummodo non adhibuerit rem aliquam
sacram, cujus perverso usu accederet nova,
et distincta sacrilegii species. Similiter
infligere homini vulnus lelhale, et propi­
nare mortiferum venenum sunt actiones
in ordine physico essentialiter differentes;
sed tamen ejusdem speciei in ordine morali
propter eandem specificam malitiam in
homicidio, cui prorsus accidit fieri hoc, aut
illo instrumento physico. E contro contin­
git operationes, quæ nullam habent in
ordine physico distinctionem essentialem,
esse in ordine morali specie diversas, ut
patet comparando occisionem Patris, et
occisionem Episcopi eodem modo, et ins­
trumento, et quod plus est, eadem actione
factis:sunt enim physice loquendo ejusdem
rationis, sed tamen intra genus moris
specie differunt : nam patris occisio est in
specie particulari parricidii ob deformita­
tem contra pietatem parentibus debitam ;
sed Episcopi occisio est in particulari specie
sacrilegii propter deformi t.ttem contra reve­
rentiam debitam Ordini. Et hujus generis
frequentia occurrunt exempla. In confi­
tendo itaque species peccatorum attendi
debet non ad unitatem, vel distinctionem,
quas habent in ordine physico, sed ad quæ
gaudent in ordine morali. Et hujus resolu?T tionis (quæ est communis inter Doctores,
ut videri potest apud N. Franciscum cap.
8, punct. 1, n. 4), fundamentum facile
apparet ex ipsa institutione sacramenti, in
quo sacerdos judicat pcenitentes quantum
ad mores, sive peccata quatenus talia :
atque ideo attendere debet ad peccatorem
unitatem, vel distinctionem in genere
moris, non in genere naturæ : et ad idem
attendere debet pœnilens, cum ea confessario manifestat. Et idem motivum occur­

255

rit,si consideremus sacerdotem exercentem
in hoc sacramento medici officium, juxta
verba Trident, num. 71 relata : non enim
curat morbos physicos, sed spirituales, et
morales, inductos ex peccatis, ut ad genus
moris perlinent.
Et in hoc eodem sensu accipiendus est
Cajetanus tom. 1 opuscul. tract. 5, quæst.
3, docens salis esse confiteri species pecca­
torum communiter notas, nec oportere
solicitari ad subtiliores, et minutissimas
quasque species explicandas, quæ non va­
riant substantiale judicium confessarii.
Quam sententiam vehementer carpunt
aliqui Recentiores, insultantes Leoni mor­
tuo, quasi ea Cajetanisententiasitcontraria
Concilio Tridentino, et debitæ confessionis
integritati. Sed falluntur vehementer :
nam ille non negavit debere in confessione
exponi species peccatorum proprie, et for­
maliter differentes in genere moris, qua­
rum moralem diversitatem pœnitens cognos­
cat ; sed docuit non oportere solicitari in
investigandis speciebus non notis, de qui­
bus vel apud subtilissimos est dubium,
an distinguantur in genere moris, ut patet
exemplo diversarum divinationum, aut
superstitionum in divinando, quod supra
adduximus, et nominatim Cajetanus ex­
pendit. Supervacaneum enim foret poenitentem in simili quæstione extricanda
conterere tempus ; sed magis oporteret de
superstitione conteri, et illam sine metaphysicis distinctionibus in confessione
explicare, quantum sufficit ad confessarii
judicium. Et idem contingit ubi pœnitens
perplexus manet in discernendo, an casti­
tatis votum solemne, et votum simplex
differant specie ; et consequenter utrum
transgressiones eorum sint distinctæ pec­
cati species : ubi autem hæc, aut similia
dubia occurrunt, non oportet pcenitentem
in eis discernendis implicari,et immorari,
sed sufficit dicere v. g. se peccasse contra
votum castitatis. In quo sensu dixit Ca­
jetanus species peccatorum, ut cadant sub
obligatione illas explicite confitendi,debere
esse omnibus notas, hoc est, certo cognitas,
ut tales : quod non contingit, ubi circa
illarum diversitatem sunt utrimque opi­
niones probabiles : et minus contingitapud
vulgares, qui plurimum peccatorum spe­
cies, pro quibus discernendis subtili con­
sideratione egent ipsi Theologi, signate

non

DE PCENITENTIA.

256

non cognoscunt. Unde a multitudine fide­
lium nonfacile expectamushanc accuratam
specierum peccati distinctionem, el non
minimum putamus, si sciant distincte
explicare, et ad classes reducere culpas
per oppositionem ad singula Decalogi, et
Ecclesiæ præcepta. Ubi autem major dis­
cussio necessaria est. diligenti ministro­
rum inquisitioni relinquitur. El in hoc
sensu, nempe respectu multitudinis fide­
lium, inter quos sunt plurimi idiote, et
fere incapaces intelligendi signate pecca­
torum species, accipienda est Cajetani sen­
tentia. Cui vel non ita temperatæ, et mo­
dificate subscripserunt alias viri doctissi­
mi. Petrus de Soto lecl. 9, de Confes.
Cano in relecl. de Pœnit. part. 5, in resp.
ad 4, Solus in 4, dist. 18, quæst. 2, art. 4,
Navarros in cap. Considerat, de Pœnit. dist.
5, num. 17, Fagund. præcepto 2, lib. 4,
cap. 2. Quæ dicentes non propterea sen­
tentiam Cajetani tuemur ; sed excedentes
de ea censuras quorundam Juniorum pro­
pulsamus.

§ π.
Qubliter recensendus numerus peccatorum
in singulis speciebus ?

77. Sicut unitas, et distinctio specifica
peccatorum non commensuratur cum uni­
tate. aut distinctione physica rerum, qui­
bus hærent, ut constat ex § præced. sic
etiam contingit in eorum unitate, et dis­
tinctione numerica, ut dicendum necessa­
rio esse evincunt plane exempla, et ratio­
nes. Nam si quis hominem tribus actibus
interficiat, dantur 1res actus physici nu­
mero distincti, et omnes subeunt denomi­
nationem peccati : et tamen ibi non datur
nisi unum peccatum homicidii.E converso;
ubi uno ictu interficit 1res homines ; actus
physice est unus, el tamen tria numero
peccata homicidii committuntur. Idque pa­
tet ex communi hominum apprehensione,
et sapientum judicio ·, qui in priori casu
non nisi unum homicidium recognoscunt,
et ut tale puniunt; quidquid sit de pluritate
physica percussionum, et vulnerum : in
secundo autem casu censent dari tria
homicidia, et ut talia acerbiori plectunt
pœna; quamvis actus illos de medio tollens
unicus fuerit. Ratio vero ita apprehendeii-

DISP. VIII, DUB. III.

di, et judicandi est, quod moralilas adæprimo per ordinem nd regulas morum,
quate sumpta, comprehendens bonitatem.
’
nempe legem, aut objectum ut lego reguet malitiam sumitur per respectum adob!'
latum, quibus cum conformatur dicit
jeclum, ut stat sub regulis morum. Unie
■ 1I
bonitatem; sed, si abois recedat, importat
sicut malitia specifica importat habiludi|
malitiam. Quo pacto moralilas est verum
nem ad objectum unum in specie sub ge­
accidens reale actus humanos alliciens,
nere morali, et inde sumit unitatem mo­
habetque suum genus, species, et indivi­
ralem specificam ; sic etiam malitia nume­
dua. Secundo sumitur moralilas per ordi­
rica eam habitudinem importat ad objectum
nem precise ad prudentem æstimationem,
unum numero intra hanc, aut illam mali­
quæ judi cal de rebus quantum ad eorum
magnitudinem, unitatem, el distinctionem
tia? speciem. Quare sicut ob illam rationem
contingit plures actus physice distinctos in
ί
per ordinem ad fines, quos ipsa prudentia
;
attendit. Inter quas raliones dari distincspecie, induere eandem specificam mali­
'
tionem satis convincitur, tum quia plura,
tiam, quia ordinantur ad idem specifice
objectum in esse moris : et ideo sive ho­
quæ sunt incapacia primæ morali tatis,
J fundant secundam, ut palet in corona, et
micidium fiat vulnerando, sive suffocando,
sive propinando venenum est idem specie
purpura Regis, quæ cum non habeant pri­
peccatum ; sic etiam ob eandem rationem
mam, habent secundam, et ideo merentur
reverentiam in prudentum æstimatione.
contingit actus physice distinctos numero
esseidem numero peccatum,quiaordinantur
i
Tum etiam, quia in ipsis actibus humanis
utnusque moralilatis capacibus non datur
ad idem numero objectum in esse moris :
inter unum, el alterum adæquatio, sed
et propterea 1res ictus, aut vulnerum in«olet adesse summa differentia ; nam pec­
cussiones erga eundem hominem, quibus
catum mortale, quod est finitum per resocciditur sunt unum numero peccatum : et
e converso, qui uno ictu tres homines neIi pedum ad regulas morum, habet gravita’ tem simpliciter infinitam in ordine ad
caret, committeret tria numero homicidii
peccata.quia licet actus fuerit physice unus,
prudentum æstimationem secundum gra­
vem offensam, quam Deo irrogat. Et opeattigit tamen tria objecta adaequata, et nu­
raliones Christi Domini considerate secun­
mero distincta in esse moris.
dum priorem muralitatem sunt finite,sicut
Occurrit tamen hoc loco non dissimn-^
et nostræ : considerate vero quantum ad
landa objectio desumpta ex his, quæ tradi-difcs
secundam habent in æstimatione prudendimus tract. 1, de principio individualionis, disp. 2, dub. 1, statuentes accidentia
tam valorem simpliciter infinitum, cum
individuari a subjecto, cui naturaliter hæ­
procedant a supposito infinite digno. Qua
doctrina, et moralitatis distinctione usi
rent : indeque collegimus dub. 3, implicare,
quod duo accidentia solo numero distincta
frequenter fuimus in tract. 21, de Incar­
recipiantur in eodem subjecto, vel quod
nat. et præsertim disp. 1, dub. 4 et 6 et
idem numero accidens haereat subjectis
disp.28, de merito Christi, dub. 1. Juxta
adæquate distinctis. Constat autem mali­
quam doctrinam ipsa moralilas, vel in­
trinsece afficiens actus physicos internos,
tiam, et quamlibet aliam formam moralem
esse aliquod accidens, cujus subjectum est
vel denominans extrinsece actus physicos
actus physicus humanus, ut amor, odium,
externos potest quantum ad sui unitatem,
desiderium, intentio, etc. Ergo implicaiovel distinctionem numericam considerari
rium est, et inconsequenter a nobis asseri­
dupliciter: primo metaphysice, secundo
tur, quod idem physice actus potest induere
moraliter per ordinem ad prudentem æsduas, aut plures malitias numero distinc­
timalionem. Et in primo sensu habet unitas ; et quod e converso plures actus phy­
1
talem, ve) distinctionem numericam juxta
sici valeant esse unum numero peccatum.
i;
unitatem, vel distinctionem numericam ac­
atque habere (quod est consequens) ean­
tuum physicorum, quibus inest, ut objectio
dem numero malitiam.
recte probat, et concedimus : est enim
Pungit quidem hæc objectio, et obligat,
verum accidens reale, quod, sicut et alia,
ut legitimum sensum præmissæ supposi­
debetesse onum, aut plura numero juxta
tionis magis explicemus. Pro quo animad­
subjecti unitatem, aut distinctionem. Sed
| vertendum est moralitatem dupliciter dici:
in secundo sensu aliter estdicendum : quia
primo

Salmant. Curt. Theolog. tom. XX

257

unitas, vel distinctio numerica in esse mo­
rali moraliter, hoc est juxta prudentem
æstimationem, attenditur penes unum ob­
jectum adaequatum, et plura objecta adæquala, ad quæ intra eandem speciem actus
humani ordinantur. Ex qua radice prove­
nit diversitas, quam exemplis supra allatis
exposuimus, et nunc magis exponemus.
Nam, si quis tribus percussionibus necet
unum hominem, ibi dantur 1res numero
actus, qui denominantur tria numero pec­
cata ; et malitia quidem (supponamus eam
reperiri etiam in actibus externis) meta­
physice considerata triplex etiam est nu­
mero, juxta numerum subjectorum. Sed
tamen considerata in ordine ad prudentem
æstimationem est una numero,quia omnes
illæ percussiones habent unum, et idem
numero objectum, nempe unam hominis
occisionem, pro qua in prudenti æstima­
tione nihil refert, quod uno, aut duobus,
aut multis ictibus fiat. Cum vero quis una
percussione interficit tres homines, actus
quidem physicus est unus numero, et simi­
liter malitia considerata metaphysice est
una numero propter identitatem subjecti ;
sed considerata secandum æstimationem
prudentem multiplicatur juxta numerum
hominum occisorum, quia eorum quilibet
est objectum completum, et adæquatum
peccati homicidii : et in prudenti judicio
non interest, ut æstimentur tria homicidia,
ut tria, quod tres homines occisi fuerint
unica, vel tribus percussionibus.
78. Sed quia aliunde ad unitatem nume­
ricam alicujus actus humani, etmalitiæ il­
lum denominantis requiritur istorum existentia, et continuatio, quippe quæ habent
conditionem successivorum, quæ sola in­
terruptione discontinuantur, et plura fiunt,
addere oportet, quod ad continuationem,
atque ideo ut persistat idem numero pecca­
tum, sufficit, quod permaneat, vel formaliter. vel virtualiter; ubi autem nec for­
maliter, nec virtualiter manet, desinit
simpliciter ; et si aliud ejusdem rationis
succedat, est novum, et distinctum numero
peccatum. Sensus harum vocum, aut ter­
minorum facile constat ex dictis disp.
præced. a num. 115, ubi explicuimus,
quomodo actus doloris pro sacramento pœnitentiæ requisitus possit existere, vel for­
maliter in se ipso, vel virtualiter in aliquo
sui. Et pro qualitate præsentis materia?
17

?58

DE PCENITENTIA.

facilius adhuc : nam, ut duret idem nu­
mero peccatum, sufficit aliquem persistere
formaliter, aut virtualiter in eadem volun­
tate circa idem objectum : ut autem inter­
rumpatur, requiritur, quod nec formaliter,
nec virlualiterin tali voluntate permaneat.
Dicitur autem quis permanere formaliter
in priori voluntate toto tempore, quo ex­
presse intendit aliquid facere, v. g. occi­
dere inimicum : dicitur vero permanere
virtualiter, quando aliquid facit virtute
prioris intentionis, licet ipsa in se non
persistat, ut cum quis ex intentione occi­
dendi inimicum ensem arripit, et acuit.
Cum autem nihil horum adest, interrum­
pitur, cessatque simpliciter illa voluntas :
et si postea succedat, opus est a priori dis­
tingui, et esse novum, et numero distinc­
tum peccatum.
Contingit autem hujusmodi interruptio,
aut discontinuatio frequentius in actibus
internis, quam externis, ut liquet expe­
rientia, et ratione:quia illi non tantam
habent inter se subordinationem, quantam
actus externi habent ad voluntatem. Hinc
provenit, quod si aliquis elicito semel actu
odii erga inimicum, interposita mora, aut
somno, odio inimicum habeat, committat
novum peccatum odii, distinctum numero
a præ.-edenti; cum istud ad illud non subordinetur, sed sint ejusdem rationis : et
discontinuentur. Cum vero concepto odio
intendit occidere inimicum, et hac volun­
tate parat ensem, et pergit ad eum occi­
dendum; quamvis actiones sint adeo di­
versae, non tamen sunt plura numero
peccata; quia in eis continuatur, et perma­
net virtualiter prior voluntas. Quin etiam
licet in itinere repeteret plures occidendi
intentiones, non committeret plura nu­
mero peccata : quia prior intentio non est
simpliciter revocata, sed manet virtuali­
ter, et continuatur per omnes actiones ex­
ternas itineris electas ad occidendum, et
continuatur etiam quasi formaliter per
easdem intentiones, quas repetit. Sicut
etiam contingeret, si per spatium unius
diei sine interruptione temporis eliceret
illas intentiones, unam immediate post
aliam ; non propterea committeret tot
numero peccata, quot sunt numero inten­
tiones, sed unum tantum numero pecca­
tum, ut quidem faceret, si in prima inten­
tione formaliter persisteret absque inter -

ruptione actus. In ordine quippe ad
prudentem aestimationem perinde est,quod
per spatium unius horæ maneat unus, et
idem actus odii : et quod continuetur idem
odium per actus plures sibi immediate
succedentes. Inde magis confirmatur doc­
trina num. præced, tradita de distinctione
numerica peccatorum, non secundum re­
gulas Metaphysical, sed secundum pruden­
tem æstimationem : in exemplis enim
præmissis tot sunt m.ilitiæ, et peccata metaphysice loquendo, quot sunt actus : et
tamen moraliter moralitale sumpta per
ordinem ad prudens judicium non datur
nisi unum numero peccatum.
79. His praelibatis regredimur ad eam
assertionis partem, quæ docet non solum
species peccatorum, sed etiam eorum nu­
merum intra quamlibet speciem debere in
confessione explicari. Et ratio constat ex
dictis in genere pro assertione. Legitimus
vero hujus partis sensus patet etiam ex
immediate dictis, nempe numerum pecca­
torum non esse computandum per commensurationem ad actus, qui denominan­
tur peccata, sed per ordinein ad objecta
completa, in quibus voluntas sistit, et quæ
talia censentur juxta prudentem æstima­
tionem. Hinc quantum ad praxim plura
deduci queunt consectaria, quæ traditam
doctrinam magis fulciunt. Nam qui tribuscoiïvulneribus occidit unum hominem, satisfacit huic confitendi obligationi dicendo,
unum homicidium fecisse : nam per piures physiceactiones unum tantum peccatum
fecit. Qui xrero una percussione tres inter-s«aé
fecit, debet confiteri patrasse tria homici­
dia : nam una physica actione tria peccata
homicidii commisit. Et similia quilibet in
similibus facile colliget, et satis nobis erit
unum, aut aliud attingere. Colligitur ergo
ulterius sacerdotem conscium peccati mor­
talis, qui successive ministrat multis sa­
cramentum Eucharistiæ, non committere,
nisi unum numero peccatum mortale, nec
teneri subinde aliud explicare in confes­
sione : quia licet actiones fuerint physice
plures juxta communicantium numerum:
nihilominus moraliter sunt unum numero
peccatum propter successionem, et unita­
tem convivii. Etsicsentiunt Sotus in 4, dist.
18, quæst. I, art. 4, Cajetanus, 1, 2, quæst.
72, art. 6, Medina, Rodriguez, Diana, etoirT
alii, quos sequens refert Leander disp. 8,
quæst. 19

quæst. 19. Et consequenter talis sacerdos
iuconfessione satisfacit, si dicat se admi­
nistrasse Eucharistiam in peccato mortali,
quamvis non exprimat numerum perso­
narum, quibus illam ministravit.
Idem colligit praedictus Leander quæst.
Tert»: seq, dicendum esse de sacerdote conscio
ta.
peccati mortalis, qui successive plures con­
fessiones excipit, ut paritatis ratio convin­
cere videtur : quia omnes illae auditiones,
elabsolutiones, ubi successive, el absque
notabili interruptione fiunt, reputantur
moraliter pro uno peccato. Et pro eadem
•
sententia refert Dianam, Lugum, Rodri» n»-ai.guez. et Fagundez. Sed istud consectarium
non probamus, nec legitime deduci cense®«a·mus. Quare oppositum affirmandum est,
ώΐ nempe sacerdotem, qui in statu peccati
mortalis ministrat sacramentum pceniten•’-5-Jiæ, tot peccata mortalia committere, quot
æ.’ excipit confessiones. Et ita sentiunt Candidas,disquisit. 24, art. 22, dub. 7, Castro
<P.
Palao, Vasquium sequens, et referens
tom. I, tract. 2, disp. 3, punct. 3, Sylver­
ier, Suarez, Azor. el Bonacina, quos refert,
et sequitur Delgadillo, cap. 17, dub. 55,
Pbilibertus, Magala, et Malfesius apud
Leandrum loco cit. Motivum est : quia li­
cet actus sint ejusdem speciei, et sibi im­
mediate, vel absque notabili mora succe­
dant, nihilominus ad eorum multiplica­
tionem multiplicantur peccata, quoties
quilibet eorum actum habet definitum, aut
determinatum terminum, quo posito con­
summatur, et completur ; sed hujus gene­
ris est administratio sacramenti pœniten­
tiæ: ergo tot peccata mortalia committit
sacerdos illa in peccato ministrans, quod
conficit sacramenta. Major constat exemplo
homicidii, furti, fornicationis, etc., nam
quoties repetuntur hi actus, quamvis suc­
cessive. et absque notabili mora, toties
committitur novum, etdistinctum numero
peccatum mortale : et oppositum dicere
foret iniolerabiliserror contra communem
tam Dtclorum sententiam, quam fidelium
sensum, et praxim. Cujus non aptior, nec
urgentior ratio assignari valet, quam prædictos actus, et eorum malitiam habere
certum terminum, quo posito consumman­
tur, et per accidens omnino est. quod alius
actus, et malitia ejusdem rationis succe­
dant : sicut homicidium penitus termina­
tur, ac consummatur inferendo injuste

proximo mortem, et prorsus accidit homi­
cidam immediate se extendere ad alterius
necem. Minor etiam patet : nam actus ad­
ministrandi sacramentum pœnitentiæ ha­
bet certum, ac definitum terminum, nempe
absolutionem, et ea posita essentialiter
consummatur, non minus quam homici­
dium in injusta morte proximi. Et hinc
patet motivum contrariæ senlentiæ ob satis manifestam disparitatem : nam ubiqoæd’"
plures accedunt ad unum sacerdotem, qui
eis Eucharistiam ministret, reputantur per
modum unius : et ideo administratio Eucharistiæ in nullo eorum consummatur,
usque ad ultimum perveniat : et conse­
quenter omnes illæadministrationis partes
sunt una completa administratio ejusdem
convivii, et unum numero, ubi indigne
fit, administrationis peccatum. Oppositum
autem contingit in absolutionibus : nam
in earum qualibet finitur, et consummatur
administratio sacramenti absque ullo res­
pectu, et subordinatione ad aliam. Addunt
quidam aliam differentiae ratiunem, quod
sacerdos Eucharistiam ministrans non
conficit s icramentum, sed factum suppo­
nit : et consequenter non efficit gratiam in
suscipiente, nec proinde eget gratia, ut
Eucharistiam ministret : un-le. sicut sine
gratia existens non peccat illam minis­
trando uni, ita non multiplicat ipsam
ministrando mullis. Sacerdos autem absol­
vens vere efficit sacramentum, et producit
graiiam in pœnilente : et propterea debet
esse in gratia, ut congruenter ad gratiæ
productionem concurrat : atque ideo, sicut
peccat mortaliter in prima absolutione, sic
multiplicat numero peccata, dum. absolu­
tiones multiplicat. Quæ disparitas facilis
est, ubi supponitur non requiri statum
gratia? pro Eucharistiae administratione.
Sed suppositioni non acquiescimus ob ma­
gnam indecentiam in re gravissima, quam
apprehendimus in eo, quod sacerdos con­
scius peccati niortalis sacram Eucharistiam
dispenset. Si enim sancta sancte tractanda
sunt, quanto magis istud inter sancta Sanc­
tissimum? Præsertim ab eo, qui non
solum pro conficiendo, se 1 etiam pro mi­
nistrando ex officio Eucharistiam, accipit
specialem characterem.
80. Hæc exempla, aliis omissis sufficit
attigisse ad declarandum, qualiter numerus accipi debeat in recensendis peccatis tû.

?<H
L/ ••ii

260

1-

H ·

ejusdem speciei, et in ordine ad confessio­
nem. Sed tamen pro majori hujus conside­
rationis complemento addendum est ali­
quos ex antiquioribus sensisse, quod
pcenitenli sufficit dicere numerum peccato­
rum generatim, et in confuso, v. g. dicere,
sæpius peccavi furando, sæpius pejerando,
etc. Et movebantur, quod recensere omnes
actus in individuo est difficillimum, et
moraliter impossibile : aliunde vero non oc­
currit præceptum expresse præcipiens tam
dearticulatam peccatorum distinctionem :
denique nec ex institutione confessionis
colligitur ; quippe distinctio numerica pec­
catorum est accidentals, atque ideo non
multum variat confessarii judicium in or­
dine, vel ad satisfactionem, vel ad medici­
nam. Ita nonnulli canonist® apud Delgadillum, disp. 17, dub. 51 et nominatim
archidiaconus relatus a Navarro in cap.
Confideret, de pcenitent., num. 42. Angelus
verbo Confessio 1, num. 23 et Sylvester
Arebiverbo Confessio I, num. Il ut refert Sua­
dûcolittv
rez disp. 22,sect. 5, num. I dixit rem esse
ÂB^Cl.
incertam. Sed Silvester eo loco nihil de
hac re dicit : et verbo Confessio'2, num. 12
oppositum prorsus statuit.
CendaQuidquid autem de horum, aut aliorum
sto.
senterria fuerit, certissimum est pœniten­
tem debere manifestare in qualibet specie
numerum certum, et determinatum pec­
catorum, si potest, et oppositum non est
probabile. Nam Concilium Lateranense, et
Florentinum statuerunt omnia peccataconfitenda esse·, ly autem omnia distribuit non
solum pro omnibus peccatorum speciebus, i
sed etiam pro individuis. Concilium vero
Tridentinum num. 71 relatum rem magis
adhucexpressim addendo siyillatim, signi­
ficavit enim hac voce confessionem debere
esse de singulis peccatis, atque ideo de
peccatis in individuo. Quorum decretorum I
sensus magis confirmantur communi obedientia, et praxi fidelium confitentium sua |
peccata in individuo. Et sic docuerunt D.
n Ang Augustinus,|lib. de vera, et falsa pcenitent.
v.Tboiii cap. 14. 1). Thom., opusc. 12, quæst. 6 in
Kavarr. fine. suffragantibus communiter aliis doctoribus, Suario, et Navarro locis relalis,
ei .
Potniu. Petro, et Dominico de Solo, et Cano, quos
de Soto.
ΕΜΕ·! refert, et sequitur Henriquez, lib. 5, cap.5,
yJukc’ nunk 91 FiU*acius» Villalobos, et Bonacina,
Villalub. quibus relatis subscribit Leander, disp. 5,
Boilac,u'quæst. G et alii communiter. Nec motiva
1

$

DE PŒNITENTIA.

1 pro partecontraria quidquam probant quia
non affirmamus obligari pœnitentem ab­
solute ad manifestandum omnia peccata in
individuo, sed solum, quæ potest, ut statim
magis declarabimus. De præcepto autem
confitendi singula constat ex Conciliis Lateran., Florent, et Trident. De institutione
etiam constat, cum non limitetur ad solas
peccatorum species. Denique pro prudenti
confessarii judicio multum refert peccato­
rum in individuo, et certo numero confes­
sio : quia ut recte vidit Suarez ubi supra
magis variari solet ex multitudine pecca­
torum in eadem specie, quam ex specifica
aliquorum diversitate. Pro quo tamen non
requiritur,quod singula intra eandem spe­
ciem peccata seorsim, et per se successive
declarentur, ut quidam scrupulose colligere,
aut imaginari posset ex illo verbo sigillatim, quo utitur Tridentinum : id enim
æque molestum, et superfluum foret :sed
sufficit, quod cuncta ejusdem speciei pec­
cata sub uno numero, ac voce comprehen­
dat, dicendo v. g. se bis pejerasse, decies
blasphémasse, aut quinque vicibus proxi­
mum infamasse, ut optime docet Cajetanus verbo Confessio in sexto præcepto, et
loquuntur omnes communiter, patetque ex
communi usu fidelium confitentium, nisi
idiotae nimis non sint, quia non aliter se
norunt explicare, quam referendo integras
ab ultima confessione suorum eventuum
historias cum pari confessarii molestia,
quam temporis jactura.
81. Diximus pœnitentem debere confi­
teri peccatorum numerum certum, si potest,
hoc est finitum, ac determinatum, quantum
fieri valet, ut denotaremus id aliquando,
et respectu aliquorum esse moraliter, aut
etiam physice impossibile. In quo casu
sufficit dicere numerum probabilem, plus,
minusve, ut si dicat, decies pejeravi, plus,
minusve, ut docet communis sententia, et
relatis Sylvestro, Soto, Ledesma, Nugno,S1|lf?t
Sylvio, Toleto, Suario, Villalobos, Bonacina, et aliis statuit N. Franciscus, cap. 8, χολ.
punct. I, num. 3. Et iidem doctores communiter observant, quod si pœnitens pos-BcoKii
tea deprehendat certum, et determinatum
numerum, v. g. undecies pejerasse, non
tenetur illud undecimum, aut etiam duo­
decimum de novo confiteri. Cui addita­
mento (quamvis in eo aliquam difficultatem
recognoscamus desumptam abexemplotam
peccati

DISP. VIII, DUB. III.
peccati inculpabiliter obliti, quod, si in
memoriam postea veniat, tenemur confi­
teri :tum peccati dubii, et confessi ut talis,
dequo, si postea certo constet, illud ut
certum confiteri debemus), absolute sub­
scribimus. Et movemur principaliter tam
communi doctorum ita sentientium aucto­
ritate, quam communi usu fidelium ita
se confitentium, atque gerentium. l’ræserlim cum eo modo recensentur peccata,
prout sunt in conscientia juxta doctrinam
Tridentini : et aliunde unum, aut duo pec­
cata sufficienter comprehensa, significata,
etconfessa videntur ab eo, qui dicit se pe­
jerasse decies, plus, minusve, juxta com­
munem apud homines modum explicandi
numerum rerum salva veritate.
Nec obsunt illa in contrarium exempla :
nam peccatum invincibiliter oblitum non
fuit subjectum, saltem directe, clavibus
Ecclesiae : unde oportet subdi per distinc­
tam confessionem, ubi occurrit memoriæ.
Secus autem contingit in præsenti casu,
ubi undecimum, et duodecimum peccatum
comprehenduntur, et confitentur sub illa
formula : Decies peccavi plus, minusve.
Similis est disparitas circa peccatum du­
bium : unusquisque enim debet confiteri
peccata mortalia, prout illa habet in con­
scientia ; quare illud, quod prius in con­
scientia erat sub dubio, et ita fuit in con­
fessione expositum, si postea incipiat esse
in conscientia certum, debet iterum in
confessione tamquam certum, ut vere est,
manifestari. Quod motivum in nostro casu
locum non habet : nam qui dixit : Peccavi
decies, plus minusve, ibi ut certa compre­
hendit undecimum, et duodecimum, pec­
catum, licet sub illa confusa disjunctione :
qnianon potuit finitum, et determinatum
numerum explicare : unde licet postea
certo recognoscat fuisse paulo majorem,
tamen recognoscit hunc etiam fuisse in ea
confitendi formula comprehensum, et se
proinde non obligari ad illum iterum ex­
ponendam. Sed de exemplis in contrarium
propositis fusius dicemus, dub. 6 per to­
tum, et §4.
Hic vero statim pulsat animum difficul­
tas in discernendo, quomodo regulari de­
beat excessus, aut defectus per ordinem ad
majorem, vel minorem numerum pecca­
torum in confessione expositum, ut com­
prehensus intelligatur in illis verbis, plus,

minusve? Sed etiam decidere non valemus:
quia nulla certa regula nobis occurrit ad
id diffiniendum, sed relinquendum puta­
mus prudentiæ regulis attendendo ad om­
nia, quæ in singulari occurrunt, et ne­
queunt ita in actu signato proponi. Quod
alii etiam observarunt apud N. Franciscum loco citato. Satis nobis fuerit dicere,
quod, si verum est eum, qui confitetur se
decies pejerasse, plus, miuusve, compre­
hendere sub ea loquendi formula saltem
duo peccata ultra decem expresse cognita,
et confessa : et propterea licet postea co­
gnoscat fuisse undecim, aut duodecim, non
teneri ad haecduo confitendum, ut admi­
simus, et explicuimus : si id, inquam, ve­
rum est, non absimilis regula assumi valet
ad discurrendum in similibus : nam ean­
dem proportionem habent quatuor ad
viginti, quam duo ad decem; quare, si in
confessione decem peccatorum cum addito
plus, minusve, cadunt, comprehenduntur
quoque duo alia postea cognita ; pariter in
confessione viginti peccatorum cadent, at­
que comprehendentur quatuor alia postea
occurrenlia. Et sic de aliis ita ut pro ma­
jori numero peccatorum in confessione
expositorum addita illa formula, plus, mi­
nusve, possit esse major numerus pecca­
torum, quæ ibi inclusa prudenter intelliguntur, et quae consequenter opus non sit
iterum confiteri.
82. Sed quid dicendum, ubi nec certus,
nec probabilis peccatorum numerus as­
signari valet ob eorum quasi innumerabi­
lem multitudinem, frequentiam, et diu
turno tempore continuationem? Responde­
tur adhuc in isto casu debere pœnitentem
explicare numerum peccatorum, si non
certum, aut probabilem, saltem conjectu­
ralem, et meliori modo, quo possit : nam
præceptum confessionis, quantum est ex
se, obligat ad confitendum peccata in indi­
viduo, sive numerum peccatorum : et ideo
pro ejus in hoc sensu adimpletione sata­
gendum est. Unde pœnitens recogitare secum debet, quanto tempore fuerit in statu
peccati mortalis, quanta peccata plus, mi­
nusve committebat singulis diebus, aut
saltem hebdomadibus, aut mensibus : et
eodem modo debet manifestare suum sta­
tum, et multitudinem peccatorum in con­
fessione. Et idem a fortiori dicendum est
de speciebus peccatorum, quæ facilius re­

DE PŒNITENTIA.

262

vocari in memoriam possunt, ut si fuerint
nequeant explicare numerum peccatorum,
perjuria, furta, pollutiones, etc. Et sic do­
sed solam peccandi consuetudinem, et fre­
cet communis in hac parte sententia, pro
quentiam peccandi per tantum tempus;
qua plures auctores referunt N. Francisdebere exponere.an admiserint conjugatos,
aut voto castitatis obstrictos, aut sibi con­
Francis cus
*&Pra num. 3 el Leander disp.
cit. quæst. 11. Quod si pœnitens vel isto
sanguineos intra gradum prohibitum, aut
modo nequeat (quod raro continget concur­
personas inter se magna cognatione con­
junctas, ut patrem, el filium ; et sic de
rente confessarii directione) suorum pec­
catorum multitudinem deelarare;explicare
aliis. Ista enim facilius ab illis recognosci,
saltem debet tempus, in quo frequentis­
et exponi queunt ob notabiles deformita­
sime peccavit et consuetudinem peccandi,
tum, atque specierum differentias. Et mullo
et animi præparationem ad peccandum
magis explicare possunt, et debent, an
peccaverint cum foeditatibus contra natu­
oblata occasione, dicendo v. g. se per 1res
annos habui-se consuetudinem jurandi
ram. Observant secundo similes personas
frequenter falsum, vel loquendi turpia cum
facilius explicare posse actus externos,
sociis, vel concupiscendi, quascumque fcequam interiores, et effectus, quam actualia
peccata : quia illi notiores sunt : isti vero
minas videret, vel surripiendi aliena,
sunt in similibus adeo frequentes, et quasi
quoties posset, etc. Et ita resolvunt graves
Victor.
continui, ut impossibile illis sit eos recenSolns. auctores Cajet mus, tom. I iipuscul. tract.
Don io. 5, quæst. 3. Victoria, num. 178, Petrus de
cere. Unde illis sufficit, si dixerint ea sæCano.
Toieios. Solo lect. 9 de Confessione Dominicus in
pissime, et quasi continuo desiderasse tur­
Natarr.
pia, et lucrum ex infami exercitio, ut
------ 4, dist. 18, quæst. 2, art. 4. Cano de Pœ­
notarunt Vasquez quæst. 91, art. 1, dub.â.v^
nit., part. 5, $ Colligo tamen. Tolelus, lib. 3,
et Lugo ubi proxime. Observant tertio concap.7,num. 2, Navarrus in cap. Consideret
fessarium in his casibus, et cum similibus
de Pœnit. dist. 5, nam. 43 et in Manuali,
personis non debere scrupulose, aut proli­
cap. 6,num. 15, et alii. Generale vero fun­
xe procedere, nimis illas cogendo, ut ex­
damentum pro his magnis, et inveteratis
peccatoribus videtur esse, quod nec-liberi I plicent peccatorum numerum, nam facilius
sunt ab obligatione confessionis, nec ejus ; errabunt in hoc per excessum, aut defec­
remedio privandi, ne in manifestam ab- ; tum, quam in declarando tempus, el con­
ducantur desperationem salutis : aliunde ' suetudinem : præsertim cum per hoc me­
vero non aliter sua peccata exponere va- ‘ dium habeat confessor tantam notitiam de
lent, ut supponitur, quam dicendo consue- | pcenitentis statu, quantam posset hic exhi­
tudinem, et frequentiam peccandi in hac, : bere per longiorem narrationem, et turpi­
aut illa materia per tot menses, aut annos; j tudinum repræsentationem ; quæ quantum
ergo eorum confessiones prædicto modo | fieri potest, vitari debent pro cavendo
faclæ excipi, admittique debent tanquam ; utriusque periculo.
validæ, et pru qualitate pœnitentium suffi- !
cientes, ut confessionis præcepto satisfa- j
§ IV.
cianl. Hinc colligunt relati auctores suffi- j
cere public® meretrici, cum convertitur, ( Ratio distinguendi circumstantias mutantes
si dicat : Mansi in lupanari per decem ;
speciem, et illas confitendi.
annos, admittens cunctos, ad id parata.
Concubinirio, si dicat : Habui concubinam
83.Pervenimus ad ea, quæ tertio loco as­
per tres annos, qua tanquam uxore usus
signantur explicanda necessario in confes­
fui. Sacerdoti non recitanti, si dicat : Per
sione, nimirum circumstantias mutantes
integrum annum omisi officium divinum.
speciem. Pro quo oportet rudi saltem Mi­
E sic de aliis, ut ultra relatos docent Bonerva exponere, quid his vocibus significe­
nacina, disp. 5, quæst. 5, sect. 2, punct.2,
tur : diffusior namque illarum notitia per­
Bonir. § 3, Lug.. disp. 16. n. 575, Granados, tract,
tinet per se ad 1, 2, D. Thomæ, ubi illam
Grawrt 9’ disP- æ’ η· 7 el 8’ DeIgadiU°, c. 17.
ex professo tradidimus in tract, de Boni­
Delgaii.’ q. 59 et alii apud istos.
tate, et malit, fere per tot. et præserlim
Qui communiter circa ha?c observant
disp. 4, dub. 1 et 2, et in comment, ad art.
primo meretrices, et similes personas, licet
11, quæst. 18. Ex ibidem autem dictis hic
breviter
4

.

-wJ* LL

: "

2 .

Τ’

*

F.<·

· -

·

·.

·

4 ■'

l

DISP.VIII, DUB. III.

breviter colligemus, quæ videntur præcise
necessaria ad considerationem praesentem.
El ul a nomine ordiamur, circumstantia
significat, quidquid aliud ita attingit, et
circumstat, quod absolute sit extra ipsum,
ut in rebus corporeis apparet. Hinc exten­
sum vocabulum ad moralia denotat illa
accidentia, sive conditiones, quæ cum sint
extra essentiam actus humani, ipsum nihi­
lominus tangunt, et afficiunt, quatenus im­
portant convenientiam, aut disconvenientiamsecundum rationem respectu talis actus
in ordine morali. Debent autem hujusmodi
accidentia, ut circumstantiæ sint, manere
extra moralitatem essentialem sive pri­
mariam talis actus, et ad hujusmodi con­
ceptum non pertinere. Et hinc provenit,
quod nec objectum specificans, nec causa
efficiens, et alia, a quibus essentia moralis
actus dependet, sint ejus circumstantiæ :
provenit etiam quasdam rationes commu­
nes, quæ in omni actu reperiuntur, non
posse circumstantias proprie appellari, uti
comparantur ad actum moraliter malum
inobedientia, ingratitudo, etc. et ideo so­
lent dici circumstantiæ communes, sive in
omni peccato repertæ, et in ejus vocabulo
absque alia additione, aut explicatione
comprehensæ. Particulares autem, et pro­
pris revocantur ad septem, quæ illo vul­
gari versiculo recensentur, Quis, quid, ubi,
Quibus auxiliis, Cur, Quomodo, Quando :
nam quis denotat circumstantiam person®
operantis, ut quod sit laicus, aut sacerdos.
Quid circumstantiam objecti, aut effectus,
ct in materia furti, quod sit magna, aut
parva. Quibus auxiliis denotat circumstan­
tiam mediorum, aut instrumentorum, ul
in materia homicidii, quod fuerit factum
ense, aut veneno, etc. et sic de aliis, ut ex
. dicendis num. 108 magis constabit.
Porro omnem actum moralem sive in­
ternum, sive externum habere aliquam
D ît*, bonitatem, vel malitiam ex circumstantiis
statuit D. Thom. 1, 2, quæst. 18. art. 3 et
9, et quæst. 2, de Malo art. 5, et alibi fre­
quenter,idque probatexemplo naturalium :
nam in ordine entitativo omnis substantia
ultra perfectionem essentialem habet aliam
ex accidentibus ejusdem ordinis : ergo in
ordine morali omnis actus humanus ultra
bonitatem, aut malitiam, quam habet ex
objecto primario, habet aliquam aliam ac­
cidentalem ex circumstantiis : id enim

263

paritatis ratio convincere videtur. Præsertim, quia, sicut in physicis cognoscimus
per experientiam non dari substantiam
sine aliquibus accidentibus, vel propriis,
vel communibus : ita non minus evidenter
experimur nullum dari actum moralem,
qui præter suam moralem speciem non
habeat aliquas circumstantias accidentales,
utputa esse intensam, aut remissam ·, du­
rare longo tempore aut brevi ; fieri in
loco sacro, aut prophano, et sic de aliis,
quæ prolixum esset referre, licet non pauca
proponamus num. 109. Sed quod pro om­
nibus scire magis refert, est hujusmodi
circumstantias dividi in eas, quæ mutant,
aut variant speciem actus moralis; et in
alias, quæ aliam speciem non afferunt, sed
illam quam in operatione supponunt, præ­
cise augent, aut diminuunt intra suam li­
neam. Quam divisionem aperte supponit
Concil. Tridentinum in testimonio relato
num. 71, docentque communiter Theologi,
et nominative eorum Princeps 1,2, quæst.
18, art. 10 et 11, ubi tradit hanc divisio­
nem. et simul explicat proprias rationes
membrorum dividentium. Illas namque
circumstantias vocat mutantes speciem,
quæ important specialem convenientiam,
aut disconvenientiam cum ratione : illas
vero appellat non mutantes speciem, quæ
novam hanc specialem convenientiam, vel
disconvientiam non afferunt, sed quam
alias in actu supponunt, augent, aut dimi­
nuunt, quia ad eandem pertinent per mo­
dum augmenti, aut decrementi. Unde art.
10, ad 3. ait : < Dicendum, quod non om« nis circumstantia constituit actum mo- DTh0a ralem in aliqua specie boni, vel mali ;
« cum non quaelibet circumstantia impor« tet aliquam consonantiam, aut disso« nantiam ad rationem. Unde non oportet,
« licet sint multæ circumstantiæ unius
« actus, quod unus actus sit in pluribus
a speciebus. Licet etiam non sit inconveα niens, quod unus actus moralis sit in
< pluribus speciebus moris, etiam dispara« tis, ut dictum est ; » nempe in corp, ar­
ticuli, ubi allatis exemplis conclusit : « Et
« per hunc modum quandocumque aliqua
« circumstantia respicit specialem ordi« nem rationis vel pro,vel contra; oportet,
<t quod circumstantia det speciem actui
« morali de bono, vel malo. » Ex quibus
verbis desumitur manifesta ralio prædictæ

,ê <;
*r

264

DE PŒNITENTIA.

distinctionis, et propriarum rationum
praeexistenti : sicut quod actus surripiendi
membrorum ejus : nam cum moralitas ut
aliena continuetur per unam horam, non
sic desumatur per ordinem ad rationem;
facit, quod actus pertineat ad alium vitium,
ubicumque est diversus, et specialis ordo
quippe quod ex vi hujus assignari non va­
ad rationem pro vel contra, ibi oportet esse
let : atque ideo solum intra speciem furti,
quam supponit, addit augmentum : est ita­
distinctam speciem moralitatis ; sed multoties contingit, quod praeter ordinem ad
que illa duratio circumstantia non mutans
rationem importatum in attingentia ob­
speciem, sed solum aggravans, sive augens
jecti, vel etiam ad finem operantis, adve­
malitiam intra eandem speciem. Similiter
niat ex aliis capitibus nempe ex circums­
quod res turpis ametur, et desideretur
tantiis alius diversus, et specialis ordo ad
perlinet ad speciem luxuriæ : sed quod hu­
rationem pro vel contra : ergo tunc datur
jusmodi amor, et desiderium habeant ma­
ex circumstantiis moralitasspecie diversa;
gnam intentionem, non transfert illa ad
et consequenter tunc circumstantiae confe­
distinctum vilium, nec. addit supra illam,
runt actui moralitatem specie distinctam, j quam allicit, ac supponit : et consequenter
et merito dicuntur circumstantiae mutantes ! non est circumstantia varians speciem, sed
speciem. Eo vel maxime, quod circumstan­
aggravans tantum.
tia? augentes, et non dantes speciem suppo­
84.Et hæc sufficere videntur, ut lector in
nunt speciem, quam augent : ergo e con­
genere discernat inter circumstantias mu­
verso. quæ talem speciem non præsuppotantes speciem, et circumstantias, quæ so­
nunt, non sunt dumtaxat augentes boni­
lum augent, aut diminuunt malitiam intra
tatem, aut malitiam, sed etiam dantes
speciem, quam supponunt. Ex eis vero
speciem.
constat, quam rationabilis sit Calholico-^·
Id vero aptius exemplis, el ipsa praxi,
rum sententia, et quam merito docuerit
quam in actu signato explicari potest. Sed
Concil. Tridentinum sess. 14, cap. 5 :
tamen non inepta regula assignari valet
« Colligitur præterea etiam eas circumsad id in communi discernendum, nempe
« tantias in confessione explicandas esse,
attendere, an actus ratione circumstantiae
<r quæ speciem peccati mutant : » et quam
incipiat pertinere ad distinctam virtutem,
juxtadiffinierit ibi can. 7:« Si quis dixerit
aut vitium : nam cum hæc distinguantur
« in sacramento pœnitentiæ ad remissioper suos actus, opus est, ut quidquid su­
« nem peccatorum necessarium non esse
perveniens transfert actum de uno habitu
a juredivino confiteri... et circumstantias.
ad alium, addat actui distinctam morali­
a quæ peccati speciem mutant... anathematolH·
tatis speciem. Si vero de uno in alium non
■c sit. » Quoniam omnia ea, quæ vere, et
transfert habitum, non addet speciem, sed
proprie sunt peccata mortalia, manifestari
solum augebit, aut diminuet intra illam,
debent in confessione sacrameniali, ut late
quam io actu præsupponit. Verbi causa, ut
contra hæreticos ostendimus dub. 1, sed
unum, el aliud magis innotescat : actus
ubi circumstantia? speciem mutant, dantur
furandi ex specie sua solum est contra jus­
vere, et proprie peccata non minus dis­
titiam; sed si fiat in loco sacro, incipit esse
tincta, quam ipsae circumstantia?, ut pro­
coutra Religionem : signum ergo est hanc
xime explicuimus : ergo necessarium est
loci sacri circumstantiam addere supra
explicare in confessione circumstantias
speciem furti aliam sacrilegii, quæ non
mutantes speciem : aliter enim peccata
supponebatur, et speciem variat. Similiter
ipsis correspondentia manifestari non pos­
actus carnalis cum non sua est in specie
sent.
luxuriæ : sed si sit uxor alterius pertinet
Confirmatur primo : nam opus est confi-0»**
ad speciem injustitia? : unde manifestum
teri peccata numero distincta ut patet ex
est hanc mulieris conjugatæ circumstan­
dictis § præced. ergo et quamlibet circum­
tiam addere supra speciem incontinentiae,
stantiam mutantem speciem. Probatur
aliam injustitiae, quæ in priori non inclu­
consequentia : tum quia major distinctio
debatur, et mutat speciem. E contra vero
est inter speciem actus moralis, et speciem
solet circumstantia non transferre actum
circumstantia?, quam inter individua ejus­
de uno in aliud vitium, et tunc speciem
dem speciei, ut patet comparando duo fur­
non addit, nec variat, sed modum ponit in
ta ejusdem rationis, et comparando fur­
tum

DISP VIII, DUB. III.

265

Ium com specie sacrilegii ex circumstantia
hominem, et Petrus peteret a confessario
absolutionem abeo, quod scit.
loci ob furti patrationem in loco sacro :
ergo si illa individua confiteri debent,
Respondetur ad primum, quod, si ea
pariter atque a fortiori circumstantia spe­
divisio fieret ex intentione variandi nota­
ciem mu laus. Tunc etiam, quia major ma­
biliter judicium confessoris, ex hoc ipso
litia solet reperiri in uno actu morali cum
argueretur defectus dolorisdebiti in pœnicircumstantia mutante speciem, quam in
tente, aut veri propositi, ac perinde nulliduobus peccati individuis intra eandem
tas confessionis, quæ, ut sæpius diximus,
speciem, ut patet in praemissa compara­
ordinatur ad hoc, ut confessarius possit
tione : nemo quippe negabit gravius pec­
recte judicare, et curare pœnitentem :
care, qui furatur uno actu unum aureum
contra quod agit dolosa illa intentione,
ex loco sacro, quam qui duobus furtis suratque artificio se gerens. Sed hoc accidenripit eandem quantitatem ex loco propha­ I tali inconveniente excluso, negandum non
no : ergo sicut hæc duo furta confiteri de- i est. quod satisfaciat. Et sic etiam censent
bet.sic et illud cum circumstantia sacrilegii.
Delgadillo, cap. 17, quæst. 50, et NavarrusOe]gad
Confirmatur secundo : nam inde colligitur
ab eo relatus. Quoniam re ipsa explicat
■ necessitas ex juredivino confidenti species,
omnes species peccatorum, quas in illo
et individua, sive numerum peccatorum,
actu contraxit : et furtum recte explicari
quia confessio fit sacerdoti tanquamjudici,
valet absque aliis speciebus, et species in­
qui judicare recte non valet absque subs­
tentionis turpis sine furto, et sic de aliis.
tantiali totius causa? cognitione ; et eidem
Idque ex eo confirmari valet, quod si conetiam ut medico fit, qui congruentem me­
fitens furtum oblitus inculpabiliter fuissef
dicinam consulere nequit sine accurata
hujus, aut alterius speciei snperadditæ,non
morbi notitia. Hæc autem motiva pariter
teneretur in alia confessione furtum repe­
occurrunt in circumstantiis peccatorum
tere, sed satis suæ obligationi faceretconfispeciem addentibus, ac variantibus : quippe
tendoper se illam,velsacrilegii,vel luxuria?
eo ipso occurrunt delicta, et infirmitates
speciem, quam per oblivionem omiserat,
divers® rationis, quæ distinctam poenam,
ut omnes communiter admittunt : signum
diversumque remedium exposcunt, ut
ergo est illas esse de se pro confessione se­
satis ex se liquet : ergo sicut jure divino
parabiles, et non repugnare casum, in quo
requiritur confessio omnium peccatorum
scienter separantur ex justa causa, sicut
in specie, et numero, sic etiam, et cuncta­
separantur excusante invincibili oblivione.
rum circumstantiarum mutantium spe­
Ad secundum, prout proponitur, respon­
ciem.
detur negative : quia non sufficit, quod
85.Pro complemento hujus dubii, in quo
confessarius sciat alias peccata pœnitentis ;
■e materia necessaria confessionis in ge­
sed insuper debet scire, quod illa subjicit
nere agimus, duæ quæstiunculæ etiam in
clavibus Ecclesiæ per confessionem, et
genere addendæ sunt. Prima : utrum qui
accusationem, et propositum emendatio­
nis : aliter namque absolvens temere ope­
commisit unum peccatum habens plures
raretur, ut satis ex se liquet, et aliis relatis
species malitiæ, (utputa unam ex objecto,
resolvit Bonacina disp. 5, quæst. 5, sect. 2,Bonacin
aliam ex fine operantis, aliam ex circumspunct. 2, § 3, numer. 10. Sed si pœnitens
lintia, ut contingit in illo, qui furatur
diceret : « Accuso me de peccato, quod scis,
quantitatem notabilem ex loco sacro ad
a aut vidisti me fecisse, » satis explicaret
mæchandum : qui actus ex objecto est in
se illud peccatum confiteri, et de eo dolore
specie injustitiæ. ex fine operantis in fine
laxuriæ, et ex circumstatia loci in specie
in ordine ad sacramentum : unde sine
sacrilegii) satisfaciat dicendo diversis vimajori explicatione posset absolvi, ut do­
cibas, semel furatus sum, semel habui in­
cent Navarrus, in cap. Consideret dePœnit.
tentionem mæchandi , semel commisi
dist. 5, num. 5, Suarez disp. 22, sect. 6,
sacrilegium, sive magnam irreverentiam
num. 5, et alii communiter.
in locum sacrum ? Secunda, an pœnitens
teneatur confiteri illa peccata, qnæ jam
sunt nota confessario extra confessionem ?
Ut si confessarius vidisset Petrum occidisse

* · j-Λ

DE PŒNITENT1A.

DUBIUM IV.

.4n circumstantur notabiliter aggravantes
intra eandem speciem sint necessario ex­
plicandis in confessione ?
^uæ i,nt hæ circumstanti® constat
prima, ex immediate dictis : sic enim vocantur,
quia non addunt actui, et malitiæ, quam
præsupponunt. aliam specie diversam. Sed
animadvertere oportet, quod licet circums­
tantia non variet speciem ex parte objecti,
potest nihilominus adeo augere, aut dimi­
nuere ex parte malitiæ formalis, ut actum
transferat non de specie in speciem, sed
de genere in genus, et eo amplius : sic
enim comparantur furtum rei levis, et
furtum rei gravis : habent enim objectam
ejusdem speciei, nempe rem alienam, sed
tamen, quia unum illud attingit in re levi,
aliud in re gravi, unum est peccatum ve­
niale, aliud mortale. Et cum tanta aggravatio, aut diminutio contingit, in comperto
apud omnes est debere hujusmodi cir­
cumstantiam explicari : sicut quod mor­
tale est materia necessaria confessionis,
secundi.S€cus veniale. Et eadem certitudine suppo­
nendum est, quod si peccatum ob aliquam
circumstantiam notabiliter aggravantem
intra eandem speciem habet aliquam cen­
suram annexam, vel est casus reservatus :
id explicandum esse in confessione, ut
prius confessarius expediat, si potest pcenitenlem a censuris, et ne se extendat ad
absolvendum a peccato, quod superiori juTenia. risdictioni reservatum est. Pariter sup­
poni debet dari aliquas circumstantias ita |
notabiliter aggravantes intra eandem speciem. ut fere semper secum afferant multi­
plicationem individualem peccatorum intra
eandem speciem, ut frequenter contingit in
peccatis internis, v. g. in odio proximi, in |
desiderio fornicandi, et in similibus affec­
tibus longo tempore durantibus : raro enim
contingit, quod idem numero actus inte­
rior toto eo tempore perseveret, sed variis
ex causis non semel interrumpitur : et sic
consurgunt plura numero peccata, quot
scilicet sunt actus intra eam durationem
de novo incipientes, ut constat ex dictis
dub. præced. §3 et præsertim num. 78.
Et in similibus casibus opus est confiteri
illam circumstantiam magnæ durationis :
nam quidquid fuerit de obligatione mani­
festandi circumstantias notabiliter aggra-

vantes (de qua statinn hic occurrit neces­
sitas confitendi peccata numero distincta
intra eandem speciem meliori medo, quo
fieri possit; et in manifestatione interno­
rum non aptior occurrit, quam explicare
tempus, in quo affectus mortaliter peccaminosus permansit, ut loco citato explicui­
mus.
His suppositis, quæ sunt accidentalia, et
communiter recipiuntur, proposita diffi­
cultas revocatur ad circumstantias præcise
aggravantes notabiliter intra eandem spe­
ciem consideratas per se, id est, separatas
ab aliis conditionibus sibi accidentalibus,
v.g. censurarum reservationis, multiplica­
tionis individualis peccatorum, et simili­
bus. An scilicet in hoc ipso, quod circums­
tantia addat notabiliter malitiam supra
speciem, quam afficit, et supponit, debeat
ultra peccatum talis speciei in confessione
explicari. Et non oportet in hoc dubio
descendere ad particularem consideratio­
nem distinguendi, an iste, aut illae circumstantiæ mutent speciem, an vero illam
tantum aggravent intra speciem : id nam­
que ad alios tractatus spectat juxta quali­
tatem materiarum, v. g. justitias, religio­
nis, luxuriæ, etc., de quibus alibi sermo
fit : et illa trahere ad praesentem difficul­
tatem, foret in hanc reducere majorem
partem theologiæ praticæ cum insuperabili
confusione. Lnde errant, quint unam,aut
alteram partem oppugnent, in medium
vocant circumstantias, de quibus controvertitur, apud auctores, num mutent spe­
ciem, aut solum augeant : et cum dispu­
tandum sit. utrum quæ præcise aggravant,
confiteri debeant, aut non ? Totus ardor,
clamorque belli in eo ponitur, quod mu­
tant, aut non mutant speciem ; et post
acrem circa istud pugnam, intactum relin­
quitur, quod debuit controvert!, an scilicet
ex suppositione (quæ sufficit in genere, et
condilionate præmitti), quod aliqua cir­
cumstantia non addat novam malitiæ spe­
ciem, sed præsuppositam notabiliter au­
geat. sit necessario explicanda in confesI sione : sic ergo procedendum nobis est.
1 Occurrunt autem circa id duæ sententiae
extreme oppositæ.adeo graves, verisimiles,
et doctissimis patronis snffultæ, ut vix pos­
simus procedere, et suspenso pede jam in
unam, jam in alteram propendamus :
præsertim cum non cernamus Thomistas
una

DISP. VIH, DUB. IV.
una sub acie unitos, (ad quod frequenter
ollendiuius. ne ab omnium duce, Angelico
Doclore.et ductore recedamus), sed in pha­
langes divisos acriter inter se pugnare.
Unde in animo habuimus nullis accedere,
ne ullum haberemus adversum ; sed cum
hiset illis sentire utramque partem pro­
blematic sustinendo. Ceterum quia id nec
veritati indaganda), nec stylo nostro con­
gruit, ubi eligendum deductus est

§ I-

Perfertur sententia negans.

*

87. Dicendum est, quod licet possimus
laudabiliter circumstantias notabiliter in­
tra eandem speciem aggravantes in con­
fessione explicare, sicut et peccata venia­
lia ; ad id tamen non tenemur, sed omit­
tere, aut subjicere citra omnem culpam,
sicut, et venialia valemus. Prima assertio­
nis pars est manifesta : quia ex una parte
nihil prohibet nos illas circumstantias con­
fiteri, sicut et peccata venialia : et ex alia
illarum manifestatio multo conferret ad
majorem humiliationem nostram, et con­
fusionem, et ad explicatiorem nostræ con­
scientias manifestationem, ut confessarius
magis accurate nos judicet, puniat et ins­
truat. Unde hanc assertionis partem nemo
uon concedit : sed tota controversia est
circa secundam. Eam vero statuimus non
ob aliquod motivum metaphysicum , ac
demonstrativum, sed ob non pauca prudentialia, et satis efficacia pro qualitate
materiae, quæ nos ad eam prosequendam
argent, etsuo ordine proponemus. Primum
sit auctoritas D. Thomae, quem pro hac
parte stare evidenter censemus, et a cujus
sententia sic cognita non nisi violenter, et
contra reverentiam, quam ipsi profitemur,
recedere valemus. Igitur in 4 dist. 16,
qoæsl.3, art. 2, quæstiunc. 5, inquirit,
utrum omnis circumstantia peccati sit con^fitenda, resolvit in hunc modum : « Ad
*“»·« quintam quæslionem dicendum, quod
« omnes circumstantias confiteri est im< possibile : quasdam autem confiteri est
« de necessitate salutis. Sed in hoc est
« differentia opinionis. Quidam enim di* eunt, quod omnes circumstantiæ, quæ
aliquam notabilem quantitatem peccato
« addunt, confiteri, necessitatis est, si me-

267

« moriæ occurrat. Alii vero dicunt, quod
« non sint de necessitate confitendæ, nisi
σ circumstantiæ, quæ ad illud genus pec­
ti cati trahunt. Et hoc probabilius est. »
In quo loco manifestum est primam opi­
nionem fuisse illam, quam modo impu­
gnamus. nempe omnes circumstantias,
quæ peccato addunt aliquam notabilem maliliæ quantitatem , ut profecto sunt cir­
cumstantiæ notabiliter aggravantes,debere
in confessione explicari. Secunda vero id
negavit generaliter de omnibus circums­
tantiis addentibus notabilem aliquam
quantitatem peccato, sub quibus compre­
henditur circumstantia notabiliter intra
eandem speciem aggravans ; sed eam con­
fitendi necessitatem præcise recognovit in
solis circumstantiis, quæ actum peccaminosum transferunt in aliud genus, sive
essentiam peccati, ut sunt omnes, et solæ
illae, quæ mutant, et addunt speciem. Collatis itaque his opinionibus resolvit S. Doc­
tor secundam esse probabiliorem. Et hæc
est ipsa, quam statuimus, et tuemur sen­
tentia.
Hujus testimonii vires duplici via dirai- Evasiû
nuere, et eludere conati sunt aliqui ex ad-prima,
versariis. Nam quidam, et nominatim
Joannes a Cruce, quæst. 3 de Pœnit. dub.5, Jo
conclus. 2 in fin. respondent D. Thomam
agere de circumstantiis non multum, sed
parum aggravantibus, ut colligi videtur
ex eo, quod ibi meminit peccatorum ve­
nialium quibus certum est non aggravari
notabiliter culpam. Alii autem respondent
dubitandum non esse, quod in scriptis su- Evasi0
per sententias docuerit D. Thomas nostram secunda,
assertionem : sed mutaturum hanc senten­
tiam, si illam versaret in Summa theologiæ, quam absolvere non potuit.
88. Sed utraque expositio est multum Repelli·
debilis, et facile confutatur. Prima, qui-EvaXr
dem, nam D. Thomas expresse agit de
circumstantiis, « quæ aliquam notabilem
« quantitatem peccato addunt, » ut sunt
formalia ejus verba : sed circumstantiæ,
quæ partira aggravant, non addunt peccato
notabilem quantitatem, ut ex ipsis termi­
nis liquet : ergo ejus resolutio, quatenus
dicit secundam sententiam esse probabi­
liorem, minime limitatur ad circumstan­
tias parum aggravantes, sed complectitur
omnes, quæ non variant speciem peccati.
Et plane indignum erat tanto Doctori in

DISP, VIII, DUB. IV.

268

DE ΡιΕΝΙΤΕΝΤΙΑ.

dubium revocare, et ex professo discutere,
utrum omnes circnmsiantiæ vel parum, ve'
multum aggravantes deberent explicari in
confessione; quippe in nullius mentem ve­
nerat obligationem adeo universalem de­
fendere. I nde ipse D. Thomas hanc certam
suppositionem ab ipso resolutionis initio
praemisit illis verbis : « Dicendum quod
« omnes circumstantias confiteri est im« possibile ; quasdam autem confiteri est
« de necessitate salutis. » Erat ergo ille
sermo non de omnibus circumstantiis ut­
cumque aggravantibus, sed de aggravanti­
bus notabiliter. Et respondet probabilius
esse non omnes debere confiteri ; sed solas
eas,-qua? ad aliud genus peccati trahunt,»
hoc est ad importantes diversam essentia­
liter malitiam. Ubi ergo stat fundamentum
ad imaginandam restrictionem ad levem
aggravationem, qualem important peccata
venialia, quorum meminit ‘?Sed talis ima­
ginatio non aptius refelletur, et falsitatis
convincetur, quam transcribendo, et conti­
nuando integrum S. Doctoris locum. « Et
« hoc. inquit, probabilius est. Sed addenTM>' * dum est, quæ ad aliam speciem mortalis
» trahunt. Cujus ratio est, quod venialia
« non sunt de necessitate confessionis, sed
solum mortalia, quæ quantitatem infini­
♦r tam quodammodo habent. Et quia cir­
cumstanti® aggravantes, quæ aliam spe­
« ciem peccato non tribuunt, vel quæ
a tribuunt quidem, sed non mortalis pec­
cati, non sunt de necessitate confessio« nis. Ita tamen eadem confiteri perfectio« nisest:sicut et de venialibus dictum
« est. b Illum ergo integer locus sensum
habet, quod sententia secunda asserebat
non esse de necessitate confiteri omnem
circumstantiam notabiliter aggravantem,
« nisi ad aliud genus peccati trahat, » v. g.
de genere injustitiae ad genus luxuriae, aut
e contra. Sed quia S. Doctor optime prævidit posse contingere, quod non solum
intra idem genus, sed intra eandem etiam
peccati speciem, posset peccatum trahi de
veniali in mortale, ul palet in furto parvæ
quantitatis, et furto magnæ quantitatis,
quæ sunt ejusdem generis, et speciei essen­
tialis, et tamen habent quasi infinitam dis­
tantiam : propterea consultissime supra
exceptionem adhibitam a secunda, et pro­
babiliori sententia : « Nisi circumstantia
« ad aliud genus peccati trahat, » ipse

aliam subjunxit dicens: «Sed addendum
« est quæ ad aliam speciem mortalis tra­
ct hunt. » His autem exceptis, generaliter
approbavit secundam sententiam, statuens
conclusionem : « Circumstanti® aggravan« tes, quæ aliam speciem peccato non tri­
er buunt, vel quæ tribuunt quidem,sed non
« mortalis peccati, non sunt de necessi« tateconfessionis.»Unde liquet contrariam
expositionem limitantem ad solas circums­
tantias parum aggravantes esse evidenter
voluntariam, el Doctoris menti contrariam.
Quod amplius patet ex resp. ad 2, ubi ait:
Dicendum quod determinata quantitas
or peccati non potest sacerdoti innotescere,
quia nec ipse peccator scit : unde suffi­
cit, quod sciat quantitatem, quæ ex spe­
Ci cie peccati consurgit. » Alia ergo quan­
titas peccati non importans speciem, sed
solius speciei augmentum, sumatur sive
ab intensione, sive a majori duratione ac­
tus, sive a majori cognitione, libertate, et
ingratitudine agentis, (quæ omnia sunt
intra eandem speciem circumstantiæ) non
debet necessario in confessione manifes­
tari.
Secundus modus exponendi D. ThomamRej-a.
est ridiculus, et divinatorius : nam si
certo constat, ut concedit, ipsam nostram
assertionem, docuisse in testimonio relato;
unde certo constat, quod aliter docuerat in
Summa? Id plane nisi supposito Dei de­
creto, quod nos latet, non est scibile neca
nobis : quin secluso decreto nec a Deo ipso,
nisi per scientiam mediam, id est nullo
modo. Plane imprudentis animi foret re­
linquere certum pro incerto, sola in pro­
priam opinionem affectione conjeclurabili.
Præsertim corn S. Doctor non solum in
testimonio relato, sed in aliis etiam locis,
et temporibus id ipsum asseruerit, nullibi
id retractans, vel oppositum insinuans.
Nam in scripto ad Annibaldum, dist. 16,
quæst. unica, art. 3, ait : a Circumstantia, t> T»
« quæ novam rationem peccati mortalis
a addit, de necessitate est confitenda ; alia
v autem non. Et in responsione ad 5 : < Si
talis circumstantia non trahit in aliud Ito
< genus mortalis, non est confitenda. » Et
in opusc. 12 ad Lectorem Bisuntinum art.6,
de hac difficultate consultus respondit :
« Circumstantias vero aggravantes, quæ in
« aliud genus peccati non trahunt, non
« tenetur homo confiteri, sicut nec venia­
lia

< lia ; licet laudabile sit, quod ea homo
< confiteatur... Igitur hujusmodi circums« (antias aggravantes, quæ non trahunt in
« aliud genus peccati, non credo, quod
< aliquis teneatur confiteri. » Cum ergo
S. Doctor hanc difficultatem tam mulloties
attigerit, tam alte comprehenderit, et tam
diserte resolverit ; cur non parvifieri, et
contemni debet recursus ad retractationem
instatu condilionato præsentis temporis ?
Sed quod Ecclesiæ decretum sit, novave
novorum theologorum demonstratio oc­
curret. quæ D. Thomam ab asserta deter­
reret sententia, aut in adversam ire obli­
garet ? Stare ergo illi oportet, quam esse
expressam illius sententiam, ubicumque
materiam pertractat, affirmat Prado (licet
nubis non penitus cohærens, ut ex dicendis
apparebit), in scriptis S. Doctoris versu­
&set tissimus in tract, de Confess, quæst. 2,
dub. 2, §2, num. 6 in principio, et 7 in
fine. Unde non semel admirati sumus gra­
ves aliquos Thomistas, ut Gonet in hac
materia, disp. 10, art. 3, Labat, disp. 2,
dub. 3, conclus, 2 et quosdam alios contro­
versiam hanc versantes, et contrariam no­
bis opinionem tuentes, non sibi opposuisse
hancS. Doctoris sententiam, eamque, ut­
cumque possent, explicuisse. Verum modo
admirationem deponimus attendentes ad
eorum evidentiam, et illorum discipulo­
rum reverentiam, quod noluerint eis aperte
refragari, sed velut furtim capesserint
aliam viam.
89. Secundum motivum, ob quod propo­
sitam assertionem amplectimur, consistit
in multitudine, et auctoritate gravium Doc­
torum, qui pro ea pugnant, et utroque ex­
cessu attento præferri debent contrariis.
Nam cum in re morali, el ex magna parte
pmdentiali versemur, recta ratio dictat,
utcum eis sentiamus, qui plures sunt nu­
mero: et non inferiores doctrina. Sic ergo
SU- decent S. Albertus Magnus in 4 dist. 16,
: a·, art. 24, D. Antoninus 3 p. titul. 14, cap. 9,
η.;, j‘, Paludanus in 4, dist. 16, quæst. 3,
art. 3, Viguerius in Instit., cap. 26, § 4,
vers. 17, Turrecrem. de Pcenit. 5, can. 1,
V? num. Il, Sylvester verb. Confessio, quæst.
2 9. el verbo Circumstantia, num. 2 et 3, Ta fell
/ j. biena, verbo Circumstantia, num. 6 et 8,
Zanardus in direct. Theolog., part. 1 de
Sacram. Pœnil., quæst. 18, Prado loco
cit. Idem etiam docent D. Bonaventura in

269

4, dist. 17, quæst. ult., Scotusibi quæst. l^ber.
art. 2, Duardusdist. 16, proposit. 23, lier-Dcigad.
rera in 2 disp. 31, quæst. 7, corollario 3, Ebriet
post. 2, regulam. Angelus, verbo
I, num. 13, Corduba in Summa, quæst. 3, Adrian.'
Marlinus a S. Joseph, lib. 1, tract. 9, x’.varr.'
num. 5, Pitigianus, Faber et Hortiz, QUOs^^
refert, et sequitur Delgadillo, cap. 17, f’iana,
dub. 61 ibi numer. 138 hanc esse propriam Bnnàdn.
Scoti sententiam, adductis ejus testimoniis,
Idem præterea docent Durandus in 4 dist. Éiurnan.
16, quæst. 4, Gabriel ibi quæst. I, Carthu- Valent?
sianus quæst. 2, Almain quæst. 1, art. 2,
Adrianus quæst. 4 de Confess, art. 2, Lessios,
Joannes de Medina, Cod. de Confess. p3iao. ’
quæst. 7, Navarrus, de Pcenit., cap. 6,
numer. 7, Covarruvias in 4 Decret., part, sfortia,
1
ΒίβΓΐ
J, col. 1, numer. 12, Joannes Sanct.. disp.-Met.
11, num. 6, Diana 1 p. tract. 7, resol. 1 ct^brid.
3 p. tract. 4, resol. 67 el 5 p. tr. 14, re Amon,
sol. 6o, Kellisonus in suppl. quæst. 9, aJesnart. 2, dub. 2, Bonacina, quæst. 5, sect. 2, yVaiob.
punct. 2, § 3, difficult. 3, proposit. 2,
Aversa, quæst. 10, sect. 8, Leander, disp.
8, quæst. 4, Emmanuel a Concept., disp.
3, quæst. 9, Acalius de Velasco, résolut.
186. Idem ulterius docent Valentia, tom. 4,
disp. 7, quæst. II, punct. 1, Vasquez.
quæst. 91, art. 3, dub. 2 et 3, Reginaldus,
lib. 6, cap. 5, num. 135, Lessius, lib. 4,
cap. 3, dub. 12, Turrianus, quæst. 9,
art. 2, Castro Palao disp. unica, punct. 9.
Lugo, disp. 6, sect. 3, Dicastillo, disp. 9.
dub. 3, Sfortia, lib. de Pcenit., num. 309,
Martin Perez, disp. 27, sect. 3, Toletus,
Granados, et alii, quibus relatis subscribit
Tirsus, tom. 3, disp. 41, sect. 1, num. I
et 4. Denique ex nostris idem docent Ga­
briel a S. Vincentio, de Pcenit., disp. 8,
sect. 5, Antonius a Spiritu Sancto, disp. 7,
dub. 2, num. 350, Franciscus a Jesu-Maria, cap. 8, punct. 2, num. 23.
Quicumque vero consideraverit, quam
plures, et quam graves auctores hanc par­
tem tueantur , recognoscet assertionem
nostram ab hac parte magnum habere sub­
sidium : incredibile enim apparet tot, et
principiis adeo diversis imbutos, in ea
propugnanda convenisse, nisi in solido
inniteretur fundamento. Unde non imme­
rito Villalobos (licet eidem contrarius),
tract. 9, dub. 36 observavit : si quis sequi
voluerit opinionem nostræ conclusioni
contrariam , illum damnare non vale-

270

i

DE l‘(EN ΙΊ ENTIA.

mus, eam ipsa tantis protegatur patronis.
90. Tertium motivum est : quoniam, cum
'renium
Moti­
confiteri circumstantias notabiliter aggra­
vum.
vantes sit onus admodum grave, non de­
bemus nos censere sub obligatione illas
confitendi constitutos, nisi cer o constet de
lege nos obligante ad illarum confessio­
nem : lex namque in dubio legis lata» non
SjDCb. obligat, ut cum Sanchez, Tapia, Arauxo,
Λ nux. Suarez, et aliis tradit N. Andreas, tract. 11
Scare:.
Andreas. de legibus, cap. 2, punct. 6, num. 110.
Sed non certo constat de lege, quæ obliget
ad confitendum circumstantias notabiliter
aggravantes : ergo non debemus nos cen­
sere constitutos sub obligatione confitendi
prodictas circumstantias. Cetera constant.
Et minor suadetur: nam in primis non
constat certo de tali obligatione per Sacram
Scripturam ; quippe in ea non reperimus
verbum, aut mentionem circumstantiarum
notabiliter aggravantium. Nec constat ex
traditione Ecclesiæ ; cum videamus pluri­
mos, et gravissimos Doctores proxime re­
latos tenere contrarium. Nec denique cons­
tat ex ulla diffinitione Ecclesiæ : siquidem
vel in Concilio Tridentino congregata, ubi
maxima distinctione, et claritate explicuit
attinentia ad istud sacramentum, et peccata
necessario in confessione manifestanda ;
nihilominus non statuit harum circums­
tantiarum confessionem. Hæc vero sunt
præcipua, ex quibus, vel eorum aliquo pos­
set cerlo constare de lege nos obligante ad
eas confitendas : ergo non constat de lege
ad id obligante.
Confirmatur : nam tantum abest, quod
tûcfir·
nuiio Ecclesia id docuerit, ut potius constet do­
cuisse contrarium : hoc igitur, et non
illud primum tenere oportet Consequentia
patet. Et antecedens suadetur ex Concilio
CodciI, Tridentino sess. 14, cap. 5, de Confes­
sione, quo loco ex professo docet, quæ
peccata dgbeamus confiteri. Et in primis
infert ex institutione Christi debere confi­
teri omnia mortalia. ·» Ethic, inquit, col« ligitur oportere a pœnitente omnia pec« cata mortalia... in confessione recenseri,
a etiam si occultissima illa sint. » Bergit,
et ex eadem institutione deducit debere
confiteri omnes circumstantias mutantes
speciem. « Colligitur praeterea, subjungit,
« etiam eas circumstantias in confessione
« explicandas esse, quæ speciem peccati
« mutant. » Et quid de circumstantia no-

labiliter intra speciem aggravantibus col­
ligitur ? Nihil apud Concilium, sed altum
silentium. Unde ad diffiniendum de mate­
ria, sive de peccatis in confessione neces­
sario exponendis accedens, statuit can. 7:
a Si quis dixerit in sacramento pœnitentiæ,·.^
a ad remissionem peccatorum, neces-a-^
a rium non esse jure divino confiteri
a omnia, et singula peccata mortalia .. et
circumstantias, quæ peccati speciem mu­
tant... anathema sit. n Sed circumstan­
tiarum notabiliter intra speciem aggra­
vantium nec meminit, nec de illis aliquid
ditfinivit : ergo Ecclesia non solum non
asseruit obligationem confitendi prodictas
circumstantias, quin potius significavit op­
positum. Eo vel maxime, quod cum in
cap. cit. statuisset obligationem confitendi
omnia mortalia in specie, et numero,
occurrens hæreticorum calumniis adjecit :
« Sed et impium est confessionem. quæ^·'hac ratione fieri præcipilur, impossibi­
a lem dicere, aut carnificinam illam cons­
cientiarum appellare. a Et tunc subjunxit:
Constat enim nihil aliud in Ecclesia a
a pcenitentibus exigi, » ultra illa scilicet,
quæ prius docuerat, confessionem omnium
mortalium quantum ad speciem, et nume­
rum. et circumstantias mutantes speciem.
Cum ergo circumstantiae dumtaxat intra
speciem aggravantes in præmissis non
includantur, satis declarat Ecclesia se circa
illas nihil aliud exigere a pœuitentibus.
Et quamvis recognoscamus hæc ultima
Concilii verba ibi non sistere, sel ultra incwi
' i rU
huncmodum progredi: e Nihil aliud in
α Ecclesia a pœnitentibus exigi, quam ut
a postquam quisque diligentius se excus<r serit, et conscientiae suae sinus omnes,
o et latebras exploraverit, ea peccata cont fileatur, quibus se Dominum suum mor« taliter offendisse meminerit ; » et reli­
qua non occurrentia eadem confessione
includi, et absolutione deleri : quæ vide­
tur esse sententia a nostro scopo diversa.
Nihilominus idem sensus relinetur, el
propositum convincitur: quia dum nihil
aliud Ecclesia exigit, quam confessionem
omnium in specie, et numero mortalium,
quæ memoriæ occurrunt, exciusæ ab ea
exigentia sunt omnes circumstantiae dum­
taxat aggravantes : istæ namque nec spe­
cies, nec individua sunt peccatorum, sed
extra illorum numerum, et speciem.
91. Commune
iC

»

DISP. VIII, DUB. IV.

91. Commune Adversariorum effugium
ôstConcilium niliil circa hanc controver­
siam dillinivisse, sed tradidisse doctrinam
certam, ac fidelibus necessariam, absti­
nendo ab incertis quæ jam tunc erant, et
modo sunt sub opinione Theologorum.
Unde nihil subsidii habemus ex Concilio.
Præsertim cum argumentum quod ab
ejus verbisdesumimus,sil mere negativum,
etsubinde inefficax : ex eo namque, quod
Concilium inter ea, quæ debere confiteri
docuit, non recensuerit circumstantia? in­
tra speciem notabiliter aggravantes; non
sequitur, quod illas a prædicta obligatione
excluserit ; sed magis, quod ad unam, et
alteram Theologorum opinionem negative
se habuerit.
W} Hæc vero responsio vires præmissi mo­
lliri non evacuat, quamvis nec tantas illi
deferamus, ut censeamus nostram, et com­
muniorem sententiam fuisse a Concilio
diffinitum : alias actum fuisset de opposita
quam tamen esse probabilem, et pro praxi
ex voluntaria pœnitentium electione com­
mendabilem recognoscimus. Sed hoc præmisso, perstat efficacia prædicti motivi, ut
plane evincat nostram sententiam esse
non solum communiorem, sed longe pro­
babiliorem contraria. Primo, quia, si res
ita se habet, quod Concilium nihil deter­
minavit circa obligationem, aut non obli­
gationem confitendi prædiclas circumstan­
tias; plene conficitur non constare certo
de lege ad id obligante, atque ideo posse
nos prudenter, et rationabiliter censere
non obligatos ad earum confessionem :
quia lex non obligat, ubi non certo cons­
tat de lege, ut supra vidimus.
Se- Secundo, quia Adversarii (seclusa Eccle­
siæ diffinitione, aut declaratione,) neque­
unt aliud hujusmodi obligationem depro­
mere, quam ex verbis Christi istud sacra­
mentum instituentis, vel ex confessionis
natura juxta suam institutionem : hac au­
tem omnia non magis latuerunt Concilium
Tridentinum, quam hos Auctores ·, quiniπο ut par est credere, major longe lux, et
assistentia Spiritus Sancti adfuit Concilio,
quam omnibus, et singulis patronis partis
contraria : ergo, si Patres Concilii atten­
dentes ad Christi verba, et sacramenti
naturam, atque institutionem, non vide­
rant talem obligationem, nec illam ex eis
principiis deduxerunt : manifestum vide-

271

tur illam non dari, nec ex eis principiis
inferri; quantumvis Adversarii conentur
illam fundare, et ex eis haurire. Porro
Patres ad institutionem sacramenti, et
vim verborum Christi attendisse, ut inde
colligerent, quæ peccata deberent a pceni tente in confessione exponi, constat evi­
denter ex capite citato : nam ab ejus initio
præmittit Concilium, qualiter Christus
instituerit pcenitentiæ sacramentum cons­
tituendo sacerdotes sui vicarios cum po·testate solvendi a peccatis,et illa relinendi,
atque injungendi pœnas convenientes. Et
mox subjungit : Εφ his colligitur omnia
mortalia in specie, et numero debere in
confessione recenseri. Et paulo post addit:
Colligitur prxlerea debere in confessione
explicari illas circumstantias, quæ mutant
speciem. Sed ulterius non posuit aliud
colligitur erga circumstantias notabiliter
aggravantes, quin alto silentio illas prætermissas involvit : quod faciens haud obs­
cure significavit necessariam illarum con­
fessionem non colligi vel ex verbis Christi,
vel ex institutione hujus sacramenti. Unde
Adversarios convenimus, et inquirimus,
an Concilium intellexerit eam deductio­
nem, quam ipsi expendunt, aut non? Si
eligant hoc posterius ; signum est illam
non esse legitimam ; siquidem Concilium
illa principia attendens, eam minime ob­
servavit. Si autem amplectantur primum ;
sequitur Concilium aut per invidiam, aut
per summam socordiam tam diminute
processise, ut obligationem confitendi cir­
cumstantias notabiliter aggravantes, quam
cognovit ex institutione sacramenti, et
verbis Christi deduci, omnino suppresse­
rit ; et nobis, qui ea opus habemus, non
manifestant, cum deberet, et facile posset.
Unde consequens fit nostros in hoc puncto
Adversarios vel melius comprehendere
verba Christi, et institutionem sacramenti,
horumque legitima consectaria, quam Con­
cilium; cum ex eis colligant obligationem,
quam illud non collegit; vel majorem
charitatem, ac providentiam præ Concilio
erga nos habuisse ; siquidem nos monent
de obligatione, quam illud prorsusprætermisit, ac suppressit. Horum autem nemo
Catholicorum audebit dicere.
Tertio, et ultimo; quia falsum est argu-Tor­
mentum nostrum e Concilio desumptum
esse pure negativum, et Concilium mere

;»
.1
-si

I

. 3

I

I

fl

I'· ·

272

r.
4'i J*

ii

DE PŒNITENTIA.

negative se habuisse quantum ad circums­
tantias notabiliter aggravantes : cum enim
cap. 11, dixit circumstantias confitendas
esse, expressit omnino se loqui de cir­
cumstantiis, « quæ speciem peccati mu« tant. » Et eadem veritatem diffiniens
can. 7 eandem clausulam, sive conditio­
nem adjecit: « El circumstantias, quæ pec« cati speciem mutant. » Qua limitatione
lam accurate posita, et repetita non obs­
cure exclusit alias omnes circumstantias,
quæ non mutant speciem peccati. Unde
neque Concilium negative se habuit ad
aggravantes intra eandem speciem, nec
argumentum ab eo desumptum mere nega­
tivum est ; sed magna ex parte probat po­
sitive intentum. Nam, ut recte vidit Lugo
loco cit. num. 1G8, aliud est nihil dicere,
quod ad argumentum mere negativum
pertinet : aliud vero, quod agendo de cir­
cumstantiis, limitetur semper, et positive
sententia ad illas tantum, quæ mutant spe­
ciem : sic enim procedendo quasi contra­
rie, el positive excluduntur aliæ quæ non
sunt ejusmodi. Quemadmodum ubicum­
que agitur de necessitate confitendi pec­
cata assignantur semper mortalia ; et ex
hoc ipso censentur exclusa venialia. Et
si diceretur posse peccata reservari, adji­
ciendo semper externa, aut cum externis
connexa ; inde convinceretur non posse
reservari interna omnino peccata. Semper
namque hujusmodi limitationes tam ex­
presse positæ, et inculcatae circa unam
partem, habent in doctrinalibus vim ex­
cludendi partem contrariam, in qua talis
determinatio non reperitur.
Qnarium
Quartum motivum est, quod conjunda- traria sententia pararet innumerabiles
œeatu®.
,
,
Γ
scrupulos, et anxietates satis perplexas,
ac insuperabiles in fidelibus : ergo præsumendum est, quod sit falsa. Consequentia
suadetur : nam cum confiteri omnia mor­
talia in specie, et numero sit de se satis
onerosum ; et pro humana fragilitate
difficile ; non oportet illi superaddere alia
minimis aggravantia, atque scrupulis, et
perplexitatibus turbantia fidelium cons­
cientias: ergo præsumere debemus falsam
esse opinionem, quæ parit similia. Ante­
cedens autem probatur : nam augmentum
malitiæ in actu peccaminoso crescit non
solum ex objecto minus, aut magis ex­
tenso, quod attingit, sed etiam ex majori

' intentione, continuatione, delectatione,
cognitione, et libertate, quibus actus fit:
atque ideo pœnitens deberet ad hæc omnia
attendere, et notabile peccati augmentum,
ex quocumque relatorum capitum desu­
meretur, in confessione explicare. Ad eum
plane modum, quo Adversarii docent ex­
plicandam esse quantitatem rei ablatae,
ubi notabilis est : furtum namque centum
aureorum, inquiunt illi, æquivalet multis
furtis minorum quantitatum. Sic etiam
odium proximi intensum ut decem, aut
continuatum per unam horam, æquivalet
duobus actibus odii intensi ut quinque,
aut durantis per semihoram. El sic de de­
lectatione, cognitione, et majori libertate,
quæ actum comitari solent, ejusque aggra­
vare malitiam. Hæc itaque omnia debe­
rent fideles attente considerare, et pan­
dere in confessione, si in ea circumstantiæ
malitiam notabiliter aggravantes expli­
candae sint. Sed hoc dato, qualis scaturigo
aperitur scrupulorum, et anxietatum in
his discernendis ? Quis non idiotarum, sed
vel doctorum, et consummate sapientium
sciet, vel audebit determinare illum gra­
dum vel intensionis, vel continuationis,
ad quem, si perveniat actus peccaminosus,
induit circumstantiam notabiliter aggra­
vantem ; secus si ante illum sistat? Et
quamvis id signate, et quasi speculative
cognosceret ; quis discernit in actu exer­
cito, num ad illum gradum pervenerit,
vel ante illum cessaverit? Et quod de in­
tensione, et continuatione dicimus, facile
applicari queunt delectationi, et libertati,
et similibus, quibus operatio elicitur.
Quam certam regulam, fixumve pondus,
aut a Deo. aut ab Ecclesia habemus, ut vel
signate, vel practice cognoscamus gradum,
infra quem malitia aggravans non est no­
tabilis, illum vero attingens notabilis fit ?
Hæc plane sunt impracticabilia, aptaque
non aliud quam scrupulos, et perplexi­
tates gignere : ut subinde prudenter judi­
cemus sententiam ad hæc perducentem
veram non esse, nec admittendam. Quod
exemplo non absimili magis explicare
valemus : dubium enim apud antiquiores
fuit, an, ut dolor de peccatis foret vera
contritio, deberet certum aliquem, vel in­
tensionis, vel durationis gradum habere.
Et communis hoc tempore sententia negat,
quia non est assignabitis talis gradus : et
propterea

DISP. VIII, DI H. IV.

273

pruplerea ad discernendum qualitatem do­ i tionem manifestandi circumstantias no­
tabiliter alleviantes intra eandem speciem.
loris extra, vel intra sacramentum pro
Secundo, quia consequenter explicari de­
justificatione requisiti, attend imus ad ob­
beret circumstantia minimæ intensionis,
jectum formale, a quo species operationis
durationis. et delectationis in actu peccadesumitur, pnetermissa consideratione ad
intensionis, et extensionis, aut durationis
minoso, hæc quippe notabiliter diminuit,
gradum qui ægre, aut nullo modo cognos­
sicut opposita circumstantia notabiliter
citur, ut ex professo ostendimus disp.
aggravat, et debet juxta Adversarios in
priced, dub. 2. Sic ergo in praesenti cum
confessione manifestari : atque ideo debe­
debita proportione dicendum est : nam
ret pœnitens dicere se commisisse unum
species peccatorum haud obscure dignos­
actum, V, g. fornicationis, sed summe re­
cuntur ex objectis, et vel apud idiotas per
missum, et brevissimo tempore, et cum
oppositionem ad Decalogi, et Ecclesiæ
minima delectatione, si res ita se habuit :
præcepta ; sed cognoscere gradum deter­
sicut juxta Adversarios deberet exponere
minatum. in quo circumstantia intra ean­
oppositas circumstantias, quæ vel inten­
sione, vel continuatione, vel delectatione
dem speciem incipit esse notabiliter aggra­
nimis malitiam augerent : talem autem
vans, est quoddam morale impossibile,
modum confitendi quis non reputabit ab­
seminarium autem scrupulorum.
surdum, et minus decens, et multis in­
Wj· Confirmatur : nam si daretur obligatio
convenientibus obnoxium ? Similiter ma­
confitendi circumstantias notabiliter ag­
nifestum est gravem metum, vehementem
gravantes intra eandem speciem, etiam
solicitationem, et auctoritatem inducentis
daretur obligatio manifestandi circums­
tantias notabiliter alleviantes, sive dimi­
multum notabiliter diminuere de malitia
peccati, sicut notum est. quod diminuat
nuentes intra eandem speciem : conse­
de voluntario : unde fcemina quæ his im­
quens est falsum : ergo et antecedens. Se­
pulsa consensit, poterit, quin debebit con­
quela ostenditur tum a paritate : tum ex
eo, quod Adversarii fundant obligationem
fiteri se post magnas solicitationes, minas,
confitendi aggravantes in obligatione ma­
et promissa peccasse cum Rege, aut do­
nifestandi statum pœnitentis, ut confessamino. Pariter, qui adulterum cum uxore
riusattentis omnibus de illa judicet et im­
deprehensum occidit, non satisfaciet in
ponat satisfactionem malitiæ peccatorum
confessione dicendo homicidium a se fac­
proportionatam adhibeatque alia oppor­
tum ; sed debebit exponere, quod fecerit
tuna pro salute pœnitentis remedia ; ne
provocatus injuria illa gravissima sibi
defectu prædictæ notitiæ circa ullum isto­
illata: hæc quipp-, ejusque dolor multum
rum erret, ut magis, constabit ex argu­
notabiliter diminuit gravitatem commissi
mentis contrariae opinionis, quæ ad hæc
homicidii, ut patet ex prudentum judicio
præsertim capita revocantur. Hoc autem
in foro externo. Porro hæc admittere, aut
motivum pariformiter occurrit in circums­
potius ad ista obligare absurdum apparet
tantiis notabiliter diminuentibus ; siqui­
minime concedendum. Tertio, quia, si res
ita se habet, ut Adversarii docent, opus
dem ab earum notitia multum dependet
erit in confessione pro explicandis cir­
accurata cognitio status pœnitentis : ut
cumstantiis notabiliter aggravantibus, et
confessarius possit eam prudenterdirigere,
notabiliter diminuentibus, longissimas
etcongruam, atque non superexcedentem
texere historias, et eventuum narrationes,
pænitentiam imponere, ut satis ex se li­
ut perpensis cunctis hinc inde circums­
quet, et magis constabit exemplis pro­
tantiis, quæ occurrerunt, dignoscatur no­
xime adducendis : si ergo tenemur confi­
tabile malitiæ augmentum, aut decremen­
teri circumstantias notabiliter aggravan­
tum intra speciem peccati : plerumque
tes; pariter obligamur exponere alias, quæ
enim id judicium fieri non valet sine ac­
malitiam specificam peccati notabiliter di­
curata, et prolixa totius facti relatione, ut
minuant. Falsitas vero consequentis osten­
experientia liquet. Istas autem moras, et
ditor primo : quia talis modus confitendi
historiarum narrationes in sacramento
diminuendo malitiam peccati non est
trahere, ac introducere alienum videtur
apud fideles in usu, ut testatur Lugo loco
ab ejus gravitate, nec immune omnino a
citato : signum ergo est non dari obligaSalmanl. Cur», lheolog. tom. XX.

18

274

• I ' ·»’ ■ ·

1 ■

DK PŒNITENTIA.

periculis dicendi et sciendi plus, quam
oportet.
93. Non expendimus alia motiva, quia
præmissa videntur sufficere, illa præser­
tim simul in unum sub hac forma colli­
gendo : nam cum versemur in re gravi, et
de se onerosa, non debemus illam sub
obligatione asserere, et fidelibus imponere
absque urgenti fundamento. Illud autem
non occurrit : non quidem ex præcepto ·,
siquidem de illo certo non constat, ut
num. 90 expendimus ; quin potius major
pars Doctorum, et inter eos Angelicus, ne­
gant tale præceptum, ut liquet ex dictis
num. 87 et 89. Nec id fundari valet in
institutione, et natura sacramenti pœnilentiæ ; cum concilium Tridentinum illas
alte considerans nihil tale collegerit, sed
solam obligationem confitendi omnia mor­
talia in specie, et numero, et quantum ad
circumstantias mutantes speciem, ut os­
tensum est num. 91. Nec tandem fundari
potest in communi conditione circumstan- tiarum notabiliter intra eandem speciem
aggravantium : nam evidens, aut fere
evidens est dari aliquas ejusmodi circums­
tantias, quas non tenemur, nec moraliter
possumus confiteri, ut liquet ex num. præced. Ergo non datur illa generalis obliga­
tio, quam inducit opinio contraria, confi­
tendi circumstantias notabiliter aggra­
vantes, etsi non mutent speciem. Idque
magis constabit occurrendo illius argu­
mentis: quod in similibus difficultatibus
est non infimum probationis genus : nam
ad asserentem, vel inducentem aliquam
obligationem pertinet illam probare;quod,
si non faciat, vincitur, et pro libertate
merito sententia fertur.
Aniiwd- Sed priusquam id praestemus animad­
versio. vertere oportet assertionem nostram pro­
cedere per se loquendo, et attenta necessi­
tate, qua ex vi præcepti confessionis in
eadem manifestari debent : in quo sensu,
(qui in hac ditlicultate est legitimus,et propriissimus), negamus obligationem confi­
tendi circumstantias non mutantes speciem
peccati, quamvis notabiliter aggravent
nempe ex hoc præcise quod sint notabiliter
aggravantes. Ceterum non negamus, quod
alias, et aliis capitibus, quæ possunt accidentaliter occurrere,opus sit illas aliquandoconfileri,aut confessario de illis rationa­
biliter interroganti, aut inquirenti mani-

festare. Sed id potius, vel ab ipso dubii
limine insinuavimus, idque recte, et dif­
fusius tradit Prado loco cit. num. 14, con­
clus. 3. Et ratio est manifesta : nam illud
in confessione debet manifestari, quo non
cognito, nequit adhiberi congruus modus
satisfaciendi, et praocavendi peccata : ten­
dit enim in hunc finem sacramontalis
confessio ex ipsa Christi institutione : con­
tingit autem non semel hæc officia praestari
non posse, nisi pœnitens explicet aliquam
circumstantiam notabiliter aggravantem
intra speciem peccati, quod confitetur, ut
faciledeclaran.et convinci potest exemplis.
Nam in primis reincidentia in peccatum,
sive consuetudo peccati, v. g. in materia
castitatis exponi debet, præsertim inqui­
rente confessario, ut intelligat, an prove­
niat ex occasione remota, vel proxima, et
quamlibet præcidere curet : ad quod scire
oportet, an occasio sit in eadem domo, vel
non, et sic de aliis. Deinde in peccatis ejus­
dem speciei potest unum peccatum esse
reservatum, et aliud non, ut contingit in
injuria Clerici : nam si fuerit enormis est
casus reservatus Papae, secus si levis : unde
opus est explicare circumstantiam aggra­
vantem intra eandem speciem, nempe
enormitatem injuriae, sive injuriam enor­
mem Clerico illatam, ut confessarius sciat,
quid agere debeat, et an possit privilegio,
vel alia via ab illo crimine absolvere. De­
nique idem frequenter contingit in aliis
injuriis, et infamationibus : nequit enim
confessarius prudenter, ut oportet, se ge­
rere in imponendo condignam satisfactio­
nem, et procurando modum resarciendi
injuriam, nisi cognita qualitate personae
tam injuriantis, quam injuriatae, quamvis
harum varia conditio non variet speciem
peccati : nam hac invariatione non obs­
tante diverso modo satisfacere debet nobi­
lis nobili, ac nobilis plebejo, et plebejas
nobili, ut est apud homines in comperto :
quare confessarius errori in his injungen­
dis exponeretur, quem circumstantia, sive
conditiones earum personarum laterent.
Unde sicut opus est illas a confessario
cognosci, sic etiam a pœnitente explicari.
Quare dubio procul oportet saltem, quod
circumstantiae notabiliter intra eandem
speciem aggravantes in confessione mani­
festentur ; non quidem per se, et ex com­
muni ratione circumstantiarum notabiliter
aggravantium ;

-

DISP. VIII, DUB. IV
aggravantium ; sed contingenter, et ob spe­
ciales rationes accidentaliter occurrentes,
qu® omnem circumstantiam notabiliter
aggravantem minime comitantur, aut con­
sequuntur.
91. Unde excessisse putamus prædictum
M. Prado, cum num. 16, conci. 4, statuit
parum referre quantum ad praxim, et
usum fidelium, quod circumstantia? nota­
biliter intra eandem speciem aggravantes,
sint per se, aut non materia necessaria
confessionis. Censet namque ille, quod
etiam in nostra sententia confiteri debeant
obindirectam obligationem sumptam per
respectum ad congruam satisfactionem, et
remedium peccati, ut proxime explicui­
mus. Hincque colligit, quod in utraque
sententia debent fideles praedictas circums­
tantias confiteri, et quod oppositum ne­
quit tuta conscientia practicari, nisi cum
dicta limitatione. Ceterum, ut diximus,
excessit prædictus Auctor, quia illud ad­
ditum non est limitatio , sed generalis
distractio suæ, nostrae, et communioris
sententiae : si enim saltem ob indirectam
obligationem, ut ille loquitur, fideles de­
bent omnes circumstantias notabiliter ag­
gravantes confiteri, et nequeunt tuta con­
scientia oppositum practicare; plane fit op­
positam sententiam, quae illam obligatio­
nem in universum adslruit,esse simpliciter
veram ; quidquid fuerit de radice talis
obligationis : id voro aliter omnino se ha­
bere, satis a nobis ostensum est. Deinde
inter circumstantias notabiliter aggra- i
vantes intra eandem speciem merito computantar, quæ desumuntur a majori inten­
sione, duratione, libertate, et delectatione
peccati : has autem confiteri non tenemur,
utconstat ex dictis num. 92. Et istae sunt,
qa® frequentius reperiuntur in peccatis :
vix enim ullum peccatum in executione
ponitor nudum ab illis, aut illarum aliqoa:ergo durum, et inconsequens apparet
dicere,quod fideles nequeant tuta conscien­
tia circumstantias notabiliter aggravantes
eoo confiteri : et quod nostra, et commu­
nis opinio parum referat ad praxim, et
usum fidelium. Prælerquam quod asserta
pradicti Magistri non videntur inter se
cohærere : nam quæ sunt per se, contin­
gant ut in pluribus, quæ autem per acci­
dens, ut in paucioribus : sed quod non
deleamus confiteri circumstantias aggra-

275

vantes intra eandem speciem, est per se ;
quod vero illas debeamus exponere, est
indirecte, et per accidens, et utrumque ab
illo asseritur: ergo defectus obligationis
confitendi prædictas circumstantias est ut
in pluribus : obligatio autem illas confi­
tendi est ut in paucioribus : ergo non est
universaliter verum teneri inutraque sen­
tentia fideles confiteri talescircumstantias,
et non posse luta conscientia oppositum
practicari. Sed magis colligendum est con­
trarium. videlicet per se loquendo, et ut
in pluribus non esse obligationem confi­
tendi circumstantias aggravantes, non mu­
tantes speciem, ut in assertione statuimus-,
indirecte autem, et cum minori frequentia
occurrere aliquando obligationem illas
confitendi, ut assertionem explicando, ac
limitando diximus num. præced.

§ Π.
Respondetur motiuis contrarix opinionis.
95.Contrariam nobissententiam tuenturA|Iisiii(J
multi, et graves Auctores, AltisiodorensisAiensis.
in Summa lib. 4, tract. 6, cap. 3, quæst.3, MareCi
Alensis 4 part, quæst. 18, mernb. 4, art.^yÇL
3, § 2, Major in 4, dist. 12, quæst. 4, Mar-Soto
silius art. l,dub. 1, Cajetanus in Summa, Canns’
verbo Confessio, condit. 15, Victoria num.
177, Petrus de Soto lect. 9, de confess. Do- a s.
minicus in 4, dist. 18, quæst. 1, art. 4, Aran"?
conci. 7, Canus de Pœnit. part. 5, §
enim, Nugnus in addit, quæst. 9, art. 2,PhîIfopdub. 2, conci. 2, Sylvius ibi, dub. l,Joan.uenriq
a Cruce part. 2, quæst. 3, dub. 5, conci
2, Joan, a S. Thom. 1,2, q. 28, disp. 10, Viitatob.
art. 3, Arauxo 3 p. q. 84, art. 5, dub.
Gonet disp. 10, art. 3, Labat disp.2, dub 3,n,ent- rconcl. 2, N. Philippus disp. 12, dub. 3,
Suarez disp. 22, sect. 3. Sanch. lib. 2, in
Decalog. cap. 11, n. 24, Henriquez lib. 11,
cap. 7, num. 4, Coninchus disp. 7, dub. 3,
Pitigianus in 4, dist. 16, q. 1, art. 5, Villolob. tract. 9, dub. 36, Lastra tom. 1, cap.
1, q. 15, num. 121 etalii apud Leandrum,
et N. Franciscum locis relatis n. 89; Unde
hæc opinio vel a sola auctoritate Doctorum
illam defendentium est valde probabilis,
habetque pro se satis verisimilia, motiva,
ut constabit illa expendendo. Probatur
igitur primo ab auctoritate : nam in Cone.
Vormac. can. 25, dicitur : « Pœnitentibus VoraÏc

*

276

ί{.

:t

4

V

DE PŒNITENTIA.

« secundum differentiam peccatorum sacer« dotis arbitrio pœnitentiæ decernuntur.
« Debel ergo sacerdos singulorum causas
« sigillatim considerare originem , mo« dumque culparum. » Et similia tradun­
tur in cap. Consideret de Pœnit. dist. 5,
desumpto ex D. August, in lib. de vera,
et falsa pœnit. cap. 1-1. Hæc autem notitia,
quæ ex causis, origine, et modo culparum
desumitur pro decernendis prudenter pœnitenliis,.haberi non valet, nisi explicen­
tur cijcumstanliæ undequaque notabiliter
aggravantes, mutantes, aut non speciem :
ergo necessario explicari debent in con­
fessione.
Confirmatur primo ex Rituali Romano,
CoDlrK1L 1. approbato a Paulo V, in Rub. de Sacram.
Pœnitentiæ ait : « Quod si pœnitens nu« merum, speciem, et circumstantias ex­
it plicatu necessarias non expresserit,
« sacerdos eum interroget » Quo loco si­
gnificatur tria in confessione explicari de­
bere, nempe peccatorum numerum, spe­
ciem et circumstantias : harum autem
nomine non significantur circumstantiae
mutantes speciem, cum istae pertineant ad
peccatorum speciem, et sub eo membro
comprehensæ fuerint : significantur ergo
illæ, quæ speciem quidem non mutant, sed
tamen aggravant notabiliter.
CcDfir
Confirmatur secundo, et urgentius ex
■u-i Concilio Trideniino : nam licet signate, et
in particulari non docuerit, nec diffinieril
necessitatem confitendi circumstantias no­
tabiliter aggravantes intra eandem spe­
ciem ; nihilominus ea tradidit, ex quibus
prædicta necessitas satis aperte colligitur.
Lude Suarez loco cit. num. 8, perpendens
motiva, el consequentias, quibus Conci­
ConeïL lium Tridentinum collegit peccata occulta,
Trid.
et circumstantias mutantes speciem debere
in confessione explicari. subintulit ·. » Hæc
« verba æque in his circumstantiis locum
« habent ; > nempe in notabiliter aggra­
vantibus intra speciem. Assumptum ita­
que probatur : nam in primis Concilium
sess. 14, cap. 5, dicens debere confiteri
peccata « etiamsi occultissima illa sint,»
id probat, « quia plerumque animum gra« vius sauciant, et periculosiora sunt iis,
« quæ in manifesto admittuntur.» Eadem
autem ratio militat in circumstantiis in­
tra speciem notabiliter aggravantibus·,
afferre namque solent pericula majora,

quam aliquæ mutantes speciem : ergocomprehenduntur sub eodem motivo, elsub­
inde confiteri debent. Deinde Concilium
loquens in genere de peccatorum confes­
sione, eodem cap. ait: « Necessum est om• nium etiam veniam cum aperta, et ve« recunda confessione a Deo quaerere.» Non
est autem aperta confessio, in qua circums­
tantia notabiliter aggravantes studiosa
industria occultantur : ergo ut aperta sit,
oportet prædictas circumstantias mani
festari. Denique, quod caput est, et magis
urget, Concilium agens de circumstantiis
mutantibus speciem, obligationem illas
confitendi, et fundamentum talis obliga­
tionis proponit illo capit, his verbis :« Col< ligitur praeterea etiam eas circumstanα tias in confessione explicandas esse,quæ
< speciem peccati mutant, quod sine illis
« peccata ipsa fieri neque a pœnitentibas
α integre exponantur, neque judicibus in« notescant, et nequeant, ut de gravitate
« criminum recte censere possint, et pre<nam quam oportet, pro illis, pœnitenti« bus imponere. » Hæc autem motiva
æqualiter militant in circumstantiis nota­
biliter aggravantibus intra eandem spe­
ciem : quia eis non expressis nec pœnitentes sua peccata integre exponunt, nec
judices ea perfecte dignoscunt, ut queant
convenientem pro illis pœnam imponere:
contingit enim unum mortale notabiliter
grave æquivalere duobus, aut multis ejus­
dem speciei peccatis mortalibus non ita
notabiliter gravibus : une in judicio Dei
illud unum gravius punitur, quam ista. Et
eadem ratione contingere potest, quod
unum mortale notabiliter grave, quamvis
ex sua specie minus grave sit dignum ma­
jori pœna, et graviori a Deo puniatur,
quam aliud ex specie sua gravius, sed non
adeo grave in circumstantiis intentionis,
delectationis, etc. Ergo ne erret sacerdos,
dum injungit poenitentias, quod Tridenlinum praecavere voluit, asserendum juxta
illius intentionem est teneri pcenitentes
ad manifestandum in confessione omnes
circumstantias, quibus eorum peccata no­
tabiliter aggravantur. Et hoc ultimum
fulciri amplius valet mullis testimoniis
tam Juris Canonici, quam D. Augustini,
in quibus expresse praecipitur, quod pœni­
tentia imponatur major, aut minor pro
gravitate majori, aut minori peccatorum
etiam

DISP. VIII, DUB. IV.

i
,

I

etiam intra oandem speciem, ut exempla,
qaibus id declaratur, ostendunt. Id vero
fieri non valet, nisi pœnitens manifestet
sacerdoti circumstantias notabiliter aggra­
vantes. Nec sermo in eis locis praecise est,
ut quis imaginari posset.de satisfactione
imponenda in poenitentiis publicis, sed
etiam in Confessione Saeramentali, ut
cognoscet consulens ea testimonia.
96. Ad argumentum respondetur illud
leslimonium ex Concilio Vormatiensi desumptum solum evincere, quod pœnitens
debet sua peccata integre confiteri, utconfessario innotescant : quod praestat confi­
tendo omnia peccata in specie, et numero,
et circumstantiis addentibus novam specie
malitiam : nam quæ ejusmodi non sunt,
non dicuntur proprie peccata, nec peccatprum multitudinem augent, licet augeant
malitiam. Monet etiam idem Conci­
lium, ut sacerdos pro injungendis pru­
denter. el proportionabiliter poenitentiis,
dignoscere satagat causas, et modos culpa­
rum : ad quæ non dubitamus pertinere
multoties circumstantias intra eandem
speciem notabiliter aggravantes, et lauda­
biliter commendari earum explicationem.
Sed tamen per se loquendo earum confessio
non est opus debitum ex jure divino pro
absoluta confessionis integritate ; sed est
opussopererogationis, et consilii pro ma­
jori confesssionis perfectione, humilitate
pcenitentis, et notitia confessarii. Etres ita
olim contingebat, ut ex aliis testimoniis
relatis in calce secundæ confirmationis
colligitur : at non ex necessitate Sacra­
menti, sed ex fervore charitatis, iliaque
orta apud multos fideles praxi : s icut et
confiteri venialia, et pro his injungere
graves poenitentias, ut constat ex Decreto
Borcardi Episcopi Vormatiensis (unde lo­
cas objectus desumptus fuit), lib. 19, cap.
5;ibi namque imponitur jejunium decem
dierum in pane, et aqua accedenti ad pro­
priam uxorem, ubi constaret eam conce­
pisse. Quod tamen non est mortale, sed
adsommurn veniale, ut docet communis
sententia nisi occurrant talia motiva,ut nec
veniale sit. Fiebant ergo, et ordinabantur
ex fervore charitatis, et districtioris per­
fectionis zelo ·. sed non erant debita jure
divino, nec modo obligant, nec valent in
argumentum adduci.
Undead primam confirmationem posse­

277

mus respondere illa Ritualis Romani verba
non esse præceptiva, sed exhortativa ad eonermanifeslandum cum omnimoda claritate,
etiam non necessaria, cuncta ad conscien­
tiam spectantia. Sed hac responsione non
egemus: nain cum Rituale loquitur de
circumstantiis explicatu necessariis, intelligendum est de illis, quæ mutant speciem ;
non de præcise aggravantibus,quæ in nos­
tra, et communiori sententia non debent
necessaria explicari per se loquendo. Si
vero indirecte, et per accidens ob pecu­
liare motivum illas confiteri opus sit, Sa­
cerdos interroget pœnitenlem : quod ad sum­
mum ex eo testimonio concluditur. Idque
non semel continget pro necessitate dispo­
nendi convenientem modum restitutionis
faciendæ, vel vitandi imminens aliquod
pœnitenti, aut aliis periculum, quod ex
peccatorum confessione incipit confessario
aliqualiter innotescere, sed nisi explicatis
circumstantiis nequit perfecte dijudicari,
nec præcaveri, ut oportet. Probatio autem
contraria huic confirmationi inserta nihil
valet : quia circumstantiæ mutantes, et
addentes species satis frequenter distin­
guuntur contra speciem, el numerum pec­
catorum, ut evidenter constat ex Concilio
Tridentino sess. 14, cap. 5 ; nam primo
statuit confiteri debere species, et nume­
rum peccatorum ; deinde non paucis inter­
positis collegit secundo confitendas neces­
sario esse circumstantias mutantes spe­
ciem. Unde ex eo, quod Rituale prius
recensuerit speciem, et numerum pecca­
torum, et post addiderit circumstantias
explicatu necessarias; minime sequitur in
prioribus verbis comprehendisse circums­
tantias mutantes speciem ; et per sequen­
tia significasse solas circumstantias nota biliter aggravantes ; sed tenendum est
oppositum, nempe loqui de circumstantiis
mutantibus speciem, ut peccatis in specie
et numero contra positis,ut etiam contrapositæ fuerunt in Concil. Trid. loco cit.
97. Ad secundam confirmationem res- Enedj.
pondetur negando secundam antecedentis, ter convel assumpti partem : oppositum enimliruK,t·2
constat satis manifeste ex supradictis num.
90. Unde a Suario, qui huic parti tantas
vires detulit, ut relatis verbis Concilii
dixerit : a Hæc verba æque in his circums« tantiis locum habent, » nempe in non
variantibus speciem sed aggravantibus no-

278

»

·.

DE PCENITENTIA.

labiliter, inquirendum essel, an propterea ' « lima Decalogi præcepta commissa, quæ
sentiret ex doctrina principiisque Triden« nonnunquam animum gravius sauciant,
tini æque certo, et evidenter inferri has
α et periculosiora sunt iis, quæ in manicircumstantias esse necessario confitendas,
« festo admittuntur, o Unde minus recte
■an solum probabiliter ? Quamvis nec id
transcripsit Suarius, « quia animum graabeo sciscitari oporteat, qui aperte fatetur
« vius sauciant, etc., » quasi Concilium si­
nostram sententiam esse probabilem, et
gnificaverit hanc esse rationem illa con­
suam probabilitatis limites excedere. Si­
fitendi : nam in Concilio non est vox quia
mili namque interrogationi occurrens loco
denotans causajitalem, sed vox qux deno­
cit. num. 11, ait : « Respondeo rem ipsam
tans majus esse periculum in non mani­
« non esse ajque certam, quia non est in
festandis occultis. Minus etiam recte
• terminis diffiuila, ac tradita. Deinde nec
transcripsit Suarius vocem plerumque, loco
«illationes, seu argumentationes sunt
vocabuli nonnunquam, quo utitur Conci­
« æquecertæ : quia certius est sub illa dislium ; nam habent significationes longe
« tributione omnium peccatorum.quæ condiversas, et plerumque denotat majorem
t fitenda sunt, comprehendi species, vel
frequentiam,nonnunquamaulem minorem.
« etiam numerum, quam circumstantias
Sed his Suario permissis, et quod locus
« has aggravantes. » Et rursus post pauca
Concilii importet sensum causalem, nihil
nempe num. 13, fatetur probabilitatem
inde hauriri valet ad promovendum obli­
nostra assertionis. Unde fit primo, oppo­
gationem, quam negamus, confitendi cir­
situm solum probabiliter posse colligi ex
cumstantias intra speciem notabiliter
Tridentino, non autem necessaria atque
aggravantes.Nam Concilium supponit obli­
efficaci illatione : atque ideo longe aliter
gationem confitendi omnia peccata mor­
se gessisse Concilium in ordine ad has cir­
talia in specie, et numero, ut immediate
cumstantias, ac in ordine ad illas, quæ
statuerat. Hinc vero colligit confitenda
mutant speciem ; istæ enim necessario ex­
etiam esse peccata occulta, sive interna,
plicari debent in confessione, ut Conci­
quamvis non manifestata per actum exte­
lium expresse docuit, ac diffini vit. Fit se­
riorem.ut sunt illa,quæ commitlunturconcundo : Suarium falso asseruisse : « Hæc
tra duo ultima Decalogi præcepta. Hacqae
« verba æque in his circumstantiis locum
additione opus habuit Concilium obaliquos,
< habent : » nam si æque locum haberent,
qui de prædicla obligatione olim el tone
æquam, aut æqualem inducerent in omni­
dubitarunt, ut constat ex supradictis a na.
bus circumstantiis tam mutantibus spe­
60. Sed Concilium illa etiam peccata sub
ciem, quam pracise aggravantibus obliga­
obligatione confessionis com prehendit,quia
tionem, et certudinem : quod ille non
nullam habuit causam excipiendi illa,
admittit, neque valet. Fit tertio, prædic­
quippe « quæ nonnunquam animum gra­
tum Suariam non immerito notatum
ti vius sauciant, et periculosiora sunt iis,
fuisse inconsequentiæ, et contradictionis
a quæ in manifesto admittuntur. » Solent
in dictis, a sucio Joanne Dicastillo loco
enim importare malitiam specificam longe
cit. num. 185. Non enim ista cohærent,
majorem, ut patet comparando desiderium
« Illationes, et argumentationes non sunt
mortis proximi cum externa aliqua per­
« æque certæ. » Et a Verba æque in his
cussione gravi sine intentione occidendi.
« circumstantiis locum habent. » Verba
Hinc vero nihil concluditur aut a paritate,
enim, si æque probant, æqualem præstant
aut verbis pro circumstantia pure aggra­
argumentationem : ergo e converso, si ar­
vante ; siquidem nec format, nec auget
gumentatio non est æque certa, nec verba • novam speciem, aut numerum peccato­
habent æqualem locum.
rum ; sed omnia in specie, et numero
His tamen relictis, quæ non mullum re­
peccata recenseri queunt, illa suppressa.
ferunt, ad primam illius assumpti, vel an­
Ad secundam ejusdem partis probatio­
tecedentis probationem respondetur inte­
nem falemur petendam esse omnium pec­
grum locum Concilii ita se habere. Statuit
catorum veniam a Deo cum aperta confes­
primo confitenda esse omnia peccata mor­
sione, ut loquitur Tridenlinum. Sedeam
talia, et mox subjunxit : « Etiam si occulipsum Conciliumsolum diffinierit confiteri
α tissima sint, et tantum adversus duo uldebere omnia peccata in specie,et numero,

et
1

T.

" *

>

‘

“

■*

î

DISP. VIII, DUB. IV.
el circumstantiis speciem mutantibus, et
non amplius quantum ad necessitatem
confitendi collegerit ex verbis Christi istud
Sacramentum instituentis : plane conse­
quitur tunc juxta Tridentinum fieri aper­
tam peccatorum confessionem, cum pœni­
tens exponit omnia sua peccata in specie,
et numero, et in circumstantiis mutantibus
speciem ; quidquid fuerit pro ejus arbitrio,
aut causa speciali occurrente, de manifesta­
tione circumstantiarum intra speciem nolabililer aggravantium. Istae namque, sicut
non pertinent de necessitate ad confessio­
nem, ita nec ad apertam confessionem.
98. Unde ad probationem tertiam, ad­
missa majori, negamus minorem : quia si
relata Concilii verba, et motiva in eis
expressa æque militarent in circumstan­
tiis intra speciem notabiliter aggravanti­
bus, ac in circumstantiis mutantibus spe­
ciem ; fieret tam de fide esse necessitatem
confitendi illas, ac confitendi istas : et si­
militer non minus colligi ex verbis Christi
illam,quam istam necessitatem, siquidem,
ut probatio intendit, motiva, et verba
Concilii æqualiter probant in omnibus, et
eisdem accommodantur. Consequens vero
est evidenter falsum : nam circumstantias
addentes, sive mutantes speciem debere
confiteri est de fide, et expresse diffinitum
a Concilio ; sed debere confiteri illas, quæ
solum intra eandem speciem notabiliter
aggravant, nec est de fide, nec diffinitum
a Concilio ; quin potius sententia id negans
est communior, et probabilior affirmante,
ut constat ex hactenus dictis. Rursus Con­
cilium ex Christi verbis, et Sacramenti
institutione expresse colligit obligationem
confitendi circumstantias mutantes spe­
ciem; sed de illis, quæ intra speciem nota­
biliter aggravant, nec mentionem ullam
fecit. Absurdum itaque est, ac plane non
prorsus immune ab injuria in Sacram Sy­
nodum dicere rationem ab illa assertam
pro confessione circumstantiarum mutan­
tium speciem æque militare, atque urgere
in notabiliter aggravantibus : inde enim
fieret Concilium irrationabiliter, et injuste
processissediffiniendoconfessionem aliqua­
rum, et non omnium: præsertim cum ubi­
cumque de confitendis agit, addat ly mu­
tantis speciem, per quod quasi positive
excludit alias, quæ speciem non mutant.
Kalio itaque primaria, et quasi demonstra­

279

tiva, ut circumstantiae mutantes speciem
confiteri debeant, non alia est, neque esse
potest, quam Dei voluntas, sive Christi
institutio.His autem præsuppositis, adjecit
Concilium aptissimam congruentiæ ratio­
nem haerentem prorsus conditioni Sacra­
menti illis verbis:aQuod sine illis (circun« stant iis mutantibus speciem) peccata ipsa
a neque a pœnitentibusintegreexponantur,
a nec judicibus innotescat, et fieri nequeat,
a ut de gravitate criminum recte censere
a possint, et pœnam, quam oportet, pro
a illis, pœnitentibus imponere. » Quod
motivum non ita appropriari (in quo mul­
tum falluntur Adversarii), valet circums­
tantiis notabiliter aggravantibus. Et ratio
disparitatis est : quoniam, ubi adest cir­
cumstantia speciem peccati mutans, jam
adest nova species peccati, ut ex terminis
liquet : et ubi non explicatur circumstan­
tia speciem mutans, consequens est igno­
rari quandam speciem peccati, et subinde
hujus gravitatem ; sicut enim ignorata
specie, ignoratur simpliciter peccatum,
sic etiam ignoratur simplicer peccati gra­
vitas, et pœna, quam oportet juxta gravi­
tatem ejus imponere. E converso autem
ubi circumstantia non mutat speciem, sed
praecise intra speciem notabiliter aggravat,
quamvis ea non declaretur, potest vere,
proprie, et simpliciter declarari peccatum.
Quidditas enim cujuslibet rei consistit in
specifica ejus ratione ; atque ideo declarata
specifica peccati ratione, declaratur simpli­
citer ejus quidditas. Circumstantia autem,
quæ solum habet notabiliter aggravare,
est absolute extra rationem specificam
peccati, et ad eam comparatur per modum
accidentis. Et propterea licet talis circums­
tantia non explicetur, potest cognosci
gravitas peccati simpliciter talis, videlicet
quantum ad rationem specificam. Unde
congruentiæ ratio, quam Concilium Tri­
dentinum, supposita Christi institutione,
assignavit pro obligatione confitendi cir­
cumstantias mutantes speciem, minores
longe vires habet in circumstantiis, quæ
retenta specie solum addunt augmentum
accidentale.Nec pro imponenda satisfactione
requiritur in sacerdote accuratior cognitio:
nam sufficit cognoscere distincte species,
et numerum intra quamlibet speciem
peccatorum : inde enim pendet simpliciter
illorum gravitas quidquid fuerit de incre-

280

’Μ

> K.

DE l’ÜENIT'ENTIA.

mento accidentali majori, aut minori,quod
sufficit in confuso cognosci, et quod multoties vel conantibus pœnitenle, et confes­
sant) in magis explicita earum declara­
tione, et notitia, nequeunt amplius innocescere.ut patet in intensione, delectatione,
et libertate peccandi, ut ponderavimus
num. 92. Ex quibus patet ad testimonia
Concilii Vormaciensis, et D. Augustini, quæ
in calce hujus probationis expendebantur :
non enim continent obligationem ex jure
divino, sed supererogationem ex fervore,
et zelo fidelium, ut occurrentes argumento
incommuni respondimus, num. 96.
Negandum tamen propterea non est
Christum hujus sacramenti auctorem po­
tuisse instituere, et pr.ecipere, quod prædictæ circumslantiæ intra speciem aggra­
vantes exponerentur in confessione, ut
exponendas affirmat contraria nobis opi­
nio : in hoc enim nulla occurrit contra­
dictio. et aliunde adesset aliqua congruen­
tias ratio, qualem ista confirmatio ex­
pendit. bed quod ita disposuerit, nobis
non constat, sed magis oppositum ; nam
Ecelesia, quæ ex verbis, et institutione
Christi colligit, ac diffinivit circumstantias
mutantes speciem debere confiteri, nihil
tale docet, aut diffinit de illis, quæ præcise
habent intra speciem aggravare. Ubi au­
tem ita constat de Christi institutione per
doctrinam, ac diffinitionem Ecclesiæ, va­
nus est recursus ad nostra ratiocinia in
iis, quæ ex sola Dei voluntate dependent.
Quamvis arduum aliunde non sit reddere
rationem, et assignare discrimen, quare
in mutantibus speciem aliter dispositum
fuerit, ac in notabiliter intra speciem
aggravantibus. Nam priores illas expli­
care non ita arduum est, cum facile di­
gnoscantur per objecta, et non soleant ita
plures occurrere : sed in explicandis aggra­
vantibus, undecumque aggravatio suma­
tur, et sumi valeat ex plurimis capitibus,
occurrit maxima difficultas, quæ non im­
merito impossibilitas moralis dici possit:
lex autem debet esse circa frequenter con­
tingentia, et non summe difficilia, ut cons­
tat ex supradictis num. 21; unde exclusa
divina revelatione, quam hactenus non
cognovit Ecclesia, praesumendum est Chris­
tum non præcepisse confessionem circums­
tantiarum non mutantium speciem. Acce­
dit quod substantialis causæ cognitio, tam

in ordine ad statum pœnitentis. quam in
ordine ad injungendum ei prenitentiam,
haberi non potest nisi cognitis omnibus,
quantum fieri valet, ejus peccatis in specie,
et numero : unde omnes species, tam ex
objecto, quam ex circumstantiis debent in
confessione explicari,ut optime collegit, ac
docuit Concil. Trident, loco sæpiuscit
dicens : « Constat enim sacerdotes judi-^
α cium hoc, incognita causa, exercere non
α potuisse, neque æquitatem quidem illos
« in poenis injungendis servare potuisse,
« si in genere dumtaxat, et non potius in
« specie, ac sigillatim sua ipsi peccata de·
« durassent. » Oppositum autem contingit
in circumstantiis notabiliter aggravanti­
bus intra speciem : nam illis non expressis
innotescunt integre peccata quoad essentias
et numerum ; et conformiter ad hanc co­
gnitionem servari valet æquitas, et aequa­
litas in pœnitentiarum applicatione·, præ­
sertim cum illarum quantitas non possit
omnino exacte, et quasi mathematice diffi­
niri, sed prudentialiter, et respective ad
pœnitentis statum, et majorem profectum.
Unde sicut ob hanc rationem opus non est
cognoscere distincte circumstantias nota­
biliter diminuentes, aut mediocriter ; nec
id est in usu fidelium ; itu nec circums­
tantias aggravantes notabiliter. Et ex op­
posito. et pro eodem fine injungendi
æqualem satisfactionem fieret necessarium
etiam esse, quod inter notabiliter aggra­
vantes declarentur aggravantes notabilis­
sime, et in determinato gradu : id vero a
nemine dictum est, et nimium conscientias
obstringit. Quam doctrinam compendiose,
et clare tradit D. Thom, loco supra cit. ubi
eidem difficultati occurrens ait: «Adse-D.nv
a eundum dicendum, quod determinata
< quantitas peccati non potest sacerdoti
« innotescere, quia nec ipse peccator scit.
a Unde sufficit, quod cognoscat quantitaa tem, quæ ex specie peccati consurgit. »
99. Nec refert, si opponas; pœnitenlem,
qui non explicat has circumstantias, ne­
gare virtualiter, quod peccatum habeat
tantam gravitatem, quam vere habuit:
unde fieret illum ita se gerendo impedire
justam impositionem condignæ satisfac­
tionis : quod alienum est ab institutione,
et fine hujus sacramenti. Sequela ostendi­
tur : nam, cum sit duplex modus pec­
candi, alius ordinarius, et alter extraordi­
narius

DISP. VIII, DUB. IV.

narius cum notabili gravitate ex inten­
sione, aut aliis capitibus ; si pœnitens non
explicet hunc excessum, negat virtualiter
illum. Idque vel ex eo constat, quod con­
fessorius in tali casu temere judicaret ma­
jorem illam gravitatem, quae non explica­
tura pœnitente. Qui ergo eas circumstan­
tias tacet, illas virtute negat, atque ex
modo agendi excludit.
Hæc, inquam, objectio, qua utitur Suaarnt rezdisp. cit. num. 10, est satis futilis, et
r'a diluitur ex dictis: nam, cum manifestatio
talium circumstantiarum non cadat sub
præcepto ; pœnitens illas non declarans
alitur jure suo, absque ulla intentione
fallendi confessarium, et sine aliqua oppo­
sitione ad finem sacramenti. Quare in
praedicto casu illa? non negat, etsi non
confiteatur : quia non vult confiteri nisi
quod debet. Confessarius pariter neutrum
judicium format de illa aggravatione acci­
dentali intra speciem : sed judicat, ut de­
bet de essentiali, et numerica gravitate
peccatorum, circa alia suspendens judi­
cium, præsertim si sciat hujusmodi cir­
cumstantias posse in confessione omitti :
quod paucos Confessarios existimamus la­
tere. Quare, si in tali casu judicaret pec­
catum fuisse non solum mortale, sed nota­
biliter grave, temere judicaret nullum ad
id dante pœnitente fundamentum ex suo
silentio. Quod autem dicitur de modo ordi­
nario, et extraordinario peccandi, nihil
valet, et frequenter fallit : nam in quibus­
dam peccatoribus modus ordinarius est
cum aliquo notabili excessu in malitia
intra speciem, sive illa sumatur ex inten­
sione, sive ex aliis capitibus : quod autem
non peccent cum illo excessu est magis
ι&· extraordinarium, ut bene observavit Dicastilloloco cit. nu. 193. Quare ex tali
differentia nulla in his discernendis certa
regula assumi valet, ut cum circumstan­
tia notabiliter intra speciem aggravans
non explicatur, et eo ipso contraria ne­
gator.
1Φ- 100. Arguitur secundo: nam circums'i'LIlantiæ desumptae ex sola continuatione
operis peccaminosi, vel ex incremento
objecti intra eandem speciem solum sunt
cjrcumstantiæ intra speciem notabiliter
aggravantes ; et tamen necessario debent
in confessione explicari : ergo falsum
universaliter est, quod statuimus circums­

281

tantias præcise notabiliter aggravantes non
cadere sub præcepto confessionis. Major,
el consequentia patent. Minor autem quan­
tum ad operis continuationem suadetur,
nam qui uno actu continuato peccat per
duas horas, gravius peccat, quam si in di­
midia hora peccaret diversis actibus quin­
quies, aut septies ; sed in hoc casu tenetur
pœnitens confiteri peccata intra illud spa­
tium commissa : ergo etiam tenetur con­
fiteri, quod peccaverit continuo per duas
horas. Alia etiam minoris pars quantum
ad augmentum objecti intra speciem
facile ostenditur : nam furtum mille au­
reorum æquivalet pluribus fartis mino­
ribus v. g. centum aureorum per decem
actus, quorum quodlibet sit peccatam
mortale ; quin illorum simul, et divisim
sumptorum malitiam incomparabiliter
superat ; sed homo tenetur confiteri ex­
presse decem illa furta, ut nemo negat :
ergo pariter tenetur exprimere inconfessione, quod uno actu mille aureos furatus
fuerit.
. - ■ '·<·■
Confirmatur: nam, qui uno actu occidit Confirtres homines, debet numerum occisorum œaU0‘
confiteri, ut num, 79 statuimus : et tamen
illa multiplex occisio solum est circums­
tantia notabiliter aggravans intra eandem
speciem : ergo tenemur explicare has cir­
cumstantias notabiliter aggravantes.Minoi·
probatur exemplo furti immediate propo­
siti,-in quo major, aut minor quantitas rei
ablatæ non variat speciem peccati, nec ad­
dit circumstantiam, quæ speciem mutet ;
sic etiam contingit in occisione unius, duo­
rum, aut multorum uno ictu exeeuta :
sicut namque partes singulæ rei ablatæ.
si divisim,et distinctis actibus surriperentur, constituerent diversa objecta, et ter­
minarent diversa furta ; ubi autem simul
concurrunt et eodem auferuntur actu,cons­
tituunt unicum objectum magis grave in­
tra eandem speciem : sic etiam tres ho­
mines, si divisim accipiantur, et diversis
actionibus occidantur sunt plura simpli­
citer objecta, et terminant distincta homi­
cidia ; sed ubi conjunguntur, et per mo­
dum unius unica percussione necantur,
sunt unum objectum, et terminant unum
homicidii peccatum,quamvis gravius intra
homicidii speciem ob majus augmentum
objecti.
Ad argumentum, cui multum deferunt

DE PŒNITENTIA.

aijqui Juniores, respondetur ipsum in eosBentam.dem regerendo ut excessive probans, et
ultra quam illi docent. Idque in duratione
peccati ostenditur : nam demus peccatum
odii v. g. durasse continuo per spatium,
in quo recitatur salutatio Angelica, pro­
fecto in eodem spatio possent elici 1res
actus odii discontinuât! ; et si elicerentur,
deberent in confessione recenseri, quia
sunt distincta numero peccata : ergo pari­
ter debetexplicari circumstantia,quod illud
numero odium duraverit per unam salu­
tationem Angelicam, quippe quod æquivaleat tribus actibus odii, illosque in ma­
litia excedat. Quod tamen nemo dicet, nam
illa duratio fuit absolute brevis, nec addit
circumstantiam notabiliter gravem (de qua
disputamus), sed magis diminuentem.
Ergo argumentum desumptum ab æquivalentia, aut excessu unius actus comparative
ad plures nihil evincit. Idem apparet in
quantitate, sive augmento objecti : quia
unum aureum, licet sit quantitas suffi­
ciens ad peccatum mortale furti, nihilomi­
nus non est quantitas adeo magna, ut re­
putari debeat circumstantia in ea specie
notabiliter aggravans, et necessario in
confessione exponenda, adhuc in sententia
nobis opposita. Fiat itaque argumentum,
si quis per unum actum surriperet dimi­
diam partem aurei, peccaret mortaliter,
est enim in Hispania quantitas ad id suf­
ficiens : et rursus si alio tempore, et actu
tolleret alteram dimidiam aurei partem,
similiter peccaret mortaliter ob eandem
rationem : et teneretur unum, et alterum
furtum in confessione aperire. Cum igitur
furtum unius aurei æquivaleat illis duobus
furtis medietatum ; sequitur circumstan­
tiam unius aurei debere in confessione ex­
plicari Quod apparet ridiculum ; siqui­
dem rem ablatam fuisse unum aureum
nemo prudens judicat aggravare supra spe­
ciem notabiliter furtum, sed potius dimi­
nuere, retenta specie, malitiam. Signum
igitur est argumentationem ab his compa­
rationibus sumptam nihil concludere.
101. Quare ad argumentum omissa ma­
jori, negamus minorem. Ad cujus primam
probationem concessis præmissis, negamus
consequentiam. Et ratio disparitatis cons­
tat ex hactenus dictis : nam jure divino
obligamur confiteri species, et numerum
peccatorum, ut ostendimus dub. præcesolvitur

denti : non obligamur autem confiteri
circumstantias notabiliter intra speciem
aggravantes, ut in isto ostensum est.Porro
qui in dimidia hora quinquies, aut septies
elicit diversos, ac distinctos actus odii, tot
numero peccata committit : et propterea
tenetur illa in confessione explicare. Qui
vero unum odium per duas, aut plures
horas sine interruptione continuavit, so­
lum commisit unum specie, et numero
peccatum ; et illud ita confitendo suæ obli­
gationi satisfacit ; quidquid fuerit de ex­
cessu in malitia illius peccati per compara­
tionem ad peccata alterius eadem, aut
minori duratione commissa : nam hic ex­
cessus pertinet ad circumstantiam non
variantem speciem, sed intra illam nota­
biliter aggravantem, quam confiteri non
tenemur, ut constat ex supra dictis. Quæ
disparitas urgenter ex eo confirmatur,
quod in priori casu certum est de fide,
quod homo tenetur confiteri illa peccata
numero distincta ; sed in secundo obligari
ad confitendum illum malitiae excessum
sive illam circunstantiam continuationis,
non est certum de fide, quin nec absolute
certum, cum nostra sententia sit commu­
nior, et probabilior contraria. Et respon­
sio nostra accipienda, ut decet est in sensu
formali, et quantum argumenti merita
petunt, nempe ex suppositione, quod actus
a principio inchoatus fuerit per illud spa­
tium absque interruptione : tunc enim est
idem numero cum sola aggravatione exduralione notabili. Contingere autem potest,
et non raro solet,quod licet actus videatur
esse unus, et continuari : nihilominus in­
terrumpatur, et discontinuetur : difficile
quippe est persistere in eodem actu interno
sine ulla discontinuatione per longum spa­
tium ob summam vertibilitatem imagina­
tionis, et plura occurrentia, quæ attentio­
nem, et affectum erga idem interrumpunt.
In casu igitur, quo aliquid simile contin­
git, aut de eo prudenter dubitatur, opor­
tebit spatium durationis explicare, ut ibi
explicentur diversa numero peccata, quæ
»verosimile est in eo contigisse : quæ ne­
cessitas non oritur ex circumstantia nota­
bilis durationis, sed ex alia longe diversa
radice, nem pe ex multiplicatione numerica
peccatorum, quæ in ea solent occurrere.
Recolantur dicta dub. præced. § 3, et
num. 78.

Ad fecundam ejusdem minoris proba­
tionem desumptam ex augmento quantita­
tis objecti, 'omissis responsionibus Vasquii
lococit. num. 36, Lagonis num. 125, Dicjslill. num. 200, et aliorum qui multum
variant in explicando, an quantitas rei
ablatæ sit sola circunstantia in peccato
farti, an complementum substantiale ob­
jecti illius ; et consequenter an debeat ex­
plicari in confessione, vel non), responde­
tur sicut ad procedentem, concedendo
præmissas, et negando consequentiam, et
damusetiam eandem disparitatis rationem.
Quoniam, qui furatur centum aureos per
decem actus distinctos, tot idem numero
peccato furti committit : est autem obli­
gatio ex jure divino confitendi in individuo
numerum peccatorum : et propterea qui
centum aureos furatur per decem actus di­
versos, debet tales actus, sive numerum
peccatorum confiteri ; sed ubi quis unico
actu surripil ab eodem domino mille aureos, non committit nisi unicum numero
furti peccatum, cum circumstantia tamen
notabiliter illud intra illam speciem ag­
gravante ob magnitudinem rei ablatæ.
Inde sicutnon tenetur alias circumstantias
exponere notabiliter aggravantes, sic nec
istam, sed satis est explicare illud nu­
mero peccatum, dicendo, semel furatus
sum quantitatem sufficientem ad mortale.
Adjecimus tamen, ab eodem domino : quia,
si diversi notabile damnum ex eo furto
paterentur, tot essent peccata furti numero
distincta distinctione morali per ordi­
nem ad prudentem aestimationem, quot
forent personae illæ actu physico furandi
graviter damnificatae, ut explicuimus loco
citato, et magis constabit ex immediate
dicendis.
litcaconfirmationem, concessa majori,
negamus minorem : quoniam obligatio
manifestandi in tali casu numerum occiso­
1?
rum non ori tu r ex circumstantia præcise ex
parte objecti notabiliter aggravante ; sed
ex multiplicatione numerica peccatorum
occisionis in eodem physice actu, ut loco
citato explicatum est : sunt enim in aesti­
matione prudenti tot moraliter homicidia,
quot sunt occisi, et est prorsus de mate­
riali, quod id uno, vel pluribus actibus
fiat. Unde apparet disparilas inter hunc
casum, el alium proxime propositum furantis uno actu plures aureos ejusdem do-

mini : nam cum uno actu, vel ictu inter­
ficiuntur 1res homines, dantur tria objecta
adæquata, et completa simpliciter numero
distincta, nec inter se comparantur tanquam partes, ex quibus unicum objectum
totale resultet : quocirca eorum occisio
importat tria peccata numero distincta in
confessione aperienda. Et idem proportionabiliter dicendum est de eo, qui uno
verbo plures personas infamat : committit
enim tot numero mortalia, quot voluit in­
famare personas, aut quas praevidit, aut
providere debuit eo verbo infamandas.
Sed ubi unico actu, et ab eodem Domino
surnpiuntur mille aurei, quamvis eorum
quilibet seorsim sumptus esset quantitas
sufficiens ad mortale : nihilominus simul
sumpti, et sublati comparantur, ut partes
ad quantitatem totalem per modum unius
ablati : et componunt unum objectum ma­
jus in materia furti. Quare ibi non adest
nisi unum numero peccatum furandi cum
circumstantia majoris quantitatis intra illam speciem notabiliter aggravantis. Linde
sufficiet confiteri unicum furtum grave,
suppressa circumstantia majoris notabiliter
quantitatis, juxta resolutionem hactenus
traditam.
102. Sed insistes, et sit tertium argu- iosUn.
mentum ,.: nam in isto casu ubi. confessalia·?1 a
argum.
rius audit furtum grave, potest a pœmtente inquirere quantitatem rei ablatæ, et
pœnitens tenetur rem aperire, ne illam
vel negans, vel supprimens, vel varians
fallat confessarium ; et quia ubi judex
juste interrogat, tenetur reus respondere
ad interrogata : signum est ergo, quod pœnitens debet confiteri circumstantias intra
eandem speciem notabiliter aggravantes,
ut major notabiliter quantitas se habet ad
furtum. Nec proderit respondere non obiigari absolute, sed solum supposita inquisitione, aut interrogatione per confessarium. Nam contra hoc est,quod, cum istud
judicium sit spontaneum, tenetur pœnitens sua sponte dicere id ipsum, quod interrogitus] a confessario dicere debet :
prosertim cum confessarius non possit
juste inquirere de his, quæ pœnitens non
habet obligationem manifestandi. Unde in
idem recidit, quod sacerdos possit inquirere de circunstantiis notabiliter aggravantibus, et quod pœnitens vel non interrogatus illas exponere debeat.

fi
Q

i
|
I
I
:l
i
8
h

j S
;·
i
κ
p
I
1
1
■
&
fl
I
fl
J
fl
B
;I
I

284

DE PCENITENT!A.

y
♦
l··'
? ? 7

Respondetur duobus modis, aut in duo­
bus casibus posse contingere, quod confes­
sarius interroget de circunstantiis notabi­
liter aggravantibus ut de quantitate furti.
Primo, ubi aliter nequit cognoscere sta­
tum, et dispositionem pœnitentis, ad quæ
cognoscenda jus habet, cum judex sit, et
medicas, ut possit justam sententiam, et
congruam decernere medicinam. In quo
casu pœnitens tam interrogatas, quam non
interrogatus tenetur suum statum, et dis­
positionem manifestare, atque ideo, et il­
las circunstantias peccatorum notabiliter
aggravantes, quæ pro his dignoscendis fue­
rint necessariæ. ul argumentum recte pro­
bat. et in dubii limine supposuimus, doViSq. centque Vasquez, Lugo, Dicastillo, et alii
Vaw.
nostræ assertionis patroni. Quæ necessitas
Lugo.
non oritur ex circumstantia notabiliter ag­
gravante, quantum est de se sola, aut pro
sola debita confessionis integritate, sed ex
aliis capitibus. Verbi causa, demus in ali­
quibus dioecesibus furtum mille aureorum
esse casum, sive peccatum Superiori reser­
vatum. Pœnitens, qui illud commisit,
debet tam requisitus, quam non interro­
gatus illam circumstantiam manifestare,
ut confessarius sciat, qualiter se gerere
debeat in absolvendo. Sed ea obligatio non
orirur ex generali conceptu circumstantiæ
notabiliter aggravantis ; siquidem furtum
quingentorum aureorum importat etiam
notabilem intra speciem aggravationem :
et tamen opus non esset illam quantitatem
manifestare ; quia solum furtum mille
aureorum supponitur reservatum. Idem
etiam contingeret, si confessarius pœni­
tentem confitentem aliqua furta interro­
garet de consuetudine furandi, teneretur
profecto illam, si haberet, manifestare,
ut constat ex decreto Innocenti XI. hanc
(58 inter alias) propositionem condemnan­
tis : « Non tenemur confessario interro« ganti fateri peccati alicujus consuetudi« nem. » Quæ obligatio non fundatur in
sola aggravante circumstantia (si dalur)
peccandi ex consuetudine, nec in integri­
tate per se requisita ad confessionis valo­
rem. Unde Solus, Cano, Suarez,et alii plu­
Sotas.
Cano.
rimi, quibus relatis subscribit N. FrancisSuarez.
cas cap. 8, punct. 4, n. 67, docent consue­
tudinem peccandi per se loquendo non esse
necessario explicandam in confessione :
nam ex opposito fieret pœnitentem
V

· -·

ad confitendum sæpius eadem peccata ;
quod videtur nimis onerosum, et non suf­
ficienti motivo per se loquendo afiirniari.
Sed talis obligatio qualem juxta decretum
allegatum non negamus, fundatur in alia
radice jam insinuata, quod, scilicet, confessarius nequii aliter cognoscere multoties statum pcenitentis. ut patet cum confi­
tetur plurima perjuria : nam si id habet
io consuetudine,quam vincere non satagii,
est in occasione proxima peccandi. Et ut
id cognoscat confessarius, et videat, an
possit absolvere, et de remedio provideat,
potest interrogare de consuetudine, et pœ­
nitens debet directe ad hæc respondere.
Ceterum ista sunt accidentalia respectu
circunstantiarum notabiliter intra speciem
aggravantium, si secundum se, in genere,
et præcisive ab his accidentibus conside­
rentur: unde non opponuntur nostræ as­
sertioni, qua· per se etiam, et in genere,
ut doctrinalem decet, procedit.
Secundo modo contingit confessarium
inquirere de his circumstantiis, non ob
motiva aliqua specialia, et accidentalia,
qualia proxime recensuimus; sed quia
vult, vel quia in ea opinione est, quod ag­
gravantes notabiliter intra speciem debent
in confessione explicari. Et tunc pœnitens,
qui scit saltem practice, et ex aliorum tes­
timonio, nostram sententiam negantem
esse tutam, communiorem, et probabilio­
rem contraria, non tenetur ad illam con­
fessarii interrogationem respondere : sed
potest cum reverentia dicere se expli­
cuisse, quod debuit, et posse reticere, quod
tacet, nec ad amplius teneri : quia scit
circumstantias notabiliter aggravantes, v.
g. quantitatem rei ablatæ. de qua inquiri­
tur. non esse materiam necessariam con­
fessionis. Et his dictis nequit confessarius
illum amplius cogere, nec illi ex vi hujus
absolutionem denegare : quia pœnitens
procedit secundum tutam, et probabilem
opinionem, atque ideo recte agit, et cum
eo se potest, ac debet confessarius confor­
mari, ut dicemus disp... num... Consule­
remus tamen in praxi, quod pœnitensex
una parte semper clare se gerat cum confessario, iliique directe respondeat, nisi
videat evidentissime frustra, et vane ab
j illo interrogari ; et quod ex alia parte con­
fessarius non sit nimius in inquirendo nisi
præcise pro suo munere necessaria : nam

I

I

I
.
I

'

pœnitentem in actu confitendi decet omnis
humilitas erga confessariurn ·, et hunc om­
nis. discretio in non molestando illum,
plusquam oportet.
103, Hunc modum occultandi in furto,
ct similibus circunstanlias intra species
notabiliter aggravantes docent communi­
ter nostra? assertionis patroni, et quidem
merito, nam ejus veritate supposita, nihil
habet, quod improbetur. Sed eorum aliqui
satis recentes docent alium modum illas
occultandi, nimirum negando circunstanliam, de qua inquiritur, et aliud quid sub­
stituendo. Ut, si quis furatus fuisset centum aureos, et diceret surripuisse decem.
Moventur autem : quia pœnitens ita se ge­
rens solum negat id, quod fateri non tene­
tur ; et aliunde fatetur illud peccatum surripiendi decem aureos, quod vere admisit.
Sic Emmanuel a Conceptione disp.3,quæst.
10, qui quamvis num. 457, id formidolose,
,\s^et quasi sub dubio proponat ; postea vero
^allatis insui patrocinium Leandro,Moya,
Arriaga, et quodam Joanne de Albarro
(quem non cognoscimus) prædiclam res­
ponsionem amplectitur n. 462, et non so­
lum, ut absolute probabilem, sed ut sibi
probabiliorem. Et si illi cum communi
nostra sententia objiciamus, quod licet in
exemplo furti liceat non explicare deter­
minatam quantitatem, ex qua aggravatur;
quia hæc ipsa continetur, et dicitur in con­
fuso confitendo furtum quantitatis gravis:
minime tamen licitum est confiteri deter­
minate quantitatem minorem, ut decem
loco centum aureorum ; quoniam id foret
confiteri furtum, quod non fecit. Sicut qui
occidit Petrum, satisfacit confitendo se oc­
cidisse hominem, quia ibi includitur Pe­
trus; sed non satisfacere dicendo se occi­
disse Paulum ; nam sunt actus numero
diversi, et non dicitur, qui fuit, et dicitur,
qui non fuit, ut recte expendunt Hurtado
disp. 9, diflicul. 4, Lugo disp. 14, num.
172, et disp. 16, num. 123, Tirsus disp. 14,
num. 8. Si hæc, inquam,dicantur, et oppo­
nantur, nihili pendent apud prædictum
Juniorem,sed in universum affirmat licere
in confessione substituere unum objectum
loco alterius, quando sunt ejusdem ratio­
nis. Inde consequenter docet eum, qui oc­
cidit Petrum, satisfacere confessioni, si
dicat occidisse Joan nem: et qui rem habuit
cum .Maria,satisfacere, si dicat concubuisse

cum Joanna : et qui commisit sodomiam
cum puero, satisfacere, si explicet illam
habuisse cum fcemina, idque confirmat
ex Moya docente peccantem cum mula sa­
tisfacere dicendo peccasse cum equa. Et ex
eadem doctrina colligit (quo filo consequenliæ nescimus) num. 433, eum, qui per
aliquod spatium desideravit Mariam nup­
tam, et immediate sine prioris voluntatis
retractatione per aliud spatium Joannam
etiam nuptam concupivit, unam loco alte­
rius immediate substituendo, satisfacere
confitendo præcise se habuisse desiderium
peccandi cum nupta : quia differentia illa
inter objecta solum esset materialis, et in
esse physico, non autem in ordine morali
propter immediatam successionem objec­
torum ejusdem rationis.
Sed istum dicendi modum reluctanterRefeliiexpendimusex sola intentione refellendi 'θρ^^5
rem nostro judicio absurdissimam, et sine
magno animarum dispendio, et erga sacra­
mentum irreverentia minime practicabilem. Quid enim hac opinatione introduce­
retur, quam in sacramento copiosa seges
mendaciorum, sicut in contractibus huma­
nis, ubi homo hominem circuitionibus,
restrictionibus, et mendaciis fallere studet?
Longe exulare a vero dolore, et legitima
dispositione illum putamus, qui his arti­
bus, et substitutionibus fraudulentis utitur,
ne confessarius suum peccatum, ut vere
fuit cognoscat, et de illo judicet. Aptioresque reputandi sunt ii Junioris discursus
pro foro externo, et contentioso, in quo
commendari solent magni fallaciarum le­
galium artifices. Sed a sinceritate, et ve­
ritate sacramenti confessionis procul om­
nino debent abesse , et nullo modo a
Doctoribus excogitari, sed multo magis
propelli. Et quod ad rem præsentem atti­
net, sufficientem disparitatem assignant
Auctores relati : nam, qui centum aureos
furatus fuit, cum cognoscat majorem, aut
minorem quantitatem esse solam circunstanliam intra speciem, et juxta nostram,
et communiorem sententiam non necessa­
rio in confessione explicandam ; suæ obli­
gationi satisfacit confitendo se surripuisse
quantitatem gravem : et ibi in confuso
dicit, quam abstulit. Sed ubi interrogatus,
vel non interrogatus dicit furatum fuisse
decem aureos, satis aperte juxta commu­
nem concipiendi, et significandi modum
>* ■-·
i
J 'l
j
•

X

b- -

.

>

f’,·tu ·,.
·-

286

DE. P (ENITENTI Λ.

negat se amplius quid surripuisse. Mani­ ! liquet. Ex quibus recursus ille unius pec­
festum autem est furtum decem tantum
cati loco alterius refellitur, el falsilatis
aureorum esse distinctum numerice a
convincitur : quoniam confessio, ut est
furto centum aureorum. Atque ideo recte
pars sacramenti, ad sola illa peccata ex­
colligitur ita se gerentem in tali casu con­
tenditur, de quibus tantum est dolor; sed
fiteri furtum decem tantum aureorum,
qui occidit Petrum, non dolet se occidisse
quod non fecit, et negare furtum centum
Joannem, nec id coram Deo verificari
aureorum, quod vere fecit : atque ideo non
potest : ergo qui occidit Petrum, et confi­
legitime confiteri, nec suae obligationi sa­
tetur occidisse Joannem, non facit confes­
tisfacere.
sionem sacramentalem ; sive quæ sit pars
104. Porro quod dicitur de substitutione
sacramenti ; sed debet vel explicare Pe­
unius loco alterius in his. quæ sunt ejus­
trum, vel dicere se occidisse unum homi­
dem rationis, quod in ordine ad pruden­
nem : in quo vere significatur ille, quem
tem aestimationem nihil referre videtur,
occidit, et de cujus occisione coram Deo
ut tot exemplis, et illationibus colligere
dolet. Quod amplius explicatur, el confir­
nititur Junior, refert certe plurimum in
matur in hunc modum : nam qui sacraordine ad sacramentum, et minime susti­
mentaliter confitetur peccata, potest, et
neri potest. Quod, ut breviter, sed tamen
debet dicere dolere de peccatis, quæ confi­
radicitus demonstremus evertendo simul
tetur ; sed qui non occidit Joannem, nec
praedicta exempla, recolendum est. quod
debet, nec potest vere dicere se dolere,
fusius tradidimus disp. praecedenti dub. 4,
quod Joannem occiderit ; cum id non fece­
et praesertim a num. 107, quod, sicut do­
rit, nec ullus de morte Joannis concipi
lor de peccatis, ut sit sacramenti pars.debet
valeat dolor : ergo qui occidit Petrum ne­
fieri sensibilis per eorum confessionem
quit pro hujus manifestatione substituere
sacerdoti factam; sic etiam, ut confessio
Joannem in confessionesacramentali.
sit pars sacramenti, debet fieri dolorosa
Unde omnia exempla, quibus praedictus
per peccatorum dolorem. Quippe sacra­
dicendi modus se explicabat, et protegebat,
mentalis confessio non est mera historia­
falsa sunt, et eodem motivo refellenda.
lis peccatorum recitatio ; sed debet esse de
Peccans enim cum Maria non potest id in
illis accusatio a pœnitente sicut a reo, si­
confessione sacramentali explicare dicendo
mul, et sui accusatore coram legitimo ju­
se peccasse cum Joanna, ut constat ex mo­
dice facta : minime autem foret accusatio,
tivo immediate proposito. Intolerabilius
si supra peccatorum manifestationem non
est secundum, quod dicitur committentem
adderet dolorem de eisdem : tunc enim
sodomiam cum homine satisfacere, si con­
relinqueretur in nudo solius recitationis
fiteatur commisisse sodomiam cum mu­
conceptu. Oportet itaque pro veritate
liere : tum, quia in his etiam militat mo­
sacramenti dolorem, et confessionem ad
tivum propositum, quippe non dolet de
eadem peccata referri, eandemque mate­
peccato sodomiae cum muliere, siquidem
riam attingere. Deinde observandum est,
illud non fecit. Tum, quia sodomia cum
quod licet ex industria posset unum pecca­
homine, et sodomia cum fcemina sunt
tum substitui loco alterius in ordine ad
peccata speciedistincta, ut videbimus num.
explicandum quasi æquivalenter eandem
139 ; unde qui eo modo praedictum pecca­
malitiam, ut si occidens Petrum diceret
tum confiteretur, non explicaret speciem
occidisse Joannem, et subinde salvaretur
peccati a se commissi. Tum denique, nam
idem substantialiter in confessario judi­
licet permitteretur sodomiam cum fœmina
cium in ordine ad malitiam homicidii :
reduci ad speciem sodomiae cum homine,
nihilominus impossibile est idem contin­
ut quidam dixerunt ; nihilominus non
gere in dolore. Hic namque non regulatur
attingit simpliciter talem speciem, sed est
per illas apud homines apprehensiones,
aliquid longe inferius ob carentium deoret fallentias culpabiles, aut inculpabiles ;
dinalionis ejusdem sexus correlativi. Unde
sed elicitur coram Deo erga illud malum,
sic peccans cum viro non aperit lotam es­
quod homo fecit ; et repugnat, quod termi­
sentiam specificam sui peccati dicendo
netur ad aliud malum, quod homo eviden­
praecise, quod illud peccatum exercuerit
ter cognoscit se non fecisse, ut experientia
cum fœmina, sed fallit, et mentitur in re

notabili

DISP. VHI. DUB IV

notabili necessario confitenda. Patroci­
nium vero desumptum ex iMoya ab exem­
plo peccantis cum mula, qui potest in
confessione loco mulae subrogare equam,
est plane ridiculum, et ad nullum finem
referens, quod bestia fuerit equa, mula,
'
vel asina; cum speciem besiialitatis non
varient diversae bestiarum species. Aliunde
vero, quod in præsenti interest, subditur
'
eidem impugnationi : nam, qui non pec­
cavit cum equa, nequit de peccato cum
equadolere, atque ideo nec peccatum cum
equa sacramentaliter confiteri. Denique
quod colligitur de concupiscente successive
Mariam nuptam,etJoaunam, quem affirmat
Junior satisfacere dicendo in confessione
semel desiderasse mulierem nuptam, fal­
sum omnino est, et rejiciendum : quia ibi
interveniunt d..o peccata numero distincta
sine ulla subordinatione inter se ; quamvis
unum immediate post aliud successerit
circa eandem speciem desiderati cum una,
etcum altera adulterii : impossibile enim
est, quod variatis intra illud spatium ob­
jectis, non varielur etiam actus, tam phy­
sice, quam moraliter, ubi unum objectum
nullum ordinem habet ad aliud, ut in prae­
dicto casu supponitur. Recolantur supe­
rius dicta dub. 3, § 3, ubi egimus de dis­
tinctione numerica peccatorum : ex quibus
satis constabit desiderantem duobus acti­
bus, aut uno actu peccare cum duabus
mulieribus nuptis committere duo peccata
adulterii; sicut, qui vel duobus, vel uno
actu desiderat interficere duos homines,
committit duo peccata homicidii necessario
explicanda in confessione.
105. Arguitur quarto : nam pœnitens
1,1 tenetur in confessione illas circumstantias
recensere, quas, si non explicet, contradi­
cit Ecclesiæ doctrinae ; sed, si non explicet
circumstantias notabiliter aggravantes,
contradicit Ecclesiæ doctrinæ : ergo tenetur
illas exponere in confessione. Probatur mi­
nor ex decreto Innocentii XI anni 1679,
condemnantis diversas propositiones, qua­
rum prima erat : a Non est illicitum in
« sacramentis conferendis sequi opinio> nem probabilem de valore sacramenti,
» relicta tutiore, nisi id vetet lex, conven* tio, aut periculum gravis damni incur« rendo. » Manifestum autem est senten­
tiam affirmantem, quod circumstantiæ no­
tabiliter intra speciem aggravantes debent ,

287

in confessione explicari, esse tutiorem
nostra, quæ id negat : quippe in eis cir­
cumstantiis manifestandis nullum est pe­
riculum; in eis vero reticendis periculum
occurrit, si coram Deo nostra sententia sit
falsa : ergo, si pœnitens non confiteatur
prædictas circumstantias, contradicit doc­
trinæ Ecclesiæ. Quo etiam argumento sua­
detur confessarium non posse oppositum
permittere, aut prædicare, ipse namque
est, qui principalem partem agit in hoc
sacramento conficiendo.
Istud argumentum potest sub eadem infrixi
forma aliis sententiis evidenter probabili- tDrbus, et securis opponi, et in eo diluendo
longissime procedit Tirsus disp. cit. a
num. 13 usque ad 45. Sed tanti momenti
non est, ut prolixas adeo moras pro sui
dilutione exposcat. Ad illud ergo responde­
tur primo nos in præsenti solum discutere,
num circumstantiæ notabiliter aggravan­
tes sint materia necessaria confessionis :
in qua difficultate (quæ certe speculativa
est, et in actu signato discutitur), sequimur
partem negativam, probabiliorem utique,
et communiorem. An vero in praxi, et
actu exercito confessionis consulenda sit ;
difficultas diversa est, et in qua unicuique
relinquitur exequi, quod sibi tutius, secu­
rius, aut etiam perfectius censuerit. Unde
nihil est in eo Innocentii XI decreto quod
rem præsentem oppugnet. Sed quia nihil
etiam hujusmodi formidamus in ejusdem
sentenliæ praxi, respondetur secundo con­
cessa majori, negando minorem, quæ mi­
nime probatur illo decreto. Nam agit de
his, a quibus dependet valor sacramenti,
et in quibus adhibendis plane fatemur pec­
care, qui omissa sententia certa, et tutiori
utitur sola sententia probabili : nam irre­
verenter agit contra sacramentum illud
exponendo periculo frustrationis, et in­
juste agit contra suscipientem, non confe­
rendo certe sacramentum, cum possit.
Unde concedendum omnino est peccare
pœnitentem, qui. qualibet opinione utatur,
non facit confessionem formaliter inte­
gram peccatorum, quæ est materia pro­
xima hujus sacramenti, et sine qua ejus
valor impeditur. Sed ubi fit confessio for­
maliter integra, certum est non amplius
requiri ex parte confessionis, et sacramen­
tum, quantum ab hac parte requiritur,
ratum, et validum esse, ut constabit ex

infra dicendis dub. 7. Facit autem pœnilens confessionem formaliter integram,
cum confitetur omnia, quæ certo cognoscit
esse necessario explicanda in confessione ;
quamvis supprimat ea, quæ vel certo, vel
probabiliter, probabilitate omnino certa,
cognoscit non esse de necessitate confes­
sionis. Et hoc modo se gerit, qui cognoscit
circumstantias intra speciem notabiliter
aggravantes non esse necessariam confes­
sionis materiam juxta communissimam,
et probabilissimam hactenus assertam sen­
tentiam : et hac cognitione ductus non
explicat prædictas circumstantias : facit
enim confessionem formaliter integram
confitendo alia, quæ debet, nullumque ab
isto capite impedimentum parat obstans
sacramenti valori. Sicut contingit in pcenitente, qui vel ob sui, vel ob confessarii
periculum, quod ex manifestatione alicujus peccati probabilissime apprehendit,
tacet aliquod peccatum grave : adhuc enim
facit confessionem formaliter integram, et
certo sufficientem ad valorem sacramenti.
Inde, qui eodem modo confitetur omnia
peccata in specie, et numero, omittendo
ex probabilissimo ; et subinde prudenti
dictamine circumstantias præcise intra
speciem aggravantes, nihil agit, quod ali­
qua ex parte decreto SS. Innocentii re­
pugnet.
106. Hinc satis patet ad minoris negatæ
probationem : concessa namque, et reve­
renter suscepta majori, iterum neganda
est minor, quam insertus ei discursus mi­
nime evincit. Quod ut ostendamus, recursu
non egemus, quem large Tirsus trahit ad
principia extrinseca. ut ostendat senten­
tiam nostram practicari secure posse, tum
ob innumerabiles, et graves auctores illam
defendentes ; tum quia adversarii id re­
cognoscunt, nec simile periculum oppo­
nunt. Sed his (etsi non contemnendis),
relatis, immediatius, et compendiosius
possumus rem conficere observando in
prædicti decreti verbis comparari, a sen« tentiam probabilem cum tutiore circa
a valorem sacramenti : » hi quippe sunt
proprii termini ibi occurrentes. Porro du­
bium praesens non versatur circa valorem
sacramenti, sive circa illa, a quibus essen­
tialiter dependet, uti est confessio forma­
liter integra : nam ut proxime ostendimus,
istam salvari, licet circumstantiæ intra

speciem aggravantes non explicentur, ut
dictat sententia probabilissima, quam lue­
mur. L ude licet coram Deo esset obligatio
illas confitendi, ut adversarii docent; ad­
huc nihilominus eis non confessis ex dic­
tamine adeo evidenter, et certo probabili,
salvaretur confessio formaliter integra, et
consequenter valor sacramenti ; sed, quod
caput est, nostra sententia non solam est
probabilis, sed evidenter probabilis, et
longe probabilior, quam sibi opposita :unde
non comparatur sententia utcumque pro*
habilis cum tutiore, sed sententia probabi­
lis evidenter, et probabiliter contraria :
quare hic non v idetur locum habere, quod
dicitur de « sententia probabili relicta tuu tiore. » Sed nec in hoc sistimus, quin
addimus sententiam nostram esse tutam
simpliciter : ac perinde non comprehendi
in casu, quem prædictum decretum propo­
nit, ac refellit. Id vero ostenditur : quia
tutum absolute est tam pro obligatione pœ·
nitentis, quam pro valore sacramenti illa
confiteri, quæ jure divino, et ecclesiastico
præcipiuntur, praetermissis illis, quæ non
præcipiuntur; sed totum id fieri valet,
quamvis non confiteamur circumstantias
intra species notabiliter aggravantes; si­
quidem Ecclesia congregata in Concilio
Tridentino, et intendens declarare ex pro­
posito. quæ in confessione confiteri præci­
piuntur, solum assignavit species, et nu­
merum peccatorum , et circumstantias
mutantes speciem ut evidenter constat ex
ipso Concilio, et expendimus n. 90 : ergo
tutum simpliciter est confiteri peccatorum
species, numerum, et circumstantias mu­
tantes speciem, omissis aliis, quæ hujus­
modi non sunt, sive aggravent notabiliter,
sive non. Et consequenter, qui ita confite­
tur, operatur secundum sententiam non
solum probabilem, et probabiliorem, sed
etiam simpliciter tutam, nullique periculo
exponitur frustrationis sacramenti : ct
proplerea non pungetur ulla parte allegati
decreti.
Cum autem dicitur confitentem omnes
circumstantias agere secundum sententiam
tutiorem : verum quidem est ad hunc sen­
sum, quod nullum imminet periculum ex
eorum confessione, Pt quod quis perfec­
tius agit, quanto magis se declarat regulis
prudentiæ servatis. Sed tamen tanta, ut sic
loquamur, tutitas. dut securitas non est
necessaria

DISP. VIII, DUB. IV.

necessaria, sed fiet cx redundanti quadam
•uperorogatione, supra id quod est abso­
lute tutum, nempe confiteri ea tantum,
quæ Deus, et Ecclesia præcipiunt. Quæ doc­
trina declarari potest exemplo contritionis,
et attritionis, quibus non absimilis objectio
applicari valet respectu doloris requisiti per
modum partis, et dispositionis ad valorem,
et frudum sacramenti pœnitentiæ. Nam,
cum nemo negaverit contritionem suflicere
ad illa munia ; e contra vero attritionem
solam sufficere negaverint, et adhuc negent
aliqui doctores catholici : consequens vide­
tur nonsatis tute procedere, qui cum sola
attritione cognita suscipit pœnitentiæ sa­
cramentum, quippe exponitur periculo
frustrationis sacramenti, si coram Deo non
sufficiat, ut quidam censent. Quid ergo di­
cemus in re adeo gravi ? Aut implicabimur
bS. Innocentii decreto ? Nullo modo : sed
dicimus contritionem esse dispositionem
tutissimam, et tutiorem exsupererogatione
non necessaria : attritionem autem esse
dispositionem simpliciter tutam post doc­
trinam Concilii Tridentini id satis aperte
declarantis, adjuncta communi praxi fide­
lium. Idem itaque dicendum est in præsenti difficultate, nempe nostram senten­
tiam esse simpliciter tutam, contrariam
vero magis tutam ex redundantia : atque
ideo non comparari præcise, ut probabi­
lem, et tutam ; sed ut tutam et magis tu­
tam. Unusquisque autem facit suæ obliga­
tioni satis amplectendo, quod tutum est;
et non tenetur inquirere, aut prosequi
tutius, et tutissimum, quod foret in infini­
tum abire. Et quia hæc fusius tradidimus
tractantes comparationem inter contritio­
nem, et attritionem disp. præced. a n. 54
ab eis magis explicandis supersedemus.
107. Arguitur quinto : quia multæ sunt
tircuiustantiæ non addentes speciem, sed
solum intra speciem aggravantes ; et tamen
debent in confessione explicari : ergo sig­
num est, quod obligamur generaliter expli­
care circumstantias notabiliter aggravantes
etiam intra eandem speciem. Consequentia
patet, tum quia resolutio nostra cum doc­
trinalis sit, innitens, et juri divino, et na­
turis rerum, debet esse generalis : tum,
quia, cum omnes circumstantiæ intra spe­
ciem præcise aggravantes conveniunt in
hoc, vel omnes debent confiteri, vel nullæ,
et nulla regula occurrit, ut quaedam exciSalmanl. Curt. Theolog. tom. XX.

289

piantur, aut non. Antecedens vero solet
probari multis exemplis : Primo, nam in­
cestus inter consanguineos non differunt
specie ; et tamen nemo audebit dicere,
quod accedens ad matrem, vel ad filiam
non debeat explicare in confessione tam
aggravantem, et adeo horribilem circums­
tantiam. Secundo peccata contra naturam
sunt ejusdem speciei : et tamen qui cum
masculo concubuit, debet id explicare, ut
diximus num. 104, atque ex sola illa sexus
circumstantia aggravante. Tertio, frangere
jejunium, vel comedendo saepius in die,
vel semel comedendo carnes est peccatum
ejusdem speciei contra idem jejunandi
præceptum : et tamen circumstantia aggra­
vans ab esu carnis confiteri debet, ut om­
nes affirmant etpracticantur fideles. Quarto,
odium proximi est unum in specie pecca­
tum cum oppositione ad idem præceptum
charitatis : quo nonobstante, si quis odium
proximi haberet in ordine ad vitam tem­
poralem. et multo magis in ordine ad vi­
tam aeternam, deberet inexplicare. Êt hæc
sufficiat exempla insinuasse : nam in aliis
recensendis prosequi velle foret ad hunc
corrivari locum cunctam theologiam mo­
ralem.
Respondetur negando antecedens com­
plexive sumptum, id est, quoad utramque
partem simul sumptam : nam ex supposi­
tione, quod aliquid sit mera circumstantia
non varians speciem, sed solum aggravans,
non debet necessario explicari in confes­
sione, nisi alias occurrat aliud motivum
extrinsecum, vel ob reservationem casus,
vel ob notitiam necessariam status pœnitentis, vel ad cognoscendum consuetudi­
nem peccandi, vel alias causas speciales,
quæ contingere possent, ut ex superius
dictis satis constat. Ad antecedentis autem
probationem ex tot exemplis desumptam
sunt, qui satis indiscrete respondeant ad­
mittendo, aut permittendo in casibus, qui
ipsis inter arguendum satis horribiles pro­
ponuntur, non addi circumstantiam va­
riantem speciem, et deinde concedendo non
debere explicari in confessione : quod ta­
men non semel scandalosum est, et ruinam
parat. Ut, si quis hac argumentatione pro­
vocatur, omnis incestus est ejusdem spe­
ciei : ergo concubitus cum matre non debet
necessario in confessione explicari .· ne im­
plicaretur antecedenti, illud admitteret, et
19

DE PŒN1TENTIA

deinde ex suppositione antecedentis con­
cederet consequentiam, ut valde consequens in suis dictis videretur. Cum revera
non consequens, sed temerarius a pruden­
tibus censeretur, quia talia monstra con­
jungeret : sunt enim aliqua divisim, et
seorsim probabilia, quæ cuncta simul chymeram struunt. Quare in his exemplis ad­
mittendis, aut propellendis accuratiori
solertia opus est. Sed neque regulam gene­
ralem pro omnibus, cum sint plurima, et
pro rerum multitudine admodum varia,
diffinire possumus. Illud vero in communi
magis consultum videmus, ut quotiescum­
que aliquid valde absurdum, mentesque
absurditate contendens proponitur, tam­
quam non necessario in confessione expli­
candum, ut concubitus cum matre, aut
cum masculo, aut cum bestia : toties id
negamus, et facile reponimus nullam in­
consequentiam incurrere ; quia re discussa
apparebit in similibus non circumstantia
mere aggravans, sed quæ variat speciem,
aut etiam genus peccati : aliqua enim, quæ
tamquam species assignantur, non sunt
species infimae, sed subalternae alias sub se
inferiores continentes, ut arduum non fo­
ret in exemplis, quæ argumentum opponit,
exponere. Sed, quia id nequit cum brevi­
tate, quam unicum argumentum affert,
satis conveniente declarari ; congruentius
putamus ad singulares circumstantias des­
cendere, et proponere

DUBIUM V.

Qux circumstantis in particulari in confes­
sione explicari debeant.
Quid in actibus humanis dicatur circums­
tantia, explicuimus dub. 3, § 4, et ex ibi­
dem dictis, num. 83, etiam constat, quæ
circumstantia mutet speciem, explicarique
subinde in coniessionedebeat.Quod autem
aliquæ sint circumstantiæ præcise intra
speciem notabiliter aggravantes, quas con­
fiteri nou obligamur, abunde explicatam
est dub. præced. per totum. Et hæc in ge­
nere tradidisse satis superque videbatur
agenti hanc materiam scholastico potias
modo, quam morali, el descendente ad
casus, ut vocant particulares in praxi oc­
currentes. Sed quos attigimus in calce du­
bii praecedentis, nos obligant ad hæc des­

cendere, ut facilius lector dignoscerevaleat.
quæ circumstantiæ in particulari mutent
speciem, et quæ tantum habeant intra spe­
ciem aggravare. Indeenim juxta doctrinam
duobus dubiis praecedentibus traditam fa­
cile, ac perspicue resolvet, quæ debeant in
confessioneexplicari, et quæ possint omitti,
aut taceri.
108. Pro cujus luce recolendum est ex
dictis tract. 11 de bonitate, et malitia
disp. 4, dub. 2, § 1, omnes circumstantias
in particulari reduci ad septem, quæ isto
Tullii versiculo, communiter decantato,
comprehenduntur, Quis, Quid, Lbi, Qui­
bus auxiliis, Cur, Quomodo, Quando. In
eo Quis denotat circumstantiam persons
operantis, v. g. quod sit sacerdos. Quid
denotat circumstantiam materiæ, vel ob­
jecti, aut effectus subsecuti, ut in furto
quantitas magna, vel parva, in homicidio
conditio sacerdotis, vel amici. Ubi denotat
circumstantiam loci, ut quod fuerit sacer,
aut publicus. Quibus auxiliis denotat cir­
cumstantiam mediorum, et instrumento­
rum, per quæ actio humana exercetur, ut
quod veneno necaverit, quod medicina
usus fuerit ad solicitandum fœminam.Cur
denotat circumstantiam ex fine, non qui­
dem intrinseco coïncidente cum objecto
actionis, sed extrinseco.et proprio operan­
tis, ut, cum quis occidit hominem, ut fure­
tur. Quomodo denotat modum, quo fit
actus, utputa intense, aut remisse, cum
majori, aut minori advertentia, etc.Quando
denotat circumstantiam temporis, in quo
fit actio, v. g. quod fuerit breve aut lon­
gum, in die festo, vel ordinario, etc. So­
lent aliqui addere circumstantiam Quoties
denotantem repetitionem -actuum, ut cum
quis post peccatum saepius perpetratum, et
I a Deo remissum, ulterius labitur in idem :
videtur enim ex hoc ipso gravius fieri, et
subsequentibus etiam peccatis addere ma­
litiam. (Quo admisso, ne augeamus cirI cumstantiarum numerum communiter reI ceptum, circumstantia Quoties revocanda
' est ad circumstantiam Quomodo : nam perI tinet ad modum, quo actus fit : et sic illam
reducit D. Thom, in 4, dist. 16, quæst. 3,
art. 1, quæstiunc. 2 ad 6 et alibi). Sed ta­
men absolute loquendo dici non debet,
quod repetitio, et numerus actuum, si se­
cundum se considerentur, constituant par­
ticularem circumstantiam, isto, aut illo
nomine

>.

.c

'

DISP. VIH,

nomine denotetur :sed importat substan­
tialiter ipsos actus multiplicatos. Quare
\el in nostra sententia negante obligatio­
nem confitendi circumstantias intra spe­
ciem aggravantes, necessarium est confi­
teri multiplicitatem, aut repetitionem
actuum, sicut plane est confiteri numerum
peccatorum, juxta doctrinam prorsus cerlim, traditam dub. 3, § 3.
Porro divisionem circumstantiæ, ut sic
ia prædictas septem circumstantias esse
necessariam, et adæquatam ostendimus
eum D. Thom, loco cit. num. 4. Quoniam
circumstantiæ vocabulo non aliud intelligimus, quam particularem conditionem
ita afficientem actum moralem, sive hu­
manum, ut maneat extra ejus essentiam,
silque ipsi accidentalis : atque ideo tot de­
bent esse circumstantiæ, quot fuerint hu­
jusmodi conditiones : istæ autem sunt
septem; tot ergo sunt circumstantiæ hu­
manorum actuum, ut supra recensuimus,
elcommuniter assignantur. Minor in qua
sola poterat esse difficultas, explicatur, et
suadetor. Nam conditio actus moralis ex­
tra ejus essentiam existens potest tripliciter
illum afficere, primo attingendo illum se­
cundum se; secundo ratione causæ ; tertio
ratione effectas. Si secundum se ; id-con­
tingit tripliciter, nempe aut per modum
modi ipsius actus, sicut intentio, adver­
tentia : et hæc est circumstantia Quomodo.
Aut per modum mensuræ in ordine ad lo­
cum: et hæc est circumstantia Ubi. Aut
per modum mensuræ in ordine ad tempus:
etbæcest circumstantia Quando. Si autem
conditio afficiat in ordine ad causam, vel
se tenet exparte efficientis principalis, et
âc est circumstantia Quis : vel se ten et ex
partecausæ instrumentalis.aut mediorum,
d sic est circumstantia Quibus auxiliis.:
vel se tenet ex parte causæ finalis, et sic
est circumstantia Cur. Ultimo; si conditio
teneat ex parte effectus, sive materiæ,
circa quam versatur actus; est circumstan­
ti! Quid. Non apparet autem alius modus,
quo particularis aliqua conditione possit
afficere operationem moralem : ergo fateri
i oportet, quod septenarius ille circumstan! liarum numerus sit sufficiens, et adæqaatus.
Nec refert, si objiciatur, quod agens,
linis, et effectus non debent computari in, ter circumstantias actus humani, cum es-

291

sentialiter ad ejusconsistentiam substantia­
lem desiderentur; sed per quis significatur
agens, per cur finis, et per quid effectus,
sive materia : ergo minus congrue praei· .
.
.j
θ
Λ. - ΠϊΙοιΙογ.
dicta recensentur. Mm id optime diluitobjecc.
D. Thom. 1, 2, quæst. 7, art. 3, ad 3, di-D Tbom·
cendo illam conditionem vel agentis, vel
finis, vel objecti, aut effectus, a qua actus
in sua primaria specie dependet, non esse
circumstantiam, sed hujus propriam ra­
tionem posse reperiri in aliis conditioni­
bus accidentalibus, et priorem præsupponentibus. Sicut in peccato furti non est
circumstantia, quod objectum, sive mate­
ria sit res aliena, id enim pertinet ad furti
speciem : sed circumstantia est, quod res
ablata sit magni, aut modici pretii. Sic ad
speciem adulterii non est circumstantia,
quod homo peccans non sit maritus, sed id
pertinet ad speciem adulterii : at circums­
tantia est, quod sit sacerdos, vel castitatis
voto ligatus, et addit adulterio aliam sa­
crilegii speciem. Et sic de aliis. Unde ma­
gis convincitur, quod licet agens, finis, et
objectum, materia vel effectus non sint
circumstantiæ operationis ; possit hæc ni­
hilominus varias circumstantias induere
per ordinem ad prædicta hoc, aut illo
modo considerata. Et his in commune
dictis, oportet ad singulas circumstantias
in particulari descendere : et sequendo or­
dinem in versiculo allegato descriptum,
primo loco occurrit dicere

De circumstantia Quis.
109. Hæc denotat pcrsonæ peccantis
conditionem, quæ penes multa attendi va­
let, ut sunt votum.quo ligatur, status,quem
habet, officium, cui incumbit, et alia ejus­
modi. Et certum apparet esse non pauca
peccata, pro quibus parum, aut nihil re­
fert hæc conditio in ordine ad additionem
maliliæ specie distinctæ, ut patet in furto,
in judicio temerario et aliis, quæ a cujuslibet conditionis committantur, retenta
propria specie, aliam non induunt. Pro
furto enim, aut judicio temerario quid in­
teresse potest, quod committantur a laico,
vel Religioso, vel Episcopo, vel aliis ? Sed
tamen dubitari nequit esse alia plura pec­
cata, quæ per ordinem ad conditionem per-

-1

292

'Onæ peccantis contrahunt circumstantiam
novæ mali.iæ specific# differentis, ut patet
in Religioso, el conjugato, qui si fornicen­
tur, transferunt peccatum intemperanti®
in speciem sacrilegii ob violatum castita­
tis votum, el in speciem injustitia? propter
non observatam uxori fidem. Quando au­
tem primum illud, aut hoc posterius con­
tingat haud facile in genere determinari
valet, et prolixum nimis foret illud sta­
tuere discurrendo per singulos casus, qui
contingere possunt, aut proponi.Nihilomi­
nus curandum est aliquam assignari com­
munem regulam pro his in genere discer­
nendis, ex quo possimus ad resolutionem
particularium casuum descendere.Nulla veroaplior,aut explicatu facilior nobis occur­
rit, quam comparare actum alias ex sua
specie, sive objecto proximo peccaminosum cum conditionibus person® illud pec­
catum committentis. Et si inter tale pec­
catum, et conditionem aliquam peccantis
reperiamus specialem repugnantiam. sive
oppositionem ob violationem specialis
obligationis; ibi profecto occurret circums­
tantia Quis addens novam speciem peccato.
Sed ubi talis oppositio non occurrit inter
peccatum, cl conditionem peccantis ; non
erit circumstantia speciem mutans, sed ad
summum præcise aggravans. Verbi causa
peccat Religiosus peccato incontinenti®,
peccat etiam peccato judicii temerarii:si
comparamus peccatum incontinentia? cum
conditione Religiosi, ibi reperiemus spe­
cialem oppositionem cum voto castitatis a
Religioso facto, atque ideo circumstantiam,
quæ mutat speciem : sed comparando pec­
catum judicit temerarii cum conditione
Religiosi, tilem specialem oppositionem
non reperiinus : nihil enim in Religioso
præ aliis Christianis est, quo specialiter
obligetur ad non temere judicandum :
quare in tali peccato non datur circums­
tantia, quæ speciem variet, sed ad sum­
mum aggravet intra speciem ob majorem
sanctitatem, quam decet Religiosum ha­
bere. Cum itaque obligatio sit explicandi
in confessione circumstantias mutantes
speciem, secus intra speciem notabiliter
aggravantes ; ex praedicto principio colligi
potest, quando circumstantia Çuw, sive
conditio, aut qualitas pœnitentis manifes­
tari debeat in confessione.
110. Colligitur ergo primo dignitatem

peccantis non debere explicari, v. g. quod®*·
sit Episcopus, aut Generalis, etc. Quoniam E.
major person® digni.las non importat
specialem oppositionem cum peccatu, sed
majorem ; unde non transfert peccatum
ad novam speciem, sed aggravat ub majo­
rem obligationem illud vitandi oriam ex
majori dignitate, et perfectione personi.
Unde, si fornicetur Episcopus, non opus
habet suam dignitatem in confessione ape­
rire ·. sed facit satis manifestando casti­
tatis votum, quod in subdiaconatu emisit.
Et sic de aliis. Ita Sanchez, Coninchus,
Henriquez, Lugo, Dicastillo, N. Gabriel,
et alii quibus relatis subscribit N. Franciscuscap. 8, punct. 4, n. 61. Et eadem ra­
tione, si Gubernator Provinciæ, aut Civi­
tatis furetur, non tenetur dum furtum
confitetur, manifestare suam dignitatem,
sive qualitatem personæ: quia illud pec­
catum non habet specialem cum illa oppo­
sitionem : licet enim ex officio teneatur
specialiter furta ab aliis fac.a impedire,
non tamen propria, ut cum prodictis
Auctoribus, el insuper Leandro, Diana,
N. Antonio resolvit citatus Francise,
num. 63.
Sed consectarium accipiendum est perse
loquendo, attento præcise peccato, et con­
ditione peccantis, et abstrahendo ab aliis
accidentalibus,quæ possunt occurreremam,
v. g. si peccata Generalis, aut Episcopi ita
indiscrete, et irreverenter committeren­
tur, ut fierent publica, et scandalum pare­
rent : tunc quippe opponerentur speciali
dignitati, et obligationi Praelatorum, qui
ex officio tenentur subditos exemplo pas- I
cere, illorumque ruinam, quantum fieri
1
potest, cavere. Quin si prædicti (el idem
1
dicimus de Parochis) non tantum pecca­
rent, sed provocatores, et incitatores pec­
cati in suis ovibus essent, deberent sui of­
ficii munus inconfessione ex plicare,quippe '
inter quod, et peccata commissa adesset
specialis valde oppositio. Cum enim ex
officio obligentur omnium salutem procu­
rare, et eorum peccata impedire; adeo
I
huic obligationi contradicunt, ut non solum
a peccando retrahant, sed positive in perI
niciem ducunt. Quod supra malitiam es­
sentialem peccati, v. g. fornicationis, el
circumstantiam scandali, addit aliam spe­
cie diversam contra debitum satisfaciendi
|
proprio officio, ut recte cum Ronacina, el
Lugone

DISP. VIII, DUB. V.

293

:

Episcopum, etc. nam ex suppositione,
Lugone observat N. Franciscus, ubi
quod votum simplex, et solemne non dif­
proxime num. 02.
ferant specie, satis illis est confiteri, quod
III. Colligitur secundo religiosum, qui
peccaverint contra votum castitatis, non
i* contra castitatem peccavit, debere in con­
fessione explicare se esse religiosum, et
manifestando statum, ordinem, gradum,
minime satisfacere, si tantum dicat se
aut dignitatem. Secundo, aliquos ex pa-s«wh
j peccasse contra votum castitatis. Quoniam
tronis dictae opinionis non satis consequen­
j vola constituentia st ilum religiosum dister procedere, cum tenentes non esse obli­
: linguuntur specie ex natura rei, et jure
gationem manifestandi votum solemne,
divino ab omnibus aliis votis talem statum
nihilominus affirmant religiosum solemI non constituentibus, ut cum D. Thom. et
niter professum debere explicare hanc sui
plurimis Auctoribus statuimus, et late
conditionem : mm in ea professione non
' probavimus tract. 20, de statu religioso
solum fit castitatis votum, sed traditio
disp.I,dub. 4, § I. Ergo religiosus contra
Religioni, sicut uxor traditur marito : at­
castitatem peccans agit specialiter contra
que ideo religiosus incontinens non solum
particularem suæ personæ conditionem,
agit contra castitatis votum, sed etiam
et obligationem præaliis, qui solum contra
injuriam infert Religioni, sicut marito
castitatispræceplum, aut etiam votum non
adultera : et hoc ultimum non explicatur
constituens religiosum statum peccant.
dicendo præcise peccatum fuisse contra
votum. Sed ut diximus, procedunt minus
Qaæ profecto circumstantia variat, et ad­
consequenter : quia votum constituens
dit speciem, et proinde confiteri debet.
Sed quia inter votastatum religiosum cons­
vere religiosum statum, eam traditionem
tituentia, alia sunt solemnia, ut commu­
necessario complectitur : unde si non est
niter videmus in religiosis, alia vero sim­
opus explicare votum constituens religio­
sum statum, nec opus erit explicare tradi­
plicia, nt contingit in nostris primae pro­
tionem ; aut vice versa, si debet traditio
fessionis Donatis, et in Scholaribus So­
explicari, ibi pœnitens manifestabit se
cietatis: el probabile censuimus loco cit.
religiosum, quod illi satagebant vitare.
§2, talia vota non distingui specie in or­
Aliunde vero illa traditio non fit Religioni
dine ad statum religiosum, sed solum inoad usum corporis, sed de alia oflicia ; nec
raliter penes esse magis, aut minus per­
fectum : proplerea ibidem num. 50 colle­
in hoc sensu incontinentia religiosi com gimus, et modo obs rvamus religiosum
paratur peccato adulterae, quae prius in
Societatis solemniter professum peccantem I maritum transtulerat dominium, et usum
contra castitatem non obligari ad mani­
corporis. Videatur Sanchez libr. 5, de
festandum in confessione se esse solemstatu religioso, cap. G, ubi eam similitu­
aiter professum, sed satisfacere dicendo se
dinem haud obscure dispellit. Quare cen­
semus eos, qui docent vota simplicia, et
religiosum.
□
solemnia non distingui specie, eadem pro­
t>5. Contrariam nostro consectario senten•î' tiam tuentur plures apud Leandrum disp.
babilitate, quam in hoc dicto habuerint,
r.·» 8,quæst. 8. et N. Franciscum loco citato
posse dicere religiosum, qui contra castita ■
tem peccaverit non teneri ad manifestan­
nom. 54, Tirsus disp. 41, num 46, Em­
dum vel votum solemne, vel religiosum
manuel disp. 3, quæst. II, num. 472, et
ilii, qui negant distinctionem specificam
statum. Tertio idem dicendum esse, quam­
vis religiosus priori castitatis voto aliud,
inter votum simplex, et solemne castitatis.
Elquia negare non possumus eam sen­
vel alia adjecerit : quia per hanc votorum
tentiam esse probabilem, et consequenter
repetitionem nullam suscipit obligationem
in confitendo peccatum inconlinentiæ non
specie distinctam, ut cum Sanchez, et Dicastillo bene odservat N. Franciscus loco
obligari religiosum, aut clericum ad ma­
nifestandum suum statum, sed satisfacere,
cit. num. 53. Aliter dicendum foret, si vo­
si dicat se peccasse contra castitatis votum:
tum juramento firmasset : quia cum istud
propterea congruum censuimus aliqua
afferat Deum in testem promissionis, im­
consequenter ad hanc opinionem notare,
portat vinculum ab ipsa promissione se­
cundum se considerata diversum.Et quam­
•a. Primo, quod dictum est de religioso, ex­
vis in juramento promissorio possit contendi ad Sacerdotem, ad Subdiaconum, ad

il’

294

DE PŒNITENTIA.

lingere reni i la variari, ut excusetur homo
ab ejus adimpletione, ut putat Suarez
lib. 3, de Juramento, cap. 16, nihilominus
respectu religiosi nulla potest occurrere
causa, ut votum castitatis, quod juramento
firmaverat, non observet : et ideo si in eo
deficiat, debet peccatum cum circumstantia
juramenti confiteri.
ium. ] 12. Colligitur tertio ligatum voto cas­
titatis, qui alios illud votum non habentes
induxit ad carnaliter peccandum, in con­
fessione talis peccati inductionis/ debere
circumstantiam sui voti manifestare. Op­
positum docet Tirsus disp. 41. num. 48,
cum Sanchez, quem pro se refert. Et mo­
vetur ex eo, quod emittens votum castitatis
promittit quidem servare castitatem in se,
non autem in aliis : ergo per hoc. quod
inducat alios ad peccandum contra castita­
tem, non agit contra proprium votum,
nec hujus circumstantiam explicare debet,
cum confitetur peccatum inductionis. Sed
resolutio nostra suadetur destruendo simul
motivum contrariae : nam ligatus voto cas­
titatis tenetur ad non agendum contra
castitatem , et si contra castitatem pec­
cet, debet peccatum, et votum manifes­
tare ; sed inducens alios ad actus tur­
pes agit contra castitatem : ergo, si ejus
voto ligatus supponatur, agit contra tale
votum, illudque in confessione induc­
tionis explicare debet.Pro! a ur minor: tum
exemplo in lucentis alios ad furandum,
qui eo ipso concurrit ad furtum, et agit
contra justitiam : ergo pariter inducens
alios ad fornicandum concurrit ad eorum
fornicationem, et agit contra castitatem,
Tum ratione, quia nequit homo inducere
alios ad turpia, quin ipse ad turpia afficia­
tur : etsi enim possit alium finem inten­
dere, tamen proxime eligit illud medium,
ad illudque ut tale afficitur : manifestum
autem est eum, qui afficitur ad turpia,
agere contra castitatem : ergo alios indu­
cens ad inhonesta contra castitatem agit.
Unde dispellitur motivum contrarium :
nam inducens ad prædicta non solum non
servat castitatem in aliis, quod non pro­
miserat sed nec castitatem in se. quod
promiserat : atque ideo agit contra votum,
illudque explicare debet. Et sic etiam sen­
tit Lugo disp. 16, num. 152, quem refert,
et sequitur Leander disp. 8, § 2, quæst. 10.
Et hinc incidenter, et a fortiori colligitur

falsam omnino, et intolerabilem esse sen-1^
tentiam Eusebii de Herrera decisione IC.utca.
§ 9, docentis delectationem morosam in
religioso non esse contra votum castitatis,
si ille contineat affectum ab opere exequendo : quia istud opus est, quod non
exequi promisit : atque ideo illud exclu­
dens, quamvis imaginationibus turpibus
delectetur, non agit contra votum castita­
tis. Refellitur, inquam, tum, quia contra­
rium docent communiter Auctores apud
Leandrum ubi proxime quæst. 22, et oppo­
sitam sententiam gravi censura percellunt.
Tum, quia religiosus per castitatis votum
sibi peculiariter interdixit omnem delec­
tationem veneream. Tum etiam, quia vo­
tum castitatis se extendit ad omnia, ad
quæ castitas ·. huic autem plane repugnat
delectatio morosa erga turpia. Tum deni­
que, quia ex opposita sententia colliguntur
absurdissimæ laxitates, v. g. tactus impu­
dicos sistendo in eis, non esse contra vo­
tum castitatis ; quia etiam diceretur rem
illo voto interdictam esse opus consumma­
tum, et alia ab isto diversa prædicto voto
non contradicere. Quæ, et alia inconve­
nientia nulla ratione sustineri queunt,
sed debent prorsus ab omnium fidelium
imaginatione amandari.
113. Si autem inquiras, utrum habens
votum castitatis peccans cum persona illud
etiam habente debeat explicare non solum
votum ex parle sua, sed etiam volumes
parte complicis ? Respondetur id non per­
tinere proprie ad præsentem considera­
tionem, nec regulandum penes obligatio­
nem confitendi, aut non circumstantias
intra speciem notabiliter aggravantes.
Nam manifestum est, in casu proposito
violationem voti in utroque peccante ha­
bere eandem speciem sacrilegii. Sed tamen
interrogationi semel propositæ satisfa­
ciendo respondemus manifestandum vo­
tum peccantis, et votum complicis : nam
eorum quilibet committit duo peccata nu­
mero distincta juxta superius dicta dub.
3, § 3. unum, quo peccat in sua persona,
et alterum, quo cooperatur, ut alia in sua
etiam persona peccet. Et idem etiam di­
cendum est de tactibus impudicis, et pollu­
tionibus : nam, cum quis tangit, etiam
tangitur·, et cum alium ad pollutionem
excitat, ipse etiam ad pollutionem excita­
tur. Unde utraque persona voto sacra vio­
latur

DISP. VIII. DL'B V.

II

'
'

I!
I

latur, et utraque debet operationem, et
cooperationem exponere ut duo ejusdem
rationis peccata. Quod fieri non valet, nisi
manifestando voluin ex parte sui, ct ex
parte complicis. Et ita sentiunt Lugo,
Diana. Trullench, N. Antonius, quibus
relatis subscribit N. Andreas tract. 15, de
statu religioso, cap. 6, punct. 3, § 1, num.
Etsi ulterius inquiras,an idem dicendum
sit de peccato deleclatiouis morosae, ita
quod si religiosus, aut sacerdos delectetur
turpiter de morali, aut e converso, debeat
votum,seu voti violationem, sive sacrile­
gium ex utraque parte explicare? Respon­
detur Gabrielem Vasquez in ea esse opi­
nione, quod delectatio morosa non sumit
speciem ab objecto, nec ab objecti circums­
tantiis. Sed prædicta sententia est valde
falsa, et contra communem Doctorum·, ut
late ostendimus tract. 13 de Peccalis, disp.
11, dub. 1, cum seq. Unde consequenter
dicendum est dari duplex sacrilegium in
ea delectatione morosa :unum desumptum
exvotose turpiter delectantis juxta dicta
de religioso num. præced. et aliud ex ob­
jecto delectationis, quale contraheret nullo
voto ligatus, qui eam delectationem admitteret circa monialem. Lugo autem disp.
16, sect. 6, § 4, Leander, disp. 8, § 2,
quæst. 21 et quidam alii censent nostram
resolutionem esse veram, ubi qui delecta­
tur, illam circumstantiam ex parte objecti
complectitur ; secus si ab illa praescindat,
et quantum est de se, illam ab objecto ex­
cludat, delectando se praecise circa illam
mulierem, quæ alias est monialis. Sed per­
sistendum est in proposita resolutione,
quam praeludendo istud effugium firma­
vimus ex professo loco citat, dub. 2 et 3 et
specialiter a num. 53. Quoniam, ut cir­
cumstantia voti afficiens objectum delecta­
tionis influat. non est necessarium, quod
per se moveat ; sed sufficit, quod cognosca­
tur, et non retrahat a delectatione turpi
circa tale objectum, cum potens, et suflficienssil ad retrahendum : quippe, ubi id
non praestat, simul cum objecto, aut potius
objectam simul cum ipsa terminat delec­
tatione. Idque facile declaratur exemplo
ejus, qui voto ligatus turpiter delectatur :
nam quamvis non moveatur a circumstan­
tia, sed ab illa intendat abstrahere, et
quantum est de se, in capiendo delectatio­

295

nem excludere : nihilominus cum illam
cognoscens non retrahitur, convincitur
illam admittere, et cum delectatione turpi
conjungere, atque ideo sacrilege delectari.
Cur ergo idem non continget, cum ea cir­
cumstantia voti occurrit in objecto, et ex
parte objecti delectationis proponitur ? Sic
ergo in prædicto casu duo numero mora­
liter sacrilegia juxta dicta dub. 3, § 3 in
confessione exponenda. Sed circa hæc vi­
deantur diffusius dicta loco citato de Pec­
catis.
114. Colligitur quarto novitium, aut novitiam, et cum eis peccantes non obligari
ad explicandum in materia castitatis hanc
circumstantiam novitiatus. Et idem intelligendum est de clericis minorum Ordi­
num, licet habeant beneficium. Hæc est
communis sententia, et facile suadetur :
quia omnes relati non habent ex vi suæ
conditionis votum castitatis : quare ex eo,
quod peccent in castitatis materia, non
addunt malitiam specie diversam, sed ad
summum intra speciem aggravantem ob
inchoatum vitæ religiosæ, aut instituti
ecclesiastici propositum. Sed quamvis at­
tentis communibus regulis, et his, quæ per
se loquendo contingunt, ita res se habeat :
tamen existimamus frequenter in hoc casu
locum habere doctrinam superius tradi­
tam num. 93, nempe novitium, aut novitiam, aut cum his peccantes obligari ad
manifestandum suum statum, et hanc cir­
cumstantiam quamvis non mutantem spe­
ciem; et similiter ad respondendum directe
confessario, si circa ista inquirantur. Quia
ex prædicto peccato frequenter imminet
religioni infamia, et novitii non perseve­
randi periculum. Manifestum namque est
novitium incontinentem afferre ipsi sacro
habitui, quo induitur, non mediocrem no­
tam, et scientibus scandalum :et similiter
eos, qui novitium, aut novitiam ad turpia
solicitant, et ad hæc concurrunt, non le­
vem injuriam inferre religioni, quorum
aliquomodo sunt, vel eos ab arrepto propo­
sito avocando, vel religioni inserendo per­
sonas turpes, illi minime convenientes.
Quare cum ex prædicto peccato tot mala,
quæ præcaveri oportet, sequantur ; summo
jure potest confessarius de illis inquirere,
et prenifentes debent rem patefacere requi­
siti, et quamvis de his non requirantur a
confessario. In quo sensu probamus sen-

- ···.*

*<*

• ■ ··'

21)6

DE PCENITENTIA.

lentium. licet videatur singularis, Hiero­
nymi de Llamas in Summa, part. 3, cap. 8,
§14, nbi recognoscit praedictam novitiatus
circumstantiam non mutare ex sua ratione
speciem peccati.Sed tamen tot aliunde im­
portat inconvenientia, quod merito debeat
sicut ipse affirmat in confessione explicari,
ut confessarius cognoscat statum pœnitenlis. et tam illi, quam religionis famæ, quæ
sæpe in similibus peccatis periclitatur,
conveniens remedium provideat. Idemque
amplectitur Prado in tract, dp Confess,
quæst. 2, § 4. num. 33 in fine.
Ornate 115. Colligitur quinto sponsum, et spon­
sam se cum aliis commiscentes debere in
confessione eam circumstantiam, sive per­
son® conditionem fateri ; et idem dicen­
dum esse de aliis personis, quaecum sponsa,
aut sponso peccant. Hoc consectarium non
continet communem, aut certam omnino
doctrinam. Unde N. Franciscos, cap. 8.
punct. 4, num. 56, rem hanc attingens tot
circa id retulit sententias contrarias, et ni­
hil tandem resolvit. Prima, quam defen­
dunt Basilius Pontius, Covarruvias, N. i
Gabriel, Trullench.et alii id tam in sponso, I
quam in sponsa ; et cum eis peccantibus
universaliter negat : quia censet condi­
tionem sponsi, aut sponsæ non importare i
circumstantiam mutantem speciem, sed ad
summum aggravantem. Et probatur, quia
per contractum sponsalium non acquirit
sponsus jus in corpus sponsæ, et vice versa·,
nec sponsa se obligat ad non peccandum
cum alio, sed praecise ad non contrahen- |
dum cum alio matrimonium : ergo ex eo,
quod cam alio fornicetur non facit sponso
injariam, nec fornicationis addit speciem
Prima
sent
injustitiæ. Quod magis declaratur, et ful­
citur exemplo : nam ita comparantur spon­
salia, et matrimonium, sicut votum pro- I
fitendi religionem, et ipsa actualis, ac
solemnis professio : quippe sicut in matri­
monio fit traditio corporum, et per sponsa­
lia promissio futura illius traditionis : ita
per professionem fit traditio hominis reli­
gioni, et per votum obligatio se religioni
tradendi. Sed ex eo quod quis efficiat votum
suscipiendi religionem, hæc nullum jus
in illo habet : et idem licet novitius forni­
cetur, non irrogat religioni injuriam, nec
suo peccato addit injustitiæ circumstan­
tiam. ut constat ex dictis num. præced.
Ergo idem proporlionabiliter de sponso,

vel de sponsa, cum aliis commiscentur, el
illis, qui cum eis peccant dicendum est.
Secunda sententia convenit cum prae-sw»
cedenti quantum ad sponsum ; sed affirmat
sponsam cum aliquo fornicantem addere
fornicationi circumstantiam specie dis­
tinctam : quia violat fidem sponsalium in
re gravissima, et notabilem injuriam irro­
gat sponso, qui etsi non habeat jus in re.
habet tamen jus ad rem. Quæ injuria valde
gravis communiter inter gentes reputatur,
et quidem merito: nam cogitur sponsus vel
sponsalia deserere, vel uxorem ducere for­
nicariam. Haec uutem inconvenientia non
occurrunt in peccato sponsi, cujus inconti­
nentia. aut infidelitas communiter in æslimatione prudentum reputatur levis injuria
respectu sponsa? : atque ideo non inducit cir­
cumstantiam culpæ mortalis, quam opus sit
in confessione aperire. Et idem dicendum
est de peccanlibuscum sponso;secus de pec­
cantibus cum sponsa ob assignatam disparitatem. Ita Sanchez lib, 1. de Matrimonio,
disp. 5, Rodriguez, Villalobos, Candidas,^
et alii.
g*
Sed affirmandum est cum tertia sentential
fornicationem ex parte tam sponsæ, quam.T^
sponsi inducere circumstantiam malitiæ
speciedifierentis. et subinde necessario ex-W»
plicandam in confessione : ad idem teneribîKL
peccantes cum sponsa, aut cum sponso. Sic®^
docent Ledesma, Gutierrez, Rebellas, Di-S/i"·
castillo, Coninchus, Sylvius, Gonet, et Ν.ώέ
Antonius, quibus relatis subscribit N. An­
dreas tract. 9, de Matrim. cap. 1, punct. 1,
num. 11. Quoniam ex parte utriusque.sive
sponsa,sive sponsus sit,frangitur fidessponsalium et injuria adinvicem irrogatur; si­
quidem ex vi illius contractus quilibet acquisivitjus ad corpus alterius,quamvis non
in corpore. Porro talem injuriam esse gra­
vem non solum sponso, cum sponsa alteri
commiscetur, sed etiam sponsæ, quando
sponsus cum altera peccat, ostenditur:
quoniam sponsalia non debent dissolvi,nisi
ex gravi causa ; sed ex eo, quod sponsas,
vel sponsa fornicetur cum alio, possunt
sponsalia dissolvi, ut docet communis
sententia apud N. Andream ubi sapra,
cap. 2, punct. 5, num. 78, quam tenent
vel ipsi Thomas Sanchez, et Basilius, qui
contrarias opiniones immediate relatas
tuentur : ergo sponsus, et sponsa com aliis
fornicantes sibi mutuo inferunt gravem
injuriam.

DISP. VIII, DUB. V.

297

quantum ad masculos communis sententia
injuriam, atque ideo contrahunt in suo
tenet non magis obligari ad explicandum
peccato novam injustitiæ speciem in con­
fessione explicandam. Accedit,quod sponsa
fornicationem,quam confitentur,fuisse pri­
mum actum, quo virginitatem amiserunt,
sciens suum sponsum alteri fœminæ com­
quam furtum, quod confitentur, fuisse pri­
misceri, merito suspicaretur se minus a
sponso amari, et minus amandam post
mum actum, quo furari cœperunt. Quare
contractum matrimonium : timeret etiam
masculi non veniunt in præsenticonsidera­
prolem sponsi ex alia fremina communibus
tione. Et rursus de freminis agendo restrin­
sumptibus conjugum alendum fore : quæ
gendus sermo est ad actum fornicationis,
motiva ipsam graviter offenderent, et con­
sive copulæ carnalis, per quam materialem
tristarent, causamque justissimam affer­
corporis virginitatem, sive integritatem
rent, ut a sponsalibus resiliret, et eorum
amittunt, et desinunt juxta communem
dissolutionem juxta justitiae leges conse­
apprehendendi, et loquendi modum esse
queretur. Quod ut diximus, nunquam con­
virgines, sive non corruptæ. Nam quod ad
tingit absque gravi causa, qua? cum in hoc
tactus impudicos, aut etiam pollutionem,
casu injuria sit, debet gravis reputari,
quæ ipsæ in se provocant -, cum relinquant
sponsæque jura graviter offendens. Et hinc
materialem illam virginitatem, nec pri­
immediate patet ad motivum secunda? senvent communi illo, ac vulgari virginum
tentiæ : fatemur namque graviorem inter
statu; communis etiam sententia fert ;
gentes injuriam reputari, quod sponsa
quod pro eis confitendis opus non sit cir­
fornicetur, quam quod sponsus : sed tamen
cumstantiam virginitatis explicare, et
in hujus fornicatione sufficienter reperitur
prudentes confessores id minime inqui­
gravis sponsæ contemptus, et injuria
runt, quin non inquirere oportet a virgi­
sponsæ, ut constat ab affectu rescindendi
nibus sacratis. Rursus aliæ, vel sunt sui
sponsalia. Patet etiam ad primae funda­
juris, vel sub patria potestate, et paren­
mentum : nam licet per sponsalia non ac­
tum custodia. Denique vel virginitatem
quiratur jus in re, acquiritur tamen jus ad
sponte sua amittunt, vel coacte, et per
rem, et ad matrimonium futurum, ne
violentiam.
scilicet injuste impediatur, et contractus
Etquidem in hoc posteriori casu, si non
dissolvatur sponsalium : sive autem spon­
consentiant in carnalem delectationem,
sa, sive sponsus alteri commisceatur, im­
nihil habent, quod confiteantur, vel ex­
pedimentum grave istis infert, atque ideo
plicent aut de fornicatione aut de circums­
notabiliter agit contra alterius jus : quod
tantia virginitatis amissæ, quia in horum
nequit non esse gravis injuria. Exemplum
nihilo peccaverunt, ut supponitur. Si
vero, quo prima opinio se explicat, et tue­
autem vel coactæ, vel per violentiam in
ur, nihil valet ob manifestam disparitatis
carnalem delectationem consenserunt, non
rationem : nam cum votum amplectendi
satisfacient confessioni dicendo præcise
statum religiosum sit promissio non reli­
hunc turpem consensum, sed explicareIuijo
gioni, sed soli Deo facta ; nullum per' tale
debent virginitatis circumstantiam. Oppo­
votum jus religioni acquiritur vel in vo­
situm docuit Sanchez lib. 7, de Matrimon.
vente, vel ad voventem: et ideo nullam pati­
disp. 14, num. 13. Sed nostra resolutio
tur religio injuriam ex eo,quod vovens agat
suadetur : quia in prædicto casu deflorans
contra id,quod religiosa professio exposcit.
virginem per violentiam supra pecca­
Sed per sponsalia acquirit sponsus jus ad
tum fornicationis committit stuprum
Fponsam,eteconverso:quare injuriam mu­
proprie, et specialiter dictum, quod est
tuo patiuntur, si alteri se tradant ad usum
species diversa peccati : ergo licet virgo
turpem. Quæ injuria constat, nam illam
coacta fuerit, et eo ipso non committat
passus potest se vindicare præcedentem
directe stuprum, sed patiatur : nihilomi­
sponsalium contractum dissolvendo.
nus, si in delectationem, et actum turpem
Sx:-· 116. Colligitur sexto, quid dicendum
tandem consentiat, cooperatur ad peccasit de virgine, cum primo fornicatur ; te­ I tum stupri, atque ideo non solum peccatum
fornic^ionis committit ex operatione sua,
netur ne circumstantiam amissæ virgini­
sed etiam circumstantiam contrahit stupri
tatis in confessione fornicationis exponere?
propter cooperationem cum stupratore. IdEt casus restringitur ad fceminas : nam

298

*

* ·

DE PŒNITENTIA.

que declaratur exemplo ejusdem virginis,
quæ, si vi, aut metu compelleretur ad
actum turpem cum homine conjugato, aut
sacerdote, in cujus actus delectationem
ipsa tandem consentiret ; dubio procul
non solum committeret peccatum inconti' nentia?, sed etiam adulterii, et sacrilegii
saltem ob cooperationem cum illis, qui
hæc peccata ob sui conditionem in illo com­
mitterent, ut satis constat ex dictis num. 113,
et communiter conceditur : ergo pariter
virgo, quæ licet coacta cooperatur tandem
ad sui stuprum, et in illo actu delectatur
committit peccatum cumcircumstantiastupri, illamque exponere debet in confes­
sione.
117. Nec satisfacit, si cum Sanchez
Ewiol
eùern- dicatur virginem in tali casu non coo­
tie.
perari ad sui stuprum, sed illud pati :
sicut qui patitur sibi abscindi manum,
ne occidatur, et de quo dici nequii,
quod ad manus abscissionem cooperatur. Nam contra est, quod ille, qui ut
vitam salvet, patitur suæ manus abscissionem, non delectatur in ea, sed illam
solum permittit : in casu autem nostro
supponitur delectari virginem in actu
turpi, atque ideo coopererari cum stupra­
tore ad illud speciale stuprandi peccatum.
Sicut ille, qui sine justa causa petit mu­
tuum sub usuris, pecca certe; non quidem,
quia injuriam sibi inferat, sed quia coo­
peratur usurario peccanti, et injuriam illi
inferenti.
Erasio 2
Nec iterum satisfacit, si cum eodem
et ejus
ire-pon· Sanchez dicatur id verificari, quando cir­
sio.
cumstantia malitiæ dependet a voluntate
cooperantis : quod hic non contingit ;
quippe non est in voluntate virginis, quod
vir inferat violentiam.Nam contra hoc est.
quod, licet non sit in voluntate virginis
tollere vim ex parte viri,atque ideo forma­
lem rationem stupri ; stat tamen in ejus
voluntate non consentire in actum turpem,
cui adjungitur stupri circumstantia : unde
convincitur consentire non solum in actum
turpem, sed etiam in eam Circumstantiam
cooperandi ad stuprum. Quod solet expli­
cari exemplo superioris aliquid mandantis
sub praecepto : est enim in ejus potestate
illud tollere : si tamen non tollat, et cum
subdito cooperetur ad transgressionem,
participat in ea cooperatione inobedientiæ
malitiam.

Nec ulterius refert, si cam Lugone di-^i
catur virginem in es casu cooperari stupro
ab homine illato, non quatenus malum
est, sed quatenusest minus malum : quia
in ipso inferente violentiam minus est
inferre stuprum, quam necem puella».
Sic enim juxta satis communem senten­
tiam Petro determinato ad occidendum
Joannem licet consulere, quod illum vul­
neret : quia id non consulitur ut absolute
malum, sed ut malum minus, sive minoritas mali, aut carentia mali majoris.
Nam contra hoc est : nam in ita consulente
non supponimus consensum, et delecta­
tionem in vulnerationem : si enim ineam
positive consentiret, plane peccaret, nec
oppositum docet illa sententia. In nostro
autem casu supponitur virginem consen­
tire, et delectari in actu turpi, atque ideo
peccare saltem peccato fornicationis : huic
autem in tali casu adjungitur circumstan­
tia stupri ex parte viri violentiam inferen­
tis. ut etiam supponitur : ergo virgo non
solum operatur culpam fornicationis, sed
etiam cooperatur ad stuprum. Aliter autem
contingeret, si ipsa non admitteret delec­
tationem, sed præcise pateretur sui igno­
miniam, ad majus malum mortis vitan­
dum, quod homo aggrediens minatur : pro
quo melius adaptaretur exemplum propo­
situm consulendo minus malum. Præterquam quod illa Lugonis doctrina est
diminuta ad superandum objectam diffi­
cultatem : nam vir posset vim inferre non
comminando mortem, sed aliud malum,
quod vel in re, vel in aestimatione puelis
esset minus peccatum, quam ipsum stu­
prum : ut si dominus famulæ pauperi com­
minaretur ejectionem e domo, aut etiam
eloco cum aliqua nota: quod plane minus
malum esset, quam virginis constupratio,
et tamen sufficientem violentiam induce­
ret, quanta ad stuprum requiritur. In quo
casu non verificatur, quod Logo intendit,
nempe puellam quasi consulere minus
stupri malum, ut majus vitet in stupratore
peccatum.
Nec tandem satisfacit, quod respondetEw»«
Emmanuel a Conceptione disp. 3, num.^g
483, puellam in casu proposito consentire'
ex metu solum in actum turpem, non au­
tem in violentiam, quæ infertur : cum
autem ad stuprum requiratur violentia,
minime colligitur.illam peccare ex coope­
ratione

DISP. VIJI, DUB. V.

ratione ad stuprum. Nam contra hoc est
doctrina certa, superius tradita num. 113,
ex fusius dictis in tract, de peccatis, quod,
ut circumstantia influat malitiam, non
requiritur, quod sit per se volita, aut ter­
minet effectum ; sed sulficit, quod cognoscatur, et quod possit retrahere, et non
retrahat : nam eo ipso appetens, aut con­
sentiens convincitur illam amplecti ex
parte objecti, sive ferri in objectum cum
tali circumstantia : quare non solum ab
eo, sed ab ista etiam habet malitiam. Et
ita contingit in casu proposito : nam etsi
i
puella non consentiat in violentiam, conI
sentit tamen inactum turpem violenter
illatum, qui propriissime est stuprum, et
cooperatur ad illum.
118. Sed oppones hinc inferri virginem
gravius peccare, quando coacta consentit
insui deflorationem, quam si sponte for­
nicaretur ; consequens est absurdum : ergo
et doctrina ex qua infertur. Sequela osten­
ditur : quia, si sponte fornicaretur, solum
committeret simplicis fornicationis pecca­
tum : dum vero coacte consentit, committit
ultra fornicationem peccatum stupri coo­
perando ad hujusmodi peccatum'; manifes­
tum autem est plus peccare committentem
simul fornicationem, et stuprum, quam
qui præcise committit fornicationem : se­
quitur ergo ex nostra doctrina gravius
peccare virginem, quæ coacta, et ex metu
fornicatur, quam si id ageret sponte. Falsitasvero consequentis videtur manifesta:
quoniam coactio, et metus diminuunt ra­
tionem voluntarii, atque ideo, et malitiam
peccati, ut docent communiter Theologi,
et Philosophi : ergo absurdum est dicere,
quod virgo ex coactione, et metu consen­
tiens in actum turpem plus peccet, quam
Cteir- si sponte consentiret. Et confirmatur : quia
ex opposito fieret melius illam agere non
resistendo a principio: quod nemo prudens
admittet ; cum resistere peccato sit de se
bonum, et commendabile, quamdiu durat.
Ad objectionem respondetur concedendo
sequelam ad hunc sensum, quod commit­
tit plura pecctaa, fornicationem scilicet, et
stuprum. Et ad improbationem consequen­
tis dicendum est rationem voluntarii di­
minui in eodem peccati actu, quando fit
ex metu, et coactione ; sed non impedire,
quod actus peccati induat novam malitiam,
el in hoc sensu fit majus peccatum. Quod

299

facile declaratur exemplo ejus, qui furatur
sponte,et ejus, qui metu, et coactione obli­
gatus adjuvat alterum, iliique ad furan­
dum cooperatur : nam primus solum committit unum peccatum : secundus vero
committit duo peccata numero distincta,
et in confessione explicanda. Ubi fieri
valet eadem objectio, el difficultatis repræsentatio, quod gravius peccet, qui furatur
coactus, quam qui furatur sponte : et res­
pondendum est eodem modo, quod peccat
gravius, id est plus peccat, quatenus com­
mittit plura peccata, nempe propriam ope­
rationem furandi, et cooperationem, ut
alius furetur. An vero intensius peccet, est
alia omnino difficultas : et non dubitamus
quod in uno furto sponte commisso queat
dari plus voluntarii, et major ab hoc capite
malitia, quam in duobus actibus furandi,
et adjuvandi alium ad peccandum, quando
ex metu, aut coactione fiunt : quamvis nec
in hoc certa regula assignari valeat, cum
dependeat ex voluntate, et aliis malitiæ principiis, quibus unicus actus furandi
sponte fit, et ex quibus possit excedere ma­
litiam duorum peccatorum, et fundare
majorem coram Deo pœnæ reatum. Et
idem dicimus in casu proposito, quod virgo
plus peccat, id est, plura peccata committit,
ubi fornicatur cum stupratore violento,
quam si sua sponte peccaret : sed forte
sponte fornicans plus, hoc est gravius, et
intensius peccaret. Idemque in similibus
casibus dicendum est, ut, si quis coactus
haberet pollutionem coram alio : gravius
peccaret, quam illam sponte, quia ultra
proprium peccatura cooperaretur ad pec­
catum alterius, vi procurantis aspectum
tam turpem. Ad confirmationem neganda conQrest sequela : quia resistere peccato non
solum est bonum, sed lege divina neces­
sarium : et ideo virgo melius simpliciter
agit resistendo, quam si a principio con­
sentiret. Quod vero postea non persistat in
resistendo, est per accidens, atque ex hu­
mana fragilitate. Sicut infidelem venire ad
fidem est per se bonum, et commendabile :
sed quod postea illam deserendo gravius
peccet, quam si illam non suscepisset, est
per accidens, et non ex ipsa fide, nec ejus
assensu, sed ex peccandi, quam ex nobis
habemus, potestate, aut potius infirmitate. Dica<
Videatur Dicasti 1 Io disp. 9, dub. 8, cap. 1,
a num. 445, ubi pluribus hinc inde circa

300

DE PŒNITENTIA,

hoc punctum discussis, concludit num.
154, quod per principia intrinseca est
nostra sententia probabilior, quamvis non
audeat improbare contrariam.
119. Sed eo accidentali, et particulari
casu prætermisso, et regrediendo ad principaleconseclarium, tenendum est virgi­
nem, quæ est sui juris, fornicantem non
committere aliud quam fornicationis pec­
catum. nec obligari subinde ad mani­
festandum in confessione, quod eo pri­
mum peccato virginitatem amiserit :
virginem constitutam sub potestate pa­
rentum, vel tutorum parentum loco,
si fornicetur, addere malitiam stupri, et
debere illam circumstantiam, utpote a
simplici fornicatione diversam explicare
in confessione. Contrariam priori con
Nueo.
tqn sectarii parti opinionem docent Nugnus
Cand.
in Supplem. q. 9, dub. 3, Petrus de LeThon.
viihToh. desma de Pœnit. cap. 19, dub. 5, CandiBoudaJdus, disp. 24, art. 23, dub. 7, N. Thomas
Ratioa Jesu, Villalobos, Bonacina. et alii apud
Leandrum disp. 8, quæst. 16, et putant
sic docuisse D. Thomam. Sed id cum ea
generalitate non asseruit, sed cum limi­
tatione in secunda parte corollarii propo­
sita, ut statim constabit. Prima vero osten­
ditur : quia virgo, quæ est sui juris, cum
primo sponte virginitatem amittit, nulli
facit injuriam, nec aliam supra fornicatio­
nem addit circumstantiam specie diver­
sam : ergo non committit nisi peccatum
fornicationis, nec aliud confiteri tenetur.
Quod enim aliqui dicunt de clausura obsi­
gnante uterum virginalem, quam vocant
membranam, facile reputant, et falsum
peritissimi Medicorum, non aliud reco­
gnoscentium, quam partium comprehen­
sionem, et complicationem. Esto autem
daretur ; subditur tamen virginis potestati
illud admittere sine alia nova malitia,
quam fornicationis : sicut in ejus similiter
potestate est amittere naturalem pulchri­
tudinem per turpe illud repetitum exerci­
sotus.
Sanch. tium, ut plerumque contingit.Unde nostra
Dicast. resolutio est communissima, illamque am­
Anton.
plectuntur Solus in 4, dist. 18, q. 2, art. 4,
Logo.
Suarex. Sanch. lib. 7. de malrim. disp. 14, n. 5,
Vasquez.
Le»ias. Dicastillo disp. 9, dub 8, n. 443, N. AntoNsvarr. nius disp. 8, sect. 1, § 9, n. 428, Lugo disp.
16, n. 216, Suar. Vasq. Lessius, Diana,
Trull. Navarro, et alii plures, quos refert,
et sequitur Leand. loc. cit.

■EK1

Secunda vero corollarii pars de virginonn
virgineim*n
sub parentum, aut tutorum potestate, etD 1*.
custodia existante probatur auctoritate,
simul et ratione I). Thorn. 2,2, q, 154,
art. 6, ubi ait : ■< Dicendum,quod ubi circa
« materiam alicujus vitii occurrit aliqua
« specialis deformitas, ibi debet poni deler« minata species illius vitii. Luxuria autem
« est peccatum circa venerea, ut supra
a dictum est. In virgine autem sub custodia
« patris existente quædam deformitas spea cialis occurrit, si corrumpatur : tum ex
« parte virginis, quæ ex hoc, quod violatur
« nulla pactione conjugali præcedente, im« peditur a legitimo matrimonio consea quendo, et ponitur in via meretricandi.
< a quo retrahebatur, ne signaculum vir<r ginitatis amitteret. Tum etiam ex parte
« patris, qui de ejus custodia sollicitudi« nem gerit, secundum illud Eccles. 42,
« super filiam luxuriosam confirma custoa diam, ne quando faciat te in opprobrium
« venire inimicis. Et ideo manifestum est.
« quod stuprum, quod importat illicitam
« virginum deflorationem sub cura paren­
ti tum existentium. est determinata luxu« riæ species.» HæcS. Doctor. Ex quibus
liquet ipsum non agere de qualibet virgi­
num defloratione, nec docere omnem cum
virgine coitum esse stuprum, et speciale
luxuriæ peccatum ; sed determinate loqui
de his, quæ sunt sub patria potestate, ut
liquet ex illis verbis : « In virgine autem
« sub custodia patris existente quædam de« formitas, etc. »Et iteram repetit in fine,
» Importat illicitam virginum defloratioα nem sub cura parentum existentium. »
De his igitur affirmat, quod illegitima
earum defloratio, quæ in prima fornica- '
tione contingit, sit stuprum et particularis
luxuriæ species ob injuriam, quæ fit patri,
sub cujus potestate, et custodia virgo existebat. Quæ injuria non est apparens, aut
imaginaria, sed vera in omnium æstimatione, ut constat ex testimoniis Scriptura».
Confirma custodiam, ne quando faciat te in
opprobrium venire inimicis. Et prmmissumD.T*4·
discursum magis confirmat Angelicus Doc­
tor in resp. ad 3, his verbis : « Dicendum,
« quod nihil prohibet unum peccatum ex
« adjunctione alterius deformius fieri. Fit
α autem deformius peccatum luxuriæ ex
« peccato injustitia » (ecce circumstan­
tiam mutantem speciem) « quia vide­
tur

I

«tur concupiscentia esse inordinatior,
( qu® a delectatione non abstinet, ut inju« nam vitet. Habet autem duplicem inju«riam connexam. Unam quidem » (hæc
perlinet ad stupratorem) « puellæ, quam
«etsi non vi corrumpat, tamen eam sedui
« cit, el sic tenetur ei satisfacere. Unde di< citur Exod. 22 : Si seduxerit quis virgiî
«nem nondum desponsatam, dormierit« que cum ea dotabit eam, ei habebit eam
i
· in uxorem. Si autem pater virginis dare
« noluerit, reddat pecuniam juxta modum
< dolis, quam virgines accipere consueveI
«runl. Aliam vero injuriam facit patri
i
« puellæ : unde ei secundum legem tenetur
i ad pœnam. Dicitur enim Deut. 22 : Si in< venerit vir puellam virginem, quæ non
« habet sponsum, et apprehendens concu·. ·
« buerit cum illa, et res ad judicium vene« rit, dabit, qui dormierit cum ea, patri
U
< puellæ 50 siclos argenti, et habebit eam
■i uxorem. Et quia humiliavit illam, non
« poterit dimittere eam cunctis diebus vitæ
Γ
<suæ, Et hoc ideo ne videatur ludibrium
I
< fuisse, ut Augustinus dicit. » Ex quibus
constat, quod etiam abstrahendo ab inju­
ria, quam violator infert puellæ, quæ ipsa
sponleconsentiente nulla est, datur ulte­
rius injuria parenti puellæ irrogata, pro
qua eluenda imponitur pœna quinquaginta
siclorum argenti patri solvendorum. Ad
hanc vero patris injuriam non minus con­
currit puella in sui deflorationem sponte
veniens, quam violator. Unde concluditur
virginem sub patris custodia existentem,
si sponte fornicetur, addere supra pecca­
tum fornicationis, specialem circumstan­
tiam injnriæ in parentem : cui facile ad­
demus aliam ex defectu pietatis, et reve­
renti® ipsi debitam. Unde ultra illos, qui
generaliter docent virginem, quæ sponte
amittit virginitatem, committere stuprum,
et debere circumstantiam virginitatis pri­
mo amissae explicare in confessione, id
docent specialiter de virgine sub patria
potestateexistente Sotus. Silvester, AngeIus, Tabiena, Armilla, Graflius, Pedrosa,
Torreblanca, et alii apud Leandrum disp.
ira.i 8, quæst. 17. EtTrullench lib. 6, cap. 5,
^.dab. 3, licet teneat sententiam oppositam,
fatetur nostram esse communem. Quibus
Ltm. addendi sunt N. Eranciscus cap. 8, punct.
4,nam 57. Lessius de Justitia cap. 10, dub.
I, Salas tom. 2, in 1, 2, tract. 13, disp. 6,

num, 59, Dicastillus disp. 9, dub. 8. num.
443, et lllustrisim. Lepe in Catechismo
Catholico pari. 3, cap. 23, num. 9, dicens
de hoc dubitari non posse Qui optime ob­
servant earn circumstantiam deflorationis
afferre per se gravem malitiam contra
pietatem et charitalem debitam parenti­
bus, sed quorum potestate, et cura virgo
degebat. Nam illis infert vehementem justi
doloris causam, et gravem ignominiam in
communi æstimatione : el ansam, ut alii
judicent de minori parentum diligentia
in recte educando, et servando virginem.
Quod est illis opprobrium, ut ex Scriptura
vidimus. Compellit etiam illos incontinen­
tia fîliæ, ut vel eam in minus digno collo­
cent matrimonio; vel ad augendumdotem,
ut digne collocent : unde ulterius conse­
quuntur gravissima damna, ut cædes, et
inimicitiæ inter familias, aliaque incom­
moda, ut satis ex se, et ipsa experientia
liquet.
Confirmatur: nam longe major inordi-Coniirnatio erga parentes est in eo, quod filiaroal:0
sub parentum potestate existens amittat
sponle virginitatem per copulam illicitam,
quam quod matrimoniumcontrahat absque
illorum licentia, et consilio : siquidem
manifestum est in hoc secundo minorem
illis fieri injuriam, minoremque illis dari
moeroris causam, quam in primo. Sed quod
virgo sub potestate parentum constituta
absque eorum consilio, et consensu nubat,
est peccatum mortale, ut recolunt gravis­
simi Auctores, Sotus in 4, dist. 78, quæst.Solns>
1, art. 1, Bellarminus lib. I, de Alatrim. ®.cllarni
cap. 14, Navarrus in Summa, cap. 14?Busîiias.
num. 5, Basilius lib. 2, cap. 1, Ledesma 3. Kebcir
part, quæst. 47, art. 6, dub. 2, Henriquez,
Kodriguez, Rebellus, et alii apud N. Andream, de Matrimonio, cap. G, punct. 2.
Et saltem talem virginem teneri sub mor­
tali consulere circa hoc parentes, et expectare eorum consilium, docent præter rela­
tos, Thomas Sanchez, N. Gabriel, etj1»011,··
(. oninchus apud prædictum Andream locoGabrici
cit. num. 21. Et quamvis ipse oppositam4üüiuc ‘
sententiam tueatur, nihilominus recog­
noscit num. 24, motiva praedictarum sen­
tentiarum mullo magis urgere in filiabus,
quam in filiis : nam illæ minus cognoscere
queunt inconvenientia, quæ ex matrimonio
absque obedienlia, aut saltem parentum
notitia contrahere tentant, possunt sibi, et

302

DE PCENITENTIA.

familiæ provenire ; et aliunde illarum ho­
nestatem decet ad matrimonium contra­
hendum non se intromittere. Propter
quæ, et alia motiva supposuit ab initio
praedictus Auctor ut omnino certum filias
ita se gerentes non posse a peccato saltem
veniali excusari. Unde non satis conse­
quenter postea num. 22 asseruit tale
peccatum non esse mortale : nam materia
ex genere suosatis gravis est, ut constat ab
effectu, sive inconvenientibus, quæ matri­
monio absque licentia, aut saltem notitia
parentum facta per se, et regulariter lo­
quendo consequuntur. Et quod culpa sit
gravis, ex eo convincitur, quod parentes
possunt juste filios, ipsis invitis, aut incon­
sultis, contrahentes bonorum hæreditate
privare, ut prater supra relatos docent
ven”" Molina de Justitia tract. 2, disp. 179, Vega
lib. 5 Summæ, casu 559, et alii plures,
nec Andreas negat id esse probabile ; nec
quidem posset : nam prater plurimas leges
juris civilis communis ita disponentes, et
quæ per jus canonicum non sunt corree tæ,
dantur particulares leges Regnorum Hispaniæ.Galliæ, Lusitaniæ præbentes paren­
tibus facultatem exhæredandi filios, qui
matrimonium celebrant contra earum vo­
luntatem. Quæ pcena cum sit gravissima,
manifestat gravitatem culpæ in contrahen­
tibus illo modo. Cum ergo longe majorem
contra parentes inordinationem committat
virgo sub eorum potestate constituta, quæ
virginitatem prostituit; siquidem istud est
incomparabiliter turpius, et pro quo nullus
possit prasumi, aut imaginari parentum
consensus; sequitur virginem ita se geren­
tem committere prater fornicationem
aliud speciale peccatum, illud scilicet, quod
D. Thomas significavit, injuriae videlicet
in parentes, sub quorum custodia, potes­
tate, et directione manebat.
Opinio
120. Contrariam opinionem tuentur
^M.’aDiaii|, Lugo, Ochogavia, Fagundez, et
Trullench, quos refert, et sequitur Leander
Fegunti. disp. 8, qu. 17, Delgadillo, cap. 18, dub.
Leand. 69, Emmanuel disp. 3, quæst. Il, num.
ueijtad. 478, N. Antonius disp. 8, sect. 1, § y,
Antou.
Notinum. 429, et alii. Qui communiter illam
vum 1.
fundant in eo, quod motivum ex D. Thoma
desumplum, et a nobis propositum non
8eron- concludat. Tum, quod licet virgo sit sub
<lutn. patria potestate, nihilominus est domina
proprii corporis : ergo illo utendo ad ac-

4'

I? 3

?.·>

tum turpem nemini ex vi hujus facit inju­
riam, ut patet in eadem virgine, si libera
sit a patria potestate, et committat sim­
plicem fornicationem , ut diximus nu.
præc. in prima corollarii parte. Tum
etiam, nam, quod ex amissione virginilatis in filia ; sequatur major paren­
tum. aut aliqua eorum infamia, est per
accidens, et prater intentionem puellæ : at­
que ideo non sufficit, ut ejus fornicatio superinduat specialem malitiam injuria»,
aut impietatis in parentes, ut patet in re­
ligioso incontinente, qui etiam sua turpi­
tudine dat sua» religioni occasionem alicu­
jus dedecoris, et tristitiæ ; et tamen non
propterea incurrit suo peccato malitiam
injustitiae, impietatis, aut inobedieuliæ
contra suam religionem. Tum prælerea, Terti»,
quia pradicta incommoda non solum sunl
prater intentionem puellæ fornicantis, sed
eliam quæ vitari, et impediri possunt vel
occultatione, vel aliis mediis, ita ut matri­
monium ejus non fiat parentibus magis
onerosum, sed æque bene fiat, ac si illa
corrupta Inon fuisset. Tum denique, nam
ex opposito fieret illam non solum in- Qnr
currere illam specialis maliliæ circumstantiam in sua defloratione, sive in
prima fornicatione. Sed etiam in secun­
da, el in tertia, et aliis commissis, quamdiu manet sub patria potestate : siquidem
in his. sicut et in prima occurrunt eadem
incommoda injuriæ, et diffamationis, ac
mœroris, ut nos ponderavimus, in paren­
tibus. Quod tamen nemo dicit, nec in usu
est. quod jam corrupta explicat in suis
fornicationibus similem circumstantiam.
Sed his occurrere non est arduum : quiaDilliw
non vitant, quod motivum a D. Thom. ««i·
propositum currat, ut urgeat perse in casu
pramisso : sed solum quod aliquando, et
per accidens possit aliqua ratione impediri:
in his autem doctrinalibus resolutionibus
attendendum est ad ea. quæ per se, et
communiter sunt, non ad ea, quæ sunt per
accidens. Unde ad primum respondetur :
puellam sub patria potestate existentem
dominam quidem sui corporis esse, sed
cum dependentia a parentibus ob reveren­
tiam eisdem debitam. Unde communis
sententia est illam, si inconsultis parenti­
bus se det in matrimonium, peccare sal­
tem venialiter : quod manifestum signum
est prædictæ dependentiæ. Quanto igitur
amplius

DISP. VIH, DUB. V.

ifr-u· amplius peccabit, si fornicetur ? Ad secun­
dum dicendum, quod, ut puella committat
culpam injuriæ, et irreverenti® in pa­
rentes, non requiritur, quod id intendat ;
sed suflicit, quod prævidens eam circums­
tantiam, per illam non retrahatur a pec­
cando : sic enim convincitur velle fornica­
tionem cum injuria parentum, ut jam
sæpius in superioribus dictum est,et patet
in eadem peccante cum conjugato, quamvis
enim non intendat offendere ejus uxorem,
tamen committit contra illam injustitiam.
Et exemplum religiosi incontinentis non
magis evincit : nam, si praevideret ex suo
peccato similia damna passuram suam Re­
ligionem, similem profecto malitiam suae
incontinenti® adderet necessario expli­
candam in confessione. Sed id communi­
ter,et per se non contingit in viris, quorum
unum, aut aliud incontinentiae peccatum
ita occultari potest, et solet, ut nulla infa­
mia refundatur in Religionem. Secus acci­
dit in fœminis, ut statim constabit. Ad
tertium respondetur : illam occultationem,
"■“•et alia remedia esse omnino per accidens
respecta infamiae, et injuriae parentum,
istud namque damnum sequitur per se ad
fîliæ deflorationem, quæ per se affert imprægnationem, partum, principium mere­
tricandi, et alia, quæ per se, et communi­
ter loquendo minime occultari valent, et
inducunt parentum justissimam tristitiam,
et non mediocrem infamationem. Ad quar, _ tum negamus sequelam : nam illa specialis
a. parentum injuria jam in defloratione, seu
prima filiae fornicatione inducta fuit : et
per accidens est, quod filia ea peccata re­
petat, quæ communiter præsumuntur de
illa, quae virginitatem exposuit, et parvi­
pendit: in communi enim æstimatione,
prioriinfamatione supposita, hoc posterius
non multum refert ad ejus incrementum,
quin habetur tanquam ejus regulariter ap­
pendix.
ten. 121. Sed duo hic observare oportet.Pri­
mum circa nostram resolutionem, quod
licet ea vera sit ; nihilominus negare non
possumus probabilitatem contrariae, sump­
tam praecipue ab auctoritate illam defen­
dentium. Qua probabilitate utens, quæ vir­
ginitatem in casu proposito amisit, poterit
eam circumstantiam non explicare in con­
fessione, sed solum peccatum fornicationis;
praecisive ab eo quod virginitatem eo pec­

303

cato perdiderit, et quod tunc fuerit, aut non
sub potestate parentum. Et eadem probabi­
litate agens confessarius excusatur ab
inquirendo circa prædictas circumstantias :
et consultius est, quod ab ea inquisitione
abstineat ob qualitatem materiæ, tam con­
versatione, quam imaginatione, quantum
licite fieri potest, vitandæ. Unde quamvis
resolutionem nostram speculative censea­
mus veriorem, (nempe deflorationem vir­
ginis sub patria potestate existentis impor­
tât circumstantiam mutantem speciem)
tamen quantum ad praxim confitendi,
(videlicet non explicando eam circumstan­
tiam, nec circa illam inquirendo) multum
inclinamur ad contrariam, et eam consu­
leremus sufficienti, ut putamus, securitate.
Secundum circa fundamentum prædictæSe«uHi>.
resolutionis : cum namque in eo positum
sit, quod virgo sub patria potestate exis­
tons per amissionem voluntariam virgi­
nitatis injuriam irroget parentibus, ut
explicuimus, et addat proinde supra for­
nicationem circumstantiam specie diver­
sam : inde a contrario sensu colligendum
est, quod parentibus consentientibus (vel
formaliter per expressam consensam, vel
virtualiter ex non repugnantia, aut resis­
tentia) in filia? deflorationem, hæc erit
tantum fornicatio, et non contrahet spe­
cialem injustitiae malitiam : quia scienti,
et consentienti non fit injuria : et propterea
nec virgo corrupta, nec stuprator obliga­
bitur aliud confiteri, quam simplicem for­
nicationem. Quod declaratur exemplo :
nam, si sponsa fornicetur cum alio, com­
mittit incontinentiam cum circumstantia
injuriæ sponso irrogatæ, necessario expli­
canda in confessione : sed, si consentiente
sponso alteri commisceretur, solum com­
mitteret incontinentiae peccatum : quia
sponso cedenti non fieret injuria. Idemque
in nostro casu dicendum est, ubi parentes
consentiunt. Cui doctrinae non opponitur
decretum Innoc. XI damnantis hanc (50,
inter alias) propositionem : α Copula cum
« conjugata consentiente marito non est
« adulterium : ideoque sufficit in confes« sione dicere esse fornicatum. > Non
inquam, opponitur : num in malrimonioproposijunctis occurrit ratio longe diversa, bonum
scilicet fidei Sacramenti, cui conjuges nec
renuntiare, nec contradicere possunt : et
quamvis renuntiarent, nihil efficere pos-

304

1 *

< A’< : -·

DE PŒNITENTIA.

sent ob indissol ubi li tatem sacramentalis
conjugii ; sed semper resultaret injuria
tum in sacramentum, tum in conjugem ut
ea ligatum. Quæ ratio non militat in pa­
rentibus respectu filiae, sicut nec in sponso
respectu sponsæ, ut ex se liquet.
122. Colligitur seplimoconfessarium.qui
aca>· omnino extra actum confessionis, el procul
prorsus ab illo, et ejus titulo, libidinose
peccavit cum pœnitente, non obligari ad
manifestandum in confessione circumstan­
tiam pœnitentis, quoti scilicet sit,aut fuerit,
ut vocare solent, filia spiritualis. Diximus,
« confessarium, qui omnino extra actum
« confessionis, o etc. ut significaremus
oppositum dicendum fore, ubi vel in actu
confessionis, vel ejus prætextu, vel in
confessionis loco, vel alibi paulo post con­
fessionem confessarius provocaret pcenitentem ad actus libidinosos : tunc quippe
incurreret malitiam sacrilegii ob irreve­
rentiam in Sacramentum ; quam merito
Ecclesia punit gravissimis pœnis impositis
contra confessarios sollicitantes. Et idem
proportionabiliter dicimus de confessario,
qui titulo dirigendi filias confessionis illas
frequenter visitat, et alloquitur, agitque de
præteritis confessionibus, et hoc titulo cor­
ruit in turpia, aut in non raro contingens
ruendi periculum : nam hoc etiam species
quædam sacrilegii est, illud faciens odio­
sum apud feminarum parentes, vel mari­
tos, ut optime observavit N. Franciscus,
cap. 8, punct. 4, num. 58. Quare consec­
tarium nostrum procedit præcisive ab omni­
bus hiscircumstantiis,attendeudodumtaxat
ad hoc, quod confessarius rem turpem ha­
buerit cum ea, cujus confessionem,aut con­
fessiones audierit. Et nec sic intellectum,ac
restrictum difficultate caret : nam sententia
illi contraria est certe communior,quam do­
Sotas, cent Solus, Viguerius, Nugnus, TurrecreVlgwr
Xuguus. mata, Gallego. Vivaldus, Lopez, Tabiena,
Turr.
o»n. Armilla, Navarros, Sanchez, Coninchus,
ViwldusFagundez, et alii plures apud Dianam 1
Tabieu. p. tract. 7, résolut. 12, et Dicastillum disp.
&inck-z.^> dub- 8, numer. 602. Et hanc sententiam
x’«varr. censet probabiliorem N. Andreas de MaFjKun'i. trinion. cap. 12. punct. 2, numer. 27, quia
Allllrca5 apparet magis confurmis D. Th<«m® : de
quo statim. Et quamvis ejus patroni varient
in assignando specialem in hoc casu mali­
tiam, et radicem ejus, ut propterea opus
sil talem circumstantiam explicare in con-

fessione : nihilominus communius, et vali­
dius apud illos fundamentum est, quod
inter confessarium, et pœnitentem gene­
ratur non quidem ex natura rei, sed ex
institutione Ecclesiæ, quædam cognatio
spiritualis sicut in Baptismo, et Confirma­
tione contingit : quare sicut baptizans, si
fornicetur cum a se baptizata, incurrit spe­
cialem malitiam in confessione explican­
dam ; sic etiam incurrit confessarius, qui
peccat cum ea, cujus confessionem excepit.
Assumptum vero probatur urgenter ex
Jure Canonico : nam in Can. Omnes 30,
quæst. 1, inquit Symmachus Papa : « Om­
nes quos in poenitentia suscipimus, ita
<1 sunt nostri spirituales filii, ut el ipsi,
quos vel nobis suscipientibus, vel trinæ
mersionis vocabulo mergentibus, undu
a sacri Baptismatis regeneravit. » Et Syl­
vester Papa ibi relatus subjungit : α Nullus
sacerdos causa fornicationis ad suam
« pcenitentialem accedat : quia scriptum
a est .· Omnes, quos in pœnitentia accipi­
mus, ita filii nostri sunt, ut in Baptis­
tf
mate suscepti- » Et ibidem in Can. Aon
debet, addit Ccelestinus Pontifex : « Non
debet Episcopus, aut Presbyter commis­
a ceri cum mulieribus, quæ sibi fuerint
a confessæ peccata. Si forte (quod absit)
a hoc contigerit, sic pœniteat, quomodo de
« filia spirituali , Episcopus quindecim
annos, Presbyter duodecim, etc. d Quæ
similitudo a tot Pontificibus asserta, el
graves contra peccantes cum filiabus con­
fessionis pœnæ ab eisdem statut® palam
videntur assumptum evincere.
Sed persistendum est in proposito con-Ui(S1
sectario, quod etiam amplectuntur Petrus^;*
de Ledesma de Matrim. quæst. 56, art. 2,six:ï
dub. ultimo, et in Summa de Pœnit. cap.^®‘
19, Basii. Pontius de impedimentis ma-prii·
trim, causa 30, cap. 24, Bonacina quæst. 4,d:œî.
de matrim. punct. 16, num. 7, Joannes'^·
Sancius disp. 11, num. 5, Ochogavia, Ludovicus de S. Joan. Gaspar Hurtado, Lugo,
quos refert, et sequitur Dicastillo loco cit.
num. 603, N. Gabriel de Pœnit. disp. 8,
quæst. 6, difficult. 5, Emmanuel a Concept,
disp. 3, quæst. 13, num. 503, pro eadem
referens Moyam disp. 3. de Pœnit. quæst.
2, Villalobos tract. 9, difficult. 36, et alii
plures. Fundamentum desumitur ex ever-^'·'
sione contrarii, et potest ita proponi : nam
quod sacerdos peccet cum muliere, cujus
confessionem

DISP. VIII, DI B. V.

«Wfessionem semel, vel aliquoties audivit,
non importat ex vi hujus circumstantiam
specie diversam, sed ad summum aggra­
vantem intra eandem speciem : ergo talis
circumstantia non debet necessario expli­
cari in confessione. Consequentia patet ex
generali doctrina dub. præced. tradita.
Antecedens vero suadetur, quia, quod inter
confessarium, et pcenitenlem contrahatur
aliqua specialis spiritualis cognatio, contra
quam agat sacerdos turpiter peccando cum
pœnîlente, et propter quam peccato incon­
tinentia) addat circumstantiam malitiae
specifice diversae, ut Adversarii discurrunt;
vel provenerit ex ipsis rerum naturis, vel
es dispositione Ecclesiæ, quippe talis effec­
tus in aliud caput revocari non valet, ut
discurrenti constabit; atin primis id revo­
cari non potest in rerum naturas, ut fere
omnes Adversarii recognoscunt. Quid enim
exuatura rei interest quod sacerdos semel,
aut his ministraverit mulieri sacramen­
tum pœnitentiæ, ut propterea dicendus sit
habere cum ea speciale vinculum cognatio­
nis spiritualis ? Plane, si res ita se habe­
ret, idem contingeret sacerdoti adminis­
tranti semel, aut bis mulieri sacramentum
Extrema) unctionis, et frequentissime sa­
cramentum Eucharistiæ. Quod nemo dixit,
aut imaginatus est. Rursus, quod ad Eccle­
siæ dispositionem attinet, fatemur illam
olim ita ordinasse, prout ex relatis cano­
nibus edocemur, saltem quantum ad im­
positionem satisfactionum sive poeniten­
tiarum, quæ ibi recensentur.Sed modo non
datur in Ecclesia talis dispositio, sive ordi­
natio, quin positive revocata est per Bonifacium VIII, ut constat ex titulo de cognaIvjnt spirituali in 6. Nam in cap. 1, (tribus
tantum componitur ille titulus) asserit
cognationem spiritualem ex Baptismo di­
cens: » Cognationem spiritualem ex Bap• tismo contrahi jure constat. » Deinde
cap. 2, asserit cognationem spiritualem ex
Confirmatione, dicens, a ut ex Prædeces* sore nostro Clemente Papa III colligitur
«evidenter. » Demum cap. 3, et finali
concludit : « Ex datione aliorum Sacra« mentorum cognatio spiritualis nequa­
quam oritur. » Ergo modo in Ecclesia
non datur alia cognatio spiritualis, atque
ideo nec illa, quæ olim juxta allegatos
canones oriebatur ab administratione sa­
cramenti pœnitentiæ : nam lex posterior
Salnant. Cur». Thtoloy. lom. A A’

3(j.j

corrigit, restringit, aut etiam tollit prio­
rem. Et per hoc patet ad fundamentum
prioris sententiae, (juin opus sit alia ei
occurrere responsione. Doctrina vero im­
mediate tradita vel ex eo non infime con­
firmari potest, quod ubi in Confessarii
non intervenit crimen solicitationis, prout
ambit confessionis actum, locum, praetex­
tum, simulationem, et alia omnia, quæ
ultimo recensentur in bulla Gregorii XV,
circa hanc materiam : nemo curat, quod
mulier aliquando confessa fuerit sacerdoti,
cum quo postea peccat : neque quod sacer­
dos parochus peccet aliquando cum mulie­
ribus suæ Parochiæ quarum confessiones
audire solet, et ex officio debet. Quamvis
enim hoc satis turpe sit, et dignum gravi
supplicio ; tamen non reputatur peccatum
contra aliquam spiritualem cognationem,
nec punitur pœna in eis antiquis canonibus
assignata. Quod signum est correctos fuisse
per contrarijm declarationem Ecclesiæ,
et communem fidelium consuetudinem,
sciente ipsa Ecclesia firmatam.
123. Ethane, quam præferimus esse, D.
Thomæ sententiam, cujus auctoritate im­
peditus N. Andreas magis adhaesit contrariæ opinioni, constat transcribendo inte­
grum testimonium Angelici Doctoris (quod
non satis expendit prædictus Auctor) in 1,
dist. 42, q. 1, art. 2, et reperitur in Sup­
plemento q. 56, art 2, eisdem verbis Agit
itaque D. Thomas de causis, per quas indu- υ lhe
citur spiritualis cognatio, et rejectis ali­
quibus opinionibus, concludit in corp. art.
« Et ideo alii dicunt, quod tantum per duo
« Sacramenta contrahitur, scilicet per Con« firmationem, et Baptismum : et hæc est
« opinio communior. » Cui ipse subscribit,
et robur addit optima congruentiæ ratione
in resp. ad 1, dicendo : « Duplex est car­
ie nalis nativitas. Prima in utero, in quo t'E'm.
« adhuc id, quod natum est, est adeo debile,
« quod non possit extra exponi sine peri­
σ culo : et huic nativitati assimilatur rege­
« neratio per baptismum, in quo regene­
« retur aliquis adhuc quasi fovendus intra
a uterum Ecclesiæ. Secunda est nativitas
a ex utero, quando jam quod natum erat,
a tantum in utero roboratum est, quod
σ potest sine periculo exponi exterioribus,
a quæ nata sunt corrumpere : et huic assi <( milatur Confirmatio, per quam homo
. a roboratus exponitur in publicum ad con20

&

306

DE PŒNITENTIA.

» fessionem nominis Christi. Et ideo con« quod est spiritualis pater, non habet
< grue per utrumque istorum Sacramenlo« spiritualem cognationem, nisi conveniat
« rum contrahitur spiritualis cognatio. »
α cum patre quantum ad generationem,
Hæc S. Doctor, nullam aliam ex aliis
« per quam est esse. Et sic etiam potest
Sacramentis ortam recognoscens spiritua­
« solvi octavum, quod præcessit. » Exquilem cognationem. Quam resolutionem I bus liquet, quam nihil subsidii habeat ia
multum commendavit Concilium Trid.
D. Thoma opinio contraria ; siquidem
sess. 24. de Reformat, cap. 2, has a D.
expresse affirmat α per sacramentum
Thoma assignatas recensens, et admittens,
« pœnitentiæ non contrahi proprie Io·
( omnibus, ut inquit, inter alias personas
« quendo spiritualem cognationem.# Affir­
hujus spiritualis cognationis impedimenmat etiam « ad hoc, quod, ut pater spiri« tis omnino sublatis. ■
« tualis habeat cum aliqua spiritualem
Nunc videamus, quæ ex D. Thom. pos­
« cognationem requiri, comparetur ut
sunt opponi, et opponit N. Andreas, et ex
< paler quantum ad generationem, sive
eis convincemus S. Doctorem esseevidenter
« communicationem primi esse : quod non
pro nobis. Octavum argumentum erat :
« reperitur in sacramento pœnitentiæ,
• Sicut per Baptismum tollitur peccatum
« utpote non institutum per modum gene■ originale, ita per pœnitentiam actuale :
« rationis, sed per modum sanationis. »
• ergo sicut baptismus causât spiritualem
Affirmat denique inter confessarium, et
cognationem, ita et pœnitentia.# Nonum
pœnitentem « contrahi quoddam fœdus
erat : « Pater nomen cognationis est : sed
αspirituali cognationi simile.»Ergoexejus
sententia inter confessarium, et pœniten­
per pœnitentiam, et doctrinam, et curam
tem non datur cognatio spiritualis vera,
• pastoralem aliquis dicitur alteri spiritua­
et proprie talis ; sed solum aliqua conjunc­
lis pater : ergo ex multis aliis praeter
tio spirituali cognationi similis. Id vero
■' baptismum, el confirmationem spiritua­
minime sufficit, ut actus turpis Confessarii
lis cognatio contrahitur. » Quæ ita di­
cum pœniteute induat supra incontinen­
luit· i Ad octavum dicendum, quod per
• sacramentum pœnitentiæ non contrahi­
tiam aliam malitiæ circumstantiam specie
distinctam. Quæ verodifficultatem facessere
tur proprie loquendo spiritualis cogna­
queunt, sunt illa verba : « Ul tantum pectio. Unde filius sacerdotis potest con·» trahere cum illa, quam sacerdos in
« cet carnaliter cognoscens, ac si esset
• confessione audivit : alias filius sacer­
« sua spiritualis filia: » quippe sivere
dotis non inveniret in tota Parochia
esset sua filia spiritualis proculdubio con­
< mulierem, cum qua contrahere posset.
traheret specialem malitiam necessario
« Nec obstat, quod per pœnitentiam tolli­
explicandam in confessione. Sed evacuator
tur peccatum actuale : quia hoc non est
ea difficultas respondendo S. Doctorem
per modum generationis, sed magis per
loqui secundum canones antiquos sapra
modum sanationis, bed tamen per poenirelatos, et in ordine ad poenitentias in eis­
ί tentiam contrahitor quoddam fœdus inter
dem statutas.Cum enim suo tempore adhuc
< mulierem confitentem, et sacerdotem,
vigerent, oportuit, quod secundum illos
spirituali cognationi simile : ut tantum
tunc loqueretur. Sed illos postea correxit,
< peccet eam carnaliter cognoscens, ac si
restrinxitque Bonifacius VIII, cujus decre­
< esset sua spiritualis filia. Et hoc ideo,
tum non vidit S. Doctor, quia tempore
• quia maxima familiaritas est inter saBonifacium præcessit. At, si vidisset, ei
> cerdotem, et confitentem. Et obhoc ista
subscriberet, ut nos fecimus. Nihil ergo
i prohibitio est inducta, ut tollatur pecest in D. Thoma, quod adjuvet opinionem
• candi occasio. Ad nonum dicendum, quod
adversam.
■ pater spiritualis dicitur ad similitudi124. Colligitur octavo Eunuchum, sivefr^
< nem patris carnalis. Pater autem carna­
impotentem, si fornicetur, debere in con­
lis, ut Philosophus, dicit in 8 Ethic.
fessione hanc circumstantiam explicare.
i tria dat filio , esse , nutrimentum, et
Quia tale peccatum est contra naturam, at< instructionem. Et ideo pater spirituapote oppositum fini generationis : atque
■ lis aliquis alicujus dicitur ratione aliideo importat circumstantiam mutantem
i cujus horum trium. Tamen ex hoc,
speciem, ut contra Filliucium, qui de hoc
dubitasse

DISP. VIII, DUB. V.

dubitasse videtur, docent communiter
Auctores apud Dianam 3 part, tract. I ,
Ut». résolut, 139, Lugo, Dicastillo, N. Gabriel,
liW. X. Antonius, quos refert, et sequitur N,
fthi. Franciscos cap. 8, punct. 4, num. 65, et
mx.
^nominalim
Thoma? Sanchez lib, 7, de
matrim. disp. 5, num. 14, qui tamen non
salis consequenter processisse videtur, cum
postea eodem lib. disp. 102, a num. G,
affirmat licere copulam marito non potenti
verum semen effundere, quia utroque teste
caret: nam talis, inquit ille, utitur jure
suo, dum vacat actui conjugali, quem ma­
trimonium permittit. Quæ duæ assertio­
nes minine cohærere videntur ; nam, si
fornicatio eunuchi est peccatum contra na­
turam, neuliquam regulatur penes statum
matrimonii, aut ejus carentiam ; sed penes
modum ipsius copulae per respectum ad
passibilem ex ea generationem, quæ est
fiais talis actus. Et ideo copula, quæ inter
solutos est contra naturam etiam est con­
tra naturam si inter illos jam conjugatos
eodem modo exerceatur. Unde falso asserit
Sanchez maritum ex supervenienti acci­
denti factum eunuchum uti jure suo, va­
cando actui, quem matrimonium permitlit .-quoniam matrimonium non permittit
copulam contra naturam, nec ullum jus
esse potest ad actum naturæ contrarium.
Quare magis consequens foret, vel negare
fornicationem eunuchi esse peccatum con­
tra naturam, quod communi sententia? re­
pugnat: vel concedere copulam mariti
facti eunuchi esse contra naturam, ac
perinde importare circumstantiam malitiæ
necessario explicanda? in confessione. In
quo non oportet amplius immorari, sed
magis lectorem ad eos remittere, qui rem
ex professo versant agentes de matrimonio,
titra.Videatur N. Andreas in ejus tract, cap. 12,
namer. Ill, et punct. 11, num. 134.
'■■■. 125. Colligitur nono, pœnitentem con­
suetumaliqua peccata committere non obli­
gari ai manifestandum in confessione hanc
sui peccati circumstantiam, sive consuetu­
dinem : atque ideo eum, qui ex inveterata
consuetudine fornicatur hodie, satisfacere
confitendo istud peccatum, licet praeceden­
tia non recenseat, nec exponat consuetu­
dinem illa committendi. Sic contra aliquos
relates a Diana tom. I, tract. 7, résolut.
15, sentiunt communiter Doctores, ipse
Diana, Sotas, Cano, Vasquez, Suarez, Sa,

307

Reginaldus, I’alaus, Bonacina. Lugo, Dicastillo, N Gabriel, N. Antonius, et alii, Bonaeix
quibus relatis suscribit N. Eranciscus cap. Lego.
8, puncl. 4, num. G7. Quam communiterAntoæ"
probant ab inconvenienti : quia, si quis
teneretur confiteri consuetudinem pec-Franc
candi, teneretur eadem peccata semel, et
iterum confiteri ; sed nemo perse loquendo
tenetur ad sæpius confitendum eadem pec­
cata : ergo per se loquendo non obligatur
ad explicandum consuetudinem peccandi
in hac. aut illa materia.
­
Possumus tamen positive idem consec­ Proba
tio.
tarium probare : quia per consuetudinem
peccandi in materia v. g., luxuriae vel si­
gnificantur ipsa actualia luxuriae, peccati,
quatenus frequentatur, et unum post aliud
succedit ; vel significatur aliquis habitus
pravus ex repetitione talium actuum ac­
quisitus ? Si dicatur primum ; manifestum
est, quod confessis actibus, manifestatur
consuetudo, quæ ab eis in præmisso sensu
non differt : nec id proprie loquendo per­
tinet ad circumstantias mutantes speciem
de quibus agimus in præsenti ; sed magis
ad distinctionem riumericam peccatorum,
de qua dictum est dub. 3, § 3. Si autem
eligatur secundum ·. facilius adhuc dis­
pellitur : tum., quia habitus pravus non est
materia hujus sacramenti ; cum non sit
formaliter peccatum, quin remanere soleat
post justificationis gratiam. Tum, quia, si
ita res se habeat, nemo tenebitur consue­
tudinem peccandi confiteri, usque dum
sciat habitum vitiosum acquisivisse : quod
nemo faciliter in actu signato determina­
bit. Tum denique : quia licet comparatio
talis habitus foret circumstantia aggravans
actus peccaminosos : non tamen varians,
aut mutans speciem : quia, et ille, et isti
respicerent idem specifice objectum, cum
sola differentia materiali majoris, aut mi­
noris permanentia».
Confirmatur, et explicatur : quia itaseCaufir
habet consuetudo peccandi in aliqua deter-.iwiw.
minata linea, v. g. furandi, aut pejerandi,
sicut consuetudo peccandi in genere, sive
in omnibus, aut plurimis speciebus pecca­
torum, quibus videlicet se offert occasio,
utputa pejerando, furando, fornicando,
percutiendo, infamando, etc. ut contingit
in magnis aliquibus peccatoribus : sed
vel in istis sufficit confiteri species, et nu­
merum peccatorum, licet non explicent

J '1'

308

DE PŒNITENTIA.

peccandi consuetudinem quæ revera aliud
in his non est. quam ipsi aclus peccaminosi. sive illorum frequentia. Ergo
idem dicendum est de consuetudine pec­
candi in aliqua linea speciali, nempe con­
fessis adibas peccaminosis opus non esse
explicareconsuetudi nem illos commit tendi;
quippe, quæ vel ab eis non differt, vel eis
declaratis exponitur.
·26. Sed non propterea negamus uni’»· versaliler obligationem confitendi consue­
tudinem : quin eam obligationem admit­
timus, non quidem ut circumstantiam
peccati ex parte illud committentis (ad
quod in præsenti attendimus) sed ex alio
capite, periculo videlicet vel existendi in
peccato, vel plura committendi. Fieri enim
potest, quod quis ante acquisitam consue­
tudinem pejerandi advertat se per repetita
perjuria comparare habitum vitiosum, ex
quo constituatur in proximo periculo sæ­
pius pejerandi, et obligari ad id præcavendum se cohibendo a perjuriis: quod si
non facit, ut potest, et debet, et ubi, et
quando debet, ex hoc ipso peccat. Fieri
etiam potest, ut post acquisitam eam pes­
simam consuetudinem,non conetur ad ejus
expulsionem, ut tenetur, ne se conjiciat in
proximam, et quasi continuam occasio­
nem peccandi : et ad id non conando pec­
cat, idque confiteri debet, ut communiter
observant Ductores, et videri potest apud
,
N. Andream in tract. 17. de volo, et juramento, cap 2, punct. 9, § I, qui ex insi­
nuatis principiis recte concludit num. 155,
habentem pravam consuetudinem jurandi
falsum esse in statu peccati mortalis, et to­
ties peccare mortaliter, quoties advertit ad
pravam eam consuetudinem, et periculum
pejerandi, quod secum affert, et illam non
conatur destruere, faciendo quantum po­
test ad eam avellendam, aut pœnitus cohi­
bendam : eo plane modo, quo dicitur esse
in statu peccati, qui potest restituere, et
non restituit, et peccare, quando advertit
hanc obligationem, et non restituit, utex. ,
plicat idem Andreas tract. 13, de restitut.
Andreas.,
„. . .
. ,.
,.
c. I, η. obi, et est sententia communis. Ab
hac itaque radice, non autem ab eo, quod
consuetudo sit circumstantia peccati, pro­
venit, quod pœnitens multolies teneatur
confiteri consuetudinem, sive frequentiam
peccandi in aliquamateria.Provenit etiam,
quod confessarius possit rationabiliter in­

DISP VIII, DUB. V,

quivere de consuetudine, et quod pceninet, âdiversis non fit illatio, nec odiosa
tens inquisitus teneatur ad id respondere,
ampliare oportet. Unde etiam post damna­
et consuetudinem, si habeat manifestare.
tionem illius propositionis, resolutionem
Oppositum docuerat Joannes Sancius disp.
nostri consectarii ut minime in ea dam9, a num. 6. Sed ejus sententia repro­
bata est a SS. Innocenlio XI damnanleuX [reànilione comprehensam tuentur Filgueras
ad eandem propositionem 1, § Post hæc
hanc propositionem (inter alias 58). . Non ta
scripta, Torreeilia in dicta proposit. con« tenemur confessario interroganti faleri
cius.3, Corella ibid. num. 201, Emmanuel
« peccati alicujus consuetudinem. » Et
s'·’ a Conceptione disp. 2, quæst. 15, a num.
quidem (de quo non est dubium), justis­
221, pro eadem sententia referens Tirsum,
sime ob motivum proxime insinuatum,
Lumbierum, Hozes, Pradum, et alios. Qui
quod habens pravam consuetudinem solet
communiter observant differentiam inter
esso in statu peccati, sicut non restituens:
has propositiones :« Pœnitens non tenetur
unde nequit absolvi, nisi ad oppositum
j confiteri consuetudinem peccandi ; Non
conetur, et illam evellere efficaciter pro­
t (enemur confessario interroganti fateri
ponat, ut constat ab aha per eundem sanc­
«peccati alicujus consuetudinem.» Nam
tissimum alterius propcsi tionis(scilicet60),
hæc posterior est restricta, et implicans
reprobatione : « Prenitenti habenti consue- i.
conditionem, quod pœnitens interrogetur
v tudinem peccandi contra legem Dei, naa confessario : et in hoc sensu condemna« turae, aut Ecclesiae, licet emendationis
tiir.Sedcondemnatio non attingit priorem,
α spes nulla appareat, nec est deneganda,
quæ a conditione talis interrogationis
• nec differenda absolutio, dummodo ore
praescindit. Observant etiam communiter
« proferat se dolere, et proponere emensecandam illam propositionem:? Non tene« dationem. » Non enim posset confessa­
■ mur confessario interroganti fateri pec­
rius prudenter se gerere in conferendo,vel
cati alicujus consuetudinem, » esse uni­
negando, vel differendo absolutionem, si
versalem negativam, et distribuere pro
non valeret de prava peccandi consuetu­
omnibus, et singulis casibus, in quibus
dine inquirere, et pœnitens requisitus non
confessarius interroget : in quo sensu est
deberet illam manifestare.
falsissima, et merito ab Ecclesia reproba­
127. Nec refert, si opponatur, quod cum(.;Kji
tur: quia multi sunt casus, in quibus pœhoc pœnitentiæ judicium sit spirituale,ei
nilens interrogatus debet manifestare ta­
voluntarium, pœnitens sua sponte, et non
lem consuetudinem, quia confessarius ea
requisitus debet manifestare id ipsum,
non cognita nequit congruum providere
quod explicare tenetur inquisitus a con­
remedium. Quare censent non esse contra
fessario; sed cerium omnino est obligari
praedictam illius propositionis condemna­
confessario interroganti fateri peccati con­
tionem dicere, quod in solo isto aut illo
suetudinem, ut patet condemnatione pro­
casa particulari, et per accidens queat pœpositionis contrariæ : ergo pœnitens, etsi
nilens pristinam consuetudinem occultare:
non inquiratur a confessario, debet mani­
festare consuetudinem peccandi : atque
vel quia jam consuetudo est abolita, vel
ideo recte oppositum in consectario asse­
quia pœnitenscognoscit se habere efficacem
ruimus.
dolorem, et se cognoscere omnia media,
Id, inquam, non refert, sed dissolvitor
. paratamque esse illa adhibere pro extiromissa majori, et concessa minori negando *
panda consuetudine, quæ illi confessarius
utramque consequentiam. Nam, quod pœ­
consulere, et imponere posset. Sed quod
caput est, regrediendo ad objectionis majo­
nitens interrogalus a confessario debeat
rem, ex qua illationes dependebant, et
manifestare peccati consuetudinem, est
omisimus, illa non est universaliter vera,
prorsus certum propler condemnationem
at cum Lngone. et aliis observavit Tirsus
propositionis contrariæ ; sed quod pœni­
tens non interrogatus debeat prædictam
disp. 42, sect. 2, num. 9, quia pœnitens
consuetudinem manifestare, non est cer­
salisfacit muneri suo, si confiteatur omnia
tum : quia Ecclesia hactenus id non do­
peccata sua in specie, et numero, et cir­
cuit, nec oppositum reprobavit. Aliunde
cumstantiis addentibus speciem, ea in his,
vero, quod ad vim consequentiarum atti­
et aliis relinquens prudenti disquisitioni,
et judicio confessarii. Sed hic, ut medicus
net,

309

potest, et sæpius debet plura quam a pœnitente dicuntur, inquirere, ut convenien­
tem adhibeat medicinam, puta inclina­
tiones, et occasiones peccandi, reincidentiam,sive consuetudinem, et alia ejusmodi.
Ad quæ perse loquendo tenetur pœnitens
directe veritatem respondere, ut constat
ex damnatione contrariæ doctrinae. Unde
omnia cohaerent, nihilque inter prædictam
reprobationem, et præmissum consecta­
rium contrarietatis occurrit.
128. Colligitur decimo pœnitentem non Deeiobligari ad manifestandum in confessione, η10ιη·
an peccaverit scienter, an ex ignorantia.
Explicatur hæc. resolutio : et in primis
sermo est de ignorantia vincibili, quæ non
excusat a peccato: si namque excusaret non
daretur peccatum, et tolleretur supposi­
tum. Rursus sermo est de ignorantia op­
posita notitiæ requisite per ordinem ad
opus : si enim ipsa ignorantia esset alias
culpabilis, quia opposita notitia per se præcipitur, atque independenter a tali opere,
foret per se peccatum, et distinctum in
specie, et omnino manifestandum in con­
fessione. Verbi gratia, si quis vincibiliter
ignoret præcepta Decalogi, puta fornica­
tionem esse peccatum, et ita fornicetur,,
aut se exponat fornicandi periculo, com­
mittit duo peccata : unum contra præcep­
tum sciendi præcepta Decalogi, et aliud
contra præceptum prohibens fornicatio­
nem : et omnia hæc confiteri debent. Idem
est dicendum, si furaretur, vel occideret
ex ignorantia Decalogi, et ob eandem ra­
tionem, utstatuimus tract. 13, de peccatis,
disp. 13. dub. 2, num. 40. A liter contin­
git, cum notitia juris humani, vel facti
præcipitur, non quidem propter se, sed
propter opus præceptum, ut cum quis ex
ignorantia oppositi omittit jejunium :
tunc enim solum committitur unum con­
tra præceptum jejunii peccatum, ut eodem
loco explicuimus. In hoc itaque posteriori
sensu consectarium nostrum procedit :
quod contra Adrianum docent communiter
Theologi, et plurimis relatis subscribit
N. Franciscus loco sæpius citat, num. 66, Frauc.
nosque jam statueramus ubi proxime.
Fundamentum est, nam quod aliquis fran- ραα<ι,gat, v. g. jejunium scienter, vel ex igno- nicn!u:11·
rantia explicita facti, vel juris particula­
ris, non variat peccatum in specie, sed
solum in ratione voluntarii, ut ah hac

eandam speciem ; constat vero circums­
tantias solum intra speciem aggravantes
recursu, allectatio ignorantiae provenit ex
non esse de necessitate in confessione exmagna voluntatis propensione ad pecca­
tum, ut nihil habeat, quo a peccando re­
cwiEr P,icanda$· ^on^rmatur>
explicatur amoutio. piius : nam, qui ex ignorantia vincibili
trahatur : et sic auget malitiam. Si autem
peccat omittendo jejunium, solum commit­
velle ignorare legem provenit (quod non
tit unum peccatum contra jejunandi prae­
repugnat), ex affectu minus contemnendi
ceptum : quippe scientia opposita solum
legem, tunc non augebit, sed potius ali­
debetur ex illo præcepto, ut ejus materia
quantulum diminuet, ut explicuimus loco
servetur: ergo qui confitetur violationem
cit. de Peccatis dub. 4, a nu. 87. Attentis
jejunii, confiU-lur omne peccatum, quod
tamen omnibus, ignorantia affectata ma­
fecit, et opus non habet declarandi, quod
gis conducit ad augendum, quam ad dimi­
violaverit ex ignorantia peccatum vel ex­
nuendum malitiam peccati. Unde D. Tho-D?a
cusando. vel diminuendo. Quod neque
mas 1. 2, q. 76, art. 4, absolute dixit:
commendabile est, nec communiter fieri
« Contingit quandoque talis ignorantia dioportet.
« recte, et per se, sicut cum aliquis sua
σ sponte nescit aliquid, ut liberius peccet,
Sed hanc communem resolutionem li­
mitant Thomas Sanchez, et-ex eo N. Franα Et talis ignorantia videtur augere volunciscus ubi proxime in aliquibus casibus
a tarium, et peccatum : ex intentione enim
particularibus, ut pro eis debeat conditio,
« voluntatis ad peccandum provenit, quod
sive circumstantia peccandi ex ignorantia
α aliquis vult subire ignorantiae damnum
1 LiDii-explicari. Primo si ignorantia præcepti
a propter libertatem peccandi. » Sed, quod
»aito. humani tanta fuerit, quod peccatum excu­
in praesenti refert, utrovis modo contingat,
saverit a mortali.et in veniale transtulerit.
non variat speciem peccati : atque ideo
Hæc vero non est limitatio, sed destructio
opus non est talem circumstantiam in con­
suppositi, ut a principio praemisimus :
fessione explicare. Quarto limitant prae­
sublata enim a peccato ratione mortalis,
dicti Auctores quando ignorantia, licet vin-^
manifestum estnondari necessitatem istud
cibilis, excusat ab incurrendo censuram
latam contra violantes scienter aliquod
Sccnn4a con^lenc^’· Secundo, quando quis cum
'ignorantia agens se exponit periculo pec­
præceptum. Et quidem merito : oportet
candi in alia specie, ut si nuis peccet cum
enim, ne confessarius audiens violatio­
fœmina. cujus statam ignorat, an scilicet
nem præcepti. imaginetur pœnitentemin­
sit soluta, vel conjugata, sive consangui­
currisse talem censuram, quam non incur­
nea, etc. Et hoc verissimum est, sed non
rit, quia non scienter peccavit : unde, ut
pertinet ad praesentem considerationem
sibi consulat pœnitens, vel non requisitus
de circumstantiis mutantibus aut non spe­
id exponat confessario. Videantur quæ
ciem : nam sic ignoranter operans non
diximus loco cit. de Peccatis num. 103.
solum circumstantiam aggregat, sed no­
129. Et hæc sufficiat collegisse, et adnovum, et distinctum peccatum committit, i tasse in circumstantia Quis ut alia facile
quin plura peccata, cuncta scilicet, quorum 1 erui, ac determinari queant. Addendum
contrahendorum periculo secandum pru­
tamen in communi duximus, quod cunctis
dens judicium se exponit, ut ex professo
adnotatis potest esse commune, videlicet
declaravimus tract, cit. de peccatis disp. 13,
pœnitentem, qui confitetur peccata in re
dub. 3, a num 73, ad quem locum, ne
venerea debere explicare actum consum­
actum agamus lectorem remittimus. Termatum, si habuit: atque ideo, qui copulam
Tenia. tio ubi ignorantia est affectata ob finem
habuit cum soluta non satisfacere præcepto
liberius peccandi. Et quidem si talis igno­
confessionis dicendo præcise. commisi cum
rantia affectata afferat periculum incidendi
soluta grave peccatum contra castitatem :
in novam speciem peccati, explicari debet,
sed teneri ad explicandum copulam. Id
quia novum, et distinctum peccatum est
satis colligebatur ex supra dictis num. 73,
juxta doctrinam immediate traditam. Ubi
ubi statuimus in confessione peccatorum
autem non immineat illud periculum, so­
explicandos esse actus externos, qui etsi
lum est circumstantia vel augens, vel dinon participent in se formalem mali­
tiam,

DISP. VIII, DUB. V.

liam, tamen vore, et proprie sunt, atque
denominantur peccata : quod tam verifi­
catur in actu copulæconsummato, quam in
aliis externis peccaminosis. Sed ulterius
.. firmandum est. Fuerunt namque aliqui
Recenliores, qui ausi sunt docere in prae­
dicto casu sulficere, quod pœnitens dicat
peccasse graviter cum soluta in materia
luxuriae, subticendo, aut non explicando
less copulam. Horum meminit Luysius Tur^rianus in hac materia q. 9, art. 2, disp.29,
dub. 2, ad 5, significans eorum senten­
tiam esse probabilem, cum oppositum so­
lum dicat probabilius. Meminit etiam
Diana3, part, tract. 4, res. 88, nihil resol­
vens, sed rem immerito (ut sæpe solet),
aliorum judicio remittens. Sed aperte cum
(kJ praedictis Recentioribus senserunt Carato.muel. Tamburinus, et Ferrantinus, qui­
to, bus relatis: adhaesit Franciscus Verde q. 3,
n’ 65. Commune illorum motivum
fuit, quod oscula, tactus impudici, et co­
pula comparative ad eandem fceminam
sunt ejusdem speciei, et propterea cum
soluta pertinent ad fornicationis, et cum
conjugata ad speciem adulterii : ergo in
quolibet prædictorum sufficit pœnitenti
dicere, quod commiserit grave peccatum
luxuriæ cum soluta, aut cum conjugata,
quamvis copulam habitam non declaret.
Idque confirmabant : quoniam, si oscula,
et tactus turpes cum soluta differrent spe­
cie a copula cum illa, teneretur pœnitens
ad confitendum praeter copulam, omnes
illos actus turpes, quos ante, vel post copu­
lam habuit, quod tamen est contra com­
munem sententiam Theologorum , et
praxim fidelium.
■·«> Ceterum opposita sententia asserens ex7.Î plicandam esse copulam semper fuit com­
munis, et valde certa, ut constabit legenti
Auctores, qui difficultatem hanc proximis
temporibus versaverunt: ex antiquis enim,
quos viderimus, nemo dubitavit, quod ac­
tus consummatus copulæ, sive incomplexo
vocabulo fornicatio, debeat in confessione
explicari. Et probatur destruendo opposi­
tum fundamentum : quoniam, licet tactus,
oscula, pollutio, et copula inter solutos opponantur eidem castitati, et pertineant ad
eandem quasi speciem luxuriae, quatenus
tendunt ad copulam, et in illa consum­
mantur; nihilominus important modos
oppositionis longe diversos, qui vel variant

311

speciem actus, vel actui consummato ad­
dunt circumstantiam specie diversam.
Quod late a nobis ostensum est in tract.
13, de Peccatis, disp. 9. dub. 4, fere per
totum, et specialiter a n. 65, et hic sufficit
insinuari ostendendo prædiclæ distinctio­
nis radicem : quoniam copula cum soluta,
sive simplex fornicatio intra genus luxuriæ æquivalet injustiliæ, quatenus talem
modum circa generationem ponit, nempe
concubitum vagum, qui infert nocumen­
tum proli nascituræ, unde habet esse pec­
catum mortale, quod ex sola oppositione
ad temperantiam non haberet, ut optime
tradit D. Thom. 2. 2, q. 154, art. 2. Alii
vero actus, ut tractus impudici, oscula, etc.
si fiant ex intentione sistendi in eis. sunt
peccata contra naturam,et opponuntur bono
communi totius speciei, ut patet in pollu­
tione, et docet D. Thom. loc. cit. Unde
manifeste distinguuntur specie a simplici
fornicatione. EI quamvis ex natura sua, et
etiam ex intentione peccati ordinentur ad
copulam, nihilominus, ut bene vidit Logo Logo,
disp. 16, sect. 5, num. 238, nec continent,
nec explicant malitiam propriam fornica­
tionis, sive actus consummati : fornicatio
enim infert cum effectu nocumentum proli
futurae ; illi vero actus libidinosi solam
disponunt ad praedictum nocumentum, qui
est modus tam physice, quam moraliter
longe diversus, ut patet in delectatione
morosa, quae etiam disponit ad pollutio­
nem, et tamen omnes concedunt distingui
specie a pollutione executa ; sicut, et quod
polluens se debet id explicare in confes­
sione pollutionis vocabulo, et non solius
delectationis morosae. Unde corruit funda­
mentum contrarium : et id etiam, quod
pro illo confirmando addebatur : nam. si
quis habuit oscula, et tactus impudicos ex
intentione sistendi in eis, quamvis postea
eis provocatus ad copulam usque pervenit,
tales actus fuerunt peccata contra naturam,
et specie omnino diversi, et sic debent in
confessione explicari. Ubi autem a princi­
pio ordinati fuerunt ad copulam, vel ad il­
lam. immediate consecuti, quamvis ab ea
specie differant, tamen expressa copula in
confessione, sufficienter explicantur, quin
opus sit illa in particulari recensere : quia
satis ibi intelliguntur ob naturalem, et or­
dinariam concomitantiam.quam habent ad
illam. E contra vero illis tantum exprès-

31 î

*r

> ·

·

<«: »

»

3:î

AU

DE PŒNITENTIA.

sis, a;;t gravi in communi, et in confuso
luxuriæ peccato, minime comprehenditur,
concipitur, aut confessioni exponitur co­
pula. sive actus consummatus, qui impor­
tat completam injustitiae æquivalentis mali­
tiam in genere luxuriæ, et differt subinde
ab aliis actibus afferentibus eam malitiam
incomplete, et per modum dispositionis.
130. Sed quid haeremus rationibus, quas
(etsi demonstrationes) videmus variis, ac
liberrimis ingeniorum subterfugiis posse
saltem specietenns labefactari ? Accedat
immensum auctoritatis pondus, rem plane
conficiens, decretum SS. Alexandri VII,
reprobantis sequentem propositionem (25
i-inter condemnatas, et, quæ continet senlênliam oppositam.) Qui habuit copulam
cum soluta, satisfacit confessionis præ­
cepto dicendo, commisi cum soluta
grave peccatum contra castitatem, non
explicando copulam. » Unde opus non
habemus refellendi tam absonam positio­
nem, sed acquiescendi, obediendi. et gra­
tias agendi Sedi Apostolic®, quod nos li­
ber-1 ab his monstris, et labore ea aliter
profligandi. Verum ecce irrequieta quorundam ingenia nihil non lentantium.
Torrecilla exponens praedictam proposi­
tionem, ejusque condemnationem, docet
conclus. 4, num. 5, non tangi, sed intac­
tam relinqui sententiam Caramuelis. et
Kxposi- Verde asserentium, « Habentem copulam
iw rej>cilur- o cum soluta satisfacere confessioni, si
<· dicat, Commisi grave peccatum cum so­
luta in specie naturali luxuriæ, non ex■ plicando copulam. # Ceterum talis ex­
ceptio. ac limitatio nullum habet funda­
mentum et minime sustineri potest : tum,
quia Alexander VII condemnavit aliquam
sententiam, quæ prius ab aliquibus asse­
rebatur : sed non aliam reperimus. quam
illam Caramuelis, etquorundam dicentium
opus non esse explicare copulam, sed
sufficere, si dicatur peccatum grave in ge­
nere luxuriæ cum soluta: ergo in eam
sententiam directa fuit, illamque compre­
hendit reprobatio per Alexandrum VII.
Tum etiam, quia inter propositionem
damnatam, et propositionem ex Caramuele assertam nulla invenitur differen­
tia, nisi in illis verbis ab isto Expositore
additis, in specie naturali luxuriæ : hæc
vero nihil in ea materia referunt : quippe,
ubi pœnitens non explicat peccatum fuisse

contra naturam, omnes confessarii intelli­
gent peccatum luxuriæ fuisse in specie
naturali ·■ ergo pariter nihil refert, ul
condemnatio primæ propositionis non
comprehendat secundam. Tum præterea.
nam ideo condemnatur prior, quia in tali
modo confessionis, sive accusationis non
explicatur actus consummatus copula?, qui
vere fuit,(quidquid fuerit de eo,quod pecca­
tum commissum fuerit modo naturali, quod
ad rem præsentem non facit) : ergo sicut
motivum condemnationis est idem, ita el
condemnatio, et utramque propositionem,
aut fortius eandem in re comprehendit.
Tum ulterius, quia hic est communis sen­
sus. et intelligentia propositionis condem­
nat®. ut videre est in illam exponentibus
Prado, et Lumbiero qui torn. 2 opuscul.pnt
num. 756, dixit talem condemnationem1-'·^
expositione non indigere, et quidem
merito: nam manifeste proscribit artes
tegendi in confessione copulam habi­
tam, quibusvis verbis id fiat. Tum
denique, nam cum decretum Alexan­
dri VII fuerit ordinatum ad cohibendam
similes laxitates in perniciem animaram
excogitatas; non decet Theologum Reli­
giosum ea discurrere, ut vires tam sancti
decreti dehiscant ; sed magis ut subterfagia illud vitandi, aut eludendi unde qua­
que præcludantur.

§ Π.

De circumstantia Quid.
131. Veniamus ad secundam circums­
tantiam ex relatis num. 108, vocatam
Quid, et peream significamus conditiones
objecti, sive materiae/circa quæ versator
peccatum, ut solent esse quantitas, quali­
tas, et alia ejusmodi. Et quamvis ista non
semper sint meræ objecti circumstantiæ.
sed aliquando inferant distinctionem namericam.aut etiam specificam peccatorum;
oportet omnia attingere, ut constet, quando
ob aliquod exiliis capitibus debeant de­
clarari in confessione. Quod aptius non
præstabimus, quam ex supra præjactisiMài
principiis varias colligendo resolutiones.
Colligitur ergo primo, in peccato furti si
uno actu et ab eodem domino res aufera­
tur, non obligari pœnitentem ad expli­
candum

DISP. VIII, DDB. V.

candum quantitatem, sive valorem rei
ablalæ; si autem illam auferat distinctis
actibus, debere explicare actus : el simili­
ter si res ablata pertineat ad diversos
dominos, quorum quilibet notabiliter
læsusfuerit, debere explicari, si potest,
numerum dominorum. Prima pars cons­
tates dictis num. 101, quia major, vel
minor quantitas rei ablatae nec variat ob­
jectum specie, nec illi addit circumstan­
tiam, quæspeciem mutet; alias supponi­
tur actum esse unum numero, siquidem
ablatio fuit una, et unius rei, et ab uno
domino: ergo ubi furtum ita contingit,
sufficit prenitenti confiteri unum peccatum
furti in quantitate gravi quamvis quanti­
tatem, el alia non magis explicet. Secunda
etiam pars,est manifesta : quia, ubi illamet quantitas furto sublata est in diversis
vicibus, et per diversos actus, ibi occur­
runt peccata nuroero distincta, quot scili­
cet fuerunt furandi actus ; cum quilibet
habuerit saum complementum absque or­
dine ad alium : necessarium autem est
explicare numerum peccatorum, ut constat
ex dictis dub. 3, §3. Ultima denique co­
rollarii pars suadetur : quia ubi plures
domini damnificantur notabiliter per fur­
tum rei ad illos pertinentis, ibi commit­
tuntur plures injustitiae numero distinctae,
sicut si quis uno actu occideret plures ho­
mines, committeret multa homicidii pec­
cata: ergo sicut in hoc casu obligaretur
homicida ad explicandum numerum occi­
sorum, quia aliter non explicaret nume­
rum peccatorum homicidii ; sic in præ-enti casu dicendum est, quod fur debet
explicare numerum personarum, quibus
suo furto intulit notabile damnum, quia
id non explicando non posset confiteri illa
Ifcl
quæ fecit. Quæ
Eta numero furti peccata,
ta. omnia patent ex dictis loco citato. Et sic
?ϋί,
j fe docent Molina, Diana, Bonacina, Palaus,
Fagundez, Dicastillo, et alii, quibus sub­
scribit N. Franciscus cap. 8, punct. 4,
num. 69.
>6; Contrariam extremae hujus consectarii
parti opinionem docent Vasquez in præI
'senti quæst. 91, art. 1, dub. 4, Salas 1, 2,
quæst. 73. tract. 3, disp. 5, sect. 6, Lean­
der disp. 8, § 3, num. 26. Quam probant :
quia in tali casu solum intervenit una
furandi actio; sed individuatio peccatoI
ram sumitur a subjecto : ergo ibi solum

313

datur unicum peccatum furti : et consequenter non opus erit explicare nu merum
damnificatorum per ta’e furtum. Sed ad
hoc, (relictis aliorum responsionibus,)
satis constat ex dictis loco citato, ubi ex­
plicuimus, quomodo in prædicto casu, et
similibus, licet non dentur plures numero
malitiæ physice, aut metaphysice secun­
dum communes regulas individuationis,
aut multiplicationis pure numericæ ; nihi­
lominus dantur plures malitiæ numero
moraliter per ordinem ad prudentum ju­
dicium ; qui aequaliter æstimant, quod
homo uno actu interfecerit simul decem
homines, et quod illos successive necaverit
decem vicibus : unde in utroque casu tene­
tur declare decem homicidia. Et idem
contingit ubi uno physice actu furatur rem
pertinentem ad multos, ex quo singuli, et
divisim notabile damnum subeunt. Vasquium autem inconsequentiae non imme­
rito arguunt Lugo, et Leander : nam cum
nobiscum sentiat de occidente uno actu
plures homines, et de infamante uno ver­
bo plures unius familiae ; idem debere di­
cere de illo, qui uno furto plures notabili­
ter damnificat : siquidem nulla circa hæc
occurrit congrua disparitatis ratio : unde
oportebat illum, sicut et nos, in praedictis
uniformi judicio procedere, aut similiter
negando, aut similiter concedendo. Unde
132. Fit secundo idem, et ob idem
tivum dicendum esse in similibus casibus, "
quos solent aliqui ex proposito, et seorsim versare : sed nobis congruentius vi­
detur principaliores attingere, et eodem
consequentiae filo contexere, praemittendo
nostras, in hac parte resolutiones esse
valde communes, aut saltem communiores
oppositis, quas alias, et propter contra­
rium principium (nempe in eodem actu
non multiplicari numero malitias nec in
re, nec in ordine ad obligationem illas
confitendi) negant Lugo disp. 16, a num.
134, Leander disp. 8, § 3, a quæst. 19, et
pauci afii Recentiores. Sed juxta nostram,
et communem doctrinam tenendum est
eum. qui uno actu voluit occidere decem
homines, aut accedere ad decem mulieres
conjugatas, etc., debere explicare id in
confessione, quia commisit decem numero
peccata homicidii, decem peccata adulterii,
et sic de aliis : et de fide est, quod expli­
candus est numerus peccatorum. Quod

U‘

fit

-

-, ·· ·

*

DE PŒNITENTIA.

magis declarat : nam si quis unico actu
vellet occidere 1res, v. g. sacerdotes, et
suum patrem, et laicum extraneum, de­
beret dubio procul hæc omnia in confes­
sione aperire, quia in tali actu concurre­
rent tres malitiæ specie differentes, nempe
sacrilegii, parricidii, et homicidii : ergo
idem continget, cum vult tres sacerdotes
occidere : occurrunt enim ibi tria homi­
cidia sacrilega numero distincta : et tam
Eespos- de fide est confitendum esse numerum
Leader peccatorum, quam species. Nec momenti,
rejifiior.jjut ratjone u|[a sustinendum, quod ait
Leander loco cit. in priori casu non expli­
cari totam speciem illius peccati, si aliqua
malitia taceatur : in secundo autem ex­
plicari totum numero peccatum distincte
quoad speciem, et confuse quoad differen­
tiam numericam malitiæ. Nam contra est,
quod hæc responsio petit principium, et
non habet fundamentum : nam sicut ubi
idem actus habet malitias specie differen­
tes, nequii explicari ejus malitia specifica,
nisi recensendo species; sic etiam ubi
idem actus habet malitias diversas nu­
mero, non potest explicari malitia numerica, sive numerus malitiarum, et pecca­
torum, nisi referendo ipsas numero mali­
tias, sive objecta, in ordine ad quæ desu­
muntur in æstimatione prudentum. Et
sicut, qui voluit uno actu occidere sacer­
dotem, et patrem, si solum confiteretur
sacrilegium, non confiteretur parricidium·
ita qui voluit occidere duos sacerdotes, si
confiteretur unum tantum sacrilegium,
non confiteretur duo : et tamen duo con­
fiteri debet, quia duo vere moraliter fue­
runt in prudentum æstimatione.
Similiter, et a fortiori qui uno actu
duos homines occidit, debet id explicare
in confessione, ut jam superius ostendi­
mus, et esse communem sententiam fate­
tur Leander ubi proxime quæst. 20, quam­
vis ipse uni Recentiori adhærens teneat
contrarium asque, ut ipse loquitar, pro­
babiliter. Sed nescimus quomodo æqaalitas
probabilitatis, minus autem securitatis
datur inter sententiam duorum Recentiorum.et sententiam communem Doctorum.
Pariter qui uno actu vult occidere Petrum
cum tota sua familia, debet id explicare in
confessione. Ita communis sententia con­
tra prædictum Leandrum quæst. 23. Præterea, qui uno verbo infamat totam unam

DISP. VIII, DUB. V.

familiam, aut plures personas, debet id
tantur mora'iler una propter moralem
explicite confiteri, quia ibi committit
continuationem,ct notabilis interruptionis
plures numero injustitias. Ita communis
carentiam.
sententia contra Leandrum quæst. 21 et
Major est difficultas, ubi quis non unam
25. Ulterius,qui unico actu habet molitiem
repetit contumeliam, sed inculcat plures
recogitando plures religiosas, debet id in
habentes diversa significata, ut cum eo­
confessione explicare, ut tenet communis
dem impetu iræ alterum appellat furem,
sententia contra Leandrum qu. 28. Deni­
adulterum, homicidam, etc. Erunt ne
que, qui coram aliis turpia fecit, aut
plura peccata, et subinde in confessione
imn explicanda ? Affirmant multi, et graves
dixit, tenetur numerum personarum
Auctores, Navarrus, Suarez, Salas, Lay- |
(quantum fieri possit) declarare in confes­
M- man, Filliucius, et apud N. Franciscum
sione : quia tot ille numero peccata scan­
ubi proxime num. 75. Et moventur : quia
dali committit, ut docet communis sen­
tales contumeliæ sunt adeo distinctæ, ut
tentia apud N. Franciscum, cap. 8, punct.
differant specie non solum physice, sed
4, num. 92, contra prædictum Leandrum
etiam in genere moris : atque ideo consdisp. cit. § 5, qu. 8. Et haec sufficiat colle. liluunt peccata specifice diversa; quæ de
gissesatis obvia, ut lector facile possit ad
•$an.fideest debere in confessione explicari.
similia inferenda se extendere, vitando,
i*j Negant autem alii nec pauciores, nec miut fieri oportet, laxitates conscientiis no­
nusgraves, Cajetanus, Molina, Reginalxias, quas in quibusdam offendet.
133. Fit tertio illum, qui ira correptas·^ «ax -dus. Lugo, Dicastillo, et alii apud N.
Franciscum loco cit. Et moventur eo fun­
eodem impetu absque morali interrup­
damento, quod contumeliæ non differunt
tione, pluries aliquem appellat ebrium,
specie : habent namque malitiam ex eo
aut quid simile, non teneri in confessione
qnodlædunt proximum in fama, sicut fur­
explicare vices, quibus eam contumeliam
iam habet suam specificam malitiam ex
inculcavit. Quia omnes illae non reputan­
eo, quod damnificat proximum in bonis
tur plura numero peccata ; sed idem nu­
fortuna? : ergo quibuscumque nominibus,
mero moraliter in affirmatione prudenti
aut modis fiat contumelia, est ejusdem
propter continuationem ejusdem contuspeciei infimæ : sicut furtum est ejusdem
meliæ, et finem deprimendi proximum.
speciei, sive auferatur aurum, sive plumEt ita sentiunt Navarrus, Covarruvias,
bum, sive triticum : et consequenter sicut
Simancas, Henriquez, -Azor, Palaus, Sa-^ !
pcenitenti sufficit confiteri furtum in re
las, Fagundez, Diana, et alii, quos refert, s»
gravi, non explicando, quæ illa fuerit ; ita
et sequitur N. Franciscus cap. 8, punct. afi.
poenitenti satis erit confiteri contumeliam
4, num. 74. Ex eodem principio idemXFm<
gravem proximo factam, licet non expli­
colligunt praedicti Auctores in similibus
cet voces, aut materiam eis expressas.
casibus, ut, si quis eodem impetu confir­
Unam, et alteram sententiam retulit N.
mare nititur aliquam rem, et repetit plu­
Franciscus, et utramque censuit probabi­
ries juramentum falsum : committit non
lem (quod nemo negare potest) sed neuplura, sed unum perjurium, et sufficit pro
îsjijj.lram prætulit, pendulus, et anceps maconfessione dicere falsum jurasse. Simili­
nens inter utramque. Et id ultro, facileter qui in eadem rixa sæpius inimicum
I
que imitaremur. Ceterum quia minus
plagis effecit, non committit plura, sed
congruum semper censuimus in rebus
unum peccatum numero, et sufficit confi­
adeo gravibus non revelare propriam senteri se vulnerasse proximum. Quæ omnia
i "lentiam ; ubi una ex relatis eligenda est,
solent confirmari ex cap. Cum pro causa,
second® subscribimus cum N. Andrea
de sententia excommunicationis, in quo de­
tract. 13, de Restitut. cap. 4, punct. 2,
claratur, quod propter verberationem
nam. 12, qui ultra relatos pro illa recen­
Clerici factam in dormitorio, et continua­
set Solum, Banez, Serram. Tapiam, Pratam per claustrum, non contrahitur nisi
dom, Rebellum, Bonacinam, Dianam, et
una excommunicatio ratione verberatio­
Trul'ench. Et probatur ratione desumpta
nis Clerici, quamvis non semel, sed plu­
ex D. Thom. 2, 2, art. 1, ubi diffinit
ries percussus fuerit : quoniam omnes
«contumeliam esse dehonorationem aliillae plures physice verberationes repu­
tantur

315

u cujus per verba, quibus id, quod est con« tra honorem illius, deducitur in noti« tiam; » sed in hac denigratione honoris
omnes contumeliæ conveniunt, cum sola
differentia majoris, aut minoris excessus
in læsione honoris : ergo omnes contume­
liæ sunt ejusdem rationis essentialis, cum
sola diversitate in excessu, qui speciem
' non variat, sed deservire potest ad aggravationem peccati intra eandem speciem.
Ergo cum non sit de necessitate confes­
sionis explicari circumstantias notabiliter
aggravantes, sed speciem variantes, ut ex
dictis dub. præced. supponimus : conse­
quens fit pcenitentem suae obligationi sa­
tisfacere confitendo se proximo gravem
contumeliam dixisse, licet illam non ex­
plicet, puta quod vocaverit ebrium, aut
infamem.
134. Quamvis autem hæc doctrina ita in Animad·
communi se habeat, et opus non sit expli-versi0·
care contumelias, quippe, quæ specie, non
distinguuntur ; nihilominus attendere opor­
tet ad aliquas in particulari circumstantias,
ex quibus non dubitamus obligari non
semel pœnitentes ad majorem contumelia­
rum explicationem. Nam in primis cum
proferantur a mulierculis, et personis vili­
bus, quæ plerumque nesciunt, quid dicunt,
sed ira arreplæ ea omnia verba maledica
vibrant, quæ, et quanto atrociora. et ma­
gis foeda ipsis occurrunt; minorem inge­
runt dolorem, et quasi nullam infamiam ;
quia tanquam falsa, el stulta, et solius iræ
demonstrationes, assensum in audientibus
non extorquent sed communiter contem­
nuntur : quamvis in proferentibus ob pra­
vum inhonorandi affectum, si possent,
peccata mortalia sint. At ubi a personis
gravioribus proferuntur, gravius vulne­
rant, et vere magnam dehonorationem
) inducunt.
Rursus distinguendum est in ipsis verbis
contumeliosis : nam aliqua repræsentant
præcise defectum particularem, et proprium
ejus, in quem dicuntur, ut cum quis alium
vocat ebrium, stultum, aut susurronem :
et hæc solum per se loquendo afferunt in­
juriam ejus contra quem dicuntur. Et
quantum ad similes contumelias subscrip­
simus secundae sententiæ: quantumcumque
enim multiplicentur,sistuntin unanumero
inhonoratione : neque enim occurrit ca­
put, propter quod debeant specie, aut nu­

:

mero, aut circumstantia mutante speciem
distingui : atque ideo sufficit contumeliam
in proximum confiteri, abstrahendo ab in­
honorandi modo. Sed contingit quandoque
contumeliam in unum prolatam infamare
plures, ut si quis Petrum appellaret Judæum. nam infamaret consanguineos; vel
vocaret cornutum, nam infamaret uxorem
ejus. Et quantum ad contumelias hujus
secundi generis putamus explicandas esse
in confessione : non quia mutent speciem;
vere enim in eadem specie contumeliæ,
quæ infima est, conveniunt, ut proxime
statuimus : nec quia addant circumstan­
tiam mutantem speciem;non enim addunt,
ob eandem rationem ; sed quia important
plura peccata contumeliæ numero distincta
juxta numernm personarum, in quas infa­
mia ex contumelia uni tantumdicta redun­
dat. Unde, sicut ob hanc rationem, qui uno
ictu decem interfecit debet exponere nu­
merum occisorum ; et qui unico actu fura­
tur rem pertinentem ad diversos dominos,
ex quo quilibet notabiliter damnificatur,
debet aperire illorum numerum; et qui
coram aliquibus rem turpem fecit, aut
dixit, debet explicare numerum persona­
rum, quibus scandalum præbuit, et sic de
aliis, ut supra expendimus ; quia in omni­
bus his, quamvis actio sit una physice,
multiplicatur moraliter numero in ratione
peccati secandum pradentum æstimationem : sic etiam in præsenti casu. licet con­
tumelia uni tantum dicta fuerit, si tamen
infamia ex illa proveniens extenditur ad
alias personas, ut exemplis allatis sæpe
contingere ostendimus, (præsertim cum
persona gravis alterum vocat Judæum,
aut Maurum,) licet illud verbum sit unum,
infert tamen injuriam multis, ac proinde
multiplex numero moraliter in ratione injuriæ, et contumeliæ erga diversas perso­
nas ; atque ideo illarum damnificatio, et
numerus explicari, quantum potest fieri,
debet in confessione. Et si confessarius de
his inquirat, dubio procul debet pœnitens
id aperire ; quia aliter nequit confessarius
providum remedium tam in ordine ad
pœnitentis culpam, quam aliorum satisfac­
tionem. et debitam restitutionem consu­
lere. Unde elucet discrimen inter hunc
casum, et alium propositum n. 33, quod
proferens uno impetu plures in eandem
personam contumelias non solet commit-

t

1 ;
L »
c .

; -4

*1

.iftt ·
•v
U

tere nisi unicum peccatum consistens in
una talis personæ dehonoratione, et vice
versa proferens unicam contumeliam v. g.
Juduisroi, committat plura numero peccata
propter inultas numeroinjurias, quas mul­
tis uno uni dicto verbo infert, illius vide­
licet consanguineis.
135. Quæ de contumelia diximus, ex­
tendi debent ad detractionem, ut bene ob­
servavit N. Franciscus cap. 8, punct. 4,
num. 75, ob similitudinem, quam habent:
conveniunt enim in ratione inhonorandi
proximum per verba ; sed differunt in
modo ; nam ubi denigratio famæ fit coram
ipso injuriato, est contumelia ; ubi autem
fit in ejus absentia, et coram aliis, est
detractio, quam proinde recte diffinivit
D. Thomas2, 2,q. 73,art. l.esse « denigra-d.tm.
« tionem injustam alienæ famæ per occulta
< verba. > Et sicut omnes contumeliæ,
licet plurimum materialiter differant.sunt
ejusdem speciei in esse moris, quia conve­
niunt formaliter in propria contumeliæ
ratione; sic etiam omnes detractiones sunt
ejusdem speciei in esse detractionis, ob
idem scilicet motivum, ut facile conside­
ranti constabit, et recte expendit N. An-A&trai
dreas tract. 13, de Reslitut. cap. 4, punct.
5, § l, n. 34, dicens esse sententiam com­
munem. Unde colligit, et nos asserimus,
quod per se loquendo non obligatur pœni­
tens manifestare in confessione materiam,
in qua proximum sua detractione infama­
verit : quia sive in hac, sive in illa detra­
xerint non induxit in linea detractionis
novam speciem peccati, sed ad summum
aliquam circumstantiam in ea specie nota­
biliter aggravantem. Sed tamen observan-CIwri.
dum semper esse posse contingere, quod w·
eadem detractione circa unum, injuria plu­
ribus inferatur, ut si quis Petro detrahens
dixerit esse Judæum ; infamat namque
hujusmodi detractio non solum Petrum
sed alios plures, aut pauciores juxta nu­
merum consanguineorum : atque tot una
detractione patiuntur injuriam, quot illa
infamantur; et consequenter debent, quan­
tum fieri possit, in confessione explicari,
ut exponatur numerus peccatorum, et con­
gruum pro satisfactione consulat confessarius remedium. Et hæc etiam applicanda
sunt peccato judicii temerarii, quippe quod
ad detractionem comparatur tanquam actus
internas ad externum ; sicut enim de­
trahens

—

DE PŒN'ITEN’TIA.

------------

316

«

D1SP.VI1I, DUB. V.
trahens infamat proximum apud alios, sic
temere judicans illum infamat in mente,
ct apud se ; cum tamen proximus jus ha­
beat conservandi famam apud omnes, el
tamper judicium temerarium, quam per
detractionem patiatur injuriam. Eandem
itaque resolutionem cum eisdem limitatio­
nibus temperandam. ac in contumelis, et
detractionibus in judiciis temerariis admit­
tendam forme sentimus. Cætera videantur
UnttinD, Thom. 2, 2, q. 60 et N. Andrea ubi
proxime punct. 7, per tot.
Qsn. 136. Fit quarto eum. qui se jactavit, aut
laudavit de aliquo peccato mortali, v. g.
homicidio, aut fornicatione, et in hac jac­
tantia peccavit mortaliter, debere expli­
care in confessione speciem peccati, de quo
se laudavit. Diximus, et in jactantia pecvil mortaliter : quia supponimus cum com­
muni sententia non esse mortale per se
loquendo laudare se de viribus, et dexteri­
tate, quas ostendit in exercendo opus alias
peccaminosum, puta mortem alterius in
duello ; quia id non est approbare pecca­
tum : sed virtutem naturæ, vel artis, quæ
ibi splenduit. Cavendum tamen est. ne
aliis detur scandalum, vel occasio faciendi
similia : et nisi caveatur, erit peccatum
mortale explicandum in confessione. His
ilaque accidentalibus exclusis procedit con­
sectarium nostrum, quod etiam amplectuntRs.tur Lessius, Sanchez, Lopez, Rodriguez,
ώ-ϊιCandidus,quibus relatis subscribit N. Fran?· .*. ciscos ubi supra n.78. Et probatur ratione:
u- quia peccata mortalia jactantiæ de ope­
ribus malis sumunt speciem ab eisdem
operibus : ergo pro diversitate specifica
prædictorum operum sunt ipsæ jactantiæ
specie distinctæ; sed de fide est species pec­
catorum debere in confessione explicari :
ergo, qui se accusat de jactantia mortali,
debet explicare opus, de quo se jactavit,
puta adulterium, duellum, etc. aliter enim
nequii speciem talis peccati aperire.
Nec momenti erit, si dicatur malitiam
^jactantiæ in prædicto casu sitam adæquate
esse in captando gloriam de malefactis :
quod autem hæc sint fornicatio, vel homi­
cidium, vel furtum, etc. de materiale se
habent ad propriam, et specificam jaclantiæmaiiliam, alque rationem : sicut in pec­
catis contumeliæ, detractionis, et judicii
temerarii proxime diximus. Nam contra
est, quod approbans homicidium a se fac-

317

turn, et in eo complacens incurrit, aut
repetit ipsam specificam homicidii ratio­
nem. et peccat specialiter contra virtutem
prohibentem homicidium : et idem contin­
git in approbante fornicationem, et sibi in
ea complacente, ut est communis sententia
Doctorum apud Dicaslillum in præs.disp.9, θ
dub. 8, q. 8, a n. 509. Sed qui se jactat, v.
g. de vindicta, quam de inimico sumpsit,
aut de adulterio, quod post plures diligen­
tias consecutus fuit, approbat non præcise
communem rationem pravi operis, sed
illas determinatas peccati species, et sibi
de illarum patratione congaudet: tum, quia
si res non ita se haberet, minime se magis
jactaret in illis speciebus, quam in aliis :
tum, quia omnes audientes se jactantem de
illis, censent jactatorem approbare vindic­
tam, vel adulterium : et hoc est commune
hominum judicium, ubi similia audiunt ab
amentibus his jactatoribus : ergo in prae­
dicto casu non solumcommittitur peccatum
in specie vanae gloriae ex malefactis, sed
etiam peccatum inspeciehomicidii, vel adul­
terii cum contrarietate ad speciales virtutes,
quibus haec vitia opponuntur.Unde patet ad
exemplum contumeliarum, vel detractio­
num. quo se protegebat effugium : nam.
qui per eas alterum dehonorat, aut infa­
mat, hunc praecise dehonorandi, aut infa­
mandi finem intendit, ad quem consequen­
dum de materiali se habet, quod utatur
his, aut illis vitiis, quae per verba reprae­
sentantur, et quæ ipse minime approbat,
sed magis objectat tanquam propudia om­
nino fœda, et proximum denigrantia. QaiScmenautem peccat mortaliter, dum se jactat detiaconhomicidio, et adulterio, etc. non solum trjna*
capiat gloriam per illa media, sed illa
approbat, et in eis complacet, ut dictum
est : unde incurrit easdem illorum pecca­
torum malitias, quæ sunt satis differentes.
Contrariam huic consectario opinionem Dian.
defendunt Diana, Bassæus, Palaus, Lean-Baetcæus’
der, N. Gabriel, N. Antonius, et alii apud
N. Fi anciscum ubi supra, num. 79. Prin­
cipalius autem eorum fundamentum est,
quod jam præclusimus. Sed superaddunt
non quamlibet virtutem prohibere jactan­
tiam de vitiis sibi oppositis, sicut prohibet
gaudium, desiderium, aut delectationem.
Unde jactantia de peccato, quodlibet illud
fuerit, solum prohibetur per se a virtute
contraria vitio inanis gloriæ, cujus filia est

Π-.

318

DE PŒNITENTIA.

D. τι» jactantia, ut cum D. Gregorio observat D.
Thom. 2, 2, quæst. 132, art. 5 : ergo ex eo,
quod quis se laudet de opere peccaminoso,
non sequitur agere contra virtutem prohi­
bentem illud opus; sed solum contra vir­
tutem prohibentem vanam gloriam : atque
ideo non infertur talem jactantiam contra­
here malitiam propriam operum de quibus
est, sed solam malitiam vanae gloriae per
oppositionem ad virtutem, quae istam pro­
hibet. Celerum hoc motivum est satis leve:
nam cum dicamus, et probatum sit in actu
se jactandi, v. g. de fornicatione esse duas
malitias specie diversas, alteram jactantiae
pertinentem ad vitium inanis gloriae, et
alteram fornicationis approbate pertinen­
tem sd speciem ipsius fornicationis : con­
sequens est ibi reperiri per se oppositio­
nem ad duas virtutes specie diversas,
quarum una prohibet jactantiam, et alia
fornicationem : non enim minus pertinet
ad castitatem prohibere turpitudinisapprobationem, quam ejus desiderium, delecta­
tionem, et opus externum, ut statim magis
constabit.
137. Inde sequitur et est appendix prae­
cedentis corollarii,) consulentem alteri opus
illicitum mortale debere explicare in con­
fessione speciem peccati, de quo patrando
dedit consilium : et non sufficere, si dicat,
Dedi consilium de peccato mortali faciendo,
naiio. Est communis sententia, et nullum vidi­
mus, qui doceat contrarium, quamvis Me­
dina 1, 2, quæst. 14, art. 6, aliquos sup
presso nomine significaverit oppositum sen­
tientes. Facile autem suadetur : quia con­
silium reducitur ad speciem ejus,quod con­
sulitur : tum, quia est causa ejus : tum,
quia specificatur a re, quam consulit, cum
nullum habeat objectum immediatius .·
ergo ubi consilia sunt de peccatis, opus est
illa specie distingui, sicut et ipsa peccata,
et consequenter, qui pravum consilium de­
dit, tenetur in confessione explicare non
tantum pravum consilium in genere, sed
etiam ejus speciem, sive materiam, quam
consuluit. In pravo itaque consilio distin­
guenda sunt duæ malitiæ; una contra charitatem erga proximum, qua obligantur
non dare illi occasionem peccandi : altera
contra virtutem prohibentem materiam,
quæ consulitur. Sicut proxime diximus de
peccato mortali jactantiæ in homicidio, vel
adulterio. Lnde non satis consequenter j

procedit Leander, qui negans præcedentem
nostram resolutionem, hanc præsentem
vocat certissimam disp. 8, § 3, quæst, 13,
sed parum refert.
138. Fit quinto, quod licet in peccatis
odii, vel injuriæ proximi satis sit illa sub
hac generalitate in nuinero confiteri ; nihi­
lominus multoties necessarium est quali­
tatem proximi explicare :quia illa ex parte
objecti addit circumstantiam mutantem
speciem, quæ eandem in actum odii refun­
dit. Sic docent communiter Auctores, et
facile suadetur ratione simul, et exemplis.
Nam in primis, odium filiorum erga pa­
rentes important malitiam non solum con­
tra charitatem, sed etiam contra pietatem,
et reverentiam ipsis debitam. Similiter
odium parentum erga filios, præter com­
munem rationem peccati contra charitatem
erga proximum, includit etiam specialem
malitiam impietatis contra amorem filiis
debitum. Et idem dicendum est compa­
rando avos, et ascendentes cum nepotibus,
et descendentibus, et vice versa istos cum
illis : occurrit etiam eadem proportionabiliter ratio amoris, et turpitudo malitiæ in
odio contrario.
Sed quantum ad injurias verbis, signis,
aut factis exécutas est dispar ratio : et
multo majora requiruntur in patre, ut
agendo contra filium graviter peccet, quam
a converso. I nde licet pater asperis, el
contumeliosis verbis increpet filium, aut
etiam percutiat, non semper est peccatum
grave ob auctoritatem paternam, et potes­
tatem corrigendi ; quin potius juste incre­
pationes. et castigationes censentur, quæ
nullam inferunt filio injuriam, aut infa­
miam in aestimatione communi. E con­
verso autem filius gravissime peccat spe­
ciali peccato in confessione manifestando,
si verba contumeliosa in parentes proferat;
si percutiat, licet percussio sit levis in
ratione nocumenti ; si deliberate elevet
manum ad percutiendum ; si torvis ocu­
lis illos fere semper aspiciat, et aspere allo­
quatur Sunt enim hæc omnia (quidquid
fuerit de interna dispositione amoris, vel
odii) signa valde contraria amori, et reve­
rential, quæ parentibus specialissimo titulo
debentur, et propterea contrahunt gravem
malitiam specie diversam ab ea, quæ reperitur in similibus demonstrationibus erga
alios communes proximos, et extraneos.
Idem

DISP. VIII, DUB.

Idem, et ob eandem rationem sentimus,
cum filii detrahunt parentibus, et de illis
temere judicant : nam injuria hinc orta in­
duit specialem impietatis, atque irreveren­
tia malitiam : el propterea in confessione
non satis erit explicare numerum detrac­
tionum, aut judiciorum, sed opus erit
dicere circumstantiam, quod fuerint contra
parentes. Aliter diceremus de peccatis fu­
randi, aut damnificandi in pecunia : quia
in his non occurrit specialis parentum
injuria, quam extraneorum : et ideo opus
non est filium confitentem furtum expli­
care, quod illud commiserit in re patris :
quin potius perse loquendo est circumstan­
tia diminuens, propter communicationem
bonorum, et inchoatum aliqua ratione do­
minium. Oppositum contingeret, si proplerea parentes ad aegestatem redigerentur :
quia tum filius id malum, per sua furta
inducens ageret non solum contra commu­
nem aliis justitiam, sed etiam contra pie­
tatem parentibus specialiter debitam.
Ex qua doctrina habemus idem dicen­
dum esse, ubi similis conjunctio occurrit ;
et ubi datur minor, requiri majus aliquid,
ut odium, vel injuria contrahat malitiam
specialem ; posse autem ita elongari con­
junctionem. ut nullam addat circumstan­
tiam specie diversam. Unde peccata odii,
detractionis, et similium injuriarum inter
conjuges existimamus regulanda fore sicut
inter parentes, et filios, et sic explicanda
inconfessione : quia opponuntur specialis
conjunctionis amori, quem servare inter
se debent. Similia vero peccata commissa
inter cognatos in gradu remoto non in­
duunt circumstantiam specialem, et in
confessione explicandam : quia talis con­
junctio pro variandis injuriis quasi nihi­
lum reputatur, non minus quam apud
extraneos. Ubi autem conjunctio est nota­
bilis, et quasi media comparative tam ad
parentes, et filios, quam ad extraneos, uti
adest inter fratres, el sorores ; ibi requiri­
tur malum multo gravius, quam inter pa­
rentes, el filios, ut det specialem malitiam
oppositam amori fraternali. Unde quod
frater fratrem pugno percutiat, aut ei dicat
aliquam contumeliam, licet sit peccatum
mortale, non confert distinctam specie ma­
litiam injuriæ, nec opus est confiteri fuisse
contra fratrem, aut sororem. Sed tamen
posset dehonoralio ita augeri, ut speciem

319

differentem inducere necessario explican­
dam in confessione. In quantitate vero
assignanda non possumus certam pro om­
nibus regulam assignare, quam deferen­
dum plurimum esse prudentum arbitrio,
qui facile dignoscent multa, quæ vel percu­
tiendo, vel convitiando inter rusticos, et
personas viles non ita graviter æstimantur, vehemenliorem mrerorem, et gravius
motivumquerimoniæ afferre inter nobiles,
satis oppositæ charitati fraternali, ut si
fraler nobilis fratri alapam incuteret, si
sororem turpi nomine dehonoraret : quia
proinde censemus contrahere malitiam in
confessione explicandam. Videantur LugoLogo
disp. 16, sect. 6, Dicaslillo disput.9, dub.8, b0“c.,L
quæst. 12, Bonacina disp. 5, q. 5, N. Fran-Franc·
ciscus loco cit a n. 82. qui communiter
observant hanc circumstantiam in odio,
et injuriis non semel extendi ad alias per­
sonas, licet sanguine non conjunctas. Ut
si quis insignem benefactorem suum,quem
aliquando magis diligere debemus, quam
fratrem carnalem, odio haberet, aut contu­
meliis, ac detractionibus inhonoraret :
committeret namque præter injustitiam,
speciale ingratitudinis peccatum. Si quis
Patrem suum spiritualem, ac Prælatum,
qui tam in spiritualibus, quam in corpora­
libus sedulam curam de illo gerit, non mi­
nus, sed magis, quam carnalis pater possit,
odio, et injuriis prosequeretur. Si modo
simili se gereret cum Rege illum suis de­
tractionibus deprimendo, populisque repræsentando contemptibilem, et exosum,
quod pertinet ad crimen læsæ majestatis,
et meretur gravissimam pœnam. Si quis
offendat sacerdotem injuria redundante in
dignitatem sacerdotalem, ut est percussio,
vel aliud quid ex circumstantiis regulan­
dum. Non enim omnia peccata contra sa­
cerdotem commissa induunt circumstan­
tiam variantem speciem, ut patet in furto
rei pertinentis.ad sacerdotem, et in detrac­
tione circa ejus mores, etc. ut videri potest
apud relatos Auctores. Nobis namque suffi­
cit aliqua ejusmodi attingere : accuratior
siquidem multorum circa has circumstan­
tias occurrentium discussio pertinet per se
ad alios tractatus : et oppositus procedendi
tenor cunctam Theologiam practicam in
hac de Pœnitentiæ materia non sine vitio
confusionis insarcinaret. Sed transeamus
ad alia.

Jl
ί ’>·

i' IS

320

DE PCENITENTIA.

139. fit sext0 jn peccatis camis,quoties­
cumque ex parte subjecti, cum quo vel
opere, vel desiderio, vel morosa delecta­
tione peccatur, datur aliqua circumstantia,
qua? in ordine ad talem actum mutet spe­
ciem ; debere in confessione explicari :
nam eo ipso in actu peccantis adest malitia
specie distincta : et omnia in specie, et
numero peccata mortalia debent confi­
teri. Doctrina hujus corollarii est commu­
nis, et certa, et satis constat ex principiis
generalibus supra positis. Difficultas
autem est in explicando, quoties occurrat
circumstantia varians speciem in objecto,
aut materia circa quid : quod est præsentis
considerationis scopus. In quem non aptius
collimare poterimus, quam descendendo
ad particulares casus, et eorum resolutio­
nem. non tam disputando, quam proce­
dendo juxta communes certas, aut saitem
securiores sententias. Qui ergo peccat cum
fcemina habente votum castitatis, supra
speciem luxuriæ incurrit malitiam sacri­
legii. Similiter qui peccat cum muliei-e
conjugata ; nam agit contra justitiam ma­
riti. Et si ipse peccans fuerit ligatus voto
castitatis, aut in statu matrimonii, debet
id aperire : quia commisit duo sacrilegia
numero distincta, operando contra pro­
prium votum, et cooperando ad violatio­
nem alterius: et similiter agendo contra
justitiam propriat? uxoris, et contra justi­
tiam manti ejus, cum qua peccat. Quae
satis constant ex jam dictis a num. 111.
In peccato bestialitatis non variatur
speciesjuxta species bestiarum :quiaeorum
diversitas physica pure de materiali se
habet ad moralem specificam hujus peccati
rationem accedendi ad naturam alienam.
Sed si quis peccaret cum daemone cognito
incubo, aut succubo, contraheret supra
speciem luxuria? speciem superstitionis, et
irreligiositatis ob societatem diabolicam in
actu illo. In peccato sodomiæ explicandum
est, an fuerit cum masculo, aut cum fce­
mina, ut docet communis sententia conira
Leandrum disp. 8, § 31, qui pro se solum
allegat Cœleslinum : nam præter inordi­
nationem quantum ad vas naturale, adest
alia inordinatio specie distincta ob sexus
unitatem, aut distinctionem. Sed quod,
quis supercubans cum homine, sicut super
mulierem polluatur, non est circumstantia
varians speciem mollitiei, aut pollutionis

sex».

cum alio. Unde opus non est explicare in
confessione illum concubandi modum.
Ceterum si ex parte alicujus adsit votum
castitatis, explicandum est, quamvis unus,
aut alius non polluatur : quia violatur
votum saltem per cooperationem,et tactus,
ut tradit communis sententia, el oppo.-iti
Hieronymi de Llamas abrasa fuit jussu u1:i,
Inquisitionis anno 1640.
Non est autem ita exploratum an in pec­
cato nefando explicari debeat, quod quis
fuerit agens, aut patiens. Affirmat cum
Lugone Leander ubi proxime quæst. 6.cui
ex parte agentis intervenit pollutio proprii,
quæ non datur ex parte patientis. Et di­
versum peccatu mæst voluntarie pollui.vel
cooperari a I pollutionem. Negat autem
Diana cum multis 3 part, tractat. 4, ré­
solut. 159, et 5 part, tract. 14, resolut.ÔG,
putans utriusque peccatum pertinere ad
eandem speciem. Et hoc nobis videtur pro­
babilius: quia uterque se polluit illis infan­
dissimis tactibus, et per accidens est, quod
comparetur per modum agentis, vel pa­
tientis, sicut proxime diximus de super
incubante viro sicut mulieri, et est com­
munis sententia contre Llamas, et docet
ipse Leander loco cit. q. 32. Similiter non
ita convenit inter omnes, an copula fidelis
cum infideli addat speciem. Negant nam­
que Bonacina de Matrim. q. 4, punct. 15.
cum Sylvio, Azor et aliis. Sed affirmant*·’1’*'·
Sanchez lib. 7, de Matrim. disp. 5, Peirus
de Ledesma q. 55, art. 4, dub. 1, Candidus
disquisit. 24. art. 24, dub. 35, Lugo disp.
36, num. 337, et alii plures. Quibus subs­
cribimus : nam illa circumstantia transfert
peccatum in aliam speciem sacrilegii con­
tra reverentiam Christianae religionis, ob
quam Ecclesia prohibet matrimonium fide­
lis cum infidele. Unde etiam putamus esse
circumstantiam variantem speciem, copu­
lam baptizati catholici cum baptizata bæretica, aut Judaismum profitente : occurrit
enim fere motivum, ut etiam vidit Candi­
dus loc. cit.
140. Sed supersunt adhuc non pauca in
hac non minus frequenti, quam molesta
materia. Et communis Doctorum sententia
est consanguinitatem, et affinitatem in gra­
dibus impedientibus matrimonium esse
circumstantiam in copula illicita, et aliis
turpibus actibus, qna? specie differt a sim­
plici fornicatione, et debet proinde in con­
fessione

DISP. VIII, DUB. V.

fessione explicari. Quod verissimum apI
paret : nam affert circumstantiam incestus
I
oppositam pietati, et reverentiæ obser­
vanda inter personas adeo conjunctas. Sed
qaæslionon levis occurrit, an consanguini­
tas, ei affinitas sint circumstantiae specie
I
divers®, et consequenter explicandae, ubi
peccatum committitur inter personas uno
ex illis modis conjunctas. Negant Bonacina, Lugo, N’aldus, Diana, et alii, refe­
rente, el subscribente Leandro ubi proxime
quaesi. 35, quoniam causa prohibendi co­
pulam tam inter consanguineos, quam
mleraffines est eadem formaliter,nimirum
vitare periculum incontinentiae inter per[ sonas adeo conjunctas : ad quod de mate­
riali se habet qualitas conjunctionis, sive
oriatur ex sanguine, sive ex matrimonio.
Sed asserendum est oppositum cum Mar.. tinez de Prado quæst. 2, de integritate
?3k,
ii·. confess, dub. 2, num. 3, in respons. ad 4,
R et Navarro, Suarez, Vasquez, Valentia,
Lessio, Palao, Granados, Trullench, Ochagavia, Fagundez, Dicastillo. et aliis, quos
refert, et sequitur N. Franciscus cap. 8,
. quæst. 2, η. 31. Et probatur destruendo
oppositum fundamentum : nam peccatum
incestus consistit in violatione pietatis, ac
reverentiæ debitae inter personas valde
conjunctas, ut sunt consanguinei, et affines ;
sed praedicta conjunctio est diversa in
specie, et multo strictior inter consangui­
neos, quam inter affines; siquidem illi
sunt ejusdem sanguinis, atque ab eadem
radice descendunt; affines vero solum
habent conjunctionem mediatam, et per
matrimonium : ergo incestus inter con­
sanguineos distinguitur specie ab incestu
inter affines. Ad eum plane modum, quo
licet sacrilegium ex percussione sacerdo­
tis, et sacrilegium ex copula cum sacerdote
opponantur eidem religionis virtuti, nihi­
lominus differunt specie ob diversos modos
agendi contra illam. Necessarium itaque
esiconfiteri, an peccatum incestus fuerit
am consanguinea, an cum affine; illud
namque non solum est gravius, sed specie
diversum.
Nec refert, quod quidam opponunt D.
; Thom. docuisse contrarium 2, 2, q. 154,
ari. 9, ubi inquirit, « utrum incestus sit
< determinata species luxuriæ? λ Et affir­
mat. Objicit autem sibi hoc argumentum :
« In Decretis dicitur 16, q. 1, quod incestus |
Satinant. Curs.Theolog. Tom.XX.

321

«est consanguineorum, vel affinium abu« sus; sed affinitas differt a consanguinitate:
« ergo non est una species luxuriæ, sed
« plures. » Cui ita occurrit : « Ad secundum
« dicendum, quod persona affinis conjun­
a gitur alicui propter personam consangui­
a nitate conjunctam. Et ideo quia unum est
propter alterum ejusdem rationis, in­
a convenientiam facit consanguinitas, et
a affinitas. » Ergo ex S. Doctoris sententia,
incestus cum consanguinea, et cum affine
sunt ejusdem specificae rationis.
Id, inquam non refert: nam (omisso Saiisfoci.
Cajetano, qui ibidem docuit, quod intendit obiect·
objectio, licet observaverit circumstantiam
consanguinitatis debere in peccato incestus
confiteri ob notabilitatem malitiae intra
eandem speciei aggravationem) responde­
tur mentem, et intentionem D. Thom.
eo loco fuisse, quod incestus sit species
luxuriæ ab aliis distincta, puta fornica­
tione, bestialitale, etc. Sed minime asse­
ruisse, quod sit species infima, aut non
divisibilis in alias; sed magis significasse
contrarium. Tum quia eadem quæst. art.
11, proponit similem difficultatem, inqui­
rens : « Utrum vitium contra naturam sit
« species luxuriæ? n Respondetque affirma­
tive. Et tamen certum est non loqui de
specie infima, sed subalterna continente
species infimas diversas, utputa bestialitatem, sodomiam, mollitiem. Eodem itaque
modo intelligendus est, cum loquitur de
incestu, Tum etiam, quia si incestus, de
quo agit loco objecto, esset species infima,
non comprehenderet species incestus di­
versas : et tamen certum est D. Thom.
illas comprehendisse, ut aperte constat ex
resp. ad 3, ubi ait : « Dicendum, quod inD Th0.
« commixtione personarum conjunctarum
« aliquid esse, quod est secundum seacciσ dens, et repugnans naturali rationi :
« sicut quod commixtio fiat inter parentes,
« et filios, quorum est per se, et imme« diata cognatio. Nam filii naturaliter
a honorem debent parentibus. . .. Aliæ
a vero personæ, quæ non conjunguntur per
a se ipsas, sed per ordinem ad parentes,
« non habent ita ex se indecentiam. Sed
« variatur circa hoc decentia, vel indecen­
a tia secundum consuetudinem, et legem
« humanam, vel divinam : quia ut dictum
« est, usus venereorum, quia ordinatur ad
<( bonum commune, subjacet legibus. Et
21

322

i

-'

* ·

de pcenitentia.

c ideo sicut Augustinus dicit 15, de Civit.
« Dei, cap. 16, commixtio sororum, et ira­
it trum, quanto fuit antiquior, compellente
« necessitate, tanto postea facta est dam» nubilior, religione prohibente. » Ubi
liquet, quam diversas rationes recognoscat
inter incestum cum ascendentibus, aut
descendentibus, et incestum cum aliis per­
sonis aliter conjunctis : et inde convinci­
tur, quod D. Thom. nomine speciei incestus
in corp et ad 2, non intelligit infimam,
d.Tbo, sed subalternam. Tum denique; quia id
adhuc evidentius constat ex opus. 12, art.
6, ubi inquit : Si vero speciem peccati ex. primere non possit, nisi exprimendo
c personam, cum qua peccavit, puta si
cum sorore concubuit, necesseest, expri« pnmendo peccati speciem exprimat per« sonam. » Supponit itaque incestum com­
missum cum sorore propria distingui ab
incestu cum suæ conjugis sorore : et tamen
sont in eodem cognationis gradu cum sola
distinctione penes consanguinitatem, vel
affinitatem. Unde vel ob solam S. Doctoris
auctoritatem propositæ jam resolutioni
(alias etiam communiori, et veriori) subs­
criberemus.
141. Ex illa vero in genere proposita ad
casus magis particulares descendendo, et
illos in duas classes consanguinitatis, et
affinitatis dividendo, quæ dixerimus de
incestu inter consanguineos, applicanda
intelligimus incestui inter affines, dummodosupponaturæqualitas in eodem gradu.
Sed incestus inter consanguineos differt ex
genere, atque ideo in specie ab incestu
inter affines, ut patet ex immediate dictis.
Unde absurdum putamus dicere idem spe­
cie peccatum esse, quod quis peccat cum
sua matre, aut cum noverca, quod peccat
cum uxore propria, aut cum sorore suæ
uxoris ; et sic de aliis : sunt enim peccata
plane diversa in specie, diversitate de­
sumpta ab altiori. et universaliori radice
jam assignata. Quo supposito dicendum est
incestum consanguineorum in linea recta
distingui specie ab incestu inter consan­
guineos in linea laterali, et transversali,
et sic de aliis. Ita Lessius, Henriquez, Lugo,
Lessios, Palaus, cum quibus N. Franciscus ubi su­
Henriq
pra. ei
et Leander
q. 41.
Quoniam iunge
longe uiamaLuzo
pra,
ueauuer q.
i. ^uuuiaui
Palaus, orjs e[ altioris ordinis reverentia debetur
rranc.
’
....
.
consanguineis in linea recta, quam aliis
lateralibus, et transversalibus, ut ex se

1

liquet, et tradit D. Thom. loc. cit. ex 2, 2.
Sed in eadem linea recta non datur di­
versitas incestuum : unde opus non est
declarare, quod mulier peccaverit, aut cum
avo, aut pro avo, aut vice versa : quia ibi
est eadem conjunctio, et eadem irreveren-^
tia, ut bene observat cum multis Leander
q. 36, et 38. Dicendum etiam est (et in
idem recidit) incestum cum consanguineis
in linea recta distingui specie ab incestu
cum consanguineis in linea laterali, etiamsi
sint in primo gradu : atque ideo incestum
cum matre esse diversum specie ab incestu
cum sorore : et consequenter non sufficere
dicere in confessione, peccavi cum consan­
guinea in primo gradu; sed addendum
necessario esse, cum matre, aut cum sorore.
Sic Sotus, Nngnus, Navarrus, Lugo, Va-Sita
lentia apud Leandrum q. 36, in 2 senl.^
et q. 37. Quoniam major reverentia debe-^·?:.
tur matri, quam sorori. Hinc eorum aliqui
colligunt, et nobis non displicet inter con­
sanguineos ejusdem lineæ reclæ debere
explicari, an incestus fuerit cum matre,
aut cum filia : quia filius in incestu cum
matre peccat contra reverentiam matri
debitam, quæ non ita occurrit in patre pec­
cante cum filia. Sed aliunde pater peccat
contra speciale debitum recte gubernandi
filiam, nempe in castitate continendi. Ul­
terius dicendum est, quod facta compara­
tione inter consanguineos extra lineam
rectam incestus cum consanguinea in primo
gradu distinguitur specie ab incestu inter
consanguineos in aliis gradibus : et sub­
inde incestum cum sorore explicandum
in confessione : quia in eo gradu primo
datur specialis conjunctio fundans majo­
rem reverentiam ad propulsandum fœdioris incontinentias periculum ex immediato
inter fratres, et sorores convictu. Et ita
(ultra Navarrum, Nugnum, Granados,Va­
lentiam, et alios multos, qui sentiunt
omnes gradus consanguinitatis impedi­
mentum afferentes matrimonio, debere a
pœnitente manifestari) docent Sanchez,
Vasquez, Henriquez, Ortiz, Lugo, Trullench, et alii, quibus relatis subscribit
Leander ubi supra quæst. 36, in tertia
sententia. Sed quod soror sit ex utroque
parente, aut ex uno tantam, nihil referi,
quia non variat speciem, ut observavit Logo
disp. 17, n. 325. Denique sentimus, reli­
quos consanguinitatis gradus, sive impe­
diant

«■

DISP. VIII, DUB. V.

3.33

diant, sive non matrimonium, non consli- I absonae, ut nobis repraesentatur opinioni,
luere in incestu novam speciei circumseam relinquentes irrefragabili Ecclesiæ
lanfiam : atque ideo opus non esse in
judicio.
confessione incestus explicaro tales gradus.
143. Addimus pro omnibus incestibus
Et ita etiam consentiunt Auctores immehactenus relatis,et in nostra sententia spediate relati quibus addimus Palaum, et
cifice distinctis, illorum malitiam incurri
Dicastillum, et eos referentem N. Francisnon solum per copulam naturalem, sed
cum loco cit. num. 32, in fine.
etiam per coitum sodomiticum, sive sit
iro 142. Et hæc omnia, quæ de incestu inter
masculi cum fcemina, sive cum masculo :
£ consanguineos diximus, applicanda sunt et consequenter ubi istud crimen commitinceslui inter affines : atque ideo, quod
titur inter consanguineos, vel affines, deincestus cum noverca distinguitur specie
bere pcenitentem explicare non solum
ab aliis inter affines ; et similiter incestus
sodomiam, sed etiam incestum, et intra
cum sorore uxoris ; in incestibus vero ingenus incestus propriam illius speciem
1er allines in inferioribus gradibus non
juxta regulas immediate præmissas. Hanc
reperiri distinctionem specificam necesresolutionem, prout universaliter proponisario in confessione explicandam. Quæ
tur, negant Candidus disp. 24, art. 23, dub.
omniacollegimus ex communioribus, pro23, Azor, torn. 23, lib. 3, c. 18, et 22,«™«babilioribus, ac securioribus Doctorum
Diana 3 par. tract. 4, resol. 101. Bonacin.
sententiis. Quod enim affirmat Delgadillo,
de Matr. q. 4, punct. 11, n. 7, et alii, qui
cap. 17, dub. 64, n. 143, omnem incestum
licet concedant coitum sodomiticum hasive inter consanguineos, sive inter affines,
bere malitiam incestus, quando fit inter
sive in linea recta, sive in transversali,
consanguineos, aut affines vel in linea
sive in primo, sive in quolibet remotiori
recta, vel alia in primo, et secundo gradu ;
gradu, non differre specie, nec addere
id negant in gradibus ulterioribus.et etiam
circumstantiam specie diversam, et in
in cognatione legali, vel spirituali, de qua
confessione explicandam, apparet intolestatim. Sed nostra resolutio est comma-Sanchez,
rabile : nam ut alia omittamus, incestus
nior, et probabilior : quam docent Sanch.^S
com matre addit super alias speciem irrelib. 9, de Malrim. disp. 56, Lugo disp. 16,
verentiæ in matrem, addit et speciem inn. 350, et Leand. pro eodem referens Syljariæ gravissima» contra matris maritum,
vium, Graffium.et Trullench.Et probatur :
sive pater naturalis peccantis sit, sive nam qui tangit turpiter consanguineam,
non. Unde contra lucem, et inclinationem
vel affinem in tertio, aut quarto gradu, aut
naturalem esse nobis videtur, quod non sit
cum ea se polluit,debet id explicare in conpeccatum diversæ rationis peccare cum
fessione propter specialem incestus malimatre naturali, et peccare cum affine in
tiam.ut est communis sententia apudSanch.
secundo, aut tertio gradu : quin summa
loco cit. Sed coitus sodomiticus est incomdiversitas inter poenas, quibus hæc flaparabiliter turpior, et magis oppositus
gilia puniantur, satis manisfestare videreverentiae, quae inter cognatos debetur, ut
lar ipsorum peccatorum diversitatem. Et
nemo negare valet : ergo talis coitus, ubi
D.Thom. loc. cit. ex 2, 2, postquam dixit
committitur inter consanguineos, et affines
cvmmixtionem aliquarum personarum esse
in quolibet ex gradibus prohibitis, inducit
insecandum se indecentem, et repugnantem
specialem incestus malitiam explicandam
naturali rationi, adjecit :« Sicut commixtio
in confessione : ad quod nihil in ratione
« inter parentes, et filios, quorum est per
incestus refert, quod sodomia commissa
«se, et immediata cognatio : nam filii nafuerit inter personas ejusdem sexus, vel
«taraliler honorem debent parentibus.
diversi, ut etiam patet in tactibus impa« Lnde Philosophus dicit in 9, de animal.
dicis.
<quod quidam equus, quia deceptus fuit,
144. Venimus tandem (ut hanc de in-Cognaii<i
■ ctmatri commisceretur, se ipsum præcicestu considerationem absolvamus) ad ι°^1ί5·
< pilavit,quasi præ horrore. Eo quod etiam
cognationem legalem, et spiritualem. Est
’ animalibus aliquibus inest naturalis reautem legalis « propinquitas personarum
« verenlia ad parentes. » Sed tamen nui« proveniens ex adoptione :» quæ consistit
lam impingere intendimus censuram tam | «in assumptione persona» extraneae in

324

ί

I
i*

DE PŒNITENTIA.

« filiam. « Unde resultant tres species
cognationis : prima quasi in linea recta
inter adoptantem, et adoptatum : secunda
in linea transversali inter adoptatum, et
filios naturales adoptantis : tertia quasi
affinitatis inter adoptantem, et uxorem
adoptati, et similiter inter adoptatum, et
uxorem adoptantis. Quaelibet autem harum
specierum dirimit matrimonium inter
praedictas personas legali cognatione con­
junctas : non quidem jure divino, et natu­
rali, sed positive canonico, aut etiam
civili, scientibus, et non contradicentibus
Pontificibus, ut docet communis, et certa
sententia apud N. Andream tr. 9, de Matr.
c. 12, punct. 3. Et quamvis aliqui DD. ex­
tendant hujusmodi impedimentum in recta
linea usque ad quartum gradum descen­
dentium ; nihilominus probabilius est in
quacumque linea solum extendi ad primum
injure assignatum, ut cum aliis resolvit
N. Andreas loc. cit. n. 43, quoniam hu­
jusmodi cognatio non impedit matrimo­
nium jure naturae, sed positivo. Unde
solum se extendit ad impediendum matri­
monia eorum, qui in ipso jure positivo
assignantur, et sunt existentes in primo
gradu cujuslibel speciei cognationis lega­
lis, ut assignavimus, el quod ad spiritua­
lem spectat, illa consistit « in propinquitate
« personarum introducta jure Ecclesiastico
« ex susceptione Baptismi, et ConfirmatioCojaat n “ nis- * Cujus descriptionis sensus haud
obscure constat ex supradictis n. 122. Ad
quas autem personas extendatur hujus
cognatio spiritualis (matrimonium utique
impediens) sublatis antiquis dispositioni­
bus, ac introductionibus statuit, ac decrevit
Concil. Trid. sess. 24, de Reform, cap. 2,
Connl.
quantum ad Baptismum his verbis : « Unus
Trill.
< tantum sive vir, sive mulier juxta Sacro« rum Canonum instituta, vel ad summum
c unus, et una Baptizatum de Baptismo
« suscipiant : inter quos, ac baptizatum
« ipsum, et illius patrem, et matrem, nec« non inter baptizantem, et baptizatum,
« baptizatique patrem, ac matrem tantum,
c spiritualis cognatio contrahatur. » Et
quantum ad Confirmationem his verbis :
« Ea quoque cognatio, quæ ex Confirma­
it tione contrahitur confirmantem, et con< firmatum, illiusque patrem, et matrem,
» ac tenentem non egrediatur : omnibus
« inter alias personas hujusmodi spiritua-

« lis cognationis impedimentis omnino
« sublatis. >
Hæc (quorum uberior, el accuratior no­
titia pertinet ad tractatum de Matrimonio)
sufficiat delibasse hoc loco, ut resolutiones
ad ipsum pertinentes subjiciamus. Tenen­
dum itaque est cognationem legalem dis­
tingui specie morali a cognatione naturali
inter consanguineos, et affines : et subinde
incestum contra cognationem legalemcoramissum distingui specie ab incestu com­
misso inter consanguineos, et affines, et
sic fore explicandum in confessione. Ita
Paludanus, Azor, Lessius, Fiiliucius, quoshat
refert, et sequitur Trullench lib. 6, in'^^
Decalog. cap. 5, dub. 6, contra Sanchez^»·!
lib. 7, de Matrim. disp. 5, n. 10, Lugum
disp. 16, n. 328, et alios. Et probatur ex
dictis n. 140, nam habent radices valde
distinctas, ut facile consideranti constabit,
et declaratur in hunc modum : magis dis­
tinguitur cognatio legalis a cognatione
inter consanguineos, et a cognatione inter
affines, quam istæduæ ultimæ cognationes
inter se ; sed istæ distinguuntur specie
propter differentes radices, ex quibus pro­
veniunt; et propterea incestus inter con­
sanguineos distinguitur specifice ab incesta
inter affines, ut statuimus n. 140 : ergo
idem a fortiori dicendum est de cognatione
legali comparative ad cognationem inter
consanguineos, et affines. Explicatur am­
plius: nam conjunctio inter consanguineos,
et affines est naturalis, et fundata in ipso
jure sanguinis, vel immediate, ut in con­
sanguineis propter originem ab eadem
radice, vel saltem mediate ob unionem per
matrimonium, ut in affinibus : conjunctio
vero legalis non est naturalis, cum contin­
gat inter personas omnino extraneas, sed
mere politica, introductaque jure Civili,
non repugnante Canonico : atque ideo est
multo inferior, quam illa : ergo pariter
incestus inter personas conjunctas sola co­
gnatione legali est diversa, et inferioris
malitiæ, quam incestus inter personas con­
junctas cognatione naturali consanguinita­
tis, vel affinitatis.
Unde a fortiori dici debet incestum inter
personas conjunctas cognatione spirituali
distingui ab omnibus incestibus hactenus
enumeratis, et subinde explicari debere in
confessione. Quoniam praeter violationem
conjunctionis, sive reverentiæ ob conjunc­
tionem

DISP. VIII, DUB. V.

tionem débitas, quæ invenitur in omni
j
incestu, adest specialiter in isto malitia
sacrilegii : eo quod prohibitio copulae inter
conjunctos cognatione spirituali oritur spe­
cialissime ex reverentia ad sacramenta
}
Baptismi, e» Confirmationis : contra quam
agunt se stante tali cognatione, commis­
centes. Et sic præter proxime relatos pro
nostra sententia docent Sanchez loco cit.
num. 9, Lugo loco cit. η. 333, Leander
disp. 8, § 3, q. 47, et omnes, quos videriI mus. Sed duo hic observanda sunt. Pri­
mum: in confessione incestus contra cogna­
tionem spiritualem opus non esse declarare,
quod talis cognatio fuerit ex Baptismo, vel
j
«Confirmatione; quia sunt ejusdem ratio­
pan nis. Secundum : cognationem legalem non
’ extendi nisi ad unum gradum, primum
utique in qualibet linea a jure assignatum,
ul supra diximus : cognationem vero spi­
ritualem extendi ad omnes personas assi­
gnatas in Concil. Trid. proxime relato,
1
et consequenter copulam inter illas esse
vere incestum. Sed opus sit præter incesI
Ium confiteri personam, sive gradum con­
junctionis, existimamus determinari de­
bere juxta superius dicta n. 141, nempe
'
explicandum fore primum gradum, secus
I
alios.
145. Fit septimo in peccatis blasphemiae
explicandam esse qualitatem illius, et per­
sonam,in>quam fit. Ratio est: quoniam hæc
variant speciem peccati hujusmodi : sunt
autem omnes peccatorum species in confes­
sione explicandae. Ad cujus majorem lucem
recolenda sunt,quæ diximus in tract. 12, de
virtutib. in arbore prædicam. n. 17,nempe
duas esse blasphemias : unam specialiter
dictam, quæ vocatur blasphemia in SpirihimSanctum : quia ponit directe obicem
remissioni peccatorum, et gratiæ, quæ Spi­
ritui Sancto appropriantur, et dividitur in
j
varias species, desperationem, praesump­
tionem, etc. Et de hac blasphemia speciaI
liter dicta, et ejus speciebus non agimus
inpræsenti: sed non pauca diximus in
priori parte in Comment, ad art. 10, q. 84
ί
eldisp. 6, an. 150. Alia est blasphemia
!
gmeraliter dicta, consistitque in deroga­
tione excellentis alicujus bonitatis : quæ
communiter fit verbis, aut aliis signis loco
verborum, ut si quis diceret Deum esse
crudelem, D. Petrum fuisse stultum, etc.
Et de hac blasphemia est nobis sermo in

325

hoc loco : quæ habet specialem oppositio­
nem cum fide, non quidem quantum ad
internum assensum (quamvis illam ali­
quando habeat), sed quantum ad externam
fidei confessionem, et reverentiam, quæ
rebus sacris, et excellentibus in modo
etiam loquendi debetur.
Hujus itaque qualitatem debere in con­
fessione explicari ostenditur contra aliquos
apud Leandrum disp. 8, § 3, q. 15, asse­
rentes omnes blasphemias esse ejusdem
speciei. Nam in primis blasphemia in
Deum distinguitur specie a blasphemia
contra creaturas quantumvis excellentissi­
mas : tum quia excellentia Dei excedit
infinite excellentiam creaturarum : tum
quia hac de causa virtus, qua Deum coli­
mus, nempe Religio, sive Latria, distin­
guitur a Dulia, sive virtute, qua Sanctos
reveremur. Ergo qui blasphemavit contra
Deum, non satisfacit dicendo in confes­
sione blasphemiam.sed aperire debet quod
contra Deum fuerit. Deinde blasphemia
dicta contra B. Virginem Mariam distin­
guitur specie a blasphemia in alios Sanctos
ob eminentissimum excessum, quo Mater
Dei illos antecellit : unde cultus proprius
illi debitus dicitur Hyperdulia. quæ a
Dulia, sive communi in alios Sanctos cultu
distinguitur, ut optime tradidit Angelicus
Doctor 3 part. q. 25, art. 5, dicens: « Cum
« B. Virgo sit pura creatura rationalis, '
« non debetur ei adoratio Latriæ, sed vene« ratio Duliæ, eminentius tamen, quam
« ceteris creaturis, in quantum ipsa est
« Mater Dei. Et ideo dicitur, quod debetur
« ei non qualiscumque Dulia, sed Hyper« dulia. » Unde qui blasphemiam de B.
Virgine loquutus sit, debet in confessione
aperire. Pro quibus omnibus perfectius
capessendis recolenda sunt, quæ late tra­
didimus tract. 21. de Incarnat, disp. 36,
de adoratione Sanctorum, et specialiter
dub. 3, de adoratione B. Virginis Mariae,
quæ hic insinuasse sufficit. Denique bias- Blasp-ephemiæ in alios Sanctos, sive Angelos, siveg™*®^
homines, distinguuntur specie a blasphe-cst ejusmia in Deum, et blasphemia in B. Vi rgi-speciei,
nem, et sic explicari debent, ul constat ex
immediate dictis. Sed sicut excellentiae
Sanctorum, quamvis satis inaequales, sunt
ejusdem ordinis, et pertinent ad eandem
Duliam : sic etiam blasphemiae contra eos
prolatae, quantum est ab hoc capite, sunt

326

DE PŒNITENTIA.

ejusdem speciei : quare satis est in confes­
sione explicare blasphemiam in Sanctum,
licet non explicetur, an fuerit homo, vel
Angelus, Joannes, aut Petrus, etc. et hanc
esse communem sententiam testatur N.
Franciscus, cap. 8, punct. 4, n. 99.
ira**·
Et hæc procedunt attenta sola diversi­
tate personarum, in quibus blasphemiæ
proferuntur: undeconsullo diximus: Quan­
tum e$t ab hoc capite. Sed aliunde possunt
ex aliis varias contrahere malitias specie
diversas, et necessario in confessione expli­
candas. Primo : si contineat hæresim, ut
si quis diceret Verbum Dei non esse pro­
prie Filium Dei: nam præter blasphemias,
et irrexerentia verba, proferret hæresim
destruentem Mvsterium Trinitatis. Hæresis autem addit speciem supra blasphe­
miam. Et quamvis deficeret assensus inte­
rior directe contrarius assensui fidei ;
adhuc tamen blasphemia foret hæreticalis,
et contra præceptum fidei, quo obligamur
ad non asserendum, vel negandum exte­
rius contra id, quod fides docet. Secundo;
si procedat ex odio, ut cum quis, quod
mala patiatur, irascitur, atque in Deum, et
Sanctos ejus assenliret eum esse crudelem,
et istos nihil suis intercessionibus conse­
qui : manifestum namque est odium addere
speciem a malitia distinctam. Tertio; si
adderet contumeliam, autconvitium attri­
buendo Deo, aut Sanctis res turpes. Quarto;
si imprecaretur eis aliquod malum ut dessarcta tructionem, et nullum cultum. Quæ sunt
perspicua, et suo pondere a præArsgon. missa resolutione descendunt. Videantur
Lcdesm. „ ...
„
Sanchez in .>umma lib. 2, cap. 32, Suarez
de Relig. tom. 1. tract. 3, lib. I, cap. 6,
Dicastillo in præs. disp. 9, dub. 8, Bannez
et Aragon, 2, 2, q. 13, art. 10, Petrus de
Ledesma tom. 2, tract. 1. cap. 9, concl. 5,
et alii communiter contra Joanem Sancium
disp. 6, q. 6, Leandrum disp. 8, § 3, q. 14,
et aliquos alios Recentiores,qui vel negant,
vel diminuunt obligationem confitendi qua­
litatem blasphemiarum contra Deum, ut si
fuit, inquit Sanchez loco cit. « per vitam
α Dei, vel pœnileal Deum, vel per membra
« pudenda, etc. »
Oetara.
146. Fit octavo eum, qui relicta fide
Catholica transit ad sectas reprobatas Ju­
daismi, vel Paganismi, vel hæresis, teneri
explicare in confessione ad quam ex illis
falsis Religionibus transierit. Oppositum

cum paucis junioribus docet Diana 1 pari,
tract. 7, quæst. 46. Sed nostram resolutio­
nem defendunt satis communiter Doctores,
utstatim constabit. Et probatur: namillæ
falsae religiones, et infidelitates earum pro­
pria distinguuntur in specie intra genus
infidelitatis, ut ex professo ostenditur trac­
tat. 17, de fide, disp. 9, dub. 2, § 2, et
docent D. Thomas, Cajetanus, BanneztDTt(.
Aragon. Martinez de Prado, Tapia, Arauxo.^e
Tay, et alii ibidem relati. L’ndecumcircumstantiæ mutantes speciem, debeant in
confessione explicari,declarari istaedebent:
atque ideo non sufficit dicere apostasiam a
fide Catholica, sed aperiri nitra debet infi­
delitas, vel Judaismi, vel hæresis, ad quam
quis transiit. Et quamvis Suarez, Valentia,
Lorca, et quidam alii negent distinctionem
essentialem inter prædiclas infidelitates;
nihilominus iidem Auctores observant prædictas infidelitatum conditiones debere in
confessione explicari, quia sunt circums­
tanti® notabiliter intra speciem aggra­
vantes : quod etiam praemonuit Sanchez
lib. 2, in Decalog. cap. 7, num. 57. Licet
autem horum motivum sit infirmum apud
nos, resolutio tamen placet, et po'est ali­
ter firmari : nam permisso, quod illæ 1res
infidelitates non distinguantur specie,nihi­
lominus earum singulae amplectuntur ritus
habentes malitias diversas in specie puta
Judaismus malitiam superstitionis in Cir­
cumcisione; Paganismus malitiam Idolo­
latriae, Hæresis usum invalidi alicujus
sacramenti, et sic de aliis : ergo qui transit
ad falsas istas religiones, hæc omnia in
earum professione complectitur, admittitque diversa specie peccata.Et consequen­
ter non satisfacit confitendo praecise, quod
deseruerit fidem Catholicam, sed explicare
debet, ad quam falsarum illarum sectarum
transierit, ut cum Lugo. Dicastillo, etaliisL
recte probat N. Franciscus loco cit. η. 1θθ·£®·.
147. Tædet j'am in tot corollariis adjust
unam circumstantiam Quid, immorari,
præsertim cum concernant materias adeo
diversas, quæ ex una parte non videntur
omittendae, et ex alia nequeant pro meri­
tis hoc loco versari, sed debeant ad pro­
prias sedes remitti. Et tamen adhuc, licet
tumultuarie, addimus. Primo eum. qui
uno actu vult non recitare Officium Divi­
num in uno mense, aut non jejunare in
Quadragesima, debere id explicare in con­
fessione

327

DISP. VIII, DUB. V.

fessione, quidquid cum aliquibus dical
Leander ubi proxime quæst. 27. Nam licet
ille actus sil physice unus, est tamen mul­
tiplex moraliter in aestimatione prudenlum, liabetque tot malitias numero distinc­
tas,quot sunt transgressiones.quas ex parte
objecti voliti admittit. Et confirmari potest
ex supradictis a num. 131, exemplo ejus,
qui uno actu vult occidere decem homines,
aut committere decem adulteria : nam
committit decem peccata, et debet ea con­
fiteri. Secundo eum, qui violat votum,
quod juramento firmaverat, committere
duo peccata specie diversa, et in confes­
sione explicanda, ut docent Sanchez lib. 7,
deMalrimon. disp. 27, et alii communi­
ter. Quia licet votum, et juramentum per­
tineant ad eandem Religionis virtutem ;
nihilominus important rationes specifice
differentes : voti namque observatio debe­
tur, ut servetur fides Deo debita; juramenti
autem voto Deus invocatur in testem fal­
sum. Unde consequens est violationes voti,
et juramenti esse peccata specie distincta.
Tertio maledicentem uno actu Deo, et duo­
decim Apostolis, et imprecantem malum
Petro, et omnibus suis cognatis debere id
explicare in confessione : quia committit
peccata plura numero distincta in prudenti
æstimatione juxta numerum personarum,
quas maledictione offendit, ut patet ex dic­
tis a num. 131, et docent Navarrus, Vas­
quez, Bonacina, Trullench, et alii commu­
niter contra Leandrum disput. 8,§ 3, quæst.
24, et alios paucos. Quarto illum, qui tria
adulteria cum tribus mulieribus conjugatis
commissis, satisfacere confitendo tria adul­
teria, et non obligari ad manifestandam
conjugatarum, cum quibus peccavit nume­
rum. (Idem colligendum est de fornicante
cum diversis solutis.) Nam ibi non multi­
plicantur species peccatorum, sed praecise
numerus : et hic satis declaratur dicendo
tria adulteria. Et sic docent communiter
Auctores, quos refert, et sequitur Leander
ubi proxime quæst. 29. Et eadem ratione
colligendum est non magisdebere confiteri,
qui decem fceminas incitavit ad peccan­
dum, quam qui unam decem vicibus pro­
vocavit, supposito, quod omnes sint ejus­
dem status, et conditionis. Quinto praela­
tum, aut dominum, qui subditorum, aut
servorum correctionem, cum debebatur,
omittit, non satisfacere, si in confessione

dicat se omisisse proximi correctionem,
sed debere explicare proximi qualitatem :
quia obligatio corrigendi proximum in
genere solum oritur ex misericordia, aut
charitate : sed obligatio corrigendi sub­
ditos, et servos perlinet etiam ad justitiam,
et officium. Et ita observant Bannez, Sua­
rez, Villalobos, et alii, quibus subscribit
Leander ubi proxime quæst. 56. Et idem
intelligendum est a fortiori de parentibus
non corrigentibus filios delinquentes in re
gravi.
§ in.

De circumstantia Ubi.
148. Hæc designat locum, ex quo peccata
possunt depromere specialem malitiam.
Et solet esse duplex : alter publicus, ut si
quis fornicaretur in foro, et coram multi­
tudine, quæ inde provocaretur ad malum :
unde talis actus ultra speciem luxuriæ con­
traheret etiam malitiam specificam scan­
dali. Sed de hoc jam supra dictum est, et
in sequentibus sermo redibit. Alter est
Sacer, sive dedicatus Dei cultui : et de isto
agimus in praesenti, ut videamus, an pec­
catis in eo commissis addat specialem mali­
tiam, necessario in confessione exponen­
dam. Communiter autem refertur, et refel­
litur sententia Joannis de Medina, qui
codice de pœnitentia tractat. 2, quæst. 7,
asseruit omne peccatum grave etiam inter­
num in templo commissum habere ex loco
circumstantiam irreverentiae, necessario in
confessione explicandam. Et refellitur me­
rito : quia onus gravissimum imponit
absque solido fundamento. Deficit etiam in
eo, quod imaginatur omne peccatum intra
templum admissum esse contra reveren­
tiam ipsi debitam : nam actus interni nul­
lam indecentiam, vel offensionem afferunt
loco sacro : quin etiam plura peccata exclu­
dunt ex parte objecti ipsum templum, ut
patet in eo, qui alapa, vel alia gravi intra
templum perculsus statuit se vindicare non
in templo ob reverentiam ei debitam, sed
extra illud. Nec propterea negamus pec­
cata in loco sacro commissa, nisi ignoran­
tia, aut inadvertentia excuset, contrahere
aliquam levem malitiam reducendam ad
speciem sacrilegii, ut patet in nugis, et
verbis otiosis in Ecclesia prolatis, et in

f

1

328
«i

»,
r

DE PŒNITENTIA.

aliis similibus. Inordinatum namque appa­
ret,quod locus dedicatus orationi,et adora­
tioni Dei, peccatis committendis deserviat.
Quamvis hæc magis in peccata externa,
quam interna referri debeant.
Restringendo itaque considerationem ad
peccata gravia externa in templo com­
missa; quod ista graviter opponantur reve­
rentiae templo debitæ, potest provenire ex
duabus radicibus : in primis ex natura rei
ob specialem oppositionem inter talia pec­
cata, et sanctitatem loci : deinde ex præ- ■
cepto Ecclesiæ graviter prohibentis aliquas 1
actiones in loco sacro exerceri. Et quan- ■
tum ad primum non dubitamus dari ali- ;
qua opera adeo prophana, et contraria I
reverentiae locorum sacrorum, ut ipso jure !
naturali, et independenter a jure positivo, i
contrahant in templo exercite specialem i
sacrilegii circumstantiam, quæ necessario I
in confessione explicari debeat. Quis hoc
neget de eo, qui in templo copulam haberet cum meretrice : et de eo, qui jumenta, ;
et sues introduceret in templum sicut in j
stabulum ; et de illo, qui stercora, et res j
fcedissimas congregaret in templo sicut in
sterquilinio? Sunt ista adeo absona, et !
religioni templorum tam adversa, ut vel j
apud idolâtras censeantur sacrilegia gra- j
vissima. Forent itaque hujusmodi, quam­
vis non prohiberentur jure positivo Eccle- |
si astico .* quin plurima illam prohibitionem j
non habent, quia ea non egent, ut facile '
discurrenti constabit. Sed dubium alias j
non est, Ecclesiam aliqua peccata specia- |
liter prohibuisse intuitu loci sacri, ne sci- 1
licet in eo fierent, ejusque reverentiam
violarent. Et quatuor principaliter esse '
observant communiter Doctores, ex variis­
que Canonibus deducitur. Primum homi­
cidium, et gravis effusio sanguinis. Secun­
dum voluntaria seminis effusio. Tertium
est furtum. Quartum violatio immunitatis
Ecclesiæ seu Templi. De quibus omnibus
dicere curabimus, quæ oportet ad cognos­
cendum, quæ peccata in Ecclesia commissa
contrahant novam circumstantiam sacrile­
gii specie, a peccato diversam, et in confes­
sione declarandam. Quamvis non semel
species ex loco sacro desumpta non sit cir­
cumstantia peccati, sed prima ejus species,
quoties videlicet actus non habet aliunde
malitiam, sed solum ex eo, quod solum fit
in loco sacrocontra prohibitionem Ecclesiæ, |

ut aliqui declarant exemplis judicis exer­
centis actus judiciales (de se licitos) in ieropio : tum eorum, qui habent actum conju­
galem (de se licitum) in loco sacro. In his
enim, et similibus ratio sacrilegii non est
circumstantia peccato addita, sed prima
ipsa species peccati.
149. His suppositis, haud obscure colligemusad hanc circumstantiam pertinentia
discurrendo per illas quatuor classes
proxime assignatas. Et quantum ad homicidium.et notabilem sanguinis effusionem,
tenendum est, quod, ut sint actiones sa­
crilegae, quibus violetur Ecclesia, debent
esse actiones peccaminosæ, et in suo genere
consummatae. Hinc, si aliquis se juste de­
fendendo alium in Ecclesia vulneret cum
notabili sanguinis effusione, ac denique
interficiat : non propterea dicetur violator
Ecclesiæ, vel homicida sacrilegus, ut do­
cent Victoria in summa num. 99, el alii
communiter : nam cum illae actiones non
fuerint peccatum nequeunt esse sacrile­
gium. Et similiter ; si effusio sanguinis
non sit notabilis, et simul injuriosa, non
violat Ecclesiam, nec ex vi hujus contrahit
malitiam sacrilegii: ut si joco contingeret,
licet foret magna ; vel in parva quantitate
ut in aliquibus guttis e naso, licet esset
injuriosa, ut resolvunt Navarrus, Sylves­
ter, et alii communiter apud Leandrum
disp. 8, § 4, q. 7. Pariter ; si quis alium
in Ecclesia graviter percuteret, absque
morte tamen, et notabili sanguinis effu­
sione, non violaret Ecclesiam, nec ex vi
hujus esset sacrilegus: quia jura loquun­
tur determinate de homicidio, et sanguinis
effusione ; et trahi non debent ad hunc
tertium, et diversum casum in eis non ex­
pressum, ut bene observant Lugo disp. 16,
num. 468. Denique, nec violator Ecclesiæ ''
in hoc sensu est, qui existens intra Eccle­
siam telo, aut sclopeto occidat alium existentem extra Ecclesiam : quia actio occi­
dendi non consummatur in Ecclesia, sed
extra illam, et tamen jura loquuntur de
homicidio, et sanguinis effusione, quæ in
Ecclesia fiant, cujus oppositum dici debe­
ret, si vice versa existens extra Ecclesiam
alium occideret in ea existentem, ut cum
aliis notat Leander ubi proxime quæst 8.
Et hæc omni a, ut saepius indicavimus, acci­
pienda sunt attentis juribus ab Ecclesia
statutis. An vero prædictæ actiones sint
alias

HZ

•I

DISP. VIH, DUB. V.

alias jure naturali prohibitae, et sacrilegae
ob irreverentiam in locum sacrum, alia
est difficultas, de qua infra num. 152. Et
similiter accipi debent, ubi prædictæ ac­
tiones sunt public® : de his namque lo­
quuntur jura non se extendentia ad occulta
crimina. Sed utrum eædem actiones oc­
cult® fact® incurrant nihilominus mali­
tiam sacrilegii, concernit distinctum du­
bium. n. 151 dicendum.
ISO. Veniamus ad aliam classem pecca­
torum luxuriæ, quibus violatur Ecclesia
(circa quæ ne erremus, aut alios in erro­
rem trahamus, resolutiones accipiend®
sunt cum limitatione, et cautionibus im­
mediate præmissisL Fit autem praedicta
violatio (peccatum necessario in confes­
sione explicandum) per non occultam se­
minis effusionem, atque ideo per copulam
carnalem. Et quod ad istam attinet, exten­
ditur etiam ad conjugalem, nisi contingat
conjuges esse in Ecclesia reclusos per longim tempus, quod aliqui determinant ul­
tra quatuor dies, ut cum Petro de Ledes■ ma, Candido, Sanchez, Suarez, et aliis
satis communiter resolvunt Bonacina, q.4,
(.'e Matrim, punct. ult. Et N. Andreas de
Malrim. cap. 15, punct. 5, num. 66. Quod
vero pertinet ad seminis effusionem, intelligendum est cum ea proprietate, quam
isl® voces significant, et non pro qualibet
minima decisione humoris, ut videri po­
test apud Leandrum loco cit. quæst. 10. Et
hæc duo præcise sunt, per quæ accedente
notorietate. in genere luxuriæ violatur
Ecclesia. Unde fit per solos aspectus, aut
natos libidinosos, et confabulationes inho­
nestas non committi istud peccatum viola­
tionis. Similiter nec per tactus leves ma- I
nnnm, aut pectoris. Denique nec per tactus
omnino impudicos in partibus inhonestis,
modo non sequatur pollutio notoria, ut
cum Sanchez, Navarro, Lugo, Diana, et
aliis pluribus tradit Leander disp. 8, § 4,
quæst. II, et 12, 13. In quo tamen minime
probamus, quod hæc tradat in genere, et
absque aliqua distinctione concludendo si­
milia peccata in loco sacro commissa non
inducere circumstantiam sacrilegii , nec
esse necessario declaranda in confessione
quantum ad eam circumstantiam : quod
non aliunde probat, nisi ex non violatione
Ecclesiæ secundum jura, quæ fatemur non
extendi ultra voluntariam, et notoriam se-

I minis effusionem. Sed procedit diminute,
et præstat occasionem errandi, et non con­
fitendi, quæ confiteri ex necessitate de­
bent. Nam quidquid fuerit de dispositione
juris positivi (quam supponimus) possunt
aliunde actiones indecentes in loco sacro
prohiberi jure naturali, ex ipsomet Lean­
dro statim videbimus : atque ideo quamvis
non inducant violationem loci sacri,secun­
dum quod jura præscribunt, possunt con­
trahere malitiam gravem sacrilegii in
locum sacrum, ut num. 148 exemplis
ostendimus. Quare pro accuratiori præsentis materiæ resolutione (antequam ad
alias duas classes violationis Ecclesiæ des­
cendamus), oportet duas graves difficul­
tates breviter superare.
151. Prima est, an quando crimina hac-opimo.
tenus relata, homicidium, effusio seminis,
copula carnalis, et sanguinis effusio, fiunt
occulte, sive quando non sunt notoria,sint
vere sacrilegia, debeàntque consequenter,
ac necessario in confessione explicari ? Navam
Negant Navarros cap. 27, num. 230, Vasquez 1, 2, disp. 98, Basilius Pontius lib.
10, de Matrim. cap. 10, Rodriguez, Naldus, Azor, Coninchus, Toletus, Graffius, et
alii plures, quibus relatis subscribunt
Diana part. 1, tract. 11 résolu. 31, et
Palaus tractat. 11, disp. unica, punct. l.Molj,nm
Moventur : quia ea sola peccata Ecclesiam
polluunt, atque subinde habent speciem
sacrilegii, necessario in confessione expli­
candi, quæ impediunt, ut divina in Eccle­
sia celebrentur; sed per sola crimina re­
lata, ubi sunt notoria, impeditur Ecclesia
a divinorum celebratione ; secus autem
ubi sunt occulta, ut est concors Doctorum
sententia : ergo talia peccata, ubi occulte
committuntur, non polluunt Ecclesiam,
nec inducunt circumstantiam sacrilegii in
confessione explicandi.Confirmatur primo: Contirquia quod Ecclesia polluatur, et in ejus'1
pollutione committatur sacrilegium, non
provenit ex jure naturali, aut divino, sed
ex solo jure Ecclesiastico : atque ideo ex­
tendi non debet ultra expressam hujus
dispositionem : constat autem istud expos­
cere notorietatem prædictorum criminum :
ergo ubi talia crimina sunt occulta, nec
polluitur Ecclesia, nec sacrilegium com­
mittitur. Confirmant secundo : nam reve-conflr.
rentia locis sacris debita consistit in horni-1"»' 2·
num opinione, sicut et fama : atque ideo

.*

-Z

'i

iM

Mi

- I
1

330

>

:1

i

DE POENITENTIA.

sicut homines non fiunt per sua crimina
infames nisi talia crimina hominibus in­
notescant ; ita irreverentia non irrogatur
locis sacris per crimina in eis commissa,
nisi de criminibus publice constet : ergo
ubi occulta sunt non inferunt irreveren­
tiam locis sacris, nec sibi afferunt mali­
tiam sacrilegii.
Sed affirmans sententia est verior, secu­
Verier
seaicn- rior, et communior ; quam docent Sylves­
ter verbo Debitum num. 5, et verbo Conse­
cratio'?, num.5, Petrus de Ledesma quæst.
64, art. 7, conci. 1 et in Summ. cap. 20, de
£^71 Eucharist. Candidus disquisit. 24, art. 23,
T«reJ‘
38, Raphael Torre 2, 2, q. 99, art. 2,
Conn. disp. 7. Castro lib. 1, de potest, legis pœnalis cap. 7, docum. 2, Covarravias de
sponsal. part. 2.cap. 7, § 2, Sanchez lib.9,
Sawhe2.de Matrimon. disp. 15, Saarer turn. 1, de
Swrvz Relig. lib. 3, cap. 7, et 3 part, quæst. 83,
art. 3, disput. 81, sect. 4, § 2, Henriquez
lib. 9, de poenit. cap. 27, num. 5, et lib.
Hen
1E
Matrimonio cap. 26, num. 4, LeanHennq
Ltand.. der disput. 8, § 4, q. 9, Emmanuel disput.
Ennian
Eii'iean, o
. IP
T
o\
Lesstns, 3, quæst. 16, num. o30, Lessius, balas,
Sate,
toiae
Fagundez, Castro Palao, Bonacina, Lugo,
Logo,
Trullench, et alii plures, quos reierunt,
Frai»
oib'rki. et sequantur N. Franciscus cap. 8, punct.
Andreas,4-nam’
Gabriel disp. 8, quæsit.l,
N. Antonius disp. 8. sect. 3, num. 563, et
N. Andreas disp. 15, de Matrim. cap- 15,
punct. 4, num. 65. Probatur destruendo
oppositam fundamentum : nam per hujus­
modi peccata, licet occulte fiant, polluitur
Ecclesia, et gravem subit irreverentiam :
ergo talia peccata licet occulta sunt sacriBatio. legia contra locum sacrum, et debent in
confessione at talia manifestari. Conse­
quentia patet. Et antecedens suadetur.quia
hoc ipso, quod prædicta crimina, licet oc­
culte facta diffamentur vel in confessione
rei, vel per alium, qui in occulto positus
illa vidit,incipit Ecclesia esse polluta etiam
apud homines, ita ut in illa non possint
celebrari divina, ut statuitur in cap. Si­
gnificasti de adulteriis ; atque pollutio non
contingit per supervenientem confessio­
nem, tesiimonium, aut diffamationem ; nec
horum aliquod est sacrilegium : ergo sup­
ponebatur polluta ex vi illorum criminum
licet occultorum.
Confirmatur : nam eo ipso, quod Eccleœaîior. s*a censeat aliqua crimina habere, opposi­
tionem cum reverentia debita locis sacris,

et idcirco illa in eisdem facienda prohi
beat ; omnes prudenter intelligunt esse ir­
reverentias, et sordidationes loci sacri :
ergo sive fiant publice, sive occulte, et sive
in notitiam publicam veniant, sive non,
graviter offendunt reverentiam locis sacris
debitam, incurruntque proinde sacrilegii
malitiam. Explicatur amplius: nam ut
recte vidit Dicastillo ' licet unam,et alteram
opinionem problematic sustinens) disput.
9, dub. 8, quæst. 1, num. 661, non ideo
templum censetur maculatum, quia Eccle­
sia prohibet sacrificia, et officia divina in
eo exerceri ; sed vice versa ideo ista pro­
hibet in aliquo templo fieri, quia templum
pollutam est per aliquod peccatum loci
sanctitati, atque reverentiæ oppositum :
sensit ergo Ecclesia tale peccatum esse ip­
sam maculam, sordidationem, et pollutio­
nem templi. Ergo tale peccatum, sive oc­
culte, sive publice fiat, importat malitiam
sacrilegii contra templum : quamvis Ec­
clesia, quæ de occultis non judicat, expos­
cat notorietatem peccati, ut declaret tem­
plum esse pollutum, et in eo interdicat
divina officia. Per quæ satis ad motiva
contraria : sed, ut illa in particulari
evidentias dissolvantur, versari debet
secanda difficultas.
152. Est autem hujusmodi, an dentarii
aliqaa peccata, quæ seclusa speciali Eccle­
siæ prohibitione habeant malitiam sacrile­
gii ex circumstantia loci sacri, in quo
fiunt ? Prima sententia id affirmat genera­
liter de omnibus peccatis, quam docent
Joannes de Medina relatus, et rejectus^
num. 178. Secunda id in universum
gat,non aliam sacrilegii malitiam admit­
tens ex circumstantia loci sacri, quam il­
lam, et in illis casibus, quam in quibus
jura declarant Ecclesiam pollui, et inter­
dicit propterea in ea celebrari divina. Ita
Vasquez, Basilius, et alii ex relatis pro^a
prima sententia num. præced. Tertia, cuijo^1
subscribimus, docet aliqua peccata ob spe­
cialem sui fceditatem, et oppositionem cum
sanctitate loci sacri, habere ex natura rei,
et antecedenter ad prohibitionem Ecclesiæ,
sive præcisive a tali prohibitione, malitiam
sacrilegii, si in loco sacro exerceantur. Sic
docent communiter Auctores pro secunda
opinione num. præced. relati : quibus ad­
dimus Sylvium 2, 2, quæst. 144, art. 10,
in fin. Tancredum, 2, 2, disp. 4, quæst. 2,
dub. 3.

Dial'. VIII,JUB V.
g dub. 3, num, 42, Pitigianum in 4,distinct.
hi.< 17, quæst. unica, art. 5, circumstantia Ubi
Μω inline. Orliz in Summa notab. 5, circ. 6
a ïs PræceP,llnl> et alios apud Dianam 1 part.
tract. 7, resol. 25, Molinam tom. 2, de
Justil. disp. 344, Dicaslillum disp. 9, dub.
8, quæst. 2, et N. Antonium disp. 8, sect.
3, § 2, num. 566. Et probamus : nam istimet actus, propter quos Ecclesia declarat
locum sacrum pollui,habent ex natura rei,
supposita templorum institutione, notabi­
lem oppositionem cum reverentia illis de­
bita : et propterea Ecclesia illos in loco
sacro interdicit : ergo etiam exclusa tali
prohibitione ex jure positivo, illam habe­
rent contra jus naturale, atque ideo sem­
per forent sacrilegia contra reverentiam
debitam loco sacro. Sicut etiam furtum
prohibetur legibus juris positivi ; et tamen
licet non darentur tales leges foret contra
jus naturale, et retineret eandem specificam malitiam.
afi C°nfirmator : quia sunt aliqua adeo fœda, et opposita institutioni, et reverentiae
templorum, ut quilibet prudenter judicet
summam per illa injuriam templis, et Deo,
qui in eis colitur, irrogari : ergo quamvis
de illis non detur specialis aliqua prohibi­
tio per Ecclesiam, aut jus positivum, sunt
ex ipso jure naturali prohibita, et peccata
sacrilegii. Consequentia palet ; et antece­
dens constat exemplis tum propositis num.
14', tum aliis, quæ aliqui Auctores expen­
dunt distincta ab eis, per quæ de facto
templum polluitur juxta statutum Eccle­
sia?, et quæ nemo negat esse sacrilegia.
Antonius adhibet exemplum ejus, qui in
templo sua verenda ostenderet mulieribus;
et qui in templis nostris offerret incensum
idolo. Lugo, et Dicastillo ejus, qui ibi re­
praesentaret, aut repræsentare faceret comedias lascivas,aut coram multis proferret
verba nimium impudica, et provocativa.
Molina, et alii ejus, qui in templo faceret
negotiationes profanas, et mercatum publi­
cam : quod confirmant ex facto Christi Do­
mini, Joan. 2, 2, ejicientis ex templo
ementes, et vendentes. Et similia facite
quis imaginari potest, ex quibus sanctitas
loci sacri enormiter offendatur, et grave
committatur sacrilegium. Quæ autem sint
ejusmodi non possumus certo regula diffi­
nire, cum dependat ex multis necessario in
casa particulari perpendendis; sed prudenti

331

judicio relinquendum est, ut visum fuit
Suario loco cit. ex lib. 3, de Religione,qui
tamen sentire videtur omnes tactus impu­
dicos in Ecclesia exercitos esse sacrilegia :
sed addit non idem fortasse esse de turpi
aspectu, aut levi verbo, quando in transitu,
et sine notabili mora, et scandalo fiunt.
Hinc convelluntur objecta pro prima£θ“Γτθ*Γ\
opinione relata num. præced.Ad argumen-gumen»,
tum neganda est major : nam præter pec­
cata, obquæ in templo commissa prohibet
Ecclesia, quod in eo sacrificia et officia ce­
lebrentur, sunt alia plurima, et quandoque
graviora, quæ templum fcede commacu­
lant, et sunt vere sacrilegia, ut constat ex
dictis. Quod autem ad illam quasi pœnam,
et pro fidelium in templum reverentia pro­
hibitionem, Ecclesia assignaverit quaedam
crimina, et non alia quam notoria; non
provenit ex eo, quod in eisdem etiam oc­
cultis, et in aliis gravioribus non reperiatur eadem species sacrilegii,et oppositionis
in reverentiam locis sacris debitam ; sed
quia noluit, quod celebratio officiorum, et
oblatio sacrificii toties impediantur, et
plane frequentissime, quoties peccata con­
tra reverentiam loco sacro debitam com­
mitterentur : urgeret namque istud in non
leve fidelium detrimentum. Sed satis pro­
vidit id applicando certis criminibus, bis­
que notoriis, ut pertinebat ad fidelium
instructionem, et scandala propulsanda.
Ex his enim, quæ in illis criminibus con­
tingunt, facile intelligi potest aliis simili­
bus pollui templum, et sacrilegium com­
mitti. Nam, ut diximus, non quia Ecclesia
prohibet officia in templo, in quo illa com­
missa sunt, templum fit pollutum ; sed e
converso quia pollutum supponitur per
crimina in eo commissa, Ecclesia declarat
illum pollutum, et interdicit officia.
Undead primam confirmationem nega-Enoda­
mus majorem : nam templum aliquibus
criminibus ejus reverentiae oppositis pol-“»®tio 1
lui, et notabiliter offendi, provenit ex ipso
jure naturali dictante reverentiam loci
sacri, et prohibente ejus profanationem. Ad
Ecclesiam autem pertinuit declarare, in
quibuscasibusquantum ad forumexternum
templum debeat reputari pollutum. Et si­
cut declaravit certa crimina, potuit decla­
rare omnia in quibus major, aut æquivalens indecentia contra templum reperitur,
et sunt ut talia jure naturali prohibita.

ν·
*4*

332

!

J f

♦

*

<

·.·,’■

V

■· ‘

.;i<

Iί

: '·■<■ p
J

DE PŒNITENTIA.

Sed ut non fecerit motiva habuit proxime
2confir- assignata. Quare ad secundam confirmadiiDitur. tionem negari debet antecedens : nam pro­
pria, et primaria templi reverentia non
consistit in hominum opinione, sed in eo,
quod illam fundat, nempe templum esse
locum sacrum, hoc est erectum, ac desti­
natum ad Dei cultum, ut merito proinde
appelletur domus Dei. Unde sive irreveren­
tia contra illud commissa sit notoria, sive
non ; injuriam illi infert pertinentem ad
speciem sacrilegii : sicut contingeret in
utente occulte vestibus sacris ad usus pro­
fanos ut Alba loco subuculæ. Deinde per­
misso utcumque antecedenti, nihil illa con­
firmatio evincit, sed magis destruitur ipso
exemplo in sui patrocinium allato : nam
etiam homines solent contrahere infa­
miam, priusquam de infamia notentur,
vel habeantur ut infames. Sic etiam com­
mittens in occulto sodomiam, aut hæresim,
aut crimen læsæ majestatis, infamiam in­
currit. et infamis in se est. Et ubi hæc cri­
mina innotescunt, incipit non quidem esse;
sed manifestari, quod erat. Id itaque simi­
liter contingit in aliquibus criminibus com­
missis in templo, et ejus reverentiae jure
naturali contrariis : polluunt namque, et
infamant de se templum, licet occulte fiant;
et ubi in lucem aut notitiam prodeunt,
manifestatur templum fuisse pollutum, et
injuriam passum. Quis autem reputetur
locus sacer in ordine ad hanc sacrilegii cir­
cumstantiam num. 156 dicemus.
153. Sed veniamus ad tertiam classem
ex assignatis num. 148, furtum scilicet,
quod ab hac etiam parte inducere solet spe­
ciem sacrilegii. Et regulam, quando id
contingat, desumunt communiter Theologi,
et Canonistæ ex textu in cap. Quisquis in- [
ventus, 17, punct. 4, in quo Papa Joannes
VIII statuit committi sacrilegium in furto,
cum aufertur sacrum de sacro, vel non sa­
crum de sacro. Ex qua determinatione con­
stat absque controversia apud omnes, cum,
qui furatur sacrum de sacro, ut cum ab
Ecclesia surripit calicem, ornamenta sacra,
imagines sacras, etc. committere sacrile­
gium: nam, cum ex prædicto canone do­
ceamur aliquod furtum esse sacrilegium ;
nulli id aptius, aut evidentius convenit,
quam illi, quo res sacra aufertur a loco sa­
cro : intervenit enim circumstantia Quid
ex parte rei ablatæ, et circumstantia Ubi ex

parte loci, unde nufertur. Sed non ilaex-Ftm>
ploratum est, an ibi occurrant duo sacrile-Χί,κ
i gia, et sint necessario explicanda in con-.^“
fessione. Negat cum Fagundez Diana
part, tract. 7, résolut. 22, dicens sufficeret,
pœnitenti, quod confiteatur unum furtum ££
I sacrilegum. Contraria tamen sententia est ,u
verior, et longe communior : quia sacrilegium circa locum sacrum differt specie a
sacrilegio circa res sacras, sicut specie dif­
fert a sacrilegio circa personam sacram:
I ergo sicut foemina habens in Ecclesia co­
pulam carnalem cum sacerdote, præter
peccatum luxuriae committeret duo sacri­
legia; unum peccando in loco sacro, et
aliud peccando cum tali persona : sic etiam
qui furatur calicem ab Ecclesia, ultra pec­
catum furti committit duo sacrilegia.unum
contra rem sacram, quam surripit, aliud
contro locum sacrum ex quo, et in quo fu­
ratur. Ita Suarez loc. cit. cap.5, Lugo disp.
16, num. 471, Lessius, Filliucius, Alcozer,^
et Trullench, quibus relatis subscribit?^
I.eander disp. 8, § 4, quæst. 22, Delgadill. feat
cap. 17, dub. 76, num. 178. Et tam resolu­
tio, quam ejus fundamentum continent do­
ctrinam D. Thomæ, communiter receptam
inter Theologos, 2, 2, quæst. 99, art. 3,
ubi inquirit : « Utrum species sacrilegii
σ distinguantur secundum res sacras. » Et
distinguit inter personas sacras, et loca sa­
cra, et alias res sacras a personis, et locis
distinctas, ut sunt sacramenta, reliquiae,
et ornamenta Ecclesiæ : atque sacrilegia,
quæ contra prædicta committuntur, specie
distingui includit : nam in tribus inveni­
tur sanctitas diversæ rationis, aut speciei
intra genus sanctitatis : <s et ideo, inquit,
σ secundum diversam rationem sanctitatis
<r rerum sacrarum, quibus reverentia exhi­
betur, necesseest, quod sacrilegii species
« distinguantur. »
Ex qua doctrina facile colligitur decisio
alterius difficultatis, an videlicet qui rem
sacram furatur de loco non sacro, v. g.
calicem consecratum de domo sæculari,
committat sacrilegium, debealque illud in
confessione furti explicare ? Sunt qui res­
pondeant cum distinctione, esse sacrile­
gium, et necessario confitendum, si calix
sit Ecclesiæ. cui propterea inferatur inju­
ria ; secus autem si Ecclesiæ non sit, sed
pertineat ad saecularem. Pro qua sententia
referuntur Lublinus verbo Sacrilegium,
num. II,

DISP. VIII, DUB.

nuip. 11, et Lopez 1 part. cap. 33. Sed
iwj, ciijuscumque fuerit, est falsa, et contra
communem, quam docent D. Thomas loco
sani cil. Navarrus, Henriquez, Fagundez, Grafftms.fius, el alii apud Leandrum ubi proxime
quæst. 21. Nam independenter ab eo, quod
sw. calix consecratus, sit, vel non sit proprius
Ecclesiæ, est res sacra, et contra reveren“s^Jiam rei sacræ debitam agitur, ubi in ea,
*'· et de ea furtum committitur : fit enim sa­
crilegium, quoties res sacra irreverenter
tradatur, ut proxime vidimus ex D. Tho­
ma. Adde Pontificem in canone relato
asserere sacrilegium in furando sacrum de
>acro: qui est casus præsens : et tamen
non distinguit, ad sacrum pertineat ad
Ecclesiam, vel non : unde nec oportet nos
ita distinguere. In quo non immoramur :
præsertim cum tale sacrilegium non per­
tineat ad circumstantiam Ubi, de qua modo
agimus, sed ad circumstantiam Quid, de
qua jam egimus § praeced.
154. Regrediendo itaque ad hujus loci
propria, non solum committitur furtum
sacrilegum, furando sacrum de sacro,
sed etiam non sacrum de sacro, ut PonΛtifex loquitur in cap. citato, et obserhss. vant communiter Canoniste Menochius,
Fusios, Farinacius, Decianus, et alii plu­
rimi apud N. Franciscum cap. 8, pun. 4,
num. 103.Sed dupliciter potest contingere,
quod res profana, sive non sacra, quæ furto
βώ aufertur, sit in loco sacro : primo ; si in
.-ta,depositum, pignus, aut custodiam Ecclesiæ
tradatur : secundo omnino materialiter,
ssoi-et per accidens , ut marsupium divitis
orantis, aut dormientis in templo. Et in
priori sensu communis sententia docet,
quod, si res non sacra auferatur de loco
sacro, committitur furtum sacrilegum ne­
cessario manifestandum in confessione :
neminemque vidimus, qui oppositum do­
ceat. Et facile suadetur, tum ex canone
citato, qui saltem in hoc sensu accipiendus,
2c verificandus est. Tum etiam nam ea,
quæ Ecclesiæ traduntur in custodiam, sunt
aliquando ipsius Ecclesiæ, eorumque Deus
ibi specialiter tutelam suscipit : unde ne­
quit non injuriam irreverentiæ gravis
Ecclesiæ, et Deo irrogare, qui ibidem de­
posita, et custodita furatur. Tum denique ;
nam Ecclesia ex rerum sibi commendata­
rum furto patitur damnum, et obligatur
ad illarum restitutionem. Dubitari itaque

non potest quod furtum ejusmodi sit sacri­
legum. Et idem fere judicium censent non
pauci de rebus, quæ licet non sint in Eccle­
siæ custodia, illas tamen Parochus, Sacrista, aut alii ministri curant sibi a sæcularibus commodari pro ornatu templi in
aliqua solemnitate, ut sunt aulæa, pictaræ,
candelabra, sedilia, etc. Et merito ita cen­
sent : quia prædicta sunt aliquo modo, toto
eo tempore, Ecclesiæ, et pertinentia ad Dei
cultum : atque ideo illa furari est notabilis
contemptus et irreverentia in Ecclesiam. °Pini0·
Loquendo autem de furto rerum non
sacrarum e loco sacro in secundo sensu,
ut si quis furaretur pecuniam divitis in
Ecclesia existentis, vel tapetum, et sellam
alicujus nobilis in Ecclesia permissam,
aut ibi casu relictam : non ita convenit
inter Auctores. Plures namque docent tale
furtum non induere malitiam sacrilegii,
nec in ejus confessione explicari debere
circumstantiam loci sacri. Ita Sotus, Joan-cri^'
nes Cruz, Henriquez, Lessius, quos refert, ^1B5·
et sequitur Diana tom. 1, tract. 7. resol.Lopez.
27, Lopez, Coninchus, Fagundez, Granados, Lugo, Naldus, et Ochogavia, quibus
relatis subscribit Leander ubi supraquæst.
17, Ausonius circumstantia ubi, num. 39,
Delgadillo cap. 17, dub. 76, N. Antonius
disput. 8, sect. 3, § 5, num. 613, et alii.
Quorum commune fundamentum est, quoi MollTUU1
in tali casu res profanae omnino materiali­
ter, et per accidens surripiuntur in loco
sacro; sed minime verificatur, quod tol­
lantur de loco sacro : siquidem nullo spe­
ciali titulo ad locum sacrum spectant.Unde
consequenter dicunt verba relata Joannis
Papæ declarantis sacrilegium posse com­
mit! decipiendo non sacrum de sacro
intelligenda esse in sensu formali; ubi res
non sacra tollitur desacro, ad quod aliquo
modo pertineat, ut proxime dicebamus.
Sed præferri debet opposita sententiap™p;r'
asserens in prædicto casu committi sacrile- θρίηίο
gium,et explicandum in confessione. Quam suarez.
docent Suarez, Vazquez, Valentia, Navar-γ*·^.
rus. Nugnus,
Rebellus, Petrus de Ledesma, *
avar·.
°
Nukdus.
Raphael Torre, Layman, Ludovicus, etiedesm.
Graffiusapud Leandrum, et Dianam locis5^^'.
proxime relatis, Bonacina in 1 praecept. gnac.
Decalog. disp. 3, quæst. 6, puncto unico,
Dicastillo disp. 9, quæst. 4, et 5, N. Franciscus cap. 8, punct. 8, num. 103, et alii.
Probatur ex Canone citato destruendo si-

kfl?

*1-- ;

u

Λ. 4J

334

j?4 *·'.

*t

DE ΡιΈΝΓΓΕΝΤΙΑ.

mul oppositum fundamentum : nam Ponti­
fex agens de furto non sacri de sacro illudque censens sacrilegium non restrinxit
suam diffinitionem ad rem Ecclesiæ com­
missam, sive ad Ecclesiam aliquomodo
pertinentem, sed sermonem extendit ad
omnem rem in Ecclesia exislentem, et
inde ablatam, ut liquet ex ejus verbis :
e Si qui deposita, vel quælibet exinde
« abstrahant, velut sacrilegi canonicae sen1 tentiæsubjaceant. » Ergo violenter trahi­
tur ejus determinatio ad furtum præcise
illarum rerum, quæ custodiæ, aut curæ
Ecclesiæ committuntur : sed extendi debet
ad omne furtum in Ecclesia commissum,
sive rerum in Ecclesia existentium.
ConSra. Confirmatur primo : nam Pontifex abso’· lute determinat sacrilegium committere,
qui non sacrum de sacro furatur , idque
statuit in majorem loci sacri reverentiam :
ergo non licet distinguere, ejusque deter­
minationem limitare ad solas res, quæ
custodiæ Ecclesiæ commendantur, exci­
piendo ab ea regula omnes alias res in
loco sacro existantes, viamque aperiendo,
ut ab hac parte minor locis sacris adhibea­
tur reverentia, quam Papa illo decreto
promovere curavit. Confirmatur secundo,
Mda et explicatur amplius, nam Pontifex
diserte distinguit tria sacrilegia contingen­
tia in furto primum furando : Sacrum de
sacro. Secundum sacrum de non sacro. Ter­
tium non sacrum de sacro. Quæ distinctio
corruit, el confunditur juxta doctrinam
contrariæ opinionis : nam si, ut in abla­
tione rei in Ecclesiaexistentis committatur
sacrilegium, opus est talem rem ad Eccle­
siam pertinere, et esse in hoc sensu sa­
cram : tertium plane reduciturad primum,
ablationem scilicet sacri de sacro ; atque
ideo superflue recensetur. Præterquam
quod,primum sacrilegium furando sacrum
de sacro distinguitur a secundo furandi
sacrum de non sacro ; sed non distinguitur
penes rem ablatam, quin potius in hoc
conveniunt : ergo distinguitur penes cir­
cumstantiam, quam addit loci, sive de
sacro : hæc autem etiam salvatur in furto
rei non sacræde sacro, quamvis talis res
nullo modo ad Ecclesiam pertineat, et in
omni sensu profana sit : ergo ejus furtum
ex loco sacro habet in præmisso sensu ma­
litiam sacrilegii : atque tale est, ubi com­
mittitur in loco sacro, sive res ablata per-

tineat, aut non ex aliquo titulo ad talem
locum. Quæ omnia confirmari denique^«i
possunt, ex superius dictis a num. 151,nam
plura sunt peccata, quæ facta in loco sacro
contrahunt malitiam sacrilegii ob violatam
reverentiam illi debitam, idque contingit
ipso jure naturali, et contingeret independenter a dispositione juris positivi ; similis
autem irreverentia occurrit in furto com­
misso in Ecclesia per ablationem rei in ea
quoquo modo existent!-. Et quamvis ob id
sacrilegium non esset consummatum, sed
inchoatum ; nihilominus illo motivo duc­
tus ob majorem Ecclesiæ reverentiam
potuit merito Pontifex statuere, quod fur­
tum omnis non sacri de sacro esset sacri­
legium, et ut tale puniretur. Per quæ satis
patet oppositum fundamentum.
155. Pervenimus tandem ad quarlam, el
ultimam classem peccatorum, quæ ex cir­
cumstantia loci sacri sunt sacrilegia, ut
præmisimus num. 1-18; consistit autem in
violatione immunitatis templorum, et ple­
rumque non importat circumstantiam pec­
cato superadditam, sed ipsam primam, et
propriam speciem peccati constituit, nam
aliunde actus, si in templo, aut contra tem­
plum non exercerentur, mali non essent
in genere suo, ut patet in actibus judicia­
libus. in suspendio publici latronis, et
similibus : qui actus de se sunt honesti, el
pertinentes ad virtutem justitiae; at intra
Ecclesiam facti sunt sacrilegia ob violatam
ipsi reverentiam. Inter hæc autem peccata
eminet, et ad præsenlem considerationem
magis pertinet, quod committitur contra
privilegium immunitatis Ecclesiarum,sive
locorum sacrorum : sunt enim hæc loca
refugii ad protegendum eos, qui commisso
aliquo delicto ad ea confugiunt, ne capian­
tur, et puniantur. Quod privilegium est ad
instar illius, quod in lege scripta habebant
Civitates refugii, et templum Salomonis
Exod. 21, et lib. 3 Reg. cap. 5, concediturque, ac statuitur tam jure civili in
Exod. loco citat, de his, qui ad Sacrosanc­
tas Ecclesias confugiunt, quam in Canoni­
co in cap. Inter alia, et seq. de immuni­
tate Ecclesiastica, et in Concilio Tridentino sess. 25. cap. 20, sublatis omni­
bus consuetudinibus usque ad illud tempus
prædicto privilegio contrariis. Illud autem
plures effectus habet, utputa quod reus ad
Ecclesiam confugiens in ea capi non possit,
nec
L

DISP. VIII, DUB. V.

335

nec invitus ab illa extrahi : quod in ea | an omnis extractio violenta rei ab Ecclesia No?
I
existons non alligetur vinculis, nec alio
sit sacrilegium f Respondetur negati ve exirac.io
cum communi sententia : quia non semper'lOâbnü
modo personaliter vexetur : quod dum in
I
Ecclesia manet non possit ad mortem con­
reus gaudet immunitate Ecclesiæ : certum
demnari, nec ad aliam poenam corpora­
enim, et exploratum est quosdam valdecn-iegium.
lem : quod, si reus ab Ecclesia extrahatur,
minosos ab hujus privilegii participatione
I
nulla sit extractio, et omnes actus exilia
excludi, quos Gregorius XIV in sua cons­
sequuti, etc. Contrarium autem facientes,
titutione recenset, ut sunt publici latrones,
et hoc immunitatis templorum privilegium
grassatores itinerum, vulgo Gitanos, com­
violantes peccant mortaliter culpa gravis­
mittentes homicidia,et mutilationes mem­
sima sacrilegii ob profanatam domum Dei,
brorum in Ecclesia, proditores, sive occi­
dentes proditorie, a Iraycion alevosa mente,
'
et hoc crimen reputatur læsæ majestatis diassassini, fautores, et auxiliatores hæretivinæ.Sunt etiam ipso facto excommunicati
corum, rei læsæ majestatis in personam
a Gregorio XIV, in sua constitutione inci­
Principis, de quibus N. Andreas loco citato
piente, Cum alias nonnulli. Possunt etiam
§ 3 ; istos itaque violenter ab Ecclesia
puniri prenitentia publica judicio Episcopi,
extrahere non est sacrilegium : foret autem
pensata qualitate delicti, et delinquentis,
illos intra Ecclesiam, et loco sacro occidere,
ut statuitur in cap. Si quis contumax 17,
vel alia poena corporali punire.
quasi. -1, et aliis antiquis Canonibus reno­
156. Dubitari quarto potest, quid intelvatis per Concilium Trideniinum, et Greligatur nomine Ecclesiæ, aut loci sacri, ut
gorium XIV, locis relatis. Et hæc pro con­
ex ejus violatione committatur delictum
sideratione præsentis circumstantiæ satis
sil delibasse : nam materia per se spectat
sacrilegii in casibus hoc § relatis, sive per­
ad alios tractatus, et lectorem remittimus
tinentibus ad circumstantiam Ubi, quam
adN. Andream, qui in tract. 18, de Privi­
difficultatem ad hunc locum remisimus ?
legiis cap. 3, punct. 3, illam docte, et dif­
Respondetur non esse accipiendum unifor­
fuse versat.
miter respective ad omnia delicta, quibus
Nunc satis erit unam, aut alteram diffi­
reverentia locis sacris debita violari dici­
tur, et sacrilegium committi. Nam quan­
cultatem ad hunc locum specialius perti­
tum ad immunitatem leorum, et violatio­
nentem resolvere. Nam primo dubitari
nem illi contrariam latissime patet nomen
potest, num judex,qui a reo existente intra
sacri loci. Comprehendit enim Ecclesiam
Ecclesiam aufert arma, peccet contra præconsecratam, et non consecratam ; et etiam
dictam immunitatem. Affirmat cum Faripollutam, atque interdictam ; non per­
nacio, et Peregrino, Diana 1 part, in
fecte constructam, aut etiam dirutam : et
tractact.de immunitate Eccles.resol.8. Sed
non solum corpus, sed etiam omnes par­
verior est pars negativa : quia illa ablatio
tes, capellas, sacristiam, parietes, turres,
armorum non pugnat cum reverentia Ec­
januas, atrium, cæmeterium, etc. Ut cum
clesiæ, nec cum juribus illam præcipienticommuni sententia tradit N. Andreas loco
bas : sed magis fit, ut a reo tollatur occasio
citato, § 1. Quin loci sacri, et gaudentis hoc
patrandi in, vel ab Ecclesia scelera nova.
privilegio, nomine intelligitur in domibus
Ita Covarruvias, Villadiego, Joannes a
religiosorum non solum Ecclesia, et omnia
Cruce, Fagundez, et alii, quos refert, et
supra relata, quæ sunt quasi partes ejus,sed
afosequitur Leander disput. 8, § 4, quæst.
etiam tota domus, aut monasterium, sive
28. Dubitari secundo potest, an judex, qui
quidquid intra ejus ambitum, et septum
reum verbis dolosis decepit, ut de Ecclesia
egrederetur, et caperetur, egerit contra
clauditur, claustra, dormitoria, officinæ,
Canones, et commiserit sacrilegium ? Affir­
viridaria, hortus, etc. ut cum multis tra­
mat cum Villadiego, et Bobadilla Diana
dit Andreas loco citato numer. 88, et evin­
loco citato résolut. 26. Sed negant Navarcitur ex cap. Si quis, et cap. Id constitui­
mus 17, quæst. 4. Unde qui confugiens ad
rus,Suarez, Fagundez, Filliucius, et alii,
monasterium scandit parietes, et se præciquibus relatis subscribit prædictus Lean­
pitat in ejus horto, vel atrio,gaudet immu­
der quæst. 29. Et hoc videtur verius : quia
nitate Ecclesiæ, et sacrilege extraheretur
illa extractio non fuit violenta, de qua
inde violenter nisi in casibus supra relatis.
a*'anones loquuntur. Tertio dubitari potest,

336

ί'·Γ.···

r

*

i

E

3 5

! f Ϊ·'λ
L; U

I

DE PŒNITENTIA.

Et hæc procedunt quantum ad sacrile­
gium, quod ex violatione immunitatis loci
sacri committitur. Sed quantum ad sacri­
legia, quæ effusione humani sanguinis, vel
seminis loco sacro contingunt multo res­
trictior est loci sacri usurpatio, et solum
comprehendit Ecclesiam, et cæmeterium.
Porro Ecclesiæ nomine intelliguntur, quæ
intra Ecclesiam sunt, ut capellae, chorus ;
non quæ infra Ecclesiam, aut supra sunt.
De confessionsriis dubitari potest. Et ubi
sunt apud nos cum pariete dividente, si in
parte correspondante Ecclesiæ occisio, aut
pollutio fiat, erit sacrilegium, secus autem
si hæc contingant a parte correspondante
claustro : dummodo istud non sit cæmete­
rium Religiosorum, ut apud nos frequen­
tius contingit. Si vero confessionaria non
sint divisa, sed aperta, totum illorum con­
cavum reputandum est pars Ecclesiæ, et
homicidium, etc. illic patratra esse sacri­
legia, ut tradit N. Antonius disp. 8, sect. 3,
§3, num. 585, allegans Dalbene tom. 1,
cap. 2, dub. 2, sect. 7. Et esse communem
Doctorum tradit Fagundez in 2, præeepto
Ecclesiæ lib. 4, cap. 4, num. 35. Et idem
sentiendum est de loco organi. Hinc fit
cetera monasterii loca, quæ non sunt
Ecclesia, et cæmeterium, non esse sacra
in ordine ad Ecclesiæ pollutionem per
relata crimina, vel ad concurrendam spe­
ciem sacrilegii, non sacristiam, au claus­
trum (nisi simul sit cæmeterium) non se- i
parata oratoria ad nutum amovibilia, non I
cellas, non dormitoria, etc. Quamvis Prae­
latus singulis noctibus ea loca benedicat, et
aspergat aqua lustrali. Quare prædicta loca
non conferunt delictis, quæ in eis fiunt,
circumstantiam sacrilegii, ut docent San­
chez lib. 9, de Matrim. disp. 15, numer.
42, Dicastillo disp. 9, dub. 8, num. 668,
Leander disp. 8, §4, quæst. 26. N. Fran­
ciscus cap. 8, punct. 4, num. 105. Idem
dicendum est de Oratoriis particularium
domorum, quamvis in illis de licentia
Episcopi Missa celebretur, quia non cen­
sentur nomine Ecclesiæ, et ad nutum
domini valent in profanos usus converti,
ut notant Sanchez loco citato numer. 39,
N. Antonius num. 586, Diana 1 par. tract.
7, résolut. 28, et alii satis communiter.
Unde pollutio, et alia dicta in eis commissa
nonhabent ex vi talis loci malitiam sacrile­
gii. Oppositum dicendum est de Ecclesiis

Xenodochiorum, quamvis in eis non sil
SS. Sacramentum Eucharistiæ : nam ver®
Ecclesiæ sunt, et public®, el stabiles, et
veniunt cum proprietate nomine Ecclesi®.
Unde homicidium in eis commissum cense­
tur apud omnes sacrilegium, ut cum Na­
varro, Covarruvias, Fagundez, Dalbene,
et aliis recte observat N. Antonius loc. cit.
num. 587.

§ iv.
De circumstantia Quibus auxiliis.
157. Per hanc significantur instrumente,
et media, quibus utimur in peccando,
concausæ etiam nobiscum ad id concurrentes.Et convenit apud omnes varietatem
materialem instrumentorum non indu­
cere in peccatis novam specie malitiam,
nec proinde obligationem explicandi banc
circumstantiam : v. g. quod homicidium
fuerit gladio, aut lapide : quod furatus
quis fuerit per scalam, aut per cuniculos,
etc. Quæ regula patitur duas exceptiones :
Primam, ubi instrumenti usus est alias
prohibitus sub peccato mortali, ut posset
contingere in sclopeto parvo, et occulto:
tum enim illo uti ad occidendum continet
duas malitias specie diversas. Secundam,
quando instrumenta, et media habent de
se specialem malitiam contra alias vir­
tutes, ut si quis uteretur sacramentis,rebus
sacris, pacto daemonis, arte magica, et si­
milibus ad pravum aliquem finem : mani­
festum namque est talium usum habere
ex aliis titulis malitiam, et eorum abusum
esse sacrilegium, superstitionem, etc. Et
hæc omnia debere in confessione mani­
festari. Sed ubi nihil horum occurrit in
instrumentis, nihil pariter additur mali­
tiæ, quod confiteri opus sit.
Unde his relictis, praecipua difficultas
quantum ad hanc circumstantiam est in or­
dine ad concausas, quibus juvatur quis ad
peccandum, easque ad id applicat, consistitque principaliter in determinando, an
circumstantia incitandi, aut sollicitandi
illam personam ad simul peccandum, v.g.
ad fornicandum,addat in tali peccato novam
speciem malitiæ, quæ proinde sit necessario
explicanda in confessione? Negant Vasquez
in præsenti quæst. 91, art. 5, dub.-i, num.
7, et dub. 5, num. 34, Lugo disp. 16, nun?.
142,

337

DISP. VIII, DL'B. V.

112, Fagundez præeepto 2, lib. 4, cap. 5 et
Leander disput. 8, et §, 5, quæst. 5. Quam
probant:quia inductio in isto casu solum
aggravat peccatum intra eandem speciem,
cum inductioadpeccatum,et ipsum peccatum
commissum pro una transgressione moraliler reputentur : unde satis erit confiteri
fornicationem, quæ semper est, et esse inlelligitur peccatum commune.
(,Jr. Confirmatur : quia prædicta malitia in"*■ citandi, hortandi, el cooperandi ad pecca­
tum hujusmodi semper adest, licet non
ila gravis, quamvis quis alterum ad pec­
candum sollicitet : siquidem cooperatur ad
alterius ruinam ; et tamen in tali casu non
tenetur aliud confiteri, quam fornica­
tionem ; et hac dicta dicitur omnis malitia
necessario in confessione explicanda : ergo
idem affirmandum est, quamvis aliquis ad
prædictum peccatum incitaverit. Hinc
colligunt plurima Auctores relati. Lugo ;
illos, qui se accusant de distractione vo­
luntaria per colloquia in Missa dierum
festorum, non esse interrogandos, an pro­
vocaverint socios ad colloquendum, vel
non : nam utroque modo cooperati fuerant
ad aliorum peccatum. Leander quæst. 3,
colligit incitantem meretricem ad forni­
candum non debere nisi fornicationem
confiteri : quia ipsa parata erat ad illud
peccatum ; unde cum ea peccans non dat
illi scandalum, nec moraliter inducit ad
malum. Colligit idem Leander quæst. 4,
idem dicendum esse de illo, qui utitur ma­
lefica, sive saga, ut suo maleficio aliud ex
pacto diaboli solvat, si illa ad id sit de se
parata. Idem prælerea colligit quæst. 7,
non esse obligationem explicandi in con­
fessione speciem peccati, ad quod homo
alium induxit : sed salis illi esse confiteri
circumstantiam scandali, licet non explicet
illius materiam. Ulterius colligit q. 8,
non debere explicari numerum persona­
rum, quas uno peccato, aut incitatione
provocavit ad peccandum. Tandem quæst.
&, colligit, et satis consequenter necessa­
riam non esse statum, sive conditionem
personarum, coram quibus peccavit, et
facto, aut verbo ad peccandum incitavit,
nempe an illae fuerint sacerdotes,religiosi,
etc. quia in talibus solum peccalur contra
charitatem (et id suflicit explicare) non
vero contra aliam specialem virtutem, cui
adversetur peccatum, in quod inducuntur.
Salmoni. Curs. Tkeolog. tom. XX.

158. Sed in prædicta sententia, ejusque
appendicibus non pauca occurrunt satis
difficilia, et nostro judicio minus secura.
Pro vera igitur, et legitima resolutione
persistemus in exemplo proposito fornica­
tionis, quod inducere ad hujusmodi pecca­
tum non est per se, et regulariter loquendo
mulierum, sed hominum, ut satis ex se
liquet. Rursus ex mulieribus aliæ sunt
valde honestæ, aliæ prorsus turpes, ut
meretrices in lupanari expositæ, et aliæ
quæ etsi in lupanari non degunt, sunt
publicæ peccatrices, et ut tales cognoscun­
tur; aliæ denique medio modo se ha­
bentes, quæ licet in tale peccatum aliquando
veniant, non tamen admodum faciliter,
sed per solicitationem, incitationem, pre­
ces, pretium, aut promissa. Deinde obser­
vandum est tripliciter contingere, quod
aliquis inducat, aut incitet alium ad pec­
catum. Primo, directe, et omnino formaliter, cum videlicet agit ex desiderio, quod
proximus subeat illud detrimentum spiri­
tuale. Secundo, directe, sed non formaliter
quando nimirum intendit, quod alter
violet castitatem, non quia malum ejus
sit, sed propter bonum delectabile pro­
prium.Tertio, indirecte, ut cum prævideo,
quod alius ex verbis, aut factis meis facile
assumat occasionem peccandi ; ego tamen
id non intendo , verum quia possum, debeoque id advertere, et impedire ; pecco
peccato scandali, agendo scilicet contra
charitatem, secundum quam obligamur
vitare spiritualem ruinam proximi, cum
possumus. Quoquo autem modo ex relatis
scandalum contingat, est speciale peccatum
mortale, in confessione de necessitate ex­
plicandum, ut omnes catholice docent.
Sed ex tribus relatis solum secundum per­
tinet per se ad præsentem considera­
tionem : nam de tertio non datur inductio
positiva, de qua agimus. Primus autem est
casus rarissime contingens, et quod de se­
cundo dixerimus, illi a fortiori applica­
bitur. In secundo itaque, et frequenter
contingenti concurritincitatio ad peccatum,
et peccatura ipsum, quamvis non ex inten­
tione mali moralis, sed boni physici
delectabilis.
Porro hoc incitandi peccatum continet
non solum malitiam scandali generaliter
dicti, et indirecte commissi, quale in tertio
modo descripsimus : sed etiam proprie
22

H1

338

■A' *

DE PŒN1TENTI \.

accepti, et directe commissi : siquidem pro­
vocat ad aclum peccaminosum, quamvis
non intendat directe ipsam peccati mali­
tiam : quod raro contingit, et magis
daemonum, quam hominum est. Ulterius
praedictum incitandi peccatum continet
malitiam peccati, ad quod incitat ; siqui­
dem ad eam tendit, et de se inducit non
minus quam consilium: unde, sicut qui
consulit furtum, peccat contra justitiam,
et maculatur malitia furti ; ita qui inci­
tat ad fornicandum, peccat contra casti­
tatem, et maculatur malili.i fornicationis.
Sed tamen ipse actus incilandi est peccatum
numero diversum ab ipso actu fornicatioDiasi. n,s> ut recle
Dicastillo disput. 9,
dub. 4, a num.237. Et (omittendo ejus
motiva) suadetur breviter. Tum. quia
salvatur adæquala malitia actus incitandi
ad fornicandum, licet ista non succedat, re­
sistente persona, ad quam incitatio diri­
gitur. Tum, quia potest fieri incitatio ad
fornicandum cum alio, retinendo eandem
speciem fornicationis: in quo casu ma­
nifestum est incitationem faciam per unum
distingui numero a fornicatione exécuta
per alium. Tum denique, nam licet illi
actus in eodem subjecto concurrant, habent
tamen objecta, et fines diversos : siquidem
incitatio ordinatur ad extorquendum con­
sensum alterius, post quem elapso etiam
lungo tempore potest copula succedere, aut
absolute impediri.
139. His suppositis sentimus incita­
tionem positivam ad fornicandum (idem
ir.telligendum est de aliis peccatis) con­
tinere malitiam distinctam ab ipsa forni­
catione, et necessario explicandam in con­
fessione : et consequenter hujus obligationi
non satisfieri confitendo præcise fornica­
tionem subsecutam ; sed exponi debere,
quod præce.-serit ad eam incitatio positiva,
ubi res ita se habuit. Secunda hujus resolu­
tionis pars evidenter colligitur ex prima
suppositis generalibus principiis supra
traditis dub. 3, quod omnia mortalia in
specie, et numero, et circumstantiis mu­
tantibus speciem debeant confessioni subMedina’
^ramiIlie aulem partem docent, BanLopez. ’ nez 2, 2, quæst. 43, art. 4, dub. 1, Medina,
νΧπι8 Lopez, Alcozer, Rodriguez, et Valentia,
uiehu ffuos Γθ^Γΐ- el sequitur Thomas Sanchez
Lorca. ' lib. 1 Summæ cap. 6, num. 14, Petrus de
FUhicb' Ledesma, Lorca, Villalobos, Filliucius,
Coniocii.

Coninchus, Beaanns, Fagundez, et Hurlado, quibus relatis subscribit Diana 3 part.K
tract. 4, résolut. 114, Navarrus cap. 0,ÎNiur.
m"
num. 19, Palaus tom. 1, tract. 6, disp.
punct. 4, Trullench, lib. 1, in Decalogo Kt
ΡΠη
n
λ
cap. 6, rlnh
dub. A6, num
num. 115, Bonacinade
Sa-«>itta
crament, disput. 5, punct. 2, §, 3, difficult.^
3, Delgadillo cap. 17, dub. 81. N. Francis-i^i?
eus cap. 8, punct 4, num. 107, N. Anto­
nius disp. 8, sect. 4, num. 022, Perez disput. 31, sect. 3, num. 5, Dicastillo loco
supra citato, Lugo (licet minus consequen­
ter ad ea, quæ tradit loco supra allegato)
disp. 16, sect. 4, num. 157, et alii plures
ut merito hæc sententia possit dici com­
munis. Probatur evertendo simul funda­
mentum, et confirmationem contrariae:
nam incitans positive ad fornicandum
committit præter fornicationem peccatum
specialis scandali, quod specie differt a
fornicatione : committit etiam ipsum pec­
catum incitandi ad- talem actum, quod
licet pertineat ad luxuriæ, aut ipsius for­
nicationis speciem , tamen est peccatum
numero diversum, et omnino separabile
ab illa, ut constat ex praenotatis: ergo qui
incitavit ad fornicandum, debet utrumque
per se loquendo in confessione explicare.
Et addidimus per se loquendo, nam, ut com­
muniter observant nostrae resolutionis
patroni, viri sunt qui regulariter ad hoc
peccatum incitant : unde id satis explicant
manifestando fornicationem:quia inductio,
et solicitatio subinteHigitur, ubi non ex­
primitur oppositum. Secus in mulieribus:
et propterera si aliqua solicitavit.et incita­
vit virum ad tale peccatum, debet non
solum illud sed etiam solicilationem,quam
adhibuit in confessione manifestare.
160. Hinc arduum non erit judicium
ferre de consectariis, quæ aliqui ex oppo­
sita sententia deducunt. Et primum non
est universaliter verum : nam, si quis
alios positive incitaret ad colloquendum
cum Missam ex præcepto audiunt, non sa­
tisfaceret confitendo peccatum voluntariæ
distractionis, et collocutionis ; sed deberet
explicare peccatum positivae incitationis,
quo alios ab attentione, et præcepti adim­
pletione avocavit. Et ratio est eadem, ut
facile consideranti constabit. Hoc tamen
non semper contingit, sed absque positiva
incitatione incipiunt casualiliter hinc inde
mutua colloquia, quibus impeditur audien­
di

DISP. VIII. DUB. V.
di Missam præceptum : el propterea.satis
est communiter se accusare de defectu
attentionis in Missa propter frequentiam
collocutionis, ut communiter contingit.
Secundum satis probabile apparet : quia
respectu meretricis non est necessaria in­
citatio, vel solicitatio ad peccandum, nec
proprie datur, sed simplex peccandi pro­
positio : quin potius ipsa ex vi infa­
mis professionis est, quæ viros incilat,
el voce quasi publica adhortatur ; non
pariens, sed magis dans scandalum Ni­
hilominus magis probabile censemus invi­
tantem illas ad peccandum actu, peccare
peccato specialis scandali: nam licet illæ
paratae sint in affectu cum quibuscumque
volentibus, el solventibus turpitudinis
pretium, ad peccandum ; tamen non com­
mitterent novum actuale peccatum nisi
excitatae : atque ideo petens ab eis turpem
actum, dat illis occasionem peccandi, atque
ad peccandum inducit. Sicut proportionabiliter contingit, et communiter dicitur
petentem ab usurario mutuum cum ejus
lucro, peccare, nisi necessitas ad id cogat :
quia licet usurarius sil ad id paratus,
tamen petens absque necessitate, illum ad
novum peccatum actuale trahit, quod eo
non petente non esset. Idem itaque in hoc
casu dicendum est ; præsertim cum nulla
possit esse necessitas accedendi ad mere­
tricem, et quæ possit excusari a peccato.
Dealiis autem mulieribus, quæ licet mi­
nos honestæ, non sunt publicæ meretrices,
sed incitatione, et solicitatione vincuntur,
alia est omnino ratio : nam cum ipsæ de
se non sint paratæ in affectu ; qui eas
trahit ad peccandum, proprie incitat, et
committit præter fornicationem, quæ su­
pra expendimus. Eodem modo sentiendum
esi de tertio corollario, quantum ad male­
ficam publicam, sive ex officio, quæ merito
comparatur publicæ meretrici quantum ad
nonincurrendum peccatum specialis scan­
dali. Sed interest discrimen, quod acce­
dens ad magam pro prædiclo effectu dis­
solvendi maleficium, committit alia, et
graviora peccata consulendi maleficam,
et petens modum dissolvendi maleficium
txpacto daemonis, quæ sunt contra virtu­
tem religionis, et opponuntur primo præ­
cepto Decalogi, ut cum Fagundez, et Diana
observavit Leander loco citato : et hæc
omnia in confessione explicari debent.

339

Quod deinde idem Leander colligit inci­
tantem ad peccatum aliquod non debere
confiteri speciem peccati, ad quod incita­
vit, sed sufiicere, si dicat incitasse ad pec­
candum, est prorsus absurdum ; quia non
agimus de scandalo generaliter sumpto,
sed de scandalo directo, el specialiter dicto:
quale est præter pravum exemplum dans
occasionem ruinæ, addere positivam inci­
tationem, et exhortationem ad peccandum:
hoc enim peccatum est ejusdem speciei
cum peccato, ad quod incitat, et inducit :
ut palet in hortantibus ad furandum, et
occidendum, influit enim incitatio in fur­
tum, et homicidium. Idem ergo dicendum
est de incitante fœminam ad peccandum
secum, vel cum aliis, ut præmisimus num.
185. Et propterea opus est explicare in
confessione incitationem positivam in
hæc. aut illa peccata secundum specificas
illorum differentias. Ulterias quod idem
Auctor colligit incitantem piares ad pec­
candum non debere explicare in confes­
sione numerum personarum, quas induxit,
est longe absurdius. Nam ita se gerens
committit tot numero peccata specialis
scandali, quot fuerunt personæ, quas uno,
vel diversis actibus ad peccatum incitavit :
sicut contingit proportionabiliter in eo,
qui uno ictu occidit mullos homines, et
qui uno con-ilio inducit ad plura furta, et
qui una contumelia plures infamat, et sic
dealiis. Quibus pro unitate, aut distinc­
tione numerica morali peccatorum in æstimatione prudenti non attendimus ad uni­
tatem, aut diversitatem physicam actus,
sed ad malitias objectivas adæquatas. ut
ostendimus supra num. 77, et num. 132,
cum sequentibus. Ergo si incitare unum
aliquem ad fornicandum, aut furandum,
aut occidendum, et similia est unum nu­
mero peccatum necessario in confessione
exponendum ; pariter incitare positive
quatuor personas ad peccandum importat
quatuor numero peccato de necessitate con­
fitenda. Denique refellitur, quod prædictus Leander ultimo loco deducit non esse
necessario explicandam conditionem per­
sonarum, quas quis positive incitat ad
peccandum, ut si fuerunt religiosæ, eic.
Nam incitatio positiva ad aliquem actum
sumit speciem per respectum ad prædictum
actum, el ideo incitatio. el consilium ad
furandum sünt in specie furti: m inifestum

DE PCEMTENTIA,

340

autem est conditionem personæ peccantis
inducere frequenter novam speciem pec­
cati, ut si ligata volo castitatis fornicatur,
peccat non solum peccato fornicationis,
sed sacrilegii : ergo pariter, qui illam in­
citaret ad talem actum, peccaret in utraque
specie, et teneretur utramque speciem pec­
cati in confessione aperire. Falsum itaque
est in peccato incitationis positivae ad pec­
candum non debere attendi ad conditionem
personarum, quæ incitantur, nec illam re­
ferre in ordine ad confessionem. In quo
amplius confutando non immoramur,
quia fecimus locis relatis ; et absurditas
consequentium satis prodit falsitatem
principii ex quo procedunt.

De circumstantia Cur.

161. Per hanc denotamus finem extrinsecum, propter quod aliquid eligimus,
sive motivum, quo aliquid facimus, vel
omittimus. Circa illam autem pauca occur­
runt, eaque jam digesta in aliis hujus
cursus tractatibus, et specialiter in 11, de
Bonitate, el malitia, et in 13 de Peccatis.
Communis vero hoc loco difficultas est, an
si finis ex se malus non sil, medium autem
sit malum, debeat ipse finis explicari in
confessione ? v. g. omisit aliquis Missam
in die praecepti, ut vacaret stadio ; tenebi­
tur ne explicare finem, nempe studium,
aut sufficiet confiteri solam omissionem
Missæ. Similiter furatur aliquis addendum
eleemosynam : committit ne duo peccata,
unum contra justitiam, et aliud contra
Henriq. misericordiam, et tenebitur ulrumque exGabriel
Mtardu. plicare in confessione ? Affirmant HenriLea π<1. cus quodlib. 12, quæst, 24, Gabriel in 2,
Cajei.
Ninr.
dist. 4, quæst. 1, art. 3, dub. 3, Kichardus
^9 — ■
Znmel,
sai'ch.’ *n2> disl. 35, circa primum principale,
Fâgund. quæst. I. Et pro eadem refert Leander
disp. 8, §, 6, quæst 3, Cajelanum, Navarrum, Zumel, Thomas Sanchez, et Fagundez. Sed de his non constat ; nam ad
summum significantconlingere, quod affec­
tus ad studium sit antecedenter inordina­
tus, et peccaminosus, et quod ex tali
afledu inordinato sequatur omissio Missæ,
el violatio præcepti. Qui non est casus præ·
sens, in quo supponitur finem, sive stu­
dium non esse ex >e malum, ;ed præcise ex
λ

* 9

ordine ad omissionem Missæ, quæ ex illo
sequitur, et dependentor ab illa.
Sed cujuscumque illa sententia fueritmn·
probatur primo : nam actus factus quando *·
non debet eo ipso est malus independenter
ab alio effectu ad ipsum consecuto ; sed
studium in tempore, quo urget præceptum
audiendi Missam, fit quando non debet;
ergo independenter ab omissione Sacri est
actus peccaminosus per malitiam specie
diversam a malitia omissionis, Secundo, el..
est explicatio praecedentis : quia studium
in illis circumstantiis opponitur virtuti
religionis, quæ præcipit tunc audire sa­
crum ; sed præterea oppcnitur virtute studiositatis prohibentis inordinatum affectum
studendi, quatenus præscnbit determi­
natum studendi modum, nempe quando,
et ubi oportet : ergo studium in eis cir­
cumstantiis habet duas specie malitias, op­
TffÆ
positas prædictis virtutibus. Tertio, quod
quis propter studium omittat sacrum, pro­
venit ex inordinata adhæsione ad studium:
ergo prius est quod studendi amor sit actus
inordinatus, et peccaminosus, quam sit
causa omittendi sacrum : atque ideo habes
aliam malitiam distinctam a malitia ornissionis. Quarto, qui omittit sacrum præ­
ceptum ob studium, constituit in studio
ultimum finem, diligendo magis appretiative studium, quam Deum auctorem præcepti : hoc autem est speciale, et grave
peccatum oppositum charitati praecipienti
amorem Dei super omnia : ergo in tali
casu præter malitiam contra Religionem
in omittendo sacrum, datur alia malitia
gravisconlra charitatem.Unde utraque ne­
cessario explicanda erit in confessione.
162. Contraria autem sententia id negans^
est communis, cui subscribimus tract, deur*
Peccatis, disp. 5, dub. 4, § 1, conclus. 2 et &Ε·
præter auctores, quos ibi dedimus, illam,
etiam tuenlur Suarez, Vasquez, Enriquez,hc*
Bannez, Valentia, Azor, Tanerus, Hurtado,^
Diana, Bonacina, Lugo, Castro Palao, Di-]^:
castillo, Leander, et N. Antonius, quosnx’
refert, et sequitur N. Franciscos, cap.8,^
punct. 4, num. 109 et alii plures, quos superfluum est recensere. Probatur : namrùa
voluntas mali objecti, quatenus talis ηοη^ί
habet aliam malitiam, nisi eam, qaamde-i!Xi
..
..
.
ιπκ
sumit ex objecto volito ; sed actus stu-’ε*-dendi in casu, de quo agimus, solum
habet esse malus, quia est voluntas virtualis

DISP. VIII, DUB. V.
tualis omittendi sacrum : ergo non habet aliam malitiam, nisi illam, quam de­
sumit ab omissione volita : atque ideo satis
erit in tali casu confiteri omissionem vo­
luntariam sacri præcepti. Cetera constant.
El minor in qua sola poterat esse difficul­
tas, facile ostenditur . quia actus studendi,
si non esset virlualis voluntas omittendi
sacrum, licet eodem tempore exerceretur,
non esset malus :ergo solum est malus quia
importat victualem voluntatem omittendi
sacrum præceplum. Confirmatur, quia non
C«irEil magis peccat, qui propter studium omittit
sacrum, quam illud omittens independenter
ab studio, etob solam otiositatem; sed hoc
posteriori modo omittens solum committit
unum peccatum, nempe contra virtutem
religionis sacrum præcipientis : ergo idem
dicendum est in priori casu.
Motiva vero contrariæ sententiæ non
j i '-^urgent. Ad primum enim respondetur
majorem solum verificari in actu, qui
independenter ab alio effectu fit, quando
non debet, ut si quis celebraret quarta hora
post meridiem. Sed falsificatur ibi actum
i
fieri, quando non debet, quod non aliunde
provenit, quam ab effectu,sive, et in idem
redit, ex eo solum, quod actus est causa
omittendi rem præceptam. Et ita contingit
i
in præsenti : nam studium non habet fieri
quando non debet ex alio capite, quam ex
eo,quod tunc exercitium inducit præcepti
ίΛώ.omissionem. Ad secundum concessa majori
negamus minorem : nam ad virtutem studiositatis solum pertinet ponere modum
rationis, sive mediocritatem inter exces­
sum, el defectum in studendo : unde vitia
illi contraria solum sunt per excessum cuet per defectum negligentia, de
’ 'quibus D. Thom, 2, 2, quæst. 166 et quæst.
167. Circumstantia vero indebiti temporis
est extranea respectu studii ; cum nullum
determinate per se excludat. Unde mode­
rari hanc circumstantiam, ne aliquando
studium sit causa omittendi actum alias
præceptum, non pertinet ad sludiositatem,
sed ad virtutem aliam præcipienlem talem
antecedenti in
to. actum. Ad tertium omisso
sensu slalim explicando, negamus utram­
que consequentiam : nam licet omissio sa­
cri proveniat ex nimio amore ad studium ;
tamen hic amor non habet esse nimius,
nisi quatenus infert omissionem præcepti :
ethæcduo coincidunt,et suntidem, nempe

I

311

studium esse causam omittendi, et esse
nimium : nec aliunde amor studii habet
esse inordinatus, et peccaminosus, nisi
quia causa non omittendi est. Quare in
rigore, et proprietate hæc est falsa : « Quia
Q amor studii est nimius, ideo est causa
« omittendi ; » et hæc magis vera : « Quia
« amor studii est causa omittendi sacrum,
(L ideo est nimius. » Sed absolute coïnci­
dant, et includunt eandem, et ex eadem
radice malitiam. Ad quartum respondeturQuartoesse generale, et excessive probare, et eo­
dem modo in re proposita, ac in aliis pec­
catis mortalibus diluendum esse. Diluitur
autem ea ratione, quod omnis mortaliter
peccans constituit ultimum finem in crea­
tura, non quidem formaliter sed inter­
pretative, et ex modo agendi, quatenus ubi
mortaliter peccat, avertitur a Deo, et con­
vertitur ad bonum commutabile. Sed, ut
diximus, id est conditio generalis, et com­
munis omni peccato gravi. Ut autem daret
malitiam specialem, et oppositam charitati, opus erat, quod conditio constituendi
ultimum finem in creatura esset formali­
ter, et expresse volita. Quod non contingit
in omittente sacrum propter studium, nec
in habentibus fidem contingit, nisi raris­
sime ex perversa admodum voluntate.
163. Hinc a fortiori infertur, quod,,
*
Cons<>3quando studium (idem inteligendum deiarium.
aliis exercitiis) non est causa omittendi
sacrum, sed concomitanter se habet ad
talem omissionem, non contrahit ullam
malitiam, nec opus est illud explicare in
confessione, sed solius omissionis pecca­
tum. Verbi causa decrevit aliquis apud se
non audire in aliquo festo sacrum, non
quidem ex amore studii, sed ex sola accidia.velquia non vult in templo concurrere.
Qua determinatione supposita, ne interim
maneat otiosus, sive ut moras temporis
aliqua occupatione minores laciat, se ap­
plicat ad studium. In hoc casu actus stu­
dendi non participat malitiam omissionis
sacri ; quin, si alias circumstantias obser­
vet, est actus bonus. Ita cum N. Corneyo,
Curiel, Zumel, et Montesinos resolvimus cnnie*.
disp. cit. ex Tr. de Peccatis, dub. 5, n. 74.zumel·
Quibus addimusMedinam 1.2,q. 71, art.5,
dub. I. Alvarez ibi disp. 126, Salas tract. AijMre*.
13, disp. 2. sect. 6. Dicastillum disp. 9, nica<
dub. 8, n. 687. Et ratio est : quia sapponitur omissionem fuisse directe volitam

342

ί

■

r*:! ■?.

Λ... i

*·Ι:

DE PCENITENTIA.

sine respectu ad studium ; et similiter quod
studium fuerit volilum sine ullo respectu
ad omissionem sacri ; ergo pure disparate,
et concomitanter se habent : et consequen­
ter ex eo, quod studium exerceatur in illo
tempore, in quo sacrum celebratur, non
sequitur studium contrahere ullam mali­
tiam ex sacri omissione : atque ideo si ex
alia parte non contrahit aliquam malitiam
potest esse actus absolute honestus.
CwSrm. Confirmatur dissolvendo simul,
ac desAl«. .
....
vai.
iruendo moli να m contraria opinionis,
quam tuentur Val. Azov. et alii, quos de­
dimus loc. cit. n. 71. Nam ideo in casu
proposito studium esset peccatum, vitiareturque ab omissione sacri : quia eo tem­
pore exercitium est incompossibile cum
actu præcepto. el quantum est de se omis­
sionem ejus inducit; hoc autem motivum
nihil evincit : quoniam, ut actus vitietur
ex omissione, non sufficit, quod sit induc­
ti vus ejus, et impeditivus actus omissi;
sed insuper desideratur, quod exercite
causet omissionem, el impediat actum prae­
ceptum quod in casu proposito non contin­
git : ergo prædictum motivum nihil evin­
cit. Probatur minor : nam sit in casu
proposito suppositio, quod homo absque
ullo respectu ad studium voluerit directe,
et per se omittere sacrum : ergo talis vo­
luntas fuit causa totalis et adæquata illius
omissionis; sed repugnat eundem effectum
esse aduabus causis totalibus,et adæquatis,
ut docent communiter philosophi, et cum
<’«npiut.e*3
Complut, abbrev. in Physic, disp.
15, q. 3; ergo omissio sacri unice procedit
a tali voluntate, non autem ab studio eo
tempore exercito : atque ideo tale studium
pure concomitanter se habet ad prædictam
omissionem, nullam specialem ab ea, vel
in ordine ad eam contrahendo malitiam ;
sed perinde se habens, ac si in alio tem­
pore exerceretur.
164. Ab opposito doctrinae hactenus tra­
dite colligendum est, quod ubi tam finis,
quam medium habent malitiam, actus ab
uno, et altero illam desumit. Quod dupli­
citer potest contingere : nam fieri potest,
quod malitia finis, et medii pertineant ad
eandem speciem, ut cum quis loquitur tur­
pia in ordine ad fornicationem : aliquando
perlinent ad species differentes, ut si quis
furetur ad fornicandum. Et in hoc secundo
casu manifestum est actum habere duas

malitias specie distinctas : unam in specie
injustitiæ ex objecto operis, sive imme­
diato, ablatione videlicet rei aliéna?: aliam
vero in specie luxuriæ ex fine operantis,
nempe fornicatione. Quare manifestum est
utramque debere in confessione manifes­
tate. dicendo v. g. furatus sum ex inten­
tione fornicandi. Sed difficultas est utrum
praedicte species queant in confessione se­
parari, et seorsim dici; ut, si quis prius
confiteretur furtum, et postea confiteretur^.,.^
intentionem fornicandi '? Sunt qui aflirment debere pœnitentem explicare simul
medium, et finem dicendo, furatus sum
propter fornicationem. Ita Sylvester, N’ugnus, Petrus de Ledesma, el alii apud Dia­
nam, et Leandrum infra referendo. >ed
tenendum est oppositum ; nam licet illæ
malitiae habeant inter se aliquam subordinationem per modum medii, et finis;
nihilominus sunt simpliciter duae malitiae
constitute in diversa specie atoma furti, et
fornicationis, quarum quælibet seorsim
potest sufficienter explicari independenter
ab alia. Lnde si ille, qui commisit furtumOfi-U
ad fornicandum, quando confessus est fur­
tum, oblitus fuit intentionis fornicandi, el
postea ejus recordetur; opus non habet in
confessione illius intentionis repetere to­
tam historiam,et reproducere furtum; sed
sua? obligationi facit satis confitendo abso­
lute intentionem fornicandi, quam ali­
quando habuit. Idem docent Diana lom. l,p.
tract. 7, resol. 23, Leander disp. 8, § 6,tad
N. Franciscus cap. 8, punct. 4, num. 1Γ2,Χην
Navarros, Angelus, Ochogavia, Lugo, el1*"
alii apud illos.
In priori autem casu, quod medium, et
finis pertinent ad eandem malitiæ speciem,
manifestum est non esse duo peccata spe­
cie distincta, neque ab hac parte obligatio­
nem oriri illa ut sic distincta referendi in
confessione. Quin fieri valet, ut quamvis
actus physice diversi, sint tamen morali­
ter unum numero peccatum, idque sufficiat
in confessione dicere. Lnde communis
sententia docet verba turpia, tactus impu­
dicos, et oscula, cum immediate præcedunt
fornicationem, esse idem numero pecca­
tum, et opus non esse hæc in particulari
recensere, sed satis explicari explicata co­
pula, ut videri potest apud Suarium disp.
22, sect. 5, num. 26, Vasquium I, 2disp.n$^‘
75, cap. 2 et in præs. quæst. 91, art. 1,
dub. 5

DISP. VIII, DUB V.
dub. 5, et alios. Diximus: Cum imme< diale praecedunt fornicationem, » tum,
quia si hæc illos non sequatur, sed ex aliquo accidenti impediatur, tales actus explicari perse debent in confessione : quia
persefueruni peccatum mortale, ut docet
eadem communis sententia. Tum, quia
ji
licet tales actus ordinentur ex natura rei,
aut etiam ex intentione peccantium tam­
quam medium ad copulam, sicut ad finem;
nihilominus possunt illam tam longo tem­
pore præcedere, ut moraliter discontinuenlur, et constituant simpliciter duo, aut
plura peccata numero diversa, ut si quis
i
illos actus exerceat intendendo fornicatio­
nem, quam non habuit nisi post mensem
ab eis transactum. Et in tali hypothesi
opus foret explicare seorsim prædictos
actuscum intentione fornicandi,et seorsim
ipsam fornicationem : nec enim imaginari
valet, in quo tales actus formaliter, aut
virtualiter permanserint , ut potuerint
I
constituere unum numero peccatum cum
1
fornicatione exercita; quare venire neI
queunt aut comprehendi eorum nomina in
J
confessione.
*“·. 165. Sed quid vice versa dicemus, ubi
I ' ii quis habuit tactus impudicos, et oscula cum
aliqua muliere sine intentione perveniendi
ad copulam, sed magis cum intentione sis­
tendi in eis : at his suppositis, mutato ani­
mo ad illam in eadem occasione accessit ?
Satisfaciet ne explicando praecise in con­
fessione copulam ? Affirmant Leander loc.
!
cit. q. 10, nullum pro se afferendo aucto­
rem, sed aliquos suppresso nomine doctos
, ix- modernos, quos testatur consuluisse. Mo' ■ vetur; quia licet in tali casu defecerit finis
operantis, qui posset omnia illa ordinare
in unam copulam; adest tamen finis ipsius
operis ; nam illi actus ex natura rei ad co­
pulam ordinantur : et ideo simul cum illa
non nisi unum numero peccatum consti­
tuunt, sufficienter explicandum nomine
fornicationis. At valde falsa nobis apparet
: ’"Λ hæc resolutio, el evertitur destruendo fun­
damentum, cui innititur, atque stabiliendo
contrarium : nam licet in eisdem actibus
concurrant finis operis, qui non est aliud
ab objecto ejus specificativo, et finis ope­
rantis correspondons ejus in agendo in­
tentioni ; adest tamen inter illos notabilis
differentia, quod finis operis subordinatur
simpliciter fini, sive intentioni operantis.

I
I
I
I
I
r

343

j Licet enim actus, vel opus habeat totamRatio.
essentiam secundum se, el in actu signato
per habitudinem ad objectum primarium ;
nihilominus nec existentiam, nec du ratio­
nem, nec continuationem habet, nisi dependenter a fine operantis, et commensu­
rate ad intentionem agentis. Et ratio est,
quia finis operantis est, qui primo efficien­
tem movet, ut actum eliciat, et illi existen­
tiam communicet, ponatque extra causas
quidquid in actu est : et ubi finis operantis
deesset, nihil horum poneretur, ut ex D.
Thom. cum multis asseruimus, et fusius
explicuimus tract. 11 de Bonitate, et ma­
litia disp. 5, dub. 1. Unde fit actum hu­
manum nec physice, nec moraliter esse,
aut durare, aut continuari ultra intentio­
nem agentis, et finem operis eidem subdis
intentioni. Constat autem, et non negat
Leander, quod finis operantis in actibus
relatis non extendebatur ad copulam, sed
illam contrario excludebat, sistendo posi­
tive in prædictis actibus. Ergo eorum ma­
litia in eisdem consummata est, et ad aliud
non extenditur. Ergo superveniens copula
est novum peccatum, distinctum numero
tam physice, quam moraliter ab actibus
præcedentibus. Præsertim cum praedicti
actus non habeant essentialem cum copula
connexionem, sed ad summum ex natura
rei : contra quam potuit agens intendere
in illis sistere, et sistere non repugnat. Ibi
ergo consummatum fuit illorum actuum
peccatum : et aliud, et ex alia intentione
subsequens copula adjunxit. Quare non
sufficiet confiteri copulam : sed illud etiam
præcedens explicandum est. Quæ resolutio
est secura, eamque docent Vasquez, Lugo,
Hurtado, Diana, Archangelus apud Lean-^^“ΐ£Η
drum loco citato neminemque vidimus do--trebaag·
centem oppositum.

§ VI.
De circumstantia Quomodo.
166. In hac occurrit modus, quo pecca­
tum fit, utputa intensio, duratio, consue­
tudo, ignorantia, malitia, contemptus, et
alia hujusmodi In quibus juxta regulam
superius datam ubi modus, quo actus fit,
mutat, vel addit malitiae speciem, opus est
talem modum, aut actum cum tali modo
explicari in confessione; secus vero ubi

■

DE PCENITENTIA

variatio est accidentalis, et penes majorem, I rumpuntur per alios motus el volubile»
autminorem'gravitatem intra eandem spe­
cogitationes alio divertentes. Propter hoc
ciem malitiæ. Quare tota difficultas hujus
igitur tutissimum est, et non semel obli­
gatorium explicare durationem peccati :
circumstantiae posita est in discernendo
ut pœnitens meliori modo quo possit ex­
inter modos quantum ad hujusmodi diffe­
plicet numerum peccatorum, quæ præsurentiam : el primo loco eos explicare cura­
mere, ac timere valet in longa duratione
bimus, a facilioribus, aut de quibus alibi
fecisse. Videantur supra dicta num. 116.
egimus, incipiendo. Modus ergo intensio­
167. De modo consuetudinis in peccando,
nis actus peccaminosi non affert novam
sive de consuetudine repetendi peccata in
speciem malitiæ, sed est ipsum magis ejus ;
eadem materia, v. g. furti, aut luxuriæ,
sicut intensio caloris est magis caloris hunc
opus non habemus in præsenti dicere, ul
intra suam speciem perficiens. I nde opus
superius jam dicta num. 125. Constat
non est confiteri intensionem peccati. Re­
enim consuetudinem non addere supra
colantur aliqua quæ de intensione diximus
numerum, et species peccatorum, hisque
disp. 7, num. 70 et 71. Sed observandum
confessis opus non esse alia non variantia
est posse contingere, quod ex magna in­
speciem, aut numerum confiteri. El hæc
tensione actus peccaminosiinducatur effec­
procedunt perse loquendo : nam alias,el
tus specie diversus : et tunc utrumque de­
ex aliis capitibus opus est consuetudinem
bet in confessione explicari, non propter
peccandi manifestare, ut ex professo osten­
intensionem, sed propter novam speciem
dimus, n. 126. Similis præcedenti est mo­
adjunctam. Unde qni ex vehementi odio
dus peccandi cum certa scientia, vel igno­
non solum occidit inimicum, sed cadave­
rantia, utique vincibili, et culpabili : nam
ris membra discerpit, non facit satis con­
ejusdem speciei est peccatum, sive hoc.
fitendo homicidium, sed debet etiam expli­
sive illo modo fiat : unde ex prædicto
care illum modum : inducit enim speciem
modo agendi solum potest desumi aliqua
feritatis distinctam ab aliis peccatis, ut
major, aut minor intra speciem aggratradit 1). Thom. 2, 2 quæst. 159, art. 2
vatio, non necessario in confessione expli­
subscribentibus communiter theologis.
canda. Quod jam supra num. 128 determi­
Idem contingeret in eo, qni ex vehementi
navimus. et explicuimus.
inclinatione ad furandam, se extenderet
Simili facilitate, aut brevitate decidun­
ad ressacras: et ex intensissimo furore libi­
tur aliqui casus, quos alii agentes de hac
dinis in fornicando progrederetur ad tac­
circumstantia in particulari expendunt:
tus sodomiticos.
nam quod quis se exponat periculo pec­
Modus etiam durationis non affert no­
candi, et re ipsa in peticulo positas peccet,
vam malitiæ speciem, sed est ipsum nu­
non addit novam speciem peccato, nec
mero, et specie peccatum magis, aut minus
opus est in confessione explicare, ut cum
continuatas, el perseverans. Et hac ratione
communi sententia docet Leander disp. 8,
non tenemur per se loquendo explicare
durationem peccati, v. g. quod odium pro­
§ 7, quæst. 18, sed intelligendum est, ubi
inter periculum, et peccatum subsequens
ximi, et desiderium vindictæ duraverint
non adest tanta temporis mora, ut distin­
per unam horam, et sic de aliis. Et dixi­
mus per se loquendo, id est. attenta præcise
guat unum ab alio. Ubi autem illa adest
majori duratione unius, et ejusdem pec­
utramque explicandum est : non quia
cati : sic enim præcise aggravat, et non
unum se habeat ut circumstantia ad aliud,
inducit peccatum specie, aut numero di­
sed quia sunt duo peccata numero dis­
versum. Circa quod recolantur superius
tincta pertineniia ad illam speciem, in qua
dicta n. 77. Idque frequentius contingit in
consummantur : unde se exponere peri­
actibus internis, quam in externis : nam
culo fornicandi pertinet ad speciem for­
externum opus semel inchoatum facilius
nicationis. Similiter, quod quis incitatus
continuari valet per longum tempus ; diffi­
gravi tentatione, non oraverit ad eam
cilius autem intellectu est, quod idem ac­
vincendam, sed illi succubuerit, non est
tus interior perseveret in se, aut in aliquo
circumstantia varians speciem, aut neces­
alio actu interiori, in quo saltem virtua­
sario explicanda, ut quidem falso asserueliter perseveret : frequenter enim inter­ i runt : quia obligatio tunc orandi non est
distincta

DISP. VIII, DUB. V.

distincta ab obligatione resistendi tenlationi, nec instat tunc per so, sed solum per
accidens : atque ideo in non orando, et in
consentiendo non datur nisi unum pecca­
tura, de quo est consensus. Pariter, qui
labilur in aliquod mortale resistendo ve­
hementi inspirationi divinae, non adjunxit
ullum circumstantiam specie diversam,
sed dumtaxat aggravantem. Unde non
obligatur confiteri peccatum cum illa cir­
cumstantia, sed peccatum absolute. Deni­
que, quod quis gestando reliquias fornice­
tur, non variat speciem, nec inducit obligationem confitendi eam circumstantiam,
Basi ut cum Sanchez, Diana, Fagundez, Dicastillo, et aliis docet N. Antonius disp. 9,
sect. 6, num. 633. Qui tamen communiter
et merito observant contrarium dicendum
esse de sacerdote, qui portans in pectore
Eucbaristiæ sacramentum, committeret
peccatum- carnis : committeret namque
non solum illud, sed aliud etiam gravissi­
mum, ob violatam Religionem tanto sacra­
mento debitam. Et iidem limitant ad lu­
xarim peccatum, quod importat specialem
irreverentiae modum summo illi sacra­
mento repugnantem. Quæ non sic elucent
in aliis peccatis, v. g. detractionis, furti,
etc. Hanc tamen limitationem in genere
non probamus, minime dubitantes posse
dari alia peccata, in quibus sacerdos Eu­
charistiam portans, incurreret illammet
irreverentiae malitiam, ut si se vino ine­
briaret, se consequenter, et sacramentum
ludibrio, atque aliis indecentiis exponens.
168.. Major difficultas nobis occurrit
circa modum, qui intervenire potest in
copula illicita ; quam non aliis verbis
proponemus, et decidemus, quam N. Any dreas in tract. 9, de Matrimonio cap. 5,
punct. 5, a num. 71. Ex parte, inquit,
modi coeundi potest esse illicita copula
inter conjugatos, (idem intellige inter non
conjugatos) ut si sedentes, vel stantes fiat,
si præposlere more pecorum congredienles, vel inverso situ, ut si vir sit succubus,
femina vero incuba fiat. Quod esse pecca­
tum saltem veniale, et gravissimum si
absque necessitate id fiat, docent omnes,
increpandosque esse conjuges sic mutuo
congredientes ob perversionem modi ordi- i
narii a natura designati, et turpitudinem
in tali modo coeundi repertam. Sed diffi­
cultas est an sit peccatum mortale. Omis- j

345

sis variis dicendi modis, asserimus per se
nunquam esse mortale peccatum, sive
præposlere, sive per latus accedenio (ser­
vato vase debito) sive quovis alio modo
copula maritalis fiat. Plures sic sentientes
refert, et resolutionem probat : quia quo­
cumque modo fiat, servatur finis princi­
palis copulæ, qui est posse prolem ex ea
generari. Etenim generatio fiat, non re­
cipitur necessario semen in matrice per
infusionem, aut immissionem, sed per
attractionem : eo quod, sicut in stomacho
datur virtus ad attrahendum cibum, ita
in matrice ad attrahendum semen, ut in-D.ib
quit D. Thom. quodlib. 6, art. 18. Ergo
sicut cibus quocumque modo sumatur, si
tamen intret per os ad stomachum attra­
hitur, ut nutritioni possit deservire : sic
etiam semen si intra vas debitum reci­
piatur, quocumque modo mittatur in illud,
attrahitur a matrice, ut generationi possit
deservire. Diximus per se non esse pecca­
tum mortale aliquo ex modis recensitis
habitam copulam. Per accidens vero esse
potest, ut si periculum esset effundendi
semen extra legitimum vas : quod pericu­
lum raro adest, et ideo non tenetur confessarius i nterrogare pœnitentem se accu­
santem de indebito situ, aut modo, ut
notat Sanchez. At vero, si experientia cons­
taret ex aliis sic inordinatis congressibus
semen extra vas effundi, erit mortale
peccatum tali modo, quo periculum su­
besi illi prodigendi concubitus.
Hæc omnia prædictus Andreas, ex qui­
bus facile recognosce! lector quid dicen­
dum, aut sentiendum erit quantum ad di­
versos modos, aut situs exequendi copulam
in peccato fornicationis, scilicet non esse
circumstantiam addentem novam speciem
malitiæ ; et posse consequenter subticeri
in confessione. Nos vero licet fateamur
omnia illa probabiliter dici, saltem ab
extrinseco ob multitudinem, et auctorita­
tem ita docentium : unum tamen probare
minime scimus, aut possumus, nempe
congressum præposlorum more pecorum
non esse peccatum mortale. Ipsæ enim
voces, quibus id explicatur denotant mo­
dum bestialem ab humana specie alienum.
Aliunde vero nequit copula ita exerceri
absque multis tactibus sodomiticis, qui
pertinent ad speciem peccati nefandi. Nec Effusio
effugium erit, quod ordinentur ad copu-oc^ri'

?·

346

Fi

DE PŒMTENTIA.

lam naturalem : nam Ucet finis sit de se
honestus, tamen ubi medium est illicitum,
operatio evadit simpliciter peccaminosa,
malitia desumpta non a fine, sed a medio,
ut constat ex dictis § praxed, ergo con­
gressus praeposterus more pecudum licet
ex fine operantis ordinetur ad copulam
conjugalem, est peccatum grave ex ipso
opere, et pertinet ad coitum sodomiticum.
Denique licet ille modus dicendus esset pro­
babilis speculative, et in actu signato, nul­
lam. aut vix ullam probabilitatem ejus
videmus in actu exercito : quia per se lo­
quendo semper in tali bestiali congressu
adest periculum effundendi semen extra
legitimum vas, priusquam copula fiat in
eo. Ipsa enim in hominibus, et brutis di­
versa corporum, et membrorum dispositio
satis mani festal unum esse modum coeundi
naturalem brutis, et alium esse modum
coeundi connaturalem hominibus, nempe
non præpostere. sed facie ad faciem ; atque
ideo congressura præposterum proprium
bestiarum esse in hominibus gravem
inordinationem, et peccatum contra natu.. , ram. Et bæc nos ita sentimus, et cupereArtensis.mus ab aliis. Sentiunlque nobiscum AbuVen-Cr.lensw ffûæst. 228, in cap. 5. Matth. Arlensis, Alensis, Orbellis, et Vera-Cruz apud
Thomam Sanchez lib. 9, de Matrimon.
disp. 16. num. 2. Sed unusquisque abundet
in sensu suo , sub doctrinæ tamen Catho­
lic® regulis.
169. Regrediendo autem ad præsentis
circumstantiæ considerationem, dubitan­
dum non est, quod licet non semper ex
diversitate modi, quo peccatum fit, accres­
cat illi nova malitiæ species ; nihilomi­
nus illam aliquando addit, et propterea
opus fit talem modum, aut circumstantiam
ex eo additam explicare in confessione.
De quo non nulla exempla perducemus. Et
primum jam attulimus nu. 166, de eo,
qui hominem occideret discerpendo ejus
membra, extrahendo jecur, illum exco­
riando, etc. committeret enim non homi­
cidium simplex, sed vestitum eo modo,
sive circumstantia feritatis addente, et
mutante speciem.
Secundum occurrit in raptu, nempe cum
homo fornicatur cum muliere violenter,
sive per vim illi inductam : est namque
violentia fœminæ facta causa libidinis, ut
docet D. Thom. 2, 2, quæst. 154, art. 7,

ad secundum. Unde i.i tali congressu præ-Dïu
ter peccatum fornicationis, quod pertinet
ad speciem luxuriæ adest ratione modi
circumstantia mutaris speciem, et pecca­
tum transferens ad speciem injustitia?,
propter injuriam factam fœminæ repu­
gnanti. Ad quod non requiritur, quod
fœmina per vim abducatur de loco in lo­
cum, sed sufficit fcem i nam cognoscere per
violentiam. Illa vero localis translatio est
conditio ad constituendum raptum specia­
liter dictum de quo agit in ordine ad ma­
trimonium Concilium Trident, sess. 24 Cs4!
cap. 6, ubi dicitur : « Decernit sancta sy« nodus inter raptum, et raptam, quandiu
» ipsa in potestatem raptoris manserit,
α nullum posse consistere matrimonium, #
Et deinde statuit gravissimas prenas con­
tra raptorem, et ad id coopérantes. Quas
pœnas incurrere etiam fœminam, si virum
raperet animo contrahendi cum eo, sense­
runt aliqui. Sed communis sententia ne­
gat. et merito : quia Concilium nullam
mentionem facit de fœminis raptricibas,
satis insinuans se in illo decreto favisse
fragilitati fœminarum, quæ magis subjecte
sunt his violentiis : in viris autem raro
contingit hoc patiendi violentia periculum,
ut cum Sanchez, et aliis recte observat N.
Andreas Tract. 11, de Matrimonio cap. 12, υ'Λϋ
punct. 3, num. 155. Sed quamvis res ita
se habeat in ordine ad raptum specialiter
dictum, et per ordinem ad matrimonium,
(quod ad peculiarem hujus consideratio­
nem spectat) tamen loquendo de raptu ge­
neraliter dicto pertinente ad genus luxari®
tenendum est, quod, si fœmina violentiam
inferret viro vi, aut metu pro turpi cum
eo congressu, committeret non solum for­
nicationem, sed etiam speciale raptus, el
injustitiae peccatum, explicando necessarum in confessione : occurrit namque in
ea, non minus, quam in viro idem motivum, et a fortiori : nam illam magis de­
decet violenta ea provocatio, summæ in­
continenti® argumentum.
Tertium exemplum in rapina, qu®
juxta D. Thorn. 2, 2, quæst. 66, art. 8, est
ablatio violenta rei alienæ : unde supra
speciem furti addit ex parte modi, quo
furtum fit, violentiam, ut cum domino
sciente, et vidente res e manibus ejus eri­
pitur injuste contra ejus voluntatem. Qua­
re in tali casu non fit satis confitendo fur­
tum

DISP. VIII, DUB. V.
tum, vel ablationem rei alienæ non consentiente domi no, sed ulterius explicanda
est rapina importans speciem diversam :
quamvis in tali casu sufficeret rapinam
confiteri ; ibi enim includitur, et satis
exponitur rei alienæ ablatio. Et hæc in
exemplum doctrin.e præsentis satis sit
insinuasse. Accuratior vero distinctio inter
fartum, et rapinam, an scilicet consistat in
eo, quod furtum importat injuriam in
rebus, el rapina injuriam in persona : an
autem in eo, quod furtum fiat latenter, et
rapina in præsenlia : atque ideo inducant
Domino diversum involuntarium ; quippe
diversum involuntarium est, quod quis
ignoranter patitur, et involuntarium,
quod patitur cognoscens, el renilens, diffi­
cultas est alio expeclans, de qua videri po­
test N. Andreas tract. I3.de Restitutione,
i’i’fis. cap. 5, punct. 1, a num. 5.
170. Ad hanc etiam circumstantiam
Qiomodo pertinet contemptus consistens in
modo, quo in legis, aut legislatoris obedientia deficimus, circa quem nonnullæ
difficultates occurrunt. Et pro illis supe­
randis, et quæ oportet breviter tradendis
(nam accuratior discussio pertinet ad trac­
tatum de legibus) notandum est contemp­
tum vel esse rei præceptæ, vel esse legis,
I
aut legislatoris rem præcipientis. Deinde
duplex est contemptus, (sicut et inobedien!
Ii®, cui adjungitur) unus scilicet materia;
lis, et generalis, alius vero formalis, et
specialis. Ille reperitur in omni peccato,
quod, sicut est inobedienlia legis, sic etiam
est legis contemptus, et propterea gene­
ralis appellatur. Et hac de causa opus non
est illud specialiter in confessione expli­
care; sed satis exponitur confessione pec­
cati, sicut ingratitudo, injustitia, et inobedientia, quæ sunt circumstantiæ commu­
nes, el in omni peccato repertæ. Contemp­
ts vero formalis, et specialiter dictus
præter violationem legis importat motivum, et modum agendi expresse contra
legem, quia illam parvipendet, atque ideo
legislatorem, ut talem. Unde in communi
colligitur contemptum hunc formalem, et
specialiter dictum esse speciem particula­
rem inobedientiæ, ut ex D. Thom. 2, 2,
q. 104, ari. 2, ad 2, el qu. 186, art. 9, ad
3, recte colligit N. Andreas tract. 11, de
legibus cap. 2, punct. 2, § 4, num. 170.
-κ> His præmissis tenendum est peccatum

347

violandi pr-eceptum ex contemptu non
relato ad legem, vel ad legis latorem, sed
præcise ad ipsam rem præceptam ; quate­
nus licet velit absolute se subjicere legi,
et legislatori, non tamen in illa materia ;
quia illam, v. g. parvi æstimat; non com­
mittere formalem, et specialem contemp­
tum : peccare tamen graviter, aut leviter
juxta quantitatem rei præceptæ : ut si
præceptum sit de jejunio in Quadragesima,
contemptus erit peccatum mortale ; si au ­
tem sit de non sumendo, vel levissimam
refectionem in die jejunii, contemptus erit
peccatum veniale. Quoniam in hoc con­
temptus genere non omittitur res præcepla, quia præcepta ; sed quia vel parvi
æstimatur, vel alias displicet, et affert cor­
poralem molestiam : in quibus contemptus
non refertur in legem, nec in legislatorem,
sed in solam materiam, ut recte observant
Sanchez lib. 1 Decalog. cap. 5, a num. 11,
Tapia lib. 4, quæst. 9, et alii communiter.
Si quis vero materiam levem a Deo præceptam, aut etiam solo consilio propositam
contemneret, non quia levem,sed tanquam
impertinentem, inutilem, aut vanam ;
profecto peccaret mortaliter ; quia talis
contemptus redundaret in Deum illam
materiam præcipientem, aut consiliantem.
Omnis enim contemptus Dei in re etiam
levissima est gravis Dei offensa, ut patet in
mendacio jocoso confirmato juramento.
Opus itaque esset talem circumstantiam,
sive tale contemptus peccatum specialiter
confiteri.
171. Sed magis absolute loquendo, et
cum præcisione ab his conditionibus, et
limitationibus, omnis contemptus legis, ut
lex est, aut legislatoris, ut talis, sive ille
divinus sit, sive humanus, et sive in ma­
teria de se gravi, sive de se levi, est pecca­
tum mortale specialis contemptus. Quod
facile, ac breviter suadetur, quoad singu­
las partes : nam in primis parvi pendere
.Majestatem Dei aliquid præcipientis, est
gravissima, et blasphema illius injuria.
Deinde superior humanus halet suam po­
testatem ex Deo, illumque repræsentat :
ergo contemnere illum, ut legislatorem est
grave peccatum, quippe cum illius injuria
redundet in ipsum Deum dicentem Luc.
10 : Qui vos audit, me audit; et qui vos
spernit, me spernit. Qui autem me spernit,
spernit eum, qui misit me. Denique id ita

?·Α-

348

V jV

I1

• 1

î

I ft

? ·:Κ
>2

DE PŒNITENTIA.

contingere, quidquid sit de gravitate ma­
teri® secundum se. facite constat : quia
gravitas injuriæ non attenditur penes ma­
teriam ejus, sed per respectum ad legis­
latorem, qui contemnitur. Idque (ut ali­
quo signo in praxi cognoscamus) non
obscure deprehenditur, ut optime notavit
Cajet. 2, 2, q. 186, art. 9, quando subdi­
tus frangit superioris mandatum non ex
negligentia, non ex cupiditate, non ex
simili passione, sed quia non vult supe­
riori, et regulæ se subjicere ; aut quia vult
ostendere se nihili facere superioris man­
datum, et regulæ ordinationem, quod ma­
ligni cordis in superiores, et teges index
evidentissitnus est. Et sic sentiunt com­
muniter Doctores. atque hujusmodi con­
temptus peccatum esse distinctum a gene­
rali inobedientia, ei necessario explican­
dum in confessione. Quibus addimus
probabile nobis admodum videri, contemp­
tum legis divinæ, et naturalis distingui
specifice a contemptu tegis humanæ, et sic
in confessione explicandum fore : sicut et
contemptum immediatum Dei, a quo sunt
teges naturales, et divinæ distingui specie
a contemptu immediato superioris humani
ferentis humanas leges. Quia licet superior
humanus repraesentet Deum, et habeat ab
eo potestatem ; nihilominus longe inferio­
ris dignitatis, et auctoritatis infinite dis­
tantis est : et idem contingit in injuriis,
quæ eisdem inferuntur. Sicut quamvis
Legatus Principem repræsentet, et ejus
vices agat : tamen gravius, et diversæ ra­
tionis est offendere Principem immediate
in se ipso, ac offendere ejus Legatum, aut
Principem mediate in Legati persona. Et
similiter diversæ rationis est, contemnere
imaginem Dei, quod opponitur Religioni,
siveLatriæ, et contemnere imagines Sanc­
torum Dei, quod adversatur Duliæ. Con­
temptus itaque formalis praeceptorum na­
turalium, et divinorum differt specie a
contemptu formali humanarum legum : et
sic explicari, et confiteri debet.
Liinjia· Addemus tamen aliquas modificationes,
conclu- quibus hæc doctrina temperari solet, ne in
s,°· non obediendo accedat contemptus forma­
lis speciei. Nam in primis si quis nolit
obedire ex indignatione, non quia supe­
riori ut tali contemnit subdi, sed ut illi
solatium suæ obedientiæ in hac occasione
neget ; non committit peccatum contemp­

tus, de quo loquimur: quia non despicit
superiorem, ut superiorem, sed solum ut
sibi repugnantem, et infensum. Et ita ob­
servant plures sequentes Cajetanum in
Summa, verbo Contemptus. An autem
alias, et ex aliis capitibus sit peccatum
mortale, non perlinet ad praesentem con­
siderationem, sed dependet ex facti cir­
cumstantiis. Similiter ubi contemptus di­
rigitur ad superiorem, non ul superiorem,
sed ut singulafem personam, et secundum
conditiones individuals, quia imprudens,
indoctus, aut irreligiosus : non adest for­
malis contemptus peccatum eb jam insi­
nuatum motivum : poterit tamen esse
peccatum grave, et non raro contingens
ob temerarium judicium in despiciendo
personam, ut alias accideret, licet superior
non esset ; cui tamen non adesset circums­
tantia ob defectum observantia», et reverentiæ debite personæ superioris. Idem
pariter contingeret, si quis non despicien­
do superiorem, ut superiorem, nec singu­
larem ejus personam, contemneret ejus
præceptum, non quia præceptum : sed
quia censet illud in hac, aut illa materia
positum esse injustum, aut inutile. Qnia
tunc non contemnitur superior, quatenus
superior, et prout Dei nomine præcipit;
sed quatenus persona singularis impru­
denter se gerens in illa materia, ut cum
multis observat N. Andreas loc. cit. num.
40. Unde facite colligitur peccatum spe­
ciate formalis contemptus raro committi
nisi a subditis pessimis, et obduratæ fron­
tis in Deum, et superiores, qui ejus vices
agunt.

5 vu.
De circumstantia Quando.

172. Pervenimus ad ultimam circums­
tantiam desumptam a tempore, in quo pec­
catum committitur : de quo non multa,nec
difficilia dicenda occurrunt. Fundatur au­
tem praedicta circumstantia, in eo, quod
sicut dantur aliqua loca sacra, illa scilicet,
quæ divino cultui consecrantur ut sunt
templa : sic etiam dantur aliqua tempora
Dei cultui dedicata, ut sunt dies, quos sa­
cros, et festos vocamus. Sicut ergo ex eo,
quod peccata committantur in loco sacro
contrahunt specialem aliquam malitiam
necessario

DISP. VIII, DEB. V.

necessario in confessione explicandam, ut
constat ex dictis § 3, sic etiam videtur, quod
peccata commissa in diebus sacris induant
circumstantiam specialis malitiæ, quæ de­
beat in confessione manifestari. Et sic
plane senserunt plures antiqui, et graves
Doctoresaffirmantes omne peccatum in die
festo commissum mortaliter induere ex
hoc ipso specialem irreligiositatis mali­
tiam necessario confitendam. Ita D. Antoigtfiioninus.Alensis.Turrecremata.Abulensis.NiL der,Major, Adrianus, Catherinus, Petrus de
Solo, Joannes de Medina, Corduba, et alii
apud Dicaslillum disp. 9, dub. 8, n. 712,
quæ sententia probari potest auctoritate
simul, el ratione : nam Angelicus Doctor
2,2, q. 122, art 4, in resp. ad 3, agens de
observatione tertii præcepti Decalogi, sive
de sanctificatione sabbati apud Judaeos
inquit : « Aliad est cessatio operum, quæ
«significatur, cum subditur : Septima die
« Domini Dei tui non facies omne opus.
< Sed de quo opere intelligatur, apparet
« per id, quod exponitur Levit. 23. Omne
« opus servile non facietis in eo. Opus au« tem servile dicitur a servitute. Est autem
« triplex servitus · una quidem, qua homo
«servit peccato, secundum illud. Qui facit
« peccatum, servus est peccati : et secun« dum hoc omne opus peccati dicitur ser« vile. Alia vero est servitus, qua homo
« servit homini. Est autem homo alterius
« servus, non secundum mentem, sed se< eundum corpus, ut supra habitum est.
«Et ideo secundum hoc opera servilia
«dicuntur opera corporalia, in quibus
« unus homo alteri servit. Tertia autem
« est servitus Dei : et secundum hoc opus
« servile posset dici opus Latriæ, quod per« linet ad Dei servilium. » His praemissis,
statuit opus servile servitute Dei, non pro­
hiberi in die sabbati, el deinde subjunxit:
«Sed alia opera servilia, quæ dicuntur
«servilia primo, vel secundo modo, con« trarianlur observantiae sabbati in quan< tum impediunt applicationem ad divina.
« El quia magis impeditur homo a rebus
«divinis per opus peccati, quam per opus
«licitum, quamvis sit corporale : ideo
» magis contra hoc præceptum agit, qui
«peccat in die festo quam qui aliud opus
« corporale licitum facit. Unde Augustinus
«dicit in lib. de decem chordis: Melius
• faceret Judæus in agro suo aliquid utile,

349

«quam si in theatro seditiosus existeret.
a Et melius fœminæ eorum lanam face« rent, quam quod tota die in Neomeniis
» suis impudice saltarent. » Ergo ex sen­
tentia utriusque S. Doctoris omne pecca­
tum mortale in die sacro commissum est
contra sanctitatem talis diei, atque contra­
hit specialem irreligiositatis malitiam.
Quod amplius explicatur reducendo ad for­
mam discursus contenta in relato testimo­
nio : quia non minus opponitur sanctitati
diei sacri opus servile servitute peccati,
quam opus servile servitute hominis, quale
est opus corporale; sed opus servile ser­
vitute hominis est contra sanctitatem diei
sacri, et hac ratione, si notabile sit, habet
esse speciale peccatum mortale: ergo idem,
et a fortiori dicendum est de opere servili
servitute peccati. Idque aperte significarunt
Patres Cone. Coloniensis ann. 1536, cele­
brati, cum asseruerint « bis peccare, qui
« diem Dominicum scortis, rixis, et pugnis
« agunt. »
173. Hæc sunt satis gravia, et nos duce-secanda
rent ultroneos in prædictam sententiam,
alias omnino securam, consulentemque
tam dierum sacrorum venerationi, quam
Christianorum profectui. Sed videmus con­
trariam esse his temporibus communem,
ut superfluum sit Recentiores in particulari
referre. Quin et ex paulo antiquioribus
illam statuerunt, et firmare curarunt Ca-caiet.
jetanus loco citat. D.Thomæ. et 1, 2, quæst.
7, art. 1, et in Summa verbo Festa, et torn. Cano,
1, opusc. 18, quæst. 3, Sylvester in Rosa Nav™’
aurea tract. 3, cap. 63, Soto de justitia lib.Covarr·
2, quæst. 2, art. 4, el in 4, distin. 18, quæst.
2, art. 4, Cano de pœnitentia in 5 part. Me dina in Summa lib. 1, cap. 9, § 2, Navarrus in cap. Consideret de pœnit. dist. 5, a
num. 17, Covarruvias in cap. Alma mater,
part. 1, § 2, et alii plures. Probatur : quia
Ecclesia de facto determinavit sanctifica­
tionem dierum festorum ad duo. unum
affirmativum audiendi sacrum, et aliud
negativum non laborandi, sive non faciendi
opera corporalia servilia : ergo fideles hæc
præstando satisfaciunt præcepto sanctifica­
tionis festorum : ergo per hoc quod alias
mortaliter peccent, non agunt contra præ­
dictam sanctificationem ; nec ex vi hujus
incurrunt in suis peccatis mortalibus ali­
quam malitiam specie distinctam, et tali
sanctificationi contrariam. Confirmatur

350

DE PŒNITENTIA.

primo : nam ex generali ratione peccati
mortalis non consurgit aliqua specialis irre­
verentia contra dies sacros, aut festos :
ergo falsum est peccatum mortale in die
sacro commissum habere ex hoc ipso cir­
cumstantiam diversam, et necessario in
confessione explicandam. Consequentia pa­
tet, el antecedens suadetur : tum. quia non
magis dies sacer debet gravificare peccata
in eo facta, quam locus sacer in eo com­
missa ; sed certum est non omnia mortalia
in loco sacro commissa induere novam
speciem malitiae ex loco, ut constat ex
supra dictis § 3: ergo idem dicendum est de
mortalibus commissis in sacra die. Tum
etiam, quia plurima sunt mortalia pure
interna, plura etiam externa, sed omnino
occulta : ex quibus nulla irreverentia, aut
injuria diei sacro irrogatur, ut facile ex­
plicari valet exemplo loci. Confirmatur
secundo : quia hæc est de facto communis
inielligeutia, et praxis fidelium, tam pcenitentium, quam confessariorum : curant
namque de numero, et specie mortalium
posthabita diligentia in investigando, an
mortalia commiserint in die sacro, vel in
non sacro; et oppositum non paucos nec
leves afferret scrupulos.
Quæ autem pro prima sententia affere­
bantur, non convincunt. Nam quod attinet
ad auctoritatem, D. Augustinus loquitur de
diebus festis, non Christianorum, sed He­
braeorum : nec affirmat, quod hi quolibet,
el in qualibet materia peccato mortali pec­
carent contra præceptum servandi suas
festivitates ; sed solum affirmat, quod mi­
nus peccarent faciendo in diebus /estis ali­
qua opera servilia, quam exercendo pro­
fana, et de se peccaminosa. quæ recenset.
Quod est verissimum, sed rem præsentem
non attingit : sicut si modo diceremus
Christianum minus peccare, si in diebus
Dominicis laboret in agro, quam si degat,
ut fieri contingit in lupanaribus, et taber­
nis. D. Thomas etiam loquitur de sanctifi­
catione Sabbati, prout erat in usu apud
Judæos. Unde argumentum nequit trahi
admodum observandi festa inter Christia­
nos, ut ipse Angel. Docl. alte vidit, el velut
objectionem præveniens tradidit eodem
loco in responsione ad 4 , his verbis :
« Dicendum, quod observantia diei Domi« nicæ in nova lege succedit observantiæ
• Sabbati, non ex vi præcepti legis, sed

α ex constitutione Ecclesiæ, et consuetudine
■ populi Christiani. Nec etiam hujusmodi
λ observatio est figuralis, sic..t fuit obser« vatio Sabbati in veteri lege. Et ideo
« non est ita arcta prohibitio operandi in
e die Dominica, sicut in die Sabbati. El
« ideo quædam opera conceduntur indic
α Dominica, quæ in dio Sabbati prohibe< bantur, sicut decoctio ciborum, et alia
< hujusmodi. El etiam in quibusdam opea ribus prohibitis facilius propter necessi« tatcm dispensatur in nova,quam in veteri
« lege, quia figura pertinet ad prolestatio« nem veritatis, quam nec in modico præ« terire oportet. Opera autem secundem se
< considerata immutari possunt pro loco,
« et tempore. j>Ad discursùm vero ex prae­
dictis testimoniis formatum, respondetur
distinguendo majorem, illamque concedendo quantum ad oppositionem ex parte
finis præcepti, qui est cultus Dei indie
sacro·, qua? negari debet, si intelligalur
de oppositione quantum ad materiam præceptam. El deinde concessa minori, nega­
mus absolute consequentiam : nim materia,
quæ de facto prohibetur in diebus festis,
est opus servile, non autem omne opus
peccaminosum. Et ideo non istud,sed illud
directe opponitur sanctificationi talium
dieram ·. licet fini præcepti non minus op­
ponatur peccatum, quam opus servile.
Patres denique Concilii Coloniensis locuti
sunt conformiter ad primam sententiam,
in qua forte erant,nihil tamen diffiniendo.
Credibile vero est. et ex materia, atque
exemplis colligitur, illud egisse de quibus­
dam operibus alias prohibitis, ut sunt
scortationes, et pugna». sive torneamenta,
propter quæ aliqui omittebant observatio­
nem Missæ in diebus festis, et bis propterea peccabant.
174. Sed quamvis hæc in communi lo­
quendo ita se habeant, negari propterea
non debet circumstantiam temporis indu­
cere in aliquibus operibus malitiam gra­
vem. distinctamque in specie ab illa, quam
talia opera de se importarent. Sunt enim
aliqui dies ita sacri, sunt etiam aliqua
opera ita proiana, ut cum illis habeant
manifestam oppositionem, revereniiamque
subtrahant diebus sacris debitam, et illam
graviter offendant, ut recte docuerunt Me­
dina in Summa lib. 1, cap. 9, § 1, et in
lib. 2, qu. 7, ari. 3, Gregorius Martinez

DISP, VIH, DUB. V.

ibid. pag. 531, Rodriguez in Summa, cap.
53, num. 12, Lopez 1 part. cap. 34, fol.
185, Filigianus in 3, dial. 17, qu. 1, art.
5, Lugo disp. 26, sect. 12, nu. 524, Dicashllo disput. 9, dub. 8, num. 732, N.
Francisons cap. 8, punct. 4, num. 114, et
alii: quidquid cum aliis dicat Leander
disp. 8, § 8, quæst. 3 Probatur ·. nam si
quis in parasceve exhiberet comedias, et
ludicra spectacula, qualia in diebus bachaoalium repræsentari solent, gravissimam
committeret irreverentiam contra sancti­
tatem diei,in quo Ecclesia Catholica reprae­
sentat specialiter, et recolit passionem,
et mortem Christi Domini. Quis prudens
in hoc casu non recognoscet summam op­
positionem, atque sacrilegam inter reprae­
sentationem ab Ecclesia exhibitam, et
repraesentationem ab illo factam, et istam
non gravis peccati damnabit ? Ergo quam­
vis in genere non sit verum omne pecca­
tum mortale commissum in die festo in­
duere ex hoc ipso novam circumstantiam
gravis malitiæ-, tamen contingens est diem
esse ita sacrum, et peccatum adeo illi re­
pugnare, quod illa circumstantia induca­
tur. Nec momenti erit, si cum Dicastillo
dicatur, in tali casu ' profanam illam re­
praesentationem constituere primam speI ciem peccati : quia vim non facimus
I in eo, quod sit aut non circumstantia
proprie dicta supponens aliam, atque prij
mam speciem peccati, sed in eo, quod coni
junctio talis repræsentationis cum sanc'
litate diei, affert per se gravissimam
inordinationem, et novam in specie mali­
tiam, sive aliam supponat, sive non. Prælerquam quod illa repræsentatio posset
alias supponi prohibita vel jure humano,
vel etiam jure naturali, ac divino propter
nimiam ejus turpitudinem : quare, si ultra
hoc Ceret in die Parasceves, haberet et
malitiam gravem, quam in qualibet alia
1
die : et indueret etiam circumstantiam
)
irreligiositatis gravis contra sanctitatem
I
diei. Nec ad id requiritur novum aliquod,
;
aut positivum Ecclesiæ præceptum ; sed
1
sufficit Ecclesiam instituisse sacratissimum
illam diem ad specialem commemoratioI
nem passionis, et mortis Domini : nam hoc
i
supposito jus naturale, et divinum dictat
illicita esse, quæ contra diei sanctitatem
j
aguntur. Et quidem si indie speciali assi!
gnato, in quo aguntur exequiæ, sive com­

351

memoratio Regis defuncti, quis faceret
agitari tauros, et comedias repræsentari.
non levem irrogaret injuriam defuncto
regi, nec immunis censeretur a læsæ Ma­
jestatis offensa. Cur ergo non idem conse­
quenter dicemus, ubi similia fiunt in die
illa specialiter assignata ad recolendum Do­
mini passionem, et mortem ?
Nec in hoc sistimus, quin potius inde
colligimus alia non absimilia. Primo idem
dicendum esse de faciente repræsentare
comedias, et alia ludicra propria Bachanalium in quolibet die sacræ Hebdomadæ
usque ab Sabbatum Sanctum. Secundo
idem asserendum de illo, qui in die Paras­
ceves patraret crimen aliis notorium, ut si
per plateas sequeretur scorlum. et aliis
videntibus domum ejus post illam ingre­
deretur ; si ea die inimicum in foro oc­
cideret ; si per calles turpia cantaret, et
similia. Sunt namque ista tam absona
sanctitati diei, et tam contraria institutioni
Ecclesiæ, et communitati fidelium in eo die
celebrando, ut nesciamus illa purgare a
gravi irreligiositate. Unde talia opera præter malitiam, quam ex objecto habent,
contraherent aliam gravem, atque spe­
cialem contra sanctitatem diei, et omnia
proinde deberent in confessione explicari.
De aliis autem peccatis, vel alterius ra­
tionis, vel occultis, non idem audemus
asserere quia non occurrit idem motivum.
Nec idem dicimus de circumstantia alio­
rum dierum sacrorum, quantumvis solemnium, quoniam non reperimus eandem
indecentiam, et contrarietatem quamvis
graves Doctores apud Martinez loco citat,
idem affirment, si peccatum fiat in diebus
Nativitatis, et Resurrectionis Domini.
175. Ad hanc etiam circumstantiam
quando, sive temporis perlinet, quod quis
immediate a celebratione Missæ , vel a
suscepta sacra commnnione fornicetur, vel
alia carnis peccata committat : est namque
circumstantia addens peccato novam mali­
tiam specie distinctam ob gravissimam
irreverentiam in tantum sacrificium, et
sacramentum, ut docent Lugo ubi supra,
Dicastillo num. 733, N. Antonius disp. 8,
sect. 6. num. 641, N.Franciscus loco citat.
Emmanuel a Concept, disp. 3, quæst. 22,
num. 591, et alii ; nec ullum videmus, qui
oppositum ausus fuerit asserere. Diximus
immediate, quia absolute non est circums-

352

DE PŒNITENTlA.

tantia varians speciem, quod quis in die,
quo celebravit aut sacram Eucharistiam
suscepit, fornicetur, etc. ut contra Medinam, et paucos alios tenent ceteri commu­
niter, quos refert, et sequitur Leander ubi
supra quæst. 4. Ubi enim interponitur no­
tabilis mora. non committitur notabilis, et
specialis irreverentia in sacramentum.
Quanta vero debeat esse temporis distantia,
haud facile est diffinire. N. Antonius loco
citato assignat horæ quadrantem ; sed ni­
mis breve censemus, et aliorum judicio
remittimus.
Limitavimus etiam resolutionem ad car­
nis peccata : quia cetera et si forte quantum
ad speciem graviora, ut perjurium, judi­
cium temerarium, odium proximi, etc.
non afferunt tantam irreverentiam, et adeo
fœdam contra sacramentum. Potestque id
aliquomodo explicari, et confirmari exem­
plo : nam si confessarius immediate, aut
proxime post confessionem solicitât mu­
lierem ad turpia, Judices fidei illum cogunt
ad abjurandum, vel de vehementi, vel de
levi propter suspicionem, quam affert sce­
lus hujusmodi : cum tamen ad id non com­
pellant pro aliis peccatis immediate patratis
post confessionem, quamvis de se in gra­
vitate majoribus. Adest itaque in peccato
carnis specialis irreverentia contra Eucha­
ristiam, intra sacramenta sacratissimum.
Præsertim eo tempore, quo manet intra
suscipientem, ut non immerito ad hunc
finem possimus expendere verba Apostoli
1 ad Corinth. 6 : Nescitis quoniam corpora
vestra membra sunt Christi. Tollens ergo
me mbra Christi, facium membra meretricis,
absit. An nescitis quoniam, qui adhxret
meretrici, unum corpus efficitur? Erunt
enim (inquit; duo in carne una. Qui autem
adhxret Domino unus spiritus est. Fugite
fornicationem. Omne peccatum, quodeumque
fecerit homo, extra corpus est : qui autem
fornicatur, in corpus suum peccat.
DUBIUM VI.
.-hi

9

peccata mortalia dubia necessario in con­
fessione explicanda?

Ex (liciis in hac disputatione, et præser­
tim in tnbus dubiis immediate præcedentibus constat materiam necessariam hujus
Sacramenti esse omne post Baptismum

commissum peccatum mortale in specie.
et numero, et circumstantiis mutantibus,
sive addentibus speciem. Idque certum est
apud catholicos, ubi certum pariter est ho­
minem post baptismum peccasse mortaliter,
et peccatum confessum npn fuisse. At non
semel contingit adesse hujusmodi certitu­
dinem erga plura, aut saltem circa aliquod
in quibus confitendi obligatio fundatur. It
cum homo scit se aliquid fecisse, quod esi
objective malum, sed nescit an in eo, cum
deliberatione processerit, et peccaverit :
aut, si sciat se peccasse,sed ignoret an gra­
viter, aut leviter, aut denique sciat se pec­
casse mortaliter, sed dubitet, an tale pecca­
tum confessus fuerit. Est itaque difficultas
an peccatum in aliquo ex praedictis sensi­
bus dubium sit materia, quam homo ne­
cessario debeat exponere in confessione?
Pro cujus convenienti resolutione

1 peritur

proprius hujus quxstionis status.

176. Cum peccata mortalia dubia sint
proprium praesentis difficultatis subjectum,
nequit illa congrue expediri, quin prius
declaremus, quid sit dubium, a quo pec­
cata dubia vocantur : nisi enim subjectum
determinetur, nequeunt in unum tendere
argumenta, et responsiones pro una, et
altera parte ; sed collimantia in diversos
scopos non aliud gignent, quam confusio­
nem, et dubia circa ipsum dubium. Des­
cribit autem illud D. Thomas quæst. 14,
de veritate art. 1, his verbis : « Quandoque
α intellectus noster non inclinatur magis
α ad unum, quam ad aliud : vel propter
α defectum moventium, sicut in illis pro­
blematibus, de quibus rationes non ha­
α bemus : vel propter apparentem squali­
« tatem eorum, quæ movent ad utramque
partem ; et ista est dubitantis dispositio,
qui fluctuât inter duas partes contradic­
tionis. d Unde dubium proprie dictum
contingit, quando intellectus attendens ad
motiva hinc inde objecta ad asserendum,
vel negandum aliquid, manet anceps, et
suspensus nulli determinate parti assentiendo : quia nulla illum determinate tra­
hit ad determinatum assensum. Quæ sus­
pensio non est mera negatio, sed positiva
intellectus attentio ad utrumque, et ad
carentiam

DISP. VIII, DUB. VI.

353

careniiam excessus unius præ alio. Et con- I fundamento ; atque ideo est dubium præ­
cise physicum, non autem morale, et apud
lingit dupliciter. Primo, cum nullæ ralionesex parte extremorum occurrunt, quæ
prudentes, est dubium, inquam, scrupulo­
assensum extorqueant, vel ad assentiensorum, et stupidorum, qui trepidant ibi,
ubi nulla occurrit ratio timendi, et omnia
dum alliciant, ut si proponatur quod arenæ
maris sunt pares : nihil enim occurrit ad
in dubium vocant sine motivo. Idque patet
id magis asserendum, quam oppositum.
ipso exemplo, quo dubium negativum ex­
Quocirca dubitandi genus vocatur satis
plicari solet,dubitanti scilicet, utrum arenæ
communiter negativum , ob negationem
maris sint pares. Nam, si quis interroge­
scilicet motivi trahentis ad unum. Contin­
tur, an sint, respondere debet se nescire,
git secundo, quando pro una parte occurrit
non se dubitare ; si enim id dicat, et rur­
motivum quidem apparens probabile, et
sum sciscitemur, quam habeat dubitandi
conforme regulis prudentiæ, quod de se
rationem, nullam assignabit, nec assignare
invitat ad assensum sed tamen aliud ex
poterit : signum ergo est, tale dubium ne­
parle opposita concurrit ejusdem probabi­
gativum non esse morale, sed irrationale,
litatis, et ponderis, quod priori æquivalet,
sive nulli rationi innitentem. Oppositum
ejusque vires infringit, ne intellectum alliautem contingit in dubio positivo,sive fun­
ciat, vel rapiat : unde provenit hunc ma­
dato in motivis apparentibus, aut etiam
nere suspensum, atque inter utrumque
probabilibus, aequalibus tamen, et se mu­
fluctuantem : quod est dubium esse, et sub
tuo debilitantibus, atque intellectum in
dubio relinqui. Idque frequenter accidit in
æquilibrio relinquentibus .· quia licet ita
probabilitate, quam vocant ab extrinseco :
dubitans habeat ignorantiam rei, de qua
nam,si quis, v. g. opus habeat cognoscendi,
dubitat, hæc tamen ignorantia non est mera
utrum aliquis contractus sit usurarius, connescientia; sed adjunctas habet rationes
sulalque Doctores, et reperiat tres, qui id
prudentiales, quibus rem attingit, non qui­
negent, motivum habet ad assentiendum
dem certe, et quiescendo ; sed .visu ancirem esse licitam : sed, si occurrant alii
piti, et fluctuando ad utramque partem.
1res ejusdem scientia? pietatis, atque auctoQuare hujusmodi morale, et prudentiale
torilatis, qui oppositum affirment, motivo
dubium non immerito a quibusdam mix­
praeoccupatur evacuante vires prioris :
tum vocatur, sive constans ex positivo, et
sunt quippe æqualia, et se destruunt. Unde
negativo : quia negativum est quantum ad
consequens est intellectum inter ea posi­
negationem assensus determinati ; et posi­
tum manere dubium, sive ancipitem, et
tivum est quantum ad dubitandi funda­
menta. Unde D. Thom. in 3, dist. 7, q. 1,
ad nullam partem determinari. Qua de
art. 4, per positivum diffinivit istud du­
ausa istud dubium solet positivum vocari,
bium dicens : « Esse motum rationis supra
quia non fundatur in carentia motivorum:
« utramque partem contradictionis cum
sed in eo, quod, licet multa, et positiva
« formidine determinandi alteram. » An
occurrunt, sunt æqualia, et intellectum
autem dici debeat absolute positivum a
suspendunt in æquilibrio. Vulgare quidem,
fundamentis, an vero absolute negativum
et sensibile pro hoc declarando exemplum
a negatione assensus, quæstio est ad voces
offert statera, quam duobus modis flucpertinens, et parum referens : communior
tuare.et tandem in æquilibrio manere vi­
tamen usus obtinuisse videtur positivum
demus : nempe vel ubi nulli illius brachio
absolute vocari, nec immerito, ad distinc­
imponitur pondus ad unam partem pro­
tionem videlicet alterius dubii nulli motivo
pellens ; vel utrique imponitur, sed om­
innitentis, cui nomen genericum negatio­
nino squale, et se invicem vincens, ut
nis, aut negativi ob summam speciei im­
statera ad nullam inclinet partem, sed sus­
pensa in æquilibrio vacillet. Primo expli­
perfectionem tribuendum est, sicut nomen
cator dubium negativum, secundo positi­
animalis absolute dictum convenit brutis.
177. Hinc facile constat subjectum pro­
vum.
prium præsentisdifficultatisnonessepeccata
Inter illa vero adest notabilis differentia
dubia dubio mere negativo : quia cum hu­
multum referens, in præsenti materia :
jusmodi dubium in nullo fundetur motivo,
nam dubium negativum, est mera igno­
tanquam prorsus irrationale contemni, et
rantia, et nescientia absque ullo rationabili
Salman/. Curs. Theolog. lom.XX

23

?!

Γ.:

; *0·ι

y

‘k

-i _j

. :λ
A?

354

Va

Γ

t

b’

•*
·> c

L'Λ

DE PŒNITENTIA.

nihili apud prudentes pendere debet.Idque
prudens confessarius facile recognoscet,
ubi ad se cum simili dubio accedentem
interrogaverit, quare dubitet de peccato
gravi admisso, vel quare dubitet de non
confesso? Si namque nullam rationem
assignare potuerit, ex hoc ipso convincitur
dubium esse irrationale, et omnino propel­
lendum : nec oportet super his audire non
peccata, sed scrupulos, aut stultos scrupu­
losorum timores. Quin addimus idem di­
cendum. ubi dubium provenit ab aliquo
motivo,sed tamen levi: tum,quia ratio levis
pro nulla reputatur. Tum, quia levia pru­
dentes movere non debent. Tum, quia si
semel admitteretur dubia ex motivis levi­
bus inducere obligationem confitendi peccita sic dubia, latam sterneremus viam ad
infinitos scrupulos nullis confessionibus
evtinguendos, vel terminandos. Quare a
contrario sensu elicitur materiam præsentis difficultatis restringi ad peccata dubia
dubio positivo fundato in motivis gravibus
dubitandi ; ut contingit, quando pœnitens
prudenter dubitat an commiserit aliquod
mortale : quia ex una parte gravi ratione
ducitur ad id sibi persuadendum, et ut
timeat ; sed ex alia repræsentatur aequalis
ponderis motivum ad negandum, et non
credendum. Unde provenit quod haec per­
pendens, et a nullo motivo determinatus,
licet utriusque vires cognoscens, maneat
inter utramque partem suspensus, et sub
dubio, metuque ab illo concepto perseve­
ret. Jn hoc itaque sensu quaeritur, an pec­
cata mortalia dubia sint materia, quae ne­
cessario explicari debeat in confessione.
178. Et ut ad punctum specialius, et
difficilius, magis expediti accedamus, prae­
mittere oportet, quae sunt faciliora, et com­
munia. Hujusmodi censemus eum, qui
certo scit se aliquod mortale commisisse,
et dubitat, an illud confessus fuerit, obli­
Ifavarr.
gari ad ejus confessionem. Ita Navarrus,
Suar.
Sancbez. c
Diusi. Suarez, Sanchez, Dicastillo, et alii commu­
Franc. niter, quibus relatis subscribit N. FramPrado.
Carant ciscus cap. 8, punct. 3, num. 34, Lugo
disp. 16, sect. 2, num. 159, dicens omnes
convenire in hoc supposito, Prado quæst.
84, dub. 4, § 2, num. 7, dicens hanc esse
communem, et certam sententiam. Unde
vel ipse Caramuel, qui in his rebus cense­
tur aliis laxior, aut liberior, cum scivisset
quosdam Jesuitas Viennae defendisse the-

sim huic communi doctrinae contrariam,
et Caramueletn pro se allegasse, renuit pa­
lam, se excusavit, atque asseruit se aliter
philosophari de dubio, al iierde peccato mor­
tali certo, et dubia confessione ut videri
potest in Theologia fundamentali fund.
66, fol. 556, editionis tertia? Lugduni. Ra-^
tio communis est : nam debito certo non
fit satis per incertam, aut dubiam solutio­
nem
ed per peccatum mortale certum
contrahitur obligatio certa illud manifes­
tandi in confessione, ut est fide sanctum :
ergo huic obligationi non fit satis perincer­
tam, aut dubiam confessionem : ergo, qui
certo scit se commisisse peccatum mor­
tale, et dubitat an illud confessus fuerit,
manet sub obligatione illud confitendi.
Nec momenti erit si dicatur majoremo^u
solum verificari in foro externo, et quan­
tum ad debitum ex contractu oneroso juxta
voluntatem contrahentium, et volentium,
quod non cesset obligatio solvendi, donec
certo constet factam esse solutionem : et
sic in foro externo compellitur homo ad
certam solutionem, nec aliter extingui de­
bitum declaratur, licet nihil forte debeatur
in re. Sed in foro conscientiae aliter con­
tingit : nam licet debitum a principio fue­
rit certum, si tamen postea superveniat
invincibile dubium de solutione, non tene­
tur homo solvere, donec certo constet se
non solvisse, ut docuit Joannes de Medina
cod. de Restitutione quæst. 20. Idemque
contingit in præsenti materia : nam licet,
qui certo peccavit mortaliter, contraxerit
debitum certum illud confitendi, nihilo­
minus ubi postea dubitat, an illud confes­
sus fuerit non tenetur ad confessionem,
priusquam sibi certo constet illud confes­
sum non fuisse. Sic discurrebant illi Vien­
nenses. Et addit Caramuel casum viden
impossibilem : nam dubium circa illum
occurrens facillime, et quasi nullo negotio
dissipatur. Si enim, sic dubitans solet bene
confiteri judicare posse probabiliter se tale
peccatum confessum fuisse : si autem as­
suetus est non bene confiteri, debet contra
se judicare : ei si in neutro consuetudinem
habet, praesumendus est habuisse proposi­
tum bene confitendi, adhibuisseque suffi­
cientem diligentiam. Esto tamen, addit
ille, ea hypotesis admittatur, non propterea
debet admitti obligatio statim confitendi;
sed hæc ad aliud tempus, præsertim mor­
tis

DISP. VIII, DUB. VI.
lis referenda est : nam durum apparet du­
bitantem de confesso peccato, ad confessio­
nem ejus statim faciendam obstringere.
179. Hæc, inquam, subterfugia nullius
er. momenti sunt. Et primum ex Viennensi­
bus quantum ad discrimen inter judicium
in foro externo, et interno in ipsos rege­
rendum est : nam juxta communem sen­
tentiam, judicium in foro externo, et
judicium in foro interno conformari de­
bent, ubi est eadem præsumptio, sive ubi
præsumptio fori externi non est falsa : hic
autem utrobiqueoccurrit vera præsumptio,
nempe illum, qui certo debet non satisfa­
cere obligationi, nisi certo constet de satis­
factione : ergo si in foro externo obligatur
ad satisfaciendum, idem in foro interno
dicendum est. Nec Medina Complutensis
docuit oppositum : quia non agebat de so­
lutione dubia, sed probabili, quam habens
potest solutionem suspendere, donec magis
constet se non solvisse. Et si oppositum
vellet nihil plane ageret contra commu­
nem sententiam asserentem certum de de­
bito a se contracto, dubium autem deso­
latione debere integre solvere ut bene
expendit Sanchez lib. 1, in Decal, cap. 10,
η. Γ2. Et aliunde præ oculis haberi debet
differentia inter tribunal forense, et tri­
bunal confessionis, quod illud favet reo
neganti debitum, cum ex vi illius absolu­
tionem, et libertatem consequatur : sed in
isto confessio prodest reo, estque illi fa­
vorabilior ad certe consequendum salu­
tem.
In eo autem quod addit Caramuel reji­
ciendus omnino est, ulpote pugnans contra
evidentissimam experientiam quia non so­
lam in idiotis, et rusticis, et scrupulosis
istiusmodi dubium contigit, sed etiam in
sapientibus, et serenæ conscientiæ : recor­
dantur enim non semel alicujus mortalis
certo commissi, quin scire possint, an et
quando, et quomodo illud in confessione
!
manifestaverint : unde incidunt in hæc
ί
dubia,et ab illis non se expediunt, nec pos­
tum ea facilitate, quam ille imaginatur
satis diminute in suo discursu procedens.
Nam praeter personas assuetas ad bene
confitendum, et personas assuetas ad male
confitendum,occurrit tertium genus earum,
quæ multas confessiones bene, et alias non
bene, fecerunt. Quid istæ, ubi occurrit
simile dubium, determinate præsuraent, et

pro se, aut contra se probabiliter senten­
tiam dicunt juxta Caramuelis canonem?
Magis adhuc deficit in secundo addita­
mento : quia modo non disputamus, an
incidens dubium de confessione peccati
certo commissi, teneatur illud statim con­
fiteri (quæ est difficultas longe diversa),
sed an maneat liber ab obligatione illud
confitendi tempore debito, quodcumqae
illud sit : quare illud effugiiim nostram
suppositionem non labefactat ; sed Cara­
muel satis manifestat posse certam illius
debiti solutionem differri usque ad peri­
culum mortis, ne scilicet homo periculo se
exponat æternæ damnationi ob non confes­
sum forte peccatum. Sed cur non tenebitur
illud manifestare tempore, quo impleri
debet præceptum annuæ confessionis, cum
tunc debeat confiteri omnia mortalia hac­
tenus non confessa ? Cur non etiam cum
suscepturus est Sacram Eucharistiam ;
siquidem obligatur ante illam præmittere
confessionem omnis peccali mortalis, cujus
sit conscius ? In præsenti autem casu sup­
ponitur illum scire se peccasse mortaliter,
et nescire an tale peccatum confessus fue­
rit : unde satis se prodit inconsequens ac
debilis discursus Caramuelis, et quorundam recentiorum illum imitantium : nam
cum formident sisti ante tribunal Christi
cum conscientia certa admissi peccati mor­
talis, et dubii de illius confessione, et
propterea docent obligari in articulo mor­
tis ad certam confessionem illius; nihilo­
minus non trepidant, nec horrent cum
simili, et dubia conscientia accedere ad
ipsum Christum, eumque suscipere in
Sacramento Eucharistiæ. Longe melius
discurrunt, qui ex diametro oppositi affir­
mant improbabile, quod aliquis in articulo
mortis teneatur in confessione explicare,
quod prius poterat licite in confessione
tacere : similiter quod quis valeat aliqua
peccata supprimere, quæ debeat aliquando
manifestare : nam per se loquendo ubi ma­
net obligatio aliquod peccatum confitendi,
illud oporiet manifestare in prima confes­
sione, quæ fiat, ut integra materialiter et
formaliter sit, sicut semper esse debet, nisi
aliquod occurrat inconveniens deobligans
pro tunc ab alicujus peccati manifestatione,
ut infra diceruus dub. 7. Videantur Petrus
deLedesma de Pœnitentia, cap. 20, dub. 6.
conclus. 4, et Prado in Theologia morali

356

DE PŒNITENTIA.

cap. 1, quæst. 5, ubi recentiores eos, qui
Ferre, torn. 2, in 1, 2, tract, do probabiobligationem confitendi aliquid ad solum
litate opinionum, Tyrsus integro volumine
mortis articulum referunt, acriter refel­
de materia probabili, Fuentes in examine
lunt.
Theologico probabiliorismi, Lastra in ex­
Objetta. 180.Sed oppones, commune motivum pro
planatione propositionum damnatarum,
communi sententia propositum vel nihil, vel
in I, cum sequentibus ex condemnatis ab
excessive probare : nam, si ad satisfacien­
Innocentio XI, Palanco in tractatu de cons­
cientia, et plures alii in M. S. Nos vero
dum obligationi certæ requiritur certa
illam illis, ut nunc nobis alienam relin­
etiam satisfactio, et hac de causa, qui cer­
quentes, extremis digitis attingemus, qu®
tus est de peccato mortali a se facto, et
præcise necessaria sunt ad diluendam pro­
dubius de illius confessione, manet sub
obligatione illud confitendi : sequitur idem
positam objectionem. Interim tamen insi­
dicendum esse de eo, qui in simili casu
nuare sulliciat neutri nos opinioni, vel in
judicat probabiliter se confessum illud
genere affirmanti, vel in genere neganti
peccatum jam fuisse, atque ideo adhuc
subscribere : quia putamus licitum ali­
tenebitur illud confiteri. Consequens autem
quando esse amplecti opinionem probabi­
durum, et absurdum apparet : tum, quia
lem relicta probabiliori ; et illicitum ali­
licitum est sequi opinionem probabilem :
quando esse probabilem sequi, probabiliori
ergo judicans probabiliter se jam confes­
posthabita : idque regulandum fore juxta
sum fuisse aliquod peccatum mortale cer­
qualitatem materiæ, et circumstantiarum.
tum, cujus recordatur, non tenetur illud
Quod accuratiorem alias declarationem
confiteri. Tum, quia oppositum dicere
exposcit, el aliquam lucem ab expositione
gignit innumerabiles, et interminabiles \ distinctionis, qua objectioni occurrimus.
scrupulos ; nam cum raro possimus scire
181. Ad illam itaque regrediendo dici­
certo nos bene confessos esse (alias eadem
mus, quod ubi adest certitudo de mortali
certitudine sciremus nos esse in gratia)
commisso, et occurrit dubium de ejus con­
obligaremur ad repetitas eorundem pec­
fessione. non sufficit quodlibet judicium
catorum confessiones : quod est inconve­
probabile de confessione facta, ut dubitans
niens, et aliter vitari non valet, quam sis­
deponat illud dubium, et immunem se fa­
tendo in diclamine probabili, quod bene
ciat, aut judicet probabiliter ab obligatione
confessi fuerimus peccata.· ergo, qui certus
confitendi tale peccatum. Quam partem ad
de lethali a se commisso incidit in dubium
minus docent Solus in 4, distin. 18, quaes­
circa ejus confessionem, si probabiliter
tione 2, art. 4, Victoria in Summa, n. 130,
judicet se illud jam esse confessum, non
Navarrus cap. 9, num. 14, Nugnus in
tenetur illud confiteri, el contrarium asse­
addit, quæst. 9, art. 2, dub. 4, Paludanus,
rere durum, et absurdum apparet. Et in id
Ricardus, Salas, et Coninchus apud Lean­
trahi valet doctrina Joannis de Medina
drum disp. G, quæst. 28. Et ratio desumi­
proxime insinuata : quod certus de debito
tur satis perspicue ex praenotatis, et com­
a se contracto, si judicet probabiliter se sol­
muniter admissis : non enim agimus de
visse, non tenetur solvere, quousque de
dubio negativo, sive absque motivis; nec
non solutione sibi certo constet.
agi mus de dubio positivo innilente levibus
1ν!-|1·Η
Respondetur distinguendo sequelam,
fundamentis, quæ tanquam scrupuli reji­
tur. illamque admittendo de eo, qui se confes­
ciuntur : sed loquimur de dubio positivo
sum fuisse illud peccatum judicat proba­
rationali, quod oritur ex gravibus, sed
biliter probabilitate aliqua infima, levi, et
oppositis motivis, quod contingere nequit,
non certa; sed. negari debet de id judicante
quin eorum quodlibet per se, et divisim
probabilitate certa. Consequentis autem
sumptum sit grave, prudentiale et proba­
improbatio materiam attingit hoc tempore
bile; sed quia concurrit in præsentia alte­
multum controversam, an scilicet possi­
rius oppositi, habentis easdem conditiones,
mus licite, sequi opinionem probabilem
non determinat intellectum ad sui prose­
relicta probabiliori. Quam ut exteros omit­
cutionem; sed relinquit ancipitem, et du­
tamus,hinc inde oppositi agitarunt sapienbium inter utramque partem, ut supra
tissimi hujus Academiæ Magistri, et libris
explicuimus. Lndesupposita probabilitate
'editis paucis ab hinc annis promoverunt
aliqua circa confessionem, adhuc manet
dubium

DISP. VIII, DUB. VI.

dubium circa obligationem confitendi, et
non adest sufficiens probabilitas, ut excu­
set a confitendo. Præterquam quod, cum
peccatum fuerit certum, et fundaverit cer­
tam confitendi obligationem; absurdum
apparet, quod ab ea liberet quaelibet probabilitas levis de confessione præmissa :
sicut qui contraxit debitum pecuniarium
certum, non absolvitur in foro externo per
sola signa aliqua probabilia solutionis a
se facta? ; sed producere debet graviora fun­
damenta, ut liber a debito declaretur.
Quam doctrinam urgenter confirmat con­
demnatio duarum propositionum inter re­
probatas a SS. Innocentio XI. Quarum
secunda in ordine erat ·. < Probabiliter
« existimo judicem posse judicare juxta
opinionem etiam minus probabilem. »
câ Tertia erat : « Generatim dum probabiliz · tale sive intrinseca, sive extrinseca,
i quantumvis tenui, modo a probabilitatis
« finibus non exeatur, confisi aliquid agii mus, semper prudenter agimus. » Ex
quibus efficax argumentum desumitur pro
hac nostrae resolutionis parte : nam falsum
I est, quamlibet probabilitatem intrinsecam,
! aatextrinsecamquamvis levem,sufficere,ut
• prudenter agamus : ergo minus sufficiet,ut
certus de lælhali a se commisso, et dubius
circa ejus confessionem, prudenter agat deI ponendo tale dubium, et se judicando libe­
rum ab obligatione illud confitendi. Deinde
. judex nequit judicare juxta opinionem
minus probabilem,sed tenetur judicare se­
cundum probabiliorem : quare ubi debitum
est certum, non potest declarare debitorem
liberum ab obligatione solvendi, quamvis
ille habeat prose aliquam opinionem mi­
nus probabilem, si contra illum, et pro
creditore adsint probabiliora motiva: ergo
cumin casu proposito, qui certo peccavit
mortaliter, sit eo ipso debitor illud confi­
tendi, nequit ab hoc debito liberari per
■
opinionem minus probabilem, quod illud
I confessus fuerit.si occurrat probabilius moI
liram in favorem praecepti: et cum ipse,qui
peccavit sit in hac causa non solum reus,sed
etiam judex, qui debet tale debitum in foro
« conscientia decidere ; stulte, imprudenter,
et subinde peccaminose ageret, si in vi
| cajuslibet probabilitatis de confessione a se
facta, sententiam pro sua libertate ferret
contra praeceptum confessionis, quod in
tali eventa habet creditoris rationem.

357

Confirmatur primo : nam in casu proposito ubi ex una parte excusante a confes- ’
sione illius peccati, et ex alia parte obli­
gante ad illud confitendum, occurrunt
motiva æqualiter probabilia, perseverat
dubium, et nequit illud homo deponere, et
ab obligatione peccatum confitendi, illo
perseverante excusari : nam licet proba­
bile aliquod motivum suadeat peccatum
jam fuisse confessum ; occurrit tamen aliud
oppositum æqualiter suadens, et prioris
vires obruens, atque intellectum in æquilibrio, atque in eodem dubio relinquens :
ergo idem a fortiori dicendum est, quando
licet occurrat motivum probabiliter sua­
dens hominem confessum fuisse peccatum,
de cujus confessione dubitat ; adest tamen
aliud longe probabilius, quod dictat oppo­
situm. Patet consequentia : nam si moti­
vum probabile excusans vincitur per aliud
motivum oppositum accusans æqualiter
probabile.ita ut perseveret dubium,et obli­
gatio confitendi; multo magis superabitur
per motivum longe probabilius. Unde con­
sequens est non quamlibet de facta con­
fessione probabilitatem sufficere, ut homo
prædictum dubium deponat : et ab obliga­
tione confitendi illud peccatum exolvatur.
Confirmatur secundo : nam SS. Innocen-^!’^;
tius XI in decreto sæpius allegato damna­
vit sequentem propositionem (primam in
ordine); « Non est illicitum in sacramentis
« conferendis sequi opinionem probabilem
« de valore sacramenti, relicta tutiori nisi
« id vetet lex, etc.» Ergo a contrario sensu
debemus sequi tutiorem, relicta solum pro­
babili : ergo, cum in casu proposito sol um
sit probabile, quod homo confessus fuerit
peccatum ; et tutum omnino sit positum
in eo dubio illud confiteri ; ad id tenebitur.
Nec valet dicere in ea propositione sermo- F 4
nem fieri de conferentibus sacramenta, rejicitur,
nempe de solis ministris, non autem de
suscipientibus: nam hoc effugium praeclu­
sum est disp. præced. num. 52, ubi oppo­
situm ostendimus.Fatemur tamen sincere,
quod illa propositio magis respicit perti­
nentia immediate ad valorem sacramenti,
ut sunt forma, et materia proxima ; non
autem peccatum certum, de cujus confes­
sione dubitatur. Sed inde tamen sumitur a
similitudine argumentum. Præsertim cum
ille, qui dubitat de confessione peccati gra­
vis, periculo se exponat irritandi sacra-

y
'fi

358

DE POENITENTIA.

mentum, si peccatum grave, de cujus con­
fessione dubitat omittat confiteri absque
gravi fundamento dubium evacuante ; nam
aliter se gerens peccat mortaliter, dum alia
confitetur, illud subticendo.
182. Ex quibus satis constat prima ad­
hibite distinctionis pars,nempe nonquamlibet probabilitatem sufficere, ut homo non
obligetur confiteri illud peccatum mortale
certum, de cujus confessione aliquando
facta dubitat. Secunda vero illius distinc­
tionis pars, videlicet posse dari tantam ac
talem probabilitatem, ut a confitendo illud
peccatum excuset, (quam damus Suario,
Dianæ, Lagoni, Granados, et Fagundez,
quibus relatis subscribit Leander loco ci­
tat. et N. Antonio disp. 5. sect. 2, n. 265)
suadetur illis probationibus, quibus conse­
quens num. 180, deductum impugnatum
fuit. Sed potest amplius explicari, atque
suaderi : nam licet inter debitum certo con­
tractum, et solutionem debeat dari pro­
portio, et ideo debitum certum nequeat exlingui persolutionem dubiam : nihilominus
non requiritur adæquatio inter certitudi­
nem debiti, et certitudinem solutionis.
Nara quantum ad contractionem debiti so­
let dari certitudo non solum moralis, sed
metaphysica , ut patet in eo, qui cum
plena advertentia furatur, vel hominem
occidit : et tamen pro satisfactione quan­
tum ad confessionem validam talis peccati
non exigitur certitudo tanta, sed sufficit
moralis,et juxta prudentum aestimationem.
Nemo namque juxta communem providen­
tiam scit certitudine metaphysica se va­
lide confessum fuisse ; cum dubitare possit
tum de propria dispositione, tum de ordi­
natione, jurisdictione, et intentione minis­
tri. Non itaque requiritur tanta certitudo,
ut fiat satis debito confitendi peccatum
mortale, in quod certo incidimus ; sed
sufficit alia inferior, fundata in eo, quod
fecerimus, quod in nobis est juxta comma­
nes Ecclesiæ regulas, et praxim fidelium :
quamvis alias non repugnet latere occul­
tum aliquem defectum, ob quem confessio
sit nulla coram Deo. Et hæc est communis
apprehensio, et sententia prudentum judi­
cantium in foro tam interno, quam ex­
terno : quippe non exposcunt evidentias,
aut demonstrationes metaphysicas, sed mo­
ralem certitudinem in his, quæ versant,
quantam scilicet admittunt humanus co­

gnoscendi modus et conditio negotiorum,
El hæc fundatur in mediis, sive argumen­
tis, aut signis valde verosimilibus, proba­
bilibus, et conformibus nostræ rationi;
nam altiora, et evidenliora quærere per­
tinet ad raetaphysicam certitudinem.
Ad rem igitur, ubi aliquis de præsenti
meminit se certo commisisse unum aliquod
mortale, et recordari non valet, quod illud
aliquando confessus fuerit, inciditque
proinde in dubium contra obligationem
illud confitendi : dicimus posse contingere,
quod habeat tam magnam probabilitatem
de præmissa jam confessione, ut possit
merito sibi persuadere se persolvisse illud
debitum, et ad confessionem talis peccati
non obligari. Ratio est ; quia in tali casu
possent proponi motiva ita aequalia, ut du­
bium fundent : vel ita inaequalia, ut motivum pro excusando novam confessionem
sit leve, et minime sufficiens, ut homo
dubium deponat ; pariter poterant ita oc­
currere, quod motivum excusans a nova
confessione sit gravissimum, et oppositum,
atque formidinem ex illo ortam plene ob­
ruat : ergo in tali causu potest homo du­
bium secure deponere, et deobligatum se
censere a confitendo tale peccatam. Verbi
gratia, recordatur quis cum omnimoda
certitudine decem ab hinc annis se com­
misisse aliquod mortale, utputa pollutio­
nem voluntariam : sed minime recordari
valet, quod illud confessas fuerit, non enim
meminit, quo anno, cum quo confessario,
in quo loco, et qua occasione ; ande anceps
labitur in dubium de obligatione illud in
confessione exponendi. Sed inter angustias
reflectit, et advertit se toto illo tempore
multas confessiones peregisse absque ullo
conscientiae remorsu de non confesso ali­
quo peccato : quin semel, aut bis confes­
sum generaliter fuisse pro abundantiori
satisfactione, ac securitate. Hinc argumen­
tum sumit, ut sibi persuadeat de confes­
sione facta satis peccati, et quidem efficacissimum in mundi aestimatione : nam
incredibile apparet, quod illud peccatum
tam certo cognitum non confessus fuerit,
quia ea diligentia, et securitate conscien­
tiae toto eo tempore confessus fuit. Et sic
respondebunt, quotquot prudentes ipse
consulat. Idem itaque ipse sibi dubitans
I persuadere secure potest, et dubium pro­
cul expellere : habet namque summam
probabilitatem

DISP. VIII, DUB. VI.

359

, j hr i
! r B . ’ -7

probabilitatem, et certitudinem moralem
de satisfactione, sive solutione obligationis,
quam confitendi illud peccatum certum
aliquando contraxit : nec amplius ab eo
exigendum est tam in decursu vitæ, quam
in articulo mortis. Et idem dicimus in
aliis dubiis similibus, ubi similis certa
ratio illa deponendi occurrat. Majus quid,
otlonge majus addit Tyrsus disp. 40, de
poenitentia, sed. 6, num. 56, affirmans
certissimum esse eum, qui in ingressu
Religionis fecit confessionem generalem,
non habere obligationem confitendi pecca­
tam in vita saeculari commissum, exeo,
quod modo non reminiscatur, an de illo
se accusaverit tunc : nam potest, ac debet
sibi prudenter persuadere illud sibi tunc
occurrisse, quamvis ipse nunc non recor­
detur. Quam tamen regulam non penitus
probamus : tum quia non audémus dicere
id esse certissimum : tum quia non majo­
rem certitudinem habuerimus ex confes­
sione generali facta in ingressu religionis,
quam si fiat a sæcularibus in aliis vitæ
occasionibus, puta pro suscipiendo ordi­
nem sacerdotii. Tum, quia licet in Reli­
gionis ingressu, potest fieri negligenter, et
cum plurimis ignorantiis, quis religiosus
dum decursu temporis deponit, in gravia
dubia recidat circa exactam omnium pec­
catorum confessionem, ut experientia
liquet. Ergo non possumus liberum ab illa
obligatione censere omnem illum, qui in
ingressu Religionis fecit confessionem ge­
neralem ; sed magis attendere oportet ad
regulam, et distinctionem supra adhibitas.
Poterit tamen Tyrsi resolutio deservire
scrupulosis, et congruae illorum directioni
adaptari.
183. His utcumque superatis (quæ ex
dicendis robur, et lucem accipient) major
difficultas occurrit in dubio erga ipsum
peccatum. Quod dubium obser rant commu­
niter Doctores aliquando esse de facto, et
aliquando de jure. Primum notant, cum
quis scit se aliquod de se peccaminosum
egisse, sed dubitat, an in eo peccaverit,
vel ob habitam, vel non habitam adver­
tendam. Secundum dicunt, cum, quis scit
se peccasse, sed dubitat, an mortaliter, aut
venialiter. Sed quamvis hæc alias vera
sini, et non inutilia ; pro conditione tamen
praesentis materiæ parum referunt : nam
utrolibet modo dubium contingat, eadem

occurrit difficultas, nempe an sit de neces­
sitate in confessione exponendum. Clari­
tatis tamen gratia, et ne varios terminos
inculcemus, aptius est difficultatem trac­
tare in secundo sensu, an scilicet detur
obligatio confitendi illa peccata, quae sci­
mus peccata fuisse, sed dubitamus, an
fuisse gravia. Et sermo est de dubio, non
negativo,irrationali,aut scrupuloso ; sed de
dubio positivo orto ex gravi, et prudenti
motivo timendi, quod fuerint mortalia, ut
num. 173 observavimus. In hoc itaque
sensu quaestionis titulo respondente,

i

it'·

§ Π.
Communis sententia diversis motivis
suadetur.

184. Dicendum est dubitantem, an pec­
catum mortale commiserit, debere illud
ut dubium confiteri, vel suum dubium in
confessione manifestare. Ita D. Thomas iiiD.Thom.
4, dist. 21, art. 3, ad 3, his verbis : « Di­
et cendum, quod quando aliquis dubitat de
« aliquo peccato, an sit mortale, tenetur
« illud confiteri dubitatione manifestata :
<r quia qui aliquid commisit, vel omittit, in
« quo dubitat esse mortale peccatum, pec« cat mortaliter discrimini se committens.
« Et similiter periculo se committit, qui de
i hoc, quod dubitat esse mortale, negligit
« confiteri. Non tamen tenetur asserere
« illud esse mortale ; sed cum dubitatione
« loqui, et judicium sacerdotis expectare,
« cujus est discernere inter lepram, et
« lepram. » Et idem statuunt alii Doctores,
et Scriptores, ut propterea superfluum sit
illos recensere : quotquot enim rem versa­
runt, sic palam sentiunt, exceptis paucis
admodum Recentioribus, et non magni
nominis, vel auctoritatis, quos dabimus
nu. 195. Videatur Sanchez lib. 1 Sum.Sandi.
cap. 10, num. 66, referens quadraginta
Doctores, et dicens rem esse certissimam,
Diana, (qui cuncta probabilia sustinereDian8·
solet) 4, part, tract. 3, résolut, et part. 6,
tract. 6, résolut. 32, plures alios referens,
et oppositam sententiam censens improba­
bilem. Leander etiam in eligendis sen-r<?and.
tentiis minime scrupulosus disp. 5, quæst.
25, multos pro hac assertione affert dicens
esse certissimam. Dicastillo disp. 9, dub. Dicast.
7, num. 278, observat hunc videri sensum

'

4

·*’ 'P

360

r<’·'

DE POENITENTIA.

communem Ecclesiæ ; et sine ullo fundaPrâdo. mento oppositum affirmari. Prado quæst.
84, dub. 4. § 3, num. 17, dicit hunc esse
usum totius Ecclesiæ: quod prius dixerat
Diana torn. 10. tract. 2, résolut. 2. Deni­
que ex nostris idem docent Philippus a
Trinitate, Gabriel a S. Vincentio, I rbaPhilipp
fiibrie; nus. Stephaniis a S. Paulo, el Franciscus
Fîcî’hn.Bonæ Spei, quibus relatis subscribit N.
N. Fn».franciscus cap. 8, part. 3, num. 3."», ubi
docet id esse constanter asserendum.
i:»iio.
Ex quibus sumitur primum, et satis
urgens pro nostra assertione fundamen­
tum : nam omnes facile intelligimus, et
supponimus Deum potuisse sua lege com­
prehendere peccata dubia, ut essent mate­
ria in confessione necessario explicanda,
potuisse etiam ab ea lege, et obligatione
excludere dubia determinando sola mor­
talia certa fore necessario explicanda ; et
si unum horum nobis evidenter constaret,
quæstio præsens de medio tolleretur, et
legt certo cognita» standum esset ; sed ubi
de sensu legis, et de ejus extensione ad
hæc peccata dubia, difficultas aliqua occur­
rit, nullum aptius medium excogitare, aut
consulere possumus, quam Ecclesiæ praxim, et usum : quippe optimus legum in­
terpres est consuetudo, sive modus, quo
ab omnibus intellecta», atque exercitæ sunt,
et praxim habuerunt in Ecclesia Catholica.
Ex quo principio frequenter arma satis
valida depromuntur ad propugnandum
contra haereticos ritus, cæremomas, et alia
ejusmodi. Constat autem. Adversariis non
negantibus, universalem esse fidelium
sensum, et praxim, cujus initium ignora­
tur, peccata dubia eo modo, quo habentur
in conscientia, exponere in confessione, ut
liquet ex communi testimonio Doctorum :
et eadem certitudine constat solum paucis
ab hinc annis ab uno, sive altero Recentiore, et non multæ auctoritatis rem adeo
certam fuisse in controversiam vocatam,
reclamante communitate Theologorum ,
Juristarum, et Summistarum. Ergo ubi
hæc talis qualis difficultas circa intelligentiam legis obligantis ad confessionem oc­
currit, censere omnino debemus se exten­
dere ad peccata dubia juxta communem
usum, et praxim Ecclesiæ.
185. Nec momenti est quod respondet
Caramuel frequenter contingere, quod in
sententiis communibus reperiantur erro­

res, et hallucinationes : nam quod multi
dicunt, pauci, ut par erat, ad examinis
incudem vocant : unde non semel decipi­
mur subscribendo inconsiderate hominum
doctrinis. Quare ex praemisso motivo nihil
evincitur. Esto tamen, addit, quod com­
muni sententiae relinquatur sua auctoritas;
tanta nihilominus deferri non debet, ut
oppositam sententiam obruat, quamvis
paucorum sit, aut singularis. Id, inquam,ρχ^.
minime satisfacit : nam in primis hæcE(^
responsio non illam reverentiam observat,
quam debemus communi, et antiquae doc­
trina», juxta illud Jerem. 16 : Slate superior
vias, et videte, et interrogate de semitis anti- K.
E’
guis, gu.r sit via bona, et ambulate in ea.
Aliunde vero robur præmissi motivi non
innititur solitarie communi Doctorum
placito (quod alias solet sufficientes vires
habere) sed mullo magis stat in com­
muni fidelium praxi , de qua certo
constat per testimonia Doctorum veterum,
et modernorum, illam ut indubitatam
asserentium, et supponentium. Qui argu­
endi locus efficacissimus est, coque fre­
quenter utuntur catholici contra hæreticos
pro tuendis Ecclesiasticis traditionibus.
Unde in hac eadem materia, quam versa­
mus, insignis Martyr Roffensis, art. 8,
contra Lutherum dixit :<r Opinor neminem
« usque adeo cæcum, et insanum esse, ut
* ob unius Lutheri sententiam, velit tanto
« discrimini se ipsum exponere, quatenus
« ea peccata, quæ vel norit, vel dubitat
« esse lethalia, sacerdoti non aperiat. »
Quod addit vero Caramuel, solum evincit
non implicare, quod aliqua opinio singu­
laris. el contra communem sententiam in
aliquo puncto morali obscuro sit proba­
bilis. Quod concedimus cum Bannez 2, 2,
quæst. 62, art. 5, dub. 4. ad 1, Tapia
tom. 1, lib. 1, qu. 8, art. Il, et alii:
quippe non repugnat, quod viro docto
occurrat urgentior ratio ad opinandum
contra communem. Sed raro id continget,
ubi sententia est non solum communis,
sed firmata usu Ecclesiæ, et praxi fide­
lium, ut in materia pra»senli contingit.
Hæc namque communis consuetudo melius
explicat legem obligantem ad confessio­
nem peccatorum, quam cujuslibet parti­
cularis Auctoris subtilis, aut nervosa ar­
gumentatio. Nec illæ, quas ponderant
pauci Moderni tanti ponderis sunt, ut non
facile

DISP. VIII, DUB. VI.

facile dissipentur, sicut a num. citato cons­
tabit.
Confirmatur explicando amplius vim
C.-/J·
KU
propositi fundamenti : quia modo non dis­
putamus, utrum occurrente dubio circa
qualitatem peccati, an scilicet fuerit mor­
tale, vel tantum veniale, possit etiam
occurrere motivum tam rationabile, et
probabile, ut homo queat sibi prudenter
persuadere illud non fuisse mortale, et
dubium a se propellere : id enim aperte
concedimus fieri posse, in sensu tamen, et
cum limitationibus a num. 181 propositis.
Sed cardo difficultatis stat in eo, an perse­
verante dubio circa gravitatem peccati,
ita quod tale dubium, nec probabiliter antecedenter ad aliam consultationem exclu­
datur; possit quis prudenter agendo (sicut
ad vitandum novum peccatum requiritur)
excusari ab obligatione illud confitendi,
sivequærendi remedium per confessionem.
Affirmant pauci Moderni : negant commu
niter omnes antiquiores, et recentiores.
Sentimus itaque factis his suppositionibus
hominem obligari in conscientia ad paren­
dum his, et non posse tuto illorum consi­
lium sequi. Res autem exemplo declarari
valet ; demus enim Petrum corporaliter
infirmari aliquo morbo, de quo dubitat, an
sit mortalis, et pro quo cavendo opus sit
remedium arduum admittere. Advocat, et
consulit in hac perplexitate medicos. Stant
ab una parte omnes antiqui, et moderni
sapientissimi, atque exercitati cum suo
Principe,vel ab inferis suscitato Hippocrate,
, ani Galeno : et omnes hi conveniunt in eo,
quod res est dubia, et periculosa, et exi­
gens illud remedium. Sed ab alia parte
prodeunt duo. aut tres medici, vel chimici
inferioris longe auctoritatis, et sapientiae,
qui paucis ab hinc diebus erant ignoti : et
hi affirmant morbum quidem esse dubium,
et non indigere illa medicina, sed provi­
deri debere. Quid aget dubius? Nemo ne­
gabit prudenler agere, et in re tanti
momenti debere agere, quod consulit com­
munis, et concors medicorum sapienlissimorum veterum, et modernorum senten­
tia. E converso imprudentissime acturum,
et subinde peccaturum, si illa postposita
sequatur illos paucos medicos recentes, ac
minus doctos, et remedium certum omittat
cum periculo vitae temporalis. Si ergo hæc
in corporalis morbi dubio ita contingunt,

361

cur non in spirituali ? Dubium est, et ma­
net, an ille sit mortalis, vel levis : et con­
sulitur de remedio. Ab una parte occurruni
commiiniteromnesTheologi.et Summistæ,
et cum suo Principe D. Thoma, viri in hac
facultate eminentesS.Antoninus,Sylvester,
Suarez, Navarrus, Sanch. etc. Et hi omnes
una voce affirmant remedium aliud in ea
infirmitate non esse, quam confiteri mor­
tale dubium, ut dubium, sed emergunt ab
alia parte pauci admodum recentiores, et
inferioris subsellii, Caramuel. Præpositus,
Martinonus, et dicunt morbum non esse
periculosum, nec exposcere arduum con­
fessionis remedium : sed posse curari ar­
bitrio infirmi sibi persuadentis nihil mor­
tale in se sic dubitante latere, vel si lateat,
posse usque ad confessionem in morte fa­
ciendam differri. Quis inter agmina tam
diversa positus deseret veteranos, proba­
tos, et strenuos, qui remedium securum
consulunt, ut manus det tyronibns promit­
tentibus incerta ? Nemo prudens id proba­
bit, præsertim cum non pauca alia Caramuelis hujus classis antesignani Ecclesia
reprobet in propositionibus per Alexandr.
VII, et Innoc. XI, proscriptis, ut patet in
propos. 24 et 25, ex damnatis ab Alexand.
et in 48, et 49, ex damnatis ab Innocent,
ut alias interim omittamus. Facta ergo
præmissa comparatione, et recte compre­
hensa inæqualitate extremorum nemo
potest prudenter dubium præsuppositum
deponere, et se judicare liberum ab obli­
gatione illud confitendi : atque ideo ab
auctoritate communis sententiæ recte colli­
gitur peccata mortalia dubia debere in
confessione explicari, nihil ad oppositum
referente illorum recentiorum judicium.
186. Secundum ejusdem veritatis funda- Fanda.
mentum stat in doctrina Cone. Tridentini, mentu®
et quod licet nostram assertionem non dif-Conclt.
finierit, illi nihilominus tam aperte favet,Trid’
ut ex eo efficaciter colligatur. Quod ut
evidentius demonstretur, transcribendum
est totum fere c. 5, ex sess. 14, sic enim
integer sensus constabit,etsub oculis simul
habebimus Concilii propositiones, ex qui­
bus consequenti® pro una, aut altera parte
legitime, aut illegitime, ut prudens lector
censeat, colligantur, α Constat enim sacer« dotes judicium hoc incognita causa exer-Trld.
cere non potuisse, neque æquitatem qui­
a dem illos in poenis injungendis servare

*·F

►I

<·

4

- -**!

ί *· li

.K
I
<·Ί
,·*Λ

•i'4

·>

362

DE PŒNITENTIA.

« potuisse, si in genere dumtaxat, et non
« in specie ac sigillatim sua ipsi peccata
« déclarassent. Ex bis colligitur oporlere
* a pœnitentibus omnia peccata mortalia,
« quorum post diligentem sui discussionem
« conscientiam habent, in confessione re« censeri, etiam si occultissima illa sint,
« el tantum adversus duo ultima Decalogi
« praecepta commissa, quæ nonnunquam
a animum gravius sauciant, et periculo« siora sunt his, quæ in manifesto admit« tuatur. Nam venialia, quibus a gratia
« Dei non excludimur, et in quæ frequen« tius labimur, quamquam recte, el utilii ter. citraque omnem praesumptionem in
·< confessione dicantur, quod piorum homi< num usus demonstrat, taceri tamen citra
« culpam, multisque aliis remediis expiari
« possunt. Verum cum universa peccata
« mortalia, etiam cogitationis homines iræ
« filios, et Dei inimicos reddant, necessum
i est omnium etiam veniam cum aperta,
« et verecunda confessione a Deo quærere.
« Itaque dum omnia, quæ memoriæ occur« runt peccata, Christi fideles confiteri stu« dent, proculdubio omnia divinæ miseri« cordiæ ignoscenda exponunt : qui vero
« secus faciunt, et scienter aliqua retinent,
« nihil divinæ bonitati per sacerdotem
« remittendum proponunt. Si enim eruu bescat ægrotus vulnus medico detegere,
« quod ignorat medicus non curat. Colligi« tur præterea etiam eas circumstantias in
« confessione explicandas esse,quæ speciem
« peccati mutant, quod sine illis peccata
< ipsa neque a pœnitentibus integre expo<r nantur, neque judicibus innotescant :
i et fieri nequeat, ut de gravitate crimi* num recte censere possint, et pœnam,
« quam oportet, pro illis pœnitentibus im« ponere. Unde alienum a ratione est docere
« circumstantias has ab hominibus otiosis
« excogitatas fuisse, aut unam tantum
•i circumstantiam confitendam esse, nempe
« peccasse in fratrem. Sed et impium
« est confessionem, quæ hac ratione fieri
a præcipilur, impossibilem dicere, aut
9 carnificinam illam conscientiarum ap« pellare. Constat enim nihil aliud in
« Ecclesia a pœnitentibus exigi, quam ut
« postquam diligentius se excusserit, et
<t conscienliæ suæ sinus omnes, et late« bras exploraverit, ea peccata confitea« tur, quibus se Dominum, et Deum suum 1

« mortaliter offendisse meminerit: reliqua
« autem peccata, quæ diligenter cogitanti
« non occurrunt, in universum eadem con·
« fessione inclusa esse intelligunlur : pro
« quibus fideliter cum Propheta dicemus.
« Ab occultis meis munda me Domine, eic.>
187. Hæc omnia Concilium, in quibus
plura occurrunt pro communi assertione :
nam in primis ex toto contextu liquet
« sola peccatu venialia excipi ab obliga« tione confessionis, » atque ideo includi
in ea obligatione omnia alia peccata, quæ
venialia non sunt. Ut enim in proverbiis
est apud Juristas,exclusio unius est inclusio
alterius ; sed peccatum mortale dubium
non est veniale : ergo inclusum manet in
generali obligatione confessionis, quam
ibi statuit Concilium. Nec momenti erit, si Era­
dicatur Concilium non exclusisse circums-"1^
tantias notabiliter aggravantes intra spe­
ciem : et tamen non est obligatio illas
confitendi, ut dub. 4 statuimus; ergo fal­
sum est Concilium sola venialia ab obliga­
tione confessionis exclusisse : et falsum
etiam est, quod a non exclusione morta­
lium dubiorum recolligatur eorum inclu­
sio. Nam contra hoc est, tum circumstan­
tias non esse, nec dici peccatum. Tum
etiam, quia Concilium expresse dixit ex
circumstantiis illas confiteri debere, quæ
speciem peccati mutant ; per quod non
obscure exclusit illàs, quæ non mutant
speciem. At Concilium dixit confitenda
esse peccata, excludendo præcise venialia,
atque ideo comprehendit in ea obligatio­
nem omne peccatum, de quo non constat
esse tantum· veniale. Comprehendit igitur
peccatum mortale dubium.
Præterea Concilium docet hominem de­
bere « confiteri omnia peccata mortalia,
« quorum post diligentem sui discussionem
« conscientiam habent : » sed homo post
diligentem sui discussionem solet habere
conscientiam aliquorum mortalium,ut cum
po&t longum examen incidit in dubium
circa aliqua mortalia, et minime potest
certificari, quod mortalia non fuerint: ergo
ex Concilii sententia debet illa confiteri.
Nec valet dicere conscientiam non esseEÎ5f;L
peccatorum dubiorum ·. quia conscientiaeicisfc
est scientia cordis juxta D. Bernardum in
opusc. de conscientia, cap. 8 ; ubi autem
adest dubium,non datur scientia,acproinde
nec conscientia. Id inquam nihil valet
ad

i

DISP. VIH, DUB. vj.
1'

ad obnubilandum Concilii mentem, et
verba : quia conscientia in usu Patrum, et
Theologorum non importat determinate
scientiam proprie dictam, quæ est notitia
clara, el certa rei per causam ; sed longius
se extendens ambit quamlibet cordis cogi­
tationem. et in eo sensu loquitur D. Ber­
nardus. Unde solemne est apud Theologos
tam speculativos, quam practicos conscien­
tiam dividi in certam,probabilem,dubiam,
erroneam, etc. atque omnia hæc partici­
pare unum, et communem conceptum con­
scientiae : ergo conscientia dubia est vere
conscientia : et consequenter verificatur in
peccatis dubiis, quod ait Concilium : « Quo< rum post diligentem sui discursionem
t conscientiam habent : » atque ideo sine
fundamento extraherentur ab obligatione,
quam Concilium declarat illa in confes­
sione explicandi. Eo vel maxime, quod
Concilium apertissime manifestat, quid
intellexerit per ly, « Quorum conscientiam
«habent,» dum hæc contraposuit solis,
et omnibus peccatis incognitis, oblitis, et
cogitationi non occurrentibus, ut liquet ex
ultimis verbis : « Reliqua autem peccata,
< quæ diligenter cogitanti non occurrunt,
< etc. » quæ minime adaptari queunt pec­
catis mortalibus dubiis : hæc enim vere
cogitanti occurrunt, et inde habent causare
remorsum conscientiæ, ut ipsa experientia
liquet. Ergo vere continentur sub illis, de
quibus Concilium dicit haberi conscien­
tiam, et debere recenseri in confessione.
Et quod de conscientia dictum esi,applicari
(ut tacitum effugium praecludatur) debet
etiam memoriæ : nam peccata dubia me­
moris, sicut et cogitationi, et conscientiæ
occurrunt, non quidem certe, et scientifice,
sed sub dubio de gravitate.
188. Ulterius, cum Concilium docet pec­
cata venialia non esse necessario confitenda,
debere autem confiteri omnia mortalia,
eam hujus differentiæ ratione assignat,
quod i cum universa peccata mortalia
■ homines iræ filios, et Dei inimicos red< dant.necessum est omnium etiam veniam
«cum aperta, et verecunda confessione a
«Deoquærere. » Et statim declarat hanc
veniam vere quæri : quando fideles omnia
hujusmodi in confessione exponunt, nulla
scienter retinendo. Quæ doctrina, et dis­
cursus locum etiam habent in quolibet pec­
cato mortali dubio: nam contingens est,

quod vere et verum sit coram Deo; unde
qui dubitans non curat illud confiteri, peri­
culo se exponit manendi in statu, in quo
sit iræ filius, et Dei inimicus; nec aliter
veniam invenire, aut quaerere potest,quam
per veram, et verecundam sui dubii con­
fessionem ; minime vero, ubi illud scien­
ter relinet. Et parvipendi omnino debet
objectio Caramuelis, qui ut hujus testimo­
nii vires elideret, opposuit Concilium loqui
de aperta confessione ; quod minime verificari valet de confessione dubia. Id enim
efficaciter refellitur: quia nonsolum aperta,
sed magis aperta est confessio in qua non
solum manifestantur peccata mortalia cer­
ta, sed illa etiam, de quibus est dubium :
sicut aperta, et magis aperta est confessio,
in qua pœnitens recenset non solum pec­
cata externa aliis manifesta, sed etiam
interna soli sibi nota. Ergo ab hac parte
labefactari non valet motivum ex Concilio
desumptum. Quin potius arguendum est,
quod sicut Concilium probat necessitatem
confitendi peccata occulta, quia hæc ali­
quando gravius animam sauciant, quam
externa ; cum confusio ab his orta magis
excitat ad emendationem : ita etiam pro­
batur necessitas confitendi peccata dubia,
quia periculosissima sint; cum ex una
parte, si vere mortalia sint coram Deo
constituant hominem iræ filium, et Dei
inimicum ; et ex alia parte, cum dubia
apud hominem sint, non ita excitant, sicut
certa, ad sui detestationem, et odium, et
ad quærendam veram medicinam per Con­
fessionem sacramentalem.
Ad hæc : Concilium probat necessitatem
confitendi omnia mortalia sacerdoti, quia
ex opposito sacerdos, qui in hoc Sacra­
mento gerit munera, et medici, et judicis,
non posset illa convenienter obire, appli­
cando congruam medicinam ad præcavendum futura peccata, et justam satisfactio­
nem pro diluendis præteritis. Quod patet
ex illis verbis : « Qui scienter aliqua retiσ nent, nihil divinæ bonitati per sacerdo­
ce tem remittendum proponunt. Si enim
« erubescat ægrotus vulnus medico dete« gere,quod ignorat, medicina non curat. »
et illis : o Et constat sacerdotes judicium
« hoc, incognita causa exercere non po« tuisse ; neque æquitatem quidem illos
« in pœnis injungendis servare potuisse,
a si in genere dumtaxat, et non potius in

’* ·

i *■

3

Ί

J·

•s‘

t

îJl1

364

DE PŒNITENTIA.

< specie, ac sigillatim sua ipsi peccata de« clarassent. > Quæ motiva etiam militant
in peccato mortali dubio: nam licet dubium
sit de gravitate, adest certitudo de eo. quod
peccatum sit, et non semel de eo, quod
periculum afferat inducendi in mortale
certum. Ergo opus est illud exponere con­
fessario,ut possit convenientem medicinam
adhibere, et opportunam pro culpa satis­
factionem imponere. Quae omnia a se
expellit pœnitens, cum scienter retinet, et
subticet mortalia dubia. Et minime audiri
debet Caramuei, qui hoc ipsnm telum,
velut in nos retorquens vira facit in illis
verbis Concilii : α Sacerdotes judicium hoc,
e incognita causa, exercere non potuisse. »
Et in illis: « Neque aquitatem in pœnis
« injungendis servare potuisse. > Quæ mi­
nime, inquit ille, in confessione morta­
lium dubiorum locum habent : quia con­
fessio, et causa dubi i non est causa cognita:
eiæquitas non permittit, quod pro incerto
peccato detur pcenitentia certa. In his,
inquam, audiendus non est, quia verba
sunt solido destituta fundamento : nam
ubi quis confitetur mortale dubium, causa
cognita est, non quidem ut certa, sed ut
dubia, sicut etiam saepe contingit in foro
externo : et utilissimum est causam sub
dubio proponere, et judicium, inquit D.
Thom. num. 184 relatus: « Judicium sacer« dotis expectare, cujus est discernere inter
« lepram, et lepram. » Aliunde vero æquitas (qua voce, non autem rigorosæ justitiae,
non mathematicæ æqualitatis utitur Conci­
lium) servari potest in injungendo ali­
quam pœnam pro peccato, quod certo con­
stat peccatum esse,licet dubium de gravitate.
Idque magis perspicuum fit descendendo
ad exemplum aliquod in praxi : demus
1’etrum ex frequenti conversatione cum
muliere reportare frequens dubium de
peccato mortali, quia scit se in ea conver­
satione minuscaute se gessisse in loquendo,
in inspiciendo, etc. atque ideo se peccasse
aliquando contra castitatem : sed motivis
inde hinc propensis minime certificare se
potest, quod peccaverit venialiter tantum,
cum materia fuerit adeo lubrica; nec etiam,
quod peccaverit mortaliter, quia scit se non
habuisse consensum expressum in ullam
delectationem morosam ; an vero habuerit
implicitum ex vi modi se gerendi, minime
potest determinare. In hoc casu posse juxta

»·

Caramuelis sententiam illud dubium ad
Tribunal confessionis non deferre, et se
conservare sub illo dubio. In quo ipso
gerendi modo, praeterquam quod se expo­
neret periculo manendi in peccato mortali,
quod forte admisit, ille se constituit judi­
cem in propria causa, et piriter medicum
in eo salutis discrimine, quorum judicia,
ubi in se exercentur, suspecta communi­
ter sunt. At ubi ad confessarium accedit,
ei ulcus delegit, ibi remedium, ibi pœnam
suæ culpae secure reperit. Nam confessarius
cognita causa judicabit rem esse quidem
dubiam, sed tamen graviter periculosam,
et dignam remedio. Monebit itaque, ut
medicus, ut eam conversationem non repe­
tat : obligabit etiam ut judex ad aliquam
pœnitentiam ex æquitate arbitrariam, et
præsertim medicinalem ad vitandum peri­
culum incidendi in similia dubia, ut quod
per spatium talis temporis eam mulierem
non alloquatur : denique adhibito aliquo
alio peccato certo prenitentem absolvet.
Ecce dari in hoc procedendi modo omnes
fines, et congruentias, pro quibus docet
Concilium Trident, hominem obligari ad
confitendum omnia mortalia : atque ideo
merito censeri,quod etiam dubia fuerint ab
illo comprehensa.
189. Tertium fundamentum nostræasser sFc*·
tionis desumptura ex D. Thom. loco citatoΒβί,π·
potest ita expendi : omnis homo conscius
peccati mortalis dubii tenetur proponere
illud confessori : ergo datur obligatio con­
fitendi peccata mortalia dubia. Consequen­
tia patet; quia nemo tenetur ad proponen­
dum facere id. de quo faciendo non esi
obligatio : qua ratione, quia non est obli­
gatio confitendi peccata venialia.noti tene­
mur proponere illorum confessionem : ergo
si tenemur proponere confessionem mor­
talium dubiorum, sub obligatione cadit
illorum confessio. Antecedens autem sua­
detur : nam conscius peccati mortalis dubii
tenetur de illo conteri in articulo mortis :
aliter enim se gerens manifesto se periculo
exponit damnationis æternæ : quippe con­
tingens est illud peccatum, de cujus gravi­
tate dubitat, esse certe mortale coram Deo.
quod si non confessione, saltem contritione
delendum sit. Omnis autem vera contritio
de peccatis in lege gratiæ includit ordinem
ad claves, sive votum omnia mortalia illis
subjiciendi : ergo homo conscius peccati
mortalis

!

DISP.VIII, DUB. VI.

•

mortalis dubii tenetur proponere illud
confiteri.
,,.,ίο Respondent adversarii negando antecedens. Et occurrentes ejus
probationi divi-I
(Q
·
*
dunlur : nam quidam recognoscunt, quod
homo dubitans de gravitate peccati a se
commissi tenetur de illo conteri saltem in
articulo mortis. Et hi concessa majori
negant minorem : quia licet per se loquen­
do, et quando de peccato constat, teneatur
homo illud confiteri, atque ideo proponere
ejos confessionem, sive conteri cum voto
confessionis: nihilominus per accidens, et
ubi de peccato non constat, potest opposi­
tum contingere, nempe dari contritionem
absque illo proposito, aut voto. Rationem
autem disparitatis assignant, quod extra
Sacramentum nemo justificatur a peccato
sine contritione : sed, ut justificetur, non
eget confessions in re, atque ideo nec pro­
posito illam aliquando faciendi : præser­
tim cum non obligemur ad confitendum,
nisi certo, et clare constet de peccato. Alii
autem, et præsertim Caramuel negant
majorem : quia sentiunt hominem non
obligari ad conterendum de peccato dubio;
eo quod possit per alia media, et indepen­
dence a contritione justificari, etiam in
articulo mortis. Primo, si confiteatur alia
peccata, de quibus est certus .· tunc enim
ad directam horum remissionem remitti­
tur indirecte illud, de quo est dubium ;
licet in confessione non exponatur. Secun­
do, si recipiat alia Sacramenta, v. g. Eu­
charistiam. aut Extremam unctionem :
nam conferunt saltem per accidens pri­
mam gratiam, quæ est impossibilis cum
omni, et quolibet peccato mortali, atque
ideo expellit etiam illud, de quo est du­
bium. Unde pro hujus remissione non
requiritur ejus confessio, nec contritio.
190. Sed hæc responsio, sive huic sive
alteri dicendi modo innitatur, minime
satisfacit. Et pro ejus eversione præ oculis ;
haberi debet doctrina Concilii Trident.sess.
14,cap. 1, nam in primis ait :« Fuit autem
» quovis tempore ad impetrandum veniam
«peccatorum hic contritionis motus ne«cessarius: et in homine post baptismum
• lapsoita demum præparat ad remissionem '
’ peccatorum, si cum fiducia divinæ mise• ricordiæ, et cum volo præstandi reliqua,
’ quæ ad rite suscipiendum hoc Sacramen« tum (videlicet pænitentiæ) requiruntur.»
?

365

I Inter quæ certum est censeri confessionem,
pariem ejus essentialem. Deinde subjun­
git : « Docet præterea etsi contritionem
« hanc aliquando charitate perfectam essse
a contingat, hominemque Deo reconciliare,
« priusquam hoc Sacramentum actu susci« piatur, ipsam nihilominus reconciliatio« nem, ipsi contritioni sine Sacramenti
« voto (quod in ea includitur) non esse
« adseribendam. τ Ex quibus reintegratur
propositum fundamentum,evertendo simul
utrumque dicendi modum : quia nullum
peccatum mortale post baptismum com­
missum remittitur, nisi per sacramentum
pænitentiæ in re, vel sine contritione, aut
dolore inqludente votum, sive propositum
confitendi tale peccatum : ergo ex supposi­
tione, quôd peccatum, de cujus gravitate
homo dubitat, sit mortale post baptismum
commissum, nequit remitti, absque sui
confessione, aut saltem sine voto, aut pro­
posito illud confitendi. Ex quo evidenter
infertur hominem in tale peccatum lapsum
obligari ad propositum illud confitendi, et
subinde ad illud confitendum, cum com­
mode possit. Unde liquet primum dicendi
modum, et discursum, quo procedit, con­
tinere errorem contra apertam Concilii
doctrinam : nam asserit peccatum illud
deleri per contritionem, quæ non includat
votum, aut propositum tale peccatum con­
fitendi, et tamen Concilium docet contri­
tionem præparare ad remissionem peccati,
si conjungatur cum voto præstandi, quæ
requiruntur adsuscipiendiimsacraraentum
pænitentiæ, inter quæ nemo dubitat conti­
neri confessionem: et similiter docet recon­
ciliationem peccatoris non esse de facto
adseribendam contritioni, sine voto hujus
Sacramenti. Quare inter illum dicendi
modum, et assertiones Concilii datur clara
contradictio.
Nec ab illa it immunis secundus ex Caramuele asserens non requiri contritionem
pro peccato dubio, quod reipsa, ut sæpe
contingit, est coram Deo mortale; quin
evidentius opponitur Concilio, dicenti :
« Fuit autem quovis tempore ad impetran« dum veniam peccatorum hic contritionis
« motus neccessarius. » Et ita plane est,
quod nullum peccatum mortale remissum
fuit, remittitur, aut remittetur absque poe­
nitentia formali, aut virluali, qualis in­
cluditur in amore charitatis Dei super

■3?

Γ-·

366

l’

DK PCENITENTIA.

omnia, ut tenet communis, et certa senten­
tia, quam statuimus in priori parte disp.4,
dub. 2, el disp. 5, dub. 6. Nullus autem
dolor, nulla contritio, etiam charitate
perfecta, ut loquitur Trident, loco relato,
infert de facto reconciliationem peccatoris,
sive remissionem alicujus peccati mortalis
absque voto, aut proposito illud confitendi,
ut proxime ostendimus ex eodem Concil.
Media vero, quæ ad oppositum assignat
Caramuel. oppositum evincunt. Primum
quidem, quia licet ubi homo confitetur
peccata certa, remittantur directe ista, et
indirecte peccatum dubium; id tamen non
contingit absque dolore universali, et sub
motivo universali comprehendente omnia
mortalia certa, dubia, et occulta : nullum
quippe remittitur absquesui detestatione,et
dolore formali, aut virtuali, explicito, aut
implicito, ut constat ex dictis disp. præced.
dub. 2, § 2. Et rursus, cum peccatum
indirecte tantum remittitur, sicut et clavi­
bus indirecte subjicitur ; manet obligatio,
et subinde votum illud subjiciendi directe
per expressam ipsius confessionem, ut
patet in peccatis occultis, ubi veniunt in
memoriam. Secundum medium non am­
plius probat : nam concedimus contingere
posse, quod peccata dubia, et occulta re­
mittantur per alia sacramenta, v. g. per
Eucharistiam ; sed non fit absque omnium
peccatorum dolore, qui illorum susceptioni
adjungatur : ut cum aliquis existens re
ipsa in peccato, non est conscius, attritus,
et cum bona fide ad Eucharistiam accedit :
non enim aliter verificatur,et a nobis juxta
communem D. Thomæ sententiam admit­
titur sacramenta vivorum conferre ali­
quando, et per accidens primam gratiam,
nisi præmissis his conditionibus, ut late
explicuimus tract. 22,de sacram, in genere
disp. 4, dub. 7,§ 2. Non itaque in præsenti
statu contingit remitti aliquod peccatum
mortale absque sacramento pœnitentiæ in
re, vel in voto ; et istud includitur in omni
contritione, vel attritione, quæ vel per se,
vel cum sacramentis vivorum concurrat
directe, vel indirecte ad remissionem cujuscumque mortalis peccati.
Confirm
^onûr™atur primo, quia sacral
mentum Pœnitentiæ tam necessarium est
ad remittendum peccata mortalia post sa­
cramentum Baptismi commissa , quam
istud est necessarium ad remissionem

eorum, quae ante ipsum commissa sunt ;
sed peccata dubia ante baptismum com­
missa non remittuntur absque sacramento
Baptismi in re, vel in voto : ergo peccata
mortalia dubia post baptimum commissa
non remittuntur absque sacramento Poeni­
tentia? in re, vel in voto. Consequentia
legitime infertur ex praemissis, et insuper
suadetur ab opposito illarum : quia, si
sacramentum Pœnitentiæ in re, vel involo
non esset necessarium ad remissionem
peccatorum mortalium dubiorum commis­
sorum post baptismum ; sequeretur non
esse sacramentum Pœnitentiæ tam neces­
sarium ad remittendum peccata post bap­
tismum commissa , sicut sacramentum
Baptismi est necessarium ad remissionem
mortalium,quæ committuntur ante ipsum:
et sic destruitur major, quæ supponitur
concessa. Ipsa vero est expressa Concilii
Trident, sess. 14, c. 2, ubi facta compara­
tione inter Baptismum, et sacramentum
Pœnitentiæ quantum ai materiam remo­
tam peccatorum, in quæ ordinantur con­
cludit : < Est hoc sacramentum Pœnitentiæ
« lapsis post baptismum ad salutem necesα sarium, ut nondum regeneratis ipse
« baptismus.» Minor est non minus certa:
quia fieri nequit, ut peccata mortalia dubia
(ex suppositione, quod coram Deo fuerint
vera peccata) remittantur, nisi quando, et
alia peccata mortalia ante baptismum
commissa remittuntur; sed juxta praesen­
tem providentiam nulla peccata mortalia
ante baptismum commissa remittuntur,
nisi vel per ip3um baptismum in re sus­
ceptum, vel per votum, aut propositum
illud recipiendi inclusum in amore super­
natural! charitatis, vel in contritione ex eo
procedente : ergo peccata mortalia dubia
ante baptismum commissa non remittun­
tur sine sacramento baptismi in re, vel in
voto. Unde apparet quam falsa, et parum
fundata sit eorum responsio, qui devorare
audent, quod peccata dubia remittantur
independenter a sacramento Pœnitentiæ
tam in re, quam in voto : idque minime
affirmare audent de mortalibus dubiis ante
baptismum commissis respective ad ipsum
baptismum. Et tamen, velint, nolint, ad
illud primum devorandum compellendi
sunt, si consequenter loquantur. Nam. si
peccatum mortale dubium non est materia
necessaria confessionis, ut docent; poterit
homo

l·-·

•Hi

DISP. VIII, DUB. VI.

367

I

homo habere voluntatem absolutam, el
efficacem illud non confitendi, etiam si sit
in articulo mortis, el magis tunc: cum
tunc desperet habiturum se certiorem de
tali peccato notitiam, ul illi consequenter
affirmant. Et tamen stante ea voluntate, et
in sensu composito illius potest habere
perfectam contritionem, perquam prædiclum peccatum deleatur. Remittetur ergo
sine sacramento pœnitentiæ in re, ut sup­
ponitur : et etiam sine isto sacramento in
voto, quippe contritio de peccatis conjuncta
cum proposito expresso, et efficaci illud
nunquam confitendi nequit esse votum
explicitum vel implicitum confitendi tale
peccatum.
, Confirmatur secundo : nam, si aliquis
(«irai.
i coram solo Christo Domino se accusaret, et
confiteretur de peccatis (quod esse com­
mendabile, et a Patribus commendatum
diximus supra n. 15), omnia peccata mor­
talia non solum certa, sed etiam dubia con­
fiteretur, ac confiteri deberet : ergo etiam
illa confiteri deberet coram sacerdote in
confessione sacramentali. Antecedens est
certum : quia modus ille confitendi coram
Christo Domino peccata consistit principa­
liter in omnium detestatione, et perfecta
contritione : hi autem effectus extenduntur
ad omnia peccata mortalia tam certa,quam
dubia, quibus Deum offendimus, et quæ
ipsi nota sunt : el nisi ad omnia hic confi­
tendi modus extendatur, nequit fieri
eorum, vel aliquorum remissio. Unde talis
confitendi modus ante legem Evangelicam
omni tempore fuit necessarius, nimirum,
per contritionem extensam ad omne pec­
catum. Et ideo David Ps. 24, dicebat :
Mil
ha Delicta juventutis meæ, et ignorantias meas
&d.
ne memineris. Et Ps. 18, quod allegat Tri­
dentinum sess. 14, c. 5. « Ab occultis meis
• munda me Domine. » Et in lege naturæ
Job offerebat sacrificia pro filiis, ut legitur
Dtm. in ejus lib. cap. I, et notat ibi D. Thom.
lect. 1. « Dicebat in corde suo Job, non
« quidem de peccatis filiorum certus, sed
« subdubitans. Ne forte peccaverint filii
< mei. » Quare nemo prudens non argue­
ret temeritatis illum hominem, qui con­
scius peccati, quod nulla ratione scit fuisse
solum veniale, sed post diligentem discus­
sionem subdubitat prudenter fuisse mor­
tale ; non illud confiteretur coram Deo de
illo se accusando, per universalem, et per-

feclam contritionem. Consequentia vero
probatur : quia Christus in lege gratiæ
constituit sacerdotes sui vicarios in ordine
ad confessionem, et remissionem peccato­
rum, ut docet Concilium Tridentin. sess.
14, cap. 5. illis verbis : « Dominus nosterτΪω.'1*
a Jesus Christus e terris ascensurus ad
a Coelos sacerdoles sui vicarios reliquit
a tamquam præsides, et judices, ad quos
a omnia mortalia crimina deferantur, in
« quæ Christi fideles ceciderint, quo pro
« potestate clavium remissionis, aut reten­
a tionis peccatorum sententiam pronun­
« tient. » Ergo sicut debet homo confiteri
omnia mortalia dubia, si illa immediate in
Tribunali Christi confiteatur ; ita illa confi­
teri debet apud sacerdotes ejus vicarios in
Tribunali Confessionis sacramentalis. Et
expendat lector illa Concilii verba : a Sa« cerdotessui Vicarios reliquit... ad quos
« omnia mortalia crimina deferantur, in
« quæ Christi fideles ceciderint ;» et facile
colliget deferenda etiam esse mortalia
dubia : quia Concilium assignat omnia
mortalia, in quæ fideles ceciderint : non
dixit solum certa, non dixit omnino ex­
plorata, sed omnia crimina dixit, sub qui­
bus certum est contineri dubia, in quæ
fideles non infrequenter labuntur.
192. Quartum fundamentum est, quod Fundam
in dubiis tutior pars necessario sit eligenda,
4
ubi possessio non stat pro dubitante : sed
in casu proposito tutior pars est confiteri
peccatum de cujus gravitate dubitamus, et
possessio non confitendi non stat pro dubi­
tante : ergo in tali dubio constitutus debet
necessario confiteri tale peccatum. Cetera
constant. Et minor, in qua poterat esse
difficultas, est manifesta quantum ad primam ejus partem : nam in eo, quod quis
in confessione manifestet peccatum dubium, nullum periculum adest; in eo
autem, quod illud non declaret potest pe­
riculum occurrere, quia forte coram Deo
fuit mortale, quod non remittitur absque
ordine ad claves : tutior ergo pars in tali
casu est confiteri dictum peccatum. Secunda
vero ejusdem minoris pars satis etiam
liquet : nam possessio in tali casu non stat
pro dubitante sed pro præcepto confessio­
nis ; si quidem juxta communem praxim
fidelium, et consensum Doctorum in usu
est confiteri mortalia dubia, ut constat ex
dictis in priori fundamento. Et observan-

£·

·■.·

fel

·’

''Ί

368

DE PŒNITENTIA.

DISP. VIII, DUB. VI.

360

I

kî;

>

dum est nullam esse contradictionem inter
axioma in majori assumptum, et aliud
axioma satis vulgare, nempe in dubio potiorem esse conditionem possidentis.Tum,
quia in majori jam adjecimus modificatio­
nem, nempe ubi possessio non stat pro
dubitante : et sic cohærent axiomata.Tum,
quia secundum intelligitur, ubi dubitans
obligaretur ad aliquid certum excedens
limites dubii, ut contingit in dubitante de
voto a se facto ingrediendi Religionem,aut
solvendi aliquod debitum justitiae ; si enim
ad hæc exequenda obligaretur, profecto
solvere ob rationem debiti, siquidem istud
supponitur dubium, et solutio pro certa,
et executa : atque ideo laederetur jus possi­
dentis suam libertatem. Id vero non con­
tingit in nostro casu ; siquidem ut proxime
vidimus possessio non confitendi peccata
dubia non stat pro dubitante : sed potius e
contra possessio confitendi illa peccata
stat pro præcepto confessionis secundum
communem usum fidelium, et consensum
DD. Aliunde vero dubitans non aggravatur
ultra limites dubii : quia non obligatur ad
confitendum mortale ut certum, sed sub
dubio, in quo supponitur.
Nec refert, si cum Logo contra hoc mo0; P nit
h'u',o. tivum (quod luit commune apud antiquos,
et insinuatum a D. Thoma in testimonio
relato n. 181), opponatur relatum testi­
monium pati multas exceptiones, ut patet
in dubitatione de voto, vel de aliquo de­
bito justitiæ. Et quod diximus de non obli­
gatione ultra limites dubii, minime sub­
sistit in materia præsenti : quia ipsa obli­
gatio confitendi peccatum dubium, ut
dubium est onus omnino certum, determi­
natum, el satis grave ; quanvis levius
onere confitendi mortale certum. Atque
eadem ratione dici posset dubium de obli­
gatione circa debitum justitiæ non teneri
quidem ad solvendum lotum illud de quo
dubitat ; obligari tamen ad aliquam solu­
tionem partialem, quæ juxta prudentum
aestimationem dubii limites non excedat.
Jd, inquam, minime refert : nam in dubio
Des(roi dc gravitate peccati stat possessio illud
Yur "confitendi pro præcepto : licet enim circa
opposiiiogravitatem versetur dubium, inconcussa
tamen est praxis illud confitendi juxta non
minus firmam, quam communem Docto­
rum sententiam. Quæ omnia aliter con­
tingunt in dubiis circa votum, et debitum

justitiae. Et non negamus, quod confiteri
mortalia dubia, ut dubia, sit aliquod onus
certum ; sed tamen est onus concomitans
necessario ipsum dubium, et ejus dubita­
tionem non excedens, siquidem solum
affert obligationem manifestandi illud sa­
cerdoti in confessione, ut ipse, cui hoc
judicium commissum est, discernat inter
lepram, et lepram, et ubi periculum vide­
rit. de congrua medicina provideat, ut ex­
pendimus n. 188. Id autem non ita con­
tingeret, in dubio de voto , aut debito
justitiæ si quis obligaretur aliquid solvere,
quia nec de toto, nec de parte constat, cum
debitum sit prorsus dubium, et dubitans
suam libertatem possideat, et nullo præ­
cepto divino, vel humano, nulla consuetu­
dine, nullave sententia communi ad sol­
vendum aliquid obligatur : qua? omnia
contrario modo se habent in præsenti ma­
teria.
193. Sed objicies fundamenta hactenas «jeté
proposita probare, quod homo tenetur
mortalia dubia confiteri non solum quamdiu manet dubius circa eorum gravitatem,
sed etiam quando probabiliter opinatur, el
judicat non fuisse gravia : id vero nimis
durum apparet, cum omnis opinio proba­
bilis sit conformis prudentiæ, et prudenter
agat, qui juxta illam operatur : ergo prae­
dicta motiva probant excessive, atque ideo
nihil.
Huic objectioni, relictis extremis sen-^
tentiisapud Pradum loco cit. § 6, quarum
una universaliter affirmat deberi confiteri
peccata dubia, non solum stante dubio, ve­
rum etiam si adsit opinio probabilis, quod
mortalia non fuerint ; et altera id univer­
saliter negat, respondendum est juxta
superius tradita a num. 180, dubiam, de
quo agimus non esse negativum, sed posi­
tivum fundatumque in motivis apparenti­
bus. ac prudentialibus, sed relinquentibus
animum in æquilibrio, eo quod sint æquilia, et unum aliud non superet. Ex quo
patet non quamlibet probabilitatem suffi­
cere ad deponendum practice dubium de
gravitate peccati, et ut homo excusetur ab
obligatione illud confitendi. Et inde a for­
tiori constat, quod si diclamen de gravitate
peccati sit probabilius, quam dictamen a
gravitate excusans, opus sit tale dubium
confiteri. Atque idem sentimus, ubi exces­
sus diclaminis excusantis supra dictamen
obligans

obligans ?il valde exiguus : quia parum
pro nihilo reputatur, præsertim in re tam
I
gravi, el periculosa. Ceterum si motivum
excusans a gravitate peccati habeat motiva
I
longe probabiliora, quæ fundent probabiI
lilatem certam, et quasi obruentem con­
trariam; minime diffitemur,quod dubitans
possit prudenter deponere dubium, et cen­
sere se non obligatum ad confitendum tale
,nSl peccatum. Et hanc pariem ad minus docuerunl Silvester, Gerson, Henriquez, et
toi Tapia, quibus relatis subscripsit Prado,
lococitat.an.il. Quia Lugo disp. 16, sect.
2. n. 58 el 68, affirmat hanc esse commu ;
niter inter Theologos sententiam. In quo
!
s.asu neganda est sequela objectionis.
Quam esse inefficacem vel ex eo constat,
quod peccata mortalia dubia, perseverante
dubio debere confiteri, est communis
praxis fidelium, et assertio Doctorum,
,
unde validum pro ea parte sumitur argu­
mentum, ut supra expendimus ; sed quod
ubi occurrit opinio certa probabilis dictans
peccatum aliquod, de cujus gravitate dubi­
tatur, non fuisse grave; tantum abest,
quod communis sententia obliget ad illud
confitendum, ut potius communis sententia
'
excuset ab eo confitendo, sicut constat ex
immediate dictis. Et ratio disparitalis est,
quod ubi non occurrit ea certa probabiliI
tas, deficit motivum prudens ad deponeni
dum tale dubium, et obligationem illud in
'
confessione explicandi ; sed ubi talis, ac
tanta probabilitas adest, possumus illa ducti
|
abjicere prudenter tale dubium, et obliga­
tionem, quæ ex eo oriri posset ad ipsum
confitendum.
194. Instabis : nam licet contingat dari
aliquando, tam magnam, et tam certam
probabilitatem de eo, quod non graviter
peccaverimus in materia, de qua dubita­
mus, nihilominus cum ea probabilitate
componi potest, quod homo re ipsa gravi­
ter peccaverit, et coram Deo sit in statu
peccati mortalis : eo autem ipso occurrunt
omnia fere motiva, quibus usi fuimus ad
probandum obligationem confitendi pec­
cata mortalia dubia : ergo vel inconse­
quence procedimus, vel negare debemus,
quod licet occurrat magna, et certa proba­
bilitas de eo, quod peccatum, de cujus gra­
vitate, non fuerit grave, liberemur ab
obligatione illud confitendi. Consequentia
patet. Et major etiam constat, quia licet
Salmanl. Curs. Theolog. Ium. XX.

probabilitas sit summa, non excludit pos­
sibilitatem, et contingentem existentiam
partis contraria); qua de causa semper re­
linquit formidinem de contrario, ut egre­
gie docet D. Thom. quæst. 14, de veritateD T(1O
art. I, his verbis : <t Quandoque intellec­
.v tus inclinatur magis ad unum, quam ad
alterum : sed tamen illud inclinans non
u sufficienter movet intellectum ad hoc,
quod determinet ad unam partem tota­
liter.Unde accipit unam quidem partem,
sed tamen semper dubitat de opposita.
α Et est dispositio opinantis, qui accipit
α unam partem contradictionis cum for­
(( midine alterius. » Unde provenit, ut de
eo, quod præcise opinamur licet cum in­
genti probabilité, et utique in linea proba­
bilitatis summa, non habeamus certitudi­
nem physicam, vel moralem, quæ omne
dubium, et formidinem circa oppositum
excludat, licet fundet omnimodam securi­
tatem in bene moraliler operando juxta
illam, ut contra Tyrsum. et alios bene
probat Fuentes in examine probabiliorismi fere per totum, et specialiter art. 3.
Minor denique ostenditur : nam si occur­
rente motivo certe probabili, quod non
peccaverimus mortaliter in peccato, de
cujus gravitate dubitamus, excusamur ab
obligatione illud confitendi , poterimus
firmo, et absoluto proposito statuere illud
non confiteri. Demus tamen illud fuisse
grave coram Deo. Unum e duobus neces­
sario colligendum est, vel illud nunquam
remitti nobis posse ; vel remitti independenter a sacramento pœnitentiæ tam in re
quam in voto : quod esse absurdum nulla
ratione admittendum ostendimus n. 191;
nam, qui expresse proponit non confiteri
aliquod peccatum, illud nec re, nec voto
subjicit clavibus, quamvis de eo alias con­
teratur.
Respondetur negando minorem : nam
salis
longe diversa est dispositio dubitantis de*Fit
insiaugravitate peccati a dispositione judican­
tis cum magna, ac certa probabilitate illud
non fuisse grave. Nam prior non habet
motivum sufficiens, et prudens, ut queat
se censere immunem ab obligatione illud
peccatum confitendi : posterior vero illud
habet, nempe ipsam certam probabilita­
tem, quod graviter non peccaverit. Primus
cognoscit licet sub dubio se graviter pec­
casse, ncc habet per quod secure sibi oppo_

370

Itôi
■ht

18

DE PŒNITENTIA.

situm persuadet : secundus autem per dictamen certo probabile constituitur in statu
ignorantis invincibiliter se graviter pec­
casse; nam ignorantia facti fit invincibilis
per notitiam certo probabilem, quod non
fuerit. Lnde ad minoris probationem di­
cendum est solum evincere, quod sic prius
dubitans, et postea opinans non obligetur
ad confitendum, vel ad proponendum con­
fiteri illa peccata; sed perinde se habere
in ordine ad illa, sicut in ordine ad oc­
culta. Ceterum omnino negamus, quod illa
possit positive ab obligatione confessionis
excludere, sive formaliter statuere non
subjicere illa clavibus Ecclesiæ. Itaque
aliud est non obligari ad confitendum ali­
qua peccata -, aliud vero nolle illa clavibus
Ecclesiæ subjicere. Et quamvis primum
possit contingere: secundum minime licet,
ut patet in peccatis occultis, quæ non obli­
gamur confiteri, et tamen non possumus
ub ea subjectione excludere. Ratio autem
discriminis constat ex dictis disp. præced.
num. 82. quoniam licet quis nesciat se
graviter peccasse, et propterea a confes­
sione ejus, quod nescit, deobligaretur :
nihilominus nullus certo scit se esse sine
peccato : potest namque contingere, quod
coram Deo habeat aliqua peccata occulta,
quæ nescit vel per ignorantiam invincibi­
lem, vel per opinionem certo probabilem
illi ignorantia? æquivalentem. Et ideo do­
lor pro valore confessionis requisitus debet
esse universalis, et comprehendens cuncta
jæccata gravia, tam cognita, quam non
cognita : aliter enim procedens periculo se
exponit frustrandi sacramentum, et in
hoc ipso graviter peccat : nam impossibile
est unum mortale remitti, quin omnia
remittantur, vel aliquod remitti sine do­
lore, et subordinatione ad claves juxta
præsentem providentiam status legis gra­
tiæ. l. nde prorsus negamus eum, qui certo
probabiliter putat se in casu præsenti, quod
versamus, non peccavisse mortaliter posse
statuere non subjicere illud clavibus : nam
contingens est illud vere fuisse mortale
coram Deo, licet ipse oppositum probabili­
ter putet.et propterea illud non confiteatur.
Quæ autem supra adversariis opposuimus
procedunt juxta illorum principia, ipsisque
concedentibus ut inde magis falsitas sen­
tentia?, cui inhærent,demonstretur Sed vim
non habent apud nos, qui oppositum affir­

mamus : et taliter excusantes aliquos ab
obligatione confitendi peccata dubia ob
probabilitatem certam illis faventem, ut
tamen fateamur obligatos esse dicere, « ab
α occultis meis munda me Domine,»et con­
fiteri alias, atque cum dolore sub motivo
universali comprehendente omnia morta­
lia, tam cognita, quam non cognita, aut
certo probabilia non mortalia existimata.
§ in.

Cf/nvelluntur fundamenta sententi.v ùpjwitT.
195. Pauci admodum sunt, et valdeFenec
recentes, qui communi assertioni nostra^*'
adversantur Ferrentinus in tract. deM»rùï
Scandalo, qu. 77, Caramuel in Theologians,
intentionali n. 1828, et in fundamentali,
fundam. 63, num. 1883, Franciscus Verde(aut ipse Caramuel) in Apologia nu.
553, Martinonus tom. 5, disp. 50, sect. 8,
Josephus Januarius 2 part, selectorum
res. 69, et tandem Tyrsus dis. 40, sect.
1, n. 14, qui dicit esse salis commune inter
recentiores in manu scriptis, sed nesci­
mus, qui, et cujus instituti sint recentiores
isti. nec illorum vidimus roanuscripta.
Scimus Matthaeum Moya ita sensisse, et
docuisse, êt dictasse Compluti, et alibi, ul
ipse refert to. 1, tr. 3, disp. 1, qu. 5, sed
tamen palinodiam cantavit ibidem n. 33,
dicens : «Nihilominus re maturius conside­
rata censeo pro contraria, et communi
sententia adstruente obligationem confi­
tendi peccata dubia. » Referri etiam solet
pro hac sententia Layman to. 1, tract. 1,
c. 5, § 4, sed illam se non docere profitetur
dicens in hac re nihil velle determinare,
sed eam aliorum judicio committere.
Arguitur primo pro hac sententia abiArja
auctoritate Concilii Tridentini : quia illo
docente pœnitens nihil confiteri tenetur,
nisi peccata mortalia, quorum post dili­
gentem sui discussionem conscientiam ha­
beat ; sed pœnitens non habet conscientiam
illorum peccatorum, de quibus dubitat:
ergo non tenetur illa confiteri. Probatur
minor : quia conscientia est no*titia scientifica, dubium autem minime est aut dici
valet scientifica notitia. Idem motivum repræsentatur in aliis Concilii verbis, nam
asserit hominem debere confiteri, quibus
se Deum, et Dominum suum meminerit
offendisse

DISP. VIII, DUB.VI.

vffendisse ; dubitare autem non est memi­
nisse. sed aliquid aliud, et longe inferius :
ergo ex eo, quod quis dubitat de gravitate
peccati, non obligatur illud confiteri. Prætereaïridentinum colligit peccata confiteri
debere sacerdoti, quia sacerdos causa in­
cognita nequit judicare: sed, si peccata,
quæ quis confitetur, sunt dubia, causa
est incognita : et sacerdos nequit de illis
judicaro : ergo ex sententia Tridentini
peccata dubia non debent explicari in con­
fessione.
Dsdir Respondetur hoc argumentum convul^'■sum manere ex dictis a n. 186, ubi osten­
dimus Concilium Tridentinum stare satis
evidenter pro sententia communi, et prae­
clusimus effugia, quæ modo proponuntur,
ul objectiones. I nde in eis diluendis non
immorabimur, sed salis erit ibi dicta hic
breviter refricare. Ad primum negatur
minor: nam conscientia latius palet, quam
scientia proprie dicta, siquidem conscientia
ju.xta communem Theologorum placitum
dividitur in conscientiam certam, sive
scientificam.et conscientiam erroneam, du­
biam, elscrupulosam. Quare peccata dubia
possunt esse in conscientia dubia, atque
ideo de illis haberi potest conscientia, et
comprehenduntur sub illis concilii verbis :
Quorum conscientiam habent. Eodem modo
respondetur ad secundum negando mino­
rem : quia non solum datur memoria certa’,
sive scientifica, sed etiam memoria dubia :
recordari namque possumus non solum
peccatorum certorum,sed etiam dubiorum,
quatenus reminiscimur, quod in aliqua
actione peccaverimus,reminisci non possu­
mus, quod fuerit venialiter tantum, ut
ipsa experientia liquet. Quocirca peccata
dubia comprehenduntur etiam in illis Con­
cilii verbis : Quibus se Deum mortaliter
offendisse meminerit. Minus urget tertium :
et solvitur negando minorem : nam expli­
catis dubiis cognoscit sacerdos causam, et
statum pcenitentis, ut possit convenientem
pœnam pro culpa (quæ supponitur, licet
non determinetur mortalis) imponere : et
congruentem medicinam adhibere pro re­
medio pcenitentis, ne in dubia relabatur
adeo periculosa, ut num. 188 explicuimos,
Um. •‘«-‘ô· Arguilur secundo : quia in dubio
^-melior est conditio possidentis, ut docet
axioma apud Juristes vulgare : ergo in

371

dubio, quod homo peccaverit mortaliter,
aut non; decernendum est in favorem li­
bertatis, quæ possidet : el consequenter
obligandus non est peccatum, de quo dubi­
tat, confiteri. Confirmatur primo : nam inc.msnn.
dubiis nemo præsumilur deliquisse, ut ’·
sumitur ex leg. Merito, ff. Pro socio : ergoconBr».
ubi dubitatur, an Petrus peccaverit morta- 2liter, aut non, præsumendum est non pec­
casse : atque ideo obligandus non est ad
subeundum judicium confessionis. Confir­
matur secundo : quia in tribunali forensi
non admittuntur delicta dubia : ergo nec
in Tribunali pœnitentiæ debent sub obii-Confirm,
gatione illa deferendi admitti : id enim
paritatis ratio convincere videtur. Confir­
matur tertio : quoniam supra peccatum
dubium nequit cadere absolutio ; quippe
cum hæc exigat materiam certam, quale
non est peccatum dubium : si enim vere
non processit, erit nulla absolutio : ergo
nemo cum tanto periculo tenetur confiteri
mortalia dubia.
Ad argumentum concedimus antecedens
3Wijuxta sensum legitimum communis illius iiicnio.
axiomatis, quod præcipuum locum habet,
ubi dubitatur, ad quem pertineat domi­
nium rei : et ceteris paribus favendum est
illi, qui possidet. Sed negandi est conse­
quentia, quæ illegitime ex illo antecedenti
colligitur, cum magis deducatur opposita
ut constat ex supradictis. Tum, quia in
casu consequentiae possessio stat pro præ­
cepto confessionis, juxta communem sen­
tentiam Doctorum, et non minus commu­
nem populi Christiani consuetudinem in
confitendo mortalia dubia: quæ consuetudo
est optima (sicut alias in aliis) divinæ legis
interpres circa hujusmodi obligationem.
Tum etiam, quia possessio, quæ homini
favet, ipsumque liberat ab obligatione con­
fitendi, non est alia, quam possessio suæ
innocenliæ a peccato, sive conserv ilio di­
vinæ gratiæ sanctificantis: ubi autem adest
dubium, utrum homo peccaverit mortali­
ter, jam illa possessio innocenliæ non est
certa, sed redditur dubia, et constituitur
sub eodem dubio, quo peccatum : unde
nihil favet, ut homo excusetur a confes­
sione peccati dubii : sed stare oportet præ­
cepto, quod est in possessione juxta com­
munem sententiam, ut confiteamur dubia
mortalia.
Ad primam confirmationem respondetur

372

DE PŒNITENTIA

(ouvel- antecedens solum verificari in loro exfine '
.
,
...
ccttfir- terno, et quando ex præsuniplione nnmici! ; net damnum contra delinquentem : quia
in tali loro solum intenditur punitio rei
pro conservatione boni publici. Quæ con­
ditiones non occurrunt in foro interno
hujus sacramenti : sed magis intenditur
liberatio rei, sive pœnitentis, si delicta
confiteatur, et etiam illa, de quibus dubi­
tat : nam hoc, quod videtur gravamen,
cedit in favorem animæ. Inde nullam
sibi irrogat injuriam, qui dubitans de
gravitate peccati admissi se præsumit pec­
catorem, ac timet, et hoc pacto se subjicit,
a sacerdote judicandum, et curandum.
AI2
Ad secundam respondetur antecedens
n<pou- non esse universaliter verum : nam licet
“f Lr· in tribunali forensi non admittantur de­
licta dubia negative et irrationabilia, sive
absque ullo fundamento·, frequenter admit­
tuntur delicta dubia positive, et habentia
oppositas conditiones : et ubi reus se non
sufficienter ab illis purgat, solet puniri, si
non ex rigore legis, saltem ad arbitrium
prudentis judicis. Quia certa, et communis
sententia est, quod in dubio facti homi­
cidii, judicandus est ita dubitans, non
solum in foro interno, sed etiam externo
irregularis, ut expresse decernitur in c.
Ad audientiam, et cap. Significasti 2, et
cap. penu’timo, de Homicidio. De quo vi­
deri potest N. Andreas tract. IO, de Cen­
suris. cap. J, punct. 3, n. 15; unde confir­
matio regerenda foret in opponentes: nam,
si ad tribunal forense deferuntur delicta
dubia, saltem aliqua ; cur non ad tribunal
conscientiae ? Praesertim cum ratio in illis
juribus assignata, nempe quod in dubiis
tutior pars est amplectenda, magis urgeat
in mortalibus dubiis, ex quorum confes­
sione, aut non confessione potest salus,
aut perditio animæ dependere, ut idem
axioma prementes expendimus num. 152.
Deinde respondemus omisso antecedenti,
negando consequentiam. Et ratio disparitatis desumitur ex manifesto discrimine
inter utrumque tribunal : nam in forensi
negatio delicti favet reo, cum eo negato
absolutionem, et libertatem obtineat ; et
sic judicandum est in dubio. Sed in tribu­
nali conscientia?. ac pœnitentiæ confessio
delicti dubii favet pœnilenti. ut libertatem
a delicto, si est forte coram Deo. consequa­
tur. In illo confessio delicti punit reum,

in isto liberat pœnitentem. Forense ordi­
natur ad puniendum reum propter bonum
commune Reipublicæ, aut etiam propler
bonum private personae petentis condignam
satisfactionem pro offensa : sacramenlale
vero non est primo institutum ad punien­
dum reos, quos Deus alias multis modis
punire valet, sed magis ad liberandum
pœnitentes a reatu delictorum, si illa con­
fiteantur ; atque ideo magis consulit offen­
denti, si pceniteat, quam offenso.
Adultimam confirmationem responding gjfe.
excessive probare, nempe mortalia dubiaj:^
non solum non cadere sub obligationecon- “
fessionis; sed nec licite confiteri posse :id
vero est prorsus absurdum, et contra praxim fidelium, et usum sapienlum timora­
torum. qui summo studio curant ab his
dubiis se expedire, illa in confessione ma­
nifestando. Quare negandum est antece­
dens, quod non evincit illi inserta proba­
tio ; sed ad summum, quod ubi adest
peccatum mortale dubium, non potest per
se. et solitarie confiteri, sed per accidens
adjungi debeat aliquod mortale certum jam
confessum, vel aliquod veniale, nempe ut
vitetur periculum frustrandi sacramen­
tum. Quod si non adsit nisi illud mortale
dubium, adhuc solitarie, et perse confiteri
debet : at in eo casu non est impendenda
absolutio absoluta, sed sub conditione, quod
re ipsa peccatum illud commissum fuerit.
Addimus tamen in has augustias determi­
nandum non esse; nam nostra, et com­
munis doctrina procedit in suppositione
qued homo certo sciat se peccasse, et du­
bitat de gravitate culpæ.an scilicet sit mor­
talis : ubi jam certo adest individuum genericum, ecu quasi genericum peccati, in
quod absolutio possit absolute dirigi, et
sub eo ad particularem peccati rationem
ibi latentem, de qua est dubium.
197. Arguitur tertio, et potest esse re-3AiiCplica contra immediate dicta : nam in aliis
sacramentis, qui habens materiam certam
utitur materia dubia, peccat ex hoc ipso
mortaliter, licet forma proferatur sub con­
ditione. quod materia in se vera sit ·. et hac
ratione peccaret mortaliter qui habenshostiam triticeam, consecraret speltricam sub
conditione : ergo pariter peccat mortaliter
pcenitens, qui cum possit adhibere mate­
riam remotam, videlicet mortalia, aut
etiam venialia certa, confitetur vel simul

cum

• t. -.

DISP. VIII, DUB VI.

373

cum illis, vel seorsitn peccata dubia, a
hibendæ sub conditione ; et ideo peccaret,
!
quibus sub conditione absolvatur. Patet
qui sino urgentissirna necessitate aliquid
consequentia, tum a paritate. Tum ex eo,
hujusmodi faceret. .Sed in manifestando
•
quod confessis directe peccatis certis, tolliconfessario mortalia dubia occurrit obliga­
t
tur indirecte omne aliud peccatum ibi
tio, et convenientia : obligatio quidem,
i
latens, sive omnino occultum : ergo opus
quia omnes tenemur subjicereomnia mor­
t
non est confiteri dubium ; et proinde gratalia, in quibus forte sumus, clavibus
!
viter peccat, qui absque necessitate illud
Ecclesiæ, siquidem nulla remittuntur abs­
[
confitetur, petens absolutionem peccati sub
que sacramento pœnitentiæ in re, vel in
conditione.
voto, ut supra satis expendimus : conve­
feta. Confirmatur primo : quia peccata dicun­
nientia pariler, quoniam expedit confes­
tur dubia, non quia in se dubia sint ; si­
sarium cognoscere statum pœnitentis. et
quidem in sc habent determinate esse, vel
dijudicare inter lepram, et lepram. Unde
determinate non esse ; sed dubia dicuntur
nullum est inconveniens, quod dubitans de,
;
per ordinem ad intellectum, cujus est dumortali sub conditione absolvatur. Aliunde
I
bitare : hic autem ordo est relatio rationis,
vero ubi tale dubium circa gravitatem oc­
quænihil ponit in peccatis, nec ingreditur
currit, semper adest materia certa, nimi­
ulla ratione ad componendum sacramen­
rum peccatum, quod supponitur, de quo
tum pœnitentiæ : ergo peccata dubia, ut
dubitatur, num ad gradum mortalis per­
dubia non pertinent ad istud sacramen­
venerit. Minus adhuc, aut nullo modo
tum, nec ulla est obligatio illa confitendi.
urget secunda consequents probatio :
feta. Confirmatur secundo : nam cum sanam concesso, quod peccatum dubium tol­
I J tisfactio sit opus integratis sacramenti
latur indirecte, ubi aliacerta,et confessa di­
I
pœnitentiæ, repugnat dari hoc sacramenrecte excluduntur; id tamen non fit absque
!
tum, ubi repugnat imponi satisfactionem ;
sacramento pœnitentiæ in re, vel in voto :
I
sed in confessione peccatorum dubiorum
et peccatum, quod indiget voto pœnitentiæ,
I
non potest imponi satisfactio : ergo talia
ut remittatur, cadit sub obligatione con­
I
peccata non debent, nec possunt subdi confessionis; siquidem votum istud non nisi
'
fessioni sacramentali. Probatur minor :
ad debita refertur. Tota autem structura
I
nam qualiscunque, vel minima satisfactio
argumenti evertitur in casu, quo aliquis
pœnitenti imponatur, est pœna certa; ab­
morti proximus incidat in aliquod peccasurdum autem apparet aliquem ob incerta, , tum, et dubitet an sit mortale. Si discedat
sive dubia peccata certa pœna puniri.
cum hoc dubio, manifesto periculo se ex­
Ergo, etc.
ponit condemnationisæternæ: nam contin­
r. ·? Respondetur hoc argumentum cum suis
gens est mortaliter peccavisse. Si recurrat
■ confirmationibus probare, si quid valerent,
ad contritionem, illam forte nequit conci­
peccata dubia non solum non esse mate­
pere, et ipsa est votum sacramenti pœni­
riam necessariam, sed nec sufficientem,
tentiæ. Attritionem autem ex timore suæ
vel utilem confessionis : et non solum pcecondemnationis certam habet, et quasi pal­
nilentes non obligari ad confessionem
pat. Confiteatur ergo aliquod ex mortalibus
eorum, sed nec ea posse debite confiteri :
vitæ præferitæ; nullum cerium in ejus
atque ideo peccare omnes, qui mortalia
decursu admisit; confiteatur venialia ; non
dubia explicant in confessione. Qui discur­
habet de illis attritionem ob eorum levita­
sus condemnat intolerabiliter antiquita­
tem : quam tamen habet de mortali dubio
tem, et concordiam in practicando confes­
ob oppositam rationem, et summum, in
sionem mortalium dubiorum. Id vero cum
quo versatur periculum. Quid ergo restat ?
audacissimum, et absurdissimum sit ; pro­
Confiteri mortale dubium, ut dubium, et
dit falsilatem principiorum, quæ pro eo
absolvi sub conditione. Et hic est commu firmando assumuntur. Ad argumentum
nis fidelium sensus : quem, si cum illo
ergo neganda est consequentia. Ad cujus
auctore reprobemus, consequens est talem
primam probationem respondetur disparimoribundum in ea perplexitate positum
tatemesse notoriam : quia in aliis sacra­
reprobari.
Ad primam confirmationem omittendo
mentis non est convenientia, nec obligatio
præmissas negamus consequentiam, quippe c^^r(lu
jabmittendi materiam dubiam formæ ad-

À
1

• ii

1

f

ί

if
β?,

I’·

C·.

374

Ad 2.

DE PŒN1TENTIA.

quæ nullum cum illis nexum, vel ordinem
habet. Nam in primis multa, quibus non
constituitur sacramentum peuitentiæ, illi
subduntur, et pro eo requiruntur, ut cons­
tat in peccatis certis : ergo eo, quod peccata
dubia subeant hanc determinationem ab
aliqua relatione rationis, quæ non intrat
compositionem sacramenti, minime se­
quitur peccata dubia non pertinere ad
sacramentum pœnitentiæ. nec illi subdi
debere. Præsertim cum hæc subjectionis
obligatio non oriatur ab illa ratione ra­
tionis, sed a malitia gravi, quam sub
dubietate latere prudenter formidamus.
Deinde, quod ordo objecti ad intellectum
sit rationis, nihil referi ad impediendum
vel necessitatem, vel valorem sacramenti :
exploratum namque est significationem
formalem verborum etiam esse respectum
rationis : et tamen sine significatione ver­
borum formæ veritas, et influentia sacra­
mentorum non salvaretur, ut explicuimus
tract. 22, de Sacramentis in gen. disp. 1,
a n. 12. Unde multo minus referre potest
pro valore sacramenti pœnitentiæ, in quo
sit, aut non relatio rationis : præsertim
cum talis ordo non sii materia remota, vel
proxima sacramenti, sed quaedam con­
ditio accidentalis inateri®. Et si confir­
matio aliquid valeret, eodem modo pro­
baret peccata certa esse non posse hujus
sacramenti materiam, quia peccatum de­
nominatur certum ex ordine objecti ad
intellectum, qui est respectus rationis ;
sicut esse dubium importat hujusmodi or­
dinem : consequens vero non tantum fal­
sum, sed ridiculum est.
Ad secundam confirmationem responde­
tur excessive etiam probare, nempe mor­
talia dubia non solum non debere confi­
teri, sed neque posse, ut ex ejus forma
deducitur. Id vero est contra communem
sententiam, et usum in Ecclesia minime
reprehensum, sed commendabilem. Con­
cessa itaque majori, neganda est minor :
cujus probatio dupliciter eliditur : primo,
quia in peccato dubio, de quo agimus, sem­
per adest aliqua certa malitia in specie,
et numero, licet dubitetur de ejus gravi­
tate : unde non deficit certa culpa, pro qua
pœna cena possit imponi. Secundo, quia
illa solum habet locum in tribunali fo­
rensi, ubi condemnatio est contra reum ;
secus autem in hoc pœnitentiali foro, ubi

satisfactio imposita acceptatur a pœnitenlo
voluntarie se accusante de peccatis dubiis,
et cedit in ejus medicinam, et commodum,
Præsertim cum pro peccato dubio semper
imponatur poenitentia minor, quam si foret
certum, et æquitas exposcit : unde nulla
committitur injustitia.
198. Arguitur quarto : quia non est oblMfife
gatio confitendi mortalia probabilia : ergo
non est obligatio confitendi mortalia dubia.
Antecedens constat ex supradictis n. 193,
et facile suadetur : quia licet quis proba­
biliter opinetur se peccasse mortaliter, si
tamen opinetur probabiliter oppositum,
potest huic secundæ opiniuni se accommo­
dare, immunemque proinde se censere ab
obligatione confitendi tale peccatum : quippe
licitum est sequi opinionem probabilem :
ergo non est obligatio confitendi mortalia
probabilia. Consequentia vero probat Caramuel discursu, quem vocat fortissimum,
et evidentissimum : nam longe plus est
cognoscere probabiliter peccatum mortale,
quod nunquam contingit absque gravi ali­
quo motivo illud fuisse morlale suadente;
quam dubitare præcise de gravitate pec­
cati, quod sæpe accidit vel sine motivo, vel
ex levissimo fundamento : ergo, si possu­
mus deponere peccata mortalia probabilia,
et excusari consequenter ab eorum confes­
sione; idem a fortiori dicendum est de
peccatis dubiis, nisi inconseqaenter aga­
mus.
Respondetur antecedens non esse uni-j^ia
versaliier verum, nec a nobis, et aliis 4 Arp·
«3
communem sententiam deferentibus ad­
mitti, nisi quando opinio dictans aliquid
non fuisse peccatum grave, est certe pro­
babilis, et multo probabilior, quam oppo­
sita : ubi enim opinio affirmans, et opinio
negans sunt æque probabiles, constituunt
propriissime intellectum in statu dubi­
tandi; et tunc est obligatio, quam asseri­
mus, confitendi mortalia dubia. Idemque
a fortiori dicendum est, ubi opinio negans
fuisse mortale est minus probabilis, quam
affirmans, ut loco citato explicuimus. In
hoc itaque sensu, concesso, aut distincto
antecedenti negamus consequentiam. Ad
cujus probationem respondetur, quod licet
in casu mortalis probabilis cesset aliquando
obligatio illud confitendi, non provenit ex
eo, quod quis probabiliter opinetur se pec­
casse; hinc enim potius obligandus foret ;
sed

ci- *

\

> « · 1 £> *

»

DISP. VIH, DUB. VI.

i
'
i
l
!
L
l
[
I
I

I
l

,
.
;

'

ted provenit ex eo, quod longe probabilius, I agere, perinde ac si excommunicatus non
esset, ut resolvit idem Andreas loco citato
el cerlo probabile est non fuisse peccatum
n. 208. Quod exemplum magis ad rem
mortale : quo dictamine occurrente, satis
prudenter deponitur dubium , et cessat
præsentem accedit, ut obligetur dubius de
obligatio illud explicandi in confessione.
gravitate peccati, recte quidem facere, conQue omnia aliter se habent in casu, quem
fitendo tale dubium; sed ad id tamen non
versamus, peccati dubii manentis in esse
teneri sed posse dubium contemnere.
dubii : nam tunc intellectus relinquitur
Ad replicam, sive argumentum,concessoanceps in æquilibrio. Unde consequitur,
antecedenti, negatur consequentia. Dispa- ment,
quod homo prudentissime timeat se esse
ritas est, quod nulla certa, et communis
in statu peccati‘mortalis, et quod non for­
vel sententia, vel consuetudo adstruat præmet prudens dictamen, quod se ab illo
ceptum satisfactionis erga proximum,
onere se expediat. Et ideo ne ulteriori pequando est dubium de justitia: e converso
riculo se exponat, vel agendi contra chariautem datur communis sententia simul
cum communi praxi fidelium affirmans
talem erga se, vel omittendi satisfactionem
præceptum confitendi, et satisfaciendi Deo
Deo læso debitam, tenetur pro utroque
quaerere certum remedium mediante con­
pro peccato, ubi dubium circa ejus gravitafessione sacramentali.
tem occurrit. Potestque ista extrinseca, et
satis firma differentia revocari in ipsas re199. Sed instabis (et sit quintum argu’· mentum) nam licet habeamus præceptum
rum naturas, quia præceptum justitiæ erga
servandi squalitatem justitiae cum pro­
proximum est negativum, sive in negativo
primitus fundatur : obligamur enim ad
ximo, non obligamur ad ei satisfaciendum,
non offendendum proximum, et consequando, et quandiu dubitamus de injuria
quenter ad illi satisfaciendum, quatenus
illi a nobis illata : ergo quamvis detur
præceptum satisfaciendi Deo pro injuriis,
satisfactio necessaria est, ne læsio, aut inquas ei irrogamus, et procurandi cum ipso | æqualitas duret : quocirca ubi, et quando
pacem, et amicitiam, non obligamur ad
de læsione proximi nobis non constat, sed
dubia est. non obligamur ei satisfacere.
talem satisfactionem et ad suscipiendum
pro ea sacramentum pœnitentiæ. quando
Præceptum vero poenitendi, et confitendi,
non est certum nos Deum offendisse, sed
sive procurandi amicitiam cum Deo est
manet dubium de offensa commissa.
positivum, atque obligans per se tam ob
Codr- Confirmatur ab exemplo similium duutilitatem propriam, quam ob subjectiobiorum in aliis rebus : nam satis generale
nem Deo debitam. Unde tenemur id ita
procurare, ut judicare prudenter possimus
est non consurgere obligationem ex dubio,
illud obtinuisse, vel saltem fecisse, quod
quæ daretur plane, si res esset certa : ergo
idem dici debet in casu dubii circa gravi­
pro ipso obtinendo ex parte nostri desidetatem peccati, ut paritatis ratio concludere
ralur. Hoc autem judicium nou componitur cum peccato mortali dubio, quin illud
videtur. Antecedens constat : tum in voto,
de quo, si quis dubitat, non obligatur ad
confiteamur, ut dubium : quod est remerem promissam. Tum etiam, in dubio an
dium securissimum, et nobis non admocasus sit reservatus, nam eo stante non
dum grave.
obligatur pœnitens superiorem adire pro
Ad confirmationem satis constat ex dic-A<lcou.
peccati absolutione. Tum præterea, quia si
tis, tam immediate, quam supra : nam in11^'^0·
quisincidat in dubium juris, vel facti, an
dubio de peccato mortali, et in obligatione
irregularitatem incurrerit, non debet ut
illud confitendi occurrunt speciales ratiou·»irregularem se gerere, ut resolvit N. An­
nes, ut hanc adstruamus, quas non reperidreas, tract. 10 de Censuris, cap. 2, quæst.
mus in aliis dubiis. In isto namque stat
16, η. 211. Tum denique, ut alia omitta­
possessio pro præcepto confitendi, ut satis
mus, si quis dubitat, an sit excommunica­
evincunt communis sententia Doctorum, et
nonminuscomrnunisfidcliuni praxis.-aliunns, quamvis consultissimum sit, quod
de illa obligatio non debet reputari oneprocuret absolutionem saltem sub condi­
rosa dubitanti, sed favorabilis, et mullum
tione: nihilominus non conatur se ut exconferens ad ejus commodum. Quæ motiva
communicatum gerere, nec petere absolulionem, sed postea contra dubietatem j curn in aliis dubiis communiter nonoccur-

I

I

Π5

T

!

IjP
Jfl
,»· ‘'Ifi
'i»

U.U.jS
:i ' '1

· '·!■
n
’Ί
· ·
.ii
H
.
$
o JI
»ΒΒ|Ι
"'Γ

■ ■ " 3
.Vtv.Bffl
;.‘V ,·.'3
•^.■■>3
■ i ■·]
9HB
':i ?
jMHM
gSdji
wKsl

■•..Uil

■'N?·'*·
'

::ηί
;Η

37ΰ

··

DE PŒNITENTIA.

rant.mirum non est. si in eisdem obligatio
ad determinatum onusaliquod non consurgat.Omisso itaque antecedenti negamus con­
sequentiam ob assignatam disparitatem,
et supra n. 192 magis elucidatam. I nde
s upervacaneum apparet occurrere probatio­
nibus antecedentis.quod omittimus, et conce­
dimus cerificari frequenter.Sed tamen respondemnsad primam, unumquemque esse
in possessione suæ libera? voluntatis : unde
nisi constet illam ligatam fuissevoto, nemo
lenelur ad rem, de qua dubitat, an fuerit
voto promissa. Ad secundam similiter,
quod fideles sunt in possessione confitendi
sua peccata legitimo confessario, hoc est.
sacerdoti ad id approbate, et exposito cum
jurisdictione ordinaria, ve! delegata: quare
huic omnia sua peccata confiteri legitime
valet, quamdiu non constat superiores eo­
rum aliqua sibi reservasse : nec oppositum
in dubio præsumendum est : pr.osertim
cum reservatio sit odiosa t.im pcenitentibus. quam confessariis. Ad tertiam eodem
modo, quod nemo privandus est jure gene­
raliter omnibus conveniente ad sacros or­
dines, et proprios illorum actus, nisi oppo­
situm probetur : unde in casu dubii non
est præsumendnm irregularis, nisi in
aliquo casu oppositum determinetur in
jure: maxime cum hæc etiam inhabilitas
sit odiosa, et extendi non debeat ad casus
non expressos. Similiter diluitur ultima,
quia fideles in se habent el in possessione
sunt communicandi cum aliis in sacris, in
orationibus, et sacramentorum usu, nec
his absque sua culpa privari debent ; atque
ideo, ubi est dubium, non obligantur se ut
excommunicatos gerere, sed utuntur licite
jure suo. Unde tandem constat ad augmen­
tum difficultatis : nam qui semel incidit in
dubium rationabile, et prudentiale (quod
solum est subjectum praesentis quæstionis)
quandiu illud conservat ob carentiam moti vi ad illud deponendum, retinet tale pec­
catum in conscientia, atque ideo manet sub
obligatione adimplendi praeceptum gene­
rale manifestandi in confessione omnia
mortalia, quorum conscientiam habet certa,
ut certa, et dubia, ut dubia, sicut fusius in
superioribus explicatum est.

Qu.ïsIîuucuIt

appendices,et enrum restduho.

200. Superest, ut alias leviores ex eadem I(Asj>
radice provenientes decidamus difficultates. i.
Et in primis illa occurrit, quomodo se ge­
rere debet pœnitens, qui tam de facto,quam
de jure esi dubius, an admiserit mortale?
Multoties contingit quem esse certum de
facto, dubium autem de jure, quia scit se
.fecisse aliquod peccaminosum, et re ipsa
peccasse saltem venialiler ; sed dubitat, an
illud fuerit etiam mortale. Et in hoc casu
opus non habet adhibere aliam materiam
certiorem, utputa aliquod mortale certum,
et jam confessum : quia illud dubium, quod
confitetur, materiam certo sufficientem im­
portat, dummodo motivum, sub quo in dolendo. el proponendo procedit, se extendat
certo ad veniale peccatum, quod forte, el
majus commissum fuit. Sed si prudenter
timeat se solum habere dolorem, et pro­
positum erga mortalia, opus habebit adji­
cere aliquod mortale certum ex jam con­
fessis : aliter enim, periculo se exponit
peccandi ob carentiam dispositionis necessariæ pro sacramenti fructu, et valore.
Quod si nullum mortale certum habet,
quod submittat, id explicare debet, ut
absolvatur non absolute, sed sub condi­
tione. quod illud peccatum, de cujus gra­
vitate dubitat, fuerit mortale ; ne irritetur
sacramentum. Quae satis constant ex supradictis. At ubi dubium est non solum de
jure, sed etiam de facto (quod non raro
etiam contingit) ut cum quis dubitat non
solum de gravitate, sed de ipso etiam pec­
cato. abstrahendo a gravi, et levi. v. g. an
peccaverit, et data hac suppositione, an
peccaverit graviter : tunc necessarium est
omnino adjungere aliquod peccatum cer­
tum. ut cum Sanchez, et Suarez observat
N. Franciscuscap. 8, n. 50, punct. 3, quia
alias nulla adhiberetur certa confessionis
materia, et periculum esset nullum fa­
ciendi sacramentum. Quod si pcenitensnon
habeat alias mortale, et veniale subjicere
non audeat ob doloris erga illud incertitudinem. non est absolvendus de dubio
absolute, sed sub conditione; quod vere
fuerit mortale, ut proxime ob idem moti­
vum diximus.
Deinde dubitari potest, an quæ de pec­
cato

K

DISP. VIII, DUB. VI.
Cïl-IL
1

tea

calo mortal i dubio diximus in genere
applicandum sil speciebus peccati,et simi­
liter circumstantiis addentibus, seu mu­
tantibus speciem. V. g. scit aliquis se
peccasse mortaliter,sed ignorat, aut dubius
est, in qua specie furti, vel turpitudinis,
etc. Scit etiam concupivisse fcerninam, sed
dubitat an illa fuerit conjugata, vel soluta.
Et tenendum est cum communi sententia
obligari pœnitentem ad explicandum hæc
omnia in confessione. Nam eadem est ra­
tio confitendi sub dubio peccata dubia, el
confitendi certe, el absolute peccala certa.
Sed quando peccala mortalia sunt certa in
aliqua specie, et sic certo cognoscuntur,
opus est illa confiteri, el absolute, etsimililerquando certo occurruntcircumslantiæ
mutantes speciem peccati mortalis, debent
certo confiteri, ut patet ex dictis dub. 3,
§2 el § 4 ; ergo pariter quando de his om­
nibus adest dubium, cuncta illa in confes­
sione sub dubio explicari debent. Et plane
supposita præsentis, ac principalis hujus
quæstionis resolutione, nulla occurrit ratio
adtheologizandum in speciebus et circums­
tantiis peccati dubiis alio modo, ac in
ipso peccato dubio : nec occurrunt circa
hanc partem motiva, quæ objecta, et disso­
luta non relinquantur in his,quæ opposita
fuerunt contra nostram , el communem
assertionem.
201. Tertio dubitari potest ; an senten­
tia nobiscontrariasit probabilis. Affirmant
ejus patroni num. 125 relati. Quin ex de­
fensoribus sententiæ communis deferunt,
aut deferre videntur probabilitatem oppositæ.Ita in primis Tyrsus quando disp. 10,
sect. 3, n.’32 inquit : ergo licet a censuris
abstineam, quibus graves auctores oppo­
situm notant, huic sententiæ, ut probabi­
liori assentior : nam istud comparativum
supponit absolutam probabilitatem alte­
rius. El pro eodem dictamine Emmanuel
i Conceptione disp. 3, quæst. 6, n. 377 re­
fert Layman, Paulum, Amicum, et Carde­
nas, quibus ipse non obscure subscribit,
dum sententiam communem statuens ait :
sed probabilius longe respondeo affirma­
tive·, ubi probabilitatem et si longe infe­
riorem parti contrariæ relinquit. Qui vero
hanc partem mordicus, et expressius,
quam alii tuentur, noster est Antonius a
Spiritu Sancto, Lusitanus, disp. 5, sect. 2,
n.270 pro eadem resolutione præter rela-

tos addens Granados, Martinonum, et
Martinum a Sancto .Joseph. Et probatur :
Tum. quia talis sententia habet probabili­
tatem ab extrinseco ex auctoribus imme­
diate relatis eam asserentibus : tum, quia
habet etiam probabilitatem ab intrinseco
ex motivis salis verosimilibus, quæ § pro­
cedent. proposuimus. Habet igitur quidquid
requiritur, ut sit probabilis, et talis dica­
tur, et reputetur. Ita ratiocinantur; sed
cum Tyrso, et aliis sentimus : ne contra
decreta Alexandri VII et Innocentii XI et
Alexand. VIII procedamus.
202. Quarto, et major difficultas est, dubiam
utrum peccatum mortale confessum sub
dubio debeat illo cessante confiteri ut cer­
tum, quando videlicet certo cognoscitur
fuisse mortale ? Nam si vice versa, qui
confessus est aliquod mortale, ut dubium,
postea certo recognoscat non fuisse mor­
tale. ad nihil tenetur, ut bene observat
Lepe in Catec. Cathol. part. 4, cap. 8,sentent
num. 87, quia ex ilia subsequent! cogni- 4·
tione nullum in conscientia resultat gra­
vamen. Circa propositam autem difficul­
tatem sunt duæ sententiæ, et prima negal
obligationem confitendi dentio tale pecca­
tum. De qua inquit Tyrsus disp. 40. sect.5,
n. 47, Cardinalis de Lugo pro parte ne-Lug’1**
gante gravia conficit argumenta, licet non
audeat id absolute asserere ; ausus est
autem Leander disp. 5, quæst. 27. Eandem
docent Merolla tom. 1, disp. 3, cap. 8.^»^
dub. 2, Caramuel lib. 3 de conscientiæc/ram. '
dictam, fol. 391 et in Theolog. Fundam, y^f.
n. 1473, Franciscus Verde, aut ipse Cara-Ta^ur.
muel quæst. 12, § 2, Martinus à Sanctoooigad’
Joseph, lib. 1, tract. 8, num. 9, Vidal de Ferrant.
I’renitent. inquisit. 5, num. 33, Pellizarius^·’^05'
tom. 1, tract. 5, cap. 3, sect. 1, Tam buri-Kmman.
nus in Method, confess, lib. 2, cap. 1, § 4,tundam·
Carpensis tract 24, disp. 4, sect. 16, Basel's
de Conscientia lib. 4, cap. 18, Delgadillo
cap. 14,dub. 10,Tancredo disp. 6,quæst. 2,
N. Antonius disp. 5, quæst. 3, num. 296.
Denique Ferrantinus, Varricali, Sanctius,
Perez, et alii, quibus relatis subscribit
Emmanuel a Concept, disp. 3, quæst. 7,
n. 403. Commune illorum fundamentum
est, quod mortale dubium confessum ut
dubium, subjectum directe fuit clavibus
Ecclesiæ sub conditione, quod esset, et si­
militer directe remissum fuit per absolu­
tionem sacramentalem sub conditione,quæ

‘J

■

r

r· -

verificatur, ubi vere peccatum mortale
fixit : ergo quod postea ‘certo cognoscatur,
non inducit obligationem illud iterum ut
certum confitendi, siquidem supponitur
directe confessum, et directe absolutum sub
conditione, quæ tunc erat, et modo reco­
gnoscitur purificata. Idque declaratur
exemplo : nam si dubius de excommuni­
catione petat pro majori cautela, ac secu­
ritate absolutionem ab illa sub conditione,
quod excommunicationem incurrerit, et
talem absolutionem consequatur, licet
postea certo comperiat se censuram illam
incurrisse, non indiget nova absolutione ;
nam prior data fuit sub conditione, quæ
verificata jam est.
Prrt-Li· 203. Contraria tamen sententia est comsenh-nt mun*or> probabilior,et securior. Plurimos
G»r
Pr0
re^erl Oiana 3 par. résolut. 91 et
••iicti"' 6 part, tract. 6, Miscell. 35 et part. 10 reu'rden. ?0^ut· 10» Gallego tract, de conscientia du­
bia, dub. 20, dicens esse doctrinam com­
munem. Lugo disp. 16, sect. 14, η. 585,
dicens esse communem sensum Doctorum,
Oviedo 1. 2, tract. 5, controv. 4, punct. 7,
dicens esse omnino certam. Dicastillo dub.
9, dub. 2, § 4, num. 141, dicens opposi­
tum esse inauditum in Ecclesia Dei. Car­
denas in selectis, disp. 51, cap. 2, istam
esse certam, et indubitatam sententiam.
Sjidiez Tyrsus jam citatus n. 48, dicens esse senfrado, 'tentiam communem; unde supervacaneum
Gibnei. est alios ejus patronos in particulari re­
ferre. Videantur tamen Sanchez in Deca­
logo lib. l,cap. 10, n 69, Prado quæst.
84, dub. 4, §7,Lepe ubi supra supra n.30
et N. Gabriel a S. Vincentio dis. 8, quæst.
4, qui rem late, et docte discussit.
Bdtio.
Sed insuper probatur urgenii satis mo­
tivo desumpto ex Concil. Trident, sess. 11,
cap. 5, ubi docens necessitatem integritatis
confessionis, et quod subinde pœnitens de­
beat diligenter conscientiam discutere, et
omnia peccata tam in specie, quam in nu­
mero, et circumstantiis speciem mutan­
tibus, quantum fieri potest, in memoriam ·
revocare ; duas assignat hujus necessitatis
rationes, sive radices : tum quia internum
istud pœnitentiæ judicium nequit, non co­
gnita causa, convenienter exerceri : tum
quiaæquitasin injungendis satisfactionibus
tam poenalibus, quam medicinalibus aliter
observari non possit, ut constat ex fu­
sius dictis num. 188. Hæc autem omnia

militant etiam in casu praesenti, quod quis
confessus fuerit mortale ut dubium, et post
certo cognoscat fuisse mortale : nam prius
non fuit causa certo cognita, sed mansit in
dubio : postea vero potest certo cognosci:
prius ob incertitudinem non est injuncta
debita pœnitentia ; sed cognita postea
culpa, potest conveniens pœnitentia, tam
pro puniendo, quam pro medendo appli­
cari. Ergo in prædicto casu debet pœnitens
confiteri peccatum, quod certo cognoscit
mortale. I nde non pauci merito observant
differentiam inter mortale dubium, et
idem mortale certum, esse moraliter spe­
cificam in ordine ad confessionem : quia
variat gravissime statum causæ, et judi­
cium confessarii. Quare sicut qui confessus
est aliquod mortale putans, tunc et dicens
fuisse talis speciei, si postea certo cognoscat
fuisse alterius, tenetur hoc posterius con­
fiteri : aliter enim sua peccata in specienon
confiteretur ; sic etiam qui confessus fuit
mortale ut dubium, si postea deprehendat
esse certum, debet illud snb, et cum illa
certitudine confiteri.
Confirmatur, et explicatur amplius :
Nam, si quis commisit aliquod peccatum,
quod cum confiteretur, putavit, aut proba­
biliter censuit esse veniale, et postea certo
recognovit fuisse mortale, debet ilium pec­
catum iterum confiteri, ut mortale : ergo
idem dicendum est, ubi confessus peccatum
ut mortale dubium, postea recognoscit
fuisse mortale certum. Consequentia patet
tum a paritate : tum ex eo, quod confitens mortale dubium, non aliam malitiam
sub eo dubio determinat quam mortali, et
veniali communem, quæ subinde non est
determinate gravis : ergo sicut sub confes­
sione venialis non comprehenditur pecca­
tum mortale, quod postea tale cognoscitur:
et propterea debet ut mortale confiteri : sic
etiam sub expressione mortalis dubii non
comprehenditur morlale certum ·, et ideo
debet in confessione sub expressione certi
explicari. Tum insuper nam ideo in casu
antecedentis est necessaria secunda illius
peccati confessio, quia cognitio venialis, et
cognitio mortalis variant gravissime in
ordine ad confessionem judicium confes­
sarii, et impositionem pœnitentiæ pœnitentis, et præservantis ; sed eadem gravis­
sima variatio occurrit inter cognitionem
mortalis dubii, et cognitionem mortalis
certi

DISP. VIII, DUB. VI.

I

certi, ut facile, et ob eadem motiva consi­
deranti constabit : ergo idem in casu con­
sequentis dicendum est. Antecedens vero
constat : quia peccatum mortale cognitum
est materia necessaria confessionis, et ut
materia gravis debet necessario explicari,
quod non potuit fieri, ubi prius credebatur
determinate veniale : ergo postea ut mor­
tale, et quod fuit mortale, confiteri debet,
,αιπι. 20-1. Ad fundamentum autem contrariæ
sententiæ respondetur concesso antecedenti, negando consequentiam, quæ ex illo
' ’ non recte deducitur ; tum quia licet mortale
sub dubio fuerit directe confessum, et re­
missum, non fuit tamen sufficienter expli­
catum ; et ideo relinquitur obligatio expli­
candi ut certum, quando fuisse mortale
certo cognoscitur. Ut enim proxime dixi­
mus, est incomparabiliter diversum judi­
cium de peccato, de quo dubitatur an fuerit
mortale, vel tantum veniale ; et de peccato,
quod certissime cognoscitur mortale fuisse.
Quae diversitas fundat diversum omnino
modum judicandi in confessario tam in or­
dine ad punitionem culpae, quam in ordine
al remedium pcenitentis : quippe in nihilo
horum omnino congrue providetur, ubi
omnia aguntur sub dubio ; possunt autem
accurate disponi, ubi certo cognoscitur
gravitas peccati, et morbi. Tum quia hoc
sacramentale judicium ordinatur ad sen­
tentiam absolutam remittendi, vel reti­
nendi peccatum, sicut proportionabiliter
contingit in foro externo, et contentioso.
Ubi autem morlale sub dubio exponitur in
confessione ; judex, sive confessarius non
absolvit ab eo absolute, sed sub explicita,
aut implicita conditione, quod fuerit. Unde
quamvis purificetur conditio, si postea certo
deprehendatur fuisse mortale, opus est
illud absolute exponere, ut veniat absolute
in judicium, et de eo sententia absoluta
feratur. Sic plane in foro externo, si Petrus
accusaretur de homicidio, et causa hinc
inde cognita res maneret sub dubio, judex
non condemnaret Petrum ad pœnam pro
homicidio lege taxatam, sed ad aliam in­
feriorem, et arbitrariam, ubi ille ab ob­
jecto sibi crimine non plane manaret purgitus: injustum namque est pro culpis
dubiis injugere pœnam pro certis assigna­
tam, ut dicitur in cap. Grave 23, quæst. 3.
■"edsi post hæc accederent testes oculares,
elargumentairrefragabilia, quibus demons-

379

trative convinceretur Petrum fecisse ho­
micidium, non reputaretur absolute liber,
et immunis a subeundo iterum accusatio­
nem, et sententiam ; sed sisti -deberet, et
pro meritis condigna pœna in ultima, et
absoluta sententia puniri. Idemque in ma­
teria restitutionis, autalteriussatisfactionis
dicendum est. Sic igitur in materia prae­
senti, licet ubi mortale manet dubium,
sufïicit se de illo ut dubio accusare, et ac­
ceptare arbitrariam satisfactionem, et conditionate absolvi. Tamen ubi postea certo
constat mortale, debet iterum ad Tribunal
confessionis revocari, ut tanquam certum
ibi cognoscatur, et de illo absolutum ju­
dicium fiat, et absolute proferatur sententia:
quod prius factum non fuerat. Idque, ut
optime observavit Lepe loc. cit. num. 31,
non est obligare pœnitentem ad confiten­
dum bis id peccatum ; sed ad confiten­
dum duabus vicibus peccatum secundum
duos diversos status, quos habet in cons­
cientia. Quare peccatum confessum ut cer­
tum non debet iterum confiteri. Etpeccatum
dubium confessum ut dubium non debet
iterum confiteri quandiu status dubii invarialus perseverat. Sed ubi confessum ut
dubium transit ad statum certi, necessario
ut tale exponendum est : quia adest nota­
bilis novitas in conscientia pcenitentis, et
diversum omnino judicium in confessario.
Ex quibus patet ad exemplum, quo illud
fundamentum confirmabatur ; nam insti­
tutio sacramenti pœnitentiæ obligat ad
exponendum sacerdotibus, quantum fieri
valet omnia mortalia eo modo, quo possit
absolute de his censere : quod minime facit,
qui certo cognoscens fuisse mortale, quod
prius confessus fuerat ut dubium, illud
non confitetur ut certum. Sed id non pos­
tulat potestas tollendi censuras, quæ tota
pendet a dispositione Ecclesiæ : unde su­
blata ex quocumque titulo excommunica­
tione, absolute tollitur, usque dum super­
veniat novum crimen, cui adjaceat. Et id
dicendum est de dispensatione facta in
voto, sive dubio, sive certo, et in simili­
bus : nam semel facta tenet, et extinguit
simpliciter obligationem ; superveniat, aut
non diversa circa firmitatem voti notitia.
Sed absolutio peccati mortalis dubii cum
sit conditionata, relinquit locum sententiæ
absolutae, et obligationi illam subeundi,
ubi certo constiterit de gravitate peccati.

:Ί·Ρ

380

PhSi?.1?

i

■I

W|ι£
:υ J

R iyftv

*
CvL,

1

ri

*

Γ’-Ι

•

H

DE ΡΙΕΝΊΤΕΝΤΙΛ.

205. Occurrit tamen contra nostram resolationem communis, et difficilis objectio :
nam si quis confessus fuerit decem perjuria
plus minusve, si postea certo cognoscat
fuisse undecim, non tenetur privatim un­
decimum certo cognitum confiteri : ergo
pariter qui confessus est unum aliquod
mortaledubium. quamvis postea cerlocomperiat fuisse mortale, non obligatur confi­
teri illud ut certum. .Antecedens admisi­
mus, statuimusque supra num. 81, cum
satis communi sententia accedente etiam
frequenti fidelium usu. Consequentia vero
probatur: namqui confitetur decem perju­
ria plus minusve, per hocadditamentum non
explicat undecimum perjurium ut certum,
sed solum ut dubium, ut patet ex communi
concipiendi, et loquendi modo : et tamen
licet illud posteacertocognoscat non tenetur
ipsum confiteri, ut certum : ergo genera­
liter verum est, qui confessus est aliquod
mortale dubium non obligari ad confiten­
dum illud ut certum, quamvis postea cer­
tum fuisse deprehendat.
Confirm. iJonfirmatur, et explicatur : nam eadem
est ratio de illo perjurio incerto confesso
cum decem perjuriis certis, ac de ipso per­
jurio incerto confesso separatim, et independenter a decem certis : nec enim
apparet, quid diversum habeat ex conjunc­
tione, aut connolatione ad decem perjuria
certa, vel ex separatione ab illis : sed ubi
cum aliis conjungitur, tam sufficienter con­
fessioni, et absolutioni subjicitur, quod in
alia confessione ut certum exponi non de­
beat, quamvis certo cognoscatur: ergo idem
dicendum est quando per se. et solitarie
dicitur in confessione ut dubium, etsi postea
cognoscatur ut certum. Explicaturamplius:
^^'“■quia eadem etiam est ratio de peccato con­
fesso ut dubio ; sed numerus peccatorum
confessusutdubius’ el significatusuldubius
per illas voces plus minusve, non debet
postea explicari ut certus, quamvis certus
cognoscatur : ergo peccatum confessum, ut
dubium, licet postea cognoscatur certum,
non debet iterum ut cerium confiteri.
Quidam ex Auctoribus communi nostræ
resolutioni contrariis tantas, et adeo evi­
dentes vires huic objectioni deferunt, ut
affirment admissa sententia, quam admi­
simus, confitendi incertum numerum pec­
catorum sine obligatione ad confitendum
certum, ubi comperiatur, non posse nisi

inconsequentor negari idem dicendum esse
dp peccato dubio, licet postea certum co­
gnoscatur : quia est inter utrumque inso­
lubilis, et manifesta connexio. Quos ut
retunderet, Cardenassupra relatus asseruit,
quod, si datur tanta connexio inter unam,
el alteram sententiam, prior excusans per
eas particulas plus ini mis ce a manifestando
numerum determinatum postea certo co­
gnitum, est ab intrinseco improbabilis,
utpote, ex qua evidenter deducatur con­
sequens improbabile, quale ille censet,
quod peccatum mortale confessum, ut du­
bium nondebereconfiteri ut certum quando
certum fuisse cognoscitur. Quæ eum vidis­
set Emmanuel luco citato, n. -12-5, reposuit
eam resolutionem videri alrocem arrogan­
tiam, ne amplius dicam, etc. quia damnat
improbabilitatis sententiam communem.
Hoe autem zelum facile declinat Cardenas,
quia non loquitur absolute, sed ex suppo­
sitione, et ab inconvenienti, quod prior
sententia de numero incerto, cognito pos­
tea nt certo, non posset defendi, quin eo
ipso defenderetursecunda de peccato dubio,
cognito postea ut certo. In qua hypothesi
idem, et alii dicere non horrescerent :
quia longe verius est. et pra.xi Ecclesiæ. ac
doctrinae Tridentini conformius, quod qui
confessus est mortale ut dubium, et postea
comperit certum fuisse, tenetur illud con­
fiteri, ut certum, quam quod, qui dixit
numerum peccatorum sub illa incertitudine
decem plusminusve.excusetur a confessione
undecimi, quando undecim fuisse peccata
certo cognoscit. Et propterea si istæ due
sententiæ cohærere non possent : hæc
posterior potius quam illa negari deberet:
etsi improbabilitas ab intrinseco in earum
unam censuram caderet (quod non affir­
mamus. nec asseruit Cardenas), illi, quæ
pro antecedenti assumitur potius impinge­
retur, quam nostræ. Et hoc ipsum sensit
Dicasti Ilo disp. 9. dub. 2, § 4, num, 141.
dicens, quod propter efficax argumentum,
quo probatur esse eandem rationem de
peccato dubio, et de numero incerto, magis
rationi consonum existimat talem nume­
rum esse explicandum, si postea constat
certo, quantus determinate fuerit ille
numerus, vel saltem certo constat fuisse
majorem, quam dicere peccatum semel
confessum ut dubium, non debere ite­
rum ut certum explicari : id enim pos­
terius

'% V ·

?
i

DISP. VIII, DUB. Vi.

terius ed inauditum in Ecclesia Dei. Ideo
merito ipse Cardinalis de Lugo (qui magis
cani similitudinem inter unum, et alterum
casum usque ad exaggerationem expen­
derat) nen vult, ut ipse ait, in re morali
discedere a communi sensu, si postea certo
constat de numero. Sic inter se pugnant illi
Auctores, ul vim paritatis inter utrumque
casum elidant.
206. Sed tanta non est difficultas, ut nos
»· ia eas angustias impellat. Quare objectioni
respondetur concedendo antecedens, ut
concessimus loco citato, et negando conse­
quentiam. Disparitas est, quod in spectan­
tibus ad hoc sacramentum (cujus sicut, et
aliorum conditiones, non ex naturis re­
rum sed ex divina institutione, unde
ortum habent, desumi debent, et expli­
cari) non est rationibus metaphysicis,
nec ex similitudine, aut paritate meta­
physica ponderata procedimus, sed magis
ex attentione ad illius institutionem. Hæc
autem, ubi non habemus divinam revela­
tionem vel in scriptura expressam, vel per
Concilia explicatam, optime innotescit per
Ecclesiæ praxim, et consuetudinem, quæ
habet vim traditionis, et est optima legum
interpres. Videmus autem communem*
usum fidelium esse, quod, qui confitetur
juxla præscriptam formam decem perjuria
[lus minusve, licet postea certo cognoscat
fuisse undecim non obligari ad confessio­
nem novam undecimi ; et sic docent com­
muniter Theologi : e converso autem vide­
mus, quod qui confessus fuit aliquod pec­
catum, ul veniale, vel tamquam mortale
dubium, si postea comperiat fuisse certo
mortale, obligatur ad illud iterum ut tale
confitendum, et sic tradit communis Doctorumsenlentia : ergo præsumere debemus
rem ita se habere ex ipsa sacramenti insti­
tutione, et ulramque sententiam veram
esse. Quare ex una non debet altera impu­
gnari, aut e converso : cohaerent namque,
non quidem necessario ex natura rei, sed
ex Dei institutione, de qua nobis constat
per nsum Ecclesiæ el communem senten­
tiam Doctorum : omnes namque, aut fere
omnes sia luunt eum, qui confessus fuit se
fornicatum esse decem vel undecim vici­
bus, vel se fornicatum decem vicibus plus
minusve, licet postea ceno recognoscat un­
decimum peccatam, non obligari ad illud
deauoconfitendum, sed sufficienter com­

381

prehensam intelligi in priori confessione
sub illa dicendi formula : at iidem omnes,
aut fere ornnes affirmant eum, qui con­
fessus fuit aliquod peccatum ut veniale,
aut sub dubio mortalis, si postea cognos­
cat certo fuisse determinate mortale,
teneri ad illum iterum, ut mortale con­
fitendum : et similiter asserunt eum qui
confessus fuit se peccasse cum muliere,
sed non recordari an fuerit soluta, vel con­
jugata, teneri ad manifestandum postea
speciem adulterii, si recordetur fuisse
conjugatam, seque, quando peccavit, ad­
vertisse. Disparitas itaque inter casum
incertiludinis quantum ad numerum pec­
catorum ejusdem speciei, et casum incertitudinis quantum ad conditionem, sive
speciem peccatorum, ut quod fuerit mor­
tale, quod sub dubio erat veniale, et quod
fuerit adulterium, quod sub dubio erat
simplex fornicatio; revocanda est in divi­
nam institutionem. Et ea sola disparitate
dissolvuntur omnes similitudines, et æqualitatis rationes, quæ in objectione, et ejus
confirma-tionibus expendentur : nam con­
tra omnes stat opposita Dei institutio.
Si autem ulterius progressi velimus as­
signare rationem congruentem hujus di­
versae institutionis, ea plane desumitur ex
nostro fundamento proposito num. 203,
attendente ad finem confessionis in mani­
festatione peccatorum. Ordinatur enim
praecipue, ut sacerdos, quantum fert hu­
manae cogitationis fragilitas, cognoscat
causam, sive statum pœnitentis, ut ratio­
nabilem poenitentiam pro culpis imponat,
et opportunam pro qualitate morborum,
et periculorum medicinam adhibeat. Pro
hujusmodi autem fine plurimum refert
cognoscere peccati quidditatem, et condi­
tionem, v. g. quod non fuerit tantum ve­
niale, sed certo mortale : quod non fuerit
præcise fornicatio, sed adulterium, aut
sacrilegium : ab his namque perpenditur
gravitas morbi, et necessitas remedii. Sed
in ordine ad praedictum finem non admo­
dum interest exacta omnino dinumeratio
peccatorum intra eandem speciem : quia
vel ad imponendam satisfactionem, vel ad
consulendum de medicina, parum, aut fere
nihil variat, quod quis commiserit unum
perjurium supra decem, vel non commi­
serit nisi decem tantum, ut ex se liquet, el
facile consideranti constabit. Ah hac itaque

I

382

DE PŒNITENTIA.

radice habuit ortum communis praxis di­
vinæ institutionis declarativa, quod nu­
merus peccatorum possit, et soleat expli­
cari cum aliqua indelerminatione, ubi
certus numerus non occurrit .· et quod pos­
tea opus non sit excessum denuo confiteri,
quamvis certo cognoscatur ; dummodo
excessus sit modicus, et leviter varians ju­
dicium confessorii in ordine ad finem
relatum. E converso autem, quando pec­
catum confessum est ut veniale, vel ut
dubium mortale, si postea comperiatur
fuisse mortale certum, denuo ut tale con­
fiteri debeat, quia variatur notabiliter
status causa? in ordine ad judicium confessarii, et ad remedium pceni tent i consulen­
dam. Accessit pro eadem congruenti dif­
ferentia» ratione species peccatorum longe
facilius cognosci, quam eorum numerum
intra eandem speciem, præsertim ubi nu­
merus est cogitationum, aut verborum :
aliunde etiam facilius conservamus me­
moriam speciei, quam numeri, ut experi­
mento liquet. Quare congruum fuit, quod
homo obligaretur ad magis exactam mani­
festationem peccatorum quantum ad gra­
vitatem, et speciem, quam præcisequantum
ad numera intraspeciem. Et inde provenit,
quod sufficit numerum circiter, sive plus
minusve recensere bona fide, id est nullum
tacendo ex industria ; et quod, si aliquis
parvus excessusposteadeprehendatur. cen­
seatur prius confessus, et comprehensus,
ei opus non sit alia ejus confessione. Ce­
terum ubialiquissolum sub dubio confessus
fuit conditionem mortalis, aut aliquam
mortalis speciem, si illam certo postea
cognoscit, debet illam confiteri ut certam :
quia adest notabilis varietas in ordine ad
confessionis finem, ut satis constat ex dic­
tis; quin opus sit alia addere pro diluendo
in particulari, vel probationem consequentiæ in objectione, vel confirmationem, vel
ejus explicationem, aut difficultatis aug­
mentum. Nam hæc omnia innituntur pa­
ritati, ac similitudini inter peccatum mor­
tale dubium, et numerum peccatorum
mortalium incertum. Sed ea aequalitas
dissipata relinquitur ex praxi Ecclesiæ, ex
institutione Dei, et ex ipsis rerum naturis.
207. Ex dictis sequitur peccata mortalia,
quæ post diligentem discussionem me­
moriæ non occurrunt, et propterea non
explicantur, licet inculpabiliter, non ma­

nifestantur in confessione, si poslea iu
memoriam venerint, debere in confessione
manifestari. Contrarium hujus consectarii
docuit quidam Pater Capucinus Neapoli­
tanus. vir alias Religiosus, et doctus in
peculiari opusculo circa hoc punctum com­
posito : cui sententiæ, et aliqui alii sub­
scripserunt, et eam proponit .Murcia etiam
Capucinus lib. 2 disquisit. moralium,
disp. 4, résolut. 25. Fundamentum eorum
procedebat ex principiis alias certis, sed
perperam explicatis, et applicatis : nam
ad integritatem formalem confessionis, etM2i»
ut sacramentum pœnitentiæ causet suum
effectum, non requiritur, quod omnia
mortalia reipsa confiteantur : contingi!
namque frequenter plura inculpabiliter
omitti, vel propter ignorantiam, vel propier oblivionem, vel ob instantem neces­
sitatem ex ingruentia morris aut notabilis
alicujus periculi. Aliunde vero non remit­
titur unum aliquod mortale, quin remit­
tantur omnia et impossibile est oppositum
contingere, ut ex proposito ostendimus in
priori parte disp. 4, dub. 13, §3; ergo in
praedicto casu omnia peccata tam confessa,
quam non confessa remittuntur per sacra­
mentum pœnitentiæ. Ubi autem aliquod
peccatum per hoc sacramentum remittitur
opus non est illud eidem sacramento ite­
rum subjicere ; siquidem jam subjectum
est clavibus, quarum virtute, et non aliter
operatur hoc sacramentum : ergo peccata
mortalia in aliqua confessione invincibili­
ter oblita, ve! instante periculo non expli­
cata manent libera ab obligatione illa
postea in alia Confessione explicandi.
Sed falsitas hujus sententiæ colligiturFj;ii.
efficaciter ex hactenus dictis : nam morta- »*.
lia dubia cognita, et confessa ut talia, si «
postea cognoscantur ut certa debent ut
certa iterum confiteri : ergo pariter, eia
fortiori mortalia, quæ nullo modo cognita,
nec confessa sunt, debent ubi in memo­
riam veniunt, subjici clavibus Ecclesiæ
per expressam sui confessionem. Patet con­
sequentia : quia multo magis subjectum
clavibus Ecclesia? supponitur peccatam,
quod saltem sub dubio subjectum fuit,
quam peccatum omnino, licet inculpabili­
ter, omissum, quod nulla sui expressa
mentione subjectum est; ergo si confessum
ut dubium debet iterum subjici, ubi certo
cognoscitur ; multo magis peccatum in
confessione

DISP. VIII, DUR. VI.

confessione quoquo titulo, vel oblitum, vel
omissum debet postea confiteri, ubi ejus
J
recordamur, et non habemus urgens moI
livnm illud subjiciendi. Nec par est detiI
neri, aut alia expendere in profligando
sententiam adeo falsam, et periculosam :
nam damnata fuit inter alias a SS.AlexanI
dro VII, in Decreto sæpius allegato, el pro- ·
ί jws-posita num. 11, his verbis : « Peccata in
i
« confessione omissa, seu oblita ob instans
» periculum vitæ, aut ob aliam causam
«non tenemur in sequenti confessione
«exprimere. » Unde supervacaneum foret
aliis inediis uti ad ejus confutationem. Vi' rideatur tamen Emmanuel a Conceptione
‘disp. 3, quæst. 8, ubi ex Moya, et Cardewt
jm, nas bene observat prædictam sententiam
nonsolum post relatum decretum esse im­
probabilem, el scandalosam, sed etiam
ante illud nunquam potuisse probabilem
reputari. Et plane fundamentum, cui inni­
tebatur, falsum est, eliditurque concedendo
primum syllogismum, et negando mino­
rem subsumptam, ut evidenter falsam :
!
quia de jure divino est, quod omnia mor­
talia post baptismum commissa subjician­
tur directe clavibus Ecclesiæ in sacra;
mento pœnitentiæ per expressam eorum
confessionem, ubi fieri potest, ut ostendi­
mus contra hæreticos supra dub, 1, per
totum. Unde licet supponantur remissa
i alias, et per alium medium, v. g. per con[ trilionem, adhuc confitei i expresse debent:
i
neque enim remittuntur absque confes[ nonis, et pœnitentiæ voto, reducendo ad
execulionem tempore opportuno, nempe
ubi occasio adest confitendi expresse pec­
cata: ergo sicut ille, qui per contritionem
consecutus fuit remissionem omnium mor­
talium, tenetur nihilominus illa confiteri ;
el oppositum dicere foret hærelicum : sic
etiam ille, qui in sacramento pœnitentiæ
consequitur remissionem omnium morta­
lium, tam eorum, quæ in confessione ma­
nifestavit; quam illorum, quæob invincibi­
lem oblivionem, vél instans periculum,
ve! aliam justam causam non dixit, adhuc
manet sub obligatione illa explicandi in
confessione, cessantibus illis motivis. Quia
sicut in priori casu non fuprunt confessa,
cie etiam nec in secundo ; cnm tamen de
jure divino sit eorum expressa pro specie­
bas el individuis confessio , ubi fieri
i
valet, sicut loco citato latius expendimus.

■

383

208. Unde ulterius colligitur, quid dicendum de sententia, quam docent Vale-v»ier.
rus in differentia u Iri usque fori verbo Nul- uTètad.
litas, different. 5, Delgadillo de pcenit.cap.
19, dub. 13, et .Machado tom, 1, lib. 1,
part. 1, tract. 2, docum. 3, nempe, quod
peccata invincibiliter oblita in confessione,
dum pœnitens illorum postea recordatur,
possunt subjici, sive confiteri simplici sa­
cerdoti, et per ejus absolutionem sacramentaliter dimitti, quin opus sit illa ex­
ponere sacerdoti approbato, et habenti
jurisdictionem. In quam sententiam mul­
tum propendit relatus Murcia, quatenus
dicit peccata in confessione oblita manere
absoluta, sive remissa directe in sacra­
mento, in quo simul cum aliis expresse
confessis remittuntur, et motivum illorum
est, quod simplex sacerdos habet potesta­
tem Ordinis, et jurisdictionis (undecumque
ista illi conveniat, de quo disp. 12, num
68), ad absolvendum sicut a venialibus,sic
etiam a mortalibus in alia confessione re­
missis ; sed supponitur, quod peccata mor­
talia. per oblivionem in alia confessione
non explicata, fuerunt in eadem remissa
ad remissionem eorum, quæ penitens ex­
pressit : quia eorum remissio supponitur
fuisse directa ; siquidem sacerdos absolu­
tionem direxit ad omnia pœnitentis pec­
cata ; ergo peccata in confessione oblita
possunt confiteri simplici sacerdoti, et hic .
valet ab his sacramentaliter absolvere.
Ceterum hæcsententia est multum falsa. Vera
illamque improbabilem vocat Hozes in sem·
expositione primæ propositionis ex dam­
natis ab Innocentio XI. Et ostenditur
destruendo simul ejus motivum ; nam
sacerdos simplex solum potest absolvere
a materia non necessaria confessionis,
ut sunt venialia absoluta, et mortalia
jam confessa : sic etiam tradunt commu­
niter Doctores, et constat satis evidenter
ex Concil. Tridentino sess. 23, cap. 15, coneil.
derogatis quibusvis in contrarium privi-Tr,d·
legiis, et consuetudinibus ; sed peccata
invincibiliter oblita in priori confessione
sunt materia necessaria futuræ confessio­
nis : ergo non possunt submitti simplici
sacerdoti, nec hic valet super illa proferre
absolûtionem. Cetera constant, et minor in
qua poterat esse difficultas, ostenditur:
nam si peccata invincibiliter oblita in
priori confessione non essent materia ne-

.

ii

3S1

ίϊ

·.

DE ΡίΕΝΓΓΕΝΤΙΛ.

cessaria sequentis ; sequeretur, quod pec­
cata in confessione oblita non teneremur
in sequenti confessione exprimere : quippe
manifestum esi nos non obligari ad expri­
mendum materiam non necessariam, ut
ex terminis liquet : consequens autem est
falsum, et reprobatum a Sede Apostolica,
in propositione supra posita : « Peccata in
• confessione omissa, seu oblita ob instans
< periculum vit®, aut ob aliam causam
« non tenemur in sequenti confessione
o exprimere. » Ergo peccata in priori con­
fessione invincibiliter oblita sunt materia
necessaria futur® confessionis.
EveniEx quibus satis constat ad oppositum
νηάϊ' fundamentum. Sed insuper respondetur
w^piajorem solam verificari in potestate sa­
ti*. cerdolis in ordine ad materiam confessio­
nis non necessariam; quod non verifieatur
in casu præsenti. ut constat ex immediate
dictis. Qua^e sicut peccata prius remissa
per contritionem non possunt confiteri
simplici sacerdoti, sed omnino exponenda
sant sacerdoti approbato, et jurisdictio­
nem habenti ; quia licet prius remissa,
non tamen fuerant prius confessa : sic
etiam dicendum est de peccatis invincibi­
liter oblitis in confessione ; nam etsi re­
missa prius fuerint in confessione, non '
tamen confessa fuerunt ; et quilibet fidelis
tenetur peccata gravia legitime confiteri,
.cum valet. Minor etiam est falsa, quoad
secundam partem -.quia non contingit di­
recta remissio peccatorum in hoc sacra­
mento absque eorundem peccatorum con­
fessione : licet enim peccata oblita remit­
tantur simul cum confessis propter gene­
ralem omnium mortalium oppositionem
cum gratia sanctificante, vel in minimo
gradu communicata ; non tamen remittun­
tur directe, sed solum indirecte ad confes­
sionem, el remissionem aliorum. Sicut
etiam sacerdos absolvit ab omnibus pecca­
tis, sed cum distributione necessario ob
servanda: nam absolvit directe quidem a
peccatis sibi confessis, et quæ sunt mate­
ria cognita in eo sacramentali judicio : in­
directe vero ab omnibus, quæ ibi incul­
pabiliter latent : quippe cum terminus,
sive effectus absolutionis sit gratia justifi­
cans omnibus incompassibilis, cuncta sub­
duntur absolutioni, et remittuntur, quam­
vis cum differentia assignata. Sola vero,
in quæ absolutio directe cadit, reiinquun-

tur immunia ab obligatione tam nova·con­
fessionis, quam confessionis facienda» sa­
cerdoti approbato ; in ceteris autem alio
modo remissis permanet quantum ad con­
fessionem, el electionem confessuri i eadem
obligatio, ac si remissa non fuissent. Sicut
quandoque urgente necessitate contingit
remitti indirecte peccata reservata ad re­
missionem directam non reservatorum,sed
manet obligatio manifestandi suo tempore
reservata legitimo superiori, ad quem per­
tinet.
■209. Si autem inquiras, an qui in con­
fessione annua omisit per oblivionem
aliqua mortalia, quorum post factam illam
confessionem recordetur, teneatur illa statim confiteri, ut adimpleat Ecclesiæ præ­
ceptum, vel po-it illorum confessionem
differre, et in alium annum, vel tempus
remittere? Responsio constat ex dictis hac
eadem disp. num. 51. Etsi inquiras se­
cundo. quid censendum sit de sententia
Lugonis disp. 16, a num. 577, et Leandri
disp. 5, quæst. 72, affirmantium, quod
quando pœnitens intendit manifestare nu­
merum omnium peccatorum, et tamen ob
malam explicationem, et minorem dis­
tinctionem illum adæquale, et perfecte non
declarat, si tamen confessarius ex qualitate
personæ, et ex aliis circumstantiis suffi­
cienter intelligit. prædictum numerum eo
modo, quo pœnitens illum exponere desi­
derabat ; non est obligatus ad novam et
exactiorem peccatorum, quæ ipse non
explicuit.confessionem. Filguera exponen­
do propositionem proxime relatam condem­
natam ab Alexandro VII, dicit hujusmodi
opinionem, seu resolutionem multum adhærere illi propositioni damnatæ, atque
ideo quod damnata etiam præsumi possit.
Sed Lastra in qusdem propositionis expli­
catione censet eam sententiam fuisse in sua
probabilitate relictam. El hoc nobis appa­
ret probabilius : quia in tali causa judi­
cium factum est cum sufficienti causa»
cognitione tam ex parte pœnitentis inten­
dentis omnia mortalia manifestare, quam
ex parte confessarii cuncta comprehen­
dentis, atque retinentis directe, et absolu­
tionem dirigentis ad omnia licet non ex­
plicata. tamen per confessionem adjunctis
circumstantiis sufficienter intellecta. Secus
dicendum foret, si pœnitens non solum
male explicaret peccata, sed nec eorum
species

S

DISP. VIII, DUB.VIL

spates, el numerum intelligeret : tunc
enim, sicut illa non cognosceret, sic nec
ipsa confiteretur; atque ideo ubi eorum
postea recordaretur, deberet illa confiteri
juxta veram, el certam resolutionem supeperius traditam.

i

-yf.

385

cit, et nondum confessus fuit. Alia est for­
malis consistens in eo, quod confiteatur ex
prædictis peccatis cuncta, quæ hic, et nunc
potest, el debet, ita quod nullum subticeat
absque legitima excusatione, Quæ distinc­
tio magis ex dicendis constabit.

DUBIUM VII.
Qur integritas in confessione sacramentali
servari debeat ?

Confessionis integritas refertur ad ma­
teriam remotam sacramenti pœnitentiæ,
nempe ad peccata, quae absolutioni sub­
duntur, et de quibus hactenus egimus a
dub. 3, cum tribus sequentibus. Porro ex
prædictis, et alibi frequenter inculcatis
salis constat duplicem esse hujusmodi ma­
teriam nempe aliam sufficientem, et vo­
luntariam, aliam autem necessariam. Illa
consistit in peccatis, quæ possumus, non
tamen debemus, confiteri, quia vel non
cadunt absolute sub obligatione confessio­
nis, vel huic eorum obligationi jam satis­
factum est. uti comparantur peccata venia­
lia, el peccata mortalia prius rite confessa.
Hæc vero consistit in peccatis mortalibus
post baptismum commissis, et nondum
confessis ; haec enim tam ex præcepto Di­
vino,quam Ecclesiastico subjici debent Con­
fessioni sacramentali saltem in proposito,
et voto, ut satis constat ex dictis disp.præced. dub. 3, et in præs. dub. 1, et 2. Unde
liquet propositam modo difficultatem de
integritate confessionis locum tantum ha­
bere in materia ejus necessaria, secus au­
tem in præcise voluntaria, et sufficienti :
nam sicut hanc possumus omittere illam
absolute non confitendo, sic etiam possu­
mus in ejus confessione non observare in­
tegritatem, sed pro libito confiteri quaedam
venialia, et non omnia, et aliquod mortale
jamconfessum, suppressis aliis, ut ex se,
et communi sententia liquet. Est itaque
referendum præsens dubium ad integrita­
tem in confitendo materiam necessariam,
peccata scilicet mortalia post baptismum
admissa, et non confessa. Distinguunt au­
tem communiter Theologi duas in confes­
sione integritates. Nam alia est materialis
consistens in eo, quod quis confiteatur om­
nem maleriam proximeexplicatam, cuncta
videlicet mortalia,quæ post baptismum feSalmanl. Curs. Theolog. tom. XX.

Proponitur communis resolutio, et obvii ex
ea casus deciduntur.
210. Dicendum est pro sacramentali
Confessione requiri perse loquendo inte-m-sotagritatem materialem, per accidens autem,
et satis frequenter sufficere integritatem
formalem ; semper autem servandam esse
utramque quintum ad subjiciendum om­
nia mortalia clavibus Ecclesiae saltem in
proposito, et voto. Hæc conclusio est com­
munis inter Theologos, et sufficienter sua­
detur sola explicatione, quam adhibere
curabimus singulis ejus partibus. Prior
facile constat in prioribus quatuor hujus
disputationis dubiis, ubi statuimus hujus
Sacramenti materiam esse omnia mortalia
post baptismum commissa,et non confessa,
omnia, inquam, quantum ad species, nu­
merum, et circumstantias mutantes spe­
ciem .· ergo istorum omnium manifesta­
tio, sive integritas materialis requiritur
per se loquendo ad Confessionem sacra-Concit,
mentalem. Quod luculenter docet Cone.lri1·
Tridentinum, sess. 1-1, c. 5, ubi post præmissam institutionem hujus Sacramenti
per modum judicii, et curationis, quæconfessarii exercere debent, subjungit ; « Ex
« his colligitur oportere a pcenitentibus
« omnia peccata mortalia, quorum post di« ligentem sui discussionem conscientiam
« habent, in confessione recenseri, etiam
« si occultissima illa sint. » Et post pauca:
« Cum universa mortalia peccata etiam
« cogitationis homines irae filios, et Dei
« inimicos reddant, necessum est omnium
« etiam veniam cum aperta, et verecunda
« confessione a Deoquærere.Ilaquedumom« nia, quæ memoriæ occurrunt, peccata
« Christi fideles confiteri student, omnia
«divinæ misericordiae ignoscenda expo« nunt. Qui vero secus faciunt, et scienter
v aliqua retinent, nihil divinæ bonitati
« per sacerdotem remittendum propo
« nunt. j>

tu.
î
f

W

'··

4 ?

•w

I#

>>
£

H

»

•'M·
It e

••WJ

■

fc; Sis,

386

Explicatur amplius: nam confessarius in
C\Iio” h00 Sacramento gerit officium judicis, et
medici.ut docet Concilium loco citato. Neu­
trum autem munus potest perse loquendo
convenienter exerceri, absque integritate
materiali confessionis, sive quin pœnitens
sibi manifestet omnem materiam neces­
sariam confessionis. Unde Concilium ait
confessarios « judicium hoc cognita causa
«exercere non potuisse, neque aequitatem
« in poenis injungendis servare, si in ge« nere tantum, et non potius in specie, ac
■ sigillatim sua ipsi peccata déclarassent. »
Et infra: < Si enim erubescat ægrotus vul< nus medico detegere, quod ignorat, meα dicina non curat » Et hoc posterius fuse,
d.
et pulcherrime expendit D. 'Ihomas quæst.
9, supplem. art. 2, his verbis : « In medit cina corporali oportet, quod medicus non
< solum unum morbum, contra quem meα dicinam dare debet, cognoscat, sed etiam
« universaliter totam habitudinem ipsius
« infirmi : eo quod unus morbus ex ad­
junctione alterius aggravatur, et medi« cina, quæ uni morbo competeret, alteri
« nocumentum praestaret. Et similiter est
« in peccatis, quia unum aggravatur ex
« adjunctione alterius, et illud, quod uni
« peccato esset conveniens medicina, al< teri incentivum praestaret ·, cum quan« doque aliquis contrariis peccatis infectus
α sit ut Gregor, in Pastor, docet. Et ideo de
/ necessitate confessionis est, quod homo
« omnia peccata confiteatur, quæ in me« moria habet. Quod si non faciat, non est
« confessio, sed confessionis simulatio. »
Atque in eodem art. in responsione ad 2,
proponit aliud congruentiæ motivum, ut
confessio sacramentalis importet per se
loquendo hanc integritatem materialem,
sive manifestationem omnium nondum
confessorum, α Et praeterea sacerdos,
« inquit, confessionem audiens vicem Dei
« gerit : et ideo debet ei fieri hoc modo
« confessio, sicut fit Deo in contritione,
α Unde sicut non esset contritio, nisi quis
« de omnibus peccatis, quæ memoriae oc« eurrunt, contereretur, ita non esset con« fessio, nisi quis de omnibus, quæ memo« riæ occurrerint, confiteatur. « Unde ma­
gis fulcitur, et declaratur eadem assertio­
nis pars : nam præceptum confessionis
sacramentalis ex institutione Christi su­
brogatum est in lege Evangelica loco præMajor

»

♦>

DE PCENITENTIA.
cepti contritionis, quæ ab initio necessaria
fuit ad delendum peccata : ergo sicut hæc
non aliter illa delet, quam omnia detes­
tando sine exceptione, sic etiam sacramentalis confessio non aliter concurrit ai
delendum peccata, nisi cuncta manifes­
tando, et Ecclesiæ clavibus submittendo.
In quo non amplius immoramur, quia sa­
tis superque constat ex alibi dictis, tum in
priori parte disp. 4, dub. 2, ubi ostendi­
mus virtutem pænitentiæ habere vim de­
lendi omnia mortalia, nec unum posse
absque omnibus aliis remitti. Eadem au­
tem virtute gaudet in suo genere confessio
sacramentalis. Et modus, quo mortalia in
suo genere delet, est per modum accusa­
tionis, et manifestationis eorum : sic enim
a Christo instituta fuit: quare ad ejus in­
tegritatem pertinet per se loquendo, quod
pœnitens omnia manifestet, et de eis se
accuset, idque per se loquendo præslare
tenetur. Deinde disp. 7, a num. 78, osten­
dimus dolorem pro hoc Sacramento requi­
situm debere terminari ad omnia mortalia
in particulari, et proinde procedere sub
motivo universali omnia manifestante; nec
aliter, aut sub limitation motivo ad valo­
rem sacramenti sufficere : ergo pariter
sacramentalis confessio, quæ per prædic­
tum dolorem constituitur in esse accusa­
tionis, debet per se loquendo observare
eandem universalitatem, manifestando vi­
delicet omnia sine alicujus exceptione mor­
talia post baptismum commissa, et nondum
confessa, sive Ecclesiæ clavibus directe
subjecta.
211. Secunda etiam ejusdem resolutionis
pars, videlicet, quod per accidens, et satis
frequenter sufficit pro sacramentali con­
fessione integritas formalis, licet materia-Fs:S1
lis desit, facile declaratur, et suadetur:
nam integritas formalis in eo consistit,
quod quis, ubi confitetur, manifestet om­
nia mortalia, quæ potest, et debet ex non
hactenus confessis ; sed per accidens, el
frequenter contingit pœnitentem non
posse, ac subinde nec debere manifestare
in confessione omnia mortalia non con­
fessa, quæ post baptismum fecit ; ergo in
talibus circumstantiis non obligatur ad
materialem confessionis integritatem, sive
ad confitendum omnia mortalia sine ali­
cujus exceptione ; sed solum ad integrita­
tem formalem, sive ad confitendum tunc

illa

DISP. VIII, DUB. VII.

ilia præeiso, qu® lune potest, et debet.
Cetera constant, el minor in qua poterat
esse difficultas, etiam liquet : nam ut modo
omittamus plures casus infra proponendos,
illamquo evincentes, manifestum est ho­
minem multoties pati oblivionem inculpai
bilem aliquorum mortalium, quæ re ipsa
ί
post baptismum commisit, et nunquam
exposuit in confessione : quæ proinde
cum eam oblivionem patitur non potest,
!
nec debet in tali confessione manifestare,
quem casum expresse proponit Concil.
Tridenlinum ipso loco supra relato, in
>
quo docet necessitatem integritatis matei
rialis confessionis, ubi fieri valet : nam
suavitatem præcepti Divini, et Ecclesias­
tici circa hoc exponens, et ora haereticorum
_rj retundens, inquit: <tSed et impium estcon- < fessionem,quæ hac ratione fieri præcipi? lur,impossibilem dicere aut carnificinam
« illam conscientiarum appellare. Constat
i
«enim in Ecclesia nihil a pœnitentibus
:
«exigi, quam ut postquam quisque dili«gentius se excusserit, et conscientiæ suæ
•j sinus omnes, et latebras exploraverit,
I
-eapeccata confiteatur, quibus se DomiI
< num, et Deum suum mortaliter olfen< disse meminerit : reliqua autem peccata,
I
quæ diligenter cogitanti non occurrunt,
< in universum eadem confessione inclusa
I
«intelliguntur, pro quibus fideliter cum
I
» Propheta dicimus: Ab occultis meis
ΐ
munda me Domine. » Sicut autem hæc
impotentia excusat hominem ab integritate
materiali confessionis omnium re ipsa
peccatorum, sic etiam aliae excogitari va­
lent, de quibus statim, quæ ab eadem
excusent. Ratio vero hujus dispositionis
est a priori ipsa Christi Domini institutio,
qui ita voluit omnia mortalia post baptis­
mum commissa subjici clavibus Ecclesiæ,
ut nihilominus non praeceperit impossibi­
lia, utest recensere in confessione, quæ
homo ignorat per inculpabilem oblivio­
nem. Quod plane congruit, et suavi Dei
providenti®, et hominum imbecillitati, et
opportuno usui hujus remedii. Idque no­
tissimum est ab ipsa praxi totius Ecclesiæ,
communi sensu fidelium, et concordi sen­
tentia Theologorum ; quin opus sit pro .
adeo perspicua veritate alia fundamenta ·
i
adjicere.
i
Debet tamen sane intelligi, et aliquibus
i . moderationibus temperari, ne in pravum

I
!
I
•
;

detorquatur abusum. Cum enim præcep-Lltnîutum confessionis obliget per se ad materia-docu^n»
lem ejus integritatem, sive ad confiten­
dum omnia mortalia, quæ memoriæ
occurrunt post baptismum commissa, et
hactenus non confessa ; illi per se loquendo
standum sine exceptione est, nisi adsit
impotentia physica, vel moralis aliquod,
vel aliqua manifestandi. Ad quam impo­
tentiam, ut talem prudenter esse censea­
mus, non sufficit quælibet difficultas etiam
gravis, sed majus aliquid desideratur, ut
ex decisione casuum statim proponendo­
rum magis constabit. Rursus, qui habet
justam causam, quæ illam impotentiam
fundet, ad non confitendum aliquod pecca­
tum, debet alia omnia, in quibus ea causa
non occurrit, integre confiteri.Quin et ipso
aut de ipso peccato,quod tacet, debet dicere,
quantum non obstante ea causa valet :
atque ideo illud manifestare in genere
remoto, aut proximo, si inconveniens est
illud detegere in propria specie, ut pecca­
tum luxuriæ nullam hujus speciem deter­
minando : vel dicere tale peccatum quan­
tum ad consensum internum, suppri­
mendo opus externum : vel explicando
ejus substantiam præcise, et non expli­
cando circumstantiam, quamvis variet
speciem. Et quamvis Lugo disp. 16, num.Lojo.
528, de hoc dubitet, quia confessarius sta­
tim ab hoc confitendi modo excitabitur ad
inquirendum de circumstantia, aut de
specie infima peccati, quam si neget pœ­
nitens, exponitur periculo negandi pecca­
tum, quod fecit, aut confitendi, quod non
fecit ; scrupulus levis est, et facile propel­
lendus. Quoniam pœnitens vere confitetur
illud individuum genericum peccati, quod
vere admisit : et confessario ulteriora in­
quirenti submissa discretione respondebit
se exposuisse, quidquid debuit, et justam
causam habere ad interrogata non respon­
dendi : quod ipse confessarius, si prudens
est, vel ex ipso modo confitendi facile di­
gnoscet, et interrogationes atque suspi­
ciones in se præcidet, atque in pœnitente
non necessariam molestiam. Ab eadem
radice provenit hunc non posse subticere
apud confessariura peccatum, et deficere
in materiali confessionis integritate, quan­
do potest alium adire sine notabili incom­
modo, apud quem integre, ut per se debet,
confiteatur : quia in tali casu cessat ista

< ■
A

388

ί

ϊί

ii

DE PŒNITENTIA.

causa, ut peccatum subliceat apud alium.
Sufficiens autem excusans incommodum
censent satis communiter Auctores, si ad
confitendum cum alio opus foret aggredi
longum, aut laboriosum iter juxta condi­
tionem persons; si opus esset expeclare
per longum tempus alium confessarium,
præsertim ubi urgeret instans præceptum
annuæ confessionis, vel necessitas commu­
nicandi in Paschale, vel occasio lucrandi
in determinato die Jubilæum, vel denique
si ex dilatione confessionis juxta ordina­
riam pœnitentis consuetudinem sequeretur
aliqua nota in familia hæc observante.
Quanta vero censeatur nimia confitendi
dilatio, ut pro hac materia referat, non
possumus certa et uniformi regula dime­
tiri : plerumque enim desumenda est per
respectum ad varias personas, et eorum
statum. I nde in sacerdote solito quotidie
celebrare nun dubitamus sufficientem esse,
aut etiam nimiam dilationem ultra bi­
duum : unde non obligaretur ad servandam
materialem confessionis integritatem expectanlo ultra illud alium confessarium ;
sed posset illi confiteri, apud quem opus
haberet sublicere peccatum aliquod, ser­
vando pro tunc illam integritatem forma­
Ssaeu. lem. Videatur Suarez disp. 31. n. 13,
Lugf>.
Lugodisp. IB, n. 416, Aversa quæst. IO,
Λ versa.
Fraur. sect. 15, § Secundo ei potes!, N. Franciscus
de Eucharist, cap. 7. η. .‘.2, et de pœnilentia cap. 8, nu. 123.
Baiio.
212. Tertia denique assertionis pars,
nempe Utramque integritatem debere in
confessione servari saltem in proposito,
sive voto subjiciendi omnia peccata clavi bus
Ecclesiæ, liquet ex duabus præcedentibus.
Nam cum jure tam Divino, quam Ecclesiæ
teneamur omnia mortalia confiteri nullo
excepto, ut patet ex dictis pro prima ; et
aliquando occurrere vel impotentia, vel
jusla causa aliquod sublicendi, ut constat
ex dictis pro secunda ; consequens est, ut
vel in hoc casu debeat adesse in pœnitente
propositum, sive votura omnia explicite
confitendi, et subjiciendi clavibus lempore
opportuno, sive quam primum commode
potuerit, supplere defectum integritatis
materialis, et confiteri expresse. quod
Confirm, prælermissit. Confirmatur, et declaratur
exemplo : nam ita se habet, qui confilens
peccata, quæ potest, tacet aliquod pecca­
tum, quod tunc explicare non potest, aut

debet, sicut qui non habens copiam confessarii elicit contritionem ; sicut enim hic
consequitur justificationis gratiam, et om­
nium peccatorum remissionem ; sic etiam
iste consequitur .remissionem nou solum
peccatorum, quæ confitetur, sed etiam
ejus, quod rationabiliter tacet: neque
enim fieri valet, ut ex mortalibus unum
remittatur omnibus non remissis. Sed
licet quis per contritionem consequatur
remissionem omnium mortalium, nihilo­
minus id non contingit absque proposito,
sive volo confitendi omnia suo tempore,
et ideo ilio accedente debet omnia confiteri:
alias in præsenti providentia, justificare­
mur per contritionem independenler a
sacramento pœnitentiæ quod dicere esi
hæreticum. Lnde Concilium Tridentinumcw-.
sess. 11, cap. 5, docet: « Contritionemwα elsi aliquando charitate perfecta contin­
gat, hominemque l eo reconciliare, prius­
0 quam hoc sacramentum actu suscipiatur,
α ipsam nihilominus reconciliationem sine
α sacramenti voto iquod in illa includitur)
tf non esse adseribendam. » De quo late
diximus supra dub. 1, et locis in eo re­
latis. Ergo pariter, cum quis ex justa
causa dimidians confessionem, sive ali­
quod aut aliqua mortalia non explicans
consequitur omnium remissionem ; id non
contingit absque proposito, sive voto illa
explicite confitendi tempore opportuno, ad
idque illo superveniente obligatus manet.
In assignando autem hujusmodi tempos
variant Auctores.- nam Corduba in Summa^
quæst. 1. Henriquez lib. 2, de pçenitenlia
cap. 12, nu. 3, et quidam alii docent eum,
qui ex justa causa aliquod mortale sublicuit, debere illud confiteri quam primum
postea possit. Sed hoc generaliter non esi
verum : quia nec jure præcipitur, nec ei
ratione ad naturam, et institutionem hu­
jus sacramenti consequitur, et alias inducit
angustias non necessarias, ut palet in eo,
qui per contritionem justificatur, qui non
tenetur confiteri statim ac possit : quin nec
qui mortaliter peccat, tenetur statim ad
contritionem, ut oslendinus in priori ,
parte disp. 3, dub. 7, § 1. Ergo mullo mi- j
nus tenetur homo ad confitendum, ubi pri- I
mum valeat, illud mortale, quod in con- '
fessione ex jusla de causa non expressit,
sed tamen in ea deposuit simul cum aliis, i
quæ explicuit, et a quibus directe absolatus I

DISP, VIII, DUB. Vlf.

389

tus est. Diximus generaliter eam sen ten- I voluntaria ex pœnitentis devotione, vet
liant non esse veram : non enim negamus
arbitrio ;·, dummodo in illa non occurral
in aliquo speciali casu, et ob rationem
pristina necessitas, vel rationalis causa
specialem posse eam obligationem urgere,
subticendi sicut prius idem peccatum, ut
ut patet in sacerdote, qui sicut ubi cons­
forte contingeret, si non haberet nisi eun­
cias peccati mortalis, et non habens co­
dem confessarium. Nam si alius adsit,
piam confessorii, ubi debet celebrare,
cessentque motiva illud peccatum non
leneturad contritionem, et ad postea con­
declarandi, instat obligatio ipsum confi­
fitendum, quam primum valet, illud pec­
tendi cum aliis, quæ pœnitens vel ex obli­
catam ; sic etiam quando confessarium
gatione. vel ex libera voluntate confitetur,
habet, apud quem tamen opus sit aliquod
ut scilicet fiat satis præcepto Divino, et
mortale tacere, illudque confiions tacet,
Ecclesiastico obliganti per se ad integrita­
obligatur ad illud in alia confessione ma­
tem materialem, sive ad confessionem
nifestandum, quam primum queat, ut
omnium absque ullius exceptione. Ita Syl-sjke.q.
paritatis ratio satis evincit. Id vero non
vester verbo ('onfessio 1, num. 3, Sylvius^ζΓΓ
provenit ex aliqua obligatione omnibus
quæst. 9,Supplem. art. 5, quæst. 3, Navar-îjUgo,
pænilenlibus generali : sed ex speciali dis­
rus in Sum. cap. 2, num. 10, Lugo disp.nboa·
positione, et mandato Concilii Tridentini
15, n'. 1G5, Diana part. 3, tract. 4, résolut.
ii sacerdotibus injungentis sess. 13, cap. 7,
124, et alii frequenter.
illis verbis : α Quod a Christianis omnibus
213. Ex præmissa aut communi asser­
« etiam ab his sacerdotibus, quibus ex
tione hactenus explicata colligitur decisio
• officio incubuerit celebrare, perpetuo
plurium casuum, quorum multi sunt satis
i servandum esse decrevit, modo non
vulgares, ac faciles, et proinde statim, et
; desit illis copia confessoris. Quod si nesimul subjiciendi ; alii vero important
< cessilate urgente sacerdos absque prævia
majorem difficultatem, exiguntque accu­
j confessione celebraverit, quam primum
ratiorem discussionem, et eos propterea
iconfitealur. » Sotus in 4, dist. 18, q. 2,
seorsim in sequentibus proponemus. De
ar. 5, et Medina lib 1 Sum. c. 14, §41,
qua materia non pauca diximus supra
significant eum. qui juste subticuit in con­
dub. 2, § 6. agentes de causis excusantibus
fessione aliquod peccatum (sicut ex obli­
ab annua confessione. Sed supersunt alia
vione inculpabili posse contingere non est
magis specialia hic colligenda, et quæ ma­
dubiam) debere illud infra annum confi­
gis respiciunt obligationem integre confi­
teri, idque ex ipso præceplo annuæ confes­
tendi tam ex præcepto divino, quam ex
sionis. Sed nec istud placet : quoniam fieri
charitate, secundum quam tenetur homo
valel, quod pœnitens in ipsa annua con­
consulere propriæ saluti per medium con­
fessione per quam satisfacit Ecclesiæ præ­
fessionis integræ, vel non integræ ubi illa
cepto, tacuerit rationabiliter aliquod mor­
periclitatur, et alia media non occurrunt
tale, a quo indirecte absolutus est simul
securiora. Primo igitur infertur, quod
tam aliis expresse confessis, et directe re­
sicut inculpabilis oblivio alicujus
peccati
.
.
. Consecmortalis excusat ab ejus confessione, sic larium i
missis : in quo caso incredibile est Ecclesiam obligare ad aliam in eodem anno
etiam bona fides, et etiam opinio proba­
bilis, quibus aliquis sibi prudenter per­
confessionem pro solo illo peccato, quod
suadet. vel non peccasse mortaliter, vel se
justa de causa non fuit expressum, sive non
tale peccatum confessum fuisse; quia hæc
obligat ad confitendum illud mortale,
{equivalent quantum ad hoc naturali, et
qrod post peractam annuam confessionem
inculpabili oblivioni : quare defectus inte­
admittitur iutra eundem annum : quamvis
gritatis materialis in prædictis casibus non
non supponatur aliquo modo remissum,
oberit valori, et fructui confessionis. Sed
et subjectum clavibus, sicut in præsenti
ubi pœnitens postea comperiat se vel per
casa supponitur. Veriorem itaque, et om­
oblivionem, vel perbonam fidem, vel per
nino expeditam censemus illorum senten­
opinionem probabilem aliquod mortale non
tiam, qui docent pœnitentem in præmisso
fuisse confessum, tenebitur illud confiteri,
casu debere explicare illud peccatum in
ut constat ex late dictis dub. præcedent.
prima, quam faciat, confessione, sive sit
et quidem in prima confessione, in qua
•■'.nnnaexpræcepto Ecclesiæ, sive omnino
». · :

390

h

i

r

DE PCENITENTIA.

valeat sine incommodo illud manifestare,
ut immediate observavimus
aeeon- 214. Infertur secundo excusari pœniten,,ora· tem ab integritate materiali confessionis,
sive possealiquod vel aliqua mortalia hac­
tenus non confessa tacere propter impoten­
tiam physicam omnia manifestandi. Quæ
impotentia potest occurrere in primis ex
parte pœnitentis, ut cum gravi morbo, aut
vulnere, autaliopericulooppressusnon po­
test plura, quæ habet, peccata exprimere :
debet enim absolvi licet non integre confi­
teatur, ut satisfiat præcepto divino tunc
obliganti, et cui occurritur per confessio­
nem, licet per accidens, integram tamen
formaliter. Ad quam impotentiam redu­
citur impotentia linguæ, ut cum pœnitens
vel quia mutus, vel quia nimis balbutiens,
vel quia alieni idiomatis nequit omnia
peccata sua exponere, quia non propterea
privandus est confessionis fractu, nec
pœnitens ab ejus obligatione eximendus,
Nmrr. ut docent Navarrus, Lopez, Bonacina, Gra­
Lopez.
nados. Castro Palao. et alii communiter
Eoiac
Gracad. apud N. Franciscum cap. 8, punct. 5; dubi­
Castro.
Franc. tant autem, an sic impeditus teneatur
ad integritatem, et exactam sui peccatorum
confessionem scripto, aliis nutibus adjunc­
tis, faciendam, si potest. Et multorum sen­
tentia est nullum vel ad integram, vel ad
dimidiatam confessionemexequendam me­
diante scriptura obligari : quia hæc ex sui
conditione est instrumentum publicum ,
multis periculis expositum, si deperdatur,
vel a confessario retineatur ; idque adver­
satur secreto, quod sacramentalis confessio
ex sua institutione exposcit. Ita senserunt
Cajetanus verbo Confessio, condit. 11,
Kavar?.’ Navarrus in Sum. cap. 21, nu.36, Henrivuhiob.
Villalobos, et alii apud Aversam
statim referendi. Sed veriorem putamus
contrariam sententiam affirmantem, quod
pœnitens tenetur ad confitendum per scrip­
tum si potest ; et non solum ad manifes­
tandum dimidiate peccata, sed etiam ad
integram, et exactam per se illorum con­
fessionem. Quia hoc medium non est admo­
dum difficile : et aliunde sufficiens cautela,
el securitas adhiberi potest ad concilian­
dum secretum confessioni debitum, ut si
ea peracta statim charta dilaceretur, aut
comburatur. Et sic docet D. Thom. in 4,
D Tb0· dist. 17, quæst. 3, art. 4, qnæstiunc. 3, ad
. 2, his verbis : « Dicendum, quod in eo, qui

DISP. VIII, DUB. VII.

usum linguæ non habet, sicut mutus, vel
qui alterius linguæ, sufficit, quod per
a scriptum, aut per nutum aut interpretem
a confiteatur ; quia non exigitur ab homine
« plusquam possit : quamvis homo non
a debeat baptismum accipere nisi in aqua,
« quia aqua est omnino ab exteriori, et
a nobis ab alio exhibetur : sed actus con­
u fessionis est a nobis, et ideo quando non
possumus uno modo, debemus secundum
« quod possumus, confiteri. » Idemqueso^
affirmant Petrus de Soto lect. 11, detœni·®^
tent. Sylvester verbo Confessio, num. 16 Sur·
Nugnus quæst. 9, art. 3, Suarez disp. 36,
sect. 6, Vasquez quæst. 91, art. 4, dub.
Major, Gabriel, Lugo, Becanus, et alii,Areis '
quibus relatis subscribit Aversa quæst. IQ,
sect. 4, § Quanto ille. Idem fere dicendum
est de confessione per interpretem, ubi
aliter fieri non posset, et alias non aliud
adesset medium ad salutem, ut si conscius
peccati mortalis, et constitutas in articulo
mortis, nullam secure in se recognosceret
contritionem, sed solam attritionem. Nam
licet homo ex præcepto Ecclesiæ non obli­
getur ad confessionem per interpretem,
sive ad ullam non secretam, ut constat ex
primitus proposito in cap. Omnis utriusque sexus (de quo late diximus dub. 2,)
ibi : a Teneatur solus sua peccata confiteri
« sacerdoti : » nihilominus ad id obli­
gatur in præmissis articulo, et angus­
tia tum ex præcepto divino, tum ex na­
turali charitatis præcepto erga se ipsum
procurando propriam salutem, per me­
dia possibilia . Unde sicut per se lo­
quendo non obligatur homo confiteri per
scriptam, et tamen aliquando ad id obli­
gatur, ubi aliter confiteri non potest ut
proxime diximus, sic etiam de confessione
per interpretem dicendum est. Sed illud
interest discriminis inter unum, et alium
casum, quod confessio per scriptam potest
esse simpliciter secreta inter pœnitentem,
et confessarium : unde provenit pœniten­
tem confitentem perscriptum debere omnia
peccata exponere, si potest, sed facta per
interpretem non est secreta saltem respectu
interpretis ; quare pœnitens deobligaretiU.a manifestatione omnium peccatorum
per medium adeo difficile, et cum propriifamæ dispendio. Unde non pauci putant
sufficere in tali casu confiteri aliqua ve­
nialia supra quæ caderet directe absolutio,

et simul indirecte excluderet omnia mor­
talia. Sed longe consultius est, et cense­
mus necessarium pœnitentem confiteri
aliquod mortale, vel in specie ex illis,
qua? minorem notam inducunt, vel saltem
ingenero manifestando se simpliciter pec­
catorem, el injustum coram Deo. Multum
namque dubitaremus de vera illius contri­
tione, qui in simili discrimine positus,
aliud renueret patefacere, quam delicate
aliquod leve et vel perfectis commune. Re­
colantur snpra dicta num. 69.
Deinde eadem impotentia physica con­
fitendi integre omnia peccata potest con­
currere, et ab integritate materiali excu
sare non in uno tantum pœnitente, sed in
mullis in eodem simul mortis articulo, aut
periculo constitutis, v. g. naufragii, lerremotus, incendii, aut praelii, et devastatio­
nis per inimicos, si unus, aut pauci pro
eorum confessionibus excipiendis, sacer­
dotes adsint. Nam ex una parte omnes
mortalis conscii tenentur eo articulo confi­
teri modo, quo possint : et ex alia parte
impossibile est, quod omnes integre inte­
gritate materiali confiteantur : ubi enim
sacerdos uni, aut aliquibus exactam con­
fessionem audiens adesset, alii sine reme­
dio confessionis perirent. Quare confessariusin tali casu audiens illos confitentes in
communi, et confuse eorum peccata, et
clamorem pro absolutione posset absque
ulteriori indagatione simul uno verbo ab­
solvere dicendo : Ego vos absolvo a peccatis
•:-*lastris, ut bene observant Sylvester loco
citato n 23, résolut. 74 et alii communiter.
Qui casus nec novusest, nec fidelium praxi,
et piorum approbatione destitutus. Nam
ul alia exempla omittamus, annis praete­
ritis (inquit Aversa qu. 10, sect. 5 in fine)
magna pietatis laude auditum est, erum­
pentibus e Vesuvio monte ingentibus flam­
mis et tota civitate Neapolis terremotibus
contremente, passim in viis, et templis
plurimos graviora sua peccata coram quo­
libet obvio sacerdote proclamasse, absolu­
tionem petendo. Quæ graviorum licet non
omnium (quia fieri non poterat) confessio
in signis erat veræ pœnitentiæ, et debitae
absolutionis demonstratio.
215. Infertur tertio non obligari pœnilenlem ad integritatem materialem, sed
pose aliquod, vel aliqua peccata tacere,
obi occurrit impotentia moralis omnia ma­

39)

nifestandi : quæ impotentia latius patet,
quam physica, quippe adest, quoties absque
gravi damno, et incommodo proprio, vel
alieno nequeunt omnia mortalia explicari.
Et ita resolvit communis sententia,Scotus,
Navarrus, Suarez, Henriquez, Coninchus,
Layman, Bonacina, et alii, quibus subseri-Suarez,’
bit N. Franciscus cap. 8, punct. 5, n. 119.conüjch;
Et incipiendo ab ipso pœnitente, wcu-^”·
satur ob hanc impotentiam quando non Franc,
potest confiteri secreto propter praesentiam
aliorum ibi simul concurrentium : nam ad
vitandum propriam apud illos infamiam
poterit dimidiare confessionem, manifes­
tando aliquod peccatum, et tacendo alia,
quæ ei graviorem notam valent inducere,
ut notat Aversa q. 10, sect. 15, § Tertius
casus. Excusatur etiam, ubi ex longa, et
usque ad finem perducta confessione, et
præsentia confessarii timet sibi gravem, et
contagiosum morbum, ut si confessarius sit
leprosus aut peste infectus. Quin etiam 3Iorbns
comaaliqui excusant infirmum, qui ob debili­ giosos,
tatem, vel dolorem capitis non posset sine etc.
magno labore, et damno sermonem pro­
trahere, aut summas hujus sustinere an­
gustias : posset namque absolvi post aliqua
audita, relinquendo alia pro opportuniori
occasione. Excusatur praeterea ubi cum
prudenti fundamento metuit confessarium
revelaturum esse aliquod peccatum, si
illud exponat : nam cum Christus insti­
tuerit hoc sacramentum sub altissimo si­
gilli secreto, potest licite pœnitens tacere
illud peccatum, quod timet fore revelan­
dum a confessario. Excusatur deinde, et
non absimili ratione, quando sibi timet
aliquod grave damnum temporale, v. g.
excitare contra se odium, et persecutio­
nem confessarii, ut si manifestet se occi­
disse patrem, aut fratrem ejus, vel confes­
sarius in hanc notitiam ducetur ex cir­
cumstantiis loci, temporis, aut aliis, cum
quibus aliquis confitetur homicidium. Et
ob eandem rationem, atque a fortiori ex­
cusatur, si timeat sibi aliquod grave dam­
num spirituale, utputa inducendum ad
turpia, vel alia flagitia, si confessario si­
milia a se commissa referat, et detegat.
Denique si pœnitens opus haberet cele­
brandi, vel communicandi neque id vitare
posset absque gravi sui nota, et infamia ;
aliunde vero opus habeat faciendi confes­
sionem multum prolixam aut forte gene-

.. ·*

i:

*

’ ■ S »· ■ '

et

i E JU* ’*

A fv i

392

DE PŒNITENTIA.

ralem plurium annorum, ob præcedenesset, unius peste infecti confessionem, ei
tium invaliditatem tunc depreherr»am,
deserendo omnes alios eodem ope spiri­
quam tamen facere non valet ub temporis,
tuali indigentes. Tum, quia si pœnitens,
et aiiarum circumstantiarum angustias :
vel sua experientia, vel aliorum fide digno­
in his itaque posito licitum erit facere con­
rum relatione prudenter timeat confessa­
fessionem dimidiatam, sive non integram
rium, si audi it peccata carnis, movendum
materialiter, confitendo illa peccata, quæ
fore in pravum consensum, vel sollicitatu­
tempus,et aliæ circumstantiæpermiserint,
rum ipsum prenitentem ; quamvis ipse agat
reliqua remittendo ad primam opportu­
securus, nihilominus posset tacere ratio­
nam pro omnibus occasionem, et ab obli­
nabiliter ejus generis peccata ob imminen­
gatione tunc confitendi saltem dimidiate,
tem ab opposito lapsum confessoris. Et
et secundum integritatem formalem non
quamvis aliqui id restringant ad casum,
excusatur, quamvis putet se habere perfec­
in quo ille haberetur ex sola fragilitate, et
tam in peccatis contritionem, ut minus
ubi pateretur scandalum quasi activum,
non vero si peccaret ex malitia ductus solo
Oraead recte significavit Granado controvers. 7.
disp. 5, sect. 3 : nam concesso, quod sic
scandalo positivo; non immerito Aversa
censeat, et vere eam contritionem habeat,
ubi proxime excludit hanc limitationem,
adhuc debet ante communionem præmit- I securum putans posse prenitentem tacere
tere confessionem eo modo, quo potest, I illud peccatum, quod relatum futurum sii
nempe dimidiatam, et integram formaliter, II causa ruinæ in confessariis. Tum, quia si
sive cum proposito alia omnia confitendi,
prenitens sit confessarius aliqui qui gracum possit. Videantur, quæ diximus tract.
vem culpam commisit sic audiendo alte­
23 de Euchar., disp. II, dub. 3, § 1, ubi
rius tertii confessionem, et hic, et nunc si
non pauca occurrunt ad hunc casum per­
suum defectum explicet, imminet pericu­
tinentia. An autem, qui in prædicto casu
lum revelandi illius tertii peccatum cum
habet reservata et non reservata possit
ejus praejudicio, aut qualibet violatione
hæc confessori inferiori exponere tacendo
sigilli ; minime debet, aut potest suum
illa, constat ex supradictis num. 70.
peccatum explicare, sed illud reservabit ad
Quod vero propter grave damnum alie­
aliud tempus, et confessariis, ubi possit
num (quæ est altera hujus corollarii pars),
sine illo periculo exponi. El idem dicen­
excusetur pœnitens a recensendo omnia
dum est,quoties pœnitensprudenter timet,
peccata, et possit aliqua omittere constat in
quod ex manifestatione sui peccati excita­
casibus sequentibus. Tum quia, si pœnitens
bitur confessarius ad odio habendum, el
sit peste infectus, vel alio morbo conta­ ’ persequendum aliquem tertium :namchagioso, et confessarius nequeat omnia pec­
ritas solum obligat ad præcavendum, et
cata absque manifesto periculo ejusdem
vitandum illud proximi detrimentum.
contagii audire; non est necessarium inte­
Unde plures colligunt, quod si ex relafione,
gram confessionem continuari, sed potest
quam prenitens faceret proprii peccati,
accelerari aliquibus,et multis peccatis tunc
confessarius veniat in notitiam alterius
omissis, aut non expressis, ut contra Martertii, videlicetcomplicisin eodem peccato,
chinum de Peste, part. 3, cap. 1 docent
cujus proinde pristinum bonum conceptum
za”ir Suarez, Zambrana, Diana, Granados, et
amittat ; prenitens poterit quin debebit
Diana. alii plures. quibus subscribit Aversa ubi
illud peccatum tacere ad vitandum pro­
Gratwd
Aversa.' proxime in casu 6 ; idque a fortiori verifiximi infamiam. Sed hoc tangit magis spe­
catur, et practicari debet, ubi ad excusan­
cialem difficultatem, quam seorsim § se­
dum a materiali confessionis integritate
quenti discutiemus.
concurrit non solum periculum corporale
216. Sed.descendamus ad opposita com-i-rt<
confessarii, sed etiam periculum spirituale
munis sententiæ corollaria, et infertur
aliorum pœnitentium. et peste laboran­
quarto, quod prenitens non excusatur ab
tium : nam pro eorum etiam confessioni­
explicando aliquod peccatum mortale, nec
bus audiendis, et salute procuranda debet
dici potest subire ex tali manifestatione
se sacerdos conservare, maxime in penuria
grave incommodum, aut damnum grave,
ministrorum. Contra quod faceret audiendo
si solum timeat acrem confessoris repre­
cum periculo contagii integram, si prolixa
hensionem. vel patiatur maximam con­
fusionem

DISP. VIH, DUB. VII.

;

:

fusionem, et pudorem in revelando aliquod
turpe, et enorme a se commissum, vel
amittat optimam existimationem apud
confessarium, quam hic prius de illo ha­
bebat, recognoscentem improbum, et gra­
vem peccatorem, quem ante pium, et sanc­
tum putabat. Nihil tamen horum, in
quibus aliqui magis torquentur, quam
quibusvis temporalibus suppliciis, excusat
pœnitentem a manifestatione peccati : quia
immediate, et per se consequuntur confes­
sionem, et sunt ei connexa, et illis non
obstantibus instituta, et præcepta est a
Christo Domino cum omnimoda per se
loquendo integritate materiali, ut constat
ex dictis n. 210, ubi non adest impotentia
physica, vel moralis ab extrinseco, et ei­
dem confessioni accidentaria, qualem in
procedentibus consectariis descripsimus.
Unde sic docent omnes quin ullum catho­
licum viderimus oppositum asserentem,
aut insinuantem. Plures tamen docent
modum vitandi eam confusionem, sive
non amittendi illam bonam existimatio­
nem, quam apud consuetum confessarium
habebat, ut indicavit Victoria num. 196
dicendo, non damnarem eum, qui semel
incidit in mortale, non solitus peccare, si
confiteatur alteri, ne perdat opinionem,
quam habet apud primum confessorem
suum, quod postea docuerunt Navarrus,
Henriquez, Suarez, Villalobos, Bonacina,
Diana, et alii plures, quibus relatis subs­
cribit Leander disp. 4, quæst. 11. Nec id
negamus, sed tamen monemus contingere
posse, ut ille modus confitendi apud di­
verses confessarios cum distributione, et
artificio insinuatis sit peccatum mortale, si
pœnitens ob eorum usum permaneat in
cccasione mortaliter peccandi, aut se expo­
nat periculo novum mortale admittendi,
ubi confessarius ipsum habitualiter guber­
nans non cognosceret ejus statum, et lap­
sam. Aliunde suspecta nobis ejus pcenilentia foret, cui tanta esset adhaesio propriae
opinioni, et existimationi, ut eo artificio
aleretur ad eludendum confessarium, prae­
sertim si ab eo honores, et alia commoda
temporalia expectaret. Unde Sylvester
verbo Confessio 1, qu. 6, notat cum Hostiensi non esse conveniens variari inconfessariis, sicut neque infirmos mutare medi­
cos. Et quamvis non afiirmet id ex genere,
et pro prædiclo fine esse mortale : obser-

393

vat tamen mortale esse ubi quis non esset
dispositus, et paratus dicere proprio confessario, si alium non haberet : sicut,
inquit, plerumque faciunt imperfectae mu­
lierculae, quæ volunt habere ad compla­
centiam unum confessorem, cui dicant
omnem veritatem de lascivis, et ad repu­
tationem unum timontum, et bonæ famæ, cui post confessionem cum primo
factam, dicant levia tantum : et talis hypo­
crisis posset esse mortalis.
217. Infertur quinto falsam, et minimeniaI
sustinendam esse opinionem illorum, qui
dixerunt in celebri aliquo festo, aut jubi­
laeo, ubi esset magnus pœnitentiam con­
cursus, et tempus non sufficeret ad inte­
gras singulorum confessiones, posse illas
dimidiari, sive fieri quoad aliqua peccata,
alia tacendo. Ita aliqui apud Coninchum
disp. 7, nu. 93. Id tamen nullo modo, ut
diximus, est admittendum, sed potias confessarii debent audire integras confes­
siones illorum, quos possint ceteros relin­
quendo ; quia integritas confessionis est de
jure divino, et obligat per se loquendo,
nisi excuset impotentia ex radicibus supra
assignatis: hujusmodi autem dici nequit
magnus concursus ex festo, aut jubilæo,
sed quilibet posset suam devotionem pro
confitendo in aliud tempus magis oppor­
tunum remittere ; et pluris attentis omni­
bus interest semel bene, et absque jubilæo
confiteri pbrfecte, hoc est, integre undequaque, quam pluries imperfecte pro ma­
gnis festivitatibus. Sed quid in præsenti
motivis aliis egemus, quamvis alia multa
possemus adjicere ? Res decisa est, et oppo­
sita illorum sententia proscripta a Sede
Apostolica in decreto SS. P. Innocentii XI,
damnantis diversas propositiones, qua­
rum 59 erat : « Licet sacramenlaliter ab­
<( solvere dimidiate tantum confessos ra­
« tione magni
concursus pœnitentium
ff qualis v. g. potest contingere in die ma-tioTmgnæ alicujus festivitatis, aut indulgen- Da,a·
« tiæ. »
218. Infertur sexto, quid dicendum sitI(!4t
ubi pœnitens habet peccata reservata, et
non reservata. Poterit ne cum confitetur
superiori sola reservata, absolvi ab illis,
et remitti ad confessarium ordinarium,
cui confiteatur non reservata, eorumque
absolutionem obtineat ? Aut vice versa,
quando confitetur confessario ex necessi-

.· t·
•P
/··■:

jL "Λ,

rv·

■T'-i

Ï*V

<3
•3
«V

•

-

T<!

■ Π

• i
·>·

'·
·

T 4’

\ris

•rj

ï'iîir ;

UI

394

Ί

G ··

DE PŒNITENTIA

tate, vel vitandi infamiam, vel satisfa­
ciendi annuo Ecclesiae præcepto, poterit
confiteri præcise peccata non reservata,
quæ illius jurisdictioni subduntur, tacendo
reservata, quorum absolutio ad superioÀKnrjntrem sPee,al ? Sunt non Pauci> QUI ‘u ulr0~
Ctjei. que casu affirment. In primo Cajetanus,
Nanrr Sotos. Navarrus, Gerson, et alii apud N.
Casini’ Eranciscum, cap. 8, punct. 5, num. 132.
Diaiu, Quod probant, tum ex usu Ecclesiæ Ro‘ b manæ, quorum pœnitentiarii auditis prae­
cise peccatis reservatis solent ab eis absol­
vere minime expectata aliorum non
reservatorum confessione : id vero minime
permitteretur, si non licet in tali casu
dimidiare confessiones. Tum, quia ex una
parte multum pertinet ad congruum Eccle­
siæ regimen, quod superiores sibi reser­
vant aliqua peccata ; et ex alia prædicti
superiores solent gravissimis occupationi­
bus impediri, ut non possint integras con­
fessiones ad ipsos cum reservatis acceden­
tium audire ; atque ideo auditis reservatis
possint ab eis absolvere, et pcenitentes
remittere ad confessari s inferiores, qui­
bus manifestent non reservata. In secundo
idem sentiunt Castro Palao, Diana, Busembaum.et alii apud N. Franciscain abi
proxime, et in tract, de Eucbar. disp. 7,
punct. 3, num. 30. Quorum ratio est, quod
ex una parte possit occurrere gravis neces­
sitas confitendi cum sacerdote inferiore,
quia non est aditus ad superiorem : et ex
alia inferior non habet potestatem absol­
vendi a reservatis : ergo pœnitens in eo
eventu satisfacit suæ obligationi confitendo
non reservata, et tacendo reservata. Præsertim. quia ex opposito fieret pœnitentem
notabiliter gravari, confitendo semel reser­
vata inferiori, et iterum superiori, a quo
solo illa directe remitti queunt.
Sed neutra dictarum sententiarum est
^rejici- vera> et ab bac ultima incipiendo, illam
,ΠΓ· jam rejecimus hac disputatione nu. 70. Et
oppositum statuimus cum multis, Sylvestro, Nugno, Ledesma. Navarro, et aliis ;
praesertim autem D. Thoma affirmante :
Ledesni. « quod etiam si sacerdos non possit ab
Nav^r.
« omnibus peccatis absolvere, tamen tena­
et
D Tho. it tur pœnitens ei omnia confiteri, ut quan« titatem totius culpæ cognoscat, ut de
e illis, de quibus non potest absolvere
« (utique directe) ad superiorem remittat.»
Quam sententiam esse communem dicit

Lugo, securiorem, et consulendam ; Filliucius apud N. Franciscum loco citato de
Eucharistia. Ratio deducta ex verbis D.
Thom. est, quod jure divino obligamur ad
confessionem per se loquendo integram
etiam materialiter, nisi excuset impotentia,
vel physica, vel moralis ob grave incom­
modum : istud non occurrit in eo, quod
pcenitens omnia sua peccata exponat con­
fessario inferiori, ut a non reservatis di­
recte, et a reservatis indirecte absolvatur.
Nam, si quod esset, utique illud adeundi
superiori, illique reservata manifestandi :
huic autem gravamini ipse voluntarie se
demisit, peccatum reservatum sibi cogni­
tum patrando. Nec ullum est inconveniens
in asserendo necessitatem utriusque mani­
festationis. ut n. 70 vidimus. Per quod
satis patet ad motivum oppositae opinionis.
Unde eodem motivo rejicitur prior sententia : quia cum præceptum confessionissew»obliget per se ad manifestationem omnium atkdb
peccatorum ; aliter namque confessarius 18r
nequit convenienter judicis, et medici mu­
nera obire ut saepius expendimus: ubiBitio.
superior sacramental iter excipit confes­
sionem peccatorum sibi reservatorum te­
netur etiam audire non reservata, et do
omn'bus cognoscere, et ab eis absolvere ;
nec valet pcenitentes dimidiate confessor
dimittere. Et ita contingit, et fieri debet,
sic docentibus Sylvestro, Victoria, Nugn.,gjlvg,
Suarez, Vasquez, Henriquez, Lugo, Bona-ne*·
cina N. Gabriele, et aliis plurimis ; quos
refert, et sequitur N. Franciscus loco citato.
nu. 135. Motiva vero contrariæ opinionis Lago,
facile diluuntur. Nam ad primum, nega-Gjbtki.
tur talis usus Ecclesiæ Romanæ : Sylvester
enim, qui fuit ejus pœnitentiarius, testa-ww
tur oppositum ; et Lugo, qui Romæ degebat
affirmat nullum modo manere talis con­
suetudinis vestigium. Quod autem stylus
Curiæ fert, est peccata reservata a praela­
tis, aut pœnitentiariis non audiri, ut
sacramentaiiter absolvantur ; sed ut subla­
ta censura, et reservatione remittantur
pcenitentes confessariis ordinariis, qui
eorum confessionem excipiant, et a cunctis
peccatis absolvant. Ad secundum dicendam fw3falso fingi tantam superiorum occupatio­
nem, ut potens audire peccata reservata,
nequeat audire non reservata. Si autem
tanta est, ut fingitur, audiat reservata
non sacramentaiiter, et elevet censuram,
sive

sive reservationem, committendo pcenitentem confessario inferiori, qui cuncta
peccata sacramentaiiter excipiat, ac ab eis
absolvat. Quod si fingatur superiorem nolle
ita se gerere, et aliunde pœnitentem pre­
mi urgenti necessitate confitendi ad vitan­
dum infamiam, casus est in quo occurrit
impotentia moralis explicandi omnia pec­
cata, qualem in pcenitente confitenle cum
sacerdote peste infecto, et in similibus su­
pra explicuimus. Lnde non diffitemur
posse tunc pœnitentem confiteri superiori
omnia reservatu, tacendo non reservata,
sed reservanda pro alia confessione cum
confessario ordinario, debito tempore facienda. Et sic tandem præter alios docent
ex nostris Gabriel a Sancto Vincentio,
' Antonius a Spiritu Sancto, Franciscus
Bonæ Spei, et eos referens Franciscus a
Jesu-Maria ubi supra num. 134.

I

i
i
:
i

I
I
I

I
j
i
I
;

I
!
I

|
1
I

>
j
j
•

§ n*
Specialis difficultas circa manifestationem
complicis in peccato.

219. Diximus num. 215, et exemplis
explicuimus posse pœnitentem subticere
illud peccatum, ex cujus confessione grave
incommodum sequitur imminens non tan­
tum pœnitenti, sed et suo complici cognito
per confessionem .- ut si futurum foret,
quod confessarius in cujus notitiam venit,
illum odio haberet, ac persequeretur, occasionemque sumeret inferendi damna,
quæ posset : tenemur namque jure naturali
vitare, cum possumus, hæc proximi nocu­
menta. Inter hæc autem computari videtur
ejus infamatio apud confessarium, quæ
plane sequitur revelationem complicis ; ut
si quis confiteatur se peccasse cum sorore,
quæ alias confessario nota sit, unde hic
apud se illam ut incesluosam, quod prius
nesciebat, contemnat. Unde dubium occurrit, utram pœnitens ad vitandum hoc proximi damnum possit, aut debeat subticere
illud peccatum, ex cujus confessione sacerdoscognoscit peccati complicem ? Procedilquedifficultas non attendendo ad alia
inconvenientia, sive incommoda, quasi
confessioni extrinseca. de quibus jam diximus ; sed attendendo præcise ad illud
inconveniens confessionis, quasi intrinse­
cum, illamque per se concomitans, ubi

complex revelatur, et in ministri notitiam
venit. Unde consequitur, quod secluso alio
damno,amittat apud confessarium æstimationis conceptum, quem prius habebat. EtSnpp<>si.
supponendum est pro majori casus urgen- no­
tia pœnitentem non posse adire alium con­
fessarium, cui sui peccati complex ignotus
sit : si enim possit, manifestum apparet
debere apud illum integre confiteri ; cum
ex una parte debeat confessionis integritas
observari, et ex alia non multum incom­
modum ex prædicta integritate, peccatique
explicatione sequalur. Quod non contingit,
ubi solum adest unus confessarius, qui, si
pœnitens suum peccatum exponat, nempe
cum sorore incestum, complicem evidenter
cognosceret, quia scit esse unicam pœni­
tentis sororem, et sibi alias satis notam.
Prima sententia docet pœnitentem in
præmisso non debere, nec posse licite ma­
nifestare illud peccatum ex cujus manifes­
tatione confessarius notitiam complicis ha­
biturus est. Ita Viguerius in Summa, cap.
16, § 4, versicuL 17, Innocentius, et Hostiensis in cap. Omnis utriusque sexus, Na-joan.
varrus cap. 7, num. 3 et 4, Joan, à Cruce,
quæst. 3, de pœnitent. dub. 5, conclusione LopezT
3, Marsilius, Rodriguez, Lopez. Villalobos, valent.
Valentia, Pitigianus, Faber, et alii apudp^·111·
Dianam 5 part, tract. 6, résolut. 49, et
Leandrum disp. 5, quæst. 69, et N. Fran­
ciscum c. 8, punct. 5, numer. 127, aliosque plures refert Dicastillo disp. 9, dub.
12, num. 892. Commune, et satis grave Fundam,
fundamentum illorum est, quod jure natu­
rali obligamur servare bonam famam
proximi, et non evertere illam aestimatio­
nem, in cujus possessione apud confessa­
rium est : contra quod ageret pœnitens,
qui manifestaret aliquod peccatum unde
confessarius duceretur in notitiam compli­
cis, et bonum, quem de illo habebat con­
ceptum exueret : quippe ita se gerendo
pœnitens grave nocumentum proximo in­
ferret. Nec satisfacit, quod Suarez disp.34, OfCurri.
de pœnitent. sect. 2, respondet, compli- tar
cem hoc ipso quod cum pœnitente pecca ve -E'3>,0Dl
rit, se subjecisse illius foro, nempe ipsius
confessioni. Nam, ut recte vidit Dicastillo
ubi proxime nu. 894, hæc responsio petit
principium : complexenim (esto seitasubjecerit. quod non est universaliter verum,
praesertim ubi complex non induxit ad pec­
catum, sed magis fuit inductus, aut etiam

ram·

I?

DE PŒNITENTIA.

396

>

1 '

compulsus) tamen non se subjecit, nisi
alter, pœnitens videlicet, teneatur explica­
re illud peccatum : et hoc ipsum est quod
d in disputationem venit Nec iterum diffi’ cultatem evacuat, quod idem Suarez res­
pondet pœnitentem uti jure suo, et com­
plicem se exposuisse, subjecisseque pericu­
lo, ut pœnitens prædicto jure utens illum,
illiusque peccatum confessario revelaret Id
namque dicere est non minus manifesta
petitio principii .· quippe id præcipue controvertitur, an pœnitens habeat jus infa­
mandi complicem apudeonfessarium reve­
lando culpam illius, quod si non habet,
consequens est complicem peccando non
se illi periculo subjecisse.
220. Sed longe verior, et communior est
opposita sententia affirmans pœnitentem
prætet- in prædicto casu posse, et debere manifesIur’ tare, quamvis confessarius inde acquirat
complicis notitiam. Ita D. Thom. in 4,dist.
16, quæst. 3, art. 2. quæstiunc, 5 : ubi in
corpore statuit circumstantias mutantes
speciem esse de necessitate in confessione
explicandas. Contra quod opponit ex prædictis circumstantiis aliquando innotescere
peccatum alicujus personæ : sed homo in
confessione debet se accusare, et non alte­
rum infamare : ergo non debemus tales
circumstantias in confessione aperire. Sed
v.Tho. respondet : * Ad quintum dicendum, quod
« homo in confessionedebet famam alterius
» custodire quantum potest ; sed suam con« scientiam magis purgare debet.Et ideo si
« circumstantia,quæ ducit in cognitionem
« personæ, sit de necessitate confessionis
« secundum regulam datam, tunc debet
« eam confiteri occultando personam, quan« tum potest. Si autem non sit de necessi« late confessionis, debet dimittere, ne
« peccatum alterius prodat. » In quibus
perspicue tradit, quod, quamvis debea­
mus conservare famam, sive non manifes­
tare ejus peccatum adhuc in confessione ;
nihilominus ubi non possumus manifestare,
quæ sunt de necessitate confessionis, per
se loquendo, v. g. circumstantiam incestus
variantem speciem, magis debemus pur­
gare conscientiam per ejus manifestatio­
nem. quam vitare proximi apud confessarium diffamationem : et ideo debet talem
circumstantiam exponere, occultando ta­
men quantum fieri valet, personam com­
plicis. Et similia tradit opusc. 12, quæst.

λ:

6 ; idem docent D. Bernardus in formula
honest® vit® dicendo : « De nullo prorsus ο. τι»
« sinistre loquaris,quantiimcumque sit vo­
it rum, vel manifestum,nisi in confessione,
« et ubi non potest aliter manifestari pecj catum tuum. » D. Bonavenlura in 4n.Be.
dist. 27, in 2 part. art. I, quæst. 3, et inj^
opusculo de modo confitendi cap. I,
Antoninus 3 part, titulo 54, cap. 19, § 11,sw
Alensis 4 part· quæst. 180, inemb. 4,?.^
art. 2, § 4, Durandus in 4, dist. 160, κι-ώ.
quæst. 4, Paludanus ibi quaist. 3, arl.^i
2, Sotus dist. 18, quæst. 2, art. 5, Ca-^jl·
jetanus x’erbo Confessio condit. 3, Syl-Melii
vester eodem verbo 1, quæst. 25, Ri-g^.
chardus, Major, Gabriel, Almainus, Car-^^·
thusianus, Medin. Petras à Solo, Henriq.T’ie».
Suar. Vasq. Toletus, Nugn. Reginaldus, &$*·
Sa, Coninchus, Onufrias, Basilius Pontius,
Coriolanus, Layman, Malderus, Ledesma, offrir
Lessius, Bonacina, Diana, Lugo. Hurtado,^.
Fagundez, Gone!. Armila, Victoria,Palaus,^’
N. Gabriel, N. Estephanus, N. Franciscuste
Bonæ Spei, N. Vibanus, et alii plurimi,
quos catervatim, ac glomeratos referunt, et^^t
sequuntur N. Franciscus cap 8, punct. 5,
num. 128, Leander disp. 5, quæst. 6, Di­
castillo loco citato num. 893, et alii adhuc
moderniores. Unde non immerito Henri­
quez lib. 2, de pœnit. cap. 9,nu. 6, testatur
hanc esse sententiam Sanctorum, Theo­
logorum, Jurisperitorum, et Summistarum.
Ejus autem fundamentumfexplosis aliis,
in quibus stabiliendis, et invicem diruen­
dis. atque infirmandis laborant juniores,ut
videri potest in Lugone, et Dicastillo)
eruitur ex vera.etsatis communiter recepta
doctrina D. Thom. 2, 2, quæst. 73, art. 2.
ubi ait : « Contingit quandoque, quod E4Ü0
« aliquis dicat aliqua verba,per quæ dirai« nuatur fama alicujus,non hoc intendens, Joans
IJ. Th
< sed aliquid aliud : hoc autem non est
« detrahere per se, et formaliter loquendo,
« sed solum materialiter, et quasi per acci< dens ; et siquidem verba, per quæ fama
« alterius diminuitur, proferat aliquis
« propter aliquod bonum vel necessarium,
« debitis circumstantiis observatis, non
a est peccatum, nec potest dici detractio.»
Ex quibus formatur ratio : nam ideo pœni­
tens non posset, et subinde nec deberet
confiteri illud peccatum, ex cujus manifes­
tatione confessarius cognosceret compli­
cem,

DISP. VIII, DUB. VII,

’
1

rem, quia illius peccati confessio in cis
circumstantiis esset peccatum ; sed non
est: ergo pœnitens potest, et debet in
prædictis circumstantiis manifestare pec­
catum, el nequit ab hoc capite se excusare
a materiali confessionis integritate. Proba­
tur minor : quia proferre verba, per quæ
fama alterius diminuitur, non id intendens, sed aliquod bonum, aut necessarium,
non est detractio, nec peccatum, ut tam
diserte aflirmat Angelicus Doctor. Et magis
convincitur ex his, quæ tradit in primo
argumento, et in ejus responsione.
Argumentum erat, quod nullus actus vir­
tutis est peccatum ; sed revelare aliquando
peccatum proximi, est quandoque actus
virtutis, ut cum aliquis fratris culpam
denuntiat, ejus emendationem intendens,
vel dum aliquis fratrem accusat propter
bonum justitiae : ergo dicere verba, per
quæ fama proximi diminuitur, in quo
detractio consistit, non est peccatum. Et
DJto
respondet : « Ad hoc dicendum, quod reve» lare peccatum occultum alicujus propter
« ejus emendationem denunciando, vel
i propter bonum' justitiae publicæ accu< sando, non est detrahere, ut dictum
« est », in corpore scilicet articuli verbis
supra relatis. Ex qua doctrina, et exemplo
liquet, quod dicere verba, vel manifestare
crimen, ex quibus diminuitur proximi
fama, non est ex genere suo detractio, vel
aliud peccatum ; alias nunquam liceret,
nec esse posset actus virtutis; quod esse
falsum illa doctrina, et exempla liquido
evincunt : sed eam determinationem vel
inbonum, vel in malum dependere ex cir­
cumstantia linis operantis : nam si per
verba intendat diminuero proximi fa­
mam, peccat, et illi detrahit ; si autem
illa verba proferat non ex prædicto fine,
sed intendens aliquod bonum, aut neces­
sarium, non peccat ; quin potius illa pro­
ferendo, et detegendo proximi culpam,
potest exercere actum charitatis, vel alte­
rius virtutis. Constat autem pœnitentem
confilentem suum peccatum, ex quo com­
plex in confessarii notitiam venit, ex hoc
ipso (saltem necessario, et nisi malitiose
procedat) non intendere- diminutionem
famæ complicis ; sed intendere integrita­
tem confessionis, quam Christus præcepit,
et manifestare sinus suæ conscienliæ, et
quod confessarius sibi congrue consulat

397

medicinam, et remedium : quæ sibi sunt
bona, ct necessaria, ut de se constat. Ergo
in eo quod pœnitens ita se gerens exponat
peccatum,' ex cujus manifestatione confes­
sarius ducatur ad complicis notitiam, non
peccat.
221. Nec momenti erit, si dicatur,
Sanctum Doctorem in eodem articulo
aperte docere, non esse necessarium ut
quis peccet in dicendo ea, ex quibus pro­
ximi famadiminuitur, quod intendat hanc
diminutionem. Nam post verba a nobis
relata subdit : « Si autem proferat ex Evasio
« animi levitate, vel propter causam ali-Pr°P°n’a quam non necessariam, non est peccatumexciadi« mortale : nisi forte verbum, quod dicitur tur'
« sit adeo grave, quod notabiliter famam
« alicujus lædat ; et præcipue in his, quæ
« pertinent ad honestatem vitæ : quia hoc
« ex ipso genere verborum habet rationem
« peccati mortalis, n Ergo quamvis pœni­
tens non intendat denigrare,nec diminuere
famam complicis, tamen peccat confitendo
peccatum sibi, et illi commune, et quod
sic cognoscitur a confessario. Hoc,inquam,
non refert, nec est de re : quare concesso
antecedenti, negamus absolute consequen­
tiam. Quia supponimus non solum, quod
pœnitens per suam confessionem non
intendit diminuere famam complicis j sed
etiam, quod non agit ieviter, et sine causa
non necessaria (et ubi oppositum suppo­
neretur, esset casus omnino diversus, et
aliter decidendus,de quo infra) quin potius
causas vellet rationales ex ipsa sacramenti
natura juxta Christi institutionem, utputa
confitendi integre, manifestandi perfecte
statum suæ conscienliæ, suscipiendi debi­
tam pro omnibus suis peccatis pœnitentiam, et recipiendi congrua consilia, et
medicinam a confessario. Atque ideo nulla
occurrit inordinatio in prædicto casu,
quippe qui est omnino diversus ab eo,
quem D. Thomas in ultimis verbis satis
prudenter adjecit, ne quis ex prioribus
inepte colligeret licentiam proferendi ea
verba, et revelandi ea peccata, ex quibus
fama proximi diminueretur. Quod longe
exulat a nostra, et.S. Doctoris resolu­
tione.
Confirmatur, et explicatur amplius præ- CnnDr·
missum fundamentum ex communi, et ®“η0,
satis certa juxta Doclores sententia : nam
disputare solent, utrum revelare crimen

*

*

.
4, d
4*!'·

5 '

up
■

398

i
»

DISP. VIII, DUB. VIL

DE PŒNITENTIA.

proximi uni alicui viro prudenti, qui illius
secretum servabit, non quidem captandi
consilium, aut consolationis gratia, sed
ex sola animi levitate, aut ex motivo non
necessario, sit peccatum mortale ? Circa
quod est celebris sententia Cajetani loco
immediate relato D. Thom. qui subscri­
bentibus Navarro, Covarruvia, Petro de
Navarra, Joanne a Cruce, et multis aliis
viris doctis, id negat. Affirmant autem e
contra Soto, Bannez. Tapia. Serra, Prado,
Villalobos, Lugo, et alii, quibus relatis
adhaesit noster Andreas tract. 13, de resti­
tat. cap. 4, punct. 5, num. 48. Sed quam­
vis in resolutione casus ita propositi de­
certent ; conveniunt tamen in eo, quod si
quis uni. aut alteri viro prudenti manifes­
taret proximi crimen, non quidem ex
levitate animi, sed ex rationabili causa, ut
puta ad recipiendum ex eo consilium, ad
vitandum alicujus innocentis damnum, ad
leniendum animi mœrorem ob sibi occulte
illatam injuriam, non peccaret. Et hoc
esse certum apud omnes authores testatur
prodictus Andreas loco citato num. 46.
Commune vero tam communis assensus
motivum est illud principium, quod D.
Thomas nos docet, nempe proferre verba,
vel manifestare crimina, ex quibus fama
proximi diminuitur, non esse ex genere
detractionem, aut peccatum ·. sed id depen­
dere ex fine loquenlis, si intendat illam
diminutionem, aut ex levitate animi sine
causa justa in manifestando crimen proce­
dat; secus autem ubi occurrunt rationabilia
illud revelandi motiva, qualia proxime
insinuavimus. His praelibatis firmatur ratio
nostro assertionis : quoniam quod quis
alicui viro prudenti, et secretum observa­
turo dicat occultam proximi crimen ex
motivo suscipiendi consilium aut consola­
tionem, aut vitandi aliquod malum sibi,
vel aliis imminens, non est peccatum :
ergo nec peccatum est, quod pœnitens in
confessione manifestet aliquod sui pecca­
tum ex quo ducatur confessarius in com­
plicis cognitionem. Antecedens est com­
munis omnium sententia, quam promisi­
mus. Consequentia vero suadetur non
solum a paritate, sed a fortiori, ad quamcumque inter illa extrema comparationem
attendamus : nam confessarius in cujus
notitiam veniret complex supponitur sicut
ad ministrum tanti sacramenti decet, vir

I

prudens, et secreti tenax, Aliunde vero
obligatur non tantum naturali, sed sacro
sigilli secreto ; pœnitens etiam habet gra­
vissimas causas non subticendi illud pec­
catum, sed potius illud exponendi : et
potest id prostare ob fines honestissimos
servandi integritatem materialem,ad quam
per se loquendo præceptum confessionis
obligat, manifestandi aperte conscienti®
statum, ponderandi suum illud peccatum,
procurandi sibi confidentiam, et solatium,
ne desperet, subeundi poenitentiam, et me­
dicinam suo morbo congruam, denique se
committendi sapientis confessarii consitio.
Quas nemo negabit esse causas sufficientes,
ne verba aliqua diminuentia apud confes­
sarium complicis famam, sint detractio,
aut habeant ejus malitiam, ut ex D. Thom.
vidimus.
Unde satis constat ad fundamentum con-Kev»
. .
.
. , deivM
trariæ opinionis ; nam præceptum naturale
non diminuendi proximi famam, non obii-.opaas
gat absolute, sed suppositis circimstantiis’ i ΟΛΊ·
rit.
ex parte finis, quod non adsit motivum
rationale illius apud aliquem, aut aliquos
dirainutionis, et ubi non occurrit aliquod
majus bonum proferendum proximi æstimationi. Quod in præsenti casu non con­
tingit : nam integritas confessionis, e!
fructus spiritualis ex ea percipiendus, alia­
que commoda inde provenientia proxime
relata sunt majus bonum,quam conceptus,
aut æstimafio complicis apud confessa­
rium, iliisque cedere debet. Et ideo pœni­
tens non debet eis se privare, ut ea apud
confessarium complicis æstimatio servetur.
Sed sicut propter bonum complicis, vel
alicujus innocentis.et multo magis propler
bonum commune posset ejus peccatum tam
confessario, quam alteri viro prudenti
manifestare, sic etiam potest ob bonum
sui, et agendo ex motivis honestis jam
relatis.
222. Ex promisso autem D. Thomæ fun­
damento colligitur aliquorum incidentium
decisio, quæ non parum conferre potest
ad magis legitimam nostro, et communis
resolutionis intelligentiam. Colligitur ergo
primo pœnitentem in casu posito teneri
ad quærendum, et expectandum confessa-1^’*'
rium, cui complex sui peccati non sit
cognitus, et cui valeat integre suum pecca­
tum manifestare absque ulla apud illum
complicis notitia, aut infamia. Id aperui­
mus

|

;
t
■
i
[

I
>
i
,
[
j

mus breviter proponendo hanc controver­
siam. Sed illud negat Fagundez lib. 7, de
secundopræcepto cap. I, num. 3, dicens
hanc pcenitentis diligentiam pro servanda
complicis apud confessarium fama, non
cadere sub obligatione procepti, sed esse
materiam consilii.Et pro se refert D. Anto­
ninum, Cajelanum, Sylvestrum, Canum,
utrumque Sotum, Suarium, et alios. Unde
arguit : hi omnes monent, ut pœnitens
quæral alium confessarium, si commode
possit eum invenire : in monitione autem
non clauditur obligatio, aut præceptum,
sed solum consilium, aut major perfectio.
Sed multum fallitur ille author, et persis­
tendum est in promissa suppositione ;
quam liquido persuadet D. Thomæ discur­
sus : nam dicere verba, ex quibus sequitur
famæ proximi diminutio, si fiat leviter, et
absque necessitate, est peccatum, et perti­
net ad detractionem ; sed quando alicui
confessario exponitur peccatum ex quo
acquirit notitiam complicis, ubi alius
quaeri, etexpectari potest, cui complex non
sit notus, illa diminutio fit leviter, et
absque necessitate, ut satis ex se constat ·.
ergo ita agendo peccat, agitque non solum
contra consilium, sed etiam contra præ­
ceptum naturale conservandi proximi fa­
mam. Oppositum autem motivum desumptum ex modo loquendi apud Auctores,
nihil valet, quia admonitiones solent fieri
ad observandum non solum consilia, sed
etiam præcepta. Quia ipsi Auctores aperlissime declarant in hoc casu obligationem.
,..-Nam Cajetanus verb. Confessio, condit. 3,
absolute docet adeundum esse alium con­
fessarium. Soto dist. 18, qu. 2, art. 5,
adhibendam omnino esse diligentiam ut
alteri fiat confessio. Corduba casu primo
teneri ad id pœnitentem, si possit alium
confessarium habere. Et aliis adhuc eviden­
tius Suarez disp. 34, sect. 2, n. 1, inquit :
Si*pœnitens possit ei confiteri, qui non
. cognoscat personam complicis, tenetur hoc
facere : et in id omnes conveniunt. Quod
repetit num. 53, et similia docent com­
muniter alii apud Leandrum disp. 5,
quæst. 62.
Hinc dubitari solet per qnod tempus
debeat pœnitens in hoc casu quærere, et
expectore alium confessarium, et recte
respondet Suarez loco citato id prudentis
arbitrio relinquendum esse: quia id in ge-

399

nere una regula dimetiri non valet, sed
attendere opus est ad plures, et varias cir­
cumstantias, quæ possunt occurrere. Unde
putamus pœnitentem existentem in pec­
cato mortali non teneri ad quærendum, et
expectandum alium confessarium ultra
triduum : quia magnum gravamen, et
mora esset ultra illud tempus in misera­
bili illo statu persistere. Sacerdos etiam
consuetus celebrare quotidie non obligare­
tur ultra biduum : quia magna consola­
tione privaretur, nec omnem prorsas notam
ex non celebratione vitare posset. Idem
sentimus de persona assueta frequentibus
communionibus, quas si omitteret suspi­
cionem familiæ incurreret. Possent ergo
omnes hi, quæsito, et expectato per ali­
quod moderatum tempus jam insinuatum
alio confessore, sed non occurrente, confi­
teri apud solitum, licet hic ex confessione
alicujus peccati complicem tandem cognos­
ceret. Quin nec obligarentur ad parvam
confessionis dilationem, si propterea pri­
varentur jubilæo. aut indulgentiis, quæ
tunc instarent. Nam ubi hæc, aut similia
occurrunt, pœnitens, qui explicando suum
peccatum diminuit aliquomodo apud con­
fessarium complicis famam, non agit levi­
ter, et absque necessitate, sed ob fines convenientissimos. Et in id tandem veniunt
impugnato Suario, Lugus disp. 16, num.
416, et eo defenso Dicaslillus disp. 9, num.
934 et alii.
223. Colligitur secundo, quod per seniaûo2:
loquendo non licet pcenitenti confiteri, aut
dare pro materia confessionis aliquod
veniale ex cujus notitia cognosceret con­
fessarius grave peccatum ex parte compli­
cis : ut si fœmina se accusaret de negligentia veniali in resistendo patri, vel fratri
illam provocanti ad turpia. Idem colligen­
dum est de pcenitente manifestante aliquod
peccatum ex jam confessis, quod adhibeat
pro materia apud alium confessarium, qui
tamen illa notitia ducatur ad complicem
cognoscendum. Non multi istud punctum
attigerunt, sed ex illis ita resolvunt Lugoi,ugo.
disp. 16, n. 411, Dicastillo disp. 9, dub. l,£^ujlil'
ex incidentibus, et Leander disp. 5, qu.63.
Et quidem merito : nam præcepto naturali
obligamur non manifestare peccata pro­
ximi, ubi alias non occurrit, vel necessitas,
vel notabilis convenientia, quæ ab eis
detegendis excuset,utconstatexfundamento

400

DE PŒNITENTIA.

proposito pro principali resolutione. Quæ
motiva non occurrunt in casu hujus con­
sectarii ; siquidem peccatum veniale, et
peccatum mortale jam confessum non sunt
materia, nec pertinent ad integritatem ;
sed possunt simpliciter in confessione
omitti, adhibita alia materia sufficienti pro
pcenitentis arbitrio. Aliunde vero utilitas
spiritualis, aut consolatio, quam ex eorum
manifestatione possemus cupere, multis
aliis viis comparari valet, etiam extra con­
fessionem. Ergo per se loquendo non licet
pcenitenti confiteri illud peccatum veniale,
aut etiam mortale jam confessum, ex cujus
notitia complex apud confessorium hæc
audientem pateretur famæ jacturam. Et
hanc partem evincit fundamentum n. 219
pro sententia nobis adversa. Diximus semel,
et iterum per se loquendo : quia per acci­
dens fieri valet, ut ea complicis manifesta­
tio ex confessione peccati venialis, aut
mortalis jam confessi, sil licita, utputa, si
ea manifestatio fiat ad capessendum consi­
lium, ad resistendum alteri intendenti
grave peccatum, ut in exemplo proposito
liquet ; vel ad vitandum damnum alicujus
innocentis; vel propter bonum commune,
ut si quis se accusaret de peccato veniali,
aut etiam mortali jam confesso, et com­
misso non resistendo, ut omnino debuit,
alicui tenenti, aut docenti hæresim, vel
denique ob alia motiva ad eam manifesta­
tionem etiam sacramentalem ; de quibus
judicare expectalis occurrentibus circums­
tantiis pertinet ad prudentiam. Addimus,
quod si peccatum mortale, ex cujus repe­
tita confessione innotesceret complex apud
confessarium, prius confessum fuit ut
dubium, et deinde certum esse deprehen­
datur ; potest, et debet confiteri, licet illa
infamatio sequatur. Quia illud peccatum,
ut certo cognitum est de necessitate confi­
tendum, ul tale, ut constat ex dictis dubio
præcedenli : unde, sicut si pœnitens in
prima confessione illud cognovisset, potest,
et debet illud confiteri, quamvis ex ejus
manifestatione sequeretur cognitio com­
plicis apud confessarium, ut hoc § osten­
sum est ; sic etiam idem potest, et debet,
si post illud sub dubio confessum, ipsum
deinde fuisse mortale certo cognoscat.
inalto
224. Colligitur terlio, quid censendum
lenia, sit de quantitate peccati commissi a pœnitente, qui juxta dicta in duobus consecta­

riis peccat in confitendum peccatum illud,
cujus notitiam affert absque necessitate,el
rationabili causa complicis cognitionem in
confessario. Hæc difficultas decidenda est
sicut alia universalius proposita de eo,
qui absque necessitate, sed ex levitate
animi, aut minus attenta consideratione,
alicui viro pnidonti, el secretum servaturo
manifestat sub illo grave proximi pecca­
tum, ut supra jam attigimus n. 225. Prima
negat id esse peccatum mortale. Juxta**18
quam idem dicendum est de pcenitente ita
procedente in praemisso casu, quia confes­
sorius supponitur ex officio prudens, et
strictissimo sigilli secreto obstringitur, ne
crimen, vel pcenitentis, vel complicis co­
gniti prodat. >’ed quia cum N. Andrea ibi
relato veriorem censemus oppositam opi­
nionem. quæ eam manifestationem absque
necessitate facta mortalis damnat ; propterea absolute sentimus peccatum pcenitentis
in simili manifestatione apudconfessarium
esse mortale. Et ratio, quæ militat in manifestalione facta tam viro prudenti, quam
confessario, quaeque destruit fundamentum
principale contrariée opinionis, est, nam
valor famæ, et quantitas infamiæ debent
ponderari, et appretiari juxta comnpinem
æstimationem, sicut alia humana bona,vel i
damna; sed juxta hanc communem æstimalionem, non minoris, sed pluris pretii
æstimatur bona fama, et opinio apud unum
virum prudentem, quam apud plurimos de
plebecula ; et ægrius ferimus inhonorari,
âut infamari apud illum cordatuin virum,
quam apud multos infîmæ sortis : ergo
■
sicut manifestari multis de plebe occultum
proximi peccatum, est grave illi inferre
nocumentum, et subinde peccatum mor­
tale, idque concedunt omnes : sic etiam,et
ob idem motivum, aut etiam a fortiori,
peccat mortaliter, qui extra, vel intra con­
fessionem grave, et occultum proximi pec­
catum viro prudenti absque necessitate
revelat. Mortaliter igitur peccat pœnitens.
qui in casibus consectariorum manifestat
complicem.
:
Confirmatur manifestando amplius quantitalem hujus damni, atque ideo pec­
cati in illud causando commissi : nam si
pœnitens sciret confessarium suum revela­
turum fore ejus peccatum, vel uni alteri
prudeniissimo, aut etiam alicui confessa­
rio sub sigillo, procuidubio excusaretur a
confitendo

DISP. VIIJ,
confitendo illi tale peccatum, et a materiali
confessionis integritate juxta communem
doctrinam § præccdent. traditam : sed in­
famia, quæ a prædicta integritate deobligal, magni æslimari debet : siquidem ad
eam non servandam requiritur causa gra­
vis in prudentum æstimatione : ergo infa­
mia, vel apud confessarium est grave
damnum : et consequenter pœnitens, qui
illud in propositis casibus proximo, sibi
complici infert, peccat mortaliter. Et ita
ultra relatos a dicto Andrea loco citato sen­
tiunt Lugo disp. 16, num. 395, et Leander
disp. 5, quæst. 64.
frjti 225. Hac occasione solet controvert!
J
apud Recentiores, an pœnitens sic peccans
teneatur ad restitutionem famæ apud con­
fessarium, et sunt, qui affirment, ipsis fa­
vente Lugone disp. citata num. 418, quia
obligatio restituendi consequitur læsionem
justitiae : quare si pœnitens læsit apud con­
fessarium famam proximi, illam apud
eundem confessarium reparare tenetur.
Idque declaratur, et fulcitur exemplis :
nam, si pœnitens injuste revelans compli­
cem praevidit aliquod ejus grave damnum,
vel in vita, vel in fortuna inde proventu­
rum, et quod provenit, tenetur ad restitu­
tionem : ergo idem dicendum est de repa­
ratione famæ, quam apud confessarium
. , læsit. Oppositum docet Dicastillo disp. 9, a
• n.935. El hoc censemus longe verius: quia
non datur per se loquendo restituendi obli­
gatio, ubi restitutio est per se loquendo im­
possibilis. Sic autem contingere in præmissocasu liquet : nam nulla via in illo
occurrit satisfaciendi, aut restituendi,quam
adire eundem confessarium, et negare
illum, quem in confessione insinuavit,
fuisse complicem ; in quo ipse mentiretur,
et illicite ageret : nam ille revera fuit
complex. El quod dicunt recentiores posse
pœnitentem dicere, a Erravi, dum tibi
«unum complicem pro alio dixi » : quia
certe in manifestando complicem erravit ;
est satis futile, el evertitur : nam illis
verbis «Unum pro alio » non solum verus
complex negatur (quod forte liceret ob
commissum in ejus manifestationem erro­
rem, sive peccatum) sed asseritur alius,
quod nullo modo a mendacio excusari
valet. Accedit hæc apud confessarium nihil
pro diluendo conceptam infamiam, aut
variando priorem conceptum proficere :
Sahnnnt. Curt. Th eolog. Tom.XX.

dub.

VII.

401

nam perspicue noscit veritatem prioris
confessionis', et de timentis conscientiæ
remorsu prodiresubsequentem, atque stu­
diosam retractationem. Per quæ satis
constat ad oppositum fundamentum ; nam
solum probat ad læsionem justitiæ sequi
onus restitutionis, si hæc sit possibilis :
quod hic non contingit. Augmentum vero,
et explicatio difficultatis diluitur concesso
antecedenti, negando consequentiam ob
manifestam disparitatem : quia læsio,
quam pœnitens facit apud confessarium in
fama complicis, est per se loquendo irre­
parabilis per ullam restitutionem : illa
vero quæ inducta est in bonis extrinsecis,
resarciri valet, el debet juxta generalia debitæ restitutionis principia.
226. Colligitur quarto, quid dici debeat, Ι1|ίώ
ubi ex peccato, quod pœnitens manifestat, quarta.
quar,:L
cognoscit confessarius personam, cum qua
peccatum fecit, quamvis ipsa complex non
uerit, ex qua notitia am ittit illa aliquam
apud confessarium æstimationem. Contin­
gens namque est, quod pœnitens nequeat
suum peccatum in confessione explicare,
nisi manifestando defectum alicujus tertiæ
personæ, quamvis complex in patrando
illud peccatum non fuerit. Verbi causa,
oppressit quis sororem propriam, sed
prorsus invitam, reluctantem, et nullo
modo consentientem ; sed tamen, quæ
inde subiit defectum virginitatis, et illius
æstimationis, quæ huic juxta communem
æstimationem debetur. Nequit frater con­
fiteri proprium suum incestus peccatum,
quin confessorcognoscatcommissum fuisse
cum pcenitentis sorore, sibi nota, et hanc
perdidisse virginitatem. Poterit ne pœni­
tens, vel debebit in bis circumstantiis in­
tegre confiteri incestum manifestando ?Suafcz
Negat Suarez disp. 34, sect. 2, num. 14,
suam, et nostram resolutionem num. 220
propositam restringens ad manifestationem
solius, et veri complicis in peccato. Cui
subscribunt Fagundez lib. 5, cap. 2, num.
12, et pauci alii Recentiores. Quorum com-0pj|ijo(
mune fundamentum est cessare in hoc casu Fundaomnes rationes, ob quas pœnitens mani-",c',tlIlc
festando proprium peccatum potest indi­
recte ducere confessarium in notitiam veri
in eodem crimine complicis. Nam quod ad
ipsius pcenitentis utilitatem, consolatio­
nem, et directionem expeclat, ipse debet
reportare incommodum in earum priva­
is

>·1

*

>1 * P

.

<

ΟΙ

7»

•i.

·'

402

t' -

DE PŒNITENTÎA.

tione, ne alter detrimentum ex sua confes­
sione incurrat ; quippe ipse solus absque
alterius cooperatione, et consensu patravit
illud delictum. Aliunde forma judicii,
quæ alias in hoc Sacramento servanda est,
et ob quam tam in judice, quam in accusa­
tore (cujus vices agit pœniiensi datur jus
ad manifestationem complicis in delicto,
minime extenditur ad manifestandum
alium tertium, qui vere complex non sit,
et multo minus ad propalandum ejus in
alia materia defectus. Denique, quod caput
est ad hoc, nec integritas confessionis ex
reverentia sacramenti praedictam manifes­
tationem exposcit, nec permittit : quia
major reverentia est eam integritatem ser­
vare rationabili modo, ita ut ille, qui in­
vitus semel suscepit unam injuriam in
delicto a pœnitente commisso, non susti­
neat novam aliam ab eodem maniiestalus
confessario, titulo integritatis in confes­
sione servandae. Sed colligendum est opOpiûtO
ορχ-ίin. positum. Videlicet pœnitentem per se
loquendo, et eisdem circumstantiis, in
quibus potest, et debet manifestare pecca­
tum ex quo ducitur confessarius ad cognos­
cendum in eo complicem, posse, et debere
illud etiam manifestare, quamvis confes­
sor cognosciturus sit defectum alterius
tertii, licet, qui complex in pœnitentis pec­
cato non fuerit. Id, inquam, colligitur ex
fundamento desumpto ex D. Thoma, quo
principalem resolutionem communivimus:
nam dicere ea, ex quibus fama proximi
diminuitur, non est detractio, nec pecca­
tam, si ea proferantur non ad diminuen­
dum talem famam, sed vel ex necessitate,
vel ob rationabilem causam. Sic autem
potest contingere, ubi pœnitens dicit illud,
ex quo ducatur confessarius in cognitionem
tertii, et alicujus defectus illius, licet alias
in peccato pœnitentis complex non fuerit :
siquidem pœnitens ita se gerens potest in­
tendere, non aliquam illius tertii denigrationem, sed alios honestissimos fines, ut­
puta servare integritatem confessionis a
Christo præscriptam, manifestare statum
conscientiæ suæ. quærere consilium, et
remedium a confessario, et alia bona, qua­
lia pro manifestatione complicis expendi­
mus. Ergo per se loquendo, el in eisdem
circumstantiis, in quibus potest pœnitens
revelare complicem, potest etiam revelare
alium tertium, qui complex non sit. Si

autem potest, pariter debet ita ee gerere:
quia obligamur ad integritatem materia­
lem confessionis, sive ad manifestandum
omnia mortalia, ubi non est illicitum ali­
quod manifestare. Unde liquet (et in hoc
fallitur Suarez) honestatem, et facultatem
manifestandi in confessione defectum ali­
quem proximi, non oriri ex eo, quod ille
sit, aut non sit culpabilis,complex,aut non
complex in peccato, quod confitemur : sed
ex firmiori, et universaliori radice, nempe
ex eo quod talis manifestatio sit necessaria
vel admodum utilis ad explicandum pro­
prium peccatum, et statum conscientiæ, ad
servandum integritatem confessionis, et
ad consequendum alia bona proxime insi­
nuata. Ex qua ratione provenit, quod pœ­
nitens quandoque possit, et debeat mani­
festare proprios etiam defectus satis gra­
ves. et sensibiles, quamvis nec ad illos
induxerit, nec in eis peccaverit, ut liquet
in eo, qui se accusat, quod illegitime natus
curaverit promoveri ad Sacros Ordines,
aut quod natus sanguine judæorum ambierit illos honores, a quibus homines illius
generis justis legibus excluduntur. Hac
itaque ratione potest pœnitens pro expli­
cando suum peccatum illa dicere, ex qui­
bus confessario defectus, vel naturales, vel
morales alicujus tertii innotescant, quam­
vis in eo delicto complex non fuerit, si
tamen ejus notitia ad explicationem illius
peccati requiratur. Et sic etiam sentiant
Sotas in 4, disp. 18, qu. 2, art. 10, Lugoff
disp. 16, n. 420, Richardus, Gabriel, Alco-^·
zer. et eos referens Dicastillo disp. 9, n.irtf
939. Nec opus est occurrere fundamento
contrariae opinionis : nam quæ diximus
satis illud dissolvunt, et elidunt, quin opus
sit alia addere.

§ III.
Alia dubia pro integritate servanda in con­
fessione moribundorum.

227. Quamvis jam supra n. 114 pro­
miserimus cum communi sententia, mori­
bundum plura mortalia habentem, quæ
tamen omnia aggravante morbo, instante
periculo, et urgentibus in eo articulo mo­
lestiis explicare non valet, excusari a ma­
teriali confessionis integritate, et posse
uno, vel altero manifestato beneficium

a*

DISP. VIH, DUB.VIL
sicramonlalis absolutionis suscipere ; oc­
currunt adhuc non pauca, nec levia dubia
circa eandem materiam propter diversum
modum,quo moribundorum confessio ultra
communes bene habentibus leges fieri, et
salvari queat : ubi occurrunt diversæ Auctorum inter se pugnantium sententiæ. Et
primo dubitatur, an quando moribundas
solum confitetur peccatum in genere, di­
cendo v. g. se esse peccatorem, nullumque
in particulari explicando,quia forte statim
post illud in communi dictum sensibus
destitutus est, possit absolvi . Negant
multi, et graves Auctores. Ex Thomistis
y^Sotoind, dist. 18, qu. 2, art. 5, Cano de
£«· Pœnit. part. 5, § Ad inhvrendo, Martinus
■ ώ. de Ledesma 2, part. 4, qu.9, art. 5, dub.2,
X Lopez I part. Instruct, cap. 18, § Imo si
**· jam, Medina lib. 2 Summa? cap. 18, Conj'ii radus, Alvarez, Davila, Coquetius. Tay,
Candidus apud Pradum quæst. 3, de Con*· fes.dub.2, num. 1. Ex aliis Abulensis in
liina
L cap. 16, Matin, quæst. 79, Angles, Pedraza, Alphonsus de Leone, Grafis, Archan­
gels, el alii. Moventur primo : quia pro
sacramentali absolutione, et veritate sacra­
menti pœnitentiæ requiritur in sacerdote
I
specialis aliqua peccatorum pœnitentis noI
tilia: hæc autem in prædicto casu non
adest : pœnitens enim solum declarat se
esse peccatorem, quod est omnibus com­
mune, el a sacerdote independenter ab ea
pœnitentis relatione cognoscitur : ergo ille
modus confitendi non sufficit, ut sacramenk? tiliter absolvatur. Secundo : nam confessio
sacramentalis debet esse actus, et accusatio
judicialis, ut sacerdos tanquam judex pos­
sit judicare de conscientia pœnitentis :
judicium autem est actus prudentiæ, quæ
J?. exerceri non valet nisi re in particulari
cognita, ut docet D. Thom. 2, 2, quæst.47,
arlic. 3; ergo cum ea in communi confessio
nullam afferat notitiam peccatorum in
particulari,minime sufficit ad confessionem
sacramentalem. Tertio, et in idem redit,
quia sacerdos nequit uti potestatis clave ad
absolvendum, nisi præmisso judicio de
peccatis per elavem scientiæ ; ex hoc autem
quod audiat moribundum confitentem se
peccatorem, nullum format judicium circa
K ejus peccata. Quæ omnia confirmant tum
ex Concil. Trid. sess. 14, cap, 5, perspicue,
et late docente non sufficere pro implendo
divinum confitendi præceptum dicere pec-

I

403

cata in genere. Tum ex D. Chrysost. serra. D-Cbr'$
5. de Pœnit. ante horniliara de jejunio tom.
5, ubi ait : « Non sufficit dicere peccator
« sum : sed opere pretium est speciatim
« peccatorum, et delictorum reminisci. »
Aliaque plura hujus generis testimonia ex­
pendi possent, quæcopiose dedimus dub.I.
Sed verior sententia affirmans magisscnteaprævaluit, earaque insinuavit D. Thom. Vcrior,
generaliter statuendo in 4, dist. 17, qu. 3,
art. 9, quæstiunc. 3, ad 2 : « Quando non
« possumus uno modo, debemus secundum D·7,0
« quod possumus,confiteri.» Et dist.21,qu. r(jC3l.
2, art. 1, ad 1 : « Confessio generalis est
« sacramentalis, n idque explicat ubi quis
secreto confitetur sacerdoti venialia in
generali. Ad secundum loquendo de con­
fessione sacramentali, solum ait ·. a Re-(11eia.
« quiritur aliqualis peccatorum manifes« tatio, » et art. seq. in corpore inquit:
« Confessio generalis n (id est in communi,
et generaliter facta) α operatur ad remis« sionem pœnæ virtute clavium. » Unde
prædictam sententiam exThomistis defen­
dunt D. Antoninus 3 part. Iit. 10, c. 6,
et in Summa parva 3 part, tract. 2, cap.
de infirmis. Sylvester verbo Confessio 3,
qu. 3, Nugnus qu. 9 supplementi art. 2,
dub. 1, ad. 2, Petrus de Ledesma c. 25,
dub. 2, ante ultimam confessionem.
Barnabas, Gallego dub. 7, de conscientia
probabili, Joannes a Cruce 2 part, direc­
torii de pœnit. dub. 8, Joann, a S. Thom.
1, 2. disp. 12. art. 6, in fine primi tom.
Ildephonsus Baptistatom. 3,disp.208,dub.
12, n. 832. Arauxo supra qu. 84, art. 3,
dub. 1, n. 19, Prad. loco supra citat. N.
Cornexotom. 1, tract. 8, disp. 3, dub.
Montesinos 1, 2, disp. 39, qu. 5, §3, LabatSyivest.
de pœnit. disp. 2, dub. 3, § Sed major inMSSt
1 et 2 ratione. Gonet. disp. 12, art. 4, § 4,
N. Gabriel disp. 7, qu. 1, N. EranciscusJoan.
1
*
q Cruce
c. 8, punct. 6, num. 139. Idem etiam do-joan. a’
cent Suar. disp. 23, sect. 1, Vasquezqu.9i,®d^
art. 2, dub. 1, Lugo disp. 17, sect.
Dicast. disp. 9, dub 9, et adeo communi-côrneio.
ter juniores, ut superfluum sit eos recensere. Videri tamen possunt apud
referentes, et sequentes Diamm 3 part. Franc. ’
tract. 3, résolut. 1, Aversam qu est. 10, ^rtu’‘
sect. 16, et Leandrum disp. 5, qu. 38,
unde hæc sententia in hoc tempore men to Diana.
Aiera,
potest vocari communis.
teaid
228. Probatur ratione : mm licet divi

« Μ

404

Λ

DE PŒN1TENTIA

num confitendi præceptum obliget perse
loquendo ad manifestandum species, et
individuas circumstantias specie diversas
peccatorum, nihilominus ob necessitatem,
et rationabiles causas possunt horum
multa in confessione taceri, ut constat ex
dictis § 1 ; ergo pariter quamvis illud
præceptum obliget per se loquendo ad
confitendum peccata in particulari, fieri
tamen per accidens potest, quod sufficiat, si
pœmîens illa dicat præcise incommuni :
nulla autem urgentior causa occurrere
valet, quam impotentia physica in propo­
sito casu descripta ubi moribundus non
jam potens explicare sua peccata, vel
eorum aliquod in particulari, confitetur
illa in communi petendo ab eisdem abso­
lutionem, et statim sensu destituitur : ergo
in tali casu sufficit ea confessio, polestque
ac debet pœnitens absolvi. Confirmatur
primo ; quia respectu Dei sufficit interior
confir- accusatio per generalem omnium peccatorat. i. rum recognitionem, et confessionem, licet
nullum in particulari occurrat : ergo si­
militer sufficit exterior generalis confessio
respectu sacerdotis vicem Dei in hoc saCntfir- cramento gerentis. Confirmatur secundo ;
a<L nam : si quis integer, et sanus sciret certo
se in aliquod peccatum mortale incidisse,
quin recordari posset, cujus generis, aut
speciei fuerit illud peccatum,non propterea
deobligatus maneret ab ejus confessione ;
sed po>set ac deberet illud sub ea generalitate confiteri, et ab eo absolvi, præsertim
ubi non conciperet erga illud contritio­
nem, nec aliud mortale haberet, de quo
se accusaret, nec enim privari deberet
hujus sacramenti beneficio, nec ac despe­
randum cogi : ergo pro pœnitentiæ sacra­
mento sufficit quandoque, et per accidens
confiteri peccatum mortale in communi,
sive individuum vagum, nullum deter­
minando genus proximum, aut speciem.
Confirmatur tertio : nam si non sufficeret
in casu proposito confiteri peccata in communi, aut se accusare peccatorem petendo j
absolutionem, maxime quia ex vi hujus
non cognoscit perfecte confessarius statum j
pœnitentis, ut queat exacte de ejus pecca­
tis judicare ; sed hæc ratio est nulla, et
minime impedit, quod moribundus possit
et debeat absolvi : ergo ille modus confi­
tendi esi absolute sufficiens in tali casu.
Probatur minor ex communi fidelium ;

praxi, et piorum approbatione, ut n. 214
jam insinuavimus, ubi places subito, et
evidenti periculo moriendo corripiuntur
ob naufragium, terremotum, incendium,
contagium, etc.; consuetum namque est, et
minime reprobatura omnes simul vocife­
rare confitendo peccata, et peiendo absolu­
tionem : et si unus tantum sacerdos, omnes
simul una absolutione absolvit dicendo :
Ego vos absolvo a peccatis vestris. Et
tamen in hoc casu sacerdos non cognoscit
eorum peccata in particulari, nec exactam
habet notitiam de singulorum conscientiis,
ut ex se liquet. Ergo nulla est illa adver­
sariorum ratio desumpta ex eo, quod licet
moribundus se accuset de peccatis in com­
muni dicendo se peccatorem, confessarius
nequeat congruum concipere, aut habere
de illius peccatis, et conscientiæ statu ju­
dicium. Et alia satis gravia, quæ ab authoritate possemus pro hac resolutione non
addimus, illa pro alia difficiliori meditato
reservantes, quæ istam a fortiori confir­
ment.
Fundamenta vero contrariae opinionisBie»
eliduntur per ea, quæ pro nostra, et communi proposuimus : nam solum evincunt,
quod per se loquendo requiritur confessio
peccatorum in speciali ; minime vero quod
requiratur essentialiter, et in omni casu
confingenti, aut possibili. Idque facile
constat ex dictis in hoc dubio : nam etiam
pro hoc sacramento requiritur per se lo­
quendo confessio in particulari omnium
mortalium nullo excepto, et ad id obliga­
mur præcepto divino : et nihilominus
plures sunt casus, in quibus per accidens
non est necessaria illa materialis integra
omnium mortalium confessio, sed aliqua
possunt reticeri. Et eadem ratione possunt
omnia in particulari omitti, et explicari
tantum in communi, ubi moribundus
aliud non valet declarare, nec plura verba
proferre. Unde liquet quod præceplum
divinum in hoc sacramento ad plura se
extendit,quam sola ipsa sacramenti essen­
tia præcisive sumpta : hoc enim solum
exposcit quod legitimo sacerdoti fiat expo­
sitio peccatorum hoc, vel illo modo, ei
sive omnium, sive aliquorum juxta varias
conlingentias supra relatas : sed præcep­
tum divinum extenditur per se ad omnia
mortalia absque ullius exceptione ; verum
occurrente extrema necessitate, ut alias in
aliis

DISP. VIII, DUB. VII.
aliis contingit, non obligat. Et hoc satis
erat respondere ad omnia illa motiva
simul sumpta. Sed in particulari respon­
detur ad primum majorem solum verificari
perse loquendo ; secus vero universaliter,
et per accidens, ut ostendimus exemplo
naufragii, et incendii. Et rursus minor est
falsa ; nam licet sacerdos ante cognosceret
moribundum esse peccatorem secundum
eam rationem, qua omnes peccatores dici mur. -tamen non cognoscebat moribundum
id recognoscere, seque accusare, et omnes
. _ suas culpas in communi clavibus Ecclesiæ
i ta submittere. Ad secundum omissis prae­
missis negatur consequentia, quæ ex eis
non infertur : nam ut judicium, et abso­
lutio sacerdotis sit actus prudentiae, non
est necessarium cognoscere pœnitentis
peccata in particulari, sed eam in particu­
lari confessionem, et accusationem, qua
omnia in communi sua crimina dicit
petens ab illis absolvi : nam illo actu
particulari dijudicare ad prudentiam ex­
pedit, ut et ipsi Adversarii, et nos facimus. Unde patet ad tertium : nam sacerdos
antequam absolvat utitur clave scientiae
recognoscendo per illam pœnitentis in
communi confessionem eum dolere de
peccatis, et se accusare ut absolvatur.
Patet etiam ad confirmationem .· tamen
ea, et alia, quæ afferri possent testimonia
declarant, et exposcunt, quæ per se loquen­
do debent in confessione explicari : sed non
negant, quod oppositum per accidens fieri
queat.
'■■·/ 229. Ex praemissa autem resolutione
duo pro praxi colliguntur. Primum sacer­
dotem in præmisso casu non solum posse,
verum debere absolvere moribundum :
quia ex una parte licite potest adhaerendo
communi sententiae ; et ex alia cum abso­
lutio queat prodesse, necessariaque mori­
bundo esse ad aeternam salutem ; debet
sacerdos ex charitate erga proximum
illud subsidium moribundo non negare:
ne si habeat solam attritionem damnetur,
qui salvus fieret, si illi absolutio sacramentalis adjungeretur. Et sic communiter
observant Auctores, quorum plures refert
ΠΗ8.Ν. Franciscus ubi supra num. 142. Secundum : debere in eo casu conferre absoluliot»· nem absolute. Oppositura docuit Suarez
loco cilato num. 12, dicens debere absol­
vere sub intellecta conditione, si possum,

405

vel si adest materia sufficiens ; quia sie
procedens vitat omnem irreverentiam,
quæ in conficiendo sacramentum pœniten­
tiæ contingere posset. Sed communiter
rejicitur, et merito ; quia rem supervaca­
neam exegit, quin et aliquando supersti­
tiosam, quæ etsi non sit contra substan­
tiam sacramenti, ejus tamen debito usui
quadam ratione adversatur. Debet namque
sacramentum ministrari absolute, sive
nulla apposita conditione, quando prudens
dubium circa ejus valorem non occurrit :
in prædicto autem casu nullum prudens
dubium adesse valet, quod vel solo pon­
dere sententiae adeo communis non exclu­
datur : ergo absolutio debet adminis­
trari absolute in prædicto casu ; et non
posset non esse aliqua inordinatio adhi­
bere conditionem non necessariam.
230. Idem, quin majus est dubium in
casu quo moribundus non confiteatur sal­
tem in communi, sed solum coram confessario positas exhibeat signa doloris
tundendo peclus, aut alio modo manifes­
tando prioris vitae, et suorum peccatorum
retractationem. Et plane, si illa signa
exhibeant se velle confiteri, et desiderare
sacramentalem absolutionem,casus omnino
coincidit cum præcedeiiti et importat
peccatorum saltem in communi confessio­
nem, cui accidit per verba vel per manus,
aut alia signa fieri. Quare eidem hujus,
ac praecedentis casu* debet esse resolutio,
et communiter adhibetur. Sed contingens
est infirmum tundere pectus, aliaque
doloris peccatorum edere signa sistendo
in eis, nulluraque manifestando ordinem
ad confessionem, vel absolutionis deside­
rium. Et in hoc vertitur difficultatis cardo,
an scilicet hoc ipso quod sacerdos ea signa
videat possit prudenter praesumere, quod
moribundus illa dirigat ad consequendum
sacramentalem absolutionem, quamvis
nequeat illa expresse petere : e conse­
quenter utrum talis confessarius eo dicta­
mine directus possit aut debeat moribun­
dum absolvere. Negant a fortiori Auctores
pro prima sententia ’ num . 227 relati,
quibus addendi sunt Suarez, N. Thomas a„
T
~
Soarcz,
Jesu, Bonacina, et alii pauci apud DianamThom.
3, part, tract. 3, résolut. 2, et moventur
primo : nam de moribundo ita se habente, ’·
et gerente vulgo dicitur, et non inepte,
quod confiteri jam non valet : si ergo con-

&

•--%'

406

■ *2 ·

i.

i

; a?!

DE PŒN1TENTIA.

fi teri non potest, nulla erit confessio, et
non potest, sed tamen edit doloris signa :
seen.i- absolutio illi correspondons. Secundo :
sic enim concludit in fine capitis : «Quæ
dam.
quia,cum parles pœnitentiæ ut sacramenti
« autem baptismatis, eadem reconciliatio« nis > (id est sacramenti pœnitentiæ)
sint tres, nempe contritio, confessio, et
n est causa, si forte pœnitentem finienda
satisfactio, oportet ad dolorem hujus sa­
e vitæ periculum præoccuparit. Nec ipsos
cramenti concurrere confessionem ut a
α enim ex hac vita sine arrha suæ pacis
contritione distinctam: sed tundere pec­
tus, et similia non sunt aliud, quam signa
« exire velle debet mater Ecclesia. » Ergo
doloris : ergo prædicta signa non suffi­
in sententia Sancti Doctoris, sicut catechu­
ciunt, ut moribundus praesumatur confi­
menis peccatoribus, si moribundi darent
teri, aut petere confessionem. Tertio, quo­
pœnitentiæ signa ministrandum erat sacra­
Tert
niam ex opposito fieret, quod licet mori­
mentum Baptismi, ita etiam baptizatis, si
bundus in eo articulo legitime confessus,
eadem signa doloris ostendant, ministran­
et absolutus fuerit, et post amissam loque­
dum est sacramentum pœnitentiæ : par
lam edat illa signa, possit rursus sacraenim est in utrisque ratio assignata a
Sancto Doctore, nempe Ecclesiam nolle eos
mentaliter absolvi, et iterum atque iterum,
illo privare beneficio, quod potest eis
ubi eadem signa ostenderit : quod apparet
prodesse ad aeternam salutem, si forte de
Quad. absurdum, et contra praxim. Quarto, quia
peccatis doleant per solam attritionem.
frequentissimum est infirmum in illa hora
Unde Cano, licet nobis contrarius, fatetur
prorumpere in illa signa, quæ vel in per­
loco citato, § Quod si quis, Augustinum in
sonis justissimis contritionem internam
dicto casu collaturum fortassis absolutio­
demonstrant, quamvis infirmus nullius
nem. Alia aliunde testimonia, quæ huic
mortalis conscius fit.nec confessione egeat,
resolutioni suffragantur,congruentius pro
nec absolutionem sacramentalem exposcat;
alia expendemus num. 234. Sed praesens
ergo talia signa sunt insufficientia, ut
suadetur ratione desumpta ex testimoniis
sacerdos præsumat infirmum per ea con­
D. Augustini : quoniam signa doloris, quæ
fiteri aut petere absolutionem : atque ideo
imprudenter ageret illam impertiendo : et
infirmi edunt in mortis articulo, praesumi
debent dirigi ad claves Ecclesiæ, etsacraconsequenter non potest, nec debet mori­
bundum ita se gerentem absolvere.
mentalem absolutionem ; siquidem in eo
231. Verum sententia contraria, cui
articulo sunt optimum animae remedium,
Se « en·
iliaiflir- subscribimus, est communis,eamque tuenet in huncfinem a Christianis communiter
malin
Ietcom-’tur omnes relati pro secunda n. 227, si
ostenduntur, et adjiciuntur : quod satis
muais.
paucos proxime relatos excipiamus. Et
est, ut sacerdos prudenter procedat absol­
D.
Aoxüsl probatur auctoritate D. Augustini in lib.
vendo. Si autem in dubium incidat circa
de adulterinis conjugiis cap. 28,tom. 6.ubi
praedictam ordinationem,et significationem
hæc habet : « Ego non solum alios catehic, et nunc ex parte pœnitentis ·, id ad
« chumenos,verum etiam ipsos, qui vivensummum obligabit, ut non absolvat mori­
« tium conjugiis copulati, retinent adultebundum absolute, sed sub conditione, si
« rina consortia, cum salvos corpore in
adsit materia sufficiens : ad idque tenebi­
« his permanentes non admittamus ad
tur, ne proximus privetur illo beneficio
« Baptismum : tamen si desperati » (hoc
sibi forte tunc necessario ad aeternam sa­
est sine spe vitæ, aut salutis corporalis)
lutem. Et confirmatur a fortiori : nam ubi
,
α et intra se prenitentes jacuerint, » (quod
dubitatur an signa a moribundo edita 01
solet manifestari per doloris signa, de
proveniant ex dolore, an vero ex gravitate
quibus agimus) « nec pro se respondere
morbi, et angustiis mortis, adhuc potest
a potuerint, baptizandos puto,ut etiam hoc
absolutio impendi sub conditione, ut
peccatum » (adulterini consortii) « cum
docent Henriquez, Layman, Reginaldus,B-”i
« ceteris lavacro regenerationis abluatur.
Filliucius. Zambranus, Joannes, Sancius,
a Quis enim novit utrum fortassis adul­
et eis relatis Leander disp. 5, quæst. 42, |j_*
a terinae carnis illecebra usque ad baptis­
quibus, et idem sequens addit N.Franciscus|>«&
mum statuerant detineri ? » Quam
num 146, Dicastillum. N. Gabrielem, etoiai
doctrinam extendit ad moribundum, qui
Franciscum Bonæsppi. Ergo multo magis
in simili articulo positus confiteri verbo j ad id obligabitur, ubi non est dubium de
signis

DISP. VIII, DUB. VII.
signis doloris erga peccata ; sed an ea
signa, quæ constat esse hujus doloris, ordinentur ad suscipiendum sacramentum
pœnitentiæ. Quo dubio stante peccaret
contra charitatem sacerdos denegans abso­
lutionem sub conditione, a qua forte pen­
det moribundi salvatio, et in qua ita
præstanda nulla occurrit inordinatio.
232. Unde constat differentia (pro di­
luendis alias contrariæ sententiae motivis,
eletiam observanda) inter casum praesen­
tem, et præcedentem : nam in praecedenti,
ubi moribundus verbis expressis petit
absolvi, et confitetur saltem in communi
peccata accusando se peccatorem, nullum
prudens dubium occurrit circa valorem
sacramenti : et ideo sacerdos potest, et
debet absolvere moribundum absolute,sive
non adhibita conditione, ut num. 229,
statuimus. Et idem asserendum est ubi
moribundus loqui non potest, edit tamen
doloris signa certo manifestantia se velle
confiteri, sed verbis non posse : nam ut
num. 230 hic casus coincidit cum praece­
denti, habe'que eandem resolutionem.
Ceterum in casu praesenti fit suppositio,
quod de signis doloris a moribundo editis
non constat certo, an signa sint explicantia
dolorem de peccatis, et petitionem, ac desi­
derium absolutionis. Quo dubio existente
non debet sacerdos procedere absolute in
absolvendo moribundum illis utentem.
Quia tamen satis commune in Christianis
est illa edere ex peccatorum dolore, et
absolutionis desiderio, et ita illa pie inter­
pretari solemus ; nequit confessarius ne­
gare simpliciter absolutionem : sed magis
illa signa ut materiam dubiam debet
accipere : et consequenter pro succurrendo
animæ æternæ salutis discrimini, in quo
moribundus positus est, potest, et debet
prudenter se gerendo illum absolvere sub
explicita, aut tacita conditione, si possum,
vel adest materia sufficiens.Et ita se gerens
nullam infert sacramento irreverentiam,
cum certum sit materiam esse dubiam, et
aliunde satisfacit charitati erga proximum,
cujus æterna salus potest ab illa absolutione
pendere.
Juxta quam doctrinam arduum non est
•S'11’occurrere contrariæ sententiae motivis.
liei*Nam ad primum respondetur, ea vulgari
locutione solum significari quod moribun­
dus nequit jam confiteri ex modo, quo

407

communiter fit confessio nempe verbis, et
recensendo singula peccata. Sed dubium
non est moribundos id impotentes facere
posse nutibus petere confessionem, et con­
fiteri, ac consequi sacramentalem absolu­
tionem simpliciter, praesertim si interro­
gentur a confessario,et signis respondeant,
ut experientia liquet. Ad secundum ne-Secnfldo
gatur minor : quia illa signa non sunt
præcise signa, aut effectus doloris de pec­
catis ; sed etiam eorum confessio, et
accusatio : unde ab hac parte non deficiunt
sacramenti partes pro ejus valore requisi­
tae. Ad tertium concedimus sequelam, quæ Tcrti0
sane intellecta nullum continet absurdum:
sicut enim positis prioribus signis doloris,
et desiderii absolutionis, potest sacerdos
impendere absolutionem sub conditione ;
sic potest absolutionem sub conditione
repetere, si ea signa ex parte moribundi
repetantur. Sed prudenter in hoc proce­
dendum est, ne toties concedatur absolutio,
quoties signa repetantur : id enim exposcit
gravitas materiæ, et reverentia erga sacra­
mentum, ut vel in confessionibus per verba
liquet. At si moribundus persisteret in eo, et
notabile spatium, v. g. quatuor horarum e
priori absolutione percurrisset, nullum in­
conveniens videtur, quod repetitis illis
doloris signis, iterum absolveretur, sicut
ubi adesset confessio vocalis ejusdem ma­
teriæ posset contingere, et frequenter in
personis spiritualibus contingit. Quartum, Quartana
solum evincit, quod a nobis concessum, et
præmissum fuit, nempe ob rationem huic
motivo insertam non debere sacerdotem
absolvere absolute pœnitentem. sed sub
conditione, quod adsit materia sufficiens :
sic enim vitantur inconvenientia, quæ
possent occurrere. Et quamvis ea signa
ob ambiguitatem,quam de se habent, non
sufficiant ut sacerdos certo judicet illis
significari dolorem peccatorum, et petitio­
nem absolutionis, sufficiunt tamen, ut
valeat, ac debeat prudenter dubitare, et
absolutionem sub conditione conferre.
233. Tertium, et non minus difficile
dubium circa confessionem moribundorum n^Sw.
occurrit, ubi aliquis moribundus in absen­
tia confessarii petit illum, ut confiteatur,
vel dat signa pœnitentiæ, sed ubi confes­
sarius accedit, et id ex testimonio aliorum
cognoscit, reperit moribundum sensibus
destitutura, et qui nulla coram eo verba,

■

. ·

408

DE PCENITENTIA.

DISP. VIII, DUB. VII.

H

‘ Af

/0' F

\· <■

aut signa pænitentiæ proferat. Poterit ne,
aut debebit illum absolvere ? Negant Auc­
tores pro prima sententia num. 227 relati.
Ad quos ex relatis pro secunda accedunt
NugniK. Petrus de Ledesma, c. 21, conci. 2, dub. 4,
Cunei.
in fine dicens rem esse certissimam, et
Nugnus qu. 9, art. 2, dub. I, ad 1 difficul­
tatem, § Serf quid. Idem docuit Curiel in
Fuwb»er.i. manuscripto de Pcenitentia. Præcipuum
horum fundamentum est, quod Clemens
VIII anno 1602, die 20 Junii condem­
naverit sententiam eorum, qui docebant
confessionem faciam absenti sacerdoti
esse validam, sed in casu proposito illa
talis qualis confessio moribundi fieret
sacerdoti absenti; siquidem coram eo nihil
per verba, aut signa infirmus confiteretur:
ergo sacerdos non posset illum absolute,
vel conditionate absolvere, ac condemna­
tam doctrinam ad praxim reducere. Decre­
tum illud Clementis integrum dedimus in
priori parte disp. 3, num. 24. ex quo suffiC’1 aliqua verba referre : ·> Hanc proposiwia. < tionem, scilicet licere per litteras, seu
«.•internuntium confessarioabsenti peccata
sacramentaliter confiteri, et ab eodem
absente absolutionem obtinere, ad mi>· nus uti falsam, temerariam, damnavit,
- et prohibuit : præcepitque ne ista pro­
positio publicis, privatisque lectionibus,
« congressibusque doceatur ; neve unquam
icrMiK tam(Iuam aliquo casu probabilis defendaiacuoDi. 't tur.n Nec satisfacit, quod respondet Suar,
disp. 25. sect. 4, nempe mentem Pontificis
fuisse damnare tolam illam propositionem
copulatim. non vero singulas ejus partes
divisive sumptas : quasi sensus illius decreti
sit reprobare sententiam asserentium confessionem.et absolutionem simul in absen­
tia factas valere, et aliquando licere;
minime vero sententiam ejus, qui diceret
validam esse confessionem pœnilentis ab­
senti factam, dummodo absolutio confer­
retur a sacerdote præsente. Et hoc secun­
dum contingeret in casu proposito mori­
bundi : nam licet confiteretur sacerdoti
absenti, hic tamen nisi coram illo positus
eum non absolveret. Hæc inquam respon­
sio minime satisfacit, sed omissis aliis
impugnationibus (de quibus alias, everti­
tur efficaciter ex alio Ecclesiæ decreto,
quod relata, aut delata præmissa Suarii
interpretatione ad Paulum Quintum edi­
tum fuit die 5 Julii anni 1605, in hac

forma : « Proposita causa patris Francisci
« Suarez Jesuitæ, et consideratis his, qui
j Jg1· 11,1 10, Gabriel a S. Vincenlio disp. 7,
a airipsit torn. 4, in 3 part. S. Thomæ
Fnx quæst. 2, Antonius a Spiritu Sancto disp.
«sect. 4, disp. 21, interpretando decre10, sed, 3, et Franciscus a Jesu Maria
a t mi felicis recordationis Clementis Papa
cap.8, punct. 4. num. 147. Quæ sententia
a Vlll, die 20 Junii 1602, quo damnavit
urgenter probatur ab auctoritate : nam in
hanc propositionem, videlicet licere per
Rituali Romano edito anno 1615, jussu
« litteras, et ut supra : el etiam mature
Pauli V, sub titulo : De sacramento yccni:;ïl. Itnlir, hæc habentur : « Si inter confilentf discussis his, quæ idem P. Suarez addutais rdum, vel etiam antequam incipiat con« xit in defensionem suæ interpretationis;
ιΓλΙ
< fileri, vox, et loquela ægri deficiat,
a auditis votis Illustrissimorum Domino­
« nutibus,et signis conetur sacerdos, quoad
a rum Cardinalium, Sanctissimus decrevit
< fieri poterit, peccata poenitenlis cognos» dictam interpretationem non subsistere,
« cere. Quibus utcumque vel in genere, vel
« et ideo amovendam esse ab ejus libris
in specie cognitis, vel etiam si confitendi
« juxta decreta alias facta felicis recordadesiderium sive perse,sive per aliososten« tionis Clementis Papæ Vlil, de quibus
..(erit,absolvendus est.n In quibus ultimis
« in actis Sancti Officii. » Et eodem anno,
verbis aperte continetur sensus, de quo
die 20 Julii prodiit sequens edictum : « Ex
agimus, et præcipitur absolutio. Quod Ri­
« libro P. Suarez Jesuitæ tom. 4 ad 3,
tuale magnæ est auctoritatis ob approba­
« part. disp. 21, sect. 1, num. 12. Amotionem Pauli V, in bulla illi præfîxa. Et
« veantur infra scripta verba, videlicet.»
Lugo supra relatus observat, quod aliqui
Neque ex hic resolutione, etc. usque in
apud Congregationem Dominorum Cardiabsentia confessoris. « Idem P. Suarez
nilium Inquisitionis Generalis instarunt
a corrigat suum librum, et antequam evulpro correctione dicti Ritualis eo quod ad­
« get ostendat huic congregationi. » El
versaretur, ut ipsi putabant, decreto Clealiud 18 Augusti promulgatum his verbis:
mintis VIII supra relato ; nihilominus
« Sanctissimus decrevit ex torn. 4, P. Suadecretumfuit quod Rituale, ut editum fue­
« rez Jesuitæ in 3 part.'S. Thom. disp.
rat observaretur. Et hinc, uti id obiter di­
« 21, sectionem quartam, cui titulus est, »
camus salis edocemur nullam contrarietautrum de necessitate confessionis sit. ut
fem inter decretum Clementis, et nostram, ■
pœnitens sacerdoti præsenti immediate, et
el communem resolutionem esse.
per se ipsum revelet peccata sua, « lotam
El plane novum, aut insolens non erat
a êsse amovendam, nec aliam ejus loco
I
in Ecclesia, quod in Rituali circa prædicα subrogandam.»Quare prædicta via nequit
Ium casum disponitur, sed jam olim inva­
eludi decretum Clementis VIII. nec dirui
luerat. Nam ex Cone. Arausicano cap. 12,
fundamentum pro relata opinione propo­
(el refertur in Can. Qui recedunt 26,
situm.
quæst. 6.) dicitur : « Subito obmutescens,
234. Nihilominus subscribendum cense­
prout statutum est, baptizari, aut pcenimus contrariæ, ut veriori, et plane his
• tentiam accipere potest, si voluntatis
temporibus communi, quam docuit D.
præleritæ testimonium aliorum verbis
Thom. opusc. 65, § de Extrema-Untione,
« habet, aut præsenti suo nutu.» Et in
ubi hæc habet omnino conformia verbis
'Ά Concilio Carthaginensi 4, c. 76 (et referD. Augustini relatis n. 231. « Si infirmus, Afri»
lar in Can. Is qui, vel ut alii habent Can.
« qui petiit Unctionem, amisit notitiam,
•Si«piis 26, qu. 6,) dicitur : « Isqui pœni« vel loquelam antequam sacerdos veniret
• tentiam in infirmitate petit, si casu,
dum ad eum sacerdos invitatus venit,
u ad eum, ungat eum sacerdos, quia in tali
ί casu debet etiam baptizari, et a peccatis
• oppressus infirmitate obmutuerit, vel in
« absolvi. » Idemque docent tam discipuli,
» phrenesim versus fuerit, dent testimo’ niom.quieum audierunt,et accipiat pceniquam extranei, ut supervacaneum sit eos
■ tentiam : et si continuo creditur moriturecensere : et videri possunt innumeri apud
• rus, reconcilietur per manus impositio­
Dianam 3 part, tract. 3, résolut. 4, Dicas-n ,
nem,et infundatur Eucharistia ori ejus.»
tillum disp. 9, n. 773. et Leandrum disp.U^l
5, quæst. 43; ex nostris ita sentiunt Tho-7^
EIS. Leo .Magnus epist. 91 ad Theodo­
rum Episcopum Forojuliensem statuit :
mas a Jesu in tribunali conscienliæ cap.

409

« Si aliqui ægritudine ita fuerint aggravati,
« ut quod paulo ante poscebant, sub præ« sentia sacerdotis significare non valeant ;
a testimonia eis fidelium circumstantium
v prodesse debent, ut simul,et pænitentiæ,
« et reconciliationis beneficium conse« quantur. » In quibus omnibus repræsentatur casus proprius præsentis difficul­
tatis,et decernitur, quod pcenitentia siveErasinni
absolutio non negetur. Nec vim horum ocfu[ri'
testimoniorum declinabit, qui dicat in
eis non fieri sermonem de absolutione
sacramentali a peccatis : sed de remissione
pœnæ publicæ peccatoribus ad statum pœnilentium admissis, vel admittendis juxta
Canones injuncta. Nam licet hoc secun­
dum non negemus, negari tamen non
debet illud primam : quia relata testimo­
nia utramque absolutionem complectan­
tur, et satis aperte de sacramentali agunt,
ut liquet ex verbis Concilii Carthagihensis:
« Si continuo creditur moriturus, infunda« tur ori ejus Eucharistia ; » pro hujus
namque religiosa susceptione magis requi­
ritur sacramentalis a peccatis absolutio,
quam remissio publicæ pænitentiæ : et
Eucharistia non solebat, nec debet pecca­
toribus conferri non præmisso pœnitentiæ sacramento. Evidentior adhuc est sen­
tentia S. Leonis pro administratione hujus
sacramenti in prædicto casu : nam ante
verba relata dixit : v Misericordiam Dei
« ita lapsibus subvenisse humanis, et di­
et vina suæ bonitatis præsidia erga bapti« zatos ita ordinasse, ut indulgentia Dei
« nisi supplicationibus sacerdotum nequeat
σ obtineri. » Cujus sententiæ sincerus, et
legitimus sensus est peccata mortalia post
Baptismum non remitti a Deonisi concur­
rentibus sacerdotibus,qui ab eis absolvant.
El sic intellexit Angelicus Doctor supra n Th.
quæst. 84, art. 3, ad secundum dicens:
« Verbum Leonis est intelligendum, quanσ tum ad deprecationem, quæ præmittitur
« absolutioni ; non autem remanet, quin
« sacerdotes absolvant . » Intellexit etiam
Tdrrecremata in cap. multiplex de prenitentiæ dist. 1, et magis convincitur hanc
fuisse S. Pontificis mentem expendendo
integram ejus sententiam, prout refertur
in c. 1 Is, qui diet. 26, qu. 6, his ver- Torre­
bis : « Tali necessitati ita auxiliandum est,crenau
« ut nec actio illis pænitentiæ. nec conver« sionis gratia denegetur, si eam etiam

•

■

λ

'. jf. J ï

i'
•fi

».
4?
.

i

.!··«
DE PŒNITENTIA.

«amisso vocis officio praejudicium integri
« sensus quærere comprobentur Quod si
« aliqua vi aegritudinis ita fuerint aggra« vati.utquod paulo ante poscebant,sub præ« sentia sacerdotis significare non valeant,
« testimonia eis fidelium circumstantium
■ prodesse debent, ut simul et pœnitentiæ,
■ et reconciliationis beneficium consequan« tur. » Ubi antecedentia, et consequentia
satis demonstrant sermonem esse de utra­
que pœnitentia publica, et saeramentali.
seeimd. 235. Ex quibus omnibus desumitur effinno. cax pr0 hac communi sententia motivum :
nam quid in administraiione hujus sacra­
menti, sive et in aliis fieri possit, aut de­
beat. dependet ex sola voluntate, et insti­
tutione Christi, quæ non aptiori via nobis
innotescit, quam per doctrinam, et usum
Ecclesiæ Calholicæ: sed secundum hujus
usum, et doctrinam potest, et debet in casu
proposito moribundus absolvi ; ergo ita
asserendum est.Mi nor patet ex dictis : nam
sic ordinatur in conciliis relatis, et in
Epistola S. Leonis Papæ; et in Rituali
Romano ; et ita communiter practicatur
per parochos,* el alios sacerdotes obedientes eidem Rituali.
confir- Confirmatur primo : nam si quid huic
tut, i. resolutioni obstaret, maxime decretum
Clementis VIII reprobantis sententiam
asserentem posse sacramentaiem confes­
sionem fieri absenti sacerdoti, et prohi­
bentis® ne illa unquam aliquo casu, ut pro« babilis defendatur. » Quod tamen fieret,
si sacerdos superveniens, cui absenti relata
est moribundi confessio, illum absolveret;
sed id non obstat : ergo ita asserendum
est. Probatur minor : tum, quia post illud
Clementis decretum Paulus V approbavit
Rituale Romanum, in quo ordinatur sacer­
dotem supervenientem absolvere mori­
bundum, « si desiderium confitendi per se,
« vel per alios ostenderit, » ut supra ex­
pendimus : signum ergo est nullam inter
hanc doctrinam, praximque, et decretum
Clementis esse oppositionem : ne dicamus
duos illos Pontifices docuisse, et præcepisse contraria. Tum etiam, quia iste Cle­
mens declaravit mentem suam non fuisse
hunc moribundi casum comprehendere,
utconstatex testimonio Illustrissimi Petri
Lombardi Archiepiscopi Armacani, Hiberniæ primatis, dato 6 Junii anni 1624, in
quo post alia inquit : « Sunt dus quæstio-

« nes. Quarum una proponebatur, ulrum^
« liceat per litteras, seu internuntium ck
« confessario absenti sacramentaliter con« fiteri.Altera quæritur, an quando aliquis
« in absentia confessarii declaravit aliquo
« signo exteriori se velle sacramentaliter
« confiteri, si superveniens confessarius
a eum inveniret ita constitutum, ut non
«tantum non valeat peccati illius confessio« nem facere,sed neque illius suæ volunta­
ti tis signum aliquod in præsentia illius
a exhiberi ; possit nihilominus ex notitia
a per testimonium illorum accepta designo
« ante adventum suum exhibito eum saα cramentaliter absolvere ; quæ cum ita se
« habeant, Clemens VIII decreto suo me« rito damnavit, ac prohibuit, quod in
priori quaestione proponebatur, scilicet
per litteras.seu internuntium confessario
absenti liceat sacramentaliter confiteri,
hoc nimirum sensu, ut sic facta confessio
sit sacramentalis, eaque damnatio,et pro­
hibitio conformis est doctrinæTridentini,
« in qua traditur, quod Christus Dominus
« eos, qui se post Baptismum crimine ali« quo contaminaverint, ante Tribunal sa­
ti cramenti pœnitentiæ tanquam reos sisti
« voluit. Sed quoad posteriorem quæstio« nem cum non tantum sit certissimum
Clementem Pontificem non intendisse
α damnare, seu prohibere, quod quispiam
« per lileras. seu internuntium confessori
suo absenti diceret se velle ei confiteri,
« ideoque eum accersat, ut præsenti confi« teatur : sed etiam mihi semper fuerit
« persuasum, quod incidente casu, qui in
« quaestione ista exprimitur, confessarius
» superveniens possit, et debeat sacramen« taliter absolvere juxta antiquos canones,
« et nominatim juxta doctrinam S. Leonis
« Papæ in citata sua decretali, in qua quod
« agat de saeramentali absolutione, etiam
«intellexit S. Thom. 3 part. qu. 84, art.
« 3, ad 2. Hoc ipsum privatim commu« nicavi Clementi Pontifici, idque post« quam in Ofiicio Sanctæ Inquisitionis im« probata esset interpretatio sui decreti a
« Theologo quodam facta tanquam non
« esset in eo damnata, ac prohibita utra« que divisim pars propositæ quaestionis.
« Ac respondit mihi sua sanctitas nonfuisse
« sibi propositum damnare,seu prohibere,
« quod absolutio sacramentalisimpendatur
« incidenti casu expresso in posteriori alia
quaestione

DISP. VIH, DUB. VII
« quæstione.etc.» Ex qua relatione.el clare
aliunde facti notorietate inlolliget prudens
lector Theophilum Reynaudum in libello
de confessione epistolari (et recoctam hanc
crambem offert Bartolus in vita Suarii lib.
3,cap. 7, § Hæc fuit tola doclrinajludere,
et fucum facere, dum contendit celebrem
illam controversian de confessione per
epistolam, aut internuntium positam in eo
fuisse utrum absolvi sacramentaliter mo­
ribundus possit, in absentia confessarii
signa doloris, et desiderii confessionis exhibuit.Nam ut hoc evidentis falsitatis con­
vincatur, sufficit præter insinuata, quod
Gonel loco supra citato Theophilo reposuit.
Istud, inquit, est probabilissimum, et de­
cretis Pontificum omnino consonum. Illud
voro omni probabilitate caret, ut Clemens
VIII in suo decreto declaravit, meriloque
Suarium, et alios id asserentes damnavit.
Sunt itaque contrariæ res prorsus dis­
tincte, utexArmacano immediate vidi­
mus.
Confirmatur : nam si talis moribundi
'cfelru-.i
confessio in proposito casu esset invalida;
id proveniret vel ex eo, quod non mani­
festantur peccata in particulari, vel quia
non fieret per ipsum moribundum, sed per
testimonium aliorum; sed nihil horum
obest ejus valori : ergo est valida : atque
adeo confessor in tali casu potest, et debet
impendere absolutionem. Minor quoad
primam partem constat ex dictis num. 227,
ubi ostendimus moribundis, et aliis aliter
impeditis, sufficere, quod sua peccata in
communi manifestent, et quod excusentur
a materiali eorum in particulari integri­
tate pro confessione servanda. Secunda
etiam minoris pars suadetur : nam con­
fessio facta per testimonium aliorum æquivalel confessioni factæ per interpretem :
sicut enim interpres refert confessario pœ­
nitentis peccata, et statum, sic etiam testis
manifestat eidem peccata saltem in com­
muni,desiderium confitendi, et statum
moribundi; sed confessionis valori non
obstat quod fiat per interpretem : ergo pari­
ter non obstat, quod fiat per aliorum testi­
monium.
236. Ad motivum autem contrariæopiV/ΛΙ · ·
<
.
1
moms (rejecta responsione inter arguen­
rtr
tem data.ut prorsus falsa, et improbabilis)
negamus minorem : quia confessio mori­
bundi in easu proposito fit formaliter,

411

intensive, et terminative confessario præ­
senti : non enim intendit moribundus con­
fiteri sua peccata confessario absenti, sed
sisti ante ejus tribunal, ut ab ipso judice­
tur, ei absolvatur. Ad inserlam autem mi­
noris probationem dicendum est, quod
quamvis, ubi supervenerit sacerdos, mo­
ribundus nihil per verba tunc dicta, nec
per signa tunc facta confiteatur : nihilo­
minus tunc terminative,et formaliter con­
fitetur juxta intentionem, quam a prin­
cipio habuit, et sensibiliter testibus de ipsa
tunc deponentibus, manifestavit.Nec enim
illa intentio, et manifestatio cum ceteris,
qui a principio concurrerunt functæ sunt
ultimo officio suo, sed tunc moraliter .per­
severant,eoque funguntur,repræsentanturque praesentes sacerdoti mediante testium
depositione. Eo vel maxime quod moribun­
dus statim ac suum dolorem, et deside­
rium sacramentalisconfessionis manifesta­
vit, sensibus privatus fuerit, nullumque
fundamentum dederit, aut reliquerit, ut
præsumatur primam eam voluntatem mu­
tasse, unde perseverat actu moraliler in ea
juxta prudentum æstimationem. Et oppo­
situm absque fundamento præsumeretur,
et non absque gravi moribundi injuria.
Unde liquet summa distantia inter hunc
casum, et adhibitam pro eo resolutionem,
et illorum doctrinam, qui dicebant posse
exerceri confessionem sacramentaiem, et
absolutionem sacramentaiem inter absen­
tes utentes pro hoc fine litteris, aut inter­
nuntio. Sicut enim· in tota hac propositione
copulative sumpta excluditur præsentia
pœnitentis ad confessarium, sic etiam in
qualibet earum divisim accepta : atque
ideo significabant ejus doctrinæ Auctores,
et ultimi Expositores posse pœnitentem
confiteri sacramentaliter confessario ab­
senti, ut absenti, sive exclusa intentione
sistendi se ante tribunal sacerdotis pro tali
confessione: licet non possit absolvi ab
absente, quæest alia pars·, et quia admissa
putabant eludi Clementis decretum, quod
merito reprobatum est : nam hoc judicium
sacramentale, et ex sua natura secretum
exposcit praesentiam pœnitentis ad confes­
sarium, non solum ratione sententiæ, sive
absolutionis; sed etiam ratione accusatio­
nis,sive confessionis sacramentalis. Id vero
non attingit,nec oppugnat nostram resolu­
tionem, quippe plane fatemur sacramentu-

S*A

I

1

:>

:

f

412

.’."Π

DE PCENITENTIA.

lem confessionem non posse fieri sacerdoti
absenti, sed debere coram illo exerceri, ut
plene exercetur, quando sacerdos vocatus,
aut desideratus pro moribundo reperit eum
sine sensu; sed a testibus habet testimo­
nium, quod signa dederit sui doloris, et
confessarium petierit : nam inchoata con­
fessio moraliter continuata tunc consum­
matur, el proprium coram confessario,
quod intendebatur, munus exercet. Verum
quidem est modum hunc confitendi non
esse illum, qui regulariter, et per se lo­
quendo pro confessione sacramentali re­
quiritur; sed tamen est, qui per accidens,
et absolute sufficit in isto tam irregulari
casu,.qui circa moribundum occurrit, sicut
enim per se loquendo pro sacramentali
confessione requiritur integritas materia­
lis,sive manifestatio omnium peccatorum
in specie, et individuo : et tamen per ac­
cidens sufficit integritas formalis, et ma­
nifestatio peccatorum in communi, maxi­
me pro confessione moribundi.Et similiter
per se loquendo requiritur, quod pœnitens
per verba vocalia explicet sua peccata : sed
per accidens,et occurrente necessitate suffi­
cit, quod illa explicet per nutus, aut per
scripturam,aut per interpretem,aut quovis
alio modo. Ad hunc itaque modum pro sa­
cramentali confessione necessarium essen­
tialiter est, quod fiat in præsentia sacerdotis;$ed in hujus praesentia modo occurrit
sua latitudo omnino attendenda. Nam per
se loquendo ea debet esse physica, mani­
festante pœnitente immediate sua peccata
coram confessario, ut regulariter fit : sed
in casu, qui proponitur, moribundi sufficit
per accidens quod præsentia sit moralis,
et moraliter continuata confessio per tes­
tium depositionem. Porro id sufficere, et
rem ita se habere liquet de facto, et nobis
constat ex doctrina, et praxi Ecclesiæ, ut
supra expendimus.
237. Adhuc tamen circa hoc occurrunt,
vel ut appendiculæ aliquæ difficultates,quas
superare oportet. Nam dubitari valet, an
sufficiat in prædicto casu, quod licet tes­
tantes non viderint in moribundo signa
doloris, et petitionem absolutionis, id ta­
men audierint ab his. qui prædicla vide­
runt. Et ratio dubitandi sumitur ex Conci­
lio Carthaginensi supra relato dicente:
« Dent testimonium, qui eum audierunt: »
Quæ exposcere videntur immediatam de­

3

ponentium auditionem, aut visionem. Similiter dubitari potest, an sufficiat testi­
monium unius, vel requiratur plurium.
Et dubitandi motivum est, quod Concilium
Arausicanum relatum ait : « Si voluntatis
« præteritæ testimonium aliorum habet, »
ubi plures testes desiderantur. Et similiter
Carthaginense v Dent testimonia: » et S.
I.eo,« Testimonia eis fidelium, » et Rituale
Romanum, e Si confitendi desiderium, sive
« per alios ostenderint. » In quibus omni­
bus non unus tantum testis, sed mulli
recensentur, ex quibus habeatur depositio
in favorem moribundi.
Ad primum quæstiunculam respondetur
non requiri, quod viderint, vel audierint
immediate moribundum ; sed sufficere
audivisse a fide dignis, quod deponunt. Sic
colligitur ex Rituali Romano dicente : α Si
α confitendi desiderium per se, vel per
« alios ostenderit, absolvendus est. » It
autem id ostendat per alios, sufficit si per
alios immediate. *vel mediale manifestet
suum desiderium : quoquo enim modo
illud fiat, manifestatio per alios absolute
verificatur. Et eodem modo accipitur illud
objectum ex Concilio Carthaginensi : « Dent
a testimonium qui eum audierunt : » intelligitur enim tam immediate, quam me­
diate. Sicut etiam dicitur, quod Deus
loquitur per Prophetas, et per filium ;
quin necessarium pro hac absoluta loquutionesit nos audire, vel audivisse Prophe­
tas, et filium immediate. Et in ipsa con­
fessione sacramentali (ut ad rem omnino
propriam proximiusaccedamus) contingere
potest quod confessarius non audiat imme­
diate pœnitentem. nec immediate inter­
pretem, cui pœnitens loquitur -, sed me­
diate, sive mediante alio secundo inter­
prete. quem prior alloquatur, ut si pœni­
tens dicat interpreti, qui grece sciat, sed
non latine, et is latine sciensdicat sacerdoti
latino. Ubi sacerdos non audit immediate
pœnitentem, nec audit immediate inter­
pretem a pœnitente excipientem ; sed audit
alium interpretem, aut testem mediatum,
idque sufficit pro ejus confessionis valore.
Ad secundam respondetur sufficere unum
testem : quia ubi non agitur de præjudicio
alterius, creditur uni testi, præsertim in
re, quam versamus non exigentejuridicam
probationem. Ex qua etiam radice prove­
nit in præsenti materia, non requiri tes­
tem

DISP. VIII, DUB.VII.
tem omni exceptione majorem, qualis
juxta leges requiritur in foro judiciali
externo; sed sufficit ille, cui prudenter, et
probabiliter possimus credere. Opposita
vero testimonia loquuntur in plurali prop­
ter id, quod frequenter accidit : solent
enim moribundo plures assistere. Sed sen­
sus illorum non est copulativus, sed dis­
tributives pro multis, aut uno : sicut in
Evangelio dicitur latrones contra Christum
blasphémasse, cum unus tantum id fecerit,
ut communiter declarant Expositores.Quas
resolutiones amplectuntur communiter
Doctores num. 234, et nominatim Lugo,
Dicastillo, Zambrana, Reginaldus, Diana,
bik. Antonius a Spiritu Sancto, Leander, et
lUU, alii, quibus relatis subscribit N. FrancisÀ£«. cussupran. 150, Delgadillo cap. 13, dub.
itat 15, η. 39, Emmanuel a Concept, disp. 6,
I. 4, n. 778, et alii.
238- Majus negotium facessere posset
quaestiuncula, si ita appellanda est: contin­
git namque teMes, de quibus hactenus,
abesse a moribundo, quando confessarius
vocatus, et superveniens illi adest ; ut si
unus testis, qui vidit moribundum dolere
de peccatis, et petere absolutionem, adeat
I
dote
ad infirmum,
sed alio tendat;
autsed
si
sacerdotem,
illum informet,
et vocet,
Ii
illi,
qui ea functus
signa innon
moribundo
viderunt,
boc officio
redeat cum
sacerI
illa manifestent sacerdoti, non in præsen!
tia infirmi, sed in alio cubiculo diverso.
; ’ Poterit ne sacerdos illum absolvere ? Tre­
pidaverunt hic aliqui nostræ sententias
patroni, quin et negarunt id fieri posse,
-rj· quos refert, et sequitur Diana tract, de
I
absolutione moribundi résolut. 7, § Igitur
I ξί tx supra. Et eorum fundamentum est, quod
confessio sacramentalis fieri debeat in
præsentia s acerdotis, ut ex supra dictis
constat : id autem in casu, quem versamus,
1
nulla ratione verificari valet, nisi moriIbindus simul cum testibus deponentibus
ejus dolorem, atque desiderium absolutionissit in præsentia sacerdotis absoluturi :
ergo ubi prædicti testes absunt, nequit talis
moribundus absolvi. Probatur minor ; quia
moribundus non aliter confitetur, quam
per præcictos testes, quippe per se ipsum
immediate confiteri non valet, siquidem
supponitur loquela, et sensibus destitutus ;
ergo nisi testes ibi alsint, verificari
non valet, quod sacramentalis moribundi

413

confessio fiat in præsentia sacerdotisSententia tamen contraria est satis communis, et probabilis, illique subscribimus pxinae’
cum Bonacina retractante sententiam in^°s·,
ultima impressione disp. 5, quæst. 5, sect. Franc
2, punct 2, § 4, Lugone disp. 17, num. 85, E.nnran.
Dicastillo dis. 9, num. 807, N. Francise,
cap. 8, punct. 4, num. 149, in fine, Delga-Mo°re.
dillo cap. 13, dub. 16, Emmanuel loco
citato num. 779 (quamvis vehementer
fallatur asserendo eam confessionem nullo
modo posse dici factam in præsentia sacer­
dotis, ne recedat ab asserentibus confessionem sacramentalem fieri posse absenti
sacerdoti), Filliucius, Zambranus, Moure,et
alii apud illos referentem, et sequentem
Leandrum disp. 5, quæst. 45. Probatur^
}
primo ab auctoritate : quæ licet videatur
negativa, re tamen non est : nam testimo­
nia supra num. 234 relata, in quibus ordi­
natur, quod sacerdos possit absolvere
moribundumsensibusdestitutum, qui apud
testes suum de peccatis dolorem et absolu­
tionis desiderium ostenderat, nihil aliud
ex testium parte requirunt, quam quod id
absolute deponant : minime vero, quod
sint praesentes moribundo, et sacerdoti,
quando id deponunt, vel sacerdos absolvit.
Rituale ait: α Si confitendi desiderium,Klluale·
α sive per se, sive per alios ostenderit,
« absolvendus est. » Concilium Arausica-Conc.
num : « Voluntatis præteritæ testimonium
« aliorum verbis habeat.» Carthaginense ; Carthâg.
« dent testimonium, qui eum audierunt,
« et accipiat pcenitentiam. » In quibus
manifeste solam testium depositionem exi­
git, non vero præsentiam eorum coram
infirmo, ut deponant. Solus S. Leo videturs Leo_
oppositum significasse, dicens : a Testi­
er inonium eis fidelium circumstantium
« prodesse debeat » At id non significa­
vit : sed circumstantium dixit vel de præterito, quia circumstabant quando mori­
bundus significavit se dolere de peccatis,
et desiderare sacramentalem absolutio­
nem : vel circumstantium dixit, quia regu­
lariter testes assistunt infirmo cum advenit
sacerdos, et inquirit de ejus dispositione :
sed non exposcit quod eorum relatio coram
moribundo fiat. Atque ideo S. Pontifex non
aliud docet, quam relata Concilia, et
Rituale. Secundo probatur ratione diruente Kalio2
oppositum fundamentum : quia ista depo­
nentium testificatio non ad aliud requiri­

1

414

DE PŒNITENTIA.

tur. quam ut confessarius sensibiliter
cognoscat confessionem moribundi, sive
ut iste confiteatur sacerdoti præsenti, ut
constat ex supradictis, præsertim num. 230.
Sed ad hoc sufficit quod testes id absolute
manifestent confessario. et minime requi­
ritur, aut conducit, quod ea illorum mani­
festatio fiat in praesentia moribundi : ergo
hoc posterius non est necessarium. Proba­
tur minor : tum quia per relationem tes­
tium ubicumque fiat confessarius cognoscit
sensibiliter mediate dispositionem, et con­
fessionem infirmi, qui eam ab initio ma­
nifestavit testibus, et illam sensibus alie­
natus non revocavit. Tum etiam: quia
licet testes tempore, quo advenit, et adest
confessarius, collocarentur coram mori­
bundo, et tuncdeponerent ; iste tamen tunc
non loqueretur per eosuttunc advenientes,
et assistentes ; sed per eos ut a principio
audierunt, et signa doloris viderunt : ad
quod prorsus de materiali se habet, quod
testimonium perhibeant in cubiculo, aut
alio loco distante, et prorsus diverso. Lnde
ad oppositum fundamentum neganda est
minor, ad cujus probationem constat ex
dictis num. 236 moribundum in casu pro­
posito, vel ab ipso principio explicuisse
suorum peccatorum dolorem, et accusatio­
nem quantum erat ex parte ejus coram
confessario praesente, licet confessarius
fuerit absens per accidens respectu illius
intentionis. Permansit autem moraliter
ea sensibilis moribundi confessio in testi­
bus videntibus, et audientibus ; qui eam
etiam sensibiliter deduxerunt, et transtu­
lerunt ad confessarium : qui tandem illa
moraliter conservans, pervenit ad physi­
cam coram moribundo praesentiam, per
quem semel a principio coram testibus
inchoata confessio completa est, sive tunc
ibi adsint testes, sive non : jam enim per
eum, moribundi confessio facta fuit prae­
sens confessario, et moraliter perseverat.
239. Quamvis autem ista se habeant,
duo tamen nobis adnotare visum fuit.
Primum tutius esse, quod tempore, quo
juxta modum immediate explicatum com­
pletur moribundi confessio coram confes­
sario praesente, et confertur absolutio ,
adsint etiam illi testes, per quos se explicue­
rat infirmus. Tum ; quia magis sic verificatur confessionem fieri in praesentia confessarii mediis testibus, sicut posset fieri

medio interprete. Tum etiam, quia ita cum
majori proprietate exponuntur testimonia
supra allegata, et præsertim S. Leonis.
Tum denique: quia, ubi ita res disponitur,
posse moribundum absolvi docent unani­
miter omnes nostræ principalis resolutio­
nis patroni nurn. 231 relati ; sed ubi tes­
tes tempore, quo sacerdos advenit, non
assistunt, eorum plures dubitant, et non
pauci negant absolutionem valere. Quare
tutius est, quod testes tunc, quantum fieri
potest, adsint. Secundum, quod adstantibus
tunc testibus, potest, et debet moribundns
absolvi absolute: ubi autem non sunt præsentes, solum potest, et debet absolvi sub
conditione. Ratio prioris partis est, quod
absolutio potest, et debet absolute conferri,
ubi omne dubium circa ejus valorem potest
prudenter excludi ; sed in casu proposito,
et adstantibus testibus deponentibus mori­
bundum doluisse de peccatis, et petivisse
absolutionem , quodlibet dubium circa
valorem sacramenti potest prudenter dis­
pelli : ea namque, quæ pro principali reso­
lutione adduximus, præsertim ab auctori­
tate, et Ecclesiæ praxi sunt adeo efficacia,
ut illud procul expellant : ergo in tali caso
potest,et debet absolutio absolute præstari.
Ratio autem posterioris partis firmatur ab
opposito : quoniam absolutio non debet
concedi absolute, sed sub conditione, abi
occurrit rationabile dubium circa sacramenti valorem : sic autem contingit in
proposito casu, quando testes non adsunt
coram moribundo, et confessario: sunt
pauci, qui id negent ; et quæ nos num.
præced. perduximus , rem penitus non
evincunt, licet faciant probabiliorem : ergo
in tali casu oportet absolutionem conferri
non absolute sed sub conditione,si possum,
vel si apest materia sufficiens. Et ita con­
suleremus.

§ IV.

Continuatur eadem materia.
240. Quarto circa moribundorum con­
fessionem occurrit dubium, an moribun­
dus jam sensibus destitutus poscit absolvi,
qui nulli confessus est ; non confessario
immediate tempore, quo sensum habebat,
quia non aderat ; nec mediate, sive mediis
testibus quia etiam aberant, et nemo repe-

DISP. VIII, DUB. VII.

rilar, qui deponat, aut possit dicere mori­
bundum confessionem petisse, aut signa
dolorisdedisse.Proceditque specialiter difficuItas circa hominem bonae famae,devotum,
el frequentantem hoc sacramentum. Hujus
enimbona fama.et aestimatio, consuetusque
vivendi tenor aequi valere videtur deposi­
tioni testium, qui dicerent se vidisse in eo
signa doloris, et desiderii confessionis : ut
merito possit confessarius praesumere il­
lum, ubi morbo, aut alio casu correptus
fuit, æternæ salutis memoria habuisse in­
terius attritionem, illamque aliquo signo
externo ostendisse, quamvis nullus fuerit
qui adverterit.
v«
Vera, et communis, cui inhaeremus sen­
!£&·
13. tentia, negat posse in his circumstantiis
saiio moribundum absolvi, aut
confici sacra­
mentum pœnitentiæ, et superfluum est
sic sentientes referre, qui sunt plurimi, et
eorum aliquos oppositum percallentes dab&i. bimus num. 242. Probatur primo testi­
moniis Ritualis Romani, S. Leonis Papae,
et Conciliorum Arausicani, et Carthaginensis, relatis num. 234; nam ut declarent
quando sacerdos moribundo superveniens
possit illum absolvere, expresse affirmant
posse, si vel per se. vel per testes signa
doloris, et desiderii absolutionis ostendat:
ergo e converso ubi nec per se, nec per
testes illa signa in moribundo ostendunfaswlur, nequit sacerdos illum absolvere. Nec
momenti erit, si dicatur cum Caramuele
argumentum esse negativum, et nihil
evincere : quia in eis testimoniis dicitur
quidem posse sacerdotem absolvere mori­
bundum, si ea signa exhibuerit : sed non
negatur, quod illis non exhibitis, et aliis
motivis occurrentibus, possit conferri ab­
solutio. Hæc, inquam, responsio nihil
valet: quia incredibile omnino est, quod
occurrente gravissima omnium necessitate
circa moribundi remedium per absolutio­
nem, ut Pontifices, et Concilia illi subve­
nirent, eam conditionem ex parte mori­
bundi exegerint, nempe accusationem, et
petitionem absolutionis, vel per verba, vel
nutus, et alia signa, vel per testes : crude­
liter enim agerent non docendo, et conce­
dendo sacramentalem absolutionem in alio
casu jam proposito, et secundum alias
regulas, quas deficientibus omnibus illis
signis juniores comminiscuntur : privarent
enim homines illis remediis ad salutem

415

æternam multoties necessariis, quod exco­
gitarunt isti. Consequens autem est absur­
dum. et admitti non valet absque gravi
Pontificum, et Conciliorum injuria. Con- Conflf_
firmatur : quia casus exceptus firmat regu- mat.
lam in contrarium, ut est commune Theo­
logorum, et .Juristarum axioma, ut videri
potest apud Sanchez lib. 4, in Decalogum
cap. 40 ; sed in nullo Pontifice, Concilio,
Sancto, aut Theologo (nisi nuperos aliquos
excipiamus) omittitur pro absolutione mo­
ribundi sensibus destituti illa exceptio, si
signa doloris, et desiderii absolutionis per
se, vel per alios sacerdoti ostendat : ergo
omnes alii casus excluduntur. Atque ideo
ubi talis conditio non adest, ut in præsenti
casu non adesse supponitur,minime potest
moribundus absolvi.
241. Probatur secundo : quia absolutio
0
sacramentalis nulla est,ac perinde,nec vali- 1
de,nec liciteconferri potest,nisi detur mate­
ria essentialiter necessaria pro sacramento
pœnitentiæ juxta divinam ejus institutio­
nem ; sed talis materia non datur in casu
proposito : ergo absolutio in eo casu nulla
est, et nec valide, nec licite confertur. Ma­
jor est evidens juxta qualitatem materiæ :
nam sacramenta non habent aliud esse,
quam ex institutione Dei, qui voluit illa
esse quædam composita ex materia, et
forma, sive ex rebus, et verbis : quare,
sicut sine forma minime subsistunt, ita
nec subsistunt absque materia : atque ideo,
si desit materia necessaria ex Dei institu­
tione, nequit forma adhiberi, et nulla est
licet adhibeatur. Hac de causa sacrilegium
foret intendere conficere Eucharistiam, et
ad id proferre verba consecrationis, ubi
non esset panis, qui est materia con­
secranda; et similiter sacrilegium esset
intendere confeire Baptismum, et pro
eo fine dicere verba formæ, ubi non
esset aqua, nec baptizandi ablutio. Ob
idem itaque motivum nequit sacerdotalis
absolutio supra pœnitentem proferri, et
confici sacramentum pœnitentiæ, nisi adsit
materia pro hoc sacramento ex Dei insti­
tutione essentialiter requisita. Quæ omnia
certa sunt, et sine errore in fide negari
non valent. Minor etiam non inferiori
certitudine constat : nam Concilium Tri-Connl
dentinum sess. 14, cap- 3, compositionem, Trid.
et hujus sacramenti partes proponens,
inquit : « Docet praeterea Sancta Synodus

4i

5 ’ -5

Al

il
■'Λ
4

■ ' Rb' *
• !¥<
'fl

I
I

H

I

cF
t

/ i

*>. -,

416

DÊ PŒNITENTIA.

sacramenti pœnitentiæ formam, in qua
praecipue ipsius vis sita est, in illis minis­
tri verbis sitam esse : Ego te absolvo, etc.
Sunt autem quasi materia hujus sacramenti
ipsius pœnitentis actus, nempe contritio,
confessio, et satisfactio. Qui quatenus in
pœnitente ad integritatem sacramenti ad
plenamque, et perfectam peccatorum re­
missionem ex Dei institutione requirun­
tur. hac ratione pœnitentia partes dicun­
tur. » Et postea Canone 9, diffinit sic :
«Si quis dixerit non requiri confessionem
« pœnitentis. ul sacerdos eum absolvere
« possit, anathema sit. » Ergo ubi pœnitens nec immediate per se, nec mediate
per alios, sive mediante aliorum testimo­
nio confitetur, ut in casu proposito contin­
gere supponitur, non datur materia sacra­
menti pœnitentiæ ex Dei institutione
essentialiter requisita, supra quam cadere
possit sacerdotis absolutio.Si quis autemdicat non dari in prædictocasu confessionem
stricte et proprie sumptam : dari tamen con­
fessionem large acceptam propter praesump­
tionem, quod moribundus doluerit de pec­
catis, et aliqua externa signa hujus doloris
ediderit : quia nullus vult in aeternum
condemnari. Qui id, inquam responderit,
efficaciter refelletur : tum, quia eadem
facilitate posset dicere, posse quem in casu
necessitatis consecrare materiam, quam
cognoscat non esse panem proprie, sed
improprie ob aliquam largam similitudi­
nem ; et idem continget circa materias
aliorum sacramentorum : quod tamen
dicere foret plus quam error. Tum etiam,
quia confessio, quæ est materia hujus sa­
cramenti, non est alia, quam sensibilis, et
personalis pœnitentis accusatio de peccatis;
hæc namque, et non alia confessio pro
hujus sacramenti materia instituta est a
Christo Domino, et recognoscitur in Eccle­
sia Catholica, ut constat ex late dictis qu.
90. art. 2, et dub. 1 hujus disputationis :
ergo vanum, et absurdum est recurrere ex
praesumptione ad aliam confessionem
improprie sumptam. Tum denique, quia
contra illam praesumptionem est, quod non
obstante.’ quod nemo vult in æiernum
condemnari, multoties contingit moribun­
dum vixisse in notorio, et habituali adul­
terio, aut concubinatu, aut etiam in hæresi : ubi imprudens foret illa præsumptio.
Contingit etiam non minus frequenter mo­

ribundum esse tam confessario.quam aliis
prorsus ignotum in modo Christiane
vivendi, el servandi Dei præcepta.
Confirmatur: quia sacramentum pœni­
tentiæ institutum a Christo per modum
spiritualis judicii, et absolutio sacerdotis
exposcit aliquam causæ cognitionem estque
actus judicialis, atque ideo jurisdictionem
exposcens ; sed absolutio judicialis nequii
exerceri, ubi nulla supponitur rei accu­
satio : ergo sacerdos nequit sacramentaliter
absolvere , quin præsupponatur aliqua
accusatio ex parte pœnitentis, qui in hac
causa gerit oilicia rei, et accusatoris, ut
saepius in superioribus explicatum est·,sed
confessio est accusatio ex parte pœnitent d
ergo ubi nulla praecedit pœnitentis confes­
sio. nequit -acerdos sacramentaliter ab­
solvere. Celera constant ; et major primi
syllogismi, ex quo totus discursus depen­
det, demonstratur ex Concilio Tridenlmo
sess. citata, ubi ait: « Dominus noster Jesus
Christus e terris ascensurus ad coelos,
sacerdotes sui vicarios reliquit tanquam
praesides, et judices, ad quos omnia mor­
a talia crimina deferantur, in quæ Christi
a fideles ceciderint : qui pro potestate cla­
'I vium remissionis, aut retentionis pecca­
a torum sententiam pronuntient. » Et
deinde Can. 9 ejusdem sessionis statuit :
α Si quis dixerit absolutionem sacramen« talem sacerdotis non esse actum judicia« lem, sed nudum ministerium pronun« tiandi.et declarandi remissa esse peccata
« confilenti... aut dixerit non requiri con­
ii fessionem pœnitentis, ut sacerdos eum
« absolvere possit, anathema sit. » Quod
autem respondet Caramuel minorem primi
syllogismi falsificari, vel in ipso judicio
externo, quippe pro vel condemnatione,
vel absolutione in eo non requiritur vera
accusatio, sed sufficit victualis, et prae­
sumptiva, ul liquet quando judex procedit
ex officio, vel ex clamorosa insinuatione,
vel ex evidentia delicti ; nihil valet, ex­
cessive probat, et objectam difficultatem
intactam relinquit. Nam in primis eadem
responsione salvaretur, quod sicut in judi­
cio forensi satis ordinarie, regulariter, et
per se loquendo non præmittitur vera
accusatio, sed proceditur alia via ex insi­
nuatis Caramnelis, sic etiam in hoc sacra­
mentali judicio posset regulariter, et per
se loquendo, et extra casum extremæ ne­
cessitatis

JifZXÊà

DISP. VIH, DUB. VII.
cessilalis dari absolutio, et perfici sacramentum absque ulla vera pcenitentis accu­
satione, aut confessione : quod nequit
catholice dici. Salvaretur etiam, quod sicut
in judicio forensi alius est reus, et alius
accusator, et nemo se accusare tenetur ; sic
etiam contingeret in isto judicio sacrarnêntali : quod asserere foret hæresis manifesta.
Aliunde vero motivum nostrum intactum
relinquitur : quia in nullo judicio potest
dari sententia absolutionis, vel condemna­
tionis, nisi præcc-dat aliqua accusatio con- .
Ira reum, propria, vel interpretative, ut
glossat Caramuel, et patet in exemplis,
quibus utitur judicis procedentis ex officio,
aut ex clamorosa insinuatione : ergo in
hoc judicio sacramentali pro pcenitentis
absolutione debet dari aliqua accusatio.
Hæc autem non est aliud, quam ipsa pec­
catorum confessio apud confessarium, ut
judicem : ergo, nisi hæc adsit, impossibile
est hoc sacramentum habere formam judi­
cii, et absolutionem esse actum jurisdic­
tionis, contra id, quod tam aperte Tridentinum docuit, et diflinivit.
ins* 242. Ex quibus a fortiori refelluntur
^’absurdæ, et frivolæ quorundarri evasiones,
v^-quibus vim præmissorum motivoruni ele­
vare, aut illudere conati sunt: Jacobus
Bajus Lovaniensis lib. 2, de institutione
Religionis Christianæ dixit, illis evinci
quod etsi a nobis dicta evincant, quod
moribundo nullum edenti pœnitentiæ si­
gnum non liceat conferri absolutionem per
modum judicii, et actus jurisdictionis ;
minime tamen excludere, quod ipsi con­
cedatur per modum suffragii. A liqui etiam
apudGonetum disp. 19, art. 4, § In fine
:J' dixerunt sufficere in tali casu confessio­
nem generalem, qualem in principio Missæ
solent praemittere omnes fideles, et præ­
serlim, qui .Missæ inserviunt : quare hi, si
sobito sensum amittant, possunt absolvi, |
licet non alia pœnitentiæ signa ediderint.
Maxime cum vel in ipsa Missa absolvantur
a sacerdote. Denique Manrique Ferro,
quem referunt Aversa qu. 10, sect. 18, et
Marlinus a Sancio Joseph lib. 1, tract. 16,
depœnitentia, asseruit Summum Pontifi­
cem posse moribundum, qui nullam ma­
nifestat pœnitentiam absolvere, quia est
sapraomne jus positivum. Et indicat Pon­
tificem hanc posse dare, aut delegare exIra ordinariam potestatem sacerdotibus
i

SMmant. Curs. Theolog. twn.XX

417

ordinariis, ut in casu extrcmæ necessita­
tis, qualem versamus, moribundos non
manifestantes pœnitentiæ signa absolvant
Qua suprema auctoritate, inquit ille. Cle­
mens VIII utens, quendam ruentem ex
fornice Templi S. Petri Romæ absolvit, ut
. plures referunt.
Hæc, inquam, sunt multum falsa, et
nemine impellente evertuntur. Primum rcjicilur.
quidem : nam vel loquitur de absolutione
sacramentali , vel de absolutione mere
deprecatoria , qualis solet conferri in
principio Missæ, et accedentibus ad com­
munionem ? Si eligatur hoc ultimum ;
tollitur status dubii præsentis inquirentis
de absolutione sacramentali, et aliunde
facile concedimus absolutionem per mo­
dum deprecationis posse applicari per mo­
dum suffragii non solum moribundo, sed
etiam mortuo, sicut et indulgentiam, ut
patet ex pluribus Ecclesiæ orationibus pro
defunctis. Si autem eligatur primum, res
prorsus absurda dicitur, et doctrinæ atque
diffinitioni- Concilii Trident, contraria:
nam, ut liquet ex ejus testimoniis supra
relatis, absolutio sacramentalis est vere
actus judicialis, et exercitium jurisdictio­
nis : atque ideo nequit dici mera depreca­
tio, quæ per modum suffragii applicetur.
Jam olim aliqui hunc, quem impugnamus,
modum dicendi indicaverant, qui adeo
displicuit D. Thomæ, ut illum rejecerito. Tho.
acri (supra suam consuetudinem) nota in
opusc. 22, ubi ait : « In sacramento pceni« tentiæ verba scriptura non faciunt men« tionem de aliqua deprecatione ; sed.ma« gis verbo indicativo utitur. Non enim
« dicit, quæcumque petieris esse solvenda
« erunt soluta ; sed quæcumque solveris,
« etc. Si ergo illa tantum dicuntur esse
« soluta, quæ habens claves solverit ; qui
« autem petit aliquid esse solvendum, non
« solverit : miror qua temeritate aliquis
« asserat esse solutum, quem habens cla­
<( ves non significat se solvere, sed solum
« rogat esse solvendum. » Appellat rur­
sum talem sententiam « temerariam, et
« præsumpluosam, ne dicam (addit) erra­
ti neam. » Quod diceret, et eo amplius, si
vidisset doctrinam, et diflinitionem Con­
cilii Tridentini : propter quam dixit Lugo
se nescire, quomodo salva fide ille dicendi
modus queat sustineri. Secundum etiam secunda
refellitur, quia illa generalis assistentium ^ur.1'

I·

•
;

DE PŒNITENTIA.

I

in Missa confessio, non est pars sacramenti
pœnitentiæ, et solet fieri sine ullo prorsus
dolore, et absque ordine ad claves ; sed est
aliquod sacramentale, in quo solent pec­
cata venialia remitti. Unde talis confessio
minime sufficit, ut fiat sacramentum poe­
nitentiae, et ut sacerdos valeat sacramentaliler absolvere moribundum. Et quod
additur de absolutione, quam sacerdos in
Missa impertitur fidelibus, rejicitur ex
immediate dictis : quia talis absolutio est
pura, et mera deprecatio, non autem pars
sacramenti, nec actus (ut pro illo consti­
tuendo desideratur) judicialis, et exerci­
tium potestatis clavium remittens ex opere
seiptc-0?6™10 Peccata- Tertium denique nullo
ditor. modo potest sustineri : nam, quod sacra­
mentum pœnitentiæ constet essentialiter
partibus, et earum una sit peccatorum
confessio, provenit ex institutione, et jure
divinis, ut ex proposito ostendimus dubio
primo. Quare Summus Pontifex nec in
casu extremæ necessatis potest per se, vel
per alium pœnitentem absolvere, et sacra­
mentum pœnitentiæ conficere, nisi adsit
ex parte pcenitentis confessio : nec in tali
extrema necessitate plus circa id potest,
quam simplex sacerdos. Illud autem quod
de Clemente VIII refertur fabula est, et
censetur apud Romanos, ut recte ostendit
Lugo disput. 17, n. 34, cui multum in suo
testimonio ob sapientiam, et dignitatem, et
diuturnam Romæ habitationem deferre
oportet.
243. Contrariam nostræ, et communi
Opposita resolutioni sententiam tuentur Alexander
opinio.
Ludovisius(postea Pontifex Gregorius XV)
Alex.
llomo- in memoriali confessariorum, edito BonobOflQS,
Moites. niæ (cum erat ejus Archiepiscopus) c. 1, de
Bajas,
Bartbol. forma sacramenti pœnitentiæ, Homobonus
Baseos. in examine Ecclesiæ par. 1, tract. 7, c. 18,
Martin.
84, Molfesius tom. 1, tract. 7, c. 5,
Tambur. qu.
A
LndûvicJaco^us ^aîus loco supra cit. Torreblanca
Deigad. 1. 1-1 praclicarum, c. H,n. U, Bartol. a
ûoja'1’ S. Fausto 1. 4, qu. 204, Baseus, verbo
Absolutio, in 3 editione, Martinus a S.
Joseph l. 1. tr. 16, n. 9, Tamburimus de
methodo confessionis I. 2, c. 10, § I, Ca­
ramuel in Theologia fundamentali, funda­
mento 66, § 6, Ludovicus a Concep. in
examine veritatis, part. 1, tract. 5, qu. 1,
Delgadillo cap. 53, dub. 18, Noster Anto­
nius disp. 10, sect. 4, et pro eadem refert
Moja tract. 3, disp. 6, quæst. 4, § 1, 30.

Auctores multos etiam adducit Diana t
part. sect. 4 Miscel. résolut. 92 et 3 part,
tract. 3, résolut. 8, drxit : « Unde ego sal­
tem ex principio extrinseco puto hanc
sententiam probabilem esse, et ita illam
tenent aliqui patres Societatis Jesu, et nos-u,..
træ Religionis. » Cui Lugo disp. 17, n. 39,
reponit tempore, quo scribebat nullos esse
in societate id docentes. Et Dicastillo disp.
9. n. 862, profitetur nullum Societatis sic
asserentem hactenus vidisse; atque imme­
rito Dianam allegasse Salmeronem, cum
in ejus scriptis nullum hujus opinionis reperiatur vestigium. Caramuel tamen referi
Stephanum Bauni, et Carolum Musert,
et alios Societatis, qui in Universitate
Viennensi hanc opinionem docebant.
Eam autem illius Patroni probant pri-^rp
mo ex D. Augustini loco, quem expendimus, n. 231, in quo plane catechumenum
moribundum, licet signa pœnitentiæ non
ostendat, quam forte interius habet, bap­
tizandum esse docet : et statim eandem
doctrinam extendit ad baplizatum mori­
bundum, et non edentem pœnitentiæ si­
gna, ut ei conferatur pœnitentiæ sacra­
mentum : ita autem concludit : « quæ auα tem Baptismatis eadem reconciliationis
« est causa,-etc., » sicut loco citato magis
expendimus. Quemadmodum ergo cate­
chumenus moribundus, licet nulla edat si-·"1'n
gna, baptizandus est : sic etiam baptizatus
moribundus repertus absque sensu, et
nulla edens signa, absolvi debet. Secando:
quia in casu proposito contingens est (et
in dubio debet præsumi) quod repentina
infirmitate, et privatione sensuum arreptas
recordetur suæ æternæ salutis, et concipiat
efficacem saltem attritionem, et sit recle
dispositus ad suscipiendum absolutionem
saramentalem: ergo in talibus circumstan­
tiis potest hæc illi impendi.Tertio, quoniamT
ille intelligitur petereab extrinseco confes­
sionem,qui ea extrinsecefacit,quæminime
faceret,si confiteri nollet; sed hoc modo se
gerit, qui profitetur vitam Christianam, et
satisfacit ejus obligationibus ; quippe qui
nihil horum faceret, si vellet impœnitens
inori, atque condemnari : ergo qui vitam
Christianam profitentur, petunt ab extrin­
seco confessionem, et per tot linguas id
exposcunt, quot opera exercent vitæchristianæ : atque ideo in moribundis, qui
christiane vixerunt adest hæc sacramenti
pœnitentiæ

■

v

DISP. VUI, DUB. VH.

419
'4hS

pœnitentiæ petitio, licol tunc nullis signis I casu proposito non solum potest, sed debet
Qewx illam explicent. Quarto, nam ut moribundo
absolvi saltem sub conditione; et contra
sensibus privato, conferatur Extremacharitatem ageremus illud ei remedium
Unclio, aut etiam Eucharistia, sufficit eum
non ministrando.
chrisliane vixisse, quia hæc ipsa vita est
241. Hæc, et alia solent pro hac opinione Fit.satK
petitio sacramentorum saltem virtualis, et
opponi; verum ista sunt principaliora,
implicita : ergo etiam est implicita petitio
sed quæ arduum non sit dissipare. Ad pri­
sacramenti pœnitentiæ : et consequenter
mum respondet Dicastil. disp. 9, n. 852 et
ab hoc capite, sive ex defectu petitionis
854 D. Augustinum multum favere prænon est deneganda absolutio moribundo,
dictæ opinioni ; tamen præferendnm esse
licet eam tunc explicite non exposcat.
communem Ecclesiæ sensum nixum ins­
Quinto, quoniam ille absolvi debet, et si
titutioni, et ossentiæ hujus sacramenti.
sensu destitutus,et nulla edens ad id signa,
Sed non admittimus, quod S. Doctor ulla
qui prius dixerat se in casu, quo sensu
ratione suppetias tulerit sententiæ, quæ
careat, velle absolvi ; sed omnes chrisliane
prædicto communi sensui Ecclesiæ, et ins­
viventes id dicunt; siquidem omnes ac­
titutioni repugnet. Præsertim cum ejus
tiones propriæ hujus vitæ sunt protesta­
mens sit satis perspicua ·. nam intendit, et
tiones, per quas christiani profitentur, se
docuit, quod sicut catechumenus moribun­
vellefrui sanguine Christi, salvari, et ad
dus destitutus sensibus potest baptizari,
id adhibere media necessaria, quorum
ita baptizatus moribundus sensibus pri­
unum est confessio, et sacramentalis ab­
vatus possit absolvi. Sed supponit discri­
solutio: ergo omnes christiane viventes,
men inter utrumque sacramentum, quod
si ad illam extremam necessitatem deve­
pro Baptismo recipiendo sufficit intentio
niant, debent sacramentaliter absolvi,
illud suscipiendi, quam habet omnis ca­
fai Sexto, ideo catechumenus in eo extremo
techumenus eo ipso, quod catechumenus
positus potest baptizari, quia ipse cate­
sit : tendit enim ex vi sui status ad
chumeni status est virtualis Baptismi ante
suscipiendum Baptismum, cujus candi­
mortem suscipiendi petitio ; sed etiam
datus est, sed pro sacramento pœnitentiæ
professio vitæ christianæ est petitio vir­
non solum requiritur intentio ex parte
tualis sacramentalis absolutionis ante
pœnitentis ipsum suscipiendi ( in quo
mortem suscipiendæ : ergo, qui chrisliane
est paritas cum Baptismo, sed de eo in
vixit debet tunc absolvi, quamvis non os­
præsenti non disputamus) verum etiam
tendat tunc alia signa suæ petitionis.
requiritur confessio peccatorum, ut fide
(^.Septimo, nam potest quis sacramentaliter
edocemur. Et si hæc in moribundo penitus
absolvi, saltem sub conditione, licet de eo
deficiat, non asseruit D. Augustinus, nec
dubitetur, an habeat usum rationis, et an
insinuavit illum absolvendum fore; quippe
ea, quæ confitetur, sint vera peccata : ergo
quantum ad hoc requisitum, de quo est
pariter moribundus in casu proposito po­
nostra controversia, nulla est similitudo
test saltem sub conditione absolvi, quam­
inter Baptismum catechumeni moribundi,
vis incerti simus de ejus dolore, et petiet absolutionem sacramentalem moribundi
's?A tione confessionis. Octavo, quia tenemur
baptizati. Ad secundum concedimus ante-& (11
saltem ex charitate proximo in extrema
cedens, et negamus consequentiam : nam
necessitate existenli probabiliter succur­
ad valorem hujus sacramenti non sufficit
rere, si id possumus sine gravi nostro in­
interior attritio,sed requiritur essentialiter
commodo; sed moribundus, qualem des­
exterior, et sensibilis peccatorum confessio.
cripsimus, est in extrema circa salutem
Unde hac deficiente, ut in casu proposito
sternam necessitate : aliunde vero possu­
supponitur deficere, nequit sacramentalis
mus ei probabiliter succurrere per me­
absolutio conferri : etiamsi admitteremus
dium probabile absolutionis sub conditione
omnes moribundos recordari tunc suæ
datæ;siquidem,et Auctores relati,et motiva
salutis æternæ, et habere internum de pec­
immediate proposita faciunt satis probabi­
catis dolorem. Ad tertium neganda estTefI|(>
lem talis medii applicationem : et alias
major, quæ falsitatis vel ex eo convincitur,
nullum ex hoc nobis provenit incommo­
quod plures per totam vitam christiane
vivunt, et tamen non semper confessionem
dum, ut ex se liquet : ergo moribundus in

. i

113

» ·’
•fiS *

. i

♦

I

·.; ï ·

V
X

:t

'.

420

.·

DE PŒNITENTIA.

DISP. VIII, DUB. VII.

K« ;

?■

petunt, nc-c possunt in omni hora absolvi ;
quin potius habent positivam intentionem
non confitendi, nisi in determinato tem­
pore, prout ipsis placet. Nec inserta alias
minoris probatio est alicujus momenti :
nam cum illo affectu, quo omnes profitentes vitam Christianam exequuntur non
pauca ad eam perlinentia, compatitur esse
in actuali peccato, et voluntate non confi­
tendi, ut patet in existentibus in continuo
adulterio, et concubinatu, et in non resti­
tuendo, quæ debent. De quibus nulla ra­
tione dici valet, quod vel ab intrinseco, vel
ab cxtrinseco petant vere confessionem, et
absolutionem.
Ad quartum, vel neganda est major,
(jcir'.o.
vel ejus suppositum : nam ratio, quare
moribundis sensu destitutis ExtremaLnclio, et Eucharistia administrentur,
non est illa, quæ in majori assignatur, sed
alia longe diversa assignata a D. Thom.
supra q. 84, art. 1 ad 1, quod nimirum
d.-to. istorum sacramentorum partes non sunt
actus illa recipientium ; sed in sacramento
pœnitentiæ sunt ipsi actus humani eliciti,
nempe dolor, et contritio. Quamobrem
sicut in illis duobus sacramentis, et aliis a
poenitentia, et matrimonio distinctis, si
deficerent res, in quibus eorum materia
consistit, v. g. aqua, oleum, panis, etc.,
non possent ea confici, quamvis adesset
illa suscipiendi intentio : sic etiam in sa­
cramento pœnitentiæ, si non daretur ex
parte pœnitentis dolor, et confessio, quæ
sensibiliter aliquomodo innotescerent confessario, minime tale sacramentum confici
posset : sicut nec matrimonium absque
tonlrahenlium consensu per aliqua signa
explicato, quidquid fuerit de pœnitentis, et
contrahentis intentione, et desiderio. Unde
omnia fere Adversariorum motiva paralogvzant iu eo, quod solum attendunt ad
intentionem suscipiendi sacramentum,
quæ in pœnitente moribundo ex his, aut
iliis capitibus præsumi posset ; omissa
attentione ad dolorem pœnitentis, et ad
ejus media confessione externam manifes­
tationem : quæ certum est esse de hujus
sacramenti necessitate, et non adesse actu
in cunctis, qui profitentur vitam Christia­
nam : plurimi namque sunt existentes in
statu peccati, et non curantes de confes­
sione, et emundatione, quos repentini mo­
riendi casus rapere solent.

Ad quintum negandaestsimiliter majoré!»
quia licet ea via constaret de præhabita
moribundi intentione in ordine ad susci­
piendum in articulo mortis poenitentia
sacramentum, quæ intentio foret insuo
genere sufficiens : nihilominus postea non
constaret de moribundi dolore, et confes­
sione, quæ ultra illam intentionem pro
valore sacramenti essentialiter requiruntur, et nequeunt in omnibus rationabiliter
præsumi ; cum plurimi sint ad peccatum
aclualiter affecti, et de confessione non
curent. Quin et de illius intentionis veri­
tate prt) casu repenlinæ mortis vehementer
ambigimus : nam de eo, qui noluit confi­
teri, et absolvi cum potuit, quomodo in­
terpretabimus intendere, ac velle confes­
sionem, et absolutionem pro eo casu in
quo prævidet, quod non habebit rationis
usum, nec poterit confiteri ? Satis ridicula,
et imprudens foret talis præsumptio, eique
innixa interpretatio, ut ex se constare
videtur. Ad sextum palet ex dictis : nam^
pro valore Baptismi in catechecumeno
moribundo sufficit ex parte ejus intentio
suscipiendi Baptismum : quam intentio­
nem satis manifestat ipse status catechu­
meni, sive votum profitendi vitam Chris­
tianam, quamvis imperfectam, ct mixtam
mullis gravibus peccatis. Sed proialore
sacramenti pœnitentiæ ultra intentionem
illud suscipiendi, requiruntur essentialiter
dolor de peccatis, propositum novævitæ,
et peccatorum confessio.Hæc autem certum
est non semper adesse in omni moribundo
baptizato. Et propterea eadem certitudine
asserimus non omnem baptizatum mori­
bundum posse sacramentaliter absolvi. Ad
septimum oinisso antecedenti negamus set··
consequentiam. Et disparitas est satis ta
clara : nam in casu antecedentis non est
certum pœnitentem carere usu rationis,
aut ea, quæ confitetur esse peccata ; sed de
his prudenter dubitatur : in quo casu ipsa
prudentia dictat, quod pœnitenti non ne­
getur absolute absolutio, sed conferatur
sub conditione. Sed in casu consequentis
supponitur moribundum nulla ostendisse
signa doloris, et confessionis, quæ sensibi­
liter mediate, aut immediate cognita
fuerint a sacerdote : qui proinde cum in eo
nullam reperiatmateriam proximam hujus
sacramenti, vel certam, vel prudenter
dubiam, nullo modo, vel absolute, vel sub
conditione

conditione potest proferre, et in eum dirigere sacramentalem absolutionem. Ad
Mn3i,octavum omittendo præmissas neganda est
consequentia, quæ illegitime ex eis dedu­
citur : nam ut possimus, et debeamus, in
casu proposito moribundum absolvere,
ultra conditiones assignatas requiritur,
quod cognoscamus in pœnitente adesse
maleriam certam, vel saltem dubiam, quæ
pro hoc sacramento, et sacramentali abso­
lutione requiritur. Quæ tamen sacerdoti
nullo modo occurrit, ut in hac difficultate
supponitur. Quare sacerdos nequit ’illum
absolvere absolute, vel sub conditione. Et,
si id facere lentaret, minime exequeretur
absque gravi incommodo proprio, utique
peccandi mortaliter agendo superstitiose,
et contra reverentiam debitam sacramento :
et charitatem proximo debitam minime
agit,qui ei inextrema necessitate laboranti
applicat remedium, quod scit vanum tunc
esse proficere non posse.
215. Occasione tamen hujus ultimi ar­
gumenti solet dubitari, an contraria nobis
sententia possit licite practicari, et in
proposito casu ad exercitium absolvendi
γζΕ·λ sub conditione reduci.Et, siquidem potest;
consequens est nemini negandum, quod
debeat; nam proximo in tali extremo
posito debemus succurrere per omnia
media licita possibilia. Affirmant praeter
impugnatæ sententiæ patronos n. 242
relatos, alii non pauci, qui licet levissi­
mam, aut vix nullam in ea opinione
probabilitatem speculativam recognoscant;
sentiunt tamen posse esse practice proba­
bilem, posseque, ac debere in casu propo­
sito revocari ad exercitium absolvendo
moribundum. Ita Diana supra relatus,
iri. Leand. disp, 5, q. 4G, affirmans se Romæ
ita non semel practicasse, et pro tali
opinione refert Suar. Vasq. Turrian.
Lugum, et alios : sed prorsus immerito ;
nam manifeste docent oppositum. N. Gabr.
disp. 7, q. 2, ubi precatur lectores id
sequi, si casus occurrat. N. Francis, c. 8,
fax
faas.punct. 4 a n. 154, Emmanuel a Concep;
disp.6, qu. 4. Cui sententiæ licet inconse­
quence multum favet (saltem pro aliqui­
bus casibus) Tyrsus disp. 3G, sect. 4, n.51.
W Cui sententiæ tam mordicus hæret N.
Antonius supra relatus ut dixerit, vel eum
moribundum debere absolvi sub condi­
tione, qui diceret se nolle absolvi, et etiam

421

illum, qui in ipso adu peccandi, v. g. for­
nicandi sensibus destitueretur, dummodo
non fuerint scandalosi, et publici peccato­
res ; quia in aliis chrisiiaae regni trifer
viventibus pie præsumi debet illa verba ex
phrænesi procedere,et actu peccantem vul­
neratum subita infirmitate resipiscere,
et quærere pro salute æterna remedium.
Denique N. Lezana in summa q. rejgular.
torn. 3, verbo Confessio, n. Il, prædictam
opinionem non reputat omnino improba­
bilem.
Sed videamus quid alii sentiant. Henriq. Henrbf1. 6, c. 10, n. 9, ait : « Si infirmus amisso opposita.
« rationis judicio nullum præbet, nec
« paulo ante dederat peccati, et pœnitentiæ
« signum, nullo modo est absolvendus a
« peccatis : in quo quidem rudiores sacer« dotes errant. » Vasq. q. 91, ar. 2, dub.5, Vjzp.
affirmat ; « Nullum esse qui contrarium
« dicat. » Coninch. disp. 5, n. 28, et disp.
10, n. 96, dicit : « Contrarium non esse£°£^'« probabile. » Laym. I. 5, tr. 6, c. 12,
inquit : « Patres, et Dodores non aliter
c permittunt pœnitentiæ sacramentum
« moribundo obmutescenti ministrari,nisi
α ante sacramentalem absolutionem ver­
« bis, aut signis petierit. » Lugd disp. I7tr,u2°·
sed. 3, affirmat < omnes pro certo hoc
« supponere, » et productis motivis ex
Patribus, et Conciliis subdit : <r Non ergo
« expedit in re tanti momenti sub pietatis
«specie sapere plus, quam omnesS. Pa­
vi res docuerunt, sed observare terminos,
« quos apposuerunt nobis. » Franciscus
Fœlix in Tentaliva Complut, tr. 4, c. 3, Fœludifficult. 10, dicit : « Contrarium esse im« probabile. » Manrique Ferro 2 part. q.F^
152, n. 4, ait : «Opposita est improbabi- leueh.
«lis.» Trullench. I. 4 praxis, c. 6, dob.Arn#sl’
7, dicit de sententia negante : « In hoc
« conveniunt omnes Dodores. » Arriaga
disp. 36, sect. 3, de eadem sententia ne­
gante agens, inquit : « Hæc sententia ante
« triginta, aut quadraginta annos adeo
α certa erat apud omnes Theologos, et
« fideles, ut opposita non fuerit probabilis.
« Quod magnum est argumentum ad por« suadendum sententiæ oppositæ falsita« tem .· quia absurdum est Ecclesiam Dei
« per tot retro sæcula in materia adeo
«necessaria ad salutem animaram igno« rasse hoc remedium, nec sufficienter
v providisse animarum saluti. » Addit

*·. .

·

DE PŒNITENTIA.

ulterius sententiam affirmantem non solum
olim fuisse, quod adversarii non diffiten­
tur, sed esse etiam modo improbabilem :
quia ejus Auctores non adducunt solutio­
nem probabilem ad locaConciliorum.quibus
clare sententia communis probatur.Tyrsus
Treses.
disp. citata n. 41, ait ; < Ex dictis in foro,
« si sistamus inter terminos, » hujus
quaestionis, in qua inquiritur, an mori­
bundus, qui nullum dedit pœnitentiæ si­
gnum possit absolvi, sententiam « affir< tem esse pœnilus improbabilem : quia
« hoc ipso, quod supponatur non præcese sisse ullum signum doloris, supponitur
« deesse pariem essentialem hujus sacraFav.
w
« menti. «> Petrus Fay in Addit, ad 3 par.
qu. 9, art, 9, disp. 2, acriter pro negante,
et communi sententia subjungens : « Licet
« contrarium indiscrete, et ignoranter sa« tis, ac sine ullo prorsus, vel apparente
« fundamento a variis sacerdotibus practiPrado. α cetur. Prado q. 3, dub. 3, § 2, n. 6,
relatis patronis,et motivis relatae sententiæ
affirmantis subdit : « Nihilominus relata
« sententia est omnino falsa, et improbaσ bilis speculative, et practice. > Et titulus
§ habet : a Est falsissima,et improbabilis.»
Gonet disp. 12, ar. 4, n. 80, illa etiam
Gocet
relata addidit : « Verum hæc sententia
« probabilitate caret. » Omittimus alia,
quæ alii proferunt nonsuaviora,quia relata
sufficiunt.
246. Inter has sententias haeremus pro­
Jndicioai pensi ad pietatem omnem erga moribun­
cî rca dos, sed vincimur tandem veritate, quam
relatas
opi” videmus in secunda a tam multis, et adeo
niüaes.
gravibus propugnata. Unde abstrahendo a
censuris, quibus ejus patroni utuntur,
eidem absolute subscribimus. In qua reso­
lutione magis confirmamur attendendo ad
diversos modos, quibas casus in hac con­
troversia propositus potest contingere.Nam
in primis fieri potest, quod ipse confessarius cognoscat evidenter moribundum
nullum dedisse pœnitentiæ signum, ut si
loquens cum ipso confessario repente cor­
ruit absque ullius signi ostensione. Et in
tali casu nequit illum etiam sub conditione
absolvere, necse practice conformare cum
opposita sententia : nam contra illius mo­
tiva, et omnem ab extrinseco probabilita­
tem cognoscit evidenter non dari materiam
proximam hujus sacramenti : et si oppo­
situm faceret peccaretagendosuperstitiose,

et sacrilege.Et idem contingeret ubi testes,
coram quibus moribundus corruit, depo­
nerent se nullum in eo homine, cum illo
accidenti arreptus fuit, observasse signum
pœnitentiæ, aut desiderii absolutionis :
militat enim eadem ratio ob carentiam
omnis materiæ proximae. Fieri secundo
potest, quod moribundus ostenderit aliqua
signa externa : et siquidem illa fuerint
certa signa doloris, ut tundere pectus,
aspicere devote imaginem crucifixi, oscu­
lari crucem, etc., potest, et debet absolvi
juxta superius dicta a n. 230 ; si autem
signa fuerint dubia, quia possunt proce­
dere, vel ex dolore peccatorum, vel ex
molestia morbi, ut suspiria edere suspi­
ciendo in Cœlum , potest moribundus
absolvi sub conditione ; quia adest saltem
materia dubia, ut observavimus n. 232 ;
vel denique talia signa sunt motus mero
naturales, nihil referentes, ut se jactare
ab una in altera lecti partem, vel conari
ad vitandum suffocationem in flumine·,et
de his non magis curandum est, aesi non
fuissent, in ordine ad absolutionem, ul in
prima parte hujus considerationis diceba­
mus. Denique fieri potest, quod sacerdos
nec certo per se, nec per testes cognoscat
moribundum non dedisse pœnitentiæ signa,
nec aliunde cognoscat illum dedisse signa
certa vel dubia, sed nullum horum extre­
morum cognoscat, et'constituatur sob
dubio negativo circa modum, quem mori­
bundas habuit non edendo doloris signa :
nescit enim an illa signa ostenderit, vel
non ostenderit, et pie praesumi ostendisse,
quia sic communiter se gerunt Christiani,
ubi sentiunt se tangi morbo mortali, rapi­
que morte repentina.
Hic casus est, si quis alius excogita ri tyà
potest, in quo melius bonum habet affir-TiTf,i
mans opinio, iliique in tali eventu hærel
Tyrsus disp. cit. n. 51, ut censeat posse in
illo practicari. Illamque confirmat : nam
ad valorem absolutionis, et hujus sacra­
menti, sicut requiritur confessio ex parte
pcenitentis, sic etiam usus rationis ; sed in
casu, quo confessarius dubitat dubio nega­
tivo, an pœnitens habeat usum rationis,
potest illum sub conditione absolvere, ut
omnes concedunt : ergo pariter potest mo­
ribundum sub conditioneabsolvere.quando
dubitat dubio negativo an pœnitens edi­
derit signa pœnitentiæ, et desiderii con­
fessionis

D1SP.VI1I, DUB. VIL
fossionis. Quod alio motivo universaliori
suffulciunt : quia in dubiis circa necessa­
ria ad salutem tutior pars est eligenda :
et dubium non est tutiorem partem res­
pectu moribundi in tali casu esse absolvi
sub conditione juxta opinionem relatam,
quæ apparet probabilis, saltem ab extrinsecoob multitudinem patronorum.
217. Persistendum tamen est in propo­
sita resolutione, quoniam non solum quis
impeditura proferendo formam absolutio­
nis, quando cognoscit non dari materiam
necessariam ex institutione divina ; sed
etiam quando non cognoscit positive ali­
quam materiam juxta prædictam institu­
tionem : agit enim temere proferendo
absolutionem cum manifesto periculo frus­
trationis. Cui temeritatis periculo non
occurrit, qui conditionem adhibet, sed
magis addit superstitionem : quia forma
nec absolute, nec conditionate proferri
potest, ubi minister non cognoscit aliquam
materiam supra qmm cadat illa forma.
Idque generale est in aliis sacramentis :
nam qui non cognoscit materiam certam
adesse, vel dubiam Baptismi, peccaret pro­
ferendo absolute, vel conditionate Bap­
tismi formam : et similiter qui non cognos­
ceret habere coram se materiam certam,
vel dubiam Eucharistiae peccaret profe­
rendo absolute, vel conditionate verba
consecrationis. Et sic de aliis. Quod con­
tingeret in proposito casu ; siquidem sa­
cerdos non cognoscit per se, vel per alios
adesse materiam proximam ad absolutio­
nem, nempe dolorem de peccatis, accusa­
tionem certam, vel dubiam : latet enim
prorsus talis accusatio. Porro recursus ad
piam praesumptionem nihil valet : tum,
quia sæpissime fallitur : tum, quia illa
pertinet ad partem intellectivam, et non
confert ad sensibilem confessionem, quæ
vel immediate, vel mediate debet innotes­
cere confessario,ut judicet, et absolutionem
præbeat : sicut etiam contingit in materia
aliorum sacramentorum, ut minister super
eam absolute, vel conditionate possit for­
mam licite proferre. Ubi enim nulla ma­
teria sensibilis occurrit, de qua saltem
dubitetur, an sufficiat vel non, nequit
licite adhuc sub conditione forma appli­
cari.
Ea vero, quæ denuo pro parte contraria
expenduntur, non urgent. Et motivum

423

Tyrsi dispellitur omittendo præmissas, et
negando consequentiam ob satis manifes­
tam rationem disparitatis : nam in casu
minoris adest saltem materia sensibilis
hujussacramenti,videlicet peccatorum con­
fessio, de qua tamen dubitatur an sit suffi­
ciens propter dubium occurrens circa usum
rationis in pcenitente : quare iste est casus
proprius, in quo absolutio sacramentalis
possit, et debeat sub conditione conferri.
Cetero in nostro casu nulla datur materia
sensibilis, de qua rationabiliter dubitetur,
an sit, vel non sit sufficiens : sed prudens
occurrit dubium negativum, et suspensivum, an moribundus dederit, vel non ma­
teriam, sine ullo ad eam asserendam posi­
tivo, et sensibili fundamento, sed cum sola
unius, et alterius partis nescientia, et
absentia materiæ,de qua prudenter dubi­
tetur. Id vero minime sufficit, ut confessor
possit prudenter procederead absolvendum
moribundum, sive conficiendum sacra­
mentum sub conditione, ut aliorum exem­
plo convincitur, ubi abest omnis materia
sensibilis, quæ dubio subsit.
Augmentum vero difficultatis, quod
communiter alii addunt, facile evacuatur,
si attendamus in administratione sacra­
mentorum non solum ad profectum, aut
necessitatem suscipientium, sed etiam, et
multo magis, ut par est, ad reverentiam
circa ipsa sacramenta, ut non exponantur
frustrationi, aut superstitioni, sed fiant eo
modo,quem præscribunt Concilia,et Patres,
et ipse communis usus Ecclesiæ. Ad quæ
attendentes censemus partem simpliciter
tutiorem, atque certiorem eligendam esse;
quod absolutio sacramentalis non confera­
tur, ubi nulla adest materia sensibilis, cui
applicetur, ut in nostro casu contingit. Et
quod dicitur de probabilitate opinionis
contrariae non premit : nam si sermo sit
de probabilitate intrinseca, sive de motivis rem evincentibus juxta sacramenti
naturam, et communem Conciliorum, et
Theologorum doctrinam, nullam, aut fere
nullam videmus. Unde talis opinio com­
muniter non censetur signate, et speculatitive probabilis ; a qua tamen speculativa
probabilitate fieri debet descensus ad pra­
xim prudentem, atque securam. Si autem
loquamur de probabilitate extrinseca de­
sumpta ab Auctoribus illam docentibus,
non negamus Patronos hujus nuperae opi-

DISP. VIII, DUB.VIII.

nionisesse mullos, sod quibus longo inter­ I peccata non fuisse in alia confessione expovallo præstanl nostræ resolutionis defen­
sita ; ut patet, si sit commissum a relisores, sive multitudinem, sive antiquita­
gioso, et reservatum, quod tamen in mbtem. sive auctoritatem, et doctrinam
culo commissum reservatum non erat. Vel
consideremus. 1'nde putamus ab aliquibus
si pœnitens, qui heri peccavit maneat cum
ridicule affirmari nos debere in praxi
illo, ut confitetur, in occasione proxima
conformari cum illa opinione, et peccare
peccandi, et iterum relabendi. Sed du­
si moribundum non absolvamus. Quia ad
bium propositum ab his accidentalibus
id obligamur ex charitate erga illum. Id,
praescindit, el procedit per se loquendo, at­
inquam, videtur ridicule asseri : nam qua
tendendo præcise ad hoc, quod peccatum
ratione poterimus, et obligabimur adhae­
nunc cum aliis relatum nunquam hactenus
rere opinioni minus probabili : et non
fuerit confessum. Et quamvis complectatur
poterimus adhaerere opinioni securiori,
duas propositas difficultates, nihilominus
probabiliori, el fere communiori dictanti
ad vitandum confusionem, ct plurium ter­
talem administrationem esse peccatum, et
minorum redundantiam, circa propositam
exerceri non posse absque injuria sacra­
primo loco specialiter versabitur. Quid au­
menti ? Quomodo sine aliquo dictamine
tem dictum fuerit circa illam, posteriori
speculativo dictante valorem sacramenti,
intelligitur applicandum.
sed oppositam magis demonstrante, appli­
cabimur prudenter ad praxim tali dictami­
§1.
ni repugnantem ?
Propositx difficultatis decisio aliquibus as­
DUBIUM VIII.
sertionibus explicatur.
An pœnitens debeat explicare, quod peccala,
qux confitetur fuerit, aut non aliquando
confessus ?

Hoc, quod proponimus dubium potest
esse appendix praecedentis : pertinet enim
ad integritatem confessionis, sive mani­
festationem omnium, quae confiteri opus
sit. Movetur vero specialiter propter non
infrequenter contingentia in generali,
quam vocamus, confessione, ubi pœnitens
simul cum peccatis jam alias confessis, so­
let recensere alia, post ultimam confessio­
nem commissa, quae nunquam confessus
fuerat. Tenebitur ne hoc explicare, ut con­
fessarius id cognoscat, iliaque excipiat tan­
quam materiam necessariam ? Eademque
fere difficultas proponi valet, ubi quis con­
fitendo peccata venialia, addit pro majori
securitate de valore sacramenti (ut mosest
inter personas spirituales, et timoratas)
aliquod mortale devita præterita, quod ta­
men nunquam hactenus confessus fuerat,
sed heri, aut nudius tertius patrarat. Ubi
namque ista sic disponuntur, et recitantur,
confessariicommuniter apprehendunt pec­
cata illajam confessa fuisse, et ex devo­
tione, aut timore adhiberi. Et nemo, quem
viderimus negat, quod aliquando per ac­
cidens teneatur pœnitens manifestare illa

248. Dicendum est primo, pœ ni lentem CeMt.
cum dicit se facere confessionem genera- t
lem, et inter peccata jam confessa recenset
aliqua prius non confessa, teneri ad id ex­
plicandum, sive ad manifestandum se illa
commisisse post ultimam confessionem. Ita
Perez disp. 21, sect. 8, n. 4, Gonet. disp.Pifai
10, ar. 2, n. 37, Lastra. tit. I, c. I, et sect.^·
6, n. 68, Luisius Turrian, cont. 4, dub. 7,Twr.
dicens oppositam opinionem non esse se- Una
curam in praxi, sqd magis bonis auribus
perniciosam. Idemque, non obscure signi­
ficat Aversa q. 10, sed. 2, § Similiter, di­
cens ab omnibus fatendam est, non esse
consulendum sic convolvere peccata nova
cum antiquis, ut confessarius leviorem
pœnitentiam injungat, vel minus pœniten­
tem reprehendat tanquam pro peccatis an­
tiquis, et alias confessis. Probatur ratione:E1!i,
quia pœnitens tenetur ita exponere sua
peccata, ut non varietur notabiliter judi­
cium confessarii erga illa : unde commu­
niter probatur debere explicare circums­
tantias mutantes speciem, secus autem
notabiliter intra speciem aggravantes ;
quia scilicet in illis variatur notabiliter
confessarii judicium, in istis autem semper
retinetur idem simpliciter judicium circa
substantiam peccati, ut satis constat ex
dictis dub. 4 ; sed ex eo quod pœnitens di­
cens

j
i

λ

rons se facere confessionem generalem in­
ter peccala jam confessa misceat, et referat
alia nunquam confessa, quin explicet illa
non esse confessa, variatur notabiliter judi­
cium confessarii erga peccata, et statum
coafitentis : ergo pœnitens se generaliter
confiions tenetur manifestare, quæ peccata
non fuerit hactenus confessus, sive quæ
commiserit post ultimam confessionem.
Minor liquet : nam diversissimum est judi­
cium confessarii quando cognoscit peccata
mortalia, quæ modo exponuntur, non esse
hucusque confessa, et quando existimat
illajam confessa, et remissa. Unde oritur,
quod pro non confessis reprehendat vehe­
menter pœnitentem, injungat correspondentem satisfactionem, et consulat reme­
dia ad vitandum peccata. Sed pro jam
confessis, et remissis in nihilo horum im­
moratur, nec tempus consumit, sed pœni­
tentem nulla reprehensione, et levissima
satisfactione dimittit ; quin non semel lau­
dat de studiosa humilitate in reproducendo
delicta.Summa vero inter hos effectus diffe­
rentia satis declarat summam etiam esse
varietatem in confessarii judicio.
249. Respondent Adversarii pœniten­
tem in tali casu confiteri omnia mortalia,
quæ debet, et in cæleris uti jure suo non
explicando, an sint antiqua, vel nova,
dimissa, vel non dimissa : hæc enim accidentaliler prorsus reputantur respectu pec­
catorum, prout cadunt sub obligatione
confessionis : et peccatum fuerit heri com­
missum, aut anno præterito est omnino
exlrinsecum ilii. Unde N. Antonius infra
referendus, non renuit, nec impeditur
concedere, quod non agit contra valorem
hujus sacramenti, qui dicit se commisisse
peccatum mortale anno præterito, vel in
præterita vita, quod heri fecit. Quia men­
tiri, inquit, in confessione, quando men­
dacium non impedit explicationem peccato­
rum in specie, et numero, et circumstantiis
mutantibus speciem, non reddit irritam
confessionem. Et minus refert, quod pœnilens desideret non intelligi quantum ad
hoc a confessario : quia licet obscure, eoque
artificio loquatur, nihilominus peccata non
negat absolute, sed solum quoad circums­
tantiam non necessariam temporis, in quo
factum fuit, aut aliam impertinentem,
quod non semel licet, ut inquit Lugo, sicut,
si quis habuit rem cum sorore confessarii,

425

cujus hospes est, et velit illud peccatum ita
illi obscure confiteri, ut non suspicetur de
sorore, potest dicere se peccasse cum fœmina, quam alio tempore viderat in Eccle­
sia : nemo negabit valorem hujus confes­
sionis, licet confessarius, et audiendo, et
confitendo nihil cogitet de sua sorore, sed
existimet fuisse aliam mulierem : quia
nihil horum pertinet ad substantiam sa­
cramenti.
Sed hæc sustineri non possunt, et refel- Rcfe’.iiluntur : quoniam pœnitens debet ita con-'^U
fiteri sua peccata, ut ex modo confitendi
non impediat jus, quod confessarius habet
exercendi sua munera ex Christi institu­
tione : et opposito modo se gerens peccat,
et quidem mortaliter, ut exposcit gravitas
materiæ. Sed pœnitens procedens modo,
artificio, et subterfugiis, quæ in hac eva­
sione repræsentantur impedit jus, quod
confessarius habet exercendisua munera ex
Christi institutione : ergo pœnitens debet
ita confiteri peccata, ut in eis recensendis
non utatur modo, artificio, et subterfugiis,
quæ proposita ministrat responsio. Proba­
tur minor : nam confessarius habet ex
institutione Christi jus exercendi munera
judicis, et medici erga pœnitentem in
applicando pœnam, et remedium pro pec­
catis, ut plane constat ex Cone. Trid. s.Corci(
14, c. 15, ubi ex ipsa Christi institutione Trid’
efficaciter colligit utrumque munus in
confessario, et obligationem pœnitentis in
comparendo ante illum sicut coram me­
dico, et judice. Hæc autem munera impe­
diuntur, ubi pœnitens titulo confessionis
generalis, sive manifestandi generaliter
omnia peccata, miscet cum jam confessis
alia non confessa, et repræsentando ut
præterita, quæ sunt immediata, ac deside­
rando, quod confessarius id non percipiat.
Nam eo ipso confessarius non exercet con­
venienter munera judicis, sed remittit
reum absque objurgatione debita, putans
omnia illa peccata jam pridem confessa, et
dimissa fuisse : nec congrue, quin nullo
modo exercet munus judicis, putans nulla
esse recentia vulnera, sed antiqua jam ex­
clusa, atque sanata. Unde liquet non esse
admittendam doctrinam, et exempla, qui­
bus se munit evasio; quia solum versantur
circa aliqua Sacramento accidentalia ; sed
quæ opponimus attingunt, penetrantqiie
ejus substantiam repugnando fini quem

*

I.,

426

DE PŒNITENTIA.

habet ex Christi institutione, et centra
libus aliquod mortale, ut materiam suffi,
quem si agat pœnitens, nequit non pec­
cientem, et tanquam in anteacla vita coms
care.
missum, cum revera sit materia necessaria,
'
Ct.n6r. Confirmatur, et explicatur propositum
utpote post ultimam confessionem admis­
sum. V.g. confitetur quis (et sit sacerdos,aut
fundamentum reducendo contrariam sen­
religiosus) distractiones animi, verba inuti­
tentiam ad ea inconvenientia, quæ ejus
lia, suspiciones contra proximum, aliquos
falsilatem, praximque periculosam de­
motus i rae, et si milia, quæ sunt communiter
monstrant. Nam si in confessione generali
peccata venialia, etsubdat se etiam accusare
licet inter peccata jam confessa inserere
de una delectatione morosa in vita praete­
unum non confessum, id non declarando -,
rita admissa, quam vere admiserat heri.
|
pariter licebit miscere quinquaginta, aut
In hoc casu confessarius communiter putat
plura satis gravia, et pertinentia ad diver­
id addi de materia non necessaria, et pro
|
sas species : eadem quippe ratio juxta
majori securitate doloris in pœnitente, et
Adversariorum doctrinam militat in plu­
valoris in Sacramento. Unde nihil de hoc
ribus, atque in uno. Ex quo fiet ulterius
additamento curat quantum ad reprehen­
confessarium non magis de illis pluribus,
sionem, el augmentum pœnitentiæ; quippe
atque de uno curare, sed omnia curata,
cum existimet illud jam olim confessum
atque remissa supponere; ac proinde dimit­
fuisse. Incidat deinde ille pœnitens eadem,
tet pœnitenlem impunitum, et incuratum,
aut sequenti die in idem peccatum ; et
I
sive absque pœnitentia, et medicina, quæ
utatur eodem artificio in addendo, vel exI
illis peccatis erat debita juxta Christi insti­
ponendo illud post venialia : succedet plane I
tutionem. Et quid inde fiet, quam pcenieadem in confessore deceptio, et omissio
i
tentem fræno objurgationis, et pœnitentiacirca ejus reprehensionem, pœnitentiam,
I
rum non detentum ad eadem, ut solebat
et remedium : continuabiturque in pœnicrimina currere, atque in illis repetendo
idem artificium immergi ? Quod magis . tente idem tenor tam in peccando, quam io
confitendo peccata, in quæ celabitur cum
constabit expendendo amplius, sed alia
summo æternæ salutis discrimine. Hæc
via propositum inconveniens. Nam si se­
autem investigare, discurrere, proponere,
mel licitum est una generali confessione
atque tueri non aliud videlur, quam aber­
inter peccata jam confessa dicere aliquod
rare a fine hujus sacramenti, et dilatare,
non confessum id supprimendo ; pariter id
ut plures excipiant, portas inferni.
licebit in secundo, in tertio, et in quarto,
250. Dicendum est secundo confessarios
et sic de aliis in decursu vitæ committen­
in præsenti rerum statu posse, et debere
dis, repetendo eandem, saltem apud alios
per se loquendo, quando audiunt confes­
confessarios , diligentiam , et artificium
confitendi generaliter : præsertim cum
siones generales, inquirere a pœnitenti­
bus, an omnia peccata, quæ tunc confiten­
jam de confessis possit ea, quæ voluerit,
tur, sint jam confessa ; an vero habeant
tacere. Et hac arte, cum per totam vitam
aliqua non confessa, et præcipue ut decla­
repetat peccata gravia, nullam pro illis
subibit confusionem, nullam objurgatio­
rent, quænam sint. Hanc assertionem non
ceperimus expressam in Auctoribus, sed
nem, nullam pœnam, nullam denique
asperam medicinam, quales graves ejus,
putamus ex communi omnium doctrina
et repetiti lapsus exposcunt. Unde loco re­
deduci, ut eam probando constabit. Sed
medii consequelur pronitatem ad malum,
prius oportet explicare aliquos terminos
et firmiorem in sua pernicie adhæsionem.
in ea positos. Diximus in prxsenti rerum
Atque ideo nemo prudens negabit ita se
statu, nempe inventa, atque propugnata
gerentem longe exulare a fine, quem Chris­
a junioribus illa contraria, quæ cir­
tus voluit esse hujus Sacramenti, videlicet
cumfertur, opinione, quod liceat inserere
deponere veterem vitam peccamiuosam
inter peccata confessa alia non con­
per subjectionem ad confessarium, qui
fessa, sed post ultimam confessionem com­
illam corrigat, et emendet pœna, et medi­
missa. Nam prioribus temporibus, nbi
cina adhibitis pœnitenli. Et hæc absurda I hæc excogitata non fuerant, putamus non
non minus occurrunt in alio casu a limine
fuisse talem obligationem ob majorem, et
dubii propositi recitandi in peccatis veniaomnino securam sinceritatem poeniten­
tiam

DISP. VIII, DUB VIIL

427

tiam in manifestando peccata, et præsen- | cessitatem habet inquirendi, et sciendi a
pœnitente, an omnia peccata,quæ exponit,
lem.quem afferebant suæ conscientiæ, sta­
sint jam confessa : unde facile suadetur
tum. Diximus etiam per sc loquendo : quia
secunda minoris pars, nempe confessarium
per accidens non negamus posse satis fre­
debere ita inquirere : nam sine illa noti­
quenter confessarium excusari ab ea obli­
gatione juxta conditionem personarum ad
tia nequit recte exercere munera sui officii
ipsum accedentium, ut generaliter confi­
juxta Christi institutionem, ut immediate
teantur : sunt enim aliquæ probatæ adeo
ostendimus : ipse vero sicut debet suum
virtutis, et tam cognitæ sinceritatis, ac
officium recte exercere, sic et inquirere a
veritatis, ut præsumere possimus illas mi­
pœnitente illa, sine quarum notitia tale
nime cognoscere, minus autem practicare
munus recte exercere non valet. Sed in­
artificium illum a quibusdam inventum :
super probatur eadem pars magis specia­
quas proinde molestare illis inquisitioni­
liter : nam orta, et invalescente contraria
bus non oportet; sed magis simpliciter
nobis opinione, quod pœnitentes possint
credere, quæ referunt, et prout illa mani­
illo artificio uti, ut dissimulent peccata
festant. Et de nobis coram Deo testamur
esse recentia, et de novo post ultimam
confessionem commissa, et eludant in con­
fuisse per plures vitae annos in Oa (sic
fessario certam circa hoc cogitationem ;
vocamus) ignorantia, ut tale artificium
merito suspicari, et præsumere potest,
penitus nesciremus : sed decursu temporis
plures id practicare, et ad exercitium ruincidentes in recentiorum libros, et opi­
ducere arripiendo illam sententiam, quæ
niones similia stratagemata didicimus, et
viam docet, ut se facile exonerent a su­
facti fuimus suspiciosi ; ut non semel de
beundo confusionem manifestandi pecca­
his peccatis, quæ pro valore præsenti con­
tum recenter commissum, et a sustinendo
fessionis solent dici de vita præterita,
objurgationem confessarii, et luendi con­
dubitaverimus, num fuerint patrata post
dignam pœnitentiam; quamvis ita se ge­
ultimam confessionem. His observatis,
rentes non levi periculo se committant, ut
Probatur prima assertionis pars : nam
I1Ï5
expendimus n. præcedenti. Nam ut ipsa
confessarius potest inquirere a pœnitenti­
veritas (suffragante omnium sacculorum
bus, quæ sunt necessaria ad recte exercen­
experientia) docet Malth. 7 : Lata porta, MaUb
dum officium suum juxta Christi institu­
et spatiosa via est, qux ducit ad perditio­
tionem; cum habeat ad hoc jus ex ipsa
nem, et multi sunt, qui intrant per eam.
institutione; sed in casu proposito, ut sa­
Quam augusta porta, et arda via est, quæ
cerdos recte exerceat juxta institutionem
ducit ad vitam : et quam pauci sunt, qui
Christi suum officium , necessarium est
inveniunt eam. Quare ad hæc attendens
inquirere, et scire a pœnitente, utrum
omnia peccata, quæ in confessione generali
prudens confessarius, et ad conditionem
recenset, sint jam alias confessa, et di­
pœnitentium, ubi similia timet, et præ­
missa vel non : ergo confessarius in tali
sertim, quod illa occultent consuetudinem
casu potest id inquirere a pœnitentibus :
peccandi, tenetur de praedictis inquirere,
celera constant, et minor liquet ex dictis
et non faciet satis suo muneri, nisi ita
pro prima conclusione : quoniam ad confaciat.
fessarii officium recte exercendum perti­
251. Dicendum est tertio : pœnitentem Tcilia
nent ex Christi institutione munera judicis,
in praedicto casu obligari ad respondendum
et medici spiritualis : hæc autem exercere
directe confessario, et manifestandum,
convenienter non valet, nisi ex relatis pec­
quænam ex illis confessus fuerit, et quæ ad­
catis cognoscat, an aliqua sint nondum
miserit post ultimam confessionem. Hanc
confessa, sed post ultimam confessionem
assertionem a fortiori docent Doctores n.
commissa : aliter enim nequit congruen­
147 relati, qui vel independenter ab in­
tem pœnitentiam, et medicinam pro non
quisitione hanc obligationem in pœnitente
confessis injungere : et consequuntur om­
constituunt. Probatur efficaciter ex dictis
.
efficax,
nia inconvenientia supra ponderata, et ab
nam esto pœnitens non semper obligetur
officio confessarii, si recfe exerceatur,
manifestare ex se aliqua pertinentia ad
prorsus aliena : ergo ut sacerdos in casu
suæ conscientiæ statum, ubi sine illis re­
censet cuncta sua peccata ; nihilominus
proposito illud convenienter exerceat, ne-

■ lii
* ·A _

.j
. U'c < -

t

B

t.Sv £

?• 4
·<

î

!

1

*

DE POENITENTIA.
ubi de illis inquiritur a confessario, de
illis respondere tenetur, ut de consuetu­
dine repetendi peccata dici solet, et constat
ex supra dictis n. 125. Ergo ubi confessa­
rius pœnitentem facientem generalem con­
fessionem interrogat, an omnia illa mor­
talia sint jam confessa, tenetur pœnitens
directe respondere, et manifestare non
confessa, sive post ultimam commissa.
ConfirConfirmatur : nam ubi ex parte confes­
üâL
soris datur jus, ut circa aliqua inquirat,
datur etiam ex parte pœnitentis obligatio
directe respondendi, explicandique verita­
tem ; hæc namque duo sibi mutuo, ac
necessario correspondent; sed sacerdos in
casu proposito habet jus inquirendi, an
omnia illa peccata sint jam confessa, vel
non, ut constat ex praecedenti assertione :
ergo pœnitens in tali casu habet obligatio­
nem respondendi directe, et manifestandi,
quaenam hactenus ex illis peccatis confessus
non fuerit.
Bejieiinr Nec satisfacit, quod N. Antonius disp. 5,
sect. 5, n. 310, respondet multa posse con­
fessorem interrogare ad melius exercen­
dum suum officium, ad quæ pœnitens non
tenetur respondere, ut si interrogatur de
circumstantiis juxta speciem aggravanti­
bus, potest dicere : Ego hoc peccatum
confiteor, an vero habuerit hanc, aut illam
circumstantiam aggravantem, explicare
non teneor. Sic in nostro casu, inquit ille,
poterit respondere: Ego hoc peccatum con­
fiteor, quidquid sit, an illud confessus fue­
rim : ad id enim non obligari scio ex
multorum doctrina. Hæc, inquam, respon­
sio non satisfacit, nec apparet ratio proba­
bilis : nam motivum nostrum non imbibi­
tur ineo,quod confessarius queat inquirere
de omnibus, prout sibi placet, nec in eo
quod pœnitens teneatur cum ea generalitate respondere : manifestum namque est,
plurima esse hujusmodi, sive non necessa­
rio exponenda. Et hujusmodi sunt circums­
tantis intra speciem notabiliter aggra­
vantes juxta satis communem, et certo
probabilem sententiam, ut constat ex dictis
dub. 4 ; sed vim facimus in eo, quod con­
fessarius habet jus ex Christi institutione,
ut recte exequatur sui officii munera, ad
investigandum, quam offerat pœnitens
materiam necessariam, sive hactenus cla­
vibus non subjectam, ut pro ejus meritis
possit convenientem imponere pœnam, et

opportunam adhibere medicinam. Huic
autem ex parte confessarii juri opus est
correspondere ex parte pœnitentis obliga­
tionem respondendi, explicandique illa, ad
quæ tale jus extenditur : impossibile nam­
que est dari unum absque alio ; et sicut in
materia restitutionis nequii ex parte unius
dari jus, ut sibi aliquid restituatur, quin
ex parte alterius detur obligatio illud resti­
tuendi. Nec videmus, qui id in universum
neget.
252. Confirmatur detegendo amplius, c^..
quam sit absurda adhibita responsio : nam cit
præsens confessarius bene noscit dari sen­
tentiam docentem artificium illud, quo
titulo confessionis generalis, vel abundantioris,et securioris materiæ ex vita præteri­
to possint exponi peccata non confessa,quasi
non fuissent commissa post ultimam con­
fessionem. Cognoscit etiam, quod per idem
artificium juxta oppositam sententiam pos­
sunt repeti peccata,- quin confessario inno­
tescat ea repetitio, quæ aliud profecto non
est, quam consuetudo peccandi; sedcon­
fessarius habet jus inquirendi de hac pec­
candi consuetudine : et pœnitens tenetur
directe respondere confessario hujusmodi
consuetudinem inquirenti : ergo pariter
tenetur directe respondere, ubi illam con­
fessarius interrogat de repetitione peccato­
rum , quod exponit, et utrum aliqua
commiserit post ultimam confessionem.
Consequentia patet ex præmissis. Et mi­
nor, in qua poterit esse difficultas, constat
ex condemnatione contrariæ doctrinæ contentæ in hac propositione 58, ex reprobatis
a SS. Innocentio XI : « Non tenemur conσ fessario interroganti fateri peccati ali-^Ss« cujus consuetudinem. » Ergo pœnitens, ul
ubi confessarius interrogat de peccandi
consuetudine tenetur respondere, et eam
fateri, si illam habet ,· et per consequens
ad manifestandum ea, ex quibus dijudicari
possit, an sit in consuetudinem peccandi,
uti plane colligi valet ex repetitis peccatis
post ultimam confessionem. Et sic jam
pridem docebat vera, et communis sen­
tentia apud Dianam part. ], tr. 7, résolut.
15 ; nam licet plures doceant pœnitentem
non obligari per se ad manifestandum
illam consuetudinem, ut et nos statuimus
supra n. 125, nihilominus iidem doce­
bant teneri ad ejus manifestationem, si
interrogaretur a confessario, ut constat in
Suar.

W■

·.

DISP. VIII, DUB.VIH.
Suar.Vasq. etSanch. a Diana relatis. Solus
sS^Joan. Sanctius, cum quo senlire videtur
relatus Antonius, ausus fuit docere contra­
rium : sed merito ejus in hac parte doctri­
nam proscripsit Ecclesia, sicut et aliam
ejusdem Sancti i disp. 9, n 19 propositionis,
prioris plane appendicem inter condem­
natas GO, nempe : « F’œnilenti habenti
consuetudinem peccandi contra legem
• Dei, naturæ, aut Ecclesiæ, et si emenda«tionisspes nulla appareat, nec est denetganda, nec differenda absolutio, dumt mode ore proferat se dolere, et proponere
«emendationem. » Unde magis elucet,
atque vincitur jus, quod confessarius ex
Christi institutione, et juxta Sacramenti
naturam habet ad inquirendum ex pœnilente, num habeat consuetudinem peccati,
etcetera, quæ pro consequendo hanc noti­
tiam referri valent, uti est, an ea peccata,
quæ recensentur commissa fuerint post
alias, et præserlim ultimam confessionem.
Hac vero prudenti cautela munitus, utensqueconfessarius vitabit, ne opposita opinio
reducatur ad praxim, quam (quidquid
fuerit de probabilitate speculativa) cense­
mus perniciosam animabus, et communi
fidelium profectui, qui forsan pressi ti­
more serotino, palam manifestabunt ins­
tante morte, quæ nunc velo illius artificii
involvunt ad vitandam pusillanimiter tem­
poralem confusionem.

Refertur sententia contraria.
253. Oppositam nobis sententiam præ^■serlini quantum ad primam assertionem
tuentur Bonacina disp.5, qu.5, sect. 2, § 2,
■'A difficultate 4,1, Homobonus volum. 2, part.
|^2,resp. 13?, Diana 8 part, tract. 4, resoht, 62,et 4 part, tract. 3, résolut. 65, Lugo
disp. 16, n.49, Dicastillo disp. 9, n. 146,
Y Leander disp. 5, qu. 23, Delgadillo disp.
l*,dub. 41, N. Antonius ubi supra, et alii,
qoam probant primo communi omnibus
argumento : nam pœnitens satisfacit propriaa in confitendo obligationi, manifes­
tando omnia sua peccata in specie, et nu­
mero, et circumstantiis, quæ speciem
mutant ; sed liaec omnia manifestari possunt, quin explicet, an omnia, aut aliqua
I peccata fuerint prius confessa, vel non

confessa : ergo satisfacit suæ obligationi
manifestando in confessione generali om­
nia peccata, licet aliqua non fuerint prius
confessa, nec id ab illo explicetur. Cetera
constant. Et minor suadetur : nam idem
omnino est peccatum, sive prius fuerit
confessum, sive non : et circumstantia
præcedentis, aut non præcedentis confes­
sionis minime variat peccata in numero,
aut specie ; cum non se teneat ex parte
illorum, sed magis ex parte pœnitentis.
Aliunde vero quamvis huic non liceat
dicere omnia illa peccata jam confessura
fuisse ; licet tamen obscure loqui non
explicando aliqua esse hactenus inconfessa·,
et desiderare quantum ad hoc non intelligi
a confessario : quia his omnibus non
obstantibus cuncta sua peccata recenset.
Respondetur distinguendo majorera, Respoaquæ concedenda est ad hunc sensum, quod argupœnitens suæ obligationi in confitendo sa- Dienlt·
tisfacit confitendo omnia peccata, si obli­
gatio solum referatur ad materiam, sive
peccata in confessione explicanda : hanc
enim fatemur in solis peccatis consLstere :
sed negari debet, si referatur ad modum
confitendi, ct ad omnia requisita absolute.
Et deinde omissa minori negamus absolute
consequentiam. Nam, sicut certum est
pœnitentem obligari non solum ad mani­
festandum omnia peccata, sed etiam ad
manifestandam illa cum certo modo,
nempe cum dolore, et proposito emenda­
tionis : et sicut, qui est in occasione pro­
xima peccandi, debet exponere non solum
peccata jam commissa, sed etiam pericu­
lum, in quo est, alia committendi : et
quemadmodum, qui peccavit faciendo
plura juramenta falsa ex prava consuetu­
dine ita jurandi, tenetur non solum jura­
menta falsa, quæ fecit, sed eliam consue­
tudinem illa faciendi, quam usu emendet,
propalare : aliter enim in his, et similibus
casibus non manifestat pœnitens statum
suum, sicut debet, ut posset sacerdos exer­
cere officium, vel negando, vel concedendo
absolutionem,illumque corripiendo, et pu­
niendo, et medendo, sicut oportet : ita in
casu præsentis difficultatis dicendum est.
Et ratio jam supra assignata est, quod pœ­
nitens non satisfacitsuæ obligationi,nisi ex
modo confitendi ita subjiciat peccata clavi­
bus, et judicio confessarii, ut hic possit de
eis formare competens judicium in ordine

f > ή1

V
i * i·
• fî’

4$
·:*· »·

T7·

430

DE PŒNITENTIA.

ad finem hujus sacramenti, punitionem vi­
delicet,medicinam,et remedium pœnitentis.
Nihil autem horum congruenter fieri valet
ex modo confitendi,quem ista opinio defert
electioni pœnitentis, nempe faciendi con­
fessionem generalem, et inter plurima
peccata jam confessa inserere unum, aut
aliqua ex non confessis, ut supra satis
explicatum fuit.
Argnm.
254. Arguitur secundo (et potest esse
replica contra præcedentem doctrinam)
nam, si non esset licitum confiteri peccata
non confessa, nisi explicando illa non esse
hactenus confessa ; taliter non liceret con­
fiteri peccata confessa, nisi explicando illa
jam esse confessa : consequens est falsum :
ergo et antecedens. Sequela ostenditur :nam
ideo non liceret confiteri peccata non confessa
nisi manifestando non esse confessa, quia
ex tali modo illa confitendi variaretur
notabiliter judicium confessarii ·. ut in fun­
damento primae assertionis expendimus ;
sed non minor variatio sequitur in judicio
ejusdem sacerdotis ex eo, quod aliquis
confiteatur peccata jam confessa non expli­
cando illa jam esse confessa : sicut enim
confessarius in priori casu existimat pec­
cata non confessa, sic in secundo putat
peccata jam confessa non esse adhuc con­
fessa. (Ex qua variatione eadem, si quæ
inconvenientia occurrunt, consequuntur
Lugo,
inconvenientia).Unde Lugo disp. cit. n.47,
soarczZ'censel easdemessein utroque casu rationes.
Et quia Sanchez lib. 1 Decalog. c. 10, η.
71, et Suarez disp. 21, concedunt licitum
esse confiteri peccata confessa non manifestando esse jam confessa, ideo illos refert
pro sua opinione, quod liceat in confes­
sione generali introducere peccata non
confessa absque explicatione, quod hac­
tenus confessa non sint. Falsitas vero con­
sequentis facile constat : quia non est qui
illam praxim reprehendat : quia illa nul­
lum conferre potest medium ad majorem
pœnitentis humilitatem, et confusionem.
Solvitur
Respondetur negando sequelam. Ad
ment. cujus probationem dicendum est ; in utro­
que casu variari notabiliter judicium con­
fessarii ; sed inter primum, et secundum
illud intéressé discrimen, quod in primo
daturvariatio formalis, hoc est, cum præjudicio notabili notitiæ per se requisite in
confessario, ut suum officium recte minis­
tret, et cum his effectibus, in quos istud

sacramentum ordinatur ex institutione
Christi : sed in secundo casu variatio est
pure materialis, id est, cum praejudicio
illius notitia?, quam confessarius debet
habere, ut convenienter exequatur munera
propria. Ratio autem disparitatis est, quod
in primo casu, cum sacerdos apprehendat
peccata non confessa, quod prius fuerint
jam dimissa, non reprehendit, nec instruit,
nec punit prcnitentem, ut debet ex officio,
sed illum ut innocentem facile remittit :
quod tam officio, quam sacramenti effecti­
bus, et fini satis oppositum est. Ceterum in
secundo res e contra se habet : nam confes­
sarius existimat illa peccata hactenus con­
fessa non fuisse, cum vere confessa, etdimissasint.Undeexcitaturad satisfaciendum
suo muneri reprehendendo poenitentem.illique injungendo condignam pro peccatis,
quae ipse apprehendit, satisfactionem. In
quo nullum momenti inconveniens occur­
rit : nam pœnitens ubi recognoscit confes­
sarium ex sua relatione, aut modo confi­
tendi ad hæc moveri, potest se gerere uno
ex duobus modis. Primo admonendo con­
fessorium, quod ea peccata jam confessus
fuerit, lueritque sibi impositam pœnam :
et statim cessabit initiata a confessario pro
suo munere diligentia. Secundo, si taceat,
sustineatque patienter sui objurgationem,et
admittat novam sibi pro illis peccatis pœnitentiam gravem injungi. In quo nihil
vituperabile operatur,sed permissa illamateriali confessarii deceptione,opus profecto
agit insignis virtutis.Unde non recte Lugo
pro sua opinione allegavit Suarez, et San­
chez, quod hoc posterius docuerint:distat
enim teto cœlo secundus casus a primo.
255. Sed insistes (et sit tertium argumentum) nam ex nostra assertione, el pro- Î&posito in ejus favorem discursu sequitur
illum peccare mortaliter, qui dicit confes­
sario se velle facere generalem totius vitæ
confessionem, si cum advertentia omittat
aliqua peccata ex jam antecedenter rite
confessis.Id autem absurdissimum apparet,
cum omittat materiam non necessariam,
quam contiteri minime tenetur. Sequela
vero suadetur : quia ita se gerens deciperet
graviter confessarium, supprimendo gra­
viora, et magis foeda peccata : atque con­
fessarius putaret illum caste,et pie vixisse,
cum res aliter omnino se haberet, tacitis
turpioribus culpis.
J
Respondetur

DISP. VIII, DUB VIII.

Kg? J

J* : Respondetur absurdum non fore, si
υ· concederetur sequela : quam ob insertam
^probationem docent Victor, in summa,
ii 153, et Martinusdo Ledes, in 2,p. quxsli,
v*· q. 8, ar. 2, dub. 15,et eorum resolutio nuiIum continet absurdum, sed aptissima est
ad procul pellendum tam perniciosas si­
mulationes, quæ raro fiunt absque sua
vana gloria. Sed absolute hæremus com­
muniori sententiae. Quam cum Henriquez
Salas, Diana, et multis Salmanticensibus
sequitur Lugo dis. cit. n. 57, et negamus
sequelam : nam licet confessarius in præ­
dicto casu patiatur aliquam deceptionem,
melius sentiens de pœnitente, quam mere­
tur; nihilominus ipse pœnitens confessariumnon decipit in materia judicii sacra­
mentalis : nam intendit sola ea peccata,
quæ confitetur, esse talis judicii materiam :
non autem illa, quæ tacere, et confiteri
non obligatur : quia præsupponuntur alias
legitime confessa. Nec obstat illum præmisissese velle generalem totius vitæ confes­
sionem facere : nam hinc solum evincitur
illummentitum fuisse,aut mentiri,minime
vero, quod illud mendacium sit circa mate­
riam sacramenti, sed circa aliud extrinsecnm, et ab ea diversum : sicut alias
contingeret, si pœnitens independenter a
confessione generali diceret confessario se
in anteacla vita fuisse continentem, aut
devotum. Et quamvis hæc dicere possit
continere hypocrisim, quæ grave pecca­
tam sil ; tamen fieri etiam potest, quod
solum sit veniale, ubi non aliud interve­
nit, quam solum aliqua vana gloria. Quare
nec ex genere dicendum est peccare mor­
taliter, qui in confessione generali tacet
aliqua peccata, quæ ex industria vult : et
multo minus si illa supprimat ex tædio,
vel ex alio molivo : nam sicut confitendo
generaliter facit opus supererogationis
simpliciter sibi liberum, sic illud exequi
valet cum majori, aut minori peccatorum
explicatione. Simile quid contingit, ubi
quis apud unum confessarium confitetur
mortalia, quæ habet, deinde ad confessa­
rum ordinarium confitetur sola venialia,
retinens apud confessarium antiquam exis­
timationem, non absque aliqua deceptione
confessarii. Et quamvis id minime com­
mendamus, tamen generaliter mortalis
peccati non condemnamus : quia talis de­
ceptio non est circa materiam necessariam

431

sacramenti, quæ supponitur in alio di­
missa, ut supra num. 216 statuimus.
25Ô. Et quia præmissa argumenta attin­
gunt aliam non absimilem difficultatem,
quæ nec moras, nec prolixam disceptatio­
nem exposcit, congruum duximus illam
in calce hujus dubii adjicere. Est autem,
utrum mentiri in confessione sit peccatum
mortale? Potest autem mendacium dictum
in confessione contingere dupliciciter : vi­
delicet, vel negando, quod factum, vel
dicendo, quod non est factum. Deinde po­
test tale mendacium contingere circa tria
genera rerum. Primo circa res, quæ nullo
modo pertinent ad materiam confessionis,
sed concernunt historias longe diversas.
Secundo circa materiam non necessariam
confessionis, ut sunt peccata venialia, et
mortalia jam confessa. Tertio circa mate­
riam necessariam, nempe mortalia nun­
quam confessa.
Loquendo igitur de rebus primi generis,
communis sententia est non esse pecca­
tum mortale, quod pœnitens mentiatur in
illis : quoniam tale mendacium pure concomitanter se habet ad sacramentum, cura
non versetur circa materiam illius, nec
gravem proinde illi inferat injuriam. Sed
est veniale gravius, quam si extra sacra­
mentum diceretur : quia præter suam ma­
litiam importat aliquam inordinationem
contra reverentiam, quæ sacramento debe­
tur.
Si autem loquamur de rebus secundi ge­
neris, quæ videlicet non sunt materia ne­
cessaria hujus sacramenti, non est pecca­
tum mortale negare factum : quia simile
mendacium non est graviter injuriosum
sacramento, quippe supra materiam non
necessariam cadens minime excludit veram
materiam, et formam, et dispositionem ad
fructum : et quod confessarius decipiatur,
non refert, cum sit in materia non necessaria : atque ideo nullum est caput, unde
consurgat gravis malitia in eo mendacio.
Quin contingens est, quod in negatione ta­
lis facti nulla, vel levis malitia interve­
niat ; quippe nec ullum mendacium : nam
cum confessarius non habeat jus inter­
rogandi, nisi de necessariis, et in hoc
sensu interrogat,si sciscitatur circa aliquod
factum, quod jam confessum fuit, potest
pœnitens illud negare absque mendacio,
nempe factum, quod debeat exponere in

“•L

»/

432

4y

DE PCENITENTIA.

ordine ad confessionem. Si autem pœnitens
non interrogatus, sed sponte factum neget,
plane mentitur : quia verba non admittunt
alium sensum, el nulla rationabilis causa
occurrit ita fingendi. Quare peccat veniali­
ter, et gravius, quam si mentiretur extra
sacramentum, sicut proxime diximus cum
mentitur in confessione circa res extra­
neas non pertinentes ad materiam confes­
sionis. .Major difficultas est, ubi menda­
cium est affirmativum de peccato veniali,
quod pœnitens non commisit, et plane si
illud confiteretur tanquam unicam·, et to­
tale sacramenti materiam; profecto pec-.
caret mortaliter gravissimo peccato sacri­
legii ; quia impediret valorem sacramenti,
quod absque vera materia minime subsis­
tit. Sed ubi illud veniale non dicitur, ut
materia totalis, sed solum ut partialis, quia
pœnitens illud cum aliis vere factis, et de
quibus dolet, fingit, et adjungit : multo­
rum sententia est tale mendacium semper
esse mortale. Pro qua refert Suarez disp.
Sôtr».
Natam 22, sect. 10, n. 6, D. Bonaventura, RiVasq
chardum, Paludanum, Cajetanum, MartiLogo,
bicJsL
num de Ledesma, ei Armillam, quorum
fundamentum est, quod supponere formæ
sacramenti materiam falsam,sive totalem,
sive partialem sit ex genere suo grave
peccatum. Ut patet in eo, qui inter plures
hostias consecrandas, et vere triticeas mis­
cet aliquam hordeaceam. Sed nos jam supra
disp. præced. n. 111,statuimus oppositum,
el modo asserimus talem fictionem, sive
mendacium in casu proposito non esse per
se loquendo, hoc est, secluso scandalo, aut
contemptu peccatum mortale. Pro qua
resolutione ibi adduximus Sotum, Navarrum, Vasq. Canistrum, Lugum, Di casti llum, et alios, et modo addimus Sylvestrum, Angelum, et Petrum de Soto, quos
refert, et sequitur Suarez ubi proxime n. 7,
et probatur : nam in eo, quod pœnitens
inter alia venialia, de quibos dolet, dicat
aliquod veniale, de quo non dolet, non est
peccatum mortale, ut cum communi fere
omnium sententia statuimus disp. cit. η. I
133; ergo pariter non peccat mortaliter in
eo, quod inter peccata venialia, quæ fecit,
confiteatur aliquod unum, quod non fecit.
Consequentia videtur manifesta : quia pro
materia proxima sacramenti, et valore
illius non solum requiritur peccatum vere
facium ; sed etiam peccatum, de quo pœni-

« tens doleat : ergo, si per se loquendo non
committitur grave peccatum in casu ante­
cedentis ; pariter non committitur in casu
consequentis. Ratio vero itruiroque illa
est, quod licet talis modus agendi sil ex
genere sacrilegium, tamen cadit supra ma­
teriam attentis omnibus levem : quare non
contrahit malitiam gravem. Ille namque
vel doloris, vel veritatis defectus est in
materia non necessaria, et minime excludit
materiam sufficientem : quia eo non obs­
tante, potuit pœnitens confiteri alia ve­
nialia, quin et mortalia, quo? vere fecit, et
de quibus doleat. Rursus prædictus defec­
tus non contradicit veritati formae, sive
absolutionis, cum dentur alia peccata, qui­
bus applicatur. Denique licet confessarius
patiatur aliquam deceptionem, illa tamen
est in re levi, et pro sacramento non neI cessari a. Motivum autem opposite opinio­
nis desumptum ab exemplo aliorum sacra­
mentorum, et præsertim Eucharisliæ, jam
diluimus disp. præced. η. 137, quin opus
hic habeamus addendi.
257. Denique si sermo fiat de rebus ad
tertium, et ultimum genus perlinentibus,
nempe de peccatis mortalibus non confes­
sis, quæ sunt materia necessaria hujus sa­
cramenti ; nemo, quem viderimus, negat
mendacium tam negativum, quam affirma­
tivum circa hæc in confessione commissum
esse peccatum mortale. Et primum liquet:
nam cum quis negat se fecisse peccatum
mortale, quod fecit (ubi non occurrit suffi­
ciens causa illud non confitendi juxta dicta
dubio præced. et si occurreret, jam redde­
ret illam materiam non necessariam con­
tra id, quod supponitur). Destrueret, et
excluderet confessionis integritatem, ad
quam jure divino tenemur. Secundum
etiam constat : tum, quia pœnitens ita se
gerens peccat,ut negari non potest;sed ma­
teria peccati mortalis non confessi est gra­
vis, ut ex ipsis vocibus liquet : ergo confiteri
peccatum mortale illud fingendo est pecca­
tum grave.Quod explicatur a contrario sen­
su : ideo namque confiteri inter alia venia­
lia aliquod veniale non commissum, est
peccatum leve, quia materia supra quam
cadit illud mendacium, est levis, ut cons­
tat ex n. præced. ergo vice versa ubi in
confessione fingitur peccatum grave, debet
hujuscemodi culpa esse gravis. Tum etiam,
quia eo mendacio decipitur confessarius
notabiliter

DISP. VIII, DUB. IX.

ι

notabiliter, in pertinente ad substantiam
sacramentalis judicii ; in omni autem ju­
dicio mendacium in substantiam causae, ex
quo decipitur judex, est peccatum grave,
utpote impediens in r&notabili debitam jus­
titiam, ut constat etiam in foro externo, et
docent communiter Jurislæ. Tum denique
nam ex opposito fieret tolli gravem obliga­
tionem, quam pœnilentes habent exami­
nandi conscientiam ad confitendum certum,
quantum fieri potest, numerum peccato­
rum mortalium, quæ fecerunt : quippe
possunt pro suo arbitrio illud augereabsque
culpa gravi : consequens autem non est ad­
mittendum, utpote excludens necessita­
tem obligationis examinis, quæ minime
negari potest. Recolantur supra dicta locis
citatis, et præsertim n. 141, ubi ostendi­
mus non esse peccatum mortale, quod quis
inter peccata venialia, de quibus dolet,
confiteatur aliquod, de quo non doleat ;
esse autem mortale, quod quis inter mor­
talia, de quibus pœnilet, confiteatur ali­
quod, de quo non poeniteat : nam similis
ratio probat non esse mortale inter venia­
lia vere commissa recensere aliquod non
commissum; sed esse mortale, quod inter
mortalia vere facta, fingatur, et inseratur
aliquod mortale non factum. Videantur
Sylvester, verbo Mendacium, n. 3, Solus
5®. lib. 5. de justitia,quæst. 6, art. 1, et quæst.
Sirü.
10, ar. 2, Suarez ubi supra η. 11, et alii
communiter. Qui tamen etiam communi­
ter observant, hæc procedere per se lo­
quendo, et juxta merita materiæ, se­
clusa scilicet ignorantia, et bona fide :
bis namque occurrentibus potest pœnitens
ineo non peccare, et confessionem non fa­
cere invalidam. Qua ratione excusantur
multi rustici, et simplices credentes non
malefacere in objiciendo sibi, aut contra
seDumerum peccatorum. Sed tamen oportel.quod a coafessariis de veritate instruan­
tur, et certa quantum fieri potest, dicant.

DUBIUM IX.
Utrum confessio facta ex fine venialiter
malo sit invalida ?
Difficultatem hanc non pro meritis ver­
sabimus, sed delibabimus saltem, ne rem
hoe loco examinari consuetam minus
recte, praetermittere videamur. Illam
Sftlmanl. Curs. Theolog. lorn. XX.

433

namque, ut res exposcebat, late discussimus, tract. 17, de fide dub. 2 per totum,
et præcipue, § 5, ad quem locum lectorem
ab isto remittimus, ne alibi dicta repeta­
mus. Duo autem hæc observare oportet ; „
r
, . Obscrprimum omnes convenire in eo, quod si vatio i.
confessio fieret ex fine mortaliter peccaminoso fieret invalida ; ut si quis confitere­
tur, ut notabilem quantitatem a confessa­
rio arriperet : nam eo ipso confessio esset
peccatum mortale impediens remissionem
peccatorum, idque pœnitens actu cognosce­
ret : cum quibus minime cohæret confes­
sionem esse validam. Et propterea titulus
merito inquirit de confessione « facta ex
» fine venialiter malo. » Secundum estsecmuh.
omnes eadem concordia asserere,quod finis
venialiter malus non praejudicat valori
confessionis.quando consequenter se habet
ad illam, in quo casu non tam comparatur
ut finis, quam sicut objectum, et materiam
circa quam, ut cum aliquis captat vanam
gloriam, aut jactantiam : quia hic super­
veniens effectus non est causa confessionis,
nec ullam ad eam derivat malitiam. Et ex
opposito nullus daretur actus adeo bonus,
qui non posèet fieri malus : quippe nullus
est, ad quem non posset alias subsequi
aliqua inordinata satisfactio, vel vana
gloria. Et eisdem fere motivis non impe­
diri sacramenti valorem ex fine venialiter
malo, si pure concomitanter se habeat ad
confessionem : ut cum quis in eodem ins­
tanti, aut tempore, in quo facit confessio­
nem ex fine honesto, sibi correspondente,
habeat circa illam vanam gloriam, aut
alium finem venialiter malum intendit.
Nam sicut confessio non oritur ex fine
consequente, ita nec ex fine pure conco­
mitante, aut disparate se habente; nullius
quippe est effectus, sed objectum, et su­
binde nulla est ratio,utexuat suam hones­
tatem, el conditiones, quos aliunde habet
sufficientes pro valore sacramenti. Quare
proposita difficultas locum tantum habet
in sensu formali, quando videlicet pœni­
tens, ut confiteatur, movetur antecedenter
ab aliquo fine venialiter peccaminoso,
quem intendit; ex cujus causalitate, et
influxu, licet non exclusis aliis causis,
oritur confessio tanquam effectus in genere
causæ finalis : ut contingit, cum quis lar­
gitur eleemosynam, quod de se, et obje­
ctive est opus misericordiæ, ut videatur ab
2«

i—i/ ··’»

ζ
'■ · ■ · -/il
J

434

j.

DE PCENITENTIA.

DISP. VIII, DUB. IX.

hominibus, et inanem inde aucupetur apud
illos æstimationem. Idque satis exprimitur
in titulo, proprietate illarum vocum «con« fessionis factae ex fine venialiter malo. »
In hoc igitur sensu

&

b

'i

4. V*.
5 a

• ·

■

< ·

I;

tur
i*

Sii ’? ■ ■

communi sententia statuimus disp. præc.
dub. 4; eo autem ipso, quod hæc importet,
nequit esse moraliter mala ex ullo capite :
ergo, etc. Minor hujus syllogismi ostendi­
tur : nam eo ipso, quod talis sit, importat
attritionem supernaturalem (quod enim
S UNICUS.
naturalis est, nec ad validam confessionem,
nec ad valorem sacramenti sufficere, cons­
Tïesolciïur difficultas duabus assertionibus,
tat ex dictis disp. præc. n. 19), sive tanet refertur opinio contraria.
quam formam physice exlrinsecam, et
; moraliter intrinsecam, per quam in esse
258. Dicendum est primo confessionem
accusationis constituitur, sive lanquam
Nanrr5 ^aclara ex ^*ne venialiter malo esse invalispeciale principium, ex quo ut sit accusatio
siiTCM. dam. Ita Abulensis in cap. G Mallh. q. 3, I oritur : sed implicat aliquam operationem
Jcanu. a et q.55, Navarrus in cap. Fratres de Pœnit. I supernaturalem esse ullo ex capite mora­
s-Tboœ-dist. ô, num. 54. Sylvester, verbo Confes­
liter malam, ut late ex professo ostendi­
sio 1. quæst. 7, Armilla eodem verbo num.
mus tract, citat, de fide cum plurimis idem
4, Angelus eodem verbo. 1, § 1, et § 4,
affirmantibus : ergo si confessio, ut sit
Joannes a S. Thom. 1, 2. quæst. 18, disp.
sacramentalis, et validum sacramentum
16, art. 4, et alii. Idemque tueri debent
constituat, debet esse vera accusatio ex
plurimi sentientes actum fidei non posse
supernatarali dolore ; fieri non potest.quod
ullo ex cap. esse moraliter malum, quos
confessio sacramentalis vitietur moraliter
dedimus loco supra citato num. 16 ; occur­
ex ullo capite.
rit enim idem motivum,'ut ex dicendis
Mirum est, ad quanta subterfugia recurconstabit. Et aliis omissis est hujusmodi ·.
rant, ut vires elidant hujus motivi : et non
confessio sacramentalis, sive quæ per
minus quam quinque, aut sex ex Lugo,
sio. modum partis constituit validum pœni­
Arriaga; et aliis affert Emmanuel a Con­
tentiæ sacramentum, nequit esse ullo ex
cept. disp. 3, quæst. 1, in nulla tamen
capite moraliter mala : ergo talis confessio
pedem secure figens. In eis autem præclunequit fieri ex fine moraliter malo : et si
dendis non immoramur, quia id latissime
ex illo fieret, non esset sacramentalis nec
fecimus loco sæpius citato. Cui autem ipse
valida ad sacramentum constituendum.
magis fidit, illud est ; eo argumento pro­
Consequentia patet : quia ubi operatio fit
bari confessionem, ut procedentem ab
ex fine moraliter malo, nequii non esse
attritione, sive ut habentem illam adjunc­
moraliter mala, sive participare a tali fine
tam non posse provenire ex fine venialiter
aliquam malitiam, ut inductive in omni
malo, nec ullam malitiam contrahere;
operatione morali potest ostendi : unde
secus vero si consideretur secundum totam
inter circumstantias peccatorum ponitur
suam entitatem extrinsecam subordinatam
finis operantis, et dicitur circumstantia
intentioni pœnitentis, qui potest simul
cur, ut ex communi sententia explicuimus
cum fine proprio, et per se alium veniali­
supra dub. 5, § 5: ergo operatio, cui repu­
ter malum intendere. Sed hoc facile etiam
gnat esse moraliter mala nequit ex fine
confutatur·, quia non negamus confessio­
peccaminoso procedere; et e converso :
nem, quando est mera peccatorum recita­
atque ideo, si confessio sacramentalis
tio, posse ordinari ad talem finem, et per
nequit esse moraliter mala, non potest
illum deturpari : sed hoc modo non est
fieri ex fine moraliter malo; et ubi con­
confessio sacramentalis, nec confert ad
fessio ex tali fine fit, nequit esse sacra­
sacramenti valorem ; et sic contingit, ubi
mentalis, et sacramentum validum consti­
confessio, et sacramentum sunt nulla ob
tuere. Antecedens autem suadetur : quia
defectum vere, et supernaturalis attritio­
confessio sacramentalis, sive quæ per
nis. Sed quæstio præsens est de confessione
modum partis validum sacramentumconsvalida, et vere sacramentali, quæ eo ipso
tituit, non est niera et praecisa historica
importat conceptum accusationis verae ex
peccatorum recitatio, sed est vera de illis
supernatural! attritione. Et inhacsuppoaccusatio ex supernatural! dolore, ut cum I sitione dicimus impossibile esse,quod oria­

lut ex alio fine pravo ; et e converso, quod
si procedit ex tali fine, non procedit ex
attritione. Idque amplius explicari potest
exemplo actus virtutis moralis : nam quia
hic oritur ex diclainine, el directione pru­
dentia?, quæ attendit ad omnia, quæ occur­
rant in eliciendo actum, impossibile est ac­
tum virtutum moralium esse moraliter ma­
lum, el hoc ipso, quod aliquoex fineoperanlis, aut occurrente circumstantia aliquam
importaret malitiam, minime imperare­
tur, aut dirigeretur per prudentiam ; quin
potius convinceretur non esse actum virtu­
tis moralis, ut ostendimus tract. 11, disp.
6, num. 5 et 28 ; ex qua etiam radice pro­
venit eundem actum non posse simul
habere bonitatem, et malitiam moralem :
nam ubi aliquam malitiam habet, jam non
esta prudentia, quæ omnia prospicit, ut
aliquid dictet, et ab ea omnis bonitas
□oralis descendit. Altius autem præ pru­
dentia principium est attritio supernatu­
ralis, sive gratia excitans, et attritionem,
tl ejus effectus inducens ; cum talis gratia
sit quædam impressio, et participatio
scientiae, et providentiæ divinae, atque ideo
superat omnem directionem prudentiae
naturalis. Quare, si repugnat, quod in actu
directo per talem prudentiam reperiatur
ulla malitia moralis, ut eo loco ostensum
est; magis repugnabit reperiri in confes­
sione. quam attritio supernaturalis, et
gratia ejus principium dirigunt. Repugnat
itaque confessionem factam ex fine venialilermaloessesacramentalem.seu validam.
Usi- 259. Sed licét hæc per se loquendo se
v,; habeant,animadvertere tamen oportet, quod
jam praemonuimus loco cit. de fide n. 46,
j videlicet, quod licet omnes confessiones
faci® ex fine venialiter malo sint infructaosæ, el invalidae, ut hactenus oslendiDas;non propterea in universum affirma­
mus. vel omnes eas confessiones esse for­
maliter sacrilegas, vel omnes eo pravo
affectuconfitentes peccare mortaliter.Unde
distinguere oportet : fieri namque valet,
I qcodaliqui exila confitentibus laborent
ignorantia invincibili putantes valide, et
fructuose confiteri, quamvis eo fine, et
i affectu ducantur. Qui proinde licet ob
i defectam legitima? confessionis, nec fruc! tam sacramenti acquirant, nec validum
I efficiant sacramentum, tamen ob ignoranb tiara excusantur a peccato sacrilegii. Sicut

435

etiam proportionabiliter contingit in acce­
dentibus ad hoc sacramentum cum solo
dolore naturali, quem invincibiliter exis­
timant, vel sufficere, vel esse supernatura­
lem : sic enim procedentes non peccant,
quamvis nec gratiam consequantur, nec
validum sacramentum efficiant . Aliter
omnino censendum est de sapientibus, qui
hæc omnia comprehendunt, et motiva a
nobis proposita perpendere possunt, et
debent : quæ si faciant, facile recognoscent
sententiam nobis oppositam, quæ docet
confessionem ex fine venialiter malo esse
materiam hujus sacramenti, sufficereque
pro ejus valore, et fructu, non esse certam,
sed ad summum probabilem; reclamante
nostra, quæ id negat cum magna probabi­
litate, et consulit materiam certo certam.
260. Contrariam nihilominus nostrae sotxs,
assertioni sententiam tuentur Sotus, San-^'1’·
cher, Vasquez, Lugo, Dicastillo, et alii,tnso.
quod refert N. Franciscus cap. 9, punct.D,casL
2, num. 6, et idem ipse palam sustentare
eo loco viJeturrsed numero immediate
sequenti ab ea recedit approbans doctri­
nam Joannis a sancto Thoma, aliud non
dantis, quam quod nos a dubii limine prælibavimus. Idem etiam tuentur communiniter Juniores, et videri potest in LeandroLeanj.
disp. 4, qu. 9, Emmanuele a Conceptione
disp. 3, qu. 1, Delgadillo cap. 17, num.81,
et aliis. Motiva vero hujus opinionis con­
vulsa reliquimus loco cit.de fide,et præser­
tim toto § 5. Unde pauca subjiciemus, sed
quæ magis propria præsentis difficultatis vi­
dentur. Primum nimis durum apparet,quod Jictiraat
omnes confessiones factas ex fine præcise L
venialiter malo condemnemus tanquam
infructuosas, invalidas quin et per se
loquendo sacrilegas : incredibile namque
apparet, quod tot, et tam gravia mala con­
fessioni, el confilenti ex tam levi defecta
proveniant. Secundum, quia licet sacra- sccna?
mentum pœnitentiæ suscipiatur peccando ,lu“*
venialiter in confessione ; hoc tamen non
impedit, quod prædictum sacramentum
suscipiatur ex fine proprio ipsius sacra­
menti, nempe veniæ, et remissionis pecca­
torum, et quod simul adsit dolor superna­
turalis sufficiens ad prædictum effectum:
quibus concurrentibus, non est cur dicatur
talis confessio infructuosa, el invalida.
Tertium, quoniam aliæ plures sunt actio-Tertiaanes non solum sacramentales, sed etiam

.v

λ

DISP. VIII, DUB. X.
supernaturales, quæ possunt contrahere
malitiam moralem ex diversis capitibus,
quin impediatur eorum valor, et fructus,
ut patet in absolutione, et consecratione :
peccat enim minister, si has indebite exer­
ceat, quod multipliciter contingere valet ;
et tamen ipsæ validae sunt, et frueluosæ :
ergo pariter non repugnat conjungi in con­
fessione rationem actionis sacramentalis,
supernaturalis, frucluosæ, et validæ cum
aliqua malitia morali levi, sicuti est fieri
confessionem ex fine venialiter malo. Hæc
sunt graviora, et difficiliora pro hac sen­
tentia.
nilniiuT Sed arduum non est iliis satisfacere. Ad
vuiu'1 primum, respondetur duram non debere
dici nostram sententiam, quæ animos
avocat a finibus caducis, et peccaminosis,
ut inducat ad æternos, et sanctos. Nec ite­
rum potest asperum dici, quod fundatur in
Christi Domini institutione, qui voluit
pœnitentem satisfacere suæ obligationi non
per solam suorum peccatorum recitatio­
nem, sed per veram eorum accusationem
i x supernatural! aliquo motivo : cum quo
minime cohæret talem accusationem fieri
ex fine vel venialiter pravo, ut supra
ostendimus, ht plane non magis durum,
aut asperum est, quod confessio facta ex
fine venialiter malo, et consequenter ve­
nialiter mala sit infructuosa, et invalida,
quam quod confessio moraliter bona, facta
non ex supernatural! motivo,sedadæquate
ex motivo naturali, quod invincibili igno­
rantia supernatural putatur, sit etiam
infructuosa, atque invalida, et tamen hoc
posterius omnes isti semper docent, præserlim post condemnationem illius propo­
sition. 57, inter reprobatas a S. Innocenj, .μ tioXL· α 1’robabile est sufiicere b (nempe
!io<bm-ad sacramentum pœnitentiæ) « altritio“■*a‘ u nem naturalem modo honestam, » ut
docuerant Donacina.el alii illo antiquiores.
Sicut ergo non debet tanquam durum, aut
incredibile censeri, quod dicamus confes­
sionem factam bona fide cum attritione,
sive accusatione naturali, quam’invincibi­
liter putat, vel supernaturalem esse, vel
hanc non requiri,esse invalidam, et infru­
ctuosam : multo minus reputari durum
debet, quod idem dicamus de confessione
moraliter mala utpote proveniente ex fine
turpi, aut peccaminoso. Qui autem ista
solida appellat dura, alia laxiora, et minus

iniluere in operationem ex ullo capite
secura, et plerumque futilia approbans,
malam, quæ ratio militat in noslro casu,
audiat Divum Augustinum in lib. de Cateubi jam expendimus, ei facile consideranti
chizandis rudibus, cap. 5, ubi in simili
constabit.
materia monet catechizanles, ut sedulo
ili Tertium motivum tangit rem prolixam,
curent, quod suscepturi fidem non ad id
nempe omnes actiones sacramentales, et
moveantur ex aliquo fine, aut motivo
supernaturales an scilicet vitiari ex ullo
temporali, et impediatur in eis piæ volun­
capite valeant ; cui difficultati superandæ
tatis affectus, qui pro suscipiendo fidem
prolixam etiam dedimus operam locosædesideratur. « Rarissime quippe accidit, >
pius citato de fide. Nunc salis sit vel in
inquit S. Doctor, « imo vero nunquam, ut
uno exemplo sistere consecrationis, quod
« quisquam veniat volens fieri Christia-Aqy.
ipsum argumentum opponit : nam in con­
a nus, qui non sit aliquo Dei timore persecrando potest sacerdos peccare, quin im­
« cussns. Si enim aliquod commodum
pediatur consecrationem esse supernatu­
« expectando ab hominibus, quibusse aliralem, et validam, quod enim circa id
« ter placiturum non putat; aut aliquod
dixerimus, trahet facile lector ad alias
« ab hominibus incommodum dubitando,
sacramentales operationes. Et in primis
« quorum offensionem, aut inimicitias
advertat argumentum excessive probare :
u reformidat, vult fieri Christianus : non
nam fieri potest, quod sacerdos in conse­
a fieri vult potius quam fingere : fides
crando. sive in exequendo sacramentalem
« enim non res est salvandi corporis, sed
consecrationem peccet mortaliter, idque
« credentis animi. » In quibus verbis satis
evidenter cognoscat ; et nihilominus con­
aperte significavit, quod si fides fiat ex
secratio sit supernaturalis, et valida : ergo
aliquo affectu inordinato (et ipsa quidem
si sequamur similitudinem, vel rem illa
ab affectu voluntatis dependet) non est
evincat; fieri poterit, quod pœnitens in
vera fides Christiana, licet appareat : quo­
confitendo, sive in faciendo sacramentalem
niam vera debet ex Dei motione.et proinde
confessionem scire se peccare mortaliter,
orto voluntatis affectu,cum quo non coliæet ita peccat; quin valor confessionis impe­
ret esse ex alio capite turpem propter ori­
diatur. Id tamen nemo sanæ mentis admit­
ginem ab inordinata alias affectione. Quæ
tet : nam ubi quis scienter actu mortaliter
sententia severior apparet quam nostra,
peccat, vere se non accusat, nec proposi­
sed est verissima, et militat etiam in nos­
tam ullum concipit emendationis. Deinde
tro casu : nam ut confessio sit sacramen­
observandam est in consecratione (idem
talis debet esse accusatio supernaturalis,
inlelligitur de absolutione, de baptizasive procedere ex supernatural! attritione,
tione, etc.) licet una voce simplici expri­
atque ideo ex gratia excitante pro hac
matur, plura concurrunt, et possunt signi­
requisita : cum quo non côhæret esse ab
ficari. Primum conversio passiva panis in
alia radice malam.
261. Ex quibus palet ad secundum ·. nam
corpus Christi : et hæc quidem supernatueo ipso, quod confessio habeat aliquam
ralisest, sed non est ullo in casu form ali­
malitiam ex fine venialiter malo, non
ter mala, sed ad summum objective ad
adest ibi supernaturalis attritio, ex qua
honesensam, quod sacerdos indebite circa
talis confessio procedat : unde falsum est,
illam materiam se exercet. Secundum con­
quod eo defectu non obstante adsint ibi
versio activa, sive actio quæ talem mate­
omnia requisita ad valorem, et effectum
riam immediate attingit : et hæc etiam est
sacramenti : oppositum enim constat ex
supernaturalis, sed nunquam est moraliter
dictis. Sicut in doctrina D. Augustini
mala : tum, quia est immediate a Deo
immediate relata, quamvis detur exterior
agente principali, ad quam sacerdos se
prædicalio nostræ fidei, et succedat ad
applicat : tum , quia hæc actio proprie
illam assensus; si tamen hic procedat ex
loquendo non oritur immediate a sacer­
aliquo affectu inordinato,convincitur illam
dote, sed a verbis ab eo prolatis : hæc
fidem non esse vere chrislianara, sed appa­
onimsuntquæ a Deo elevantur,et effectam
rere : quia hæc debet ex supernatural!
consecrationis passivæ,sive transubstantiavoluntatis affectu, et gratia Dei excitante
tioois immediate attingunt.Tertium deni­
pro eo requisita ; quæ nulla ratione valet
que aclio prævia sacerdotis, quæ complec­
influere

437

titur, et prolationem externam verborum,e1
intentionem internam sacerdotis,ut ea prolaliosit actus humanus : ethujusmodi aclio
prævia ista compleclensest aliquando mala
moraliter ; sed nunquam supernaturalis
est, quin nec instrumentalis, nec proprie
sacramentalis : quia et pro formando illam
intentionem,et ad proferendum illa verba,
solæ, et per sp vires naturæ sufficiunt. His
itaque ita distinctis constat actiones in con­
secratione, et similibus intervenientes, si
supernaturales, et proprie sacramentales
sint, nunquam esse moraliter malas : illas
vero, quæ peccaminosæ sunt, non esse
supernaturales, nec proprie sacramentales,
sed pure naturales,et prævias.in quo sensu
permittendo, aut distinguendo antecedens
respondetur, negando absolute consequen­
tiam, quæ prout jacet non admittit eam
distinctionem, sed est simpliciter mala, et
minime ex antecedenti deducitur. Melius
colligeretur posse confessionem esse mora­
liter malam. Sed tunc distinguendum foret
consequens ; et si sermo esset de confes­
sione prout est mera, et exterior prolatio
verborum, atque historica peccatorum
recitatio ; concederetur consequentia : sed
negando omnino est, ubi sermo sit de con­
fessione, ut est supernaturalis, et sacra­
mentalis de peccatis accusatio, de qua agi­
mus in præsenti. Et doctrina, atque in tel—
ligentia distinctionis constat ex dictis.

DUBIUM X.
.-In, et quale conscientia! circa peccata
examen debeat confessioni prxmilti.

Istud dubium proponimus non quia
urgentem aliquam difficultatem afferat, sed
quia ad completam de confessione consi­
derationem spectat. Examinis autem con­
scientiæ vocabulo non aliud significatur,
quam studiosa animi recogitatio, qua in
memoriam revocat peccata commissa, ut
ea possint in confessione recenseri.
§ UNICUS.
Communis doctrina proponitur,
et declaratur.

262. Pœnitentem obligari ad diligens
conscientiæ examen pro sacramenlali pec-

' *Λ

438

DE PŒNITENTIA.

calorum confessione docet semel, et iterum
rood]I. Concilium Tridentinum sess. 14, cap. 5,
Trid.
ubi in piimis ait : « Ex his colligitur opor« tere a pœnitentibus omnia peccata, quo» rum post diligentem sui discussionem,
« conscientiam habent, in confessione re« censeri. « Et postea subjungit : « Constat
« enim nihil aliud in Ecclesia a pœniten« tibus exigi, quam ut postquam quisque
« diligentius se excusserit, et conscientiae
e suae sinus omnes exploraverit, ea peccata
« confiteatur, quibus se Dominum, et Deum
« suum mortaliter offendisse meminerit. »
Ac demum Can. 5 ejusdem sess. diffinit :
« Si quis dixerit eam contritionem > (ut
est pars sacramenti pœnitentiæ) « quæ
« paratur per discussionem, collectionem,
« ac detestationem peccatorum, qua quis
< recogitat annos suos in amaritudine
« animæsuæ. ponderando peccatorum suo< rum gravitatem, multitudinem, fredita< tem > (quæ omnia sunt propriissima
examinis conscientia? materia) « amissio«'nem ælernæ beatitudinis.et æternæ damnationis incursum cum proposito melio« ris vite, non esse verum, et utilem
« dolorem, etc. anathema sit. » In quibus
verbis, quamvis incidenter, asseritur con­
venientia, et necessitas examinis conscien­
tia? pro confessione sacramentali ad con­
demnandum hæresim Lutheranorum om­
nia ista negantium. Ratio autem hujus
veritatis inseritur, et insinuatur : nam qui
obligatur ad aliquem finem, obligatur
etiam ad media necessaria pro eo conse­
quendo, quæ sunt in ejus potestate ; sed
homo tenetur jure divino ad confitendum
omnia peccata mortalia, quæ post baptis­
mum commisit : pro quo fine consequendo
medium necessarium, et in hominis potes­
tate positum est, recogitare hæc peccata,
reducendo illa ad suas species, numerum,
et circumstantias, specie differentes, ut
constat ex dictis per totam præsentem disp.
ergo prenitens tenetur examen conscienti®
ad faciendum confessionem præmitlere. Et
in hoc conveniunt omnes Auctores.
Obser­
Qui eadem etiam concordia observant
vai. 1.
aliqua, quæ possunt dici præcedentis doctrinjB limitationes, aut explicationes. Pri­
mum hoc examen necessarium esse, ubi
materia in confessione exponenda est
necessaria, ut contingit in peccatis morta­
libus non hactenus confessis; secus autem

A--·

I

quando talis materia est precise sufficiens,
et voluntaria, ut sunt omnia venialia, el
mortalia alias jam confessa. Nam cum
pœnitens ex hac posteriori materia possit
pro libito exhibere, aut non exhibere quam
voluerit; nulli periculo exponitur confi­
tendo absque illo examine, quippe qui non
peccat, quamvis aliqua ex illis peccatis
omittat. Cujus oppositum contingit in ma­
teria necessaria : nam ibi explicanda sunt
peccata in specie, et numero; quod absque
periculo in his errandi examine omissa
non fit. Unde omittere in his examen, esset
ex genere suo peccatum grave, ut discur­
sus factus evincit. Secundum est, perquod3*’^
immediate dicta magis explicantur, rudes,
agrestes, et ignaros homines posse ad con­
fessionem admitti absque prævio examine
sufficienti. Oppositum docuit Lopez, Medinam prose referens 1 part, instruct, cap.
18, ductus præmisso motivo. Sed comma- ·
nis jam sententia, quam refert, et sequitur
Leander disp. 7, q. 61, sic affirmat, el
merito: quoniam tales personæ nimis rudes,
et ignaræ, quamvis multoties remittantur,
ut se perfectius discutiant,nihil magis pro­
ficiunt, et cum eisdem ignorantiis, et obli­
vionibus regrediuntur ad confessionem :
et tamen non sunt privandæ beneficio
absolutionis. Nec propterea accedant sine
aliquo examine conscientiæ : recogitant
enim se peccasse, et recordantur se mulla
habere peccata, quamvis nesciant se illa
per species, et numero receusere, et ad
classes revocare. zVccedunt itaque cum ali­
quo examine, licet imperfecto, et insuffi­
cienti -. quod tamen fiet sufficiens diligentia,
et interrogationibus prudentis confessarii
adjuvantis, ul numerus, el species peccato­
rum declarentur. Et hoc est rusticis faci­
lius, et utilius, quam per se facere illam
discussionem, quam profecto nunquam
facerent exactam. Hinc derivari satis com­
munem praxim, ut non obstante doctrina
Concilii supra relata, raro, aut nunquam
videamus, vel unum rusticum remitti, ut
iterum faciat suorum peccatorum examen.
263. Relictis vero his, quæ sunt per
accidens, et accedendo ad secundam dubii
partem, non possumus certa, et uniformi
regula diffinire quanta debeat esse cons­
cientiæ examinatio, ut huic obligationi
satis fiat : sed id prudentis arbitrio relin­
quendum est, attentis diversarum perso­
narum

DISP, VIII, DUB. X.

narum circumstantiis, et conditionibus.
Unie qui frequenter confitetur, non tene­
tur in qualibet vice tantam curam adhibere,
quantam qui raro : nam illi facilius occur­
runt peccata facta ab ultima confessione :
nec ad tantam discussionem obligatur sim­
plex, et idiota, qui nescit perscrutari sinus
conscientiæ, sicut tenetur vix doctus in
his pervestigandis per varias species : nec
denique, qui vitam agit pacificam, et a
contractibus, el negotiis remotam, sicut
qui horum magnis curis,et scrupulis impli­
catur. Sunt itaque ista regulanda per res­
pectum ad varias isliusmodi conditiones,
juxta prudentis arbitrium, ut bene obser­
vant Navarrus in cap. Fratres de Pœnit.
dist. 5, n. 71, Suarez disp. 22, sect. 10,
Snrr,
n. 3, N. Franciscus cap. 6, punct. 2, n. 4,
et alii communiter. Sed quamvis hæc inæqualitas in diversis personis juxta illarum
qualitatem admittatur ; in omnibus tamen
per se loquendo requiritur, quod hujus­
modi examen non fiat perfunctorie, et
superficiatiter,sed sedulo,et diligenti atten­
tione : hanc enim significant verba Conci­
lii. « Post diligentem sui discussionem, »
et rursus. « Ut postquam quisque diligen< lius se excusserit, » et denique, « qua
< quis recogitat annos suos in amaritudine
< animae ponderando peccatorum suorum
«gravitatem, multitudinem, fœditatem,
«etc. » Unde in omittendo hanc debitam
diligentiam potest adesse major, aut minor
culpa juxta modum negligentiæ, quin et
peccalum mortale, ut magis constabit ex
dicendis a num. 261.
Quanta vero debeat esse illa diligentia,
varie ab aliquibus explicatur, et non signi­
ficatur debere esse satis magna : id enim
importat modus, quo eam exposcunt,atque
declarant. Paludanus dixit pœnitentem
debere facere omnem, quam potest dili­
gentiam. Gabriel debere confiteri omnia,
quorum recordari potest. Major præmitlere talem diligentiam, qualem, qui de
multo, et longo tempore impensa pecunia
ratione domino vigili, et avaro fore reddi­
turus. Scotus illam adhibendam esse,quam
abhiberet homo in re ardua, quæ maxime
cordi esset. Sic rem exaggerant, sed certam
in gradu diligentiam non determinant, nec
id facile foret. Communis tamen sententia
jam obtinuit, ut non exigatur diligentia
summa, sufficiat mediocris, et gravis, qua-

439

lem prudentes in aliis negotiis gravibus
adhibere solent, ut cum Vasquez, Henri-vasq.
quez. Granados, Lugo, Reginaldo, Navarro, GranaS’.
Filliucio, Bonacina, et aliis docent Lean-^|^
der disp. 7, quæst. 73, et N*. FranciscusXararr.
cap. 6, punct. 2, et communis eorum ratio pj)nàe7
est satis clara, quod homo procedere debet,Ff3ne·
sicut in aliis negotiis gravibus : nec enim de
pietate Dei præsumendum est, quod præceperit ultra illum modum, vel quod ad
aliquid obligaverit, ex quo homines ad
insaniam, vel desperationem provocaren­
tur, ut aliquando accidisse oppositum ima­
ginanti, el circa examen conscientiæ pro­
lixissime laboranti, et in eas angustias
redactus fuit, ut se pugione lethaliter per­
cusserit, testatur Lugo disp. 16,num. 590;
sufficit itaque pro examine conscientiæ
præmittere gravem, et prudentem diligen­
tiam, licet non sit omnium major,aut alias
fieri summo studio possibilis, sic enim
nullus terminus scrupulis, et anxietatibus
præfigeretur,sed semper relinqueretur plus
ultra nulla industria superandum. Nec
amplius significant, vel exigunt verba Con­
cilii; quin occurrens falsis criminationi­
bus calumniantium summam difficultatem
sacramenti pœnitentiæ, qualem Catholici
asserimus, inquit : « Sed est impium con« fessionem, quæ hac ratione fieri præci« pilur, impossibilem dicere, aut carnifi« cinam illam conscientiarum appellare.»
Nihil enim circa confessionem Deus, aut
Ecclesia præcipit, quæ istiusmodi fit, vel
homines obliget ad physica, vel moraliter
impossibilia, aut supra modum ordina­
rium gratiæ, et naturae. Unde non pauci
observant posse pœnitentem in discutiendo
nimis conscientiam peccare per excessum,
quippe cum ex eo possit in amentiam inci­
dere, et in alia incommoda, ut liquet in
casu relato a Lugone.
264. Hinc colligitur primo illum, qui
mediocrem, et prudentem diligentiam
præstitit in examinatione conscientiæ pro
investigandis mortalibus, non obligari ad
amplius inquirendum, licet probabiliter
conjiciat se aliquod aliud reperturum ejus­
dem rationis, si se iterum applicet proli­
xissimae inquisitioni. Ita cum aliis Bona­
cina disp. 5, quæst. 5, punct. 7. Et ratio
est : quia per illam mediocrem, et pruden­
tem diligentiam obligationi suæ jam satis­
fecit. Colligitur secundo pœnitentem non

b

r

4-10

DE PŒNITENTIA.

teneri ad scribendum peccata, quamvis
lubricæ sit memoria?, el timeat circa
aliqua oblivionem : quia ista est diligentia
extraordinaria.aliquibus periculis exposita,
ad quam Deus, vel Ecclesia non obligat.
Ita Vasque?, Suarez, Henriquez,Coninchus,
vasi.
Soarez. Reginaldus, Filliucius,
tferola, et alii,
Renriq.
evinci quibus relatis subscribit N. Franciscus loco
Zeroîa.
Zcr0‘*’ cit. num. 6. Nec tenetur statim de peccatis
confiteri, qui timent, quod excident e
memoria, ut præter relatos docent BonaTerü0· cina ubi supra num. 1. Colligitur tertio
pœnitentem, si adhibito sufficienti, quod
diximus examine, non recordatur peccati
mortalis in specie, sed solum in genere,
ut quod admiserit pravam aliquam cogi­
tationem, non teneri nisi ad id ipsum in
genere confitendum : nec enim amplius
exposcit integritas confessionis, ut constat
Qnaro
dictis dub. 7. Colligitur quarto confes­
sorem non obligari ad examinandum pœnifentem, sive inquirendum de peccatis
exquisito, et exactissimo examine. Et ratio
sumitur ex immediate dictis : nam si
pœnitens ipse non tenetur ad exquisitam
adeo sui discussionem, sed suæ obligationi
facit satis adhibendo mediocrem, et prudentialem, qualem exigit sacramentum,ne
sit nimis onerosum : multo minus tene­
bitur confessarius ad procedendum cum
diligentiis tam exquisitis, el prolixis, ne
nimis grave reddat sacramentum pœniten­
tiæ, et pœnitentes torqueat, et ab ejus
frequentia abducat. Oportet igitur, quod
in hac inquisitione suavi,et humano modo
procedat. Et ita recte observant Lugo disp.
Leaod. 16, num. 590, et Leander disp. 7, quæst.
65. Qui ulterius, sed ab eadem radice
observant hanc confessarii in suis interro­
gationibus moderationem,ac temperantiam
regulari oportere per respectum ad varios
pœnitentes, ut de eisdem pœnitentibus
insinuavimus num. 761 ; quare levius
examinandus est rusticus, quam homo
civilis. Quid namque prodesset investigare,
aut sperare subtiliora, quæ non intelligit,
nec intelliget, nisi exactissime, et diulurna
mora instruatur. Ab infirmo etiam gra­
viter ægrotante pauciora, et grossiora in­
quirenda sunt : quia plurima, et subtilia
ob infirmitatem sustinere non valet, sed
eis obruitur, et confunditur. Hac itaque
prudenti moderatione, et cum diligenti
absolute discussione procedere debent in

hac materia tn in pœnitentes, quam confessa ri i. Et quia omnia, quæ attigimus,
summa claritate, brevitate et resolutione
complexus fuit Cano in tract.de pœnitCaM
part. 5, § Tertia propositio, fol.32, impres­
sionis Complut, ann. 1503, visis, atque
expensis antiquiorum doctrinis, sequentia
ex eo damus lectori.
265. Qui abhibel humanam, vel medio­
crem diligentiam, qualem videlicet praes­
tare solent viri mediocriter timentes
Deum, quisquis juxta conditionem gradus,
et ordinis sui, vere implet legem de con­
fessione integra facienda. Verbi gratia, si
ego adhibui aliquam diligentiam, et per
parvam ultiorem probabiliter existimo
aliqua mortalia fore in memoriam revo­
canda, teneor ulterius inquirere. Quodsi
putem nullum aliud peccatum venturum
in mentem, nisi forsitan ingenti quadam
discussione, et magni temporis inquisi- ·
tione, non oportet esse sollicitum : satis
namque est illa mediocris, et humana
diligentia. Si quis autem adhibuit dili­
gentiam, et curam in examinanda cons­
cientia, quam credit esse sufficientem,
etiam si fallatur, excusari talis negligentia
a peccato mortali, et potest, et debet. Non
in omnibus id quidem, sed in hominibus
piis, qui timent Deum, et habent medio­
crem curam animae suae. Ceterum impios,
quos videlicet nulla animae suæ cura
tangit, ego nulla ratione a peccato mortali
excusarem, etiamsi existiment se diligen­
tiam idoneam adhuibuisse, cum videlicet
omittunt, vel ignorantes aliqua peccata, ex
insufficienti discussione. Nam cum hujus­
modi hominibus minima diligentia esse
videatur maxima, neque sint soliti adhi­
bere mediocrem, timere sibi necessario
debent. Quod si non timent, nullam excu­
sationem habent peccati sui. Contra viri
sobriæ, et timoratæ conscientiæ cum adhi­
bere diligentiam, et curam soleant, si
quando ex ignorantia, et inconsideratione
prætermittant : jure optimo, e mortali
culpa saltem excusantur. Quod si objicias
eam diligentiam mediocrem non sufficere,
ex eo quod Augustinus ait de vera pœnit.
cap. 15 : « Ponat se omnino pœnitens inobj«t
«r judicio sacerdotis, nihil sibi reservans
«sui, paratus facere pro reparanda ani« mæ vita, quaecumque faceret pro vitanda
« corporis morte. » Nam Doctores asserunt
eam

DISP. Vili, DUB. X.

cam diligentiam facturos, quam facorcnt
in inquirenda pretiosa margarita. Proba·
tissimum id est. Quis neget ? At quoniam
infirmis oportet etiam consulerc, non
præscribimus, quid faciant optimi : sed
quod ad salutem necessario facere debeant,
vel imbecilles. Paulo antea similem doc­
trinam statuens dixerat,§ Fto animadverti:
Hanc conclusionem vel ex eo solo argu­
mento amplecti deberemus, ne Christi
jugüm suave, adeo importabile hominibus
redderetur, ne Germani merito possint
objicere (quod quidam illorum impuden­
ter) Doctores Scholasticos homines nimium
argutos confessionem hodie talem reddi­
disse, ut juxta illorum ætheroxim impos­
sibile sit confiteri. Simili doctrina rem
hanc absolvunt Victoria, Navarrus, Valen­
tia, et Coninchus, apud Tyrsnm disp. 42,
n. 6, et putamus esse communem senten­
tiam.
DUBIUM XI.

An possit dari confessio informis, et valida,
et in quibus casibus.
Ut ad propositam difficultatem, quae
principalis censetur in hac materia, con­
grue accederemus, gradum fecimus per
multa dubia in hac, et præcodenti disp.
decisa, in quibus exposuimus requisita pro
valore, et fructu confessionis sacramenlalis, ac proinde totius sacramenti pœnilentiæ : pari namque passu tam in valore.
quam in fructu currunt sacramentum, et
confessio. Porro tunc dicuntur valida,
quando habent omnia, quæ ad essentialem
sui constitutionem desiderantur : sunt vero
fructuosa, cum proprium effectum ; nempe
gratiam justificationis, sive remissivam
peccatorum inducunt. Sunt autem hæc in
communi loquendo separabilia ex genere
suo, ut liquet in aliis causis, quæ cum
babeant omnia ad suam essentialem cons­
titutionem requisita, quin et sint ex vi
hujus in actu primo proximo ad influen­
dum; nihilominus ob occurrens aliquod
impedimentum in actu secundo non cau­
sant. Et magis, ut ad rem proximiorem
accedamus, constat in baptismo adulto­
rum, qui posita ablutione, et forma ex
parte ministri cum debita hujus, et susci­
pientis intentione, tenet, et validus est ;

411

sed si suscipiens non habeat supernaturalem dolorem de peccatis, qualis in adultis
pro infusione gratiæ illa excludentis desi­
deratur, hujusmodi effectum non inducit.
Unde propter concursum omnium, ex
quibus constituitur ejus essentia, est sacra­
mentum validum, quin opus sit alium
unquam baptismum repetere ; sed quia
actu non causât gratiam ob defectum dis­
positionis ad illam, est, et appellatur in­
forme, quia relinquit baptizatum in statu
peccati, sive non informatum gratia sanc­
tificante, quæ est forma justificans. In hoc
itaque sensu inquirimus, an possit idem
contingere in confessione, et sacramento
pœnitentiæ, quod videlicet habeant omnia
essentialia, teneantque, et valida sint, et
nihilominus ob aliquem defectum, sive
impedimentum non habeant effectum, sed
hominem peccatorem relinquant in sua
illa, quam habeat infirmitate, sive statu
peccati. Et quamvis non pauca ad praesen­
tem difficultatem expectantia dixerimus,
tract. 22, disp. 4, dub. 6, disputantes in
genere, utrum sacramenta nostra cum fic­
tione suscepta, ea recedente causent gra­
tiam ; et aliquid ibi n. 193 specialiter de
sacramento pœnitentiæ ; tamen in omni­
bus illis supponebatur sacramenta nostra
posse cum fictione suscipi, esseque subinde
valida, et informia : quod tamen non ita
facile intelligitur. et a multis negatur in
isto quod versamus, pœnitentiæ. Quare
opus habemus dubium propositum supe­
rare.

§ U
Statuitur prima conclusio.
266. Dicendum est primo, posse dari
confessionem informem, et validam. SicPo^ibiexpresse resolvit D. Th. in 4, dist. Π, sieram,
quæst. 3, art. 4, quæstiunc. 1. Ubi inqui-P^,ca'
rit :« Utrum confessio possit esse infor-yaiidi. ct
mis? » Et respondet : « Dicendum, quodinforulis·
« confessio est actus virtutis, et pars sacra« menti. Secundum autem, quod est actus rroba« virtutis, est actus meritorius proprie : etaot£,rri.
« sic confessio non valet sine charitate,
D.
.
.
. .
,. r, j
Thoma·.
« quæ est principium merendi. Sed secuna dum, quod est pars sacramenti, sic ordi« nat confitentem ad sacerdotem, qui ha­
ir bet claves Ecclesiæ,qui per confessionem

412

DE PŒNITENTIA.

« conscientiam confitentis agnoscit. Et
quæst. 11, punct. 2, Filliucius tract. 7,
« secandum hoc confessio etiam potest esse
cap. 5, Reginalduslib. 6, sect. G, Granados
« ineo, qui non est contritus ; quia potest
respons. 3, de pœnit. sect. 3, Gaspar Hur­
« peccata sua sacerdoti innotescere, et clatado disp. 6, difficult. 8, Lugo disp. 14,
« vibus Ecclesiæ se subjicere. Et quamvis
sect. G, Dicastillo disp. G, dub. 5, Alphon« tunc non percipiat absolutionis fructum;
sus Vega in summa cap. 63, casu 19, Bo·
« tamen, recedente fictione, percipere iunacina quæst. 3, punct. 2 et quæst. 5,
« cipiet : sicut etiam est, in aliis sacrapunct. 1 Diana part. 2, tract. 17, résolut.
« mentis. L'ndenon tenetur reiterare con30 et 3 part, tract. 4, résolut. G3, Trul« fessionem. qui fictus accedit ; sed tenetur I lench. lib. 4. cap. 6, dub. 6, Aversa quæst.
« postea suam fictionem confiteri. » Haec
14. sect. 5, Thomas Hurtado tom. 7. tract,
Sanctus Doct. quibus expressiora dicere
ult. résolut. 10, § 6, Leander disp. 7,
non potuit ad significandum, quod con­
quæst. 27, Ludovicus a Conceptione tom.
fessio informis, sive non habens adjunc­
1. exam, tract. 5, quæst. 2, Emmanuel a
tum effectum gratiae, valeat esse simpli­
Conceptione disp. 2, quæst. 25, Delgadillo
citer valida, ita ut pœnitens non teneatur
cap. 10, dub. 5, Lastra tit. l.cap. 1, sect.
reiterare confessionem, et in ea contingat,
6, quæst. 6, n. 75, N. Antonius disp. 3,
quod in aliis sacramentis, utputa in Bap­
sect. 4, n. 79 et alii plures.
tismo, Confirmatione, et ûrdiue. quæ cer­
Probatur ratione desumpta ex D. Th.^
tum est esse valida, licet informia sint, et
loco relato : nam in aliis sacramentis con-nii»
gratiam non producant, permanente in
tingit sacramentum esse informe, et nihi­
susceptoribus statu peccati. UndeS. Doclominus esse validum : ergo idem dicen­
tori summa concordia subscribunt discidum est de sacramento pœnitentiæ, atque
Sylresi puti antiqui, et moderni. Petrus de Soto
ideo de confessione sacramentali. Antece­
uofflio? 'ect·
de confessione, Paludanus ead.
dens est certum, ut patet in Baptismo,
Confirmatione, et Ordine : nam sæpe acci­
eancf’ di*1· quæst. 8, Capreolus qaæst. 2, art. 3,
Martin. Cajetanus in summa, verbo Con/essio,
dit suscipientes hæc sacramenta esse in
statu peccati mortalis, et in eo permanere,
Naguus. condit. 10, et tom. 1 opusc. tract. 5, quæst.
a 5. Sylvester, verbo Confessio, quæst. 22,
non recipiendo gratiam illis sacramentis
correspondentem : et tamen talia sacra­
Joann.an. 26, Victoria de confessione, n. 160,
menta sunt simpliciter valida : unde mi­
undid. Solus in 4, dist. 18, quæst. 3, art. 2, conPrado, cius. 3, § Sit'd et Ais, Cano de pœnit. part.
nime reiterantur, quamvis postea eviden­
Gonet,
Franc. 5, fol. Complut. 41, Martinusde Ledesma
ter cognoscatur suscipi a peccatoribus, et
Gabriel.
actu peccantibus. Consequentia autem pro­
Philip. 2, part, quæstion. quæst. 8, art. 1, dub. 2,
Pnraud. propos. 5, Petrus de Ledesma tract. 5, de
batur a paritate, quæ magis expenditur in
Kicard.
Covarr. pœnit. cap. IG, concl. 1, Nugnus in sup­
hunc modum: nam ideo alia sacramenta
Nanrr.
possunt esse valida, et informia, quia
Eodrig. plement, quæst. 9, art, 1, dub. I, Joannes
Angles. a Cruce quæst. 3, de Confessione, dub. 9,
eorum essentia, et partes, ex quibus essen­
Henna.
concl. 2, Joannes a S. Th. quæst. 84, disp.
Tolel.
tialiter constant distinguuntur ab eorum
Suarez,
effectu, sive a gratia, quæ per illa solet
Valent. 33, art. 6, Candidus disquisit. 24, art. 17,
Filiioc. § 4; prado quæst. 3, de contritione, dub.
produci ·. inde enim provenit, quod licet
Grawd, 3, § 2, Gonetdisp. 10, art. 1, §2, N. Frantalis gratia impediatur, et sacramenta pro­
Lugod0,ciscus cap. 5, dub. unico, n. 9, N. Gabriel
inde relinquantur infructuosa, sive infor­
mia ; nihilominus sint valida, utpote ha­
v^1 disp. 6· quæst. 1, N. Philippus disp. 12,
Hpiaé. dub. 1. et alii. Idem etiam ex extraneis
bentia omnia sibi essentialia anlecedenter,
Trull·’ docent Durandus in 4, dist. 17, quæst. 13,
et independenter a tali effectu,sivesequatur,
sive non sequatur. Hoc autem eodem modo
Thomas Ri^iardas ibi art. 2, quæst. 8, ad 5, CoLeaud? varruvias in cap. Alma mater, 1, part. §4,
verificatur in sacramento pœnitentia : nam
Emman. n. 13, Navarros in Manuali cap. 9, n. 13,
dolor, confessio, et absolutio, ex quibus
^*’raad· Emmanuel Rodriguez in summa, cap. 17
essentialiter constituitur, distinguuntur
Anton.’ et 18, Angles de confessione, art. 7, diffi­
realiter a gratia justificante, et remissione
cult. 4, concl. 3, Henriquez de pœnitentia,
peccatorum, quæ sunt hujus sacramenti
lib. 5, cap. 11, § 1, Toletus lib. 3 summæ
effectus ; et præsupponuntur non solum
cap. 10, Suarez disp. 20, sect. 5, Valentia
intelligentia, sed etiam realiter ordine
causalitatis

»
·.

DISP. VIII, DUB. X.
causalilatis, et naturæ ad elloctum hujus­
modi : eo quod totum sacramentum poeni­
tentia) ex omnibus suis partibus essentia­
libus compositum est instrumentum, per
quod Deus ut causa principalis efficit jus­
tificationis gratiam, et peccatorum remis­
sionem. Ergo si contingit alia sacramenta
esse valida, et informia ; idem contingere
potest in hoc pœnitentiæ sacramento.
267. Respondent communiter adversarii
arionunconcecSO antecedenti, et negando conseT quentiam. Et disparitalem assignant, quod
in aliis sacramentis tota eorum essentia, et
paries essentiales distinguuntur realiler a
dispositione ad gratiam, quæ in eis, et per
ea producitur ·, unde fieri potest, quod tota,
et adæquala eorum essentia absque talis
gratiæ effectu existât : et consequenter,
quod ex una parte sint valida propter illo­
rum essentialem constitutionem, et ex alia
parte sint informia ob carentiam gratiæ,
quæ ob defectum dispositionis in eis non
producitur. Ceterum in sacramento pœnitentiæ res aliter omnino se habet ·. nam
eadem attritio, sive dolor supernaturalis,
quæ est pars essentialis hujus sacramenti
est etiam dispositio ad gratiam in eo procetil. ducendam, ut docet Concilium TridentiIr'“Q[ num sess. 14, cap. 4. Unde provenit, quod .
ubi in pœnilente non datur talis attritio,
sacramentum sit non solum informe, aut
sine fractu, sed etiam invalidum, et abso­
lute nullum : ubi autem illa attritio adest,
jam sacramentum est non tantum vali­
dum, sed etiam fructuosum, et formatum.
Atque adeo non relinquitur medium, ut
hoc sacramentum sit validum, et informe,
ut in aliis sacramentis contingit. Quam
disparitatem, et differentiam possumus ex
eo confirmare, quod in aliis sacramentis,
quia attritio, et alii suscipientium actus
non sunt partes essentiales illorum, cohae­
ret optime, quod licet suscipiens accedat
scienter ad illa peccando mortaliter, actualiter, nihilominus valide illa suscipiat,
si concurrant materia, et forma cum in­
tentione sacramentum suscipiendi; ex qua
radice provenit Baptismum, Confirmatio­
nem, et Ordinem non repeti, etsi susci­
piens fuerit indispositus, et in eorum sus­
ceptione peccaverit. Et tamen non dicemus
pœnitentem, qui scienter accedit ad sacra­
mentum pœnitentiæ peccando mortaliter
actualiter, illud valide suscipere. Oportet

443

igitur, quod circa præsentem materiam
aliter de hoc sacramento, ac de ceteris
discurramus.
Sed hæc responsio non satisfacit. Et ut Rcjidab hac extrema ejus parte (rem hic non lur.
necessariam adjungente) statim expedia­
mur, minime intendimus servandam in
omnibus æqualitatem inter istud, et alia
sacramenta ; quin libenter admittimus
nullitatem sacramenti pœnitentiæ in eo,
qui ad illud accedit scienter peccans mor­
taliter, et formale committens in sacramen­
tum sacrilegium. Si enim Theologi communiterdamnant improbabilitatis, temeritatis
et etiam erroris sententiam asserentem
absque ullo prorsus dolore de peccatis con­
fessis posse effici validum pœnitentiæ sa­
cramentum, ut vel agentes de confessione
venialium jam attigimus disp. præc. n.
68, non minori nota censebunt dignum,
qui assereret accedentem cum actuali com­
placentia peccati mortalis, sive peccando
scienter mortaliter, valide absolvi, et sa­
cramentum suscipere. Verum advertere
oportet in tali casu non solum deficere dis­
positionem ad gratiam sacramenti, sed
etiam partem aliquam essentialem illius,
nempe dolorem, et confessionem formaliter integram ; siquidem pœnitens de
peccato scienter tunc commisso non dolet,
nec de illo se (vere saltem) accusat in con­
fessione. Unde magis potius firmatur simi­
litudo a nobis intenta hujus sacramenti ad
alia : sicut enim cetera deficiente una
eorum parte essentiali non subsistunt, sic
etiam istud, ubi deficit, vel dolor, vel con­
fessio ; quæ sunt essentiales ejus partes.
Et hinc prosequimur, et urgemus proposi­
tam in argumento similitudinem, videli­
cet, quod sicut in aliis sacramentis contin­
git dari paries eorum essentiales, et non
dari dispositionem ad gratiam, et tunc illa
esse valida, sed informia, et sine fructu :
sic etiam posse contingere, quod in hoc
pœnitentiæ sacramento adsint essentiales
ejus partes, dolor, confessio, et absolutio ;
et tamen desit dispositio ad ejus effectum,
nempe gratiam justificantem ; et conse­
quenter, quod tale sacramentum sit vali­
dum, et informe. Id vero non vitatur
abhibita responsione : nam sicut in aliis
sacramentis opus est illorum essentiam,
pariesque essentiales distinguere ab eorum
effectu, et causalitate, atque dispositione ;

I

Iv 77

•X i

4

j

mJB
t '♦·.·

!·>■

i
1

:

441

*r

DE PŒNITENTIA.

sic etiam eodem modo in hoc sacramento
discurrere oportet.
268. Et in hoc sensu evertitur prædicta
responsio: nam tantum abest, quod Concil.
Trident, loco citat, docuerit, id, quod illa
assumit in patrocinium, quoi fundet disparitatem ad alia sacramenta, ut potius
docuerit oppositura, sicut ex proposito, et
satis perspicue, ut putamus ostensura· a
nobis est disp. præc. a n. 9. Nam sub do­
lore supernatural! distinguit dotorem per­
fectum, qui dicitur contritio, et tam intra,
quam extra sacramentum habet adjunctam
justificationis gratiam : et dolorem im­
perfectum, qui attrilio appellatur, et ex se
illam connexionem non habet. Rursus
Concilium istum imperfectum dolorem
dividit, nempe in efficacem, qui volunta­
tem peccandi excludit : et de isto dicit,
quod junctus sacramento disponit ad gra­
tiam justificantem : et in alium adhuc im­
perfectiorem, et inefficacem, qui adhuc,
vel junctussacramento, gratiam non affert,
quia voluntatem peccandi non excludit.
Est tamen sufficiens pars sacramenti, ut
constat conferendo caput tertium, quod
inscribitur, « De partibus, et fructu hujus
« sacramenti, » et in quo assignatur con­
tritio pars illius, cum cap. immediate se­
quenti, sub titulo. De contritione, in quo
omnes tres prædicfi dolores recensentur,
et significantur posse esse hujus sacra­
menti partes, et contineri sub illo diviso,
ut ostendimus loco citato, quem omnino
repetere oportet lectorem, ut rem aptius
percipiat, et jam acta non agamus. Ex
KKtaho' eis vero continuatur similitudo, et reinterationis. gratur argumentum : nam ideo contingit
alia sacramenta esse valida, et informia,
quia materia, et forma, ex quibus essen­
tialiter constant, distinguuntur realiter ab
eorum effectu, et a dispositione pro tali
effectu requisita; sed idem contingit in
hoc sacramento : ergo idem de illo, ac de
aliis, quantum ad valorem, et informita­
tem dicendum est. Probatur minor des­
truendo oppositum responsionis funda­
mentum: nam licet attritionis nomine
significetur, et dolor, qui est pars sacra­
menti, et dolor, qui disponit ad gratiam
justificationis ; nihilominus pro dolore,
qui est pars, sufficit esse dolorem supernaturalem, licet inefficacem ; pro dolore au­
tem, qui est dispositio ad gratiam, requi-

19 -fl· ‘

rilur esse dolorem efficacem, ut loco cil. os­
tendimus ; sed dolor supernatural ineffi­
cax distinguitur realiter a dolore super­
natural! efficaci, et potest ab eo separari,
sicut in genere loquendo, atque in ordine
dolor perfectus distinguitur ab imperfecto:
ergo idem contingit in hoc sacramento, et
in aliis quantum ad distinctionem inter
partes essentiales, et dispositionem ad
gratiam.
Confirmatur primo : nam de rationecocira
attritionis, quæ est pars essentialis hujus 1.
sacramenti non est esse efficacem, sed ab
hoc conceptu efficacitatis præscindit: de
conceptu autem attritionis, quæ disponit
ad hujus sacramenti gratiam, sive effec­
tum, est esse efficacem ; atqui attritio,
quæ non est efficax est separabilis ab attri­
tione.quæ est dispositio ad gratiam, nempe
ab attritione efficaci : ergo attritio, quæ est
pars essentialis hujus sacramenti, est sepa­
rabilis ab attritione, quæ est dispositio ad
gratiam, sive effectum sacramenti pœni­
tentiæ : et consequenter istud sacramen­
tum potest, sicut et alia esse validum, et
informe. Hæc secunda consequentia patet
ex prima : nam ideo alia sacramenta pos­
sunt esse valida, et informia : quia earum
essentiales partes, materia, et forma pos­
sunt separari a dispositione ad gratiam, et
etiam ab effectu, ut adversarii in sua res­
ponsione dicebant : ergo si attritio, quæ est
essentialis hujus sacramenti pars, est se­
parabilis (de alia parte, nempe confessione
id absque controversia supponitur) ab
attritione, quæ disponit ad gratiam hujus
sacramenti effectum ; liquido infertur,
istud sacramentum, sicut, et alia posse esse
validum, et informe. Prima vero conse­
quentia legitime infertur ex præmissis, ex
quibus minor est evidens, et frequenter
de facto verificatur : nam multoties datur
attritio mere inefficax, quam manifestum
est non esse efficacem, sed ab ista separari:
sicut idem etiam contingit in amore, in­
tentione, proposito, et aliis effectibus. Ma­
jor, denique, quantum ad secundam par­
tem, asseritur ab adversariis, qui inde
conantur probare, non posse dari validum
pœnitentiæ sacramentum, sine effectu.
Prior autem majoris pars, in qua est diffi­
cultas, probatur ex Concilio Trident, nam
sess. 14, cap. 3, quod est de partibus hu-^;
jus sacramenti, inquit: «Sunt autem quasi
materia

<

/ii

DISP. VIII, DUB, X.
« materia hujus sacramenti, ipsius pœni« lentis actus, nempe, contritio, confessio,
«elsatisfactio. Qui quatenus in pœnitente
« ad integritatem sacramenti, ad plenam« que, et perfectam peccatorum remissio« nem ex Dei institutione requiruntur, hac
« ratione pwnitenliae partes dicuntur. »
Idque diffinit cap. 1 ejusdem sess. Deinde
cap. immediate sequenti, quod est de con­
tritione, réassumons illam, quam dixerat
esse sacramenti partem, sic illam definit :
« Contritio, quæ primum locum inter dic« tos pœnitentis actus habet, animi dolor,
«ac detestatio est de peccato commisso
« cum proposito non peccandi de celero. »
Quæ definitio communis est attritioni tam
efficaci, quam inefficaci, et utramque com­
plectitur tanquam membra dividentia abs­
que ullius exclusione: nec ullum habet
verbum, per quod restringatur ad solam
efficacem attritionem, ut facile conside­
ranti constabit : ergo ex doctrina, et sen­
tentia Concilii de ratione attritionis, quæ
est pars essentialis hujus sacramenti, non
est esse efficacem, sed ab hoc conceptu
efficacitatis præscindit. Et plane si Conci­
lium intendens definire, atque exponere
dolorem, quem dixerat, esse partem sacra­
menti pœnitentiæ, omitteret huic parti
essentialia (cujusmodi dicunt contrarii
esse efficacitatem) satis diminute processis­
set, et non vitaret occasionem errandi in
hac materia : nullam ergo mentionem
fecit efficacitatis, sed solum exigit dolorem
de peccatis, et propositum emendationis,
quæ sunt communia dolori, proposito tam
efficaci, quam inefficaci : ne ergo dicamus,
Concilium diminute processisse, et occasio­
nem errandi non vitasse, fateri oportet
non esse de conceptu attritionis, ut partis
essentialis hujus sacramenti , quod sit
’ efficax ; sed ab hoc praescindere, illumque
partis conceptum salvari in attritione tam
efficaci, quam inefficaci.
Czlra. 2G9. Confirmatur secundo, et explicatur
2‘ amplius iquia licet non negemus, quod in
eodem attritionis actu possit conjungi, ct
ratio partis essentialis hujus sacramenti,et
ratio dispositionis ad gratiam, effectum
illius; et ita communiter contingit, ubi
sacramentum est validum, et fructuosum
(quamvis non repugnet ea munera exer­
ceri peractus realiter diversos, ut diximus
disp. præced. n. 29) nihilominus tales con-

I

• Pt

445

ceplus partis, et dispositionis sunt satis
diversi, et tam objective, quam exercite
separabiles ; ergo ex eo, quod idem attri­
tionis actussit pars essentialis hujus sacra­
menti, et dispositio ad gratiam, ejus effec­
tum ; perperam colligunt Adversarii esse
illa munera inseparabilia, ac subinde non
posse sacramentum pœnitentiæ esse vali­
dum, quin sit simul fructuosum, et forma­
tum. Consequentia patet : nam eo ipso,
quod tales conceptus in eodem actu attri­
tionis inventi sint hujusmodi, nulla est
ratio, quare unus, nempe, conceptus par­
tis, qui est prior, absolutior, et ab alio indepondens, non possit sine illo reperiri ;
sed magis colligendum est oppositum, vi­
delicet, attritionem posse exercere munus
partis, quin exerceat munus dispositionis:
sic enim se habent, quæ similes conceptus
important ; sic enim in Beatis idem est
amor charitatis, quo diligunt necessario
Deum in se, et diligunt libere creaturas in
se : quo non obstante, quia sunt conceptus
satis diversi, et prior intimior, atque abso­
lutior, potest talis actus persistere termi­
natus ad Deum, quin extendatur exercite
ad creaturas. Eadem etiam gratia habitua­
lis est forma, quæ sanctificat accidentaliter, et constituit hoipinem filium Dei adop­
tivum ; sed tamen, quia illud prius est
intimius in gratia, potest illud praestare,
quin præstet secundum, ut patet in gratia
habituali Christi Domini, quæ ipsius ani­
mam sanctificat sanctitate accidentali, et
tamen non constituit illum filium adopti­
vum. Et similia pro eadem veritate exem­
pla facile occurrunt tam in Theologia,quam
in Philosophia. Antecedens autem est ma­
nifestum : quoniam munera partis sacra­
menti, et dispositionis ad fructum sacra­
menti ita in eodem attritionis actu reperiuntur quod conceptus partis sit in ordine
ad sacramentum, quod constituit ; concep­
tus \ero dispositionis est in ordine ad gra­
tiam, quam efficit. Conceptus partis est
conceptus materiæ respective ad absolutio­
nem tanquam ad formam, cui tam dolor,
quam confessio subduntur ; conceptus vero
dispositionis perlinet quidem ad genus
causae materialis, non tamen constitutive,
aut receptive, sed tantum dispositive. Con­
ceptus partis sacramenti est conceptus
causae simul cum toto sacramento inlluentis efficienter instrumentaliler in gratiam ;

μ
IL

i

r

-·

r-A

c
t
it
f

't

π
>

·ί ‘

l
-

·

«'

T F . · «Vi.

*

i
'
»

i

r
* J
I
•

f

•f

t

i *

·1

.«

, · -, ? T * * *
■ "
.
. _ ■|
\ t

«e

r··»
!

.M
<v

416
conceptus autem dispositionis non perlinet
ad genus causæ efficientis, sed præcise ad
genus causæ materialis dispositivæ, ut jam
diximus. Denique conceptus partis essen­
tialis est prior simpliciter, quam concep­
tus dispositionis ad gratiam : sicut ex parle
sacramenti, et partium essentialium est
prius esse, quam gratiam eflicere, et si
illam non efficerent, attritio non dispone­
ret actu ad ejus infusionem : est igitur ve­
rum, quod licet idem attritionis actus sit,
et pars sacramenti, et dispositio ad gra­
tiam sacramenti ; tamen hi conceptus sunt
simpliciter, et objective diversi, el exercite
separabiles, quatenus prior valet absque
posteriori inveniri.
Idque magis perspicuum fiet, si attenda­
mus ordinem, quo hoc sacramentum cons­
tituitur ex partibus, et elevatur a Deo ad
rationem instrumenti, et deinde habet in­
fluere in gratiam. Primo namque occur­
runt ex parte pcenitentis attritio, et con­
fessio peccatorum tamquam materia, ex
qua constat accusatio sacramentalis ; dein­
de accedit ex parte sacerdotis absolutio
tamquam forma, ex qua. et illa materia
integrum sacramentum constituitur ; quod
rursus elevat Deus, ut suum effectum,
nempe, gratiam justificationis valeat instrumentaliler producere. Ulterius succedit
actualis efficientia prædictæ gratiæ, ad
quam connaturaliter suscipiendam dispo­
nitur homo per attritionem cum sacra­
mento : hæc enim, quamvis de se insuffi­
ciens, habet ex institutione divina esse
dispositionem ultimam ad gratiam,quando
huic conjungitur sacramento. Ex quibus
recte perpensis facile constat, attritionem,
quæ est sacramenti pars, esse simpliciter
priorem attritione, quæ est dispositio ad
gratiam. Tum, quia sicut sacramentum
adæquate constitutum præcedit simpliciter
gratiam, et ultimam ad illam dispositio­
nem ; sic etiam praecedunt partes, ex qui­
bus essentialiter constituitur, de quarum
numero est attritio. Tum etiam, quia attri­
tio solet non solum natura, sed etiam tem­
pore præcedereipsum sacramentum ·. istud
namque non constituitur ante absolutio­
nem : quæ est ejus forma, quæ semper sup­
ponit accusationem sacramentalem, sive
confessionem peccatorum, ex attritione
ortam, juxta superius dicta disp. præced.
dub. 4, atque ideo qua ratione sacramen­

tum est simpliciter prius,quam gratia ejus
effectus, et quam ultima ad hujusmodi gra­
tiam dispositio ita etiam de attritione essen­
tiali hujus sacramenti parte dicendum eat.
Tum denique, quia constituto adæquatesa­
cramento pœnitentiæ ex sua materia, et
forma, nempe, accusatione dolorosa, el ab­
solutione, posset Deus vel illud non elevare
ad rationem instrumenti, vel eo elevato
suspendere concursum proprium principa­
lem. et subinde impedire influxum instrumentalem sacramenti ad producendam
gratiam ; in quo casu daretur in actu ve­
rum sacramentum pœnitentiæ. et subinde
daretur etiam hæc attrilio exercens in actu
rationem partis sacramenti pœnitentiæ ; et
tamen non daretur attritio exerçons in actu
rationem dispositionis ad gratiam, siqui­
dem ista actu non produceretur, et ubi
forma non producitur, non fit dispositio
exercita ad illam ; est itaque in tali casu
attritio pars actu componens, sed non est
dispositio actu disponens (ut sic uno verbo
dicamus). Ergo, quamvis in uno attritio­
nis actu repeiiatur, et conceptus parfis sa­
cramenti, et conceptus dispositionis ad gra­
tiam ; hi tamen conceptus sunt objective
diversi, et realiter separabiles, et prior
potest dari sine secundo.
270. Solet etiam nostra, et communis&œfe
sententia suaderi alio fundamento de- tran­
sumpto ex loco citat. D. Thomae in argumento Sed contra, ubi hæc habet : « Quili« bet tenetur ad confessionem mortalium:
« sed si aliquis semel confessus est. etiam
« in mortali existens, non tenetur ulterius
α ad confitendum eadem peccata : quia
α cum nullus sciat se charitatem habere,
α nullus sciret se confessum fuisse : ergo
« non est de necessitate confessionis, quod
« sit charitate formata. « Quamvis autem,
quæ afferuntur in argumento Sed contra,
non semper contineant mentem Doct. An­
gelici ; tamen hic videmus, Thomistes
satis communiter illud tueri ad mentem
ipsius D. Thomæ, suffragantibus etiam
extra illius scholam aliis antiquis, el satis
gravibus scholasticis. Et illud profecto
continet congruentiam summe vero simi­
lem. potestque ad sequentem formam re­
duci. Oportuit istud sacramentum ita a
Christo Domino institui, quod illud susci­
pientes possent de ejus valore, et adimple­
tione Divini illud suscipiendi præcepti esse
securi

DISP. VIII, DUB. X.
securi,excludendo oppositas circa id dubie­
tates, et anxietates, sicut in suscipiendo
Baptismum, Ordinem, ct alia sacramenta
contingit: id vero non ita salvaretur, si
sacramentum pœnitentiæ non esset vali­
dum, nisi quando foret fructuosum, sive
formatum per gratiam justificationis in
eo productam : ergo praesumendum est,
Christum non instituisse illud cum prae­
dicta restrictione, sed cum majore ampli­
tudine, ita quod ejus valor a prædicta gra­
tia non dependeat, et possit esse validum,
quamvis informe sit, et absque ullo fructu,
sive effectu, ut in aliis sacramentis evenit.
Consequentia patet, et major suadetur :
nam cum sacramentum pœnitentiæ, ex
una parte sit valde necessarium ad salu­
tem, et ex alia censeatur multum arduum
obdifficultatem, quam communiter pati­
mur in manifestando peccata ; decuit illud
ila a Christo institui, ut possimus esse se­
curi de illius valore,et adimpletione Divini
illud suscipiendi præcepti : alias, eo sus­
cepto, innovas induceremus anxietates, et
motiva iterum confitendi eadem peccata,
et sic de cetero in infinitum in repetendo
eorundem peccatorum confessionem : quod
est nimis durum, et præsumi non potest
de pietate Dei illud instituentis. Minor de­
nique ostenditur : nam ex suppositione,
quod sacramentum pœnitentiæ nunquam
sit validum, quin sit formatum per gra­
tiam justificationis in eo productam, non
possumus habere majorem securitatem de
ejus valore, quam de gratia sanctificante
per illud communicata ; quippe hæc juxta
oppositam opinionem dicuntur ad conver­
tentiam, ita quod valor sacramenti conferatgratiam.et negatio gratiæ evincit nega­
tionem valoris ; sed juxta communem
providentiam non omnes, qui confitentur,
sunt securi, et quieti circa exislentiam gra­
tis, quam habeant ; imo potius omnes in
hac parte dubitamus, et timemus, ut ex
professo diximus in tract. 14, de gratia
disp. 9, dub. unico, et liquet ex scriptura :
j nam Eccles. 9, dicitur : Sunt justi, ac sa­
pientes, el opera eorum in manu Dei; et
tamen nescit homo, utrum, amore, an odio dijnuf sit. Job. 9 : Si simplex fuero, hoc
'!i iptum ignoravit anima mea. Ps. 18 : Delicta
quis inlelligit ? Ab occultis meis munda me.
Etaliis locis, quæ dedimus n. 9, loc. cit.
Ergo ex suppositione, quod sacramentum

447

pœnitentiæ non sit validum, quin simul
sil fructuosum, sive adjunctam habens jus­
tificationis gratiam, nequeunt pœnitenfes
esso securi de valore talis sacramenti a se
suscepti, et adimpletione circa id Divini
præcepti ; sed continuas potius dubietates,
et anxietates in hoc negotio sustinerent,
quibus impulsi continuas eorundem pecca­
torum repeterent confessiones.
271. Occurrunt Adversarii negando mi-Adveria.
norem. Ad cujus probationem dicunt, quod ™.Tourm
licet non simus omnino certi de valore sa- sus.
cramenti pœnitentiæ, sicut nec de gratia
justificante ; nihilominus pœnitentes non
inducuntur in eas anxietates, quas ponde­
ravimus, ut repetant confessiones. Ut enim
ad id non obligentur,sufficit censere proba­
biliter se adhibuisse omnia ad confessio­
nem, et absolutionem necessaria : nam eo
ipso non obligantur illa peccata iterum
confiteri. Et quamvis illa confessio fuerit
nulla coram Deo ob latentem carentiam
tam fructus, quam valoris; obligatio tamen
cessat ob prudens de existenlia utriusque
dictamen. Unde satis erit subseqiientia
peccata in alia confessione explicare, in
qua tam horum, quam omnium praeceden­
tium fiet remissio. Si autem pœnitens
postea certo cognoscat priorem confessio­
nem fuisse nullam, nihil asperum,aut in­
solitum continet, quod dicatur obligari ad
confitendum iterum illa peccata. Ita Vas­
quez nostræ conclusioni contrarius,Suarez, suarcz?
et Lugo, licet ejusdem Patroni.
Lus°Minime tamen satisfaciunt, sed præcipuumobjectæ difficultatis intactum relin-s^c“ejiquunt : nam si semel valor hujus sacra- cilurmenti connectitur cum ejus fructu, et e
converso,ita ut dicantur ad convertentiam,
ut fert opinio contraria , impossibile est,
quod pœnitentes majorem securitatem
habeant, quod fecerint validam confessio­
nem, quam quod sic facientes existant in
gratia ; sed certum omnino est, pœnitentes
majorem securitatem habere de valore
sacramenti, et adimpletione Divini circa id
præcepti, quam de susceptione gratiæ :
ergo inter hanc, et valorem sacramenti
non datur illa connexio, quam adstruit
sententia contraria; sed plura requiruntur
pro gratia, quam pro solo sacramenti valo­
re. Major, et consequentia palent. Minor
etiam ostenditur : quia communiter omnes
fideles, qui communiter, et juxta commu-

·?'

•fi

•A ·

4-18

«W., H

DE PŒNITENTIA.

nes prudentum regulas confitentur, sunt
majorem securitatem habere de valore
moraliter certi de valore sacramenti, et
sacramenti pœnitentiæ, quam de gratia in
adimpletione circa hoc Divini præcepti ;
eo suscepta : quod impossibile foret, si
unde nec anxietatibus communiter pre­
hujus sacramenti valor necessario cum ejus
muntur, nec repetunt communiter confes­
fructu connecterelur.
siones, nec ad id obligantur, saltem proba­
Confirmatur : nam si sacramentum p·* f i
bilitate, quam habent, ut illi Authores in
Baptismi pro adultis ita institutum fuisset, mST
sua responsione loquuntur. At aliter circa
quod ejus valor esset necessario connexus
gratiam contingit : quippe communiter
cum ejus fructu, sive remissione peccato­
fideles eam securitatem circa illam non
rum, omnis adultus, qui certo cognosceret
habent, sed dubitationibus, et timore circa
se esse valide baptizatum, cognosceret
ejus existenliam quatiuntur, ut experientia
etiam certo se esse in gratia Dei ; et e con­
liquet : ergo certum omnino est, perniten­
verso, qui de hac gratia dubitaret, in du­
tes majorem securitatem habere de valore
bietatem etiam, et anxietatem duceretur
sacramenti, et adimpletione circa id Divini
circa sacramenti valorem, i lludque iterum
præcepti quam de susceptione gratiæ. Et
recipere cuperet. Non decuit autem sacra­
ratio a priori hujus inæqualitatis constat ex
mentum Baptismi sic institui : quia ex una
dictis loco citato de gratia, præsertim a n.
parte est valde necessarium ad salutem, el
10. Nam licet nemo possit absque speciali
ex alia adulti baplizati subderentur illis
Dei revelatione scire omnino certo certi­
perplexitatibus, et scrupulis, quibus ut
tudine methaphysica, vel morali in primo
satisfacerent, repeterent non absque illorum
gradu se esse in gratia, potest tamen id
gravi onere, et molestia idem Baptismi
agnoscere certitudine morali in gradu infi­
sacramentum semel, et iterum, et sine
mo, ad eum modum, quo cognoscimus
termino : nam semper possent occurrere
esse baptizatos, vel nostrum confessarium
eadem circa illius sacramenti fructum.Sed
esse sacerdotem, et alia, de quibus non du­
etiam sacramentum pœnitentiæ est prorsus
bitamus, licet dubitare possimus, et ali­
necessarium ad remissionem mortalium
quando timeamus. Hæc autem certitudo
post Baptismum commissorum ; et aliunde
non communis est justis, sed est pauco­
molestissimum pœnitentibus reputatur
rum, scilicet, perfectorum, qui summo stu repetere eorundem peccatorum confessio­
dio Deo haerent, ut ibi ostendimus, etoptines, ad quas famen adigerentur, si con­
me significavit D. Thom. 1,2, qu. 112,art.
fessionis valor haberet necessariam con­
5, dicens : < Hoc modo potest aliquis conexionem cum gratia : quippe eisdem
« gnoscere se habere gratiam, in quantum,
motivis, ob quæ dubitarent de gratia, du­
« scilicet, percipit se delectari in Deo, et
bitarent etiam de sacramenti valore : ergo
α contemnere res mundanas.» Et in resp.ad
præsumendum non est, Christum ita hoc
5 : « Illud verbum Abrahæ dictum potest
sacramentum instituisse, quod necessaria
« referri ad notitiam experimentalem,quæ | pro sacramenti fructu, essent etiam neces­
« est per exhibitionem operis : in opere
saria pro ejus valore; sed potius, quod
« enim illo (plane heroico offerendi filium
sicut in sacramento Baptismi alia sufficiunt
«Deo in sacrificium) quod fecerat Abraad valorem ejus, et alia requiruntur ad
« ham. cognoscere potuit experimentaliler
illius fructum, sic exigente tam sacramenti
« se Dei timorem habere. » Quæ manifes­
natura, quam hominum fragilitate, ne du­
tum est non in omnibus justis, sed in ali­
bitantes de fruclu, dubitarent etiam de
quibus valde perfectis adesse.Ceterum cer­
valore, et novum Baptismum suscipere
titudo moralis de valore sacramenti
cogerentur : ita etiam in hoc pœnitentiæ
reperitur valde communiter in pœniten­
sacramento disposuerit sufficientiam ad
tibus : plurimi namque non dubitant de
ejus valorem, et ulteriora requisita ad ejus
legilima confessione a se facta,nempe,post
fructum, ut magis assecurari possent de
diligens examen, et inculcatum attritionis
valore. quam de fructu, et ne dubitantes
dolorem, nec ulterius dubitant de legitima
circa fructum, idem dubium conciperent
absolutione ministri ·. et sic communiter
de valore, et obligarentur ad repetitam
in cunctis, qui scienter non accedunt prave
eorundum peccatorum confessionem, et
dispositi. Quæ satis evincunt, pœnilentes
sacramentum, humanæ fragilitati de se
molestum

DISP. VIII, DUB. XI.

molestum, magis fastidirent : quod esso
inconveniens, nemo prudens negaro valet,
sicut certe foret in sacramento Baptismi.
Ad hæc : si attritio, quatenus cum sacra­
mento disponit ad gratiam, et illam infallibililer infert, est etiam essentialis
hujus sacramenti pars ; idem prorsus erit
hoc sacramentum valide recipere, et homi­
nem illud suscipientem esse in gratia per
illud producta : ergo tantum dubitare po­
terit, an fuerit validum sacramentum,
quantum dubitare potest, an ipse sit in
gratia : ergo cum communiter omnes fi­
deles circa hoc posterius dubitent, et securi
non sint, quod prædiclam gratiam habeant,
idem dubium patiuntur circa sacramenti
valorem, seu validam confessionem, quam
perplexitatem, et incertitudinem deponere
non valebunt, nisi iterando confessiones;
uhi namque dubitatur de confessionis va­
lore, opus est illam repetere : peccata enim
in priori exposita reputantur pro dubiis,
sive invalide confessis. Id vero asserere est
onus gravissimum imponere multitudini
fidelium. Quare sicut ad vitandum simile
in aliis sacramentis inconveniens, ordina­
vit suavis Dei providentia alia requisita
pro valore, et alia pro fructu, ut sic sacra­
menta possent esse valida, licet informia,
et absque fructu gratiæ ; sic etiam, et multo
magis decuit, illam ita disponere in hoc
sacramento : ergo præsumi non debet, op­
positum ordinasse, nempe, eandem indi­
visibilem attritionem esse partem essen­
tialem sacramenti, et ultimam cum sacra­
mento dispositionem ad gratiam : ex eo
namque sequuntur proposita incommoda,
ut ostensum est. Aliunde vero non occur­
runt urgentia aliqua motiva ad id creden­
dum, ut ex responsione ad argumenta
constabit.
§ n.

Referuntur, cf refelluntur diversi modi
dicendi.

Possibilitate sacramenti pœnitentiæ in­
formis, et validi stabilita, et firmata,argu­
mentorumque viribus in eam militantium
superatis·; restat nunc explicare, quibus
in casibus validitas, et informitas hujus
sacramenti accidere queat. Facilius autem
plane est avertere falsa, quam scopum veSalmanl. Cure. Theolog. loin. XX.

449

ritalis attingere, et explicare ; eamque pro
viribus tuori, ac nervose firmare, nego­
tium magis arduum solet afferre. Cum
vero in nostram sectando assertionem plu­
rimi conspiraverint, non omnes in modo
illam propugnandi conveniunt; sed pro
varietate ingeniorum, aut etiam principio­
rum, quibus imbuuntur, varias sententias
excogitarunt, quas introspicere oportet, ut
quæ veritati, et rationi magis consonant,
amplectamur, et secundæ hujus dubii
parti respondere possimus.
Primus
272. Primum igitur dicendi modum pro­ dicendi
ponit Delgadillo cap. 10, dub. 8, n. 44, his modos.
Delgad.
verbis : Statuo, non esse improbabilem
sententiam, quæ affirmat, dari sacramen­
tum pœnitentiæ informe, etiamsi quis
scienter accederet sine dolore, dummodo
integre confiteatur. Quod probat, quia ita
sentiunt aliqui Auctores graves ab eo re­
lati ; et apparet in satisfactione, quæ etiam
si in re non ponalur, est validum sacra­
mentum Confirmatque exemplo Baptismi
(et idem est de Confirmatione, Ordine, et
aliis sacramentis) nam si quis vult ex­
presse baptizari, quamvis alias cognoscat
evidenter, se accedere indispositum ad
gratiam, quæ est effectus Baptismi, tenet
simpliciter istud sacramentum, et est in­
forme, ut omnes concedunt : ergo idem
contingit in sacramento pœnitentiæ. Quæ
paritas (concludit ille) me omnino con­
vincit.
Sed hic dicendi modus, quidquid alii Primm
dixerint ante Concilium Tridentinum, mi-X"?^11
nime post illud sustineri valet : nam præ-rCbc',ur·
dictum Concilium docuit, et definivit sess.
14. cap. 4 et can. 4, dolorem, eteonfessionem esse paries pertinentes ad materiam
hujus sacramenti, ex quibus illud essen­
tialiter constituitur. Ex qua doctrina, et
definitione convincitur, quod sicut sacra­
mentum est nullum sine confessione, ita
etiam est nullum absque omni dolore,
atque ideo ubi pœnitens accedit scienter
absque omni dolore, nullum redditur sa­
cramentum. Alia ratio est de satisfactione,
quam ille Doctor in.sui favorem adduxit:
nam licet illa sit etiam pars hujus sacra­
menti, ut Concilium eisdem locis statuit,
tamen non est pars essentialis, sed solum
integralis, sacramentum essentialiter cons­
titutum supponens, et ad integram ejus
perfectionem spectans ; unde quamvis non
2!)

'B&

·■

■

l·;

I

4:0

DE PlENlïENTIA.

succedat. impedimentum non eel, no sit
validum sacramentum. Quod autem ait de
Baptismo, nil valet, quia in illo salvatur
adæquate materia remota, et proxima,
nempe, aqua, et ablutio, licet in adulto
nulla deiur attritio, et ideo tenet sacra­
mentum independenter ab illa ; quæ
tamen necessaria est ad consequendam
justificationis gratiam, quippe ista nulli
adultorum infunditur, quin ipse coopereiur, se libere disponendo ad eam recipien­
dam. Et propterea, si ea dispositio deficiat,
sacramentum Baptismi non producit suum
effectam, nempe illam gratiam, sed in­
forme relinquitur. Ceterum in sacramento
pænitentiæ, quod ex parte materiæ proximæ constat actibus humanis, necessaria
est aliqua attritio, sive dolor, ut constat ex
Cone. Trid. Quare si omnis attritio, et
dolor desit, impeditur non tantum fruc­
tus, sed etiam valor hujus sacramenti. Nec
in prædicti modi dicendi impugnatione
opus est immorari : quia id satis, superque
præslitimus disp. præc. n. 2, et 103 et
130 et alibi.
s <n·.- 273; Secundus hanc difficultatem suUi-v'Ùii perandi modus, a præcedenti non omnino
K'-’ ·’· recedens, consistit in eo, quod confilens
sua peccata, ignoret invincibiliter requiri
eorum dolorem, el illam non exhibeat ;
vel si sciat esse necessarium, bona fide
judicet, se illum habere, cum re vera nul­
lum dolorem habeat. Nam in hoc casu
præter Authoresa Delgadillo relatos idem
senlit Filliucius cap. 0, qu. 5, censens
sufficere illum dolorem putativum, sive
existimatum ex ignorantia invincibili ad
sacramenti valorem ; et tamen pro ejus
fructu requiritur verus dolor, ut omnes
docent. Hac itaque via contingens est,
sacramentum pænitentiæ esse validum, et
informe.
i verti- Sed hic etiam dicendi modus communi­
tur. ter improbatur, et merito : tum, quia ad
valorem sacramentorum opus est adhibere
in re veram eorum materiam, in qua Deus
illa instituit : nec id suppleri valet per
nostram imaginationem, aut bonam fidem,
Unde si quis putaret bona fide, et habens
ignorantiam invincibilem, se baptizare in
aqua naturali, vel hanc necessariam non
esse ad Baptismum, sed sufficere alium
liquorem ; si tamen aqua naturalis non
esset, nullum efficeret sacramentum, quia

sola aqua naturalis est Baptismi materia:
ergo quod quis invincibiliter judicet, vel
non, requiri dolorem ad sacramentum
pænitentiæ, vel adesse dolorem, ubi nul­
lus est, minime sufficit ad valorem hujus
sacramenti. Tum etiam : nam ad valorem
hujus sacramenti non sufficit confessio
omnium peccatorum mere historica, et
recitative, sed requiritur confessio dolo­
rosa, sive per modum accusationis; α qua
radice provenit, confessionem sacramentalem supponere essentialiter dolorem de
peccatis, ut ostendimus disput. præced.
dub. 4 ; ergo ubi nullus est peccatorum do­
lor, vel est pure putativus, sive existima­
tus, impossibile est confici validum sacra­
mentum pænitentiæ. Tum denique : quia
casus, in hoc modo dicendi propositus,
affert moralem contradictionem, atque
impossibilitatem : nam ubi quis accedit
sine fictione, et sincero animo confitendi
peccata, et consequendi eorum remissio­
nem, nequit non habere aliquod eorum
odium, et detestationem ; alias illa non
diceret, neccuperet illa exuere: ibi ergo
intervenit aliquis dolor, abstrahendo ab
eo, quod sit sufficiens, vel non,
274. Tertium dicendi modum docent
nonnulli, qui ex una parte affirmant, ad^p;
dolorem in esse partis essentialis, et suffi­
cientis pro valore sacramenti sufficere,
quod attritionis sit, ut plane fateri opus
est post Cone. Trid. et ex alia defendunt,
pro dolore, qui est dispositio ad sacra­
menti fructum, graliam, videlicet, justifi­
cationis, requiri contritionem, sive dolo­
rem perfectum, et procedentem ex amore
charitatis, sine quo sentiunt, nunquam
contingere adultorum justificationem. Ita
multi, cum quibus late disputavimus disp.
præced. dub. 1. Et profecto illorum sen­
tentia si quantum ad id, quod hic dicendi
modus supponit, vera esset; clarissima, et
antiquissima etiam foret in superando,
quam nunc versamus, difficultatem. Facile
namque percipimus, attritionem posse a
contritione perfecta separari, el quod poI
sita attritione sacramentum valeret, sed
deficiente contrilione perfecta, maneret
infructuosum, et informe.
Sed ista sententia est admodum falsa, et [-;·«·
non cohærens Concilii Tridentinidoclrinæ,
ut loco citato ex professo ostendimus, et

DISP. VIII, DI P. XL

vol altera impugnatione illius falsitnlern
manifestare. Gravior desumitur ex Con­
cilio Tridenlinosess. Id, cap. I, illis ver­
bis:'Illam vero contritionem iinperfec« tara,quæattritio dicitur, quoniam vel ex
< turpitudinis peccati consideratione, vel
« ex gehenna?, et pcenarum metu commu« niter concipitur, si voluntatem peccandi
«excludatcum spe venia?, declarat, non
«solum non facere hominem hypocritam,
« et magis peccatorem, verum etiam do« num Dei esse, et Spiritus Sancti impul«som, non adhuc quidem inhabitantis,
« sed tantum moventis, quo pœnitens ad« jutus, viam sibi ad justitiam parat. Et
« quamvis sine sacramento pænitentiæ
< per se ad justificationem peccatorem
« perducere nequeat ; tamen eum ad Dei
«gratiam, in sacramento pænitentiæ im«petrandam disponit. » L'bi Concilium
manifeste attribuit attritioni cum sacra­
mento illam vim disponendi ad gratiam,
quam per se, et sine sacramento non ha­
bet ; quæ virtus est quidem ultimo suffi­
ciens, independens ab ultimiori alia præparalione r quippe disponere utcumque, et
remote ad talem gratiam, convenit attri­
tioni supernatural: per se, etiam sine sa­
cramento, ut nemo negat, et constat in
aliis actibus supernaturalibus, licet im­
perfectis : ergo ex sententia Concilii attri­
tio supernaturalis cum sacramento pceni­
tentia? esi sufficiens dispositio ad gratiam
justificationis in eo productam, quin opus
habeamus perfecta contritione ad talem
effectum sacramenti suscipiendum. Altera,
et salis gravis impugnatio desumitur ab
ipsa experientia : nam cum plurimi in
sacramento pænitentiæ justificentur, non
omnes experiuntur illum motum contri­
tionis perfectae, sive ortæ ex amore charilatis: quin potius aliqui, vel tempore
absolutionis aliis cogitationibus distra­
huntur, vel continuant, aut repetunt eos­
dem attritionis actus, quibus accesserunt
ad confitendum ; et nemo scrupulum ha­
bet, quod non eliciat actum contritionis
perfect®, quo plane pungi deberent, si per
ejus carentiam obicem ponerent sacra­
menti fructui. Quæ impugnatio magis
urget in casu, quo pœnitens post attritio­
nem, et peractam confessionem, antequam
absolvatur, corruit ad pedes confessarii
sensibus destitutus ; absque dubio enim

absolvendus est, juxta superius dicta dub.
7, §3, licet sensibus carens non eliciat
contritionem, nec elicere queat. Et de tali
moribundi justificatione, ex suppositione
prædiclorum requisitorum, nemo dubitat,
nec dubitare posset sine moribundi inju­
ria, quæ non nihil redundaret in Dei pie­
tatem : ergo pro fructu hujus sacramenti
non requiritur determinate contritio per­
fecta, sed sufficit vera, et supernaturalis
attritio.
275. Quartus hanc difficultatem expli-Qtnn
candi modus est, quod ad valorem hujus
sacramenti sufficit attritio, ad fructum
vero ejus requiritur actus spei vêniæ pec­
catorum, et subinde etiam actus fidei jus­
tificantis : quippe absque his actibus nun­
quam justificatio contingit. Potest autem
dari attritio sine hujusmodi actibus, atque
ideo, et sacramenti valor : nam hi actus
nec pertinent ad essentiam attritionis,
nec sunt partes essentiales sacramenti pœnitentiæ. Aliunde vero potest quis sine
illis ad confitendum accedere, quin in hoc
mortaliter peccet, si accedat cum igno­
rantia invincibili de eorum circa fructum
sacramenti necessitate. In casu igitur,
quod pœnitens confiteatur sua peccata cum
supernatural! dolore attritionis, et sine
illis fidei, et spei actibus, recipit validum
sacramentum, sed non fructuosum ; et
consequenter tunc tale sacramentum est
validum, et informe. Sic docuit Gaspar
Hurtado disp. 6, difficul. 8, et eidem opi­
nioni multum favet Joannes a S. Thoma
loco supra citato, § Quapropter alia via.
Sed hæc sententia est simpliciter falsa,
et in aiquivoco laborat: nam in primis, falsus,
quamvis in omni adultorum justificatione
concurrant illi actus ; nihilominus opus
non est ad gratiam obtinendam,quod adsint
explicite, et formaliter in se ipsis; sed
sufficit, si vel concurrant virtualiter, et qua­
tenus in alio actu.sicut ineffectu,virtualiter
perseverant ; et hoc modo adsunt, quoties
datur supernaturalis attritio (de qua opor­
tet loqui hanc opinionem : si namque agat
de attritione mere naturali, alio modo re­
fellenda est, ut numero sequenti constabit),
quippe supernaturalis attritio dirigitur
lumino fidei, el ex ejusdem directione im­
portat aliquem motum spei, et aliquod
propositum emendationis. Si enim hæc
omnia excludamus, non relinquitur actus

J

ver» attritionis supornaturalis,qui sit pars
sacramenti, et sufficiat pro ejus valore. Si
vero illa in praedicta attritione includan­
tur, ut includi necesse est, jam in attri­
tione, sufficiente ad valorem sacramenti,
concurrunt etiam, quæ pro sacramenti
fructu desiderantur ; atque ideo illo dis­
currendi modo minime salvatur, sacram,
pœnit. esse validam, et informe. Praeterea,
falsum omnino ille discursus assumit,
nempe, in omni adultorum justificatione
concurrere formaliter actum spei (et idem
intellige de actibus timoris, po nitenliæ, et
aliis, quos Concilium, agens de justifica­
tione impii, recenset sess. 6, cap. 6,) op­
positum enim statuimus tract. 15, de justi­
ficatione, disp. 3, dub. 1, §4 ubi explicui­
mus, quomodo licet secundum communen
Dei-providentiam soleant concurrere plu­
res actus formaliter, et expresse, v. g.
spei, timoris, pœnitentiæ, etc. nihilomi­
nus servata etiam communi illa providen­
tia non requiritur ille formalis, et expres­
sus concursus, sed sufficit virtualis, et
implicitus, ut cum quis justificatur imme­
diate per actum amoris Dei ex charitate ;
ut posse contingere, irrationabiliter nega­
retur, el expresse affirmant Vega, Arauxo,
Mjr!X0, Gregorius Martinez. Gonet, et alii communiter Theologi relati ibidem n. 10, quibus
rniiuc. nunc ex Theologis practicis addimus AzoTnHicn. rium tom. 1, lib.8. cap. 7, q. 6, Sanchez
Leiu<j. lit. 2 summæ cap. 1. Filliucium tract. 24,
cap. 9, num. 255, Bonacinam disp. 3, su­
per primum præceptum Decalogi, punct.
2. Trullenchum lib. 1, in Decalog. cap. 1,
dub. 6, et Leandrum disp. 1, de pœniten­
tia.. quæst. 48. Excluso autem, quod pro
justificatione pœnitentis sit necessarium,
illum tunc habere formaliter, et explicite
actum fidei, spei, etc. palam sequitur,
quod propter horum actuum in eo instanti
carentiam, non impediatur sacramenti
effectus, nempe, gratia justificans, nec re­
linquatur sacramentum informe. Nemo
autem scrupulum ppnat in verbis Concilii
Tridentini numero præcedenti relatis, in
quibus agens de attritione, quæ disponit
ad gratiam, et in hoc genere illam cum
sacramento indicabat, conditionem adjecit:
« Si voluntatem peccandi excludat cum
« spe veniæ. » Per quæ significasse vide­
tur, possibilem esse aliam attritionem, cui
praedicta deficiant, et proinde quæ non

Λ

sufficiat ad fructiim sacramenti, sed illud
informe relinquere possit. In hoc enim
scrupulo haerendum non est: nani licet
nulla sit possibilis supornaturalis attritio,
quæ saltem virtualiter, et implicite aliqua·
lem spem veniæ, et aliquam exclusionem
voluntatis peccandi non includat, idque
necessario conveniat omni attritioni su­
pernatural sub munere tam partis sacra­
menti, quam dispositionis ad gratiam :
tamen congruentissime illa conditio adhi­
bita fuit a Concilio, ut significaret, magis
elucere debere in attritione, ut sit dispo­
sitio ad gratiam, quam in eadem, ut sit
pars sacramenti ; attritionem vero, quæ
solum est sacramenti pars, vix, dut leviter
illos conceptus exprimere, ut magis consta­
bit ex dicendis § sequenti.
276. Quinto, ut aliqui componant hanc^„„A
difficultatem stabiliendi sacramentum pœ-di»!i
nitentiæ validum,el informe,dicunt pro va- '
lore sacramenti sufficere attritionem natu­
ralem, ad fructum autem requiri attritionem
supernaturalem : et quia attritio naturalis
potest separari a supernatural!, ut ex se
liquet, facile concipiunt, et explicant quo­
modo istud sacramentum possit esse vali­
dum. et informe. Porro cum in attritione
naturali possit esse latitudo, varie explica­
tur. quæ attritio naturalis possit esse suffi­
ciens pars sacramenti validi. Nam aliqui
tam ample id asseruerunt, ut dixerint,
sufficere attritionem naturalem, non solum
entitative, et subjective, sed etiam termi­
native, sive ex parte motivi, ut cum dolet
de peccato ob incommoda, quæ ex illo sus­
tinet. velat paupertatem, infirmitatem,aut
infamiam.
Sed hic dicendi modus facile convincitur&.ώ·
falsitalis, et communiter rejicitur : qao-^.
niam dolor pro valore hujus sacramenti
requisitus debet constituere confessionem
in esse accusationis sacramentalis in ordine
ad claves Ecclesiæ ; quod minime habet
dolor pure naturalis tam subjective, quam
terminative, sive qui excitatur præcise ah
incommodis humanis : quippe non afferens
materiam propriam, in quam cadat sacra­
mentalis absolutio, quæ per se ordinatur
ad destruendum peccata, ut sunt Dei offen­
sa. Quapropter hujus dicendi modi Patroni
addiderunt, ita sufficere pro sacramenti
valore attritionem naturalem, si tamen at­
tingat terminum, et motivum supernatu­
ralem

DISP. VIII, DUB. XL
ralem, ut cum quis ex metu naturali gehennæ movetur ad dolondum do peccatis,
cl proponendum illorum emendationem.
Quin aliqui illorum magis cautiores sub­
junxerunt aliam cautelam, nempe, quod
ut attritio pure naturalis sit vera pars hu­
jus sacramenti, debet existimari superna­
tural, ut sæpe contingit in pœnitentibus,
qui in hoc frequenter invincibiliter fallun­
tur, putantes, se dolorem supernaturalem
afferre, cum revera solum naturalis sit.Qui
enim scienter cum sola naturali attritione
istud sacramentum reciperet, eo ipso po­
neret obicem ejus fructui, nempe, gratiæ,
obcarenliam dispositionis ad illam, et sic
actu graviter peccaret ; unde convincere­
tur, nullam recipere absolutionem,et inva­
lidum reddi sacramentum. Hæc in summa
est non paucorum sententia, cui subscripc ..^sit Bonacina quæst. 3, punct. 2, et quæst.
5, punct. 3, pro eadem referens D. Tho•Vw' inam, Ricardum, Durandum, Capreolum,
^Paludanum, Solum, Cajetanum, Sylvestruni, Canum, Ledesmam, Covarruvias, et
ùnrr. Mvarrum. Sed in referendo D. Thomàm,
quidquid sit de aliis, vehementer deceptus
■ :(· fuit : nullus enim occurrit locus, neque
ab illo producitur, in quo Angelicus Doctor
talem sententiam asseruerit : illi tamen
etiam subscripsit Aversa quæst. 14,sess.6,
in sexto casu, pro ea allegans Henriquez,
et Victoriam. Subscripsit denique Filliu. cius tract. 7, cap. 7, quæst. 8, affirmans
/ah· esse fere omnium antiquorum. Et com^mune apud illos fundamentum videtur
fuisse, quod generaliter loquendo non re­
quiritur pro valore sacramentorum, quod
eorum materia sit aliquid supernaturale,
sed res naturales sufficiunt, ut ablutio in
Baptismo, unctio in Confirmatione, con­
sensus in Matrimonio, et sic de aliis ; quin
etiam in hoc sacramento confessio peccato­
rum, quæ ad ejus materiam perlinet, quid
naturale est, nempe, prolatio verborum;
sed attritio, quæ pro valore hujus sacra­
menti requiritur, spectat ad illius mate­
riam simul cum confessione : ergo pro
valore hujus sacramenti sufficit attritio nataralis, quamvis alius dolor perfectior, et
supernaturalis desideretur per modum
dispositionis ad sacramenti fructum.
te*· Hic dicendi modus, si veris principiis
■/m inniteretur, summa facilitate explicaret,
^'quomodo istud sacramentum possit esse

453

validum, et informe, haberetque pro sui
declaratione in aliis sacramentis exempla.
Sed absolute peccat, fallitur, et minime
sustineri valet in eo, quod affirmat, ad ra­
tionem partis hujus sacramenti, et pro
ejus valore sufficere attritionem entitative,
et subjective mere naturalem.In quo refel­
lendo opus non habemus nunc immorari :
quia id late, et ex professo fecimu s in
priori parte disp. 1, dub. 4, § 4, et in
præsenti disp. 8, a num. 19. Modo sufficit
pro illius sententiæ omnimoda eversione,
tam in eo, quod supponit, quam in illa
suppositione, quam conciliare intendit,
quod S. Innocentius in decreto dato anno
1079, inter alias propositiones istam in
num. 57 condemnavit : « Probabile est,
« sufficere attritionem naturalem, modo
« honestam. » Unde a contrario sensu col­
ligendum est, non esse probabile, quod
attritio naturalis, licet honesta, sufficiat.
Nec hoc loco impediri debemus in præcludendo illorum effugium, qui ausi sunt di­
cere, condemnari illam propositionem, ut
relatam ad sacramentum non tantum va­
lidum, sed adæquate sumptum, scilicet,
validum, et fructuosum ; quatenus illa
propositio significabat sufficere attritio­
nem naturalem, tum ut esset sacra­
menti pars, tum ut esset dispositio ad
gratiam in sacramento productam : quod
merito reprobatur a Pontifice : quia ut
adulti suscipiant hujusmodi gratiam, de­
bent disponi dispositione aliqua supernatu­
ral!, et ejusdem ordinis cum tali gratia, ut
definit Concilium Tridentinum sess. 6,Conci!
Can. 3, his verbis : « Si quis dixerit, sine Trident.
« præveniente SpirilusSancti inspiratione,
« atque ejus adjutorio, hominem credere,
α sperare, diligere, aut prenitere posse,
ο sicut oportet, ut ei justificationis gratia
« conferatur, anathema sit. » Ex quibus
constat de fide esse, quod actus per vires
mere naturales eliciti non sufficiunt ad
disponendum, ut gratia sanctificans nobis
conferatur. Ad hunc itaque sensum repro­
bata fuit illa propositio. Sed in hac, ut di­
ximus, responsione confutanda, superva­
caneum est immorari : quia aliena est
prorsus a mente Pontificis, et agit adver
suseam:nam in principio illius decreti de
claratur mens Pontificishis verbis : « Sanc­
it tissimus Dominus noster Innocentius Papa
« XI, ovium sibi a Deo creditarum saluti

■

<134

DE POENITENTIA.

>· sedulo incumbens, et salubre opus in se«gregandis noxiis doctrinarum pascuis ab
« innoxiis, a felicis recordationis Alexan« d ro VI1. praedecessore suo inchoa lu m, p ro « sequi volens, plurimas propositiones, »
etc. Quæ vero fuerit Alexandri intentio in
reprobando aliquas doctrinas, constat ex
decreto anni 1665, inquodicitur : « Sanc« tissimus Dominus noster audivit, non
« sine magno animi sui moerore, complu­
it res opiniones Christianae disciplina? cela­
it xativas, et animarum perniciem infe» rentes,partira antiquatas iterum suscitari,
« partira noviter prodire, et summam
« illam luxuriantiumingeniorum licentiam
« in dies magis excrescere, per quam rebus
« ad conscientiam pertinentibus modus
« opinandi irrepsit, alienus omnino ab
e Evangelica simplicitate, Sanctorumque
« Patrum doctrina », etc. « Quare ne ullo
« unquam tempore ». etc. Unde liquet,
mentem utriusque Pontificis in eis decretis
eam fuisse, ut reprobarent, et ab usu fide­
lium excluderent, quasdam opiniones
Christiana? sinceritatis, ac Religionis relaxativas, quæ eorum tempore circumfere­
bantur,et a recentioribus fuerant inventa?;
et in has direxerunt damnationis fulmina.
Nulla autem erat, quæ assereret, attritio­
nem naturalem ex motivo honesto esse
sufficientem dispositionem ad infusionem
gratiæ justificantis ; et omnes Catholici do­
cebant oppositum, ut rem plane, et perspi­
cue definitam in Canone relato Concilii
Tridenlini. Unde in solo prædicto sensu
reprobarunt prædictam propositionem, in
quo ab initio decretorum suorum professi
sunt luxuriantes tunc opiniones damnare.
Invalescebat autem eo tempore opinio do­
centium, ad valorem sacramenti pce niten­
tia? sufficere attritionem naturalem ex mo­
tivo honestam, ul liquet ex modernis ejus
Patronis proxime relatis, et aliis, quos
referre possemus. Et quia Sanctissimus
Innocentius censuit, illam doctrinam esse
falsam, et perniciosam, illam cum aliis
ejusdem generis reprobavit, et damnavit.
Et si ita in hac parte non processit, nihil
fecit, quoad proscribendum doctrinam fal­
sam, quæ tunc invehebatur, opus haberet ;
quod enim actus naturales non dispone­
rent ad gratiam justificantem, jam defini­
tum fuerat in Tridentino, et Sanctum erat
inter Catholicos, nemine reclamante : re-

probavit igitur eam propositionem in eo
sensu, quo significabat, probabile esse,quod
attritio naturalis sufiicit ad valorem sacra­
menti, et ad rationem partis illius. Illa
itaque via nemo secure incedere potest,nec
salvare possibilitatem hujus sacramenti
validi, et informis.
277. Sextus modus id declarandi con-J«*
- . , . , - .
. .
..... .
dkeadi
sistit m defectu extensivo attritionis ; v.g. œofe
habet quis duo peccata mortalia, furtum,
et incestum ; sed furti inculpabiliter obli­
tus, dolet simpliciter de incestu ob spe­
cificam ejus deformitatem, et sic illud,
confitetur. In quo casu validum efficitur
sacramentum, et tamen non confert justifi­
cationis gratiam , atque ideo est validum,
et informe. Primum constat : quia ex una
parte ille homo facit confessionem formaliter integram, confitendo omne peccatum,
quod ejus memoriæ occurrit ; et ex alia
habet veram, et supernaturalem attritio­
nem ex motivo peculiari turpitudinis, et
oppositionis ad contrariam virtutem su­
pernaturalem. Secundum etiam constat:
quia unum peccatum mortale non expel­
litur absque alio : quippe cura nullum
possit excludi sine infusione gratiæ justifi­
cantis, quæ habet generalem cum omnibus
repugnantiam ; in tali autem suppositione
non expellitur peccatum furti, siquidem
juxta præsentem, et regularem providen­
tiam nulli adultorum remittitur peccatnm
mortale absque aliqua ejus pœnitenlia, et
retractatione ; unde facta suppositione,
quod nulla præcesserit retractatio furti,sed
solius incestus, ob propriam, et specifi­
cam hujus turpitudinem, opus est dicere,
quod nec ipsum incestus peccatum remitta­
tur, nec infundatur gratia justificans, sed
manet sacramentum his effectibus destitu­
tum : datur igitur in tali casu sacramen­
tum validum, et informe. Ita docet Suarez
disp. 20, sect. 4, et 5, subscribentibus plu­
rimis modernis non solum Scotis tis, sectet
Thomistis, qui vix, aut nullo modo reco­
gnoscunt aliam viam ad salvandam, quam
defendunt, possibilitatem sacramenti pœnilentiæ validi, et informis. Unde Tyrsus,
licet Suario, et nobis in assertione contra­
rius, inquit disp. 37, num. 7 : « Ultimas
« modus, omniumque probabilissimus est
« ille, quem primus in scholas invexit
« eximius Doctor. »
Sed his non accinit A'incentius Candidus
disq.

λ*?

DISP. VIII, DUB. XI.
^•disq. 24, nd. 17, dub. o dicens : « Isle
<vs4 ( casus Suarii est potius speculatio melaphysica, quant casus moralis. » Nec
Joannes a S. Thoma loc. supr. ci I. § 7/<w
ftnttnlia, dicens : « Hæc sententia Suarez
< valde difficilis est. « Et rursus : « Hæc so« latio nullo modo stare potest cum verbis
« Concilii. » Nos vero, licet admittamus
illum casum non implicare, sed posse,
quamvis valde raro, contingere ; multa in
ea Suarii explicatione videmus, quæ mo­
dum conciliandi valorem sacramenti cum
ejus informitate impraclicabilcm, et pene
impossibilem repræsentant. Et primo loco
suspectum illum nobis facit, quod Tyrsus
recensuit elogium : « Primus in scholas
<invexit. » Nam difficultas hæc concilian­
di valorem sacramenti cum informitate
nova non est in scholis, sed vetus apud an­
tiquissimos scholasticos, ut constat ex rela­
tis, et referendis : fuerunt autem inter eos
plurimi valde docti, et qui hanc difficulta­
tem ex professo versarunt : ergo incredi­
bile est, hunc conciliandi modum, quem
primus post tot annos Suarez invexit,ipsos
latuisse, si veram, et practicabilem conti­
neret doctrinam ; veremur itaque illum
oppositas habere conditiones. Suspectum
secundo loco nobis est, quod quamvis Sua­
rez teneat D. Thomæ assertionem; nihi­
lominus nec vestigium in eo modo servat
motivorum, quibus Angelicus Doctor usus
fuit, aut insinuavit, sed alia graditur via.
Nobis autem minime probatur quidquid,
vel in modo procedendi, et firmandi san­
citur Sancto Doctori non conforme, quem
non dubitamus supra Suarium intelle­
xisse.
278. Veniamus ad alias, forsan apud
aliquos, fortiores impugnationes. Etenim
unum, et satis grave, motivum asserendi
sacramentum validum, et informe, funda­
tur in convenientia vitandi repetitionem
confessionum eorundem peccatorum : nam
si omne sacramentum pœnitentiæ, in quo
non producitur gratia, foret eo ipso invali­
dum, necessarium etiam esset illud repe­
tere ; et sicut illud primum satis frequen­
ter contingit, sic etiam satis frequenter illa
necessitas inculcaretur repetendi confes­
siones; quod, cum sit inconveniens, afleratque importabile onus, oportet ab
opposito statuere, quod contingens est,
confessiones esse informes, et tamen va­
• ·

A

A ·

lore, atque præcepto satisfacere absque
obligatione eadem illa peccata iterum con­
fitendi. Casus autem, a Suario excogitatus,
rarissime, aut nunquam contingit; unde
nec moralis, nec doctrinalis est pro quali­
tate materiæ, et necessitatis, cui expedit
obviam ire. Sed quando tot circumstantiae,
nisi studio conquisita?, in eodem subjecto
concurrunt ? Quod habeat duo peccata spe­
cie diversa; quod unius invincibiliter obli­
viscatur ; quod de altero doleat.non secun­
dum rationem omnibus mortalibus com­
munem, ut communiter dolemus ; quod
illud cognitum specialiter, et retractatum
unice confiteatur sine intentione conse­
quendi veniam aliorum, quæ forte coram
Deo habet ? Existimamus, quod nunquam,
vel rarissime : nam commune non est,
habere præcise duo tantum mortalia specie
distincta. Supponamus, hominem habere
triginta, aut plura specie diversa, et quod
unius tantum invincibiliter obliviscatur.
Quomodo se geret in dolendo circa alia?
Dolebit ne de singulis secundum proprium
unicuique specialis fœditatis motivum ? De
furto, quia furtum sit ; de incestu, quia
incestus ; de sacrilegio, quia sacrilegium ;
de juramento falso, quia tale ; et sic de
aliis ? Nihil minus, et fidelium praxi con­
trarium : omnes namque, illam prolixita­
tem vitantes, dolent de omnibus suis pec­
catis mortalibus ratione motivi omnibus
communis, utputa, quod per illa Deum
graviter offenderint ; quod a se excluserint
illius gratiam ; quod meruerint gehennam;
quod in perpetuum damnari timeant, etc.
Et si millies de suæ confessionis, et accu­
sationis motivo interrogarentur a confessa­
rio, hoc communiter, et vere responderent.
Idque satis declarat, hunc esse communem
inter Christianos usum ; et casum a Suario
propositum, tot suppositionibus, et præcisionibus vestitum, non esse regularem,
et moralem, qualem in hac difficultate
desideramus ; sed metaphysicam quandam speculationem, contradictionem non
implicantem, etc.
Explicatur hoc amplius, inquirendo,qui-EV[iU(.^
nam practicabunt casum a Suario proposi- tjo
tum, vel apud quos erit ejus usus? Rustici, fcujttf·
et idiota? ? Id plane dicere foret ridiculum :
quippe hujusmodi personæ non sic præscindunt, et vix percipiunt proprias ra­
tiones specificas peccatorum ; sed, ut expe-

456

DE PCENITENTIA.

rientia constat,dolent de peccatis grossiori, I modo confiteri : est enim periculosus, et
sinceriori, et securiori motivo ·, quod sint
illicitus per se loquendo, id est, seclusa
contra legem Dei, quod perniciem afferant
invincibili ignorantia, aut divina de uno
animabas, quod ælernam impediant salu­
tantum peccato revelatione, ob rationem
tem. Unde si in eorum aliquo fingatur ille
jam assignatam. Quare casus a Suario pro­
positus sistit in metaphysica speculatione,
casus, quod habeat duo mortalia specie dis­
et inutilis est ad luendum communem nos­
tincta, et quod unius non recordetur prop­
tram assertionem, quæ magis respicit puter oblivionem inculpabilem,etquod aliud,
xim.
cujus meminit, confiteatur; absque dubio
279. Quæ omnia urgenter confirmari
illud exponet cum accusatione ex generali
possunt ex Concilio Tridentino sess. citati Ctei
aliquo motivo ex immediate assignatis,
cap. 5, ubi hæc habet: « Constat enfin,
minime vero cum ea praecisione, a Suario
« nihil aliud in Ecclesia a pcenitentibus
proposita, specialis deformitatis specificae.
« exigi, quam ut postquam quisque diliQuare in his pœnitenlibus simplicibus, et
« genliusse excusserit, et conscientiae suæ
rusticis locum non habet illa subtilitas metaphysica. Sed habebit ne in sapientibus.et ! < sinus omnes, et latebras exploraverit,ea
« peccata confiteatur, quibus se Dominum,
prudentibus ? Multo minus; nisi Deus ali­
« et Deum suum mortaliter offendisse
cui revelet, quod non habet nisi unum tan­
a meminerit. Reliqua autem peccata, quæ
tum mortale hujus, aut alterius speciei :
« diligenter cogitanti non occurrunt, in
tunc enim secure posset illud confiteri
α universum eadem confessione inclusa
cum dolore restricto ad propriam, et speci­
« intelliguntur ; pro quibus fideliter cum
ficam ejus rationem, quatenus talem, ut
< Propheta dicimus. Ab occultis meis muntalem inordinationem importat ; sed ea
a da me Domine.»Quo loco Concilium non
revelatione seclusa, non possunt secure
solum docet, peccata oblita, quæ diligenter
procedere, sed debent dolere ex motivo
cogitanti post attentam conscientiæ excus­
universali omnibus mortalibus communi.
sionem non occurrunt, intelligi inclusa in
Et rationem jam assignavimus disput.
tali confessione : sed etiam docet, omnia
præced. num. 80, qua ille discursus Suarii
tam cognita, et expresse confessa, quam
subvertitur : nam prudentes, et sapientes
optime cognoscunt, quod licet unius tan­
oblita, et in confessione inclusa, remitti
juxta petitionem fidelium ·■ Ab occultis meis
tum mortalis recordentur, illudque præ­
cise confiteri debeant ; contingens tamen
munda me Domine ■' quæ mundatio est
est, quod habeant aliud, vel aliqua occulta :
pcenitentium justificatio, quæ sine remis­
sione omnium peccatorum non contingit.
sunt enim profundi animae sinus, praeser­
Cum qua doctrina non* cohæret Suarii
tim quantum ad motus pure internos, qui
cogitatio, dicentis, in eo casu a se proposiexterioribus signis non se produnt : coto confessionem esse formaliter integram
gnoscunt etiam, et cognoscere debent,
propter impotentiam explicandi peccata
unum peccatum mortale non remitti sine
aliis, et sine dispositione ad omnium
invincibiliter oblita : nam Concilium ge­
remissionem per justificationis gratiam.
neraliter docet, quod ubi peccatum est
Hoc autem cognoscentes facile advertunt,
invincibiliter oblitum, intelligitur com­
quod confitentes unum mortale cum dolore
prehensum in confessione, et terminare
restricto ad ejus foeditatem specificam, gra­
dolorem peccatorum, quod fideliter, et
viter peccant, se exponendo periculo ma­
generaliter a Deo poscimus in omni con­
nifesto impediendi fructum sacramenti :
fessione legitime facta emundationem ab
j
quia forte alia mortalia in conscientia
illis ; unde manifeste supponit, omnem
i
latent, et minime cum eo tantum dolore
attritionem, confessioni legitimæ adjunc­
remittentur, et subinde nec excluditur
tam, extendi saltem virtualiter, et impli­
illudmet peccatum, quod confitentur, ob
cite ad omnia peccata, licet occultissima.
rationem immediate assignatam. Unde
Quod minime verificatur, si pro valore
liquet, sapientes, et prudentes non confi­
sacramenti sufficeret illa attritio a Suario
teri illo modo, et cum dolore illo restricto
asserta, terminata ad peculiare peccatum,
ad unum præcise mortale. Et credimus,
et sub peculiari ejus motivo restricta:
1
hæc namque nec formaliter, nec virtua,I
quod Suarius non auderet in praxi tali

DISP. VIII, DI B. XI.
liter extenditur ad peccata occulta, ut ille
allirmat, hac via salvaro lentans, quod
sacramentum validum relinquatur in­
forme.
Csiir. Confirmatur, el explicatur amplius :
nam cum certum de fide sit, fideles habere
quandoque aliqua peccata occulta, quæ vel
post diligens examen non deprehendunt,
nec confiteri explicite valent, ut perspicue
docet Concilium , oportet, quod non des­
tituantur remedio in ordine ad consequendumeorum remissionem .-nullum autem
secundum præsentem providentiam datur,
nisi sacramentum pœnitentiæ in re, vel
involo, nec illorum remissio contingit
absque talium peccatorum dolore, el re­
tractatione, vel formalibus, el expressis,
vel victualibus, et implicitis ; ad quod
opus est, attritionem de «aliis peccatis
cognitis conceptam esse universalem, sive
tendentem sub motivo comprehendente
omnia mortalia tam cognita,quam occulta.
Et qui opposito modo se gerit, confitendo
unum mortale, quod præcise detestatur,
etdolendosub peculiari motivo illi tantum
alligato, et ad alia non se extendente,
vel firmiter censet, se nullum mortale
• occultum habere, quod videtur insignis
superbiæ, et temeritatis argumentum,
vel se exponit manifesto periculo non
consequendi remissionem occultorum, et
subinde nec illius, quod confitetur : quippe
si cum occultis concurrat, nequit sine illis
remitti. Unde modus a Suario propositus
non tantum alienus a mente Concilii
apparet, sed ei contrarius, et qui secure
practicari non posset. Simpliciter itaque
standum est Concilio aperte dicenti, in
confessione omnium mortalium memoriæ
occurrentium intelligi inclusa etiam oblita,
omniaque simul remitti ; quod falsum
foret, si in attritione priorum cetera non
continerentur ; sicut contingeret, si jux­
ta Suarii doctrinam attritio pro sacra­
mento sufficiens non deberet extendi ad
eccui ta.
Nec audiendi sunt, qui dixerunt, Con­
cilium loqui in casu, quod pœnitens con­
fiteatur cum contritione : hæc enim cum
procedat ex amore Dei super omnia, est
universalis dolor de peccatis, ad occulta
etiam se extendens.Hanc vero necessariam
universalitatem non habet attritio, sed
potest ad determinatum peccatum, quod

cognoscitur, dirigi, ipsique sub proprio,
et specifico motivo alligari,sine extensione
formali, aut virtuali ad occulta. Nulla
namque ratione hæcdicentessuslineri pos­
sunt,cum aperto obluctenturConcilio.Tum,
quia istud expresse agit de remissione oc­
cultorum facta in sacramento pœnitentiæ ;
ubi autem pœnitens disponitur per contri­
tionem, remittuntur omnia peccata ante
absolutionem, et cum voto sacramenti.
Tum etiam, , quia Concilium in c. 4 et 5Confj|
illius sess.eundem tenorem observat circa TrM.
confessionem, et attritionem ; dixerat
autem cap. 4, quod « attritio quamvis sine
α sacramento per se ad justificationem
« peccatorum perducere nequeat, tamen
« eum ad Dei gratiam in sacramento
a pœnitentiæ impetrandam disponit. »
Ubi manifestum est, sermonem non fieri
de confessione cum contritione, sed cum
sola attritione : cum igitur in capite imme­
diate sequenti eandem materiam continuet,
de eadem confessione cum attritione lo­
quitur, et debet intelligi, quando ait :
« Reliqua peccata, quæ diligenter cogitanti
« non occurrunt, in universum eadem
« confessione inclusa esse intelliguntur. »
Et oppositum dicere, parvum habet fun­
damentum in Concilio, sed ei voluntarie
addit, qui illius intentioni resistit : eam
namque expresserat Concilium repraesen­
tando fidelibus, hoc sacramentum non
habere eas difficultates, quas opponebant
hæretici. ut evidenter constat ex verbis
immediate præcedentibus : α Sed, et im« pium est ; etc. Constat enim, nihil aliud
« in Ecclesia a pcenitentibus exigi, etc. »
In confessionibus autem ordinariis diu­
turni temporis, ubi dantur multa morta­
lia, frequentissimum est, non pauca
manere oblita, præsertim quæ ad cogita­
tiones, et internos motus pertinent, ut
experientia liquet ; at satis rarum est,
pcenitentes vulgares accedere cum perfecta
contritione ; si ergo necessaria foret pro
occultorum peccatorum remissione, raro
etiam contingeret aliorum in hoc sacra­
mento remissio ; quod homines mullum
retraheret ab hujus sacramenti usu (idque
intendebant hæretici) el in quandam des­
perationem induceret. Fatendum itaque
est, pro occultorum remissione sufficere
attritionem cum confessione, seu sacra­
mento : sed non sufficit attritio partialis,

DE P»ENITENTIA.

Sive ad occulta formaliter, ant virtualiter
non extensa, ut ostendimus contra Sua­
rium. et«hic concedit : ergo requiritur
attritio universalis, sive procedens sub
motivo communi omnibus mortalibus tam
cognitis, quam occultis. Hanc igitur attri­
tionem, et non aliam, asseruit, et suppo­
suit Concilium, quando agens de confes­
sione rite facta generaliter statuit : « Re% liqua autem peccata, quæ diligenter
α cogitanti non occurrunt, in universum,
« eadem confessione inclusa esse intelli« guntur ; » utique tam in ordine ad
confessionem, quam ad dolorem, c-t tam
in ordine ad valorem, quam ad fructum :
hæc quippe intendebat Concilium contra
hæreticos exponere, atque tueri ; et ab
isto scopo multum elongatur Suarii dis­
cursus.
280. Sed oppones in ejus favorem cum
Gaspare Hurtado disp. 6, difficult. 8, quod
in casu proposito opus non est, dolorem,
qui tanquam pars ad hujus sacramenti
valorem requiritur, extendi ad peccata
oblita, quin nec ad illa, quæ pœnitens
justis de causis non exponit, juxta supe­
rius dicta dub. 7, § 1, sed sufficit, quod sit
illorum præcise peccatorum,quæ pœnitens
confitetur : ergo falsum est, attritionem in
tali casu debere extendi ad oblita, et per
consequens tunc licet detur dolor pars
sacramenti, non tamen datur dolor, qui sit
dispositio ad remissionem peccatorum
occultorum, imo nec aliorum per gratiam
justificationis : salvatur itaque in tali casu
sacramentum validum, et informe. Cetera
constant, et antecedens suadetur : quia
dolor in hoc sacramento nec est pars, nec
est dispositio, nisi quatenus sensibilis per
confessionem ; sed nequit ita fieri sensibi­
lis respectu illorum peccatorum, quorum
pœnitens est invincibiliter oblitus, et quæ
subinde non confitetur, nec confiteri po­
test : ergo dolor in tali casu solum est
pars sacramenti quantum ad peccata con­
fessa, non vero quantum ad oblita ; et nec
in ordine ad hæc, nec ad illa remittenda
habet rationem dispositionis : quia nulla
remitti possunt absque infusione gratiæ,
quæ vel omnia simul, vel nulla excludit.
Respondetur negando antecedens, cujus
probatio convincitur falsitatis : tum, quia
Cone. Trident, loco citato expresse docet,
peccata oblita, quæ post diligens examen

pœnitenti non occurrunt, iulclligi in uni­
versum inclusa in eadem confessione;
unde necessario requiritur, quod sequatur
ex mente Concilii, confessionem faciam
formaliter, et expresse de peccatis memoriæ occurrentibus, extendi implicite, et
virtualiter ad peccata oblita ; aliter enim
ista non comprehenderentur in illa. Si
autem confessio ad ea sieextenditur,quam­
vis illa non explicet, nulla est ratio quare
dolor per dictam confessionem factus
sensibilis ad eadem peccata simul cum
confessione eodem modo non extendatur.
Tum etiam : quia in confessione formaliler
integra (ut exemplum antecedenti inser­
tum retorqueamus) solent aliqua peccata
justis de causis subticeri ; et tamen con­
fessio illa implicite, et virtaalitercomplectilur, quin et attritio interior potest illa
formaliter, et explicite detestari, et sem­
per detestatur, saltem implicite ; cujus
evidens signum est, confessionem formaliter integram esse frequentissime non
solum validam, sed et fructuosam, cau­
sando, scilicet, et consequendo gratiam ;
quod minime contingere valet absque do­
lore, sive attritione extensa formaliter,
aut virtualiter, explicite, ad omnia mor­
talia tam confessa expresse, quam juste in
confessione non expressa. Falsum itaque
omnino est, attritionem, et in esse partis,
et in esse dispositionis, ita confessioni
commensurari, ut solum extendatur ad
peccata, quæ quis expresse confitetur. Eli­
ditur autem illa probatio, concedendo
majorem, et negando minorem : quia
attritio fit sufficienter sensibilis non solum
per verba confessionis, sed etiam per
ipsam externam submissionem veniæ,qua
pœnitens petit a suis peccatis absolvi; sicut
quando non potest loqui, sed per nutus,
aut alia externa signa se explicat ; et in­
firmus, qui confiteri cœpit aliqua peccata,
solet subito facultate loquendi privari, et
confitendi omnia ; et tamen in his casi­
bus, qui sunt vulgares, non impeditur
valor, nec fructus sacramenti, etsi pro
isto in omnium sententia requiratur
dolor universalis, sive qui ad omnia quan­
tum est ex parte motivi extendatur. Suffi­
cit itaque ad prædictos effectus fieri sensi­
bilem modo explicato.
281. Septimus modus conciliandi hujus
sacramenti validitatem cum informitate,
quem D0'ie·

DISP. VIII, DUB. Xi.

quem N. BonæSpei retulit, ot impugnavit
tract. 5, de Pœnitentia, disp. 5, dub. 2, n.
38, est N. Mag. Ponce, qui hujus Salmanticæ Universitatis clarissimum jubar ex ti­
ll! ; hic semper ingenii acumine pollens in
sua controversia Theologica dogmatica,
Romæ typis excusa, dub. 11, et ultimo
hunc dicendi modum nuperrime rara sin­
gularitate prælibavit ; rem discutit, et
propriam sententiam a n. 1 sic resolvit.In
quolibet instanti hujus mortalis vitæ potest
homo, sui compos manens, lethaliter de­
linquere, nisi in gratia sit confirmatus,
aut in -ejus actuali receptione aliquam
justam operationem exerceat : ergo in ul­
timo instanti terminativo absolutionis ca­
dentis supra confessionem peccatorum
formaliter, imo, et materialiter integram,
etdolorosam, et undique legitime pera­
ctam, potest homo labi, et in lethalem
culpam incidere. In isto autem casu, in­
quit hic ingeniosissimus Magister, sacra­
mentum extitit validum, utpote ex pecca­
torum integra confessione, eorum supernataralidolore,et absolutione constitutum;
et ex alia parte fuit informe, et infructuo­
sum, ratione peccati mortalis in ultimo
instanti terminativo absolutionis commissi:
tale namque peccatum non tollit sacra­
menti valorem, licet ejus fructum, scilicet,
gratiam, impediat : quia non pertinet ad
illam confessionem, sed ad aliam subsequentem, per quam tale peccatum debet
expiari, et remitti. Rationemque hujus
reddit : quia ex una parte nequit absolu­
tionem in illa instantanea morula impe­
dire ; et ex alia est pœnitenti impossibile
de illo peccato tunc confiteri : ergo con­
fessio de præteritis omnibus integre facta,
el dolorosa, accedente absolutione subsis­
tit valida, utpote ex partibus essentiali­
bus, nempe, materia, et forma, constituta:
licet sit infructuosa. Exemplum apponit
in Baptismo cum fictione recepto, et cum
aliqao peccato gravi in ultimo instanti
terminativo Baptismi ab adulto illum
recipiente scienter commisso ; qui quidem,
licet informis sit, et infructuosus, est
tamen validus : quia illud peccatum non
impedit talisBaptismivalorem,sed tantum
illius fructum, nempe, justificationis gra­
tiam ; nec pertinet ad Baptismum, sed ad
sacramentum pœnitentiæ, per quod est
expiandum, et delendum. Ratio autem, ob

459

quam peccatum commissum in ultimo
instanti terminativo absolutionis non
pertineat ad illam confessionem tali abso­
lutioni subjectam, consequenterque non
possit illi oflicere, aut eam annullare, est,
quia solum pertinent ut materia remota
ad confessionem peccata illa,quæ pœnitens
potest expresse, vel implicite confiteri, et
absolutioni subjicere ; atqui pcenitens est
absolute impotens tale peccatum in ipso
instanti terminativo absolutionis commis­
sum in illa confessione tunc confiteri, et
absolutioni illi exponere : ergo tale pecca­
tum non pertinet ad illam confessionem,
et sacramentum, sed per aliam confessio­
nem est expiandum.
Verum licet hic dicendi modus inge- Everti.. ,
.... turhic
niosus sit, et speciosus videatur : nihilo- dicendi
minus non est nervosus, et falsitatis facile nM<ioî·
convincitur ; cum loquatur de peccato,non
tantam implicite, et indirecte volito, sed
expressa, et directa volitione perpetrato,
seu (quod idem est) scienter, et ex proposi­
to in ultimo instanti terminativo absolu­
tionis commisso ; quo in instanti sacra­
mentum perficitur, et completur, cum tale
instans sit intrinsecum sacramento secun­
dum suum ultimum mutatum esse, licet
extrinsecum illi in ratione motus, ut jam
firmatum supponimus ex his, quæ tract.
22 de sacramentis, disp. 4, dub. 5, conci.
1 et 2, late statuimus. Et quidem hic di­
cendi modus eisdem exponitur nullitatibus, quibus paulo ante Suarii cogitatum
rejecimus : est enim casus propositus, esto
non implicatorius, raro tamen contingens,
et metaphysicus, non vero practicus, et
qualem in præsenti desideramus. Et ulte­
rius in re gravi a Theologis antiquis, et
Patribus, ac præcipue a D. Th. diligenter
discussa, novam offendiculis plenam arri­
pit viam, a reliquis, si non despectam,
penitus tamen non tritam ; unde ex hoc
præcise nobis redditur suspectus, et om­
nino falsus. Et profecto quantum ad id,
quod asserit de peccato in ultimo instanti
terminativo receptionis Baptismi , ab
adulto illum recipiente,scienter commisso,
nimirum, quod tale peccatum non perti­
neat, ut remittendum ad Baptismum, est
plane falsum, et rationibus urgenlissimis,
authoritatibusque D. Aug. ac D. Th. a
nobis adductis I p. hujus tract, disp. 2,
dub. 2, § 2 et 3, ubi oppositum stabilivimus

460

DE Γ( ENITENTI Λ.

ex diametro adversum. Sed esto nunc
ineo, quod spectat ad essentialia requisita.
permittamus, quod peccatum a pœnitente
Etenim non minus requiritur ad essentiale
scienter, el ex proposito, seu expressa
constitutivum sacramenti pœnitentiæ,quod
volilione commissum in instanti ultimo ■ adsit supernaturalis dolôr depeccatis præterminalivo absolutionis non pertineat, ut
teritis expresse, aut implicite, et proposi­
remittendum ad illam confessionem tali
tum ea in posterum vitandi, quam ad
absolutioni subjectam : quia (ut ait ipse
Baptismum desideratur libera intentio
Magister'· hoc peccatum in illo instanti
adulti ipsum recipiendi, et motivum ho­
nequit confiteri, et absolutioni subjici ;
nestum se Deo initiandi, ut Christiana?
ceterum licet ut solvendum ad illam con­
vitæ ineat rationem : sed peccatum huic
fessionem non pertineat, ad eam tamen
intentioni oppositum, scienter, et directa
spectat necdum, ut gratiam impediens,sed
volilione commissum in instanti ultimo
etiam ut valorem sacramenti auferens,
terminativo receptionis Baptismi, destruit
illudque reddit non solum infructuosum,
ejus valorem, sacramentumque reddit in­
verum, et prorsus invalidum
validum : ergo peccatura grave scienter, et
282. Et in primis, non est ad rem
expressa volilione in ultimo instanti terinstantia Baptismi a perdocto Magistro
roinalivo absolutionis perpetratum destruit
Ponce toties inculcata.et ad suum tuendum
volorem sacramenti pœnitentiæ, cum quod­
assertum repetita ; est namque satis nota
libet opponatur dolori supernatural!.Patet
disparitas, quae dator inter materiam sa­
consequentia : nam ideo peccatura com­
cramenti baptismi, et pœnitentiæ ; et si
missum scienter in ultimo instanti termi­
similitudo omnino servetur, prorsus ever­
nativo receptionis Baptismi destruit ejus
titur excogitatus ab eo discursus. Nam
valorem, quia nonsalvat in eodem instanti,
supposilain adulto intentione libera reci­
sed eradicat liberam intentionem susci­
piendi illum, quæ est essentialiter necessa­
piendi Baptismum ex fine honesto, licet
peccatum lethale, v. g. furti, aut adulterii
ria, ut validus sit Baptismus ; sed etiam
desiderium, ante instans terminativum
peccatum scienter, et ex proposito, seu
receptionis Baptismi scienter, et expressa
expressa volitione in instanti ultimo ter­
voluntate commissam, impediat fructum
minativo absolutionis commissum nonsal­
hujus sacramenti ; ejus tamen valorem
vat in eodem instanti, sed destruit dolo­
relinquit intactum, nihilque illi officit
rem supernaturalem inefficacemdepeccatis
quoad partes essentiales, cum in consortio
præteritis, et propositum inefficax vitandi
talis peccati materia ejus remota, et pro­
futura, quæ essentialiter ad valorem hujus
xima, nempe, aqua naturalis, et ablutio
sacramenti sunt requisita, et omnino ne­
possit salvari, ac verba, quæ sunt forma,
cessario exacta : ergo sicut in primo casu
valeant debile proferri ; et nihilominus
cum illo peccato scienter,el sine ignorantia
peccatum grave intra pœnitentiæ sacra­
pure vincibili commisso Baptismus esi in­
mentum ante instans terminativum abso­
validus ; ita in hoc secundo sacramentum
lutionis a pœnitente scienter, et directa
pœuitentiæcum peccato scienter perpetrato
volilione commissum, in omnium senten­
erit nullum.
tia reddit hoc sacramentum necdum in­
Confirmatur, et explicatur ulterius: eteforme, verum, et invalidum, ut sequenti
nim pœnitentiæ sacramentum (et idem est
dubio latius dicemus : ergo licet baptismus
de aliis) quod in instanti completur, non
salvetur validus cum peccato lethali in
perficitur, nec terminatur usque ad ulti­
instanti ultimo terminativo receptionis
mum instans terminativum prolationis
illius scienter, et ex proposito commisso,
verborum, quæ sunt forma, in quo ultima
nequit tamen salvari sacramentum pœni­
syllaba cum ordine ad præcedentes profer­
tentiæ, sed cum tali peccato scienter tunc
tur, ul est expressum in D. Thom. 3 part.D.Trperpetrato est prorsus invalidum ·. ergo
quæst. 75, art. 7 et quæst. 78, art. 4 ad 3,
nulla est hujus sacramenti cum Baptismo
ubi ait : a Unde vis, quæ est forma horum
paritas, sed ingens ac notissima diffe­
« sacramentorum, consequitur significatiorentia.
tr nem, quæ in prolatione ullimæ dictionis
Potestque hoc amplius fulciri, si compa­
« terminatur, et ideo in ultimo instanti
ratio hujus sacramenti cum Baptismo fiat
« prolationis verborum prædicta verba
consequuntur

:

DISP. VIJI, Di;p, XI>

4G I

« consequuntur hanc virtutem, in ordine
ma, ad ejus valorem essentialiter requisita,
« taiuen ad praecedentia. « Ergo si in ulti­
si talis dolor in instanti ultimoterminativo
mo inslanli prolatienis verborum absolu­
absolutionis non adest, sed ad positionem
tionis non adesl supernaturalis dolor inef­
peccati tunc intrinsece desinit esse, quam­
ficax do peccatis commissis, licet in morula
vis in morula præcedenti fuerit, talis ab­
antecedenti adfuerit (et idem est de pro­
solutio formaliter sumpta, et completa non
posito peccata futura vitandi) forma abso­
cadit in illo instanti supramateriamproxi­
lutionis formaliter accepta non cadit in
mam sacramenti ; unde illa confessio est
illo instanti supra materiam proximam
prorsus invalida. Proptereaque N. Fran-y.
hujus sacramenti, nec coexistit pro illo
ciscus UonæSpei non solum asseruit, hunc
tunc cum proposito essentialiter requisito
casum esse metaphysicum, et moraliter
ad valorem sacramenti. Tum sic, sed si in
impossibilem, verum etiam de potentia
ultimo instanti terminativo absolutionis
absoluta repugnare : sic enim concludit :
datur peccatum actuale, scienter, et ex­
i Quomodo tamen dari possit dolor suffipressa voluntate commissum, pro illo ins­
« ciens ad hujus sacramenti effectum ·>
tanti non adest, sed intrinsece in illo desi­
( qui dolor in sua sententia ad valorem sa­
nit, et perit supernaturalis dolor inefficax
cramenti simul est exactus) « ipso absoludepeccatis commissis, el in morula ante­
« tionis instanti perseverans, ut debet, et
cedenti cum tali dolore,et proposito vitandi
<j simul mortale peccatum, capere non posfutura confessis : ergo in hoc casu sacra­
σ sum ; unde respondere malo, casum esse
mentum necdum est infructuosum,verum,
< impossibilem, etiam per Deum. «Etlicet
et invalidum. -Minor probatur : nam (ut
videatur loqui non de dolore inefficaci, sed
manet a nobis satis clare insinuatum 1
de efficaci, qui simul intra sacramentum
part, hujus tract, disp. 1, dub. 4, num. 207,
sufficit ad ejus valorem, et fructum ; cete­
el hic in solutione argumentorum non
rum quantum ad non coexistendum in eo­
pauca circa hoc dicemus,fusiusque sequenti
dem instanti cum peccato expresse volito,
dubio explicabimus) licet cum dolore inef­
et scienter commisso, idem est Theologo­
ficaci supernatural! de peccatis commissis
rum placitum de uno ac de altero, solum­
exmotivo universali procedente, et propo­
que hi dolores de peccatis discriminantur
sito inefficaci vitandi futura possint in
in eo, quod dolor efficax etiam volunta­
eodem instanti conjungi non solum peccata
tem actualem implicitam,et virtualem.seu
habitualia commissa, et actualia ob non
interpretativam peccandi excludit ; dolor
retractionem moraliter permanentia, sed
autem inefficax illam in eodem instanti
etiam voluntas actualis peccandi victualis,
secum admittit.
et implicita, seu indirecta, et interpreta283. Octavus, et ultimus dicendi modus ntl.
tiva, qualiter in primo peccato Angeli in
in hac gravissima difficultate est etiam cl «Ut·
amore inordinato propriæ excellentiæ ad­
ejusdem Magistri Ponce in sua controver- dicendi
mittunt Thomistae; attamen voluntas for­
sia dogmatica loco supra citato, et in eo "l0'lus*
malisât actualis volilio expressa,et directa
consistit, quod hic Author asserit,ad hujus
peccandi, et peccatam actuale expresse vo­
sacramenti valorem sufficere propositum
titum, et scienter, ac directe commissum,
victuale, et implicitum emendationis vita?,
in nullo instanti conjungitur, nec valet
ac vitandi futura peccata, ceterum ad sa­
conjungi, et coexistere cum dolore super­
cramenti fructum, et ad gratiam justifi­
natural), et proposito etiam inefficaci pec­
cantem tale propositum non sufficere, sed
cata cavendi, ut in dubio nuper relato in­
indispensabiliter, et essentialiter requiri
nuimus, et cum communi Theologorum
circa peccata futura vitanda propositum
calculo latius dubio sequenti stabiliemus.
formale, et expressum ; potest autem ali­
Unde in eodem instanti, in quo est verum
quando contingere, et hoc non raro accidit,
dicere, nunc est peccatum scienter, et ex j quod pœnitens ita rapiatur metu pronarum
gehennae, aut turpitudinis peccati conside­
proposito commissum, est verum asserere,
ratione, ut penitus obliviscatur faciendi
nunc non est propositum vitandi peccata,
tale propositum formale, et expressum, sed
nec aliquis supernaturalis dolor. Cum ergo
tantum eliciat illud victuale, et in attri­
dolor supernaturalis cum proposito vitandi
tione implicitum ; in quo casu non justifipeccalasilhujus sacramenti materia proxi­

462

DE PtENITENTlA.

cabilur, nec sacramentum faciet fructuo­
sum, licet suscipiat sacramentum validum.
*
El pro hac sententia refert Joannom a
Sancio Thoma, quem, inquit, sequitur N.
I.nmbier a num. 517, circa propositiones
damnatas a Sanctissimo Papa InnocenlioXJ.
Sed hic modus dicendi mullam nobis
I’inr< L displicet, nec aliquam veritatem in se con­
tinet : nam licet regulariter, et connaluraliter loquendo, in justificatione impii adsit
tale expressum, et formale propositum ;
non tamen ad justificationem, et gratiam
adipiscendam est indispensabiliter neces­
sarium, nec essentialiter requisitum ; sed
sufficit ad hoc implicitum, et virtuale pro­
positum. Quod quidem facile, et nervose
convincitur ; nam magis debet habere sibi
annexum propositum formale,et ex pressum
non peccandi perfecta contritio, quam at­
tritio etiam existens intra sacramentum,et
esto efficax sit in peccata detestando; ut est
valde notum, et tenet Catejanus tom. 1
OpusciHorum, tract. 4, quæst. 1 ; atqui con­
tritio perfecta, quæ cum volo sacramenti
in ea incluso est ultima dispositio ad gra­
tiam, etiamsi extra sacramentum existât,
non habet ad hoc tale propositum non pec­
candi formaliter, et explicitum, essentia­
liter sibi annexum, sed cum illo implicito
disponit infallibiliter multoties impium
ad gratiam justificantem oblinendam : ergo
attritio efficax de peccatis confessis intra
sacramentum existenssufficit ad sacramenti
frudum, el ad dispositive justificandum,
licet pœnitens non habeat futura peccata
vitandi propositum formale,et explicitum,
sed tantum virtuale, el implicitum in tali
attritione inclusum. Minorem, quæ diffi. , cultalem præsefert, tuentur, qui nobiscum
Vs/qocz, in hac parte sentiant. Suarez, \asquez,
Pr"dJ,° Magister Nugnohic quæst. l.dub. 5,Prado
ibi dub. 2,quod et nos 1 part, hujus tract.
•disput. 4, dub. 1, §2 insinuavimus. Et
facile probatur primo, ex sacra pagina
multos casus referente, in quibus proposi­
tum formale, et expressum vitandi peccata
futura non de facili invenitur, et tamen
contritio sortita est suum justificationis
effectum: ut 2, Paralipom 33, de Manasse
nihil nisi pœnilenter orasse legitur : de
Publicano, quod oculos præ confusione le­
vare non auderet Lucae 18, et Lucæ 15, de
Prodigo illis verbis : Pater, peccavi in cu­
lum, etc. Et stolam, et annulum accepit.

Ad quæ Chrysostomus homil. de pceui- On*,
lenlia : J)ic peccavi, et solvisti pecca tuni.
Vix David pœnitens peccari Domino (livit,
cum statim ei Propheta testatur, Dominam
transtulisse peccatum suum ; prout D.oiv
Augustinus homil. 41, exponit his verbis :
« Tres syllabae sunt peccavi, sed de his tri­
er bus syllabis flamma sacrificii coram Do·
« mino ascendit in ccelum. » Rursus in
conversione D. Petri ita sunt omnia cele­
riter consummata, ut pene idem videatur,
Dominum eum respicere, et illum ad gra­
tiam convertere, et egressum slalim foras
flevisse amare, quæ tantum vehementem
exprimunt dolorem,et detestationem trinæ
negationis præteritæ, non adhibito ex­
presse proposito vitæ futuræ. Ac denique
Dimas latro cum Christo crucifixus, qui
in mortis articulo amplius vivere in hac
vita non sperabat, et consequenter de pec­
catis in hac vita præcavendis nihil ei oc­
currebat, per contritionem de præteritis
gratiam adeptus fuit justificationis, el per
memoriæ Christi petitionem dum veniret
in regnum suum, meruit ingredi eadem
die in Paradisum. Igitur sacra scriptura
clare indicat, quod contritio perfecta, ul
disponat ad gratiam, non habet essentiali­
ter. et indefectibiliter sibi annexum pro­
positum formale, et explicitum vitandi
peccata futura ; seu sufficere virtuale in
ipsa contritione contentum. Deinde, licet
Concilium Tridentinum testetur, in contri­
tione triplicem actum concurrere, nempe,
dolorem, detestationem de peccatis pra?leritis, et propositum præcavendi de futuris;
nihilominus isti actus licet regulariter
conjungantur, non tamen semper, et indefectibililer; sed multoties accidit, ut sepa­
rentur ; ut videre est in Beatis, ubi pcenitenlia residet perfectissima, iliisque adest
detestatio formalis de peccatis ; et tamen
in illis non est dabitis dolor, aut exequibile propositum non peccandi de celero.
Similiter, dum quis ardenlissimo amore
succensus, vel de peccatis commissis in­
genti dolore concussus, nihil cogitat de
futuris præcavendis, contritionem perfec­
tissimam habet absque ullo formali, ei
expresso proposito, quod tunc nec cogitat,
nec mentem levissime pulsat: igitur nostra
assertio, el Tridentini aulhoritate non im­
pugnatur, et ratione, ipsoque Tridenlino
bene perpenso fulcitur.
284

DISP. VDI, DI B. XI.

281. Secundo: Ad hoc ul voluntas eliciat
propositum formale, el explicitum non
peccandi de celero, necossum est, quod oi
objectum hujus aclus expresse proponatur :
cum onim circa nihil possit voluntas ver­
sari, nisi præeunle intellectus cognitione,
nullum potest exercere actum erga objec­
tum, quod non cognoscit intellectus, ct ap­
prehendendo illud ei proponit amandum:
sed quandoque , aliquo accidente impe­
diente, voluntas perfecte conteritur, quin
objectum propositi formalis ei expresse ab
intellectu repræsentetur ; ergo tunc casus
erit contritio perfecta absque formali, et
expresso proposito. Minor, in qua difficul­
tas tantum continetur, probatur in obli­
vione naturali, aut ignorantia invincibili
talis propositi, quæ multoties accidere va­
lent ; et etiam quando alicui morte subito
incussa, quod non raro accidit, non est de
futura hujus sæculi vita, de qua nulla spes
adest, cura aliqua, nec in mentem statim
morituri venit, aut ei occurrit, sed tantum
de praeteritis peccatis dolere, ac de eis
conteri : ergo eo casu menti minime oc­
currit proponere expresse in posterum non
peccare. Ulterius ; vehemens Dei amor ita
voluntatem potest ad se rapere, ut nullam
pro tunc in ea virtutem ad alium actum
relinquat, nec in intellectu ; ut objectum
extra Deum proponat, prout in raptibus
frequenter contingit. Similiter dolor in­
gens, et acutus subito ortus alios præoccupatsensus: ergocontritio vehementi amore
bonitatis divinae, et dolore anteactæ offen­
sa concepto, objectum propositi explicili
vitandi peccata futura naturali oblivione
non cogitat.
;
Nec valet dicere cum Cajelano.qaod cum
^’contritio perfecta charitate essentialiter
p®· «it informata, cujus motivum formale est
offensa Dei, et injuria divini juris ut
compensabilis per'pœnitentiæ dolorem ex
amore Dei super omnia excitatum,continet
rationem motivam contritioni,et proposito
formali communem ; unde si hoc propo­
nitur, utriusque actus cognoscitur, et pro­
ponitur motivum ; et si ex defectu cog­
nitionis, et repræsentalionis non potest
contritioni deficere propositum formale.
285. Non enim hoc refert, nam ratio
praecipua manet intacta ; quippe esto ve­
rum sit, qnod contritio offensam Dei com­
missam attingit, eide ea'dolet sub molivo

463

et ratione, sub qua universali, sibi, et pro­
posito furmali cavendi offensam futuram
communis ex hoc tamen non evincitar,
quod si proponitur potenliæ volilivæ, poe­
nitentia, et charitate exornalæ, illud molivum formale, et ratio sub qua contritio
exercite, et in actu secundo extenditur ad
offensam commissam, et circa illam sic
versatur, debeat in exercitio proponi, et
cognosci idem moli vu m secundum quod
est ratio sub qua propositi formalis, et ex­
pressi de præcavendis offensis futuris. Et
ratioeslmanifesta: nam subeadem rationeformali sub qua potenliæ, et habitus cadunt
diversa objecta,qux ab ipsis sub tali ratione·
attingibilia in actu primo; et tamen ex eo,
quod unum objectum quod particulare sub
illa ratione formali sub qua potentiæ, aut
habitui exercite objiciatur, et ab ea per
unum actum attingatur, non sequitur,quod
eadem ratio sub qua proponatur, et agnos­
catur prout de facto ad objectum aliud
particulare, quod ejusdem habitus, vel potentiæ, licet diversi aclus, êxercite, et in
actu secundo extenditur .-ergo non sequitur,
quod si proponitur, et cognoscitur ratio
sub qua contritio attingit offensam com­
missam tanquam objectum formale quod a
se inspectum debeat in actu secundo pro­
poni, et cognosci eadem ratio formalis sub
qua prout exercite circa offensam futuram
præcavendam servatur, quam ut objectum
formale quod respicit formale,et expressum
propositum, si prius talis offensa futura
non objicitur, et media cognitione intellec­
tus voluntati exercite non repræsenlatur.
Antecedens exemplis ostenditur: nam licet
color albus, et niger cadant sub eadem ra­
tione formali sub qua potentiæ visivæ,quæ
est lucidum coloratum, non sequitur, quod
si color albussub illa ratione sub qua exer­
cite potentiæ visivæ repræsentetur, el ab
ea attingatur, debeat etiam exercite color
niger cadens sub eadem ratione coloris
lucidi potentiæ visivæ, objici, et repræsentari, atque ab ea de facto attingi, et videri.
Similiter licet amicus, et inimicus, ut diligibiles ex charitate inspiciantur ab hac
virtute sub eadem formali ratione, nun se­
quitur, quod si hæc ratio formalis sub qua
proponitur voluntatiornatæcharitate pro.ut
de facto extenditur ad amicum, proponatur
etiam exercite secundum quod in actu se­
cundo extenditur ad inimicum : potest

/iMV.

t »

Γ

f>

/

u;

464

DE PŒNITENTIA.

enim de facio proponi amicus ut sic dili­ I efficacem, licet revera inefficax sit. Est
gendus. et nullo modo repræsenlari ini­
validum in hoc casu : quia habet partes,ex
micus. Ergo pariter, licet sub eadem ratione
quibus essentialiter constituitur,et præser­
formali sub φαί inspieiant contritio, et
tim attritionem : est autem informo, quia
propositum formale offensam commissam,
non adest attritio efficax.quæ est dispositio
et praecavendam, potest repraesentari vo­
necessaria ad introducendum justificationis
luntati offensa commissa, circa quam ver­
gratiam. Diximus, i/uam bona fido putatsatur contritio, quin repræsentetur offensa
efficacem * nam si cognosceret, se non
praecavenda per ordinem,ad quam se exer­
afferre attritionem efficacem, quæ tanquam
cet formale propositum ; et consequenter
dispositio pro infusione graliæ requiritur,
ex hoc ipso scienter poneret obicem fructui
tunc formale, et expressum propositum in
sacramenti, scienterque peccaret mortali­
re non ponetur. Ergo propositum expres­
ter ; cum quo non cohaeret, sacramentum
sum de vitandis futuris offensis multoties
esse validum. Casus igitur descriptus non
potest a contritione perfecta separari ; et
est cogitatio quaedam metaphysica, qualem
consequenter multo magis ab efficaci attri­
supra impugnavimus ; sed res satis obvia,
tione intra sacramentum existente, quo
pacto disponit ultimo ad gratiam, et ad jus­
et frequenter contingens, quod magis
tificationem. Quod quidem dehacattritione
firmat communem nostram assertionem.
ipse Cajetanus ubi supra admittit; et etiam
287. Pro cujus majori intelligentia,
Cars.
ÀlûrjL
tenet N. Cursus Moralis Salmantic. tract. 6,
oportet hic breviter refricare, et in unum
XûÎjrr cap. 5,punct. 4. Idemquetenetur Navarrus,
colligere principia disput. præced. dub.-l
jam præjacta: statuimus namque ibi num.
iWan. VcSa’ ^ihgianus, Suarez, Filliucius, quos
snarci. refert, et sequitur Bonacina de pœnitentia
9, pro dolore, ut sit pars sacramenti, non
rz.n' x. sacram, disp. 5, q. 5, punct. 3, N. Gabriel
requiri contritionem. Quæ sententia est in
soiVws, a sanclo Vincentio disp. 4, quæst. 3, Sylhis Regionibus communis,et certa, ibique
yiiiiiob.vius in additionibus ad 3 part, quæst. 1,
contra aliquos in aliis Theologos late
X.Autou.,,
. „
,
*,
‘
’
λ illalobos in Summa tom. 2, tr. 9, diffi­
demonstrata. Deinde num. 19 asseruimus
cult. 19, num. S, Lairnan tract. G, cap. 4,
pro attritione,ut in hoc sacramento habeat
num. 6, N. Antonius a Spiritu Sancto
rationem partis, non requiri, quod sit
de Pœnitentia num. 119. Ergo cum
omnino efficax, et absoluta : sed sufficere,
vel inefficacem, vel præscindentem ab
attritione efficaci intra sacramentum non
efficaci, et inefficaci. Idque probavimus a
requiritur indispensabiliter ad consequen­
dum sacramenti fructum propositum de
numero 23, et præcipuum motivum fuit,
vitandis peccatis formale, et explicitum ;
quod Concilium Tridentinum, postquamr«ci.
sess. 14, cap. 3, asserit, dolorem, siveTflM
sed sufficit virtuale, et implicitum ; unde
in casu a .Magistro Ponce proposito sacra­
contritionem esse hujus sacramenti par­
mentum non est informe, sed validum, et
tem, statim cap. 4 sequenti illam definivit
formatum. His igitur dicendi modis rejec­
dicens : « Contritio, quæ primum locum
tis, nobis incumbit aliquem, vel aliquos
« interdictos pœnitentis actus habet, anidesignare, in quibus salvetur valor sacra­
« mi dolor est, ac detestatio de peccato
menti sine fructu ; alioqui sententiam D.
<r commisso cum proposito non peccandi
Thomæ omnino desertam relinqueremus.
« de cetero. » Quæ definitio adaequate
convenit attritioni sufficienti, vel abstra­
henti ab efficaci, et inefficaci, ut facile
§ in.
consideranti constabit.Ergo pro attritione,
Statuitur secunda conclusio, in qua primus
ut sit præcise sacramenti pars,non requi­
casus informis, et calid.e confessionis pro­
ritur efficacia ; quod ibi fusius ostensum
ponitur, et firmatur.
est. Præterea num. 26 affirmavimus,
attritionem, ut disponat ad fructum, sive
effectum hujus sacramenti, debere esse
A$<criio
Dicendum est secundo, sacramentum
-■ pœnitentiæ esse validum, et informe, seu
omnino efficacem, et absolutam. Quod
infructuosum, quando pœnitens integre
principaliter ostendimus ex eodem onconfitetur sua peccata cum supernatural!
cilio cap. 4. ubi attritionem disponentem
de eis attritione, quam bona fide putat
ad sacramenti fructum, illumque in suo
genere

genere inducentem, ita describit : « Illam
<veru contritionem imperfectam, quæ
, attritio dicitur, quoniam vel ex turpitu< dinis peccati consideratione, vel ex ge«liennæ, et poenarum metu communiter
« concipitur, si voluntatem peccandi ex: eludat cum spe veniae,declarat non solum
<non facere hominem hypocritam, et
.· magis peccatorem ; verum etiam donum
Dei esse, et Spiritus Sancti impulsum,
. non adhuc quidem inhabitantis, sed
< lanium moventis, quo pœnitens adjutus
viam sibi ad justitiam parat ; et quam­
vis sine sacramento pœnitentiæ per se
.· ad justificationem pcrducer-Ό peccatorem
; nequeat ; tamen eum ad Dei gratiam in
i sacramento pœnitentiæ impetrandam
disponit. » Attritio enim, quæ viam ad
justitiam parat, dispositio est ad illam,
quam tunc demum in suo genere infert,
quando sacramento conjungitur ; sed ut
l:2c praestet, conditionem expressit Conci­
lium, si voluntatem peccandi excludat,
utique actualem : nam cum voluntate pec­
candi habituali, sive cum statu peccati
optime cohæret. Attritio autem hanc
actualem peccandi voluntatem excludens,
modo a nobis explicando, nequit non esse
efficax, et absoluta : quum namque hujus­
modi non est, cum tali voluntate saltem
implicita conciliari valet. Ergo in senten­
tia Concilii quamvis attritio, ut sit pars
hujus sacramenti, non debeat necessario
esse efiicax, tamen ut in sacramento dis­
ponat ad gratiam, sive sacramenti effec­
tum, debet importare efficaciam illis ver­
bis expressam. Si voluntatem peccandi ex­
cludat , quæ vel vana sunt, vel significant
dari aliam attritionem non importantem
eam efficaciam, et perfectionem, sed esse
inefficacem.
Kalio autem distinguendi inter attritio­
nes. vel unius attritionis conceptus, si
veram quærimus, ea est, scilicet, Dei
voluntas instituentis
hoc sacramentum ; de
•
e i
qua sufficienter nobis constat per testi­
monia Concilii immediate relata.Si autem
velimus assignare hujus dispositionis con­
gruentiam, facile occurrit : nam sicut in
ordine tam naturali, quam supernatural!
dantur affectus circa idem objectum, ex
quibus unus est efiicax, et alter inefficax ;
unde communiter distinguimus amorem
efficacem,et inefficacem,intentionem effica- .1
Salmant. Cuts. Thcolog. toni. A.V.

corn, et inefficacem, auxilium efficax, et
inefficax, etc., sic distinguere oportet in
attritione, quin ulla in ea circa hoc occur­
rat repugnantia. Quod vero ad dolorem in
esse partis hujus sacramenti sufficiat at­
tritio non efiicax, ad dolorem autem in
esse dispositionis ad gratiam requiratur
attritio efficax, eam congruentiam habet,
quod sicut plus est inducere actu gratiam,
quam posse illam inducere, et sicut majus
est esse causam simul efficientem, et dispositivam, quam esse causam præcise : sic
etiam plus requiritur, ut attritio sit simul
pars sacramenti, et dispositio ad gratiam,
quam ut sit præcise pars sacramenti ; sed
minus desideratur, ut sit solum pars,
quam ut sit simul pars, el dispositio.Quare
licet attritio, ut cum sacramento sit ultima
dispositio ad gratiam, debeat esse efficax,
ut omnes docent ; tamen ut solum sit pars
sacramenti, ea efficacia non eget, sed
ab ea praescindit. Pro quo accedit optima
congruentia rationis jam assignat® loco
citato num. 24, nam oportet, istud sacra­
mentum ita institui, quod homines non
paterentur anxietates, et scrupulos circa
ejus valorem, ne ad repetitas eorundem
peccatorum confessiones obligarentur ;
quod foret molestiam addere molestiæ
manifestandi semel peccata. In hos autem
scrupulos frequenter impingerent pcenitentes, si attritio per modum partis ad
valorem sacramenti requisita deberet esse
efficax .· quia in discernendo inter effica­
cem, et inefficacem summa occurrit obs­
curitas ob difficultatem comprehendendi
internos nostræ conscientiæ sinus, et re­
cessus, ut per experientiam liquet. Decuit
itaque pro valore sacramenti non exigi
attritionem determinate efficacem, sed quæ
ab hoc præscindat. Et si opponatur, ean­
dem difficultatem occurrere in agnoscendo
attritionem supernaturalem ; el tamen ut
attritio sit pars hujus sacramenti, debet
esse supernaturalis determinate; jam istam
objectionem diluimus loco citato num. 25,
quæ lector consulat.
288. His præjactis principiis,non parum
lucis jam accipit nostra, et fere commu­
nis assertio : eam namque docent plures,
et graves Doctores ; el in primis illam
tuetur Navarrus torn. ’ 1 suorum operum Xa',lrr
in cap. fratres, titulo de pœnitentia, dist.
5, n. 35, et in Manuali cap. 9, n. 13, cujus
30

-;
DE ΡιΕΝΓΓΕΝΤΙΛ.
placuit verba referre, et sic inquit : « At
« vero si de peccatis praeteritis dolet, proa ponitque futura vitare.quamvis non adeo
« doleat. neque ita perfecte illa vitare
« proponat, ut perveniat ad sufficientem
« contritionem, neque ad eam attritionem,
« quæ adjuncta sacramento in contritionem
« transeat » (hæc est attritio efficax) « non
e tamen tenebitur iterare confessionem. »
Exqao sequitur, quod illam efficit vali­
Si’ttS,
Chio, dam,esto infructuosam. Idem tenent Sotus
ToIcîus
llenriu. in 4 sent. dist. 18, quæst. 3, art. 3, Can.
Gfinao.
T#i<wti>.3,
Victoria in summa n. 157, circa finem,
<°tlV ^a£· ('an0
de pœnit. part. 5,
RegiMi.fol. 130 et 131, impressionis Complut.
Estque sententia communis Thomistarum ;
eam etiam sectantur Tolelus, Henriquez,
Granad. quibus addimus Valentiam disp.
7, q. 11, punct. 2, Joannem a Sancto
Thoma ubi supra, § Quaprofter alia via,
Reginaldum apud Leandrum disp. 7,
quæst. 23, Aversam in qaæst. 15, sect. 6,
§ Septimus casus sit, referens Delgadillum
cap. 10, dub. 6, num. 37, et dub. 7, num.
41. Refert etiam Emmanuel loc. cit. 268,
pro isto casu Ledesmam, Nugnum, et
Candidum,sed fallitur, quia id non docent;
necGonet, qui allegatur pro hac sententia,
illos refert.
Sed vanum est, alios pro isto modo
dicendi Patronos quærere. cum habeamus
unum pro mille Angel. Doclorem, qui
illum satis aperte asseruit, ut collatis va­
riis ejus testimoniis recte Tyrsus evincit
disp. 40, sect. 6, n. 73, quamvis teneat
sententiam contrariam, et nobis opposi­
tam. Occurrunt enim sic D. Thomæ testi­
monia in quibus aperte docet, contritio­
nem.sive dolorem esse partem essentialem
hujus sacramenti : nam ut inierim omit­
tamus illa,quæ habet in summa Theologiæ,
præsertim hac 3 part. q. 90, art. 1, cum
duobus sequentibus ut in notis ad eosdem
articulos observavimus ; sic expresse do­
cuit super sententias. : siquidem in 4, dist.
17, q. 3, art. 3, quæsliunc. 1, ad 2, ait:
« Dicendum, quod in sacramento pœni<r tentiæ non solum est aliquod ex parte
α ministri, scilicet, absolutio, et satisfac­
« tionis injunctio : sed etiam aliquid ex
« parte ipsius qui suscipit sacramentum,
α quod est etiam de essentia sacramenti,
ν sicut contritio, et confessio. » Unde sicut
nemo negat, confessionem esse de hujus

sacramenti essentia, el quod sine confes­
sione non possit istud sacramentum consistere; ita de contritione,sive dolore juxta
D. Th. hoc debet affirmari, nempe, con­
tritionem, sive dolorem esse de essentia D’r' '
hujus sacram. Sed in art. 4 immediate
sequenti, quæstiunc. 1, ubi resolvit hoc
sacramentum posse esse informe, sic ait :
« Dicendum, quod confessio est actus vir­
et tutis, et
pars sacramenti : secundum
u autem, quod est actus virtutis, est actus
« meritorius proprie ; et sic confessio non
« valet esse sine charitate, quæ est prin­
α cipium merendi. Sed secundum, quod
est pars sacramenti, sic ordinat confitentem ad sacerdotem, qui habet claves
Ecclesiæ,qni per confessionem conscien­
tiam confitentis agnoscit. Et secundum
t hoc confessio etiam potest esse in eo, qui
σ non est contritus, qui potest peccata sua
innotescere, et clavibus Ecclesiæ subjicere.Et quamvis tunc non percipiat abso­
lutionis fructum ; tamen recedente fic­
tione » (accedendi, scilicet, sine contri­
tione, aut dolore) « percipere incipiet:
« sicut etiam est in aliis sacramentis. > In
quibus plane ita contingit : quia dolor,
sive contritio non est eorum pars, nec
pertinet ad eorum essentiam. In quibus
duobus testimoniis reperimus D. Thomam
duo contradictoria asserere: nam in primis
dicit, contritionem sicut, et confessionem
esse de essentia hujus sacramenti ; in
secundo autem negat esse de essentia, cum
affirmet, posse confessionem sacramenta­
lem salvari in eo, qui non est contritus,
sicut contingit in aliis sacramentis, ad
quæ profecto non pertinet essentialiter
ullus dolor, seu contritio. Quid ad hoc di­
cemus ? Contradicit sibi Sanctus Doctor ?
2sullo modo, præsertim cum ealocasint
adeo immediata, ut in eis offendant, vel
tyrones, et Scioli. Concordia itaque statin
eo, quod D. Thomas contritionis vocabulo
comprehendit, et distinxit duos de peccatis
dolores, unum inefficacem, sufficientem
quidem ad valorem confessionis, et sacra­
menti, sed insufficientem ad ejus fructum;
alterum autem efficacem, ad valorem, et
fractum sacramenti simul sufficientem. Et
quando in primo loco affirmat, contritio­
nem esse de essentia hujus sacramenti,
non loquitur de dolore determinate efficaci,
sed de dolore, vel inefficaci, vel ab efficaci,
aut

DISP. VIII, DUB. XI.

aut inoïïîcaci abstrahente ; et solum inten­
dit, aliquem dolorem, vel aliquam contri­
tionem imperfectam, seu attritionem esse
essentialiter necessariam pro valore hujus
sacramenti.Quando autem in secundo loco
negat, dolorem ad hoc sacramentum essen­
tialiter requiri, et docet, confessionem
sacramentalem posse absque contritione
imperfecta, seu attritione salvari, non
negat omnem attritionem, sed præcise efficacem : nam licet hæc sit necessaria pro
fractu sacramenti, non tamen pro ejus
valore. Unde in illis dictis nulla est con­
tradictio, sed omnia cohærent, ut erudite
declarat Tyrsus. Sed hæc meminisse de­
buit, cum in eadem disp. n. 91 scripsit,
hanc sententiam sibi non videri probabi­
lem ; sententiam, scilicet, quam esse Divi
Thomæ ostenderat ; præsertim cum n. 92
immediate sequenti fateatur (nec plane
poterat negare) talem sententiam esse
probabilem absolute. Maneat ergo, quod
sacramentum pœnitentiæ factum cum attrionesupernatural! inefficaci, existimata
tamen efficaci bona fide, est validum, et
informe : nam attritio supernaturalis
inefficax est ad valorem hujus sacramenti
sufficiens, licet non ad ejus fructum.

§IV.
Sententia primas assertioni adversa.
289. Sententiam contrariam, negantem
absolute sacramentum pœnitentiæ posse
esse in aliquo casu validum, et informe,
propugnant ex antiquis Major in 4, dist.
ii·.· 17, qnæst. 3, art. 9, Gabriel ibidem q. 2,
S1' Adrian, qu. 5, de confess, dub. 5. Pro ea
referuntur Medina qu. 20, de confessione
'■—■'’ficta non iteranda, Vasquez q. 52, art. 2,
iv;\dab. unico, Coninchus disp. 4, dub. 5 et
ilt'-?ll, Layman lib. 5, tract, 6, cap. 6, Fagun·- dezde secundo præcepto Ecclesiæ lib. 2,
cap. 7, pro se adducens Scotum, Toletum,
et alios ; immerito tamen, nam id non
asserunt, ut legenti constabit. Palaus tract.
23, disp. unica, punct. 7, Ochogavia tract.
2,q. 30, Amicus disp. 12, sed. 2, Fuliensis 2 part. lib. 3, cap. 2, résolut. 6, N.
Bonae Spei disp. 2.Licet non omnes Authores, qui pro hac sententia referuntur, eam
absolute tueantur ; sed aliqui solum ne­
gant validam informitatem sacramenti

4G7

pœnitentiæ ex inefficacia doloris ; quod
a præsenti assertione non parum discri­
minatur.
290. Arguunt, ergo, primo Major Ga-Argum.
briel, et Adrianas : quia non est vera con- L
fessio, atque adeo nec valida, illa, in qua
pœnitens vere non manet absolutus ; sicut
non est verus Baptismus aut valida Confir­
matio, in quibus non vere quis abluitur,
aut confirmatur ; sed in confessione infor­
mi, seu absque fructu gratiæ, pœnitens
non vere absolvitur a peccatis ; ergo con­
fessio informis non est vera, nec valida.
Minor, in qua est difficultas, ostenditur.
Quæ vere sacerdos ut minister absolvit
super terram, sunt absoluta, et in Ccelo,ut
Christus in institutione hujus sacramenti
clare innuit, dicens : Quncumque solveri­
tis super terram, erunt soluta, et in Coelo :
atqui in Coelo non sunt vere absoluta pec­
cata, dum gratia non infunditur peccatori;
ergo nec in terris est vera absolutio, ac
proinde confessio, dum est informis, et
infructuosa, seu absque fructu gratiæ.
Confirmatur primo : etenim ubi nonC00^03
datur forma sacramentalis constituens,nec
datur sacramentum constitutum, ut cons­
tat inductive in omnibus sacramentis,
’ utpote ex materia,et forma coalescentibus;
sed in confessione informi, et infruc­
tuosa non datur vera forma, quæ in abso­
lutione consistit : ergo nec datur verum,
et validum sacramentum pœnitentiæ. Mi­
nor suadetur : veritas absolutionis consis­
tit in eo, quod ejus significatio cum re,
quam significat, conformetur ; at forma
instituta pro confessione, nempe ego te ab­
solvo a peccatis tuis, significat solvi, ac
remitti peccata, quod absque infusione
gratiæ est impossibile, ut modo supponi- ·
mus : ergo absque fructu gratiæ non veri­
ficatur fprma essentialis confessionis.
Confirmatur secundo, et tacita responsio „ „
præcluditur : nam etsi gratia ex se sit 2.
remissiva peccatorum, si tamen pœnitens
ei impedimentum apponit, peccata vere
non remittit: ergo etsi forma absolutionis,
a ministro debita intentione prolata, sit
ex se a peccatis absolutiva, si tamen pœ­
nitens ponit ei obicem, vere non absolvit
a peccatis ; erit quidem absolutiva, non
tamen tunc aclualiter vere absolvens ;
sicut gratia, quæ est peccatorum remissi­
va, non est tunc vere remittens ; cum ergo

*

Vj

468

DE PŒNITENTIA.

absolutio ultra facultatem absolutivum,
actum absolvendi significet, si actu a pec­
catis non absolvit, perinde se habet ac
minister, antequam impendat absolutio­
nem, potens absolvere, el non absolvens :
ergo tunc non datur vera absolutio a pec­
catis, et consequenter illa confessio infor­
mis non est vera, nec valida.
Bespon· Ad argumentum, quamquam absolute
sjrru·^ Ρ053ί'1 concedi major , et minor negari,
jteu. claritatis tamen gratia distinguitur major:
non est vera, nec valida confessio illa, in
qua pœnitens non manet vere absolutus,
prout ly abso/ufus significat absolutionem
a peccatis passive acceptam, sive ex parte
termini semper habitam, negatur major;
prout illam significat active, seu quantum
est exparte ministri sacramentaliterab­
solventis, conceditur. Et distinguitur mi­
nor eodem modo: in confessione informi
pœnitens non vere absolvitur a peccatis,
absolutione passive accepta, sive ex parte
termini, sumpta, videlicet, pro remissione
passiva peccatorum, quæ est effectus gra­
tiæ, concedimus ; absolutione, active, et
ex parte ministri quantum est ex se. et ex
institutione sacramenti absolventis a pec­
catis considerata, negamus minorem, et
consequentiam. Unde in tali casu pœnitens .
vere tam a Deo in Coelis, quam a sacerdote
ejus ministro in terris, manet absolutus
active, el quantum est ex institutione sa­
cramenti ; esto non maneat absolutus ab­
solutione passive sumpta, quæ coincidit
cum remissione passiva peccatorum, et
terminative accepta, connexa cum infu­
sione graliæ.
.
Ex quo ad primam confirmationem
Pjluilur
■ ·
coufir- constat solutio ; concessaque majori, negapriio0 iur minor; cujus probatio, ut concernens
veritatem absolutionis prout formæsacramentalis, tot respicit sententias, quot ca­
pita, pluresque dicendi modos circa sensam
horum verborum, Ego le absolvo rejecimus
ut distortos 1 pari, hujus tract, disp. 3,
dub. 2. Ubi § 5, sensum in omni eventu
verissimum juxta D. Th. expendimus :
ipse enim Doctor Angelicus 3 part. q. 84,
art. 3, etOpusc. 22, cap. 3, inquit : <i Sed
« est sensus : Ego te absolvo, id est, sacra« mentum, vel ministerium absolutionis
« tibi impendo. » Quod omnimodo verificalur semper, ac sub ista forma, et legi­
tima materia conficitur sacramentum,

sive per gratiam, quæ est illius effectus,
formetur, sive informe relinquatur. Ex
quibus manifeste constat, probationem
claudicare in re significata ; cujus minor
est falsa de primario, et formali signifi­
cato intellecta : etenim hæc verba : Ego le
absolvo, quæ sunt forma sacramenti pœni­
tentiæ, duo significant : et sacramentum,
scilicet, absolutivum a peccatis impendia
sacerdote, et rursus peccata per tale sacra­
mentum remitti, et absolvi, gratiamque
infundi. Primum significatum, uti essen­
tiale, est ab absolutione inseparabile. Se­
cundum est ab illa divisibile, non semperque verificatur, utpote consistens in
termino, et effectu sibi in genere causæ
effectivae correspondente, qui separabilis
est a causa, solumque exigitur a sacra­
mento, et a forma api it udinali ter, el quan­
tum est ex se, non vero exercite. Unde
illa forma significat, peccata absolvi, et
remitti, non actualiter, et in exercitio, sed
aptitudinaliter, et quantum est ex se, seu
ex vi sacramenti : quod quidem etiam in '
confessione informi verificatur.
Secunda confirmatio noto laborat æqui-^j^
voco; unde concesso antecedenti, conse-'
quentia, vel absolute negatur, vel delecta
æquivocalione distinguitur consequens:
ergo forma absolutionis, quando datur
obex peccati ex par.'e pœnitentis, non actu
absolvit a peccatis, licet ex se sit absolutiva, si ly actu absolvit sumatur active, el
quantum est ex parte ministri, et sacra­
menti, negatur ; si sumatur passive, el
terminative prout significat terminum
causatum per absolutionem, nempe, gra­
tiam, peccata solventem, et remittentem,
conceditur, et negatur assumptum. Quam­
vis enim possit suspendi effectus causabilis
effective a sacramento, videlicet, gratia
solvens a vinculis peccatorum, ut contingit
in confessione, el sacramento informi;
non tamen potest non vocificari, sacra­
mentum, ex se absolutivum a peccatis,
esse actu exhibitum pœnitenti, et conse­
quenter hunc esse actu absolutum active,
et quantum est ex parte ministri. Unde
maxime distant inter se, et absolutio tunc
a sacerdote prolata, et potestas absolutiva
ipsius, antequam illam proferat : quia hoc
posteriori modo sicut non constituitur sa­
cramentum, sic nec in exercitio datur ab­
solutio adhuc active, et quantum est ex

DIS!’. VIII, DÏ.B.XI.

parte sacramenti, et ministri. Per quod
palet ad paritatem.
Irra. 291. Arguunt secundo iidem antiqui
• Theologi. Instrumentum non alium effec­
tum producit, quam ex motione agentis
principalis, et juxta ipsius virtutem, et
activitatem ; sed motio divina non sistit in
absolutione, quatenus sacramentum im­
pendit, sed ex se ad producendam gratiam
remittentem peccata ordinatur : ergo nec
sacerdos absolvens sistit præcise in sacra­
mento constituendo, sed ad productionem
gratiæ, et remissionem peccatorum pro­
greditur. Patet consequentia : quia si hoc
sacramentum ad remittenda peccata fuit
ordinatum, et institutum, Deusa sua mo­
tione non dividit hunc effectum, et eo non
consequuto, cessat finis, et institutio sacra­
menti : ergo sacerdos absolvens, ut instru­
mentum, ad producendam gratiam a Deo
elevatum, non potest a sua activitate ins­
trumental! productionem gratiæ separare;
el consequenter si sacramentum est vali­
dum, et essentialiter constitutum, debet
etiam esse formatum, et fructuosum.
ùdr· Con^rraalur : etenim cum accusatione,
sai quæ fit ore, cor fideliter debet conformari ;
alias non esset sacramentalis confessio,
sed historica narratio ; at in confessione
informi peccatum, de quo ore accusatur
pœnitens, in corde retinetur : ergo non
concordant, sed os, et cor maxime disso­
nant. Ulterius, qui accedit cum morte
animæsuæad sacramentum, et mortuus
in illo manet per peccatum, nullam facit
confessionem : nam, ut inquit Spiritus
Sanctus Ecclesiast. 17 : A mortuo quasi
nihil periit confessio. Sed cui confessio
perit, talis confessio nec fructum, nec va­
lorem sortitur : ergo idem, quod prius ;
et consequenter confessio informis est
nulla.
Respondetur ad argumentum, concessa
majori, distinguendo minorem : motio di­
vina non sistit in absolutione, ut impen­
dente sacramentum, sed ex se ad produ­
cendam gratiam ordinatur, et progreditur,
quando non ponitur obex ab agente libero,
conceditur ; quando talis ponitur obex,
scilicet, peccatum lethale, negatur ; et eo­
dem modo distinguitur consequens per or­
dinem ad sacerdotem absolventem : per
quod facile vires argumenti infringuntur.
Dicimus, ergo, quod sacerdos absolvens, et

469

Deus, quantum est ex sua motione, et ac­
tivitate, non sistunt in absolutione, ut
præcise constituente sacramentum : sed ad
gratiam producendam per sacramentum
collimant, si non ponitur impedimentum
peccati ex parte pœnitentis ; si autem tale
impedimentum apponatur, impeditur talis
motio, et activitas effectusque remissionis
peccatorum non sequitur ; sed hoc non
provenit ex defectu sacerdotis absolventis,
sed tantum ex incapacitate subjecti.
g
Confirmatio autem facile dispellitur,
quamvis Sotus plura satis difficilia pro n“V°'
ejus enodatione congesserit. Respondeturd. tLo.
ergo cum Ang. Præceptore ai t. 4, dist. 17,
ad 3 : « Dicendum, quod ille, qui peccata,
« quæ habet, narrat, vere loquitur : et sic
« concordat voci, vel verbis quantum ad
« substantiam confessionis, quamvis dis« sonet a confessionis fine. » Unde con­
cessis majori, et minori, negatur conse­
quentia intellecta de dissonantia quoad
substantiam confessionis sacramentalis :
quia etsi pœnitens retineat corde peccatum,
quoad usque remittatur per gratiam, vere
tamen se de illo accusat, et detestatur illud
attritione saltem inefficaci invincibiliter
ab illo existimata eflicaci, quæ sufficit ad
valorem sacramenti. Et per hoc constat ad
id, quod confirmatio addit ex Eccles, prout
ibidem exponit Doctor Angelicus solut. ad
1, dicens: σ Quod authoritas illa intelli« genda est, quantum ad fructum confes­
« sionis percipiendum, quem nullus extra
a charitatem existens percipit. »
292. Tertio arguit Vasquez ubi supra
num. 22, quia in pœnitentiæ sacramento3Argum.
accedit sufficienter dispositus ad effectum
illius, qui exhibet materiam a Christo Do­
mino institutam, ut fiat verum sacramen­
tum, accedente forma, nempe, absolutione;
sed sacramentum, quod suum effectum
sortitur, nequit dici informe; et aliunde si
non ponitur materia a Domino instituta,
non est validum, sed nullum : ergo ser­
vata divina institutione, implicat confessio
sacramentalis informis, et valida. .Majo­
rem, ad quam devolvitur difficultas, pro­
bat : quia reo, qui profert ex parte sua
omnia ad sententiam requisita, hæc sen­
tentia quoad effectum est debita, et si pro­
feratur, suum effectum sorlitur : cum ergo
ex parte pœnitentis non nisi integra accu­
satio de suis peccatis, et supernaturalis de

DE PŒNITENTIA.

■

';· '

*

<

illis dolor requirantur, ut sententia abso- [ si non ponatur obex ex parte subjecti, atlutiva peccata per gratiam remittat, et I tamen si talis obex per peccatum apponasolvat ; sufficienter dispositus ad hunc
hir, sistit in primo effectu absolutio, et
effectum accedit pœnitens, qui omnia sua I effectum secundum nempe, gratiam, tunc
accusat peccata, eaque vero dolore super­ ! nullo modo sortitur, ideoquo confessio va­
lida non formatur, sed remanet informis
natural) detestatur, atque deplorat, si legi­
ob intrinsecum impedimentum, ut supra
tima absolutio accedat.
diximus.
C Dfir.n. Confirmatur ex discrimine, quod inter
Ad confirmationem nihil restat diccn- OD _f·
hoc et reliqua sacramenta intercedit : nam
dum, præter ea, quæ inter nostram pro-®1^
in aliis paries essentiales, ea intrinsece
bandam conclusionem manent expensa;
constituentes, non sunt dispositiones ad
scilicet, quod Christus Dominus plus ins­
eorum effectum, nempe gratiam ; ideoque
tituit pro fructu hujus sacramenti, quam
licet sint informia, valent esse valida, ut
pro ejus valore : sic enim erat rationi con­
palet in Baptismo, Confirmatione, Alatriformius. Unde alius dolor requiritur ad
monio, et Ordine ; at sacramentalis con­
fessio exigit ut materiam necessariam ac­
hujus sacramenti valorem, nempe, attritio
inefficax, vel ab efficacia præscindens; et
tus pcenitentis ad peccata detestanda, qui
sunt sufficientes dispositiones intra sacra­
alius pro fructu sacramenti, et tanquam
mentum ad gratiam recipiendam : ergo
dispositio ad gratiam, videlicet, attritio
etsi reliqua sacramenta possint esse infor­
efficax. Quare dolor, qui est pars essentia­
mia, et valida ; confessio, nisi sit formata,
liter requisita non dicitur ad converten­
nequii esse vera. Probatur minor : nam
tiam cum dolore disponente ad gratiam
ubi essentiales partes coincidunt cum dis­
intra sacramentum ; et sic potest esse vali­
positionibus ad effectum requisitis, ubi de­
dum hoc sacramentum, sicut et alia, licet
ficiunt dispositiones, desunt et partes, et e
maneat informe, et infructuosum.
contra ubi adsunt partes, non deficiunt
dispositiones ; sed in hoc sacramento Do­
minus instituit, illius partes esse ad gra­
s
tiam dispositiones: ergo non stat, hoc
sacramentum esse validum, et non esse
Idversariorum argumenta proponuntur et
fructuosum.
enervantur.
infrinei- Respondetor ad argumentum, negando
majorem principalem argumenti ; ad cujus
293. Contrariam secundae assertioni sen­
probationem distinguendum est antece­
tentiam tuentur Suarez disp. 20, sect. 4,Sara
dens : reo integre sua delicta accusanti, et
num. 5, referens Gabrielem, Majorem,^7
Adrianum, .Medinam, ac Petrum de Solo,//h?
omnia requisita ad sententiam ex parte
sua exhibenti, talis sententia quoad suum
Vasquez q. 92, art. 2, dub. unie, a n. 13,Pewi
effectum debetur, quoad effectum forma­
Valentia torn. 4, disp. 7, qu. II, punct. 2,*^?
lem, hoc est, quod sententia ei impenda­ J Ægidius disp. 4, de pœnit. dub. 5, Tannetur, conceditur : quoad effectum ipsius
rustom. 4, disp. G, de pœnit. q. G, dub.4,nm
effective productum, subdislinguitur ; si
n. 83, Bellarminus torn. 2, lib, 2, de pœ-uj^'
non datur impedimentum, concedatur ; si
nit. c. G, Layman lib. 5, tract. G, c. 4, n.
aliquod in ordine ad exeeutionem appona­
et 8, et c. 9, n. 2 et 3, et alii. Pro quorum
tur impedimentum, negetur ; et sic manet
sententia arguitur primo ex Tridentino:
enervatum totum argumentum. Nam licet
nam juxta Concilium eadem attritio indi­
peccatori integre se accusanti de suis de­
visibiliter, et secundum eandem rationem
lictis, eaque vero dolore supernaturali deest pars sacramenti pœnitentiæ, et dispo­
testanti, debeatur sententia absoluliva, seu
sitio ad ejus sacramenti fructum ; sed ut
absolutio quantum ad hoc, quod est ei im­
ad hujusmodi fructum disponat, debet esse
pendere absolutionem, et etiam quantum
efficax, ut concedimus : ergo pariter debet
ad effectum ab absolutione effective causa­
esse efficax, ut sit sacramenti pars ; et con­
tum, nempe, gratiam, peccata remitten­
sequenter ubi sacramentum pœnitentiæ est
tem, et solventem, quantum est ex inten­
validum, semper etiam est fructuosum,
tione ministri, sacramentique institutione, I atque ideo per insinuatam a nobis distinc­
tionem

DISP. VIII, DEB. Χί.

lionem attritionis inefficacis, Ct efficacis
salvari non valet, quod sacramenturn hoc
sit aliquando validum, et informe. Cetera
constant, et major ostenditur. Etenim
Concilium sess. Id, c. 3, postquam recen­
suit contritionem sive dolorem inter par­
tes hujus sacramenti, statim cap. -1 se­
quenti illum dolorem diffinivit his verbis :
« Contritio, quæ primum locum inter dic­
ti tos pernitentis actus habet, animi dolor
« ac detestatio est de peccatis cum propoiWiL
TrT < sito non peccandi de cetero, λ Sed deI
testatio ac dolor cum proposito non pec­
candi est dolor efficax, et sufficiens dispo­
sitio ad fructum sacramenti ; siquidem
Concilium, cum eo loco assignet disposi­
tionem pro tali effectu, nullam aliam po­
nit quam hujusmodi dolorem : ergo juxta
Concilium eadem indivisibiliter, et secun­
dum eandem rationem attritio est pars
hujus sacramenti, et dispositio ad fructum
illius.
(Wra. Confirmatur, et urgetur : nam Concilium
Tr' -! post illa verba : « Animi dolor ac detesta­
tio est de peccatis, » etc., quibus expli­
cuit naturam doloris, qui est pars sacra­
menti, statim subjunxit : α Fuit autem
» quovis tempore ad impetrandam veniam
c peccatorum hic contritionis motus necesϊ sarias. » Atqui dolor, qui quovis tem­
pore fuit necessarius ad impetrandam veniam peccatorum est dolor efficax ad fu­
tura peccata praecavenda : ergo assignavit
Concilium pro materia necessaria sacra­
menti pœnitentiæ. dolorem determinate
efficacem ; ac subinde ob defectum doloris
efficacis non poterit esse sacramentum in­
forme, sed nullum. Minor, in qua est dif­
ficultas, suadetur : tum, quia sine illo
efficaci peccatorum dolore nunquam Deus
adultis peccata remisit, ut patet Deutero­
nomii 4 : Cum quæsieris Dominum, invenies
eum, si toto corde qursieris eum, et tota tri­
bulatione animas tu,v. Quæ verba dolorem
ac detestationem efficacem peccatorum im­
portant. Tum etiam : nam dolor, qui quo­
vis tempore ad impetrandam veniam pec­
catorum fuit necessarius, est dolor con­
junctus cum proposito absoluto observandi
^'Uîomnia præcepta, juxta illud Ezechielis 18:
Similem impius egerit poenitentiam ab om­
nibus peccatis suis, quas operatus est, et eus- I
todierit præcepta mea, et fecerit judicium, et
justitiam, vita vivet, et non morietur, om- |

I
I
j
I

nium iniquitatum ('jus non recordabor. Sed
dolor cum proposito observandi omnia
præcepta, vel, quod idem est, cum propo­
sito absoluto non labendi in peccata futu­
ra, est dolor omnino efficax : ergo :
Ad argumentum respondetur negando
majorem, cujus falsitas constat ex dictis, 84 niw
et satis diffuse expensis disp, præc. dub. 1,
§ 3, a num. 23, et deinceps, ubi statuimus
distinctionem intercedentem inter dolo­
rem requisitum ad partem essentialem sa­
cramenti, et desideratam ad ejus fructum.
Ad majoris autem probationem neganda
est rninor : quippe tota illa doloris defini­
tio, qua Concilium illum describit, conve­
nit dolori tam efficaci, quam inefficaci,
cum cuilibet eorum absolute conveniat ·
esse serium animi dolorem cum proposito
non peccandi do cetero : quemadmodum
enim datur dolor efficax, et inefficax ; ita
etiam propositum efficax, et inefficax non
peccandi. Concilium autem, dum dolorem,
qui est pars sacramenti, definivit, non
dixit esse detestationem peccatorum cum
proposito efficaci de cetero non peccandi,
sed solum cum proposito non peccandi;
quæ omnia utrique dolori, u.t ex se constat,
adaptantur. Unde magis firmatur nostra
doctrina, quatenus asserit ad attritionem,
ut sit mera pars sacramenti pœnitentiæ,
non desiderari esse dolorem determinate
efficacem. Et inserta minoris probatio nihil evincit, quin potius regerenda est in
arguentem : nam Concilium pro attritione
in esse partis sacramenti non alium dolo­
rem assignat, nisi quem ibi describit ; ille’
autem non est determinate efficax, sed ab
efficaci, et inefficaci præscindens, ut ex
verbis ipsius definitionis liquet.
Ad confirmationem neganda est minor ConQrintellecta, ut intelligi debet, solum, et de-™?·'*™
terminate de dolore efficaci : aliud namque
est dolorem esse ad justificationem neces­
sarium, aliud vero esse sufficientem. Diffe­
rentia igitur inter utrumque dolorem effi­
cacem, et inefficacem in eo sita est, quod
quamvis uterque fuerit, et sit ad justifica­
tionem necessarius ; tamen solum efficax
est ad justificationem sufficiens, secus vero
non efficax, sive ab efficaci, et inefficaci
præscindens : plurima enim possunt esse
necessaria ad aliquid,quin propterea per se
sola sufficiant, sed alia desiderentur. Cum
ergo Concilium ibi definierit communem

«* ·

V1

DISP. VIII, DUB. XI.
rationem doloris, merito dixit talem mo­
narum metu communiter concipitur, si
U
tum fuisse omni tempore necessarium ad
voluntatem peccandi excludat cum spe
remissionem peccatorum, sed non dixit
veniæ, declarat non solum non facere
K hominem hypocritam, et magis peccato­
fuisse sufficientem, nec dicere potuit : quia
certum etiam est attritionem, quantumvis
<t rem, verum etiam donum Dei esse, et
efficax in suo genere fingatur, non fuisse
a Spiritus Sancti impulsum, non quidem
sufficientem vel ex se, vel adjunctam alicui
a inhabitantis, sed tantum moventis, quo
sacramento ad remissionem peccatorum
« pœnitens adjutus viam sibi ad justitiam
ante legem gratiæ. Et eodem modo potuit
« parat; et quamvis sacramento poeniten­
a tia? per se ad justificationem perducere
Concilium asserere actum fidei fuisse quo­
a peccatorem nequeat, tamen eum ad Dei
vis tempore necessarium, ut remitteren­
tur peccata, quia sine fide nemo justifica­
gratiam in sacramento pœnitentiæ impe­
«ï trandam disponit.» Ergo Concilium detur; et si ita dixisset Concilium, inepte
quis inde colligeret Concilium dicere aut ! clarans, ac dividens contritionem, quæ est
sentire, quod actus fidei esset ad justifica­ j pars, et materia hujus sacramenti, non
aliam recognoscit, aut recenset, nisi vel
tionem sufficiens : nam toto cœlo distant
perfectam ex amore charitatis causatam,
aliquid requiri, et aliquid sufficere ; et non
vel imperfectam attritionem intra sacra­
melius colligit qui ex eo quod Concilium
mentum disponentem sufficienter ad obti­
dicat motum contritionis, de quo agebat in
nendam justificationis gratiam. Atqui attri­
genere abstrahendo a contritione perfecta,
et ab attritione tam efficaci quam inefficaci,
tio sufficienter intra sacramentum dispo­
fuisse omni tempore ad justificationem
nens ad gratiam est omnino, ac determinate
adultorum necessarium, infert Concilium
efficax : ergo ex mente Concilii solum attritio
sensisse illum contritionis motum, de quo
efficax est materia, et pars essentialis hujus
agebat, fuisse omni tempore sufficientem,
sacramenti ; ac per consequens sine hujus­
et esse determinate efficacem. Fer quod
modi efficaci dolore sacramentum erit
patet ad utramque minoris probationem,
nullum.
ad primam quidem : quia licet Deus nun­
Respondetur negando consequentiam
quam adultis peccata dimiserit sine dolore
quippe dumConcilium assignavit maleriam
efficaci, non tamen cum illo solo, sed etiam
hujus sacramenti, contritionem in com­
cum dolore inefficaci, aut præscindente ab
muni assignavit, sub qua comprehendit
efficaci, et inefficaci, quippe qui etiam quo­
contritionem perfectam, et imperfectam,
vis tempore ad illum effectum necessarius
scilicet, attritionem ; sub qua attritione, ut
fuit, quamvis alias ipse solus non sufficiat.
sic duplicem etiam attritionem salis aperte
Ad secundam autem, quoniam ad peccato­
insinuavit ; aliam, quæ excludit non solum
rum veniam impetrandam non solum fuit
pro explicito, sed etiam pro implicito vo­
necessarius dolor conjunctus cum propo­
luntatem actualem peccandi, quæ est attri­
sito ab.-oluto, et efficaci servandi omnia
tio efficax intra sacramentum sufficienter
præcepta, verum etiam dolor sociatuscum
disponens ad graliam sacramenti frudum;
proposito absoluto el inefficaci non labendi
alium vero talem voluntatem actualem
in futura crimina, sive cuncta præcepta
peccandi omnino non excludentem, sed
observandi.
aliquomodo, implicite nimirum, in suo
294. Secundo arguitur alio simili funconsortio permittentem, quæ adeo est inef­
«Argrnn adamenio ex eodem Concilio petito. Etenim
ficax attritio, et adhuc intra sacramentum
cum. cap. 3, assignasset contritionem ut
non disponit ultimo ad ejus frudum. Id
hujus sacramenti materiam, et cap. 4, eam
quod satis palam colligitur ex eodem Con­
descripsisset, mox prædictam contritionem
cilio, dum in communi sic loquitur : » Si
divisit in contritionem perfectam, sive ex
« voluntatem peccandi excludat cum spe
amore charitatis ortam, el in contritionem
« veniæ, declarat, » etc. Frustra namque
imperfectam, seu attritionem, de qua imConcilium illam conditionalem si, ac limi­
mediate subjungit : « Illam vero conlritationem apponeret, si aliam attritionem
toocil.
.
■
-t.■ ■
'Tiitient.« tionem imperfectam, quæ atlntio dicivoluntatem peccandi aliqualiter non exclu­
« tur, quoniam vel ex turpitudinis peccati
dentem non recognosceret. Hæc igitur est
« consideratione, vel ex gehennæ, et pceattritio inefficax, et materia sufficiens ad
sacramentum

sacramentum, ipsiimquo constituens validum, non tamen adhuc in sacramento suf­
ficienter disponens ad ejus fructum. Ex quo
fit, quod dum sola adest, sacramentum est
validum ac informo.
Dices : implicat, quod sacramentum
valide suscipiatur, dum voluntas actualis
peccandi retinetur, aut non destruitur ;
sed juxta nuper dicta attritio inefficax
voluntatem actualem ad peccandum non
excludit : ergo cum solo isto dolore ineffi: iucacisacramentum evadit nullum. Respon­
detur, quod licet attritio inefficax non
excludat sicut efficax voluntatem peccandi
absolute, et omnibus modis; excludit
tamen voluntatem actualem peccandi for­
malem, et expressam, quamvis e.y modo
tendendi segniter ac languide interpre­
temur admittere aliquomodo voluntatem
virtualem, et implicitam, quoniam ita de­
testatur peccata, ut propter aliquam pec­
candi inveteratam consuetudinem illa non
respuere videatur. Cum hoc autem inter­
pretative, virtuali, et implicito affectu ad
peccatum præcise ex modo tendendi segni
ac lepido, stat vera ac seria detestatio peccati formalis, et explicita destruens omnem
voluntatem peccandi formalem, et expres­
sam; et quamvis ex hac voluntate implicita,
ac interpretat i va impediatur sacramenti
fructus, non tamen ejus valor.
Sed urgebis : nam voluntas implicita ac
virtualis objecti dissoni sufficit ad pecca­
tum, ut patet in zVngelis, qui solum ex
modo tendendi affectu virtuali ac implicito
ad objectum peccaminosum, graviter deli­
quere: sed sacramentum susceptum cum
actuali peccato in illo commisso est nullum:
ergo hac via salvari non potest sacramen­
tum pœnitentiæ susceptum cum dolore
præcise inefficaci esse validum, et informe.
Respondetur, voluntatem objecti pecca,Jf· minosi implicitam, et virtualem non ortam
ex ignorantia invincibili,sed vincibili, aut ex
aliqua inadverlentia, inconsiderationeve
practica,qualis fuit in Angelis, qui ex ignoran­
tia non peccaverunt,suffieereadpeccandum.
Qui vero bona fide accedit ad sacramentum
pœnitentiæ cum inefficaci dolore, invinci­
biliter putat se efficaciter peccata detestari,
ac de illis efficaciter dolere; unde nullum
peccatum committit. Imo esto procederet
cum ignorantia lelhaliter peccaminosa.qua
graviter in sacramenti receptione delin-

473

qucret, si tamen hæc ignorantia non essset
crassa, supina, aut affectata, sed tantum
vincibilis, sacramentum utique validum
quamvis non fructuosum susciperet, ut ex
dicendis dubio sequenti constabit.
295. Tertio, et ultimo arguitur. NamArgUni.
Concilium eundem dolorem assignat ad
fructum hujus sacramenti, quem depingit,
ut sil illius pars; sed dolor desideratus ad
fructum sacramenti obtinendum est determinate efficax : ergo tantum dolor efficax
est qui assignatur a Concilio, ut necessa­
rius per modum materiæ ad sacramenti
valorem ; atque ideo hujusmodi dolore
deficiente, sacramentum validum non erit.
Suadetur major : nam postquam dixit :
« Sunt autem quasi materia hujus sacra« menti ipsius pœnitentis actus, nempe
« contritio, confessio, et satisfactio, » statim addidit : « Qui quatenus in pœnitente
« ad integritatem sacramenti, ad plenam« que, et perfectam peccatorum remissio« nem ex Dei institutione requiruntur, hac
<r ratione partes pœnitentiæ dicuntur. »
Ergo eundem dolorem, ac sub eadem ra­
tione assignat Concilium necessarium ad
perfectam peccatorum remissionem, et ut
sit sacramenti pars. Atqui dolor requisitus
ad remissionem peccatorum est determi­
nate efficax, ut nemo negat : ergo etiam ut
sit, et dicatur pars sacramenti, debet esse
efficax, et ad utrumque munus sub unica
ratione coacurrere.
Confirmatur primo : etenim Concilium,
ubi assignat hujus sacramenti partes,eodem Co,,1l5rinmodo loquitur de contritione, seu dolore,
ac de confessione ; sed confessio, sub illa
ratione, sub qua requiritur ad fructum
sacrament;, est etiam necessaria ad ejus
valorem:nam ut integra formaliter requi­
ritur necessario ad utramque rationem :
ergo pariter, contritio,vel dolor sub eadem
ratione requiritur ad valorem sacramenti,
et ad ejus fructum. Cum igitur ad fruc­
tum sacramenti sit necessarius dolor effi­
cax , etiam erit ad ejus valorem requi­
situs.
Confirmatur secundo exemplo satisfac-Coi|linn
tionis, quæ non est pars essentialis, sed 2.
tantum integralis hujus sacramenti ordi­
nata ad remissionem pœnæ temporalis re­
manentis post culpam dimissam. Nam
satisfactio sub illa ratione est pars hujus
sacramenti, sub qua pœnam temporalem

474

DISP. VIII, DUD. XI,

DE ΓιΕΝΙΤΕΝΤΙΑ.

diluit, el proprium fructum, et effectam
oblinet, et e converso : ergo simili modo
contritio imperfecta, seu attritio est hujus
sacramenti pars essentialis quatenus remit­
tit intra sacramentum in suo genere disposilivo rationem culpa?, qui est proprius
fructus illius ; et e converso, quatenus non
concurrit ad hujusmodi effectum , non
habet rationem partis. Ergo cum ut sit
dispositio sufficiens ad remissionem culpa?,
necessario sit dolor efficax,etiam ut habeat
rationem partis in sacramento debet im­
portare efficaciam.
DiUitar Respondetur ad argumentum negando
meni. majorem, ad cujus probationem confesso
antecedenti, negantur consequenti® inde
deduct® : etenim ex quo Concilium asserat
pœnitentis actus esse partes sacramenti
quatenus requiruntur ad perfectam pecca­
torum remissionem, minime infertur dolo­
rem sub ea ratione esse partem, sub qua
habet esse dispositionem ad fructum. Id
quod evidenter instatur in eadem materia :
nam quemadmodum attritio, ita etiam
confessio, et satisfactio sunt sacramenti
partes, quatenus requiruntur ad perfectam
peccatorum remissionem, uti Concilium
docet ; et nihilominus confessio, et satis­
factio sub ea ratione qua sunl partes, non
sunt dispositiones ad gratiam sacramenti,
siquidem sunt partes, ut opera externa,
el sub ista ratione operis externi, et sensi­
bilis omnino incapaces sunt, ut dispositive
concurrant ad internam ac spiritualem
gratiæ receptionem. Ergo ex verbis Conci­
lii non recte inferturattritionem sub eadem
indivisibili ratione munus partis ac dispo­
sitionis obire: sunt enim distincta munera
ad diversa causarum genera spectantia.
Concilium igitur ita intelligendum est,
quod attritio sit, et dicatur pars sacra­
menti, quatenus requiritur ad perfectam ac
plenam peccatorum remissionem, non ta­
men cum omnimoda sufficientia, sed ultra
istum dolorem requiratur aller, qui sit
•sufficiens : quippe, ut supra explicuimus,
satis differunt esse aliquid necessarium ad
aliquem effectum, et esse sufficiens; inten­
tio enim necessario desideratur ad sacra­
mentum, quæ tamen sola non sufficit.Unde
non dicuntur ad convertentiam ratio par­
tis, et ratio dispositionis, ita ut dolor sit
pars quatenus dispositio, aut dispositio
quatenus rationem partis sortitur : quo­

niam ly quatenus requiritur solum importat
in dolore efficaci necessitatem requisiti,
non autem requisiti sufficientiam ad ple­
nam, ac perfectam peccatorum remissio­
nem : quoniam ad hunc effectum obtinen­
dum necessarius est dolor inefficax, qui
habet rationem partis, et ultra illum desi­
deratur dolor efficax per modum disposi­
tionis.
Ad primam confirmationem respondetur
negando majorem; nam Concilium distine-^.7
to modo loquitur de confessione formaliter ».
integra, ac de attritione quippe confes­
sioni nullam limitationem apposuit, quam
tamen attritioni adjunxit, dum dixit : » Si
a voluntatem peccandi excludat cum spe
« veniae; 3 ubi indolore, ut sit dispositio
ad fructum sacramenti exposcit efficaciam,
per quam voluntas peccandi omnino exclu­
ditur. Hanc autem restrictionem non po­
suit, dum de attritione, quæ est pars sacra­
menti sermonem faceret : de hac enim
solum dicit : α Animi dolor ac detestatio
e est de peccatis cum proposito non pecσ candi de cetero ; » quæ omnia de attri­
tione inefficaci, et parte sacramenti verificantur. Unde cum distinguat inter dolorem
partem, et inter dolorem dispositionem,et
id non efficiat circa confessionem formaliter integram, ut est pars sacramenti, et ut
habet concurrere ad illius frudum, non
eodem modo de utrisque loquitur. Et qui­
dem ratio favet, ut ita procedat : etenim
confessio, ut formaliter integra cum non
sit dispositio ad gratiam, sed solum pars
essentialis sacramenti, instrumentaliter
effective ad iilius fructum concurrens,
necessarium non est, quod in ea duplicem
rationem assignet, sed sat est, quod sub
eadem utrumque munus, et partis, et
causæ efficientis exerceat. Attritio autem
cum habeat rationem partis, atque ideo
concurrat efficienter instrumentaliter ad
fructum sacramenti, et insuper sit causa
dispositiva ad gratiam, consentaneum fuit
Concilium inter hæc duo munera distin­
xisse, et pro unoquoque exercendo pro­
priam rationem doloris assignasse : plus
enim requiritur ad influendum effective,
ac dispositive, quam ad solum effective.
Attritio igitur, ut inefficax habet rationem
partis sacramentum constituentis, ac instrumentaliler instituentis in gratiam
dum obex non adest; ut vero dispositive
concurrat

I

,
:

'

I

concurrat, necessario efficaciam exposcit,
swi- Ad secundam dicendum est, satisfactio­
ns. nem esse tantam partem integralom sacra­
nt menti, et non dispositionem ad illius fru­
dum,cum frequenter sil aliquid externum,
quod disponere nequii ad infusionem gra­
ti®. Quo circa solum desideratur,ut reatum
pœnæ temporalis solvat tanquam pars
sacramentum adintegrans. Attritio vero
est pars essentialis sacramenti, et simul
dispositio ad fructum illius; unde contingit
habere, quæ requiruntur ad rationem par­
tis, quin habeat omnia requisita ad ratio­
nem sufficientis dispositionis,et consequen­
ter primum munus obire valet non exer­
cendo secundum : ad hoc enim dolor efficax
voluntatem peccandi excludens desidera­
tur; ad illud vero attritio inefficax satis
est, vel præscindens ab efficaci, et ineffi­
caci.
W. 296. Dices : vel dolor inefficax sufficit
simul ad valorem sacramenti, ac ad ejus
fructum, vel non sufficit ad valorem obti­
nendum : primum est falsum, ut concedi­
mus : ergo secundum concedendum est,
atque ideo sacramentum cum solo inefficaci dolore validum non erit. Major osten­
ditur : nam accedens ad sacramentum cum
dolore inefficaci, vel accedit bona fide
putans efficacem esse, vel mala existimans
esse inefficacem? Si bona fide accedit, non
delinquit lethaliter in receptione sacra­
menti, ac subinde cum obicem gratiæ non
apponat, sacramentum validum simul, et
fructuosum existet. Si vero mala fide acce­
dat cognoscens dolorem esse inefficacem,
grave peccatum in sacramenti susceptione
committit, siquidem scienter obicem gra­
ti® apponit ob carentiam sufficientis dispo­
sitionis, et consequenter sacramentum erit
nullum. Ergo ex dolore inefficaci non recte
colligimus· validitatem, ac informitatem
sacramenti.
Respondetur negando majorem ; ad cujus
probationem priorem dilemmatis partem
eligimus, cujus impugnatio non urget.
Etenim qui bona fide accedit ad sacramen­
tum cum inefficaci dolore existimans esse
efficacem, non ponit obicem gratiæ ex eo,
quod peccatum in sacramenti susceptione
committat ; sed aliunde, quatenus, nimi­
rum, dolor, quem in re adhibet, non est
efficax, atque ideo nec sufficiens dispositio
ad sacramenti frudum. Unde licet sic ac- t

475

cedens non delinquat, et judicet se fructum
sacramenti adipisci, illum re vera non
oblinet, ex quo fit sacramentum esse vali­
dum ac infructuosum. Id quod aliqualiter
parificari potest in eo, qui bona fide acce­
deret ad sacramentum cum attritione natu­
rali existimans esse surpernaturalem, qui
nec delinqueret, nec fructum sacramenti
reciperet : quia esfo peccatum non ponat,
quod est impedimentum gratiæ repugnans,
ponit tamen inculpabiliter alium obicem ex
carentia doloris supernaturalis, et efficacis
per modum dispositionis gratiæ conve­
nientis. Ita igitur in præsenti contingit,
quamvisinter utrumqueeventum sil notum
discrimen quoad valorem sacramenti. Et
enim si attritio re vera est naturalis, licet
bona fide existimetur supernaturalis, non
est materia apta ad constituendam sacra­
menti essentiam. Attritio autem superna­
turalis, et inefficax, si bona fide efficax
judicetur, est materia apta ad sacramenti
valorem, non quia efficax existimatur, sed
quia reipsa est supernaturalis dolor, ac
« detestatio de peccato commisso cum pro« posito non peccandi de cetero ; 0 qua de­
finitione Concilium describit attritionem
requisitam per modum partis,quæque mere
naturali adaptari non potest. Unde licet
attritio supernaturalis inefficax differat ab
efficaci in eo, quod voluntatem peccandi
non omnino excludat, ut Concilium innuit,
convenit tamen cum ea in pluribus aliis ab
eodem Concilio assignatis:convenit quippe
in ratione doloris supernaturalis, et in eo,
quod sit domum Dei, et Spiritus Sancti
impulsus, ac insuper in suo motivo, quo­
niam utraque, « vel ex turpitudinis peccati
« consideratione, vel ex gehennæ, et pœna« rum metu communiter concipitur. » Qui
quidem metus, vel timor est servilis non
solum servililate subjectiva, quæ consistit
in eo, quod subjectum timorem concipiens
sit in servitute, seu in statu peccati gravis,
sed etiam servililate objectiva, et formali,
extendentia ad objectum, et formali motivo
desumpta, ex attingentia nimirum pœnæ,
ut statuimus tract. 18, de Spe, disp. 4, dub.
3, agentes de timore servili.
Verum quia de timore servili memoria
incidenter effecta est, minime omittenda
venit impugnatio injusta,quamvis ex sana,
ut credimus, intentione orta, quo Magister
Ponce Observantissimæ Familiæ Carme-M.iw»
•·

Λ*

• >r

DE ΡιΕΝΠΈΝΤΙΛ.

476

lilanæ alumnus acriter invehit doctrinam,
quam agentes de timore servili loco proxime
citato tradidimus, quamque pro viribus
demolire conatur uti rationi non conso­
nam, et quod plus est, ut omnino D, Thomæ contrariam. Impugnationem sereno
animo vidimus, ac non semel demirati
sumus virum oculatissimum in re claris­
sima adeo vehementer fuisse deceptum,
aeremque verberasse. Fidos plane appre­
hendit hostes ubi veri deficiebant : nullibi
enim doctrinam, quam nobis impingit,
docuimus, ut ex statim subjiciendis evi­
denter constabit. Quo circa eximium viri
ingenium commendamus, ac ingentem
erga familiam nostram benevolentiam gratitudineamicissime rependimus. Cum ta­
men absque hujus praejudicio impugnatio­
nem intulerit, etiam absque ejusdem
disruptione impugnationem abigere, ac
crimen inconsequentiae in sectandis D.
Thomæ vestigiis, quo nostram doctrinam
inficit, amovere licebit. Id quod breviter
fiet, ut quam citius ad rem praecipuam, a
qua tantisper discedimus, regrediamur.

§VI.
Digressio vindicative doclrin-t tradil.r tract.
18, dispul. 4, dub. 3, ab impugnatione.
Mag. Ponce.

297. Inter alia igitur proprii ingenii
monumenta, praelo mandata, novissime
Magister Ponce quandam controversiam
Theologico dogmaticam in cap. 4 Tridentini Romæ typis excussit. Cujus lectioni
dum libenter, ac voluptate non modica
incumbimus, inopinate nobis occurrit sex­
tum argumentum dubii 3, cujus épigraphe
est : « Occasione sexti argumenti ostendi« tur in timore divino servili dari servili« tatem formalem, et objectivam omnino
v diversam a servilitate subjectiva. » In
quo perdoctus Magister a num. 177,usque
ad 202 inclusive, totus est in impugnando,
ut sibi persuadet, doctrinam, quam disp.
ac dub. citat, tradidimus. Ceterum ut
cunctis veritas evidentius appareat, videa­
mus quid prælaudatus Magister tot coacer­
vatis argumentationibus evincere intendat,
ut ita innotescat id in quo nos sibi contra­
rios existimet, et an re vera doctrinam

nostram impugnet, an potius in frustra
laborare.
Igitur prædicti Magistri scopus, ut épi­
graphe citati argumenti palam ostendit,est
evincere, quod in divino timore servili
datur servi litas formajis, et objectiva
omnino distincta a servilitate subjectiva;
quarum hæc nihil est aliud quam status
servitutis, seu peccati habitualis mortalis,
in quo eliciens actum timoris servilis
existit, prout idem Ponce docet, et nos
ipsi docuirpus loco ab eodem citato. Illa
vero, servilitas nimirum, formalis, et
objectiva, est ipsa actualis tendentia prædicti actus timoris ad suum objectum spe­
ci ficati vu in, quod est pœna ; vel, ut idem
Magister explicat. « est ipsa attingentia
a pœnæ tanquam objecti proprii in actibus;
« in habitibus vero est respicientia hornm
actuum, et pœnæ tanquam objecti proprii
« servilitalis. » Ita dub. 3 suæ controver«siænum. 190. Quo supposito,
Sic prælaudatus Magister intentum sua­
det a num. 176 : « Timor servilis, ut dis­
tinctus a casto, et a mixto ex casto, et
< servili, importat servilitatem non solum
« ex parte subjecti, sed etiam ex parte
objecti ; sed ratio servilitalis est contrae ria charitati, ac proinde mala : ergo ti·.< mor servilis, ut distinctus a casto, et a
mixto ex casto, et servili, est malus, et
« charitati contrarius. Major hujus syllo« gismi, quam immerito negat » (perpende
verba) <i et acriter impugnat noster Sal­
er manticensis torn. 7, tract. 18, disp. 4,
« dub. 3, num. 28, 29, 30 et 40 osfendi« tur », etc. Inde pergit, ac per agglome­
ratas paginas adducit plures illius majoris
probationes ex D. Thoma depromptas,qui­
bus assumptum adeo palam demonstrat,ut
aliquando asserat esse evidentissimum in
D. Tho., interdum esse expressam ipsius
mentem, quandoque vero se urgentissime,
et simul ad hominem contra Salmanticenses arguere ; atque alia his similia immis­
cet, quibus tanquam de victoria parta
triumphum arripuisse sibi videtur. Nemo
plano illum sibi denegabit ; at fictum so­
lum concedet, quippe cui in hostes tantum­
modo apprehensos irruerit.
Ulterius prælaudatus Magister absque
ullo hæsitationis vestigio absolute affir­
mat, unicum ac totale fundamentum, quo
usi fuimus ad statuendam nostram doctri­
nam

DISP. VIII, DUIt.XI.
nam, quam sibi oppositam judicat, aliud
non esso quam argumentum quoddam a
D. Thoma 2, 2, quæst. 19, art. 5, pro con­
traria sententia propositum, et ab eodern
Ang. Praeceptore, veluli suæ resolutioni
adversum, dissolutum. Ita expresse inge­
niosus Magister dub. citat, suæ controver­
si® an. 184. Tum illis verbis: « Nunc
«sic: sed hoc est » (praefatum videlicet
argumentum) « unicum, et totale funda« mentum, quo noster Salmanticensis mo­
netur », etc. Tum etiam illis, quibus
rationem concludit : « Igitur . sententia
« opposita, et a nostro Salmanticensi pro< pugnata unice fundatur in argumento
« contrario ipsi D. Thomæ, quod idem D.
«Thomas ut sibi contrarium contra se
« proponit, et solvit. » In quo proculdubio
excessit : quippe non nihil amicabiliter
torquet, adeo palam asserere fidelissimos
D. Thomæ discipulos, ac in omnium judi­
cio rigidissimos, in re clarissima ab ejus
vestigiis sinistre deviasse. Ceterum quum
neminem fugiat, doctrinam hactenus in
hoc cursu traditam ullibi ab Angelici Prae­
ceptoris mente nec in minimis recessisse,
insüperque tradendam nec ab eodem (ut
fixum in animo est) unquam recessuram,
utramque Magistri Ponce impositionem ad
trutinam avocemus, ut quid verum sit
innotescat.
298. Et quidem in prima absque ullo
prorsus fundamento procedere, multiplici­
ter ostendimus. Primo : nam ut major
illius syllogismi negaretur, aut acriter
impugnaretur, ut ipse inquit, necessum
erat negare, aut impugnare servilitatem
formalem, et objectivam, quam ultra servilifatem subjectivam in illo argumento
stabilire intendit ; sed nec in locis a
Ponce citatis, nec alibi servilitatem forma­
lem, el objectivam veram, et propriam
negamus, aut impugnamus : ergo absque
fundamento asserit majorem sui argumenti
a nobis negatam, aut impugnatam fuisse.
Minor facile ostenditur sincera lectione
verborum, quæ tradidimus disp. 4,dub. 3,
num. 28, citatis a Ponce, quæque fideli­
ter transcripta sunt hæc: «Dicendum est
« secundo, conditionem servilitalis non
• reddere actum timoris pœnæ turpem, sed
« prædictum actum licet huic conditioni
« conjunctum adhuc conservare bonitatem
e moralem. Hæc conclusio nobis est de fide,

« et ornnino consona praecedenti. Probatur
« breviter : quoniam conditio servilitalis,
« de qua in præsenti, nihil aliud est quam
« status servitutis, seu peccati habitualis,
« in quo eliciens actum timoris existit ;
« sed per hoc quod actus timoris eliciatur
« ab homine existenti in peccato mortali:
« habituali non contrahit malitiam, nec
« bonitatem exuit ; ergo conditio servili« talis non reddit actum timoris turpem.
« Consequentia patet, et minor ostenditur:
« nam status habitualis peccati non reddit
« actus in eo statu elicitos generaliter tur« pes, alias omnia opera peccatoris essent
« peccata. Quod damnat Cone. Trid. sess.6,
« can. 7, his verbis : Si quis dixerit, opéra
«omnia, quæ ante justificationem fiunt,
« quacumque ratione facta sint, vere esse
« peccata, etc., anathema sit. Et iterum
« PiusV, etGreg. XIII condemnantes pro« positionem 35 Michaelis Raji, quæ erat
« hujusmodi ; Omne quod agit peccator,aut
« servus peccati, peccatum est. Ergo status
« peccati habitualis non præstat quod timor
« servilis ex se, et secundum suam essen« tiam honestus, ut vidimus § præced.
α fiat turpis, et peccaminosus. » In quibus
verbis, ut patet, nihil invenitur, quod ne­
get, aut impugnet servilitatem formalem,
et objectivam, cum ultra servilitatem sub­
jectivam, quæ in existentiasubjecti in statu
peccati habitualis consistit, aliam servilita­
tem honestam, et moraliter bonam probe­
mus, quam vocamus actum timoris servi­
lis secundum essentiam, el omnino coincidit
cum servilitate formali, et objectiva, prout
a Magistro Ponce intenditur.
Secundo : nam servilitas formalis, et
objectiva non est aliqua conditio contin­
genter superaddita essentiæ, et bonitati
morali specificae actus timoris, sed est ipsa
essentia, seu substantia, et bonitas mora­
lis specifica illius, quæ per se ipsam in­
transitive, et absque aliquo addito reali,
formali, aut virtuali servilitas formalis,
et objectiva denominatur, ut Ponce inten­
dit ;sed locis ab eo citatis plane ostendi­
mus actum timoris servilis adhuc in con­
sortio servilitalis subjectivae provenientis
a statu peccati mortalis habitualis conser­
vare, suam honestatem, ac bonitatem mo­
ralem substantialem, seu essentialem, et
specificam, esseque tunc moraliter bonum
secundum suam essentiam : ergo minime

Vi

negavimus, aut impugnavimus servilitatem
formalem, et objectivam.pro qua suadenda
prædictus Author defatigatur.
Tertio : quoniam servilitas formalis, et
objectiva, ut ipse Ponce definit dub. 3 suæ»
controversi® num. 190, u est ipsa altin« genti a pœnæ lanquim objecti proprii in
» actibus. » Sed hanc ipsissimam servili tatem formalem, et objectivam, consisten­
tem in attingentia pœnæ tanquam objecti
proprii in actibus, expressis verbis conces­
simus, et propugnavimus : ergo falsum
omnino est a nobis fuisse negatam, et
impugnatam. Minor ad sensum patet :
nam dubio citato excludentes a num. 22,
quandam servilitatem objectivam impro­
prie talem, quæ prout a quibusdam Authoribus depingitur, continetur formaliter
sub timore mundano, ita conclusimus :
« Unde vel dicendum est. timorem, de
« quo loquimur, non habere servilitatem
« objectivam ; vel quod verius est, hujus« modi servilitatem objectivam sitam esse
α in eo quod immediate, et principaliter
v terminetur ad pœnam : proprium enim
« servorum est pœnam timere, et inde
« moveri ad operandum. » Quid eviden­
tius ? Qualiter ergo negari, aut impugnari
poterat servilitas objectiva, si adeo palam
cum expressione ejusdem nominis admit­
titur, et ex formali objecto, quod est
pœna, demonstratur ? Similia verba inve­
nies initio ejusdem numeri 22.
Urgetur ulterius, et simul ad hominem
idipsum evincitur. Etenim ex eo deducit
Ponce servilitatem formalem, et objecti­
vam in actu timoris servilis, quia timor
iste, et filialis differunt specie : hoc enim
est potissimum, imo, et unicum ipsius
argumentum a num. 177, usque ad 202
citati dubii. Ergo qui prædictis timoribus
concesserit differentiam essentialem, et
specificam ,nop negabit.quin potius adstruet,
ac propugnabit servilitatem formalem, et
objectivam. Tum sic : sed expressis verbis,
ac sine ulla ambiguitate statuimus diffe­
rentiam essentialem inter timorem filia—
em, et servilem : ergo servilitatem for­
malem, et objectivam actui timoris non
denegavimus. Minor subsumpta liquet ex­
hibitione verborum, quæ habemus disp.ab
eodem Magistro citata, dub. 4, a n. 07.
α Infertur primo, timorem filialem, et
u servilem distingui essentialiter quoad

« actus, et habitus. Ita resolvit [). Thomas
« in præsenti art. , et in 3, (list. 31,
« quæst. 2, art. 3, quæstiunc. 3, et facile
<t probatur ex dictis : nam distinctio essen·
« tialis inter actus, et habitus actibus cor« respondentes sumitur ab eorum objectis
« primariis ; sed timor filialis, et servilis
« habent diversa objecta primaria ; siqui; dem objectum primarium timoris filialis
« est subjectio passiva, et reverentialis ad
< Deum connotando possibilitatem mali
< separationis, aut culpae, ut explicuimus
«an. “0. Objectum autem timoris servilis
a est pœna, quam quis subire refugit, ut
« constat ex dictis dub. præc. Ergo limor
· > filialis, et servilis distinguuntur essen« tialiter quoad actus, et habitus.» Quo
circa nescimus unde R. Ponce asserere ra­
tionabiliter potuerit, servilitatem forma­
lem, et objectivam a nobis fuisse nega­
tam.
299, Dices cum eodem Magistro, quod in
dub. 3, n. 28, hæc habemus : « Major con« stat ex dictis num. 22, ubi exclusimus
4 aliam servilitatem objectivam, quam ali­
qui adstruunt, et dicunt consistere in eo,
« quod timens fugiat culpam cum affectu
α illam prosequendi,nisi immineretpœna:
<« hujusmodi enim affectus penitus destruit
" affectum timoris, de quo in præsenti, et
■( quem § praeced. statuimus. Sistendo igi» tur in timore, de quo agimus, conditio
« senilitatis nihil aliud est quam status
i servitutis, vel peccati. » Ergo servilita­
tem formalem, et objectivam negamus,
et nullam aliam praeter subjectivam ad­
mittimus.
His credimus Magistrum Ponce allucinatum offendisse. Sed oculatius forsan,1
aut non ita cursim ea percurrere deberet,
ne consequentiam adeo illegitimam dedu­
ceret. Etenim ex illo num. 22, ad quem in
replica nos remisimus, ac ex ipsismet ex­
pressis replica» verbis evidenter constat,
nos ibi minime excludere servilitatem ob­
jectivam veram, et propriam timoris ser­
vilis, sed aliam a quibusdam Authoribus
depictam, de quorum numero proculdubio
est Ferre, qui tandem propriam senten­
tiam correxit,ut ibidem adnotavimus num.
50, a Ponce citato. Hujusmodi enim Authores asserebant, servilitatem objectivam
actus timoris in eo sicam esse, quod quis
operetur serviliter timendo pœnam, ut op­
positam

*■ : -

DISP. VIH, DUD. XI.
positum bono proprio amato per modum
ultimi linis, ut cum quis vitat culpam pa­
ratus non vitare, si pœna non immineret,
qui affectus, ut ibi docuimus a num. 21 et
22, extra dubium perversus est, tum quia
sic timens allicitur ad culpam ; tum, quia
præfert simpliciter i.uiurn pœnæ malo
eulpæ, quæ est satis gravis inordinatio. De
hac igitur servilitate objectiva ita accepta
diximus non pertinere adhuc per modum
conditionis ad actum timoris servilis se­
cundum suam essentiam consideratum.de
quo dubium procedebat, ut constat ex illa
restrictione, posita in verbis contentis in
replica : * Hujusmodi enim affectus penitus
i destruit essentiam timoris, de quo in
« præsenti, et quem § praeced. statuii mus ; » qui est timor servilis secundum
suam essentiam consideratus. Ratio autem
cur servilitas objectiva, prout ita ab illis
Aulhoribus explicata, non pertineat ad
actum timoris servilis secundum suam es­
sentiam considerati, est quia illa servilitas
perlinet revera ad timorem mundanum,
cujus est respicere bonum proprium ti­
mentis ut ultimum finem non solum habitualiter, sed etiam actualiter ; ex quo fit
hunc actum mundani timoris esse pra­
vam, uti servilitas objectiva, a qua specificalur, et quam respicit tanquam proprium
objectum. Timor autem servilis secundum
suam essentiam consideratus est honestus
ac bonus moraliter, ut fides docet juxta ea,
quæ ibi expendimus a num. 23, atque ideo
terminari non potest ad illam servilitatem
objectivam ac perversam ; alias ipse actus
redderetur pravus ex suo objecto.
Ex his autem nescimus, qualiter deduci
possit, servilitatem objectivam veram, et
propriam ibi a nobis fuisse negatam, sed
potius concessam : qui enim supponit dari
actum timoris servilis formaliter ac secun­
dam suam essentiam, et de eo ita accepto
loquitur, necessarium est etiam in eo sup­
ponere servilitatem formalem, et objecti­
vam, alias cum essentia cujuscumque actus
sit talis per ordinem ad objectum, ita ut
ubi repugnat objectum, repugnet essentia '
actus, si non supponeremus dari servilita­
tem formalem et objectivamin actu timoris
servilis secundum suam essentiam, proculdubio, dum de eo ita reduplicative ac­
cepto sermonem fecimus, loqueremus de
subjecto non supponente, quod nimis cæ- |

entire osseU Ibi igitur servilitas objectiva
vora et propria, quæ ad essentiam timoris
servilis attinet, supponebatur, et solum
difficultas procedebat de alia servilitate
subjectiva, aut etiam objectiva contingen­
ter se habentibus ad essentiam timoris.
Quo circa, dum conclusimus : « Sistendo
« igitur in timore, dc quo agimus, conditio
i servililatis nihil aliud est quam status
« servitutis vel peccati ; » rejecimus ab
actu timoris servilitatem objectivam prout
a supra dictis Authoribus excogitatam,
quamque denegavimus spectare ad timo­
rem servilem adhuc per modum conditio­
nis, solamque servilitatem subjectivam
consistentem in statu peccati mortalis affir­
mavimus habere rationem conditionis con­
tingentis ad prædictum timorem quoad
essentiam consideratum. Nam quaecumque
alia servilitas, quæ ab objecto proveniat,
non erit conditio superaddita,et contingen­
ter adveniens timori servili ex parte sub­
jecti, sed erit de intrinseca illius ratione
ec essentia. Convincitur ergo, quod nullibi
servilitatem formalem, et objectivam ve­
ram, et propriam negavimus, aut impu­
gnavimus, sed Magistrum Ponce omnino
fuisse deceptum, vaneque, ac ficte appre­
hendisse.
300. Sed age jam, ac ad secundam, ipsamque deteriorem notam inconsequentis
in adhaerendo fideliterD. Thomæ.qua doc­
trinam nostram percellit, accedamus. In­
quit enim num. 184. « Nunc sic : sed hoc
« est unicum, et totale fundamentum, quo
« noster Salmanticensis movetur.... Igitur
'x sententia opposita, et a nostro Salmanti« censi propugnata,unice fundatur in argu« mento contrario ipsi D. Thomæ, quod
« idem D. Thomas uti sibi contrarium con« tra se posuit, et solvit. » Hæc vix credi­
mus a tali Magistro exarata, sed ab alte­
rius forsan sinistra manu .ejus operi
veremur assuta. Quam autem veritatem
præseferant, liquido patefiet in medium
producendo illud D. Th. argumentum, inD Th
quo sententiam nostram uniceinnixam as­
serit, quodque prout ab eodem Ponce re­
fertur ex 2, 2, qu. 19, art. 1, argum. 1, est
hujusmodi : « Ita enim videtur se habere
(I timor filialis ad servilem sicut fides for­
mata ad informem, quorum unum est
« cum peccato mortali, aliud vero non ;
« sed eadem secundum substantiam est

&

··»■ jr

480

DE PŒNITENTIA.

.· fidos formata, el informis : ergo, el idem
< est secundum substantiam timor servilis,
« et filialis. » Hoc igitur ait esse unicum
ac totale nostræ sententia? fundamentum.
Sed id etiam longe admodum a rationis
vestigio asseruisse convincitur.
Primo : quoniam sententia, de qua in­
quit Ponce esse unice totaliter fundatam
in illo D. Thomæ argumento, est quæ docet
non dari in actu timoris servilis servilitatem formalem, et objectivant ; atqui hanc
sententiam nullibi docuimus : ergo nec
illam iu illo D. Thomæ argumento funda­
vimus. Consequentia est evidens : nam
prius est quod sententia sit, quam quod
alicubi [undata existât. Major constat ex
ipso Ponce, et minor evidenter ex supra
dictis. Secundo : quia adhuc omnino gratis
permisso, sententiam, quam locis a Ponce
citatis propugnavimus, esse illam quam
ipsecensuit, verum non est quod unice ac
totaliter fundetur in illo argumento con­
trario D. Th. ergo etiam ex hoc capite
claudicat illa propositio : c 8ed hoc est
(·■ unicum ac totale fundamentum, » etc.
Suadetur antecedens : nam Magister Ponce
citat tractatum 18, disp. 4, dub. 3, n. 28;
sed sententia, quam ibi propugnamus,
nobis est de fide, et ut talis ibi probata est
principaliter ex Concilio Tridentino sess.
6, can. 7. ac ex Gregorio XIII condem­
nante trigesimam quintam propositionem
Michaelis Baji, quæ ex diametro sententia?,
quam ibi defendimus, opponitur : ergo
adhuc dato hanc sententiam esse eam.
quam Ponce ceusuit, verum non est esse
unice ac totaliter fundatam in illo D.
Thomæ argumento.
Tertio : quia sententia, quam n. 28, et
P. Tho.
aliis citatis a Ponce defendimus, ibidem
expresse probata est non ex illo argumento
art. 5, sed ex corpore art. 4, ubi D. Th.
hæc habet : « Dicendum, quod timor ser« vilis ex parte sen ilitatis habet quod sit
α malus.... Sic ergo servilis, in quantum
«servilis est, contrariatur charitati. Si
« ergo senilitas » (subjectivam intc-Ilige)
« esset de ratione timoris servilis, oporte. « ret quod timor servilis simpliciter esset
« malus. Sicut adulterium simpliciter est
« malum, quia id, ex quo est, contrariatur
e charitati, et pertinet ad adulterii speciem.
« Sed prædicta senilitas non perlinet ad
« speciem timoris servilis, sicut > (nota

verba) α nec informitas ad speciem fidei
« informis. Species enim moralis habitus
« vel actus ex objecto accipitur. » Deinde
assignando objectum timoris servilis con­
cludit : « Et ideo limor servilis secun« dum suam substantiam bonus est, sed
« servilitas ejus est mala. » Ex quibus ibi
n. 28. hanc rationem efformavimus :
« Confirmatur, quia ita se habet servilitas
« ad timorem servilem sicut informitas ad
« fidem, uti expresse docet D. Thomas in
« præsenli ari. 4, sed informitas fidei non
a est aliud quam carentia informationis
« per gratiam, et charitatem, quæ carentia
non deturpat actum fidei, sed illum re­
« linquit moraliter bonum : ergo'servilitas
timoris ejus essentia? superaddita? nihil
« aliud est quam carentia gratiæ,sive condi­
ti tio status peccati ·, quæ tamen non faciunt
( ut actus timoris sit moraliter malus, n
Cum ergo fundamentum sententia?, quam
defendimus his locis a Ponce assignatis.non
erit integrum corpus art. 4, quem expresse
in confirmatione citamus, el in quo D.
Thomas utitur exemplo fidei informis ad
probandum id ipsum, quod nos illo dubio
intendimus ; sed potius erit argumentum
primum art. 5, in quo D. Thomas utitur
etiam eodem fidei informis exemplo ad
probandum apparenter rem aliam distinc­
tissimam ab ea, quam locis a Ponce citatis
versamus.
Quarto : nam ut nostra sententia inni­
teretur illi argumento articuli 5, debebat
asserere id ipsum, quod illud argumen­
tum probat ; sed hoc ita non est : ergo in
illo non nititur. Minor ostenditur : etenim
illud argumentum probat, vel probare in­
tendit, timorem servilem, et filialem non
distingui specie ; sed n. 28, 29, 30 et 40,
citatis a Ponce non examinamus an isti
timores specie distinguantur, sed solum an
servilitas subjectiva deturpet essentiam
actus timoris servilis ; imo in eadem disp.
n. 67,docemus timorem servilem et filialem
esse specifice distinctos, ut idem Magister
vidit : ergo aliud intendit illud argumen­
tum, et aliud est quod nostra sententia
asserit ; atque ideo in illo fundari nequit.
Nec plura subjicimus : subjecta quippe rem
satis demonstrant.
Ex quibus omnibus ad sensum quisque
deprehendet, tum quam frustra R. Ponce
insudaverit a n. 177 dubii 3, suæ contro­
versia?

481

DISP. VIII, DUB. XII.
versi® usque ad 202 impugnando, ul ubi
visqmest, sententiam a nobis traditam :
I
loquitur enim in omnibus illis de subjecto
non supponente, sive de sententia, quam
nusquam propugnavimus, sed potius op­
positam, ut liquet ex illis disertis verbis,
quibus dub. 2, n. £2, diximus : « Servili< talem objectivam sitam esse in eo quod
« immediate, el principaliter terminetur
» ad poenam, n Ubi et illam fatemur, et
eandem insuper explicamus. Tum, quam
infirma sit illa subsumpta minor : α Nunc
« sic : sed hoc est unicum ac totale funda« mentum, quo noster Salmanticensis mo• velor, etc., » nam evidenter falsum sup­
ponit, nos nimirumservilitatem formalem,
et objectivam negasse. Tum denique, quam
immerito asseruerit doctrinam nostram
adeo aperte contra D. Th. procedere, ut
unice in argumento ab eodem Angelico
Præceptore rejecto fundetur. Etenim ut ex
dictis innotescit, nec doctrina quam nobis
adseribit, nec alia in illo argumento fun­
data est, sed eidem argumento ex diametro
adversam cum Ang. Præceptore citat, n.
6", statuimus.
ϊϊάΒ Si vero (ut omnis scrupulus penitus abigalur) inquiras, cur si servilitatem formanaisdem, et objectivam non negavimus, ex­
presso nomine servilitalis objectivæ in illo
dubio non usi fuimus? Respondetur, nos
id consulto effecisse, tum quia servilitas
absolute prolata solum stat pro servilitate
subjectiva, et peccaminosa, juxta illud
Joann. 8 : Omnis qui facit peccatum, servus
est peccati. Cujus signum perspicuum est,
quod D. Th. quoties nominat servilitatem,
solum intelligit illam, quæ peccaminosa
est, et charitati contraria, ut eundem S.
Docforem legenti constabit. Tum, et præ­
sertim, quia D. Th. nusquam in suis scrip­
tis nomine servilitalis formalis, et objec­
tivæ utitur, sed solum nomine servilitalis
absolute, per quam intelligit subjectivam,
et nomine actus timoris considerati secun­
dam suam substantiam, essentiam, et spe' ciem.quæcum per se ipsam sit respicientia,
attingentia, et terminatio ad pœnam tan­
quam ad objectum specificativum, neces­
sario, et intransitive est ipsa servilitas
formalis, et objectiva, ut vel ipse Ponce
fatetur, atque ideo superfluum omnino erat
aliis nominibus uti, quam a D.Th. usitatis.
Unde tam longe abest ut a D. Th. absccSalmanl Curs.Thcolog, Tum-XX.

dorcrnus, ul non solum in substantia doc­
trinæ, verum etiam in modo loquendi
ipsum sequuli fuerimus, a quo tamen
Ponce recessit. Tum denique ; quia non
omnino nomen servilitalis objectivæ silen­
tio traditum est, sed satis illud expres­
simus citat, dub. n. 22. Quocirca omnia
consonant, cunctaque aperte evincunt,
utramque Mag. Ponce impugnationem
inepte processisse. Creditu tamen difficile
non apparet, ea (si ab eo dicta) inde duxisse
originem, quia falso apprehendit, ac rap­
tim doctrinam nostram percurrit utcuidam
hujus Collegii Theologo, a quo fuit de veri­
tate convictus, palam confessus est. Nec
vestigium suspicandi relinquitur, Magis­
trum adeo sapientia æque ac virtute præstanlem ea omnia, si superstes perennaret,
in alia suæ controversia? impressione re­
tractaturum.

DUBIUM XII.
possit dari confessio valida, et informis
ex negligentia graviter culpabili circa
examen conscient iæ.

?

zln

Controversia valorem ac informitatem
hujus Sacramenti discutiens, diffusionem
exposcit indaginem, quam possit unico in
dubio decidi. Nec enim D. Th. etsi Ange­
lica praedito mente, satis fuit id semel atti­
gisse ; sed postquam difficultatem hanc
versavit in 4, dist. 17, q. 3, qæstiunc. I,
ad 1, iterum art. 4, quæstiunc. 4, atque
iterum dist. 21, q. 3, art, 1, quæstiunc. 1,
ad 1, eandem ad trutinam reduxit, in exa­
menque vocavit. Et nobis corde ac mente D.
Th. sequentibus, ipse etiam in hoc propo­
nitur fideliter imitandus. Sic conarunt, et
separatis quaestionibus perfecerunt Cajetanus in summa, verbo Confessio, condit.
10, itidem eodem verbo Confesssio ite­
randa. Nec his contentus, tom. 1 opusc.
tract. 5. quæst. 5, idem repetit, et iterum
discutit. Sotus in 4, dist. 18, quæst. 3. art.
2, difficultatem istam urgenter stabiliens,
eandem art. 3 iterat, ut argutius discutiat.
Hujus namque Sacramenti valida informi­
tas, ex diversis capitibus resultans, deci­
siones expostulat separatas, ne si in una
plura, et salis ex se distincta ac difficilia
pertractentur, potius quam lucem inducant
confusionem. Quocirca postquam ante31

ii?

1 ? 1

.. U

ί ‘V U
i. ·’ ·:

482

1»Ε PŒNITENTIA.

riori dubio sacramentum pœnitentiæ vali­
dum. et informe contingere posse ratione
doloris inefficacis, efficacis invincibiliter
existimati, statuimus; secundus modus,
quo confessio informis, et valida fieri po­
test, in hoc dubio explicandus accedit.
Cumque non sil alius excogitabilis veritati
consonus, præter illum qui ex negligent!.
examine oritur, pro illius intelligenlia

Titulus dubii exponitur, et aliqua pro illius
intelligentia prxnotantur
3Q2 ut titulum explicemus quaestionis,
et quid quærimus innotescat, observandum
est primo, quod cum negligentia secun­
dum se opponaturcuræ ac studio addis­
cendi ea, quæ quis tenetur agnoscere,
negligentia in examinando conscientiam
debet opponi diligentiæ in perscrutando
peccata in confessione detegenda. Ex quo
fit, quod quemadmodum ad diligentem
peccatorum discussionem sequitur eorum
notitia, ita ad negligentiam examinis se­
quitur eorundem peccatorum ignorantia,
quam quisque excludere debet ut apte dis­
positus ad confitendum accedat. Unde ul­
terius fit, quod ignorantia peccatorum non
ponit in numero cum prædicta examinis
negligentia, ex qua oritur, et quod istius
diversitas regulanda sit per multiplicita­
tem illius, atque ideo eisdem nominibus,
quibus dividimus ignorantiam, dividere
oossumus et examinis negligentiam. Hæc
igitur quoad pra-sens attinet, et prout
importat negligentiam, et ignorantiam,
quæ potest et debet vinci, dividitur juxta
ea, quæ statuimus tract. 13, disp. 13, dub.
1, n. 5, in affectatam, crassam, seu supi­
nam, et in pure vincibilem. Examinis negligenlia affectata illa est, qua quis data
opera, seu ex proposito conscientiam dis­
cutere non vult, sed potius peccata igno­
rare, ut ea in confessione non detegat,
more illorum qui Job cap. 21, dixerunt :
Recede a nobis ; scientiam viarum tuarum
-ξ b 21. nolumus. Et Psalm. 37 : Noluit intelligere
1 u;'"’ ul bene ageret. Quæ testimonia licet clarius
de ignorantia, quam de affectata discussio­
nis peccatorum negligentia loqui videantur,
facile tamen huic negligentiæ valent adap­
tari, ut attente id consideranti perspicuum

FU '

flot ; <nnn hujusmodi negligentia affectata
nullam aut fere nullum secant permittat
diligentiam ex proposito, et a consilio.
Cram, aut supina illa est, qua négligeas
desidia maxima detentus, nihil aut fere
nihil de ea abigenda curat, quamvis non
ex proposito per diligentiam ei contra­
riam, more hominum pinguium, ac supine
jacentium quasi nihil de rebus curantium.
Quæ negligentia in præsenti materia datur,
quum quis nullam aut fere nullam adhi­
bet curam excludendi ignorantiam, et ac­
quirendi notitiam peccatorum necessariam
pro confessione facienda.
Negligentia vero, et ignorantia pure
vincibilis est,quæ minorem affert desidiam,
sufficientem tamen ut negligens aut igno­
rans non excusetur a culpa : quia licet
non admodum segniter se gesserit, sed
mediocriter laboraverit, non tamen dili­
gentiam moraliter sufficientem pro negotii
qualitate adhibuit. Unde hæc negligentia
pure vincibilis circa examen se habet in
praesentiarum sicut ignorantia pure vinci­
bilis, quæ ab affectata, crassa, aut supina
conlradistinguilur ; ut patet ex textu in
cap. Ut animarum de constit. in 6, ubi
dicitur : « Ut animarum periculis obvieI tur,sententiis per statuta quorumcumque
n Ordinariorum prolatis ligari nolumus
« ignorantes, dummodo illorum ignoran• tia non sit crassa vel supina. » In quibus
Pontifex decernens ignorantiam, quæ non
est crassa, aut supina, excusare a censuris,
non intendit ignorantiam affectatam su­
pina deteriorem ab illis excusare posse.
Nec item loquitur de ignorantia invinci­
bili ; de hac enim nunquam fuit dubitatio,
sed per se notum quod excuset nedum a cen­
surae pœna, verum,et a culpa.Quocirca non
magis obviam faceret animarum periculis
expeditione illius decreti, quam non expe­
ditione si solam invincibilem ignorantiam
comprehenderet. Loquitur igitur de igno­
rantia vincibili ; cumque excludat igno­
rantiam crassam, aut supinam, a fortiori
affectatam, plane deducitur sermonem fa­
cere de ignorantia (ac idem est de negli­
gentia) pure vincibili. Et quamvis illam ut
crassæ, supinæ, ac affectatae contrapositam
Suarez, et Lorea rejiciant ; eam tamen
Sanchez, Curiel, et alii approbant, et pro­
pugnant.
Ulterius, hæc ignorantia, vel negligen­
tia

DISP. VIII, DUB. XII.

lia pure vincibilis dupliciter accipi potest ;
vel prout est absoluto, et simpliciter vincitibilis, vincibilisquo solum secundum quid,
et ideo tantum leviter culpabilis, eo quod
apponendo quis diligentiam necessariam,
et debitam, in hoc ipso aliquantulum de­
ficit. Eodemque fere modo sub nomino
culpæ dividunt Jurisperiti in latam, levem,
tl levissimam. Latam appellant, dum ea
omittitur diligentia, quam passim homines
adhibent, quæ est gravissima negligentia
coïncidons cum crassa, supina, et allectata.
Levem autem dicunt ubi ea diligentia omit­
titur,quam pro qualitate materia? adhibere
solent diiigentiores ; quæ coincidit cum
negligentia pure vincibili, et graviter cul­
pabili. Levissimam vero nuncupant quando
omittitur diligentia, quam adhibere solent
prudentissimi, ac admodum exacti , et hæc
est negligentia solum secundum quid, ac
leviter peccaminosa.
303. Secundo observandum est discri’■ men, quod in discutiendis peccatis inter­
cedit inter negligentiam affectatam, cras­
sam, aut supinam, et pure vincibilem
absolute, et simpliciter. Nam licet omnes
sint lethaliter peccaminosæ, et culpabiles,
tamen peccatum negligentiæ affectalæ,
crassæ, aut supinæ æquiparatur peccato
scienter, et ex proposito commisso, ac ex­
pressa, et directa volitione perpetrato, et
moraliter pro eodem accipitur juxta magis
commune Theologorum placitum, qui in
peccato negligentiæ pure vincibilis opposi­
tum sentiunt : hoc quippe solum indirecte
ac interpretative committitur, in illudque
sola implicita ac virtuali volitione labitur
négligeas ia discutiendis peccatorum nu­
mero, ac speciebus.
Gwn. Tertio observandum est, pcenitentes sub
1 lethali culpa obligari ad diligens conscien­
ti* examen pro integra peccatorum confes­
sione lacienda. Id quod Tridentinum semel
c-zi ac iterum declaravit, tum sess. 14, cap. 5 :
1,1 « Ex his colligitur oportere a pœnitentibus
« omnia peccata, quorum post diligentem
sui discussionem conscientiam habent, in
’confessione recenseri, eliamsioccultissima
«sint, n Et deinceps addit : « Constat
« enim nihil aliud a pœnitentibus in Eccle< sia exigi, quam ut postquam quisque
« diligentius se excusserit, et conscientiæ

483

« suæ sinus omnes exploraverit, ea peccata
« confiteatur, quibus se Dominum, et Deum
<i suprç.fflftrtolijfir offendisse meminerit. »
« quis dixerit in sacramento pœnitentiæ
« necessarium non esse jure divino confitea ri omnia, et singula peccata, quorum
« memoria cum debita ac diligenti præ« meditatione habeatur, etiam occulta,
« anathema sit. » In quibus testimoniis,
esto incidentcr, declarat convenientiam,
ac gravem examinis obligationem ex vi
institutionis hujus Sacramenti ortam, cu­
jus ratio perspicua est ; etenim qui obliga­
tur sub culpa gravi ad aliquem finem,
eodem modo cogitur ad media necessaria
ad consequendum talem finem, dum ea in
sua potestate existant ; sed homo tenetur
ex jure divino sub lethali culpa ad confi­
tendum integre omnia peccata mortalia
post Baptismum commissa, et pro hujus­
modi finis exeeutione necessarium omnino
est, hæc in ejus potestate conscientiæ sinus
introspicere, peccata recogitare, ea redu­
cendo ad numerum, et circumstantias spe­
cie differentes : ergo pœnitens tenetur
graviter diligens conscientiæ examen ante
confessionem præmittere. Hæc autem ita
intelligenda sunt, ut pœnitens sciat se
aliqua peccata lethalia commisisse, quæ
nunquam confessus est. Nam si peccata sint
tantum venialia, vel mortalia jam confessa,
cum hæc maleria necessaria confessionis
non sint, sed omnino voluntaria, non
obligatur pœnitens ad eorum examen. Ex
quo fit, quod nulla negligentia, etiam
crassa aut affectata, circa hujusmodi exa­
men possit esse lethaliter culpabilis ; sed
ut talis sit, necessario debet versari circa
examen peccatorum mortalium, quæ hac­
tenus confessioni subjecta non sint.
Quarto animadvertendum est,hujusmodi
examen diligens, ad quod sub lethali tene­
tur pœnitens, non esse adeo essentialiter
requisitum ad valorem sacramenti, ut eo
ex quocumque capite re vera deficiente,
deficiat etiam infallibili ter sacramen­
tum : ad modum quo deficiente re vera ab­
solutione, aut dolore supernatural!, quam­
vis invincibiliter censeatur adesse, confes­
sio necessario est invalida. Hæcenim longe
alifer se habent : quippe examen diligens
non desideratur ad sacramentum tanquam
pars essentialiter constituens, sed tanquam

. ·■

-iSl

DISP. VIII, DUB. XII.

DE POENITENTIA.

quaedam ros praecepta modo humano ac
possibili apponenda. Ex quo fit. quod non
semel sine ea diligenti conscienHæjdiscusêtiamTormatâ ; ut contingit in moribundo
multis criminibus implicato, qui si non
potest eam diligentiam adhibere, verum
sacramentum ac illius fructum recipit, si
reliqua essentialiter requisita adsint ; et
in eo, qui insufficiens examen praemisit, et
ex ignorantia
invincibili existimat suae
w
obligationi satisfecisse. Quocirca cujusdam
junioris doctrinam non probamus, distin­
guentis duplex examen, aliud dilidens,aliud
vero diligentius ; de quorum primo asserit
esse omnino necessarium ad valorem sa­
cramenti, et de secundo ad ejus fructum.
Hæc enim fundamentum non habere cons­
tat in exemplis adductis, in quibus absque
diligentiori, imo absque diligenti con­
scientiæ discussione salvatur, et valor, et
fructus confessionis. Unde solum deside­
ratur essentialiter, quando modo humano
adhiberi potest, et adest plena ac directa
cognitio hujus obligationis : quia si tunc
non adhibetur, cum confessio ex professo
fiat dimidiata, necessario est invalida. Id
quod ex deinceps dicendis amplius patefiet.
fv
Ulterius observandum est, quod nomine
&. diligentis examinis requisiti modo dicto ad
confessionem, non intelligimus exactissi­
mam conscientiæ discussionem, quæ sit
omnium maxima, et nulla alia exactior
summo studio fieri possit, ut quibusdam
visum est : sic enim nullus terminusscru- i
polis, ac anxietatibus præfigeretur. Signi- I
ficamus igitur diligentiam non summam,
sed mediocrem, et gravem qualem pru­
dentes in aliis negotiis gravibus adhibere
solent. Nec enim Deus, aut Ecclesia præcipit aliquod physice aut moraliter impossi- |
bile, vel supra modum ordinarium gratiæ.
et naturæ : sed solum quod modo humano
ac prudenti fieri valet. Unde illa peccato­
rum discussione, satis fit huic præcepto.
quæ attentis personarum circumstantiis,
ac peccatorum humero, et qualitate, in
prudentis judiciocensetur diligentiagravis,
ac sufficiens : atque ideo ea posita, ad am­
plius pœnitens non premitur.
His igitur prænotatis, devolvitur diffi­
cultas ad casum satispracticumac frequen­
tem, in quo Sortes, v, g. accedit ad sacra­
mentum cum duplici peccato homicidii, et

sacrilegii, et dimidiat confessionem dete­
gendo peccatum sacrilegii, et celando peci^fc,lèo°quoiVanîam curam
non adhibuit in peccatorum perscrutatione,
quanta necessaria erat in prudentum judi­
cio. In quo eventa quaerimus, an confessio
existât valida, et informis ; ceterum cum
hic casus tripliciter contingere possit,ideo,
et ut cum majori claritate procedamus,
diversis assertionibus decidetur.
§H

Duplex assertio statuitur.

30-1. Dicendam est primo,confessionem iwdimidiatam ob negligentiam examinisgra- ώ i.
viter culpabilem, crassam, supinam, aut
affectatam, esse invalidam. Hæc assertio
est omnium Theologorum sententia, suadeturque ratione’. Quoniam negligentia
crassa.supina, et affectata coincidit in aesti­
ma tione morali cum negligentia scienter,
et directe volita ; sed qui scienter, et di­
recte vult negligentiam circa examen mor­
talium, confessionem reddit invalidam :
ergo cnm negligentia crassa, supina, aut
affectata circa præd ictum examen sacramentum est nullum. Major est communis
doctrina, et minor ostenditur : nam qui
scienter, et directe vult dimidiare confessionem, illam reddit nullam : sed qui
scienter, et directe vult negligentiam circa
examen, scienter, et directe vult dimidiare
confessionem, siquidem scienter, et directe
vult ignorare peccata, ne illa in confes­
sione detegat : ergo nullam efficit confes­
sionem qui scienter, et directe vult negli­
gentiam circa examen mortalium. Quod
etiam liquet ex Tridentino sess. 1 J.cap. 5,ct»ubi inquit : « Qui vero secus faciunt, elTrii
α scienter aliqua retinent,nihil divinæ bo­
»( nitati remittendum proponunt. Si enim
α erubescatægrotusvulnusmedicodetegere,
a quod ignorat medicina non curat. »
305. Dicendum est secundo, confessio-.t<y
nem dimidiatam ob negligentiam circa
examen graviter culpabilem et simpliciter
invincibilem, esse non solum validam,sed
etiam fructuosam. Iste casus contingit.dum
pœnitens re vera insuflicienter conscien­
tiam discussit, et invincibiliter existimat
sufficiens, et omnino requisitum examen
adhibuisse

adhibuisse : tunc enim illa negligentia ex
se est graviter culpabilis ut patet, ot dici­
tur simpliciter invincibilis, quia cum pcenitons eam non advertat, sed potius oppo­
situm bona fide judicet, hic, et nunc vinci
non potest. Assertionem igitur in hoc sensu
intellectam docent communiter Theologi,
et sub eisdem terminis Gonet lom. 5, tract.
5, disp. 10, art. 1, § 2,n. 6,el Labat, tract,
de pœnit. disp. 2, dub. 1, §4. Fundamen­
tum est: quia ut sacramentum pœnitentiæ
sit validam, et fructuosum, necessarium
nonest quod omnia peccata expresse con­
fiteantur, sed sufficit quod virtualiter in­
cludantur in confessione ; sed dum quis
dimidiat confessionem ob negligentiam
examinis graviter culpabilem, et simplici­
ter invincibilem, eo quod existimat invin­
cibiliter, et bona fide sufficiens examen
adhibuisse, tunc illius peccata sunt virtua­
liter inclusa in confessione : ergo facit
confessionem validam, et fructuosam, si
aliunde impedimentum non adest. Conse­
quentia liquet, et major est evidens ; alias
qui post diligentissimam conscientiæ dis­
cussionem alicujus peccati non meminit,
nec illud expresse clavibus subjicit, confes­
sionem fructuosam non efficeret, quod satis
absurdum est. Minor vero, quæ difficulta­
tem præsefert, ostenditur; nam illa peccata
expresje in confessione non detecta, cen­
sentur in ea virtualiter inclusa,quæ absque
pcenitentis culpaomittuntur; sed qui dimi­
diat confessionem ob negligentiam exami­
nis graviter culpabilem, et simpliciter
invincibilem, eo quod invincibiliter, et
bona fide censet sufficiens examen adhi­
buisse, inculpate peccata omittit : ergo hæc
virtualiter inclusa in confessione relin­
quuntur. Minor patet : quia peccatum,quod
ibi intercedere poterat, esset illa gravis
examinis negligentia ; hæc autem in præsenti eventu, quamvis ex se, objective, et
materialiter sit graviter culpabilis, in actu
tamen, et formaliter non est peccatum ob
ignorantiam invincibilem, et bonam fidem
pcenitentis existimantis requisitum examen
adhibuisse. Quemadmodum licet omissio
sacri in die festo ex se, et objective sil gra­
viter culpabilis, in actu peccatum non est,
si fiat cum ignorantia invincibili judicantis
hic, et nunc diem festum non esse. Major
etiam constat : nam ideo peccatum, quod
post diligentissimam examen memoriæ

485

non occurrit, censetur virtualiter inclusum
in confessione, qui absquepœnitentis culpa
omittitur ; id enim solum intendit Conci-ConclL
liuin, dum sess. 14, cap. 5, inquit : « Reli-Tnd·
« qua autem peccata, quæ diligenter cogi« tanti non occurrunt, in universum eadem
« confessione inclusa intelligentur ; pro
« quibus fideliter cum Propheta dicimus :
« Ab occultis meis munda me Domine. »
Confirmatur, et explicatur : Etenim sa-ccnSra.
cramentum ex se causativum gratiæ nequit
suspendi ab ejus actuali productione, nisi
vel ejus virtus productiva auferatur, vel
dispositio physica, et connaturalis ad gra­
tiam deficiat,vel adsit aliquod impedimen­
tum gratiæ repugnans ; sed qui dimidiat
confessionem ob negligens examen, invin­
cibiliter existimans fuisse sufficiens, et
omnium conscientiæ sinuum discussivum,
nec virtutem sacramenti productivam gra­
tiæ removet, nec gratiæ producendæ phy­
sica, et connaturalis dispositio deficit, nec
tandem pœnitens eidem gratiæ impedi­
mentum positive repugnans apponit; ergo in
huj usmodi eventu nedum s aeramenti valor,
verum etiam illius fructus salvatur. Con­
sequentia est legitima,et major etiam cons­
tat : quia ex nullo alio capite quam ex
recensitis deficere potest sacramenti fruc­
tus. Minor autem quoad omnes suas partes
ostenditur ; quoad primam quidem : nam
virtus sacramenti in actu primo productiva
gratiæ non est unde removeri posset per
pœnitentem, nisi quatenus ipse non adhi­
beret dolorem supernaluralem effective
inslrumentaliter influentem in gratiam ;
hunc autem adhibet, vel adhibere potest :
quippe hujusmodi dolor, utpote inefficax,
et pars sacramenti, non repugnat nec in
statu gratiæ, nec in statu peccati. Deinde
quoad secundam etiam liquet : quoniam
dolor supernaturalis, et efficax, qui est
physica ac connaturalis ad gratiam dispo­
sitio,solum pugnat cum peccato; in eventa
autem quaestionis nullum adest cum quo
inconjungibilissit; quianegligentiaexami­
nis, quamvis ex se, et objective sit graviter
culpabilis, in actu tamen ob ignorantiam
invincibilem pcenitentis, qui bona fide
existimat sufficientem conscienti e discus­
sionem praemisisse, culpa non est ; et
aliunde peccatum in confessione non ex­
pressum in ipsa virtualiter includitur.cum
ob eandem invincibilem ignorantiam omit-

& \

n

’W λ

■·

Λ

.

<186

..

·■·....

sr-

7.

DE PŒNITENTIA.

s

&

i

•1

i

tatur. Per quod etiam constat tertia minoris
pars : quia nullum aliud impedimentum
gratiæ repugnans excogitari posset, nisi
vel ncgligentia examinis, vel culpa in con­
fessione non expressa ·, quarum nec prior
est gratiæ obex, cum peccatum non sit, nec
posterior ob rationem assignatam. Videatur
Vega lib. 13, in Concilium Tridentin. cap.
34, qui hac ratione convincitur, ac ex ejus
expensione concludit nunquam pœnitentiæ
sacramentum evadere posse validum, et
informe, nisi ob aliquod peccatum gratiæ
receptionem impediens.
Objedio. 306. Objicies tamen cum Ledesma, cui
oppositus dicendi modus arrisit tract, de
pœnit. cap. 16, conci. 5. Quia non minus
essentialiter requiritur ad Iruclum sacra­
menti diligens conscientiæ examen, quam
dolor supernaturalis, et efficax in re posi­
tus; sed stante solo dolore inefficaci, etiamsi
invincibiliterexistimeturefficax,sacramen­
tum non est fructuosum, sed tantum vali­
dum : ergo si examen diligens in re non
adhibetur, quamvis invincibiliter existi­
metur sufficiens, sacramentum fructuosum
non efficiet ; atque ideo cum hujusmodi
ignorantia invincibili de ncgligentia exa­
minis potest fieri confessio valida, et in­
formis. Consequentia constat : nam ideo
cum dolore inefficaci invincibiliter existi­
mato efficaci sacramentum est infructuo­
sum, quia licet ignorantia invincibilis
sufficiat ut pœnitentem excuset a culpa,non
tamen ut dolor, qui revera est inefficax,
et insufficiens ad fructum, fiat efficax, et
sufficiens: ergo similiter, quamvis igno­
rantia invincibilis de defectu sufficientis
examinis deservire possit ut pœnitentem
a culpa extrahat, non tamen ut sacramenti
fructus assequatur, quippe qui etiam de­
pendet ab examine re vera diligenti.
DÎrtli,ur Respondetur negando majorem : nam
'dolor efiicax ita essentialiter requiritur ad
fructum sacramenti, ut sit omnino indispensabilis, et necessarius per modum connaturalis, et physicæ dispositionis ad illius
introductionem. Ex quo fit, dolorem effi­
cacem non esse existimationi humanæ sub­
jectum, nec vere ab ea aliquam dicere
dependentiam, ut pœnitentem ad gratiam I
disponat, sed necessario debet in re, et
physice existere. Sicuti quia calor ut octo
est ultima dispositio physica subjecti ad I
formam ignis recipiendam, si talis calor ]

I in re physice non adesi, licet adosse οχ
ignorantia invincibili credatur, forma ignis
in ligno nullo modo introducitur. Diligens
vero conscientiæ discussio, cum solum per
modum rei præceptæ sit necessaria, et
modo humano ac prudenti apponenda, hu­
manae existimationi subjicitur, ac pruden­
tiae regulis attemperatur pro qualitate per­
sonarum. I nde quando aliquale examen
praecessit, licet in re omnino sufficiens non
sit, si ob invincibilem ignorantiam suffi­
ciens, el exactum censetur, sufficit ut pec­
catum, quod memoriae non occurrit, in
aliorumconfessione implicite ac virtualiter
I sit inclusum, atque indirecte remissum.
Quocirca cum aliunde defectus sufficientis
examinis ob eandem pœnitentis invincibi­
lem ignorantiam in actu peccatum non sit,
nullum impedimentum relinquitur ad sa­
cramenti fructum ; atque ideo validum, et
formatum evadit. Et quidem si diligens
conscientiæ examen ita essentialiter ad
sacramenti fructum se haberet, ac dolor
efficax, qui in articulo mortis ob impoten­
tiam physicam aut moralem praemittere
non valet diligentem conscientiæ discus­
sionem, confessionem formatam non effi­
ciet, quod nimis durum apparet, nec de
divina pietate rem ita fuisse dispositam
præsumendum est.
Nec refert, si dicas, plus desiderari ad^.^
valorem, et frudum sacramenti simul,
quam ad valorem tantum : quippe esto ad
valorem sufficiat dolor inefficax, dummodo
efficax existimetur ; ad fructum tamen non
sufficit, sed necessario dolor efficax physice,
et realiter adhiberi debet ; atqui ad sacra­
menti valorem requiritur aliquale acimperfeclum examen, quod censeatur perfec­
tum, ac omnino sufficiens pro integra
peccatorum confessione : ergo ad sacra­
menti fructum requiritur, quod perfectum
ac diligens examen physice in re existai,
et non sufficit quod moraliter ut sufficiens
existimetur.
Non, inquam, refert, sed facile dispellitur.· nam dupliciter obtineri possunt valor, tan
et fructas sacramenti simul ; vel sine ali­
qua imperfectione physica , et materiali
pœnitentis accedentis ad sacramentum cum
examine re vera diligenti, ac ut tali existi­
mato ; vel absolute, et præscindendo ab eo
quod pœnitens aliquam imperfectionem
afferat, ut contingit dum accedit cum exa­
mine

DISP. VIII, DUB. Nil.

mine re vera insufficienti, invincibiliter
credens fuisse sufficiens. In quo eventu, et
importat ignorantiam invincibilem defec­
tus examinis, quæ quædain imperfectio
physica, et materialis est, el omnino exIrinseca sacramento ; et insuper ipsam
negligentiam examinis, quæ licet ob invin­
cibilem ignorantiam pœnitentis non sit
peccatum formale,nec imperfectio moralis,
est tamen culpa materialis ac imperfectio
physica. Igitur plus requiritur ad valorem,
el frudum sacramenti simul, quam ad va­
lorem tantum, si ly ad valorem, et fructum
Sacramenti simul intelligatur in priori
sensu, et quatenus recipiuntur sine aliqua
imperfectione etiam extrinseca, et pure
materiali, ex parte pœnitentis se tenente ;
secus vero si accipiatur in posteriori, et
prout importat fructum sacramenti reci­
piendum absolute : etenim hoc pacto idem
examen, quod sufficit ad valorem, sufficit
etiam ad fructum. Adde quod ad fructum
sacramenti requiritur vel examen re vera
diligens,velsaltemquodsi fuerit negligens,
invincibiliter existimetur diligens, et suf­
ficiens ; ad valorem vero sacramenti tan­
tum, sufficit quod ex ignorantia pure
vincibili , et graviter culpabili diligens
reputetur. Sed pro pleniori hujus doclrinæ
intelligentia, ac perfecta dubii decisione,

§ HI.

Tertia assertio proponitur, et firmatur.
lari, 307. Dicendum est tertio, esse validam,
1 elinformem confessionem dimidiatam ob
negligentiam examinis pure vincibilem,
iï«i etgraviterculpabilem. Explicatur assertio.
1'1 negligentia circa examen sit pure vin­
cibilis, et graviter culpabilis, necessarium
est ut procedat etiam ex simili ignorantia
pure vincibili, et graviter peccaminosa :
nam si illa negligentia procederet ex igno­
rantia invincibili, jam non esset pure
vincibilis, sed simpliciter invincibilis :
quippe negligentia aut examinis defectus,
qui hic, et nunc non advertitur, sed potius
oppositum bona fide creditur, hic et nunc
vinci nequit, atque ideo est simpliciter in­
vincibilis. Similiter gravis negligentia
examinis, quæ procedit ex ignorantia
crassa, supina, aut affectata, non potest
esse pure vincibilis proui contra distincta

487

ab aliis negli gentiis, sed necessario est ne­
gligentia per se, et directe volita, atque
ideo est crassa, supina, aut affectata, sicut
ignorantia, ex qua procedit. Quocirca ut
defectus in discutienda conscientia sit pure
vincibilis, et graviter culpabilis, necessario
ortum ducit ex ignorantia pure vincibili,
et graviter culpabili, quatenus pœnitens
efficit examen re vera insufficiens, et ex­
presse id non advertit ; advertit tamen
implicite, et interpretative, quasi proprium
defectum formidando. Unde sive in præ
senti eventu duplex interveniat ignorantia,
quarum una versetur circa peccatum ce­
latum in confessione.et alia circanegligen­
tiam examinis, sive unica tantum, quæ sit
ignorantia utriusque, parum refert : quia
utraque est necessario ignorantia pure
vincibilis, et graviter culpabilis.
Assertio igitur in hoc sensu intellecta
continet proculdubio secundum casum, inn.Tho.
quo D. Thomas propugnat sacramentum
pœnitentiæ validum, et informe. Angeli­
cum præceptorem sequuntur ejus discipuli
tam antiqui quam moderni, paucis excep­
tis. Capreolus in 4, dist. 17, qu. 2, art. 3,Caprw'..
ad 4, Paludanus ibidem quæst. 8, a n. 10,
usque ad 24, Sotus in 4, dist. 18, qu.3,£*^rart. 2, conci. 2, § At vero, et art. 8, conci.Nomius.
3, § Sed est hic. Victoria in suram, desyivcsi.
Confessione a n. 160, Prado quæst. 3, decAI’“\
Cuntrit. dub. 3, §3, η. 18, Nugnus qu. 9, Ledesin.
supplem. art, 1, dub. 1, casu 1, ubi inquit:Venice.
« Casus iste ab omnibus Doctoribus recipitur. » Cajetanus in summ. verboNavarr.
Confessio, condit. 1, et verb. Confessio it e- Toiet’
randa, et tom. l.opusc. qu. 5, in qua as-HMriq.
serlionem esse expressam D.Thomæ resol-Rodrik
vens, ait : « Propterea concludendum vi-Trdien.
« detur hoc loco non plus· sapere, quam^H”0·
« oportet, n Et in solut. 1, concludit tCdrârr.
« Quoad modum exercendi non procedit a s^ppii
« Deo, quoniam sacrilege exercetur ·, quoad
« substantiam vero sacramenti a Deo pro-N Gabr
« cedit simpliciter, et absolute, n Sylvester elalil·
in summ. Confessio 1, n. 26, eadem, qua
Cajetanus, claritate ; ideoque miramur
Aversam utrumque adducere in partem
contrariam. Canus relection. de pœnit. fol.
complut. 4, column. 4, ubi postquam sta­
tuit, fictum esse sacrilegum, inquirens an
suscipiat validum sacramentum ? Respon­
det : « Et quidem D. Thomas manifeste
« docet, quod sicut ficlussin edebita dispo-

i!

4
s■i

»
I

; · rj;
il

*

488

jh

r i

- i

DE PŒNITENTIA.

« sitione potest verum sacramentum Rap« tismi suscipere, ita etiam, et confessio« nem sacramentalem facere, ac veram
« absolutionem percipere. > Et postquam
sententiæ adversantis argumenta retulit,
inquit : « Hæc autem argumenta movere
« non debent, ut D. Thomæ sententiam
« relinquamus, quæ multo quidem proba« bilior est. a Ulerque Ledesma, Martinas
2 part, quarti, quæst. 8, art. I, dub. 2,
proposit. 5, Petrus vero insumm. tract.8,
cap. 16, concl. I, diffic. 3, et concl. 6, ubi
asserit esse sententiam omnium,qui docent
esse possibilem confessionem validam, et
informem. Loquitur forsan vel de illis,
quorum scripta jam tunc extabant, vel de
aliis, qui ratione consequenti® id asserere
cognntur, ut recte vidit Canus loco citat.
Joannes a Cruce qu. 3. de Confes. dub. 9,
concl. 2.Hurtado tom. 2, tract, ait. resol.
10, Durandus in 4, dist. 17, qu. 13, Navar­
ros cap. 9, η. 1, et cap. 17. η. 31,Vega tom.
1 summæ, cap. 63. casu 68. Toletus lib.
3, cap. 10. n. 5, Henriquez lib. 2, de Pœ­
nit. cap. 11, Diana 2 part, tract. 3, Mis­
cellam resol. 31, Emmanuel Rodriguez
in summ. cap. 57 et 58, utrobique n. 7,
Delgadillo cap. 10 de Pœnit. dub. 5, n.34,
Trullench lib. 4, cap. 6, dub. 6, Filliucius
tract. 7, de Confes. cap. 6, n. 132, Reginaldus lib. 5, n. 169, Covarruvias, Petrus
Fray, Simplicianus, Gerson tract. 34, lit. I,
N. Gabriel a S. Vincentio de sacram, pœ­
nit. disp. 6, quæst. 1 et alii plures. Hæc
adeo prolLxe referre placuit, ut liquido
appareat ingens hujus sententiæ probabi­
litas, utpote cui ex omni schola favent
Authores, quique majori nomine fulgent.
Unde miramur qua fronte quidam dixerit,
quod huic sentiendi modo ubique ab om­
nibus contradicitur. Verum de his parum
curamus, cum oppositum ex relatis inno­
tescat.
Pn ba- 308. Probatur igitur ex D. Thoma in 4,
'uTh. dist. 17, qu. 3, art. 4,quæstiunc.I, ubi post­
quam statuit posse dari confessionem vali­
dam, et informem, concludit ·. « Et quam« vis tunc non percipiat absolutionis fruc« tum, tamen recedente fictione percipere
«incipiet, sicut etiam est in aliis sacra« mentis. Unde non tenetur iterare con­
ic fessionem qui fictus accedit, sed tenetur
« postmodum fictionem suam confiteri, d
Ex quibus hæc ratio efformari potest. D.

Thomas asserit, confessionem faciam cum
fictione esse validam, et informem ; sed
hæc fictio consistit in dimidiatione con­
fessionis ob negligentiam examinis pure
vincibilem, et graviter culpabilem : ergo
ex mente D. Thomæ confessio dimidiata
ob negligentiamexaminis pure vincibilem,
et graviter culpabilem valida est; et in­
formis. Consequentia est legitima ; et
major constat ex relatis D. Thomæ verbis.
Minor autem, in qua stat difficultas» osten­
ditur : nam fictio est quoddam peccatum
sacrilegii commissum in indigna suscep­
tione sacramenti, ut omnes fateatur;in­
quiramus ergo, cur pœnitens in receptione
confessionis validæ illud sacrilegium com­
mittit? Non quidem alia ratione nisi quia
apponit aliquod impedimentum ad sacra­
menti fructum : quod solum dupliciter
fieri potest, vel non adhibendo dolorem
supernaturalem efficacem, qui necessario
requiritur ad gratiam, sed tantum ineffica­
cem : vel celando aliquod peccatum, atque
ideo dimidiando confessionem. Non enim
excogitabitis est alter modus, quo pœni­
tens validum pœnitentiæ sacramentum
recipiat, et sacrilegium fictionis committat,
quod postea confiteri teneatur, ut inquit
D. Thomas ; vel si alter excogitabitis est,
illum adversarii designent.
Si igitur dicatur primum, pcenitenlem
videlicet apponere impedimentum gratis
non adhibendo dolorem efficacem, sed
tantum inefficacem ; ulterius inquirimus
an id faciat ex ignorantia invincibili ; an
autem ex crassa, supina, et affectata ; an
vero ex pure vincibili,etgraviterculpabili?
Si ex ignorantia invincibili existimans
bona fide dolorem inefficacem, quem adhi­
bet. esse efficacem, licet sacramentum va­
lidam, et informe recipiat, non tamen
sacrilegium fictionis committit, quod pos­
tea confiteri teneatur : nam ignorantia in­
vincibilis illum excusat ; atque ideo de hac
fictione non loquitur D. Thomas, cum ex­
presse asserat, pœnitentem teneri postmodum suam fictionem confiteri, in quo sup­
ponit illam fictionem esse culpam gravem.
Deinde si ex ignorantia crassa, supina, aut
affectata dolorem efficacem non adhibet,
sacramentum est nullum, cum directe
pœnitens intendat illius fructum non reci­
pere. Ex quo fit quod nec etiam de hac
fictione loquatur D. Thomas : quippe sup­
ponit

DISP. VIII, DUB. XII.■»
ponit confessionem esse validam, et ser­
monem facit de peccato sacrilegii commisso
in sacramento valido. Si tandem dicatur,
pænilentem adhibere dolorem inefficacem,
existimantem ex ignorantia pure vincibili,
et graviter culpabili et.O efficacem, habe­
mus intentum. Tunc enim sacrilegium
fictionis committit ; sed confessio, quæ est
valida, et informis, est etiam dimidiata,
siquidem in ea pœnitens celat illud pec­
catum fictionis : vel saltem eadem omni­
no difficultas est in hoc eventu, ac in casu
quaestionis, cum utrobique pœnitens sacri­
legium committat. Unde tunc salvatur
sacramentum validum ; salvatur deinde
vera fictio, quam postea pœnitens confiteri
tenetur, ut intendit D. Thomas ; salvatur
denique dimidiatio confessionis ob igno­
rantiam pure vincibilem, et graviter
culpabilem, quæ coincidit cum negligentia
circa examen pure vincibili, et graviter
culpabili ; imo, et hæc in præsenti adest ;
siquidem pœnitens illa ignorantia deten­
tus, negligens est in examinando an habeat
vel non dolorem efficacem requisitum ad
fructum sacramenti, ad quod tenetur.
Si vero secundum eligas, pœnitentem
nimirum apponere impedimentum gratiæ
in confessione valida celando aliquod pec­
catum, atque ideo dimidiando confessio­
nem ; investigamus similiter, an illud
peccatum furti, v.g. occultetur ex ignoran­
tia invincibili, vel non? Si primum, jam
illud peccatum manet virtualiter in con­
fessione inclusum, indirecteque remissum
ac subinde illa confessionis dimidiatio,
aut non manifestatio peccati ob ignoran­
tiam invincibilem sacrilegium fictionis non
est;itaque sacramentum non erit (ut ait
D. Thomas) informe, sed formatum. Si
secundum, recurrere debemus ad hoc quod
examen fuerit aliquomodo defectuosum,
atque ideo illud peccatum culpabiliter
oblitum. Hoc autem examen, si solum
habuit negligentiam, vel defectum levem,
ex una parte ratione venialis culpæ non
apponit obicem gratiæ, nec est fictio
sacrilega, quam pœnitens in alia con­
fiteri teneatur, cujus oppositum asserit
D. Thomas ; et ex alia peccatum mor­
tale furti celatum in confessione vir­
tualiter includitur, et indirecte remittitur,
quippe defectus levis examinis id non
tollit. Ergo necessario asserere debemus,

489

examen lethal iter defectuosum praecessisse,
ut ita vocificari possit, pœnitentem gra­
viter delinquere in occultatione peccati
furti, ac in dimidiatione confessionis. Quo
supposito, ulterius inquirimus an illa
gravis negligentia examinis sit crassa,
supina, et affectata, an vero pure vincibi­
lis, et graviter culpabilis ? Primum dici
non potest ; tunc enim pœnitens directe,
ac ex proposito vult ignorare peccata, ac
dimidiare confessionem ; et consequenter
hujusmodi confessio non est valida, et
informis, de qua loquitur D. Thomas, sed
prorsus nulla. Igitur concedendum est
secundum, quod nimirum illa negligentia
examinis sit pure vincibilis, et graviter
culpabilis ; atque ideo fictionem sacrile­
gam, qua inquit D. Thomas fieri confessio­
nem validam, et informem, esse occulta­
tionem peccati, aut dimidiationem confes­
sionis ob prædictum defectum examinis
pure vincibilem, et graviter culpabilem,
ortum ex simili ignorantia.
Ceterum ut aptius percipiatur, qualiter Nota,
intelligendus sit D. Thomas, dum in alle­
gato testimonio inquit, pœnitentem teneri
postmodum suam confiteri fictionem ;
observandum est, fictionem esse duplicem:
aliam materialem, aliam vero formalem,
ut cum eodem Aug. Præceptore explicui­
mus in priori hujus tractatus parte,
disp. 2, dub. 2, num. 46. Fictio materialis
est illud peccatum, quod ante sacramenti
receptionem commissum præsupponitur,
ut in præsenti se habet furtum, quod
pœnitens in confessione non detegit.Fictio
autem formalis militat contra reverentiam
debitam sacramento, estque proinde sacri­
legium in indigna ejusdem sacramenti
susceptione perpetratum, quatenus quis
accedit cura obice gratiæ recipiendæ repu­
gnanti. De qua formali fictione asserit
Div. Thom 3 part, quæst. 69, art. 9, quo-D. Tho.
dammodo includere omne peccatum, qua­
tenus supponit aliquod præcessisse, non
determinans quod sit hujus vel alterius
speciei. Cui accedit ipsa indigna sacra­
menti susceptio, quæ in præsenti coincidit
cum dimidiatione confessionis, ac exami­
nis negligentia, quæ constituunt peccatum
sacrilegii distinctum a peccato furti in
confessione non manifestati.Igitur dum D.
Thomas asserit in verbis supra relatis quod
« non tenetur iteraro confessionem qui

490

DE POENITENTIA.

fidus accedit, sed tenetur postmodum
« suam fictionem confiteri ; b per ly fictio­
nem intelligit non solum formalem, aut
sacrilegium indigna) susceptionis sacra­
menti, seni etiam materialem, peccatum
furti nimirum, quod ex negligentia exa­
minis celatur in confessione : hoc enim
cum culpabiliter omisit sit, nullo modo
remissum est.
Ettsk. 309. Dices, fictionem formalem, quam
inquit Divus Thomas constituere confes­
sionem validam, et informem, sitam non
esse in dimidiatione confessionis ob negli­
gentiam examinis pure vincibilem, et gra­
viter culpabilem : sed in defectu extensivo
doloris, ratione cujus aliquod peccatum
irretractatum acirremissum persistit,quod
impedimentum est ad gratiam recipien­
dam. Idque solum intendere D. Thomam
satis palam constat ex verbis immediate
antecedentibus, quibus dixit : α Et secun« dum hoc confessio etiam potest esse in eo,
« qui non est contritus : » nam ly nones/
con/nïuscarentiamexlensionisdoloriscirca
aliquod peccatum designat,
Frarfa- Sed contra : nam qui de uno peccato
ur’ conteritur, ac non de alio, vel id facit ex
ignorantia invincibili, uti excogitavit Sua­
rius, vel ex graviter culpabili ? Si ex in­
vincibili, licet præmittamus tunc salvari
sacramentum validum, et informe, non
tamen est casus de quo loquitur D. Tho­
mas, expresse asserens pœnitentem teneri
suam fictionem postmodum confiteri ;
quod verificari non potest, si pœnitens ex
ignorantia invincibili unum peccatum de­
testatur alio non detestato, cam nulla adsit
fictio sacrilega, cujus declaratio deinceps
urgeat. Si autem ex graviter culpabili
crassa, supina, aut affectata, etiam locum
non habent verba D.Thomæ de confessione
valida loquenlis, qualis illa non est, sed
prorsus nulla. Si tandem dolor circa ali­
quod peccatum non extendatur ob igno­
rantiam pure vincibilem, et graviter cul­
pabilem inexlensionis doloris, confessio­
nem esse validam, et infurmem fatemur ;
ceterum hujusmodi confessio dimidiata
est, quandoquidem pœnitens illam fictio­
nem, aut grave sacrilegium in confessione
non detegit: si enim detegeret,et in eodem
statu inexlensionis doloris persisteret,
confessio esset nulla, ut ex se patet. Si
vero fictionem detegeret, et statum muta­
g

ret extendendo dolorem ad alia peccata,
sacramentum validum simul ac fructuosum
evadit ·, in quo sensu D. Thomas accipi
nequit, cum expresse sermonem laciat de
confessione valida,et informi cum fictione,
quam postea pœnitens confiteri teneatur,
Quocirca si D. Thomas intelligendus est,
ut debet intelligi, in sensu formali, et
rigoroso.ita ut omnia ejus verba verificentur, aliter exponi non potest nisi modo in
assertione explicato,quatenus pœnitens ac­
cedit ad sacramentum cum negligentia
examinis pure vincibili, et graviter culpa­
bili, et inde confessionem indirecte, et
interpretative dimidiat, et sacrilegium for­
malis fictionis committit. Tunc quippe, et
confessio est valida, et informis, et pœni­
tens contritus non est efficaciter, quamvis
sit inefficaciter, ac insuper adest fictio
sacrilega, cujus manifestationi obstrictus
persistit.
310. Hactenus non tam curavimus ra-Bolsn·
tione assertionem munire, quam suadere
eam esse ad mentum D.Thomæ, ipsiusque
authoritate firmare ; et quamvis sola hæc
salis, superque sit (nobis præsertim) ad
quamlibet sententiam omnino firmiler
statuendam ; uiterius tamen proposita as­
sertio suadetur alio motivo ex doctrina
præcedentis dubii desumpto, quod sic efformari potest. Confessio, quæ ex expressa
ac directa intentione pœnitentis est inte­
gra, quamvis alias ex implicita, et indi­
recta sit dimidiata, est valida, et informis ;
sed confessio dimidiata ob negligentiam
examinis pure vincibilem, et graviter cul­
pabilem est integra ex directa ac expressa
intentione pœnitentis, et solum dimidiata
implicite ac indirecte : ergo valida est, ac
infructuosa. Consequentia esi legitima, et
minor constat ex distinctione, quæ inter­
cedit inter confessionem dimidiatam ob
negligentiam examinis pure vincibilem, et
interdimidiatamob negligentiam crassam,
supinam, aut affectatam : hæc enim in
omnium, aut fere omnium sententia cen­
setur expresse, scienter, ac ex proposito
non integra ; illa vero solum indirecte,
implicite, ac interpretative, eo quod pœ­
nitens habet animum detegendi omnia
peccata, quæ memoriæ occurrunt post
aliquale, et re vera insufficiens examen,
quod ex ignorantia pure vincibili, et gra­
viter culpabili fuisse sufficiens existimat.
Quocirca

DISP. VIII, DUB. XII.
Quocirca licet omissio sufficientis examinis
culpa gravis extiterit, et ex ea ortum duxe­
rit sacrilegium fictionis, aut occultationis
alicujus'peccati : nihilominus omnes istæ
omissiones, quæ in re non ponunt in nu­
mero, sed unicum peccatum constituunt,
non processerunt ex certa scientia, ac
plena, et expressa cognitione praclica ; sed
tantum ex ignorantia pure vincibili, et
graviter culpabili, quæ solum causai in
his omissionibus volitionem indirectam,
ac interprelativam. Major autem quoad
secundam partem, asserentem illam con­
fessionem esse informem, admittitur ab
omnibus; quoad primam vero, in qua stat
difficultas, ostenditur. Etenim ut confessio
sit valida, snt est quod pœnitens directe
ac expresse excludat voluntatem peccandi,
aut dimidiandi confessionem, licet impli­
cite ac interpretative eam non excludat,
ut patet in dolore supernatural! inefficaci,
qui validum sacramentum constituit, esto
implicitam voluntatem peccandi admittat,
et solum expresse, et directe eam exclu­
dat : sed in confessione ex expresso animo
integra, et solum interpretative dimidiata,
formalis ac expressa voluntas peccandi
excluditur, et solum implicita admittitur :
ergo habet quod sufficit ad valorem. Unde,
te. ut récle vidit Canus .ubi supra, omnes qui
nobiscum sentiunt salvari sacramentum
validum, et informe cum solo dolore su­
pernatural! inefficaci, coguntur in vi con­
sequenti® id ipsum defendere cum negli­
gentia examinis pure vincibili, et graviviler culpabili.
Confirmatur : nam ea confessio est va­
lida, quæ secum permittit dolorem supernaturalem inefficacem sufficientem ad par­
iem, atque ideo ad valorem sacramenti :
atqui confessio hac.enus descripta secum
admittit dolorem supernaturalem ineffica­
cem sufficientem ad partem sacramenti :
ergo valida est.Suadetur minor ex proxime
dictis, ac dubio præced. late expensis :
quia dolor supernaturalis inefficax suffi­
ciens ad partem sacramenti solum pugnat
cum voluntate expressa ac formali pec­
candi, non vero est incompossibilis cum
implicita, ac virtuali ; sed dum confessio
dimidiatur ob negligentiam circa examen
pure vincibilem, et graviter culpabilem,
solum continet implicitam, virtualem, ac
indirectam voluntatem peccandi, aut con- {

fossionem dimidiandi : ergo secum admit­
tit dolorem sufficientem ad valorem sacra­
menti. Quam com possibilitatem suæ con­
versionis initio satis sensibiliter D, Au- p
guslinus expertus est, dum lib. 8 Confes.AuguM.
dixit: «Non igitur monstrum partim velle,
® partim nolle ; sedægritudo animi est :
« quia non totus assurgit veritate subleva­
ti tus, consuetudine praegravatus ; et ideo
« sunt duæ voluntates,quia una earum tota
« non est. » En dolorem inefficacem pers­
picue descriptum. Sufficit quidem, ut vere
ac serio pœnitens doleat, voluntatemque
expressam peccandi excludat ; sed non
omnino eam detestatur, sed quasi impli­
cite ac subreptilie amplectitur. Cur ? Quia
animus « non totus assurgit veritate suble« vatus, » id est, quia non omnimoda
expressa ac practica veritatis lux mentem
affulsit, sed quædam veritatis obnubilatio
propler ignorantiam pure vincibilem, et
graviter culpabilem animum obrepsit,quæ
indirectam ac interprelativam voluntatem
peccandi intulit. Igitur conjungibilis est
dolor sufficiens ad partem sacramenti cum
prædicta examinis negligentia. atque ideo
cum indirecta confessionis dimidiatione,
aut implicita fictione sacrilega.Unde adsunt
quæ ad valorem sacramenti sufficiunt, et
quamvis tunc ob fictionem sacrilegam pœ­
nitens non obtineat absolutionis fructum,
postmodum, inquit D. Thomas, « rece« dente fictione percipere incipiet. »
311. Sed ecce unde quædam, et satis ur-inridcns
., j-m
Λ
. -.
.
dilbcnlgens assurgit difficultas, qualiter Ang. u*.
Doctor asserere potuerit pœnitentem rece­
dente fictione obtenturum absolutionis
fructum ? Etenim ut tract. 22, disp. 4,dub.
6, § 2, cum multiplici ejusdem D. ThomæD τιΡ.
authoritate ac ratione firmavimus, sacra­
menta non imprimentia characterem nec
physice nec moraliter causant gratiam re­
cedente fictione ; pœnitenlia autem cha­
racterem non imprimit, ut ex se patet :
ergo hæc verba D. Th. « Et quamvis tunc
« non percipiat absolutionisfructum,tamen
« recedente fictione percipere incipiet, »
in quibus palam sentire videtur pceniten­
tiam recedente fictione influere ingratiam,
non cohærent cum his, quæ loco citato ex
eodem D. Thoma statuimus.
Hac difficultate, nec admodum levi, ibi Vià’r i
fuimus præpediti, nec tandem ea convicti
ab arrepto itinere discessimus, quin testi-

DE PŒNITENTIA.

monium adductum consono ad alia, que
habentur in partibus ac Theologi® summa
studuimus exponere, duplicem intelligentiam illi adhibentes. Quarum prior fuit, S.
Doctorem, si in prædicto testimonio ex 4
sent re vera loquutus fuit de pœnitentia
producente graliam recedente fictione,hanc
sententiam retractasse tum expresse locis,
quæ ibi dedimus, tum virtualiter in 3
part. q. 69, art. 10, ubi soli Baptismo con­
cedit recedente fictione Influere in gratiam
ea sola ratione quia characterem imprimit,
quææque urget in aliis sacramentis cha­
racterem imprimentibus ; atque ideo vir­
tualiter exclusisse poenitentiam, Eucha­
ristiam, et alia, quæ characterem non
imprimunt. Quam interpretationem denuo
secas, confirmamus ex Solo, gravissimo D. Tho­
mæ interprete, qui in 4, dist. 18, q. 3, art.
3, in fine inquit : < Unde ad S. Thomam
« respondetur primum quod fortasse loque« batur in 4, cum communi vulgo, quod
< quidem in summa correxit, et correxisse
«clarius, si hucusque pervenisset. » Nec
inde sequitur (ut ita latenti replicæ satisfiat) quod si D. Thomas correxit illam doc‘trinam quoad hanc partem influendi in
gratiam recedente fictione, etiam eam cor­
rexit quoad aliam admittendi sacramen­
tum validum, et informe cum fictione sa­
crilega, quia eodem modo loquitur de utro­
que. Non,inquam, id sequitur : nam posse
dari confessionem validam, et informem
cum fictione sacrilega, quod in 4 docuit,
nullibi explicite aut implicite negavit, et
aliunde hæc doctrina optime cohæret cum
reliquis ejusdem S. Doctoris principiis.
Confessionem autem validam, et informem
influere recedente fictione in gratiam abso­
lutionis fructum, aut explicite locis, quæ
tract, citat, dedimus, aut saltem virtuali­
ter in 3 part. q. 68, art. 10, rejecit ; subindeque facile non est id cum aliis D. Tho
mæ testimoniis conciliare.
Posterior vero intelligentia,quam eidem
authoritati adhibuimus, in eo sila erat
quod D. Thomas ibi loquutus non fuit de
principaliori absolutionis fructu, qui est
gratia, sed de alio minus principali con­
fessioni validæ indispensabiliter annexo,
videlicet de exemptione ab onere iterum
confitendi illa peccata, quæ in confessione
valida clavibus subjecta sunt. Ad hoc enim
videtur D. Th. collimasse, dum immediate

quasi illative concludit : « Unde non teno* tur iterare confessionem qui ficlus acce« dit. » Quam expositionem priori
rendam ibi consuimus, et in præsenti
tractatu uti in sede propria diligentius ex­
plicandam reliquimus. At rem sedulo in­
vestigantes, hinc indeque introspicientes,
ea omnino firma, ac verbis D. Thomæ undequaque consona non apparet. Nam Ang.
Doctor expresse loquitur de absolutionis
fructu, qui dum adest fictio, non percipi­
tur, et recedente fictione oblinetur ; sed
pœnitens fictus, statim ac conficit sacra­
mentum validum, et informe, deobligatus
manet ab onere iterum subjiciendi clavibus
peccata tunc confessa, idque etiam si non
recedat fictio : ergo in relato testimonio
non loquitur D. Thomas de hoc absolutio­
nis fructu, sed de alio principaliori.qui est
gratia, quæ usque dum fictio recedat non
obtinetur. Quo circa cum loco citato hæsitanter ac quadam animi suspensione fueri­
mus loquuti, judicium ultimum ad hunc
tractatum reservantes, modo utramque
illam expositionem in sua probabilitate
relinquentes, ut quisque, quam maluerit,
eligat, aliam omnino firmam, perspicuam,
ac D. Th. menti satis affinem adhibemus.
312. Pro cujus intelligentia nota, gra-Ttfau
tiam dupliciter nuncupari posse fructum0^
sacramenti ; vel quia re vera, et exercite a
sacramento tanquam proprius effectus instrumentaliter producta sit ; vel quia licet a
sacramento re re vera non processerit, ta­
men ab eo produci exigebat, quo pacto
fructus sacramenti dici potest, non exerci­
tus, sed exactus. Concedimus igitur, D.
Thomam in illis verbis : a Et quamvis tunc
« non percipiat absolutionis fructum,tamen
« recedente fictione percipere incipiet, »
sermonem facere de fructu sacramenti, aut
absolutionis, qui sit gratia. Ceterum non
ita intelligendus est, quod gratia, quam
pœnitens recedente fictione obtinet, sit ef­
fectus aut fructus exercite productus in vi
absolutionis sacramenti informis ; sed ita
ut si pœnitens deinceps excludit fictionem,
et justificatur per contritionem extra sacra­
mentum, aut per attritionem intra aliud
sacramentum, gratia, quæ tunc infundi­
tur, sit fructus exercitus vel contritionis,
vel subsequentis sacramenti respective, et
solum exactus a priori confessione informi,
quæ re vera illum produxisset, si fictio

non

DISP. VIII, DI B. XU.

393

non impediret. Et quidem cum fructus ab- | tus, sed exactus. Sic igitur ac codem
modo gratia, quæ recedente fictione per
solutionis aliud non sit quam gratia re­
contritionem, ac subaoquens sacramen­
missiva Dcccalorum. ut in priori huius
tract, parte disp. 3, dub. 2, fuse expendi­
tum inducitur, dicitur fructus absolutionis
mus, D. Thomas in verbis præallegatis
praecedentis, non exercitus, sed ab ejus
aliud non intendit, quam quod pœnitens
causaiilate exactus, quatenus informis con­
dum ficte ad sacramentum accedit,gratiam ! fessio ex se tendebat ad eandem specie
non obtineat, sed postmodum ubi fictio re­
gratiam, ac similem in intensione produ­
cedit, sive hujusmodi gratia sit re vera
cendam.
fructus prioris sacramenti, sive per contri­
tionem aut subsequentem confessionem
§ IV.
inductus, sive eadem in entitate, sive simi­
lis in intensione. Sic etiam commentatur
Solus ubi supra, art. 3, in fine : « Secundo
Adversariorum argumenta proponuntur, et
«respondetur, quod D. Thomas non videenodantur.
« tur idem tribuisse huic sacramento, quod
«Baptismo : ait enim quod quamvis tunc
313. Contrariam huic tertiæ assertioni
« confessus non percipiat absolutionis frucsententiam propugnant omnes Authores,
« tum, tamen recedente fictione recipere
quos dub. praecedente retulimus, negantes
« incipiet, sicut est in aliis sacramentis.
confessionem validam, et informem ex do­
« De aliis sacramentis non imprimentibus
loris ineflicacia. Eandemque tenent Tyrsus
«characterem nullibi hoc ipse opinatus est.
disp. 40, sect. 7, et 8, Gonet tom. 5, tract. Tvr?o;
«Attamen S. Thomas,utarbitror.nonaliud
de pœnitentia disp. 10, art. 1, §2, n. 6, £on<-t.
t sibi vult.quam quod recedenteficlioneper
Labat tract, de pœnitent. disp. 2, dub. I, gjoanne*
«contritionem incipiat homo habere gra4, Joannes a S. Thoma, in quam etiamaS T,l°«tiam, et remissionem peccatorum, quam
inclinat N. Franciscus tract. 6, cap. 5, dub.
v non habuit per prius sacramentum ; et si
unie. n. 21, et alii asserentes confessionem
«iterum confiteatur » (verba perpende) hanon integram ob negligentiam examinis
< bebit etiam gradum sacramentalem gra­
graviter culpabilem, et pure vincibilem,
ft tiæ similem illi, quem habuisset per priesse nullam. Pro qua sententia.
« mumsacramentum,nunquam tamen eanArguitur primo ex Tridentino sess. 14, Argum,
«dem numero, n In quibus cum communi
cap. 5, ubi statuit integritatem formalem *·
Thomistarum sententia supponit eundem
esse de substantia sacramenti pœnitentiæ
numero effectum a duplici causa totali
ex vi institutionis illius ; sed confessiodiproduci non posse, et cuidam replicæ, quæ
midiata ob negligentiam examini?, aut
ex hac sententia efformari poterat, adhibet
ignorantiam pure vincibilem, et graviter
solutionem.
culpabilem, non est integra formaliter :
Hk Hanc autem esse perspicuam D. Thomæ
ergo hujusmodi confessio non habet quid­
explanationem, liquet ex alio ejusdem S.
quid ad illius substantiam desideratur, suDoctoris testimonio : nam 3 part. p. 64,
bindeque erit nulla. Major, et consequen­
art. 3, in corpore asserit,Christum potuisse
tia constant, et minor ostenditur : ut
effectum sacramentorum sine sacramento
omittens aliquod peccatum dicatur efficere
producere, de facloque produxisse dum di­
confessionem formaliler integram, neces­
xit Magdalenæ : Dimittuntur tibi peccata.
sarium est ut illud omittat ex rationabili
Quomodo ergo hæc verba verificari pos­
causa ; sed qui confessionem dimidiat ob
sunt ?Nam si Christus re ipsa, et de facto
negligentiam examinis pure vincibilem,et
sine sacramento, et se solo gratiam contu­
graviter culpabilem, non omittit peccatum
lit .Magdalenæ, qua ratione hujusmodi gra­
ex aliqua rationabili causa : hæc enim vel
tia dicitur sacramentalis, aut fructus sa­
est impotentia physica, vel moralis, aut
cramenti? Non utique quia re vera, et
aliquod grave sui, vel proximi nocumen­
titrcile per sacramentum fuerit pro­
tum ; quorum nihil adest in præsenli, ut
ducta, sed quia modo connaturaliori per
ex se liquet. Ergo qui dimidiat confessio­
sacramentum producenda erat ; itaque
nem, aut omittit aliquod peccatum ob ne­
fructus sacramenti dicitur, non exerci­
gligentiam examinis pure vincibilem, et

»n
f _!

4

£
I »

-Γ-Λ.

•JT

491

DE ΡιΕΝΠΈΝΤΙΛ.

graviter culpabilem, non censetur confes­
sionem formaliter integram efficere.
Diiuiian Respondetur negando minorem, cujus
probatio non urget. Quamvis enim verum
sit, quod ad confessionem formaliter inte­
gram. in qua quis directe, scienter, «c ex
proposito aliquod peccatum omittit, cujus
post diligens examen memor erat,requira­
tur aliqua rationabilis causa impotentia)
physica, aut moralis ; non tamen dum
confessio dimidiatur, peccatumve omittitur
ob examinis negligentiam parevincibilem,
et graviter culpabilem : tunc quippe cum
solum indirecte, ac implicita volitione di­
midietur confessio, et pœnitens habeat
expressam ac directam intentionem dete­
gendi peccata, quæ post aliquale examen
memoriæ occurrunt, et quæcumque alia
occurrerent, illa rationabilis causa neces­
saria non est ut confessio formaliter inte­
gra evadat. Eo vel maxime, quod illa ra­
tionabilis causa sufficit ad constituendam
confessionem adeo formaliter integram, ut
sit non solum valida, sed etiam fructuosa.
In eventu autem quaestionis cum prædicta
examinis negligentia non salvamus con­
fessionem validam, et fructuosam simul,
sed tantum validam ; ad quod satis est
quædam moralis impotentia secundum
quid, ortum ducens ex ignorantia pure
vincibili, et graviter culpabili. Itaque de
substantia confessionis est integritas for­
malis ex directa pœnitentis intentione.quæ
in præsenti adest ; non vero ex quacum­
que intentione etiam interpretativa, et
implicita, ut patet in dolore supernatural!,
et efficaci, qui æque necessarius est ad sa­
cramenti substantiam, ac formalis integri­
tas ; quo non obstante ut confessio valida
existât, sufficit pœnitentem expressam ha­
bere intentionem doloris efficacis, et non
desideratur habere etiam implicitam ; cum
dolor inefficax in re positus, et omnem
voluntatem peccandi non excludens, vali­
dum sacramentum constituat.
2
314. Secundo arguitur, et tradita solutio
impugnatur. Etenim ut negligentia circa
examen sit graviter culpabilis, opus est ut
pœnitens plene advertat se absolute, et
simpliciter esse in conscientia? discussione
negligentem, et sciat in hujusmodi omis­
sione graviter delinquere ; sed cum peccato
scienter ac plena advertentia commisso, et
perseverante usque ad ultimum instans

terminat i vum absolutionis, qualiter prædicta negligentia perdurat, non salvatur
χΊΡΓ;ΐΠ)0ΐ\Ιι

vakxi· ·

ov^o

ui

dum, et informe sacramentum dimidiatam
ob examinis negligentiam supra descrip­
tam. Minor cum consequentia constat, et
major ostenditur. Nam peccatum lethale
sive commissionis, sive omissionis requirit
plenam voluntatem ad facium, vel omis­
sura ; sed plena voluntas plenam adver­
tentium, et cognitionem exposcit : ergo ut
negligentia circa examen sit graviter cul­
pabilis, necessarium est pœnitentem plene
cognoscere se esse simpliciternegligentem,
ac lelhaliter in re gravi delinquere.El qui­
dem sicut nemo absque plena advertentia
æternæ pœnæ reatum contrahit, ita sine
eadem peccatum lethale committit. Quo
fundamento convincitur Joann, a S.Thoma
ut nostram deserat, et oppositam ampltc-^*
tatur sententiam.
Confirmatur, et urgetur : quoniam esloccsfa
ad peccatum lethale negligentiæ circa exa­
men, sive alterius gravis omissionis, non
requiratur expressa advertentia, sed solum
quod cum teneatur, et possit advertere,non
advertat ; nihilominus necessario desidera­
tur quod hæc gravis obligatio advertendi ad
factum vel omissum advertatur ; sed pœ­
nitentem cognoscere plene obligationem
advertendi ad négligeas examen, et id
omittere, est velle scienter ac ex proposito
aliquod peccatum non delegere in confes­
sione, quod cum integritate formali cohae­
rere non potest : ergo hujusmodi confessio
est nulla. Suadetur minor : nam qui plene
advertit periculum tacendi aliquod pecca­
tum, et periculum non removet, censetur
velle scienter illud peccatum tacere; sed
pœnitens, qui plene cognoscit obligationem
advertendi ad négligeas examen, et id non
facit, plene cognoscit periculum omittendi
aliquod peccatum, et illud non removet:
ergo censetur velle scienter,ac ex proposito
dimidiare confessionem.
Ad hoc argumentum respondetur exdic-S(,fS
lis tract. 13, disp. 10, dub. 4, η. 172, cum rp·
sequentibus, quod negligentia graviter cuipabilis circa examen, si est directe volita,
exposcit plenam advertentiam tamspeculativam quam practicam formalem, et direc­
tam ; si vero sit negligentia indirecte
volita, petit plenam advertentiam specula­
tivam formalem ; practicam autem, et
proximam

DISP. VIII, DUB. XII.
proximam solum implicitam, et interprelalivam. Et sub hac distinctione majoris,
conceditur minor quoad primani partem,
el negatur illius suppositum quoad secun­
dam : quippe negligentia, de qua in asser­
tione loquimur, quaeque perseverat intra
confessionem, non est directe ac ex propo­
sito volita. sed solum indirecte ob ignoran­
tiam. Xec majoris inserta probatio aliquid
evincit : nam ex ea solum habetur, quod
plenitudo advertentia? commensuranda sit
cum plenitudine voluntatis ad quodlibet
peccatum, vel commissionis, vel omissio­
nis. Contingit autem, peccatum esse plene
volitum expresse, et directe, et hoc simi­
lem expressam, et directam advertentiam
exposcit. Contingit item solum plena volilione indirecta ac interpretati va esse com­
missum, ut in casu de quo in præsenti ; et
advertentia, quæ huic culpæ àut voluntati
respondet, solum est pure virtualis, et
implicita : ideo enim homo sic peccat, quia
cum teneatur hic, et nunc ad practicam
formalem, et expressam advertentiam, de
ea non curat, sed inconsiderate procedit;
alias nulla daretur culpa orta ex vincibili
ignorantia, nec quoad hæc ulla peccatorum
differentia appareret, quod a vera Theolo­
gia exorbitat. L't autem quis in aeternum
damnetur, sufficit voluntarie in lethale
peccatum incidere, sive id ex plena adver­
tentia directa fiat, sive ex indirecta. Unde,
at vides, hoc argumentum non tam nos­
tram assertionem oppugnat, quam possibi­
litatem negligent!® aut ignorantiæ pure
vincibilis, et graviter culpabilis, quæ in
praesenti supponenda est, alioqui quæstio
locum non habebit, ut consideranti cons­
tabit.
.
-j..Pœnitens igitur, dum conscientiam dis» calit, advertit speculative adesse præcepv àlum de diligenti examine confessioni præmiltendo, atque ideo etiam cognoscit
negligentiam circa examen esse prohibi­
tam. Et hujusmodi speculativa et formalis
advertentia omnino necessaria est, utnegligenlia circa examen, sive directe, sive
indirecte volita, sit graviter culpabilis :
quippe dum notitia præcepti non habetur,
istud violari non potest. Deinde advertit
pœnitens practice ac expresse examen,
quod præmisit, fuisse re vera negligens,
quo non obstante confessionem aggreditur.
Et hujusmodi advertentia constituit eam

495

negligentiam directe volitam, ct confessio­
nem cum ea factam reddit scienter ac ex
professo nullam. Ad quam classem redu­
cenda est confessio facta cum negligentia
circa examen crassa, supina, et affectata :
tunc enim pœnitens, cum nullam aut fere
nullam in conscientia? discussione curam
adhibeat, censetur plene, expresse, ac
practice advertere hic, et nunc suam negligentiam, atque ideo directe velle confes­
sionem esse non integram ; nec de his pro­
cedit difficultas. Potest igitur pœnitens
aliter se habere, ita ut speculative cognos­
cat præceptum urgens ad diligens examen,
et practice se aliquale præmisisse ; non
tamen practice advertit ad hujusmodi ali­
quale examen, quod præmisit, sit vel non
sit sufficiens ; et hanc ignorantiam, aut
practicam inconsideralionem non exclu­
dens, ad quod tenetur, procedit ad confes­
sionem, quam asserimus esse validam.
Etenim negligens examen in hoc eventa
directe volitum non est, sed tantum indi­
recte, quatenus pœnitens speculative co­
gnoscens se obligationem habere ad prac­
tice sciendum an examen sit sufficiens vel
non, et quasi timens, aut scrupulizans
sufficiens non fuisse, animum suspendit,
nec curam sufficientem adhibet ad acqui­
rendam advertentiam practicam, et for­
malem, per quam excludenda erat igno­
rantia pure vincibilis, qua detinetur. In
quo casu interpretamur pœnitentem im­
plicite ac indirecte examinis negligentiam
admittere ; expresse tamen ac ex proposito
intendere confessionem integram facere.
Nec ista clariorem explanationem admit­
tunt : nam quæ ad ignorantiam attinent,
quo plus scrutantur, eo imperceptibiliora
apparent. Recolantur tamen quæ loco
proxime citato ex tract. 13 expendimus.
Ex quibus
Ad confirmationem, quæ hanc doctrinam ConGr.
infringere conabatur, eodem modo dicen-'ii;il.i0“'
dum est, quod licet ut quis non advertendo
peccet, requiratur plene cognoscere specu­
lative præcise obligationem, quam habet,
ad expresse, et practice advertendum ; ni­
hilominus necessarium non est, ut hic et
nunc, dum delinquit, practice, et expresse
advertat transgressionem præcepti ut sibi
bonam judicatam : hæc enim plena adver­
tentia exercita constituit modum operandi
scienter, ac ex malitia ; sed satis est adver-

496

DE PŒNITENTIA.

tentia implicita, atque indirecta propria
illius, qui operatur ex inconsideratione.
aut cum vincibili ignorantia. Quippe hæc
distinctio inter peccata intercedit, quod
quorundam malitia resultat in voluntate
ex voluntaria directe propositione practice
intellectus dictantis voluntati esse hic et
nunc sibi conveniens se exercere contra
legem Dei directa ac expressa volitions ;
quod est peccandi genus scienter ac ex
proposito. Aliorum vero turpitudo non
provenit voluntati ex intellectus cognitione
practica, ac expressa malitiæ ; sed potius
cognitionem inficit voluntas, quatenus pas­
sione delinita, voluptate inescata, desidiave. aut inertia detenta mentem vitiose
obnubilat, explicite advertat quod adver­
tere tenebatur, sed sistat in actu incompossibili cum debito. Et hujusmodi delin­
quendi species ortum ducit ex inconside­
ratione explicita debiti, cum ejus adimple­
tione voluntarie interpretative inconjungibili.
Id quod aliqualiter declarari valet exem­
plo peccati Angeli. Hic enim, ut cum D.
Thoma explicuimus tract. 7. disp. 10,
dub. 8, et clarius ac brevius tract. 13,
disp. 10, dub. 4, num. 172, non ex aliquo
intellectus errore prolapsus est, sed ex
quadam inconsideratione, aut inadvertentia practica. Cognovit quippe speculative
ac expresse obligationem referendi se ac
subordinandi Deo authori supernatural!,
et in sua beatitudine naturali non sistendi.
Deinde hujusmodi obligationem practice
ac expresse hic et nunc, dum praeceptum
urgebat, non advertit suæ naturalis feli­
citatis pulchritudine raptus, sed potius in
ea stetil, et practicam advertentium, ac in
finem supernaturalem subordinationem
omisit : et hæc subsequens inconsideratio,
aut practica inadvertentia censetur adver­
tentia interpretativa sufficiens ad culpam.
Similiter ergo pœnitens, dum conscien­
tiam discutit, expresse ac speculative co­
gnoscit debitum præmittendi diligens exa­
men ad confessionem, ne trunca fiat ;
efficit aliquale, el in eo sistit practice non
advertens an re vera sil sufficiens ; et hu­
jusmodi inadvertentiam conservans (quæ
advertentia interpretativa dicitur, eo quod
speculative saltem sub dubio aut scrupulo
cognoscit habere obligationem sciendi di­
ligens examen præmisisse) confessioni fi­

nem imponit. Ex quo fit, quod confessio ex
directa pœnitentis intentione sit formalitcr
integra, et solum implicite ac interpreta­
tive mutila. Non enim scienter ac ex pro­
fesso vult peccatum aliquod in confessione
supprimere, sed tantum implicite, quate­
nus non excludit ignorantiam pure vinci­
bilem negligentis examinis, quam habet;
atque ideo implicite admittit periculum ali­
quod peccatum tacendi. Der quod patet
etiam ad minoris probationem in confir­
matione adductam.
315. Tertio arguitur : quoniam omissio*^3·
diligentis examinis expresse ac directe
volita constituit confessionem non inte­
gram formaliter : ergo etiam quando est
indirecte volita, aut negligentia pure vin­
cibilis, et lethaliter peccaminosa. Antece­
dens constat, et consequentia probatur:
nam omissio diligentis examinis directe
volita est ejusdem rationis ac ea,quæ indi­
recte, et interpretative intenditur : ergo
vel utraque, vel nulla reddit confessionem
formaliter non integram, et invalidam.
Antecedens, in quo poterat esse difficultas,
liquet ex dictis tract. 13, disp. 13, dub. 3,
§ 4, ubi ex professo statuimus omnia pec­
cata, quæ ex ignorantia simpliciter vinci­
bili procedunt, manere in propriis spe­
ciebus, uti si scienter ac directe commissa
fuissent. Id quod etiam in eodem tract,
disp. 8, n. 4, docuimus asserentes modum
directe aut indirecte respiciendi objectum
omnino de materiali ad speciem peccati se
habere.
Respondetur negando consequentiam,co­
quae minime subjecta probatione evincitur: Il!ï'
etenim non negamus, ncgligenliam circa
examen directe volitam esse ejusdem ra­
tionis, et speciei cum ea, quæ indirecte
amplectitur ; asserimus tamen hanc ulti­
mam non tollere formalem confessionis
integritatem ac valorem. Cujus ratio disparitatis est, quia licet modus directe vel
indirecte prosequendi objectum de mate­
riali se habe.it in ordine ad peccati speciem
mutandam, nihilominus de formali se ha­
bet respective ad valorem vel nullilalem
confessionis : quippe directa volitio negli­
gentis examinis ostendit pœnitentem scien­
ter ac ex proposito velle peccata in confes­
sione tacere, cum quo incompossibilis est
formalis integritas sacramenti. Indirecta
vero, et interpretativa non destruit ex­
pressum

DISP. VIII, DLB. XII.
pressum ac directum animum detegendi
omnia peccata, quæ memori.e occurrunt,
cl quæcumque alia occurrero possunt ;
quod salis est ad formalem confessionis
integritatem ad sacramenti valorem desi­
Nam dum Concilium definit :
itant· deratam.
Trrf. «Qui vero secus faciunt, et scienter aliqua
• relinent, nihil divinæ bonitati remilton« dum proponunt, n non dicit facere con­
fessionem nullam, qui ignoranter, sed qui
scienter aliqua peccata retinent. Qui autem
cb negligentiam examinis ortam ex igno­
rantia pure vincibili aliquod peccatum
celat, ignoranter celat, et quasi per acci­
dens, cum expressam voluntatem habeat
omnia integre manifestandi.
E converso autem contingit in eo, qui ex
positiva malitia, ac etiam in his, qui ex
ncgligenlia crassa, supina, et allectata
confessionem dimidiant : isti enim cen­
sentur directe vello peccata ignorare, atque
ideo scienter ea supprimere. Cujus non
D. modicam lucem habemus ex illo Augus­
tini lib. 8, confession, cap. 7 : « Tu autem
ς Domine retorquebas me ad me ipsum,
« auferens me a dorso meo, ubi me posue« ram, dum nollem me attendere, et
t constituebas me ante faciem meam, ut
< viderem quam turpis essem ; et sic co« nabar a me avertere aspectum. Tu me
« rursus apponebas mihi, et impingebas
» me in oculos meos, ut invenirem iniqui« talem meam ; noveram eam. sed dissi« mulabam, et obliviscebar. » In quibus
perspiciie depingit propriam negligent!»,
aut ignorantiae crassae, supinae, et affectatae
conditionem, nolentem admittere explici­
tera peccatorum advertentiam, quod idem
est ac expresse, et scienter velle eadem
ignorare, ac reticere. Ex quo fit, confessio­
nem cum hujusmodi negligentiis factam,
esse ex mente Concilii nullam; ceterum
quaecum negligent! conscientiae discussione
pure vincibili conficitur, licet fructum non
pariat, valorem non amittit : stat quippe
omnes has negligentias idem peccatum
quoad speciem moralem constituere, et
nihilominus quoad aliqua diversos effectus
ac satis oppositos sortiri. Itaque videmus
ignorantiam crassam, supinam, et affecta­
tam operationis malitiam augere ; vinci­
bilem vero eandem diminuere, ut commu­
niter docent Theologi. Insuper, ignoran­
tiam pure vincibilem sufficere ut liberet |
Snlinanl. Cuts. Tlicolog. toni. XX.

497

I ab incursione censure, ut constat ex cap.
I I7 animarum, de conslit. in G, tenentque
Cajetanus, Sylvester, Solus, Sanchez, et
alii ; a quo tamen aliæ ignoranti» non
liberant. Quemadmodum igitur factam vel
omissurn cum certa scientia, aut cum
ignorantia supina, crassa, et affectata, est
ejusdem rationis, aut malitiæ specific», ac
factum vel omissum ex ignorantia pure
vincibili, et nihilominus hoc a censuris
liberat, illud vero non ; ita proportionabiliter contingere dicimus circa negligens
examen, quod si ex certa scientia, aut ex
illis ignorantiis procedat, confessionem
annullat ; si autem ex pure vincibili ortum
ducat, quamvis fructum sacramenti non
obtineat, illius valori non officit.
310. Arguitur quarto. Nam per confes-Ar.o,sionem validam satisfit præceplo divino, 4
et ecclesiastico de confessione facienda ;
atqui per confessionem indirecte sacrile­
gam non fit satis præcepto confessionis :
ergo hujusmodi confessio invalida est.
Minor ostenditur, tum quia præceptum
confessionis non solum præcipil confessio­
nem quoad substantiam fieri, sed etiam
quod debito modo fiat, aut quod indigne
non fiat ; sed confessio indirecte sacrilega
debito modo non fit : ergo per eam non
adimpletur præceptum. Tum etiam : nam
per communionem sacrilegam non satisfit
præcepto annuæ communionis, ut constat
ex decreto SS. D. N. Innocentii XI, anno
1679, damnantis hanc propositionem, quæ
inter reprobatas est55 : a Præcepto commu« nionis annuæ satisfit per sacrilegam
α Domini manducationem. » Ergo similiter nec præcepto confessionis annuæ per mu.
confessionem sacrilegam.
Ad argumentum respondetur negando
minorem : ad cujus primam probationem
dicendum est, confessionem indirecte sa- .
crilegam, qua sacrilegam, præceptum lædere, atque ideo sub hac consideratione
illi non satisfacere ; qua validam tamen,
implere præceptum quoad substantiam
modo statim explicando. Itaque concedi­
mus præceptum divinum confessionis esse
virtualiter aut æquivalenter duplex, prout
versatur circa substantiam confessionis,
et prout respicit modum illius, sive sub
hac ratione sit affirmativum præcipiens
confessionem modo debito fieri, sive ne­
gativum prohibens indigne fieri, quod pa-

•1

·>
fl

;r ·

‘-i

32

i"-.*

X ■ .··

k .

.

—------------ ——-V

DE PCENITENTIA.

498

rum quoad præsens refert. Hcc tamen
præceptum, quatenus versatur circa modum, dupliciter violari potest. Primo, ita
ut pœnitens scienter ac ex proposito indispositusad sacramentum accedat, aut aliquod peccatum supprimere intendat ; et
dum ita contingit, modus transit in substantiam rei, atque ideo nec præceptum
quoad substantiam, nec quoad modum
adimpletur, cum confessio sit prorsus
nulla. Secundo, indirecte ac interpretalive, ita ut pœnitens ex expressa intentione digne accedat ad sacramentum cum
animo detegendi omnia peccata, quæ memoriæ occurrunt, et cum simili expressa
intentione doloris requisiti ; et solum ac- j
cedat implicite indispositus ratione negli- j
gentis examinis ducentis principium ex
ignorantia pure vincibili, esto graviter
culpabili. Et in hoc eventu præceptum !
confessionis, prout versatur circa modum, ■
solum læditur indirecte, implicite, et
quasi per accidens. Unde iste modus violandi præceptum, aut indispositionis pœnitentis, quæ fit præter ejus expressam in- I
tentionem, in sacramenti substantiam non '
transit, nec illi quoad valorem officit. Quocirca præceptum divinum confessionis,
prout versatur circa substantiam, non
frangitur, sed potius per hujusmodi confessionem validam, et informem adimpletur ; licet alias prout versatur circa modum, indirecte, et implicite lædatur. Id
quod etiam dicimus de praecepto Ecclesiastico determinate divinum quoad utramque
rationem, quod substantiam, videlicet, et
modum digne conficiendi sacramentum.
Ita, ni fallimur, in substantia sentiunt
iedesin. Sot. in 4, dist. 15, q. 3, art. 3, § Ex his
xubiius auicm cjrca medium, Ledesma de sacram,
pœnit. c. 16, conci. 6 el 7, Nug. in addit.
ad 3 part. q. 9, art. 1, illis verbis : « Est
« igitur primus casus, in quo datur con« fessio vera, et valida quantum ad subs« tantiam, ita ut non sit iteranda, et nihi« lominus sit confessio informis, imo, et
« sacrilega. »
Per quod patet ad secundam minoris
probationem, nam distinguendum est consequens; quod si intelligatur de confessione
sacrilega scienter ac ex proposito, concedenda est consequentia ; si vero de ignoranter, indirecte, ac extra expressam intenlionem sacrilega, ulterius subdistin- [

» v«

··-

"X
·
— ' a- 7 **7vS*S
-■

guendum ; et si procedat de non adimpletione præcepti prout urget ad substantium
confessionis, neganda est consequentia ;
concedenda vero, si procedat de non adimplet ione præcepti quatenus versatur circa
modum. Nec ista doctrina comprehenditur
in illa propositione damnata a SS. D. N.
Alexando VII, quæ inter reprobatas est 14,
et hujusmodi : « Qui facit confessionem
« voluntarie nullam, satisfacit præceplop
« Ecclesiæ. » Hic quippe solum damnal’i
doctrinam asserentem præcepto Ecclesiæ
satisfieri per confessionem nullam, qualis
est illa, quæ scienter ac certa malitia dimidiatur, aut etiam illa, in qua scienter
requisitus dolor, aut propositum corrigendi
vitam non adhibetur ; quibus confessionibus libenter fatemur præceptum divinum
aut etiam Ecclesiasticum nec quoad substantiam, nec quoad modum adimpleri,
Non vero reprobat sententiam asserentem
per confessionem validam, el informem
Ecclesiæ præcepto satisfieri. Porro confessio, de qua agimus, esto sit informis, imo,
et graviter peccaminosa implicite, ac præter expressam pcenitentis intentionem,
qna ratione præceptum quoad modum indirecte lædit ; est tamen absolute valida,
atque ideo adimpletiva præcepti quoad
substantiam, quippe quod solum cadit snpra confessionem validam tanquam supra
propriam materiam præceptam. Recolan­
tur, quæ supra in hac eadem disp. dub. 2,
num. 57, expendimus, remittentes, ut
nunc iterum remittimus, Ecclesiæ judicio
hujus propositionis explanationem.
Imo, si Solum consulas, id ipsum quod
cum citatis Theologis asserimus de confessione informi, et valida, applicat etiam, et
in vi consequentiæ extendit ad communio­
nem ignoranter, et indirecte sacrilegam,
qua præceptum annuæ communionis, licet
non quoad modum, quoad substantiam
tamen adimpleri inquit. Quod ita esse do·
cuimus loco proxime citato, dum communio est informis, et sacrilega pure maferialiter, ut contingit dum quis accedit ad
communionem cum aliquo peccato letbali
invincibiliter oblito, et absque dolore supernaturali, eo quod bona fide existimat
illo non indigere. In quo eventu præcepto
communionis annuæ quoad substantiam
satis fit : nam sic accedens in modo se
habendi communicat reverenter, et in sua
existimatione

DISP, VIII, DUC. XII.
existimatione religiose. Cujus contrarium
accidit ubi quis sciens, et volens cum cons­
cientia peccati mortalis indigne accedit ad
sacramentum : hæc quippe proprio lo­
quendo est sacrilega Domini manducatio,
de qua inlelligendus est Pontifex in repro­
batione illius propositionis : « Præcepto
«communionis annuæ satisfit per sacrile«gam Domini manducationem : » loqui­
tur enim in sensu formali, ac do commu­
nione scienter, et ex certa malitia sacri­
lega; non vero de ea, quæ est talis pure
materialiter, aut etiam ignorantor, et im­
plicite : quia ita communicans expresse
nallum in se peccatum videt, quin si vi­
deret, in ejus statu perdurans non commu­
nicaret. Itaque solum implicite ob igno­
rantiam vincibilem, quam habet, culpam
admittit ; expresse tamen ac ex animo re­
verenter communicare censet, et conse­
quenter præcepto communionis annuæ
quoad substantiam videtur satisfacere,
licet non quoad modum.
Et quidem confessionem informem, et
indirecte peccaminosam posse in aliquo
vero sensu esse absolute validam, et præ­
cepti confessionis quoad substantiam adimpletivam, perspicue constat ex D. Thoma
in testimonio pro firmanda assertione ex­
penso. Ibi namque docet Angel. Doctor,
confessionem cum fictione faciam posse
esse validam, et infructuosam, ac insuper
pœnitentem non teneri confessionem ite­
rare, sed solum fictionem postmodum con­
fiteri. Quæ verba cohærere nequeunt, nisi
per confessionem indirecte sacrilegam
præcepto confessionis quoad substantiam
fiat satis. Xam per fictionem, quam inquit
teneri postmodum pcenitentem confiteri,
nequit inlelligi ea, quæ expresse ac scien­
ter est sacrilega, quippe quæ confessionem
annallat,cujus oppositum supponit D. Tho­
mas: ergo intelligenda est, quæ solum
interpretative, et implicite est graviter
culpabilis, de qua verificatur quod obligat
ut deinceps manifestetur. Rursus docet,
pcenitentem non teneri ad iterandam eam
confessionem, in qua prædicta fictio inve­
nitur ; sed confessio, quam pœnitens ite­
rare non cogitur, adimpletiva præcepti est,
ut ex se liquet : ergo in sententia D. Tho­
mæ (hucusque ab Ecclesia non damnata in
prædictæ propositionis reprobatione) per
confessionem informem, et validam, in

490

qua indirecta fictio adest, satisfit præcepto
confessionis quoad substantiam, quamvis
illi prout versatur circa modum non satis­
fiat. Doctrinam tamen istam, licet tanti
Docloris authoritate roboratam, summa
animi demissione, ut par est, Ecclesiæ ju­
dicio subjiciendam recognoscimus, et sub­
jicimus.
317. Vel dicas, si non displicet, ad argu- Alia
mentum, optime cohærere confessionem.'
de qua in præsenti, esse validam, et infor­
mem, et nihilominus per eandem prae­
cepto confessionis annuæ non satisfieri
absolute. Cujus ea ratio adhiberi potest,
quia ut sit valida, et informis, sufficit ha­
bere ea, quæ pro firmanda assertione
expendimus ; ut autem adimpletiva præ­
cepti sit, non sufficit esse validam, sed
insuper desideratur quod non fiat indigne
positive, aut modo culpabili redundante in
injuriam sacramenti. Cujus instantia in
aliis sacramentis constat, quippe quæ non
semel valida sunt, et tamen eorum recep­
tio, quia indigne fit, adimpletiva przecepti
non est. Nec inde sequitur, præceptum
urgere non solum ad valorem sacramenti,
sed etiam ad ejus fructum, aut finem ob­
tinendum, quod nemo docuit. Non, in­
quam, sequitur : nam recte cohæret præ­
ceptum urgere ad confessionem, quæ non
fiat indigne positive, aut modo culpabili,
et quod non urgeat ad fructum, aut finem
obtinendum : iste enim potest aliunde im­
pediri sine culpa pcenitentis, ut liquet in
casu præcedentis dubii, in quo pœnitens
accedit ad confessionem cum dolore ineffi­
caci, invincibiliter existimato efficaci ; in
quo eventu fructum non obtinet, et præ­
ceptum confessionis adimplet, eo quod, et
valida confessio fit, et alias non fit modo
culpabili, aut indigne positive, sed tantum
negative; imo quamvis fructus sacramenti,
sed ejus finissub præcepto non cadat, potest
tamen cadere vel medium requisitum ad
ejus assecutionem, vel saltem remotio im­
pedimenti positive fructui repugnanti,dum
ipsa remolio ex suscipientis voluntate
dependet. Nec iterum sequitur, quod si
per hujusmodi confessionem non adimple­
tur, sed potius frangitur præceptum, sit
nulla. Nam illud præceptum non læditur
’ scienter ac ex proposito, sed solum im­
plicite ac indirecte, quod valori sacra­
menti non officii, sicut nec etiam officit

ii
•*

►F .· «·<

J-

uï

i

•V
*

;1

■
Γι

i

s

! i ,

T
fvr,·/

cOû

DE P(ENITENTIA.

culpa negligentis examinis indirecte volita.
n\"' n (')uoc*rca Juxta hanc solutionem major
iLc.’io." argumenti distinguenda esi ; el si procedat
de confessione valida, et sine modo culpa­
bili ac indigno positive, concedenda est;
neganda vero, si intelligatur de confessione
valida absolute, et quomodocumque talis
sit; et concessa minori negatur consequen­
tia. .Minoris autem probationes, in quibus
argumenti robur innitebatur, jam non ur­
gent, ut ex se patet, cum id quod evincunt,
libenter concedamus. Sed ecce hinc alia
difficultas; si pœnitens per hujusmodi con­
fessionem validam, et informem, ac in­
directe sacrilegam annuæ confessionis
præcepto non satisfacit, necessum est ut
teneatur iterum intra annum conGteri.
Quæ igitur peccata? Respondetur tamen
facile, quod non tenetur ad confitendum ea
peccata, quæ in priori confessione detecta
sunt : hæc enim licet ante illam confessio­
nem obligarent, postquam jam facta est,
per accidens non obligant, cum jam vere
confessa valide sint; atque ideo idem ju­
dicium de illis Geri debet, ac de aliis anno
præcedenti legitime declaratis. Tenetur
ergo ut præceplo satisfaciat, aliam confes­
sionem emittere, in qua detegere cogitur
peccatum fictionis formalis, quod in priori
commisit, er insuper Gctionem materia­
lem,aut peccatum illud, quod ex negligent!
conscientiæ discussione in alia celavit.
Unde etiam cum hac doctrina conciliatur
apprime D. Thomas, dum asserit pœnitentem non obligari ad iterandam confessio­
nem, teneri tamen postmodum suam Gc­
tionem conGteri, ut videlicet præceptum
confessionis adimpleat : nam per priorem
illi satisfactum non est. Cui solutioni facil­
lime etiam adaptantur omnia, quæ dub. 2
hujus disp. statuimus, imo positive con­
sonant. sicut et ea, quæ tract. 23, disp. 11,
dub. 4, §2, n. 45. expendimus.
Ex dictis in dubii processu notan­
dum apparet discrimen, quod inter hujus­
modi informitatis modum, et alium ex
inefiicacia doloris præcedenti dubiodescriptum intercedit : nam dum quis accedit ad
Sacramentum cum dolore tantum inefficaci,
existimans efficacem ex ignorantia invin­
cibili, efficit confessionem validam, et in­
formem nullum tamen peccatum committit;
unde hujusmodi sacramentum consuevit
neutrum appellari, eo quod nec pœnitens

culpam committit, nec sacramenti fruc­
tum oblinet. Si vero attritio iueilicax adsit,
el ex ignorantia pure vincibili efficax desii,
lethalis culpa intra sacramentum indirecte
patratur, subindeque est validum, et in­
forme, ac interpretative sacrilegum, de
quo idem judicium fieri debet quoad adim­
pletionem praecepti, ac de eo, quod num.
præcedente explicuimus. Celerum in modo
informitatis ex negligentia examinis pro­
cedente res aliter se habet : quippe ubi de
hujusmodi negligentia adest ignorantia
invincibilis, nedum confessio valida, ve­
rum, et formata existit. Cujus discriminis
ratio ex dictis deprehenditur : quia, nimi­
rum, dolor efficax est physica ac connaturalis dispositio ad gratiam, non secus ac
calor ut octo ad formam ignis. Ex quo fit,
quod eo deficiente, quantumvis alias in­
vincibiliter adesse existimetur, sacramenti
fructus non aderit. Diligens autem examen,
ad confessionis integritatem petilum,phy­
sica ac connatu ralis dispositio i nd ispensabiliter requisita ad fructum sacramenti non
est.sed quædam quasi conditio, aut medium
humano modo apponendum, prudentia
regulis, judicio, aut pœnitentis existima­
tioni subjectum, et pro qualitate subjecto­
rum attemperandum ; atque ideo in metaphysica ac indivisibili constitutione, uti
dolor efficax, non consistit, sed aliquam
intra lineam sufficientis admittit latitudi­
nem. Quocirca ea diligentia, quæ in uno
sufficiens, in alio insufficiens apparet, et e
converso. Qui eigo aliquale examen prae­
misit, et invincibiliter ac bona fide fuisse
sufficiens exist i mat, sacramentum validum,
et formatum conficit : nam qua ratione
habet ignorantiam invincibilem, excusa­
tur a culpa, et peccata oblita virtualiter in
confessione inclusa censentur ; et quo ca­
pite culpam non patrat, non repugnat, sed
potius compatibilis est dolor universalis,
et efficax ad gratiam per modum dispositio­
nis requisitus. Cujus oppositum contingit
in dolore re vera inefficaci, invincibiliter
existimato efficaci, et dum negligentia
circa examen est graviter culpabilis ob
ignorantiam pure vincibilem.
In calce item hujus prolixae, ac satis
plexæ difficultatis apponendam censuimus
quandam Nugni observationem non incongruam, qua pœnitenles uti possint, ut
postmodum deveniant in expressam noti­
tiam

j

|

■

DISP. VIII, DUB. ΧΙΠ.

501

rf /

k

1

liant illius culpæ lethalis negligentia) circa
examen, quæ in confessione informi, et
valida solum implicite commissa, et co­
gnita fuit. Et quamvis universalis ac om­
nino firma regula tradi nequeat, nihilomi­
nus ipse censet, quod si post absolutam
confessionem informem pœnitentis memo­
riæ plura occurrunt peccata, quam na quæ
in confessione fuerunt detecta, est signum
moraliter probabile, examen sufficiens non
præmisisse, sed re vera negligens, et cul­
pabile moraliler, quod satis vero simile
apparet. Si vero peccata, quæ deinceps
occurrunt, longe pauciora sint quam con­
fessa, præmissam conscientiæ discussionem
sufficientem absolute fore reputandam, li­
cet secundum quid negligentem, ita ut
pœnitens venialiter tantum deliquerit, sa­
tisque sit de peccatis oblitis se accusare,
quamvis ad cautelam optime aget si etiam
examinis negligentiam prodeat.

DUBIUM XIII.
.4« sexdecim tantum assignentur confes­
sionis conditiones ?

A difficilioribus expeditis, ad faciliora
accedimus explicaturi pro præsentis dis­
putationis integritate alias conditiones,
quæ communiter a Doctoribus circumfe­
runtur, de quibus etiam D. Thomas in 4,
dist. 17, qu. 3, art 4, el in supplem. qu. 9,
art. ultimo disseruit. Ab illis tamen brevi­
ter expediemur, quia difficultates, quas
concernunt, decisas in præcedentibus re­
linquimus ; unde non tam disputatione,
quam doctrinali expositione egent. His au­
tem versibus continentur :
Sit ûnpl&r, huniilix cmife&sio, pura, fidelis,
atque frequens, nuda, discreta, libens, verecunda,
Integra, secreta, lacrymabili$, accelerata.
fodis, et accusans, et sil parere parata.

Necinconvenit aliqua in præsenti assignari
ut conditiones confessionis, quæ per se non
ad poenitentiam, seu ad ejus actum, qualis
est confessio, sed ad alias virtutes spectant,
uti quod sit fidelis, quæ ratio per se con­
cernit fidelitatem ; quod sit humilis, quæ
ad humilitatem refertur ; quod sit simplex
aut foriis, quæ simplicitatis ac fortitudinis
virtutes demonstrant. Non igitur inconvenit, inquit loco cit. D. Thomas, « quod
.-conditio unius virtutis in actu alterius

σ inveniatur, quia ab ipsa imperatur, vel
a quia medium, quod est unius virtutis
« principaliter, etiam aliæ virtutes per
« participationem habent. » Unde plura,
quæ in prædictis versibus continentur, li­
cet formaliter sint actus ab aliis virtutibus
procedentes, dicuntur confessionis condi­
tiones, quia dum pœnitentia proprium
confessionis actum elicit, imperat alias
virtutes, ut simul suis actibus concurrant
ad formandam confessionem omnino orna
tam, et undequaque perfectam, in majo­
rem sacramenti reverentiam, ac uberio­
rem illius fructum recipiendum. Videamus
igitur cur prædictæ conditiones sexdecim
assignentur.

«

.r >

Resolvitur difficultas.

319. Dicendum est sexdecim esse fan-Assertio,
tum confessionis conditiones. Ita commu­
niter DD. D. Thom. loc. cit. Sotns, Navarr.
Bonacina, Sayrus, Henriq. Reginald. N.
Franciscus tract. 6, c. 6, punct. 1, et alii.
Suadetur ipsa D. Thom. ratione : nam con-în,io
ditiones confessionis ex triplici capite illi
advenire possunt ; vel quatenus est actus
virtutis in genere ; vel quatenus est actus
specialis virtutis pœnitentiæ; vel quatenus
est pars sacramentum constituens. Qua
ratione est actus virtutis in genere, qua­
tuor exposcit conditiones, quæ in quocum­
que virtutis actu inveniri debent juxta
Arist. 2 Ethic. Etenim ut quis virtuose
operetur, neeesse est quod procedat ut
sciens, qua de causa dicitur quod confessio
debet esse discreta. Deinde, ut actio virtuosa sit, opus est ut procedat ab eligente,
unde virtus ab eodem Aristotele definitur,
quod sit σ habitus electivus in mediocritate
« consistens, » etc. ,ideoque confessio dicitur
libens. Rursus, ad actura virtutis desidera­
tur quod fiat propter finem, ob idque addi­
tur ly pura, quod denotat confessionem
fieri debere ex legitima intentione se ac­
cusandi coram Deo, propria delicta cognos­
cendi, ac obtinendi eorum remissionem.
Ulterius requiritur ad \ irtutis actum, quod
perseveranter ac immobiliter eliciatur, quo
raotivo subditur quod sit fortis.
Si vero quoad secundum caput conside­
retur, quatenus videlicet, est actus spe_

■

"

f:3. :

·i

4
Ii

*

f-r
; -*v
■

fla. /
j*4
.

¥

.

Ϊ· ?.
1

i

i

i -1

<<2

.·· 4’

»
,·
«

· »i
a -a <

?

<1

•

**

*

*

t

5Û2

DE PŒNITENTIA.
■1

I
W 1

F.

LA I ί

If

cialis virtutis Pœnitentiæ, septeni alias
vindicat conditiones. Quippe pœnitentia
triplicem gradum continet; incipit abhor­
rere turpitudines peccati, quæ ruborem
paril, et respectu hujus dicitur verecunda ,·
progreditur ad detestationem, et dolorem
ejusdem peccati, unde additur lacrymabilis; et consummatur in hominis abjectione,
quatenus propriam fragilitatem ac infir­
mitatem deprehendit, ideoque ponitur ly
humilis. Item ex peculiari ejusdem actus
natura habet confessio quod sit manifestativa ; manifestatio autem impediri potest,
vel per falsitalem, ad quam excludendam
ponitur ly fidelis, ut vere proferatur quod
corde retinetur; vel per obscuritatem, aut
verborum circuitum,ad cujus praecautionem
additur ly nuda; vel per verborum multi­
tudinem, prolixamve narrationem crimina
potius palliantem, quam detegentem, id
quod etiam ut rejiciat, dicitur simplex; vel
denique per subtractionem, aut diminutionem eorum, quæ necessario aperiri debent,
ad quam vitandam additur integra.
Ex tertio autem capite.quo pacto est pars
sacramenti, quinque alias vindicat condi­
tiones. Etenim cum hujusmodi sacramen­
tum sit quoddam spirituale tribunal, in
quo sacerdos judicis munus obtinet ; ut
legitimam ac proportionatam sententiam
proferat, necesseest ut criminum notitiam
accipiat ; pœnitens autem, qui rei vicem
ac testis exercet, crimina deponere debet,
ideoque ponitur ly accusans. Deinde addi­
tur ly secreta, quod refertur ad conditio­
nem illius tribunalis, ubi de occultis
agitur. Additur præterea parere parala, ut
innuat pœnitentem uti reum promptum esse
debere ad sacerdotis sententiam acceptan­
dam. Ac tandem apponuntur ly frequens ac
accelerata, quæ requiruntur in confessione
ut illius fructus citius percipiatur, ac ut
ingens difficultas, quam ut plurimum non­
nulli in peccatorum manifestatione expe­
riuntur, ipsa confessionis frequentia dehis­
cat. Cum igitur istæ sufficiant, et aliae ita
opportunae, et congruentes excogitabiles
non sint, sexdecim tantum esse debent
confessionis conditiones. Eas autem plus
quid in singillatim exponere decet.

§ H.

Sexdecim confessionis conditiones expo­
nuntur.

320. Prima igitur confessionis conditio ir.
juxta ordinem, quem in versibus oblinent,
est quod sit simplex, quæ refertur ad verba,
ad distinctionem alterius, nimirum, quod
sit pura, quæ respicit intentionem. Hujus­
modi autem verborum simplicitas in eo
nititur, quod inutilia verba in confessione
amputentur, et solum ea proferantur, quæ
generali tatis ac disjunctionis confusione
rejecta præcise sunt necessaria, ut perspi­
cue ac distincte pœnitens cuncta peccata
prodeat, ita ut sacerdos cognoscere possit
eorum numerum, species, ac circumstan­
tias, ob quas non semel id quod ex se est
veniale, transit in lethale. Itaque sacer­
dotes circa id vigiles esse debent : quippe
pœnitenlium plures, vel frequentissime in
peccatorum declaratione summa procedunt
generalilate, quatenus dicunt se deliquisse
nimis comedendo, murmurando, aut irri­
dendo, et similia, quæ cum frequenter
venialia sint, ea sacerdotes indiscriminatim ut pure levia dijudicant, cum non raro
lethalia extiterint, uti facta cum notabili
Dei, Sanctorum, aut Ecclesiæ irreverentia,
vel cum ingenti damno spiritualis salutis,
honoris, famae, aut alterius rei ad se vel
ad proximam pertinentis. Idcirco haec in­
quirenda sunt, ut sacerdoti constet an culpa
malitiam peccati lethalis induerit, vel non;
nisi ex qualitate personæ, aut confitendi
modo parvitatem aut gravitatem malitiæ
liquido deprehendat. Aliam vero quamcumque garrulitatem, prolixamve narra­
tionem, aut circumstantias ad ingenuam
peccatorum declarationem nihil referentes,
omnino scindere debet,ne diutius quam par
est, confessio protrahatur.
Secunda conditio, quod nimirum sit [k
humilis necessitatem importat quoad hoc
quod pcenitens animum demittat, et tan­
quam peccatum, ac proprium defectam
agnoscat id quod re vera est peccatum;
alioqui dolor ad sacramenti valorem desi­
deratus haberi nequit. Quoad alia vero
solum rationem ornatas ad confessionem
sortitur, quatenus pœnitens ex deformitatis
culpæ detestatione adeo in sui abjectionem
propendit, ut non solum animi demis­
sione

t ·>- F*

C

«<·

i /
♦

DISP. VIII, DL’B. XIII.

siono, verum, et corporis, sacerdoti so
subdat, peccalaque detegat Hexis genibus,
capite discooperto, ense non praecincto,
nisi sit eques, aut miles, quibus ratione
professionis, et st ilus id permitti assuevit.
In aliis autem aliter ad sacramentum acce­
dere, nisi necessitas urgeat, erit peccatum
veniale. Si vero contingat, pœnitentem in
confessione tam longe ab humilitate abesse,
ut potius de peccatis, quæ pandit, se jaciet,
nullum plane sacramentum conficiet, tum
ex defectu doloris, qui cum illa jactantia
ac affectu ad peccandum incompossibilis
est ; tum etiam ex defectu integritatis :
quippe tunc novum peccatum committit,
quod in confessione nec explicite nec im­
plicite inclusum censetur. Ita communiter
Aulhores.
scm· Tertia conditio, quod sit pura, rectitudi­
nem intentionis importat, ita ut confessio
ob pravum finem non fiat, sed intuitu Deum
placandi, et remissionem peccatorum obli­
nendi. Unde si fiat ob pravum mortaliter
finem, est invalida, ut nemo Theologorum
dissentit.Sed quid dicendum, si ex fine ve­
nialiter tantum peccaminoso conficiatur ?
Erit ne tunc valida confessio ? Verum hæc
difficultas decisa manet in præsenti disp.
dub. -1, el insuper tract. 17, disp. 5, dub.
2, § 5, in quibus ex professo ostendimus
invalidam esse confessionem faciam ob
venialem finem antecedentem, et in con­
fessionem in suo genere causae influen­
tem; ut si quis confessionem emittere
intendat ut hominibus placeat, honorem
apud sacerdotem obtineat, aliquod tempo­
rale lucrum reportet, vel quid simile
curet. Cujus eam rationem satis perspi­
cuam utrobique assignavimus, quia con­
fessio sacramentalis, quæ per modum par­
tis constituit validum sacramentum, nequit
ex aliquo capite esse moraliter mala : si­
quidem est supernaturalis, aut procedens
ex dolore supernaturali, qui nullo modo
vitiari potest ; si autem confessio emittitur
ex fine adhuc venialiter peccaminoso, ne­
quit non malitiam ex fine induere, atque
ideo desinit esse confessio ad sacramenti
valorem requisita. Præsertim quia vere
non dolet de peccatis, qui eo dolet ut alteri
placeat : hoc enim non est dolere, sed
fingere, ut ex se liquet. Nota tamen, affec­
tum venialiter peccaminosum interdum
solum se habere consequenter, aut con-

03

comitantor ad confessionem, nti dum pœnitens in ipso confessionis actu, aut dein­
ceps de ea gloriatur; et in hoc eventa
confessio valida existit : quippe quæ ex
fine malo non procedit, sed præcise se
habet tanquam objectum circa quod vana
gloria versatur ; qui affectus cum in con­
fessionem per modum finis non influat,
eam non deturpat, atque ideo non solum
valida, sed etiam fructuosa esse potest.
Plura huc spectantia citatis locis invenies.
Quarta conditio, quod confessio sit fidelis, 4 Conid est, vera, ac sine fallacia, est de subs- d'U0‘
tanlia sacramenti, si versetur circa mate­
riam gravem. Idcirco mentiri circa pecca­
tum lelhale nondum unquam confessum,
est sacrilegium, redditque sacramentum
nullum ; tum quia sacerdos, qui est judex
inforo pœnitentiæ decipitur in re gravi,
quod culpa levis non est ; tum quia confes­
sio non est integra,cum non reveletur men­
dacium grave in confessione commissum,
nec illud peccatum circa quod mendacium
versatur. Tum denique quia deficit dolor ad
sacramentum necessario requisitus : im­
plicat enim quempiam actualiter et scien­
ter peccare, ac de peccatis vere dolere.
Sylvester, Navarrus, Nugnus, Filliucius. xugnui.
et alii. Secus autem continget, si pœnitensFl!linc'
fidelitatem non servat, aut veritatem non
dicit inquisitus de peccato lelhali jam olim
legitime confesso; tunc enim venialem cul­
pam tantum incurrit, confessionemque
validam conficit ; nisi alias sacerdos de illo
peccato inquirat, ut in cognitionem status
pœnitentis deveniat, quem forsan timet
apte dispositum ad sacramentum non ac­
cedere ; in quo eventu veritatem prodere
cogitur sub lethali. Item graviter delinquit,
confessionemque nullam reddit, qui pecca­
torum gravium majorem numerum scien­
ter exprimit, quam re vera commisit :
decipit namque sacerdotem in re gravi.
Per accidens tamen excusantur pcenitentes
nonnulli, ipsique simplices, ac rudes, qui
bona fide securius judicant (idque faciunt)
plura peccata fateri, quam quod aliquod
inconfessum relinquatur. Ita Navarrus, Xavârr
Sylvester, Sanchez, Rodriguez, et alii,
terius graviter deliquit, qui peccata lelha-Kodrig.
lia dubia ut certa, certaque ut dubia pandit.
Valida autem confessio fiet, dum quis
circa venialia fidelitatem non servat : nam
hujusmodi mendacium non est circa male-

I

:

<

501

DE PŒNITENTIA

riam confessionis necessariam,necsacerdos
in re gravi decipitur. Hoc tamen est inlelligendum, dummodo venialia, quæ confi­
tentur, sint plura : quippe si unicum
tantum esset, et circa illud pœnitens men­
tiretur, confessio invalida existerel ; eo
quod licet culpa venialis absolute loquendo
materia necessaria confessionis non sit, in
hoc eventu est necessaria ex suppositione ;
subindeque si quis solum confitereturse uni­
cum veniale commisisse, quod re vera non
commisit, lethaliter peccaret, sacramen­
tumque redderet nullum. Idem dicendum
de lethali jam confesso, si eadem fiat
suppositio.
-, con- 321. Quinta conditio, quod confessio sit
d:tic, frequens, id est, quod non raro, sed sæpc
in anno fiat, non est de necessitate præcepti, sed praecise opus consilii, ob ingen­
tes, uberesque spirituales fructus, quos ex
hujus sacramenti repetitione animæ colli­
gunt. Idcirco timorati viri, ac studio propriæ salutis impense incumbentes, quam­
quam interdum solis criminibus jam rile
ac sæpe confessis se maculatos deprehen­
dant, ea tamen semel ac iterum clavibus
submittere curant, ne sacramenti fructibus
careant, sed gratiam virtutesque foveant.
Imo quamvis absolute loquendo præceptum
divinum aut Ecclesiasticum de confes­
sionis frequentia non extet, non dubitamus
religiosum aliquem penes id nimis negligentein posse graviter delinquere, tum
ratione scandali, quod aliis pararet, si in
ea religione mos magnæ frequentationis
•pœnitentiæ vigeret; tum quia ratione status
ac professionis strictæ ad perfectionis stu­
dium teneretur, ad quam comparandam
confessionis frequentia admodum refert.
Quo motivo ducti in hac eadem disp.
dub. 2, n. 31, consuimus posse nostri
Ordinis Superiores sub præcepto formali
ad confitendum constringere religiosum
illum, quem per tres aut quatuor menses
ad sacramentum pœnitentiæ non accessisse
convicerint.
'tiUo11* Sexta conditio est, quod sil nuda, verbo­
rum videlicet obscuritate ac circuitu non
palliata. Quemadmodum enim quidquid in
homine fit tam extra quam intra, etiam
secretiores animi motus, Dei oculis patent;
ita cuncta, quæ pœnitens in conscientiæ
recessa detinet, sacerdoti in pœnitentiæ
sacramento munus Dei obtinenti palam

manifestare debet, ut peccatorum species,
gravitatem, ac numerum videat, perpen­
dat, ac dijudicet; alioqui nec tanquam
judex legitimam proferre sententiam, nec
tanquam modicus aptum animæ vulneri­
bus medicamen præscribere valebit. Idcirco
resecanda sunt ea omnia, quæ malitiam
confundunt, aut diminuunt, et quæeandem
ingenue ac sincere ostendunt, adhibenda :
contingere enim potest quod ob obscuram
peccatorum declarationem sacerdos gravi­
ter decipiatur, confessioque nulla evadat.
Et quidem qui hisverborum anfractibus ad
peccata confitenda utilur, suspicionem non
levem remissi aut nullius doloris offert.
Septima conditio, quod sit discreta, est
omnino ad substantiam sacramenti neces­
saria, quatenus importat confessionem
fieri debere tanquam actum humanum a
rationis compote·, in quo sensu accipitur a
D. Thoma. Unde quamvis amentes sua
peccata propalent, nequeunt licite aut va­
lide absolvi. Quid vero cum moribundo
sensibus destituto faciendum, constat ex
dictis in hac disp. dub. 7, § 4, a n. 240, et
deinceps ; ubi casum sub omni accidentali
circumstantia consideratum revolvimus.
Si autem ly discreta innuat pœnitentem
inter omnia peccata di.-cernere debere,
ita ut uniuscujusque gravitatem, aut parvi­
tatem, speciem subalternam, aut atomam
speculative cognoscat, indispensabiliter ne­
cessaria non est, ut liquet in rusticis, quos
hujusmodi speculationes non affulgent.
Debet nihilominus confessio esse antecedenfer discreta, adeo ut pœnitens probum,
ac sufficienti doctrina ornatum seligat sa­
cerdotem, qui inter peccata discernere,
illisquecongrua adhibere remedia apprime
noscat. Item ly discreta designat quod pœ­
nitens caute peccata explicet, impudica
præserlim per verba honesta, nec ad sin­
gulas descendat cirmumstantias, quas ne­
cessarias ad peccati malitiam detegendam
non censuerit.
Octava est quod sit libens, aut voluntarie
emissa; si enim ex electione non fieret, non
esset opus virtutis; atque ideo omnino de­
sideratur voluntas, ac intentio confitendi,
ut sacramentum teneat. Si vero libens si­
gnificet quod confessio prompto animo fiat,
ea conditio non est prorsus necessaria, sed
tantum confessionem exornat : contingit
quippe nonnullos,præsertimconsuetudina-

DISP. VIII, DUB.NUI.

rite, qui ingenti peccatorum numero irre­
tiuntur, non ita prompte ad sacramentum
accedere, ex quo solo capite minime infer­
tur, confessionem, quam emittunt, esse
nullam. Nec etiam necessario requiritur,
sed tantummodo ad ornatum, quod confes­
sio fiat ita voluntarie, ut omne involunta­
rium excludat : etenim non semel pœnilentes excommunicationis, infamiae, aut
rixarum parentum timore arrepti peccata
confitentur, quum tamen confessio teneat,
si aliunde sit intégra, et cum sufficienti
dolore emissa : nam licet ibi aliquod in­
voluntarium immisceatur, adest sufficiens
intentio ac voluntas recipiendi pœnitentiæ
sacramentum.
çCjS. Nona est, quod sit verecunda, vel cum
ci* pudore ex peccatorum foeditate concepto ;
non quia id omnino indispensabiie sit, sed
quoniam admodum decet animam crimini­
bus deturpatam aliquam exteriorem emit­
tere erubescentiam, non quæculpas detegere
formidet, sed quæ ad dolorem augendum,
obtinendamque veniam prosit. Caveant
tamen sacerdotes ne in sacramenti limine
pcenitentes asperitate deterreant, ne for­
san ubi salus quæritur, pernicies paretur.
Itaque in confessionis processu lenibus,
quoad possint, verbis utantur, quibus pcenitentes ad cuncta crimina fideliter dete­
genda alliciant, reprehensione prudenter
imposterum reservata. Id quod maxime in
feminarum confessionibus observandum,
quippe quæ in peccatorum declaratione,
éorum præserlim quæ ad turpitudinem atti­
nent, adeo interdum verecundia suffun­
duntur, ut si quam in sacerdote asperi­
tatem deprehendunt, potius felicitatem
amittere seligant, quam illi conscientiam
prodere.
?·> Decima,quod sit integra, vel-quod cuncta
'J' peccata sacerdoti tanquam Dei ministro
manifestentur, refertur ad materiam re­
motam sacramenti, quæ est duplex; alia
nimirum sufficiens, et voluntaria ; alia
vero necessaria. Prior consistit in venia­
libus, ac etiam in lelhalibus jam rite
confessis; posterior autem in lelhalibus
nondum confessis. Integritas igitur ad sa­
cramentum requisita non versatur circa
materiam liberam : nam cum circa con­
fessionem venialium, ac etiam lelhalium,
quæ jam legitime confessa sunt, nullum
præceptum adsit, quemadmodum ea abso­

505

lute omittere possumus, ita, el in eorum
confessione integritatem non observare.
Militat itaque penes materiam necessa­
riam, aut peccata lethalia post baptismum
commissa, et nondum confessa. Hæc au­
tem integritas qualiter ad sacramentum
requiratur, ac quando ejus defectus con­
fessionem invalide! vel non, lato calamo
explicuimus dub. 7 hujus disp. et ideo
ab ulteriori hujus conditionis expositione
supersedemus.
322. Undecima
conditio quod
sit. secreta
,, „
•
J/*
11·
...
. 11 cocsive quod non publice, aut alus adstanti- ditio,
bus fiat, sed soli sacerdoti, requiritur per
se loquendo ad sacramentum. Ratio est ;
quia licet præceptum divinum de confesfessione secreta non adsit ; nihilominus,
ut inquit Tridentinum sess. 14, cap. 5 :
α Non est res a divino mandato aliena,
a nec oppositum consulte præciperetur amd.
α lege humana. » Unde cap. omnis utrius­
que sexus præcipitur confessio soli sacer­
doti facienda. Ex quo infertur primo,
neminem constringi per se loquendo ad
confessionem, quæ secreto fieri non valet,
quamvis per accidens oppositum contin­
gat, ut liquet in existentibus in articulo
aut periculo mortis, dum contritionem
elicere nequeunt. Ita Navarrus, Canus, Xavarr.
Nugnus, et alii. Infertur secundo, prohi xuusunu$.
bitum esse saltem sub veniali peccata
confiteri, aliis præter sacerdotem audien­
tibus : tunc quippe absque justa causa fama
prodigitur, quod est.culpa levis. Colligitur
tertio, illicite procedere sacerdotes, qui
pueros doli capaces in unum congregatos
sacramentaliter audiunt, ut recte observat
Navarrus in Manuali c. 8, n. 13, et Sylv. Ja,vjyr(verbo Cunfessio l,n. 13. Diximus confessio-”'3'’ ”
nem debere fieri secreto per se loquendo :
nam per accidens licite ac valide potest fieri
publice, qualis est facta ab existentibus in
naufragio, vel a pestilenti morbo laboran­
tibus, aut etiam a lethaliter vulneratis in
prælio, quæ coram aliis adstantibus emitti
solent. Hem si occurrat motivum, quod Tri-c-wii.
dentinum assignat dicens :« Quod Christus1η'1·
« non vetuit, quin aliquis in vindictam
« suorum scelerum, el sui humiliationem,
α tum ob aliorum exemplum, tum ob Ec­
« clesiæ offensæ ædificationem delicia sua
« publice confiteri possit. »
Duodecima conditio, nimirum, quoducuuconfessio sil lacrymabilis, dupliciter accipi dll,°·
ί5

■

500

< Wil.
Trid

13 Con­
ditio·

DE PŒNITENTIA.

potest ; vol prout significat detestationem,
ac dolorem supernaturalem peccatorum,
qui est materia proxima, et pars essentia­
liter constituens sacramentum ; vel prout
importat planctum externum, quod est
significatura proprium illius termini. In
priori sensu est de substantia sacramenti,
quippe quod sine parte essentiali subsistere
non potest. Notandum tamen, hujusmodi
dolorem debere esse non solum internum,
verum etiam aliquomodo sensibilem, et
externam ratione alicujus signi illum de­
monstrantis. Qualiter autem debeat præ­
cedere confessionem , ad quæ peccata, et
sub quo motivo se extendere ; quam habere
intentionem ; et similia quorum explana­
tio in præsenti desiderari possit, abunde
constant ex dictis discursa praecedentis
disp. In posteriori vero sensu hæc conditio
solum spectat ad confessionis ornatum,
quatenus exterior fletus internum dolorem
viscera torquentem designat. « Et certe »
(inquit Tridentinum sess. 1-1. cap. 4,)« qni
« illos sanctorum clamores consideraverit :
« Tibi soli peccavi, et malum coram te
« feci : Laboravi in gemita meo, lavabo
e per singulas noctes lectum meum : Reco« gitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animæ meæ ; et alios hujus gene« ris, facile intelliget, eos ex vehementi
« quodam ante actæ vitæ odio, et ingenti
« peccatorum detestatione manasse. » Ita­
que congruum est, pœnitentes adeo dolore
pressos ad sacramentum accedere, ut vel
lacrymis veniam ac absolutionem expos­
cant.
Decima tertia conditio, quod confessio
sit accelerata, eo tendit, ut nemo in infelici
culpæ lethalis ac suæ damnationis statu
morosus persistat ; sed confestirn Deo ite­
rum reconciliandus, gratiæque restituen­
dus ad pœnitentiæ sacramentum accurrat.
Hæc tamen conditio, quamquam multum
laudabilis, ac maxime consulenda, per se
loquendo præcepti necessitatem non affert :
etenim ut in priori hujus tract, part. disp.
5, dub. 7, § 1, fuse expendimus, nemo qui
lapsus est, tenetur ad statim pœnitentiam
agendum, ac protinus se Deo reconcilian­
dum, nec ex vi alicujus præcepti divini,
nec Ecclesiastici, nec etiam ex vi pœniten­
tiæ virtutis : quippe cum hæc omnia præcepta affirmativa sint, non obligant pro
semper, ita ut nulla interposita mora cons­

tringant ad confitendum. Id quod optime
explicuit D. Thomas ibi citato exemplo
i
Baptismi, qui licet adeo necessarius sil ad
salutem, non tamen ita cadit sub præ;
cepto, ut recipi debeatstatim ac primum se
offerat occasio ; alioqui peccaret adultas,
qui per diem aut horam Baptismum differt.
Diximus per se loquendo .· nam si contingat
pceni tenti statim ac lapsus est mortem im­
minere, ad protinus confessionem emit­
tendam cogitur, etiamsi aliter ad Deum
convertatur.
Decima quarta confessionis conditio, sci-’jV
licet, quod sit foriis, referri potest vel ad
actum confessionis, vel ad tempus ipsam
præcedens. Et quidem si ad praecedens
tempus referatur, designat pœnitentem
tentationibus concussum ut ad sacramen­
tum non accedat, fortiter dimicare debere,
procellasque superare, ne spiritualem sa­
lutem, quam in confessione obtinendam
sperat, amittat. Si vero ad ipsum confes­
sionis actum, fere idem importat : innuit
enim quod pœnitens nec ob timorem, nec
ob verecundiam peccatum aliquod reticeat,
aut quid simile ad sacramenti valorem, et
fructum omittat, sed omnia vincat obsta­
cula, cunctaque viriliter superet impedi­
menta.
323. Decima quinta, quod sit accusant,^
designat quod pœnitens in eo spirituali
judicio adeo se accuset, ut non potius se
excuset, aliisque culpam suæ ruinae im­
mittat, ut non raro etiam in timoratis
contingit. Et quidem eis excusationibus
involutum, ac malitiæ diminutionibus
obtectum propalari peccatum valet, ut sa­
cerdotes tanquam leve accipiant, quod re
vera grave extitit, in quo eventa tanquam
clavibus non subjectum reputandum est.
An autem pœnitens teneatur proprium
peccatam detegere, dum id efficere nequit,
(
quin complicem prodeat, satis constat ex
t
dictis dub. 7 hujus disp. quem locum re­
colat Lector, ne eadem inculcare coga­
mur.
Decima sexta ac ultima, quod nimirum
sit parere parata, ostendit pœnitentem
prompium esse debere ad obediendum sa­
cerdoti in his, in quibas ei obedientiam
præstare tenetur, ut in occasionibus pecca­
torum vitandis, in restitutione honoris,
famæ, aut aliarum rerum facienda ; quæ
si renuat, absolutione dignus censendus
non

P

gno aut notula a Dominis sigillari assue­
vero, ut facile agnosci queant. Interdum
accipit ir pio Imperatoris aut Rogis ima­
guncula parva monctæ impressa, ut ad
commercium,humanurnque convicium de­
serviat. Nonnunquam sumitur pro ima­
gunculis, quibus Regum ac Pontificum de­
creta, etiam aperta, obsignantur, ut
censeantur authentica, majoremque fidem
inducant. At ut ad nostrum institutum,
ac ad id quod plus refert, propius acceda­
mus, sigillum frequentissime usurpatur pro
signaculo litteris aut epistolis impresso,quo
in illis contenta claudimus, ut eo persis­
tente nequeant ullo modo aperiri, aut ma­
nifestari. Hinc igitur desumpta metaphora,
ea quæ sub secreto commendantur, sub
sigillo esse dicuntur.
DISPUTATIO IX.
Hujusmodi autem secretum, aut sigilli
vinculum communiter bipartitur : nam
De sigillo Confessionis sacra­
aliud est pure naturale, sive jure naturæ
mentalis.
præscriptum, quod licet obligationem ta­
cendi aiTerat, non tamen ita indispensabi1. /Vbsolulis his, quæ ad contritionem, et
lem ac rigorosam, ut in nullo eventu oppo­
confessionem præcipuas sacramenti poeni­
situm liceat. Aliud vero est sacramentale,
tentiae partes spectant, illico de sigillo dis­
eo quod versatur circa ea, quæ sacerdoti
quirendum sese offert ; non quia partis
in pœnitentiæ sacramento propalantur,
sacramenti rationem vindicet, sed quo­
quodque ita strictum ac indispensable est,
niam illi adeo intraneum est, adeoque inut in nullo eventu, aut rerum contingentia
dispensabiliter nectitur, ut Angelicus Doc­
vim obligandi exuat. Differt autem a priori
tor asseruit sigillum esse de essentia
sicut continens a contento, aut includens
sacramenti; quorum verborum sensus ex ' ab incluso præsuppositive, et materialiter.
infra dicendis apparebit. Quocirca quam­
Id quod in aliis sacramentis proportionabivis satisfactio sit altera sacramenti pars,
literexemplificari potest -.quippe aqua,v.g.
proindeque de ea statim disserendum con­
Baptismi, prout est instrumentum divinæ
gruum videbatur, ut quæ ad poenitentiam
virtutis, duplicem actionem, sive ablutio­
tanquampartes attinent, simul absolveren­
nem importat ; aliam præsuppositive, et
tur; nihilominus hunc procedendi ordi­
quasi materialiter, nimirum, actionem
nem deserere cogimur, tum ob assignatum
præviam sibi virtute propria competen­
motivum ; tum quia D. Thomas quæst. 11
tem, quæ est exterior corporis ablutio, et
supplementi, quæ est de sigillo, præmittit
actio omnino naturalis ; dicit insuper
quæslionibus de satisfactione ; tum deni­
aliam spiritualem animae ablutionem, qua
que, quia hanc disputandi methodum ob­
actio sacramentalis ac supernaturalis exisservarunt egregii D. Thomæ commentato­
tit, et solum principaliter a divina virtute
res Sotus, Nugnus, et alii, prius de
procedit, quæque priorem ablutionem su­
confessionis sigillo agentes, quam de satis­
perat, ad ordinemque supernaturalem sa­
factione sermonem intexerent.
cramentorum elevat. Similiter ergo con­
;.,ii Verum ut quid nominis subjecti disputafessionis sigillum quasi materialiter ac
præsuppositive rationem secreti naturalis
lODfl lienis innotescat, observandum est cum
Ambrosio Calepinosigillum esse diminutiincludit ; sed ut formaliter est sigillum
vum a signo quasi parvum signum, quo
sacramentale,aliam vim obligandi obtinet,
aliqua signantur. Unde Cicero 6 Verr.
prioremque rationem secreti ad sacratio­
«Apposuit patellam, in qua erant sigilla
rem elevat seriem. Verum de his infra.
Sigilli
« egregia. » Sic servi ac pecora aliquo si­
2. Sigillum igitur ita acceptum describit di-un.·
lio.
non est. Item paratus esso debet ad satis­
factionis aut pœnitentiæ acceptationem :
nam debet habere intentionem recipiendi
sacramentum pertectum ac integrum ; sa­
tisfactio autem ut exécuta est pars integra­
tis sacramenti, sine qua imperfectum re­
linquitur. Ceterum si pœnilentia, quæ
injungitur pœnilenli, fuerit invita, vel
moraliter impossibilis, ad ipsam non tene­
tur, atque ideo licite illam omittere potest.
Item si cadat supra materiam levem, aut
ipsa pœnitentia in se levis sit,eam omittere
non erit gravis culpa ; quemadmodum nec
omittere partem levem alicujus pœnitentiæ
gravis est peccatum lelhale ; sed de his ite­
rum redibit sermo disp. 11, per totam.

DR PŒNITENTIA.

P.Thd.o. Thomas in præsenti q. 11 .supplem.art. t
3, incorpor dicens, nihil aliud esse quam I
« debitum confessionem celandi. » Quæ
definitio est optima, apprimeque sigilli na­
turam explicat : ponitur enim ly debitum
locogeneris, quia in ea ratione cum aliis
debitis aut obligationibus convenit. Addi­
tur ly celandi, ut partialem ac subalter­
nam differentiam significet : quippe in
ratione occultandi convenit sigillum con­
fessionis cum vinculo secreti naturalis,
et per eandem rationem differt ab aliis
obligationibus, quæ penes occultationem
non versantur. Tandem subdilur ly coh/msionem, quod explicat propriam, et ulti­
mam differentiam, per quam sacramentale
sigillum differt etiam a naturali secreto :
hoc enifn licet interdum sit etiam debitum
celandi confessionem.aut ea quæ sunt dicta
in confessione, nihilominus id habet ma­
terialiter ; etenim ad obligationem tacendi,
quam secretum naturale affert.omnino per
accidens se habet quod ea, quæ sciuntur,
intra vel extra confessionem sciantur. Sacraraentale autem sigillum id importat
per se, ac omnino formaliter, quippe quod
solum obligat ad occultationem eorum,
quorum notitia intra sacramentum acqui­
ritur. Observa tamen, quod hæc sigilli
obligatio rigorose ac stricte accepta refertur
principaliter ad sacerdotem, et solum ex
illius parte, non vero pcenitentis se tenet ;
quamvis si improprie accipiatur, ad alios
nonnunquam sè extendat,ut ex infra dicen­
dis constabit. Observa item, quod ly confes­
sionem, quod in prædicta diffinitione vicem
differentia} gerit, usurpandum est omnino
formaliler, ita ut obligatio occultandi so­
lum cadat supra ea, quæ per se spectant
ad confessionem, uti sunt peccata, et quid­
quid illa concernit : non vero supra alia si
quæ ibi immiscentur, et ad confessionem
non attinent. Porro sigillum confessionis,
sive præceptum occultandi quæ in confes­
sione audiuntur, de facto existere.tanquam
quid omnino certum in præsenti suppo­
nendum est, de eoque nullo modo dubi­
tandum. cum a tempore Apostolorum Ec­
clesia id semper tenuerit, et perpetua
traditione uti catholicum dogma servave­
rit. De hac igitur materia, egit D. Thomas
in 4, dist. 21, quæst. 3, art. 1,2, et 3, et
quodlib. 5, quæst. 7, artic. 3, et quodlib.
12, quæst. 11, art. 16. Ex quibus compli­

cata est ab ejus discipulis qu, 11 supple,
monti, quam attingimus.
3. Celerum priusquam ad alia descendi-\
mus, videndum est in quo sensu asseruerit :>.'v
D. Thomas in 4, dist. 21, quæst. 2, art. 2,^*’
occultationem peccatorum esse « de essen­
tia sacramenti, » non enim id facile intelligilur : nam pœnitentiæ sacramentum
solum coalescit essentialiter ex partibus
intrinsecis, videlicet, supernaturali pecca­
torum dolore, integra eorundem confes­
sione, absolutione sacerdotis jurisdictio­
nem habentis, ac ex intentione ministri
tanquain conditione sine qua non ; haec
autem omnia salvantur, etiamsi sigillum
deficiat : videtur ergo quod de essentia hu­
jus sacramenti non sit. Respondetur, ita re
vera esse,si loquamur de sacramento quoad
ejus essentiam absolute sumptam ; sic
enim a sigillo non dependet. Imo etiam si
Christus confessionem instituisset non oc­
cultam, sed publicam, ac pluribus mani­
festam, adhuc in eo eventu non esset dis­
tinctae rationis quoad substantiam, sed
tantum quoad modum, ut sentire videtur
Solus in 4, dist. 18, q. 2, art. 6. Itaque sa-^
cramentum dupliciter considerandum est,
vel quoad ejus essentiam absolute, vel
quoad ejus conservationem, ac suavem,
connaturalem, et tolerabilem usum. Si
priori modo accipiatur, sigillum non perti­
net ad sacramentum tanquam pars aut
prædicatum essentialiter constitutivum
illius,sed independenter a sigillo salvantur
omnia sacramenti essentialia. Si vero pos­
teriori modo consideretur, ad ejus essen­
tiam spectat : quemadmodum enim cibus
essentialiter requiritur ad humanæ vitæ
connaturalem conservationem, ita sigilli
vinculum ut pœnitentiæ sacramentum
conservetur : si enim obligatio strictissima
reticendi peccata nm adesset, confessio
odiosa fi et, ac illius usus intolerabilis
redderetur b ingentem difficultatem,quam
homines experiuntur in eo quod eorum
crimina publice innotescant. Stante autem
sigilli indispensabili consignatione, facile
alliciuntur ad salutem in confessione quærendam, sacramentumque sustinendum.
Ita Sotus quæst. proxime citata, artic. 5 :
i Quamquam confessionis secretum non sit
« de ejus essentia, est nihilominus neces« sarium, ut confessio sustineatur. » Et in
j hoc sensu credimus D. Thomam fuisse loquutum

___

ros

DISP. IX, DUB. 1.
quutum. Nisi mavis D. Thomam accipien­
dum foro non do sigillo formalitor sumpto,
sed radicaliter acexaclive considerato, quo
pacto cum ipsomel sacramento coincidit;
quippe quod ox se exigit ad sui conserva­
tionem, suavemque usum strictissimam
peccatorum occultationem.Ad eum proportionabiliter modum, quo in priori hujus
tractatus parte disp. 1, dub. 2, n. 155 sta­
tuimus, satisfactionem esse partem essen­
tialem sacramenti, quatenus ab eo radica­
liter, et exactive importatur.
DUBIUM I.
Quo jure obliget sacramentale sigillum ?

Dubii titulus unum supponit, et aliud
inquirit, supponit quidem adesse obligatio­
nem reticendi peccata, quæ in confessione
innotescunt ; quod adeo ex Ecclesiæ usu ac
traditione Apostolica verum est, ut nullus
etiam liæreticorum id uspiam negaverit,
subindeque nulla Conciliorum definitio
circa rem necessaria fuerit. Inquirit autem
hujus obligationis radicem, quæ triplex
esse potest, jus nimirum naturale, eccle­
siasticum, et divinum : nam sigillum ex
jure regio, Cæsareo, aut etiam ex jure gen­
tium non constringere, certius est quam in
examen avocari valeat. Quocirca videndum
est quod ex illis principiis hanc obligatio­
nem inducat.

Triplici assertione absolvitur difficultas.
4. Dicendum est primo, sigillum confesV sionis materialiter, et præsuppositive ac­
ceptum oriri ex jure naturæ, non vero
formaliter sumptum, et quatenus dicit
. .rationem secreti sacramentalis. Hæc conclusio duplicem continet partem ; et quoad
primam, quæ est communis Doctorum,
facile suadetur : nam sigillum confessionis
importat materialiter, et præsuppositive
rationem secreti naturalis ; atqui secretum
naturale obligat ex jure naturæ: ergo si­
gillum confessionis, si consideretur quoad
id. quod præsuppositive affert, orilur ex
jorenaturæ. Consequentia est legitima, et
major constat ; tum quia ibi adest secre­
tum naturale, ubi quis ob circumstantias

I 11»«·

509

occurrentes inlelligitur promittere saltem
implicite servaturum sub secreto rem sibi
commissam ; hoc autem invenitur in con­
fessione, siquidem ex modo quo pœnitens
sua peccata delegit, ac ex modo quo illa
sacerdos audit, censetur hic implicite pro­
mittere secretum observaturum, etiamsi
alias obligatio sigilli sacramentalis non
urgeret. Tum etiam : quia ipsa peccata,
quæ manifestantur, ex se ipsis exigunt ac
inducunt secretum naturale, cum eorum
declaratio in damnum pcenitentis \ergat ;
atque ideo pro priori ad obligationem si­
gilli ut sacramentalis inlelligitur sacerdos
naturali secrelo obstrictus, isludque illi
præsupponitur. Minor autem etiam liquet,
tum quia ideo secretum dicitur naturale,
quia obligat ex jure naturæ. Tum quoniam
lex naturalis dictat : « Quod tibi non vis,
« alteri ne feceris ; » nemo autem vult
rem magni momenti, quam ipse alteri sub
secreto commisit, fieri publicam. Tum
etiam : quia fidelitas lex naturalis est ; hæc
autem præcipit commissum alterius fideli­
ter servandum, juxta illud Proverb. H»
b
vers. 13 : Qui ambulat fraudulenter, revelat ji’
arcana : qui autem fidelis celat amici com­
missum. Et juxta illud : Qux viderunt ocu­
li tui ne proferas in jurgium cito, ne postea
emendare non possis, cum dehonestaveris
amicum tuum. Proverb. 25, vers. 8. Tumpr .vcrb.
•K
denique : nam ex jure naturæ cogimur
proximum non infamare ; atqui ex mani­
festatione peccatorum, quæ sub naturali
secrelo commendantur, proximi infamatio
subsequitur : ergo secretum naturale,quod
versatur circa peccata, obligat ex jure na­
turæ. Ex quo fit quod si sacerdos extra
confessionem caute audiret eademmet pec­
cata, quæ audit intra sacramentum, adhuc
teneretur ex jure naturæ ad eorum occulta­
tionem ; quod evidenter demonstrat in si­
gillo confessionis importari materialiter ac
præsuppositive rationem naturalis secreti
ex lege naturali urgentis.
5. Quoad secundam vero partem non ita i Fanda
expressa reperitur assertio apud Authores; “p^“?
suadetur nihilominus ex principiis a D. rioris.
Thoma mutuatis. Primo : nam 1,2, qu.
91, art. 4, inquirens utrum necessariumD· τ1κ>·
fuerit esse aliquam legem divinam ? Sic
in corpore respondet : « Dicendum quod
« prader legem naturalem, et legem hii« manam necessarium fuit ad directionem

1
Wz.

t

W; Λ
i i
* ·

510

4

« humana? vita? habere legem divinam, et
« hoc propter quatuor rationes. Trimo
« quidem, quia per legem dirigitur homo
« ad actus proprios in ordine ad ultimum
« finem. Et siquidem homo ordinaretur
>. tantum ad finem, qui non excederet pro« portionem naturalis facultatis hominis,
« non oporteret quod homo haberet aliquod
« directivura ex parte rationis supra legem
« naturalem, et legem humanitus positam,
« qua? ab ea derivatur; sed quia homo or•1 dinalur ad finem beatitudinis ælernæ,
■: quæ excedit proportionem naturalis fa< cultatis humana?, ideo necessarium fuit
« ut supra legem naturalem, et humanam
« dirigeretur etiam ad suum finem lege
« divinitus data. t> Ex quibus hoc efformare possujnus ratiocinium. Jus naturale ex
se solum dictat de rebus perlinentibus ad
finem naturalem ; atqui sigillum sacra­
mentale ut tale ordinatur ad finem supernaturalem : ergo sigillum confessionis
formaliter acceptum, et prout importat
rationem secreti sacramentalis, non oritur
ex jure naturæ.Consequentia est in forma,
et major est ipsa D. Thomæ doctrina im­
mediate adducta ·. ideo namque probat le­
gem divinam praeter naturalem ; quia hæc
non dirigit hominem ad finem supernaturalem, sed ad solum naturalem, vel non
excedentem naturalis facultatis proportio­
nem. .Minor autem, in qua poterat esse
difficultas, ostenditur : nam sigillum con­
fessionis formaliter, et ut sacramentale
acceptum, quo pacto obligat in omni even­
tu etiam cum propria? vitae dispendio, or­
dinatur ad suavem usum, decentiam, ac
conservationem sacramenti ; sacramentum
autem, ac ejus conservatio ad ordinem supernaturalem spectat, ordinemque natura?
transcendit : ergo confessionis sigillum
sumptum formaliter, finem respicit supernaturalem.
2 Proba- θ· Secundo id ipsum suadetur ex eodem
Iur· Ang. Præceptore, qui in 4, dist. 17,quæst.
3, art. 1, quæstiunc. 2, inquirens an con­
fessio sacramentalissit de jure naturali?
D. T/io. sic respondet : « Dicendum quod sacra/ menta sunt quædam fidei protestationes,
« unde oportet ea fidei esse proportionata.
« Fides autem est supra cognitionem ratio« nis naturalis, unde, et sacramenta sunt
« supra rationis naturalis dictamina. Et
« quia jus naturale est quod non opinio

« genuit, sed innata quasdam vis inseruit,
α ut Tullius dicit ; ideo sacramenta non
■> sunt de jure naturali, sed de jure divino,
« quod est supra naturale. » Ex quibus sic
etiam arguitur. Inde probat D. Thomas
sacramenta non esse de jure natura?, quia
sunt supra dictamen rationis naturalis;
atqui confessionis sigillum formaliter ac­
ceptum est etiam supra dictamen naturalis
rationis : ergo ex jure natura? ortum non
ducit. Consequentia in vi formæ esi evi­
dens : quippe cum jus naturale, de quo
agimus, idem omnino sit ac dictamen natu­
ralis rationis, quod habet rationem legis,si
sigillum sacramentale est supra dictamen
rationis naturalis, ab eo oriri non potest.
Major autem ex verbis D. Th. constat; et
minor ostenditur : tum quia confessionis
sigillum sequitur ad sacramentum,et illius
institutionem essentialiter præsupponit ;
sed sacramentum est supra dictamen natu­
ralis rationis ; ergo, et ipsum sigillum,
quod illi nectitur. Tum etiam a priori :
nam ideo sacramenta sunt supra dictamen
rationis naturalis, quia hæc dictare non
potest id quod non cognoscit : sacramenta
autem, cum sint entia supernaturalia,
cognosci nequeunt lumine naturali, sed
solum lumine fidei ac supernaturali ; sed
sacramentale sigillum cognosci ’ non potest
lumine naturali : ergo est supra dictamen
naturalis rationis. Probatur minor : nam
sigillum confessionis est etiam quid super­
natural saltem connexive, quippe quod
prout sacramentale formaliter ad lineam
sacramentorum spectat, ac sine ordine ad
sacramenta intelligi nequit; lumen autem
naturale sibi relictum nec cognoscere po­
test entia formaliter supernaturalia, nec
ea quæ sunt supernaturalia connexive,
alias cum connexio extremorum attingi
nequeat, quin extrema ipsa attingantur,
posset etiam attingere entia formaliter su­
pernaturalia. Adde D. Th. in eodem art.
in secundo argumento sed contra, probare
confessionem sacramentalem non esse de
jure nature, quia necessario supponit po­
testatem clavium, quæ de jure naturali
non sunt; ita enim inquit : <r Confessio fit
r ei. qui habet claves ; sed claves Ecclesiæ
« non sunt de jure naturali instituta?; ergo
« nec confessio; n atqui sigillum sacramen­
tale supponit etiam confessionem, quæ jure
naturali dictata, aut instituta non est: ergo
nec

DIS!’. IX, DI B. I.
nec sigillum a jure naturali procedere
potest.
j&k- 7. Deinde suadetur ratione ex præce' dentibus deducia, et in hunc modum ex­
pensa: nam illa obligatio oritur exjuro
naturæ, quæ dictatur a lumine naturali
sibi relicto ; sed lumen naturale sibi re­
lictum non dictat obligationem sigilli, ut
sacramentalis : ergo sigillum sacramentale
formaliter sumptum non oritur ex jure
naturæ. Consequentia est legitima ; et
major inductive constat in omnibus, quæ
oriuntur ex jure naturæ : ideo enim non
esse mentiendum, occidendum, aut furan­
dum, et similia obligant ex jure naturæ,
quia ratio naturalis sibi relicta id dictat ;
alioqui si non sola ratio naturalis, sed
sapernaturalis id dictaret, jam praecepta
non essent ex jure naturæ, sed ex divino,
ut ex se liquet. Clinor autem ostenditur:
etenim sigillum ut sacramentale obligat
ad celanda peccata pœnitentis indispensa­
biliter, et in omni eventu, ita ut etiam si
peccatum, cujus notitia in confessione ac­
quiritur, sit leve, et alias publicum, mani­
festari non possit, adhuc cum propriæ
vite dispendio, imo cum Reipublicæ, Re­
ligionis, aut totius Regni jactura ;· atqui
lamen naturale sibi relictum hæc non
dictat : ergo nec obligationem sigilli ut
sacramentalis. Majoris veritas a cunctis
Catholicis defenditur, et in sequenti dubio
firmabitur. Minor vero etiam patet : nam
lumen naturale sibi relictum potius dictat
bono communi consulendum, quam pro­
prio determinati subjecti; atque ideo dic­
tat, scientem sub secreto rem præsertim
parvi momenti, uti est leve peccatum al­
terius, teneri id palam facere, si ex illius
non revelatione imminet gravissimum
incommodum exterminandi totum Re­
gnum, aut propriam vitam amittendi, ut
cum communi sententia recte docet N.
■ Andreas tract. 13, cap. 4, puncto 6, η. 82.
" "Quocirca si sacramentale sigillum ortum
duceret ex solo jure naturæ, non plus adstringeret quam secretum naturale ; hoc
autem minime obligat indispensabiliter,
atque adeo stricte, ut nunquam res occulta
propalari possit, sed latitudinem ac excep­
tiones admittit, quæ in sigillo ut sacramentali locum non habent.
,.ζ ) 8. Respondebis, quod licet jus naturale
absolute, et præcisive a confessione non

obliget indispensabiliter in omni eventu
ad observantiam secreti; nihilominus sa­
cramenti pœnitentiæ institutione suppo­
sita, potest universaliter, ac sine ulla
prorsus exceptione constringere. Cujus
ratio in promptu est: quia nimirum, ipsamet institutio ac sacramenti natura expos­
tulat ut pœnitentis peccata omnino reti­
ceantur, ne confessio odiosa fiat, Id quod
instari potest tum in Eucharistia, cujus
institutione supposita, ipso jure natur®
oritur obligatio eam non sumendi in pec­
cato letbali, ne tantum sacramentum in­
digne recipiatur, proprioque effectu frau­
detur. Tum in actu virtutis pœnitentiæ
infusæ, de quo in priori hujus tractatus
parte disp. 5, dub, G, § 5, statuimus,
quod supposita elevatione hominis, ad fi­
nem supernaturalem, obligat ex præeepto
juris naturalis ; quam doctrinam ibidem
ad actus aliarum virtutum infusarum ex­
tendimus, eoquôd non ex præeepto positi­
vo, sed ex ipsa natura rei prædictis virtu­
tibus annectuntur. Poterit igitur simili
modo, supposita sacramenti pœnitentiæ
institutione, sigillum indispensabiliter ur­
gere ex jure naturæ, sive ex ipsius sacra­
menti exigentia, quamvis alias præcisive a
confessione jus naturale non dictet secre­
tum cum ea universalitate servandum.
Verum hæc evasio robur adductæ ra-Pra?C|u.
tionis minime infringit, quin ex æquivo- «litur.
catione procedit ; quam ut excludas, ob­
serva ex dictis in fine § in evasione citati,
jus naturale dupliciter accipi posse. Primo
stricte ac proprie, prout contradistinguitur a supernaturali ; quo pacto illud dici­
tur, et est jus naturale, quod nullo modo
est supernaturale, sed ad nudum naturæ
ordinem spectat, ac ex solius naturæ prin­
cipiis procedit, qualiter contingit in præceptis non mentiendi, non furandi, non
occidendi, et similibus, quæ a lumine
naturali sibi relicto dictantur. Secundo
improprie ac minus rigerose, prout con­
traponitur juri libero, et positivo ab extrinseco adveniente sine exigentia rei. Et
in hoc sensu jus naturale non limitatur ad
naturalem ordinem, sed etiam per super­
naturalem divagatur : quippe non minus
naturale est gratiæ suas proprietates infer­
re, quam animæ rationali proprias pas­
siones radicare, vel, ut aptiori utamur
exemplo, non minus naturale est charitati

? ·<

4* .·

Ç> 3

(

·>

·’

·'
•

J

S

* Άν

>

I

h..

»

r‘4<
.<
F’u

'Çfv

• $♦

U’

i

1

•
* ί ;>

■

L

4

V

·.

U. · »
) <

512

DE PŒNITENTIA.

dictare Deum ut auihorem supernalttralem esse super omnia diligendum, quam
justitia» naturali dictare neminem esse
occidendum ; atque ideo juxta hanc im­
propriam juris naturalis acceptionem recte
cohæret aliquid esse absolute, et simpli­
citer de jure divino. et simul esse de jure
naturali, prout distinguitur a positivo :
quia videlicet ipsa natura rei supernatu­
ralis dictat ac inferi obligationem. Quae
est doctrina D. Th. in 4, dist. 17, quæst. 3,
art. 1, quæstiunc. 2. Sacramenta non sunt
de jure naturali, sed de jure divino, quod
est supranaturale ·, quod quandoque etiam
naturale dicitur secundum quod cuilibet
rei illud est naturale, quod ei a suo crea­
tore imponitur. Tamen proprie dicuntur
naturalia, quæ ex principiis naluræ cau­
santur ; supra autem naturam sunt illa,
quæ ipse Deus sibi servat sine naluræ mi­
nisterio operanda, sive in operationibus
miraculorum, sive in revelationibus mvs*
teriorum, sive in institutionibus sacra­
mentorum.
Igitur dum in præscnii propugnamus,
sigilli sacramentalis obligationem ex jure
naturali non prodire, loquimur de eo in
priori sensu, quo pacto jus naturale ad
nudum naturæ ordinem spectat, ac stricte,
et in propria acceptione usurpatur juxta
illud D. Thomæ : « Tamen proprie dicun« tur naturalia, quæ ex principiis naluræ
« causantur. »> Ea autem, quæ in evasione
afferuntur, tantummodo suadent sigilli
vinculum vim constringendi accipere ex
naturali jure in posteriori ac impropria
consideratione : nam sacramentum entitative est quid supernalurale ; atque ideo
ejus naturam exposcere indispensabilem
peccatorum occultationem, solum evincit
hujusmodi præceptum esse de jure divino
naturali prout a positivo distincto. Simili­
ter præceptum non accipiendi Eucharis­
tiam in statu lelhalis peccati est juris di­
vini non solum naturalis sed etiam posi­
tivi, ut patet ex illo Apostoli : Probet
aulem se ipsum homo, et sic de pane illo
edat, ubi præceptum non ab Apostolo, sed
a Christo latum continetur, ut palam si­
gnificant ea verba, quæ præmiltuntur :
Ego enim accepi a Domino quod et tradidi
vobis, uti explicuimus tract. 23, disp. 11,
dub. 3, § 1 ; unde ex vi hujus potius habe­
tur oppositum, quod evasio intendit. Ac

tandem quod hominis elevatione ad supernaturalem finem supposita, netus infusa­
rum virtutum obligent ex jure naturali, id
ipsum probat : quippe cum illæ virtutes
supra omnem naturæ ordinem existant,
præcepla. quæ circa earum exercitia ver­
santur, solum urgere possunt ex jure di­
vino naturali ; quod, et non amplius loco
in evasione citato docuimus. Quocirca si
in hac impropria juris naturalis usurpa­
tione (de qua non procedit assertio) loqua­
mur, ex eo ortum ducere sacramentalis
sigilli obligationem concedere non vere­
mur, cum pœnitentiæ sacramentum a
Christo Domino institutum, ac ejus sua­
vis, et tolerabilis usus connaturalem affe­
rat exigentiam strictissimum servandi
secretum, ne confessio odiosa, et impracticabilis fiat.
9. Dicendum est secundo, sigilli obliga-2 Ae­
tionem ortum non ducere ex solo jure Li
Ecclesiastico. Hæc assertio est etiam com­
munis consensus Doctorum, suadeturque
ratione. Nam si vinculum sigillisacramen­
talis ortum duceret ex solo jure Ecclesias­
tico, posset Ecclesia saltem pro aliquo
eventu dispensare in illius observatione;
atqui ecclesia dispensare nequit, ut pec­
cata, quorum notitia habetur in confes­
sione, revelentur in aliquo casu etiam pro
ingenii damno vitando, aut bono conse­
quendo : ergo sacramentale sigillum obli­
gandi vim non oblinet ex solo jure Eccle­
siastico. .Minor constat ex communi sensu,
et Ecclesiæ usu, generalique Doctorum
sententia, qui docent, quod si per impos­
sibile Summus Pontifex decerneret, ut
peccata in confessione audita in aliquo casu
revelarentur, minime esset illi parendum.
Major autem etiam liquet, tum quia obli­
gatio legis pendet ex voluntate legislatoris,
et per easdem causas per quas introducitur,
dissolvitur : ergo si sigilli vinculum pro­
cederet a solo jure Ecclesiastico, posset
etiam per illius dispensationem vigorem
obligandi amiltere. Tum etiam a simili:
nam ideo Summus Pontifex justa de causa
dispensare potest, de facloque dispensavit
cum Carolo V, ut non jejunus ad Eucha­
ristiam accederet, quia hujusmodi praecep­
tum est pure Ecclesiasticum, ut statuimus
tract. 23, disp. 11, dub. 2, n. 29. Idem
igitur dicendum esset de sigillo, si ex solo
Ecclesiastico jure constringeret.Quæ omnia
egregie

DISP. IX, DUD 1.
MH egregie complexus est I). Thomas in I,
dist. 21, quæst. 3, ari. I, ad 2, ubi hæc
babel :< Dicendum, quod præceptum do
» confessione servanda consequitur ipsum
« sacramentum, et ideo sicut præceptum
< de confessione sacramentali facienda est
« de jure divino, el non potest aliqua dis« pensatione, vel jussione humana homo
» ab eo absolvi, ita nullus ad revelatio­
nem confessionis potest ab homine cogi,
< vel licentiari. Unde si præcipiatur sub
« pœnaexcommunicationis latæ sententiæ,
< quod dicat si aliquid scit de peccato, non
< debet dicere : quia debet æstimare quod
« intentio præcipientis sit, si sciat ut homo.
« Si etiam exprimeret de confessione in< terrogans, non deberet dicere, nec ex« communicationem incurreret, quia non
< est subjectus superiori suo nisi ut homo;
< hoc autem nescit ut homo, sed ut Deus. »
Si autem sacerdos nulla humana dispen­
satione absolvi potest ab obligatione reti­
cendi peccata, consequens est ut ex solo
praecepto humano ad sigilli observationem
non obstringatur, atque ideo quod ex alliori principio ea obligatio procedat.
,·■&. Confirmatur : quoniam obligatio sacramentalis sigilli est major, quam a solo
Ecclesiastico jure oriri possit.· ergo exeo
præcise capite non procedit. Antecedens
ostenditur : nam sigillum, ut dictum est,
obligat indispensabiliter, ac adeo stricte,
ut nunquam vim constringendi amittat,
etiamsi ex ejus violatione bono communi
Reipublicæ consuleretur ; sed lex humana,
qualis est Ecclesiastica, licet interdum
constringere possit cum propriæ vitae pe­
riculo dum bono communi expedit, tamen
nequit vim obligandi conservare cum
boni communis jactura, nisi aliunde jus
divinum aut naturale id ipsum præciperet:
ergo urgentius, strictiusque est sacramen­
talis sigilli vinculum, quam possit ab
Ecclesiastico jure ortum ducere. Et quidem
si jus naturale, quod fortius ligat, eam
adeo strictam obligationem inducere ne­
quit, ut ex prima assertione constat, nul­
lum urgens motivum apparet, cur Eccle­
siasticum ad id se extendat. Eo vel maxime,
quia sigilli obligatio cum sacramento nata
creditur, et ab exordio nascentis Ecclesiæ
viget, proindeque antiquior est quam lex
humana circa illam a Pontificibus lata.
10. Diximus in assertione : ex solo
Salmanl. Cura. Tlieoloy. loin. AA’

513

Ecclesiastico jure : quia non negamus quod
supposito divino præcepto ad sigilli obser­
vantiam, constringente, potuit Ecclesia
praecipere, de factoque præcepit illius non
violationem saltem ut puniendam designa­
tis pomis, uti constat ex cap. Sacerdos de
pœnil.disl,6,ubi D.Gregorius inquit : * Saa cerdos ante omnia caveat ne de his. qui
« ei confitentur peccata alicujus revelet,
« non propinquis, non extraneis, neque
« quod absit pro aliquo scandalo. » Et
etiam ex cap. Omnis utrimque sexus, de
pœnit. et remiss. § Caveat, ubi Innocen­
tius III : « Caveat autem omnino, ne verbo,
« aut signo, aut alio quovis modo aliquate« nus prodat peccatorem, sed si prudenu tiori consilio indigeat, illud absque ulla
« expressione caute requirat : quoniam qui
« peccatum in pœnitentiali judicio sibi
< delectum præsumpserit revelare, non
a solum a sacerdotali officio deponendum
a decernimus, verum etiam ad agendam
a perpetuam pœnitentiam in arctum mo­
a nasterium detrudendum, λ Itaque solum
intendimus, sigilli vinculum ex solo Eccle­
siastico jure non procedere : hoc enim se
solo satis non est ad inducendam obliga­
tionem adeo strictam, et universalem ;
alioqui, ut vidimus, ea lex ab Ecclesia
abrogari posset, quod nemo concedit.
Igitur,
11. Dicendum est tertio sigilli sacramen-3^55er.
talis obligationem esse de jure divino. In do.
hanc assertionem quoad substantiam om­
nes Doctores unanimiter conspirant, licet
non omnes eodem modo se explicent ; qui­
dam existimantes hujusmodi præceptum
esse divinum positivum, id est, ex libera
Christi voluntate proveniens ; alii vero
censentes esse divinum naturale, quatenus
ex ipsamet natura sacramenti urget; ac
tandem alii indefinite procedunt, et nihil
determinant. Sed de his infra. Assertio
igitur absolute intellecta satis palam cons­
tat ex his, quæ pro præcedentibus appo­
suimus : etenim sigillum sacramentale ex
aliquo jure obligat ; at non ex pure natu­
rali, nec aliunde ex Ecclesiastico .· ergo ex
divino. Consequentia a sufficienti partium
enumeratione liquet ; nam jura alia, quæ
excogitari possent, ad hujusmodi obliga­
tionem inducendam incongruenterse ha­
bent, ut in dubii limine præmonuimus.
Deinde suadetur ratione : nam qui præ- Funda33

■ ■ ïü

•5

✓i

I-

I

W*

&

I
1

i <

··<

î

■

1

ytfi

■fl
£

IΊ

■
( ii!
1.

f

jr:

11

P:

t

f

■••fl
1 * »-* i
■ ;tf

t

2

’·

4

i*· ·ν

ft? Λ
' 'I'*

•U;*
?»
•1*

UCD,"D·

I

0

V Mi

DE P( ENITENTIA.

cipit aliquem finem, praecipit etiam ex
consequenti quidquid necessarium est ad
illius finis assecutionem ; sed Christus Do­
minus praecepit confessionem sacramenta­
lem, quæ sustineri non posset, si sigilli
vinculum deficeret : ergo praecepit etiam
sigillum confessionis, atque ideo obligat
ex jure divino. Major cum consequentia
constat ; et minor quoad secundam partem,
qua? difficultatem præsefert. ostenditur.
Etenim Christus Dominus non præcepit
confessionem durissimam, ac intolerabi­
lem, sed suavem, et quae sine ingenti diffi­
cultate exerceri posset ; atqui ut confessio
suaviter ac tolerabiliter fiat, necessarium
omnino est ex parte sacerdotis vinculum
perpetuum ac indissolubile reticendi cri­
mina, quae sibi in sacram, innotescunt:
ergo confessio divino jure præcepta practicari ac sustineri non posset deficiente
obligatione sigilli. Minor patet : nam con­
fessio sacramentalis ex se quid satis ar­
duum ac difficile est : magna quippe cum
repugnantia, summaque confusione homo
alteri homini sua delicta manifestat, ea
præsertim quæ majorem infamiam, ac de­
teriorem afferunt ignominiam. Quocirca
plurimi mallent quascumque pœnalitates
subire, quam conscientiæ recessus dete­
gere. Si igitur adeo ingentem repugnan­
tiam in peccatorum declaratione homines
experiuntur, ut adhuc stante indissolubili
sigilli consignatione, imo adhuc post fre­
quentes ac ardentes tum in concionibus
tum in spiritualibus libris exhortationes,
non semel oneri ac difficultati succumbunt,
confessionemque omittunt ; quid fieret si
sigillum deficeret, pœnitentesque timerent
sacerdotem eorum crimina proditurum
ob necessitatem, quæ intervenire posset
illa revelandi ad bonum Reipublicæ, vel
ad tuendam innocentis vitam, vel ad simi­
lia damna præcavenda ? Plane confessio
odiosa ac impracticabilis redderetur, ad
eamque poenitentes accedere non auderent,
præsertim fœminæ, quæ vehementiori pu­
dore ac verecundia comprimuntur ; itaque
cuncti tædium conciperent, ac integre pec­
cata non propalarent, quin a confessione
arcerentur, istiusque sacramenti usus, ex
quo præcipue fidelium salus dependet, de­
ficeret ; uti apud Abyssinos aut Æthiopes
abiisse in dissuetudinem ob sacerdotum
malitiam sigillum non observantium, tes­

tatur Lugo in præsenti. Igitur ut confessio
a Christo præcepta subsisteret,necessarium
fuit sigilli vinculum, quo divina authoritas ministrorum ora absque ulla exceptione
praecluderet, pœnitentesque omnino secu­
ros de suorum peccatorum perpetua occul­
tatione redderet.
12. Ulterius ostenditur ratione D.Thom.Snjto
Cl
in 4, dist. 21, quæst. 3, art. 1, quæsliunc. dît.
I, in corpore : « In sacramentis ea, qua»
exterius geruntur, sunt signa rerumquæ
« interius contingunt ; et ideo confessio,
u qua quis sacerdoti se subjicit, signum est
« interioris, qua quis Deo subjicitur; Deus
« autem peccatum illius, qui se sibi subt jicit per poenitentiam, tegit : unde, et
« hoc oportet in sacramento pœnitentiæ
» signari. Et ideo de necessitate sacramenti
« est, quod quis confessionem celet, ettan« quam violator sacramenti peccet, qui
« revelat. » Quod fundamentum sub hac
forma proponi potest. Recta administratio,
ac debitus sacramenti usus est de jure
divino ; atqui observatio sigilli sacramen­
talis spectat ad rectam administrationem
ac debitum sacramenti usum : ergo ex
jure divino obligat. Consequentia est legi­
tima ; et major certa : nam recta admi­
nistratio ac debitus usus cujuscumque rei
obligat ex natura, et exigentia ipsius rei,
ac juxta ordinem, in quo constituta est;
sacramenta autem sunt entia supernaturalia, et ordinis divini, atque ideo eorum
debitus usus urget ex jure divino naturali.
Et in hoc sensu accipiendum est id quod
tract. 22, disput. 7, dub. 4, num, 63, in
fin. apposuimus; nimirum, obligationem
recte tractandi sacramenta oriri ex natu­
rali jure ; quia supposita supernatural!
sacramentorum institutione, ipsa ratio na­
turalis dictat quod ea ex officio ministrans
sit sanctus : nam per ly ipsa ratio natura­
lis dictat, nihil aliud intendimus quam
quod ratio aut natura sacramenti exposcat
Ministri sanctitatem, ut ibidem num. 62
in calce secundae confirmationis expressi­
mus. Minor autem ostenditur, tum quia
ad rectam sacramenti administrationem,
debitumque illius usus spectat exterior si­
gnificatio eorum, quæ interius contingunt;
atqui per sigillum, quod est exterior pec­
catorum occultatio, significatur interior,
qua Deus pœnitentis peccata non solum re­
mittit, sed tegit : ergo sigilli observatio
ad

DISP. IX, DIB. I,

ad rectam sacramenti administrationem
debilumque usum perlinet. Tum etiam ex
secundo argumento sed contra ejusdem
quæsliunc. D.Thomæ ; nam de recta sacra­
menti administratione est quod minister
se conformet cum Deo principali agente :
sed Deus celat peccata, quæ confessioni
subjiciuntur ; ergo, et sacerdotem peccata
reticere ut ad Deum conformitatem ha­
beat, est de recta sacramenti administra],.c.Jione. Major constat ex illo Apostoli 1. ad
nci tCorinth. 3 : Stc nos existimet homo ut Mi­
nistros Christi, et dispensatores mysteriorum
,
ac ex illo 2,ad Corinthios 4 : Exhibeamus nosmetipsos sicut Dei Ministros, ubi
satis aperte innuitur, operantem ut Dei
Ministrum ac ejus officium exequentem
debere agere cum conformitate ad ipsum,
et ad ministerium quod exhibet. Quo mo­
tivo usi fuimus loco proxime citato ad sua­
dendum lethaliter delinquere Ministrum
consecratum, qui in statu peccati existons
sacramenta solemniter aut ex officio mi­
nistrat.
Verum bæc Divi Thomæ ratio a pluri­
mis extra ejus scholam, qui ubique mathe­
maticas demonstrationes exoptant, inefficax
reputatur, et tanquam debilis ac nihil evin­
cens rejicitur. E contra vero insigniores
Ang. Præceploris discipuli eam non solum
probant, sed et ab impugnationibus vindi­
cant. Capreolus Thomistarum princeps
5“ plura pro illius defensione congessit in 4,
dist. 21, quæst. 2, quem sequutus est Sotus
ibidem dist. 18, quæst. 4, art. 5, et alii.
Itaque quia eam veram censemus, quæ illi
a junioribus opponuntur, videamus.

515

modum quia principalis effectus Baptismi
est inferior animae ablutio a peccatorum
maculis, hæc debet a Ministro significari,
ct significatur per exteriorem corporis
ablutionem, ct verba formæ : Ego te bap­
tizo, etc. Sigillum vero, sive peccatorum
occultatio effectus sacramenti non est. sed
potius obligatio quaedam ex sacramento
resultans : hæc igitur per signum exterius
significari non debet, atque ideo sacerdos
minime contra sacramenti significationem
aget, sive celet, sive peccata manifestet.
Deinde negat illam D. Th. propositio­
nem : « Deus autem peccatum illius, qui
« se sibi subjicit per pcenitentiam, tegit ; »
si intendat quod id aliqua speciali Dei
occultatione fiat. Etenim in hoc sæculo
eodem modo tegit peccata confitentium,
ac non confitentium: cum nec istorum,
nec illorum manifestet. In futuro autem
omnium crimina propalabuntur juxta illud
1, ad Corinth. 4 : Illuminabit abscondita
c'?
tenebrarum, etc. ergo falsa est illa minor
discursus D. Thomæ.
Sed istæ Durandi responsiones D.Thomæprrriorationem non enervant : prior namque.
ut recte vidit Sotus ubi supra, ex sinistra
interpretatione procedit. Nec enim Ang.
Doctor intendit, aut vel leviter insinuat,
sigillum debere esse sacramenti effectum
per absolutionis verba significatum, sed
potius signum internæ peccatorum occul­
tationis ex parte Dei se tenentis. Pro quo
nota, dupliciter Deum pœnitentis peccata
clavibus subjecta tegere. Primo ea remit­
tendo ex vi gratiæ, quam infundit; quæ
occultatio est præcipuus sacramenti effec­
tus, a Deo principaliter, et a sacramento,
ac Ministro instrumentaliler inductus.
Secundo, eadem peccata, quæ remisit, ta­
cendo ; quæ occultatio dici potest silen­
tium Dei ad peccatorum remissionem subsequutum : quippe eo ipso quod gratiam
infundit, ita peccata manent apud Deum
oblita, quasi commissa non fuissent ; nun­
quam enim ea delegit, juxta illud : Beati
quorum remisse sunt iniquitates, et quorum
tecta sunt peccata. Psalm. 13. Ac iterum :
Remisisti iniquitatem plebis lux, et operuisti
omnia peccata eorum. Psalm. 84. Dehacps.
igitur loquitur D. Thomas, et intendit eam
per sigillum fore significandam quod inde
probat : quia sacramenta sunt exteriora
signa eorum, quæ interius inter Deum, et

§ II-

Evasiones ad rationem D. Thomx praeclu­
duntur.
i':.-: 13. Primus igitur, cui ratio D. Thomæ
^displicuit, fuit Durandus, qui in 4, dist. 21,
q. 4, respondet, ea quæ exterius in sacra­
mentis geruntur, esse signa eorum, quæ
interius contingunt quoad effectum princi­
palem sacramentorum, non vero quoad
alia, quæ ad principalem sacramenti effec­
tam non spectant. Principalis autem sacra­
menti pœnitentiæ effectus est interior pec­
catorum remissio, quæ satis significatur
per verba formæ : Ego te absolvo ; quemad-

1*^·

·-

! ·«*’

I*.

p

P;

V

·

*' ?

94

K -J

,4

7·
I-.*.
A

.1
?Α.ί
*

•

.

■
uJ
•x-

-3
»

51 ύ

DE PŒN’ITENTIA.

animam ex vi sacramenti contingunt. Ergo
quemadmodum prior peccatorum occulta­
tio. intransitive consistens in illorum re­
missione. significatur primario per exter­
nam sacerdotis absolutionem: ita silentium
Dei. quo peccata remissa celat, significari
debet secundario, et consecutive per sacramentale sigillum, aut externum sacerdotis
silentium. Consequentia liquet ; tum quia
exteriora signa correspondes debent his,
quæ interius fiunt ; tum quia officium Mi­
nistri exercens conformare se debet cum
principali agente. Quocirca : « De necessi« tate sacramenti est. * infert D. Thomas,
< quod quis confessionem celet : » quia,
nimirum, necessario sequitur ad sacra­
mentum obligatio reticendi; unde addit :
« Et tanquam violator sacramenti peccat,
« qui revelat : b agit enim contra naturam
ac exigentiam sacramenti, et contra mo­
dum debitum procedendi circa ministe­
rium, quod exhibuit.
Nec majoris momenti est, quod Duran­
dum subdit : etenim Deus ita pœnitentium
peccata celat tam in hoc sæculo quam in
futuro, ut nunquam ea propalet ad puni­
tionem, et erubescentiam eorum; opposi­
tum autem fiet respectu illorum, qui con­
fiteri ac se Deo per pcenitentiam subjicere
renuerunt, ut idem Ang. Doctor exponit
in 4, dist. 44, quæst. 1, art. 5, qua^stiunc.
2, ad 3, his verbis : « Publicatio peccaton. Tto. e ram ac| ignominiam peccantis est effectus
σ negligent!®, quæ committitur in omis« sione confessionis; sed quod peccata sauc­
er lorum revelentur,non potuit esse ineruu bescentiam, vel verecundiam, sed ad
i magnam gloriam propter pcenitentiam,
« quam fecerunt. Sicut confessor laudat
« eum, qui magna scelera fortiter confite« tur. Dicuntur autem peccata esse tecta,
o vel deleta, quia Deus non videt ea ad
« puniendum. »
SMrii
14. Secundo occurrit Suarez disp. 33,
sect. 1, num. 6, censens D. Thomæ discur­
sum sufficiens fundamentum non esse ad
inducendam sigilli obligationem. Tum quia
ea significatio interioris occultationis Dei
non est substantialis in sacramento, nec id
ulla ratione vel authoritate probatur.Tum,
quia non est de substantia sacramenti pœ­
nitentiæ, quod secrete fiat ; atque ideo nec
quod sacerdos exleriori silentio significet
Deum occultare peccata. Tum denique :

DISP. IX, DUB,

quia alias nec de pœnitentis licentia posset
sacerdos confessionem revelare.cum sacra­
menti significatio ex pœnitentis arbitrio
pendens non sit. Non igitur ea ratio sigilli
vinculum suadet.
Ceterum nec his impugnationibus labe- E^··
factatur. Non quidem prima : quia licet ea
significatio non sit substantialis formaliter,
ita ut si deficiat, sacramentum non teneat;
est tamen substantialis consequenter, id
est, quid per se subsequutum ad significa­
tionem substantialem, el quid exactum a
debito modo procedendi ministri cum conformitate ad Deum vel Christum, cujus
vicem gerit ; id quod satis est ad inducen­
dam gravem obligationem reticendi peccata
in confessione audita, ut exemplo· liquet.
Nam sanctitas, aut gratiæ status in mi­
nistro conficiente "sacramenta non est de
eorum substantia aut valore, siquidem po­
sitis materia, forma, et intentione absolute
subsistunt ; et tamen cum eodem Saario
docuimus tract. 22. disp. 7, dub. 4, § 1,
ministrum consecratum, in statu peccati
existentem, et publice aut ex officio sacra­
mentum ministrantem, peccare mortali­
ter ; cujus eam rationem cum D. Thoma
I
adhibuimus : quia minister personam Dei,
et Christi exercet, dum sacramenta con­
fert, atque ideo licet ejus sanctitas non sit
de substantia sacramenti ad hujus princi­
palem effectum significandum, est tamen
de substantia, aut simpliciter debita ad
rectam administralionem, ut sanctitas mi­
nistri sanctitati principalis agentis se con­
formet, eamque repraesentet. Similiter
ergo, quamvis sigilli significatio substan­
tialis non sit, aut ad sacramenti valorem
spectans, erit nihilominus de substantia
reclæ administrationis, ut minister conformitatem habeat ad Deum principalem
agentem in re gravissima, qualis est pec­
torum occultatio; istaque prout ex parte
Dei se tenet, per sigillum aut externum
sacerdotis silentium repræsenletur. Unde
non nihil Suarius excessit, dum subdit id
nulla ratione aut authoritate probari,quasi
D. Thomæ Theologorum principis authoritas nulla sit. Sufficiat igitur Præceptorem Angelicum, quem supra Suarium
intellexisse non dubitamus, id palam as­
seruisse, ut insignissima, omniumque
Theologorum maxima authoritate fulcitum censeatur.
Non

I

o!7

1

Non item secunda : nam D. Thomas nec
in loco, quem versamus, nec alibi asseruit
esse de substantia sacramenti significatio­
nem sigilli; sed solum dixit, « esse de
< necessitate sacramenti quod quis confes­
sionem celet, » ut silentium Dei signifi­
cet. Quæ duo salis distincta sunt; et ad
veritatem posterioris sufficit, quod ea obli­
gatio sequatur per se ad sacramentum ;
quod re vera ita est. Etenim sacramentum
petit sui rectam administralionem ; hæc
autem haberi nequit, nisi minister agenti
principali conformetur, et exteriora signa
consonent his, quæ interius contingunt.
Cum ergo Deus pœnitentis peccata, quæ
secretoelavibus subjiciuntur, celet, conse­
quens est sacerdotem ex vi sacramenti si­
gillo obstrictum relinqui, ut utrumque
illud munus præstet. Nec obest non esse
desucramenti substantia, quod secrete fiat,
ut inde concludatur non esse etiam de ne­
cessitate sacramenti, quod sacerdos exte­
riori silentio significet silentium Dei circa
peccata secreto confessa ; ut simili argu­
mento in propria materia constat. Non
est de substantia sacramenti quod secreto
fiat : ergo nec observatio sigilli de neces­
sitate illius. Hanc consequentiam nemo ab­
solute concedit, sed cum limitatione, ita
ut observatio sigilli non sit de necessitate
confessionis, quæ publice fit; esse tamen
de necessitate aut exigentia illius, quæ
secreto conficitur. Similiter ergo in præ­
senti contingit; et utriusque ratio est, quia
sacramentum non exposcit sigillum, nec
significationem silentii Dei nisi in favorem
pœnitentis; hic autem juri suo cedere po­
test, et re ipsa cedit, dum publice confite­
tur; atque ideo tunc nec sigillum, nec
ejus significatio ex vi sacramenti urget.
Dum vero secreto confitetur, juri suo non
cedit, subindeque sacramentum utriusque
exigentiam ac necessitatem conservat. Et
quidem cum ea significatio in nullo alio
consistat quam in conformitate ministri
cum Deo quoad occultationem peccatorum,
si minister ex ministerio, quod exhihet,
tenetur ad se cum principali agente con­
formandum in re adeo gravi, necesse est
ut teneatur ad eam significationem, et con­
sequenter ad sigillum, sine quo conformi­
ty aut significatio existere nequit.
Nec tandem tertia : quia pœnitens, cum
licentiam sacerdoti confert, ut confessio-

nem revelet, efficit illum scire ut homi­
nem, quod alias ut Dei vicarius, aut
Christi minister sciebat. Quocirca, que­
madmodum qui extra confessionem pœni­
tentis peccata novit, de cis loqui valet,
quin contra sigillum aut ejus significatio­
nem procedat; ita sacerdos, cui perpœni­
tentem licet : tunc enim cum hic cedat juri
suo, sacramentum nec sigillum nec signi­
ficationem expostulat. Unde quod pœnilçns
sua licentia facere nequit, est quod sacer­
dos peccata revelet cum sola notitia, quam
de illis habet ut præcise minister Christi.
Per quod patet ad aliam Vasquii impugna­
tionem, quæ similem doctrinam continet,
quin opus sit ut in illius eversione immoremur.
15. Tandem.D. Thomæ rationi occurritxavarn
Navarrus in cap. Sacerdos, de pœnilentia,
dist. 6, n. 32, ubi eam fragilem dicit, et illi
opponit. Primo, quod si obligatio occul­
tandi peccata inde ortum duceret, quia
sacerdos utpote Dei minister cum eo se con­
formare debet, sequeretur sigillum solum
constringere sacerdotem ; atqui ligat etiam
alios non Dei ministros, ut pœnitentis
interpretem, sacerdotis consiliarium, et
eos, qui casu vel actu confessionem au­
diunt. ut in naufragiis, ac in bellis contin­
git, ubi ob necessitatem peccata publice
confitentur : ergo ex quo minister cum Deo
se conformare debeat, inepte sigilli vincucum deducitur. Secundo : quia sacerdos
non solum cogitur confessionem celare ubi
tanquam minister verum conficit sacra­
mentum, sed etiam dum confessio est in­
valida ob aliquem pœnitentis defectum,
imo etiam dum postquam peccata audivit,
absolutionem non impendit ; in quibus, et
similibus casibus ministri officium non
exercet, cum sacramentum non conficiat.
\Terum utraque ex his evasionibus haud Evcriidifficile dispellitur. Prior quidem : quo- lBr·
niam recte cohæret sigilli obligationem ex
eo principio oriri, et omnes ibi recensitos
constringere. Pro cujus luce observandum
est, ministrum sacramenti dupliciter accipi
posse ; vel proprie, et formaliter, quo pacto
stat pro solo sacerdote, qui primo, et per
se, et tanquam ex officio competit munus
illud ministrandi, et vices Dei exercendi ;
vel solum participative, et minus stricte,
qua ratione sub ministri nomine compre­
henduntur omnes illi, qui aliquid de actio-

·.

i

à-h $ il·

■·
Λ

fait <'
•W

s

£

t

'

I -5 Λ

’rP
’ : ·
■ - ·» ■ .
•t

■' ·.' t
• w

','iv

•

Sl

*

«t ·

·

M ·. <: <

pu. e

r
■■

>

/

M:

■.

■

y*· · iW

’ ;

h Zr’h
i · «.
4 ·..< ·

r
• ·,

■

φ: £

I·
• »·
•1

4

518

DE PŒNIT ENTI A.

nibus ministri participant. Porro illas
actiones sunt propria? ministri, ut mi­
nistri, quas exercet loco Dei ul principalis
agentis ; sacerdos autem non solum vicem
Dei gerit dum absolvit, sed etiam dum
peccata audit : hæc enim non sibi ul par­
ticulari homini deteguntur, sed ut exis­
tent! loco Christi. Ex quo fit omnes qui
confessionem audiunt, participare actio­
nem propriam ministri, atque ideo esse
ministros participative, et quasi inadæquate, sive licite confessionem audiant, ut
pœnitentis interpres consiliarius sacerdo­
tis, et qui ob inevitabilem contingenliam
assistunt, sive illicite, uti se habet qui actu
ac malitiose peccata auscultat, et actionem
ministri sibi arrogat. Quo supposito ratio
D. Thomæ vires reassumit, et perspicue
intentum suadet : nam minister tenetur
conformitatem habere ad principalem agen­
tem m his, quæ spectant ad rationem mi­
nistri; atqui Deus agens principale in pœni­
tentiæ sacramento celat pœnitentis peccata,
et omnes in evasione recensiti participant
rationem ministri : ergo ad sigillum cons­
tringuntur, ut Deo in occultatione pecca­
torum conformentur ; atque ideo ratio D.
Thomæ non solum evincit sigillum cons­
tringere sacerdotem, sed et quoscumque
alios in confessione intervenientes ; siqui­
dem eo ipso quod confessionem audiant,
jam sunt ministri quoad eam actionem, ex
qua sigilli obligatio ortum ducit.
Posterior autem, quæ levior est, ex dic­
tis dehiscit. Nam licet sacerdos, dum con­
fessionem audit, et pœnitentem non absol­
vit. non ministret sacramentum integrum,
efficit tamen sacramentum quasi partiale,
et concurrit ad actionem audiendi peccata,
quæ sacramentalis est saltem intentive,
atque ideo propria ministri ut ministri.
Minister autem non solum cogitur ad se
cum Deo conformandum,dum totum ministri oflicium exercet, sed etiam in quacum­
que actione propria ministri. Cum igitur
actio audiendi confessionem sil hujusmodi,
et alias Deus celet peccata, quæ pœnitens
tunc confitetur, tenebitur sacerdos ad sigil­
lum, ut principali agenti in re adeo gravi
se conformet. Et plane utraque Navarri
objectio in ipsum retorquenda est : quippe
si inquiramus, cur sacerdos confessionem
audiens, et absolutionem non impendens,
et similiter cur pœnitentis interpres, et sa­

cerdotis consiliarius, quorum nemo inte­
grum ac validum sacramentum ministrat,
sigilli obligationem contrahant ? Non ali­
tor respondet ibidem num. 44, nisi quia
res ad quemcunque transit, cum suo onere
transit ; atque ideo cum sigillum sit anne­
xum confessioni aut actioni audiendi pec­
cata, quæ confitentur, in quocumque hic
actio inveniatur, ibi etiam sigilli obligatio
reperiri debet, quamvis alias integrum sa­
cramentum non adsit. Si igitur hæc ita
sunt, cur etiam ad quemcumque transit
actio audiendi confessionem, quæ est pro­
pria ministri, transire non poterit obliga­
tio se conformandi cum Deo in his, quæ
pertinent, aut sequuntur ad eam actio­
nem? Nulla prorsus disparitas rationabili­
ter assignanda apparet. Recte ergo infert
D. Thomas obligationem sigilli ex obliga­
tione ministri ul se cum Deo conformet:
nam eo ipso convincitur quod quicuinque
confessionem audit, sigillum contrahit,
quippe qui ministri actionem exercet.
16. Ex hactenus dictis solum constat, sigilli obligationem ex jure divino urgere
an autem ex divino naturali, an vero ex
positivo, aut ex utroque, Aulhores dissi­
dent. Primum placuit Suario disput. 33,
sect. I, n. lOet 13, Lugoni disp. 23, sect.
2, n. 9, Henriq. lib. 6, cap. 19, Labat,
tract, de pœnit. disp. 2, dub. 3, § 2. Quo- jsarum fundamentum est, quod supposita sa-^
cramenti pœnitentiæ institutione, ex seu^
ipso sigilli observationem expostulat, ne^t
pœnitentes publicationis peccatorum timore
arrepti a confessione arceantur. Secundum 2«
amplectitur Navarrus ubi supra dist. 6, n.
33, Vasquez qu. 93, art. 4, dub. I, n. 10,5lIW
Coninchus disp. 9, dub. 2. Qui licet inrew
conveniant, diversis ducuntur motivis;
præcipuum tamen est, quod η. II, pro fir­
manda assertione expendimus. Et quidem
si vinculum sigilli ex jure divino urget, ul
omnes fatentur, quod ex divino naturali,
aut ex positivo constringat, parum refert;
cum non ideo malitia peccati in fractione
sigilli commissi specie aut numero multi­
plicetur. Nihilominus veriorem censemus
sententiam asserentem eam obligationem^
ex utroque jure prodire : nam quod ex di­
vino naturali constringat, suadet tum mo­
tivum primæ sententiæ, tum ratio D. Tho­
mæ a n. 12, ac deinceps expensa. Quod
vero ex divino positivo, constat tum ex
dictis

I

DISP, IX, DUB. i.

Ij

dictis num. II, nam qui praecepit finem,
censetur praecipere saltem implicite id sine
quo talis finis haberi nequit ; Christus au­
tem positivo praecepit confessionem sacramenlalem, quæ sine sigillo ex parte sacer­
dotis practicabilis non esset ·. igitur sigil­
lum urget ex positivo Christi præcepto
saltem implicito, ac imbibito in alio de
confessione facienda ; unde quaerendum
non esi ubi nam expresse scripturn extet.
&ÎU Tum etiam : quia D. Thomas in 4, dist,
21,quæst. 3, art. 1, ad 2, eodem modo lo­
quitur de præcepto confessionis, ac de eo
!
quod circa sigillum versatur ; primum au­
tem esse juris divini positivi, nemo dis­
sentit, atque ideo videtur Ang. Praeceptor
id ipsum, de secundo sensisse. Tum deni­
que :quoniamsigillum constringere ex jure
divino naturali omnino certo non constat,
nec an ex eo capite in omni eventu urgeat
aliundeque ab Ecclesiæ initio tanquam lex
positiva a Christo Domino lata observatum
y. est ; atque ita docent N. Franciscus tract.6,
^-' cap. 14, punct. l,num. 2, Sotus in 4,dist.
18,quæst. 4, ari. 5, et alii plures, quate­
nus eorum motiva utrumque suadent,
quamvis non ita expresse loquantur.

Argumentis contra primam assertionem
satisfit.

lî.Præmissæ assertiones adeo universa­
liter ab omnibus recipiuntur, ut neminem
inveniamus, quem referre possimus oppo­
sitam sentientem absolute loquendo :
quippe si quæ inter Doctores dissensio est,
non tam circa rem, quam pœnes modum
. , eam suadendi militat. Quia tamen motiva,
Us.quibus Ricardus, Alensis, et alii conantur
ostendere sigillum ex naturali jure cons­
tringere, si quid suadent, probant contra
secundam prioris nostræ assertionis par­
iem, ideo tanquam argumenta illi contra­
ry ria in præsenti diluenda sunt. Arguitur
ergo primo : nam præceptum non men­
tiendi obligat ex jure naturae, et in omni
eventu ; sed qui propalat crimina audita in
confessione,mentitur : ergo obligatio sigilli
ut sacramentalis orilur ex jure naturæ.
Consequentia liquet : ideo enim juxta doc­
trinam supra num. 7 traditam, sigillum
nt sacramentale ex jure naturæ non cons-

519

Iringeret, quia sacerdos tenetur in omni
eventu ad non detegendam confessionem ;
jus autem naturale ad inducendam adeo
indispensabilem obligationem nequit se
extendere. Quocirca si ex vi argumenti
habetur, jus naturale urgere ad nunquam
confessionem manifestandam, recte evinci­
tur sigillum ut.sacra menta le ex eo princi­
pio ortum ducere. Minor vero, quæ difficultalera præsefert, ostenditur. Tum, quia
ille mentitur, qui loquitur ut homo id quod
nescit ut homo ; sed qui peccata in con­
fessione audita manifestat, dicit ut homo
id quod nescit ut homo, licet alias id sciat
ut Dei Minister : ergo mendacium profert.
Tum etiam : nam si sacerdos interrogetur
an sciat peccata, quorum notitiam in con­
fessione acquisivit.non mentitur asserendo
se ea nescire, ut ex infra dicendis consta­
bit ; ergo a contrario sensu, qui ea peccata
se scire asserit, mentitur : scio namque, et
nescio contradictionem important.
Respondetur ad argumentum negando
minorem ; ad cujus primam probationem,Diluilar·
quæ plus confusionis quam roboris affert,
distinguenda est minor, et neganda si ly
nescit ut homo accipiatur physice ; conce­
denda vero si sumatur moraliter, aut au­
thoritative. Itaque aliud est, sacerdotem
confessionem manifestantem absolute, et
ex omni capite ignorare peccata, quæ pro­
dit, ita ut re vera nullam eorum notitiam
habeat ; aliud vero quod ea non sciat ut
licite propalari possent, eo quod sibi dicta
non sunt ut personae particulari authoritatem propriam exercenti, sed tanquam Dei
Ministro ac in ipsius loco constituto. Ex
quo autem hoc posterius verum sit,minime
prius osse falsum convincitur .· nam cum
Dei minister sit homo, impossibile est
peccata in confessione innotescere sacer­
doti ut Dei Ministro, et ipsi non innotes­
cere ut homini physice, et realiter. Ut
igitur sacerdos confessionem manifestans
non mentiatur, satis est quod re vera, et
absolute sciat ac sentiat id quod profert :
quippe eo ipso contra mentem non proce­
dit, cujus oppositum ad rationem menda­
cii desideratur. Et quidem sacerdos non
minus authoritate Dei consecrat, quam
pœnitentiæ sacramentum ministrat, et ta­
men si consecratione peracta dicat se con­
secrasse, nemo affirmabit mendacium pro­
tulisse, licet alias authoritate propria

520
consecrationem non fecerit. Ergo similiter
nec sacerdos mentitur, dum peccatum in
confessione auditum revelat ; maxime si
addat se illud in confessione audivisse;
tunc quippe non asserit se ut personain
privatam illam notitiam habere.
Ulterior
Quibus addendum est primo, quod si
eversio.
argumentum convinceret, probaret etiam
sacerdotem mentiri, dum non revelata
persona peccatum aliquod in confessione
auditum manifestat, quod nemo asseruit.
Adde secundo, obligationem servandi si­
gillum esse gravissimam in omni eventu,
nec parvitatem materiæ admittere,ut com­
muniter docent Authores, ac ex infra di­
cendis constabit; ex vi autem argumenti
hæc adeo gravis obligatio minime infertur;
nam mendacium ex genere suo peccatum
grave non est ; aliundeque contingere po­
test sacerdotem solum peccatum leve pœnitentis detegere ; in quo eventu violatio si­
gilli peccatum lethale non existeret, nec
ex vi mendacii, nec ex materia circa quam
versatur, cum pcenitenti leve damnum in­
duceretur. Si autem peccatum lethale est,
ergo ex alio capite vim obligandi obtinet.
SjujBi
secundam minoris probationem consecnndæ cesso antecedenti negatur consequentia :
'tiod optime enim stat sacerdotem peccata sibi
in confessionedetecta scire,etsimulnescire
juxta duplicem sensum, quem admittunt ly
scio, et ly nescio, si absolute proferantur :
nam prout sic sunt ex se indifferentia ad
significandam loquentis personam,, vel se­
cundum munus quod ex se habet, vel
secundum quod vicem alterius gerit ; et
juxta intentionem proferentis adjunctis
aliis circumstantiis determinantur adhanc
vel illam significationem sine detrimento
veritatis. Id quod exemplo appositissimo
liquet : Loquente Christo Domino de Prae­
cursore dixit : Joannes ipse esi Elias. Joan­
nes autem interrogatus an Elias esset,
respondit : Non sum. Ecce quod Christus
affirmat, Joannes negat ; et neuter menda­
cium profert, sed uterque veritatem annunciat. Cujus ratio est, quia illa proposi­
tio Joannes ipse est Elias, et idem est de
contradictoria, duplicem affert sensum, et
in diversa acceptione verissimum : quippe
intelligi potest vel de propria Eliæ per­
sona, vel de ejus virtute ac Spiritu. Unde
D.Greg.ut recte vidit D. Gregorius hom. 7,-in
Evang. Joann, cap. I, vers. 21, nulla in

illis propositionibus oppositio interest :
nam quod Joannes denegat do persona,
Christus affirmat do professione, Spiritu,
ac modo vivendi ; quorum utcumque ve­
rum est. Similiter igitur ly scio, et ly nescio
solum apparenter contradictoria sunt :
quoniam ly nescio ad determinatam sacer­
dotis personam refertur, qui nec pcenitentis peccata propria authoritate audivit,
nec eadem propria authoritate illa licite
detegere potest. Ly autem scio respicit eun­
dem sacerdotem ut munus Dei obeuntem,
ac Christi personam induentem ; quæ duo
sunt satis diversa ; et juxta loquentis limi­
tationem sub qualibet ex illis propositio­
nibus diversimode continentur.
18. Secundo arguitur : etenim lædereArça.
alterius famam prohibetdrjure natura?; sed
qui sigillum violat, lædit alterius famam :
ergo observatiosacramentalis sigilli obligat
ex jure naturae. Major constat ex illo :
Quod libi non vis, alteri ne feceris, ex quo
naturali jure cogimur alterius bona non
laedere : fama autem inter praecipua bona
computatur. Minor vero etiam liquet :
nam peccata alterius manifestari nequeunt,
quin damnum illius reputationi inferatur;
sed qui sigillum frangit, alterius crimina
detegit : ergo lædit illius famam. Eo vel
maxime, quod inter pœnitentem, et sacer­
dotem intercedit pactum saltem virtuale,
aut promissio data, et acceptata reticendi
peccata in confessione audita ; promissio
autem data, et acceptata obligat ex jure na­
turae ratione fidelitatis : ergo ex eo princi­
pio oritur obligatio servandi sigillum sacramentale.
Respondetur, argumentum solum evin-g^
cere, sigillum materialiter, et præsuppositive acceptum,quo pacto importat rationem
secreti naturalis, ortum ducere ex jure
naturæ ; non vero formaliter sumptum
prout sacramentale. Cujus ratio est, quod
materia sigilli sunt pœnitentis peccata,sive
gravia, sive levia, sive occulta, sive ma­
nifesta, cum omnibus circumstantiis, et
connexionibus infra explicandis, ita ut
hæc omnia cadant eodem modo sub obli­
gatione sigilli ut sacramentalis, et sacer­
dos gravissime delinquat, etiamsi pecca­
tum, quod manifestat, sit tantum leve, et
alias publicum. Materia vero, quæ cadit
sub jure aut secreto naturali, longe aliter
se habet ; non enim semper, et eodem
modo

521

DISP. IX, DUB. II.

modo constringit, sed respective : nam si
peccatum est gravo, jus naturæ graviter
obligat ad illius occultationem, ne gravis
laesio famæ alterius inferatur ; si autem
est leve, leviter tantum constringit. Imo
contingere potest peccatum esse gravo, et
occultum, et quod jus naturæ nec graviter
nec leviter ad illius occultationem obliget,
uti si in damnum commune vergerot, aut
in propriæ vitæ, vel alterius innocentis
jacturam ; in quo eventu jus ad famam
non habet qui solum sub secreto naturali
peccatum alteri manifestat. Unde ut jus
naturale obliget ad occultationem peccati,
requiritur per se, et formaliter, quod illius
revelatio sit infamativa, et quod alter jus
ad famam conservet :si enim hæc deficiant,
deficit ratio formalis sub qua jus naturæ
urget ; atque ideo nec adest formalis de­
tractio, nec formalis læsio famæ proximi,
subindeque nec peccatum. Ex quo eviden­
ter fit, sigillum ut sacramentale altiorem
ac universaliorem vim obligandi habere,
quam possit a jure naturali accipere : quip­
pe ita invariabiliter in omni eventu urget,
ut per se, et formaliter omnia peccata gra­
via, et levia, infamativa, aut non infama­
tiva, æque comprehendat. Quocirca res­
pectu illius solum se habet de formali pec­
cata in confessione fuisse delecta ; quod
autem infamativa sint, vel non. omnino
per accidens est, ac pure de materiali. Id
quod in habitibus ac potentiis liquet :
quippe ens mobile, quod formaliter inspi­
citur a Philosophia, de materiali se habet
respectu intellectus, qui solum considerat
ens in quantum ens ; quod proportione
servata in præsenti contingit.
Ex quibus etiam patet ad difficultatis
augmentum : licet enim dum pœnitens in
confessione sua delicta pandit, censeatur
sacerdos implicite eorum occultationem
promittere, non inde infertur sigillum ut
sacramentale ex fidelitate urgere : ad hoc
enim opuserat, quod fidelitas semper, et in
omni eventu invariabiliter constringeret.
Itaque cum contingere valet sacerdotem
confessionem propalantem solum venialiler contra justitiam, et fidelitatem delinquere, uti si peccatum leve detegeret ; et
nihilominus gravissime alias peccare, quia
sigillum frangit, non obscure demonstra­
tur hanc obligationem ex alio capite for­
tius ligante promanare. Unde sigillum

solum obligat ex fidelitate, et justitia pure
concomitanter, et quasi materialiter, qua­
tenus rationem secreti naturalis præsupponit ; formaliter autem ut sacramentale
exjuro divino vim obtinet.
F

DUBIUM II.

I

i-

Utrum sigillum sacramentale in omni eventu
sil observandum ?
Obligationis sigilli radice cognita, faci­
lius jam erit ad alia descendere. Plura
autem, eaque satis difficilia, in praesenti
.materia occurrunt scitu digna, ac plerum­
que reducuntur ad peculiares casus, in
quibus dubitatur an sigilli vinculum ur­
geat, vel non ? Omnes tamen sub dubii
hujus universalitate simul comprehendere
congruum non est. Tum quia uniuscujus­
que decisio ex circumstantiis, quibus vesti­
tur, pendet. Tum quia plurium agglomeratio confusionem parit. Ut igitur claritati
consulamus, observandum est omnes eos
casus ad duplicem classem reduci posse :
nam vel in illis confessio,et pœnitens reve­
lantur expresse, vel tantum implicite, et
quatenus ex vi alicujus actionis aut signi
in cognitionem peccati, et pœnitentis deve­
nitur. Quæ prioris generis sunt, ad direc­
tam confessionis revelationem spectant ;
quæ posterioris autem ad indirectam.
Dubium ergo circa primam procedit, et
illius sensus est an liceat sacerdoti in ali­
quo eventu propalare expresse, et directe
pœnitentem, et peccatum in confessione
notum.

11

i

s

Communis et vera sententia statuitur.

19. Dicendum est, sigillum sacramentale Assertio,
obligare in omni eventu. Assertio hæc est câjetan.
expressa D. Thomæ in 4, dist. 21, qu. 3,^°'“^
art. I, et quodlib. 12, quæst. Il, art. I Gunner,
et 2, 2, quæst. 70, art. 1, ad 2, Cajetaniv Fran,
ibidem, et tract. 21, quæst. unie. Sotus inO°Qa·'·
4, dist. 18, quæst. 4, art. 5, Nugnus in^-Ant.
addit ad 3 part. qu. 11, art. 1, concl. 1,
Bannez 2, 2, quæst. 33, art. 8, Gonet de
pœnit. disp. 21, art. 1, num. 4, N. Franciscus tract. 6, cap. 14, punct. 1, Bonæ
Spei disp. 13, dub. 1, n. 2, N. Antonius

F

—— ·

522

DE PŒNITENTIA.

tract. 5, disput. 19, sect. I, Sanchez de
Dicast. Matrimon. tom. 1, lib. 3, disp. 16, num. 3,
Suarez
scSS.'
Sylvius ad quæst. 11, art. 1. supplem.
Suarez disp. 33, sect. 1. Lugo disp. 23,
plures. sect. 1, num. 1. Dicastillo tract disp. 18,
dub. 1, num. 4, Scotus in 4, dist. 21,quæst.
2, Delgadill. de pœnitent. cap. 19, dub. 53,
Granados in 3 part, cont rovers. 7, tract.
11, disp. 7, num. 5, Dubai disp. 5. dub. 1,
num. 626, D. Bonavent. in 4, dist. 21, art.
2, quæst. 1. Capreolus, Paludanus, Du­
randus, et Major ibidem. Navarrus cap.
Sacerdos de pœnit. dist. 6. num. 116, Le­
desma 2 part. q. 10, art. 1, Sylvester
verb. Confessio 3, q. 19 et 20, Adrianus,
Medina, Viguerius, Covarruvias, estque
communis Theologorum sententia, uno
excepto Altisiodorensi. qui in hac parte a
cunctis deseritur.
Tun<iam. Præcipuum hujus assertionis fundamen1 tum sumitur ex perpetua ac notoria Eccle­
siæ traditione, quæsemper ab initio reti­
nuit, sigillum cum omni universalitate,et
absque ulla prorsus exceptione obligare.
Quam traditionem testantur tam antiqui
Ecclesiæ Doctores, quam moderni, ut vi­
dere est apud D. Augustinum lib. de salu­
taribus documentis, cap. 25, D. Basilium
in Regula Monach. cap. 21, Ambrosium
in ejus vita apud Paulinum ; Leonem Pap.
epist. 78, Nugnum ubi sup. Suarium, et
alios. Unde D. Thomas locis proxime cita­
tis oppositam sententiam erroneam vocat.
Itaque ex generali fidelium sensu liquet
sacramentalis sigilli vinculum adeo stricte
urgere, ut etiam imminenti totius Reipublicæ destructione, peccata in confessione
audita propalari non possint. Id quod
etiam in Summorum Pontificum decretis
omnino expressum habetur. Etenim Inno­
centius III, in cap. Omnis utriusque sexus,
Innoc.
III.
de pœnitentia, et remission. § Caveat, ita
inquit : e Caveat autem omnino ne verbo,
« aut signo, aut alio quovis modo atiqua« tenus prodat peccatorem. » Similiter in
D. Grcg. caP· Sacerdos, de pœnitentia, dist. 6, D.
Gregorius ait : » Sacerdos ante omniii ca« veat ne de his, qui ei confitentur, peccata
« alicujus revelet, neque (quod absit) pro
« aliquo scandalo vitando. o In quibus ly
ante omnia caveat obligationem servandi
sigillum aliis esse praeferendam significat;
ac insuper ly neque pro aliquo scandalo vi­
tando juxta unanimem Theologorum intel$an<h.

Lqçù

ligentiam idem valet ac neque pro aliquo
damno vitando. Ergo ex mente Pontificis
sigillum sacramcntale in omni eventu indispensabiliter obligat, quin damnum ali­
quod quantumvis publicum, el commune
imminens possit illius non observationem
licitam reddere. Et quanquam id etiam
convincat ratio D. Thomæ quodlib. 12,
quæst. II, art.6, et in 4, dist. 21, quæst.
3, art. 1, nihilominus quia eam dub.
præeed. expendimus, et quisque præsenti
materiæ adaptare potest, aliam subjicie­
mus.
20. Suadetur igitur secundo a priori.2-Hia
Nam lex tandiu vim obligandi conservat,
quandiu adæquatus finis legis persistit ;
sed finis adæquatus legis sacramentalis
sigilli persistit in omni eventd : ergo, et
in omni eventu illius observatio urget.
Consequentia liquet, et major est cerla :
etenim legem in hoc aut in illo casu non
obligare, solum Heri potest ex defectu vel
potestatis, vel intentionis in legislatore,
qui aut non potest, aut non vult suo præ­
cepto omnem eventum comprehendere ;
quorum nullum in præsenti materia dici
potest, non quidem primum : nam Christo
Domino hanc legem ferenti dato est omnis
potestas in Coelo, et in terra, Mattb. 18,^.
atque ideo potuit obligationem sigilli ad
omnem casum extendere. Non item secan­
dum : quoniam persistente fine adæquato
a legislatore intento, non possumus ratio­
nabiliter judicare talem voluntatem obli­
gandi in illo defuisse. Minor autem, quæ
difficultatem præseferf, ostenditur. Finis
adæquatus legis sigilli est sacramentum
pœnitentiæ fidelibus summe necessarium
in Ecclesia conservare, ejus usum tolera­
bilem reddere, pœnitentesque ad integram
suorum criminum confessionem allicere ;
sed finis iste in nullo eventu cessat : ergo.
Minor patet : quoniam si semel in aliquo
casu, etiam rarissimo, sacerdoti liceret
confessionem propalare, pœnitentes om­
nino securi de suorum criminum occulta­
tione non essent; atque ideo quo peccata
graviora existèrent, eo amplius eorum
confessionem reformidarent ob urgentiorem necessitatem, quæ occurrere posset
illa revelandi ad bonum commune, vel ad
innocentis vitam tuendam, vel ad similia
gravissima damna præcavenda ; unde con­
fessio odiosa fieret, pœnitentesque ad eam
accedere

DISP. IX, DUB. II.

accedero non auderent, vel saltem illius
integritatem non observarent.
Cttino· Confirmatur, et explicatur : nam in sen­
tentia Div. Thomæ, cui communiter adhae­
rent Theologi, quamque tract. 13, disp. 10,
dub. 6, num. 231 statuimus, ideo pollutio
voluntaria in nullo eventu licita est, quia
humanum semen, ejusque administratio
determinate ordinata sunt ad conservatio­
nem speciei, non autem propter commo­
dum, salutem, aut vitam individui. Ex
quo fit, quod cum bonum speciei sit com­
munius, ac divinius bono hujus vel illius
individui, nunquam voluntaria pollutio
licet, etiam cum propriæ vitæ periculo,
imo cura ruina totius Regni, cujus salus
pendebat ex vita hujus hominis illo reme­
dio indigentis. Tum sic : sed sigillum sacramentale institutum est ad conservatio­
nem sacramenti pœnitentiæ, quod in com­
mune bonum omnium fidelium cedit : ergo
illius violatio in nullo eventu licet. Con­
sequentia patet, tum ex rationis similitu­
dine : lura quia bonum omnium fidelium
præferendum est cuicumque alteri com­
modo determinati individui, vel alicujus
Reipublicæ, quod sequi poterat ex sigilli
violatione. Quocirca cum ex licentia reve­
landi confessionem in aliquo casu sequatur
pœnitentes ab ea arceri,proindeque fidelium
universitatem detrimentum subire, opus
fuit, ut nunquam confessio revelari possit,
ut ita semper communi bono consulatur.
In.;? 21. Nec refert Coninchi responsio in
præsenti, disp. 9, dub. 2, num. 33, dicen­
tis minime confessionem odiosam fore
reddendam ex quo in aliquo casu sacerdoti
liceret peccatum in confessione auditum
revelare, ut Regni eversionem impediret,
aut simile ingens damnum præcaveret.
Cujus eam rationem assignat, quia in illo
eventu pœnitens tenetur vel per se ipsum
peccatum revelare,\vel sacerdoti permittere
ut revelet ; vel si neutrum vult, absolven­
dus non est ; et tamen licet de facto hæc
ita contingant, confessio odiosa non fit,nec
pœnitentes ab ea arcentur : ergo nec arce­
rentur ex quo sacerdoti licitum esset in eo
particulari casu sigillum aperire. Patet
consequentia, siquidem adhuc in præsenti
rerum dispositione vult pœnitens accedere
ad confessionem, esto certo sciat quod a
sacerdote impellendus sit ad criminis ma­
nifestationem.

Non, inquam, refert : nam si absolu te r!.Tc,D·
sacerdoti liceret in aliquo urgentis neces- * °r’
sitatis eventu sigilli vinculum aperire,pru­
denter pœnitentes timerent ad confessio­
nem accedere ; tum quia re vera occurrere
poterat casus ille, in quo sacerdos pro suo
arbitrio, et absque pœnitentis consensu,
hujus crimina licite propalaret ; quod proculdubio pœnitentes a confessione deterre­
ret. Tum etiam : quia semel dato sacerdo­
tem posse in aliquo casu confessionem
revelare, nunquam pœnitentes de suorum
peccatorum occultatione securi essent,
quippe qui timere poterant ne sacerdos ob
ignorantiam, zelum, aut passionem appre­
henderet sibi licitam peccati revelationem
in isto aut in illo casu, qui re vera casus
necessitatis non existeront : non enim fa­
cile est inter casum veræ necessitatis, et
apparentis discernere. Unde si revelatio
sigilli in aliquo casu liceret,confessio etiam
in aliis ob timorem odiosa fieret. In præ­
senti autem rerum dispositione nullum
adest motivum pœnitentibus ut a confes­
sione arceantur : etenim sacerdos peccata
revelare non potest sine pœnitentis con­
sensu, atque ideo licet dum casus necessi­
tatis urget,possit absolutionem non impen­
dere,si pœnitens criminis manifestationem
non permittit ; nihilominus absolute lo­
quendo ex solo pœnitentis arbitrio pendet
illius criminis manifestatio : potest enim
utrumlibet extremorum seligere, vel ab­
solutionem, et peccati propalationem, vel
utriusque carentiam; ipso autem renuente,
sacerdos non revelabit peccatum,esto illius
notitiam habeat. Cujus oppositum contin­
geret, si sigillum vim obligandi in omni
eventu non obtineret.

Argumenta assertioni adversa convelluntur.

22. Opposita sententia tribuitur Altisio­
dorensi lib. 4, tract. 6, cap. 3, quæst. 4,
asserenti licitum esse revelare confessio­
nem Patri, aut Prælato, ut filium aut sub­
ditum corrigat ; ac etiam ad illicitum ma­
trimonium impediendum, vel ad magnam
populi ruinam vitandam. Duplicem tamen
subdit conditionem ; et quod ex licentia
Episcopi id fiat, et dummodo confessio
odiosa non fieret. Cui etiam adhærere

524

DE PŒNITENTIA.

Gabriel in 4, dist. 21. quæst. 1,
pœnitentis mortem ejus peccata revelari
art. 3, casu 4. ubi docet confessionem re­
possent, ea viventes confessioni subjicere
formidarent. Ad reliquos vero casus ex
velari posse ubi damnum grave imminet
infra dicendis constabit.
confessario vel in vita, vel in fama, vel in
23. Arguitur ergo primo ex Conciliis : t
bonis. Hanc autem sententiam non solum
D. Thomas, ut supra vidimus, sed et alii
nam in Carthaginensi 7, cap. 5, relato in ’
Theologi erroneam censent. Et quidem
cap. Placuit 9, q. 2, habetur quod si subdi­
prior limitatio, aut conditio, quam Altitus neget crimen. quod Episcopus revelat,
siodorensis apponit, nihil refert : cum
non ob id Episcopus censeat sibi injuriam
enim sigilli vinculum vim obligandi ex
aliquam fieri .· ergo videtur Concilium sup­
juredivino sortiatur, nec Episcopus, nec
ponere licitum esse Episcopo crimen sui
subditi, in confessione sibi notum, in ali­
Summus Pontifex sacerdotem licentiare
quo casu revelare. Similiter in Maguntino
potest ut confessionem revelet. Imo licet
id sub excommunicatione praeciperent,illis I cap. 10, et 21, significatur olim in usu
obtemperandum non esset, ut docet D. I fuisse, ut quædam peccata in confessione
audita sub secreto detinerentur, quædam
Thomas in 4, dist. 21, q. 3, art. 1, quæsvero propalarentur. Id quod etiam robo­
tiunc. 1, ad 2. Secunda vero minus pro­
rari valet ex antiqua Ecclesiæ praxi injun­
dest : nam esto contingere posset confes­
gendi pro peccatis publicas poenitentias ;
sionem per accidens odiosam non fieri
quod fieri non poterat absque manifesta­
respecta ipsius pœnitentis, si ita secreto
tione peccatorum, quæ clavibus subjicie­
ejus peccatum, et persona revelarentur, ut
nec ipse intelligeret ; nihilominus nequit
bantur.
Respondetur in Concilio Carlhagi-^.^
non fieri odiosa in communi, et per se,
cum omnes ægre ferant sua crimina
nensi sermonem non fieri de confessio-”’
alteri revelari ; unde si scirent id licitum
ne sacramentali, sive de revelatione pec­
esse sacerdoti, a confessione arcerentur.
cati, cujus notitiam intra sacramentum
Per quod patet ad primum casum hujus
Episcopus acquisivit ; sed de revelatio­
Authoris : non enim pœnitentes auderent
ne criminis, quod aliunde extra confes­
peccata sacerdoti detegere, si haec licite de­
sionem novit. Nec ibi verbum aliquod
ferri possent ad pœnitentis patrem, aut
extat, quod oppositum innuat. Magunti
superiorem ob correctionis finem ; sed
num autem non loquitur de publicatione
hæc omnino secreta esse debet inter pœni­
peccatorum a sacerdote, sed a pœnitente
tentem, et sacerdotem, cui ex vi proprii
spontanee facienda. Quod interdum ex ho­
muneris tota incumbit cura corrigendi
nesto motivo fieri posse, constat ex Tripœnitentem. Quod si a peccatis desistere
dentino sess. 14, cap. 5, illis verbis :< Et
nequit, minime absolvendus est : quippe
« si Christus non vetuerit quin aliquis inContii.
α vindictam suorum scelerum, et sui hu-Tri4‘
futura patris aut superioris correctio effi­
cere nequit ut pœnitens, dum actu absol­
σ miliationem, tum ob aliorum exemplum,
vitur. capax absolutionis existât ; sed ad
« tum ob Ecclesiæ offensæ ædificationem,
summum deservire potest ut in posterum
« delicta sua publice confiteri possit; non
capax efficiatur. Adsecundum autem casum
o est tamen hoc divino præcepto manda­
etiam liquet id illicitum esse : tum quia
it tum. n Ad augmentum vero difficultatis
testimonium sacerdotis ex confessionis no­
dicendum est, initio Ecclesiæ ob recentem
titia nullam vim habet, nec fidem facit in
Christi sanguinem, insignemque fidelium
foro exteriori, ut constat ex cap. Dilectus
fervorem, non solum pœnitentias publicas
de excessibus Prælatorum ; et ex cap. 2, de
injungere assuevisse, verum, et pœnitentes
Officio Ordin. Subindeque, etiam si mor­
libella peccatorum tradere sacerdotibus,
tuus sit pœnitens, nequit illius confessio i ut in Ecclesia recitarentur. Inde tamen
propalari ad illicitum matrimonium im­
minime evincitur licuisse unquam sacer­
pediendum. Tum etiam : quoniam sigilli
dotibus confessionem manifestare, cum ea
vinculum, ac pœnitentis fama semper ob­
omniaex pœnitentium consensu,ad eorumservanda sunt, etiam, post pœnitentis mor­
que petitionem fierent. Quod si interdum
tem : quippe id necessarium est ad sacra­
ob peccata publica ad publicas pœnitentias
menti conservationem, alioqui si vel post
cogebantur, quemadmodum, et modo cogi
possunt

Gabriel.videtur

,·

· ?VT* r·™/'

DISP. IX, DUB. II.

525

tegritalem, ubi adest impotentia physica,
possunt, ul tenet communie Doctorum sen­
vel moralis.
tentia contra unius Navarri placitum; id
utique potuit etiam fieri, quin sacerdotes
Huic argumento dupliciter respondet sototio
confessionem proderent, aut sigillum vio­
Gonet disp. 11, art. 1,§2. Primo, nonG>^t
larent. Cujus duplicem rationem, assignat
omnem confessionis integritatem esse de
D. Thomas in 4, dist. 14, quæst. I, art. 5,
jure divino, sed eam dumtaxat, quæ est
iiτι» quæstiunc. l.adl.Tum, quia culpa non
moraliter in potentia pœnitentis ; hæc au­
certo scitur ex pœna : publicæ namque pce ·
tem semper obligat, nec assignabilis est
nilentiæ, uti sunt peregrinationes, ferrea
casus, in quo pœnitenti liceat emittere
pondera bajulare, vicatim flagellis cædi,
confessionem non integram formaliter,
et similia, satis frequenter ex diversis moquamvis plures adduci possint, in quibus
tivis fiunt, vel ex devotione, vel pro alio­
non teneatur confessionem materialiter
rum culpis. Unde ex quo quis publice pœintegram facere. Sed hæc responsio difliniteat non recte infertur eam poenitentiam
cultalis propositæ robur non enervat :Tr*·^·
a sacerdote fuisse injunctam, et confessio­
Tum quia cohærere non videtur Tridenti- tin.
nis esse manifestativam. Tum etiam, quia
no Can. in objectione relato, dicente : « Si
esto ibi aliqua suspicio, aut peccati mani­ I « quis dixerit, in sacramento pœnitentiæ
festatio intercedat, ea non fit a sacerdote,
remissionem peccatorum necessa­
<1 ad
sed ab ipso pcenitente consentiente, ac
« rium non esse jure divino confiteri om­
exequente poenitentiam publicam ; alias
tf nia, et singula peccata mortalia, quorum
absolvendus non esset, nisi sub ea condi­
« memoria cum debita et diligenti praeme­
tione ad justam punitionem, et vindictam
« ditatione habeatur, etiam occulta, quæ
sui peccati necessaria. Et quidem si sacer­
« sunicontra duo ultima Decalogi præcepta,
dos confessionem non manifestat, ubi
« et circumstantias, quæ peccati speciem
preriitenti onus imponit expostulandi ve­
« mutant, etc., anathema sit. n Hæc autem
niam ab alio, quem injuriavit ; nec ubi
utramque integritatem formalem, et ma­
illum cogit ad propalationem sui peccati,ut
terialem esse de jure divino, satis perspi­
remedium communi damno adhibeat ;
cue ostendunt : quippe ly omnia, et singula
non est cur confessionem manifestare di­
peccata ad materialem spectat, ut ex se
catur, dum ob peccatum publicum publi­
liquet. Tum etiam, et præsertim, quia
cam poenitentiam injungit, ut ita pœnitens
responsio principium exposcit : nam dicere,
cum aliis, quos exemplo suo offenderat, resolam integritatem formalein, aut eam,
5^ concilietur. Videantur Soto in 4, dist. 19,
quæ est moraliter in potentia pœnitentis,
quæst. 2, art. 5, Vasquez quæst. 94, art. 2,
esse de jure divino, nihil aliud est quam
" dub. 2, et N. Franciscus cap. 10, punct. 3,
asserere pœnitentem non teneri in omni
num. 39.
dventu ad confessionem omnium peccato­
tips. 24. Arguitur secundo : quia aeqne de
rum, sed eorum dumtaxat, quæ potest
jure divino est integritas confessionis,
absque notabili damno proprio vel alieno,
atque observatio sacramentalis sigilli ; sed
in quo moralis potentia consistit. Cur ergo
confessionis integritas non est adeo indissimiliter dicendum non erit de observa­
pensabiliter observanda, ut sæpe non li­
tione sigilli, quod nimirum sacerdos solum
ceat peccatum aliquod in confessione omit­
teneatur ad celandam confessionem ubi
tere : ergo similiter, esto observatio
moraliter potest absque gravi detrimento
sacramentalis sigilli ex jure divino urgeat,
proprio, aut communi ; non vero ubi ho­
non adeo indeficientem vim obligandi af­
rum aliquod imminet, ut objectio inten­
fert, ut in aliquo eventu licitum non sit
dit? Itaque ut res perspicua fiat, demus
revelare confessionem. Consequentia ex
pœnitentem esse peste aut alio contagioso
paritate rationis liquet. .Major autem con­
morbo infectum, et sacerdotem non posse
stat ex dictis disp. 8, dub. 3, ac ex Triomnia peccata absque manifesto periculo
denlino sess. 14, cap. 7, ubi definitur con­
ejusdem contagii audire. In hoc eventu, ut
fessionis integritatem esse de jure divino.
communis sententia tenet, cui vel ipse
Gonet adhaeret disp. 10, art. 2, num. 40,
Minor vero est communis sententia, quam
necessarium non est integram confessio­
disput. cit. dub. 7, statuimus, asserentes
nem continuari, sed accelerari potest, alinon teneri pœnitentem ad confessionis in­

£

;· «

■

i vi

4

’3

r^·

!

.

:

d

.

Γ
Λ
?
‘i
.*k

ii
F*

-

'Γ.
t»

4
•9

fcX*·
, ;· · ·*
I

I
11 ·
1. U

^4;

526

DE ΡΙΕΝΊΤΕΝΤΙΛ.

quibas vel mullis peccatis tunc omissis, et
non confessis. Quemadmodum igitur in
hoc eventu praeceptura divinum non obli­
gat nec pœnitentem ad integre confiten­
dum, nec sacerdotem ad integram confes­
sionem audiendam, sed uterque excusatur
ratione contagii, aut periculi vitæ immi­
nentis sacerdoti ; cur etiam simile vitæ
periculum sacerdotem non deobligabit a
retentione sigilli, illumque efficiet moraliter impotentem ad alicujus peccati occul­
tationem ? Nulla in tradita solutione disparitalis ratio assignatur, ut consideranti
constabit. Unde aliam viam evadendi diffi­
cultatem proponens.
Alia
25. Respondet secundo, omissis præsoimio. missis negando consequentiam ; disparitatis autem eam rationem assignat, quod
licet utcumque præceptum de jure divino
sit ; illud tamen, quod penes integritatem
versatur, est affirmativum, proindeque so­
lum urget quando, et quomodo expediens
apparet. Ex quo fit, quod si in aliquo casu
aliter expedire prudenter censetur, lici­
tum erit confessionem non integram effi­
cere. Præceptum vero de sigilli observa­
tione est negativum, ideoque semper, et
in omni eventu obligat : ea quippe est ne­
gativi præcepti natura, ut semper, et pro
semper urgeat.
EejkiVerum, et hæc responsio nihilo melior
tQr·
praecedenti est. Tum, quia præceptum de
integritate confessionis, licet quoad sen­
sum, ac specietenus videatur affirmati­
vum. in re tamen saltem quoad præsens
negativum est, utpote quod prohibet abso­
lutionis receptionem sine integra peccato­
rum manifestatione. Unde fit hujusmodi
præceptum peccato commissionis violari ;
quod esse negativum demonstrat. Ergo ad
diluendam difficultatem nulla est assignata
differentia. Tum etiam : nam quidquid sit,
an prædictum præceptum sit vel non affir­
mativum, plura alia sunt negativa, quæ
non semper, et in omni eventu obligant,
quod patet in præcepto de naturali secreto
non revelando, quod æque negativum est
atque præceptum confessionem non dete­
gendi ; et tamen plures sunt casus, in
quibus secretum naturale observari non
debet. Liquet similiter in praeceptis non
occidendi, non accipiendi rem alienam,
quæ non violantur ubi quis cum modera­
mine inculpatae tutelæ invasorem occidit,

nec ubi extrema necessitas rem alterius
accipere compellit. Quod igitur præceptum
non revelandi confessionis sigillum sit ne­
gativum, ratio sufficiens non est ad asse­
rendum in omni eventu constringere.
Id quod amplius innotescet, observando
præcepta negativa esse in duplici differenlia. Quaedam enim prohibent res ex se, et
ab intrinseco malas objective, et absolute
independenter a qualibet conditione, aut
circumstantia ; eo quod secundum se ac­
cept® opponuntur alicui ex divinis perfec­
tionibus. ut contingit in præceptis non
odio habendi Deum, non blasphemandi,
non mentiendi, non conculcandi Eucha­
ristiam, et similibus, quæ ex se repugnant
summae Dei bonitati, veracitati. ac honori,
aut dignitati Christi. In his autem nec ma­
teria præcepti unquam deficere potest, nec
mutari ab inhonesta in honestam, ita ut
ratione alicujus circumstantiæ advenientis
jam res prohibita non sit mala. Ex quo fit,
hujusmodi præcepta in omni eventu, et
pro semper urgere, nec in illis dispensa­
tionem aliquam cadere posse. Quædam
vero interdicunt actiones, quæ non ita ab­
solute sunt inhonestæ,sed prout sub deter­
minatis circumstantiis exercentur, quibus
deficientibus, aut mutatis, deficit \el sub­
trahitur materia præcepti, quod proinde
non violatur, ut in præcepto non accipien­
di, aut retinendi rem alternus cernere est:
retentio quippe, aut acceptio rei alterius
non est absolute mala, nec prohibita, sed
solum prout invito Domino rationabiliter,
et prout adest potentia, aut opportunitas
restituendi. Similiter in hominis occisione
contingit, quæ solum est mala, et prohibi­
ta ut injusta. Ubi autem illæ circumstantiæ
deficiunt, aut variantur, vel quia ea est
occisio hominis invasoriscum moderamine
inculpatae tutelæ, vel quia Dominus rei
ablatae aut retentæ non censetur rationabi­
liter invitus, vel quia opportunitas resti­
tuendi non adest, aut summa necessitas
urget, quo eventu omnia bona reputantur
communia, prædiclæ actiones prohibita
non sunt, subindeque nec peccaminosæ.
Idemque judicium fieri debet, si Deus rei
dominium in ipsum auferentum transfe­
rat.ut re ipsa factum est ubi Hebræi divina
authoritate Ægyptios expoliavere. Et ho­
rum instar se habent etiam negativa præ­
cepta secretum naturale non revelandi,
non

DISP. IX, DUB. Π.
non comedendi carnes in dio Veneris, non
celebrandi Missam sine vestibus sacris ;
quæsimiliter solum urgent ubi requisitæ
circumstantiæ variationem non subeunt,
nec materia præcepti subtrahitur.
□Hier Hinc autem ulterius refellitur prædicta
responsio : etenim ea præcepta negativa
obligant semper, ct in omni eventu, quæ
prohibet rem ex se, et ab intrinsecotiirpem
objective, ct absolute, sicut mentiri, blas­
phemare, elsimiliter prioris generis ; atqui
revelare confessionem non est ex se malum
objective, et absolute : ergo ex quo præcep­
tum de confessione non revelanda negati­
vum sit, minime habetur obligare in omni
eventu. Major ex præmissa notabili cons­
tat. Minor vero, in qua poterat esse diffi­
cultas, ostenditur. Tum quia in præceptis
prohibentibus res ab intrinseco, et objec­
tive malas nulla dispensatio cadere potest ;
constat aulem Deum posse dispensare in
præcepto non revelandi confessionem ; in
hoc enim nulla implicatio apparet : ergo.
Tum etiam ·: nam Christus Dominus potuit
absolute sacramentum pœnitentiæ insti­
tuere, quin adeo strictam sigilli obligatio­
nem, qua de facto premimur imponeret ;
quod fieri non posset, si revelare confes­
sionem ex se, et ab intrinseco malum esset.
Aliud igitur discrimen assignandum est,
ex quo oriatur sigilli præceptum in omni
eventu constringere ; non vero præceptum
integre confitendi.
T(n 26. Itaque ad argumentum omissis præsùii).missis neganda est consequentia. Ratio au­
lem differentiæ. inter utrumque præcep­
tum ex duplici radice venari debet. Primo,
et quidem a priori,ex ipsa sacramenti ins­
titutione, ac voluntate Christi Domini le­
gislatoris supremi, qui voluit præceptum
sigilli omnimodam extensionem habere,
nulliusque casus exceptionem admittere ;
præceplum vero integre confitendi non ita
universaliter omnem eventum comprehen­
dere, sed pati exceptiones ubi physica aut
moralis impotentia existit. Christum autem
rem ila disposuisse circa præceptum sigilli,
nobis notissimum est, et ex Summo­
rum Pontificum declarationibus, et ex
communi Theologorum sententia, et ex
generali fidelium consensu, totiusque Ec­
clesiæ praxi, ac acceptatione, quæ vim
Apostolicae traditionis habet, ut num. 19
explicuimus. Limitatio vero præcepti inte­

I

gre confitendi constat similiter ex eisdem
principiis, quæ disp. 8, dub. 7, num. 211,
apposuimus, el præscrfim ex declaralionecoocii.
Concilii Tridentini sess. 14, cap. 5, ubiTri(lent·
docet Christum Dominum ita voluisse om­
nia mortalia post Baptismum commissa
Ecclesiæ clavibus subjici, ut nihilominus
non præceperit impossibilia, uti est confi­
teri, quæ homo ignorat per inculpabilem
oblivionem, aut quæ persimiles causas re­
censere non potest. Quod plane congruit,
et suavi Dei providentiæ et hominum im­
becillitati, et opportuno usui hujus sacra­
menti adeo ad salutem necessarii. Si enim
in nullo eventu, et ob nullum motivum ab
omnium, et singulorum peccatorum decla­
ratione deobligaremur, omnes ad pcenitentiam vererentur accedere : quippe qui pru­
denter timerent ne peccatum aliquod, ob
oblivionem saltem, inconfessum relinque­
retur. Imo nec absolvi possent qui in arti­
culo mortis constituti omnia peccata pro­
dere non valerent. Id autem credere a Deo
ita fuisse dispositum, nimium ejus pietati
derogaret. Recolantur, quæ disp. præced.
num. 206 statuimus,ubi similem objectio­
nem eadem doctrina amplius expensa dis­
solvimus.
Secundo discriminis ratio desumenda
est ex fine intento a Christo Domino in
utriusque præcepti impositione. Nam finis
adæquatus in præcepto sigilli est prenitentiæ sacramentum lapsis post Baptismum
simpliciter ad salutem necessarium in
Ecclesia conservare, illiusque usum sua­
vem ac tolerabilem reddere. Hic autem
finis in omni eventu persistit, et præponderat, ac excedit quodcumque aliud bonum
sive particulare propriæ salutis, vitæ, aut
divitiarum, sive commune Reipublicæ,
aut totius Regni. Cum ergo juxta genera­
lem Theologorum sententiam tamdiu præ­
ceptum urgeat, quamdiu illius finis adæ­
quatus persistit, consequens est ut fine
præcepti sigilli in omni eventu persistente,
et nusquam cessante, nunquam similiter
ejus obligatio deficiat, sed in omni rerum
contingentia premat. Finis autem præcepti
integre confitendi rem adeo ingentis mo­
menti non affert, sed aliam inferioris
ponderis : quippe obligatio detegendi om­
nia, et singula peccata tam in specie quam
in numero, et circumstantiis speciem mu­
tantibus, ut ex Tridentino sess. 14, cap. 5,

1

i
·*
it
*

t

ί

J?

'r

I
J

ίΐ

a
i’

i

528

DE PŒNITENTIA.

colligitur, præcipue ordinatur, ut sacerdos,
qui in pœnitentiæ sacramento judicis, et
medici munus exercet, undique rei cau­
sam, et infirmi statum cognoscat, ut in
prolatione sententias aequitatem judicii ser­
vet, convenientem satisfactionem pro cul­
pis imponat, et opportunam pro qualitate
morborum medicinam adhibeat. Hujus­
modi vero finis vel ab alio superari po­
test, vel interdum cessare, et de facto defi­
cit in plurimis casibus, quos disput. proc­
eed. dub. 6 et 7 expendimus, in quibus
pœnitens a materiali confessionis integri­
tate deobligatur. Ubi enim quis in articulo
mortis constitutus, et vita desperatus,
nequit ob infirmitatis angorem omnia, et
singula peccata declarare, prædictus finis
omnino cessat ; siquidem nec pœnitentia
culpis proportionata ante mortem manda­
ri potest exeeutioni, nec medicina animæ
vulneribus adhiberi, aliundeque æterna
pcenitentis salus, quæ majus bonum est,
ex prompta sacerdotis absolutione pendet.
Idemque contingit ubi multi simul in eo­
dem articulo mortis constituti existunt,
v. g. in naufragiis, terremotibus, incen­
diis, aut praeliis, et unus vel pauci sacer­
dotes pro eorum confessionibus excipiendis
inveniuntur : ibi enim ex una parte im­
possibile est omnes integre materialiter
confiteri, proportionatasque pœnitentias
exeeutioni mandare ; et ex alia si sacerdos
uni aut aliquibus exactam confessionem
audiens adesset, alii sine beneficio absolu­
tionis perirent. Cum igitur in his, et simi­
libus casibus finis praecepti integre confi­
tendi deficiat, et alias ex quo in illis con­
fessio integra non fiat, sacramentum odiosum non reddatur, sed potius suave, et
amabile, cujus oppositum in revelatione
sigilli contingit, patet inter utrumque
præceptum distinctio, et cur sigillum nul­
lam patiatur exceptionem, integritas au­
tem confessionis non semper urgeat.
Argu- 27. Terlio arguitur : nam contingere
ment· potest sacerdotem in administratione sa­
cramenti pœnitentiæ grave peccatum com­
mittere, quod postea ipse confiteri non
possit, quin pœnitentem, et confessionem
sibi faciam prodat ; sed id hoc eventu tene­
tur ad revelandam pœnitentis confessio­
nem : ergo in aliquo eventu licet revelare
sigillum. Major palet : etenim contingens
est, quod unus sacerdos errante clave gra­

viter peccet absolvendo alium sacerdotem
a peccato, cui censura, et irregularitas
annexa est, ob quem errorem excommunicatus postmodura celebrat. In quo even­
tu, si non sit nisi alter tertius sacerdos,
cui fiat confessio, non potest prior, qui
male absolvit, suum peccatum detegere,
quin confessionem audiens intelligatquis­
nam fuerit male absolutus. Simile esset,
si sacerdos accederet ad unicam sororem,
quam habet, putans ignorantia pure vin­
cibili esse aliam mulierem, quæ postea
fratri suo confitetur se esse eam mulierem,
ad quam accessum habuit : hic enim, si
non sit nisi alter sacerdos, qui scit unicam
illi esse sororem, nequit suum peccatum
incestus confiteri, quin sororis confessio­
nem prodat, vel saltem utatur notitia pec­
cati habita in confessione. Minor autem,
quæ difficultatem præsefert, ostenditur.
Tum, quia fortius ligat præceptum integre
confitendi, quam sigilli ; siquidem inte­
gritas est de essentia sacramenti, non au­
tem sigillum ; sed ut sacerdos integre con­
fiteatur, necessarium est confessionem sibi
factam revelare: ergo ad id tenetur. Tum:
quia sigillum institutum est propter inte­
gritatem confessionis servandam, cui pro­
inde potius quam sigillo consulendum est.
Tum praeterea : nam sacerdos ille potius
tenetur consulere suæ saluti integram
confessionem emittendo, quam famae pro­
ximi sigillum observando. Tum denique:
quia sacerdos solum obligatur ad non ma­
nifestandum pœnitentis peccata alteri ut
homini extra confessionem ; in casu autem
quaestionis dumtaxat manifestantur alteri
ut Dei Ministro, et intra aliam confessionem, ita ut maneant sub sigillo.
Gabriel in 4, dist. 21, quæst. 1, ari. 3,
dub. 1, casu 5, asserit, licitum esse sacer­
doti in casu argumenti revelare confessio­
nem ; et quidem si consequenter loquatur,
asserere debet necessarium esse id ita fieri,
ut consideranti constabit. Quam senten­
tiam probabilem censet Sotus in 4, dis·^
tinct. 18, quæst. 4, art. 5. Ceterum alii
Doctores eam communiter rejiciunt ut fal­
sam, et improbabilem. Itaque ad argtt-DfteB
mentum respondetur admittendo casum, i'~
aut casus in eo depictos, qui tamen vix aut
nunquam contingere possunt, et negando
minorem, cujus adhibitæ probationes non
urgent. Non prima : nam ut ex hactenus
dictis

I

DISP. IX, DCΒ. Π.

dictis patet, strictius urget sigilli vinculum,
quam confessionis integritas. Nec verum
est omnem integritatem esse de essentia
sacramenti, sed dumtaxat formalem ; ma­
terialis autem adeo necessaria non est, ut
semper observari debeat, quin sæpe plures
occurrunt causæ ab ea excusantes, inter
quas nulla gravior quam observatio sigilli.
Unde ex communi Theologorum doctrina
statuimus disput. præcedent. dub. 7, num.
215, pœnitentem deobligari a manifesta­
tione peccati, quod prudenter timet reve­
landum a sacerdote. Ex quo liquet hujus­
modi materialem integritatem cedere arc­
tissimo sigilli præcepto.
Non secunda : tum quia esto sigillum
ordinetur ad conservandum sacramentum,
ejusque integritatem : nihilominus majus
detrimentum subiret integritas confessio­
nis ex licentia ad loquendum in prædicto
casu, quam ex obligatione ad tacendum :
etenim ex ea licentia solum servaretur in­
tegritas in quodam particulari, et deter­
minato eventu ; sed inde occasio, et ansa
pararetur pœnitentibus sæpius confessio­
nem dimidiandi, timore ne sua peccata
alteri revelarentur. Tum etiam: quoniam
sigillum dumtaxat ordinatur ad conserva­
tionem sacramenti, et illius integritatis eo
modo quo a Christo Domino instituta, et
praecepta sunt ; ex Christi autem institu­
tione, et præcepto solum habetur quod in­
tegritas formalis sit de essentia sacra­
menti, et quod tam hæc, quam materialis
involo, et proposito sumpta semper ob­
servari debeant, ut explicuimus disp. præced. dub. 7, num. 212. Et ad istarum
conservationem ordinatur per se vinculum
sigilli. Integritas autem materialis exercita
non obligat ex Christi præcepto in omni
eventu, sed dumtaxat communiter, et re­
gulariter ubi physica aut moralis impo­
tentia non adest; et ad istius etiam ut sic
acceptae conservationem ordinatur confes­
sionis secretum. An aii tem in casu objec­
tionis urgeat vel non præceptum obser­
vandi integritatem materialem , etiam
cum dispendio sigilli, est difficultatis sco­
pus. Unde hæc secunda argumenti probatio
principium exposcit. Asserimus itaque
sacerdotem in eo eventu non teneri con­
fessionem integram materialiter emittere,
nec id sibi licere : si enim ubi quis timet
sibi vel alteri grave damnum, ab ea deoSalmanl. Cum. Theoloo. tum. XX.

■—i

52V

bligatur, cur similiter in præsenti non
deobligabitur ob non violationem sigilli,
cum hoc adeo strictam vim obligandi affe­
rat, ut etiam cum propriæ vitæ jactura
observari debeat.
Non tertia : quoniam in eo eventu ne­
cessarium non est ad propriam sacerdotis
salutem integra illius peccati manifestatio;
potest enim sufficienter saluti consulere,
confessionem integram formaliter emit­
tendo, ut in aliis casibus contingit, in qui­
bus licet peccatum aliquod subticere. Et
quidem si sacerdos duorum confessionem
audiens, et ex declaratione unius deprehendens alium indigne aut non integre
confiteri, non potest ex vi hujus notitiae
illi absolutionem denegare, nec aliquid
dicere unde prioris confessionem revelet,
quin inde sequatur sacrilegium commit­
tere, aut propriæ saluti non consulere; a
fortiori id ipsum dicendum est in præsenti,
el quod nullum damnum sibi infert occul­
tatione illius circumstantiæ, ex cujus ma­
nifestatione alterius confessio proderetur.
Non denique ultima ; quippe sigilli vincu­
lum non solum cogit sacerdotem ad non
revelandum confessionem alteri ut ho­
mini, verum etiam adeam non manifes­
tandam alteri ut Dei Ministro ; alioqui
posset sacerdos quamcumque confessionem
sibi factam aliis, et aliis sacerdotibus in­
tra sacramentum revelare, cum ea peccata
semper sub sigillo relinquerentur, quod
est principium ab arguente assumptum.
Id autem asserere nemo audebit, cum inde
sacramentum odiosum paretur : negari
enim nequit summe pœnitentibus displi­
cere peccata, quæ semel sub secreto sacer­
doti commiserunt, ab eo ad alios sacerdo­
tes etiam intra sacramentum deferri;
ideoque ea licentia pcenitentes arceret a
confessione.
28. Dices, hinc sequi pœnitentes nonRep’ica.
teneri ad confessionem peccati, quod ma­
nifestare non possunt, quin sacerdos in
notitiam complicis veniat ; oppositum au­
tem docuimus disp. præc. dub. 7 a num.
220, et deinceps : ergo doctrina in solu­
tione tradita nulla est. Sequela ostenditur :
nam etiam ex manifestatione peccati com­
plicis confessio fit ipsi odiosa, eum ex ea
manifestatione sequatur ejus infamia apud
confessarium.
Respondetur negando sequelam, cujus Solvitor.

S

.ί*
■A
i

30

DE PŒNITENTIA.

probatio non urget ob satis notam disparitatis rationem utrobique intercedentem.
Etenim in casu argumenti si sacerdos ad
confitendi proprium peccatum, in administratione sacramenti commissum, pce­
nitentis peccata manifestaret, confessio
fieret per se odiosa ; cum absque pcenitentis
calpa ejus peccata semel sub sigillo com­
missa ad alios deferrentur, ac ejus famam,
ad quam jus habet, minuerent. Quod plane
timentes sæpe contingere posse ob mali­
tiam, imprudentiam, aut scrupulum sacer­
dotis, motivum arriperent ad non acce­
dendum ad confessionem. In replica» autem
eventu oppositum contingit : nam ubi duo
extra confessionem in eodem peccato
communicant,quod ab uno confiteri nequit
absque complicis manifestatione, nullum
recedendi a confessione motivum adest :
siquidem nunquam sigillum aperitur, nec
peccatum, quod sacerdos semel sub secreto
accepit, alteri manifestat. Quod sutem ad
integram confessionem faciendam poenitens cogatur complicem prodere ; ex quo
huic aliqua infamia sequalur, idnon sacra­
mento. nec sacerdoti adscribendum est, sed
ut Suarius docet, malitiæ ipsius complicis,
qui ubi peccavit, quasi suo juri cessit,et illi
periculoseexposuit.Ex quo fit confessionem
per se odiosam sibi non fieri, sed ad sum­
mum per accidens, et quasi in abstracto,
et secundum se ratione peccati ipsius
complicis extra confessionem patrati ; ad
eum modum quo in reservatione peccato­
rum contingit : quippe peccatum aliquod
soli Pontifici, cui reservatum est, confiteri,
gravamen adducit,confessionemque saltem
specie tenus odiosam reddit ; id tamen res­
pectu reservationis per accidens est, et
ipsi peccatori in causa volilum, dum
peccatum committit. Eo præsertim, quod
in casu argumenti obligatio sacerdotis non
detegendi confessionem sibi factam oritur
ex præcepto sigilli, quod fortius ligat,
quam integritasconfessionis.huicque proin­
de præferendum est utpote bonum com­
mune conservationis sacramenti importans.In replicæ vero contingentia obligatio
non manifestandi complicem præcise oriri
posset ex præcepto famam proximi non
diminuendi. Hoc autem præceptum non
obligat absolute, sed suppositis circums­
tantiis ex parte finis, et ubi majus bonum
non adest famæ proximi præferendum ;

quod in præsenti invenitur.Nnm integritas
confessionis, spiritualis fructus ex ea per­
cipiendus , confidentia propria» salutis,
congrua proprio vulneri medicina, sola­
tium ac sapientis sacerdotis consilium,
qui majus bonum sunt quam conceptus,
aut existimatio complicis apud confessarium, illisque proinde cedere debet. Unde
quemadmodum pœnitens ob bonum com­
mune, aut ipsius complicis, vel alterius
innocentis posset illud peccatum alicui viro
docto, aut etiam confessario manifestare,
ita etiam ob recensita bona ipsi pernitenti
obvenientia.
iO.Quarto arguitur : nampræcepta etiamαγ;«λ·.
divina, quæ non prohibent res ab intrin- 1
seco malas, non obligant cum dispendio
boni communis; sed præceptum sigilli non
prohibet rem ab intrinseco malam:ergo
cum boni communis jactura non obligat.
Major estcommunisTheoIogorum doctrina,
quam tradit N. Andreas tract. 11, cap. 2.
punct. 7, num. 127. Minor autem constat
ex supra dictis, præsertim a num. 25. Con­
sequentia vero est legitima. Tunc sic ; sed
contingere potest bonum commune ex
revelatione sigilli pendere : ergo in hu­
jusmodi eventu sigilli vinculum non urge­
bit. Minor subsumpta ostenditur : etenim
contingens est, sacerdotem per confessio­
nem deprehendere pœnitentem vel alium
contra Civitatem machinasse,eamque sub­
vertendam secreto inimicis tradidisse ;
imo. id quod plus est, posset etiam sacer­
doti per confessionem innotescere nefan­
dissimam hæresim in Ecclesiam inser­
pere, et aliam viam occurrendi his damnis
non apparere quam per revelationem si­
gilli. quo medio facile praeciderentur. Eo
vel maxime, qui in hoc eventu bonum
commune lotius Ecclesiæ præferridebet
bono particulari ipsius pcenitentis.
Respondetur ad argumentum admittendop.i;primum syllogismum in sensu statim
explicando,et negando minorem subsumptam, cujus probatio non urget. Etenim
licet Civitatis eversio, ac nefanda haeresis
absolute loquendo censeantur damna com­
munia; nihilominus in casu argumenti
censentur detrimenta particularia. Cujus
ratio est, quia inter ipsa damna commu­
nia quædam sunt universaliora, et majoris
ponderis ; quædam vero minus universalia,
ac inferioris momenti : majus enim est
detrimentum

’ 'I Π !
DIS!’. IX, DI.B. II.
detrimentum Regni, quam Provincia?, et
istius damnum universalius est, quant
urbis detorminalæ. Quocirca ubi plura
hujusmodi occurrunt, minus universalia
respectu universaliorum tanquam particu­
laria habentur, ac illis cedent. Ex quo iit,
quod ubi præceptum intendit damnum ali­
quod universale præcidere, obligat etiam
cum detrimento boni communis minorem
universalitatem importantis. Igitur Civita­
tis, aut etiam Regni eversio, si absolute
consideretur, aut conferatur cum damno,
quod pœnitens ex revelatione sigilli acciI
peret, detrimentum commune est. Si vero
referatur ad sacramenti pœnitentiæ destruc­
tionem, quæ sequeretur ex licentia revelan­
di sigillum, tanquam particulare, et longe
inferioris ponderis reputatur : quippe si ab
initio sacerdotibus licuisset in gravissima
necessitate confessionem aperire, magna
exparte Ecclesia fructu ac utilitate hujus
sacramenti caruisset, quod plane majus
detrimentum est, quam cujusvis Civitatis
i
eversio. Quod idem dicimus etiam si com­
paratio fiat cum hæresi, quam sacerdos
per confessionem cognosceret in Ecclesiam
inserpere: non enim plus Ecclesiænoceret,
qoam licentia revelandi sigillum, ex qua
suavis ac tolerabilis confessionis usus peri­
ret. Et quidem nec per tot sæcula ad ea
damna praecavenda sigillum aperire opus
fuisse experientia testatur. Alia itaque via,
;v-. ac prudentia, inquit Solus, illis occurren­
dum est, ita ut sacerdos generalibus verbis
admoneat eos, quibus periculum creatur,
ut sibi prospiciant, et caveant damna, quæ
contingere possunt.·Quod etiam perspicue
! ^' adnotavit D. Thomas in 4, dist. 21, quæst.
3,art. l.quæstiunc. 1 ad 1: « Tamen aliquod
i remedium adhibere debet in prædiclis
■ casibus, quantum potest sine confessionis
» revelatione, sicut monendo cos. qui con’ litentur, et aliis diligentiam apponendo,
ne corrumpantur per hæresint. Potest
etiam dicere Prælato, quod diligentius
» invigilet super gregem suum ; ita tamen
t quod non dicat aliquid, per quod verbo
«vel nutu pœnitentem prodat, n
30. Ultimo arguitur : Etenim si sacer’ do-interrogetur, an tale peccatum in con­
fessione, et tanquam Dei minister noverit,
quod re vera ita est, veritatem aperire
cogitur : ergo saltem in hujusmodi eventu
licet confessionem revelarc. Suadetur ante­

—'-------

j
I

531

cedens : nam si taceat, et negaro nolit, eo
ipso pro confesso reputabitur: quippe silen­
tium illud vehementem ingereret suspi­
cionem, præsertim si maritus zelotipia
ardens id interroget, qui ex ea sacerdotis
taciturnitate sibi quasi certo suadebit rem
il i esee ; alioqui sncerdos palam, et absque
habitatione negaret. Negare autem non
potest: cum in nullo eventu mendacium
I
proferre liceat ; siquidem re vera pecca­
tum illud sibi tanquam Dei Ministro in
confessione innotescit. Quocirca in præsentiarum supposito eo modo expresso
interrogandi, locum non habet verbum
nescio subinlellecto ut homo, vel ut tibi
dicam : hæc enim limitatio, aut restrictio
exclusa est per mentem expresse interro­
gantis an ut Dei minister sciat? Et pro
majori casus urgentia supponamus sacer­
dotem a Tyranno sibi mortem minitante
compelli ad jurandum an illud peccatum
intra confessionem noverit ; tunc enim si
juramento neget, non apparet cur a sacri­
legio perjurii excusandus sit.
Hic palam est casus, quem admittit
Gabriel in 4, dist. 21, quæst. 1, art. 3,
dub. 1, cas. 3. asserens sacerdotem voca­
tum in testem, et ad jurandum compulsum
tenori ad prodendam confessionem, ne si
neget, perjurus existât. Hanc tamen sen­
tentiam communiter Authores rejiciunt,
imo erroneam censent, de quo videri potest
Vasquez quæst. 93, artic. 4. dub. Il, et 12,
et Lugo ubi supra sect. 4. Sotus autem vimSotnsargumenti elidit, asserendo in eo eventa
acriter respondendum esse Tyranno sacra­
mentum exprobranti, Christianam reli­
gionem præcipere de his, quæ confessioni
sacramentali subduntur, in neutram par­
tem quidquam esse dicendum. Id quod
acrius, et efficacius reprobissimo chrisliano
confessionissecretum vi extorqiiereconanti
respondendum foret. Quod si in utroque
eventu modus hiccine respondendi non suf­
ficeret, sed mors sacerdoti immineret, ea
potius esset subeunda,quam confessio reve­
landa. Verum ista responsio aliis displicet,
quippe quæ argumenti vim non evacuat:
quamvis enim salvet sacerdotem expresse
confessionem non revelare, eam tamen
suspectam reddit, et quasi implicite prodit;
cum ex ea neutralitate respondendi ansam
Tyrannus aut fidelis improbus sibi assu­
mat ad judicandum rem ita esse, uf ab

t

V
‘it
4

4·
*

I

1
·· St 7

532

• I !

DE PŒNITENTIA.

eoquærilur. Quocirca idemmet Solos vi
objectionis compulsas, Opasc. de legendo
secreto, membr. 3, quæst. 3. tandem con­
cessit id, quod et alii Doctores docent,
posse sacerdotem in eo casu simpliciter
negare se peccatum illud audivisse, si
remedium aliud non saperesset.
31. Igitur ut id palam innotescat, sup­
ponendum est, quod si sacerdos absolute
interrogetur, an tale peccatum audierit,
aut sciat, non addito interrogante an intra
vel extra confessionem ? Posse absolute
respondere non auditi. aut nescio . imo, et
id, si necessitas urgeat, juramento firmare,
ut expresse tradit D. Thomas in 4,dist. 21,
quæst. 3, art. 2, quæstiunc. I, ad 3, ubi
ait : α Dicendum quod homo non adduci« tur in testimonium nisi ut homo, et ideo
« absque læsione conscientiæ potest jurare
α se nescire quoi scit tantum ut Deus. »
In quo conveniunt Authores. quos conge­
runt Vasquez quæst. 93, art. 4, dub. 12,
et Suarius disp. 33, sect. G, num. 6. Quo­
rum communis ratio, et vera, ea est quæ
in praemisso D. Thomæ testimonio conti­
netur: quia nimirum verbum nescio dupli­
cem sensum ex se admittit, et quod sacer­
dos id nesciat ut homo, et quod nesciat ut
Dei minister. Cum autem judex, aut quivis
alius interrogat.censetur inierrogarede his,
quæ sibi jure revelari possunt, et quæ nota
sunt sacerdoti ut homo est. Ex quo fit, quod
licet sacerdos ut Dei minister sciat id, de
quo interrogatur, nihilominus ubi respon­
det nescio, verum dicit, quia responsio est
ad mentem interrogantis, et verbum nescio
limitatur ad ignorantiam, quam sacerdos
habet ut homo. 1'nd'e quemadmodum prenitens, qui adulterium commisit, et in
alia confessione manifestavit, potest sacer­
doti interroganti,an illud commiserit, sine
mendacio respondere non commisi, quia
hæc proposit io negati va intelligi tur de adul­
terio nondum confesso, de quo solum cre­
dit sacerdotis interrogationem procedere ;
ita sacerdos in praemisso casu mendacium
non facit, ubi respondet nescio. In hoc
igitur nemo Doctorum dissentit; unde tota
difficultas est ubi omnis limitatio exclu­
ditur, et sacerdos urgelur, ac expresse
interrogatur de notitia peccati, quam habet
in confessione.
Deinde observandum est ex communi
Theologorum doctrina, quos refert, et se- I

quitur N. Andreas tract. 17, cap. 2, puncl.Μ λ>1
8, quod licet usus restrictionis pure men­
talis prohibitus sit a SS. D. N. Innocentio NI, nihilominus illicitum non est uti
restrictione, quæ pure mentalis non est,
sed tatis conditionis ut ex ipso modo
loquendi, ac ex adjunctis exterioribus cir­
cumstantiis de facili significatur, el exte­
rius percipitur. Quod præsertim locum
habet ubi verba loquenlis ipsojure restricta
sunt ad determinatum sensum,ac ubi inter­
rogans jus ad interrogandum non habet,
vel interrogatus ratione sui officii, aut ex
alio capite ad respondendum non tenetur:
non enim responsio adaptanda est interro­
gationi prout fit. sed illi prout fieri debet.
Quocirca potest quis absque mendacio
loqui, imo. et jurare in diverso sensu, ac
per audientes intelligitur, dummodo verba
ex vi circumstantiarum loci, temporis, personæ înterrogatæ, et modi interrogantis,
eum sensum faciant juxta intentionem
loquentis, quem debent facere, et quem
interrogans, et alii ex circumstantiis facile
possunt.el debent concipere. Unde Christus
Dominas Mare. 13, dixit : De die autem™**
illa, et hora nemo scit, neque Angeli in
Cado, neque Filius, sed solus Pater, Quæ
verba verificari non possunt, nisi subintellecto in ordine ad manifestationem
externam ; quæ restrictio pure mentalis
non est. sed externa ex circumstantiis,
cum ea locutio sil juxta mentem audien­
tium, qui petere non poterant nisi eam
notitiam, quam Christus suggerere poterat,
non vero eam, quam ex Patris obedientia
sub secreto habebat. Similiter si quis inter­
rogatur a judice, sed non legitime, an tale
crimen commiserit, quod re vera ita esi?
Jurare potest se non fecisse, subintelligendo ita ut debeam revelare: quia eo modo,
et non aliter, debebat judex interrogare,
et ita responsio est ad mentem interro­
gantis, quam debet habere, qui ex cir­
cumstantiis facile potest in sensum illius
propositionis negalivæ devenire. Ex his
igitur.
,
32. Ad argumentum respondetur negan- j^.
do antecedens, ad cujus probationem di-®^
cendum est, sacerdotem expresse interro-Miv*
gatum an tale peccatum in confessione, et
tanquam Dei minister noverit,pesse absque
mendacio respondere non scio subintelligendo ad tibi revelandum, vel per scientiam
utilem

DISP. IX, DUB. III.
utilem ad respondendum. Hæc enim non
est restrictio pure mentalis, sed satis acnsibilis, et ex vi circumstantiarum exterius
significata : nam ratione iniquæ interro­
gationis Tyranni, aut cujusvis alterius
fidelis improbi illa responsio nescio ipso
jure limitata est ad illum sensum, quem
ipsi possunt, et debent concipere; et si non
concipiunt, ipsorum inscitiae, pravitati, et
inconsiderationi tribuendum est, cum sa­
cerdos litatur jure suo, et respondeat ad
interrogationem, quæ sibi fieri debet.Unde
dolus non est ex parte loquentis, qui in
debito sensu respondet, sed ex parte inter­
rogantis, qui injuste conatur extorquere
veritatem : quamvis enim Tyrannus per
expressum modum interrogandi eam limi­
tationem excluserit, nihilominus ex pra­
vitate suæ interrogationis jus non acquirit
ut compellat sacerdotem ad inique res­
pondendum, sed hic semper potest respon­
dere ut debet, et ita ejus responsio in legi­
timo ac sano sensu intelligenda est. Id
quippe humanus, et rationalis convictus
expostulare videtur, ut respondentis verba
referantur ad interrogationem debitam,
nspxnon ad iniquam. Atque ita sentiunt exihdr.presse Vasquez q. 93, dub. 12, n. 9, Gonet
disp. 11, art. 1, § 3, num. 13, N. Andreas
iaw. ubi supra cum plurimis ab eo relatis, Lugo
Etaa.disp. 24, sect. 4, num. 75, Victoria in
sain·’ samm· η·
Busembau de Pœnit. cap.
Hoti· 3, dub. 1, Adrianus quæst. ullim. de confessione, Palaus disp. unie, punct. 19, § 5,
&®-num. 13, Navarrus cap. 8, num. 10,
ή®, Layman lib. 5, tract. 6, cap. 14. num. 12,
^;a Henriquez lib. G, cap. 19, η. 7, Ægidius
disp. 8, dub. 1 in fine, Medina, Cod. de
’ co.nfes. quæst. de confessionne celanda.
Sylvester verbo Confessio 3, num. 10,
Ledesma quæst. 10, ari. 1, dub. 6, Bonacina disp. 5, quæst. 6, sect. 5, part. 4, num.
31, Major, et Sotus, Opusc. eit. memb. 3,
q.3, Suarez disp. 33, sect. 6, n. 7 et alii.
Per quod etiam palet ad difficultatis
augmentum : nam si sacerdos modo dicto
negare potest absque mendacio se peccatum
illud scire, id similiter poterit etiam
jurare, ut ex se constat ; cum juramentum
supra veritatem cadat. Observandum ta­
men est, quod ubi sacerdos acriter respon- i
dendo repellere potest interrogantem,quin
confessionem suspectam reddat, eo medio
utendum est ; alioqui si confessio suspecta j

533

redditur, nec Tyrannus, judex, aul quivis
alius a proterva, et iniqua interrogatione
desistit, responsio negativa adhiberi potest,
quæ ex ipso jure praedictum sensum ad­
ducit. Nonnullæ autem objectiones,quæ ex
diversis reflexionibus, ac reduplicationi­
bus interrogantis fieri poterant, satis ex
dictis dehiscunt, et idcirco in earum eno­
datione ulterius non immoramur. Con­
sulatur tamen Lugo loco nuper cit. ubi
eas dissolvit, et rem explicat, et illustrat.
DUBIUM III.

Qualiter sigillum sacramentale observari
debeat ?
Sensus præsentis dubii satis liquet ex
dictis in limine præcedentis, ubi duplicem
confessionis revelationem distinximus, di­
rectam, videlicet, et indirectam, de qua­
rum prima hactenus disseruimus. De se­
cunda igitur,quæ difficultates æque graves,
et in praxi frequentiorcs involvit, modo
agendum est.
§1.

Communis sententia proponitur, et plures
casus el consectaria deciduntur.

33. Dicendum est,sigillum sacramentale ,
,
· j i
· j·
.
Assertio,
ita observari
debere,ut nec indirecte
reve­
lari possit. In hac assertione conveniun
omnes Doctores, quos proinde supervaca­
neum foret in particulari referre. Eam au­
tem expressam habemus in Pontificum
decretis supra relatis ; Nam Gregorius in D. Greg,
cap. Sacerdos de pœnit. dist. 6, inquit:
« Sacerdos ante omnia caveat, ne de his,
« quæ ei confitentur, peccata alicujus reve« let, neque (quod absit) pro aliquo scan« dalo vitando. ;> Quæ verba absolute, et
simpliciter procedunt, et comprehendunt
quamcumque confessionis revelationem ;
qui autem indirecte revelat, absolute reve­
lare censetur, quippe in moralibus ejus­
dem rationis sunt ac pro eodem reputan­
tur velle aliquid indirecte, et implicite, ac
velle directe, el expresse. Unde fit, con­
currentes ad furlum sive positive, et di­
recte bona alterius accipiendo, sive indi­
recte, el quasi privative non obstando, aul
furium non impediendo ubi quis potest, et
l

DE POENITENTIA.
delet, contra justitiam delinquere, et res­
titutioni obnoxium fieri. Clarius autem,
inno- ncexpressius loquitur Innocentius in cap.
.vu’.ilï Omnis utriusque se.rus, de pœnit.et remiss.
§. Caveat autem omnino,ne verbo, aut siyno,
aut alio quovis modo aliquatenus prodat pec­
catorem. Quæ verba nullam limitationem
admittunt, ut consideranti constabit : re­
censent enim omnes modos indirecta? re­
velationis sigilli ; siquidem aliter fieri non
potest quam per verba, signa,aut actiones,
imo etiam si alius modus excogitabitis es­
set, etiam comprehenderetur per ly aut
alio quovis mado, ac pressius per ly ali­
quatenus. Cum igitur propositio sit negati­
va, proindeque omnia distribuat, conse­
quens est illicitum esse confessionem
revelare, quomodocumque id fiat. Quod
n Tbo cl*am perspicue docet D. Thomas quodlib.
5, quæst. 7, art. 13, ubi ait : e Id quod per
« confessionem audilur, nullo modo est
« manifestandum nec verbo, nec nutu, nec
i etiam aliquid est faciendum, unde in
« suspicionem peccati aliquis possit deve« nice. >
r*’i0·
34. Ratio autem.quam dubio præcedenti
expendimus, id ipsum convincit. Etenim
sigilli vinculum eo tendit, ut pœnitentiæ
sacramentum, ejusque suavis ac tolerabilis
usus in Ecclesia conservetur, omniaque
peccata etiam occultissima, et infamativa
clavibus subjiciantur ; atqui sisacerdotibus
licitum esset indirecte confessionem pro­
dere, vel aliquam actionem,nutum.signum,
aut quid simile efficere, unde in pœnitentis
notitiam quis devenire posset, confessio ac
ejus suavis usus magnum detrimentum su­
birent, pœnitentesque ab ea arcercnter.nec
in peccatorum declaratione debitam inte, grilatem servarent : ergo ita sigillum ob­
servandum est, ut nec indirecte confessio­
nem aperire liceat. Consequentia liquet, et
major constat ex hactenus dictis. Minor
autem facile ostenditur : nam quod pœnitenlibus displicet, eosque a confessione per
se removet, non est quod eorum peccata
hoc vel illo modo revelentur, sed quod
absolute revelentur, quomodolibet id con­
tingat : quippe eo ipso sequitur eorum eru­
bescentia. ac famæ denigratio, quæ verentes sibi obventura, conscientiæ sinus
sacerdoti aperire nollent ; sed quod con­
fessionis revelatio indirecte fiat, non tollit
quod absolute,et re ipsa peccata aliis inno-

Sri ■ I ?

tescant, atque ideo uec impedit pœnitontiuin erubescentiam, ac eorum fam:e diminutionem : ergo si nutibus, signis, aut
quibuscumquo aliis anfractibus confessio­
nem revelare liceret, pœnitontes a confes­
sione arcerentur, eaque onerosa ac impracticabilis redderetur. Et quidem ut
sacramenti bono, ac ejus conservationi
consulat, nihil in prudentum judicio re­
fert, sacerdotem hac vel illa solertia uti, si
tandem ambages, ac circuitus, quibus gra­
ditur,in peccati ac pœnitentis notitiam du­
cunt.
35. Contra præmitsam communem as­
sertionem non occurrunt vel sententiæ
Doctorum, quas referamus, vel argumenta
alicujus momenti, quæ superemus. Ex ea
tamen plures deciduntur casus, quorum
notitia pro praxi admodum necessaria est.
Colligitur ergo primo, non possesacerdo-j|u&>.
tem ob notitiam peccati intra confessio­
nem obtentam exprobrare deinceps pœni­
tentem . severiorem vultum ostendere,
minus grate ei alloqui, aut quid simile
efficere, quod pcenilenti molestiam, rubo­
rem , aut detrimentum afferat. Quippe
hujusmodi actiones ex se indirecte confes­
sionem revelant, eamque odiosam parant.
Ita Dicastillo disput. 12, dubit. 7, num.Dim
156, Leander disput. 10, quæst. 83, Logout
dispul. 23, sect. 5, num. 104, Graffius, et6^·
Bonacina. quos affert, et sequitur N. Fran-rrâ
ciscuscap. 14, punct. 3, num. 37. Simili­
ter nec potest sacerdos actionem aliquam
efficere ex vi cujus occasionem indirectam
aliis præbeat non solum positive judicandi,
verum nec suspicandi de pœnitente. Quod
etiam ibidem tenet Lugo num. 106, Tabiena verbo Confessor, § 1, et 4, favetque
D. Thomas in 4.
1. art.5,
. __ dist.
_ . 21,
, quæst.
,
. U.n_I»
qaæstmnc. I. ad 3, ubi docet omnem suspicionem revelandi confessionem esse vitan­
dam. Observant tamen Joannes de Medina,,,.,..
Cod.de confess, pag. 109, Palatius dist.h!/is
21, quæst 2. et alii, id intelligendum esse
de suspicione probabili, sive prudenter, et
cum fundamento sufficienti efformata ; non
vero de quibuscumque conjecturis etiam
levibus, quas nasuti ac vecordes pro libito
fingunt : has enim omnino præcidere mo­
raliter impossibile est.
,
36. Colligitur secundo, non possesacer-j,·.,^
dotem extra confessionem absque expressa
pœnitentis licentia loqui de peccatis auditis
in

DISP.IX, DUBJIL

in confessione non solum cum aliis, verum
nec cum eodem pœnitente ; nec nutum,
actionem, aut quid aliud clficere. ex quo
peccata in ejus memoriam reducat. Id
enim ruborem, molestiamque pœnilentibus afferret, et confessio onerosa fieret.
Docent Dicastillo disput. 12, dub. 6, num.
^81, Aversa Ψ1®51· IK, sect. G, Granados
hui-, tractat. Il, disput. 5, N. Franciscus punct.
^’3, nnrn. 39, Palaus disput. unie, punct.
^'j 19, § 3, num. 14, Sanchez lib. 3, de
W·' Malrimon. disp. IG, num. 3. et 15, Sotus
Ujo.
detegendo secreto, dub. 4, Victoria in
summ. num. 195, Fagundez, Rodriguez,
Lugo sect. 5, § 4. Estque communis consensusDoctorum.qui etiam docentpœniten­
tem censeri eam licentiam concedere, ubi
ipse de illis, quæ in confessione detexuit, in­
cipit prius loqui cum sacerdote. Intra con­
fessionem autem illicitum non erit loqui
cum pœnitente de peccatis in alia confes­
sione manifestatis,et quod necessarium.fue­
rit ad ipsius admonitionem recolere : hoc
enim intra idem forum sacramentale fit,
nec pœnitenti molestum existimatur. Te­
nent Lugo num. 127r Dicastillo num. 91,
Henriquez, Granados, Malderus , Aversa,
Præpositns.et N. Franciscos num.42. Item,
potest statim finita confessione aliquid,
quod per oblivionem omisit, advertere :
adhuc quippe censetur moraliter idem
judicium perseverare. Favent similiter
iidem, quibus adhæret N. Antonius num.
1534.
37. Sed quid si pœnitens licentiam concedere renuat, ut sacerdos illi extra con­
fessionem loquatur,dum id necessarium est
vel ad supplendum defectum confessionis,
vel ad præcavendum damnum imminens
i innocenti? Suarez sect. 5, num. 3, Lay^‘•man, Nugnus, Hurtado, Cœleslinus, Filüjân liuciûs, et alii apud Aversam quæst, 18,
insect. 6, affirmant posse sacerdotem ineo
iwsL’casu petita, et non obtenta licentia, cum
pœnitente loqui. Quorum fudamentum est,
pœnitentem esse irrationabiliter invitum,
aliundeque priorem confessionem quasi
inchoatam, et incomplelam existere usquedam ejus defectus suppleatur ; unde cum
sacerdos censeatur moraliter intra eandem
confessionem loqui, minime sigilli violator
reputari debet. Oppositam tamen senten*^Miam longe veriorem ac probabiliorem
^.'■(.existimamus, quam tuentur Lugo sect. 5,

num. MO. referens Sotum, Toletum, Ro-^rtdriguez, Reginaldum, Silvium, Bonaci-Roirig.
nam, Onuffrium, et Dianam. N. Λnk-ninssfïv'nj,
num. 1533, N. Gabriel disp. 10, quæst.
11, N. Franciscos punct. 3, num. 44,
castillo debit. 6, num. 81, Fagundez lib. N'.Anùr..
6, de second præcept. cap. 4. num. S^N./nnc'.
Turrianus, Sanchez. Victoria. Palans, et!?Ifis:.
aln. Et suadetur, tum quia generans Docto- Turriau.
rum regula, ac communis fidc-lium sensus
est, sacerdotem non posse absque pceniten-ralaos·
tis licentia loqui extra confessionem de
peccatis sub sigillo existentibus : absque
fundamento igitur exceptio prædicti casus
apponitur. Tum etiam : quoniam renuente
pœnitente licentiam concedere, ea sacerdo­
tis locutio esset quædam peccatorum ex­
probratio, ipsumque pœnitentem -confu­
sione, et pudore afficeret, quod proinde
illum, et alios a confessione arcere posset.
Tum denique : quoniam Authores contra­
riae sententiæ nobiscum sentiunt adhuc in
praesenti casu prius petendam esse licen­
tiam, ut ea loquutio sit licita ; sed licentia
non requiritur nisi ut sigillum non rum­
patur : ergo si agnoscunt obligationem
exposcendi licentiam, tenentur sentire si­
gillum obligare ubi licentia non concedi­
tur ; alias si sacerdos potest loqui cum
pœnitente etiam dum licentiam non con­
cedit, non tenebitur illam petere nisi
urbanitatis causa; quod non concedent.
Nec eorum motivum alicujus momenti est:
nam prior illa confessio jam absolute ter­
minata fuit, judiciumque saci amentale moralitor expletum, quamvis cum aliquo
defectu quasi physico prodierit ; alias eo
titulo incompletae confessionis posset sacer­
dos, maxime si scrupulis vexetur, post
multum temporis, ipso pœnitente renuente,
illum extra confessionem semel, et iterum
corripere, passimque admonitiones circa
confessionem suggerere, quod onus intole­
rabile existeret. Adde quod etiam permisso
illam admonitionem esse confessionis factae
complementum, adhuc inde non sequitur
eam fieri posse absque pœnitentis con­
sensu : confessio namque omnino pendet
ex pœnitentis voluntate tam in suo initio,
quam in processu, et completione. Unde
constat, quod ubi pœnitens confessionem
incipit, non potest cogi a sacerdote ut eam
finiat, sed pro libito inceptam relinquere
valet. Quocirca si prædictam admonitio-

I

A*

536

de pcenitentia.

nem recipere non vult, sed quod sacramen­
tum olim factum imperfectum aut nullum
persistat, nequit sacerdos pœnitente invito
defectum supplere. Sacerdos autem suo
muneri satisfacit licentiam exposcendo,
quam si pœnitens denegaverit, huic, et non
illi defectus imputandus est.
i
38. Colligitur tertio, non posse sacerdo­
tem ob solam confessionis notitiam vitare
in publico excommunicatum non tolera­
tum. Sic tenent communiter Authores.
Dissident tamen an vitari possit in occulto,
ubi alius præter sacerdotem, et pcenilentem, non adest ? Affirmant Navarr. in cap.
Leand.' Sacerdos de pœnit. distinet. 6, num. 145,
Leand. tract. 5, de pœnit. disput. ID,
quæst. 72. Alii vero, quorum sententia*
adhæremus, negant posse sacerdotem etiam
in occulto prædictum excommunicatum
vitare, aut illi politicum denegare comx0,rGii. mercium. Ita Nugnus in addit, ad 3 part.
quæst. II, art. 1, ad 14. N. Antonius trac- I
Sufr« ’ tal" θ’
*”>’ sect· 6· nom. 1569. Lugo j
Me"”'. obi supra sect. 5, § 3, num. 119, etseq. i
Eictard';Fagundez præcept. 2, lib. 6. cap. 3, num.
c’vàrr0
^uarez dispat. 33, sect. 6, num. 4, !
Bosrieâ-Aledina, (od. de confessione, quæst. 61.
?i'· Ledesma quæst. 10, art. 5, dub. G. Idem
tueri videntor Richardus in 4, distinct.
21, quæst 2, art. 4, D. Antonius 3, part,
tit. 25. § 5, Covarr. in cap. Alma mater,
part. 1. § 2, num. 3, Hostie nsis, et alii.
Fundamentum est, tum quia sigillum non
solum urget ad non detegenda utcumque
pœnitentis peccata, sed etiam ad non eûiciendam ex vi notitiæ confessionis actio­
nem aliquam, quæ in illius præjudîcium,
quale eat denegatio commercii, vergat ; cum
id ex se confessionem exosam ac difficilem I
efficiat. Nec hujusmodi inconviens vitatur I
ex quo pœnitentes hic. et nunc exercite I
non advertant vel detrimentum sibi illa- I
tum, vel motivum inferendi ob industriam
sacerdotis aliam fingentis excusationem,
aut prætexlum se denegandi. Id enim om­
nino per accidens est : nam licet non
advertatur, tamen, et detrimentum revera
sequitur, et motivum aut causa illius est
re ipsa notitia peccati intra sacramentum
acquisita. Quocirca si pœnitentes scirent
licere sacerdoti usum scientiæ confessionis
ad fictionem prætextus politicam commu­
nicationem denegandi, vel similia damna
inferendi, peccata ei prodere renuerent,

I confessionemque horrescorent.Tum etiam :
quoniam si sacerdoti non licet ex solaconI fossionis scientia severiorem vultumostendere, aut minus grate pcenitentibus allo­
qui, ut ex num. 35, liquet quia id censetur
quaedam peccati exprobatio, atque ideo
indirecta manifestatio sigilli; potiorijure
censendum est sacerdotem indirecte pro­
dero confessionem, peccataque objicere, ac
exprobrare excommunicato non tolerato,
ubi ex sola confessionis scientia illius
communicationem in occulto fugit.
39. Unde colliges quarto, sacerdotem Ilh!}
Eucharistiam, aut alia sacramenta dene- '■
gare non posse indigno, si hujus indispositionem intra confessionem dumtaxat no­
verit, sive ea occulte, sive publice petat.
Unde nec sacerdos potest repellere a con­
tractione Matrimonii eum, quem scit intra
confessionem habere impedimentum diri­
mens : nec episcopus ordines denegare
illi, quem sub sigillo scit irregularem esse.
Cui sententiae tenentur in vi consequenti®
adhaerere omnes, quos pro praecedenti re­
tulimus : utrobique enim eadem difficul­
tas est, ac aeque eadem motiva utrumque
suadent, ut consideranti constabit. Et itaL
expresse docent Lugo disput. 23, sect. 5,swta,
§2, num. 126, et pluribus relatis, Sanchez^;,
de Matrimon. lib. 3, disp. 16, num. Ιο,ξώΑ
h Ci.
Suarez disp. 33, sect. 6, num. 4, prope fi-Adria,
nem. Henriquez lib. 1, cap. 30, Gabriel in3·^
4, distinct. 9, quæst. 2, art. 3, dub. 1, Pa-^J®ludanus in 4, dist. 9, quæst. 2, conci. 3,Diev. |
Adrianus quodlib. 3, quæst. 3, Sylvester
verbo Eucharistia 3, quæst. 3, D. Antonin.
3 part. tit. 11, cap. 12, § 2, Sanctius in
select, disp. 8, num. 10, Bonacina de sa­
crament. disput. 5, quæst. 6, sect. 5,punct.
4, numer. 17. Ægidius disput. 9, num.
67, Fagundez præcept. 2, lib. 6, cap. 3,
num. 5, Aversa quæst. 17, sect. 8, Dicas­
tillo disput. 12, num. 150, Reginaldus,
Coninchus, Diana, quos citat, et sequitur
N. Franciscus cap. 14, punct. 3, num. 4G,
Palaus disput. unica, punct. 19, §3, num.
20, Delrio lib. 6, disquisit. mag. sect. 2,
Layman lib. 5, tractat. 6, cap. 14, quæst.
2, num. 22, Bannez, Armilla, Sotusin 4.
dist. 12, quæst. 1, art. 6, circa medium, et
alii plures. Quam doctrinam jam alibi sta­
tuimus tractat. 22, disput. 7, dub. 5, ubi
disserentes an sacerdos sacramenta indi­
gnis ministrando delinquat, præmonuimus
in

in fine num. 80, sacerdotem acquirentem
notitiam indispositions pœnitentis intra
confessionem, minime ea uti posse ad Eu­
charistiam illi denegandam, ob generale
motivum ne confessio graxis ac difficilis
paretur, quod plane ex opposito fieret. Ob­
servandum autem est cum Lugone, posse
sacerdotem publicam meretricem, aut usu­
rarium ad Eucharistiam non admittere
etiam in publico, si aliunde eorum peccata
publica extra confessionem noscat. Quod
si instet : « Confessus tibi sum, el absolu« tionem tribuisti ; » respondere debet :
« Ue tua confessione nihil scio ; te tamen
< agnosco publicum peccatorem, et absque
» satisfactione publica te admittere ad sa« cramenta non debeo. ·>
j....... Opposita sententia placuit Leandro tracàtu’ ia tat. 5, de Pœnit. disput. 10, quæst. 72,
ejeitt
qui in proprium patrocinium adducit Suahr;.
^“■rium de Eucharistia disput. 67, sect. 3, et
depœnit. disp. 33, sect. 6, num. 4. Sed
immerito : nam sententiam, quam priori
loco docuerat, in posteriori deseruit ; meIliustamen citare posset Alensem 4 part.
quæst. 49, memb. 1, Tabienam verbo
Communio, § 52,Victoriam in summ.num.
86. Quorum doctrina suaderi potest tum
ex cap. Placuit 6, quæst. 2, ubi habetur
posse episcopum ob peccatum sibi in con­
fessione notum Eucharistiam denegare se­
crete, non tamen publice. Tum quia in eo
eventu non censetur sacerdos confessio­
nem odiosam reddere, præsertim si nihil
de crimine sibi noto pcenitenti objiciat,
sed aliunde prætextum quærat denegandi
communionem. Eo vel maxime, quoniam
ita videtur docuisse D. Thomas in 4, dist.
9,quæst. l.art. 1, quæstiunc. 1, ubi hæc
habet : α Si sacerdos sciat peccatum alicu«jas, qui Eucharistiam petit, per confestsionem, aut alio quolibet modo, distin« guendum est : quia aut peccatum est
«occultum, aut manifestum ? Si est occul« tum ; aut exigit in occulto, aut in mani• festo ? Si in occulto, debet ei denegare,et
«monere ne in publico petat. Si autem in
«manifesto petat, debet ei dare. Primo,
«quia pro peccato occulto pœnam inferens
«publicam revelator est confessionis, et
«proditorcriminis. »
|
Κύσ. 40. Sed hæc parum urgent, ut a propo­
sita via recedamus. Ad primum igitur res­
pondetur cum Suario de Eucharistia dis- J

put. 67, sect. 3, eum tertum non procedere
de episcopo acquirente peccati notitiam
intra confessionem sacramentalem, sed
extra sacramentalem : loquitur enim de
crimine, quod episcopus dicit sibi fuisse a
reo confessum ; episcopus autem prodere,
aut dicere nequit crimen intra sacramen­
tum sibi notum : unde ibi sermo est de no­
titia peccati aliunde extra sacramentum
habita. Ad secundum dicendum est, fieri
non posse ut sacerdos saltem implicite, et
indirecte peccata pcenitenti non objiciat, si
ob solam confessionis notitiam illum ab
Eucharistia repellit, quantumvis alias
prætextum repellendi fingat : pœnitens
quippe satis causam intelligit moraliter
loquendo, sufliciensque motivum habet
suspicandi sacramentum sibi ob peccata
confessa denegari. Et quidem si sacerdos
uti nequit confessionis notitia ad secrete
denegandum suffragium pcenitenti in ejus
electione ad prælaturam, etiamsi ipse pœ­
nitens conjicere non possit id fieri ob pec­
catum confessum, ut cum communi sen-

I

■ n
4

;

I

-

?

·< ·
\ r*·

10

» · ’i i

538

DE PCENITENTIA.

modabat. In summa autem 3 part, quæst.
80, art. 6, ubi rem oculatius scrutabatur,
propriamque mentem aperiebat, satis pa­
lam nostram sententiam docuit : etenim
in corpore art. nihil de occultis peccatori­
bus distinxit, utrum in publico, an in oc­
culto ad communionem accederent : sed
absolute asseruit illis Eucharistiam dene­
gari non posse ; quod, ut verum sit, intelligendum est saltem respectu eorum, quo­
rum indispositio intra confessionem dum­
taxat noscitur. Hoc enim posito verificatur
simpliciter peccatoribus non manifestis
communionem negandam non esse, sive
in publico, sive in occulto petant. Illis
namque, quos indignas deprehendit sacer­
dos per notitiam exirasacramentalem.extra
dubium est Eucharistiam per se loquendo
denegandam fore, si occulte petant, ut
cum communi sententia docuimus tract.
22, disp. 7, dub. 5, num. 89. Secundo res­
pondetur, D. Thomain, dum in objecto
testimonio inquit : « Si sacerdos sciat pec«r catum alicujus, qui Eucharistiam petit,
e per confessionem, » nomine confessionis
non mtelligere sacramentalem. sed extra
sacramentalem. aut secreti naturalis commendationem ; quod innuere videtur cum
statim subdit : « Si in occulto, debet et
» denegare, et monere ne in publico petat.»
In quibus post denegatam in occulto pœnitenti Eucharistiam. dicit admonendum
esse a sacerdote ne in publico petat ; haec
autem admonitio ita fieri extra confessionem non posset, si sacerdos solum per
confessionem sacramentalem pœnitentis
indignitatem nosceret : id enim esset ex­
pressa peccati confessio, objurgatio, sigil­
lique quasi directa proditio, quæ aliena
est a mente Aug. Præceptoris, qui perpe­
tuus est in docendo confessionem ita reti­
cendam esse, ut nec motivum suspicandi
de crimine tribuatur, ut patet ex dictis
num. 33. Quocirca sensus D. Thomæ est,
sacerdotem, peccatum petentis secreto Eucharistiam scientem per confessionem sub
secreto naturali sibi factam,aut alio quovis
modo secreto, quia videlicet ipse solus viderit. aut ab alio audierit, debere Eucharistiam denegare, et monere ne publice
expostulet. Si vero id ipsum, et eodem modo sciat, non posse communionem denegare
petenti publice, quia alias esset revelator
confessionis e.xtrasacramentalis,et proditor

J
ί

I
!

j
|
I
i
j
I
'
j
I
;
j

criminis existentis sub naturali secreto :
id enim esset peccatorem occultum apud
alios infamare, proindeque contra justitiam delinquere ; quæ vera sunt, seddoctrime tradit® minime prejudicant.
•11. Colliges quinto, sacerdotem qui pœ-iüi!oj
nitentem obejus indispositionem absolvere
noluit, si postmodum ab eodem de falso
crimine accusetur, non posse se defendere
prodendo confessionem, etiamsi ea detecta
omnino calumnia cessaret, mortisque peri­
culum removeret ; nec quidquam efficere
posse ex quo quis suspicari possit illius ca­
lumniae impositionem ex denegata absolu­
tione oriri. Quamvis enim vim alia vi re­
pellere liceat, in præsenti tamen ob sigilli
vinculum, et sacramenti conservationem
non licet, sed aliis viis defensio legitima
procuranda est. Lugo disp. 23, sect. 5,Lîf
num. 115. Id quod etiam intelligi debet de
quocumque alio innocente, qualibet digni­
tate praestante, quem licet sacerdos in sup­
plicium. aut mortem rapi videat, silque
de illius innocentia certissimus per con­
fessionem malefactoris sibi factam, neuliquam ei fas est. ut innocentem liberet vel
confessionem prodere, vel actionem aut
quid simile efiicere.unde in peccati confessi,
ac pœnitentis notitiam deveniatur ; potius
quippe sacramenti bono, ac conservationi
consulendum est, quam innocentis vit$.«*
Ita Solus in 4, dist. 18, quæst. 4, artio. 5.
42. Colliges sexto, quid dicendum sitadro-jt
casum satis communem, an liceat sacerdoti
Missam omittere, aut ab itinere declinare,
'
ubi per solam confessionem scit venena­
turo vinum sibi praeparatum, aut mortem
sibi a latronibus inferendam, si ingre­
diatur in sylvam? Circa quod duo commu­
niter observant Aulhores. Primum quod
si pœnitens eam notitiam ad sacerdotem
intra confessionem detulit non serio animo
se confitendi, sed potius prava intentione
.
ligandi illum arctissimo sigilli vinculo, ne
|
motu violandi secretum Missam omittere,
aut a via recedere audeat, quæ intentio fa]
cile ex circumstantiis intelligi potest, posse
j
sacerdotem utrumque facere ad mortem
]
vitandam. Quia cum ea confessio ex inten;
tione pœnitentis sacramentalis non sit,
■
obligationem sigilli non inducit. Secun­
dum, posse similiter sacerdotem fugere,
aut Missam omittere, ubi hujusmodi acciones sub talibus circumstantiis, ac adeo
caute

5EWu*r\/
. · ·;

DISP. IX, DUB. HI.
caule exercentur, ut nullam peccati con­
fessi noliliam, aut suspicionem afferant, ac
aliunde nullum pœnilenti sequitur detri­
mentum, quod confessionem efficiat gra­
vem : liæcenim sunt principia, ex quibas
usus nolili® confessionis illicitus redditur,
quibus delicientibus poteritsacerdos ea uti.
Unde quemadmodum ex his, quæ sacerdos
iuconfessionibus audivit, potest fieri cau­
tior vel ad dirigendas proprias actiones,vel
ad suas ros custodiendas, vel ad vigilan­
dum supra gregem mediis his, quibus alii
utuntur, ubi nec damnum pœnilenti in­
fertur. nec motivum suspicandi de confesso
crimine tribuitur ; poterit similiter fieri
cautior ad propriæ vitæ custodiam.
Difficultas igitur est. an absolute loquendo
liceat sacerdoti in praedicto casu aliam
viam carpere, aut Missam omittere ad
mortem fugiendam,quamvis alii inde con­
jiciant sacerdotem tale peccatum in con­
fessione audivisse ? Respondetur negative.
Ita N. Franciscus cap. 14, punct. 3, num.
N.
UÏ1 53, N. Antonius disput, 19, sect. 6, num.
1567, Suarez disput. 33, sect. 7, num, 6,
Solus in 4, distinct, 18, quæst. 3, art. 5, §
' vi5®.Zfoc adeo, Lugo disp. 23, sect. 5, §2,num.
110, Dicastillo disp. 12, dub. 7, num. 157,
î^-et 161, Vasquez quæst. 93, art. 4, dub. 10,
w&i num. 4, Diana tom. 5, tract. 11, resol. 46,
ϊώ3, Tarrianns disp. 33, dub.. 5, Richardus,
Navarrus, Ledesma, Medina, et alii ab eis­
dem relati. Fundamentum autem constat
ex dictis .-namut liquet ex cap. Sacerdos, ob
nullum scandalum, aut damnum vitandum
potest confessio directe aut indirecte reve­
lari; cum bonum sacramenti etiam pro­
priæ vitæ præferendum sit; constat autem
eam sacerdotis fugam, aut Missae omis­
sionem, ex quibus alii facile conjiciunt,
aut prudenter conjicere possunt peccatum
in confessione notum, esse indirectam con­
fessionis revelationem : ergo in i lio even tu,
elsimilibus tenetur sacerdos potius mor­
tem oppetere, quam eas actiones absolute
exercere. Quod adeo verum est, ut exten­
dendum etiam sit ad periculum vitæ spi­
ritualis, uli si in eo casu sacerdos in lethali
existât, et confiteri non possit, ac de con­
tritione dubitet. Motivum enim propositum
id eliam evincit. Debet igitur sacerdos in
eo eventu spera're auxilium divinæ gratiæ,
divinæque providentiæ se committere, et
animæsuæ providere meliori modo quo
UUIU·

Xj

Vf

L1U'

539

possit, orando, ac conando contritionem.
Et quidem, cum non sponte, ac proprio
arbitrio illi periculo se exposuerit, sed
quasi coactus illud subeat, ut sacramenti
bono consulat, si alloqui quod in se est fa­
ciat, Dei auxilio non destituetur. Hujus­
modi tamen casus cum eis circumstantiis
potius mente finguntur, quam in praxi
contingere valeant. Ex suppositione autem
eventus ita sentiendum est, uti recte in vi
consequenti® docent ibidem Lugo num.
115, Dicastillo anum. 167, et deinceps,
Suarez n. 8 et alii.
43. Non tamen desunt, qui oppositam Aliorum
propugnent. Hi sunt Scolus in 4, dist. 21,“^“’
quæst. 3, ad 3, Sylvester verbo Confessor·*™5?·
3, quæst. 2, Major q. 3, ad 2, Castro PalaoJlajor. '
disp. unie, punct. 19, §3, num. 18.Quorumconinch.
sententiæ eas suppetias ferant ConinchusLeand.
disput. 9, dub. 4, n. 33, et sequent, et
Leander quæst. G9, ut asserant posse sacer­
dotem eas actiones exercere etiamsi inde
immineat pœnilenti periculum mortis a
sociis inferendæ; quamvis laudabile foret,
subdunt illi, saderdotem mortem subire,
ut pœnilentem ab eo periculo eriperet.
Hujus autem additionis probabilitatem alii
viderint : nec enim multum sacramenti
conservationi confert, ubi adeo ingentem
facultatem sacerdotibus adseribit, ut eis
liceat scientia confessionis uti etiam cum
vitæ pœnitentis jactura Id vero suadere Fuuda
conantur, tum quia sacerdos ex vi earum menta,
actionum nihil revelare videtur, cum jam
socii pœnitentis illud peccatum sciant.Tum
eliam : quia sacerdotem Missam omittere,
aut aliam viam carpere, ex se est quid in­
differens ad plura, nec ex natura sua signi­
ficat determinate peccatum in confessione
notum; sacerdos autem ubi actiones ex se
indifferentes exercet, utitur jure suo, quod
sibi licet eliam cum dispendio alterius.
Tum deinde : quoniam per eas actiones ad
summum significatur pcenitentem confes­
sum fuisse; quod non est violare sigillum,
cum licitum sit dicere : Titius mihi confes­
sus est; non autem significatur tale pecca­
tum in particulari, sed id aliunde socii
pœnitentis suo discursu colligunt. Tum
denique iquiaindeconfessionon fitodiosa;
irrationabiliter enim pœnitentes retrahe­
rentur a confessione, ex quo sacerdos jure
suo utatur eliciendo actiones indifferentes,
quæ sæpe ob alia motiva fiunt.

■=

i
Ur

ff

.·

5^· ; ‘
8V·* ψ

g
- I

; · .

fi

•r
..'M
W:

•: 1ft

...

Î

pH'
x -·· - -A· y

»· # ·

H3

i

·-.

•ί1J
. i»

»

5 in

PE ΡνΕΝΊΤΕΝΤΙΑ.

Eninnero e® objectiones non mullum
num sacerdotis alii crimen confessum inpremunt. Non prima: namquod complices
telligunt, nequit non pmnitens pudorem,
criminis, aut socii pœnitentis jam pecca­
et confusionem accipere, cum ibi indirecti
tum sciant, solum suadet sacerdotem eis
peccati exprobratio intercedat ; hæc autem
non tribuere notitiam illius peccati abso­
confessionem admodum exosam ellicerent
lute, non tamen quod non delegat confes­
pœnitentesque ab ea removerent. Id quod
sionem, aut crimen ut confessum ; hoc
maxime contingeret, ut ex se liquet, ubi
autem illicitum est, alioqui posset sacerdos
ex fuga sacerdotis, aut omissione Missa?
prodere peccata publica sibi confessa, si­
mortis periculum prenitenti immineret,
quidem tunc diceret quod ab aliis jam sci­
I nde niiramur quaminhæsitanterLeander
tur. Non secunda : quia vim non facimus
asseruerit, etiam propter hoc non posse
in eo quod sacerdotis fuga, ac Miss® omissio i pœnitentes rationabiliter a confessione re­
sint ex natura sua actiones determinatae ad
trahi. Si enim vit® jacturam accipere ex
manifestandum peccatum in confessione
confessione, eam odiosam non reddit, non
notum ; sed fatemur secundum se. et abs­
apparet cur fieret odiosa ex directa revela­
tractive sumptas esse indifferentes, fretione sigilli in casu ubi dumtaxat pœni­
quenterque ob alias causas diversimode
tentis fama denigraretur ; cum hæc mino­
occurrentes exerceri. Ceterum si conside­
ris momenti sit.
rentur hic, et nunc, et prout fiunt sub his
44. Colligitur septimo, sacerdotem voca-nüt
circumstantiis, ex quibus alii conjiciunt
tum ad audiendam confessionem illius,
peccatum confessum, indifierentiam amit­
quem scit sibi scandalum esse, non teneri
tunt, et confessionem determina te produnt.
adire. Ita N. Antonius ubi supra, numérisa.
Quocirca licet absolute aliquando, et præ­
1574, Lugo disput. 2.3, num. 116.Dicastillo
disput. 12, num. 171. Nam vel scandalum, '
cisive a circumstantiis sacerdos jus habeat
ad eliciendas vel non prædictas actiones ;
aut occasio ruinæ spiritualis oritur ex sa­
ex suppositione tamen quod ex illis pecca­
cerdotis fragilitate, qui dum pœnitentis
tum aliis innotescat, sacerdos non utitur
peccata audit,ingentes experitur concupis­
jure suo, sed jus se tenet ex parte sacra­
centi® tentationes, aut lapsas ? Vel ex
menti prohibentis earum exercitium, ne
ipso prenitente, qui in priori confessione
sacerdotem ad malum sollicitavit ? Si pri­
confessio reveletur, et ex parte pœnitentis,
mum. certum est sacerdotem adire pœnicui sigillum favet. Imo, si ad actiones se­
tenlem non teneri, nec ibi aliquam sigilli
cundum se acceptas attendendum foret,
nulla unquam revelatio indirecta contin­
violationem intervenire ; siquidem moti­
geret : cum nulla sil actio, quæ secundum
vum, quo detinetur, non est notitia pecca­
se indifferentiam non admittat, quæque ad
torum pœnitentisj sed propriæ fragilitatis.
Si secundum, etiam non cogitur, tum quia
diversa practice significanda applicari non
possit. Non item tertia : quamvis enim
si pœnitens ad priorem confessionem vo­
cavit sacerdotem non serio animose con­
dicere Titium tali sacerdoti confessum
fitendi, sed potius illum sollicitandi, ad
fuisse, regulariter contra sigillum non sit.
malumque inducendi, illa confessio ex in­
dicere tamen confessum fuisse tale pecca­
tentione pœnitentis non est sacramentalis,
tum, violatio sigilli est. Illa autem sacer­
proindeque sigilli obligationem non indudotis fuga, et omissio sacri non solum pœnitentem confessum fuisse innuunt, sed
cit, sed solius naturalis secreti, quo sacer­
potius significant ipsa peccala ; imo, ut
dos uti potest ad propriam ruinam praeca­
recte videt Lugo ubi supra num. 113, ex
vendam.Tum,quiaea provocatio ad malum
directa significatione peccati significant
non est peccatum, quod pœnitens in priori
confessum fuisse : quippe omittere sacrum
confessione confitetur, sed quod in ipsa
in illa rerum contingentia propter vene­
commisit, atque ideo sub sigillo non cadit.
num vino immixtum, et a via recedere ob
Unde quemadmodum si pœnitens absolu­
insidias paratas, prius, et immediatius si­
tione indignus mortem sacerdoti minetur
gnificant peccatum in infectione vini,aut in
ut eum absolvat, potest sacerdos absque
insidiarum præparationecommissum,unde
ulla sigilli violatione fugere,et non redire,
alii colligunt sui complicis confessionem.
eo quod min® ill® confessionis materia
Non denique quarta ; nam si ex vi actionon extitere, sed peccatum ibi commissum;
ita

Suntcr.

DISP. IX, DUB. 111.
lia in præmisso casu licet non accedere.
Mquid si sacerdos semel, et iterum pœniientom indispositum absolvit, et ruisus
vocatur ab eodem serio animo se confi­
tendi, licet adhuc indispositus ? Responde­
tur, posse sacerdotem se excusare, si aliam
habeat causam id faciendi : si vero non
habeat, et aliunde intel ligatu r saltem in
genere eam excusationem fieri ob poeniten­
tia indispositionem, non posse non ire ;
posse tamen initio confessionis eum dimit­
tere, et admonere ne iterum inutiliter
eum vocet. Ila N. Antonius tract. 5, disp.
18, sect. 6, Perez disp. 54, sect. 13, Lugo
ubi supra, num. 117.
HeS. -15. Colligitur octavo, confessarium, qui
per confessionem novit aliquem, cui con­
fiteri solebat, non esse sacerdotem, posse
abstinere a confessione illi facienda, si
inde nullum dedecus pœnitentis sequitur,
nec ulla confessionis suspicio. Ita N. Frany.
cfecus ubi supra, num. 55, Sanchez de Ma­
trimonio disput. 16, num. 5, Sylvester
verbo Confessio 3, quæst. 19, Dicastillo
Irinum. 158, Lugo num. 105, Henriquez,
Coninchus et alii. Si vero id fieri non pos! set, quin ex usu illius nolitiæ confessionis
• quid incommodi pœnitens subiret, aut pec­
cati confessi revelatio aliqua indirecte re­
sultaret (quem eventum non communem,
el practicum, sed apprehensione fabrica­
tum censemus) consequenter dicendum
est, debere sacerdotem illi iterum quoad
exteriorem caeremoniam confiteri,et alteri,
qui legitimam absolvendi potestatem ha­
beat, serio se accusare. Quod etiam docent
citati Authores.
46. Colligitur nono, non posse sacerdo­
tem poenitentiam pro peccatis injunctam
manifestare, si fuerit signum culpæ lelha1 lis cerlæ, aut dubiæ, vel specialium pec­
catorum venialium quoad numerum, vel
speciem ; secus vero si pœnitentia adeo
levis existât,ut ex ea nihil intelligi valeat,
nisipœnitentem venialia confessum fuisse.
Quemadmodum enim licet sacerdoti dicere
in genere; «Titius mihi confessus est, »
vel etiam dicere : « mihi confessus est
«venialia;» ita contra sigillum non est
leiissimam poenitentiam manifestare :
hinc enim pœnitens non major cognoscitur
peccator, quam ex eo præcise, quod ad
confessionem accesserit. Docent Dicaslillo
disput. 12, num. 122, Lugo disput. 13,

541

num. 89, Granados 2, 2, con trovers. 7, Opted.
i t 31,
o. λ.
x/ Diana,
résolut,
Diana tom. 5, tract.
Franciscus tract. 6, cap. 14, numer. 34.
47. Tandem colligitur, non posse sacer.
dotem confessionis schedulam denegare ultima,
illi, quem ob ejus indispositionem non
absolvit, si sciatur ipsi confessum fuisse.
Quod a fortiori asserendum est ubi sacer­
dos absolutionem distulit, ut pœnitens,
quem rediturum sperat, melius se dispo­
neret. Ea quippe denegatio indirecte pro­
deret peccatum,ac pœnitentis conscientiam.
Vnde sicut nequit sacerdos dicere ; « Non
« absolvi Petrum mihi confessum : » quia
hæc loquutio vehementem generat suspi­
cionem vel de casu reservato, vel de alia
pœnitentis indispositione; sic nec schedu­
lam denegare, ut pœnitens satisfaciat Pa­
tri, hero, aut aliis testimonium de confes­
sione inquirentibus : hæc enim denegatio
est quædam practice loquutio praecedenti pa|aus.
æquivalens. Tenent Palaus, Coninchus,
Medina,' .Layman,
Fagundez,
Diana,
Hen-dayman.
Λ L · î
Ο τ,·
/
Fagtind.
riquez, N. Gabriel a S. Vincentio, Aversa, niana,
quos refert, et sequitur N. Franciscus ubi^c^^r
supra, punct. 3, num. 30.
Oppositum vero satis probabiliter docent
Bonacina disp. 5, quæst. 6, sect. 5, punct βομπβ
4, num. 7, Dicastillo num. 119, N. Anto-Diast.
nius ubi supra, sect. 3, num. 1542, N. Anton.
Bonæ Spei, quibus adhaeret Lugo num.87.^pef°Bai
Idque suadent, tum quia sacerdos in ea nugo,
schedulae denegalione nihil de peccatis
confessis revelat, sed tantum non appro­
bat confessionem, quam approbare non
debet. Tum, quia sacerdos hujusmodi
schedulam meretrici, aut peccatori publico
non absolutis largiendo, cooperatur impoe­
nitentium fraudibus, qui eo testimonio suf­
fulti Dominos aut parochos deciperent.Tum
etiam : nam quoddam genus mendacii
esset testificare in schedula confessum
fuisse eum, qui nullam fecit confessionem.
Respondetur tamen ad primum, sacerdo­
tem denegantem schedulam pœnitentis pec­
cata expresse non prodere, prodere nihilo­
minus implicite : quia in prudentum
existimatione censetur practice operibus
dicere, pœnitentem ad confessionem indis­
positum accessisse. Ad secundum dicendum
est, sacerdotem schedulam concedendo,sui
officii munus explere ; si autem pœnitens
ea abutitur, id sibi imputet .- quippe sacer­
dos circa ejus fraudes mere permissive se

DE PtFNITE.XTIA.
habet, ne confessionem revelet.Ad tertium
respondetur, quod licet pœnitens non ab­
solvatur, ro vera coram sacerdote se accu­
sat in ordine ad absolutionem, proindeque
confessionem efficit quodammodo saeramentalem ; sacerdos igitur ea schedulæ
concessione solum testatur pœnitentem
confessum fuisse ; quod verum est, an
vero absolutus prodierit vel non, nihil ex­
primit.

^ügo.

I t igitur eum majori claritate procédamus, animadvertendam est, in praisontf****’
sermonem fieri non solum de l’rælatis in­
ferioribus, ac Superioribus Regularium,
verum etiam de quibuscumque aliis : doc­
trina enim communis est et ratio quæ sua­
det de Priore, aut Abbate posse, aut non
posse uti confessionis notitia ad removen­
dum subditum a suo ministerio, id etiam
convincit de Provincialibus, Generalibus,
Episcopis, Archiepiscopis, et similibus, ut
ex dicendis constabit. Item observari debet,
§ n.
Praelatum cognoscentem intra confessio­
nem peccatum subditi, ratione cujas indi­
Specialis difficultas circa usum nolitix con­
gnus redditur ministerio, vel ipsum minis­
fessioni·,· ad externam gubernationem.
terium esse illi occasionem proximam
labendi in tale peccatum, teneri intra
48. Materia præsentis dubii tot difficul­
Sacramentum remedium, quoad fieri pos­
tatibus scaturit, totque diversorum even­
sit. adhibere, pœnitentem admonendo, ut
tuum combinationibus exundat, ut impos­
sponte officium dimittat ; quod si noluerit,
sibile sit vel omnes simul decidere, vel
quid Prælato faciendum sil, qualiterque se
seorsim perficere. Plures tamen in praece­
gerere debeat, ne confessionem prodat,
dentibus examinavimus, aliasque in se­
inquirimus. Pro quo ulterius .observa, offi­
quentibus attingemus, unde quid ad simi­
cia esse in duplici differentia : quædam
les , vel etiam dissimiles. aut diversae
combinationis dicendum sit, quisque fa­
enim sunt ad nutum Prelati amovibilia.uti
officium Procuratoris, Ostiarii, Sacristæ, et
cile deprehendet. Præsertim cum sit re­
gula generalis tunc sigilli violationem
similium ; quædam vero habent sibi anne­
xam jurisdictionem subalfernatam, aut
non intervenire, cum nec motivum sus­
piciendi de confessione tribuitur, nec
subalternantem . qualem officia Prioris,
aliquid fit ex notitia confessionis, quod in
Superioris, et aliorum in Religione nostra
pœnitentis incommodum aliqualiter cedat.
sibi vendicant. quæ proinde ad Praelato­
Itaque ubicumque Authores in hac materia
rum arbitrium auferibilia non sunt. Si
discriminantur, nusquam dissidium est an
ergo de posterioribus loquamur, certum,
sigillum sit observandum, vel non? Id
et constans est apud omnes non posse Prae­
quippe omnino extra dubium habetur, et
latum ex vi notitiæ confessionis subditum
tanquam certum a cunctis supponitur si­
ab hujusmodi officiis amovere : nam, ut
gillum aperiri nunquam licere. Militat
recte vidit Sotus in 4, dist. 18, quæst. 4.
igitur dissensio an hic, et nunc, in isto aut
art. 5. circa finem, cum subditi, habeant
in illo casu elicientia hujus actionis, aut
jus possidendi, ab officiis arceri nequeunt
prolatio illius verbi sit directa aut indirecta
sine causa in foro judiciali externo pro­
violatio sigilli, vel nulla; quod plane
banda -, Praelatus autem peccatum in con­
ex ipsis rerum circumstantiis pendet. Ibi
fessione notum ad forum externum deferre
autem maximeeontingere posset hujusmodi
nequit, tum quia id esset expresse pœni­
indirecta confessionis proditio, ubi sacer­
tentis conscientiam prodere, ac sigillum
dotes, aut praelati uterentur confessionis
directe violare ; tum quia testificatio cri­
notitia ad externam subditorum guberna­
minis m confessione noti nullam in foro
tionem, eos ab officiis removendo, vel illis
externo vim habet, ut patet ex cap. 2. de
suffragia in electionibus denegando. Quæ
Offic. Ordin el cap. Dilectus de excessibus
est adeo ingens difficultas, plures complec­
Prælatorum.
tens, ut Auctores in varia placita sparserit,
49. Quocirca tota difficultas devolvitur cws
quæ Lugo sect. 5, § 1 recenset, ac eorum
circa ministeria prioris generis, et inqui-'^·*·
quilibet tot propriæ sententiæ limitationes
rit an Praelatus cognoscens per confessio­
apponit,ut vix intelligi valeat quid tandem
nem peccatum, et indignitatem subditi,
doceat.
] possit illum deponere a suo ministerio ad
nutum

DISP. IX, DIB. HI.
1
nutum amovibili, si allite causæ externæ
liv · non existant ? Resolutio est negativa, et his
I * temporibus probabilior, ac omnino vera
I
sententia, quam tuentur D. Thomas quodI λ lib. 5, art, 13, N. Franciscus punct. 3,
I pA nani. 17, Humiez 2, 2, quæst. 23. art. 8,
J <^!· Thomas Sanchez lib. 3, de Matrim. disp.
I jw'r.|6, Aversa quæst. 18, sect. 8, N. Gabriel a
Sancto Vincentio quæst. 5, Bonacina disp.
5, quæst. 6, sect. 5, punct. 4, num. 11, ct
16, Stephaniis a S. Paulo num. 219. Gonet
^':disp. II, art. I, § 3, num. 17, Lugo disp.
sect. 5, num. 93, Dicastillo disp. 12,
; ιτ-ΐ dubit. 7. a num. 138, et sequent. Armilla
verb. C(mfeasor, num
Castro Palao
punct. 19, §3, num. iO, Delrio lib. 7, disquisit. sect. 2, Layman lib. 5, tract. G, cap.
y^:’l4, quæst. 2, num. 22, Coninchus disp.
9, dub. 4, num. G, Suarez disp. 33, sect.
7, num. 4, in fine, Leander quæst. 63, et
61, referens Malderum, Fagundez, Joan■ nemaCruce, Dianam, Filliucium, Ægidium, Candidum, Granados, et alios. Suadeiurque primo ex decreto Clementis VIII,
de casibus reservatis pro Regularibus
expedito anno 1594, ubi cap. 4, hæchabentur: a Tam superiores pro tempore
; existentes, quam confessarii, qui postea
e ad superiori talis gradum fuerint proemoti, caveant diligentissime, ne ea
» notitia, quam de aliorum peccatis in
t confessione habuerunt, ad exteriorem
gubernationem utantur... Atque ita per
< quoscumque Regularium superiores,qui« cumque illi sint, observari mandamus. »
In quibus Sanchez (qui in moralibué*pro
multis computatur) rem aperte decisam
censet. Unde merito inquit Lugo, se nescirequaliter opposita sententia post hujus­
modi decretum sustineri valeat ; eamque
quantumvis Magno Doctorum numero fulcitam, omnino ab Ecclesia fore eliminan­
dam, subdidit Dicaslillo.
Porro licet prædictum decretum solum
videatur de Regularibus procedere, exeo
tamen colligitur doctrina universalis pro
omnibus sacerdotibus, et quibuscumque
prælatis. Tum, quia ideo prohibetur Regu­
laribus usus notitiæ confessionis ad guber­
nationem externam, quia hujusmodi usus
censetur esse in detrimentum sacramenti
P'enitentiæ, ac violativus sigilli ; sed nulla
major ratioest cur apud Regulares sit talis,
et non apud alios : non enim apparet cur

5-13

actio removendi subditum ab officio ob
i otitiam confessionis posita in Priore aut
Abbate Conventus fit contra reverentiam,
et secretum sacramenti ; et eademmet actio
exercita ab episcopo, aut a quolibet alio
sacerdote non sit ejusdem conditionis :
ergo ea Pontificis decisio doctrinam gene­
ralem pro omnibus affert. Tum etiam :
quoniam vel prodictus usus scientiæ con­
fessionis ad externam gubernationem
supponitur illicitus ex natura sacramenti,
et præcepto Christi pro priori ad decretum
Clementis,vel non?Si primum icrgocodem
modo se habetapud Itegalares.ac apud non
Rcgularesmec enim Christus diversum sa­
cramentum pro istis ac pro illis instituit ;
nec præceptum sigilli a Christo Domino im­
positum pro diversitate subjectorumsacramentum administrantium variatur, ut ex
se liquet. Secundum autem dici nequit :
nam prædictum decretum procedit cum
omnimoda universalitate, ita ut Regulari­
bus interdicat uti scientia confessionis ad
externam gubernationem in omni eventu ;
lex autem Pontificia nequit ita universali­
ter urgere, si aliunde ille usus ex institu­
tione, et natura sacramenti illicitus non
supponitur ; cum jus pure ecclesiasticum,
eia divino præscindens non obliget cum
detrimento propriæ vitæ, nec cum dispen­
dio boni communis Reipublicæ, Regni, aut
Ecclesiæ. Ergo si ea decisio limitationem
non admittit, ideo est quia supponit illici­
tum ex natura rei usum scientiæ sacramentalis ad gubernationem externam. Eo
vel maxime, quia ut recte expendunt Di-j,. ,
castillo num. 141, et Lugo num. 94, si illemgo.'
usus ex se licitus esset, non semel foret
etiam necessarius, et ex naturali præcepto
debitus, proindeque Prælati regulares non
solum possent, sed etiam deberent cognita
indignitate subditi in confessione vel illum
ab officio removere, dum cederet in dam­
num commune, vel illi in electione secreta
suffragium denagare, ne scienter eligerent
indignum, cum hoc ex se malum sit. Si
autem ex naturali præcepto tenentur Prae­
lati id facere, nequit oppositum Pontifex
decernere ; alioqui circa præcepta natura­
lia disponere posset. Relinquitur ergo,
usum notitiæ confessionis ad externam
gubernationem ex natura rei esse illicitum,
Clementisque decretum novum jus non
induxisse, sed antiquum, et divinum expli-

A-

i

fMlu
t w
»i
I
I

tj
M

•I 7

I

' ·3 hΞ’

544

DE PŒNITENTIA.
Λ

cuisse, et corroborasse. Inde audiendi non
Gonei. sunt Gonet, et Suarez, qui licet in re nobiscum sentiant, totam vim in posita lege
Ecclesiastica consignant, quasi ea sola
posset in omni eventu constringere.
Fonda'ζθ· Deinde suadetur resolutio ratione
went. i. salis efficaci, qua sæpe usi fuimus, quaeque
etiam universaliter convincit, et premere
debet Adversarios, cum ad hominem pro­
cedat. Nam juxta eorum, et omnium doc­
trinam, motivum potissimum, ob qaod
sigilli vinculum indispensabiliter urget in
omni eventu, ita ut nunquam abrumpi
possit etiam cum dispendio boni commu­
nis, illud est, ne confessio difficilis pare­
tur, el ab ea fideles arceantur : sic enim
magni fecit Christus Dominus hujus sacra­
menti piaculum, sicque illius usumsuavem
ac tolerabilem esse voluit, ut quaecumque
damna, quæ ex sigilli retentione subsequi
possent, posthabuerit, et omnia tanquam
minoris aut nullius momenti respectu
violationis sigilli aestimanda decreverit;
sed nihil confessionem ita gravem, et exo­
sam reddere posset, nihilque ab ea fideles
amplius arceret, quam si scirent posse
sacerdotes uti confessionis notitia ad exter­
nam gubernationem denegandi suffragia
in electionibus, removendi eos ab officiis,
privandi honoribus, muneribus, et simili­
bus, quæ tanti habentur, et ad quæ omnes
maxime afficiuntur : ergo illicitum est
sacerdotibus , et praelatis hæc omnia ex
solius confessionis notitia exercere. Ex
quo palam habetur, confessionem odiosam
fieri etiam independenter ab eo, quod
pœnitens hic, et nunc advertat eas actiones
elici a sacerdotibus ob notitiam peccati
confessi : nam si re vera ex sola ea notitia
eliciuntur, quod exercite advertantur vel
non, per accidens est. Si enim antecedenter scirent id licere sacerdotibus, a pecca­
tis manifestandis delinerentur, verentes
ne ob eorum manifestationem ea damna
sibi obvenirent, dum non intelligerenl.
Quod fundamentum desumiturex D.Thoma
i) Th
quodlib. 5, art. 13, in argumento Sed
contra est, inquit, « quia nihil est facien« dum in præjudicium confessionis ; esset
« autem in præjudicium confessionis, si
« subditus ab administratione removeretur
« propter crimen, quod suo Prælato confes« sus est, quia per hoc alii retraherentur a
« confessione: non ergo debet Praelatus

<r subditum ab administratione removero
« propter peccatum, quod ei confessus
» est. »
Confirmatur primo ex Tridentino sess.
11, cap. 7, ubi expendens quo pacto ulilis-^>
simum sit graviorum criminum absolutio-Tria'
nem superioribus reservari, subdit : « Sa« cerdotes cum nihil possint in casibus
« reservatis, id unum pernitentibus peru suadere nitantur, ut ad superiores pro
« beneficio absolutionis accedant. » Si
autem ex uno capite adstringerentur pcenitenles ad superiores pro graviorum crimi­
num absolutione accedere : et ex alio lice­
ret superioribus usus scienliæ sacramentalis ad praedictas actiones removendi sub­
ditos ab officiis,aut beneficiis,et privandieos
aliis honoribus ; non utilissima criminum
reservatio existeret.sed durissimum,et in­
tolerabile onus, quod in sacramenti pœni­
tentiæ detrimentum admodum vergeret.
Cum enim hominum imbecillitas avide in
altiora propendat, honorifica inhiat, vehementerque ambiat, qualiter pœnitentes pro
obtinenda peccatorum absolutione superio­
res adire auderent, si ab eisdem ob confes­
sionis scientiam remox endos a ministeriis,
vel ad èa non admittendos scirent? Id uti­
que ansam tribueret vel ad sæpe dimidian­
das confessiones, vel ad omnino omit­
tendas.
Confirmatur secundo : nam sigillum, ulcotSromnes fatentur, non solum obligat res-^'-^
pectu aliorum, sed etiam respectu ipsius
pœnitentis : ergo quemadmodum illicitum
est sacerdoti non solum revelare aliis
peccata confessa, verum etiam aliquid effi­
cere unde suspicientur, aut prudenter sus­
picari possint de pcenilente; ita illicitum
erit non solum loqui extra confessionem
cum pœnitente de peccatis sub sigillo existentibus, verum, et elicere eas actiones,
quibus sibi peccatum implicite exprobatur,
et motivum suspicandi de confessione tri­
buatur. Atqui amotio subditi ab officio ex
sola confessionis notitia, et ubi alia causa
exterior non existit, ut supponimus, est re
ipsa implicita peccati exprobratio, et moti­
vum sufficiens ut pœnitens prudenter sus­
picetur id fieri ob peccatum Prælato in
confessione detectum : ergo ea actio illicita
est. ?dinor subsumpta liquet : quippe si
ante confessionem nulla causa removendi
subditum ab officio apparebat, ideoque
praelatu

DISP. IX, DIB. ΙΠ.
prælatus illuni in suo ministerio conser­
vabat, nec post confessionem aliqua denuo
ruborla est, unicæ subditus confessioni
prælato fact® eam ab officio amotionem
adseribere posset, idque ingens motivum,
saltem suspicandi, esset. Eo vel maxime,
quia sicut non licet revelare aliis peccata,
etiam ubi periculum non est quod pœni­
tens id sciat; ita nec ex vi notitiæ confes­
sionis aliquid efficere in præjudicium pœ­
nitentis, adhuc in eo eventu, in quo ipse
nec suspicatur, nec suspicari potest de usu
scienti® confessionis ,· amotio autem sub­
diti ab officio incommodum est pœnitentis,
quod proinde ex se confessionem odiosam
reddit. Per quæ satis confirmantur ea,
quæ supra a num. 38 et 39 statuimus :
eadem quippe utrobique est difficultas.
51. Oppositam vero sententiam ante deTa cretum Clementis plurimi antiquorum pro­
pugnavere, quos refert Sanchez ubi supra,
jrt. et post decretum nonnulli recentiores, Re^ginaldus lib. 3, cap. 2, num. 16, Villalobos tract. 9, dillic. 75, num. 1, Ledesma
cap. 22, dub. 3, Vega 1 part. summ. cap.
63, casu,24, Nugnus quæst. 11, art. I ad 6
^jaetalii apud Leandrum quæst. 63. Suaderique potest primo : quia Prælatus per con­
fessionem subditi sibi factam non amittit
jus, quod habebat ; sed ante confessionem
habebat jus eligendi, vel non eligendi,
removendi, vel non removendi subditum
ab officio ad nutum amovibili ■. ergo eodem
jaregaudet post confessionem, poteritque
proinde subditum ob solam scientiam sacramentalem ob officio amovere. Secundo :
nam sacerdos solum cogitur ad tegendam
confessionem ; amotio autem subditi ab
officio nec confessionem prodit, nec tri­
buit motivum suspicandi de crimine con­
fesso, cum supponatur officium esse amobile adarbitrium Prælati.Tertio, quoniam
si Prælatus ante subditi confessionem
illum ab officio removeret, vel illi suffra­
gium in electione denegaret, irrationa­
biliter pœnitens conquereretur, cum inju­
ria illi non fiat : ergo, et post confessio­
nem emissam erit irrationabilisquerela, et
quælibet suspicio denegationis,aut amotio­
nis ob peccatum confessum. Quarto : quia
sacerdoti non est prohibitus omnino asus
scientiae confessionis : potest enim ea uti
ad dirigendos actus humanos, ubi potest
sine alterius nocumento, et periculo pro-

545

palandi peccata ; unde ex auditis in confes­
sione potest fieri cautior, v.g. ad vitandum
talem cibum ne sanitati noceat, vel com­
mercium, aut familiaritatem cum tali per­
sona, a qua pœnitens damnum accepit :
sæpeenim discunlsacerdotes in confessione,
qualiter se extra gerere debeant. Ergo cum
in casu quæstionis nulla tribuatur suspicio
peccati, et alias injuria pœnitenti non fiat,
siquidem jus non habet petendi, vel con­
servandi rem gratuitam, aliandeqae abla­
tione occasionis peccandi ejus bono spiri­
tuali consulatur, licitum erit prælato uti
confessionis scientia, ut subditum a minis­
terio deponat, vel ei suffragium deneget.
Respondetur nihilominus ad primum, Solvjlcr
subditi confessionem jus pristinam prælati
non tollere ; hic autem ante confessionem
jus non obtinebat amovendi subditum ab
officio ob notitiam confessionis. Potest ita­
que prælatus absolute, et ob alias causas
aliter cognitas eam amotionem facere ;
non tamen ad id moveri ex scientia pec­
cati confessi. Unde quemadmodum sacer­
dos,qui extra confessionem crimen aliquod
noverat, et postmodum in confessione
audit, jus non amittat loquendi de illo ;
obligatur tamen ad non plus loquendam
quam extra confessionem scit, atque ideo
ad non manifestandam hanc aut illam
circumstantiam, quam sacramentaliter no­
vit ; ita prælatus, licet absolute loquendo
jus habeat amovendi subditum a suo mi­
nisterio, id exercere non potest ob ea, quæ
sub sigillo accepit.Ad secundum dicendum
est, eam amotionem ab officio ex sola
confessionis scientia, et ubi alia causa non
adest, esse implicitam exprobrationem
peccati, practicam de eo loquutionem, et
sufficiens motivum ut de crimine suspice­
tur. Et quamvis contingere possit, ut nec
alii, nec pœnitens, ob prælati cautelam, id
intelligant, aut suspicentur ; adhuc tamen
sigillum violator : nam ad id satis est eam
actionem esse in detrimentum pœnitentis;
nec opus est, ut quis sigillum offendat
revelare confessionem, ut patet in eo, qui
de peccatis sibi confessis loquitur deinceps
cum pœnitente : huic enim nihil revelat,
cum jam sua crimina sciat ; delinquit
tamen contra sigillum, quia ea loquutio
est pœnitenti ingrata. Et ratio est: quo­
niam revelatio sive directa, sive indirecta
confessionis non prohibetur quia revelatio

»

&i

Salmoni. Curt. Theolog. lorn. XX
■ ..

·.

54ô

DE P (ENITENTI A.

præcise, sed quia affert nocumentum pœ­
nitenti, cui sacramentum favet : ergo
omne id, quod ex scientia confessionis fit
in incommodum, et detrimentum pœni­
tentis, est prohibitum sub sigillo. Cum
ergo amotio subditi ab olli cio ex sola scien­
tia confessionis sit illius detrimentum,
nequit non esse illicita prælato, quidquid
sit an subditus hic, et nunc usum scientiae
confessionis advertat, vel non. Semper
enim hujusmodi actiones ex se confessio­
nem odiosam reddunt, pœnitentesque ab
usu sacramenti removent. Per quod patet
etiam ad tertium : nam licet pœnitens
nullam habeat causam justæ quærelæ, dum
ante confessionem ab officio gratuito depo­
nitur; habet tamen ubi prælatusex confes­
sione sibi facta ad id movelur, siquidem
fidelitatem non servat in secreto sibi com­
misso. et illis, quæ sibi ut Deo dicta sunt,
utitur ad externum forum, et ad damnum
temporale pœnitenti inferendum.
Constat etiam ad quartum : fatemur
quippe non omnem usum scientiae con­
fessionis esse illicitum ; contingere enim
potest, sacerdotem ex notitia sacramentali
cautiorem fieri ad exercendas plures ac­
tiones, quæ nec suspicionem de peccatis
sub sigillo existentibus praebeant, nec
damnum aliquod pcenitentibus afferant,
quales sunt quæ in objectione recensentur,
in quibus et similibus non est unde sacer­
dos violator sigilli censeatur. Principium
enim ad id cognoscendum est, an actio,
quam sacerdos ex notitia confessionis
exercet, eam gravem ac difficilem paret,
vel non ? Praedictae autem actiones, quæ
nec peccata produnt, nec in pœnitentium
incommodum cedunt,confessionem exosam
non efficiunt. Ceterum si actio talis condi­
tionis sit, ut licet hic, et nunc vel ob cau­
telam sacerdotis, vel ob aliorum distrac­
tionem, aut inadvertentiam peccatum non
manifestet, nihilominus est ingrata pœni­
tenti. iliique molestiam infert, nequit non
esse sigilli violativa ; et ita in præsenti
contingit, ut dictum est. Nec refert, pœni­
tentem jus non habere ad conservationem
ofiicii gratuiti, aut ad nutum amovibilis :
inde enim ad summum sequitur eam amo­
tionem non esse proprie injuriam pœni­
tentis, prout injuria importat actionem
contra justitiam, aut lædentem jus alte­
rius : non tamen quod non sit injuria

prout hæc significat damnum, aut incom­
modum, quod re ipsa obveniat pœnitenti
ex privatione ministerii, aut non electiono
ad officium ; hoc autem sufficit ul confessio
fiat odiosa, et pœnitentes motivum acci­
piant ad eam non accedendi, ne ob crimi­
num manifestationem incommodum re­
portent. Praeterquam quod injuria non
irrogatur subdito ex negatione rei debit®,
sed ex modo denegandi rem indebitam: est
enim sacerdos infidelis circa secretum
sub arctissimo sigillo sibi commissum, et
eam notitiam in detrimentum pœnitentis
convertit, cum privando temporalibus
commodis. Quod autem ea amotione ab
officio ejus bono spirituali consulatur, qua­
tenus occasio peccandi aufertur, nihil si­
militer refert : etenim qui denegat Eucha­
ristiam in publico peccatori occulto cognito
ut tali in confessione, illius bono spirituali
consulit, cum illum a sacrilegio commit­
tendo removeat ; et nihilominus ea denegatio est illicita, quia est in denigrationem
honoris, aut in jacturam temporalis boni
pœnitentis. Sufficit itaque ministeria cen­
seri bona temporalia subditi, ut ab illis ob
solam confessionis notitiam amoveri ne­
queant sine violatione sigilli.
1
52. Urgentius autem nobis objicere pos-Oi,?..
seni adversarii authoritatem D. ThomæDîh
loco cit. ex quodlib. 5, art. 13, in corp,
ubi inquit : α Dicendum, quod id, quod per
« confessionem auditur, nullo modo est
α manifestandum nec verbo, nec signo,
« nec nutu, nec etiam aliquid est facienα dum, unde in suspicionem peccati aliquis
« possit devenire. Si ergo amotio subditi
« ab administratione posset inducere ad
α manifestandum peccatum in confessione
« auditum, vel ad aliquam probabilem susa picioncm habendam de ipso, nullo modo
« praelatus deberet subditum ab adminis« tratione removere ; puta, si in aliquo
« monasterio esset consuetum quod Priores
« non amoverentur de suis Prioratibus nisi
« propter culpam ; manifestaretur pecca­
te tum confitentis per remotionem ab ad« ministratione. Undesi Abbas hoc faceret,
« graviter peccaret tanquam confessionem
« revelans. Posset tamen eum secreto cha« ritative admonere, ut cum instantia pe« teret cessionem, si hoc videret saluti
α ejus expedire. Si vero per amotionem
« ab administratione peccatum nullatenus
manifestaretur

; DISP. IX, DUB. UL

» manifestaretur, puta si in aliquo mo­
nasterio esset consuetum quod Abbas
a pro suo libito de facili aliquos ab adini» nislratione removeret,tunc alia occasione
u accepta posset subditum sibi confessum
>.· ab administratione removere, et deberet
< hoc facere, cum debita tamen cautela, si
« talis administratio esset subdito pericu« losa in posterum ; quamvis etiam, et in
« hoc casu melius esset quod cum induce« ret ad cessionem petendam. » In quibus
manifesto sermonem facit de officiis· ad
nutum, et de facili amobilibus ; et distin­
guens inter depositionem subditi a minis­
terio inducentem suspicionem peccati, et
inter non inducentem, asserit de prima
illicitam esse ; de secunda autem non so­
lum docet posse fieri, sed vel prælalum
teneri alia occasione accepta, aut prætextu
quaesito ad ita faciendum, cum debita ta­
men cautela. Similia habet in 4, dist. 21 1
quæst. 3. art. 1, quæstiunc. 1, ad 3, et
urgentiora ad 4, ubi ait : « Dicendum,
« quod ex multis aliis causis aliquis reddi» tur indignus ad Prælationis officium
< quam ex peccato, sicut ex defectu scien« tiæ, vel ætatis, vel alicujus hujusmodi ;
»et ideo qui contradicit « (in electione
inlellige) « nec suspicionem de crimine
» facit, nec confessionem revelat. » Ex
quibus locis deprompta sunt a discipulis
ea, quæ habentur in supplem. quæst. 11,
art. 1, quæque idem continent.
ii» 53. Verum ut clarius patefiat quid D.
Thomas in objecta auctoritate sentiat,
prius decidendum est quid debeat facere
prælatus ubi ultra notitiam peccati, quam
habet in confessione, adsunt aliæ causæ ad
deponendum subditum a suo ministerio?
twin-Ad quod consequenler ad ea, quæ hactenus
statuimus,cum distinctione respondendum
est, et respondere tenentur omnes, qui in
casu praecedenti nobiscum sentiunt.Etenim
vel hujusmodi causæ aderant ante confes­
sionem subditi factam prælato, vel post
confessionem oblatæ sunt ? Si ante confes­
sionem aderant, easque prælatus perca­
luerat, et nihilominus subditum in officio
conservabat, nequit post confessionem
eum a ministerio removere absque sigilli
violatione : quia si illæ causæ prius ut
sufiicientcs cognitæ prælatum ad eam ac­
tionem non excitabant, et post peccati
confessi notitiam ad id movetur, signum

<

547

est scientiam confessionis influere efficaci­
ter in eam subditi depositionem ; quod ex
se reddit confessionem odiosam, et suspi­
cionem de crimine facit. Si vero ante con­
fessionem prælatus jam ex illis causis
inotus erat, differebat tamen, quia oppor­
tunum tempus expectabal, potest eo acce­
dente eam amotionem execution! mandare.
Idemque dicendum est ubi causa» post con­
fessionem accedunt, et ex illis, et non ex
notitia confessionis movetur prælatus ad
ita procedendum, ut recte docet Henriquez Henriq.
quodlib. 8, quæst. IG. Quæ omnia con­
vincunt motiva, quæ supra expendimus, et
præsertim ratio D. Thomæ num. 50 ex-d. Tiw
plicata : nam illa verba : « Nihil est fa­
ct ciendum in præjudicium confessionis;
v esset autem in præjudicium confessionis
« si subditus ab administratione removeα retur propter crimen, quod suo prælato
« confessus est, quia per hoc alii retrahe« rentur a confessione : » generaliter sua­
dent non solum esse illicitam amotionem
subditi a suo ministerio ex sola confessionis
scientia, sed etiam ubi aliæ causæ existant,
et ab illis prælatus non movetur ; siqui­
dem tunc re ipsa verificatur quod subditus
deponitur a ministerio propter peccatum,
quod suo prælato confessus est, et non ob
alias causas, quæ efficaciter moveant. Amo­
tio autem ab officio propter peccatum con­
fessum est in præjudicium confessionis,
inquit D. Thomas, et illam facit odiosam,
quia « per hoc alii retraherentur a confes« sione : » ansam enim pœnilentibus tri­
bueret ne ob timorem amittendi 'officia,
aut alia bona, peccata sacerdoti manifes­
tarent. Ergo etiam illicitum est prælato
amovere subditum ab officio, ubi aliis
causis existentibus ab iliis Tion movetur,
sed a confessionis scientia.
54. Unde satis constat ad objectionem
ex locis D. Thomæ elformatam. Nec enim
censendum est Sanctum Doctorem sibi
contrarium stetisse, quum in tesmonio
proxime expenso perspicue nostram sen­
tentiam doceat, et efficaci ratione evincat.
Itaque sensus D. Thomæ in priori authoritate non est quod ubi prælatus suspi­
cionem de crimine non facit, potest, el
debet moveri ex notitia confessionis ad
deponendum subditum a suo ministerio,
alio colore aut praetextu utens : hoc quippe’
cum re ipsa sit amovere subditum propter

L’
1

mb
Br·
(* »

}i

i..

)

<

ia

;
?

»·
:

■ ;λ
••i-·
‘

i
*
«

Μ
Λ

548

.1

DE PŒNITENTIA.

peccatam confessum, esset in praejudicium
confessionis, et fideles ab usu sacramenti
arceret, ut ex se liquet. Alias si in eo sensu
loqueretur, doctrinam,quam in argumento
.w/ contra statuerat, in corpore ejusdem
articuli degereret. Intendit igitur posse, et
debere prælatum. cui subditus confessus
est, illum ab officio amovere ubi alia causa
occurrit, quæ efficaciter moveat. Hanc au­
tem esse mentem legitimam D. Thomæ
constat tum ex proxime dictis, tum ex verbisquibus utitur; inquit enim : a Tunc alia
« occasione accepta, posset, etc. » ubi ly
accepta notantor appositum est ad signifi­
candum prælatum passive se habentem ad
recipiendam aliam causam deponendi sub­
ditura ; non vero active quærentem occa­
sionem : quia ly accepta non valet idem ac
ex vi notiliæ confessionis active quaesita,
sed ab extrinseco oblata, et ultro accedente,
quæ si sufficiens sit, el efficaciter influat,
poterii prælatus eam depositionem exer­
cere, i cum débita tamen cautela » subdidit
Ang. Doctor : quod non ideo dixit, ul prælatus solum vitet suspicionem prudentialem : hæc enim sufficienter praecavetur, si
subditus deponitur ex alia causa, aut occa­
sione, quæ ultro se se offert ; sed etiam
quamlibet aliam adhuc minus rationabi­
lem, quam pœnitens circa peccatum con­
fessum concipere posset.
Per quod etiam patet ad ea, quæ habet
in 4, dist. 21. quæst. 3, art. 1, quaestione.
1, in solutione ad 3. Eundem enim sensum
n.Tto. continent, ut colligitur ex illis, quæ ibi­
dem præmiitit : « Similiter autem absque
« læsione conscientiæ potest prælatus im­
(i punitum dimittere peccatum, quod scit
« ut Deus, vel sine aliquo remedio : quia
a non tenetur adhibere remedium nisi eo
v modo quoad ipsum defertur. Unde in
« his, quæ deferuntur in foro pœnitentiæ,
« in eodem foro debet quantum potest ad­
ii hibere reme dium , ut Abbas in casu
« prædiclo admoneat eum ut Prioratum
« resignet. » Et ex illis, quæ in solulione
ad 1 præmiserat : « Illud autem, quod in
« confessione scitur, est quasi nescitum,
« cum nesciat ul homo, sed ut Deus. » Cum
ergo id, quod est nescitum, nullo modo
influat in actionem, consequens est D.
Thomam non sentire posse prælatum re­
movere subditum ab officio propter pccatum confessum, alio prætextu quæsito :

i tunc enim jam peccatum nescitum influe­
ret in subditi desitionem. Nec plus urgent,
quæ recensentur in ultimotestimoniooxso·
lut. ad -1, quippe ibi loquitur D. Thomas de
prælato non solum cognoscente peccatum,
aut indignitatem subditi in confessione,
sed etiam habente alias causas exteriores,
uti sunt defectus scientiæ, ætatis, vel ulte­
rius hujusmodi, a quibus moveatur ad
contradicendum in publica subditi elec­
tione. Si enim prælatus contradicit has
causas objiciendo, necesse est D. Thomam
supponere eas existere, alias prælatus illas
objicere non posset.
55. Ex quibus omnibus colliges, Prela-<■’«*«tum, Magistrum novitiorum.aul quemlibetJr '1'
alium sacerdotem non posse denegare
suffragium ad officium, beneficium, prae­
bendam, aut professionem illi,quem solum
intra confessionem cognovit indignum,sive
alias electio sit publica, sive secreta. Si­
militer nec posse prælatum ex vi peccati
in confessione sibi noti subditum extra
sacramentum mortificare, nec causas con­
sulto quærere mortificandi, denegandi
suffragium in electione, aut deponendi ab
officio : hæc enim,et similia, cum damnum
pœnitentibus afferant, si licerent, confes­
sionem perdifficilem redderent, nec pœnitentes conscientiæ sinus aperirent. Con­
cedunt tamen Doclores non esse contra
sigillum uti confessionis scientia, ubi nec
suspicio de peccato tribuitur, nec aliquid
fit ingratum, et incommodum pœnitenti.
Unde poterit sacerdos cautior fieri ad
custodiendas res suas, et præ’.atus vigilantior super gregem mediis his quibus
alii utuntur : quemadmodum potest etiam
preces coram Deo fundere pro pœnitentis
salute, libros pro illius instructione evol­
vere, et alia hujusmodi facere, quæ sacra­
menti usui, ac pœnitentibus favent. Qua
etiam ratione contra sigillum non est,
prælatum, aut quemlibet alium sacerdotem
uti confessionis notitia ad peculiaris bene­
volenti® signa subdito aut pœnitenti os­
tendenda, ubi per confessionem comperiunt, pœnitentem, vel magna fidelitate
conscientiæ latebras aperire, cunctaque
crimina eliam occultissima detegere, vel
diu sine gravi crimine vixisse. Tunc enim
ea benevolenti® signa, et in pœnitentium
favorem cedunt, et ortum non ducunt ex
notitia peccati confessi, sed potius ex in­
genti

DISP. IX, DUB. IV.
!

genii puritate, aut humilitato, quæ obiter
in confessione innotescunt.
DUBIUM IV.

('Irum sacerdos possit prodere, peccatum
sibi confessum de licentia pœnitentis'!

56. Quamvis ex hactenus dictis, praeser­
tim a num. 36, satis constet non licere
sacerdoti loqui de auditis in confessione
sine pœnitentis licentia, compertum non
est an ea concessa possit : quippe nonnulli
autumant crimina sub sigillo existentia
esse omnino extra pcenitentis jurisdictio­
nem, nec ab ejus arbitrio pendere, subindeque nec licentiare posse sacerdotem ut
confessionem revelet.Pro cujus resolutione
supponendum est, sacerdotem habentem
notitiam extra sacramentalem eorum, quæ
audivit in confessione, posse de illis loqui;
ita tamen ut non plus dicat quam extra
sacramentum scivit.Quæ est doctrina com­
munis Doctorum contra nonnullos anti­
quos, quos suppresso nomine refert, et
pTto. rejicit D. Thomas in 4, dist. 21, quæst. 3,
art.3 in corpor. ubi ait : « Quidam enim
edicunt quod illud, quod aliquis audit in
« confessione, non potest aliquomodo di­
scere, si scit alias sive ante, sive post.
« Quidam vero dicunt, quod per confes« sionem præcluditur sibi via no possit
«aliquid dicere, quod prius scivit, non
«autem quin possit dicere, si postea alio
«modo sciat. Uiraqae opinio, dum ni«mium sigillo confessionnis attribuit,pra­
ejudicium veritati, et juslitiæ servandæ
«facit... Et ideo alia opinio est, et verior,
« quia illud, quod homo alias scit sive
« ante confessionem, sive post,non tenotur
« celare quantum ad id, quod scit ut homo.
«Potest enim dicere, scio illud quia vidi ;
«tenetur tumen celare illud in quantum
«scit ut Deus: non potest enim dicere,
j... «ego audivi hoc in confessione. »
Suaderique potest præmissa suppositio ;
tum quia pcenitentis confessio non removet
a sacerdote jus, quod extra confessionem
habebat ; sed ex vi notitiae extrasacramentalis habebat jus ad -loquendum de
peccato sine violatione sigilli (quidquid sit
de alia charitatis, aut juslitiæ obligatione,
aqaibnssupersedemus):ergo prodere potest
peccatum, quod scit intra, et extra confes- I

549

sionem. Tum eliam, et est ratio D. ThomæD
in 1 argum. Sed contra cit. art. art. quia
σ nullus potest alium obligare ad quod
u non erat obligatus, nisi sit suus præla« tus, qui obliget eum præcepto ; sed ille,
e qui sciebat alicujus peccat im per visum,
« non erat obligatus ad celandum : ergo
« ille, qui ei confitetur, cum non sit pra« latus suus, non potest eum obligare ad
« celandum hoc, quod sibi confitetur. »
Tum denique: nam ex opposito lata fraudi­
bus panderetur via : posset enim qui fur­
tum coram sacerdote commisit, statim ei
confiteri, ne de crimine accusarelur.Fieret,
item sacerdotem, qui intra, et extra con­
fessionem novit hæresim in Ecclesiam
inserere, Regni proditionem, aut simile
aliud crimen tendens in damnum publi­
cum, his damnis occurrere non posse, nec
teneri rem palam facere ubi in testem
adducitur. Similiter, excommunicari non
posset ab Episcopo ille, qui convictus de
crimine in foro externo, ei peccatum in
confessione manifestat. Hæc autem satis
absurda sunt, et juslitiæ legibus adversa :
ergo sentiendum est, posse sacerdotem pec­
catum prodere, ubi illius scientiam extrasacramentalem habet.
57. Nec refert si cum Altisiodorensi, cui^^od?
opposita sententia tribuitur, objicias, sa­
cerdotem, dum confessionem audit, virtualiter promittere crimina sub secreto
celare ; sed qui promittit rem habere sub
secreto, tenetur tacere, quantumcumque id
aliis viis sciat : ergo. Tum etiam : nam
confessionis sigillum institutum est ob
scandalum vitandum, et ne fideles arcean­
tur a confessione; sed qui dicit quæ in con­
fessione audivit, etiamsi aliunde sciat,
scandalum parat, ansamque recedendi a
confessione offert : ergo illicitum est loqui
de auditis in confessione, etiamsi eorum
alia notitia oxtrasacramentalis habeatur.
Non, inquam, refert : etenim sacerdos Dispctliconfessionem audiens non promittit reti- tuc‘
nere peccata simpliciter,et omnibus modis,
sed solum ea non revelare prout confessa.
Ex quo fit, non posse dicere, audivi hoc
crimen in confessione, nec eas circumstan­
tias, quarum notitiam intra sacramentum
dumtaxat acquisivil; potest tamen, quod
aliunde novit, prodere. Praterquam quod
ex ea victuali sacerdotis promissione ad
summum sequitur, sacerdotem delinquere

550

contra fidelitatem, non voro sigillum vio­
lare : quippe quod non ex fidelitate, sed ex
religione urget. Ad secundam probationem
ι> τίΛ. respondet D. Thomas ubi supra : « Dicen« dum.quod non debet ita vitari peccatum
« ex una parte.quod ex alia justitia relin« quatnr. Veritas enim non est propter
c scandalum dimittenda; et ideo quando
« imminet periculum justitia», et verita« tis. non debet dimitti revelatio ejus,quod
« quis in confessione audivit, si alias scit.»
Nec est unde fideles a confessione arcean­
tur. si sacerdos confessionem non revelat,
sed quod alias ut homo extra sacramentum
vidit, vel audivit, profert.
Ulterius supponendum est, posse pœni­
SOMiftSiItO 2. tentem facultatem concedere sacerdoti, ut
peccatum revelet, si illud iterum extra
confessionem quasi historice referat : hoc
enim pacto, ut adversarii fatentur, cum
jam sacerdos notitiam extrasacramentalem habeat, et crimen sit sub naturali
secreto, potest pœnitens cedere juri suo.
Unde quemadmodum valet per se ipsum
peccatum alteri manifestare, ita, et facul­
tatem concedere sacerdoti ut manifestet.
Difficultas igitur est, an ea quasi historica
narratione extrasacramentali non facta,
sed sola licentia intra vel extra confessio­
nem concessa, possit sacerdos peccatum
detegere juxta licentia? universalitatem.vel
restrictionem ; ita ut si fuerit ampla, pos­
sit cui necessarium fuerit revelare ; si limi­
tata pro aliqua persona, illi, et non alteri,
prodere ? Et similiter, ita ut pœnitens
per sacerdotem internuncium transmittat
sigilli vinculum ad illum tertium, cui
revelatur confessio, vel non transmittat,
sedilium relinquat sine obligatione sigilli
juxta pœnitentis arbitrium?

Lubii resolutio.
58. Dicendum est. posse sacerdotem
-1 ·
a
*
peccatum sibi confessum alteri revelare de
pcenitentis licentia, et juxta qualitatem li„
centiæ. Ita D. Thomas in 4, dist. 21, qu. 3,
D. Thn.
d nwi. art. 2, D. Ronavenlura 2 part. dist. art.2,
AnVou. quæst. 2, D. Antoninus 3 part. tit. 22. § 1,
Sm.?UC S°lus in 4, dist. 18, quæst. 4. art. G. PaluTaludan.danus ibidem dist. 21, quæst. 3, art. 3,
num. 24, Petrus Soto led. 11, de confess.
,

Assertio

Medina, Cod. deconfes. quæst. de licentia^·'1
pœnitentis nd revel, confess. Navarrus instil"
cap. Sacerdos, num. 127. Sylvester verboc^J'
Confessor 3,quæst. 3et 5, Henriquez quo*l-^J('“libet. 7, quæst. 26, Covarruvias in -1 Decretal. part. 2. cas. 8 et 12, Adrianus qu.uSg
ultim. de confess, in 4, § Sed probabilior,
Suarez disp. 33. sect. 5, num. 6, Vasquez
quæst. 93, art. 3, dub. 5, Lugo disp. 23,
sect. 5. § 4. num. 133,’Dicastillo disp. 12,
dub. 5,73, Leander q. 17, plures referens,
estque communis Neotherieorum consen­
sus. Et satis colligitur ex capit. Oflicii do
Pcenit. el remiss, ubi refertur quemdam
sacerdotem consuluisse Pontificem circa
peccatum sibi a muliere confessum, præstila prius licentia ad consilium expostu­
landum.
Suadetur igitur prior assertionis parser
ratione D. Thomæ in corp. cit. art. NamD,T*·
ideo sacerdos de licentia pœnitentis non
posset peccatum alteri revelare, quia nescit
tale peccatum ut homo, quo pacto extra
sacramentum loquitur, et quia alias seque­
retur scandalum ex hujusmodi revelatione;
sed concessa pcenitentis licentia, etiamsi ea
quasi historica peccati narratio extrasacramentum non fiat, utrumque illud princi­
pium cessat : ergo de licentia pœnitentis
valet sacerdos peccatum alteri revelare.
Minor, quæ difficultatem præseferl, osten­
ditur quoad utramque partem ; quoad pri­
mam quidem : etenim si pœnitens referat
historice peccatum extra sacramentum,
facit,ut adversarii fatentur, quod sacerdos
illud sciat ut homo ; sed in prudentum ju­
dicio licentia praestita a pcenilente æquivalet illi hisîoricæ narrationi : ergo sacerdos
ex vi licentiæ pcenitentis scit peccatum ut
homo, proindeque primum principium
cessat. Tum etiam : nam pœnitens potest
sineea narratione transferre notiliamextrasacramentalem insacramentalem,et facere
sacerdotem scire ut Dei ministrum id,quod
alias sciebat ut homo.utisi contingat pœni­
tentem crimen committere coram sacer­
dote, et postea dum ei confitetur dicat, de
his, quæ vidisti, me accuso : ergo e con­
verso potest prædicta historica narratione
non facta, sed sola licentia concessa, facere
sacerdotem scire ut hominem, quod alias
scit ut Dei minister, et unico verbo dicere,
de his, quæ in confessione audivisti, extra
sacramentum loquaris. Nec enim plus con­
tinet

i·
L

DISP. IX, DUB. IV.

linet ea extrasacramenlalis relatio, quam
hæcloquutio, estquo proinde quædarn cærenionia metaphysica ad rem moralem
nihil conferens. Tum denique : quia in
omnium sententia potest sacerdos loqui in
communi de auditis in confessione non
revelando personam : inquiramus ergo ab
adversariis, an dum ita loquitur extra sa­
cramentum, loquitur ut homo, et sciat ut
homo quod dicit ? An vero id sciat ut Dei
minister,et loquatur ut talis ? Si primum :
ergo, ut sacerdos loquatur ut homo,et sciat
ut homo quod extra sacramentum loqui­
tur, necessarium non est quod sibi fiat a
pœnitenle illa historica, et extrasacramentalis relatio peccatorum, siquidem hæc in
casu posito non adest. Si secundum : ergo
ut sacerdos possit dicere quæ audivit intra
confessionem, non indiget ea scire ut ho­
mo, sed satis est ea scire ut Dei minister,
atque ideo ex quo nesciat peccata ut homo,
dum sibi extrasacramentaliter historice
non referuntur, inepte probatur quod ne­
queat loqui de auditis in confessione cum
licentia pœnitentis : poterit quippe hujus­
modi licentia deservire ut loquatur tan­
quam Dei minister. Quoad secundam vero
suadetur eadem minor : nam eo ipso quod
fideles sciant confessionem revelari non
posse nisi de eorum expressa licentia, et
juxta taxationem ad eorum arbitrium fac­
tam,satis obviaturscandalo, ut ex se liquet.
Præsertim, quia ubi sacerdos cum pœni­
tentis liceniia alteri peccatum revelat, po­
test et debet dicere, mihi concessa est fa­
cultas, ut tibi dicam ; quo posito nullum
motivum scandali apparet.
•ziira. Confirmatur, et urgetur : quoniam si­
gilli vinculum institutum est a Christo
Domino in favorem pœnitentis, ne ex con­
fessione incommodum reportet, ct sacra­
mentum odiosum fiat : sed posse sacer­
dotem revelare peccatum de licentia
pcenitentis, cedit in hujus favorem, sacra­
mentumque amabilius reddit : ergo de
pœnitentis facultate licitum est crimen
alteri revelare. Suadetur minor : nam
sæpe necessarium est sacerdoti, ut recte
circa ea, quæ in confessione occurrunt,pro­
cedat, aliquid extra sacramentum dicere,
virum prudentem, et eruditum consulere,
vel facultatem absolvendi a tali crimine
exposcere ; sed pœnitentem non posse fa­
cultatem concedere ad hujusmodi, quin

peccata extra sacramentum historice refe­
rat, est grave onus illius; siquidem cogere­
tur ut cum rubore proprii peccati consilium
vel facultatem absolvendi per se ipsum, et
non por internuncium, quæreret, vel ut
crimen extra confessionem manifestaret
cum periculo ut jam facilius posset reve­
lari ab aliis sine violatione sigilli ; ergo
quod sacerdos loqui valeat de auditis in
confessione cum licentia pœnitentis cedit
in hujus favorem, et consequenter sacra­
menti, quippe quod eo redditur amabilius,
quo plus pcenitenti consulitur. Adde primo
D. Thomam dicentem in primo argum.n Thi.
Sed contra citati art. « Superior potest
α remittere peccatorem cum litteris ad in« feriorem sacerdotem de voluntate ipsius:
» ergo de voluntate pœnitentis potest alteri
v peccatum revelare. » Adde secundo, si­
gillum sacramentale sequi naturam, et
conditionem secreti naturalis ; hoc autem
non exposcit ut semper irrevocabiliter re­
tineatur, sed dumtaxat juxta voluntatem
committentis, qui pro suo libito vel om­
nino, vel ex parte vinculum tollit. Adde
tertio, quod licet juramentum promissioni
adjunctum obliget ex jure divino, nihilo­
minus ubi ille, in cujus favorem ht pro­
missio, cedit promissioni, juramentum
vim obligandi amittit. Ergo similiter, esto
sigillum ex divino jure urgeat, non plus
urget quam juxta arbitrium pœnitentis, in
cujus favorem est institutum.
59. Posterior assertionis pars, nempe,
sacerdotem posse peccatum revelare juxta
licentiæ qualitatem, satis constat ex dictis:
si enim absque pœnitentis licentia crimen
revelari non potest, et ea concessa potest,
consequens est tum quod si pœnitens eam
potest concedere pro uno, possit etiam pro
multis ; tum quod si pro uno dumtaxat
conceditur, illi, et non alteri, crimen de­
tegendum sit : id quippe non ex sacerdotis,
sed ex pœnitentis arbitrio pendet. Et simi­
liter quod ille tertius, cui revelatur confes­
sio, maneat etiam sigillo obstrictus, si sub
ea limitatione licentia concedatur ; vel
obligationem sigilli non contrahat, si id
pœnitens non intendat. Quæ omnia sua­
dentur ulterius ratione D. Thomæ in 2
argum. sed contra cit. art. Nam quod pœ­
nitens potest facere per se ipsum, potest
etiam per alterum facere in præsenti
materia ; atqui pœnitens per se ipsum po-

r *
4

‘I

•Jgj
·· ·>■· ·*
jArîZ-

. Λ

f
•i'

7- ·

j.

f< *
/i
< Λ i*

•«

o ·r
‘1

i

*4
. j

II

i3

f

•

·■

• '•i.
.·

*£ J

’·

»

-eJ?

7 ’ b’. T J r

552

ï

DE PŒNITENTIA.

test sua crimina altori revelare, obligatio- I sequitur Suarez disp. 34, sect. 3, num. 2,
nem ad sigillum non inducendo, vel eam
et satis constat ex eo generali principio,
inducendo uti contingit dum prælato supe­
quod ea omnia cadunt sub sigillo, quæ de­
riori crimen reservatum prodit ut facul­
teguntur a pœnitente in ordine ad intretatem absolvendi concedat ; hæc enim
gram confessionem faciendam ; peccatum
manifestatio, cum sit in ordine ad confes­
autem complicis manifestatur a pœnitente
sionem, obligationem sigilli infert, ut
ut integre suam conscientiam prodat, ut
supponimus : ergo sub sigillo celari debet.
communiter censent Authores : ergo etiam
Quo supposito, locum habet proposita dif- i
per sacerdotem tanquam per internuncium
ficultas. Cui respondet negative Vasquez ^·
poterit crimen alteri revelare, vel obliga­
quæst, 93, art. 4, dub. 5, num. 5, Kelison^i^
tionem ad sigillum non transmittendo, vel
tom. 2, in 3 part, quæst. 11, art 1, dub.Tii£
transmittendo si opus fuerit, et relevatio
2, Tamburinus in meth, confes. lib. 5,
in ordine ad confessionem fiat. Et quidem
cap. 3, num. 7, et alii asserentes necessa­
si ubi sacerdossine pcenitentis licentia ejus
rium esse pœnitentem extra confessionem
peccatum delegit, qui audit sigillo obstrin­
referre historiam peccati, et personam
gitur ; non apparet cur etiam non obstrin­
complicis nominare, ut sacerdos ea notitia
gatur ille, cui ob urgentem necessitatem
uti possit ; nec satis esse si licentiam intra
revelatur confessio de licentia pcenitentis
confessionem concedat. Quorum fundamen­
cum ea limitatione. Sed de his infra dub.
tum est, sigillum obligare non solum in
5 ex professo sermo rebidit.
favorem pcenitentis, sed etiam in utilita­
°^rTa’ Observandum autem est, hujusmodi
tem complicis ; sed quia obligat in favo­
pcenitentis licentiam debere esse expres­
rem pcenitentis, nequit sine hujus licentia
sam, nec in re tanti momenti sufficere ta­
peccatum alteri revelari : ergo nec sine
citam, aut præsumptam. Ita communiter
licentia complicis. Majorem probatVasquez,
Dieas?.’ Doctores, quos refert, et sequitur Palaus
quia Deus voluit judicium sacramentale
FrancS'^*SP· unie. punct. 19, §4, num. 7, Dicasomnino secretum, ne inde alicui incom­
Navafr' l*^° disp· 12, dub. 5, num. 70, Lugo disp.
modum sequeretur, aut sequi posset : ergo
Cooincii.23, sect. 5, § 4, num. 13, N. Franciscus
censendum est eo secreto voluisse consulere
Nujms, caP· 14, punct. l.num.G, Suarez disp. 33,
non solum pœnitenfi, sed, et omnibus,
Faguni sect. 5, num. 14, Navarrusin cap.Sacerdos,
qui quomodolibet implicantur in peccato
Covarr. num. lol, Coninchus disp. 9. dub. l,num.
Disna. gg, Regina’i(ilJ5
13, num. 59, Nugnus,
pcenitentis.
Sentiendum tamen est, posse sacerdotem
Fagundez, Layman, Covarruvias, Diana
sine violatione sigilli revelare peccatam^,
plures adducens tract. 11, résolut», 10. Et
complicis cum sola pcenitentis licentia,sive T
ratio est perspicua : si enim præsumpta
ea revelatio fiat ad bonum pcenitentis, sivecffi
sufficeret, sæpe contingere posset, quod
ad correctionem complicis. Ita Capreolos^
sacerdos eam præsumeret, aut concessam
in 4, dist. 21, q. 2, art. 3 ad 8, D. Anto-Br.iL
crederet, et quod pœnitens nec concederet,
ninus 3 part. tit. 14, cap. 19, § 11, Sonci-^
nec deberet. Ne ergo contingat quod con­
nas in summ. Capreoli dist. 21, q. 2, con-s»^
fessio contra pcenitentis arbitrium revele­
cius. 2 ad 3, Lugo disp. 23, sect. 5, num.
tur, locus præsumptioni relinquendus non
138, Dicastillo disp. 12, dub. 5, num. 80,
est. Similiter debet esse omnino libera,
Hurtado disp. 12, di flic. G, Diana 5 part,
nec per vim, metum, aut deceptionem
tract. 11, resol. 24, Corduba lib. de de­
extorta, nec importunis precibus obtenta :
tract. famae, memb. 2, q. 4, concl. 3, Saaalioqui invalida censebitur. Ita etiam
rez disp. 34, sect. 3, num. 7 et sect. 4,
Diana, et Suarez ibidem, N. Franciscus
num. 5, referens plures, asse re nsque esse
■ num.7,Palaus num. 8,Navarrus,Fagundez.
communem Theologorum sententiam quam
et alii.
Qæsutrobique multis probat. Ex dictis vero
60. Inquires autem, an possit sacerdos
tiuubreviter suadetur : nam motivum, cur si­
cula. cum licentia pcenitentis revelare peccatum
gillum sacramentale obligat, est ne confes­
complicis sine complicis licentia ? Hæc
sio reddatur odiosa, ac difficilis ejus usus ;
difficultas supponit peccatum complicis
sed ex quo sacerdos possit cum sola pceni­
cadere etiam sub sigillo, id quod est sen­
tentis licentia peccatum complicis revelare,
tentia communis, cujus Patronos refert, et
confessio

DISP. IX, DDB. IV.

553

confessio non redditur odiosa, et difficilis : ' justitiam, si indebito fiat, et complicis ho­
norem lœdat. Quocirca, ut recte vidit Sua-Suarez.
qrgo contra sigillum non est revelaro pecrez ubi supra, hujusmodi licentia raro a
calutn complicis cum sola pœnilenlis licen­
pœnitente concedenda est, et non nisi sub
tia. Minor ostenditur ; quia ea solum red­
circumstantiis secundum prudentiam re­
dunt confessionem difficilem, quae delinent
quisitis, et sub urgentibus motivis vel pro­
pœnitentes ne ad confessionem accedant ;
prii boni ipsius pœnifentis, vel complicis,
sed ex revelatione peccati complicis cum
vel ad praecidendum aliquod grave dam­
sola pœnitentis licentia nemo rationabili­
num. Consulatur citatus Author, qui rem
ter a confessione detinetur, nec detineri
satis explicat, et appositis exemplis illus­
potest, non quidem pœnitens, qui videt
trat sect. 4, per totam.
sigilli elavem ex ejus voluntate pendere,et
peccata absque suo arbitrio nunquam reve­
lari posse; non item complex; quamvis
§ n.
enim ejus peccatum prodatur, non tamen
Opposilx sententix fundamenta
prout ab ipso confessum, sed prout ab alio,
convelluntur.
qui sponte ad id licentiam concedit, quique
extra confessibnem id ipsum facere pote­
61. Pro sententia assertioni adversa de-□OiOS,
c„,,„
rat Ergo ex hujusmodi revelatione confes­
certant Scotiis in 4, dist. 21, q. 2, Major^oi\f
sionis usus nemini difficilis efficitur. Tum
etiam : quoniam licentia complicis non est
q. 3, Gabriel art. 3, dub. 4, Durandus q.Durand.'
4, Afensis 4 part, quæst. 19, Angelus ver- ^geTus’
unde requiratur : ipse enim secretum non
bo Confessio 8, num. 5, Villalobos 1 part. Vilialob.
commisit, sed solus pœnitens : ergo ab
tract. 9, diffic. 74, Delgadillo cap. 19, dub. Argum.'
isto solo pendet licentia ad illius peccati
68, num. 14. Quorum placitum suadetur L
revelationem. Patet consequentia : nam
primo : nam si liceret sacerdoti ex sola
jus sigilli, et cujuslibet alterius secreti soli
pœnitentis licentia intra confessionem
illi acquiritur, qui secretum committit,
præslita, et alia peccatorum narratione
qno cedente juri suo obligatio secreti perit,
quasi historica extra confessionem non
quidquid sit de alia obligatione ex chari­
facta, peccata sibi confessa alteri revelare,
tate, aut justitia, quæ relinquatur in sacer­
etiam id ipsum facere posset de licentia
dote ad non infamandum proximum.
legitimi superioris ipsius pœnitentis ; sed
Unde constat ad motivum adversæ opi­
nionis : quippe sigillum sacramentale per
hoc non licet etiam de licentia Summi Pon­
se solam obligat in favorem pcenitentis, et
tificis supremi omnium Prælati : ergo nec
ratione illius, non vero in favorem com­
de licentia pœnitentis. Sequela constat,
plicis nisi per accidens, et per quandam
quia licentia, quam præstat inferior, poattentionem reflexam ad pœnitentem : si
tiorijurea superiori concedi potest. Imo
enim peccatum complicis cadit sub sigillo,
ex eodem principio urgetur: etenim si
pœnitens posset eam facultatem concedere,
non ideoest quia ejus revelatio cedit in
posset illius superior præcipere ut eam
detrimentum complicis, aut in ejus famae
concederet, et ad concessionem cogere ;
denigralionem, sed quia tale peccatum est
sed absurdum est asserere Summum Pon­
quid spectans ad confessionem pcenitentis,
tificem posse præcipere, et cogere pœniqui aliter propriam conscientiam detegere,
tentem ad concessionem licentiæ : ergo.
et confessionem materialiter integram fa­
Major ostenditur : quippe subditus in om­
cere non poterat, quam explicando com­
nibus, quæ licita sunt, tenetur superiori
plicem ; atque ideo quia illius peccati reve­
obedire, ad idque urgeri potest : atqui si
latio esset in detrimentum pcenitentis.
doctrina tradita vera est, sæpe erit licitum,
cujus confessio manifestaretur, et cui
imo, et necessarium, pœnitentem conce­
proinde fieret difficilis. De damno autem,
dere hujusmodi facultatem : ergo.
quod inde complici obveniret, sigilli vin­
Respondetur ad argumentum negando Diluj|ur
culum non curat per se, et formaliter, sed
sequelam, vel suppositum illius : licet
ad aliam spectat virtutem. Itaque concessa
enim pœnitens quoad alia plures gradatim
pœnitentis licentia, revelatio illius peccati
superiores habeat; quoad ea tamen, quæ
non erit violatio sigilli, aut peccatum con­
ad sacramentale sigillum spectant, nemini
tra religionem; poterit tamen esse contra

554

DE PŒNITENTIA.

nisi Christo Domino subjicitur, qui ita
potuit, et voluit rem disponere, ut sacra­
mentalis secreti elavem in solius pœni­
tentis manus tradiderit, ut pro libilo, et
sine dependentia ab alio clauderet, vel
aperiret. Quod inde colligitur, quia in im­
positione præcepti sigilli unice attendit ad
suavem, facilemque sacramenti usum ;
hic autem omnino, vel magna ex parte
corrueret, si superior ad confessionem re­
velandam facultatem concedere posset, vel
pœnitens quoad hæc alteri quam Christo
subjiceretur. Unde quemadmodum sacer­
dos superiorem non habet, cui obedire te­
neatur, in ordine ad confessionis revela­
tionem; ita nec pœnitens, qui quoad id ab
omni subjectione est extractus, ut facilius,
et securius posset cuncta scelera prodere,
et conscientia* recessus sacerdoti delegere.
.Quibus addenda est responsio D. Thomæ
D' Ti”':in 4, dist. 21, q. 3, art. 2 : « Ad primum
a ergo dicendum, quod Papa non potest
< licentiare eum ut dicat, quia non potest
« facere ut sciat ut homo, quod potest qui
• confitetur. » Itaque pœnitentis licentia
non est proprie licentia, aut actus juris­
dictionis, seu dispensatio juris divini ; nec
enim tam consistit in re, quam in modo
dandi notitiam extrasacramentalem, quam
superior præstare nequit ; hæc autem no­
titia est quasi quædam conditio, qua po­
sita obligatio sigilli deficit. Ex quo etiam
liquet ad dillicultatis augmentum, quæ in
adversarios retorquenda est : quippe faci­
lius poterit superior præcipere pœnitenti,
ut peccatum sibi vel sacerdoti extra con­
fessionem revelet.
Arguw.2 62. Secundo arguitur : quoniam id,
quod institutum est ob bonum commune,
nequit ex arbitrio unius irritari; sed occul­
tatio peccatorum, quæ confessioni subji­
ciuntur, instituta est in commune bonum
fidelium, ut confidentius ad sacramentum
accedant : ergo nequit pœnitens pro suo
nutu sacerdoti facultatem concedere, ut
peccata clavibus subjecta revelet.
Confirmatur : nam clericus nequit ce­
dere privilegio fori, aut canonis, ut judi­
cetur a laico in foro externo : ergo nec
pœnitens juri sacramenti, ut ejus peccata
revelentur. Antecedens constat ex cap.
Contingit de sentent, excommun, et ex cap.
Diligenti de foro competenti. Consequentia
vere probatur : nam ideo clericus illi legi

immunitatis, el exemptionis cedere non
potest, quia esto consulat honori cujuslibet clerici in particulari, tamen instituta
est in favorem ac decus totius Ecclesiastici
status, cui injuria fieret si quis clericorum
illi privilegio cederet ; atqui jus sigilli non
solum attendit ad bonum pœnitentis, sed
per se primo institutum est in favorem
omnium fidelium, et totius Ecclesiæ in
communi : ergo nec pœnitens huic juri
cedere potest concedendo licentiam ad re­
velationem peccati.
Ad argumentum respondetur omissis
praemissis negandoconsequenliam : etenim e-cü.
præceptum sigilli impositum a Christo
Domino in bonum commune totius Eccle­
siæ non est ad reticenda absolute omnia
peccata quomodocumque sacerdoti nola sive
per scientiam sacramentalem, sive extrasacramentalem ; sed solum ad reticenda
peccata confessa, quæ nullo alio modo
nisi per confessionem innotescunt : hæc
enim dumtaxat premuntur sigillo in bo­
num Ecclesiæ instituto. Unde si sacerdos eademmet peccata, quæ sibi in sacramento,
et ianquam Dei Ministro dicta sunt, alio
modo extra sacramentum , et tanquam
homo agnoscat, vel quia vidit, vel quia au­
divit, de illis prout sic nolis loqui potest,
quin sigillum violet. Pœnitens autem ubi
licentiam concedit ad revelationem sui cri­
minis, tribuit sacerdoti in vi illius licentiæ
aliam notitiam extrasacramentalem peccati,
et facit sacerdotem scire ut hominem, quod
alias sciebat ut Deus. Quocirca sicut sa­
cerdos, qui loquitur de peccato sibi con­
fesso, quod ante confessionem noverat,non
immutat vinculum sigilli in bonum Ec­
clesiæ institutum, ita nec immutat dum
loquitur de licentia pœnitentis. Quæ est
solutio D. Thomæ art. proxime cit. « Ad
« secundum dicendum, quod non tollitur D.ifc
« quod est propter bonum commune insti« tutum . quia sigillum confessionis non
« frangitur, quia dicitur quod alio modo
α scitur. »
Ex quibus ad confirmationem responde-c^r·
tur negando suppositum consequentis, id“^?
est, quod pœnitens cedat juri sacramenti,
ui privilegio sigilli, dum licentiam con­
cedit sacerdoti ut peccatum prodat, sicut
clericus cederet privilegio exemptionis, et
immunitatis, si in sensu composito status
clericalis se laico in foro externo judican­
dam

DISP. IX, DUB. IV.

dum committeret. Cujus ratio constat ex
dicti#:quia praeceptum sigilli prout est
favor in bonum omnium fidelium non se
extendit ad omnia peccata, sed solum com­
prehendit ea, quorum notitia habetur intra
confessionem dumtaxat; do illis autem,
qua? aliunde sciuntur, non curat, nec eorum
revelationem prohibet. Pœnitens igitur,
dum licentiam concedit ad sui peccati propolationem, non permittit quod peccatum
actu existons sub sigillo reveletur, sed il­
lud extrahit ab statu èxistonliæ sub sigillo
ut revelari possit ; quod facit in vi licentiæ,
quam concedit : per eam quippe tribuit sa­
cerdoti intransitive, et æquivalenter noti­
tiam extrasacramentalem, qua posita jam
peccatum prout sic cognitum ad aliud fo­
rum spectat. Oppositum autem contingit in
clerico : hic enim in sensu composito existentiac sub statu clericali, cui favet immu­
nitas, se laico judicandum committeret,
quod est cedere Canonis privilegio. Unde
quemadmodum si clericus statum clerica­
lem exueret, et ad laicorum transiret, non
cederet legi exemptionis, dum a laico judi­
caretur, quia hujusmodi lex non favet
laicis, qualis jam ille existeret ; ita nec
pœnitens cedit juri sigilli pro omnibus
fidelibus concesso, dumlicentiat sacerdotem
ut peccatum revelet : qnia in vi illius li­
centiæ jam peccatum extractum est ab statu
sigilli, saltem si licentia sit ad absolute,
revelandum. Adde aliam disparitatis ratio­
nem ; clericum, videlicet, illi privilegio
cedere non posse, quia si in foro sæculari
judicaretur, redundaret in injuriam ac
dedecus totius ecclesiastici status. Ex quo
autem pœnitens sui peccati revelationem
permittat, nihil detrimenti patitur sacra­
mentum. cum non ideo difficilius fiat, nec
fideles ab eo arceantur. Adde item ; quod
sicut est favor sacramenti, et fidelium, sa­
cerdotem nihil dicere posse de auditis in
confessione absque pœnitentis licentia, ita
etiam spectat ad eundem favorem ut cum
illa licentia loqui possit, quæ ad bonum
pœnitentis necessaria occurrunt; atque
ideo eam licentiam concedere non est ce­
dere favori, sed eo uti.
63. Arguitur tertio : nam in præceptis,
Im.
quæ ex jure divino obligant, nemo dispen­
sare potest ; sed præceptum sigilli obligat
ex jure divino, ut statuimus dub. 1 hujus
disp. ergo pœnitens in eo dispensare ne- i

quit. Dispensaret autem, si posset licen­
tiam concedere ut ejus peccata revelaren­
tur; siquidem pro priori ad licentiam
peccata existeront sub sigillo : ergo.
Confirmatur : quia nemo potest alteri conflnn.
licentiam concedere ut ipsum interficiat :
ergo nec pœnitens licentiam concedere sa­
cerdoti, ut ejus peccatum prodat. Conse­
quentia ostenditur : eo quippe primum non
licet, quia quisque ex jure naturæ tenetur
ad propriae vitae conservationem; sed etiam
quilibet obligatur ad propriam famam, et
honorem tuendum ; ergo cum manifestatio
peccati honorem lædat, nequit pœnitens ad
id licentiam concedere.
Respondetur ad argumentum, pœniten- Bespontem non dispensare in sigilli præcepto,
dum facultatem concedit ad sui peccati propalationem, sed tribuere sacerdoti notitiam
extrasacramentalem, qua uti possit, vel
conditionem apponere necessariam, ut illud
praeceptum vim obligandi amittat. Ut li­
quet tum in juramento promissorio, quod
non obligat ubi promissarius cedit pro­
missioni, non quia iste in juramento obli­
gante ex jure divino dispenset, sed quia
obligat in favorem promissarii, quo ce­
dente cessat obligatio juramenti. Tum in
voto paupertatis, quo tenetur religiosus ad
nihil expendendum, et tamen de prælati
licentia id licet, ideo quia hujusmodi votum
non obligat ex jure divino ad nihil expen­
dendum absolute, sed ad non expenden­
dum praelato renuente. Similiter igitur
contingit ubi pœnitens facultatem concedit
ut ejus crimen prodatur : quippe sigilli
præceptum dumtaxat prohibet criminis re­
velationem contra pœnitentis voluntatem.
Ad confirmationem dicendum est, exces- „
sive probare : convincit enim nec premten- mr
tem posse ad sacramentum pœnitentiæ Bitoni,
accedere, vel sua crimina sacerdoti intra
confessionem manifestare;siquidem ea cri­
minum manifestatione se ipsum inhonoratet apud sacerdotem infamat. Itaque famae,
et honoris detrimentum subire sub arbi­
trio hominum est, ut docet D. Thomas 2, D Tha
2, quæst. 73, art. 3, ad 1, non autem vitæ
jacturam facere. Cujus ratio desumitur
ex eodem Ang. Præceptore ibidem quæst.
04, art. 5. Nam homo est dominus eorum,
quæ propria industria acquirit, de iliisque
ut vere dominus disponere potest ; homo
autem sicut propria industria acquirit di-

.4

556

i

DE PlENITEVHA.

vitias, ita honorem, el famam, non nutem
vitam. Undo licet vitæ dispendium facere
non possit, potest tamen saltem justa inter­
veniente causa se ipsum inhonorare, proins*to. deque licentiam alteri concedere ut crimen
TifiJ. infamativum detegat. Tenent Solus de jus­
lUhtH'Z
Dicast. titia, lib. 4, quæst. 6, art. 6, ad 4. Tapia
lib. 5, quæst. 23, art. 3, num. 6, Banez
N Aihir.prælud. ad quæst. 52, de dominio dub. 2,
concl.5, Dicastillo lib. 2, tract. I, disp. I,
num. 97, Palaus de justitia in genere disp.
unie, punct. 6, num. 5. Lessius lib. 2, cap.
4, dub. Il, N. Andreas tract. 12, cap. 1,
punct. 5, num. 43.
Argatn.
Ultimo arguitur : quia vel pœnitens
in vi licentiæ, quam concedit, tribuit sa­
cerdoti notitiam extrasacramentalem pec­
cati. vel non? Quodcumque dicatur, nequit
sacerdos de pœnitentis licentia peccatum
alteri revelare : ergo. Minor ostenditur :
nam si eligatur primum ; nec sacerdos re­
velans. nec ille tertius, cui fit revelatio,
tenentur ad sigillum : non sacerdos, quia
jam habet notitiam extrasacramentalem
peccati, ut hæc responsio concedit ; nec
etiam ille tertius, cum eandem notitiam
accipiat extra confessionem ; ubi autem
quis peccatum novit extra sacramentum,
de eo loqui potest sine violatione sigilli. Si
eligatur secundum : ergo sacerdos cum ea
licentia peccatum revelare non potest, si­
quidem extra confessionem loquitur ut
homo, et peccatum illud solum cognoscit
ut Deus.
Diruitur.
Respondetur, sacerdotem accipere vel
non notitiam extrasacramentalem peccati
in vi licentiæ pœnitentis, pendere ex limi­
tatione, aut modo, quo ipsa licentia conce­
ditur. Si enim facultas conceditur ad reve­
landum peccatum absolute, et libere cui­
cumque sacerdos pro suo arbitrio voluerit,
censetur pœnitens tribuere in vi hujus
licentiæ notitiam omnino extrasacramenta­
lem. qua sacerdos uti possit non secus ac si
peccatum sibi extra confessionem relatum
fuisset. Unde nec ipse sacerdos, nec alii,
quibus peccatum revelat, sigillo adstringuntur. Ceterum si licentiam sub limita­
tione concedat, ut peccatum reveletur de­
terminate? personae, v.g. prælatosuperiori
ad obtinendam facultatem absolvendi a
reservatis, vel viro prudenti ad accipien­
dum consilium , non censetur notitiam
omnino extrasacramentalem conferre, sed

DISP. IX, DUB. V.

sacramentaiem aliqualiter, otparticipative,
scientia ministri ad loquendum ut homo.
vel. quod in idem redit, conferre notitiam
Qood si adversarii dicant, eam loquutioextrasacramentalem cum ordine tamen ad
nem esse licitam, quia non revolatur per­
confessionem ; quod satis ut tam prælatus,
tona, jam principium ab eisdem assump­
quam consiliarius sigilli obligationem con­
tum nihil valet, siquidem sacerdotem non
trahant. Quam doctrinam tradit D.Thomas
possède licentia pœnitentis prodere pecca­
ubi supra : » Ad quartum dicendum, quodD r.,
tum, non inde probatur quia non potest
ille, ad quem notitia peccati devenit me­
Ιφΐ ut homo quod solum novit ut Deus,
α diante sacerdote ex voluntate confitentis,
sed inde quia nequit loqui ut homo pro­
Cf participat in aliquo actum sacerdotis ; et
dendo personam, quod solum novit ut Dei
ideo simile est de eo, el de interprete,
minister. Hoc autem est in manifestam
« nisi forte peccator velit quod ille abso­
principii petitionem incidere : id enim est
(ί lute sciat, et libere, n Quocirca sicut
quod inquirimus, dum investigamus an
interpres, licet minister sacramenti non
licitum sit sacerdoti loqui de auditis in
sit, nec sciat peccata ut Deus, contrahit
confessione cum pœnitentis licentia, ut ex
obligationem sigilli, quia habet notitiam
se liquet. Itaque cum sigillum in favorem
peccati in ordine ad judicium sacramenpœnitentis institutum sit, non plus urget
tale, ad quod aliqualiter concurrit inter­
quam juxta hujus voluntatem; undosi li­
pretando verba ministri ; ita prælatus, et
centiam concedit sub limitatione, ita ut
consiliarius, qui etiam in idem judicium
sigillum contrahat ille tertius, cui revela­
quodammodo influunt per modum consitur confessio, re ipsa huic obligationi sub­
liantis, et conferentis potestatem absol­
jacet. Nec refert dicere, quod non tenetur
ad adeo strictam obligationem subeundam.
vendi. Id quoi expedit suavi hujus sacra­
Nam id solum evincit, quod possit tale
menti usui . consonatque fini intento a
peccatum non audire, sicut etiam sacerdos
Christo Domino in impositione præcepti
potest confessionem non accipere; si tamen
sigilli : sæpe enim opus est. sacerdotem,
consentiat, nequii non sigillo obstrictus
ut congrue in judicio saeramentali se
evadere.
gerat, virum prudentem consulere, vel su­
periorem adire, ut facultatem absolvendi
DUBIUM V.
a crimine reservato concedat. Si autem
pœnitens cogeretur peccatum extra sacra­
Ex qua confessione oriatur sigillum sacramentum referre cum periculo ut de facili
mentale, et quas personas constringat ?
publicari posset, aut superior, et consi­
liarius ad sigillum non cogerentur, ubi
Duo inter se satis affinia sub uno titulo
per sacerdotis revelationem peccati noticomprehendimus, quia unius decisio alte­
titiam accipiunt, ansa fidelibus tribueretur
rius resolutioni lucem præfert ; ab illis
ne ad sacramentum accederent ; siquidem
tamen breviter expediemur, quia adeo
in hujusmodi eventu nulla via, quam eli­
difficilia non sunt, ut diffusam expostulent
gerent, securi redderentur de'suorum cri­
investigationem.
minum occultatione.
Secundo, et satis probabiliter responderi Αΐύ
posset eligendo secundam dilemmatis partem. cujus impugnatio non urget. Falsum
Prior dubii pars resolvitur.
enim est, quod saeerdos non possit loqui
ut homo ea. quæ solum novit ut minister
65. Dicendum est, sigilli sacramentalis
sacramenti, ut perspicue apparet ineo,
obligationem ortum ducere ex sola confesqui loquitur in communi de peccato sibi
done saeramentali, et ex omni ea, quæ
confesso non revelando personam : hic
v, talis fuerit ex intentione pœnitentis, licet
quippe loquitur ut homo, cum non loqua­
aliqua de causa non perficiatur.Ita D.Thotur in ordine ad confessionem, vel ad eli­
mas in 4, dist. 21, quæst. 3, art. 1, quæsciendam actionem aliquam ministrantis
lianc. 1, ad 1, Soto dist. 18, quæst. 4, art.
sacramentum : non tamen loquitur scientia
5, conci.5, Nugnus in addit, ad 3 part,
hominis, cum tale peccatum sibi extra sa­
quæst. 11, art. 3, conci. 2, N. Franciscus
cramentum dictum non fuerit: utitur ergo
scientia

I

cap. I l, punct. 2, Suarez disp. 33, sect.
Ledesma 22, difficult. 7, Dicastillo disp. Logo, *
12, dub. 2, Lugo disp. 23, sect. 2,num.il,
Palaus punct. 19, § 2, num. 1, Vasquez
quæst. 91, art. 4, dub. 2, num. G, GonetContcch,
disp. 13, art. 2, num. 23, Reginaldus lib. Si'in.
3, num. 5, Coninchus disp. 9, num. 4,
Henriquez lib. G, cap. 19, Bonacina disp·1»’’’!.·
5, quæst. G, sect. 5, part. 2, Zerola in praxi de sacram, pœnit. cap. 2,quæst. 10, Pesancius in addit, ad 3 part. qu. 12, disp.
2, Leander quæst. 16. Estque communis prioris.
DD. sententia, quæ suaderi potest quoad
primam partem : quia sigillum ex ea con­
fessione oritur, ex cujus revelatione fit in­
juria sacramento ; atqui ex revelatione
confessionis non sacramentalis nulla fit
sacramento injuria : ergo ex sola sacramentali oritur obligatio sigilli.Tum etiam:
nam sigillum vel oritur ex ipsa sacramenti
natura, ut plures censent; vel est præ­
ceptum positivum aChristo Dominoinjunctum, ut alii autumant. Si primum : ergo
ubi confessio non fuerit sacramentalis,non
erit obligatio sigilli ; siquidem deficiente
radice inducente obligationem, impossibile
est obligationem esse inductam. Si secun­
dum : ergo cum Christus Dominus in vi
illius præcepti solum intendat sacramenti
pœnitentiæ conservationem, et suavem
usum, consequens fit ut sigillum solum
urgeat ad celandam confessionem sacra­
mentaiem : ex quo enim aliæ confessiones
prodantur, aut alia secreta revelentur,
pœnitentiæ sacramentum odiosum non fit.
Tum denique : quoniam sigillum est, et
dicitur sacramentale per ordinem ad sa­
cramentum : ergo non erit vinculum
sacra mentale· nisi quod ad confessionem
sacramentaiem subsequitur.
Quoad secundam vero partem convinci­
RiliO
tur asserlioex communi sensu fidelium,et poste
­
Ecclesiæ praxi, quæ in his, quæ ad sacra­ rioris.
menta spectant, est optima legum inter­
pres. Itaque omnes fideles censent confes­
sionem faciam ministro per ordinem ad
absolutionem, et ex aninrn se accusandi
coram Deo, sub sigillo celandam esse, sive
sacramentum perfectum evadat, sive non,
nec ad hujusmodi obligationem inducen­
dam opus esse, ut confessio cum omnibus
conditionibus ad absolutionem requisitis
fiat. Id quod etiam suadetur ex fine Christi
Domini in impositione præcepti sigilli :

i

H

558

Consec­
tarium
1.

Suircz.

DE l‘< ENITENTIA.

quippe eo tendit ut sacramentum ex se sa­
lis difficile, et onerosum,suavius,et facilius
reddatur, pœnitentesque allidantur a.l
suorum criminum manifestationem ; si
autem sigillum consurgeret ex sola con­
fessione perfecta, nunquam securi ad sa­
cramentum accederent, cum nec de illius
valore certificari possint,nec aliundesciant
an absolutio deneganda sit, et sacramen­
tum imperfectum relinquendum ob cau­
sam, quæ vel ex parte pœnitentis, vel sa­
cerdotis occurrat ; quo pacto peccata
ministro confessa absque sigilli violatione
jam publicari deinceps possent. Sentien­
dum igitur est, sigillum obligare ad celan­
dam omnem confessionemsacramentalem,
quæ talis est ex intentione, et animo pœ­
nitentis, ita ht eo ipso quod peccata dele­
gantur coram ministro in ordine ad abso­
lutionem, sub sigillo relinquantur, sive
alias confessio perficiatur, sive non. Tum
etiam : quia alias posset sacerdos, post­
quam peccata in confessione audivit, uti
fraude denegandi absolutionem, ad eadem
pGslmodum revelanda, vel dicere pœnitentem imparatum ad confessionem acces­
sisse, et eo titulo ejus crimina prodere,
quæ absurdissima sunt, et sacramenti
usum intolerabilem efficerent. Tum deni­
que : nam sacramentalis confessio instituta
est in modum judicii, in quo cognoscitur
causa per ordinem ad potestatem absol­
vendi, vel ligandi : ergo cum ex natura
judicii cognitio causæ debeat præcedere
sententiam, consequens est ut sub eodem
secreto retineatur a judice, sive absolvere
debeat, sive ligare.
66. Ex quibus infertur primo, quod si
quis efficiat confessionem nullam vel ex
defectu doloris supernaturalis, vel propo­
siti emendationis, et tamen accedat ad
confitendum serio animo se accusandi de
peccatis coram sacerdote, et illa Ecclesiæ
clavibus subjiciendi, ut sacerdos de illis
dijudicet, consurgere ex hujusmodi con­
fessione obligationem sigilli. Idemque di­
cendum est ubi confessio est valida, et
informis, et ubi solum fuit inchoata in
ordine ad absolutionem, licet ista postmodum denegetur ob pœnitentis indispositionem. In quibus conveniunt omnes, ut
testatur Suarez ubi supra sect. 2, num. 8.
Unde D. Thomas in 4, dist. 21. quæst. 3,
art. 1, quæstiunc. l,ad 1, oppositam sen-

DISP, IX, DUB. IV.

solum urget ad celanda peccata, quæ in
tentiam erroneam censet his verbis : « Ad
confessione sacramentali deteguntur.Unde
α primum ergo dicendum, quod quidam
in his casibus non majori obligatione pre­
«dicunt, quod sacerdos non tenetursermitur sacerdos quam secreti naturalis,
α vare sub sigillo confessionis nisi peccata
proindeque tenetur rem palam facere ubi
a de quibus pœnitens emendare promittit,
bono communi expedit. Quocirca Sotus
«alias potest ea dicere ei, qui potest proloco proxime citato refert, Cardinalem
« desse, et non obesse. Sed hæc opinio
quondam Romæ degentem, qui conspira­
« videtur erronea,cum sil contra veritatem
tionem in Pontificem moliebatur, alteri
« sacramenti. Sicut enim Baptismus est
Cardinali confessum fuisse pravo animo
« sacramentum, quamvis quis fictus acceeum inducendi in suam conspirationem ;
« dat, nec est mutandum propter hoc aliposhnodumque fraude per aliam viam com­
« quid de essentialibus sacramenti, ita
perta, Cardinalem, qui confessionem au­
« confessio non desinit esse sacramentalis,
dierat, de re accusatum, pecuniaque mulc.■ quamvis ille, qui confitetur, emendatiolalum fuisse.eo quod protinus conspiratio­
« nem non proponat, et ideo nihilominus
nem non detexit. Etenim cum ex illa
« sub occulto tenendum est. » Ideo autem
confessione solo naturali secreto obstrictus
asserit D. Thom. hujusmodi confessionem
evaserit, rem aperire debuisset, ut com­
non desinere esse sacramentalem, quiasi
muni bono consuleret.Hæc tamen(observat
ob defectum firmi propositi absolutio dene­
Suarez) itainlelligenda sunt,ut conjectura,
gatur, est sacramentalis initiative, et ex
et signa pœnitentis sint talis conditionis,
animo pœnitentis. quod satis est ut sigilli
ut apertedemonstrent ipsum non accessisse
obligationem inducat. Si autem absolutio
cum animo se accusandi coram Deo,quippe
impenditur, eo quod pœnitens accedit cum
si dubia sint, in favorem pœnitentis, et
proposito inefficaci invincibiliter existi­
sacramenti judicandum est. Nam contin­
mato efficaci abstinendi a peccato, recipit
gere potest, pœnitentem accedere ad con­
verum sacramentum licet informe, juxta
fessionem cum animo efficiendi aliquod
ea, quæ disp. praced. statuimus, et in
malum, quod putat non esse peccatum
priori parle hujus tract, disp. 1, dub. 4,
num. 202. idcirco in utroque sensu verifiin quo eventu si per sacerdotis admonitio­
calur, eam confessionem non desinere esse
nem id intelligat, et a proposito non desis­
sacramentalem modo sufficienti ut sigilli
tit, sed absque absolutione recedit, sub
vinculum a ministro contrahatur.
sigillo nihilominus retinendum est, quia
67. Inferlur secundo,si pœnitens accedat
ea confessio ex pœnitentis intentione sa­
ad confitendum non animo efficiendi con­
cramentalis fuit. Quod etiam observat ibi­
fessionem sacramentalem, et serio se
I
dem Soto.
accusandi coram Deo de peccatis, sed potius
fota 68. Unde infertur tertio, eum, qui acce­
prava intentione decipiendi ministrum,
dit ad sacerdotem non animo confessionis
vel eum attrahendi in suorum criminum
faciendae, sed secretum aliquod commen­
consortium, injuriis afficiendi, aut deter­
dandi, sigilli obligationem non inducere,
rendi minis, non teneri sacerdotem ad
sed solius secreti naturalis j uxta qualitatem
sigillum. Docent Nugnus in addit, ad 3.vk3.
rei sub secreto commissae, etiamsi id dicat
part, quæst. 11, art. 1, N. Franciscus cap.
flexis genibus, et generalem confessionem
13, punct 2, num. 14, Dicastillo disp. 12,I
praemittendo ; imo etiam si sacerdos dicat
dub. 3, num. 44, Henriquez cap. 21,num.c«* I
se tale secretum sub sigillo confessionis
3, Coninchus disp. 9, num. 7, Vasquez qu.y’^l :·Μ recipere. Ita D. Thomas in 4, dist. 21,
93, dub. 7, in fine, Navarrus cap. 8, num.^g·· 1
quæst. 3, art. 1, quæstiunc. 2 : « Ad secun18, Regina Id us lib. 3, num. 66, Lugo disp. rAk |
« dum dicendum, quod homo, non de facili
23, sect. 2. num. 43, Suarez disp. 33, sect.I
< debet recipere aliquid hoc modo, si
2, num. 6. Palaus punct. 16, § 2, num.2,3»-' |
«tamen recipiat ex promissione, tenetur
Bonacina disp. 5, quæst. 6. sect. 5, part, 2,
» hoc modo celare ac si in confessione
num. 5, Sotus in 4. dist. 18, quæst. 4, art.
« haberet, quamvis sub sigillo confessionis
5. Cujus ratio constat ex dictis : hujusmodi
« non habeat. » Quorum verborum sensus
enim confessio sacramentalis non est ex
est, sacerdotem in eo eventu teneri jure
intentione pœnitentis : sigillum autem
naturæratione promissionis secretum illud
solum

559

servare oa solicitudine ac si sub sigillo
haberet, non tamen indispensabile sigilli
vinculum subire. Id quod etiam docent cajet.
Cajetanus 2, 2, quæsf. 70, art. 1, Sotus in^’“,·
4, dist. 21, quæst. 4, art. 5, conci. 5,Gone! Estait’disp. 13, art. 2, num.25, Paludanus quæst. vitqn·’
3, art. 1, concl. 3. Vasquez dub. 2, num.
13, .Suarez disp. 33, sect. 2, num. 6, læ-sumc.
desma cap. 22, conclus; 7, circa finem,
Navarrus cap. 8, num. 55, Simancaslib.
de justit. cathol. tit. 24, num. 15, Palaus
punct. 19, § 2, num. 2 et alii. Et suadetur,
tum quia secretum illud sæpe non est pec­
catum , tum quia esto peccatum sit, cum
pœnitens alia scienter reticeat, secretum
intentione confitendi non detegit -, tum
quia ea confessio, ut recte vidit Cajetanus,
licet fiat ad instar sacramentalis,non tamen
est revera sacramentalis adhuc ex inten­
tione pœnitentis; quod necessarium erat,ut
sigilli obligationem induceret. Tum de­
nique : nam sigillum non obligat ex pacto,
aut promissione, sed ex ipsa sacramenti
institutione, atque ideo ubi non est vera
confessio sacramentalis saltem initiative,
aut ex pœnitentis intentione, nequit vin­
culum sigilli consurgere, quantumvis quis
promittat se rem sub sigillo servaturum.
Nec audiendus est Paludanus, qui licetPalud.
nobiscum sentiat, subdit tamen eum, qui
tradit vel recipit extra confessionem secre­
tum aliquod servandum sub tum arcto
sigillo, ac si in confessione auditum, vel
traditum fuisset, injuriam sacramento ir­
rogare. Satis enim fideles intelligunt obli­
gationem, quæ inde oritur, distinctam esse
ab ea, quæ ex confessione consurgit, nec
censent tantam reverentiam illi secreto
deberi, quanta sacramentali debetur, subindeque cum bona fide procedant, et re
ipsa tale secretum ad sacramentum non
spectet,non est unde illi injuria irrogetur.
Nec D. Thomas Paludano favet, dum in
præmisso testimonio ait : « Homo non de
<t facili debet recipere aliquid hoc modo. »
Id enim solum subdit ad cautelam.
69. Infertur quarto, si quis serio animoQ^rium
se accusandi coram Deo, et recipiendi ab­
solutionem confiteatur alicuise sacerdotem,
et legitimum pœnitentiæ ministrum fin­
genti talem confessionem imponere obli­
gationem sigilli ; nam cum pœnitens bona
fide procedat, et peccata prodat in ordine
ad claves, ea confessio est vere sacramen-

‘i

S

. I

•

T

i

?·

560

DE PCENITENTIA.

talis inchoative, el ex pœnitentis inten­
tione, proindeque si reveletur, magna illi,
Nagitus, et sacramento irrogatur injuria. Tenent
Dicjst. Nugnus in addit, ad 3 part, quæst. 11. art.
N.
Frinc.
1. Dicatillo dub. 3, num. 28, X. Francisserez. eus cap. 14, punct. 2 num. 12, Lugo disp.
23, sect. 2, num. 40, Suarez disp. 33, sect.
Sotte,
Diana. 2. num. 3. Vasquez ubi supra,dub. 2, num.
3. Solus citat, art. 5, Diana, Reginaldus,
Layman, Bonacina, Coninchus, et alii plu­
res apud recensitos.
70. Sed quid si pœnitens credat invinci­
Qnxstiohc. biliter laicum in absentia sacerdotis, et in
extrema necessitate posse sacramentaliter
absolvere, ad idque jurisdictionem habere,
et hujusmodi ductus errore illi confileatur
serio animo subjiciendi Ecclesiæ clavibus
sua peccata, et accipiendi absolutionem
Decidi­
sacramentalem ? Respondetur, audientem
tur.
confessionem in hoc eventu teneri ad
observationem sigilli : tum quia illa con­
fessio ex intentione pœnitentis est sacra­
mentalis, siquidem peccata deteguntur
in ordine ad absolutionem, quæ forsan
pœnitens non detegeret, si laicum non
posse absolvere existimaret. Tum quia
præceptum impositum est in favorem pœ­
nitentis, et sacramenti : ergo ampliari
debet ad omnem confessionem factam bona
fide sub ratione, et intentione sacramenti.
Tum denique : nam ideo confessio facta
illi, qui se ministrum finxit, inducit obli­
gationem sigilli, quia licet de facto non
terminetur ad legitimum ministrum, ta­
men ex intentionepœnitentisad legitimum
terminatur; sed ita contingit ubi pœnitens
confitetur laico existimans invincibiliter
posse in absentia sacerdotis sacramentali­
ter absolvere: ergo sigilli vinculum infert.
Ita N. Franciscus cap. 14, punct. 2, num.
Franc.
Hurla (1. 13, Hurtado de sacram, diffic. 3, resol. 13,
rppo- Joannes I’ ræposilus, Diana tract. 11, resol.
situs. ,,, „
Diana.
13, Suarez disp. 33, sed . 2, num. 3, circa
So?us.Z’ finem ; Solus art. 5, cit. Navarrus in
Navarr. summ, cap. 8, num.. I, Favet Dicastillo,
Dicast.
1
’ . .
sed. 3, num. 30, in fine. Id quod a for­
tiori dicendum est,ubi confessio fit clerico,
vel in minoribus constituto, vel jurisdic­
tione carenti, si pœnitens invincibiliter
credat posse legitime absolvere : quippe
ea confessio ex pœnitentis intentione ad
claves dirigitur, et sacramentalis est in­
choative ; defectus autem absolutionis per
accidens contingit, ideoque ad sacramenti

reverentiam spectat, ut sub sigillo ea pec­
cata retineantur, ut rocte adnotavit Suarez
ibidem num. 4, et Palans cum aliis punct.
19, § 2, num. 1.
71. Oppositae tamen sententiæ adhærenk, , ,
Vasquez quæst. 93, arlic. 4, dub. 2, num.W'
7, et Lugo disp. 23, sect. 2, num. dl.réjb- utT
rens pro eadem Suarium, sed immerito,
cum expresse nostram defendat num. 3,
ubi explicat sensum, in quo prius loquutus
fuerat. Igitur isti Authores, cum nobiscum sentiant sigilli obligationem oriri ex
confessione facta sacerdoli fido, id negant
de confessione facta laico, dum pœnitens
invincibiliter credit posse in casu necessi­
tatis absolvere ; disparitatemque assignat
Vasquez,quod in priori casu laborat pœni­
tens ignorantia facti, in posteriori vero
ignorantia juris, seu potestatis absolvendi.
Verum hæc differentia nulla est ; nam ideo
qui scienter confitetur laico, laborat igno­
rantia juris, quia credit invincibiliter ha­
bere potestatem absolvendi, quam re vera
non habet ; sed qui confitetur fingenti se
sacerdotem, credit eodem modo habere le­
gitimam potestatem,et jurisdictionem, qui­
bus etiam caret.cum ex vi illiusfidionisnihil
obtinuerit, ut ex se liquet : ergo in utro­
que eventu intercedit eadem ignorantia
juris, seu deceptio circa legitimam potes­
tatem. Tum etiam : nam juxta universa­
lem Doctorum regulam, quam amplectitur
idem Vasquez ibidem num. 6, tunc con­
fessio inducit obligationem sigilli, cum fit
ex intentione sacramenti ; sed in utroque
eventu, de quo agimus, fit ex intentione,el
animo sacramenti : ergo quod in uno de­
tur ignorantia juris, et in alio facti, nihil
refert.
Hæc videns Lugo, aliam arripuit viam,
et differentiam in eo statuit, quod pœni­
tens in primo casu ubi confitetur sacerdoti
ficto, apprehendit,et intendit confessionem
veram a Christo institutam, id est, confes­
sionem cum sacerdote, licet alias erret
circa personam judicando esse sacerdotem,
el habere potestatem, qui nec sacerdos est,
nec potestate gaudet. In secundo autem
apprehendit, et intendit confessionem fic­
tam, siquidem intendit confessionem cum
laico, quam Christus non instituit : sigillum
igitur sequitur ad sacramentum a Christo
institutum, non vero ad fictum. Celerum
hæc doctrina nihilo melior praecedenti est:
nam

DISP. IX, DUB. V.

nam si inquiramus a I.ugone, an confessio
cum sacerdote ficto sil a Christo Domino
instituta ? Id utique non concedet ; quo
supposito in ipsum retorquetur argumen­
tum. Ex confessione a Christo non insti­
tuta non oritur obligatio sigilli ; sed con­
fessio cum sacerdote ficto non est a Christo
instituta : ergo ex ea non oritur obligatio
sigilli. Si respondeat, confitentem sacerdoti
ficto non apprehendere nec intendere con­
fessionem fictam a Christo non institutam,
sed confessionem veram cum legitimo sa­
cerdote, et ministro, dicipitur tamen circa
hunc hominem existimans esse verum mi­
nistrum, contra est : nam ideo juxta Lugonem, qui confitetur laico apprehendit,
et intendit confessionem fictam, quia in­
tendit confessionem cum laico, quam
Christus non instituit, sed qui confitetur
sacerdoti ficto, apprehendit, et intendit
confessionem cum isto homine, quem hic,
et nunc habet præsentem, quam confessio­
nem Christus non instituit, cum sacerdos
ille fictus sit : ergo apprehendit, et inten­
dit confessionem fictam. Solutionem ergo,
quam huic objectioni adhibuerit, applicare
poterit illi, quam ipse efformavit.
72. Pro omnibus igitur dicendum est,
pœnitentis deceptionem in utroque eventu
versari non circa confessionem, sed circa
ministrum,eo quod apprehenditur potestas
absolvendi in subjecto, inquo non est. Quem­
admodum enim qui confitetur sacerdoti
ficto, apprehendit confessionem cum sacer­
dote, quam re ipsa Christus instituit, deci­
pitur tamen quatenus judicat hunc homi­
nem esse verum sacerdotem ; ita qui confi­
tetur laico, apprehendit confessionem cum
legitimo ministro, quamChristus instituit,
decipitur tamen circa laicum existimans
esse legitimum ministrum. Ex quo fit,
pœnitentem in neutro casu apprehendere
confessionem fictam : non enim apprehen­
dit confessionem faciendam laico ut tali,
sed illi ut legitimo ministro ; sicut nec
apprehendit confessionem cum sacerdote
fido ut tali, sed cum illo homine tanquam
tum legitimo sacerdote ; confessio autem
cum legitimo ministro vera confessio est,
et a Christo Domino instituta. Ex quo etiam
fit,quod non intendit confessionem fictam,
sed veram : tum quia intendit quam ap­
prehendit ; tum quia si interrogetur quam
intendat? Respondebit, a Christo institu-

561

tam. Quocirca in utroque eventu adest
quod sufficit ad inducendam sigilli obliga­
tionem : haec enim oritur ex confessione
sacramentali ex animo pœnitentis ; imo,
et re ipsa sacramentalis initiative, etquoad
ea, quæ se tenent ex parte pœnitentis :
nam si ex parte ministri adhiberetur vera
absolutio, absque alia pœnitentis diligentia
fieret integrum sacramentum ; quod esse
non posset, nisi illa confessio fuisset sacra­
mentalis. Et ratioa priori est: quia in utro­
que eventu pœnitens sua peccata re ipsa
confitetur, et vere de illis dolet in ordine
ad legitimas Christi claves, licet apprehensæ ubi non sunt: tunc enim non apprehen­
duntur claves fîctæ, sed veræ, quia decep­
tio solum est circa earum subjectum. Sicut
qui apprehendit Pontificem esse Hispali,
non apprehendit fictum Pontificem, cum
solum decipiatur circa ejus ubicationem,
quam non Hispali, sed Romæ habet. Unde
prædicta confessio tam sacramentalis est
inchoative, quam ea, quæ fit legitimo
sacerdoti, et absolutione non perficitur.

§ π.
Expeditur dubium quoad alteram partem.

73. Posterior tituli pars inquirit, quæ
personae sigilli vinculo ligentur? Quæ dif­
ficultas ad præcedentem reducitur, solum­
que ab ea distinguitur penes majorem
universalitatem, quam importat. Plures
autem sunt, de quibus dubitari potest, an
ad sigillum teneantur. Cum enim pœnitentiæ sacramentum in modum judicii
institutum sit, quemadmodum injudicio
fori exterioris præter judicem, et reum
alii ministri concurrunt ; ita in sacramen­
tali foro præter sacerdotem, qui munere
fungitur judicis, et pœnitentem, qui rei,
testis, et accusatoris vicem gerit, alii inter­
dum admittantur aut ex necessitate, aut
per accidens, ut consiliarius tanquam as­
sessor judicis, qui eo indiget ex defectu,
aliquali scientiæ ·. interpres, ubi pœniten­
tis idioma sacerdoti ignotum est ; superior
judex, cum casus reservatus occurrit, a
quo inferior absolvere nequit, nisi supe­
rior facultatem concedat ; et alii, qui vel
casu, vel actu confessionem audiunt, vel
quibus inique revelatur confessio. Porro ut
certa ab incertis separemus, supponendum $πωϊΧ
36

Saimanl Cvrs. Theolo'j. Tom.XX.

1

If *

DE 1ΗΕ.ΧΊΤΕΝΊΊΛ.

est sacerdotem tenori stricto, et rigorose
ad observationem sigilli : hoc enim, cum
nihil aliud sit quam debitum confessionem
celandi, illum principaliter.et per se primo
constringere debet, cui tanquam judici ac
ministro fit confessio; alioqui si iste eo
vinculo non ligarelur. nulla esset ratio cur
alter talem obligationem subiret ·, de hoc
igitur nemo Doctorum dubitat. Et eadem
certitudine supponi debet, pœnitentem non
teneri ad sigillum eorum, quæ confitetur :
tum quia istud non in gravamen, sed in
pœnitentis favorem institutum est ; tura
quia sigillum non est debitum celandi
confessionem absolute, sed dependenter a
pœnitentis arbitrio, ut ex dictis dub. præ­
ced. constat: ergo sicut licentiam conferre
potest sacerdoti ut peccata revelet, ita, et
per se ipsum revelare potest. Ad occul­
tandum autem sacerdotis defectus, et ea,
quæ sibi in confessione dixit, solum tene­
tur sub secreta naturali juxta qualitatem
materiæ, ut communis sententia docet.
Nec audiendi sunt Paludanus, Navarros,
et Adrianns contendentes ea cadere sub
sigillo : constat enim sanctum Inquisitionis
tribunal præcepisse strictissime pœnitentibus denunciare sacerdotes ad turpia intra
sacramentum sollicitantes: si autem sacer­
dotis actiones,aut verba subsigillo caderent,
nec pœnitentes tenerentur illi Inquisitionis
præcepto obedire, nec possent ·. siquidem
sigillum rumpere nunquam licet. His ergo
suppositis, solum relinquitur difficultas
circa alias personas nuper recensitas.
Kesii.'u- 74. Et quidem si loquamur de inter"inier-fâ Prele* niedio quo fit confessio, dicendum
preiem. est teneri ad sigillum. Ita D. Thomas in
xuJhus 4, dist. 21, quæst. 3, art. 1, quæstiunc. 3,
Goiæ*"1' θί art· “· ad d» Nugnus in addit, ad 3 part.
quæst. 11, art. I, Ledesma cap. 22, con­
Victor.
clus. 7, Gonet disp. 11, art. 2, num. 22,
Franc. Medina, Cod. de confes. quæst. 50, Victo­
N.
Λιποη. ria in summ. num. 172. N. Franciscus
Bonæ
cap. 14, punct. 4, num. 59, N. Antonius
SpcL
Suarez.
sect. 3, num. 1508, N. Bonæ Spei resol.
Logo.
Dicast. 11, num. 18, Suarez disput. 33, sect. 4,
Navarr.
g'âSMjü. num. 4, Lugo disp. 23, sect. 2, num. 21,
huriad Dicastillo disp. 12, sect. 3, num. 26, NaPlana, varrus in cap. Sacerdos, num. 24, Vasquez
Leand.
ct alii. quæst. 93, art. 4, dub. 2, n. 2, Henriquez
lib. 3, cap. 19, num. 9, Hurtado disp. 12,
difficult. 3, Diana 5 par. tract. 12, resol.
48. Leander cum multis quæst. 51, fereque

omnes consentiunt : si quæ enim dissensio
inter aliquos est, non tam circa rem, quam
penes modum loquendi versatur, ut ex
dicendis constabit. Suadetur igitur resolu­
tio : nam sigillum est obligatio reticendi
ea, quæ per confessionem sacramentalem
innotescunt; sed interpres cognoscit pœ­
nitentis peccata per confessionem sacra­
mentalem : ergo sigillo obstringitur. Tum
etiam ratione D. Thomæ loco citato : ete­
nim qui participat de actu clavium, debet
etiam participare de actu sigilli; sed inter­
pres, dum confessionem audit, participat
actum clavium, siquidem cognoscit pœni­
tentis causam, quod spectat ad elavem
scientiae sacerdotis, ut dicemus dum de cla­
vibus sermo instituetur : ergo etiam parti­
cipat sigilli vinculum. Tum denique, et
præsertim : quoniam, ut sæpe dictum est,
Christus Dominus imposuit arctissimam
sigilli præceptum propter sacramenti re­
verentiam, et in pœnitentis favorem, ne
illud odiosum fieret, nec iste ex confessione
detrimentum acciperet, unde ab ea remo­
veretur; atqui si sigillum non comprehen­
deret etiam interpretem, non salis Chris­
tus Dominus consuluisset sacramento, et
pœnitentibus ; siquidem si peccata clavibus
subjecta revelari possunt, parum aut nihil
refert, quod id per interpretem, et non per
sacerdotem fiat ; ergo sentiendum est, sigil­
lum non solum premere sacerdotem, sci
etiam se extendere ad interpretem, imo.
et ad quoscumque alios, qui confessionis
notitiam accipiunt : ratio quippe generali­
ter de omnibus convincit, ut ex se patet.
75. Objicies primo, D. Thomam loco'^r/
cit. quæstiunc. 3, hæc habere : « Sed con-D’£
« tra est, quod solus sacerdos est minister
« hujus sacramenti ; sed sigillum confes« sion is est annexum sacramento: ergo
α solus sacerdos habet sigillum confessio« nis. » Et ulterius in 2 argum. Sed contra, id ipsum probat : « Ilomo tenetur ea,
a quæ in confessione audit, celare, quia
« nescit ea ut homo, sed ut Deus ; sed solas
« sacerdos est minister Dei : ergo ipseso« Ius tenetur occultare. » Cum ergo D.
Thomas in ea quæstiuncula inquirat, an
interpres, et alii teneantur ad sigillum,
videtur sentire hujusmodi obligationem
neminem præter sacerdotem comprehen­
dere.
Respondetur, Ang. Præcep toris men terns*·*
venandam ....

DISP. IX, DUB. V.

563

■·<

♦r

venandam fore ox corporo illius quæsliancul®, ubi difficultatem resolvit, el ita
loquitur : χ Dicendum quod tigillum con«fessiouis competit sacerdoti in quantum
«est minister hujus sacramenti, quod
: nihil est aliud quam debitum confessio< nem celandi, sicut clavis est potestas
absolvendi. Tamen sicut aliquis, qui non
est sacerdos, in aliquo casu participat
aliquid de actu clavis, dum confessionem
• audit propter necessitatem; ita etiam
« participat de actu sigilli confessionis, et
j tenetur celare, quamvis proprie loquen­
do, sigillum confessionis non habeat. Et
u per hoc palet solutio ad objecta, o Jn
quibus perspicue docet non solum sacerdo­
tem, sed etiam non sacerdotem partici­
pantem actum clavis, sive confessionis
scientiam, teneri peccata celare, utique
sub sigillo, de quo difficultas procedebat:
nam sub secreto naturali compertum est,
nec id in examen vocabatur. Subdit ta­
men.· « Quamvis proprie loquendo sigili Ium confessionis non habeat ; n non ut
innuat interpretem non teneri ad celan­
dam confessionem ex virtute Religionis,
sed quod ad id non tenetur directe, et
quasi ex officio, sicut sacerdos, cui per se
ea obligatio incumbit. Sigillum quippe
principaliter institutum est propter sacer­
dotem, ad quem tanquam ad ministrum
spectat audire confessionem, quique regu­
lariter loquendo solus audit ; non autem
propter interpretem, aut alios, qui per
accidens sacramento intersunt. Si tamen
contingat confessioni intéressé, vel ejus
scientiam accipere, ad ipsos sigillum indi­
recte, et quasi secundario extenditur prop­
ter sacramenti reverentiam, ita ut si con­
fessionem re-elent, peccato sacrilegii de­
linquant. Quemadmodum enim si sigillum
referatur ad materiam, cujus revelationem
prohibet, solum cadunt directe sub sigillo
peccata pœnitentis, quæ su rit materia sa­
cramenti, et indirecte plura alia, quæ
licet materia absolutionis non sint, spec­
tant nihilominus ad judicium sacramentale, quatenus necessaria sunt ad explica­
tionem peccati ; ita dum refertur ad per­
sonas, quas constringit, solum tendit per
se in sacerdotem, et quasi per accidens in
alios, qui confessionis notitiam accipiunt.
Et in hoc sensu loquutus est D. Thomas,
cum dixit quod proprie loquendo sigillum

confessionis non habent, nec aliud inten­
dit in argumentis sed contra in objectione
relatis. Per quod etiam credimus nonnul­
los conciliari Authores, qui ob confusio­
nem, sub qua loquuntur, specietenus sen­
tire videntur, interpretem confessionis
sigillo non ligari: cum enim doceant te­
neri colare confessionem adeo stricto vin­
culo, ut nunquam rumpi possit, opus est
in interprete sigilli obligationem conce­
dere; siquidem secretum naturale adeo
stricte non urget, ut sæpe revelari non
liceat. Intendunt igitur eo modo loquendi,
ut recte vidit Suarez ubi supra, sigillum
esse propriam ministri obligationem ,
aliorum autem non nisi indirecte, et ra­
tione extensionis illius præcepti. Quod
videtur sensisse Solus in relect. de legend,
secret, memb. 3, quæst. 4.
7ύ. Objicies secundo : nam interpres inobjerno
confessione dumtaxat se tenet ex parte *“
pœnitentis, siquidem præcise requiritur
ut illius peccata manifestet sacerdoti : sed
pœnitens est immunis a sigillo: ergo, et
interpres. Patet consequentia : cum enim
ex utroque quasi una persona moraliter
constituatur, idem privilegium utrique
favere debet. Tum etiam : quia ex vi præ­
cepti confessionis nemo tenetur ad confi­
tendum per interpretem : ergo cum ex una
parte dum pœnitens ita confitetur, videa­
tur cedere juri suo, et ex ala sigillum
dari non debeat pro illa notitia, quæ ne­
cessaria non est ad observationem præ­
cepti confessionis, interpres sigillo non
ligabitur.
Respondetur negando majorem : inter-Diruitur,
près quippe non solum deservit pœnitenti,
sed etiam sacerdoti, esi enim quasi lingua
utriusque, et veluti organum medio quo
unus se accusat, et alter causam examinat,
substantiam, et circumstantias peccatorum
investigat, correctionem adhibet, et poeni­
tentiam adjungit. Unde quamvis prout ex
parte pœnitentis se tenet non ligarelur
sigillo, adhuc illius obligationem subiret
prout se tenet ex parte ministri. Diximus
quanwis non ligaretur : quia etiam prout
supplet pœnitentis defectum ligatur: non
enim sigilli privilegium in interpretis
favorem, sed pœnitentis, cui damnum ex
peccatorum revelatione sequeretur, insti­
tutum est. Præterquam quod, ut quis
sigilli obligationem contrahat, salis est

V

-r<
r> t λ

I

r

« ♦
P’

c

;

. ·

»

1

I Λ . <
i

J
1

£

v-

.

4ft r:<’

71
1’

J/. <'·

Γ.6 t

, I

..

'·- ! Λ ;

DE PŒNITENTIA.

peccata per scientiam sacramentalem
agnoscere, cum eo ipso illorum revelatio
in sacramenti injuriam cederet. Ad aug­
mentum difficaltatis dicendum est exces­
sive probare : suadet enim nec sacerdotem
teneri ad celandam confessionem factam
per interpretem, nec ad celanda peccata
venialia, nec mortalia jam iterum con­
fessa ; cum hujusmodi confessiones non ex
præeepto, sed libere fiant a pœnitente.
Quemadmodum igitur dum voluntarie
confitetur venialia, juri suo non cedit ut
sacerdos ea revelet ; ita nec cedit ubi per
interpretem confitetur. Et similiter sicut
sigillum obligat ad celanda venialia, quo­
rum confessio necessaria non est ad adim­
pletionem praecepti ; ita etiam favet con­
fessioni factæ per interpretem, quamvis ex
præeepto non debeatur; quod ideo est,
quia alias sacramentum odiosum fieret.
Per quod palet ad utramque probationem
consequenti insertam.
77. Sed quid dicendum de consiliario,
rmisiiu-cui sacerdos petendi consilii gratia confes-tiîieii- sionem revelavit ? Pesancias in addit, ad
Pc^iic. 3 part, quæst. 11, disp. 3, Vasquez quæst.
art’ 4’ dub. 2, num. 10, Onuffrms de
fries, sigillo, sect. 3, qu. unie. dub. 6,Coninchus
iti'aas? disp. 9, dub. 3, num. 50, Falauspunct. 19,
§ 4, num. 8, negant teneri ad sigillum, si
ea revelatio fiat de consensu pœnitentis.
Quod probant, tum quia ubi pœnitens licen­
tiam concedit sacerdoti ut de auditis in
confessione consulat detegendo personam,
perinde est ac si per se ipsum extra con­
fessionem consuleret; atqui si per se ipsum
consuleret,non inducet sigilli obligationem
in consiliario : ergo nec ubi confessio illi
revelatur de pœnitentis consensu. Tum
etiam : nam vix unquam necessarium est
pœnitentis personam manifestare ad con­
silium petendum : ergo si pœnitens licen­
tiam concedit ut manifestetur, consiliarius
sigillo non ligatur. Consequentia patet :
quippe sigillum non favet illi notitiæ pec­
caturum, quæ necessaria non est ad obti­
nendam sacramentalem absolutionem.Tum j
denique : quia pœnitens in vi illius li- I
centiæ tribuit sacerdoti aliam- notitiam ,
extra sacramentalem peccati, quam possit
communicare consiliario ; sed quod per i
notitiam extrasacramentalem scitur, sub
sigillo celari non debet : ergo.
Communis tamen sententia tenet, consi-

DISP, IX, DUB. V.

liarium sigillo obnoxium evadere, sivo pectiam medianle sacerdote, nulla est ratio
cata sibi revelentur de pœnitentis consensu, th. |
cur in primo illam habeat subordinatam
sive non. Quæ est expressa doctrina D.
pœnitentis arbitrio, et non in secundo.
Thomæ in 1, dist. 21, quæst. 3,art. 2,ad 4,D-7U
Nec apparet, cur consiliarius redderet con­
ubi inquit : « Dicendum, quod ille, ad
j
fessionem odiosam, si in priori eventu al­
« quem notitia peccati devenit mediante
teri revelaret peccatum, et eam odiosam
« sacerdote ex voluntate confitentis, partij
non redderet in posteriori, cum in utraque
cipat in aliquo actum sacerdotis, et ideo
revelatione contra pœnitentis voluntatem
I
« simile est de eo, et de interprete, nisi
a forte peccator velit quod ille absolute
procedat. Itaque sufficit, notitiam peccati,
quam mediante sacerdote accipit consilia­
< sciat, et libere. » Docentque Gonet disp.
rius, haberi via confessionis, et ad ipsam
13, art. 2, num. 22, Petrus Ledesma cap.Βΐφκ i
22, conci. 7, Alter Ledesma quæst. 10,^.^
ordinem dicere, ut secum sigilli vinculum
art. 3, dub. I, Nugnus in addit, ad 5^1
afferat, el semper sub pœnitentis potestate
part, quæst. II, art. 1, Petrus Soto lect. mi
maneat.
11, de confes. Paludanus dist. 21, quæst.
78. Nec opposita motiva aliquid evin3, Viguer in summ. cap. 16, § 1, vers. 20,fev
cunt: non primum : aliter quippe se habet
Navarrus cap. 8, n. -1, Layman lib. 5,tract.Sara j «■’s pœnitens, dum medianle sacerdole alium
6, cap. 1-1, num. 18, Bonacina disp. 5,j
consulit, ac dum per se ipsum id efficit.
quæst. 6, sect. 3, p. 3, nam. 4,Suarez|g·
4,Suarez|g:
Etenim in priori casu accipit consiliarius
disp. 33, sect. 4, n. 6, Lugo disp. 23, sect,ûsûi
notitiam ex confessione, et participat ac­
2, num. 25, Dicastillo disp. 12, dub. 3 ) et ii
tum clavium cognoscendo pœnitentis cau­
num. 54, Fagundez præcept. 2, lib. 6, cap. Μ
sam, et supplendo sacerdotis defectum,
5, num. 20, Sylvester verb, confessio3,
ipsum coadjuvando in ordine ad consum­
quæst. 1, Candidus disquisit. 24, art. 49,
mationem sacramenti. In posteriori autem
dub. 5, Leander cum multis, quæst.49,
I non accipit per confessionem eam notitiam,
Diana tract. 11, resol. 11, et alii plures.
î nec ex ea pendet, cum adhuc non existât
Ratio autem constat ex dictis num. 74, et
i etiam inchoative. Praeterquam quod salis
ulterius suadetur : nam ideo interpres si­
probabile est, etiam in secundo casu teneri
gillo obstringitur, quia cognoscit, et decla­
consiliarium ad sigillum, eo quod licettalis
rat peccatum pœnitentis in ordine ad con­
notitia non habeatur ex confessione, dicit
fessionem; sed etiam consiliarius cognoscit,
tamen ad eam ordinem. Quod docent Leet declarat naturam, et gravitatem ejus­
r-ydesma cap. 22, conci. 7, Fagundez. Navar­
dem peccati in ordine ad confessionem, et
ra. rus, quos refert, et sequitur Diana resol.
se habet tanquam interpres juris declaran­
44. Ad secundum dicendum est, non raro
do an pœnitens sit vel non absolutione
necessariam esse consultationem detegendo
dignus : ergo eandem obligationem subit.
personam ad obtinendam sacramentalem
Tum etiam : quia si consiliarius, dum de
absolutionem, eo quod sacerdos dubitat de
licentia pœnitentis notitiam peccati acci­
pœnitentis dispositione, vel de facultate ad
pit, non ligaretur sigillo, nec etiam ligare­
absolvendum, et aliunde peccatum talis
tur ipse sacerdos post illam revelationem
conditionis est, vel sub talibus circums­
factam ; siquidem jam cognoscit peccatum
tantiis factum, ut adaequate explicari non
eadem scientia, ac consiliarius ; conse­
possit, quin persona manifestetur, vel in­
quens est absurdum, nec ipsi adversarii
gens motivum suspicandi offeratur. Cele­
concedunt ; ergo. Tum denique, nam ubi
rum licet contingat, quod absque necessi­
confessio revelatur consiliario sine pœni­
tate id fiat, adhuc tamen consiliarius
tentis licentia, contrahit obligationem si­
sigillo obstringitur : ad hoc enim satis est
gilli, nec potest peccatum alteri prodere
eam notitiam a confessione pendere : con­
nisi ex consensu pcenitentis, ut adversarii
gruit quippe ad majorem pœnitentis se- I
fatentur: ergo etiam ligatur eodem vin­
caritatem, quod omnis notitia peccati
culo, dum sibi revelatur confessio cum
habita ex confessione sive immediate, sive
licentia limitata ut ipse solus sciat, et con­
mediate, sub sigillo retineatur, et pendeat
silium præstet. Palet consequentia; cum
ei ejus arbitrio, ita ut possit licentiam abenim in utroque eventu habeat illam noti­
solulam, vel limitatam concedere ad illius
tiam
usam, alioqui satis onerosa esset confessio

prenitenti, si ubi consultatio necessaria est,
consiliarius sigillo non ligaretur. Ad ter­
tium constat ex dictis dub. 4.in fine, pœnitoutom, dum licentiam confert sacerdoti
ad consulendum, non tribuere novam no­
titiam cxtrasacramentalem peccati, sed
facultatem ut sacramentali utatur, et eam
ad alios extendat sub eadem sigilli obliga­
tione contrahenda ab audiente ; ubi enim
dicitur non posse sacerdotem loqui, quæ
scit ut Dei minister, inlelligitur sine pœnitentis licentia, in cujus favorem sigil­
lum institutum est. Vel si pœnitens in vi
illius licentiæ notitiam cxtrasacramentalem
confert, non est omnino absoluta, sed a
sacramentali participata, et dependens, ut
ibidem explicuimus.
79. Et quibus infertur primo, idem. elutio L
ob eadem motiva dicendum esse de prælato811·^®1·
superiori, cui sacerdos inferior de pœni- Amon,
tentis licentia confessionem revelat, ut Franc,
facultatem absolvendi a reservatis conce-^j^dat : (enent Suarez disp. 33, sect. 4. num.Regiu.
3. Ledesma cap. 22. post conclus. 7, Victo-Dîatu.
ria in summ. num. 109. N. Antonius sect. ®c“eh.
3, num. 1507, N. Franciscus punct.
num. 66, Dicastillo dub. 3, mra. 41·. Lugo
sect. 2, num. 34, Reginald, lib. 3, nnm.25,
Diana tract. 11. resol. 12, ubi plures re­
fert. Gonet disp. 13, art. 2, num. 90
Nugnus in addit, quæst. 11, art. 1, diffi­
cult. 1. Villalobos cap. 9. difficult. 72,
num. 7, Navarrus in cap. Sacerdos, num.
42, Leander quæst. 50, adducens Sotum,
Candidum, Granaduni, Fagundez, et alios.
Et quidem in præsenti urgentior est ratio:
superior quippe non solum notitiam acci­
pit ex confessione saltem inchoata, sed
etiam ad ipsum defertur causa pœnitentis
tanquam ad superiorem judicem, qui
proinde quodammodo in eo sacramento
utitur clavibus, et influit aliqualiter in
absolutionem, delegando facultatem, sine
qua pœnitens directe absolvi nequit. Ob
quam rationem plures ex citatis Doctores,
uti Lugo, Navarrus, Dicastillo, Ledesma,
et alii, doctrinam extendunt etiam ad ca­
sum, in quo pœnitens per ipsum superio­
rem adit, et facultatem absolvendi a cri­
mine reservato exposcit. quod satis con­
sequenter dictum videtur, et ita esse sen­
tiendum constat ex didis dub. 4, num. 59.
80. Infertur secundo, teneri etiam ad
sigillum, qui actu, vel furtive confessio,

£60

DISP. IX, DUB. VI.

DE PŒN1TENTIA.

nem audivit, tum quia eadem ratio est ac
de eo, qui se sacerdotem finxit ; tum quia
tota illa notitia habetur ex confessione,
cui sigillum annexum est, ne sacramento,
et pernitenti injuria irrogetur. Porro si
judicium sacramentale ob arctissimum
secretum, quod affert, prohibet alios
præter sacerdotem audiendis confessioni­
bus se immiscere, consequens est ut si ex
industria audire contingat, rem sub eodem
secreto habere compellantur. Ita N. Fran­
ciscus punct. 4, num. 61, Gonet art. 2,
num. 22. Lugo num. 39, Dicastillo num.
7. Suarez sect. 1, num, 7, Leander
quæst.52, Diana tract. II, resol. 16, fereque omnes consentiunt ; et idem judicium
faciunt, el facimus de eo, cui sacerdos
inique peccatum revelavit, et similiter de
illis, qui casu, vel ex necessitate confes­
sionem audiunt, ut in naufragio, vel in­
cendio, dum coram aliis peccata alta voce
confitentur. Quippe regula generalis Doc­
torum est, omnem eam notitiam peccati
manere sub sigillo, quæ mediate vel im­
mediate oritur ex confessione : id enim
colligitur ex fine præcepti sigilli, el expe­
dit sacramenti reverentia, et congruit ut
fideles majori securitate ad confessionem
accedant.

DUBIUM VI.
Qux cadant sub sacramentali sigillo.

Non solum in confessione innotescunt
sacerdoti pœnitentis peccata gravia, et
levia, eorum species, et circumstantiæ ;
verum etiam plura aim, uti sunt defectus
naturales pœnitentis,macula originis. pec­
catum complicis, scrupuli, et similia, quæ
licet non sint materia absolutionis, proin­
deque non pertineant directe ad judicium
sacramentale ; nihilominus interdum per­
tinent indirecte, eo quod manifestantur
ratione peccati, quod aliter explicari non
potest, nisi illi defectus detegantur, ut
contingit in spurio, qui se talem dicit ad
manifestandum peccatum in acquirenda
hæreditate contra jus filiorum legitimorum
commissum ; interdum vero nec directe,
nec indirectead sacramentum pertinent,sed
obiter, aut pure concomitante? innotescunt
Sacerdoti. Dubium igitur inquirit, quæ ex
his celari debeant sub sigillo.

§1.
Resolvitur difficultas aliquibus assertioni*
bus.
81. Dicendum est primo, cadere directe**'
sub sigillo omnia peccata, quæ pœnitens
confitetur quoad numerum, species, el cir­
cumstantias tam aggravantes, quam mu­
tantes speciem, sive peccata sint gravia,
sive levia, sive antea confessa, sive non­
dum confessa. Hæc assertio est communis
apud Authores, quos proinde supervaca­
neum foret in particulari referre. Suadoturque ratione : nam sigillum sacramentale ea comprehendit directe, quæ directe,
et ratione sui sunt materia sacramenti;
sed omnia peccata prout in assertione re­
censita pertinent directe, el ratione sui ad
materiam sacramenti : ergo ea omnia
sigillum sacramentale comprehendit di­
recte. Major constat ; quia cum sigillum
sacrameniale sit debitum celandi confes­
sionem, ea debent esse materia directa
sigilli, quæ fuerint materia directa con­
fessionis. Minorem autem ex professo os­
tendimus in priori hujus tract, parte,
disp. 1, dub. 1, § 4- Quamvis enim peccata
gravia nondum confessa differant a ve­
nialibus, et mortalibus jam confessis in eo,
quod priora sint materia necessaria, poste­
riora vero libera, et ad pœnitentis nutum
possint omitti, vel apponi ; nihilominus
omnia sunt materia sacramenti ; tum quia
omnia exponuntur ut dimittenda, ve! reti­
nenda ; tum quia dolor, qui est materia
proxima, non solum cadere potest supra
mortalia, sed etiam supra venialia, tum
quia cum hujusmodi sacramentum insti­
tutum sit ad instar medicinæ, ea erunt
materia sacramenti, quæ fuerint animae
vulnera -, non solum autem peccata mor­
talia, sed etiam venialia animam sauciant.
Consequentia vero ex praemissis infertur.
Quæ ratio desumitur ex D. Thoma in 4,
dist. 21, quæst. 3, art. 1. quæstiunc. 2,π·η*
ubi inquit : « Ad secundam quæstionem
« dicendum, quod sigillum confessionis
« non directe se extendit nisi ad illa, quæ
s cadunt sub sacramentali confessione. *
82. Observandum tamen est discrimen,^·
quod intercedit inter peccata venialia, et *
lethalia: hæc enim non solum quoad nume­
rum, et speciem,sed etiam sumpta in gene­

re

re sub sigillo comprehenduntur. Undo si
sacerdos extra confessionem diceret : « iste
confessus e=t gravia peccata ; d proculdubio sigillum violaret. Celerum venialia
licet sumpta quoad numerum, speciem,
el circumstantias, sub sigillo cadant, non
tamen sumpta in genere. Quocirca sa­
cerdos, qui diceret : « iste confessus est
« venialia; » sigillum non rumperet ;
rumperet tamen si diceret, « con» fessus est mendacium, » vel si adderet :
« confessus est multa venialia, aut intra
«spheram venialium graviora; » vel si
de persona probatæ virtutis subderet :
« Hæc non curat vitare venialia. » Quæ
omnia apud Doctores recepta sunt. Et ratio
est perspicua : nam eo ipso quod quis ac­
cedat ad sacramentum, infertur, et per se
innotescit ex ipso actu confitendi, confes­
sum fuisse saltem venialia ; alioqui sacra­
mentum non recepisset, Quocirca sicut
licet dicere: « iste mihi confessus est; »
ita, et dicere : « confessus est venialia. »
Ceterum exeo quod quis ad sacramentum
accesserit, non infertur confessum fuisse
lethalia adhuc in genere, cum absque his
absolutio stare possit ; nec similiter infer­
tur confessum fuisse multa venialia, nec
graviora intra limites venialium, nec etiam
hoc, aut illud in determinata specie, aut
de venialibus non curare ; atque ideo ho­
rum revelatio displicet pœnitenlibus, eosque a confessione arcet. Nec audiendus est
'T Ledesma, qui contra omnium sententiam
51. asserit2, p. 4, quæst. 11, art, l,cap. 5,
sacerdotem revelantem aliquod peccatum
veniale, v. g. mendacium pœnitentis non
violare graviter sigillum, si ita caute di­
cat, ut alii non intelligent tale peccatum
fuisse cognitum in confessione. Ut enim
quis graviter contra sigillum delinquat,
illa advertentia in audientibus necessaria
non est; cum sigillum non obliget ob scan­
dalum aliorum, sed propter sacramenti
reverentiam, cui gravissima irrogatur in­
juria, etiam si peccatum revelatum sit
leve ; alias nemo venialia confiteri aude­
ret, si sciret sacerdotem ea revelare posse
absque gravi sigilli violatione.
83. Id autem, quod diximus de illa loqautione : « iste confessus est venialia », .
intelligendum est etiam de ista : « confes­
sus est sua peccata, » non determinando an
sint mortalia an venialia : quia ita Ιο­

■·,··

567

quens nec revela venialia in specie, nec
mortalia in genere: non ergo sigillum vio­
latur. Sic Navarrusin cap.Sacerdos, n.68,
69 et 72, et in Manuali, cap. 8, n. 11, ?agundez lib. 6, cap. 5, n. 19, Henriquez lib.
3, cap. 21, Suarez disp. 33, sect. 3, n. 9iLopez
Lopez I part, instruct, cap. 36. Hoc autem
intelligi debet per se loquendo : nam per
accidens contingere posset in aliquo casu,
ut observat idem Navarrus, hujusmodi
loquutionem esse sigilli violativam ; ut si
(fuis adeo occulte confiteretur huic Sacer­
doti, ut nolit alterum scire se illi confes­
sum fuisse, nec ex hac quasi furtiva con­
fessione ex adjunctis circumstantiis pecu­
liaris confessarius pœnitentis, vel ejus
parentes, herus aut alii suspicentur ali­
qua lethali culpa illaqueatum fuisse, dum
alium quæsivit sacerdotem, ut illi confite­
retur. Idemque asserit Lugo sect. 3, num.i-ngo.
65, et a fortiori asserendum est ubi ex ea
loquutione ob circumstantias occurrentes
colligi posset pœnitentem peccatum ali­
quod reservatum confessum fuisse. Et si­
militer si postquam sacerdos duorum vel
trium confessiones audivit, diceret : α iste
« sola venialia confessus est ; » vel unum
nimis laudet dicens nunquam gravis pec­
cati conscientiam afferre : tunc enim tacite
innuere videtur alios graviora crimina
adducere. Quod tamen merito limitat Di-Dicasi.
castillo dub. 7, num. 98, ita ut solum ha­
beat locum per se loquendo, non autem in
omni eventu : nam contingere potest, alicujus pœnitentis sanctitatem adeo eximiam
esse, ut omnes videant excessum virtutis
respectu aliorum. Quocirca licet ejus vir­
tus, et conscienti® puritas commendentur,
non inde aliorum confessio proditur.
84. Inquiri autem solet in præsenti, an Quitsnon solum peccata actualia, sed etiam fu- tiune.
tiQ0C·
tura sub sigillo comprehendantur *? Verbi
gratia ; accedit quis ad sacerdotem, et con­
fitetur se habere propositum interficiendi
inimicum : an in hoc casu non solum cadat
sub sigillo peccatum in proposito commis­
sum, verum etiam ipsum homicidium, si
forfan sequatur ? Adrianus quæst. ultim. A(Irian
de confessione, Sylvester, verbo Confessio Sylyest.
3, q. 5, Decius in cap. Cum ab homine,
judiciis, Angelus, verbo Confessio 8, num.Abb3S·
7 et Abbas in cap. Omnis utriusque sexus.
censent futurum peccatum non cadere sub
sigillo, si pœnitens, dum confitetur, per-

;

ί

.

La

·,

T

?

·’■

■

' .•.A'!·-

/■KIA-’
r·. *■!
i ' ki

M
·.

J

?I
' 1»
4i <■
:

ft

538

DE PŒNITENTIA.

sistit in proposito, eo quod illa confessio
non esi sacramentalis ; cadere vero si in
Λι< -k. confessione propositum mutavit. Alensis
autem 4 part, quæst. 78, mem b. 2, art. 2,
docet, quod si pœnitens peccavit cum adul­
tera. et accedit ad confessionem cum pro­
posito iterum peccandi, utrumque pecca­
tum, et praeteritum. et futurum esse mate­
riam sigilli : secus vero si cum adultera
non peccavit, sed solum habeat proposi­
tum peccandi : tunc enim, inquit, faturum
peccatum sub sigillo non manere.
Sed absolute, et absque aliqua distinc­
Deddj- tione sentiendum est oppositum utrique
inr.
sententiæ, ut tenent D. Thomas in 4, dist.
D- TlM>.
n.
21, qu. 3. art. 1, quæstiunc. 1 et ibidem D.
Ricard. Bonaventura 2 part. art. 2, q. 1, Ricard,
Gabriel,
art. 4. q. 2, Gabriel art. 2, cap. 3. Lugo
üienjne
x&ro.
sect. 4. num. 53. Soto dist. 18, quæst 4,
Cijctan.
Medina’artic. 5, ad 2, Cajetanus tom. 1. Opusc.
Lugo,
suirez, tract·
Petrus Solo lect. ll.deconfesvasqwi,sione, Vasquezqu. 93, art. 4. dub. 3. num.
Lcdese 7, Ledesma ·.’, 4, quæst. 10, art. 5, Navarrus in cap. Sacerdos, num. 20. Medin,Cod.
de confes, qu. 47. Suarez sect. 3, num. 4,
et alii. Haque sive pœnitens prius pecca­
verit eodem genere peccati, sive non ; sii e
propositum mutet, sive non mutet, futu­
rum peccatum sub sigillo celari debet. I
raUo Quod generali ratione convincitur: nam j
tale peccatum nulla alia via nisi confes- f
sionis cognitum est, ul supponimus, et ejus
revelatio cedit in detrimentum pœnitentis;
sed quæ per solam confessionem cognos­
cuntur, et quorum revelatio affert dam­
num, et dedecus pœnitenti. cadunt sub
sigillo : ergo, et illud peccatum futurum.
Tum etiam : quia peccatum futurum est
objectum propositi præsentis, quod pœni­
tens confitetur, proindeque cum eo con­
nexionem habet ; ad,sigillum autem non
solum spectant peccata, sed etiam eurum
objecta, et quæcumque cum peccato connectuntur; siquidem hæc non propter se
manifestantur sacerdoti, sed quia aliter
peccatum explicari nequit. Tum deinde :
quoniam sacerdos nequit prodere pecca­
tum futurum pœnitentis, qtiin ulatur no­
titia propositi sibi confessi ; sed uti notitia
confessionis in incommodum pœnitentis
illicitum est, ut vidimus dub. 3. Ergo.
Tum denique: nam licet peccatum futurum
non pertineat ad sacramentum tanquam
materia absolutionis, spectat tamen tan- |

DISP. IX, DUB. VL

I quam quid omnino necessarium ad judi­
lantur a pœnitento in confessione, non so­
cium sacramentale, et sacerdotis: hic enim
lum cadere sub sigillo dum sunt omnino
non solum debet cognoscere peccata com­
necessaria ad integre explicandum pecca­
missa in ordine ad absolutionem,sed etiam
tum, sed etiam ubi ad hunc finem sunt uti­
impedimenta, si quæ sunt, ut absolutio
lia, vel dum bona fido exismantur a pœnidenegetur : ergo si sacerdos tale peccatum
lente tanquam utilia ad melius explican­
futurum revelat, revelat aliquid sibi dic­
dum peccatum, licet aliter sino illis
tum in foro pœnitentiæ in ordine ad judi­
adæquate explicari posset. Jd quippe ne­
cium quod formari debet de causa pœni­
cessarium est ad suavem sacramenti usum,
tentis, ideoque nequit non sigilli violator
et poenitentiam securitatem : nec enim
existere. Nec fundamentum adversario­
omnes discernunt, aut recte callent, præ­
rum quicquam suadet : licet enim illa con­
sertim rudiores, quæ reticenda, quæ de­
fessio, in qua pœnitens non recipit abso­
claranda, quæ necessaria, utilia, aut inu­
lutionem, quia non mutat propositum
tilia sunt, ut culpa integre confiteatur.Satis
peccandi, non sit integrum sacramentum;
igitur est propter hunc finem esse dicta, ut
est tamen confessio sacramentalis initia­
indirecte, et quasi in obliquo ad sacra­
tive, quod satis est ut ejus peccata sub si­
mentum specient, et sub sigillo celari de­
gillo relinquantur ; alias quotiescumque
beant.
pœnitenti absolutio non impenditur, pos­
86. Dicendum est tertio, sigillum sacrasent licite cuncta illius crimina revelari.
mentale se extendere etiam indirecte ad
85. Dicendum est secundo, cadere eliamAssaia
omnia illa, per quæ posset peccator, et
sub sigillo saltem indirecte omnes defectus '
peccatam deprehendi, licet de illis non sit
tam naturales, quam morales, et civiles,
sacramentalis confessio ; non autem ad ea,
et quæcumque alta, quæ manifestantur a
quæ impertinenter se habent ad crimina
pcenitente ad explicationem peccati. Ita
manifestanda, quæque solum concomilanSoto in 1. disfin. 18, quæst. 4,artic.5, con-^·.
M^-ter audiuntur in confessione. Hæc conclu­
cius. 2, Gonet disp. 13. art. 2, num. 19, Le’éà.
sio est expressa D. Thomæ in 4, distin.2l,
Ledesma cap. 22, conci, 7, N. Franciscus Fri»,
quæst. 3, art. I, quæstiunc. 2. « Sed indicap. 14, punct. 2, num. 23, Lugo sect. 3,
< recte id, quod non cadit sub sacramennum. 55. Dicastillo sect. 3, num, 5l,Sna-S«Me,
1 tali confessione, etiam ad confessionis
rez disp 33, sect. 3. num. 5, Bon acina (W 1
csigillum pertinet ; sicut illa, per quæ
disp. 5. quæst. 6, sect. 5, panel. 2, num.p^·
n posset peccator, vel peccatum depre10, Coninchas disp. 9, dub. 1, num. 13,
•A «hendi.n Tenetque Sotus in 4, dist. 18,
Reginaldus lib. 3, num. 38, Diana tract.
quæst. 4, art. 2. conci. 3, et alii non tam
11, résolut. 38 et alii communiter, Fun­
disputant, quam supponunt. Et quoad pridamentum est, quia sigillum obligat ad
•
mam partem suadetur : nam lex directe
celanda peccata, ne confessio fiat onerosa,
prohibens, aut praecipiens aliquid, indiet ne fideles ab ea arceantur ; atqui plus
I
recte praecipit aut prohibet, quæ necessaria
arcerentur a confessione, hæcque difficilior
sunt ad observantiam rei præceptæ ; ideo­
fieret ex revelatione eorum defectuum,
que quia tenemur ex præcepto divino ad
quam ex revelatione peccatij ergo cadunt
integritatem confessionis, tenemur etiam
etiam sub sigillo. -Minor constat : nam ob­
ex eodem præcepto ad conscientiae examen,
jectio originis, infectio sanguinis, defectus
quod necessarium est ad assecutionem il­
natalium, occulta paupertas, naturalis im­
lius finis ; et similiter lex præcipiens au­
potentia. et similia indecorosa ingenti pu­
dire sacrum in die festo, praecipit etiam
dore ac confusione afficiunt homines, el
accedere ad templum, et prohibet deten­
difficillime tolerantur, proindeque sæpe
tionem in ludo, aut in venatione cum audi­
mallent sua crimina aliis innotescere,
tione sacri incompossibilem ; atqui sigil­
quam hujusmodi defectus, ut experientia
lum prohibet manifestationem peccati :
testatur. Si ergo scirent pœnitentes in ali­
ergo prohibet etiam manifestationem eo­
quo casu revelari posse, plus arcerentur a
rum, per quæ peccatum, el peccator depre­
confessione, quam ex revelatione peccati.
hendi possunt. Lnde fit non posse sacer­
Observant autem Doctores, præd ictos de-ehî^j
dotem dicere, Titium tali hora fuisse in
fectus, et quæcumque alia, quæ manifes-^S*·
tali loco, si inde quis devenire posset in
I*·
lantur

K

5G9

notitiam homicidii ab eo facti in eo loco.
Et similiter si pcenitens dum confitetur
homicidium, narrat qualiter faber gladium
sibi tradiderit, nequit sacerdos fabrum
prodere; alioqui iiam pararet indagandi
occisorem, el crimen in confessione notum.
Quoad secundam vero partem est etiam
communis Doctorum consensus, ut testatur
Suarez sect. 3, num. 10. Quæ enim nec
sunt peccata, nec propter peccata decla­
randa dicuntur, sed pure concomitanter.
aut incidenter, nulla est ratio cur sub si­
gillo celari debeant : hoc quippe solum se
extendit ad ea, quæ propter integram con­
fessionem faciendam manifestantur, qualia
non sunt, quæ nullo modo peccatorum
declarationi subserviunt,de quibus proinde
idem judicium fieri debet, ac si extra sa­
cramentum nota fuissent. Cavenda tamen
est eorum revelatio, præsertim coram ru­
dioribus, ac simplicioribus, qui scandalum
acciperent, videntes non esse tam sancte
recondita, quæ in sacramentali judicio
manifestantur.

i

?
> <

>
t

■

J?

§ Π.

Consectaria pr.TCedentis doctrinx.

!

87. Ex præmissis
assertionibus infertur
Consec1
t tx r » n m
primo, quid dicendum sit de peccatis pu- a,
blicis, an cadant sub sigillo? Et quidem si
sacerdoti non aliter quam per confessio­
nem innotescant, certum, et constans est
apud omnes teneri ad sigillum, nec posse
ea prodere quantumvis alias publica exis­
tant : de his enim idem judicium fieri de­
bet ac de omnino secretis, cum apud sacer­
dotem tanquam secreta habeantur. Simili­
ter certum est, non posse sacerdotem
dicere, se tale peccatum publicum in con­
fessione audivisse, si ex hujusmodi reve­
latione peccatum fiat apud alios magis
certum; alioqui ansa tribueretur sacerdo­
tibus ad prodenda peccata non ita publica,
et certa. Itaque difficultas devolvitur circa
peccata, quæ ita publica, et certa sunt
omnibus, ut ex revelatione sacerdotis non
fiant magis certa, et inquirit an licitum
illi sit dicere de publico homicida, latrone;
usurario : « Istorum publica homicidia,
a latrocinia, aut usuras audivi in confesσ sione cum magnis pœnitentiæ signis ? »
Vel subdere de meretrice : « Ista confessa

d
• * ·'

»'P

’îr
• £4

570

DE PŒNITENTIA.

« est mihi legitime de suo publico raereα tricio, el absolutionis gratiam obtinuit, u
Jw<tc’s Affirmativa sententia tribuitur Joanni de
Medii·.. Medina. Cod. de confes. quæst. de his,
a confiesore celanda sunt. Quæ suaderi
potest : quia ex una parte sacerdos pœni­
tentem non infamat, cum illius peccatum
jam aliis innotescat ; ex alia autem dicere
ipsum cum magno dolore tale peccatum
fuisse confessum, cedit in illius laudem,
Vera
. ,
. ....
sio ac proinde ex tali revelatione confessio illi
le:.Iia. non gj Qdjosa
_ _.
Communis tamen, et vera sententia
Cajeuu. negat eas loquutionesesse licitas sacerdoti,
Naw. quam tenent D. Thomas in 4, dist. 21,
Wttst (luæst· θ» art· 3, ad 2, Cajetanus, verbo
s.ïncc. Confessor in fine, Sotus in 4, dist. 18,
Cornac quæst. 4, art. 5, post 3, concl. Navarrus
Suarez. jn sUmm. cap. S, num. Il, Lugo sect. 3,
num. 61, Dicastillo dub. 7, n. 105, N.
Franciscus punct. 3, num. 31, Vasquez
qu. 93. art. 4, dub. 6, Coninchus disp. 9,
num. 12, Suarez sect. 3 el alii, imo, et ipse
Medina, qui tandem quæst. ult. priorem
sententiam deseruit.· Ratio autem hujus
resolutionis est, quia sacerdos tenetur ad
celanda peccata prout cognita in confes­
sione·, sed peccatum publicum prout cogni­
tum in confessione est omnino secretum :
licet enim alii sciant absolute tale pecca­
tum, non tamen an confessum sit : ergo
nequit sacerdos absque sigilli violatione
dicere se illud in confessione audivisse.
Tum etiam : quia revelatio peccati cogniti
in confessione per se, et ex suo objecto
semper est injuriosa sacramento, et dis­
plicens pœnitenti, quem proinde a con­
fessione arcet .· ergo licet peccatum sit pu­
blicum. et ejus revelatio cedat per accidens
in laudem pœnitentis, adhuc est illicita.
Accedit, prædictas loquutiones male audire
apud fideles, et grave generare scandalum
etiam apud pios, el doctos; quod satis de­
monstrat esse sigilli violativas. Accedit
item, quod alias posset etiam sacerdos
loqui de peccato secreto pœnitentis cum
ejus complice, et cum duobus, aut tribus,
quibus tale peccatum extra confessionem
innotescit ; siquidem ex una parte pœni­
tentis famam non lædit, cum jam complex,
et alii peccatum sciant ; et ex alia dicere
pœnitentem cum ingenii dolore confessum
fuisse, cedit in ejus laudem. Hæc autem
satis absurda sunt, et viam parant ad con­

fessionis revelationem in multis ensibus,
ut ex rationis paritate convincitur. Ergo
dicendum est, nullam exceptionem esse
admittendam, atque ideo nec posse sacer­
dotem dicere de peccato publico sibi esse
confessum cum magnis pœnitentiæ signis.
Per quod satis constat ad fundamentum
oppositæ sententiae : licet enim illæloquu
tiones. quatenus detegunt contritionem
pœnitentis, cedant per accidens in ejus
laudem, et aliunde nihil revelent, cum jam
peccatum sit aliis publicum ; adhuc tamen
sunt contra sigillum, quo tenetur sacerdos
tacere, quæ in confessione audivit, ut
patet in sacerdote, qui absque necessitate,
et licentia pœnitentis loquitur cum eodem
extra sacramentum de peccatis sibi con­
fessis .· tunc quippe nihil revelat pœnitenti,
cum ipse sua peccata noscat, et nihilomi­
nus sigillum violatur, ut omnes fatentur,
quia non tacet, quæ clavibus commissa
sunt.
88. Sed hinc oritur alia difficultas, qua­
liter nimirum debeat sacerdos respondere,
ubi interrogatur an talem pœnitentem
absolverit, quem constat apud eum confes­
sum fuisse ‘? Et quidem si dicat, non ab­
solvi quia occasionem peccandi non resi­
piscit; nemo negat sigillum violare; sicut
econverso non violare si dicat, non absolvi,
quia generalem confessionem inceperat,
et nondum perfecit, sed vult altera die
perficere ; vel si addat, non absolvi quia
confessionem incepit, et vocatus ab alio ad
eam perficiendam non rediit, vel similem
aliam legitimam causam adhibeat, ex qua
confessio suspecta non reddatur. Hæc om­
nino acquiescimus asserentibus non vio­
lari sigillum, si sacerdos dicat : a Non ab« solvi, quia materiam absolutionis non
a inveni : r. id enim licet deservire possit
pro parvulo, de quo dubitatur, an ad usum
rationis devenerit, vel pro alia persona
excellentissimae virtutis, quæ raro contin­
gunt ; nequit tamen pro omnibus regula
generalis existere, cum constet vel justos
septies in die cadere. Quocirca si sacerdos
interrogetur de eo. qui ut peccator existi­
matur, vel de homine vitas communis, qui
raro, vel semel in anno accedit ad sacra­
mentum, an absolutionem obtinuerit, et
respondeat : « Non absolvi, quia absolu« tionis materiam non inveni, » proculdubio contra sigillum delinquet: quia, ut

recte

DISP. IX, DUB. VI.
rode vidit Dicastillo dub. 7, num. 114,
nemo sanæ mentis sibi persuadebit, illum
hominem tanta conscientiæ puritate vi­
gere, ut nec peccata venialia, a quibus ab­
solvatur, habeat ; quin potius suspicabitur,
ob pravam dispositionem, et nimis inqui­
natam conscientiam non recepisse absolu­
tionem; atque ideo sacerdos eo modo lo­
quendi confessionem indirecte prodit.
Idemque judicium fieri debet, si dicat :
« Non absolvi, quia est nimis tenax suæ
< sententia?, quam egu non approbo. »
Quam loquutionem non desunt qui cen­
seant esse licitam absolute ; alii vero cuin
limitatione, si sacerdos addat pœnitentem
non habere peccatum mortale, sed propo­
situm actionis, quæ in ejus sententia est
licita, in sacerdotis vero illicita. Sed neu­
trum admittendum est. quia absolutio non
denegatur nisi ob pcenitentis indispositio­
nem nolentis abstinere a peccato; unde
satis innuitur pœnitentem indispositum
accessisse, quod est indirecta confessionis
proditio. Tenent Lugo sect. 4, num. 85,
Dicastillo num. 115, et alii.
is». Itaque dubium solum est, an sacerdos
ie£b1· respondere possit absolute, non absolvi,
( nullam exprimendo causam cur id fecerit ?
Henriq. Armilla, Henriquez, et Cajetanus, verbo
ü*eîl!1· Confessio, affirmant, quia cum denegatio
absolutionis ex multis, et honestis causis
oriri possit quam ex pertinacia in peccato,
aut prava dispositione, videtur quod ea
responsio confessionis revelatio non sit.
vera Sed negat communis sententia, cui adhærent Solo in 4, dist. 18, quæst. 4, art. 5,
to Posl 3, concl. Victoria de sacram, num.
w«n· 186, Ledesma cap. 22, concl. 5, dub. 5, in
y.’ fine, N. Francise, punct. 3, num. 27, Lugo
^‘ sect. 4, num. 84, Dicastillo dub. 7, num.
siira. 113, Suarez sect.G, num. 1, Vasquez quæst.
^:‘93, artic. 4, dub. 10, num. 9, Navarrus
·.;*?’· in cap. Sacerdos, num. GI, Diana tract. 11,
feade.resol. 42, Coninchus disput. 9, num. 14,
Conacina disp. 5, quæst. 6, sect. 5, punct.
•1, num. 0, Layman lib. 5, tract. 6, cap. 14,
num. 8. Palaus punct. 19, §3, num. 3, et
alii. El ratio est : quia moraliter loquendo
absolutio non denegatur nisi ob pœniten­
tis indispositionem. Quocirca licet inter­
dum contingat id fieri ob aliam justam
causam, nihilominus ubi non explicatur,
sed absolute dicitur non absolvi, suspicio
sinistra generatur, pœnitentem absolutio-

571

nom non recepisse ob casum reservatum,
vel ob similem indispositionem. Id quod
præserlim locum habet, ubi pœnitens, de
quo quæritur an absolutus sit, habetur
tanquam publicus concubinarius, vel usu­
rarius, ut ex se liquet.
g
Ceterum cum sacerdos, si re ipsa abso­
lutionem non praestitit, nequeat respon­
dere absolvi; id enim esset manifestum
mendacium, optimus modus respondendi
erit : « Confessus est, et functus sum meo
a munere ; vel feci quod debebam. » Quod
observandum est sive sacerdos absolvat,
sive non, ut ita auferatur suspicio pro
casibus particularibus ; alioqui si ea res­
ponsio solum adhibenda foret, ubi pœni­
tens non absolvitur, inde posset fieri sus­
pecta confessio. Sed quid si pœnitens ipse
dicat, absolutionem sibi fuisse denegatam,
poterit ne sacerdos id ipsum dicere vel
saltem addere : « Ipse dicit, quod eum non
a absolvi, » ut nonnulli concedunt ? Neu­
trum sentiendum est ; non primum : quia
nunquam licet peccata etiam publica reve­
lare ; revelaret autem sacerdos pœnitentis
conscientiam, et indispositionem, si dice­
ret non absolvi. Non secundum : quia eo
modo loquendi videtur approbare verita­
tem absolutionis negatae. Et idem dicimus,
si econverso jactetur pœnitens absolutio­
nem obtinuisse: semper enim retinendus
est ille modus loquendi : « feci meum offi-D[MSt « cium. » Docent Dicastillo dub. 7, niim.W·
117, Lugo sect. 4, num. 85, et alii.
89. Infertur secundo, quid sentiendum Consecde sacerdote revelante peccata in tali op-,arium2·
pido, civitate, aut Religione commissa,
tacendo personas ; an videlicet contra si­
gillum delinquat ? Quidam enim absolute
negant; alii vero affirmant, vel saltem
videntur in hunc sensum propendere. Alii
autem mediam arripiunt viam, quibus
libenter subscribimus. Itaque si civitas sit
admodum extensa, dicendum est raro vel
nunquam per se loquendo violari sigillum:
nam talis peccati, vel peccatorum gravium
revelatio non est infamativa alicujus per­
sonal in particulari, nec totius civitatis,
nec confessionem reddit difficilem, aut ab
usu sacramenti pcenitentes arcet : ergo
sigilli violativa non est. Consequentia li­
quet ; siquidem ex nullo alio capite, quam
ex recensitis, colligi potest manifestatio­
nem peccati esse contra sigillum. Antece-

■· - ;

>·
-

■ »

•

?

t
•ιη

fe, Λ

'n
J

$

if ; w

3P. ’·
■ri-3'

I

572

DE POENITENTIA.

dens autem ostenditur: demus quippe
sacerdotem dixisse plures pœnitentes sibi,
dum Roma? degeret, usuras, aut alia cri­
mina fuisse confessos, aut Matriti, Hispali,
vel Salmanticæ plures a peccatis carnali­
bus absolvisse. Quis ex vi hujus se inho­
noratum existimaret, aut censeret civi­
tates illas famæ dispendium subituras?
Vel quis ob id a confitendo abstineret, vel
ejus peccatum revelandum formidaret ?
Nullus quidem sanæ mentis ita sentiet.
Idemquecum Nugno, et aliis asserendum
existimamus, quando sacerdos dicit se in
aliqua Religione etiam reformata aliqua
peccata gravia audivisse : quia cum quælibet Religio hisce temporibus sit nimis uni­
versalis. nec pœnitens in particulari dete­
gitur, nec ipsius aut Religionis fama mi­
nuitur. Sicut ob eandem rationem, ex quo
confessarius dicat aliquem vel aliquos
sacerdotes incommuni lethalia commisisse,
eorum nemini, nec toti statui clericali
damnum infertur : etenim ex se patet in
tam ampla sacerdotum, aut Religiosorum
collectione, attenta natura rei, nonnulla
gravia crimina perpetranda fore. Maxime
cum Religiosi non ex nobiliori specie quam
alii, sed ex communi, et fragili compagi­
nentur : et aliunde non omnes possint esse
probatae virtutis. Diximus per se loquendo :
quia per accidens, et ex adjunctis circums­
tantiis poterit violari sigillum ratione pe­
riculi suspicandi peccatum de aliquo in
particulari ; præscindimusque in praesen­
tiarum ab eo quod talis loquutio sit ex
aliis capitibus peccatum scandali, vel alte­
rius rationis, de quo non est sermo.
Oppositum autem dicendum est. ubi sa­
cerdos nulla assignata persona evulgat de
exiguo oppido, familia, communitate, aut
Religiosorum Conventu gravissima cri­
mina in confessione sibi nota. Quod ex
contraria ratione convincitur : nam ex
tali peccatorum manifestatione infamatur
oppidulum, collegium, aut communitas,
ita ut propter horum exiguitatem ea infa­
mia ad pœnitentes in particulari descen­
dat, et qui de aliquibus sinistram conce­
perant opinionem, in eadem firmantur, et
per se loquendo adest periculum suspi­
candi de aliquo subjecto determinato, quod
talia crimina fecerit; sed hæc sunt pœni­
tentibus adeo molesta, et ingrata. ut inde
averti possint a confessione : ergo hujus­

I

modi revelatio est per se loquendo violatio
sigilli. Cui sententiæ sub data distinctione
adhærent Henriquez lib. 0, cap. 21, num.nt:fi1 j
6. Reginaldus lib. 3, num. 4, Suarez disp.i
33. sect. 2, Dicastillo dubit. 7, num. 97,bia«i.'
Coninchus disp. 9, nu. 1C, Navarrus in'^
cap. Sacerdos, num. 54, Bonacina disp. 5,^
quæst. 6, sect. 5, p. -1, nu. 3, Lugo n. 64, Frut
N. Franciscus punct. 3, n. 36, PttlaaswSk
punct. 19, §3. num. 11, referens D. An- Μώ·
toninura. Layman, et alios.
. ,
90. Infertur tertio, virtutes, revelatio-1^·
nes, ct alia dona spiritualia, quæ sacerdoti ?■
per confessionem innotescunt, cadere sub
sigillo, si dicantur a pœnitenle tanquam
necessaria, vel utilia ad declarandum pec­
catum. vel ingratitudinem erga Deum
post tot beneficia accepta, vel inconstan­
tiam in bono post tale firmum propositum
diu observatum procurandæ perfectionis.
Et ratio est, quia sic accepta jam sunt ma­
teria confessionis saltem in obliquo ob con­
nexionem cum peccato, ratione cujus ma­
nifestantur. Docent Lugo sect. 3, num. 58,Ld.ô
Diana part. 5, tract. 11, resol. 30, PerezDat
disp. 54, sect. 4. num. 13, Granados in 3cnâi
part, confrov. tract. II, disp. 3, n. 4, Ν.Λβ(Β0
Antonius sect. 4. num. 1530, et alii. Siti­
vero ob alium finem manifestantur, ut
pœnitens videlicet integrum conscientiæ
statum, et progressum perfectionis aperiat
ad obtinendam instructionem a sacerdote,
cui tanquam Patri spirituali animæ regi­
men commisit, censemus sub sigillo non
cadere, sed tantum sub naturali secreto
juxta qualitatem materia? : tunc enim nec
ratione sui. nec ratione alterius spectant
ad sacramenti materiam. Et juxta hunc
sensum accipiendi sunt Navarrus, Bonacina. Henriquez, et alii asserentes omnia
recensita sub sigillo sacramentali celanda
non esse.
91. Infertur quarto, quid dicendum sit enco­
de scrupulis, an ad sigillum spectent ? F.t lir'4
quidem si sermo fiat de illis, qui manifes­
tantur a pœnitenle tanquam peccata, vel
in ordine ad declarationem peccati, aut
illius circumstantias, indubitatum est sub
sigillo celari debere. Si vero loquamur de
scrupulositate, de qua pœnitens non se
accusat, sed quæ ex ipso modo confitendi
patet, et ex evidentia rei innotescit non
solum sacerdoti, sed, et aliis, qui vident
pœnitentem næniis, et motibus concuti,
asserendum

·»

—

DISP. IX, DUB. VU.

asserendum est nd sigillum non pertinere,
atque ideo posse sacerdotem sine illius vio­
latione dicere Titium scrupulis vexari, el
næniis, uc irnpertinentiis sibi caput obtun­
dere. Ha Navarrus in surnm. cap. 8, num.
Smr.
Ltp. 12, Lugo sect. 3, nu GO, Aversa qu. 18,
sect. 4, Diana 5 part, tract. 11, resol. 50,
hpj Fagundez præcep. 2, lib. G, cap. 5. num.
v&b 17, Reginald, lib. 3, num. 53, Villalobos
^j1 tract. 9, diflic. 73, num. G, Henriquez cap.
21, num. 2, et cum multis Leander quæst.
37. Et ratio est : quia sacerdos ex vi sigilli
solum tenetur ad reticendum eu, quæ sibi
dicuntur tanquam materia sacramenti, vel
tanquam quid pertinens ad materiam ;
scrupulositas autem, de qua loquimur, non
est hujusmodi, cum pœnitens de ea non se
accuset, sed potius ex ipsius actionibus deprehendatnr. Quocirca sicut sacerdos evi­
denter cognoscit pœnitentem esse juvenem,
aut senem, surdum, aut tardiloquum,
acuti, aut hebetis ingenii, vel alterius con­
ditionis, quin hæc cadant sub sigillo ; ita
deprehendit esse morosum, impertinentem, aut scrupulosum, quæ ob eandem
rationem sigilli obligationem inducere
non debent. Tum etiam : quia si licet sa­
cerdoti dicere, « Titius confessus est venia< lia ; » cur etiam dicere non licebit esse
scrupulosum, vel confessum esse scrupu­
los; cum hujusmodi nomine nec peccata
venialia significentur ?

DUBIUM VII.
Çuæ peccata committat violator sigilli con­
fessionis ?
Pro dubii explicatione recolere oportet
ea, quæ in prima hujus disputatione præliminata manent, nimimm, in arcano
confessionis, sive in confessione sacramenlali duo diversi ordinis intervenire secre­
ta ; aliud naturale competens confessioni
specificative acccptæ, et est commune tam
confessioni peccatorum, quam aliis rebus,
quæ extra confessionem sub hoc secreto di­
cuntur ; quod tantum de materiali, et præsuppositive se habet ad sigillum sacramentale formaliter ut tale. Aliud est supernaturale proprie, vel reductive, conveniens
confessioni peccatorum sacramentali re­
duplicative ut tali, et ut formaliter consti­
tuit pœnitentiæ sacramentum, vel dicit

a/3

ordinem nd illud. Primum secretum solum
constringit ex jure naturæ, sive ex motivo
justitiae, aut fidelitatis; secundum vero
obligat ex jure supernaturali, et indispensabiliter. Ulterius est advertendum, quod
particula qux, in titulo apposita supra pec­
cata. ampliativum sensum indigitat, adeo
ut intelligi deheat relate ad speciem, nu­
merum, et gravitatem peccatorum, quae
in fractione sigilli conlessioniscommittuntur. Quæ omnia sub eodem titulo compre­
hendimus, ac singillatim discutere cura­
bimus.

’■

R

t

Triplici conclusione resolvitur difficultas.

92. Dicendum est primo, peccatum, in Concias,
fractione sigilli formaliter accepti commis­
sum, esse essentialiter, et intrinsece sacri­
legium ; licet communiter habeat annexas
alias duas specie distinctas malitias acci- species
dentales, et extrinsecas, nimirum, detrac- huius,.
tionis, et injustitiae, aut infidelitatis. Hæc assiconclusio, quæ duas continet partes, debetPiantur·
quoad utramque probari. Et quidem quoad
primam est expressa in Angelico Praecep­
tore, tum in præsenti quæst. 11, supple­
ment. art. 1, in corpore ubi ait: « Tan1
n Tho
d quam violator Sacramenti » (et conse- ’
quenter rei sacræ) « peccat, qui confessio« nem revelat. » Tum etiam quodlib. 12,
quæst. 11, art. 16, ubi inquirens, an liceat
in aliquo casu revelare confessionem, res­
pondet: « Dicendum, quod non, nec verbo,
« nec facto, nec nutu, nec aliquo signo licet
« hoc facere, quia est sacrilegium. » Ubi
solum hanc speciem peccati tanquam
intrinsecam, essentialem, et primariam
nominat, clare insinuans alias species
malitiæ tantum esse extrinsecas, et secun­
darias, quamvis regulariter concurrant.
Probatur ratione recolendo jam dicta
tract. 11, disp. 3, dub. 1 et 2, et tract. 13,
disp. 8, dub. 2, n. 28 -, ibi namque statui­
mus, diversitatem præceptorom ex parte
rei prohibitæ, etmotivi prohibendi inferre
distinctionem specificam inter peccata ;
unde in transgressione legis ad venandam
primariam speciem peccati debet attendi
ad primarium, ac principale motivum le­
gislatoris quoad condendam legem ; ex quo
principio deduximus in eodem tractat. 13,

ί
t|

J5

V?

.I

: 1

V·

' I

r»

.
•
:

ii

DE ΡιΕΝΊΤΕΝΤΙΑ.

disput. 16, dub. 6, § 3 el 4, primariam
tiam ; unde ad eandem infimam speciem
speciem peccati Adami fuisse superbias,
sacrilegii debent perlinere.
etsi secundario habuerit annexas gulæ, et
Secunda autem pars conclusionis facile nMinobedientiæ species. I nde fit, quod in
suadetur : nam elsi aliquando contingat,
fractione praecepti sigilli illa sit primaria,
secretum naturale non obligare, et consc-‘<·^·
atque essentialis species hujus peccati, quæ | quenler nec violari fidelitatem illud ma·isn’t
sumitur ex transgressione legis contra pri­
nifestando, nec detractionis perpetrari
marium motivum legislatoris ; sed pri­
peccatum, cum ad hæc sibi servanda nul­
marium motivum Christi Domini in in­
lum jus pœnitens sortiatur ; hoc tamen
jungendo sigillo fuit motivum Religionis,
non regulariter contingit, quin potius
et ne injuria fiat pœnitentiæ sacramento :
evenit oppositum, et communiler loquendo
ergo cum peccatum contra reverentiam, et
tenetur confessarius ex justitia ob fidelita­
honorem sacramenti, et contra virtutem
tem, et ad vitandam detractionem servare
religionis sit ex ejus intrinseca, et essen­
secretum naturale in confessione sibi com­
tiali ratione sacrilegium, erit etiam quoad
missum : ergo islæ duæ peccatorum spe­
intrinsecam, ac primariam speciem sacri­
cies communiter annectuntur fractioni
legium fractio præcepti sigilli. Consequensigilli ob violationem secreti naturalis ibi
D -l}... tia est optima : nam ut ait D. Thomas 2.
connexi. Tum sic ; sed islæ peccatorum
2, quæst. 99, art. 3, in corpore : < Pecspecies sunt accidentales, ac de materiali
a catum sacrilegii in hoc consistit, quod
se habent ad speciem sacrilegii, sicut secre­
α aliquis irreverenter se habet ad remsatum naturale de materiali, et præsuppo­
« cram. » Et paucis interjectis subdit :
sitive se habet in confessione ad sigillum
'■ Inter quas res sacras summum locum obformaliter sacrum: ergo in fractione si­
a tinent ipsa sacramenta, quibus homo
gilli præler speciem sacrilegii communiler
t sanctificatur.
Major constat ex alibi
clauduntur duæ specie distinctæ acciden­
jam dictis. Minor autem ostenditur : nam
tales, etextriusecæ.
motivum principale, et primarium Christi
93. Dicendum est secundo, tria numerocf«>.
Domini in imponendo sigillo fuit, ne hoc
distincta peccata in fractione sigilli com­
sacramentum tam salutiferum, ac neces­
muniter perpetrari ; aliquando vero uni­
sarium fieret detestabile, ac perdifficile ;
cum tantum pertinens ad speciem sacrised hoc fuit attendere ad honorem, et re­
legii. Ratio prioris est : quia cum unilas^^
verentiam sacramenti, et ne aliquis ei in­
numerica sit omnium maxima, et ad spe-d^"a.
juriam irrogaret, quod est proprium moti­
cificam duorum distinctionem nequeat non
vum virtutis religionis : ergo motivum
sequi eorum distinctio numerica, et in
primarium Christi Domini in hujusmo­
fractione sigilli, regulariter loquendo,
di præcepto fuit motivum religionis,
tria distincta specie peccata commit­
et ne injuria fieret pœnitentiæ sacra­
tantur, ut numero præcedenli diximus,
mento.
quorum unum est in sua specie ato­
Celerum quia ut probat D. Thomas loco
ma sacrilegium, et contra virtutem re­
relato ex 2, 2, intra speciem subalternam
ligionis. aliud contra justitiam in specie
peccati contra virtutem religionis dantur
infima detractionis, atque infamationis
plures species infimae, sive atomae, cum
proximi, et aliud in sua specie atoma
esto omnia sacrilegia conveniant in eo,
contra fidelitatem ratione onerosæ promis­
quod sint contra rem sacram, tamen, ut
sionis inter pœnitentem, et confessarium,
ipse ait in responsione ad primum, diffe­
quod simul est contra justitiam ; inde est,
rentia sacrarum rerum non solum sit ma­
quod communiter loquendo hæc tria pec­
terialis, sed formalis , posset aliquis dubi­
cata numero distincta ibi committuntur.
tare, an omnes fractiones sigilli sint ejus­
Ratio posterioris est : quia cum aliquando
dem atomæ speciei ? Ad quod affirmative
pœnitens non habeat jus ad famam, quo­
respondetur : quia cum omnes tendant
niam illius peccatum est manifestum, nec
contra honorem, ac debitam reverentiam
ad observantiam secreti commissi, quippe
ejusdem formaliter rei sacræ, et ejusdem
vergit ad damnum Ecclesiæ, vel totius
sacramenti pœnitentiæ, nullum est caput,
Regni, non frangitur debitum justitiae, nec
ex quo possint atomam mutuare differen­
fidelitatis, ut communi ter censent Authores:
ergo

DISP. IX, DUB. VII.
ergo sohun remanet debitum religionis,
infamatio proximi eat peccatum grave ex
ac reverenti® sacramenti pœnitentiæ,
genere suo, quia per illam læditur fama
indispensabiliter obligans in omni eventu;
proximi injuste, et est gravius peccatum,
et consequenter unicum numero peccatum
quam furtum, cum fama sit bonum aesti­
patrabitur, quod est formaliler sacrile­
mabilius diviliis.juxta illud Proverbiorum
gium. I nde juxta hunc sensum, et non ali­
22, Melius est bonum nomen, quam dicitte
ter, adhæromus N. Francisco a Jesu Maria
multe. Ergo hæc duo peccata detractionis,
insuo Cursu Morali, hæc tria peccata as­
et infidelitatis, quæ communiter patrari Proverb,
signanti in fractione sigilli.
solent, quando violatur sigillum, sunt ex
îï’c
D*cen‘lurn cst tertio, sacrilegium,
genere suo gravia ; etsi aliquando ex inde' '"’quod in fractione sigilli perpetratur, esse
liberatione, vel ex imperfectione affectus
ex genere suo peccatum lelliale, et non
laedendi, aut ex parvitate materiæ non ex­
ç . modicæ gravitatis inter mortalia ; peccata
cedant limites peccati venialis.
t vero detractionis, et infidelitatis, licet inferioris sint gravitatis respectu sacrilegii,
§ Π.
ex genere tamen semper sunt gravia, nisiob defectum deliberationis ; aut ex parvi­
Referuntur, et refelluntur opposite sententte.
tate materiæ reddantur levia. Hæc conclu­
sio quoad primum, quod continet, est
95. Licet circa gravitatem peccatorum
communi Doctorum calculo recepta, et
in fractione sigilli assignatam parum dis­
suadetur ratione : nam lex præcipiens ali­
sidii sit inter Authores;valde tamen discri­
quid, graviter conducens ad Deum imme­
minantur in speciebus, et numero illorum
diate, vel mediate colendum, et ad ejus
stabiliendis. Moure namque in examine,
sacramenta venerandum,obligat ex genere
suo ad peccatum mortale, et non modicæ
part. 3, cap. 7, § 9, num. 23, unum tan­
gravitatis, cum sit contra virtutem reli­
tum asserit committi peccatum, pertinens
gionis, quæ inter morales est omnium
ad speciem sacrilegii. Alii duplex assignant
maxima; sed observatio sigilli est graviter,
peccatum, contra religionem . et contra
ac maxime conducens ad honorem, et re­
justitiam ; ita Suarez, Villalobos, Diana.
verentiam sacramenti pœnitentiæ, et ne ei
Leander, Dicastillus, Hurtado, Fagundez,
aliqua irrogetur injuria, ita ut odio fiat,
Kelison, Bonacina, N. Antonius, et alii.
dignam, quod est maxime diligendum,
Quidam vero tuentur, quatuor ibi reperiri
olpote remedium ad animarum salutem
peccata, primum contra justitiam, secun­
valde necessarium : ergo lex præceptiva
dum contra obedientiam divinam, tertium
sigilli obligat ex genere suo ad peccatum
contra religionem, quartum contra obe­
lelhale, et non modicæ gravitatis inter
dientiam Prælatis debitam. Ita Christophomortalia. Quod secundum vero, quod as­
rus a sancto Joseph, verbo Confessio in ap­
serit conclusio, probatur : nam peccatum
pendice ad 3 part, de sigillo confessionis,
infamationis, et peccatum infidelitatis ex
dub. 2, num. 5. Alii denique censent quin­
diverso capite sunt contra justitam : pri­
que peccata committi: primum contra
mum namque est contra jus,quod quis ha­
fidelitatem, secundum contra justitiam,
bet ad famam ; secundum contra jus, quod
tertium contra charitatem, quartum contra
obtinet, ut in occultatione peccatorum ser­
jus divinum, quintum contra jus eccle­
vetur ei fidelitas, et adimpleatur promissio
siasticum. Ita Henriquez, et alii apud
data, et acceptata formaliler, aut virtuali­
Christophorum a S. Joseph supra num. 4.
Ceterum Authores sectantes secundum
ter : quæ obligat ex vi pacti onerosi ex
dicendi modum facile in nostrum valent
justitia commutative, ut cum veriori sen­
adduci : cum enim intra speciem subalter­
tentia tenet N. Andreas a Matre Dei in
nam peccati contra justitiam dentur plura
Cursu Morali tract. 13, cap. 4, § 1, num.
peccata diversa in specie atoma, ut fur­
79.Sed peccatum contra justitiam est grave
tum, et rapina, detractio, et conlumeliæ ;
ex genere suo, ut etiam tenent N. Andreas
ideo in fractione secreti confessionis dan­
tract. 11. de legibus, cap. 2, punct. 2, §2,
tur, præter sacrilegium violans sigillum
num. 23. et proplerea asserit D. Thomas
formaliter ut sacrum, alia duo peccata
2, 2, quæst. 73, art. 2, quod detractio, sive

f
.■ r

.

WÏ-*

i

'

· t

J

‘M

i?
4

w
: *1

•i--•n
«< : 'J

ô76

I

DE PŒNITENTIA.

contra justitiam ex vi secreti naturalis,
quod connoxive frangitur, aliud in specie
infima detractionis, et aliud in specie
atoma infidelitatis contra debitum standi
promissis : non enim negant hujus sen­
tentiæ Aulhores, peccatum infidelitatis ibi
patrari, quin potius quantum ad hoc nobiscum sentiunt, discriminantur tamen in eo,
quod adstruunt, hæc duo specie distincta,
vel tria numero peccata indispensabiliter,
et ex terminis semper committi in qualibet
fractione sigilli. Pro qua sententia
Objectio. 96. Arguitur primo : quia in revelatione
confessionis, ultra peccatum sacrilegii ibi
indispensabiliter commissum,laeditur sem­
per jus naturale, quo gaudet pœnitens, ne
per explanationem suorum criminum
fama ejus denigretur, vel minuatur ; sed
læsio famæ addit malitiam distinctam in
specie atoma supra sacrilegii malitiam :
ergo in revelatione confessionis indispen­
sabiliter reperitur peccatum infamationis
2 proximi. Secundo.· omnis violatio secreti
Objeciio. naturalis habet ex se quod sit contra justi­
tiam, et eo gravioris deformitatis, quo res
celanda est majoris ponderis : ergo potiori
jure omnis violatio secreti divini, quod
summi ponderis est, erit contra justitiam.
Tum sic ; sed quælibet revelatio confessio­
nis est inseparabiliter, et intransitive vio­
latio secreti divini ; ergo habet ex se esse
3formaliler, et indispensabiliter contra jusObjeciio. titiam. Tertio : nam inter pœnitentem,
et confessarium datur intra sacramentum
pactum saltem implicite promissum, et
acceptatum, in quo promittit confessarius
peccata illa inviolabiliter in omni eventu
celaturum : ergo quando ea revelat, peccat
contra fidelitatem, et debitum standi pro­
missis acceptatis, quod ex justitia obligat :
ergo in qualibet manifestatione confessio­
nis, præter sacrilegium, et peccatum in­
justitiae in specie infirma detractionis, da­
tur semper, et in omni eventu peccatum
aliud contra justitiam in specie atoma in­
fidelitatis.
Sed hæc parum urgent : ad primum
E,iQri* namque respondetur, quod etsi in confesobjectio.sionis revelatione frequenter lædaturjus
naturale, quo gaudet pœnitens ad famam ;
non tamen semper, et indispensabiliter :
quia sæpe jus non obtinet ad illam, et per
hoc, quod peccata intra confessionem ma­
nifestet, non acquirit jus, quod prius non

habebat ; unde si confessarius peccata revelet, quamvis peccet peccato sacrilegii ex
vi fractionis sigilli, non tamen contra na­
turale, et debitum justitias, cum hoc in
pœnitente non adsit. Ad secundum, con­
cesso antecedenti, negatur consequentia
sigillum quippe formaliter ut tale non
præcipitur ex motivo justitiae, et a jure
naturali proprie sumpto, ut jam manet fir­
matum, sed unice ex motivo religionis,et
ejuro supernatural! : nam motivum justi­
tiæ solum se habet de materiali ad sacrum
confessionis sigillum ; et ideo in revela­
tione confessionis formaliler ut sacramentalis nullum intercedit peccatum injustitiæ ; solet tamen frequenter patrari ob vio­
lationem secreti naturalis, quæ communi­
ter evenit, quando confessio revelatur, etsi
non semper, aut indispensabiliter con­
tingat. Sicut non semper, quando violatur
jejunium naturale ante communionem
præceptum ex motivo religionis, frangitur
jejunium ecclesiasticum praescriptum ex
motivo abstinentia?, et mortificationis ;
cum illud primum non semel violaretur
per modicam sumptionem cibi, vel potus,
quin hoc secundum frangatur : pariter
ergo, proportione servata.
Ad tertium, negandum est antecedens
licet enim inter pœnitentem, et confessa- uri
rium, ex vi secreti naturalis in confessione
reperti, detur pactum implicitum, aut vic­
tuale celandi peccata confessa, quod obligat
non ex fidelitate præcisive sumpta, sicut
simplex promissio, sed ex fidelitate one­
rosa, et ex justitia commutativa, atque ideo
sub mortali in specie atoma infidelitatis;
nullum tamen reperitur pactum obligans
indispensabiliter in omni eventu, et cum
incommodo totius Ecclesiæ, Regni, vel
Provinciae ; nec pœnitens valet ex vi se­
creti naturalis ita adstringere confessa­
rium, sed solum ex vi sigilli formaliler
sacramentalis, ratione præcepti divini
Christi Domini, qui adeo potuit, et voluit
confessarium in omni eventu indispensa­
biliter obligare. Unde ex vi pacti onerosi,
etsi confessarius promitteret in omni
eventu peccata celare, obligatio indispensabilis non resultaret, sive adslringatur ex
justitia naturali, sive ex supernatural!, et
infusa (ad quam recurrit Suarez, ut hanc
obligationem indispensabilem adstruat)
quia utraque justitia inclinat ex se ad tri-

DISE. IX, DUB. VU.

I
'

[
'
I

buendnm unicuique quod suum est, sive in
ordine nd naturalia, sive ad su per natura­
lia ; non vero ad præstandum id, ad quod
non obtinet jus·, pœnitens autem ex vi pacti
nequit habere jus, ut secretum naturale in
omni eventu sibi indispensabiliter serve­
tur, nisi adesset præceptum divinum de
sigillo, ralione cujus unice debet in omni
casu celari peccatum.
97. His igitur argumentis, quæ princi­
paliora sunt, enodatis, non est cur immoremur in proponendis, ac refutandis fundamentis Authorum adstruentiumquatuor,
aut quinque species peccat? in qualibet
fractione sigilli : diversorum quippe superiorum præcepta ex eodem motivo lata
non multiplicant specie malitias in qualihei transgressione, ut ex communi senten­
tia manet stabilitum tract. 13, disp. 8,
dub. 2, num. 26 et sequentibus, cum
Thoma 1, 2, quæst. 72, art. 6, ad 2 ubi
sic concludit : « Unde secundum diversa
. præcepta legis non diversificantur pec✓ cata secundum speciem. » Quare furtum
prohibitum lege naturali, divina, et hu­
mana, non est per se in triplici specie,
dum sub eodem prohibetur motivo. Et
quamvis peccatum contra charitatem in
violatione sigilli posset aliquando com­
mitti, hoc tamen non communiter, ac re­
gulariter contingit, sed valde raro, et per
accidens. Nec contra multiplicitatem ho­
rum peccatorum numericam occurrit ar­
gumentum speciali consideratione dignum;
cum enim eadem sigilli, ac secreti natu­
ralis fractio debeat connotare idem tem­
pus; nullum restat principium ad multi­
plicanda numero peccata, nisi per respectumad diversa objectaadæquata,veldiversa
jura, quæ quælibet fractio violat ; hæc au­
tem clare innotescit ex distinctione pec­
catorum specifica, cum qua nequit com­
pati unitas eorum numerica.

§ HI.
Quid sentiendum de parvitate materiæ in
fractione sigilli formaliler ut sacri?
98. Diximus « in fractione sigilli for« maliter ut sacri : » quia si loquamur de
illo secundum id, quod dicit de materiali,
et præsuppositive, nullus ambigit posse
illius violationem esse levem ex parvitate
Salmoni. Curs. Theolog. Com. XX.

577

materiæ. Unde difficultas solum reducitur
ad sacrilegium, quod in fractione sigilli
formaliler accepti committitur; pro cujus
resolutione oportet aliqua ex alibi dictis
prælibflre. Primo ergo est praenotandum
ex his, quæ diximus tract. 13, disp. 19, jjtibue.
dub. I, § 2, num. 13, primariam, et for­
malem differentiam, quæ inter peccatum
mortale, et veniale reperitur, consistere
in eo, quod peccatum mortale est simpli­
citer contra legem, de ordinando hominem
circa ultimum finem, ac directionem in
vitam aeternam, unde est contra substan­
tiam legis divinæ; peccatum vero veniale
solum est contra legem secundum quid,
vel præler legem, in quantum servato or­
dine finis deordinat præcise quoad media.
Hoc autem peccatum veniale aliud est tale
ex genere suo; aliud vero ex indeliberatione, seu deliberatione imperfecta, cum
qua solummodo datur in voluntate con­
sensus imperfectus, el secundum quid ; ac
tandem aliud est veniale ex parvitate
materiæ : quia etsi fiat cum plena delibe­
ratione, ac voluntate consensus, et præ­
ceptum circa rem gravem graviter obliget
ex genere suo ; quia tamen materia est
aliquando levis, sblum committitur culpa
venialis, ut furtum unius oboli aut assis.
Secundo, est supponendum ex N. Cursu cc.an.
Morali, tract. 11, cap 2, quod ad discernendum, quod peccatum sit simpliciter
contra legem, et mortale, quod vero solum
secundum quid, et veniale, non solum de­
bet attendi gravitas, vel levitas materiæ
per legem præceptæ, aut prohibitæ, sed
.1
præcipue major, vel minor conducentia
ad consecutionem finis a legislatore intenti.
Unde si res, alias magna, et gravis, parvi
momenti sit ad finis assecutionem, erit
transgressio levis, et præcise venialis ; si
vero valde ad hoc conducat, licet alias sit
res levissima, erit culpa gravis violatio
legis. Sicut licet gutta aquæ ex se sit ma­
teria levis, illam tamen non injicere vino
in calice consecrando, est culpa gravis :
quia hoc valde conducit ad finem legisla­
toris mixtionem præcipientis ob myste­
rium, quod représentât. Similiter licet
audire sacrum ex se sit quid grave, et si
præcipialur ab Ecclesia, cadat sub obliga­
tione gravi, quia non parum conducit ad
finem intentum, qui est profectus anima­
rum ; tamen si præcipiatur a Rectore
37

»3
’<r<

- #

î

j

a

578

DE PŒNITENTIA.

Universitatis, vel Collegii sub pœna praes­
titi juramenti, omissio unius sacri erit
tantum culpa levis, quia parum conducit
ad illorum finem, qui est reda subditorum
gubernatio; ut cum aliisdocet N, Andreas
ubi supra.
Teriium Tertio, est advertendum ex eodem Cursu
n.ijbiie-Morali, tract, et cap. relatis, aliquas dari
leges adeo stricte obligantes, ut non solum
ex genere suo ad mortale constringant,
verum, et ab hujusmodi gravitate nun­
quam excusent ; alias vero oppositum ha­
bere : licet enim ex genere suo ad culpam
gravem obligent, aliquando tamen solum
ad levem constringunt ; quia materia est
parva. Porro ad discernendum quando
hoc contingat, et quando parvitas materiæ
in transgressione legis dari non valeat, hæc
ibi assignatur regula ; quod quando forma
ex se gravis latitudinem admittit, ita ut
non tota integra in qualibet materia sal­
vetur, tunc etsi transgressio legis conti­
neat actum ex genere gravem, admittit
tamen parvitatem materiæ ; quando vero
forma tota integra, et indivisibiliter in
qualibet materia invenitur, tunc parvitas
materiæ non datur. Quod quidem hoc
exemplo declaratur : justitia, ex qua fur­
tum prohibetur, ex genere suo obligat ad
mortale; ceterum quia æqualitas inter cre­
ditorem, et debitorem intenta a justitia
non consistit tn indivisibili, sed latitudi­
nem habet, et parum minuitur per abla­
tionem, vel non solutionem rei parvi mo­
menti, ideo hujusmodi rem furari est culpa
venialis ob parvitatem materiæ. E contra
vero : quia præceptum fidei intendit ser­
vare illæsam summam primae veritatis
authoritatem, quæ non admittit latitudi­
nem, sed aeque laeditur, si ei vel in mini­
mis fides non adhibeatnr : est enim suppo­
nere Deum saltem in re parvi momenti
mentiri, quod summæ Veritati repugnat ;
ideo in hoc præcepto non datur parvitas
materiæ, sed semper est lethalis quilibet
circa fidem dissensus, si cum plena delibe­
ratione fiat : nam si absque pleno volun­
tatis consensu procedat, poterit esse levis
culpa; ex quo capite etiam in fractione
sigilli culpa venialis reperiri valet. His
ergo prænotatis
iie<otvii. 9θ· Dicendum est, transgressionem præ'’'æa*1' cePli sigilli nequire intra limites peccati
venialis remanere ob parvitatem materiæ,

»

f

sed semper malitiam gravem induere.
Hæc conclusio probatur primo : quia nulla
materia confessionis revelabitis esi, quæ
iul
non sit ex se frustrati va finis a Christo niü'c.
Domino intenti in impositione hujus præ­
cepti, et consequenter quæ ut celata non
valde conducat ad hujusmodi finem, et ut
revelata non maxime lædat, quod præcep­
tum intendit ; sed omnis materia frustrans
ex se, ac laedens finem intentum a legisla­
tore, est necdum magna ex genere suo,
verum nec aliquando parvitatem admittit,
cum ejus forma sit indivisibilis, nec lati­
tudinem habeat : ergo non datur in trans­
gressione hujus præcopli parvitas materiæ.
Minor constat ex prænotatis. Major autem
ostenditur : quia finis Christi Domini Le­
gislatoris supremi in impositione hujus
præcepti est reddere pœnitentes omnino
securos de inviolabili occultatione pecca­
torum, quæ in confessione dicuntur, ne
eorum revelationem formidando arcean­
tur ab hoc tam necessario sacramento, et
intolerabilis fiat confessionis usus; sed si
quaelibet, quantumvis minima, maieria
confessionis revelaretur, e medio tollere­
tur omnimoda securitas, et maxime laede­
retur confessionis usus, cum perdifficilis
redderetur : ergo quaelibet materia confes­
sionis, quantumvis minima, frustrat om­
nino finem legislatoris, et maxime vul­
nerat id, quod præceptum intendit. Minor
probatur, nam si absque lethali culpa ma­
teria parva confessionis revelari posset,
etiam aliquando materia magna posset
revelari, quia in aliquibus personis magis
ingrata esset manifestatio alicujus venialis,
quam alterius peccati mortalis, ut probat
Lugo in præsenti, sect. 3, num. 51 ; milesus
quippe nobilis mallet revelari, quod stre­
nue percusserit inimicum, a quo fuerat
inhonoratus, quam leve furium, aut invi­
diae venialis affectum, quem erga alterum
habet : ergo aeque potest quis arceri a con­
fessione per revelationem materiæ parvæ,
quam alicujus magnæ. Rursus : quia si
admitteretur in hoc parvitas materia, re­
linqueretur arbitrio confessarii non semel
indocti judicare, quando revelatio parvi
vel magni momenti sit, in quo quidem
cum decipi posset, prudenter formidarent
pœnitentes. ne proderet aliquod grave
peccatum, quod ipse existimaret leve;
ergo tolleretur suavis confessionis usus, si
aliqua

DISP. IX, DUB. VH.

aliqua illius materia, etsi minima, absque
I
mortali culpa esset revelabilis.
j Μαjr>j. 100. Probatur secundo : omne peccatum,
«’· quod est simpliciter contra legem graviter
obligantem, est lelhale ; sed revelatio
I
cujuslibet peccati confessi, adhuc venialis,
[
est simpliciter contra legem graviter obli­
gantem : ergo hujusmodi revelatio est pec­
catum lelhale; ac proinde nullum est pec­
catum veniale ex parvitate materiæ in
fractione sigilli. Hæc ultima consequentia
constat ex prima, quæ ex præmissis clare
deducitur. Major autem devincitur ex pri­
mo notabili, ubi ostendimus, peccatum
mortale in hoc a veniali distingui, quod
mortale est simpliciter contra legem gra­
viter obligantem ; veniale vero solum
secundum quid. Unde praecise minor venit
probanda, cujus pariem supponimus, et
partem ostendimus : supponimus enim,
legem sigilli sacramentalis ex se graviter
obligare, et in revelatione venialis con­
fessi aliquod peccatum patrari, ut apud
omnes est pervium ; quod autem hujus­
modi revelatio sit simpliciter contra hanc
legem, sic evincitur, quoniam hæc lex
prohibet revelari sive directe, sive indi­
recte quidquid pertinet ad materiam con­
fessionis, vel dicitur per ordinem ad
illam ; sed quodlibet peccatum veniale est
simpliciter materia confessionis sacramen­
talis, licet non necessaria, saltem volun­
taria, et libera : ergo cujuslibet peccati
confessi manifestatio est simpliciter contra
legem sigilli, ac per consequens peccatum
grave.
(.-n Confirmatur primo : eatenus quippe in
i. transgressione præcepti fidei non datur
parvitas materiæ, quatenus non credere
Deo adhuc in rebus minimis, v. g. quod
caudam habuerit canis Tobiæ, aufert om­
nimodam securitatem, quam fides divina
requirit, et omnem formidinem a creden­
tibus non excludit, ac proinde destruit
adæquatum motivum prædictæ securitatis
tam in parvis, quam in magnis; sed etiam
revelatio cujuslibet confessi peccati, adhuc
venialis, et parvi momenti, destruit om­
nimodam securitatem in pœnitentibus
circa perpetuam occultationem peccato­
rum, quæ confitentur, tam in gravibus,
quam in levibus, quæ solummodo scit con­
fessarius ut Deus, et non ut homo : ergo I
nulla revelatio peccati confessi quantum- |

579

vis levis est culpa venialis ex parvitate
materiæ, sed semper superinduit mali­
tiam gravem. Consequentia est legitima.
Minor constat ex immediate dictis, et ma­
jor supponitur ut certa a Theologis in
I tract.de fide: quia omnimoda securitas
assentientis fidei divinæ non regulatur per
arbitrium credentis, sed nititur testimonio
divinæ veritatis, quod integre, et indivisibiliter salvatur in qualibet materia, etsi
minima, a Deo revelata, et regulatur per
infallibilem propositionem Ecclesiæ,aequa­
liter omnia credenda proponentis.
Confirmatur secundo : quoniam in veri-cuUfirm
tate juramenti assertorii non admittitur ο
parvitas materiæ, cum omne juramentum
falsum adhuc circa materiam parvi pon­
deris sit grave peccatum : ergo nec admit­
tenda eSt in fractione sigilli. Probatur
consequentia : ideo primum contingit,
quia non levis, sed gravissima injuria est
summæ veritatis, illam adducere in testi­
monium rei falsae, etsi parvi momenti ;
sed per revelationem confessionis, adhuc
in re parvi momenti non levis, sed gravis
injuria fit sacramento, quod Christus vo­
luit efficere omnino suave, et amabile, ut
saepius diximus : ergo nullatenus debet
admitti parvitas materiæ in violatione
sigilli.
101. Opinionis tamen oppositae videtursCntcn·
fuisse Moure 3 part, summæ, cap. 9, lib-opl^51ta
6, num. 78, ubi inquirit : « Quod peccatum noure.
<r sit frangere sigillum ? » Et sic respondet:
« Dico unum, ex natura sua sacrilegium
σ grave : Ex natura sua dixi ; quia oportet
« ut reveletur materia gravis, quale est
« peccatum mortale. » Similiter, et Pairi Pj(er
Sa durum videtur ad mortale damnare Sa.
confessarium, aliquod leve tantum in con­
fessione notum extra confessionem ape­
rientem. Sed audiendi non sunt hujus
modi dicendi Authores, cum nullum fun­
damentum grave ad hoc suadendum addu­
cant. Nugnusquoque videtur huic senten-- ;anî.
tiæ adhærere quantum ad aliquid : licet
enim ex parte peccati revelati non admit­
tat parvitatem materiæ, eam tamen admit­
tit ex parte revelationis, et actus manifestantis ; unde in addit, ad 3 part, quæst. 11,
art. 1, in secunda solutione ad 8 argu­
mentum inquit, quod etiam in hac parte
potest esse peccatum veniale ex parvitate
materiæ, non quando manifeste revelatur

....
*· K J '

•y
·*

580

DE PŒN1TENTIA,

aliquod veniale, sed præcise quando ma­
nifestatur per aliquam insinuationem iming·., perfectam, l'ræterea Lugo in præsenti,
disp. 23, sect. 3, num. 71, cum in antece­
dentibus nostram, et communem senten­
tiam fuisset amplexatus, tandem ita fatur:
* Facilius posset admitti levitas materiæ,
« quando res, quæ narratur, est talis, ut
« sit periculum aliquod ingerendi suspi« cionem alicui, sed adeo tenue periculum,
< et adeo remotam suspicionem, ut non
« sufficiat ad imprudentiam gravem, neque
« ad gravem irreverentiam contra sacra« mentum. »
BefetCelerum neque ex parte actus, et reveXu-Di; ^οηΐδ P^wti, quando fit cum plena ad<·: I’ .■,·■’ vertentia i ut Nugnus, et Lugo debent in­
terpretari, si aliquid dicunt) debet admitti
parvitas materiæ, nec peccatum tantum
veniale, sed vel nullum, vel lethale. Dixi­
mus, λ aliquid dicunt : nam si revelatio
fieret absque plena deliberatione, etsi pec­
catum sit grave, ac revelatio undique ma­
nifesta, et periculum saltem proximum
daretur ad suspicionem omnino rationabi­
lem ; adhuc non esset peccatum grave, sed
tantum leve ; unde debent loqui in sensu a
nobis exposito; in quo eis non acquiesci­
mus : quoniam vel revelatio deliberate
facta pertingit ad oblinendam essentiam
revelationis peccati, vel non ? Si hoc se­
cundum : ergo vere non est revelatio ca­
dens sub hoc præceplo, et prohibita per
illud ; itaque nec veniale contra præcep­
tum dabitur peccatum, sed erit scrupulus
contemnendus. Si autem primum, quam­
vis revelatio sit in minimo gradu, lædit
graviter hoc præceptum, et gravis injuria
fit sacramento ; unde grave patrabitur
sacrilegii peccatum ; ut patet in dissensu
circa res fidei, vel earum dubio : nam vel
anxiatus tentalione in hac materia, cum
plena deliberatione vere dissentit, aut du­
bitat, vel non ? Si hoc secundum, etsi tentatione vexetur, nec veniale committet
peccatum. Si vero primum, gravissimum
perpetrabit delictum. Rursus: qui omnino
deliberate narraret peccatum per insinua­
tionem, quæ sibi videtur imperfecta, et
secundum quid, exponeretur manifesto
periculo illud manifestandi, cum ex pro­
prio arbitrio non facile queat hoc dime­
tiri: fortasse enim verbum, quod sibi vi­
detur non omnino manifestare peccatum,

ex adjunctis circumstantiis respectu alio­
rum illud perfecte manifestat; itaque sal­
tem ex hoc periculo cui se voluntarie
exponit, graviter delinquit. Unde ure ex
parte manifestationis, vel actus revelantis
debet in hoc admitti parvitas materiæ.

§ IV.
Quas pœnas incurrat violator sigilli
confessionis ?
102. Pro ultimo hujus dubii comple­
mento breviter insinuare oportet, quibus
pcenis subjaceat violator sacramentalis si­
gilli; qua in re potius resolulorie, quam^^
disputando procedemus. Dicimus ergo,^,('fr
violatorem sigilli nullam ipso facto incur-torcwrere censuram, irregularitatem, vel aliam
quamcumque pœnam. Ita communiter om­
nes Doctores : quia nullum datur jus, in
quo hujusmodi censura, irregularitas, aut
pœna ipso facto incurrenda reperiatur.
Unde inerito ut falsa rejicitur sententia
Speculatoris, quem refert, et sequitur
Mayolus lib. 5, de irregularitate, cap. 19,^;
memb. 6, ubi asserit, sacerdotem reve­
lantem confessionem fieri irregularem.
Nam cum irregularitas sit impedimentum
canonicum, sive a jure introductum per
modum pœnæ, de cujus ratione est, ut
absque expressa determinatione juris non
incurratur, inde fit, quod nisi expresse in
jure assignetur, nequit incurri, ut cum
communi Doctorum placito tenet N. An­
dreas in Cursu Florali, tract. 10, cap. 7,
punct. 1 num. 3; nulla vero irregularitas
taxatur a jure pro violatione sigilli. Ex
quo inferunt Suarez, et Lugo, falsitatis
convinci id, quod addit Mayolus, nimirum,
sacerdotem confessionem secrelam alterius
absque necessitate, si eam revelet, irregu­
larem fieri : quia nullibi est expressa hæc
irregularitas ; deberet tamen laicus sæverissime puniri.
Pœnæ autem assignatae, et a Prælatis^....
Ecclesiasticis injungendae confessario fran- i«*
genti sigillum, recensentur in jure cap/u^
Sacerdos de permit, dist. G, his verbis : « Si
« hoc fecerit, deponatur, et omnibus diebus
« vitæ suæ ignominiosus peregrinando
« pergat, b In cap. vero : Omnis utriusque
sexus de pœnit. et remis. § Caveat, sic di­
citur : α Qui peccatum in pœniientiali ju­
dicio

DISPUTATIO X.

«dicio sibi detectum praesumpserit rove« lare, non solum a sacerdotali officio do­
ti ponendum decernimus, verum etiam ad
« agendam perpetuam pcenitentiam in ήτο­
ι tum Monasterium detrudendum.» Ubi
inquit glossa littera A : « Olim alia pœna
«imponebatur; hodie hæc imponitur.»
Ex quo inferunt Doctorcs, pronam illam
perpetuæ peregrinationis in pronam perpetuæ reclusionis fuisse commutatam ;
non tamen ipso facto incurritur, sed judi­
cis sententia est expectânda, sive reveletur
confessio mortalium directe, vel indirecte,
sive venialium ; sive fiat sacerdoti medio
interprete, sive absque illo ; sive sit pro
adimplendo præcepto annuæ confessionis,
sive omnino voluntarie. Solus tamen sa­
cerdos incurrit hanc pcenam, cum solum
de illo textus loquatur ; interpres vero, et
alii, qui casu confessionem audierunt, et
quibus confessarius injuste revelavit, et
ceteri hujusmodi non puniuntur hac prena
ordinaria, sed alia ad arbitrium judicis
taxanda pro qualitate delicti.
'θ3· Si autem inquiras, quis sit compe'aiiw-tens judex ad cognitionem, et punitionem
gs hujus delicti ? Respondetur, hoc ad supe?7ti. rjorem Ecclesiasticum pertinere, cum saί·αϋ. cramenti reverentiam, et Religionem con­
cernat. Nec de hujusmodi delicto Inquisi­
tores cognoscere, tenent Lugo in præsenti,
disp. 23, sect. 5, num. 148, et Diana 3
part, tract. 8, résolut. 95, et alii ; nisi con­
fessionem revelans, se prave de sacra­
mento sentire ostendat, vel eam revelatio­
nem esse licitam, aut non merito a jure
prohibitam, vel quid simile in tide erro­
neum adstrueret : tunc enim ad Sanctæ
Inquisitionis Tribunal, tanquam suspectus
in fide, esset denuntiandus. Ab aliis vero
quam plurimis, quæ hic possent investi­
gari, utputa, qui, quales, et quot testes
requirantur, et sufficiat ad hujus probatio­
nem delicti ? Quomodo confessarius de hoc
crimine accusatus, aut denuntiatus possit
se defendere ? Quas valeat interponere ex­
cusationes? Et cui onus probandi incum­
bat? Merito supersedemus: quia similia
non ad Theologos, sed ad Jurisperitos ex­
pectant, quibus lectorem remittimus. Et
licet aliqui Theologi, ut Suarez, Lugo,
Bernardus Diaz, Fagundez, et Navarrus,
plura non relinquant intacta ; malui­
mus nostri muneris aliena omittere,

581

quam tractatum hunc immodice crescere.

DISPUTATIO X.
JDc satisfactione prout est actus
virtutis Pcenilentise.
1. Quia in praecedentibus operam fuisse
navavimus confessioni, ac contritioni, ut
partes sunt sacramenti pœnitentiæ, ex
quibus essentialiter coalescit; forsan congruentior methodus appareret, cognitionis
satisfactionis, ut sacramenti pœnitentiæ
est pars, prius insistere, quam eidem, ut
actus virtutis est, insudare. Hunc vero de­
serere ordinem duplici, eoque non levi
motivo cogimur. Tum : quia Angelicus
Præceptor (a quo nec in minimis avelli
habemus semper in votis) et communiter
Doctorcs de satisfactione, ut actus virtutis
est, prius disserunt. Tum : quia plura, de
quibus hic agendum, et satis utilia sunt,
et ad subsequentis disputationis intelligentiam admodum necessaria : quæ hac de
causa ipsi præmittendam investigationem
requirunt. Neque pro omnibus seorsim
dubia excitabimus, sed tantum pro gravio­
ribus, ac utilioribus, ut consuevimus ; mi­
nora autem, illis accurate discussis, obiter
lucem accipient.
2. Igitur ut quid nominis innotescat, et
ad proprium, ac determinatum hujus dis­
putationis subjectum calamus percurrat,
observandum est, quod nomen satisfactio
ex verbo satisfacio derivatur, quod signi­
ficat facere sufficienter ; unde satisfactio
eam rem, vel operationem indigitat, quam
quis efficit, secundum quod sufficit ad fi­
nem intentum assequendum. Idcirco juxta
diversitatem eorum,quæ intendimus,varie
satisfactio accipitur. Aliquando enim pur­
gationem, vel ab imposito crimine excusa­
tionem significat, juxta illud Ciceronis ad
Tib. lib. 6. « Tu me etiam insimulas, nec Levit/
σ satisfactionem meam accipis. » Et Levi- w·
tici 10 : Cum a tulisset Moyses, recepit satis­
factionem ; id est, excusationem Aaron
fratris sui. Et actuum Apostolorum 17. ^Ap^td.
accepta satisfactione (intellige, purgatione 1;·
delicti sibi impositi) a Jasone, et ceteris
dimiserunt eos. Aliquando vero denotat
adæquatam interrogationi responsionem,

Λ|
fit

E
I’.

Mi
Uri

I
■

7'

i ΒΓί

Λ·

"ft- v .w

•-w

Br. v

rg

.7 »
.· Î
’ ' * ··
»

1

ab Ί
·\ · . .· ’'■* > *·
►

e Λ

■y i/. ; ·

•-ιΛ ·► *■

- -X
:

1

SfV ;
Z9·

■

.

•I

582

»·

DE PCENITENTIA.

vel solutionem argumentum enervantem;
r» Peiri in quo sensu Epist. 1, Petri dicitur : Pai. f. 3. rah semper ad satisfactionem omni poscenh
vos rationem de ea, qu.r in vobis, est, spe,
etc. His tamen acceptionibus relictis, quia
ad nostrum non attinent institutum, in ea
significatione propius ad rem accedit, in
A,
qua ab Asconio usurpatur ; apud quem id
est « satisfactio, ac tantum facio, quantum
< satis est irato ad vindictam : » hoc est,
injuriam illatam recompenso : quamvis
juxta Theologorum usum strictius accipia­
tur pro ea compensatione.qua pro peccatis
commissis homo Deo facit salis. Et in hac
acceptatione sumpta satisfactio est pro­
prium hujus disputationis subjectum.
._ ,
Hæc tamen satisfactio, ut tract. 21,disp.
assigin- 1, dub. 9, explicuimus, est duplex. Alia
suisSct. materialis in operibus virtuosis, quibus
fit recompensatio, consistens, uti in jeju­
nio, eleemosyna, oratione, et aliis simili­
bus, quorum quodlibet, et diverso munere
gaudet, et proprium objectum respicit.
Alia formalis, quæ est actus peculiaris vir. tutis in quodam determinato, ac expresso
actu sita, quo injuriam Deo illatam inten­
dimus formaliter resarcire. Et licet utraD. iba. que actus virtutis sit, ut ex D. Thom. in
præsenti, quæst. 12, art. 1, in corpore vi­
dere licet; ubi postquam statuit : « Quod
ff aliquis actus dicitur esse actus virtutis
c dupliciter : uno modo materialiter ; alio
« modo dicitur actus aliquis esse actus
a virtutis formaliter : concludit : Constat,
« quod satisfactio eliam formaliter est ae« tus virtutis. » Ubi per ly Etiam formaliter satis innuit, satisfactionem materia­
liter acceptam rationem actus virtutis
obtinere. Ceterum hujusmodi materialis
satisfactio nullam virtutem peculiarem
sibi vindicat, sed per omnes divagatur, et
indilTerenter a charitate, Religione, mise­
ricordia, abstinentia, et aliis virtutibus
elicitur. Satisfactio autem formalis petit
elici ab speciali virtute, quæ in nobis di­
citur pcenitentia, cujus est actus, quæ qui­
dem pænitentiæ virtus inter partes justi­
tiae non subjectivas, sed potentiales com­
muniter recensetur, ut ex citato loco
n. Tho. supponimus, et ex D. Thoma in præsenti,
art. 2, in corpore, ubi postquam statuit
hanc satisfactionem esse actum specialis
virtutis, nempe, justitiæ, concludit : « Et
« per hoc constat, quod satisfactio, quæ

aequalitatem respectu offensa? præcodcnlis
in satisfaciente importat, opus justitia?
est quantum ad illam partem, quæ pœnitentia dicitur. »
3. Ut vero quid rei appareat, nota satis­
factionem adhuc in prædicto sensu esso
multiplicem. Alia, quæ est ex rigorosajus­
titia, ut satisfactio Christi, quam prootlensis nostris obtulit Patri : ha?c quippe jus­
titiæ commutativæ est actus. Alia, quæ vel
ex defectu arithmeticae aequalitatis, vel ex
aliis capitibus a perfecta, et rigorosa justi­
tia deficit, ac elicitivea pænitentiæ virtute
provenit, qualis est satisfactio puri homi­
nis. Alia denique, quæ ab utraque præs·
cindit, solummodo importans nudam pro
peccatis recompensationem, sive ex rigo­
rosa justitia, sive non. Et hanc ita uni­
versaliter acceptam definit D. Thomas hicp ^
quæst. 12, art. 2, ad 1, dicens: « Satis« factio est quædam injuria? illatae recom« pensatio. » Verum cum idem Angelicus
Præceptor art. 3 sequenti in corpore, du­
plex in satisfactione munus agnoscat;
aliud prout medicinæ instar præterita
peccata curat ; alterum prout a futuris
praeservat ; utrique peculiarem definitio­
nem assignat. Primum sic describit :
α Satisfactio est illatae injuriae recompenα satio secundum justitiæ æqualitatem ; »
ad quam definitionem reducit alteram
D. Anselmi, in argumento 5 sibi objec-D·^
tam. Secundum ex Augustino lib. de Ec­
cles. dogmat. cap. 51 : « Satisfactio est,
σ peccatorum causas excidere, et eorum
α suggestionibus aditum non indulgere. »
Deinde satisfactione, a rigorosa justitia
proveniente, relicta, quia de ea alibi ac­
tum est, illa, quæ determinate a rigorosa
justitia deficit, de qua in præsenti est ser­
mo, adhuc duplicem dicit respectum : et
primarium ad Dei offensam compensan­
dam ; et secundarium ad temporalem poe­
nam luendam, cujus homo manet reus
etiam postablatam culpam, et offensam di­
missam. Imo,et sub utroque tam primario,
quam secundario conceptu, ulterius du­
pliciter accipitur. Tum, ut est præcise ac­
tus Pænitentiæ virtutis, praescindendo ab
eo, quod vel a pœnitente spontanee fiat,
vel illi tanquam pars integralis sacramenti
pænitentiæ imponatur. Tum, ut determi­
nate est pars sacramenti, et a ministro in
confessione pœnitenti injungitur. Satisfac­
tio
«
«
α
«

583

I

(io igitur in hac secunda consideratione
ad sequentem disputationem attinet ; in
prima vero ad praesentem, et ejus quid rei
inquirimus. Illam autem sic definit Gonet
loin. 5, disp. 13, art. 1, num. 1: « Volun« taria sui punitio ad compensandam in«juriam Deo per peccatum illatam, eum« que sic placandum ut temporalem pœnam
• remittat. » Quæ definitio, cum proprio
genere, ac differentia constet, optima est,
ut singula exponendo verba apparebit.
Etenim ly Punitio ponitur loco generis';
peritiam quippe convenit satisfactio cum
qualibet punitione, vel supplicio applicato
reo etiam invito. Additur voluntaria, tum
ut designetur eam esse actum virtutis, qui
in electione consistit : tum ut discernatur
a satispassione, qua pœnas, quas quis me­
retur, patitur non a se ipso inflictas, sed a
puniente judice applicatas. Ly ad compen­
sandam injuriam distinctionem satisfactio­
nis a restitutione designat, hæc enim
ablata bona reddit, illa vero injuriam illa­
tam compensat. Ly Deo innuit, satisfactio­
nem ex se ad divinam offensam resarcien­
dam tendere ; ac tandem ly ad eum sic
placandum, ut temporalem poenam remittat,
quasi secundarium satisfactionis ostendit
respectum, qui est pœnam luere tempo­
ralem pro peccatis debitam, cujus, nisi
alias contritionis actus sit ita fervidus, ut
eam omnino extinguat, manet homo reus
eliam post offensam, et culpam dimissam,
illamque luere debet vel ante mortem sa­
tisfaciendo, vel in purgatorio satispatiendo.
Igitur Angelicus Praeceptor de hujusmodi
satisfactione disserit in præsenti quæst. 12,
art. 2, et alibi. Pro cujus elucidatione, sit

DUBIUM PRIMUM.

Utrum homo de condigno satisfacere valeat
pro poena temporali proprio peccato morlali debita ?

4. Diximus in titulo proprio peccato mor­
tali debita, quia de satisfactione pœnæ
temporalis pro peccato alterius seorsim in
sequenti dubio agendum est. Ad utriusque
vero decisionem aliqua opus est praemit­
tere, ac prius stabilire reatum ad pœnam
temporalem adhuc post culpam dimissam
permanere; alias difficultas locum non ha­
bebit. Unde

§ I.

Suppositiones aliqua præmittuntur.
5, Ex dictis igitur tract. 21, quæst. 1, 4(r ,
in Comment, et disput, l, supponendum sin i.
est primo, lethale peccatum in ratione
maculæ, vel etiam demeriti finitum esse ;
in ratione vero passivæ offensae infinitum;
atque adeo purum hominem, quacumque
gratia exornatum, pro hujusmodi offensa
ad æqualilatem arithmeticam satisfacere
minime posse ; cum satisfactio puri homi­
nis, id est, illius, qui personaliter non est
Deus, nequeat tanti valoris in esse satisfac­
tionis existere, quanta est gravitas offensae
in esse offensae. Pro offensa tamen levi ad
æqualilatem satisfacere valet, cum hæc
adhuc in æstimatione morali intrinsece
finita sit. Utrumque ex profeso manet pro­
batum citat, disp. dub. 5, unde solum de­
volvitur difficultas quoad pœnam ex illo
peccato relictam.
6.Secundo supponendum est, ad quodli- snpp.>
bet lethale peccatum consequi æternam S1"
pœnam tam damni, quam sensus. Hæc au­
tem diversimode per justificationem tolli­
tur: in illis namque, qui per Baptismum
justificantur, omnino cessat, ita ut nec in
temporalem commutetur ; in justificatis
vero per alia sacramenta, vel per contri­
tionem cum voto sacramenti aliter evenire
solet : ablato quippe æternæ pœnæ lam
sensus, quam damni reatu, remanet com­
muniter pœna temporalis per satisfactio­
nem extinguenda. Quod adeo verum est, ut
decisum sit in Concilio Tridentino sess. 6, Cone,
cap. 14. illis verbis: « Itemque satisfactio-TriJ*
« nem per jejunia, eleemosynas, orationes,
«et alia pia spiritualis vitæ exercitia, non
α quidem pro pœna ætema, quæ vel sa­
« cramento, vel sacramenti voto una cum
α culpa remittitur, sed pro pœna tempo­
« rali, quæ ut sacræ litteræ docent, non
σ tota semper, ut in Baptismo fit, dimit­
κ titur illis, qui gratia Dei, quam accepe­
« runt, » etc. Et similiter ses. 6, can. 30,
inquit : « Si quis post acceptam justifica« tionis gratiam, cuilibet peccatori pœni« tenti ita culpam remitti, el reatum æter« næ pœnæ deleri dixerit, ut nullus rema« neat reatus pœnæ temporalis exsolvendæ,
« vel in hoc sæculo, vel in futuro in ρυτ­
ά gatorio, antequam ad Regna Cœlorum

■w

Μ

·.«
1
:ç·.
•Τ'
J **

ή?i
6 wU

ï'

584

DE PŒNITENTIA.

c aditus patere possit, anathema sit. *
7. Tertio supponendum est ex tractat.
13, disput. 17, dub. 1, num. 15, et seq.
reatum pœnæ temporalis in justificato ex
duplici capite ortum ducere. Primo ex eo,
quod divina justitia, semel quod homo
mortaliter peccaverit, ad eum aeternaliter
puniendum jus acquisivit: et quamvis dum
justificatur, ei totam remittat culpam, non
totam pœnam ; quin æternam in tempora­
lem commutat, cedensque suo juri quoad
illam, jus, ac vim obligandi ad istam con­
servat. Porro ab hoc jure homo denomi­
natur reus, ac poena temporali obstrictus,
donec integra exhibeatur satisfactio, et to­
talis fiat remissio. Jus vero dtvinæ justi­
tiae non aliquid est ab ea distinctum in
esse rei, sed qu.rdam veluti divinæ justi­
tiæ explicatio in munus illud obligandi
hominem ad temporalem pœnam ob ejus
præcedentem culpam.Secundo, ex alio sa­
tis diverso principio provenit. Pro quo
nota, in peccato mortali plura inveniri.
Primo, aversio a Deo ultimo fine; secundo,
conversio ad bonum commutabile ut aver­
siva. vel prout induit prædictam aversio­
nem ; tertio, eadem conversio ad bonum
commutabile ut præcise conversio est.præscindendo ab eo, quod aversiva sit. Igitur
ex his rationibus duæ primæ sunt morta­
liter peccaminosæ, unde illis æterna poena
debetur ·, aversioni æterna pœna damni,
conversioni vero, ut aversiva est, æterna
pœna sensus. Celerum tertia ratio, con­
versio nimirum ad bonum commutabile,
ut præcise conversio est, quamvis adhuc
prout sic sit inordinata, non tamen ex
hoc capite ad lethalem culpam pertingit,
sed est etiam communis peccato veniali,
in quo non absimiliter invenitur inordi­
nata. ac peccaminosa, conversio ad com­
mutabile bonum, non a Deo aversiva, sed
tantum diversiva. Quocirca conversio ad
commutabile bonum in peccato mortali
reperta, et præcise ut conversio est consi­
derata, cum non sit mortaliter peccami­
nosa. nec ex parte termini infinita, fundat
reatum pœnælemporalis.non vero æternæ.
objectio. θ· Sed objicies : conversio in mortali
peccato reperta, ut præcise conceptum con­
versionis dicit, non est a se ipsa ut aver­
siva separabilis, cum nulla intercedat
realis distinctio inter has rationes : ergo
ablata per justificationem secanda, nequit

persistere prima. Sed hoc parum urget:
solum enim convincit, utramque rationem
inseparabilem fore quoad esse entitalivum, ac physicam permanentiam, non
vero quoad esse, et durationem moralem,
vel per non retractationem. Potest quippe
voluntas circa rationes realiler identifica­
tas adeo diversimode versari, ut uni phy­
sicam auferat permanentiam, illam retrac­
tando. et aliam moraliter conservet, ipsi
adhaerendo, ut passim accidit, et in prae­
senti regiilariler contingit.
9. Ex quo fit, quod cum tamdiu duret
reatus ad pœnam, quamdiu ejus funda­
mentum ; hoc stante, nequit non ille per­
sistere·, ac illo deficiente, nequit non hic
cessare. Ut autem fundamentum, pecca­
tum tnempe actuale, quod ante justifica­
tionem moraliter perseverabat, omnino
auferatur, requiritur, ut quoad totum quod
in illo fuit, formaliter. aut virtualiter re­
tractetur : si enim quoad aliquid irrelractatum sit, quoad id etiam post justifica­
tionem moraliter permanebit. In justifica­
tione vero semper retractatur peccatum
actuale præcedens, ex quo ortum duxit
habituale, quantum ad id, quod habet
aversionis a Deo, et conversionis ad com­
mutabile bonum ut aversivæ. quo pacto ad
pœnam æternam tam damni, quam sensus
fundabat reatum ; unde per justificationem
tollitur reatus quoad utramque eam poe­
nam. Verum non est necesse, quod retrac­
tetur quantum ad conversionem ut con­
versio est ad bonum commutabile, quo
pacto reatus pœnæ temporalis est funda­
mentum : etenim illa ratio, sic præcisive
accepta, cum gratia conjungi bilis est, ut
in peccatis venialibus liquido constat.Unde
adhuc post justificationem moraliter per­
manere valet, et frequenter contingit,
usque dum voluntas per pœnam, ac mor­
tificationem tantum sibi displiceat, et de­
lectationis adimat, quantum per illam con­
versionem indulserat, eamque omnino
retractet ; nisi in ipsa justificatione per
maximum contritionis dolorem hoc fieri
contingat. Quare perseverante post justi­
ficationem conversione ad bonum com­
mutabile, ut conversio præcise est,qualiter
ad pœnam temporalem fundat realum,
hunc etiam necessarium est permanere.
10. Quæ omnia 3 part, quæst.86, art.4,D.n
in corpore, praeclare his verbis Angelicus
Doctor

DISP.

Doclor explicuit : « Respondeo dicendum,
« quod in peccato mortali sunt duo, scili«cet, qversio ab incommutabili bono, et
« conversio ad commutabile bonum inor< dinala. Ex parte ergo aversionis ab
«incommutabili bono consequitur pec« catum mortale reatus pœnæ æternæ »
(tam damni, quam sensus) α ut qui contra
i sternum bonum peccavit, in aeternum
< puniatur. Ex parte etiam conversionis
«ad bonum commutabile, in quantum est
« inordinata, consequitur peccatum mor< tale reatus alicujus pœnæ : justum
« est enim, ut qui voluntati suæ plus inidnlsit, quam debuit, contra voluntatem
«suam aliquid patiatur. Unde Apoc. 18,
sdicitur: Quantum glorificavit se, et in
t deliciis fuit, tantum date illi tormen« tum, et luctum. Quia tamen conversio ad
« bonum commutabile » (quasi materiali­
ter sumpta intellige, ac ut conversio præ­
cise) « est finita, non habet ex hac parte
« peccatum, quod debeatur ei pœna æter« na. Unde si sit inordinata conversio ad
« bonum commutabile sine aversione ’a
t Deo, sicut est in peccatis venialibus, non
«debetur peccato pœna æterna, sed tem« poralis. Quando igitur per gratiam re« mittitur culpa, tollitur aversio animæ a
«Deo, unde, et per consequens tollitur
« reatus pœnæ æternæ ; potest tamen re« manere reatus pœnæ temporalis. » Ex
quibus manifeste apparet, quod dum An­
gelicus Præceptor asserit, æternæ pœnæ
reatum consequi ad peccatum mortale, ut
aversio est ab incommutabili bono, non
lanium loquitur de aversione, verum
etiam de conversione ut aversiva, vel inductiva aversionis, ut ejus fundamento
convincitur : ideo enim æternæ pœnæ rea­
tum tribuit aversioni, quia hæc contra
sternum bonum militat; sed conversio ut
aversiva etiam eidem æterno bono adver­
satur, ab eo tanquam a termino a quo re­
cedendo : ergo nomine aversionis etiam
conversionem ut aversivam implicuisse
sentiendum est. Insuper, dum poslea dicit,
reatum pœnæ temporalis consequi ad con­
versionem ad commutabile bonum, loqui­
tur de conversione, ut præcise conversio
■est : tum, quia hanc asserit finitam esse,
ac similem illi, quæ in peccatis venialibus
reperitur ; quæ conversioni ut aversivæ
minimo aptantur. Tum, et præsertim,quia

DUB. I.

585

dum per gratiam remittitur culpa, inquit
aversionem animæ a Deo tolli, et per con­
sequens reaturn pœnæ æternæ, permanere
tamen reatum temporalis; sed deficiente
aversione a Deo, ac æternæ pœnæ reatu,
nequit conversio ut aversiva persistere :
hæc enim, et incompossibilis est cum gra­
tia, et tam est ab aversione animæ a Deo,
quam a pœnæ æternæ reatu inseparabilis:
ergo si remissa culpa tollitur aversio a
Deo, et remanet reatus temporalis pœnæ,
neccsse est etiam conversionem, ut præcise
conversio est, ad commutabile bonum re­
manere, ut illum reatum possit fundare,
ac ipse in ea persistere.
Idque amplius innuit Angelicas Præceptor ibi in solut. ad 4, dicens : <r Quod culpa
« mortalis utrumque habet, et aversionem
« a Deo, et conversionem ad bonum crea« tum ; sed sicut in secunda parte habitum
σ est, aversio a Deo est ibi sicut formale,
« conversio autem ad bonum creatum est
« ibi sicut materiale. Remoto autem for« mali cujuscumque rei tollitur species,
« sicut remoto rationali tollitur species
a humana. Et ideo ex hoc ipso dicitur
e culpa mortalis remitti, quod per gratiam
« tollitur aversio mentis a Deo simul cura
« reatu pœnæ æternæ ; remanet tamen
« illud, quod est materiale, scilicet, inor­
« dinata conversio ad bonum creatum,
« pro qua debetur reatus pœnæ tempora­
« lis. » Quæ proculdubio intelligenda ve­
niunt, non de conversione ut aversiva a
Deo, cui æterna pœna sensus annectitur,
sed conversione ut tali, quam quid mate­
riale in peccato nuncupavit D. Thomas,
eo quod ablata aversione a Deo, remanet
conversio quasi materialiter peccaminosa,
ac tantum dicens conceptum inordinafæ
conversionis, quæ in justo intrinsece fun­
dat reatum, et obligationem ad tempora­
lem pœnam : nam Apostolo teste ad Rom. AdKow.
s.
8 : Nihil damnationis est iis,qui sunt Christo
Je.su ; id est, nihil, quod jus ad æternam
pœnam fundet, est in justificatis.
11. Verum Luthero, Calvino, et aliis
similibus, quibus vel levis corporis mace-cahiu.’
ratio non placet, etiam doctrina hujus no­
tabilis displicet .· nequeunt enim conce­
dere, culpa per justificationem remissa,
temporalis pœnæ reatum deinceps manere
solvendum. Quod inde evincere intendunt,
quia Christus Dominus pro cunctis homi-

wp.;. ·

586

DE PŒN1TENTIA.

DISP. X, DUB. J.

num peccatis condignam obtulit Patri sa­
abundans solvere omne debitum etiam
«sibiconjungentis perfecte, el integre, ut
tisfactionem. qua non solum reatum pœnæ
temporalis pœnæ; tamen quoad efficaciam
« non solum impuritas peccati tollatur,
æternæ, sed etiam temporalis exolveret :
hunc effectum minime sortitur indepen« sed etiam solvatur penitus omnis pœnæ
ergo remissa per justificationem culpa,
denter ab actibus justificati coopérantes,
• reatus. » Idem docet 3 part, quæst. 69,
nulla pœna remanet expianda. Antece­
quibus positis, et non aliter, voluit Chris­
ari. 2, incorpore. In justificatione vero
dens quoad secundam partem, in qua est
tus reatum ad temporalem pœnam re­
extra Baptismum Christo conjungimur
dissidium, probant. Primo, nam satisfac­
mitti, ut solutum superabundanter relin­
mediantibus operibus nostris, alque ideo
tio in esse satisfactionis infinita omne de­
queret omne debitum. Cujus volitionis
hujusmodi conjunclio, et satisfactionis suæ
bitum, quod exlinguibile est. solvit, ac
congruentiam designat Concilium Trident,
applicatio ut in plurimum non est ita inte­
exhaurit, alioquin infinita non esset : sed
sess. el cap. proxime cit. Tum, quia dece­
gra, ac perfecta, ut aliquis temporalis pœpœna temporalis est aliquod debitum exbat nos Christi imitari Passionem, juxta
næ reatus non maneat inextinctus, et
illud Peiri Epist. 1, cap. 2 : Christus pustinguibile, et Christi satisfactio in esse
propria satisfactione exsolvendus. His ergo
sus es/ pro nobis, vobis relinquens exemplum,
satisfactionis ex se infinita moraliter in
necessario praemissis, haud difficilis appa­
ut sequamini vestigia ejus. Tum etiam :
prudentum aestimatione, quod tract. 21,
ret resolutio difficultatis.
quia satisfactio Christi concurrit ad nos­
disp. 1, dub. 6, stabilivimus : ergo per
tram salutem ut causa universalis ; hæc
Christi satisfactionem etiam temporalis
autem influxum causarum particularium
pœnæ reatus omnino fuit absolutus. Se­
minime impedit, sed cum eisdem influit
cundo ; quia justificatus pro pœna tempo­
fera sententia eligitur, et firmatur.
alliori modo, ipsas adjuvans. Quocirca
rali ex peccato relicta condigne satisfacere
ΐπ“·.' ■ potest in virtute Chrisli. ut Concilium
oportuit. Christum in nobis adhuc post
12. Dicendum est, purum hominem,
justificationem reatum temporalis pœnæ
Trid. sess. 14, cap. 8, falelur : « Neque
gralia tamen exornatum, pro temporali
reliquisse, ut illud expiemus modo quo
« vero ita nostra satisfactio hæc, quam
pœna, cui post justificationem manet ob­
« pro peccatis nostris exolvimus, ut non
possumus : quippe extra omnem rationem
noxius, de condigno, et ad æqualilatem
« sit per Christum Jesum. » Ergo si in
est, quod fidejussor omnia solvat, et debi­
II
arithmeticam satisfacere posse. Hanc sen­
Christi virtute condigne pœnam tempora­
tor quod potest non extinguat.
tentiam tuentur Cajetanus torn. 2, Opusc.
lem satisfacere possumus, potiori jure po­
Ad utramque autem antecedentis pro­
j I y.^· de fide, et operibus, cap. 11 et 12, Gonet
tuit et ipse Christus. Dicere autem potuisse,
bationem, quatenus huic doctrinæ possunt
Ii;;;, torn. 5, disp. 13, art. 2, num. 5, Nugnus
et noluisse, proculdubio esset nimiæ ejus
opponi, fere eodem modo dicendum est,
h . in præsenti, quæst. 13, supplem. art. 1,
charitati injuriam irrogare. Ergo, et de
satisfactionem Christi in esse satisfactionis
I
concl. 3, Contempson tom. 9, dissertatione
facto voluit, et temporalem pœnam ex­
infinitam esse, et aptam ad extinguendum
«
unica, cap. 1, N. Bonæ Spei tract. 5, disp.
iûU
piavit, ac nihil nobis solvendum reliquit.
omne debitum extinguibile, et quod Chris­
*
14,dub. 4, n. 26, N. Antonius à Spiritu
Quo ductus principio Lulherus nec purga­
tus potuit, et voluit exlinguere quoad
Sancio in direct. Confessorum, tract. 5,
f *Λ.
torium admisit, ubi animæ pro temporali
sufficientiam ; attamen ob rationem assi­
disp. 26, sect. 1, num. 1583 et 1584, Sua­
pœna, in hac vita nondum soluta, vehe­
gnatam noluit quoad efficaciam, si satisfac­
rez disp. 27, sect. 9. Lugo disp. 24. sect.
menter crucientur.
tionem, quam possumus, non offerimus
I, num. 8, Delgadillo de pœnit. cap. 18,
Ceterum hos hæreticos ab Ecclesia eliquod defuit satisfactioni Christi, quodque
dub. 5, num. 19 et dub. 6, num. 25, Di,
minat, ac anathematis fulmine inurit Consui corporis extorsione execution! manda­
easlillustract. 8, depœnit. disp. 3, dub. 2,
cilium Tridentin. loco proxime citato. Ca­
bat Paulus, dum dixit ad Colos. 1 : Jdima num. 18, Dubai de pœnit. disp. 3, cap.
M
non. 12, et eorum motivis facilis est occur­
5, num. 310 et 311, Aiiiquo plures.
pleo ea, qux desunt Passionum Christi in^ji
sus, distinguendo antecedens : illud con­
carne mea, pro corpore ejus, quod est Eccle­
13. Probatur assertio primo ex Concilio
cedendo de condignitate satisfactionis
•’i ^Trid. sess. 14, cap. 8 et 9, et Can. 13, ubi
sia. Et licet in justificatione per Baptis­
Chrisli in actu primo, et quoad sufficien­
absolute asserit, hominem gratia ornatum
mum ex vi satisfactionis Christi nobis ibi
tiam ad extinguendum omne debitum nos­
satisfacere per opera satisfactoria pro tem­
applicatæ , omne debitum extingualur
porali pœna ; qui autem ad æqualilatem
trum; secus vero si intelligatur de satis­
etiam totius temporalis pœnæ; in aliis
omnimodam pœnam non solvit, absolute,
factione inactu secundo, et quoad efficaciam
justificationibus non ita accidit, cujus
et simplici 1er non satisfacit, sed tantum
extinguente omne debitum sine operibus
aliam rationem assignat D. Thomas 4, .
cum addito, et secundum quid, quantum
nostris, mediis quibus voluit Christus de
contra Gent. cap. 72 : a« Quia conjunclio;
ad aliquid, quod debitum non adæquat.sed
facto, et quoad efficaciam nobis ejus satis­
« inquit, nostri ad Christum in Baptismo
ex parte creditor condonat : nam satisfa­
factionem in justificatione extra Baptis­
non est secundum operationem nostram
cere absolute, est facere quantum satis, et
mum applicari. Itaque esto Christi satis­
v quasi ab interiori : quia nulla res se ip­
omnino ex se est suflicens ad solutionem
factio, quam obtulit Patri, ulpote infinita
α sam generat ; sed a Christo, qui nos re­
debili. Prælerea : nam Concilium ibidem
in genere moris, el in valore superexce- j <r generavit in spem vivam. Jdeoque re­
'm inquit : « Quod omnis glorificatio nostra
dens omnes etiam graves Dei offensas,
«i missio peccatorum in Baptismo fit
«in Christo est, in quo satisfacimus, fa­
quoad sufficientiam sit condigna, ac super- j « secundum potestatem ipsius Christi nos
sibi
'I

J.

■

587

« cientes fructus dignos pœnitentiæ. »Quæ
verba sic elucidat Cajetanus Opusc. de Cajcbu.
commun, et confes. cap. 3, de satisfact.
a Eructus enim pœnitentiæ sonat opus pro­
a veniens a pœnitenlia, ut a radice, seu
« arbore. Perspicuun autem est,quod fruc­
a tus dignus pœnitentiæ est reparare ea,
a quæ omisisse, vel commisisse nos pœnia tet. Hoc autem vocalur satisfacere pro
a peccato, pro quanto in hoc comprehen­
a ditur deletio omnium malorum, quæ in
a prenitente remanserunt, quorum unum
« est reatus relictæ pro peccato pœnæ. «
Unde illud Concilii : « Facientes fructus
a dignos pœnitentiæ, » plane significat,
quod per gratiam a Christo nobis coi latam
facere possumus actus satisfactorios, qui,et
pœnitentiæ viriutis sint effeclus, et fructus
digni remissione temporalis pœnæ, id est,
condigne eam satisfacientes, quatenus per
hujusmodi actus, ac pœnalia opera tantum
delectationis, et gustus nobis subtrahimus,
quantum per peccati indulgentiam accepi­
mus.
Id ipsum D. Gregorius homil. 20, ΐηθ^.,.
Matth. cap. 3, docuit ad illa non absimilia
verba : « Facite fructus dignos pœniten­
tiæ ; » ubi hæc habet : e Notandum est,
« quod non solum fruclus pœnitentiæ, sed
« dignos pœnitentiæ admonet esse facien« dos. Aliud namque est, fructum facere
« pœnitentiæ, aliud dignum pœnitentiæ
« fructum facere. » Imo explicans, qui sint
fructus pœnitentiæ digni, vel dignitate,
aut condignit ite gaudentes, exemplificat in
operibus a D. Thoma assignatis, quibas
pœnitentiæ virtus poenam temporalem per
culpam contradam solvit. Unde inquit :
« Quisquis illicita nulla commisit, huic
«jure conceditur, ut licitis utatur. At si
« quis in culpam lapsus est, tanto a se li« cita debet abscindere, quanto se menai«nerit illicita perpetrasse... Per hoc ergo,
« quod dicitur, facile dignos fructus pceni« tentiæ, uniuscujusque conscientia conve« nitur, ut tanto majora acquirat bonorum
« operum lucra per poenitentiam, quanto
« graviora sibi intulit damna per culpam.»
Quæ omnia æqualitalem indigilanl arith­
meticam inter opera satisfactoria, et inor­
dinatam delectationem, quam quis habuit
per adhæsionem ad bonum commutabile.
Cum ergo per hoc omnino retractetur mo­
raliter conversio, ut conversio esi, ad bo-

- ’ AV

'■"i

» ■ ■

>4

4.

r fi
O

r

t

1

n
j
<1

î

'

I

1

> ** < 4
I

588

V

sr

DE PŒNITENTIA.

num commutabile, in qua reatus ad tem­
lationem finitam magis, ae magis anctam
poralem pœnam innitebatur, liquido
diminui, et ad omnimodam æqualitatem
infertur, hominem per opera satisfactoria,
e.xtingui ; sod etiam pœna temporalis tara
gratia tamen informata, aequaliter, et
in intensione, quam in duratione est limi­
quantitative pœnam temporalem solvere
tata, et finita ; ergo potest ad æqualitatem
posse : nequit enim reatus ad pœnam per­
arithmeticam, et quantitativain per satis­
sistere, conversione ad bonum commuta­
factionem ingratia factam deleri. Minor,
bile prorsus deficiente.
et consequentia constant. Major autem con­
rraharar
14. Probatur secundo ex decretis Pii V,
tinet doctrinam a nobis loco relato stabili­
ο
et Gregorii Χ1Π. damnantium hanc propo­
tam, nec ab adversariis enervatam ; cura
sitionem Michaelis Baji, quæ inter damnanulla detur radix, ex qua possit repugnan­
Propo- tas est 77 : « Satisfactiones laboriosæ justitia suboriri, ut debitum finitum non possit
’cjuÎ*1 * ficatorum non valentexpiare decondigno
per solutionem finitam totaliter absorberi,
« pœnam temporalem restantem post culimo, et superari ; ut aliquando contingit
< pam condonatam. > Ubi, ut vides, ea
in hac materia, juxta illud Job.6 : [’tinam Jojpropositiodamnatur.quæ formaliter nostræ
appenderentur peccata mea, quibus iram
assertioni contradicit. Ex duabus autem
merui, et calamitas, quam patior, in sta­
tera, quasi arena maris, h<rc gravior appa­
contradictoriis una necessario est vera :
ergo si justificatum laboriosis satisfactioni­
reret.
bus de condigno expiare non valere pœ­
Confirmatur primo : nam aliter dicitor6’*1
nam temporalem manentem post culpam
homo satisfacere pro offensa Dei gravi, et
condonatam, quæ est propositio Michaelis
pœna aeterna peccato lethali debita, ac pro
pœna temporali post dimissam culpam re­
Baji, damnatur a Pontificibus saltem ut
sidua ; sed pro offensa gravi, et ælerna
falsum ; oppositum, hominem nimirum
pœna potest homo gratia ornatus satisfa­
gratia ornatam de condigno, et ad æqua­
cere ad æqualitatem geometricam, et pro­
litatem arithmeticam post justificationem
portionalem, ut communiter tenent Ausatisfacere posse pœnam temporalem ex
thores, et D. Thomas pluribus in locis
culpa relictam, verum est. Quod funda­
asserit : ergo pro pœna temporali, quae
mentum est adeo efficax, ut vel solo satis,
post justificationem luenda remanet potest
superque foret sententiam stabilire.
satisfacere de condigno, et ad arithmeti­
jx-obatnr 15. Probatiir tertio ratione fundamencam æqualitatem.Consequentia patet, alias
tali : nam ille potest satisfacere de condi­
eodem modo satisfaceret pro utraquepœna;
gno, et ad æqualitatem arithmeticam pro
aliquo debito, qui tantum potest solvere, j quod est absurdum.
Confirmatur secundo : homo quippe in'-'V1
quantum debitum ad sui extinctionem ]
gratia constitutus potest mereri de condi­
. exigit ; sed homo gratia ornatus potest
gno vitam æfernam per opera procedentia
tantam pœnam solvere, quantam pro pec­
cato temporaliter exolvendam debet : ergo
a gratia : ergo similiter per hujusmodi
potest de condigno, et ad perfectam æqua­
opera poterit de condigno satisfacere pro
litatem satisfacere.Consequentia est legiti­
pœna temporali. Antecedens constat ex
ma. Major continet diffinitionem satisfactio­
communi Theologorum sententia, quam
nis condignæ, et omnino æqualis. Minor
tract. 16, disp. 2, dub. 2, firmavimus.
autem suadetarex motivo,quo ducti tract.21,
Consequentia vero patet a paritate : nara
disp.I.dub.5, § 4,stabilivimus cum Joanne
ideo primum contingit, quia opera a gratia
a S. Thoma,Godoy,Lorca,Suarez, Vasquez,
procedentia in esse meriti, et valoris sunt
et aliis, posse purum hominem in gratia
omnino æqualia, saltem in virtute, ac
constitutum satisfacere de condigno, et ad
radice, cum vita aeterna, cujus semen est
æqualitatem arithmeticam pro offensa levi
ipsa gratia, a qua procedunt in esse præmii
Dei ; quin, et quod posset pro offensa
formaliter ; sed etiam eadem opera in
gravi, si infinita non esset, firmavimus, S
ratione satisfactionis sunt non tantum
3. Quod motivum in præsenti viget : nam
aequalia, sed superexcedentia poenam tem­
ex eo ibi probavimus pro offensa levi posse
poralem pro peccatis debitam, cum hæc sit
Deo satisfieri, quia est intrinsece finita, ac
ordinis inferioris comparative ad aeternam
limitata, et debitum finitum potest per sovitam : ergo sicut homo illis operibus
meretur
·»·

r

DISP. X, DUB. I,

589

i

moretur de condigno vitam æternam, ita I factio Christi Domini nobis applicetur.
de condigno satisfacere vu lot pro pœna
Quod damnarunt, ut supra diximus, Pius
V, et Gregorius XIII. Ex Doctoribus autem
temporali ex peccato relictu.
10. Est tamen hic advertendum, quod i Catholicis nobis adversari videntur Du-naranu.
licet satisfactio informata gratia, ab iliaque
randus in 4, dist. 15, quæst. 5, ad 2,
procedens, sit condigna ad temporalem
Martinus Ledesma 2, part, d, quæst. !2,Jmu.
poenam omnino expiandam, non tamen
quatenus ait, ex divina benevolentia, etzumeL
t
esi ex rigorosa justitia : ad hoc enim, ut
acceptatione opera nostra satisfacere. Si-Cip·
ostendimus tract. 21. disp. 1, non sufficit,
militer Joannes Medina, Cod. de pœnit.
quod ad arithmeticam, et perfectam æqua­
cap. 1, de satisfact. qui asserit, nostram
litatem sit, et quod tantum a debitore sol­
satisfactionem gaudere condignitate quævatur, quantum creditori debetur ; sed
sita, si pœna purgatorii est ejusdem ratio­
insuper requiritur, quod non fundetur in
nis cum pcena hujus vitæ;si vero alterius
gratia creditoris, et quod ex bonis credito­
sit, non esse condignam ob rationem infra
ris fiat, et ex nullo titulo credituri debitis.
adducendam. Eandem sententiam tueri
Quæ omnia in nostra satisfactione minime
debent Zumel, Cypullus, et alii, asserentes,
reperiuniur, cum in gratia Dei creditoris
hominem justum nequire de condigno, et
fundetur, et alias non sit ex bonis propriis,
ad perfectam æqualitatem satisfacere pro
sed. a Deo receptis, eique debitis titulo
offensa peccati venialis, quæ cum finita sit,
creationis, conservationis, redemptionis,
eadem ratione negare debent, si conse­
El aliis : ideoque dixit D. Bernardus :
quenter loquantur, hominem justificatum
« Deus nos onerat, cum exonerat : onerat
posse de condigno pro pœna temporali
«enim beneficiis, cum exonerat peccatis.»
peccatis debita satisfacere ; nisi offensam
consequenter dicimus, quod esto
venialem infinitam in ratione offensæ ve­
|* T. lnde
· * ·
i
·
«
·
satisfactio quoad sufficientiam, et in actu
lint adstruere, quod jam alibi manet a
primo sit condigna,ut Deus, illa ab homine
nobis impugnatum, et a communiori Theo­
grato posita, eum solvat a reatu pœnæ ;
logorum schola rejectum.
non tamen in actu secundo, et quoad effica­
18. Arguitur ergo primo: ut satisfactio Argun,
ciam talis esset, nisi ad eam acceptandam
sit ad æqualitatem arithmeticam, et de con­
aliquod pactum inter Deum, et hominem
digno, debet fieri per exhibitionem rei,
interveniret : de facto tamen habet hanc
quæ sit tanta, quantum debitum solven­
condignitatem actu secundo, et quoad effi­
dum, ita ut illud formaliler adaequet; sed
caciam ; quia hujusmodi pactum adest, ut
homo adhuc gratia ornatus nequit sibi tan­
ex pluribus scripturæ testimoniis innuit
tam pœnam assumere, et per modum sa­
Cone. Trid. sess. 14, cap.
tisfactionis Deo offerre, quanta est prena
* 8, sic concludens:
'..f ilnquo » (id est, in Christo) « satisfacitemporalis debita pro peccatis, dimissa
« mus facientes dignos fructus pœnitentiæ,
culpa, et remissa pœna æterna : ergo ne­
« qui ex illo vim habent, ab illo offeruntur
quit satisfacere ad omnimodam æqualita­
< Patri, et per illum acceptantur a Patre.»
tem, et de condigno pro pœna temporali.
Ex quibus clare evincitur, hoc de facto
Major est certa ; et minor ostenditur : quia
pcena temporalis debita pro peccatis est
intercedere pactum, et acceptationem ex
illa, quæ post mortem in purgatorio solvi­
parte Dei.
tur; sed hæc est rationis superioris respectu
omnium prenarum hujus vitæ. per quas
§ in.
homo satisfacit, et longe illas excedit : ergo
nequit homo tantam pœnam sibi assumere,
Argumentis adversariorum fit satis.
et per modum satisfactionis Deo offerre,
17. Oppositam sententiam docuit Miquanta est temporalis pœna debita pro
X cbael Bajus lib. de indulgentiis, cap. ulti­
peccatis.
mo; ubi tenet, satisfactiones laboriosas
Confirmatur, et urgetur : nam qui solvitConOna.
aliquod debitum per pretium debito mi­
justificatorum non valere expiare de con­
nus, non solvit condigne, et ad perfectam
digno pœnam temporalem restantem post
æqualitatem: ergo qui satisfacit luendo
culpam condonatam, sed tantum se habere
poenas, quæ minores sunt illis, pro quibus
tanquam conditiones requisitas, ut satis-

i

• ri
.J·.

590

DE PŒNITENTIA.

satisfacere intendit, non satisfacit ad per­
fectam æqualitatem, et condigne. Tuni sic:
sed quælibet pœna hujus vitæ, quæ in sa­
tisfactionem offertur, est longe minor mi­
nima pœna Purgatorii peccatis debita, et
pro qua homo intendit satisfacere : ergo
nequit pro pœna temporali debita peccatis
condigne, ei omnino ad æquale satisfacere.
Cetera constant, et minor subsumpta os» T!w. tenditur a D. Thoma 3, part, quæst. 4G,
art. G, ad 3, et in 4. dist. 20, quæst. 1,
art. 1, quæstiunc. 3, ad 2 et dist. 21, art.
1, quæstiunc. 3, q. 1, in corpore, ubi ait :
« Quod minima Purgatorii pœna est ma« jor, quam maxima pœna hujus vitæ. »
Quod ibi urgentissima ratione demonstrat.
r..4a- Respondetur ad objectionem, concessa
,Χ. majori, negando minorem ; cujus probatio
non premit : quia licet pœna purgatorii
longe sit major omnibus hujus vitæ, quibus
voluntarie toleratis homo solvit, et satisfa­
cit temporalem pœnam peccatis debitam ;
inde minime evincitur, non posse tantam
assumere, ac Deo offerre, quantam debet :
pœna quippe temporalis debita pro pecca­
tis non est determinate, et absolute pœna
purgatorii ; sel indeterminate, ac sub dis­
junctione, vel pœna hujus vitæ, vel pœna
purgatorii, imo pœna hujus vitæ debetur
quasi absolute , pœna autem purgatorii
quasi ex suppositione, quod illam pœnitens
, in præsenti vita non solvat, ut ait D.Thom.
I) Tbo · 1
‘ in 4, dist. 20, quæst. 1, art. 1, quæstiunc.
3 in corpore : σ Oportet, quod pœnitens
« quicumque satisfactionem non implevit
« in hac vita, post hanc vitam puniatur,
a nisi tanta fuerit contritio, quod totaliter
« a pœna purgetur, quod quandoque con« tingere potest. » Implere autem satisfac­
tionem, est complete satisfacere ; unde, et
sentit D. Thomas posse satisfactionem
hujus vitæ esse completam , et supponit
pœnam hujus vitæ esse debitam absolute,
prenam autem purgatorii solum ex suppo­
sitione negligentiæ pœnitentis, qui cum
posset hic adæquate satisfacere, omisit.
Unde consequenter ad hæc ibi in solutione
ad 1, ait : « Luentem purgatorii pœnam
α puniri post hanc vitam, quia peccavit,
« et quia satisfacere neglexit , quando
« potuit. » Quocirca purgatorii cruciatus
acriores ac allioris rationis esse, vel non,
est ad rem, quia pœna per se primo, et
absolute peccatis debita, cujus exæquabili-

tatem, ac satisfactionem quærimus, non est
illa, sed hujus vitæ, quæ proculdubio ad
æqualitatem satisfieri queit. Per quod
etiam palet ad confirmationem.
19. Sed replicabis : nam vel pœnatem-κ .,
poralis pro peccatis debita potest adæquari
cum nostra satisfactione, el solutione facta
per pcenas hujus vitæ, vel non? Si secun­
dum dixeris .-ergo non est condigna hujus­
modi satisfactio, siquidem a pœna tempo­
rali debita, et solvenda exceditur. Si pri­
mum : ergo anima in purgatorio injuste,
el ultra condignum punitur, quandoqui­
dem vel minima purgatorii pœna longe
major est quacumque etiam maxima vit®
hujus, quam in ratione solutionis cum
debito temporalis pœnæsolvendo adæquari
dicimus. Hoc autem impium esset asserere
de divina justitia, quæ misericordiae dulce­
dine solet esse temperata : ergo pœna tem­
poralis peccatis debita non condigne, et ad
omnimodam æqualitatem solvitur per
hujus vitæ satisfactionem.
Hanc, quam sibi objecerat, replicant
diruit D. Thomas in 4 sent. dist. 20, qu.ü :- .
1, art. 1 quæstiunc. 2 : « Dicendum, quoi
« justitia assimilatur mensuræ, ut dicit
« Philosophus in 5 Ethic, cap. 8. Unde
sicut in diversis terris sunt divers®
i mensuræ rerum venalium, ita, et diα versæ pœnæ secundum justitiam pro
« eisdem culpis inferuntur. Et similiter
α pro eadem culpa gravius punitur quis in
« purgatorio, quam in hac vita, ratione
« alterius fori ; tamen illa aggravatio pro« portionaliter respondet pœnæ, cujus
<i homo in hac vita reus erat ; et hoc debet
« homo sibi imputare, quia illuc réserva­
it vit sibi pœnam pro culpa accipiendam.»
Unde licet pœna purgatorii excedat mate­
rialiter pœnas satisfaeforias hujus vitæ ;
tamen in ratione juslæ solutionis, pœnæ
temporalis debitum non excedit : quia
divina justitia habens rationem mensuræ
exigit pro condigna satisfactione in purga­
torio majorem in esse entis, et acerbiorem
pœnam, quam ante mortem, licet utraque
j
æqualis sit in ratione satisfactionis. Quod­
que patet exemplo. In Hispania vini am­
phora argenteo uno solvitur, in ludiis
viginti argenteis nundinatur : certum est,
viginti argenteos unum in quantitate exce­
dere, in ratione tamen justi pretii non
excedit, quia utrobique juste solvitur.
Similia

DISP. X, DUB. I.

Similia exempla reperios in scriptura :
nam Samaria 4, Reg. 0, v. 25 : Tandiu
i obsessa est, donec venundaretur caput asini
J44S octoginta argenteis, et quarta pan cabi ster­
coris columbarum quinque arganteis. Idque
in illo eventu condignum pretium erat, ac
justa solutio ; finita tamen obsidione, vel
unum argenteum pretium erat superabundans, quandoquidem cap. 7, v. 18 : [)uo
modii hordei statere uno... ct modus simil.r.
stetere uno condigne nundinari factum est.
Omnium autem ratio ea est, quia in pre­
tiis rerum venalium, idemque est in men­
suris, quod se habet de formali, est
confortnitas ad legem taxantem, vel ad
id, quod fert usus temporis, et regionis,
aliis, in quibus est excessus, de materiali
se habentibus ; unde in ratione pretii ut
justi potest dari æqualitas inter pretia,
alias materialiter, et in esse entis pluri­
mum se excedentia. Ita proportionabiliter
contingere dicimus in condigna solutione
pœnæ temporalis debitæ pro peccatis :
quippe condigna solutio per satisfactionem
in hac vita licet excedatur materialiter a
condigna solutione per satispassionem pcenarnm purgatorii in alia, tamen utraque
solutio est æqualis formaliter in ratione
mensaræ, et juste solutionis, attentis cir­
cumstantiis status, et conditionis subjecti
inhocsæculo, et in alio : nam, ut ait D.
Thomas, nolens in hac vita satisfacere,
sibi debet imputare, quia illuc reservavit
sibi pœnam pro culpa accipiendam, ubi
minima est major, quam maxima hujus
ritæ.
20. Arguitur secundo : nam pœnitens
debet exhibere satisfactionem pœna tem­
porali ipsi Deo; sed Deo non possumus
reddere æquale : ergo pro pœna temporali
nequit pœnitens æqualem omnino satisfac­
tionem exhibere. Major ex se constat.
Minorem autem docet Philosophus lib. 3
Ethic, cap. ult. et D. Thomas in præsenti
quæst. 13, art. 1 in corpore, ubi ait : « In
» his honoribus, qui sunt ad Parentes, et
Deum, impossibile est æquivalens red­
ii dere secundum quantitatem. » Ergo im­
possibile est, pœnitentem Deo satisfactio­
nem reddere æqualem secundum quantita­
tem pro pœna temporali, cujus remanet
reus post culpam dimissam. Unde D. Tho­
mas ibidem non admisit, satisfactionem
nostram Deo oblatam esse æqualem secun- J

."91

1 dum quantitatem, et arithmetice, sed tan­
tum secundum proportionalitatem.
Ad argumentum respondetur negando(.himinorem ; ad cujus probationem dicendum lur·
est, philosophum, ac D. Thomam loqui de
compensatione naturali pro beneficiis a
Deo acceptis, et a parentibus, ac Magistris,
quibus naturaliter reddere æquivalens
minime possumus ; non vero de compensa­
tione viribus gratiæ facta pro pœna tem­
porali ex culpa gravi, vel levi relicta :
licet enim naluræ viribus Deo condigne
satisfacere non possimus pro hujusmodi
temporali pœna, sicut nec pro offensa
etiam levi ; nihilominus operibus a gratia
dimanantibus condigne, et arithmeticam
æqualitatem Deo pro pœna temporali satis­
facere valemus, imo, et pro offensa non
tantum levi, verum, et gravi in ratione
offensæ considerata, si secundum hanc con­
siderationem, ut non pauci dicunt, non est
infinita, ut ex professo tract. 21 stabilivimus : quia debitum extinguendum in his
casibus non excedit condignitatem actuum,
quibus solvitur. Ratio vero, cur D.Thomas
loco in objectione relato satisfactioni nos­
tras Dei oblatæ negat æqualitatem omni­
modam, et solum geometricam, ac propor­
tionalem admittit, est quia ibi agit de
satisfactione lethalis offensæ Dei in ratione
offensæ considerate, quo pacto in genere
moris intrinsece infinita est, atque adeo
respectu illius solum habet satisfactio propoftionalitatem quandam, ac congruen­
tiam ; non vero condignitatem, et æquali­
tatem perfectam, sicut est ea,quam sortitur
per ordinem ad levem Dei offensam, et ad
pœnam temporalem, cujus reatus dimissa
culpa persistit.
21. Dices supposito debito rigoroso, so-Bcl,;iCa,
lutio illius, creditori facta per æqualem
omnino satisfactionem, est actus proprius
justitiæ commutativæ, et non virtutis pœ­
nitentiæ : nam virtus pœnitentiæ deficit
in solutione debiti a perfecta æqualilate.
Dicere, satisfactionem pro temporali pœna
non esse actum saltem secundarium virtu­
tis pœnitentiæ, sed justitiae commutativæ,
est contra suppositionem in limine dubii
factam : ergo vel inconsequenter procedi­
mus, vel dicere deobligamur, satisfactio­
nem pro pœna temporali non esse condi­
gnam, et arithmetice æqualem. Deinde
nullius virtutis actus potest attingere id,

·■ ji

• - -iiI
• »

i

Γ:Κ·

i·
P

f

i ·

14

I
a

*

•4

I

t

592

DE Pi ENITENTIA.

quod non cadit sub ratione sub (μια propria
et essentiali ipsius virtutis : cum ratio sub
qua in habitibus, et virtutibus se habeat
tanquam ratio differentiatis ultimo con­
trahens, ac determinans essentiam ; atque
ideo sicut repugnat limites essentia? tran­
silire, ita, et quod actus a virtute eliciatur,
nisi sub ea ratione sub qua propriam spe­
ciem sortitur. At ratio sub qua propria, et
essentialis pœnitentiæ est inæqualiias in
solutione debiti, ideoque deficit a ratione
perfectæ juslitiæ, et non inter illius parles
subjectivas, sed potentiates annumeratur :
ergo si satisfactio pro pcena temporali
est actus virtutis pœnitentiæ, non potest
solvere debitum ad perfectam squalita­
tem.
Pu·. ,ri
Similem replicam diluimus tract. 21,
,
disp. 1, dub. 9, agentes de satisfactione
pro offensa levi Dei; ubi diximus, justi­
tiam commutativam ultra aequalitatem so­
lutionis debiti exigere debitum rigorosum,
et simpliciter tale : unde quia offensa le­
vis debitum simpliciter non fundat, sed
solum secundum quid, cum tantum secun­
dum quid sit offensa ; ideo illius satisfactio,
licet sit omnino æqualis, actus' juslitiæ
commutalivæ non est, sed virlulis pœni­
tentiæ, quæ primario in ratione satisfa­
ciendi respicit offensam Dei gravem, quam
inæqualiler solvit, et consequenter per
alios actus secundarios se extendit ad æquaPriteo. lem solutionem pro offensa levi. Et juxta
hæc hic responderi posset, quod licet satis­
factio pro temporali pcena sit omnino
æqualis, et condigna, non tamen actus
juslitiæ commutalivæ ex defectu debiti
simpliciter talis : quia debitum tempora­
lem pœnam luendi fundatur in reatu so­
lum secundum quid, in conversione nimi­
rum praescindente ab aversione a Deo, et
prout tantum dicit conceptum conversio­
nis ad bonum commutabile, qui conver­
sionis conceptus communis est etiam pec­
cato veniali, quod solum fundat debitum
secundum quid, et non simpliciter. Unde
ex hoc capite solutio temporalis pœnæ,
licet perfecte sit æqualis, deficit a ratione
juslitiæ commutalivæ, et est actus secun­
darius virlulis pœnitentiæ. Addimus, quod
adhuc permittentes, debitum pœna? tem­
poralis esse rigorosum, pœna, quæ ad
satisfactionem assumitur, perse ordinatur
ad emendationem vitæ, et majorem re­

tractationem culpæ ; quod est motivum
pœnitentiæ, non vero ad resarciendam
offensam Deo illatam, quam ad æqualila·
tem intendit per se resarcire justitia commutativa. Unde pcena voluntarie assumpta
in satisfactionem non perlinet per se ad
justitiam commutativam, sed potius ad
pœnitentiam.
Uæterum secundo respondetur ex disp.&a5, dub. 4, num. 135 hujus tract, condignitalem satisfactionis pro pœna temporali
solum impedire, satisfactionem esse actum
primarium virtutis pœnitentiæ, non vero
secundarium. Ratio est : quia virtus solum
abactu primario speciem sortitur, ipsumque attingit perse, non vero ab actu se­
cundario, quem per ordinem ad prima­
rium respicit. Unde virtus pœnitentiæ,
quæ imperfecta justitia est, solum habere
desiderat inaequalem debili solutionem in
primario actu, a quo speciem sortitur;
non autem inconvenil in actu secundario
non specificante condignitatem solutionis
debiti reperiri, ut in virtute Religionis
videre est. Hæc enim inter partes poten­
tiates justitias computatur, et quamvis in
actu secundario, qualis est decimarum so­
lutio, servet æqualitatem, teste D. Thoma
2, 2, quæst. 87, non ideo imperfectae justi­
tia? rationem amittit, cum alias in actu
primario, qui est colere Deum, a praedicta
æqualitate deficiat, et solum inæqualiler
debitum Deum colendi solvat. Unde quem­
admodum Religio quoad speciem imper­
fecta? juslitiæ invariata queit in actu se­
cundario æqualem decimarum solutionem
attingere, potest etiam pœnitentiæ virtus
juslitiæ imperfecta? speciem conservans, et
inaequalitatem habere in satisfactione pro
offensa gravi Dei, quæ est actus primarius,
et in solutione pœnæ temporalis, quæ est
actus secundarius, condignitatem sortiri.
Ad augmentum vero difficultatis dicen­
dum est, quod licet quilibet actus habitus,
aut vir lutis debeat respicere objectum for­
male ejusdem virtutis, aut habitus; hoc
tamen non ita intelligi debet, ut omnis
virtutis actus, etiam secundarius, habeat
pro objecto formali immediato objectum
formale immediatum virtutis ; sed si acias
secundarius est, sufficit illud attingere
tanquam causam, et radicem initiative
moventem ad atlingentiam objecti sub
objecto primario contenti. Indeque notavi­
mus

DISP. X, DUB.

593

mus tract. 8, de ultimo fine, disp. 1, dub. I
Confirmatur primo : quia si opus suffi­ CooSrat
4, distinguendam esse duplicem rationem
cieris ad condignam satisfactionem pœnæ nt
sub qua virtutis, et potentia» ; aliam pri­
quatuor applicaretur ad satisfaciendum
mariam, proximam, et immediatam res­
pro reatu ut octo, non esset respectu illius
pectu actus, et objecti primarii; et hæc
omnino æquale ; visque illius satisfactoradicat, et fundat aliam secundariam, sub
ria tota exhauriretur per reatum pœnæ ut
qua immediate oritur a potentia, seu vir­
quatuor, ratione cujus erat debitum : ergo
tute actus secundarius, et ab hac prædiclus
opus omnino debitum ex vi reatus pec­
actus speciem accipit, non vero a ratione
cati, et simul aliis titulis nequit esse con­
sub qua primaria, quæ est radix illius.
dignum, et æquale ad solvendum reatum
Quocirca ratio sub qua proxima, et im­
pœnæ temporalis.
mediata respectu electionis non est boni­
Confirmatur secundo : etenim posita a Confirm,
tas finis, quæ est ratio sub qua proxima
debitore æquali, et condigna solutione de- '-·
respedu actus intentionis ipsius finis, qui
biti, non potest creditor illam non admit­
est actus primarius voluntatis, sed utilitas,
tere, et aliam exposcere ; sed oblata pœnæ
et conducentia intrinseca mediorum ad
temporalis satisfactione, posset Deus juste,
finem. Ex quo facile constat, quomodo poe­
et sine alicujus injuria illam respuere, et
nitentia per ordinem ad terminum prima­
aliam exigere; ergo signum est, satisfactio­
rium habeat pro ratione sub qua proxima
nem non esse condigne exlinctivam debiti
imequalitatem solutionis, et per ordinem
pœnæ temporalis.
Salisfi
ad terminum secundarium, qualis est
Respondetur, argumentum solum evin- arguoffensa Dei, et pœna temporalis, respiciat
cere, satisfactionem pœnæ temporalis non etmen(«
primai
solutionem condignam, quin per hoc ex­
esse ex toto rigore justitiae, cum fiat operi- «^fir­
maL
bus aliis titulis Deo debitis; non vero quod
trahatur a sua specie, et ratione sub qua
supposita gratia, a qua actus nostri digniprimaria, quæ est inaequalitas in solvendo
ficantur, æqualis, et condigna esse non
debito primario. Ad hoc enim sufficit, ra­
possit ; sicut opera meritoria, licet aliis
tionem sub qua proximam, et immediatam
titulis sint Deo debita, supposita tamen
solutionis condignæ pœnæ temporalis, quæ
gratuita collatione gratiæ, merenlur de
est actus secundarius pœnitentiæ, attingi
condigno, et ex justitia coronam gloriæ,
ab hac virtute per ordinem ad ralionem
juxta illud Apostoli : Reposita est mihi
formalem sub qua actus primarii, tan­
corona justitix, quam reddat mihi Domi­
quam ad causam, ac radicem illius ; quod,
nus in illa die justus judex'. Et ratio est :
et non amplius desideratur. Unde sicut
quia esto omne opus meritorium abso­
Cbarilas non amittit esse virtutem Theo­
lute sit Deo debitum titulo gratitudinis,
logicam per hoc, quod ejus actus secunda­
Religionis, et supremi dominii, sumus
rius proximi dilectio immediate termine­
quippe illius servi; nihilominus data sup­
tur ad proximum, ab eoque ul talis mutue­
positione Deum nobis gratiam libenter
tur speciem, ut loco relato num. 97 stabi­
contulisse, etiam nobisconfert omnia opera
livimus; ita non inconvenit, pœnitentiam
ab hujusmodi gratia procedentia ac si
ei primaria tendentia esse justitiam im­
essent omnino propria, et ipsi nullo
perfectam, et habere pro ratione sub qua
titulo debita, ac subinde ut eisdem tan­
proxima qualitatem, licet respectu pœnæ
quam bonis propriis, et mereri, et satis­
temporalis æqualitatem servet, et ejus ac­
facere possimus ex justitia, si æqualitatem
tus secundarius habeat pro ratione sub
arithmeticam cum praemio, vel cum pecqua immediata æqualitatem, a qua prout
cali debito solvendo habuerint. Unde data
talis speciem sortiatur.
hypothesi gratuitae collationis, Deus in
7 22.Arguitur tertio : nam opus illud.quod
■ totam aliis titulis alicui debetur, nequit pro
illorunracluum acceptatione praescindit ab
eo, quod sint, vel non aliis titulis debiti,
quolibet illorum satisfacere condigne, et ad
eosque tantummodo accipit pro illo debito,
omnimodam æqualitatem ; sed omne opus
aut praemio, pro quo a debitore applican­
salisfactorium pœnæ temporalis est Deo de­
tur ; cum autem per gratiam ita dignifibitam aliis titulis gratitudinis, Religionis,
centur, ut habeant æqualitatem arithmeti­
de. ergo nequit satisfacere pro tali pœna de
cam vel cum præmio gloriæ in ratione
condigno, el ad perfectam æqualitatem.
33
Satinant. Curs. Thcoloa. tom. XX.

·

i?

J4?5 J
I

t' :

* *;
: ·i

I1'.

• ·

&

'· Ô ;

fî7*;

591

DE PŒNITENTIA.

meriti, vel cum debito reatus pœnæ tempo­
DUBIUM II.
ralis in ratione satisfactionis, si solum pro
eo extinguendo applicentur, inde est, satis­
Utrum possit aliquis satisfacere de co nd i<j no
factionem pœnæ temporalis esse condi­
pro /wna temporali peccati alterius?
gnam, et ex justitia, licet non rigorosa,
cum totum hoc absolute fundetur in credi­
23. Inquit D. Thomas in præsenti quæst.
toris gratia. Sicut aliquis servus proprio
13, art. 2, quod satisfactio, vel < poena DTUlabore, ac industria centum aureos lucra­
< salisfactoria ad duo ordinatur : ad soluretur, eos deberet absolute reddere Domino
« tionem debiti, et ad medicinam pro pectitulo servitutis, nec illis posset absolute
« cato vitando. » Id est, ad extinguendum
inire cum Domino contractum ipsum ex
debitum pœnæ temporali?, ex peccato com­
justitia obligantem,emendo ab illo equum,
misso contractum, et ad præcavendam
v. g. aut pretiosam vestem ; ex supposi­
futui am culpam, ejus causas exscindendo.
tione tamen quod Dominus servo gratiose
Et quidem si in secundo sensu accipiatur,
illos centum aureos, titulo dominii sibi
supponimus unum pro allero satisfacere
I
debitos, donaret, ut eis uteretur tanquam
non valere. Ita sentiunt Nugnus in præ­
propriis, et alio titulo non debitis, posset
senti, conclus. 1, Gonet disp. 13, ari. 5.£*
servus contractum ex justitia inire cum
num. 60, Seraphinus, et alii. Idque hac5^
Domino, non tamen ex justitia rigorosa,
ratione convincit D. Thomas citato art.
cum absolute centum nit aurei =>ntDomino
« Quia ex jejunio unius caro alterius non
debiti ratione servitutis. Sic ergo, propor­
α domatur, neque ex actibus unius, alius
tione servata, in præsenti contingit. Per
« bene agere consuevit. » Etenim esto opus
quod etiam prima confirmatio evanescit.
satisfactorium unius alteri mereri valeat
Ad secundam dicendum est, quod licet
I'fiA.’jaugmentum gratiæ, qua passiones morige­
lUr 2. posita a nobis æquali
satisfactione pro
rare, vitiosos habitus reprimere, ac futura
pœna temporali, adhuc possit Deus abso­
peccata præcavere possit ; α hoc » (ait
lute illam non acceptare, et aliam satisfac­
D. Thomas ibi) α est per modum meriti
tionem exposcere, utendo titulo supremi
α magis quam per modum satisfactionis. jd t' I
dominii, quod habet super omnes res, ut
Unde sola est difficultas de satisfactione in
i
de illis prout libuerit disponat; quo pacto
prima consideratione accepta, prout inlen
potest similiter justum, etiam post plura
dit solutionem reatus pœnæ temporalis
merila de condigno,æterna beatitudine pri­
peccati præteriti tam lethalis, quam venia­
vare, quin ex hoc colligatur, quod illa
lis. Licet tract. 21, disp. 1, dub. 6, §4,
merita non fuerint præmio omnino æqua­
statuerimus, neminem, saltem secundum
lia ; ceterum si Deus consideretur ut justus
praesentem providentiam, satisfacere posse
j
judex, ligatusque legibus, quas sibimet
pro peccato veniali alterius quantum ad
imposuit, nequit condignam hominis satis­
debitum primarium ob rationem ibi num.
factionem pro pœna temporali illi oblatam
135 assignatam; adhuc tamen inquiren­
insufficientem judicare, et aliam reposcere.
dum restat, utrum satisfacere possit pro
Quamvis igitur necessarium sit pactum,
pœna temporali levis culpæ alterius, quæ
quo Deus cedat titulo, et juri supremi
est debitum secundarium : quoad hoc enim
dominii, inde tamen non sequitur, quod
pari gradiuntur cursu realus temporalis
satisfactio ex se omnino aequalis, ac suffi­
pœnæ lethalis, ac levis culpæ.
ciens non sit : etenim illud pactum non j
est gratia supplens ab extrinseco in satis­
§ I.
factione valoris defectum, sed mera con­
ditio, ne illa opera repellantur ab officio
Communis sententia statuitur.
satisfaciendi, quod ex se habent ; quod
eorum aequalitati minime obest, ut exem- *
24.Dicendum est,justum condigne satisfa­
pio operum justi,quibus gloriam ex justitia,
cere posse pro pœna temporali peccati alte-ccw.·
eide condigno meretur, declarari valet.
rius. Hæc conclusio potest intelligi vel den?->
satisfactione in actu primo, et quoad suffi- Ufcientiam condigna, vel in actu secundo, et
quoad efficaciam. Primo modo intellecta,
suppositis

C

DISP. X, DUB. II.
suppositis his, quæ dubio praecedenti sta­
tuimus, parum aut nihil difficultatis occur­
rero potest: ideo enim justus condigne
satisfacere valet pro pœna temporali pro­
prio peccato debita, quia tam intensive,
quam extensive est finita, et limitata,
atque adeo a satisfactione a gratia proce­
dente exaequabitis ; sed hæc ratio limitatio­
nis, aefinitudinis etiam in pœna temporali
peccati alterius reperitur : ergo in actu
primo, et quoad sufficientiam poterit exae­
quari per satisfactionem ab alio elicitam,
ad hujusmodi debitum solvendum applica­
tum : debitum quippe pœnæ alterius potest
non excedere debitum pœnæ peccati pro­
prii. Quod liquido apparet in solutionibus,
ac satisfactionibus pecuniariis : quia quan­
tum ad sufficientiam, et condignitatem in
actu primo ad exhauriendum debitum cen­
tum aureorum, illorum exhibitio eandem
vim habet sive fiat a proprio debitore.sive
ab alio; cum in utroque casu solvatur tan­
tum pro tanto, et ad aequalitatem arithmeti­
cam,a qua sufficientia, ac condignitas solu­
tionis in actu primo venari debet. Quocirca
assertio non solum procedit de satisfac­
tione condigna quoad sufficientiam, sed
etiam, et præsertim quoad efficaciam, et
inactu secundo extinguente debitum pœnæ
temporalis peccati alterius; ad quod indispensabiliter requiri aliquod pactum vel
virtuale, vel formale inter creditorem, et
debili solutorem statuimus tract. 21, disp.
I,dub. 8,et ex professo pro qualitate hujus
materiæ præstabimus dubio ultimo prae­
sentis disput.
Quod autem hujusmodi pactum in præ­
senti casu adsit, palet ; tum ex communi
apprehensione fidelium, et generali con­
sensu Doctorum. Tum, quia eisdem ratio­
nibus, quibus probatur unum pro alio
satisfacere efficaciter posse, convincitur
hujusmodi pactum adesse : si enim ad
imius pro alio satisfactionem pactum ali­
quod indispensabile est, id ipsum, quod
probat unum pro alio satisfacere valere
condigne, et quoad efficaciam, etiam evin­
cit, saltem implicite,alicujus pacti existentiam. Quemadmodum qui probat aliquem
ectum esse peccaminosum, probat etiam
dari aliquam legem : quippe lege defi­
ciente,peccatum impossibile est. Si dixeris:
nequit existentia peccati probari, si prius
existentia legis non evincitur : per legem

595

enim probatur peccatum : ergo nequit con­
digna satisfactio unius pro alio probari,
existentia pacti prius non probata. Facile
respondetur, quod nec peccatum potest
probari a priori non probata lege, nec
condigna unius pro alio satisfactio, pacto
non stabilito; possunt tamen probari a
posteriori, vel ab effectu, vel ab authoritate, pacto ac lege non stabilitis. Maxime,
quia pacti existentia etiam constabit ex
dicendis num. 26.
Conclusionem igitur in hoc sensu intellectam docet expresse D. Thomas in præ­
senti dicens : a In quantum ad solutionem
« debiti unus potest pro alio satisfacere,
α dummodo sit in charitate, et opera ejus
« salisfactoria esse possint. « Doctorem
Angelicum sequuntur Ferrara 3, contra
Gent. Cajetanus in summa, verbo SaUsfac-^fy™'
tio, Sotus in 4, dist. 19, quæst. 2, art.
Gonet tom. 5, disp. 13, art. 5, numer. 61, BauxNugnus in addit, ad 3, part, quæst. 13, >'æjrr.
art. 2, N. Bonæ Spei torn. 6, tract. 5, disp. 5ovaVr’"
ultima, Navarrus tract, de indulgentiis, Suarez',
cap. 13, et 22, Contempson torn. 9, dissert.Lprotaunica, cap. 1, Covarruvias in cap. Alma^
mater, punct. I, § 4, num. 7, Suarez, disp. Àpostô48, sect. 1, num. 2, Lugo de pœnit. disp. lor.
lor’
26, sect. 1, num. 1, et alii plures.
25. Probatur primo ex symbolo Apostorum, ubi dicitur : Credo Sanctorum com­
munionem ·· quod sic explicat D. Thomas D· Τ!1°·
Opusc. 6 : a Sicut in corpore naturali ope« ratio unius membri cedit in bonum totius
« corporis, ita in corpore spirituali, scili­
« cet, Ecclesia. Et quia omnes fideles sunt
« unum corpus, bonum unius alteri com­
« municatur. Apost. ad Roman. 12, singuli
« autem alter alterius membra.Unde,et in­
« ter alia credenda quæ tradiderunt Apos­
« toli, est quod communio bonorum sit in
« Ecclesia, et hoc est quod dicitur Sancto­
« rum communionem. » Et paulo infra
explicans qualiter Christi bonum commu­
nicatur omnibus Christianis, sicut virtus
capitis omnibus membris, hancque com­
municationem per Ecclesiæ sacramenta fie­
ri,ad pœnitentiæ sacramentum perveniens
subdit : « In pœnitentia tria esse debent;
« contritio vel dolor de peccatis cum pro« posito ab ipsis abstinendi, integra con« fessio, ac boni operis satisfactio : » et
tandem ex fidei articulo concludit : α Non
« solum virtus Passionis Christi commu-

L

; -

596

DE PŒNITENTIA.

σ nicatur nobis, sed quidquid boni fecerunt
« omnes Sancti communicatur in charitate
« existentibus. Sed tamen specialius illi »
(id participant) « pro quibus specialius fit
« aliquod bonum : nam unus potest satifa« cere pro alio. ■> Ex quibus manifeste
apparet, tam verba symboli, quam expli­
cationem Præceptoris Angelici procedere
de satisfactione unius pro alio quoad effica­
ciam, prout sortitur effectum, sicut virtus
capitis efficaciter communicatur alteri ejus­
dem corporis membro vivo,qua metaphora
utitur D. Thomas. Cum ergo ex uno capite
habeamus,pœnam temporalem peccati alte­
rius non excedere valorem satisfactorii
operis, ut constat ex num. præced. et ex
alio hujusmodi satisfactionem esse effica­
cem, et in actu exercito, ut patet ex sym­
bolo fidei, et explicatione Angelici Præcep­
toris,recte convincitur justum de condigno,
etadaritbmeticam quantitatem posse quoad
efficaciam satisfacere pro pœna temporali
peccati alterius.
rroba26. Probatur secundo ex illo Pauli ad
iifoCXGâlat. cap. 0 : Alter alterius onera porlafe' et s*c adimplebitis legem Christi.
«p. e. Quorum verborum sensum sic ibi eviscerat
D. Thomas : & Admonet autem ad mu­
« tuam supportationem dicens : Alter alte­
a rius onera portate. Et hoc tripliciter :
« uno modo, etc. Tertio modo pro pœna
u sibi debita satisfaciendo orationibus, et
« bonis operibus... Ratio autem admonitio« nisest adimpletio legis Christi, quæ simi« liter est charilas... Dicitur autem chari« tas specialiter lex Christi... quia ipsam
« implevit Christus, et exemplum eam
« implendi nobis reliquit, nam ipse ex
« charitate peccata nostra tulit. Isaiæ 53 : 1
a Vere languores nostros ipse tulit. I Pe« tri 2 : Qui peccata nostra pertulit in cor« pore suo super lignum... Sic ergo debe­
9 mus alter alterius onera portare ex
<1 charitate,utsicimpleamuslegem Christi.»
Unde plura colligere potest. Primo existentiam pacti acceptandi satisfactionem
unius pro alio : si enim lex Christi præcipit unum pro alio satisfactionem offerre,
necessum est, ut Christus sibi ipsi legem
imponat illam satisfactionem acceptandi,
alias praeciperet opus non consequuturum
effectum, vel saltem de quo quisque maneret
anceps, an acceptaretur, effectumque nan­
cisceretur, vel non ·. quia dubitatio procul-

h

I
c

I dubio quemque detinere posset, ne satis­
factionem pro alio offerret, quod de Christi
pietate credere nefas est. Secundo, unum
fidelem alterius pœnam temporalem ex
peccato relictam portare posse, illam ex­
piando oratione, et aliis bonis operibus,
quibus ut in plurimum satisfactio fit. Ter­
tio, hanc satisfactionem ex charitate elici­
tam, semel applicatam, efficaciter effectum
consequi, ad instar satisfactionis Christi,
quæ eo ipso quod alicui applicetur vel in
Baptismo, vel in alio Sacramento, efficaci­
ter solvit reatum pœnæ æternæ, cui ille,
pro quo fit satisfactio, erat obnoxius.
Igitur cum aliunde pcena temporalis pec­
cati alterius major non sit, ut dictum est,
valore satisfactorii operis, habes omnia
capita unde unus fidelis pro pœna tempo­
rali alterius condigne, et quoad efficaciam
satisfacere possit. Quapropter, ut idem sua­
deat, eodem Apostoli textu utitur D. Tho­
mas 3 contra fient, cap. I5S : « Ex quo,
« inquit, accipitur, quod unus pro alio
« satisfacere potest, dummodo uterque
« in charitate fuerit. Hinc est, quodApos« tolus dicit ad Galatas 6: Alter alterius
< onera portate, et sic adimplebitis legem
« Christi, a
27. Respondebis ex Luthero et "Wi·^
cleph, praedicta Apostoli verba solum esse
intelligenda de communicatione tempo­
ralium bonorum, non vero spiritualium,
qua? sunt dona Dei ; hæc quippe quantum­
vis plurima, omnia unicuique necessaria
sunt, ac illis quilibet ita eget ad solvendum
debitum proprium, ut nihil omnino super­
sit ad extinguendum alienum. Bona vero
temporalia, dum superabundant, alteri
communicari possunt absque communican­
tis jactura.
Verum hæc Haereticorum responsio velPr3,;.
ipsis Apostoli verbis demollitur .· inquit
enim : < Fratres etsi praeoccupatus fuerit
« homo in aliquo delicto, vos, qui spiritua« les estis, hujusmodi instruite in spiritu
σ lenitatis considerans teipsum, ne el fu
a tenteris. Alter alterius onera porlate, et
a sic adimplebitis legem Christi.» Si solum
de communicatione bonorum temporalium GM*
intelligendus est Paulus, non vero de
communicatione spiritualium per satisfac­
tionem pœnæ peccati alterius, ad quid
præmisit : « Si praeoccupatus fuerit homo
« in aliquo delicto, vos qui spirituales
estis

!i

DISP. X, DUB. II.

«estis, etc. * Hæc verba toto cœlô distant
a bonis temporalibus; spiritualibus autem,
maxime de quibas loquimur, propinquiora
esso nequeunt. Deinde, si temporalia bona
communicari possunt, cur non spiritualia?
Nanquid quia in Symbolo Apostolorum
dicitur: Credo Sancturum communionem?
Ulterius, si bona temporalia communicari
possunt, cum superabundant : ergo et spi­
ritualia : nam etiam possibile est, et quam
sæpe in Ecclesia evenit, aliquem in virtute
adeo excellere, ut pœna suorqmmet pecca­
torum adæquate soluta, adhuc plurima
sibi supersint opera bona. Hic ergo saltem
pro aliis satisfacere poterit. Præterea,
I
quemque propria bona opera, quibus ipse
non eget, alteri communicare, proculdubio
non est magna charitas ; maxima autem
ea est, ut bonis, quibus sibi opus habet,
seexuatad alterius inopiam induendum.
Tandem, esto quis non sit bonorum ope­
rum ita locuples, absque propria jactura
alteri satisfactionem applicare valet : quippe
qui ea actione æternæ vitae meretur augumentam ; quod quid majus bonum est,
qnam temporalis pœnæ reatus, quem illa
satisfactione pro se applicata solvere posset.
,.Λ, 28. Probatur tertio (per quod etiam
i amplius impugnatur praecedens evasio) ex
‘nj· 2 Machabæorum, cap. 12, vers. 46, ubi
dicitur : Sancta ergo, et salubris est cogita­
tio pro defunctis exorare, ut a peccatis sol­
' W4·
F« vantur. Insuper ex Concilio Florentino in
literis Sanctae unionis dicente : « Pro
« defunctis, ut a poenis releventur, prosunt
ί vivorum suffragia, Missarum, scilicet,
«sacrificia, orationes, et eleemosynae, et
« alia pietatis officia, quae a fidelibus pro
« aliis fidelibus fieri consueverunt. » Simi­
liter ex Concilio Trid. sess. 25, in decret,
de Purgat, haec veritas firmatur : a Cum
«Catholica Ecclesia Spiritu Sancto edocta,
«exsacris litteris, et antiqua Patrum tra« ditione, in Sacris Conciliis, et novissime
< in hac œcumenica Synodo docuerit Purfgalorium esse, animasque ibi detentas
: fidelium suffragiis, potissime vero accep« tabili alterius sacrificio juvari : præcepit
• sancta Synodus, etc. » Ac deinceps paulo:
« Curent autem Episcopi, ut fidelium vivo■ ram suffragia, Missarum, scilicet sacri« ficia, orationes, eleemosyna?, aliaque
«pietatis opera, quæ a fidelibus pro aliis
«fidelibus defunctis fieri consueverunt i

597

« secundum Ecclesiæ instituta, pie, devo­
ir leque fiant. » In quibus tam scriptura,
quam Concilia clarissime loquuntur de
operibus satisfactoriis effectum sortienti­
bus sol vendi pcenarum purgatorii debitum,
a fidelibus in hac vita contractum. Cum
autem major ratio non appareat, ut nostra
suffragia potius Purgatorii animabus effi­
caciter prosint ad earum temporalis pœnæ
solutionem, quam fidelibus ejusdem pœnæ
reis in hac vita degentibus, dummodo
eodem charitatis fine adstringantur, ejusdemque mystici corporis sint membra ;
plane dignoscitur, Concilia, ac scripturam
nostram docuisse sententiam. Cum etiam
robur præstat Catechismus Romanusjassucaiccb.
Pii V ordinatus, cap. Gl, ubi habet.- « jnIi,imân·
«eo summa Dei bonitas, et clementia
’ « maximis laudibus, et gratiarum actioniα bus prædicanda est ut unns pro alio pos« sit satisfacere. » Et infra : « Nec vero
« cuique dubitandi locus relictus est, qui
« in Apostolorum symbolo profitetur sanc« torum communionem.
29. Deinde probatur ratione ex D.Thoma prObai.
desumpta, quæ ad hanc formam queit ratione,
reduci. Ideo quisque potest pro pœna tem­
porali peccati proprii condigne, et quoad
efficaciam satisfacere, quia potest Deo
offerre acceptandum ex vi pacti opus tanti
valoris, quanti est pœna solvenda ; sed qui
pro amico satisfacit, valet similiter Deo
offerre acceptandum opus, quod exæquet
quantitatem pœnæ, solvendas peccati alte­
rius : ergo pro illius pœna temporali con­
digne, et quoad efficaciam satisfacere valet.
Consequentia est legitima. Major ex dubio
præcedenti constat. Minor vero, in qua
poierat esse difficultas, quoad utramque
partem probatur. Quoad primam : etenim
ideo opus satisfactorium pœnæ proprii pec­
cati a Deo acceptatur, quia est proprium
illius, pro quo satisfactio fit : sed « quan« tum ai pœnæ remissionem actus unius
« efficitur alterius, charitate mediante, per
« quam omnes unum sumus in Christo, »
inquit D. Thomas hic in solut. ad I. ErgoD T!10i
qui pro alterius pœna temporalis satisfa­
cit : offert Deo opus acceptandum : quippe
quod ab uno eliciatur, ex affectione charilatis sit proprium illius, pro quo offertur.
Quoad secundam vero suadetur : opus,
quod unusquisque offert in satisfactionem
pœnæ peccati proprii, potest exaequare

J

I

J

I

l·

h■“ ·■'-r'
·
■■ i ' iMnl

I

El
: :i

- ·

1

!

!

ft

t

i

·.

■

DE PŒNITENTIA.
quantitatem ejusdem pœnæ; sed opus, quod
in satisfactionem pœnæ peccati alterius
offertur, cum ex charitate ardentiori fiat,
est altioris valoris, et sortitur ellicaciorem vim ad delendam eam poenam, quam
opus satisfactorium pœnæ peccati proprii :
ergo qui pro alio satisfacit, valet in satis­
factionem offerre opus exaequans quanti­
tatem pœnæ peccati alterius. .Minorem
d. τί/ο. docet D. Thomas in corpore hujus articuli :
« Nec oportet, quod major pœna imponatur
< ei, qui pro altero satisfacit, quam prin« cipali imponeretur, ut quidam dicunt,
« hac ratione moli, quia pœna propria
« magis satisfacit, quam aliena :qua pœna
a habet vim maxime satisfaciendi ratione
« charitatis, qua homo ipsum sustinet, et
« quia major charitas apparet in hoc, quod
<r aliquis pro altero satisfaciat, quam si ipse
« satisfaceret, ideo minor pœna requiri« tur. »
•’oiiDrm. Confirmatur ex eodem Angelico Praecep­
tore hic in argum. sed contra : « Charitas
o magis potest apud Deum, quam apud
« homines ; sed unus potest apud homines
< pro alterius amore debitum ejus solvere:
n Tho * er8° mu^° fortius hoc in divino judicio
« fieri potest. >- Minorem supponit D.Thomas ex his, quæ in humano judicio non
semel evenire assuescunt, ubi si aliquis
amici debitum solvit, hic immunis ab ejus
solutione manet : quippe cum amicus sit
alter ego, idem est per amicum ac per seipsum solvere. Unde si æqualem debito solu­
tionem offert, condigne,et quoad efficaciam
pro amico satisfacit. Cum ergo charitas
apud Deum efficacior sit, ac fidelium corda
fortiori vinculo, quam humana amicitia
adstringat. juxta illud : « Multitudinis au« tem credentium erat cor unum, el anima
v/œ.' v una· » Aci, 4, v. 32, manifeste convin­
citur, unum pro pœna temporali peccati
alterius condigne, et quoad efficaciam sa­
tisfacere posse ; cum alias, ut dictum est,
adsint omnia alia capita ad hujusmodi sa­
tisfactionem petita.

§ ii.
Motiva opposita convelluntur.

30. Oppositam sententiam, præler Lutherum, et Wicleph, luentur aliqui Catho­
lici, quos suppresso nomine referunt, et

impugnant Suarez in præsenti disp. 48,
sect. 2, n. 4, et Lugo disp. 26, sect. I,
num. I. Sentiunt enim illi Aniliores,
unum fidelem alteri suffragari non
posse per satisfactionem, ac solutionem
pœnæ peccati illius, sed tantum a Deo
impetrando ejusdem pœnæ remissionem,
sive eam Deus immediate ob orationes
alterius gratis condonet, sive earundent
orationum intuitu auxilia illi elargiatur,
quibus ad pœnæ remissionem obtinendam
bene operetur. Igitur pro hac sententia.
31. Arguitur primo : quia obligatio sa·Af;;.,
tisfaciendi, et subeundi pœnam debitam 1
pro peccato, est ejus, qui peccatum commi­
sit, proprium onus : sed ad ordinem di­
vina? justitia? perlinet, quod unusquisque
onus suum portet : ergo nequit unus pro
alterius peccati pœna satisfacere. Major
liquet: etenim solum peccatum commit­
tens denominatur, et est reus, ita ut nulli
alteri non peccati denominatio illa conve­
niat ; sed reatus, a quo reus dicitur, est
debitum, et onus sustinendi pœnam : ergo
obligatio satisfaciendi, et pœnam luendi
est onus proprium ejus, qui peccatum com­
misit. Minor vero est expressa D. Pauli
ad Galatas G : Unusquisque onus suum
portabit. Cui consonat illud Apocalypsis :
Quantum glorificavil se, et in deliciis fuit,
tantum date illi tormentum, et luctum. Date? r·
ait, illi, id est, non alteri, qui glorificavit
se, et in deliciis fuit : ergo juxta præscriptum divins justitiæ ille, qui deliquit, et
non alius pro eo, debet tormentum, et pœ­
nam subire, secundum illud Ezechielis 18.·ύό,
Anima, qux peccaverit, ipsa punietur, id
est, non alia pro ipsa.
Respondetur, quod licet obligatio salis-- >
faciendi, et subeundi pœnam pro suo pec­
cato, sit primario, et absolute proprium
onus ejus, qui peccatum commisit ; tamen
ex suppositione quod alter ex charitate
velit pru illius debito satisfacere, non est
ita proprium, ut solum ab ipso debeat tale
onus portari, sed potest portari ab alio, qui
ratione unionis per charitatem sii moraliter alter ipse, et idem cum illo ; et juxta
hunc sensum debent præmissæ distingui,
et consequentia negari. Quæ solutio est
D. Thomæ in 4 sent. dist. 45, quæst. 7, ,
art. 1, quæsliunc. secundo loco ; ubi cum0 “
simile argumentum sibi objecisset, respon­
det : a Ad secundum dicendum, quod opus.

quod

i-

DISP. X, DDB. Ii.

Î
I

«quod pro alio fit, ollicitur ejus, pro quo
.liljol similiter opus, quod est ejus, qui
«mecum est unum, est quodammodo, ct
«meum. Undo non est contra divinam
«justitiam; sed unus fructum percipit de
«operibus factis ab eo, qui est unum se« cum in charitate, vel ab operibus a se
« factis. » Ac tandem concludit : a Hoc
i
«etiam secundum humanam justitiam
«contingit, ut satisfactio illius pro alio
’
«accipiatur : » alludens ad id, quod dixit
in præsenti quæst. 13, art. 2, in argumento
W centra, scilicet, quod « charitas magis
. potest apud Deum, quam apud homines.»
Si ergo amor apud homines i ta facit ex
duobus unum, ut unius solutio alterum
eximat ab onere solvendi, multo fortius
hoc in judicio accidere potest inter fideles,
I
quos charitatis vinculum copulavit.
i
Nec testimonium Pauli, in minoris pro­
batione allatum, convincit oppositum : illa
i
enim verba : Unusquisque onus suum por;
labii; minime contrariantur cum aliis
ex eodem Apostolo sæpius relatis : Alter
alterius onera portate. Namin primo loco
I
estsermode uniuscujusque onere reddendi
1
Deo rationem suæ vitæ, quod quilibet pro
se tantum portabit, sive ad præmium, sive
■
ad cruciatum. In secundo autem procedit
de onere Deo satisfaciendi pro debito pœnæ
temporalis alterius, vel alio simili, quod
onus unus pro alio ex charitate portare
valet. Sic D. Augustinus Apostolum expo­
nit libro de consensu Evangelistarum,cap.
30. « Nisi oneris nomen sub diversis
«significationibus acceperis, proculdubio
«putabis, eundem sibi in loquendo esse
e contrarium, et hoc in sua sententia tam
» vicinis positis verbis,qui cum paulo ante
• diceret : Alter alterius onera portate:
«postea dixit : Unusquisque proprium
« onus portabit. Sed alia sunt onera parti«cipandæ infirmitatis, alia reddendæ ra■ tionis Deo de actibus nostris. Illa cum
«fratribus sustinenda communicantur;
«hæc propria ab unoquoque portantur. »
Cui consonat fidelissimus ejus discipulus
r’D. Thomas, qui exponens eundem Apos­
toli textum ad Galatas 6, led. I, hæc affa­
tur verba : α Unusquisque onus suum por« tabit ; quod videtur contrarium ei, quod
«dixerat: Alter alterius, etc. Sed scien«dum est, quod ibi loquitur de onere sus­
tinenda? infirmitatis, quod debemus mu-

y:
.j

509

» tuo portare ; hic loquitur de onere red<r dendæ rationis, quod quilibet pro se
v portabit, sive sit onus præmii, sive
« pœnæ, » etc. Unde juxta utriusque sancti
Doctoris expositionem, quantum ad meri­
tum, condignitatem ad præmium, vel ad
cruciatum operis boni, aut mali, unus­
quisque onus suum portabit in reddenda
ratione, juxta illud ejusdem Pauli : Qu.vD. P.ui.
seminaverit homo, haec et metet. Sed quan­
tum ad satisfactionem debiti infirmitatis,
ac solutionem reatus pœnæ temporalis post
culpam dimissam permanentis, alter alte­
rius sibi per charitatem moraliter quasi
identificari valet potare onus : nam, ut ait
D. Thomas 3, contra gentes, cap. 158: P. τι».
« Quod per amicos facimus, per nos ipsos
α facere videmur ; quia amicitia ex duobus
« facit unum per affectum, et præcipue
σ dilectio charitatis, et ideo sicut per se
tf ipsum, ita, et per alium potest aliquis
« satisfacere Deo, præcipue cum necessitas
fuerit : nam, et pœna, quam amicas
« propler ipsum patitur, reputat aliquis,
(( ac si ipse pateretur : et iterum affectio
« charitatis in eo, qui pro amico patitur,
« facit magis satisfactionem Deo acceptam.
« quam si pro se pateretur : hoc enim est
« promptae charitatis ; illud autem est ne« cessitatis. »
32. Arguitur secundo : quia debitum
subeundi pœnam peccati est personale ;
sed personali debito nullus valet satisfa­
cere per alium : ergo nullus potest alte­
rius debitum luendi temporalem pœnam
satisfacere. Consequentia liquet. Minor
constat ex differentia, quæ inter debitum
personale, et reale intercedit : nam debi­
tum reale potest solvi per traditionem ali­
cuius rei a debitore, vel ejus actibus dis­
tincta : personale vero non nisi per actio­
nem, vel personæ propriæ passionem ;
cum igitur unus possit alteri donare rem
propriam, ita ut fiat propria illius, cui
donatur, non vero actionem propriam,
vel passionem, ut ex se patet ; fit inde,
nullum alterius debitum personale solvere,
bene autem reale. Major vero probatur :
nam ille, et non alius, obligatur ad su­
beundam pœnam, qui est pœna dignus ;
sed solus ille, et non alius, qui peccatum
commisit, est pœnæ reus, vel pœna dignus,
juxta illud David cum Angelum in popu­
lum irruentem vidit: Ego sum, qui peccavi:

l..

41

<

J
'■

I

ωο

DE PŒNITENTIA.

ego inique egi : isti, qui oves sunt, quid fe­
cerunt 2 Vertatur, obsecro, manus tua con2R<g24/ni lfie'
subeundi pœnam
tors. it. est debitum personale ab alio insolubile.
conDr- Confirmatur : nemo fil reus, ac pœna
u<ai." dignus per culpam ab alio commissam :
ergo e converso, nemo ab illius pœnæ
reatu solvitur per satisfactionem ab alio
oblatam. Antecedens est manifestum, et
consequentia probatur. Ideo nemo fit reus,
ac pœna dignus per culpam ab alio com­
missam, quia constitutio rei fit per pec­
catum inficiens, peccatumque neminem
inficit præter illum, a quo committitur ;
sed satisfactio unius peccati infectionem
ab alio non tollit, nec conversionem ut
talem ad commutabile bonum, quæ illius
pœnæ fundat reatum : ergo nemo per sa­
tisfactionem alterius solvitur a realu pœ­
næ peccati proprii.
Ad argumentum respondetur, debitum
personale dupliciter accipi. Primo prout
ly personale stat omnino stricte, et signifi­
cat solam debitoris personam physice,
ac materialiter consideratam. Secundo
prout latius accipitur, et importat debito­
ris personam moraliter acceptam. Igitur
si major augmenti ly debitum, personale
sumat stricte, neganda est ; alias Christus
non adeo pro mundi peccatis satisfactionem obtulisset, ut a debito temporalem
pœnam subeundi liberaremur, cum phy­
sice, ac materialiter eadem persona cum
debitore non sit. Si vero in secunda accep­
tione, ac minus stricte procedat, concedi
debet ; et in eodem sensu admissa minori
concedenda est consequentia intellecta de
satisfactione per alium, si alter sit tam
physice, quam moraliter, non vero si ille
alter est eadem persona identitate morali,
ac una, et eadem moraliter computantur,
esto physice, ac materialiter sint person®
distinct®. Unde quemadmodum Christus
Dominus esto unam personam physice, ac
materialiter cum redemptis non consti­
tuat, eos tamen absolvit ab offensa, et
pœna æterua, quia tanquam fidejussor, et
caput eandem moraliter personam, ac idem
cum hominibus in charitate existentibus
mysticum corpus efficit; ila proportione
servata, cum omnes non solum unum cor­
pus simus in Christo, sed etiam alter alte­
rius membrum, uno pro alio ex charitate
satisfaciente, verificatur quod qui debitum

subeundi pœnam contraxit, satisfacit in
propria persona moraliter. Itaque debitum
personale, prout a reali distinctum, per
actionem, vel passionem propriae person®
solvitur ; siquidem eo ipso quod aliquis ex
charitatis affectione propriam actionem,
vel passionem in alterius favorem dirigat,
fit moraliter propria illius, ita ut peream
tanquam per propriam satisfaciat.
Ad majoris autem probationem, quate­
nus obesse potest huic doctrinæ, dicendum
est, quod licet absolute loquendo solus qui
commisit culpam, sit dignus pœna : tamen
ex suppositione quod per se ipsum pœnam
non luat, et alius, qui per charitatem est
idem moraliter cum eo, illam subire velit,
jam ac si ipse pecasset, efficitur dignus
prædicta pœna : quia quantum ad debi­
tum solvendum reputatur moraliter pro­
prium alterius peccatum, et ipse moraliter
est idem, ac ipse reus ; ut constat in Christo
Domino, qui in ordine ad nostri debiti
solutionem peccata aliena fecit quasi mora­
liter propria, qoæque in se portavit, ut ab
eorum reatu nos solveret. Exemplum autem
ex 2 Reg. adductum minime convincit
oppositum : nam in illo eventu, et peccavit
David numerando populum, et ipse popu­
lus Israel, ut Expositores consentiunt.
Unde tam Rex, quam populus puniti sunt,
inquit D. Gregorius lib. 29 Moralium cap.
14 : « Vindictam populus David peccanteD‘C<i
a suscepit. Cur hoc ? Quia secundum meriσ tum plebium disponuntur corda recto« rum. Justus vero judex peccantis vitium
« ex ipsorum animadversione corripuit,
« ex quorum causa peccavit ; sed quia ipse
« a culpa alienus non fuit, vindictam culpae
« etiam ipse suscepit.» Quocirca esto David
ob charitatis excessum solus pœnam subire
voluerit, forte quia caput, et causa delicii
extiterit ; omnes tamen peccati participes
extitere, atque ideo cuncti pœnam debe­
bant luere. Imo si omnes in culpam pro­
lapsi sunt, et solus David omnium pœnam
subire ambiebat, haud leve apparet indi­
cium sensisse, unum pro pœna peccati
alterius satisfacere posse.
Ad confirmationem respondetur, quodpjjj
licet destructo lethali peccato per gratiæ
infusionem maneat homo reus temporalis
pœnæ, hujusmodique reatus fundetur in
proprio peccato, prout dicit conversionem
secundum se ad bonum commutabile, quæ
ut

DISI

.

1
I
I
!
!

i

ut auferatur, moraliter retractari debet ;
hæc tamen retractatio fiori potest vel per
proprium netum satisfactorium, ut medi­
cinalem, vel per consensum, quem præstat,
ut alter ejus pœnam assumat, imo, et per
actum compassionis, qui in reo oritur ex
eo, quod videat amicum insontem, ob ejus
dilectionem alienam pœnam tolerantem :
J* nam, ut ait D. Thomas 3, contra gentes,
cap. 158: « Pœnam, quam amicus propter
« ipsum patitur, reputat aliquis, ac si ipse
« pateretur, et sic pœna ei non deest, dum
< patiendi amico compatitur, et tanto am< piius, quanto ipse est ei causa patiendi.»
fade per hujusmodi pœnæ compassivæ
sustinentiam adjunctam satisfactioni amici
pro suo debito patientis, potest et illam
conversionem ad bonum commutabile
secandum se acceptam auferre, et pœnam
temporalem, cujus debitum in illa funda­
batur, exhaurire.
33. Arguitur tertio: nam si posset aliquis satisfacere pro alio, ita ut oblata satis­
factione reus jam non maneat pœna
dignus, etiam posset unus per alterius opus
sibi ex charitate applicatum fieri dignus
gloria ; sed per alterius opus etiam ex charitateelicitum, et applicatum nullus potest
effici gloria dignus : ergo similiter nullus
per alterius satisfactionem potest effici non
dignus pœna, cujus antea extiterat dignus.
. , Confirmatur, quia si valeret aliquis alte­
rius pœnam temporalem condigne satis­
facere, posset etiam mereri de condigno
gratiam alteri dandam ; sed secundum
præsentem providentiam nullus potest
mereri gratiam alteri dandam : ergo nec
pœna ab alio debita satisfacere. Major ex
paritate liquet : etenim si ex illo articulo
fidei : Sanctorum communionem ; et ex illo
MIS. Psalmi 118 : Particeps ego sum omnium ti­
mentium te ; colligitur opera unius satisfacloria prodesse alteri, cur non etiam opera
meritoria ? Minor vero probatur ex com­
muni Theologorum placito asserentium,
quod licet quis merito de congruo, et per
modum impetrationis possit mereri gra­
tiam alteri dandam, quo pacto non infal­
libiliter sortitur effectum, nec meritum
complete, et in actu secundo est tale simpliciter ; tamen nequit aliquis merito de
condigno, et infallibiliter ex justitia infe­
rente præmium, mereri gratiam dandam
alteri, etiamsi ille in statu peccati non

>

DI B. IL

601

supponatur : etenim respectu gratiæ pec­
catori dandæ adhuc deest merito justi
æqualitas, et condignitas in actu primo,
ratione infinitatis offensæ cum peccato connexæ ; ut diximus tract. 16, disp. 6, dub,
2, § 3, num. 36.
Respondetur negando majorem, cujus Enr.Jadisparitatis ratio habetur ex Angelico
ceptore in præsenti art. 2, ad 1, ubi ait ;D.Tho.
a Præmium essentiale » (quod est gloria)
« redditur secundum dispositionem homi­
nis : quia secundum capacitatem viden­
α tium erit plenitudo visionis divinæ ; et
α ideo sicut unus non disponitur per
« actum alterius, ita unus alteri non mere­
« tur præmium essentiale, nisi meritum
α ejus habeat efficaciam infinitam, sicut
« Christi... Sed pœna temporalis pro pec­
<r cato debita post culpæ remissionem non
« taxatur secundum dispositionem ejus,
α cui debetur : quia quandoque qui est
« melior, habet majoris pœnæ reatum, et
« ideo quantum ad pœnæ remissionem
« unus alteri potest mereri » (id est,
pro illo satisfacere, ut superius ex D.
Thoma explicuimus) « et actus unius
« efficitur alterius mediante charitate. »
Disparitas ergo in eo sita est, quod nullas
fit dignus gloria nisi per gratiam, quae
adultis confertur propria dispositione me­
diante : cum ergo nemo ad gratiam se dis­
ponat per opus alterius, inde est, nullum
adultum per alterius opus meritorium fieri
gloria dignum. Celerum condignitas pœnæ
non attenditur penes dispositionem ejus,
qui est pœnæ reus, cum ille, qui melius
est dispositus per majorem gratiam, possit
acerbioris pœnæ esse dignus. Unde ope­
ratio unius, quæ nequit disponere alium
ad gratiam, per quam fiat dignus gloria,
deservire valet ut reddatur non dignus
pœna.
Ad confirmationem respondetur, ins-pispelpecta potentia Dei absoluta, non repugnare, aliquem justum posse mereri gra­
tiam alteri non peccatori dandam. At de
facto, et secundum præsentem providen­
tiam. nec ita contingit, nec contingere va­
let, ut loco in argumento relato expendi­
mus. Tum : quia ad meritum de condigno,
præter æqualitatem valoris operis merito­
rii, requiritur aliquod pactum acceptandi
illud opus pro gratia ex vi illius alteri con­
ferenda, ut ibi diximus ; quod pactum nec

$

;

‘i*. ■;

,<··■

iit
Wil

J i i:
d 4· J<<
>e.-i

... Μ

··

602

DE PCENITENTIA.

adest ex parte Dei, nec alicubi scripture
constat. Tum : quia de fado a Deo ordina­
tum est, ut adultus per proprios actus, a
gratia procedentes, gloriam, ejusque aug­
mentum de condigno sibi promereat ; cum
quo minime cohæret, simul alteri alia
premia de condigno mereri : quippe ejus
meritum per primum premium adaequa­
tur, ac exhauritur, et non tantam vim ha­
bet, ut ad alia valeat se extendere. In nos­
tro vero casu adest pactum saltem impli­
citum acceptandi satisfactionem unius ex
charitate faciam pro solutione pœnæ tem­
poralis alterius, ut ex supra dictis patet ;
et aliunde cum ejus vis satisfactoria prius
non exhauriatur per solutionem pœnæ
peccati proprii, quippe quæ in hoc eventu
non solvitur, ut ex num. 37 dicendis con­
stabit, valet quam optime se extendere ad
solutionem pœnæ peccati alterius.
34 Arguitur quarto, et impugnatur prae­
cedens solutio : nam condigna satisfactio
unius pro pœna temporali alterius vel est
ita efficax, ut infallibiliter effectum sor­
tiatur, et semper a Deo acceptetur, vel in­
terdum admittitur, et aliquando respui­
tur? Neutrum potest cum fundamento
dici ; ergo nemo condigne, ei efficaciter
satisfacere valet pro pœna temporali pec­
cati alterius. Minor, quæ difficultatem
præsefert. quoad utramque partem osten­
ditur. Quoad primam quidem, quia omnia
sacre scripture testimonia, infallibilem
satisfactionis acceptationem suadentia, lo­
quuntur de satisfactione ab eodem.qui pec­
cavit, exhibita. Itaque Tobiæ 12 dicitur :
Eleemosyna a morte liberat, cl ipsa est, qux
Panici.
purgat peccata, etc. Et Danielis 4 : Peccata
4.
,’,'ιCon'tua eleemosynis redime. Et Pauli i, ad Co­
lin th. 11 : Quod si nosmet ipsos dijudicare­
mus, non utique judicaremur : a id est <· fexii.Tho. ponit ibi D. Thomas) α si nosmetipsos di« judicaremus redarguendo, el puniendo
« peccata nostra, non utique judicaremur,
u id est, non puniremur a Domino, neque
« postmodum in futuro, neque etiam in
«præsenti.» En quomodo inquiunt ad­
versarii) quoties Deus promittit satisfac­
tionem acceptare pro remissione pœnæ de­
bitae, loquitur de satisfactione preslita ab
eo, qui peccavit ; de remissione vero per
alterius satisfactionem obtinenda nulla
reperitiir promissio : nullum ergo adest
fundamentum ad hujusmodi acceptatio-

nem infallibilem stabiliendam. Si vero dilemmatis secunda pars eligatur, plane in­
fertur, quod si Deus satisfactionem unius
pro pœna temporali peccati alterius quan­
doque acceptat, quandoque respuit,omnes,
qui in hoc charitalis opere exercentur,
quasi in incertum currunt ; etenim de
acceptatione satisfactionis unius pro tem­
porali pœna peccati alterius certificari mi­
nime valent, cum major ratio unam, quam
aliam acceptandi non appareat. Quod in­
conveniens dissidium induceret, fidelesque
ab hujusmodi charitatiseximiæopereamoveret.
Ad argumentum (quidquid senserint^’:·
Medin. Cordub. Bonacin. et alii, secun­
dam dilemmatis partem seligentes) res­
pondetur sustinendo primam cum Suar,
disp. 48, sect. 3, Palao tr. 24, punct. 1, § 1,
n. 8, el alii. Deus quippe semper, ac infal­
libiliter acceptat unius satisfactionem ex
charitate factam pro solutione pœnæ tem­
poralis peccati alterius. Cujus oppositum
non suadent testimonia in argumento re­
lata : illa enim, ut consideranti constabit,
solum probant, Deum uniuscujusque satis­
factionem pro solutione pœnæ proprii pec­
cati acceptare : non tamen negant, unius
satisfactionem pro pœna peccati alterius
oblatam admittere ; quod necessum erat,
ut argumentnm aliquid convinceret. Imo
'
Tobiæ testimonium, quamvis eleemosynam
:
purgare peccata dicat, non asserit quod
sola propria, sed peccata absolute, id est,
sive cujuscumque peculiaria, sive aliena.
Nec opus est in omnibus Scripture testi­
moniis hoc inveniri ; sufficit quod in ali­
quibus, præsertim si juxta Sanctorum Pa­
trum sensum intelligantur. Ex his autem,
ac ex aliis Conciliorum, et Scripture authoritatibus dubii discursu annotatis, salis
'
constat existentia alicujus padi saltem
t
impliciti acceptandi unius satisfactionem
pro alio. Insuper, quia ut inquit D. Tho­
mas 3, contra Gent. cap. 158 : « Affectio
1
• charitalis in eo, qui pro amico patitur,
« facit magis satisfactionem Deo acceptam,
|
« quam si ipse pateretur. » Sed Authores,
quibus opposita sententia arridet, conce­
dere non renuunt, satisfactionem, quam
quisque in solutionem pœnæ proprii pec­
cati offert, semper ac infallibiliter esse Deo
acceptam : ergo idem asserere debent, sal­
tem in via D. Thomæ, de satisfactionep
unius

DISP. X, DUB. II.

603

unius pro pœna peccati alterius, cum hæc, J dives sit, el ex propriis solvere possit.
.Similiter ergo.
juxta S. Doctorem, ex vi charitalis, qua
Admonet tamen, et quidem prudentis­
offertur, non solum sit magis acceptabitis,
sime, D. Thomas in hac hypothesi, unius
sed magis accepta, quam illa. Id, quod
pro alio satisfactionem caute vel nemini
eliam Catechismus Pii V confirmat : « Qui
consulendam : quippe cum satisfactio, ut
i divina gratia, inquit, præventi sunt,
in dubii limine diximus, medicinæ instar
« alterius nomino possunt, quod Deo deordinetur ad solvendum debitum peccati
tbetur, persolvero. Non vero de hoc cuicommissi, et ad præcautionem futuri, si
« quam fidelium dubitandi locus relictus
unus pro alio satisfacit, qui per se ipsum
• est. » Si Deus non semper, sed interdum
satisfacere potest, hic effectus impediretur:
satisfactionem unius pro pœna peccati
alterius acceptaret, locus dubitandi relin­
quia ut supra vidimus ex D. Thoma, ex
queretur fidelibus de hujusmodi accepta­
jejunio unius caro alterius non domatur,
tione. Si ergo non relinquitur, ideo est,
nec ex actibus unius alius bene agere con­
quia semper, et infallibiliter illa satisfac­
suevit; atque ideo impossibilitate solutio­
tio, si fit ut fieri debet, sortitur effectum.
nis a reo faciendæ non urgente, minime
expedit alium illius loco satisfacere, ne
reus segnior evadat, peccataque non amo­
§ in.
veat. Verba D. Thomæ sunt : α Non est
Corollaria procedentis doclrinæ, in quibus
« permittendum, quod aliquis pro alio
incidentes quæsliunculæ deciduntur.
« pœnitentiam agat, nisi defectus aliquis
« appareat in pœnitente, vel corporalis,
35. Ex hactenus didis suboriri videntur
« per quem sit impotens ad sustinendum,
i.aliquæ difficultates, huc spectantes, quas
« vel spiritualis, per quem non sit prompattexere, et decidere opus est. Inquires
« tus ad portandam pœnam. » Quibus affi­
ergo primo, an satisfactio unius pro tem­
nia sunt illa 3, contra gent. c. 158 : « Sicut
porali pœna alterius sit adeo efficax, ut
« per se ipsum, ita, et per alium potest
non solum a Deo acceptetur, dum reus
« aliquis satisfacere Deo, præcipue cum
impotens est solvere, sed etiam cum per
α necessitas fuerit. » Ubi. et absolutam
se ipsum satisfacere valet ? Ad quod affirdocet possibilitatem satisfactionis unius
mati ve respondendum est cum D. Thoma
pro pœna temporali peccati alterius, esto
in præsenti : « Nec etiam exigitur quantum
hic per se ipsum satisfacere valeat, et in« ad solutionem debiti, quod ille, pro quo
congruentiam hujusmodi satisfactionis ob
« fit satisfactio, sit impotens ad satisfacienassignatum motivum.
<dum:quia etiamsi esset potens, alio
36. Dices: si aliquis ob furtum, velObjer(,0.
• satisfaciente pro ipso, ipse a debito imhomicidium commissum, ad flagella, vel
« munis esset. » Et ratio est : quia suppo­
mortem sit condemnatus, alterque chari­
sita æqualilate satisfactionis cum debito
tate motus delinquentis supplicium subire
pœnæ alterius, si aliquid eam effectum
velit, ut proximum a cruciatu eripiat, ne­
sortiri impediret, maxime non acceptatio
quit judex prudenter hanc admittere satis­
Dei, quia satisfactio non offertur a reo, qui
factionem, ita ut delinquentem impunitum
per se ipsum solvere potest; sed nullibi
relinquat, et insontem plectal : ergo ne­
scripture, ac Conciliorum in hoc eventu
quit Deus prudenter unius satisfactionem
non acceptatio reperitur. cum præallegata
acceptare pro pœna peccati alterius, qui
testimonia absolute, ac sine limitatione
proprium debitum solvere potest. Conse­
procedant: ergo quamvis reus per se ip­
quentia a paritate liquet ; antecedens vero
sum solvere valeat, si tamen alius ejus
probatur ; tum, quia nulla est ratio cur
pœnam temporalem sustinere vult, satis­
qui immunis est a delicto, non sit etiam a
factio haec debitum rescindit, effectumque
cruciatu. Tum, quia si reus in propria per­
sortitur. Idque in debitis pecuniariis, aliis­
sona non plectitur, maxime si plecti valet ;
que hujusmodi inspicitur : si enim Petrus
deinceps] cautior fieri, ac in posterum deli­
debitum centum aureorum coiitraxit, et
cta vitare non discet,quod in detrimentum
ejus amicus totidem offerat creditori, ab
populiesset.Tum, quia populus ægre ferret,
obligatione extrahitur, licet alias Petrus
ob alterius crimen innocentem puniri.

'i:
I
»

i ’*1
i. ;
ft

i•.··<
■?.!.t
1

, ··> U
;·ί·/
:

I. ·.

VΛ

/. ' * Λ
» ·

f

/·

I
i

t

y
4

■ ■;1

v

$··
*5·

604

DE PCENITENTIA.

vi'/cvcr- H°îc objectioni (quam apud neminem
Mjy vidimus, quod optavimus) quis respondere
posset primo, negando antecedens. Non
enim imprudenter se gereret judex in
illius satisfactionis acceptatione : quippe
quæ satisfactio cum actus esset excellentis­
sima? charitatis, illum permittere, ut alium
pietatis opera in rei indulgentia exerceat,
non imprudentiæ videtur committendum,
sed virtuti. Si judicem dixeris ex præcepto
teneri pœnas in lege taxatas reo applicare,
ut salis communis fert sententia (de quo
videri potest N. Andreas tract, de legibus)
atque ideo supplicium in hoc eventu reo
non applicare, peccatum esse, non pietatis
actum. Responderi posset, in praedicto
casu nullam culpam intervenire : quia
judex legem adimplet, pœnam ab ea taxa­
tam applicans reo moraliter sumpto :
amicus enim rei est alter reus, vel rei
vicem gerens. Unde si alias lex non expli­
cat, reum puniendum debere esse reum
physice sumptam determinate, et non
alium, ex hoc capite judex obligationem
impleret, et alias actum pietatis eliceret,
et locum alteri excellentissimæ charitatis
pararet, in. ingens exemplum populi, ac
imitationem Christi, juxta illud : « Majo« rem charitatem nemo habet, ut animam
α suam ponat quis pro amicis suis. » Et
secundum hanc doctrinam antecedentis
probationes nihil evincunt. Non prima :
etenim ratio, et quidem maxima, cur in
illo eventu qui immunis est a delicio, non
esset etiam a cruciatu, foret ejusdem cbaritas, ratione cujus suæ immanitati, ac
juri cedens, alterius pœnam subire vult,
adinstar innocentis Filii Dei, qui omnium
nostram tormenta pati dignatus est, ut
immunes nos faceret; quod excellentissi­
mum fuit Christi opus, ac acceptissimum
Patri absque omni imprudentiæ nota.
Non secunda : quia delinquens expertus
jam ob proprium crimen ad supplicia
fuisse damnatum, quodque illa infallibiliter passum fuisse, si alterius charitas non
impediret, imo videns amicum ob ejus
crimina cruciatum, in posterum cavere
disceret. Hæc quippe motiva vel stolidio­
rem hominem cautum redderent, vel sal­
tem quantum est ex se a delictis amovere
exinceps possent. Et quod ita non contin­
geret, omnino per accidens foret ; ea au­
tem, quæ per accidens fiunt, minime vel

difficile vitari valent. Unde judex id, quod
debuit, fecisse videtur, et populi nocu­
menta vitasse quantum est ex se. Non
denique tertia : quia in præsenti casu inno­
cens non violenter, et inique, sed ultro,
ac sponte plectitur. Quocirca populus si
ratione ducitur, nullam ad id ægre feren­
dum haberet, esto alias magnam compas­
sionem acciperet, ac exemplum adulta»
virtutis. Quæ omnia dixisse volumus ex
suppositione, quod nulla juris lex adsit,
oppositum decernens, cui adhaerere tenea­
tur judex.
Secundo respondetur, omisso antece-s»-.k
denti, negando consequentiam, cujus mul­
tiplex disparitatis ratio assignari potest.
Prima : quia judex pactum non habet cum
rei amico, ut illam satisfactionem admit­
tere compellatur. Inter Deum autem, ac
homines adest pactum saltem implicitum,
ut ex supra dictis constat ; unde acceptat
unius satisfactionem oblatam pro poena
temporali peccati alterius potentis per se
satisfacere. Idquede facto contingere liquet:
etenim Purgatorii anima» ibi per se ipsas
proprias pœnas solvere possunt ; et tamen
nemo Catholicorum diffitebitur, vivorum
fidelium satisfactiones, pro illarum poenis
oblatas.effectum consequi,ac a Deo admitti;
præsertim, quia de Sacrosancto Missæ Sa­
crificio negari nequit ad remissionem pœ­
næ temporalis prodesse tam vivis, quam
defunctis, valentibus per se ipsos proprias
pœnas solvere, ut ex professo statuimus
tract. 23, disp. 13, dub. 5, § 4. Si autem
unus satisfacere non posset pro pœna tem­
porali alterius potentis per se satisfacere,
nec de Missae Sacrificio verificaretur, cum
eadem ratio urgeat. Secunda : quia judex
inferior in lege Superioris dispensare ne­
quit. Unde si lex disponit, judicem punire
reum, huic, et non alteri ejus loco suppli­
cium apolicare tenetur. Deus autem supe­
rior judex his legibusnonsubjicitur ; atque
ideo acceptare potest unius pro alio satis­
factionem ; imo si pactum inivit, debet.
Tertia : quia judex si innocentem ultro
oblatum, et non delinquentem, puniret,
inde forte sequeretur, delinquentem ad
propria crimina redire, quæ in populi de­
trimentum redundarent ; judex autem de­
trimento alterius, et maxime populicedere
non potest, atque ideo nec illam innocen­
tis pro delinquente satisfactionem admit­
tere

1 · WHZMwfE

DISP. X, DUB. II.

tere. Celerum in acceptatione satisfactionis
imius pro pcena temporali peccati alterius,
qui per se ipsum satisfacere potest, hujus­
modi motiva minime urgent : si enim ali­
quod detrimentum ex repetitis peccatis
oritur, hoc præcise contra Deum judicem
militat, qui proprio juri cedere valet, et
auxilia infundere, ut a peccatis absti­
neant.
a4. 37. Secundo inquires, utrum qui pro
.li.r-alio satisfacit, simul ac eodem actu pro se
satisfaciat ? Ratio dubitandi desumitur ex
Thoma in præsenti art. 2, argum. 3,
ubi sic arguit : «Unus pro alio orando,
< etiam sibi meretur : si ergo aliquis pro
< alio satisfacere potest, satisfaciendo pro
« alio, prose satisfacit. » Sed debilitatem
consequentis probat ibi D. Thomas dicens,
quod si ita esset, «ab eo, qui pro altero
«satisfacit, non exigeretur alia satisfactio
• pro peccatis propriis. » Quod falsum esse
supponit, et ex dicendis constabit.
r Inde cum Angelico praeceptore dicen­
dum est, satisfacientem ad æqualitatem
pro debito alterius eodem actu non satis­
facere pro se ipso. Et ratio est : quia tota
vissatisfactiva prædicti operis exhauritur
in extinclione debiti alterius ; quod autem
in unius debiti solutione exhauritur, ad
alterius solutionem non pertingit : non
ergo idem opus satisfactorium utrumque
debitum extinguere potest. Quod in solu­
tione debiti pecunia: ii videre licet .-debens
enim quatuor, el totidem solvens, ut debi­
tam extinguat amici, aliis quatuor eget,
ut pro debito proprio satisfaciat, licet
utriusque creditor idem sit. Unde idem
probans D. Thomas, ac disparitatem assi­
gnans inter valorem operis meritorii, et
satisfactorii, inquit : « In solutione debiti
: attenditur quantitas pœnæ; sed in merito
« attenditur charitatis radix ; et ideo ille,
« qui ex charitate pro alio meretur saltem
« merito congrui, etiam sibi magis mereitur» (de condigno augmentum gloriæ)
.· non autem qui pro alio satisfacit, pro
sse satisfacit, quia illa quantitas pœnæ
«non sufficit ad utrumque peccatum. »
Ex quibus resolutionis veritas liquido
constat.
Confirmatur : quia nullus debitum pro­
6*
prium solvere potest illo opere satisfacto­
ry, cujus dominium non habet ; sed ex
suppositione quod aliquis opus satisfacto­

Λ

Ο

605

rium pro alterius debiti solutioneexhibeat,
jam a proprio dominio ablegat, et illius,
pro quo satisfacit, moraliter proprium
efficit ; ergo nemo potest uno, ac eodem
opere satisfaclorio simul pro se, ac pro
alio satisfacere. Minor probatur : quia ex­
hibitio operis satisfactorii unius pro pœna
temporali peccati alterius est quædam virtualis donatio; sed donatio rem a donante
abdicat, et in alterius dominium transfert:
ergo qui opus satisfactorium pro alterius
debiti solutione exhibet, illud a proprio
dominio ablegat, ac illius, pro quo offer­
tur, fit moraliter proprium, ut tanquam
per aliquid jam suum satisfacere possit ;
atque adeo nemo eodem actu satisfaclorio,
pro alterius debiti extinctione oblato, si­
mul proprium debitum extinguere valebit.
38. Dices : dum quis pro alio orat, vel a .
se abdicat, et transfert in eum, pro quoEc‘L:'
orat, jus ad præmium illius operis meri­
torii, vel non? Si secundum dicas : ergo
nihil alteri meretur ; quemadmodum qui
opus satisfactorium in alium non trans­
fert, pro eo non satisfacit. Si primum :
ergo nequit tunc sibi aliquid mereri ; sicut
qui opus satisfactorium in dominium il­
lius, pro quo satisfacit, non transfert,nihil
pro se satisfacit. Hoc autem est contra
D. Thomam, ac Theologorum placitum :
ergo alia debet assignari disparitas inter
satisfactionem, et meritum.
Respondetur negando suppositum, si
fiat sermo de merito simpliciter tali, sive n»‘.
de condigno. Etenim secundum praesen­
tem providentiam nullus valet in alium
transferre jus ad præmium suis meritis
correspondons, ut diximus tractat. 16, de
merito, disp. 6, dub. 2, num. 26. Si vero
procedat objectio de merito secundum
quid, seu de congruo, quod cum impetra­
tione coincidit; cum ejus efficacia non fun­
detur in quantitate, aut valore operis ita
meritorii, aut impetratorii, sed in liberalitate præmiantis; aut concedentis id, ad
quod obtinendum tendit oratio; ille, qui
pro alio orat, nullum jus transfert, nec
transferre potest in illum, pro quo orat,
quia nullum habet ad oblinendum postu­
lata. E contra vero accidit in satisfactione :
nam offerens Deo ex charitate æqualem
satisfactionem pro debito alterius habet jus
tam in actu primo, quam in actu secundo
ad satisfaciendum Deo pro suo debito pro-

;

,.

μ!

•·ί;

Τ.
<ί
.·*: ι*

<

Gûô

DE PIENITENTIA.

prio, ct hoc jus a sc abdicat, et transfert in
* qui pro alio satisfacit, quam in princi­
alium, ut satisfactio fiat moraliter propria
er pali requireretur. » Et ratione potest
alterius.
ostendi ex eisdem verbis deducta. Nani
ük .'- ■
39. Tertio inquires, an ut réussit im­
idem opus satisfactorium, v. g. idem je­
munis a debito luendi pœnani, sufficiat
junium ex charitate Deo oblatum in solu­
quod aliquis pro illo satisfacere offerat? An
tionem pœnæ alterius, magis satisfacit,
insuper requiratur, quod de facto, et cum
quam si in expiationem proprii debiti
i;.< effectu satisfaciat ? Respondetur, non suf­
offeralur : ergo existente æquali pœna?
ficere primum, sed requiri secundum. Ita
reatu, non major, sed potius minor pœna
Lugo in præsenti.'illudque Apostoli ad Ga­
requiritur, ut quis alterius debitum extinlatas 6 : Aller ulterius onera portale, aperte
guat, quam proprium. Antecedens osten­
innuit : non enim ex desiderio, ac promis­
ditur ; quippe ille actus virtutis pœniten­
sione unius, sed ex portatione oneris, quæ
tiæ magis satisfacit apud Deum, qui est
executionem affert, alleviationem alte­
illi magis acceptus, ac altioris valoris;
rius Apostolus infert, juxta legem chari- ) sed jejunium, in satisfactionem pœnæ al­
tatis observatam a Christo Domino, qui
terius oblatum, est actus pœnitentiæ Deo
non solum voluit, aut promisit, sed de
magis acceptus, ac altioris valoris, quam
facto pro nobis satisfecit, et usque dum
qui in proprii debiti solutionem exhibe­
satisfactionem obtulit, animabus Sancto­
tur : ergo. Minor probatur : ille actus est
rum Patrum aditus ad gloriam non patuit.
altioris valoris, ac Deo magis acceptus, ubi
Idque etiam convincit communis sensus,
charitatis imperium magis splendet, ac
et inlelligentia fidelium. Nam si sola pro­
intensius viget, ut diximus tractat. 16,
missio satisfaciendi pro alio, eum de facto
agentes de imperio charitatis ad meritum
a debito exoneraret, sequeretur quod sup­
requisito ; sed charitas fortius emicat,
posita hujusmodi promissione, si debitor
quando jejunium pœnitentiæ imperat in
e vita migraret, statim ad superos ascen­
solutionem reatus pœnæ alterius, quam
deret, et cruciatum pcenarum Purgatorii
dum in extinctionem proprii debiti jubet:
non subiret, etiamsi satisfacere promit­
ergo jejunium, in satisfactionem pœnæ al­
tens, ex oblivione, impotentia, aut mali­
terius oblatum, est Deo altioris valoris, ac
tia, promissa non adimpleverit: imo, et
magis acceptum, quam in proprii debiti
quod promittens non peccaret ex capite
solutionem exhibitum. Consequentia est
damni illati ob negligentiam, aut volun­
legitima. Major ex loco cit. patet. Mino­
tariam satisfactionis retardationem. Sed
rem autem docet D. Thomas in verbis su­
oppositum aperte convincit anxietas in
pra relatis, et insuper 3, contra Gent. cap.
viris timoratis has promissiones adim­
158, ubi inquit : « Hoc » (id est unius pro
plendi, et exactio in Judicibus Ecclesias­
alio satisfactio) « est promptæ charitatis,
ticis in visitandis testamentis, et eorum
Ί illud autem est necessitatis, o
executione curanda, aut omissione punienda : ergo juxta Ecclesiæ intelligentiam ille,
DUBIUM III.
qui peccavit, a reatu pœnæ debitæ non sol­
Quibus conditionibus salisfaclio indigeat l
vitur de facto, et cum effectu, nisi vel ipse,
vel alius pro eo in re satisfaciat.
Plura sunt, de quibus disputari solet, an
Qnj-s- 40. Inquires quarto, an æquali existente
ihinr. 4-prenaB reatUj debeat majorem subire pœ­
necessario, et essentialiter ad actum satis­
factionis requirantur, utputa, an sit neces­
nam, qui pro alio satisfacit, quam qui pro­
saria libertas, ac honestas actus, status
prium reatum solvit? Ad quod respondet
ncciMù, d Thomas jn præsenti art 2, in corpore,
gratiæ, et viatoris, ac intentio satisfacien­
di ? De his omnibus hic agendum est; sed
quod non major, sed potius sufficit minor :
ut claritati, ac distinctioni consulamus,
a Quia pœna » (inquit) « maxime habet
singulas conditiones singulis §§ expo­
« vim satisfaciendi ratione charitatis, qua
nemus.
c homo ipsam sustinet, et quia major cha« ritas apparet in hoc, quod aliquis pro
« altero satisfaciat, quam si ipse satisface« ret, ideo minor pœna requiritur in eo,

DISP. X, DUB. HI.
§ U
Actum liberum requiri ad satisfaciendum
stabilitur.
II. Dicendum est primo, actum satisfac‘Y^torium debere esse liberum, saltem liber­
tate contradictionis. Sic sentiunt commu­
niter Theologi, quin opus sit aliquos in
h ....particulari referre. Probaturque primo ex
i D. Thoma in praesenti quæst. 13, art. 1,
nd ubi antequam stabiliret nostrae satisfactio­
nis possibilitatem, in secundo argumento
ilasibi objicit : « Servus, quia totum, quod
< habet, Domini est, non potest pro aliquo
c debito recompensare ; sed nos servi Dei
t sumus: ergo, » etc. Ad quod sic respon­
det: « Ad secundum dicendum, quod
; homo, qui ad imaginem Dei factus est,
: aliquid libertatis participat, in quantum
esi Dominus suorum actuum per liberum
v arbitrium, et ideo ex hoc, quod per libe. rura arbitrium agit, Deo satisfacere poc test:quia quamvis Dei sit, proutaDeo
« est sibi concessum, tamen libere ei tra­
ditam est, ut ejus Dominus sit, quod
e servo non comperit. » Ubi possibilita­
tem nostræ satisfactionis apud Deum ex eo
probat, quia σ homo aliquid libertatis par­
ticipat, » et quia « est Dominus suorum
« actuum per liberum arbitrium. » Sentit
ergo, dominium, ac libertatem requiri, ut
actas noster valeat esse salisfactorius :
camqoe non sit necessaria libertas contrarietatis, ut apparet in Christo pro nobis
satisfaciente, in quo hujusmodi libertas
non extitit, sequitur libertatem contra­
dictionis desiderari.
42. Secundo probatur ratione. Nullus
' ? “'satisfacere valet, nisi per actum aliquo
• modo ipsius proprium, et supra quem ha­
beat potestatem, ac dominium ; sed solius
actas liberi quis dominium, et potestatem
habet : ergo ut actus sit satisfactorius debet
esse liber. Consequentia constat. Minorem
sopponimus ex tract. 10, de voluntario, et
involuntario, disp. 2, dub. l.Eamque do­
cet D. Thomas 1, 2, quæst. 1, art. 1 ; solum
enim per libertatem agens est Dominus
sai actus, et supra ipsum habet potestatem,
et dominium. Major autem suadetur: nam
satisfactio est illa compensatio, qua satis­
faciens, ut jus læsum alterius restituat, et
inaequalitatem per peccatum inductam re­

607

ducat ad aequalitatem debitam, tollit a se,
et transfert in alium id, quo alias uti pos­
set in proprium commodum, ut in satis­
factione pecuniaria contingit ; vel est
assumptio pœnæ in compensationem illius,
quam ex justitia puniliva delicti ab alio
sustinere debebat, unde inter satisfacien­
tem, et eum, cui fit satisfactio, hic quasi
contractus intervenit, « sustineo, ut par« cas; solvo, ut non amplius exigas. » Sed
nullus hunc quasi contractum inire valet,
nisi per actus, quorum dominio gaudet,
ratione cujus eos possit alteri offerre, et
in illius potestatem redigere; sicut nullus
compensare valet debitum pecuniarium,
nisi illis pecuniis, quarum est Dominus :
ergo nullus satisfacere valet, nisi per ac­
tum sub proprio dominio existentem,
atque ideo liberum.
Confirmatur primo : quia omnis actusconfir.i
satisfactorius est etiam meritorius; sed
omnis actus meritorius debet esse liber,
saltem libertate contradictionis : ergo om­
nis actus satisfactorius libertate gaudere
debet. Major est D. Thomæ in 4. sentent.
J
D ThOdist. 17, quæst. 2, art. 4, quæstiunc. 3, ad
3, ubi ait: « Dicendum, quod pœna illa,
« quam animæ in Purgatorio sustinent,
« non potest proprie dici satisfactio : quia
« satisfactio opus meritorium requirit. »
Minorem vero fuse probavimus tract. 16,
de merito, disp. 1, dub. 2, § 1, a num. 7.
Confirmatur secundo : nam omnis actus
satisfactorius debet esse bonus moraliter,Coi;‘"n··
et honestus, ut infra ostendemus ; sed om­
nis actus moraliter bonus debet esse liber :
ergo omnis actus satisfactorius libertate
debet gaudere. Minor, in qua poterat esse
difficultas, constat ex dictis tract. 11, de
bonit. et malit, disp. 1, dub. 1, ibi enim
probavimus ad moralitatem, et conse­
quenter ad bonitatem moralem requiri
libertatem. Consequentia autem legitime
ex præmissis infertur.
43. Sed objicies : Flagella, quibus ÎDobjeetfo.
præsenti a Deo punimur, sunt satisfactoria ; sed hujusmodi flagella non sunt actus
liberi, cum ab extrinseco nobis etiam no­
lentibus , el reluctantibus infligantur :
ergo ut opera salisfactoria sint, non requi­
ritur quod libera existant. Cetera cons­
tant, et major probatur ; tum ex Concilio
Tridentino sess. 14, cap. 9, ubi ait:^^'1,
« Tantam esse divins magnificentiæ lar-

60S

DE PŒNITENTIA.

η gitatem, ut non solum pœnis sponte a
n nobis pro vindicando peccato susceptis,
u aut sacerdotis arbitrio pro mensura de« licti impositis, sed etiam, quod maxi« mum amoris argumentum est. tempora< libus flagellis a Deo inflictis, et a nobis
α patienter toleratis, apud Deum Patrem
« per Christum desum satisfacere valeit Tho. * mus. » Tum etiam ex D. Thoma in
præsenti, quæst. 15, art. 2, qui id ipsum
docet, ac probat in 1 argum. SW contra,
.».·,«· < ex illo Pauli ad Romanos 5: Tribulatio paι'"'Λ· tienliam operatur, patientia autem proba­
tionem, id est, a peccato purgationem.
x.-tai.
Pro objectionis solutione, quæ non pa­
rum negotii Aulhoribus facessivit, ani­
madvertendum est primo, libertatem esse
duplicem ; alia formalis, et intrinseca,
quæ in voluntatis actibus reperitur ; alia
extrinseca, vel extrinsece participata, quæ
residet in actibus, uti in jejunio, flagella­
tione, el similibus, qui intrinsece liberi
non sunt, sed tantum extrinsece, ac deno­
minative a libertate in actibus voluntatis
intrinsece existente, ut diximus tractat.
II, disp. G, num. 20, et in fine ejusdem
tractat. 20, art. 3, et tractat. 10, disput. 2,
dub. 5, et alibi sæpe. Hujusmodi autem
extrinseca actus exterioris libertas, licet
non addat aliam distinctam, sicut nec bo­
nitatem formalem, supra eam, quæ in
voluntatis actibus formaliler intrinsece
reperitur, constituit tamen actum exter­
num sufficienti modo liberum, quatenus
illum subordinat actui interno voluntatis,
ac idem cum illo efficit, ut possit ad meri­
tum, vel demeritum imputari. Actus vero
exterior fit idem cum interno voluntatis,
ac illi subordinalur, quatenus vel actus
voluntatis illum imperat, vel acceptat, ac
approbat. Secundo, ut objectionis vires
Noia a. facilius dehiscant, animadvertendum est,
quid Concilium dixerit, ex quibus verbis
tota difficultas consurgit. Igitur Concilium
non asseruit, hominem pro peccatis satis­
facere flagellis a Deo inflictis, et involun­
tarie toleratis, quod necessarium erat, ut
objectio vim haberet, ac convinceret liber­
tatem non desiderari ad satisfactionem ;
sed tantum, imo, et quadam reflexione,
ait, quod flagellis a Deo inflictis, et a nobis
patienter toleratis satisfacere valemus. Ex
quibus argumentum efficax nequit desumi
ad colligendum, quod actus libertas ad sa-

tisfactionem non requiritur; quin opposi­
tum, et quidem fortiori consequentia, ex
ly patienter toleratis licet inferre. Patiens
quippe toleratio spontaneilatem, ac liber­
tatem affert : nemo enim patienter tolerat,
qui voluntarie, ac libere non sustineat.
Hinc ad argumentum haud admodum^1!"*
diflicilis est solutio, distinguendo praemis­
sas : α Flagella, quibus in præsenti a Deo
« punimur, sunt satisfactoria, » si libere
acceptentur, ac patienter sustineantur,con­
cedenda est major: neganda vero si non
acceptentur libere, nec sustineantur pa­
tienter. Ad minorem autem eodem modo
dicendum est. flagella nobis a Deo inflicta
non esse actum intrinsece liberum susti­
nentis, si considerentur quoad inflictio­
nem, ac eorum esse vel non esse ; esse
tamen libera sustinenti sumpta quoad ac­
ceptari patienter, et æquo animo sustineri;
atque ideo neganda est absolute conse­
quentia. Itaque flagellis nobis a Deo inflic­
tis patienter acceptatis, ac toleratis, ipsi
satisfacere valemus non solum ratione
actus interioris acceptantis, qui est formaliter, ac intrinsece liber, sed etiam ratione
actus exterioris ipsius flagellationis pa­
tienter toleratæ : quippe qui actus exte­
rior interiori subordinatur, et ab eo ali­
quid libertatis participat saltem extrinsece,
ac denominative ob honestam, et liberam
acceptationem ordinatam formaliter, aut
virtualiter ad peccatorum debitum extinguendum. Quocirca flagella, quæ nobis
Deus infligit in peccatorum vindictam,licet
non sint nobis omnino libera saltem ex
parte inflictionis, cum etiam nobis reluc­
tantibus ab exlrinseco proveniant, ut fuit
persecutio David per ejus fiilium Absalom,
ac pestilentia, quam ob ejus peccatum
misit Deus in Israel ; tamen quoad eorum
bonum, vel malum usum, et terminative
sunt nobis libera, quia terminant liberam
acceptationem patientis,ac idem cum ea effi­
ciunt. Aliundeque sunt satis pœnalia,quod,
ut infra dicemus, est ultra hactenus recen­
sita unum ex requisitis ad satisfactionem,
ratione cujus pœnaiitalissortiuntur ratio­
nem satisfaciendi, distinctam saltem ex
hoc capite a ratione satisfactoria, quæ viget
in actu interno, ac intrinsece libero accep­
tationis. Unde si æquali intensione actus
interioris existente, duo homines hujus­
modi pœnas sustineant, ille magis satis­
facit

DISP. X, DUB. HI.

j

j

J
:

I

i:

609

(icit, qui acerbioribus cruciatibus se subji­
rie acceptetur, ac sustineatur, per accidens
cit, solutionem hanc approbant Victoria
omnino est, quod ab extrinseco accedat, ut
in Summa, num. 209, Sylvester verbo
patet in eo, qui ex animo Deo pro peccatis
iWw/iidiOj q. 9. Nugnue in præsenti
satisfaciendi rogat Petrum, ut illum fla­
quæst. 15, art. 2, in cujus patrocinium
gellis cædai. Hic enim proculdubio satisfa­
adducit SS. PP. Augustinum, Chrysofaloceret tolerando flagella sibi a Petroextrinmum, Gregoriuin, imo, et Paulum 1, ad
sece illata. Si autem ea, quæ Deus nobis
Corinth. 3.
infligit, invite ac reluctanter sustineantur,
Adprimam autem majoris probationem,
tunc aderit proprie satispassio : quippe quae
jainex supradictis constat, Concilium non
invitam cruciatus supportationemrequirit.
Cndecum in diffinitione satisfactionis di­
asserere, nos Deo satisfacere posse quibus­
cumque flagellis ab eo nobis inflictis, et
citur importare voluntariam sui punitio­
nem, ita debet intelligi, ut vel sit punitio
quomodocumque toleratis·, sed tantum il­
sui voluntaria, quia a proprio patiente
lis, quæ patienter sustinentur ; atque ideo
pœna infligitur, vel quia quæ ab extrinseco
libertatem ad satisfactionem requisitam,
accedit, acceptatur : etenim spontanea
et supra explicatam non negat, sed potius
cruciatus acceptatio voluntaria sui punitio
. indicat. Ad secundam ex D. Thoma de­
est, saltem acceptative.
sumptam, respondetur ex eodem S. Doc··.
lore, qui in corpore ari. cit. se ipsum
explicat, ac nostram solutionem adducit,
§ Π.
inquit enim: « Si flagella, quæ pro peccaHonestatem, ac bonitatem moralem requiri
> lis a Deo infliguntur, fiant aliquo modo
ad satisfactionem decernitur.
ipsius prendentis, rationem satisfactio« nis accipiunt ; fiunt autem ipsius in
45. Dicendum est secundo, actum salis- Assertio
«quantum ea acceptat ad purgationem
factorium debere esse bonum, ac hones-p
« peccatorum, eis utens patienter. Si autem
tum moraliter. Ita D. Thomas in præsenti Gonet,
«omnino eis per impatientiam dissentiat,
quæst. 15, art. 1, Gonet tom. 5, disp. 13, Anton,
«tunc non efficiuntur aliquo modo ipsius,
art. 2, § 2, N. Antonius disp. 20, sect. 2,^’;.
• el ideo non habent rationem satisfactionum. 1589, N. Franciscus tract. 10, cap.Suarez,
« ni·, sed vindicationis tantum. » Et in
responsione ad 1, ait : « Quamvis illa fla10, punct. et num. 1, Suarez disp. 37, éêOÎ. c
sgella non sint omnino in potestate nos3, num. 2, Lugo disput. 24, sect. 3, Castro^La^î(1
« Ira, tamen quantum ad aliquid sunt, ut
Palao tract. 22, disp, unica, punct. 21,Fa«scilicet eis patienter utamur ; et sic
gu ndez prajeept. 2, lib. 9, cap. et num. 2,et^nJi1·
«homo facit de necessitate virtutem.
communiter Doctores. Idque satis insinuat
«Unde, et meritoria, ct satisfactoria esse
Concilium Tridentinum sess. 14, cap. 8,
« possunt. »
illis verbis : « Accedit ad hæc, quod dum
x 44. Dices : satisfactio juxta ea, quæ in
✓ satisfaciendo patimur pro peccatis,Christo
ejus definitione explicuimus, in eo a salis«Jesu, qui pro peccatis nostris satisfecit,ex
pissione distinguitur, quod hæc importat
« quo omnis nostra sufficientia est, confor­
tolerationem pœnæ ab alio inflictæ ; illa
te mes efficimur. » Cum ergo operibus for­
vero ab eodem patiente assumptæ; sed fla­
maliter pravis Christo non efficiamur con­
gella, quibus in præsenti a Deo punimur,
formes, manifeste indicat, satisfactoria
esto voluntarie acceptentur, et patienter
opera bona, ac honesta moraliter esse de­
sustineantur,nobis infliguntur ab alio : er­
bere.
go illis non satisfacimus, sed satispali46. Probatur ratione desumpta ex Η·Γα(ί0
mar.
Thoma loco cit. Quoniam ut opus sit satis-ix rho.
Respondetur, satispissionem distingui a
factorium debet in Dei honorem cedere ;
satisfactione, quia illa affert tolerationem
sed quod moraliter non est bonum, honori
pœnæ ab extrinseco in vindictam illatae,
Dei non consulit : repugnat igitur, actum,
non utcumque, sed reo invito ; hæc vero I qui moraliter non est bonus, esse satisfactorium. Consequentia ex præmissis patet ;
tolerationem voluntariam pœnæ sive ab
minor quoque satis exse liquet : nam actus
eodem pœnitente assumptæ, sive ab exIrin-eco illatae : nam semel quod volunta- j liber, qui formaliter non eet bonus, est
Salmant. Curs. Theolog. tom. A-V
29

ff·

r

610

DE PŒNITENTIA.

DISP. X, DUB. III.

·T

moraliter malus, quia indifferens in indi­
viduo repugnat, ut tract. H, disp. 7, dub.
2, ex D. Thoma firmavimus ; atque ideo
opus.quod moraliter non est bonum,nequit
cedere in Dei honorem, cum potius ejus
Majestatem lædat. Major autem ostenditur
ex D. Thoma, art. citato in corpore : « Re« compensatiooffensæ,inquit,importat adæ« quationem, quam oportet esse ejus, qui
« offendit, ad eum, in quem offensa com« missa est. Adæquatio autem in humana
«justitia attenditur per abslractionem ab
« uno, qui plus habet justo, et additionem
« alterius, cui subtractum est aliquid.
« Quamvis autem Deo, quantum est ex ejus
« parte, nihil subtrahi possit, tamen pec« cator quantum in ipso est,aliquid ei sub« traxit peccando, ut dictum est. Unde
« oportet ad hoc quod recompensatio fiat,
« quod aliquid subtrahatur a peccante per
« satisfactionem, quod in honorem Dei ce« dat. Opus autem bonum ex hoc quod est
« hujusmodi, non subtraxit aliquid ab ope« rante, sed magis perficit ipsum. Unde
« subtractio non potest fieri per opus bo« num, nisi poenale sit ; et ideo ad hoc ut
«aliquodopus sit satisfactorium, oportet
« quod sit bonum,et in honorem Dei sit. »
ConCriB, Confirmatur primo : ut opus satisfac­
1.
torium sit, debet esse Deo acceptabile, et
non odibile ; sed Deus detestatur omne
opus liberum in individuo exercitum, si
moraliter bonum non est : ergo ad satis­
factionem requiritur moralis bonitas, ac
honestas actus. Major est D. Thomæ ubi
D. Tbo.
supra : « Oportet, inquit, quod etsi jam
« offensa sit dimissa per præcedentem con« tritionem, opera satisfactoria sint Deo
« accepta. » Minor vero probatur : nam
sicut Deo placet omne id, ad quod sua causalitate concurrit, ita ipsi displicet omne
id, quod non efficit ; sed opus liberum in
individuo exercitum, si moraliter bonum
non est, a divina virtute non procedit :
quippe quæ solum se extendit ad ea for­
maliter, quæ possunt in Deum reduci tan­
quam in ultimum finem, et moralitas
actus, qui non est formaliter bonus, cum
necessario sit inordinata, in Deum tan­
quam in ultimum finem reduci nequit :
ergo omne opus liberum in individuo
exercitum, si moraliter bonum non est,
Deo est odibile, atque, ideo satisfactorium
esse non potest.

Confirmatur secundo. Actus, qui uddilc‘>2fcra f
ut manifestam supponunt ; atque ideo
novum reatum ad poenam, nequit esse pro
j
breviter suadetur. Opus satisfactorium est
pœna satisfactorius ; sed omnis actus, qui
simul meritorium ; atqui ad meritum sta­
formaliter non est bonus, ac honestus, ad­
tus vi® requiritur : ergo etiam ad satisfac­
dit novum pœnæ reatum : ergo ut opus
tionem. Major est D. Thomæ loco nuper
satisfactorium sit, necessario debet habere
relato ad 3, ubi ait: « Satisfactio opus mehonestatem, ac bonitatem moralem. Con­
«ritorium requirit. » Minorem vero ex
sequentia ex præmissis liquet. Major su­
professo probatam relinquimus tract. 16,
mitur ex D. Thoma in præsenti, quæst. 14, IW». ·
disp. 1, dub. 4, quo lectorem remittimus,
art. 1, in corpore, ubi ait : «Sicut nec ho­
ubi etiam quandiu viæ status duret, depre­
lt mini satisfaceret, qui pro alapa ei data
hendet.
« se ei prosterneret, et aliam similem da-IS.Bices: Animae inPurgatorio existentes
« ret ; » ita nequit illa actio antiquum
satisfaciunt pro peccatorum debitis in hac
debitum solvere, quæ novam obligationem
vita contractis, et nondum solutis ; sed
inducit. Minor autem probalur : omnis
status Purgatorii non est status viæ, ut
actio, quæ honesta, ac formaliter bona
loco proxime citato statuimus : ergo satisnon est, est prava formaliter; omnis actio
' ’1 factio statum viatoris non exposcit. Hanc
prava est a Deo punibilis, atque ideo no­
ii* objectionem sic diluit D. Thomas ubi su­
vum pœna reatum contrahens : ergo om­
pra ad 3: « Dicendum, quod pœna illa,
nis actus, qui formaliter non est bonus,
«quam Animæ in purgatorio sustinent,
ac honestus, inducit novæ pœnæ debitum;
«non potest proprie dici satisfactio, quia
unde reatum antiquæ solvere non potest.
«satisfactio opus meritorium requirit ;
Confirmatur tertio ex D. Thoma in4,c<<£L
« sed largo modo dicitur satisfactio debitae
dist. 17, quæst. 2, art. 4, quæstiunc. 3, adD.n.
< pœnæ solutio. » Igitur ob defectum status
3, ubi dicit, quod « satisfactio opus moriad satisfactionem petiti, illa toleratio
« torium requirit ; d sed actus meritorius
i
cruciatus amittit rationem satisfactionis
debet esse moraliter bonus, ac honestus :
proprie, et transit in impropriam, quæ
ergo idem de actu satisfactorio sentiendum
cumsatispassione etiam late sumpta coinest. Consequentia ex paritate liquet. Mi­
cidihnamquae proprie est talis, invitam,
nor ex dictis tractat. 16, disput. 1, dub. 3,
ac reluctantem cruciatus sustinentiam afostenditur : ut actus sit meritorius, in
I
fert; quod Purgatorii animabus non con­
Deum tanquam in ultimum finem debet
venit.
esse referibilis, nedum habitualiter, ve­
49. Dicendum est quarto, ad salisfacliorum, et actualiter, saltem ratione actuali
nem statum gratiæ esse necessarium. Ita
victuali ; sed actus, qui moraliter bonus,
D. Thomas hic, quæst. 14. art. I et 2, ubi
et honestus non est,habet malitiam mora­
inquit: «. Quia in satisfactione oportet,quod
lem saltem levem,quæ nequit ullo modo in
«amicitia restituta, etiam justitiææqualiDeum referri actualiter, quidquid sit de
α tas restituatur, cujus contrarium amicirelatione habituali per gratiam, cum qua
« tiam tollit, ut Philosoph, in 9, Ethic,
compatitur : ergo actus, qui bonitatem,
«cap. 4, dicit ; æqualitas autem in satis­
ac honestatem moralem non sortitur, ne­
factione ad Deum non est secundum
quit esse meritorius, et consequenter nec
«æquivalentiam, sed magis secundum ac«ceptationem ; et ideo oportet etiam si
satisfactorius.
«jam offensa sit dimissa per præcedentem
«contritionem, quod opera satisfactoria
§ ni.
«sint Deo accepta, quod dat eis charitas,
> «et ideo sine charitate opera facta non
Satisfactio vixt et gratiæ statum exposcit.
♦ * «sunt satisfactoria. » Cum ergo charitas a
gratia separari non possit, si satisfactio
•17. Dicendum est tertio, ad satisfactio-^’
charitatis statum exigit, etiam gratiæ re­
nem statum viatoris esse necessariam.p.rquirere debet. D.Thomam sequuntur comHanc conclusionem tradit D. Thomas in 4,
muniter Authores tam ejus scholæ, quam
dist. 17, quaïst,2, art.4,quæstiunc.3,eamqoe
•■ηΓextraneae; Cajetanus tom.l Opuscul. tract.
tuetur Gonet in præsenti disput. 13, art.
6,‘quæst. 2, Sotus in 4, distinet. 19,
2, § 1, num. 14, communiterque Doctores
ul

611

quæst. 1, art. 4, Alter Solus led. nUim.j>&.
de satisfactione, Victoria num. 201, Le-·^^
desma in part. 4, quæst. 3, art. 2 et 3, i.nso.
Suarez in præsenti, disp. 37, sed. 2, n. 3, f-ÊiIo,*
Vasquez q. 94, art. 1, dub. 4, Lugo disput.
24, sect. 2, num. 24, Castro Palao tradat, s.’
22, disput. unica, punct. 21, § I, num. 11,
Nugnus in addition, ad 3, part, quæst. 14,
art, 2, Gonetdisput. 13, art. 2, § 1, N. An­
tonius indirect, confess, disp. 20, tract.5,
de Pœnit. sect. 2, num. 1587, N. Fran­
ciscus a Jesu Maria tract. 6, cap. 18, pund.
1, n. 5, et alii plures.
50. Probatur ratione ex D. Thoma de- probatKt
ducta. Ut actio satisfactoria sit, debet esserati0::c·
sufficiens restituere æqualitatem per pec­
catum violatam ; sed nulla actio existentis
extra gratiam ad hujusmodi effectum est
sufficiens : ergo satisfactio statum gratiæ
requirit. Major ex se patet : nam pecca­
tum, pro quo satisfactio adhibetur, in illa
inaequalitate consistit, vel eam inducit.
Minor vero probatur : quia actio resti­
tuens æqualitatem praedictam non abomi­
nabilis, sed Deo acceptabilis esse debet ;
sed actionem extra gratiam existentis abo­
minatur Deus, illamque non respicit :
quippe Dona iniquorum non probat Altissi- R _
mus. Ecclesiast. 34, vers. 23 et Victimxû, vers.
impiorum abominabiles Domino. Proverb. Pr^rb
15, vers. 8. Ergo actio extra gratiam exis-15. v. s
tentis æqualitatem per peccatum violatam
restituere nequit : etenim pœnæ hujus
vitæ a gratia non valoratænon habent pro­
portionem, et æquivalentiam cum offensa,
nec cum pœna peccatis debita. Dato tamen
quod eam haberent, a Deo non probantur,
nec accipiuntur, nisi gratia informentur.
Unde nullum opus, quod a gratia non pro­
venit, valet esse satisfactorium, et tollere
inæqualitatem ex culpa relictam, etiamsi
hæc inæqualitas in debito pœnæ tempora­
lis hic solvendo consistat.
Confirmatur primo : quia omne obse-confirm,
quium Deo exhibitum debetur ipsi titulo ’·
supremi dominii, et Creatoris, cui vel solo
titulo nequeunt ex se facere satis .-ergo
nisi præcedat gratia opera illa valorans,
et ratione cujus nobis donentur, ac si es­
sent omnino propria, aliisque titulis non
debita, nihil habent unde reatum pœnæ
satisfacere possint : ergo ab existente in
Dei amicitia fieri debent, ut facta jam quasi
propria cum Domino contractum inire, ct

•f

β· - -

de pœnitentia.
cum ex justitia, esto non rigorosa, deobligare possimus ad debitum pœnæ tempora­
lis dimittendum. I nde eleemosyna, quæ
inter opera satisfactoria est a D. Thoma
praecipue recensita, si ab existente extra
gratiam, et charitatem fiat, nihil prodest
nec ad meritum, nec ad satisfactionem,
fts!. 1 juxta illud Apostoli 1, ad Corinth, 13 :-Si
t ΦΓ.
il
distribuero in cibos pauperum omnes facultales meas, charitatem autem non habuero,
nihil mihi prodest.
Confine. Confirmatur secundo ex Tridentino sess.
Ce cci L 14, cap. 8, ubi inquit ; » In Chrisio viviTritL
« mus.movemur, et satisfacimus, facientes
< fructus dignos pœnitentiæ, qui ex illo
vim habent.» In quibus prius ait nos in
Christo vivere, et deinceps mereri, et sa­
tisfacere ; sed vivere in Christo est in
ejus gratia, ac amicitia existere : ergo si­
cut ad meritum prius requiritur vivere
in Christo per gratiam, ita ad satisfactio­
nem.
ΤγοΜιϊγ 51. Probatur secundo. Satisfactio est ac-· tus virtutis pœnitentiæ ; sed virtus pœni­
tentiæ non elicit proprios actus, nisi in­
fluente gratia, cujus est proprietas, ac
virtus proxime operativa, et in qua sicut in
propria natura radicatur: ergo satisfactio
ab existente in gratia debet procedere.
Major, et consequentia patent. Minor vero,
. in qua poterat esse difficultas, stabilita
manet in hoc tractat, disput. 5, dub. 4,
§ 1, ubi fuse satis probavimus, pœnitentiam esse virtutem per se infusam, et
quoad substantiam supernaturalem , ac
proinde principium proximum, medio
quo gratia operatur tanquam natura in
supernatural! ordine. Insuper tract. 12,
in arbore virtutum, § D, num. 75, osten­
dimus, pcenitentiam ex conceptu specifico
peculiari ratione indispensabilem nexum
cum gratia sortiri. Ideo quia per se primo
tendit ad auferendum offensam Deo illa­
tam media satisfactione, quem effectum
haberenequit,nisiex amicabili acceptatione
in gratia fundata.
Confirmatur : quia satisfactio debet esse
amicabilis compensatio Deo exhibita pro
reatu, vel pœnæ debito : ergo debet fieri
per actum ab amico ut amico proceden­
tem. Sed gratia est id, quo homo amicus
Dei constituitur saltem radicaliter ; ergo
satisfactio necessario exigit gratiæ sta­
tum.

52. Oppositam nihilominus sententiam'**
propugnavere aliqui,quos suppressis nomi- >b
nibus refert D. Thomas hic quæst. 14, art.
2. u Quidam, inquit, dixerunt, quod post­
« quam omnia peccata pro præcedentem
U contritionem remissa sunt, si aliquis
IC ante satisfactionem peraclam in pecca­
U tum decidat, et in peccato existons satis­
(I faciat, satisfactio talis ei valet, ita quod
w si in peccato moreretur, in inferno de
illis peccatis non puniretur. » Quem mo­
dum dicendi apud Suarez disp. 37, sect. 1,^.
num. 2, secuti sunt Scotus in 4, dist. 5, art.G.t;.'
4, Major quæst. 1, Gabriel dist. 16, quæst.
2, art. 3, dub. 3, Medina tract. 3, quæst.5,tri ­
dub. ultim.Navarrus cap. J,de Pœnit.dist.
6, num. 47, Durandus dist. 21, quæst. 2.
Quorum fundamentum est : quia satisfacere r»inihil est aliud, quam Deo reddere æquale15^
pro debito pœnæ ·, sed pro pœnæ debito po­
test homo extra gratiam existens Deo red­
dere æquale, dummodo culpa, pro qua sa­
tisfactio fit, sit dimissa : ergo satisfactio
gratiæ statum non exigit. Cetera constant,
et minor probatur. Pœna temporalis pec­
catis debita est finita ; sed homo extra gra­
tiam existens tantam pœnam assumere po­
test sustinendam, ut debitum adæquel;
siquidem ex uno capite pœna debita com
tam in esse entis, quam in duralione fi­
nita sit, vires hominisetiam gratia destituti
non superat, et ex alio per gratiam non
constituitur capax illam sustinendi : ergo
potest Deo reddere æquale.
Confirmatur primo : quia dimissa culpa Oy2
non manet in homine reatus ad pœnam
æternam, sed ad temporalem lautum:
ergo in quocumque statu sit, pœnæ, cui
adstringitur, satisfacere potest. Antecedens
ex D. Thomæ Opusc. 6, in expositione ora· d.ti­
tionis Dominicæ, petitione 5 : a Deus, in« quit, in contritione dimittit culpam, et
« pœpa æterna commutatur in tempora« lem. a Consequentia vero probatur : nam
si dimissa culpa.pœna, quæ manet luenda,
est determinate temporalis, hæc in quo­
cumque statu luatur, est ejusdem conditio­
nis, nec fit minor per conjunctionem ad
gratiam, nec major per conjunctionem ad
peccatum denuo commissum : quippe com­
mutatio, quam Deus fecit, pœnæ æternæ in
temporalem est absoluta, et non sub condi­
tione, quod peccatum non iteretur ; unde
semel commutata in temporalem, hæc
□unquam

DISP. X, DLB. ΠΙ.

SÎiSif

nunquam, adhuc per accidens, transit ite­
rum mœternam, quantumvis conjungatur
cum alio realu pœnæ ælernæ ex culpa denuo repetita contràcio : ergo in quocumque
statu gratiæ, vel peccati poterit pro hujus­
modi pœna Deo satisfieri.
uda Confirmatur secundo : nam qui ratione
1 delicti pœnam a lege taxatam incurrit,
quod illi v. g. abscindatur dextera, si ma­
nus abscissionem tolerat, inquit Scotus,
etiamsi in Regis gratia non sit, proculduhio satisfacit, ac pœnæ debitum exsolvit :
ergo similiter, qui lethali culpa dimissa
adstringitur reatui pœnæ temporalis de­
cem annorum, v. g. si illam assumat, ac
per totidem annos sustineat, etiam satis­
faciet, esto in Dei amicitia, vel statu gratiæ
non existât.
53. Respondetur ad argumentum, con­
cessa majori, negando minorem : quia Deo,
cui omnia nostra opera aliis capitibus sunt
debita, non possumus pro debito pœnæ
so vendo reddere æquale absolute, et indepe adenler ab ejus libera, et amicabili ac­
ceptatione, quæ in ejus gratia fundatur ;
hac tamen existente insubjecto, amicumque Dei constituente, fit acceptabile illud
opus, quod alioqui debitum erat, ipsumque
gratia valorat, ac quodammodo proprium
efficit, ut pro pœna debita possit esse satisfaclorium, et reatum solvendum adæquare. Cum autem omnis operatio hominis
existentis in peccato gravi careat gratiæ
informatione, et ab illa non procedat, mi­
nime potest pro debito pœnæ temporalis
satisfacere, nec eam ut solvendam adæqaare, etiamsi homo pro solutione hujus
debiti pœnam cujuslibet durationis susti­
nendam assumeret. Unde ad probationem
minoris, concessa majori, distinguenda est
minor, quæ si intelligatur de pœna tole­
rata, ac acceptabili a Deo pro debiti solu­
tione, negari debet ; de pœna vero non ita
a Deo acceptabili, concedi potest. Licet
enim homo gratia destitutus possit pœnam
temporalem sustinere æqualem in duratione, ac entitative, el materialiter cum
poena debita, non tamen formaliter ut acceplabilem a Deo pro solutione debiti, et
consequenter nec ut debiti solutivam.quod
requirebatur, ut esset apud Deum satisfacliva : quia illa pœna ut acceptabilis a Deo
proexlinctione debiti contracti ex peccato
superat vires hominis gratia non ornati,

G13

cum per gratiam constituatur acceptabilis
apud Deum pro solutione hujus debiti :
nam alias aliis titulis est Deo debita, et ex
aliis capitibus potest eam ab homine exi-D Tu0
gere. Quæ solutio est D. Thomæ in præ­
senti, art. 2, ad 4, nam cum sibi objecis­
set, quod u satisfactio consistit in quadam
» adæquatione culpæ ad pœnam ; sed talis
« adæquatio pœnæ potest etiam fieri in eo,
« qui charitatem non habet : ergo, etc.' »
Sic respondet : « Dicendum, quod non poï test fieri adæquatio sufficiens, nec secun« dum divinam acceptationem, nec secun« dum æquivalentiam ; et ideo ratio illa
« non sequitur. »
Ad primam confirmationem dicimus, Enodat,
quod dimissa culpa gravi, homo solum
manet reus pœnæ temporalis, quæ ex con­
junctione cum novo peccato lethali non fit
major entitative, et moraliter, atque ideo
homo existens in peccato potest pœnam
entitative æqualem sustinere, ceterum in­
fructuose, et non apud Deum pro debilo
solvendo acceptabilem. Cum autem pœna
satisfactoria debeat esse apud Deum accep­
tabilis, inde oritur, quod per conjunctio­
nem ad peccatum subsequens fiat per acci­
dens major, non entitative, sed in ratione
solubilis, et extinguibilis ob subjecti indispositionem.
Ad secundam confirmationem potest Diruitur
responderi negando antecedens, quod fal­
sum est in rigore loquendo : nam ille, cui
in vindiciam delicti amputatur manus,
punitur quidem, et satispatitur, sed non
satisfacit. Aliud namque· est, judicem in
vindictam delicti delinquentem punire ;
et aliud, offensum, ac alapa injuriatum
remittere injuriam, vel pœnam debitam,
satisfactione delinquentis jam placatum :
ad hoc quippe requiritur amicitia, cum
satisfactio ut distincta a satispassione non
solum intendat media pœna vindicare cul­
pam, sed reintegrare, et conservare ami­
citiam. « Cum ergo » (ait D. Thomas in
præsenti quæst. 14, art. 1, in corpore)
« quodlibet peccatum amicitiam charitatis
« impediat, quæ est hominis ad Deum,
« impossible est, ut homo de uno peccato
« satisfaciat, alio retento; sicut nec ho« mini satisfaceret, qui pro alapa ei data
« se ei prosterneret, et aliam similem
« daret. »

■- '.a·*».·.*’

DE PŒNITENTIA,

Gl-1

§ IV.

'f

Quid sentiendum de intentione ad satisfac­
tionem ?

*

v to

5* Jv

Asserito
Dicendum estquinto,etiam requiri ad
s· satisfactionem intentionem satisfaciendi.
Hæc conclusio potias supponitur, quam a
Rslio· Theologis disputatur. Suadetur tamen pri­
mo : quia ad satisfaciendum necessaria
est operis exhibitio, quæ satisfactio sit ;
sed nullum opus sine intentione formali,
aut virtuali satisfaciendi est satisfactio :
ergo ad satisfactionem necessaria est in­
tentio satisfaciendi. Consequentia est legi­
tima; major ex se liquet, et inductione
potest ostendi : etenim ad orandum neces­
saria est operis exhibitio, quæ sit oratio ;
ad restituendum positio actus, qui sit res­
titutio, etc. ergo similiter ad satisfactionem
requiritur operis exhibitio, quæ satisfactio
sit. Ali nor vero probatur : quippe Deo sa­
tisfacere, est exhibere compensationem
debiti ex peccato contracti ; sed opus Deo
præstitum sine intentione formali, aut
virtuali satisfaciendi non est compensatio
debiti contracti ex peccato commisso : ergo
ut operis exhibitio sit satisfactio, debet
fieri cum intentione formali, aut virtuali
satisfaciendi. Hæc minor, in qua est diffi­
cultas, ostenditur : nam compensatio de­
biti per culpam contracti est actus virtutis
pœnitentiæ, qui fieri debet ab ipsa virtute
sub proprio motivo; sed motivum pœni­
tentiæ est satisfacere Deo debitum con­
tractum per peccatum : ergo opus Deo
præstitum sine hoc motivo, vel intentione
non est compensatio debiti. Si enim fiat ex
alio motivo, erit actus alterius virtutis,
uti si fiat ex intentione Deum colendi, erit
actus religionis; si ex animo obsequendi
pro beneficiis, erit actus gratitudinis, et
sic de aliis : ergo vel satisfactio non est
pœnitentiæ actus, vel si est, necessario
exigit intentionem, ac motivum illius.
Cûüfirm. Confirmatur primo ·. nam qui opus satisfactorium exhibet cum intentione non satis­
faciendi proprium debitum, sed alienum,
hoc, et non illud, solvit : ergo qui opus
alias satisfactoriam exhibet sine intentione
pro se, vel pro alio satisfaciendi, nullius
debitum extinguit. Antecedens sumitur ex
D.Tho. D. Thoma in præsenti, quæst. 13, art. 2,
ad 2, ubi inquit : « Non autem qui pro

« alio satisfacit, pro se satisfacit. » Conse­
quentia autem probatur : etenim ideo ille
pro se non satisfacit, quia excludit, vel
non habet intentionem proprium debitum
extinguendi, sed tantum alterius compen­
sare vult : ergo qui non habet intentio­
nem compensandi proprium, vel alienum,
nullius debitum solvit.
Confirmatur secundo : nam qui Psal-Codn
mos, Hymnos, Lectiones, et alia, quæ in 1
horis canonicis continentur, perlegeret non
animo orandi, sed intentione studendi,
minime oraret, nec præceptum recitandi
adimpleret: quippe qui rem praeceptam non
poneret, quæ est lectio ex animo orandi.
Ergo qui opus, alias bonum, et honestum,
exhibet sine intentione Deo pro peccatis
satisfaciendi, neutiquam satisfaceret : non
enim exhibet actum debitum, sed alium
distinctum,
55. Diximus sine intentione formali, aut
virtuali : quia ad satisfactionem non requi­
ritur formalis, ac expressa, sed virtualis,
et implicita sufficit. Hæc autem quæ sit,
et qualiter a formali, ac habituali distin­
guatur, explicuimus tractat. 11, disp 5,
dub. 5, et tractat. 22, disput. 7, dub. 2. In
præsenti autem materia tunc adest virtua­
lis intentio, dum eliciens opus satisfactorium non excludit positive intentionem
formalem satisfaciendi, sed vult lucrari
apud Deum omnem fructum, qui exilio
actu provenire valet, esto expresse memor
satisfactionis non sit : quippe in hujusmodi
generali intentione intentio satisfaciendi
implicite continetur. Nota tamen, ad satis­
factionem non requiri ponere opus satisfactorium ex motivo, vel intentione adim­
plendi præceptum satisfaciendi, a Deo, vel
confessario injunctum ; sed sufficit exhibere
rem præceptum ex motivo tamen satisfa­
ciendi : nam hæc duo satis distincta sunt.
Aliud est enim, actum elicere ex motivo
obediendi præcepto imperanti satisfactio­
nem ; aliud actum elicere ex motivo satis­
faciendi. Primum constituit actum ad
obedientiam spectantem, quia fit sub ejus
proprio motivo, ac ratione formali sub
qua. Secundum constituit actum pœniten­
tiæ; quippe motivum, vel intentio satis­
factionis est ejus ratio formalis. Et quam­
vis utraque intentio conjungi valeat in
eodem actu; non tamen ad constituendum
satisfactionem requiritur prima, sed vel
sola

Ύ

DISP. XJ DUR. ΙΠ.

I

soin secunda suflicit. Quod colligitur ex
nîkv D. Thoma 2, 2, quæst. ΙΟΙ, art. 3, ad 2,
ubi ait: < Licet actus virtutis cadat sub
< præcepto, potest tamen aliquis implere
« actum virtutis non attendens ad ratio«netn præcepti ; » id est præceptum, vel
ad obediendum praecepto, ut ex contextu,
ac articuli materia patet. Idque exemplis
declarari potest : nam qui Deum colit,
parentes honorat, sacrum in die festo
audit, licet hæc non faciat ex intentione
illa præcepta adimplendi, ea adimplet, ut
communis fert sententia, et elicit actum
Religionis, vel pietatis : ergo similiter
dicendum erit de exhibente aliquod opus
ex intentione satisfaciendi, quod licet non
fiat ex motivo obediendi præcepto, erit
tamen satisfactorium.
56. Adversam nihilominus assertioni
sententiam tuentur aliqui diversimode
opinantes. Ludovicus enim de Gandavo
(cui tribuitur hic modus dicendi) tenet,
desiderari ad satisfactionem expressam ac
formalem intentionem satisfaciendi, et
non sufficere virtualem; idque ex eo pro­
bat, quia opus, quod non fit ex intentione
formali satisfaciendi, non est actus justitias
vindicativae; sed ut sit satisfactorium,debet
esse actus prædictæ virtutis, quum hæc
sit, quæ satisfactionem exquirit : ergo ad
satisfactionem opus est intentione formali.
Majorem probat a similitudine cujuslibet
alterius debiti, quod non extinguitur, nisi
actui solutionis adsit formalis intentio
solvendi debitum. Si quis enim (inquit hic
Author) Petro debet decem, et absque
animo solvendi totidem ei tribuit, debi­
tum non solvit, sed ut antea adstrictus
solutioni manet.
Alii vero extremam arripuere viam,
nullius etiam virtualis intentionis necessi­
tatem agnoscentes; sed sufficere inquiunt,
ut opus satisfactorium sit illud exhibere ob
ι alios fines, conditionibus tamen supra
assignatis indutum. Ita N. Antoniusdisput.
20. sect. 2, num. 1593, apud quem etiam
Suarez, et Lugo. Et probant : quia ad
meritum non requiritur aliqua intentio
consequendi praemium, sed sufficit opus
exequi præmio dignum, imo eo alliori
praemio est dignum, quo liberalius, ac
prorsus extra omnem lucri intuitum exhi­
betur : ergo idem de satisfactione sentien­
dum est. Consequentiam inde probant,quia

6J5

sicut meriti valor in aequitate fundatur, ita
etiam valor satisfactionis; sed æquum est,
ut qui recte operatur, præmium lucretur,
etiamsi operatio præmii intentione non
fiat : ergo similiter æquum erit, ut qui
sufficienter passus est ad pœnam peccati
exlinguendam, deinceps non puniatur,
etiamsi illa perpessio intentione extin­
guendi illud debitum facta non fuerit.
57. Verum hæc levia sunt, et facile dis­
pelluntur. Ad primum respondetur negando
majorem, ad cujus probationem etiam
negatur assumptam : nam ad quodlibet
debitum juslitiæ vindicativæ, autcommutativæ exlinguendam, minime exigitur
intentio formalis, ac expressa debitum
extinguendi, sed virtualis, et implicita,
quam assignavimus, sufficit. Et ad instan­
tiam adductam dicendum est quod si quis
absque animi intentione tam formali,quam
virtuali solvendi, quod creditori debet, ei
tribuit, debitum non extinguit.sed ad solu­
tionem adhuc adstringitur. Ita Nicolaus
Baldellus, vir in moralibus satis eruditas, Baldet·
tom. 1, lib. 5, disp. 25, num. 18, in sui
patrocinium adducens legem, Cum ex
pluribus, ff. de solutionibus, quem sequitur
Diana part. 5, tract. 13, resol. 94.
Ad secundam, concesso antecedenti, ne­
ganda est consequentia. Cujus disparitas
in eo consistit, quod satisfactio est actus
proprius virtutis pœnitentiæ, atque ideo
ex motivo pœnitentiæ fieri debet, ut
ab aliis virtutibus distinctæ ; motivum
autem pœnitentiæ est inaequalitatem per
peccatum inductam rescindere, et omne
debitam ex culpa relictum solvere. Unde
satisfactio, si non fit ex hoc motivo, ac
intentione, sed ex aliis, non erit actas
pœnitentiæ, et consequenter nec satisfac­
tio, sed actas ad aliam virtutem spectans.
Meritura vero formaliter sumptum est actus
charitatis virtualiter saltem imperantis,
ac ordinantis ad Deum ultimum finem
actus aliarum virtutum, per quos meri­
tum materiale distenditur. Quocirca cum
actus charitatis sit amicabilis Dei amor, et
ad distinctionem amoris concupiscentiae
solum Deum propter se ipsum, ac ejus
bonum respiciat, non vero propter bonum,
quod homini ex hujusmodi amicitia prove­
nire valet; nil mirum, quod ad meritum
intentio præmium lucrandi non requiratur.

1

4

K

1

Jj !

τ·

•Ή

t

Ii

>

{{

*

-Γ *

♦ :

■

φ616

DE PŒNITENTIA.

§V.

Corollaria, in çuibus nonnulbt expediuntur
difficultates.

! ρ;υι.

58. Huc usque dictis satis propinqua sunt
al’3 dubîola, quæ ad perfectiorem hujus
lur. materiæ intelligentiam attexere, ac deci­
dere oportet. Inquires ergo primo, an ultra
assignatas conditiones requiratur,opus esse
poenale, ut satisfactorium sit ? RespondeD. Tho. tur affirmative cum I». Thoma in præsenti,
quæst. 15, art. 1, ubi rem agit, et senten­
tiam hoc salis efficaci ratiocinio convincit :
« Respondeo dicendum, quod satisfactio,
« ut dictum est, respectum habet ad præte« ritam offensam, pro qua recompensatio
« fit per satisfactionem; et etiam ad futu­
te ram culpam, a qua per eam præserva« mur ; et quantum ad utrumque exigitur,
o quod satisfactio per opera pœnalia fiat :
« recompensatio enim offensa? importat
« adæquationem, quam oportet esse ejus,
« qui offendit, ad eum, in quem offensa
a commissa est. Adæquatio autem in hu­
it mana justitia attenditur per subtractio« nem ab uno, qui plus habet justo, et
« additionem ad alterum, cui subtractum
« est aliquid. Quamvis autem Deo. quan« tum est ex ejus parte, nihil subtrahi
« possit; tamen peccator, quantum in ipso
« est, aliquid ei subtraxit peccando, ut dicα tum est. Unde oportet ad hoc quod recoma pensatio fiat, quod aliquid subtrahatur a
« peccante per satisfactionem, quod in
α honorem Dei cedat. Opus autem bonum
« ex hoc quod.est hujusmodi, non subtrahit
« aliquid ab operante, sed magis perficit
« ipsum. Unde subtractio non potest fieri
α per opus bonum, nisi pcenale sit. Et ideo
a ad hoc ut aliquod opus sit satisfactorium,
α oportet quod sit bonum, et in honorem
« Dei, etpœnale, ut per hoc aliquid pecca« tori subtrahatur. Similiter etiam pœna a
·« culpa futura præservat, quia non facile
« homo ad peccata redit, ex quo pœnam
« expertus est ; unde secundum Philosoo phum, pœnæ medicinae sunt, d D. Tho­
ri. tum mam sequuntur D. Bonaventura 2, par.
SyWcst’ art·
quæst. 3, ad 4, Durandus quæst. 5,
Sylvester verbo satisfactio, et alii.
Objectio
59. Dices : opus, quod est tanti valoris,
ut possit attingere id, quod est plus quam
satisfacere, etiam satisfacere valebit : sed

quodlibet opus meritorium, esto poenale
non sit, est tanti valoris, ut pertingat ad
id, quod est plus quam pœnam peccatis
debitam solvere : ergo etiam gaudebit valore ad satisfaciendum. .Major nititur com­
muni axiomate : Qui potest ad magis, po­
test ad minus. Minor autem ostenditur:
quia plus est augere gratiam, et jus prae­
bere ad gloriam, quam debitum pœnæ
solvere; sed quodlibet opus meritorium,
esto pœnale non sit, sortitur valorem ad
gratiæ augmentum, et ad gloriam adipis­
cendam : ergo attingere valet id, quod esi
magis quam satisfacere. Tum etiam : quo­
niam opus vitæ æternæ meritorium est
etiam meritorium ablationis cujuscumque
impedimenti ad illius consecutionem ; sed
ex impedimentis ad gloria? assecutionem
unum est reatus pœnæ temporalis, qui per
satisfactionem solvendus est ; ergo opus
meritorium remotionem hujusmodi impe­
dimenti consequitur, ad quod opus est ut
satisfactorium sit. Tum denique ; quia ex
nostra assertione sequilur, opera magis
pcenalia esse magis salisfactoria; sed op­
positum passim accidit : ergo, etc. Sequela
constat ; quippe ita se habet magis ad
magis, sicut simpliciter ad simpliciter; unde
si ut opus sit simpliciter satisfactorium,
requiritur quod sit pœnale, quod fuerit
magis pœnale, erit magis satisfactorium.
Minor vero suadetur ; etenim opera pie­
tatis, altissimæ contemplationis, ac charij
tatis ardentissimæ, extra dubiam est, esse
magis salisfactoria, quam corporalis absti­
nentia, et carnis maceratio, juxta illud
Pauli 1, ad Timoth. 4 : Exerce te ipsum ad[
pietatem, nam corporalis exercitatio ad
dicuin utilis est, pietas autem ad omnia, t
Ubi ait D. Thomas : « Praefert abstinentisD..
« pietatem, et accipitur hic utroque modo,
<r scilicet, pro cultu Dei, et misericordia. >
Atque hujusmodi opera non sunt magis,
sed minus pcenalia, quam corporalis afflic­
tio, et abstinentia, quum in plurimum
mira sint suavitate perfusa, præsertim
,
opera charitatis, de quibus 1 Joannis di-U~
citur : Charitas pœnam non habet : ergo
major pœnalitas opera salisfactoria non
reddit.
Verum hæc parvi momenti sunt. Ad
primum enim negatur major; ad cujus
probationem dicendum est, illud axioma
solum verificari, dum id, quod est magis,
et

DISP. X, DUB. III.

et id quod est minus, sunt ejusdem ratio­
nis, nc ex eodem capi te proveniunt ; secus
vero, si oppositum contingat, ac ex diversis
principiis ortum ducant. Quod palet exem­
plis. Tum, quia peccatum lelhale quid
majus est, quam veniale; et nihilominus
gratia pertingens ad deletionem peccati
mortalis nequit se sola independenter ab
aliquo actu elicito ab homine, in quo pec­
catum veniale praeexistit, illud delere ;
ut ostendimus tractat. 15, disp. 2, dub. 8,
num. 307. Tura, quia (idque propius ad
rem accedit) quid majus est mereri gratiæ
augmentum, et ad gloriam consequendam
acquirere jus, quam primitias Deo debitas
solvere;et tamen qui in gratia constitutus
elicit actum charitatis, vel alterius virtutis,
esto ad augendam gratiam pertingat, et ad
jus acquirendum ad gloriam, minime illo
virtutis actu primitias Deo debitas solvit.
Quae ideo ita sunt, quia decimarum solu­
tio, et jus ad gloriam diversæ rationis
sunt, ac ex distinctis formis proveniunt,
sicut etiam per diversas formas excludun­
tur peccatum mortale, et veniale. Quo­
circa licet magis sit gratiam augere, et
jus ad gloriam fundare, quam pœnam pec­
catis debitam solvere, inde minime colli­
gitur, quod actus pertingens ad primum,
pertingat etiam ad secundum : quia me­
reri, ac satisfacere, licet in eodem actu
coïncidant, et sunt diversæ rationis, et ex
satis distinctis motivis, ac principiis orian­
tur; cum primum a charitate ex motivo
Deo placendi fiat, secundum vero a pœni­
tentia ex intuitu debitum rescindendi.
Unde quam optime valet opus ut merito­
rium sit, prenalitate non indigere, et ut
satisfactorium sit, illarn exposcere.
Ad secundum respondetur, opus meri­
torium vitæ æternæ mereri etiam ablatio­
nem cujuscumque impedimenti ad eam
assequendam se tenentis ex parte præmii,
vel præmiantis, non vero ex parte meren­
tis, ut diximus tractat. 16, disput. 6, dub.
3, num. 65. Quod manifesta instantia
convincitur: quippe non minus impedi­
mentum est ad gloriam assequendam pec­
catum veniale, quam reatus pœnæ tempo­
ralis; sed ille, qui in statu graliæ elicit
aliquem virtutis actum vitæ æternæ meri­
torium, ex hoc præcise non tollit pecca­
tum veniale: ergo opus vitææternæ meri­
torium non affert secum ablationem

617

cujuscumque impedimenti ad gloriæ asse­
cutionem. Deinde longe majus impedi­
mentum est ad gloriam assequendam pec­
catum mortale committendum ab eo, qui
est in statu gratiæ, quam reatus ad pœnam
temporalem illius, qui actu est in eodem
gratiæ statu; atqui per actum vitææternæ
meritorium elicitum ab eo, qui est in statu
gratiæ, non meretur reparatio lapsus fu­
turi, nec de potentia absoluta mereri po­
test, ut loco citato statuimus : ergo ex vi
actus meritorii vitæ æternæ non colligitur
ablatio impedimenti ad illius assecutio­
nem. Imo ex opposito fieret, per minimam
virtutis actum, ab existente in gratia
elicitum, tolli omnem reatum ad pœnam
temporalem, etiam ex quamplurimis pec­
catis lelhalibus contractum : nam ex uno
capite magnus ille reatus ad pœnam tem­
poralem non solum quoad partem pœnæ,
sed quoad totam est impedimentum ad
gloriæ assecutionem; et ex alio quilibet
etiam minimus virtutis actus in statu gra­
tiæ elicitus, cum sit meritorius vitæ æter­
næ, mereretur etiam, juxta objectionem,
ablationem cujuscumque impedimenti ad
illam assequendam. Hæc autem veritati
esse dissona, experientia ipsa convincit ;
quandoquidem animæ in purgatorio longo
tempore in cruciatibus detinentur, esto
dum erant in viæ, ac gratiæ statu, plures
vitæ æternæ meritorios elicuerint actus.
Quocirca ex eo quod quis mereatur abso­
lute vitam aeternam, minime colligitur,
saltem ex vi objectionis, quod absolute
mereatur remotionem reatus ad pœnam
temporalem peccatis debitam. Et ratio est,
quia hujusmodi reatus se tenet ex parte
merentis, et non ex parte praemii, vel
praemiantis, atque ideo Deus non tenetur
ex vi actus meritorii illum reatum dimit­
tere, sed tantum dicere: v Dabo tibi glo« riam, quam meruisti, si impedimentum,
« quod habes ad eam accipiendam abstu« Ieris. » Unde quemadmodum perseve­
rantia in gratia, quæ necessaria omnino
est ad gtoriæ assecutionem, nequit abso­
lute mereri ex vi actus meritorii vitæ
æternæ, quia non se tenetex parte præmii,
ita ob eandem rationem nec remotio rea­
tus pœnæ temporalis. Videantur dicta loco,
et numero citatis.
Adde primo, quod licet opus meritorium
vitæ æternæ mereri valeat ablationem

-- /.·

*»·

■i :
I .

Î

fi

II

L-”’

W‘

1

618

J

DE PCENITENTIA.

reatus pœnæ, hæc tamen ablatio responde­
bit merito per modum præmii ; atque
adeo opus illud, si pœnale non est, non
auferet prædictum reatum per modum sa­
tisfactionis : quippe ad rationem operis
satisfactorii ut talis pœnalitas desideratur.
Adde secundo, nullum forte esse opus me­
ritorium, quod ex se aliqualiter laborio­
sam, ac pœnale non sit: nam ut sit meri­
torium, debet esse moraliter bonum, ac
honestum : hoc autem nequit absque ali­
qua pœnalitate exerceri. Quid enim ali­
quibus delectabilius, quam suavi, ac deli­
cato uti alimento ? Et nihilominus si juxta
regulas morum fiat (quod ut sit honestum
desideratur) non nisi moderate, et in or­
dine ad honestum finem fieri debet ; hoc
autem exercere sub tali regula, ac modera­
mine, aliquam affert pœnalitatem, cum
coercitivum sitsensitivæ naturæ.
Ad tertium respondetur concedendo se­
quelam intellectam de operibus, quæ per
se, et ex parte operis sunt magis pœnalia,
non vero de illis, quæ majorem pœnalita­
tem afferunt per accidens, et ex parte opep. Tho. rantis. Quæ solutio sumitur ex D. Thoma
in præsenti, quæst. 15, art. I, ad 2, ubi
ait : « Quod sicut in satisfactione conside« ratur pœnalitas, ita, et in merito consi« deratur difficultas. Diminutio autem
» difficultatis, quæ est ex parte ipsius
« actus, diminuit (ceteris paribus) meri« tum ; sed diminutio difficultatis, quæ est
i· ex promptitudine voluntatis, non dimi« nuit meritum, sed auget. El similiter
« diminutio pœnalitatis ex promptitudine
« voluntatis, quam facit charitas, non di­
te minuit efficaciam satisfactionis, sed au1 get. » Similia tradit 1, 2, quæst. 114,
art. 4. ad 2. Itaque opera charitatis,
pietatis, ac Religionis ex se satis difficilia,
si per accidens ob dispositionem, et promptitudinem subjecti fiant suavia, sicut non
diminuitur meritum, sed augetur, ita illo­
rum vis satisfactiva crescit. Cui doctrinæ
præallegatum Apostoli testimonium mi­
nime officit : quippe ut ibi lect. 2, exponit
p Tijn, D. Thomas : « Præfert pietatem abstinen­
di tiæ. quia hæc, et cetera hujusmodi in
« sua natura non sunt bona, sed pœnalia ;
«etsi homo non peccasset, nihil eorum
« fuisset; sed sunt bona medicinalia, in
« quantum comprimunt concupiscentias :
« ergo ad istud modicum sunt utilia, quia

DISP. X, DUB. III.

« tantum ad morbum peccati carnalis, non
solum absoluto, et secundum se, verum
« spiritualis ; pietas autem ad omnia pecetiam quoad omnes circumstantias, quibus
« cata delenda. » Ex quibus quid Aposto­
de facto execution! mandata fuit.
61, Nec refert, si huic doctrinæ objicias
lus intenderit, liquet.
60. Inquires secundo, an actus cadens .(i ^testimonium D. Thomæ in 4, dist. 15,
quæst. 1, ari. 2, ad 3, ubi oppositum sen­
sub præcepto valeat esse satisfactorius?
lire videtur, dum inquit : « Quod quamvis
Affirmative respondetur cum Cajetano
« posse suum totum homo debeat, non
tom.l Opusc. tract. 6, quæst. 1, Sotodist. 19,^·
s tamen ab eo exigitur de necessitate, ut
q. 2, art. 1, Victoria num. 203, Ledesma wi t
quæst. 14, art. 1, dub. 5, Gonet disp. 13,^;
«fotum, quod possit, faciat ; quia hoc est
«impossibile secundum statum præsentis
art. 2, § 2, num. 21, Nugnus quæst. 15,^·
art. 2, difficult. 2, conclus. 1, Suarez disp, x.1
«vitæ, ut totum posse suum ad aliquid
32, sect 4, n. 4, N. Franciscus tractat. 6,/^
« unum expendat, cum oporteat circamulta
« essesolicitum ; sed est quædam mensura
cap. 10, punct. 3, num. 28, N. Antonius
« homini adhibita, quæ ab eo requiritur,
tractat. 5, disput. 20, num. 1591, et alii.
«scilicet, impletio mandatorum Dei, et
Ratione suadetur : nam ille actus est satis-Ei: ·'
« super ea potest aliquid erogare, ut satisfactori us, qui habet omnes conditiones
« faciat. » In quibus distinguit opera man­
satisfactionis ; sed actus cadens sub præ­
datorum, vel præceptis subjecta, ab operi­
cepto potest habere omnes satisfactionis
bus supererogationis, et ex præcepto non
conditiones : ergo potest esse satisfactorius.
debitis ; ac istis, et non illis, vim satisfa­
Consequentia est legitima ; major ex se
ciendi tribuit, dum ait : « Et super ea
liquet ; minor autem probatur : quiapræ« potest aliquid erogare, ut satisfaciat. »
ceptum, sub quo cadit actus, non tollit ab
Non,inquam, hoc refert : nam tam longe
actu quod sit liber, alias præceptum adim­
i
abest, ul in illo articulo D. Thomas asserpleri non posset ; nec quod sit moraliter
'
tioni nostræ contradicat, ul potius faveat.
bonus, cum potius illi bonitatem saltem
Ibi enim ostendit, hominem posse Deo
objecti vam tribuat ; nec quod sit pœnalis;
absolute satisfacere ; at cum offensa gravis,
quippe quod pœnalitatem sibi subeundi
quæest primarium objectum satisfactionis,
liberum arbitrium addit ; nec tandem quod
sit infinita, et illi nequeat homo ad æquaa gratia in statu viæ procedat, ac in debiti
litatem satisfacere, sed solum ad propor­
solutionem ordinari possit, ut ex se con­
tionem ab eo taxatam, quæ in adimple­
stat: atqui eæ conditiones satisfactionis,
tione mandatorum Dei consistit ; « ideo,
quibus positis, ponitur satisfactio : ergo
« inquit, sufficit quod homo reddat quod
actus cadens sub præcepto omnes satisfac­
• potest, quia amicitia non exigit æquivationis conditiones sortiri valet, atque adeo
« lens, sed quod possibile est. » Et insuper
esse satisfactorius. Equidem nemo negare
addit,quod ultra opera mandatorum adimpoterit, martyrium, virtutis actum præspletiva, quæ primario ad satisfactionem
tantissimum , esse pro temporali pœna
pro offensa exiguntur, « potest aliquid
satisfactorium, licet alias sub præcepto
cadat,ac martyr pro fidei confessione vitam
« erogare, ut satisfaciat, » ordinando etiam
contemnere teneatur.
ad hujusmodi satisfactionem supereroga­
tionis actus. Licet enim omnes actus, sive
Confirmatur : nam Christi mors fuit. .
cadentes sub præcepto, sive non, Deo titulo
perfectissime satisfactoria pro poenis, qui­
creationis debeantur, atque ideo satisfac­
bus homines erant adstricti ; sed Christi
torii esse nequeant, tamen Dei gratia sup­
mors fuit debita ex Patris præcepto de
posita, illi actus nobis donantur tanquam
mor te pro hominum redemptionesubeunda:
omnino proprii, ac nullo alio titulo debiti,
ergo actus cadens sub præcepto satisfacto­
ut a nobis ordinali ad debitum peccati sol­
rius esse potest. Consequentia ex præmissis
vendum satisfacere possimus pro offensa
infertur. Major est fide sancita, ut tractat.
infinita ad proportionem tantum, pro pœna
21, disp. 1, dub. 6, stabilivimus. Minorem
vero temporali ad æqualitatem omninoautem etiam fuse probavimus eodem
dam.
tractat, disput. 27, dub. 4, § 2 ubi statui­
•γ > 62. Nec iterum obest, si opponas authomus, humanam Christi voluntatem fuisse
D ritatem D. Anselmi lib. I, Cur Deus homo
vero præcepto obligatam ad mortem, non
solum

619

cap. 20, ubi ait : « Per ilia fit satisfactio,
« quæ non possent ab homine exigi, si
a non peccasset ; » sed opera sub præcepto
cadentia possent ab homine exigi, esto non
peccasset : ergo actus praeceptus nequit
esse satisfactorius. Insuper,idem Anselmus
ibidem inquit : « Cum reddis aliquid, quod
« debes Deo, etiamsi non peccasti , non
« debes computare pro debito, quod debes
« ex peccato. » Ergo per exhibitionem
actus, quem homo, sive peccaverit, sive
non, exequi tenetur, non extrahitur ab
obligatione solvendi debitum pœnæ ex
peccato contractum : ergo actus præceptus
est incapax habendi rationem satisfactio­
nis.
Ad primum enim respondetur, Ansel-Wluc-ur.
mum inlelligendum esse de illis operibus,
quæ, si homo non peccasset, non possent a
Deo exigi jure satisfactionis, vel compen­
sationis pro peccato ; non vero de illis,
quæ licet non jure satisfactionis, possent
tamen aliis titulis exposci. Nullum autem
est creaturæ opus, quod Deo titulo supremi
dominii, ac creationis debitum non sit ;
atque ideo quod exposci illis titulis non
valeat, etiamsi nullum peccatum commis­
sum fuerit. Ceterum jure satisfactionis,
si peccatum non præcessit,exigere illa non
potest. Unde opera præcepta possunt esse
satisfactoria :quia hæc,sihomo non peccas­
set, non possent jure satisfactionis exposci.
Vel dicas, Anselmum tam in prima, quam
in secunda authoritate solum intendere,
satisfactionem regulariter, ac in plurimum
fieri debere operibus supererogationis, vel
non præceptis ; non vero quod absolute,
et simpliciter fieri nequeat actibus sub
præcepto cadentibus. Adde, secundam
authoritatem solum docere, eundem actum
non esse Deo offerendum in duplicis debiti
solutionem. Unde si exhibeatur in solu­
tionem debiti colendi Deum, computari
non debet in exlinctionem reatus pœnæ
peccati : quippe vix poterit primo debito
facere satis. Celerum si in secundi debiti
solutionem ordinetur, præscindere debet a
primo : tunc enim hujusmodi actus repu­
tatus virtute gratiæ tanquam proprius, ac
nullo alio titulo debitus, dirigendus est
tanquam ad unicum finem in reatus pœnæ
temporalis solutionem.
63. Sed urgebis: satisfacere est exhi-BcP|ic·'·
bere æquale debito ; sed non fit debito

620

DE PŒNITENTIA.

æquale per exhibitionem operis alias
ex præcepto debiti : ergo actus praecep­
tus nequit esse pœnæ temporalis satisfactorius. Minor, in qua est difficultas,
suadetur : nam duplici debito non fit
æquale per unicam, ac simplicem solutio­
nem ; unde si Petrus ratione contractus
Joanni aureos viginti debet, et totidem
ratione furti eidem facti, nequit viginti
exhibendo ulrumque debitum solvere ;
sed debitum, v. g. jejunandi in quadrage­
sima, ac debitum jejunandi ob peccatum
commissum, est duplex debitum : ergo non
fit aequale debito per exhibitionem operis
alias præcepti : quippe hæc simplex solutio
est utrique debito inadæquata.
v?ûrConfirmatur : nam si actus præceptus
‘aaIur· valeret esse satisfactorius, posset pœnitens
jejunium sibi in satisfactionem a sacerdote
impositum adimplere in die quadragesimali, licet alias ex Ecclesiæ præcepto illa
die jejunare teneretur ; hoc autem contra­
dicit communi fidelium praxi. mentique
confessariorum opponitur : ergo manifes­
tum est, satisfactionem non posse fieri per
jejunium, vel actum alias præceptum.
EûMlaRespondetur negando minorem, ad cuwr· jus probationem diceudum est, satisfactio­
nem ex terminis importare exhibitionem
operis debito æqualis, atque ideo juxta
æqualitatem satisfactionis debere esse
æqualitatem cum debito. Unde satisfactio
condigna exigit æqualitatem arithmeticam,
et congrua geometricam. Hinc autem tan­
tum deducitur, per unicam, ac simplicem
solutionem uno debito adæquatam non
posse fieri æquale duplici debito, si utrum­
que ut tale persistat, et ex illis aliquod a
creditore non remittatur, vel solutio pro
uno debito facta in remissionem utriusque
non acceptetur. Ceterum minime evinci­
tur, quod illa simplex, et unica solutio non
sit ad omnimodam a?qualitatem, si credi­
tor ex gratiosa liberalitate eam acceptet in
utriusque debiti solutionem, vel si unum j
debitum quasi libenter remittat, et in so­
lutionem alterius eam satisfactionem re­
cipiat; quo pacto se habet Deus, dum
misericorditer peccatori gratiam infundit :
hac quippe præsupposita, divinæ placuit
bonitati, opera alias præcepta. vel debita
aliis titulis in extinctionem debiti pœnæ
peccati acceptare, ac si nullo alio titulo
deberentur. Idque meriti exc-mplo liquet :

DISP. X, DUB. III.

opera in poenitentiam injungunt; atque
etenim actus nostri jure servitii, imo, et
adeo pœnilentiæ nomine supererogationis
jure alicujus præcepti, sunt Deo debiti,
opus intelligi, ac interpretari debet, nisi
atque ideo in rigore justitiæ, et seclusa Dei
aliud de sacerdotis intentione constet. Hinc
promissione, nullum præmium promereri
auleni minime colligitur, quod absolute
poterant ; et nihilominus, quia Deus mise­
loquendo actus alias præceptus non valeat
ricors, ac benignus est, eosdem actus sibi
essesatisfactorius : tum, quia si præceptum
debitos aliis titulis, ac si nullo alio debe­
a jejunio quadragesimali esse meritorium
rentur, in ordine ad præmium acceptat,
non tollit, cur esse salisfactorium impe­
et pro eisdem gloriam promittit, ut trac­
diet? Tum, quia ut recte vidit Sotus in 4,
tat. 16, disput. 1, dub. 3, num. 19, osten­
dist. 19. quæst. 2, art. 1, et N. Antonius,
dimus. Sic ergo in præsenti casu contingit;
^ Ecclesia quadragesimalia jejunia, vigilia­
licet actus titulo præcepti sit debitus, ac­
rum, et quatuor temporum tam in pecca­
ceptatur a Deo in solutionem pœnæ pec­
torum satisfactionem instituit, quam in
cati. Nec exemplum in objectione adduc­
carnis macerationem, ac meritum vite
tum probat oppositum : nam quod Petrus
æternæ; unde in præfalione accinil: « Qui
in illo casu per exhibitionem viginti au­
t corporali jejunio vitia comprimis, menreorum utrique debito ex contractu, et ex
• lem elevas, virtutem largiris, ac præfurto ad æqualitatem non satisfaciat, inde
< mia. » Si ergo ab Ecclesia in hunc finem
oritur, quia creditor nullam regulariter
ordinata sunt, quilibet etiam pro suo libito
misericordiam erga debitorem exercet, nec
in eundem finem eadem præcepta jejunia
solutionem uni debito adæquatam acceptat
dirigere valebit, atque ideo actibus sub
in satisfactionem utriusque. Si enim hu­
præcepto cadentibus absolute satisfacere.
jusmodi gratiosa acceptatio exisleret, prorn Lnde infertur, quod licet confessarius
culdubio per unicam exhibitionem viginti
supererogationis opera in poenitentiam
aureorum creditori ad æqualitatem fieret
regulariter injungat, ac debeat; nihilo­
satis, ac utrumque debitum ex Ungueretur,
minus justa interveniente causa debilitatis,
ut in nostra satisfactione accidit.
aut fragilitatis pœnitentis etiam actus pra>
Ad confirmationem dicendum est pœni-c,»5r·
ceptos in satisfactionem imponere potest.
tentera jejunium sibi in satisfactionem a finii?
Ita Sotus loco proxime citatus, Aversa,
confessario injunctum adimplere posse in
I kii, Suarez, Nugnus, Navarrus, Victoria, Lugo,
die quadragesimali, si confessarius id ita
h ’, · X. Franciscus, N. Antonius, N. Gabriel,
explicuit, vel saltem implicite innuit, ut
η. N. Thomas a Jesu in tribun, conscient.
contingeret dum sacerdos alicui in poeni­
tract. 2, cap. 2, et alii. Quocirca si pœnitentiam injungeret, ut omnibus diebus
Λ tens jura communia, vel jejunia Ecclesiæ
alicujus determinate Hebdomadæ jejuna­
j non servat, vel horas canonicas non perret, in qua aliqua vigilia incidit: in hoc
5 n?. solvit, horum exeeutio in satisfactionem
enim casu per vigiliæ jejunium, alias ab
praecipi potest, dummodo credatur pœni­
Ecclesia præceptum, poenitentiam imple­
tens hac ratione facturus. Ad quod non
ret, ac pro peccatis simul satisfaceret, nec
urgenliori motivo indiget sacerdos, quam
alia die extra illam Hebdomadam jejunare
ad credendum, pœnitentem quamlibet
teneretur, ut docet N. Andreas tom. 3,
aliam actionem supererogationis in satis­
tractat. II, cap. 2, punct. 9, num. 151.
factionem præceptam adimpleturum. Si
Celerum si sacerdos pœnitenti absolute
enim prudenter non credit, quod pœnitens
jejunium præcipit non explicandoan intra,
adimplebit actum, ad quem tenetur, et
vel extra quadragesimam exercendum est,
ex Ecclesiæ præceplo, et ex pœnitentia a
minime poenitentiam explet per exhibi­
confessario injuncta, sibi minus persuadere
tionem jejunii in die quadragesimali. Ca­
valebit, eundem pœnitentem exeeuturum
jus ratio est, quia nomine pœnitentiæ
opus supererogationis, in satisfactionem
semper intelligitur opus supererogationis:
injunctum, ad quod solum ex sacerdotis
quippe cum satisfactio opus poenale, ac
præceplo adslringitur. Consultius tamen
onerosum a sacerdote injunctam requirat,
apparet adhuc in similibus casibus actui
et actus præceptus sit onus alias imposi­
præcepto in pcenitentiam injuncto supere­
tum independenter a confessario ; ideo
rogationis quid aliud addere. Quæ omnia
isti, regulariter loquendo, supererogationis
1
opera

621

confessarii prudentiæ committenda sunt,
ut juxta subjectorum circumstantias quod
expedientias videbitur, decernat.
64. Inquires tertio, an possit quis pro
uno peccato satisfacere, et non pro alio? ruUAd quod sub distinctione respondendum
est. Nam vel utrumque peccatum quoad
culpam supponitur jam dimissum, vel
non? Si primum, et qui satisfacit est
in statu gratiæ, certum est posse pro
uno satisfacere, et non pro alio : quippe
si satisfactio applicari valet pro pœna
peccatis alterius, et non pro debito pec­
cati proprii, etiam applicari valebit in
extinctionem unius peccati proprii, et
non iu extinctionem alterius ejusdem
subjecti. Tum etiam, quia si homo potest
•ad æqualitatem Deo satisfacere pro pecca­
tis, ut dub. 1 hujus disp. dictum est, nul­
lum fundamentum apparet, cur non va­
leat pro uno peccato ad æqualitatem satis­
facere, alio relicto. Unde ita sentit NugnusNDgr;b
hic q. 1-1. concL2. Si vero in secundo sensu
accipiatur difficultas, negative responden­
dum esse jum constat ex dictis. Nam cum
satisfactio debeat fieri ab existente in gra­
tia, si utrumque peccatum non supponitur
dimissum, nec pro uno seorsim, nec pro
utroque simul satisfacere valebit ; atque in'
hoc sensu censendum est, D. Thomam
fuisse locutum, dubiumque proposuisse, ac
decidisse in præsenti quæst. 14, art. 1,
alias quæ tam in argumentis sed contra,
quam in articuli corpore adducit, difficul­
tati proposite minime responderent, cum
in his omnibus ad gratiam, et charitatem
recurrat, sine qua satisfactio exhiberi ne­
quit, ut in ejus verbis cernere licet ; inquit
enim : « Respondeo dicendum, quod qui-D. Tho.
« dam dixerunt, quod potest de uno pec« cato satisfieri sine alio, ut Magister in
« littera dicit. Sed hoc non potest esse ;
« cum enim per satisfactionem tolli debeat
« ofiensa præcedens, oportet quod talis sit
« modus satisfactionis, qui competat ad
« tollendam offensam. Offensæ autem abla« tio est amiciliæ restauratio, et ideo si
« aliquid sit, quod amicitiæ restaurationem impediat, etiam apud homines sa? tisfaclio esse non potest. Cum ergo quod« libet peccatum amicitiam charitatis im« pediat. quæ est hominis ad Deum ;
« impossibile est, ut homo de uno peccato
« satisfaciat, alio relento.» Quocirca obean-

<»

622

KJ

DE PŒNITENTIA.

dem rationem asserendum est. illum, cui
praecedentia peccata per contritionem fue­
runt dimissa.de illis satisfacere non posse,
si dum satisfactionem offert, ob subsequens
’) to P^atuni extra charitatem existit. Ita
' ’ etiam D. Thomas art. 2 ejusdum q. ubi
ait : K Respondeo dicendum, quod quidam
e dixerunt, quod postquam omnia peccata
a per praecedentem contritionem remissa
« sunt, si aliquis ante satisfactionem per« actam in peccatum decidat, et in peccato
c existons satisfaciat, quod satisfactio talis
« ei valet, ita quod si in peccato moreretur,
« in inferno de illis peccatis non punire« tur. Sed hoc non potest esse : quia in
« satisfactione oportet, quod etiam amici« tia restituta, justitiae æqualitas restitua« tur, cujus contrarium amicitiam tollit,
« ut Philosophus in 9 Ethic, dicit. Æqua« litas autem in satisfactione ad Deum non
a est secandum æquivalentiam, sed magis
<r secundum acceptationem ipsius ; ei ideo
« oportet, quod etiam, si jam offensa sit
« dimissa per praecedentem contritionem,
« opera satisfactoria sint Deo accepta, quod
« dat eis charitas ; et ideo sine charitate
« opera facta non sunt satisfactoria. »
Objeriio.
65. Dices : pœnitens extra charitatem
existens potest, et quam sæpe de facto
adimplet pœnitentiam a confessario injunc­
tam pro peccatis confessis, et jam dimis­
sis : ergo in statu peccati pro jam dimissis
fieri valet satisfactio. Antecedens est adeo
certum, ut praxi, ac communi Doclorum
judicio probatum ; alioqui qui extra chari­
tatem existens pœnitentiam impleret,aliam
exhibere teneretur,dum ad gratiam rediret.
Consequentia vero suadetur : quia con­
fessarii præceptum pœnitentiam injungen­
tis est de satisfactione exhibenda : si ergo
in illo statu adimpleri valet præceptum,
etiam satisfactio mandari executioni vale­
bit. Cum ergo satisfactionem exercere sit
idem ac satisfacere, plane evincitur, extra
charitatem existentem pro peccatis jam
dimissis id facere posse.
Diluitur.
Respondetur concesso antecedenti ne­
gando consequentiam, quam inducta pro­
batio non suadet : etenim confessarii præ­
ceptum potest considerari dupliciter, et
quoad substantiam præcepti,et quoad illius
finem. Primo modo solum dicit injunctio­
nem operis tantæ pœnalitatis, quantæ de­
lectationis fuit peccatum commissum ;

atque ideo hujusmodi pœnæ injunctio ap­
pellari solet pœnitentia, eo quod sit quasi
pœnæ tenentia. Ceterum secundo modo
Hix
acceptum eandem pœnæ
injunctionem im­
portat ut ordinatam ad peccatorum causas
vitiorum coercitione excidendas, ad pcenæque reatum satisfactione Deo oblata extinguendum. L'nde etiam, et res præcepta
eodem proportionabiiiter modo debet con­
siderari, et quoad substantiam, quo pacto
solum dicit injunctam pœnam absolute to­
leratam, et quoad finem, ac modum, quo
sensu secum affert, et assecutionem fi­
niam, ad quos præceptum ordinatur, et
gratiæ statum ad id omnino requisitum.
Igitur ut confessarii præceptum quoad sub­
stantiam. et absolute adimpleatur, sufficit
pœnitentem rem præceptam simili modo
consideratam exhibere sive in statu pecca­
ti, sive non ; non vero requiritur, quod
illam exerceat in gratiæ statu, nec quod
peccatorum causas in re excidat, reatum­
que extinguat : hæc enim spectant ad mo­
dum, et finem tam rei præceptæ, quam
præcepti ; ei præcepti finis, ut communis
sententia fert, sub præcepto non complec­
titur. Unde quemadmodum Ecclesiæ jeju­
nia extra charitatem expleri valent, quia
ad hoc rem præceptam exerceri sufficit ;
ita ut confessarii præcepto satisfiat, salis
est pœnitentiam in statu peccati exhibere,
quin opus sit eam iterare, dum pœnitens
ad Dei gratiam redierit. Hinc autem non
colligitur, quod re vera tunc satisfaciat,
reatumque pœnæ exsolvat, sed quod relate
ad hunc finem opus illud prorsus inutile
existât, utpote mortuum, ac gratiæ valore
destitutum.
66. Inquires quarto, an saltem opus ex- m
tra charitatem factum, dum postea advenit
charitas, fiat satisfactorium ? Etiam nega­
tive respondendum est. Ita Sotus in 4,dist.E«c?
19, quæst. I, art. 5, Nugnus hic q. 14, art.s«&
3, et alii subscribentes D. Thomæ senten-p^
tiæ in præsenti art. 3, ejusque fundamen­
to suadetur : ideo opera extra charitatem
facta satisfaciendi vim non habebant, quia
ob gratiæ defectum erant mortua, ab ipsaque non formata; sed charitate adveniente,
gratia non informantur, nec vivificantur :
ergo satisfactoria non fiunt. Consequentia
legitime ex præmissis deducitur. Major ex
supradictis patet. Minor vero, in qua pote­
rat esse difficultas, suadetur, quia gratia
solum

I

DISP. X, DUB. III.

'

folum informat, et vivificat opera ab ipsa
procedentia ; ea tenus quippe vivificat.qua­
tenus ellicit ; sed opera extra charitatem
facta nullo modo a gratia postea adveniente
fluxerunt : nequii enim effectus procedere
altem in genere causæ efficientis a princi­
pio, quod nec adest, nec fuit, sed aderit:
ergo per graliæ adventum opera extra
charitatem facta non informantur, nec vi­
tam accipiunt. Utraque hujus syllogismi
praemissa, extra probationes insertas, est
D. Thomæ in 2 argumento sed contra cit.
ari. unde cum opus ut satisfactorium sil,
gratia indigeat,quæ per influxum in ipsum
acceptable reddat, semel quod extra gra­
liæ statum exerceatur, nequit deinceps sa­
tisfaciendi vim accipere.
Confirmatur ad hominem contra oppoώ fils sententiæ adhærentes, quos suppresso
nomine in corpore hujus articuli refert D.
Thomas. Nam juxta illorum principia, ut
ibi annotat S. Doctor, opera extra charitatem facta nequeunt charitate adveniente
fieri meritoria : ergo nec satisfactoria.Suadetar consequentia : ideo per adventum
charitatis fieri nequeunt meritoria, quia
vim merendi debent habere a charitate in­
fluente, et charitas adveniens facere non
potest illa opera a se fluxisse ; sed valor
satisfaciendi etiam a charitate influente de­
pendet, et hæc in illa non influxit, nec
postea adveniens influxisse facere valet :
ergo nec satisfactoria reddere.
67. Objicies : D. Thomas in solutione ad
3,admittit in aliquibus operibus, utputa
■'· in jejunio, ac eleemosyna, extra charitatem
factis, quod charitate postea adveniente
sint Deo accepta; sed quæ sunt Deo accepta,
sunt satisfactoria : ergo doctrina tradita
universaliter vera non est. Minor, et con­
sequentia liquent. Major autem probatur
exhibendo verba Ang. Præceptoris : « Ad
tertium dicendum, quod aliquæ satisfac«tionessunt, ex quibus manet aliquis ef­
fectus in satisfacientibus,etiam postquam
< actus satisfactionis » (materialis videli­
cet) < transiit ; sicut ex jejunio manet cor« poris debilitatio, et ex eleemosynarum
• largitione substantiæ diminutio, et sic
«de similibus. Et tales satisfactiones in
« peccatis factæ non oportet quod iteren« tur : quia quantum ad hoc, quod de eis
< manet per pœnitentiam Deo accepta sunt.
» Satisfactiones autem,quæ non relinquunt

« aliquem effectum in satisfaciente post­
a quam actus transiit, oportet quod iteren­
u tur, sicut est de oratione, et similibus.
a Actus autem interior, quia totaliter tran­
σ siit, nullo modo vivificatur, sed oportet
a quod iteretur, » Ubi, ut vides, jejunio ac
eleemosynæ in peccati statu factis concedit
per gratiæ adventum vivificari, et Deo ac­
cepta fieri,eo quod aliquem effectum in sa­
tisfaciente relinquant, ad distinctionem
aliorum actuum, ex quibus nihil manet,
dum gratia accedit.
Respondetur ex hoc Praeceptoris Angelici niroi[ur
testimonio, in cujus intelligentia, ut recte Sotos,
vidit Sotus in 4, dist. 19, quæst. 1, art. 5,
vehementer non pauci allucinantur Thomistæ,minime colligi aliquem actum extra
charitatem elicitam fieri charitate adve­
niente satisfactorium. Etenim D. Thomas
distinguens inter satisfactiones extra chari­
tatem elicitas, quarum aliae, ut jejunium,
et eleemosynæ effectum in satisfaciente re­
linquunt, aliæ vero non, nunquam asseruit
aliquam ex illis, etiam quæ effectam re­
linquit, per gratiam advenientem vivifi­
cari, sed tantam dixit, quod : « Quantam
« ad hoc, quod de eis manet,per pœniten« tiam Deo acceptæ sunt. » Hoc non est adstruere, ipsa opera præterita formaliter
sumpta deinceps vivificari : sed effectam
relictam, et usqae ad gratiæ adventum
perseverantem, vitam accipere, et fieri sa­
tisfactorium. Itaque aliud est,jejunium ex­
tra charitatem factum, et aliud corporis
debilitas, quæ ex jejunio causata relinqui­
tur, jejunium ergo formaliter sumptum,
prout dicit actum jejunandi, in peccati sta­
tu exhibitum, non vivificatur, nec vivifi­
cari valet, ut satisfactorium sit, a gratia
adveniente : quippe quod ab ipsa non in­
formatur ; nam ut jejunium illud formali­
té? sumptum postea vivificetur, quid con­
ducit effectum reliquisse, si jam nec in se,
nec in effectu est formaliter operatio ali­
qua, quæ in charitate fiat. Ceterum corpo­
ris debilitas, vel anxietas ex jejunio relic­
ta, si usque ad gratiæ statum persistit,vim
salisfacloriam accipit : quia ab ipsa incipit
dignificari, et procedere, saltem quatenus
ejus virtute a voluntate acceptatur, et in
pœnæ remissionem dirigitur ; imo hoc ita
intelligendum est, ut ille effectus solum sit
satisfactorius quoad illam partem,aut quasi
partem, quæ gratiæ conjungitur, non vero

Λ

624

DISP. X, DUB. III.

DE PCENITENTIA.

quoad totum absolute, et quoad id quod
praecessit, ut constat in illo aclu, qui per
aliquam durationem fuit malus moraliter,
et postea ob circumstantiarum variatio­
nem incipit esse bonus : hic enim non di­
citur bonus absolute, el quoad totam durationem,quam in esse materiali entis habuit;
sed tantum quoad illam portionem, quam
habet ex illo tunc.inquo bonitatem habere
incepit. Unde (per quod tacilæ replicæ sa­
tisfit) optime D. Thomas addere potuit, sa­
tisfactiones relinquentes effectum iterari
non oportere : nam cum jejunium ad car­
nem mortificandam, et eidem debilitatem
infligendam ordinetur, si hæc usque ad
statum gratiæ persistunt, in quo vim satisfactoriam accipiunt, non est opus actus ite­
ratione,ad distinctionem aliarum satisfac­
tionum nullum effectum relinquentium,
quæ si in statu peccati fiant, cum omnino
sint infructuosæ, indigent repetitione.
i>;·' ri- 68. Sed urgebis ; nam ex relato D. Thol"r’ mæ testimonio saltem colligitur, quod si
jejunium illud effectum relinquens, et in
statu peccati exercitum, a confessario in
pœnitentiam fuerit injunctum,possit advenientecbaritale tanquam pars sacramenti
gratiam ex opere operato causare, ac satis­
factorium fieri : sed consequens contradicit
tum solutioni traditæ, quippe jam absolu­
te verificatur, opus extra charitalem fac­
tum fieri per ejus adventum satisfactorium:
tum, et præcipue doctrinæ stabilita? tract.
22, disp. 4, dub. 6, § 2, ubi statuimus ex
D. Thoma, nullum sacramentum characte­
rem non imprimens (quale est pænitentiæ)
cum obice, vel ficte susceptum, gratiam vel
alium effectum instrumenialiter causare
recedente fictione : ergo solutio tradita
nulla est. Consequentia, ac minor quoad
primam partem sunt manifestæ ; quoad
secundam vero etiam liquet : nam idem
judicium fieri debet de toto sacramento, ac
de qualibet pjus parte sive essentiali, sive
integrals ; atque adeo si totum pænitentiæ
sacramentum ficte susceptum, quia charac­
terem non imprimit, nequit recedente fic­
tione effectum sortiri, nec etiam satisfac­
tio, quæ est pars ejus integratis, illum
consequi valebit, ac fieri satisfactoria, Ma­
jor autem, in qua sistit tota difficultas,pro­
batur. Etenim jejunium illud a confessario
tanquam pars sacramenti injunctum, et in
slalu peccati exercitum, esto characterem

I non imprimat,relinquit aliquem effectum,
debilitatem nimirum corporis, .usque ad
fictionis remotionem perseverantem ; sed
in principiis D. Thomæ a nobis loco pro­
xime citato accurate expensis, sacramen­
tum ficte susceptum, quod aliquem effec­
tum relinquit,recedente fictione causatgratiam, et ejus fructum : ergo cum satisfactio
sit sacramenti, et gratiæ fructus, sequitur
ex verbis D. Thomæ, quod jejunium effec­
tum relinquens, et extra charitalem exer­
citum, si a sacerdote in pœnitentiam in­
junctum fuerit, fiat adveniente gratia, ac
remoto obice satisfactorium, quippe quod
pars sacramenti est.
Propter hanc objectionem, quæ difficul-^
tate non caret, plures Thomiste? in varias
abiere sententias, ut apud Nugnum in
præsenti, et Sotum loco supra relato videri
potest. Ceterum si mens Ang. Praeceptoris
attente consideretur, omnia tam veritati
quamdoctrinæ noslræ esse consona dignos­
cetur. Etenim D. Thomas in hoc articulo,
quidquid Cajetano, Nugno, et aliis arrise­
rit, præcise sermonem intexuit de satis­
factione secundum se, et prout est actus
virtutis pænitentiæ, et opus hominis; noa
vero de satisfactione sacramentali, vel ut
est pars sacramenti pcenitentia?, quo pacto
I effectum ex opere operato nanciscitur, ei
est opus Dei. Unde cum in secundo argaI mento sibi opposuisset paritatem exsacraI mento Baptismi, cujus virius, ac efficacia ia
ficta receptione impedita incipit recedente
fictione effectum sortiri, respondet : «AdD.Ti
« secundum dicendum, quod Baptismus
! « imprimit characterum in anima, non
■■ autem satisfactio ; et ideo adveniens cha< ritas, quæ fictionem tollit, et peccatum,
« facit quod Baptismus effectum suum
habeat ; non autem facit hoc de satisfac« tione. Et præterea Baptismus ex ipso
■■ opere operato justificat, quod non estho« minis, sed Dei, et ideo non eodem modo
« mortificatur, sicut, et satisfactio, quæest
a opus hominis. » Ubi si loqueretur eliam
de satisfactione, quæ pars est sacramenti,
incongruenter assereret, eam non esse
opus Dei, quod sacramento Baptismi adscribit, cum quælibet sacramenti pars opus
Dei sit. causetque subinde ex opere ope­
rato gratiam aliquam.
Quocirca respondetur ad replicam ne-jj^
gando majorem ad cujus probationem
claritatis I

claritatis gratia distinguenda est ma­
jor: « relinquit aliquem effectum » pro­
cedentem a jejunio ut reduplicative parte
sacramenti pænitentiæ, illam negamus :
procedentem a jejunio in esse entis, vel ut
est actus abstinentiæ, aut alterius faculta­
tis, eam concedimus. Et minorem eodem
fere modo distinguimus : « sacramentum
(i ficte susceptum, quod aliquem effectum
« relinquit, » correspondentem sacramento
ut tali, recedente fictione causal gratiam,
ac fructum, concedenda est : neganda vero,
si effectus ille non respondeat sacramento,
vel ejus parti ut tali, sed tantum eidem in
esse materialis entis, vel alterius rationis,
quæ per accidens ad rationem sacramenti
se habeat ; ac proinde negatur absolute
consequentia. Itaque ut sacramentum ficte
susceptum, vel ejus pars dicatur absolute
persistere virtualiter in suo effectu, atque
ideo possit fictione recedente fructuosum
fieri, necesse est effectum illum a sacra­
mento ut sacramento, vel ab ejus parte ut
tali procedere, alias non dicetur absolute
virtualiter in effectu persistere, cum effec­
tus ille ex virtute sacramenti non sit pro­
ductus, sed aliunde. Jejunium autem a
sacerdote in poenitentiam injunctum, et in
statu peccati exercitum, licet debilitatem
corporis relinquat,hæc non procedit ab illo
ut parte sacramenti, sed ab eo in esse entis,
vel secundum aliam considerationem.
Unde non infertur, quod recedente fictione
fiat ex opere operato fructuosum, et satis­
factorium ; ac proinde nunquam verifica­
tur, nec id ex D. Thomæ testimonio colli­
gitur, satisfactionem aliquam, etiam in
poenitentiam injunctam, semel in statu
peccati exercitam, per adventum gratiæ
reviviscere, vel fieri fructuosam.
Quod vero debilitas ex illo jejunio relicta
non sit effectus illius ut reduplicative est
pars sacramenti, sed illius ut est actus
abstinentia?, alteriusve facultatis, ex eo
manifeste deprehenditur,quia eodem modo
relinquitur in jejunante, sive procedat a
jejunioin pœnitentiam injuncto,sive volun­
tarie exercito. Si autem sequeretur ad
jejunium, ut reduplicative est pars sacra­
menti, nunquam procederet ab eo ut exer­
cito voluntarie : quippe effectus nequit nisi
a propria causa prodire, ut evidenter con­
stat in charactere ad Baptismi absolutionem
subsequuto : hic enim quantumvis quis
Sa/mani Curs. Thcolog. Tom.XX.

625

abluatur, minime imprimitur, nisi ablutio
illa sacramentalis sit, ideo quia character
non est effectus cujuscumque ablutionis,
sed tantum sacramentalis ut talis. Tum
etiam liquet : quia prædicta debilitas ex
illo jejunio relicta quid naturale est; effec­
tus autem sacramenti, vel ejus partis ut
talis ad ordinem supernaturalem attinet,
ut in eodem charactere ex Baptismo relicto
cernere licet. Unde sicut mundities exte­
rior, quæ relinquitur in capite, vel in alia
parte, in qua fit baptismi ablutio, non est
effectus Baptismi, vel ejus partis ut sacra­
mentalis,sed solum ablutionisin esse entis,
quia non est quid supernaturale, et alias
æque bene fit a quacumque ablutione esto
non sacramentali. Ita debilitatio carnis
relicta ex jejunio in pœnitentiam injuncto,
et extra charitalem exercito, non est effec­
tus illius ut reduplicative est pars integra­
lis sacramenti, quod requirebatur ut rece­
dente fictione jejunium illum fructuosum,
ac satisfactorium fieret.
Consonatque hæc doctrina illi, quamRoboritradidimus tract. 22, disp. ac dubio insoiuifo.
objectione relatis, præcludentes effugiam
adversariorum conantium statuere posse
pænitentiæ sacramentum causare gratiam
recedente fictione,licet characterem non imprimat,quia virtualiter perseverat in aliquo
ejus effectu, in determinatione videlicet
voluntatis,qua subjectum sacramenti voluit
illud recipere. Ibi enim ex eo hoc effugium
evertimus, quia illa determinatio non se
tenet ex parte sacramenti ut effectus illius,
atque ideo esto utcumque maneat, non suf­
ficit ut sacramentum ficte susceptum in ea
virtualiter perseveret, ac recedente fictione
fructuosum fieri possit : quippe licet illa
determinatio a Deo elevari valeat ad cau­
sandum instrumentalitergratiam, id tamen
minime sufficit, ut præteritum sacramen­
tum in gratiam influere dicatur. Similiter
ergo dicimus in præsenti; effectus, qui
relinquitur ex jejunio extra charitalem
exercito, non procedit ab eo ut parte inte­
gral! sacramenti, nec ex parte illius se
habet ; unde esto jejunium virtualiter per­
severet in illo, non perseverat ut pars in­
tegratis sacramenti, quod requirebatur, ut
gratia accedente posset vivificari,ac reatum
pœnæ opere operato removere. Adde, non
idem judicium faciendum de qualibet
parte sacramenti, ac de toto sacramento.
40

»
* *

%
R

•■■ft*·

3

i

J

v

-Λ

y

Λ» f

• b/

626

DISP. X, DUB. IV.

DE PCENITENTIA.

627

I

tio consonat stabilitis tract. 16, disp. |,
Unde licet admitteretur, sacramentum
dub. 6, et tract. 21, disp. 1, dub. 8, a num.
pœnitentiæ recedente fictione offectum sor­
230, et sequentibus. Eamque a fortiori
tiri, id minime tribuendum foret cuilibet
tueri coguntur omnes Doctorcs, quos locis
ejus parti etiam integrati, qualis satisfac­
citatis retulimus. In præsenti vero illam
tio est : hæc quippe cum nec sacramentum
docet Suarez disp. 84, sect. 3, num. 4, cl^
sit, nec de ejus essentia, sed absque ea
9, et sect. 6, et etiam Gonet disp. 13, urt.
sacramentum absolute esse possit, ut homo
2, § 4, quatenu^ asserit, requiri Dei vo­
sine digito, non operatur ad modum sacra­
luntatem, et ordinationem ad satisfactio­
menti ex opere operato, sed opere operan­
nem, quod aliquod pactum saltem impli­
tis. Itaque esto jejunium in prenitentiam
citum est. Potestque suaderi primo, ex eo Prit
injunctum, et in statu gratiæ exercitum,
quod satisfactio condigna, et quæ in aclu UfL
sit virtute clavium magis satisfactorium ;
secundo, ac infallibiliter infert effectum,
si tamen extra charitatem exercetur, non
sequitur quod recedente fictione, et gratia i præbet jus contra Deum, ipsumque ad ac­
ceptationem adstringit ; atqui Deus solum­
accedente reviviscat. Hæc cui placuerint
modo ex libera promissione acceptandi
Solum consulat, in 4,dist. 19, quæst. 1, art.
nobis facta potest debitor constitui : ergo
5 ubi hac doctrina utitur, quæ utpote tanti
hujusmodi promissio, quæ pactum dicitur,
Thomistæ probabilitate non caret, quamvis
requiritur ad satisfactionem. Major, et
solutionem supra traditam censeamus prae­
consequentia constant; minor vero proba­
ferendam.
tur ex Augustino serm. 16, de verbis
i Apostoli, ubi inquit : a Debitor nobis fac­
DUBIUM IV.
er tus est Deus non aliquid accipiendo, sed1 n.
• quod ei placuit promittendo. » Et paucis
['Irum ad satisfactionem requiratur pactum,
interjectis concludit: α Illo ergo modopos·
vel Dei promissio eam acceptandi ?
α sumus exigere Dominum nostrum : redde
« quod promisisti, quia fecimus quod
Præsens difficultas non procedit circa
α jussisti. »
pactum, quod sit tale formaliter, et ex­
Confirmatur : quia opera satisfactoriaCMiR.
presse, sed circa pactum saltem virtuale, I
aut implicitum; nec etiam circa satisfac­ I Christi Domini pro hominum offensis, licet
infiniti extiterint valoris, non potuerunt
tionem de congruo, hanc enim pactum
non expcscere extra dubium est ; sed de
Deum obligare ad acceptationem indepensatisfactione condigna, quæ, ut supra an­
denter ab ejus pacto, vel promissione : ergo
etiam hujusmodi conditio erit omnino ne­
notavimus, dupliciter accipi valet ; et in
cessaria, ut pœnitentis actus habeant in
actu primo, quo pacto solum dicit æquaactu secundo rationem satisfactionis fun­
lem valorem cum debito, ac celeras con­
dantis jus, et obligationem, ut admittatur.
ditiones, quas praecedenti dubio assignavi­
mus, ut sit, quantum est ex se, sufficiens
Antecedens fuse probatum manet tract. 21,
ad solvendum : et in actu secundo, prout
disp. 1, dub. 8. Consequentia vero ex pa­
nimirum ultra praedicta addit jus ut a cre­
ritate liquet : quippe nimis multum esset
ditore admittatur; et de ea in hac ultima
puræcreaturæ actibus deferre,quod infinitis
consideratione procedit difficultas, quam
Christi operibus non conceditur. Id ipsuniin coronidem disputationis annectimus, ut
que rJborari valet ex his, quæ in merito
1
supra promisimus, ab iliaque, quia non
contingunt : etenim licet justorum opera a
plura concernit, breviter expediemur.
j
gratia procedentia sint vitæ æternæ digna,
tamen ut illam complete in actu secundo
mereantur tanquam ex justitia redden­
}
§ 1.
dam, Dei pactum, aut promissionem exi­
Sententia affirmans statuitur.
gunt, ut loco relato ex tract. 16 statui­
mus ; et ex Concilio Tridentino sess. 6,^’
cap. 16, colligitur, ubi vitaæterna vocatur
Assctiio θθ· D*cen(ium estsatisfactionem in
aclu secundo, præbentemque jus ut accep­
merces « ex Dei promissione bonis justotetur, requiri ex parle Dei pactum, vel
« rum operibus, et meritis reddenda, b
promissionem eam acceptandi. Hæc asser­
Ergo idem dicendum est de satisfactione
nostra

nostra, infallibiliter pœnæ temporalis de­
bitum extinguente.
70. Probatur secundo a priori. Qui offert
A
aliquod opus duobus debilis correspondens, el non utrique adaequatum, sed quod
ia solutione unius exhauritur, nequit cre­
ditorem ex justitia compellere ad illud
ceteplandum in adæquatam solutionem
utriusque, ita ut non possit aliam expos­
cere, nisi creditor ipse se obligare velit ad
illam acceptationem ; sed omne opus, quod
in satisfactionem pœnæ temporalis Deo
exhibere valemus, est ipsi adaequate debitjmaliis titulis : ergo nisi ipse libere'cedensjuri suo velit se obligare ratione alicajus pacti, vel promissionis ad illud in
satisfactionem acceptandum, ad id illum
rigere non possumus ; atque ideo independenter a pacto explicito, vel implicito, formali, aut victuali, nequit dari satisfactio
condigna, infallibiliter effectum conseculara. Minor, et consequentia constant.
Major vero probatur : nam creditor jus
habet, cui cedere non tenetur, exigendi
illud opus ratione alterius debiti: ergo
nemo illum compellere potest, nisi ipse
obligationem sibi imponat illud opus ac­
ceptandi in utriusque debiti adæquatam
solutionem. Unde si servus ex justitia Do­
mino centum aureos deberet, quia ei toti­
dem foratus est, et in Domini obsequium
laboraret, ut debitum illud extingueret,
iwn ideo immunis ab illo esset; cum titulo
servitutis omnis ejus labor alias sit Domino
debitus. Quocirca si ad libertatem rediret,
teneretur deinceps Domino restituere.
§ π.

Motiva contraria eliduntur.
. 71. Oppositam sententiam docet Vasquezde pœnit. quæst. 91, art. 1, dub. 3,
nom.7. Quam ex eo probat, quia vei Deo
promissio esset necessaria, ut satisfactio
esset condigna, vel ut cerio acceptaretur a
Deo in remissionem pœnæ temporalis ;
sed ad neutrum desideratur : ergo omnino
superflua est. Minor quoad utramque par­
tem suadetur ; quoad primam quidem :
quia condignitas satisfactionis non prove­
nit ex promissione, sed ex ipso opere in
gratia elicito ; sed potest ita fieri, esto
nulla adsit promissio : ergo, et satisfactio

Ir

condigna existere absque promissione.
Quoad secundam vero ex prima colligitur:
nam qui condignam ex se offert compen­
sationem pro pœna debita, eo ipso reddi­
tur dignus ut non puniatur ; sed qui est
dignus ul non puniatur, nec debet, nec
potest a Deo puniri, alias non digne tor­
queretur, sed ex mera voluntate Dei, quod
dici nequit : ergo esto nulla adsit promis­
sio, cogitur Deus satisfactionem acceptare ;
atque ideo certo, et infallibiliter effectum
sortitur.
Respondetur negando minorem, cujusSo!dU'’
probationes non urgent. Ad primam enim
respondetur, condignitatern satisfactionis
ab utraque ortum ducere, et a gratia tan­
quam a principio efficienter valorante, et a
promissione tanquam a conditione neces­
sario petita sine qua non. Quippe opus a
gratia procedens, cum sit debitam adæquate titulo creationis, in cujus solutione
omnino ej is valor exhauritur, nequit de­
ficiente promissione Dei esse sufficiens ad
exlinguendum etiam debitum pœnæ pec­
cati. Supposita tamen promissione, qua
Deus statuit illud opus acceptare non solum
in exlinctionem primi debiti, sed etiam
secundi, redditur satisfactio condigna ;
siquidem, jam opus illud computatur quasi
unico tantum titulo debitum, ad cujus so­
lutionem sufficiens est. Unde ad secundam
dicendum est, illum, qui offert compensa­
tionem pro pœna condignam, fieri non
dignum pœna, atque ideo nec debere, nec
posse puniri. Ceterum, qui in solutionem
ptœnæ peccatis debitæ offert opus a gratia
procedens sine promissione ex parte Dei
illud acceptandi, non exhibet compensa­
tionem condignam, quia illud opus est
alio titulo adæquate debitum : atque ideo
insufficiens ad solvendum etiam aliud de­
bitum culpa contractum. Quocirca, nec fit
dignus ut non punialur, nec Deus amittit
jus illum puniendi ; unde si torqueretur,
non ex libito Dei, sed ex justitia torquere­
tur. Adde, quod esto opus in gratiæ statu
elicitum, adhuc deficiente Dei promissione,
esset condignum ad pœnæ solutionem,
hanc condignitatern solum haberet in actu
primo, et aplitudinaliter quoad sufficien­
tiam, non vero quoad efficaciam, et in actu
secundo extinguentem debitum,et inferen­
tem obligationem creditoris ad satisfac­
tionem acceptandam ; quod est difficultatis

4

628

DE PŒNITENTIA.

scopus. Unde in illo eventu quamvis di­
gnus ex se fieret, ut non puniretur qui
illam satisfactionem offerret ; Deus tamen
non tenelur acceptationi, nec injuste puni­
ret, si illum torqueret, sed proprio jure
uteretur ; quemadmodum judex non obli­
gatur acceptare pœnam sibi ipsi a reo im­
positam, esto condigna sit, sed ea non
obstante potest reum torquere aliis crucia­
tibus a lege impositis ; atque ideo illa sa­
tisfactio, deficiente Dei promissione eam
acceptandi, certo, et infallibiliter non
infert pœnæ solutionem.
Argn©
72. Arguitur secundo : nam indepen­
denter a pacto potest unus condigne, et in
actu secando pro pœna peccati alterius
satisfacere : ergo potiori jure sine hujus­
modi pacto debitum proprii peccati extinguere valebit ; et consequenter absolute
verificabitur, satisfactionem efficacem a
D. Tho. pacto non dependere. Antecedens ostendi­
tur : quoniam in doctrina D. Thomæ in
hac disputatione sæpius allegata, et in 4,
dist. 20, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 1,
ratio, ob quam unus pro alio condigne
satisfacere potest,est quia ei per charitatem
unitur ; sed quod duo justi idem fiant per
charitatem, a pacto, vel Dei promissione
non dependet, sed eis competit ex propriis
prædicatis charitatis habentis ex se unire
amicos ; ergo promissione Dei exclusa,
unus pro alio condigne satisfacere po­
test.
ConfirConfirmatur : quia non est minoris efficaciæ nostra satisfactio ad extinctionem
debiti pœnæ temporalis ex peccatis con­
tracti, quam eadem peccata ad illud debi­
tum inducendum ; sed peccata inducunt
debitum pœnæ temporalis independenter a
pacto, vel Dei promissione etiam impli­
cita : ergo et satisfactio reatum pœnæ
extinguet, esto nulla Dei promissio adsit.
Eno-îaAd argumentum respondetur negando
meut, antecedens, ad cujus probationem dicen­
dum est, unionem per charitatem, quam
justi habent, esse rationem ob quam unus
pro alio efficaciter, et condigne satisfacere
possit, supposita Dei promissione accep­
tandi opus in satisfactionem exhibitum ;
non autem esse rationem totalem,et absolu
tam independenter a quocumque alio ad id
requisito. Unde quantumvis justi charita­
tis unione copularentur, si Dei promissio
deficeret, satisfactio unius pro alio oblata

ad summum solum esset talis quoad suffi­
cientiam, et in actu primo ; non autem in
actu secundo Deo obligationem inferret ad
illius acceptationem. Quocirca unum alte­
rius pcenas luere, ac pro illis satisfacere,
non accidit absque omni prorsus Dei su­
premi judicis dispositione accipientis unius
pro alio satisfactionem : etenim si omnis
rigor justitiæ observandus foret, ille qui
peccatum commisit, puniendus erat, nec
ab hujusmodi debito per alterius satisfac­
tionem extrahendus.
Ad confirmationem negatur major : effi­
cacius enim est peccatum ad pœnæ debitum^
inducendum, quam satisfactio ad illius rut
extinctionem : nam qui peccat, nullum jus
acquirit proprie loquendo contra judicem,
sed potius illud judici tribuit, ut ipsum
puniat, ac pœnas sustinere cogat, ad quod
nulla judicis promissio, vel consensas
requiritur: sed ipse, qui peccat, sola pro­
pria voluntate fît pœnæ obnoxius.quatenus
sponte lædit bonum divinum, in eo infe­
rens inæqualitatem, ad ejusque reparatio­
nem per cruciatus sustinentiam se obli­
gans. Qui vero per satisfactionem debitam
pœnæ extinguit, et acquirit jus contra
Deum ut pœnam remittat, et ab eo tollit
jus exigendi debiti solutionem, quod inde­
pendenter a Dei promissione fieri nequit.
’
Etenim omnis obligatio oritur vel ex ac­
ceptis, vel ex promissis ; Deus autem, cam
’
sit summum bonum, ex acceptis obligari
I
nequit, atque ideo si in vi satisfactionis
obligatur ad pœnam remittendam, et ad
i
aliam satisfactionem non exposcendam,
!
indispensabilis est ejus promissio accep­
tandi illud opus in pœnæ debiti solu­
tionem, præsertim cum aliis titulis sit
debitum.
73. Arguitur tertio: nam qui offert satis-a^o
factionem debito æqualem, et condignam, ’
independenter a pacto vel promissione
creditoris illum compellit eam admittere,
et debitum in acta secundo extinguit ; sed
homo potest exhibere Deo satisfactionem
condignam, et æqualem debito pœnæ tem­
poralis : ergo independenter ab ejas pacto
efficaciter satisfacere potest. Consequentia
legitime deducitur ex præmissis. Major ex
eo liquet, quod si Petrus debitum quatuor
aureorum contraxit, et totidem reddat cre­
ditori, debitum extinguit, et creditorem
satisfactionem oblatam admittere compel­
lit

DISPUTATIO XI.

Iit, Minor autem probatur : actus fervori ·
tisjim® contritionis est satisfactio condi­
gna, et aequalis debito pœnæ temporalis
contrado ex minimo peccato veniali ; sed
potest Deo offerri ferventissimus contritio­
nis actus in solutionem illius debiti: ergo.
Nec refert si dicas, illum actum esse inadaquatamsolutionem debito peccati venia­
lis; nam cum alias sit debitus adæquale
titulo creationis, et in hujus debiti extin­
ctionem adæquale exhauriatur,si non adest
Dei promissio illum etiam acceptandi in
solutionem pœnæ peccate veniali debitae,
ad id non pertingit. Nam contra est ; quia
edus contritionis non est debitus titulo
creationis, sed unice titulo peccati : ergo
‘i prout comparatur huic posteriori titulo
debitam adæquat, illud seclusa Dei pro­
missione extinguit. Suadetur antecedens :
quia si homo non peccasset, non teneretur
titulo creationis actum contritionis elicere:
bicenim cum sit dolor de peccatis, si ista
non præcesserunt, impossibilis est, et ad
impossibile nemo tenetur; et tamen esto
bomo non peccasset, idem creationis debi­
tum, quod nunc habet, contraxisset.quippe
quod non variatur per subsequens pec­
catum, nec majus vel minus debitum fit :
ergo illa contritio titulo creationis non est
debita.
j. Respondetur negando minorem ; ad cu­
jus probationem dicendum est, solutionem
inter arguendum datam esse optimam, et
sustinendam ; quæ minime labefactatur su­
peraddita impugnatione. Nam aliud est,
actum contritionis non esse Deo debitum
titulo creationis hominis, aliud quod non
sit debitus titulo creationis, vel productio­
nis ipsius contritionis. Unde si homo non
peccasset, non teneretur absolute creatio­
nis titulo de peccatis dolere : hoc enim im­
possibile est, ut recte convincit objectio,
ipsis non existentibus. Ceterum semel
quod peccata commiserit, satisfactionem
offerre tenetur. Hæc autem si actu contri­
tionis exhibetur, independenter a pacto non
adaequat debitum ex peccatis etiam venia­
libus contractum, quantumvis contritio
ferventissima sit, ac peccata minima fue­
rint. Et ratio est : quia hujusmodi contri­
tio, semel quod eliciatur, quoad totum
quod habet Deo debetur titulo productionis
non hominis, sed ipsius contritionis ; ad
eam namque tanquam primum princi-

62*

I

pium, et causa rerum influxum præbnît :
atque ideo sibi tota titulo primi principii
debetur, imo et titulo gratitudinis, siquidem virtutem ad eam eliciendam homini
præstitit. Unde nisi adsit aliqua Dei pro­
missio illam etiam acceptandi in extinctionem debili pœnæ peccati, ad hoc æqualilatem non habet, nec hujusmodi debitum
extinguit, sed in aliorum solutione omnis
ejus valor exhauritur. Alia argumenta,
quæ hic opponi possent, jam alibi enervata
manent locis ex tract. 21 et 16 supra re­
latis ; ideoque non est cur in eorum eno­
datione amplius immoremur.

DISPUTATIO XL
;

De satisfactione sacramentali.
1. Cognitioni satisfactionis secundam
se, et prout est actus virtutis, succedit con­
sideratio illius ut ad pœnitentiæ sacra­
mentum spectat, et quatenus exercetur ut
a sacerdote in confessione injuncta, quo
pacto satisfactio sacramentalis nuncupatur.
Qualiter autem secundum hanc considera­
tionem ad sacramentum attineat, utrum,
nimirum, sit illius pars essentialis, an
integralis, et quomodo ? Supra explicui­
mus in prima parte hujus tract, disp. 1,
dub. 2, §7, a num. 115, et sequentibus, et
ad calcem art. 2, quæst. 90, ex ibi enim
dictis constat, satisfactionem tripliciter
posse considerari. Primo ut exécuta ; et in
re posita. Secundo ut in voto expresso,
quo pacto dicit animam positivum adim­
plendi id, quod a sacerdote injungitur.
Tertio, radicaliter, et exactive, sed-in voto
implicito, quod nihil est aliud quam ipsa
confessio ex se quasi radicans, et exigens
satisfactionem. Igitur primo, ac secundo
modo considerata, solum rationem partis
integralis obtinet, non vero essentialis.
Tum, quia satisfactio ut exercita supponit
sacramentum quoad essentialia constitu­
tum. Tum, quia satisfactio ut in voto
expresso non semper adest in sacramento,
ut apparet dum moribundo sensibus desti­
tuto sub conditione impertitur: in hoc enim
eventu sine satisfactione in voto expresso
non raro invenitur sacramentum, quod
fieri non posset, si illius pars essentialis
esset. Posteriori autem modo accepta non

t <
&

. Ci
’ Λ·
;Ί
i

1

pi

Ί

i·
*

•

‘i J
y

630

DE ΡιΈΝΙΤΕΝΤΪΛ.

incongruit essentialem partem nuncupari;
quemadmodum risibilitas radicatis de
essentia hominis dicitur. Quæ omnia, quia
ibi fusius expensa, hic amplius non expo­
nuntur.
Verum ut sacramentalis satisfactionis,de
qua in praesentiarum est sermo, quidditas
innotescat,oportet definitionem satisfactio­
nis secundum se, et prout est actus vir­
tutis, in limine præcedentis disputatio­
nis explicatam , huc adducere : ex illa
enim, et ex aliqua superaddita particula
explicante id, in quo non sacramentalis
a sacramentali satisfactione differt, hu­
jus adæquata definitio consurget, quæ ita
Di^niUoest : « Voluntaria sui punitio ad com pe ntionis « sandam injuriam Deo per peccatum illa« tam. eumque sic placandum, ut tempo« ralem pœnam remittat, juxta sacerdotis
« sententiam in pœnitentiæ sacramento. »
Singulæ hujus definitionis particulæ usque
ad ly pamam remittat inclusive, explicatæ
loco citato manent,et uniuscujusque sensus
expositus.Omnes tamen simul sumptæ loco
generis in præsenti collocantur : quippe in
omnibus illis convenit satisfactio sacra­
mentalis cum non sacramentali. Ly autem
juxta sacerdotis sententiam in pernitent ix
sacramento vicem differentiæ gerit : satis­
factio namque sacramentalis ab ea, quæ
solum est actus virtutis, in eo differt, quod
hæc ad arbitrium pœnitentis extra sacra­
mentum assumitur ; illa vero, licet a pœnifente acceptari debeat, non ab eo impo­
nitur, sed illius taxatio fit ex arbitrio, et
authoritate sacerdotis, in pœnitentiæ foro
judicis munere fungentis, ut plane asserit
Concilium Tridentinum sess. 14, cap. S,
irid." his verbis : « Debent ergo sacerdotes Do« mini quantum spiritus, et prudentia
α suggesserit, pro qualitate criminum, et
« pœnitentium facultate, salutares, et con« venientes satisfactiones injungere, ne si
« forte peccatis conniveant, et indulgenα tiuscum pœnitentibus agant, levissima
« quædam opera pro gravissimis delictis
» injungendo, alienorum peccatorum par« ticipes efficiantur. Habeant autem præ
« oculis, ut satisfactio, quam imponunt,
« non sit tantum ad novæ vitæ custodiam,
« et infirmitatis medicamentum, sed etiam
« ad præteritorum peccatorum vindictam,
« et castigationem : nam claves sacerdo« tum non ad solvendum dumtaxat, sed et

« ad ligandum concessas etiam antiqui Pa« tres, et credunt, et docent. » Ubi Conci­
lium, et id quod nuper diximus circa ulti­
mas definitionis particulas, adstruit, et
obiter sacerdotes in imponendis satisfac­
tionibus instruit, lïæc autem sacramentalis satisfactionis definitio sic explicata cum
illis coincidit, quas communiter Theologi
efformant ex Conciliis Tridentino citata
sess. et Florentino in litteris sanctæ unio­
nis. Videantur N. Franciscus in præsenti,
cap. 10. punct. 1, N. Antonius disp. 21,
sect. l.Sotusin l, dist. 19, quæst. 1, art.l,
Nugnus in addit, ad 3, part, quæst. 12,art.
3, et Seraphinus ibidem. Praicognita igitur
sacramentalis satisfactionis natura, primo
disputandum assurgit
DUBIUM I.

Utrum confessarius possit, ac debeat perni­
tenti satisfactionem imponere?
«

Cum pœnitentiæ sacramentum a Christo
Domino sit institutum tanquam quoddam
spirituale judicium, in quo commissa pec­
cata puniuntur, et ad futura præcavenda
remedia adhibentur, in eo pœnitens tan­
quam infirmus curandus, ac reus punien­
dus ante tribunal sistitur, sacerdos autem,
et judicis sententiam ferentis, et medici
remedia applicantis munere fungitur.
Unde cum satisfactio sit medicina a sacer­
dote pœnitenti applicanda, et supplicium
ad ejus peccatum puniendum ; videndum
est qua potestate gaudeat sacerdos, et qua
adstringatur obligatione ad satisfactionis
designationem. Quæ difficultas, cum plures
contineat partes, quoad omnes diversis as­
sertionibus decidenda est.

Duplex assertio proponitur.

i

2. Dicendum est primo^acerdotemposse^ j
pœnitenti satisfactionem imponere. Hæc ' ’ ·
conclusio ex secunda statim subjicienda
colligitur : nam si sacerdos obligationem
subit satisfactionem imponendi, illam in­
jungere valebit ; nemo enim ad id, quod
non potest, tenetur. Constatque similiter
ex perpetuo Ecclesiæ usu pœnitentias in­
jungentis, et ex Patribus, ac Conciliis. Ex
Patribus

2
* fl

DISP. XI, DEB. I.
Patribus quidem, quia ita censent Augustinus de vera, ei falsa poenitentia cap. 10,
;
Leo Pap. opis toi. 89, cap. 2, Cyprianus
lib. 1, epist. 3. Ex Conciliis autem, quia
id satis nperteostendunt Tridentinum sess.
i
14,cap. 8, Moguntinum I, cap. 23, CabiI ^Monetise 2, cap. 45. Et inferunt ex cap.
j
vlritiique de pœnit.et remis. Eamque docet
’;·1' Suarez in præsenti, disp. 38, sect. 1, Gra­
tianus dist. 50, Marianus, Victor, et alii ;
estque communi Doctorum calculo recepta.
I
Suadetur ratione primo : nam in quoli­
bet legitimo tribunali superior, qui judicis
munus exercet, gaudet potestate non solum
directiva, sed etiam coercitiva, ut reum
pro qualitate delicti puniat; sed pœnitentiæ sacramentum est quoddam spirituale
tribunal, in quo sacerdos judicis munere
fungitur : ergo ibi authoritatem coercitivam obtinet. Tum sic ; sed hujusmodi
coercitiva potestas nullo aptiori modo exer­
cetur, quam . per injunctionem alicujus
pœnalitatis pœnitenti factam, ut pœnæ
temporalis reatum solvat; « Neque enim »
vl
.·/; (inquit Concilium Trident, sess. 14,cap.8.)
tsecurior ulla via unquam existimata fuit
«adamovendum imminentem a Domino
i pœnam, quam ut hæc pœnitentiæ opera
< homines cum vero animi dolore frequen< tent. » Ergo sacerdos potest pœnitenti
satisfactionem injungere. Major, ex qua
reliqua pendent, ex eo constat, quod po­
testas tantum directiva sine coactiva auihoritate non sufficit ad delicta punienda,
atque ideo licet alias ad præcavenda futura
crimina satis esset, in ordine tamen ad ju­
dicium ferendum, et peccatum jam com­
missum vindicandum superflua omnino
subsisteret. Quod evidentius patet ex ejus­
dem Concilii authoritate numero præcedenli relata : ibi enim de injungendis sa,r tisfactionibus agens inquit : « Claves
«sacerdotum non ad solvendum dumtaxat,
» sed, et ad ligandum concessas antiqui
< Patres, et credunt, et docent. » Claves
enim sacerdotum illorum potestas est : si
ergo ligare est satisfactionem imponere, et
ad ligandum illis commissae sunt claves,
potestatem habent satisfactionem impo­
nendi.
Confirmatur : quia pœnitentiæ sacrai' mentum non solum fuit institutum in
vindictam peccatorum, sed etiam in ani­
marum medelam : ergo sacerdoti in huÏ?

631

jus sacramenti foro non solum commissum
est munus judicis sententiam ferentis, sed
etiam medici spiritualis opportuna medica­
menta decernentis. z\tqui nulla ad hujus­
modi effectum aptiora, quam pœnalia
opera delectationibus criminum contrariantia : ergo sacerdos authoritate medici
illa pœnitenti in satisfactionem injungere
valet. Subsumpta minor liquet tum ex
Philosopho 2 Ethic, ubi inquit, quod :
« Peccatorum medicinæ sunt pœnæ.» Tum^-^ ·
ex Concilio Tridentino sess. 14, cap. 8,τη<ι. ’
ubi ait : «Proculdubio enim magnopere a
« peccato revocant, et quasi iræno quodam
« coercent hæ satisfactory pœnæ, cautioσ resque, et vigilantiores in futurum pœa nitentes efficiunt, medentur quoque pec­
a catorum reliquiis, et vitiosos habitus
a male vivendo comparatos contrariis vir­
« tutum actionibus tollunt. » Quæ ex sta­
ti m dicendis amplius constabunt.
3. Dicendum est secundo, sacerdotem ?s’>10
per se loquendo teneri pœnitenti satisfac­
tionem imponere. Quoad hanc conclusio­
nem inter Authores parum dissidii est.petius
Eamque tuentur Petrus de Soto de satisfact. lect. 2, Cajetanus in summ. verb. Sa-CanM.
tisfactio, Candidus disquisit. 24, art. 31,Nngnus,
Gonet hicdisp. 13, art. 3, num. 45,NugnusTjüχ!·
hic quæst. 14, art. 2, Labat, tom. 7, tract. Fr,|15C·
3, dub. 5, § 1, N. Franciscus tract. 16, cap. Anion.
10, punct. 1, num. 15, N. Antonius tract, sron*,
5, disp. 21, sect. 2, num. 1604, Dicas till us
disp. 14, num. 12, Suarez disp. 38, sect.3, Palae
Lugo disp. 25, sect. 4, num. 49, Granados‘
tom. 5, tract. 12, Palaus tom. 4, tract. 23,
punct. 21, § 2, num. 6, Fagundez praecept.ex Trid·
2, lib. 9, cap. 3, num. 8, Joannes Sanct.
disp. 5, num. 17, et alii.
Suadetur primo ex Tridentino sess. 14,
cap. 8 : « Debent ergo sacerdotes Domini,
a quantum spiritus, et prudentia suggesse« rit, pro qualitate criminum, et pœniten« tium facultate, salutares, et convenien« tes satisfactiones injungere. » Quæ verba
liquido ostendunt sacerdotis obligationem
in injungendis satisfactionibus : nam ly
debent præceptum importat. Idque ex eo­
dem Concilio in verbis immediate sequen­
tibus fulciri valet, quippe inquit: «Nesi
« forte peccatis conniveant, et indulgentius
« cum pcenitentibus agant, levissima quæ- ‘
« dam opera progravissimis-delictis injun« gendo, alienorum peccatorum participes

;
r ·*

• *

·*

l

d

632

DE PŒNITENTIA.

« efficiantur. » Hæc autem verificari mini­
dos satisfactionem pœnitenti non injungit,
me valent, si sacerdotes nulla adstringunperfectum ac integrum non conficit sacra­
tur obligatione pœnitentias imponendi.
mentum, sed incompletum, ac mutilam
Nam sacerdotes fieri participes criminum
relinquit, ut se haberet homo sine nianu,
pœnitentium, si satisfactiones non injun­
aut digitis.
gunt, nihil est aliud quara ratione hujus
Confirmatur : quia judex in qualibet
omissionis in peccatum incidere ; sed nemo
causa tenetur reum punire, et pro quain peccatum incidit, qui obligationem non
litate criminis pœnas injungere ; sed sa­
frangit : ergo Concilii verba sustineri non
cerdos in pœnitentiæ sacramento munere
valent, si confessarii satisfactiones impo­
judicis fungitur : ergo juxta culparum exi­
gentiam tenetur satisfactiones præscribere.
nere pœnitentibus non obligantur.
Minor, et consequentia patent. Major au­
Confirmatur ex eodem Concilio sess. cit.
tem ex eo liquet, quod punire est munns
€'κί!.' Qbi hujusmodi sacerdotis obligationem
judicis ex præcepto justitiæ vindicativæ, ut
explicans, et satisfactionis injunctionem
explicuimus in fine tract. 12, in arbore
Cowil. commendans, subdit : « Sane, et divinae
virtutum, §10, num. 84 et deinceps. Ad
n ’ « justitiæ ratio exigere videtur, ut aliter ab
hæc : Medicus adsiringitur ex propriæ
» eo in gratiam recipiatur, qui ante Bapfacultatis vice remedia morbo proportio« tismum per ignorantiam deliquerint,
nata applicare ; sed sacerdos, ut supra dic­
« aliter vero qui semel a peccati, et Dæmotum est, non. solum est minister hojus
« nis servitute liberati, scientes templum
sacramenti, et judex in conscientiæ foro,
« Dei violare non formidaverint. Et divised etiam medicum agit : ergo cum pœnæ
« nam clementiam decet, ne ita nobis abssatisfactory sint peccatorum medicinae,
« que ulla satisfactione peccata dimittanpœnitentibus eas injungere adstringitar.
« tur, ut occasione accepta, peccata leviora
Unde illi hæc obligatio ex triplici capite
« putantes, velut injurii, et contumeliosi
provenit, ex munere nimirum medici, ju­
« Spiritui Sancto, in graviora labamur,
dicis, ac ministri : qua minister, integrum
e thesaurizantes nobis iram in die iræ. »
debet conficere sacramentum’; qua judex,
Si autem divina justitia exposcit, et divi­
reum punire ; et qua medicus, remedia
nam clementiam decet, pœnitentibus satis­
injungere. Quæ omnia per satisfactionis
factiones præfigere : ergo sacerdotes, qui
impositionem explentur.
Dei ministri sunt, ejusque vicem in hoc
5. Diximus in conclusione,perse loquendo^
sacramento gerunt, divinæ justitiæ, ac de­
sacerdotem teneri ad injungendam satis­
menti® se conformare tenentur, atque ideo
factionem : per accidens namque ab hujus­
hujusmodi satisfactiones imponere.
modi obligatione extrahi contingit, uti est
1
Probator
4. Deinde probatur ratione : nam sacasus dum pcenitens sensibus destitutus est
rauoDe. cerd03) sacramenti pœnitentiæ minister,
physice impotens percipiendi pœnitentiæ
tenetur illud integre, et perfecte confi­
injunctionem, et consequenter eam im­
cere ; atqui si satisfactionem non injun­
plendi : tunc enim, ut communiter sen­
git, perfectum ac integrum sacramentum
tiunt Doctores, cum pcenitens hujus sacra­
non conficit : ergo audita confessione
menti quoad essentialia capax existât,
tenetur satisfactionem imponere. Conse­
necessitasque urgeat, et aliunde ratione
quentia est legitima. Major ex se liquet:
impotentiæ physicae cum omnimoda inte­
etenim Religionis virtus exigit, ut hoc
gritate illud recipere nequeat, adest causa
ipso quod sacramentum efficiatur, cum
sufficiens, quæ sacramenti administratioj
integritate, ac debita perfectione fiat ;
nem absque satisfactionis impositione lici­
quemadmodum, et ipsa natura exposcit, ut
ens naturale, quod producitur, cum parti­
tam reddat. Hanc tamen excusationem ita
bus integralibus producatur. Minor autem
aliqui explicant, quod si pœnitens non est
e·· nino sensibus destitutus, eundem sacer­
ostenditur : quia satisfactio, ut in limine
disputationis prænotavimus, est pars inte­
dos adsiringitur admonere, qua pœnitentia
gratis hujus sacramenti ; sed absque parte - pro criminum qualitate debebat gravari,
integral! nulla res perfecta existit ; perfec­
imo, et illum cogere ad eam adimplen­
tum enim cum bono coincidit, et bonum
dam, si forsan ex mortis periculo evadat.
ex integra causa coalescit : ergo si sacer­ , Ceterum limitationi huic quoad omnia mi­

nime

DISP. XL DUB. I.
ni nie acquiescimus : nam si infirmus adeo
non est sensibus destitutus, ut illam admo­
nitionem percipere valeat, non est cur abs­
que omni prorsus satisfactione imposita
absolvendus sit ‘.debet enim sacerdos in
illo eventu absolute aliquam saltem levissi­
mam injungere pœnitentiam, uti recitatio­
nem salutationis Angelica, vel dulcissimi
nominis Jesu invocationem, quæ si non
ore, saltem corde fiat, ut modo quo possi­
bile sit, sacramentum perficiat. Si vero
periculum evadendi spem tribuat, jam non
erit impossibilis satisfactio futura, atque
ideo nec de praesenti aderit causa, ut nunc
non injungatur acceptanda pro tunc dein­
ceps adimplenda, ut habetur in jure cap.
.46 infirmis 29, quæst. 7, ubi dicitur ;
« A quo periculo si divinitus ereptus con­
caluerit, impositum sibi a sacerdote pce« nitentiæ modum diligenter observet. »
6. Sunt autem alii casus hic examinandi,
in quibus Authores contendunt sacerdotem
a satisfactionibus imponendis per accidens
excusari . Primus est Cajetani tom . 1
Opusc. quæst. 2, art. 2, Navarri cap. 26.
num. 20, Suarii disp. 38, sect. 3, num. 4,
asserentium, sacerdotem, qui prudenter
judicat, pœnitentem jam integre pro pœna
temporali, dimissa culpa, ante confessio­
nem satisfecisse, et cum ex circumstantiis
agnoscit illius contritionem satis intensam,
excusari per accidens a satisfactionis in­
junctione. Opposita tamen sententia susti­
nenda est cum Gonet hic disp. 13, art. 3,
§3, num. 45 in fine, Bonacina, Granado,
Trullench, Leandro, Frias, Ricardo disp.
18, art. 2, quæst. 2, ad 1 et aliis. Etenim
ex nullo principio moraliter loquendo
(seclusa divina revelatione) sacerdoti cons­
tare valet, pœnitentem integre, et omnino
■ pro pœna peccatis debita satisfecisse, ita
ut nec unius orationis Dominicæ recita­
tione gravari debeat. Unde hic eventus
utpote non practicus, sed metaphysicus,
admittendus non est; imo non incongrue
addit Mediavilla, quod licet sacerdoti ob
sibi faciam revelationem constaret, pœnilentem jam adæquate satisfecisse, adhuc
aliquam saltem levissimam pœnitentiam
teneretur injungere, tum ut sacramentum
integrum redderet, tum ut precautionem
ad futurum peccatum apponeret, in quo
satisfactio aliquem effectum nancisceretur.
Idque nobis non displicet.

623

7. Secundus casus est ille, in quo sacer­
dos probabiliter judicat pœnitentem nul­
lam admissurum, vol executurum satisfac­
tionem ; in quo eventu sacerdotem sine
aliqua imposita satisfactione posse absol­
vere pœnitentem aliqui autumant,et ratio­
nem assignant : quia cum ibi cesset finis
impositionis, etiam cessare debet obligatio
sacerdotis. Ita Henriquez lib. 2 de pœnit.
cap. 20, Frias in summa fol. 21, ATllalobos
tract. 9, disp. 78, num. 4 et Lublin verb.
Satisfactio, num. 1.Ceterum nec in hujus­
modi eventu sacerdotem ab obligatione
injungendi poenitentiam extrahi, sentien­
dum est cum Nugno tom. 2 in 3 part,
quæst. 18, art. 3, difficult. 2. Cui etiam
subscribunt Palaus, Bonacina, Lugo, Gra­
nados, Fagundez, N. Franciscus tract. 6,
cap. 10, punct. 2 et alii. Cujus multiplex
ratio assignari potest Tum : quia ansa ad
deteriora criroi.ia pœnitenti tribueretur,
si tantum quia satisfactionem excipere
renuit, sacerdos nulla adhibita punitione
eum absolvit, ac omne, quod illi arridet,
permittit. Tum : quia hic Concilii ratio
maxime urget, sacerdotem, nimirum, poe­
nitentiam criminibus annuentem, illorum
participem fieri : pœnitentem enim satis­
factionem admittere nolle, irrationabilis
excusatio est, ut injunctionis pœnitentiæ
omissionem licitam reddat. Tum denique:
quia sacerdos tenetur sacramentum non
relinquere imperfectum, ac truncum. Ra­
tio autem, quam oppositae sententiae adhærentes assignant, nullius momenti est :
etenim satisfactionis impositio ordinatur
ad sacramenti integritatem, ad commissi
criminis punitionem, et ad precautionem
futuri; qui quidem fines in prædicto
eventu non cessant. Imo dicendum est,
quod si pœnitens nullam vult admittere,
vel implere satisfactionem, ficte ad sacra­
mentum accedit, ac illud absque congrua
dispositione reciperet. Unde sacerdos rei
conscius sacrilege absolutionem præstaret.
8. Tertius casus est, dum scrupulosus
semel absolutus, iterum atque iterum in­
cunctanter sacerdotem adit, ut absolvatur.
Tunc enim posse sacerdotem eum absolvereabsque nova satisfactionis impositione,
dummodo pœnitentiam in prima confes­
sione injunctam applicet peccatis in secunda
denuo confessis, sentiunt Henriquez lib. 5
de pœnit. cap. 20, num. 6, Bonacina disp.

i

< ·

4?

w/».

?’

ΙΜξΐ ■

>i

a

-·'·■

‘* 4·

634

DE PŒN1TENTIA,

5, q. 5, sect. 3, punct. 3, num. 3 et alii.
Quorum fundamentum est, quoniam opus
alias ex praecepto debitum potest in satis­
factionem injungi : ergo, el satisfactio in
prima confessione imposita poterit in
secunda applicari. Verum etiam hic casus
rejiciendus est : nam vel scrupulosus in
secunda confessione novum prodit pecca­
tum, vel antiquum jam confessum ? Si pri­
mum ; extra dubium est sacerdotem teneri
novam satisfactionem injungere. Si secun­
dum ; non debet sacerdos pœnitentem ab­
solvere, sed consultius erit, ut scrupulos
rescindat, inabsolutum dimittere.Si autem
pœnitentis precibus annuens iterum illum
absolvit, novam tenetur imponere satis­
factionem -.etenim vel illa, quam in prima
confessione pœnitenli injunxit, est jam
execution! mandata, vel non ? Si primum;
aliam distinctam injungere debet ; tum ne
sacramentum imperfectam relinquat; tum,
quia satisfactio non est opus facium, sed
faciendum, alias magni cruciatus jam
perpessi valerent pro culpis denuo confes­
sis in poenitentiam injungi. Si secundum :
etiam novam tenetur addere poenitentiam:
nam esto culpa, quæ in secunda confes­
sione proditur, sit eadem, quæ in prima ;
tamen adest novum sacramentum, quod
distinctam pœnitentiam exigit : eadem
quippe satisfactio nequit esse pars inte­
gratis duplicis sacramenti, quemadmodum
nec idem digitus duplicem hominem inte­
grare valet. Maxime : quia saepissime
accidit, praesertim in viris timoratae con­
scientiae, sola peccata jam pluries confessa
iterum confiteri, et nihilominus nova sa­
tisfactio adhibetur. Fundamentum autem
adversariorum nullius momenti'est, nam
licet verum sit, opus alias præceptum in
satisfactionem injungi posse,hoc ita intelligendum est, ut præceptum, ac debitum
non sit ex eodem satisfaciendi titulo, sed
ex distincto: quod ideo est, quia dum opus
alias est debitum ex præcepto divino, vel
Ecclesiastico, a Deo nobis liberaliter con­
donatur,ut quasi nullo alio titulo debitum,
illud in solutionem reatus pœnæ tempo­
ralis offerre possimus. Dum vero ex eodem
titulo satisfaciendi est debitum, ita non
accidit. Unde huic placito adhaerent Palaus
punct. 11, § 2, num. 10, Candidus disquisit. 24, art. 31, dub. 3, N. Franciscus ubi
supra, et alii.

9. Tandem posse sacerdotem nulla
injuncta satisfactione absolvere pœnitentem tempore jubilaei, plenariaeve indulgen­
tiae, docent Sa verbo Satisfactio, num. 2,
Vivaldus, Lublin, et alii. Nam cum ex
jubilaeo plena concedatur peccatorum remis­
sio, etiam quoad pœnæ reatum, superflua
censetur quaelibet satisfactionis injunctio.
Sed hanc excusationem minime admitten­
dam censemus ; tum ob rationem saepius
allatam, sacerdotem, nimirum,teneriintegritati, ac perfectioni sacramenti consu­
lere. Tum etiam : quia frequenter accidit
animo jubilaeum lucrandi pœnitentem
sacerdotem adire, ac deinceps post emis­
sam confessionem vel voluntatem inver­
tere, vel a lucranda indulgentia impediri,
quia media a Pontifice praescripta debito
modo non exhibet. Tum denique ; quia
sacerdos non tantum judicis, sedet medici
munus obtinet.ad quem remedia criminum
morbis medendis præscribere attinet ;
atque ideo cum ex jubilaei assecutione
animæ vulnera, saltem quoad futura cri­
mina praecavenda, non censeantur satis
curata, eam satisfactionem debet injungere,
quam fini huic aptiorem judicaverit ; de
quo infra sermo redibit.
Ex quibus liquido constat, sacerdotem
per se teneri semper pœnitentiam injun­
gere. et solum per accidens ab hujusmodi
obligatione extrahi, dum pœnitens sensi­
bus destitutus eam percipere, aeexequinon
valet ; in aliis autem eventibus debet ali­
quam, saltem levissimam, imponere, ob
rationes hucusque assignatas. Hic autem
animadvertendum est, quod licet opera in
pœnitentiam a sacerdote injungenda va­
leant esse ex præcepto debita, ut praecedenti
disputatione docuimus ; regulariter tamen,
ut pœnitentes novam pœnalitatem experti
a criminibus resipiscant, supererogationis
opera imponenda sunt, inter quæ jeju­
nium, oratio, ac eleemosyna principaliora
esse debent, ut recte admonet D. Thomas0·
in præsent. q. 15, art. 3. Nam satisfactio
ut medicinalis ad peccatorum causas exci­
dendas ordinatur ; peccatorum autem
causa est triplex, juxta illud Joannis 2,
numer. 26 : Omne, quod est in inundo, con-jn:L
cupiscentia carnis est, tt concupiscentia ocu- î>slorum, el superbia vitx. Unde cum jeju­
nium carnis concupiscentiam, eleemosyna
oculorum sitim, oratio vitae superbiam
excidat

DLSP. XI, DUB. I.

excidat, ad hæc tria satie factiones reducendæ sunt.

§n.
Duplex alia assertio statuitur, et qualiter
teneatur satisfactionem injungere sacer­
dos, declaratur.

t

Ex hactenus, § præcedenti dictis solum
constat, teneri sacerdotem per se loquendo
aliquam pœnitenti injungere satisfactio­
nem, non vero quanta sit hujusmodi obli­
gatio, an nimirum gravis, vel levis ; circa
quam diflicultatem non parum Aulhores
dissident. Pro ejus tamen resolutione ani­
madvertere opus est, confessionem constare
posse vel ex solis venialibus, aut etiam
mortalibus jam rite confessis, vel ex lethalibus nondum confessioni subjectis. Igitur
cum poenitentia sit culpis proportionanda,
tenetur sacerdos pro mortalibus non antea
confessis gravem satisfactionem injungere;
pro venialibus vero, ac mortalibus jam
confessis levem tantum imponere. Quibus
suppositis,
ή.ύ 10. Dicendum est tertio, praedictam
sacerdotis obligationem secundum se, vel
exgenere suo esse gravem. Ita N. Franciscus in præsenti, cap. 10, punct. 2, num.
17, Suarez disp. 38, sect. 3, num. 1, Lugo
disp. 25, sect. 4, num. 49, Ochagavia tract,
ullim, de Pœnit. Suadeturque ratione :
nam lex, aut præceptum in materia Reli­
gionis, charitatis, justitiæ, aut aliarum
virtutum ad bonum animarum graviter
conducentium, per se loquendo obligat sub
mortali, nisi aliud constet de intentione
Legislatoris ; sed hujusmodi est lex, aut
præceptum sacerdotem adstringens, ut
pœnitentiam injungat; ergo per se illum
obligat sub culpa lethali. Consequentia est
legitima. Majorem stabilivimus cum com­
muni Doctorum placito tract. 13, disput.
19, dub. 1, § 1. Minor vero ex supra dictis
ostenditur : etenim quod sacerdos poeni­
tentiam debeat injungere, provenit tum ex
virtute Religionis praecipientis reveren­
tiam, integritatem, ac sacramenti perfec­
tionem; tum ex justitia vindicativa,ratione
cujus sacerdos tanquam judex tenetur reum
punire ; tum denique ex munere spiritua­
lis medici, qui adstringitur sive ex chari­
tate, sive ex illa virtute, contra quam est

I

635

periculum futuri peccati pœnitentis, illi
medicamenta præscribere ; atqui hujus­
modi virtutes graviter ex genere suo con­
ducunt, et ad bonum sacramenti pœniten­
tiæ, et ad animarum salutem : ergo lex,
vel præceptum, quod sacerdotem adsiringit
ad satisfactionem injungendam, oritur ex
principio ad animarum salutem ex genere
suo graviter conducente.
Ex quibus manifeste deducitur, non esse
liberum confessariis, gravem pro levibus,
aut levem pro gravibus peccatis pœniten­
tiam injungere ; sed peccare mortaliter,
si proportionatam, ac unicuique peccato
debitam non assignent. Tum : quia ita
colligitur ex verbis Concilii supra relatis :concii.
« Debent ergo sacerdotes pro qualitate cri-TrId·
« minum, et pœnitentium facultate, salu« tares,et convenientes satisfactionesinjun« gere, ne levissima quædam opera pro
« gravissimis delictis injungendo, alieno« rum peccatorum participes efficiantur. »
Tum etiam : quia judex, dum reum punit,
debet servare æquitatem ; hanc autem non
servat, qui gravia crimina leviter, vel leve
peccatum graviter punit : ergo ut æquita­
tem judicii servet, debet satisfactionem
imponere culpis proportionatam. A’iden-·
dum tamen restat, an hujusmodi obligatio
ob materiæ parvitatem, vel aliunde levis
esse possit, atque ideo solum ad culpam
venialem sacerdotem adstringetur ? Ita­
que
11.Dicendum est quarto, sacerdotis obii-* ■*
gationem imponendi levem pœnitentiam
ob peccata venialia, vel ob mortalia jam
confessa, levem tantum esse, atque ideo
ejus voluntariam omissionem (praeciso
contemptu) terminos peccati venialis non
transilire. Ita probabiliter N. FranciscusFrJ^e
in præsenti, punct. 2, num, 19, Lugo disp. adum.
25, sect. 4, num. 49, N. Antonius disp. 21, Diaiu.
sect. 2, num. 1604, Diana part. 6, résolut,
44, Aversa quæst. 13, sect. 2, Ochagavia
((
quæst. 8, num. 7, Stephanus aS. Paulo"
num. 172, Dicastillo dubit. 2, num. 12, et
alii plures, salisque colligitur ex Triden­
tino, authoritate supra num. 3 relata.
Probatur assertio ratione : nam lex Ratio,
....
religionis, aut Justitiæ, etiamsi ex genere
suo sub mortali adstringat, tamen in
materia levi solum levem obligationem
inducit ; atqui impositio pœnitentiæ ob
peccata venialia, vel ob mortalia jam con-

I

/

i

n

!

1

636

DE PŒNITENTIA.

fessa, est materia levis : ergo sacerdos ad
hujusmodi pœnitentiæ impositionem solum
leviter obligatur. Consequentia liquet ;
major est communis sententia Doctorum in
materia de legibus ; unde licet votum, quod
ex Religionis virtute obligat,ex genere suo
sub mortali adstringat, nihilominus ob
materiæ parvitatem solum levem obligatio­
nem inducit, ut patet in voto salutationem
Angelicam recitandi, cujus omissio veniale
tantum peccatum est, ut recte docet N. An­
dreas tract. 11, cap. 2, § 2, et tract, 17,
capit. 1, punct.6, s 2, num.l 13.Minor vero
suadetur: tum, quia pœnitentiæ impositio
regulari debet per culpam, ob quam pœni­
tentia injungenda est ; sed peccata venialia,
aut eliam mortalia jam sæpius confessa,
sunt materia levis in ordine ad pœnam,
quam ipsis imponendam exigunt : ergo, et
illius impositio. Tum etiam ; nam pœni­
tentiæ injunctio ob peccata venialia, vel
mortalia jam confessa, ad tria dirigitur,
nempe, ad debitam sacramenti integrita­
tem,justam criminis punitionem, et animæ
congruentem salutem ; sed ad nullum ex
liis graviter conducit, quum absque levis
ægritudinis medicamento animæ salus
simpliciter obtineatur, et sine levis delicti
punitione, vel gravis jam sufficienter
puniti, substantialis judicii rectitudo subsis­
tat, ac tandem sine levi parte integrali
substantialiter maneat integra sacramenti
materia, quemadmodum defectus in dente,
quia levis, substantialem hominis integri­
tatem non tollit, licet aliasdefectus brachii,
vel manus, quia reputatur gravis, id effi­
ciat : ergo levis pœnitentiæ impositio in
confessione venialium, vel mortalium vitæ
ante actæ, levis materia est : hæc quippe
ex fine, ad quem dirigitur, regulatur.
confirm. Confirmatur primo : nam judex civilis
lethaliter non delinquit, si leve delictum
non punit ·, nec medicus corporis, si lan­
guori tenuissimo medicamentum non ex­
hibet; nec culpæ gravis reatum contrahit
minister, qui in re parvi momenti proprio
muneri non satisfacit ; sed ita se habet
sacerdos pœnitentiam non injungens ob
venialia crimina, aut mortalia sæpius jam
confessa, et punita : ergo ad hujusmodi
satisfactionem imponendam sub lethali
culpa non adstringitur. Confirmatur se­
cundo : nam pcenitentes, qui levem satis­
factionem, ob peccata venialia impositam,

I

omittunt, in omnium fere sententia non
graviter peccant, nisi ex contemptu omit­
tant : ergo nec sacerdos sub mortali ad­
stringitur illius impositioni. Antecedens
ex dicendis dub. seq constabit. Consequen­
tia vero ex paritate liquet : quippe eadem
sequuntur inconvenientia ex omissione
exequendi satisfactionem, ac ex omissione
illam injungendi.

I
DISP. XI, DUB. I.
I

I

637

Primo, quia aquæ guttam diglutiro, in re [ Undo si hæc gravis, aut magni momenti
fuerit, uti est illa, quæ injungi debet pœ­
quid modicum est; et tamen illa diglutio
nitenti, dum peccata mortalia nunquam
ante Eucharisticam sumptionem est quid
concessa clavibus subjiciuntur, graviter
gravissimum, eo quod violatur naturale
delinquit sacerdos eam non injungendo,
jejunium, ob reverentiam tanti sacramenti
indictum. Secundo, quia rem spiritualem
quia per abscissionem partis integrantis
vendere etiam in exiguo pretio, esto in se
magni ponderis, sacramentum notabiliter
quid modicum sit, grave peccatum est :
deturpat, illique gravem injuriam irrogat.
ergo. Minor autem ostenditur : nam si
Verum si oppositum contingit, et pars
sacramenti pœnitentiæ integritas magni
integralis abscissa parvi momenti est, ut
momenti non esset, sacerdos in confessione
accidit in pœnitentia levibus, vel etiam
mortalium gravem pœnitentiam non in­
mortalibus jam confessis, ac punitis res­
jungens, graviter non delinqueret ; sed
pondenti, sacerdos venialiter tantum delin­
oppositum statuimus supra num. 10.
quit, quippe illius partis defectus levem
Ergo. Probatur sequela : quippe sacramen­
tantummodo sacramenti imperfectionem
tum, in quo sola venialia confitentur, non
arguit, ac illi injuriam tenuissimam in­
fert.
minus imperfectum manet sine injunctione
pœnitentiæ levis, quam illud, in quo mor­
Idque exemplo satis congruenti declarari
talia deteguntur absque injunctione pœni­
valet. Etenim votum ex genere suo, cum
ex religionis virtute vim adstringendi ob­
tentiæ gravis, cum ab utroque tota illius
tineat, gravem obligationem inducit. Quo­
pars integralis præscindatur, sed in priori
circa qui rem magni ponderis promisit,
eventu sacerdos pœnitentiæ injunctionem
uti jejunium, vel quid simile, si omnino
omittens, graviter non delinquit : ergo nec
id omittit, lethalis culpæ reatum contrahit.
in posteriori.
Ceterum si de re tenui votum fiat,recitandi,
Confirmatur secundo, et urgetur : nam
v. g. salutationemAngelicam, illius omis­
" 'vel sacramento gravis irrogatur injuria,
sio terminos peccati venialis non excedit,
dum ejus pars integralis non apponitur,
quia promissis non stare in re adeo parvi
vel tantum levis ? Si primum : ergo gra­
ponderis, tantum est levem Deo irreve­
viter delinquit sacerdos in confessione
rentiam inferre, ut docent N. Andreas„ , ,
venialium nullam pœnitentiam injungens;
siquidem sacramentum sine parte inte­
tract. 17, cap. 1, punct. 4, § 2, num. 113, sôto.
Soto lib. 7, quæst 2, art. 1, Prado cap. 31,^”^
gral! conficitur. Si secundum : ergo in
quæstiunc. 4, § 3, num. 31, Aragon 2, 2, Wjiaei.
mortalium confessione sacerdos pœni­
tentiæ injunctionem omittens, gravem
quæst. 88, art. 3, Raphael de la Torre ibis. τήσ.
art. 5, dist. 5, Joannes a S. Thoma ibi ^Çæ;
obligationem non frangit. Cum ergo hoc
art. 8, num. 5, Suarez lib. 5, cap. 8, num. Boiid-:in.
ultimum admittendum non sit, primum
asserendum est.
9, Sanchez lib. 4, cop. 12, Bonacina punct.
13. Respondetur ad argumentum, con5, § 4, num. 8, Palaus tom. 3, tract. 15,
to».
cessamajori, distinguendo minorem, quæ
disp. 1, punct. 11, nu. 6. Non absimiliter
si intelligatur de sacramento imperfecto
ergo, quamvis sacerdotis præceptum injun­
in re parvi ponderis, concedenda est ; ne­
gendi satisfactionem ex genere suo sub
ganda vero in re magni momenti. Ad cujus
lethali adstringat; potest tamen levem
probationem quatenus solutioni huic offi­
committere culpam ob materiæ parvitatem,
cere valet, fere eodem modo distinguenda
dum ob venialia, vel mortalia jam clavi­
est minor, quam concedimus intellectam
bus subjecta, nullam pœnitentiam injun­
de imperfectione sacramenti juxta mensu­
git : tunc quippe minimam partem interum illius part is integralis, qua fraudatur ;
gralem a sacramento removet.
secus vero sine proportione ad illam menAd primam confirmationem fatemurDiluilur
iuram. Licet enim sacerdos sacramentum
quidem, rem exiguam, sine qua finis ma- coufirgni momenti obtineri non valet, fieri gra-llialI°
perfectum, ac integrum conficere teneatur,
non tamen semper, ac in omni eventu ad
vem ratione finis, ad quem dirigitur; atque
idsublethali obligatione adstringitur, sed
ideo illam omittere, culpam lethalem esse;
ut liquet in aquæ gutta vino consecrando
graviter, aut leviter juxta quantitatem
immiscenda, quæ physice quid modicissipartis integralis, quam debet imponere.

N

«

i»

638

DE PŒNITENTIA.

mum est. et tamen in ordine ad finem, quem
respicit, et in ratione signi, ac sacræ cæremoniæest res adeo gravis.ut ejus voluntaria
omissio nequeat non grave peccatum esse,
ut tract. 23, dip. 4, dub. 3, § 1, num. 47
ponderavimus. Id quod etiam evenire in
exemplis a Sanctio in confirmatione allatis
minime diffitemur : nam exiguitas pretii
accepti pro re spirituali magnam illi irro­
gat injuriam, siquidem eam ostendit repu­
tari aestimatione dignam. Et aquæ guttam,
vel minimam cibi pariem accipere ante
Eucharistia sumptionem, esto in se quid
leve sit : nihilominus ratione finis, in quem
collimat. reverentiae nimirum tanti sacra­
menti. magni ponderis efficitur. Unde jeju­
nii naturalis violatio etiam per rei exiguæ
sumptionem ante Eucharistiam lethalem
culpam inducit. Ceterum oppositum con­
tingit, dum res in se est parvi momenti,
et alias ad finem non magni dirigitur :
tunc enim nullum adest caput, ex quo gra­
vitatem induere valeat ; et ita in casu, de
quo in praesenti accidit. Nam satisfactio ob
peccata venialia, vel ob mortalia jam con­
fessa injungenda in se res exiguae entitatis
est, ut adversarii concedunt, et alias non
in finem magni momenti tendit : quia
licet dirigatur ad sacramenti pœnitentiæ
integritatem, hæc tamen latitudinem ad­
mittit, ulpote quæ coalescit ex partibus
principaliler.et quasi simpliciter integran­
tibus, et ex partibus minimis, et secundum
quid perficientibus ; ut in integritate ho­
minis videre est : haec enim consurgit ex
capite, brachio, pede, et aliis, quæ princi­
paliter illum componunt, et ex capillis,
dentibus, ac digitorum extremitatibus,quæ
solum rationem partis secundum quid sor­
tiuntur, et non ita notabiliter hominem
adintegrant. Igitur satisfactio ob peccata
venialia, vel ob mortalia clavibus jam sub­
jecta, dirigitur ad sacramenti integritatem,
quæ est talis secundum quid, atque ideo
non in finem magni ponderis, sed exigui :
quemadmodum unguis aliquis, vel digiti
extremitas hominis integritatem simplici­
ter substantialem non respicit.
ApplicaQuocirca juxta hanc doctrinam conce.co'uHo. denda est major confirmationis, et minor
absolute neganda, vel saltem distinguenda;
quæ si intelligatur de integritate sacra­
menti ex genere suo, aut simpliciter tali,
vel de ea, ad quam ordinatur pœnitentiæ

DISP. XI, DUB. II.

relinetur : num cum sacerdotem cogere I
impositio ob peccata mortalia nunquam
pœnilonleni, et pœnitentem cogi correla- I
confessa, concedi debet ; negari vero, si
livdsinl, vel utrumque, vel nullum verum
procedat de integritate sacramenti in omni
est. Quamvis autem quid dicendum sit
eventu, vel de illa, quæ solum est talis
jam salis apparent ex dubio præcedenti
secundum quid. Et ad minoris probationem
didis; obdiversos tamen opinandi modos,
neganda est sequela quæ inducta proba­
quibus Aniliores in hac diflicullate proce­
tione non suadetur : quippe sacramentum,
dunt, eam sigillatim discutere congruum
in quo peccata lethalia antea non confessa
reputavimus.
clavibus subjiciuntur, imperfectius manet
sine pœnitentia gravi injuncta,quam illud,
in quo deteguntur venialia,sinepœnitentia
levi imposita; nam cum pœnitentiapeccatis
lira sententia ac primum ejus
lethalibus nunquam confessisdebilasitgrafundamentum.
vis, atque adeo pars integralis sacramenti
magni ponderis, illudque notabiliter perfi­
14. Dicendum est. posse sacerdotem cogere
ciens, et quasi simpliciter integrans, illam
. f pœnitentem ad satisfactionem acceptandam
pœnitenti non injungere, est sacramen­
* etexequendam. Hæc assertio est adeo certa,
tum deturpare, ac subinde lethaliter delin­
ut Suarius stati m referendus senserit absque t
quere. Pœnitentia vero ob levia peccata
I-j·· temeritatis nota negari non posse. Imo Vasapplicanda, est res satis exigua, a qua per­
I k qQez eam a Tridentino, ac Florentino defifectio, ac integritas sacramenti solum de­
i'.i nilam judicat. Victoria esse de fide asserit,
pendet secundum quid ; unde illius non
k·. Alii vero ut Nugnus, Lugo, et Henriquez
injunctio veniale tantum peccatum est,
oppositam saltem periculosam, ac prorsus
quia sacramentum tantummodo relinqui­
improbabilem reputant. Nostram autem
tur non integrum in re levissima : que­
liroi docet D. Thomas in 4, dist. 18, quæst. 1,
madmodum unius dentis defectus gravem
art. 3, quæstiunc. 3. Cui subscribunt ejus
ab homine integritatem non removet.
'·'■-•' discipuli Nugnus tom. 2, in 3 part, quæst.
Ad secundam confirmationem responde-Dsjey
?/■. 15, art. 1 etin præsenti, quæst. 13, art. 2,
lor, per quamlibei partis integralis sacra­
k, dilue. 2, concl. 1, Dominicus Soto dist. 20,
menti abscissionem aliquam illi irrogari
;ÿ«-qüæst. 2, art. 2, Petrus Soto led. 2, de
injuriam, sicut per quamlibet honoris, aut
“I. salisfact. Labat tract. 3, de Pœnit. disp. 2,
famae denigrationem aliquam injustitiam
jjk dub. 5, § 1, concl. 2, D. Antoninus3 part.
induci ; ceterum sicut hujus injustitia
lit. 18, cap. et§ 19, Magister dist. IG et 18,
quantitas per quantitatem denigrati ho­
à». Gonet disp. 13, art. 3, § 3 num, 46, Rinoris mensuratur, ita quantitas injuriae
cardus in 4, dist. 11, art. 1, quæst. 5, Pasacramento illalæ per quantitatem partis
:■;· ladanus dist. 20, quæst. 2, num. 5, Duran­
integralis abscissæ. Unde quemadmodum
das dist. 20, quæst. 1 et 2, et dist. 17,
injustitia est levis, si honor leviter deni­
art. 8, N. Franciscus cap. 10, punct. 4,
gratur, et gravis si graviter, aut in re
nunc. 52, N. Antonius disp. 21, sect. 3,
magni momenti aufertur ; ita injuria, quæ
num. 1621, N. Philippus dist. 13, dub. 4,
sacramento fit, est gravis, dum pars inte­
N. Gabriel disp. 12, quæst. 4, Victoria
gratis abscissa est magni ponderis, et levis,
nom. 209, Suarez disp. 38, sect. 7, num.2,
dum est exiguae entitatis.
Vasquez quæst. 94, art. 2, disp. 1, num. 5,
Logo disp. 25, sect. 5, num. 68, Palaus
DUBIUM IL
tract. 23, punct. 21, §4, Diana part. 1,
tract. 1, Miscel. resol. 25, Dicastillo disp:
drum sacerdos valeat cogère pœnitentem ad
14, dub. 2, num. 26, Coninchus disp. 10,
acceptandam, el exequendam pœnilendub. 9, Ochagavia tract, ultimo, quæst. 8,
liam.
Roffensis art. 5, contra Lutherum, Alensis 4 part. quæst. 24, memb. 4, art. 5,
Alii aliter difficultatem præsentem pro­
Major quæst. let dist. 17, quæst. 2, Le- I
ponere solent, an nimirum teneatur
desma 2, part. 4, quæst. 20, art. 3, Cornus
pœnitens acceptare et exequi poeniten­
/elect, ilia de pœnit. 5. part. Turria- |
tiam ? Sed idem sensus utroque titulo
retinetur

639

nus de pœnit. 35, dub. 2, Trullench. lib.4,
cap. 8, dub. 4, et alii plures, estque com­
munis Theologorum.
Suadeturque primo ex Tridentinosess.Funja
11, cap. 8, ubi postquam sacerdotis poles- meniom.
talem, et obligationem injungendi pœni-^^ç '
tentiam statuit, vim ac efficaciam ejusdem
potestatis explicans, subjungit : « Habeant
« autem n (sacerdotes) « præ oculis, ut sa­
(t tisfactio, quam imponunt, non sit tan­
(i tum ad novæ vitæ custodiam, et infirmi­
(( tatis medicamentum, sed etiam ad præU teritorum
peccatorum vindictam, et
a castigationem. Nam claves sacerdotum
a non ad solvendum dumtaxat, sed, et ad
« ligandum concessas etiam antiqui Patres,
« et credunt, et docent. » Id quod ulterius
confirmans Canone 15 ejusdem sessionis
anathematis fulmine inurit oppositum
asserentes : « Si quis dixerit, claves Eccle« siæ esse datas tantum ad solvendum,
« non etiam ad ligandum, et propterea
« sacerdotes dum imponant pœnas confi« tentibus, agere contra finem clavium...
« anathema sit. » Ex quibus hic discursus
efformari valet. Clavium potestas, pœni­
tentiæ ministris concessa, non solum ad
reum solvendum se extendit, sed etiam
ad ligandum ; atqui potestas ligandi est
potestas coercendi , ac inferendi vim :
ergo sacerdotes hujusmodi potestate gau­
dent, ut pœnitentes ad satisfactionis ac­
ceptationem, et exeeutionem cogere pos­
sint. Consequentia legitime ex præmissis deducitur, et major in Concilii verbis
continetur. Minor vero ex eo liquet quod
ligare nihil est aliud quam obligare, et
obligare idem quod coercere, aut cogere.
15. Mirum est, quot evasiones excogita-Kes():,n.
rint adversarii,
ut. hujus
solidissimi funda- artversa,sl°
„
x J
menti vim ellugiant. Nec omnes recen-riorum,
sebimus, sed eas tantummodo, quæ ut
principaliores habentur. Respondent ergo
primo nonnulli apud Dianam coordinatum
tom. 1, tract. 6, resol. 2, num. 2, potesta­
tem ligandi ad pœnam esse ejusdem condi­
tionis cum potestate solvendi a culpa. Unde
ex vi Concilii solum infertur, quod quem­
admodum sacerdos non valet absolvere a
culpa nisi volentem solvi : ita nec ligare ad
pœnam,nisi volentem ligari; atque ideo nec
sacerdos potest absolute ligarepœnitentem,
nec hic tenetur poenitentiam admittere.
Verum hoc effugium haud arduum erit

H

5U

s;

i

5

t

ç

K.v

·

I
I

■

I

l

<

Π
π

I
I

a

c·

I

I

640

DE PŒNITENTIA.

præcludi ex his, quæ disp. 3, dub. 1, § I,
satis expensa relinquimus. Ibi enim ex ge­
nerali Theologorum sententia statutum
manet, confessionem sacramentaiem sub
præcepto divino cadere, ac subinde omnes
in peccato existentes teneri sacerdotem
adire, ac saeramentali judicio se subdere.
Quo supposito, responsio data sic efficaci­
ter retorquetur. Sacerdos potest ligare ad
pœnam, sicut absolvere a culpa ; sed ex
potestate absolvendi a culpa tenentur in
peccato existentes absolutionem sacerdotis
accipere : ergo, et ex potestate ligandi ac­
ceptare poenitentiam,et consequentur valet
sacerdos ad id pœnitentes cogere. Conse­
quentia est legitima, et major ipsissima
adversariorum doctrina. Minor autem, in
qua poterat esse difficultas, ostenditur :
nam quicumque peccatum commisit, tene­
tur poenitentiam agere.ac Deo reconciliari,
juxta illud .Vwi pcenitenliam egeritis, omi.un3. nes simul peribitis; atqui in lege gratiæ
nemo potest Deo reconciliari sine absolu­
tione a sacerdote praestanda : ergo ex
potestate absolvendi a culpa, a Christo Do­
mino tradita sacerdotibus, tenentur pœni­
tentes absolutionem accipere. Major est
adeo certa, ut nec ab Haereticis negetur, ut
loco proxime relato adnotavimus, eamque
evidentur ostendimus in priori hujus tract,
parte, disp. 5, dub. 1. Minor vero ex eo li­
quet,quod absolutio est unicum remedium,
quodhabetqui post Baptismum lapsus est :
quamvis enim peccator valeat Deo recon­
ciliari per contritionem, non tamen independenter a confessione, et absolutione :
quippe omnis vera contritio includitvotum
confitendi, ac subjiciendi peccata sententiæ,
et absolutioni sacerdotis, atque adeo obli­
gationem id exequendi non tollit, quin ubi
ita non facit, dum potest, et debet, iterum
culpæ alligatur. Consequentia autem est
evidens : nam si peccator Deo reconciliari
tenetur, et aliunde nulla est alia reconci­
liationis via præter absolutionem,necessum
erit ad hujus acceptationem teneri.
Urgetur hæc impugnatio : nam Christus
Dominus non solum tradidit sacerdotibus
't0· potestatem absolvendi, sed etiam ex ipsa
pœnitentibus obligationem imposuit, ut
absolutioni se subjicerent : ergo similiter
non solum contulit sacerdotibus potesta­
tem ligandi ad poenitentiam, se etiam
obligationem intulit pœnitentibus, ut se

subderent pœnitentiæ. Consequentiam ad­
versarii admittere coguntur, quandoqui­
dem eodem modo discurrunt de potestate
ligandi, ac de authoritate absolvendi. An­
tecedens autem suadetur : nam illa verba
Christi Domini : Quorum remiseritis pec­
cata, remittuntur eis, et quorum retinueri­
tis, retenta sunt ; quibus potestatem absol­
vendi tradidit sacerdotibus, intelligenda
sunt in eo sensu, in quo universalis EcoleI
sia ea intellexit, et intelligit de potestate
absolvendi tradita sacerdotibus cum obli­
gatione pœnitentium submittendi se abso­
lutioni sacerdotis : ergo. Consequentia
liquet. Major est Concilii Tridentini sess.
1-1, Can. 5, ubi oppositum asserentes ana­
thematis fulmine adurit. Minor autem ex
eodem Concilio, etsess. cap. 5, probatur:^,
ibi enim inquit : α Ex institutione sacraα menti pœnitentiæ jam explicata universa
« Ecclesia semper intellexit, institutam
s esse a Domino integram peccatorum conα fessionem, et omnibus post Baptismum
« lapsis jure divino necessariam existere.»
Peccatorum autem confessio, quam jure
divino necessariam docet, ad absolutionem
accipiendam fit : ergo etiam ex jure divino
tenetur in peccato existens absolutioni
se submittere ; alias cessante fine, præcep­
tum, et obligatio confitendi cessaret, vel
nullum esset. Videantur quæ supra docui­
mus disp. 8, dub 1, nu. 6,et Lugo in præ­
senti, disp. 25, sect. 5, ubi hanc adversa­
riorum evasionem aliis viis non contem­
nendis in eosdem retundit.
Itaque aliud est (ut ita omnino responsio
corruat) sacerdotem licite, aut etiam va­
lide, non posse potentia consequenti, et in
actu secundo absolvere nolentem se sacer­
doti, et absolutioni subjicere ; aliud vero
ex potestate absolvendi in sacerdote resi­
dente non teneri existentem in peccato ab­
solutionem acceptare, imo, et quaerere:
.
hæc enim satis distincta sunt. Primum
quidem verum est : quippe cum absolutio,
ut licite, ac valide impendatur, pendeat
ex dispositione, et actibus pœnitentis, his
deficientibus, ut in illo eventu deficiunt,
nequit sacerdos licite, aut valide absolve­
re ; alioquin si id efficeret,sacrilege proce­
deret, cum nulli materiæ sacramenti for­
mam infunderet. Secundum antem est
omnino falsum, imo, et fidei minime con­
sonum ; cum ex præcepto divino in peccato
existens

DISP. XI, DUB. II.

641

rit, sacerdotem habere potestatem ligandi,
existens adstringoIur saeramentali confes­
ac potestatem solvendi ; sed hanc habet
sioni, ac subinde sententia?, et absolutioni
in rigoroso sensu, siquidem a pœnitente
sacerdotis, ut ex supra dictis patet. Quo­
tollit ligamen, quo vere irretitus erat ad
circa ex vi hujus solum deducere possunt
sententia? opposita? patroni, quod quemad­
pœnam æternam : ergo, et illam ut eun­
modum sacerdos nequit licite aut valide
dem pœnitentem vere, et stricte cogere, ac
absolvero in actu secundo nolentem absol­
ligare possit ad satisfactionem.
vi, ita nec pcenitentiam injungere nolenti
Confirmatur primo impugnatio : quippe W?eam acceptare ; non autem quod pœnitens
Concilium non tantum asserit, sacerdotem eenflrhabere potestatem ligandi pœnitentem ad na,Uf'
non tenealur acceptationi, sicut etiam in
peccato existons adsiringitur absolutioni ;
pœnam in satisfactionem injunctam, sed
vel, quod in idem redit, minime colligitur,
pœnitenti debere injungere hujusmodi
sacerdotis potestatem ligandi ex se non
pœnam : ergo sacerdos non solum potes­
inducere obligationem, ut pœnitentia ac­
tatem habet taxandi, vel designandi pœ­
ceptetur, sicut absolvendi potestas eam ex
nam criminibus respondentem, sed etiam
se infert, ut peccator velit se absolutioni
stricte ligandi, et cogendi reum ad illius
subjicere.
acceptationem. Consequentia suadetur :
L
16· Nec iterum alicujus momenti erit
nam judex civilis non teneretur reum pu­
ta.Navarri responsio in Manual, cap. 26,
nire, si hunc ad supplicium adstringere
num. 20, in fine, dicentis, Concilii verba
non posset : ergo nec sacerdos tenetur poe­
ita esse intelligenda, ut ly ad ligandum sit
nitentiam injungere , si pœnitentem ad
idem ac ad arbitrandum justam pœnam,
pœnæ acceptationem cogere non valet :
ne sacerdotes minorem, vel majorem,
nequeunt enim cohaerere puniendi obli­
quam par est, imponant ; non vero quod
gatio,et carentia potestatis coercendi reum.
ly ad ligandum importet potestatem sacer­
Confirmatur secundo : nam dum Con-n r,
dotis, u; pœnitentes compellere possit ad
cilium inquit, claves sacerdotum illis con- wr
cessas fuisse ad ligandum, peculiarem ali-amplltts
acceptandam, et exequendam satisfactio­
nem. Unde ex vi hujus solum habetur,
quam potestatem,quam antea non habebant,
confessarium posse, ac debere assignare
fatetur ex vi clavium sacerdotibus fuisse
quantitatem pœnæ, quæ unicuique peccato
commissam ; atqui potestas ligandi in
corresponde!,ejus acceptationem pœnitentis
sensu, in quo Navarrus Concilium accipit,
arbitrio relinquendo.
jam erat unicuique pro priori ad clavium,
Haec namque responsio minime satisfaa sacerdote receptionem : ergo potestas
: ΐ cil, el multipliciter rejicitur. Tum : quia
ligandi, quam Concilium asserit sacerdo­
communis apprehensio, ac intelligentia
tibus commissam, non est potestas prout
fidelium non est, sacerdotem in vi illius
ab illo Authoreexplicatur. Minorostenditur:
particula? ad ligandum solum habere potes­
nam quilibet independenter a sacerdotii
tatem taxandi, vel designandi quanta pec­
clavibus potest taxare, ac designare quan­
catis confessis pœna debeatur, illius executitatem pœnæ, quæ unicuique peccato cortionem, vel omissionem voluntati poeni­
respondet ; sed hæc est potestas ligandi,
tentia committendo , sed authoritatem
quam citatus Author inquit sacerdotibus
sortiri eam præcipiendi, ac obligandi ad
commissam : ergo.
Ulterius urgetur : quia sacerdotem posse1 reell,r'
ejusexeeutionem ; alias pœnitentes de sa­
tisfactione injuncta, et execution! non man­
pcenitentiam designare, ac taxare, illius
data, tanquam de .omissione rei præceptæ
acceptationem voluntati pœnitentis relin­
non se accusarent, nec id sacerdotes in­
quendo, nullo modo potestas ligandi dici
quirere tenerentur, cujus oppositumEccle­
potest : ergo ly potestas ad ligandum aliter
siæ praxis convincit. Tum etiam : quia
accipiendum est. Suadetur antecedens :
justam pœnam arbitrari in sensu citati
Tum, quia prædicto modo poenitentiam
Antboris æque bene fieri potest tam extra,
imponere, est illam per modum consilii
quam intra confessionem ; et nihilominus
injungere ; sed consilium neminem ligat :
extra confessionem non dicitur, sacerdo­
ergo. Tum etiam : nam Pontifex indulgen­
tias concedens Ecclesiam visitantibus non
tem ligare posse pœnitentem. Tum deinde:
quoniam Concilium in eodem sensu asse- j dicitur aliquem ligare, eo quod obligatioSalmoni. Cum. Theolog. lom.XX

41

642

DE PŒNITENTIA.

nem non inducit, sed ad uniuscujusque
placitum Ecclesiæ visitationem relinquit
ergo poenitentiam injungere, et ad arbi­
trium, ac libertatem pœnitentis relinquere,
nullo modo ligare dici poterit. Quocirca
vel concedendam est, Concilium, imo, et
Evangelium, impropriissime fuisse locu­
tum, dum asserit sacerdotes habere aulhoritatem ligandi pœnitentes, quod dici
nequit ; vel asserendum, sacerdotes posse
stricte ligare, et coercere, ut pœnitentia
λ injuncta acceptetur.
dentium
17. Quæ omnia roborari possunt,simul,
iMifo’ el assertio fulciri, ex eodem Concilio in
verbis immediate antecedentibus. Ibi enim
inquit, sacerdotes levissima opera ob gra­
via delicta injungentes, peccatorum pœnitentium participes fieri ; atqui si sacerdotes
non possent pœnitentes cogere ad pœni­
tentiæ injuncta? acceptationem, esto tenuis­
simam pœnitentiam ob gravia delicta in­
ungerent, alienorum criminum participes
minime efficerentur : ergo, et potestatem
stricte ligandi habent ad poenitentiam, et
pœnitentes obligationem eam acceptandi.
Minor, in qua est difficultas, ostenditur :
quia si sacerdotes ad pœnitentiæ accepta­
tionem non possent cogere pœnitentes, ne­
cessarium esset, ut pœnitentia injungere­
tur ad pœnitentis arbitrium : ergo si hic
ob gravia delicta solum levissima opera
acceptare vult, hæc necessariosunt injun­
genda : ergo sacerdotes ita procedentes
minime efficerentur peccatorum participes.
Patet ultima consequentia : quippe impos­
sibile est, aliquem delinquere in illa ac­
tione, quam necessario exhibet, et cujus
oppositum efficere non valet. Imo, esto
nullam, adhuc levissimam, imponeret,
ipsis ad culpam non imputaretur : nam si
pœnitentes ob gravia delicta gravem poe­
nitentiam acceptare non tenentur,necetiam
levem in adversariorum sententia : ergo
si nullam acceptare voluerint , nullam
possunt sacerdotes injungere : ergo nec
delinquere nullam injungendo ob gravia
delicta. Hæc autem, et satis absurda sunt,
et Concilii verbis minime consona.
Adde primo (tacitam solutionem praeoc­
cupamus) Tridentinum non asserere,sacer­
dotes alienorum criminum participes i
fieri taxando , vel assignando levissima
opera ob gravia delicta, sed injungendo. Ly
autem injungere non idem ac taxare, vel j

designare significat, sed vim obligationem
inferendi, ac stricte ligandi importat.
Adde secundo, Concilium citat, sess. et
cap. totum esse in commendando sacerdo­
tibus integerrimam sedulitatem in poeni­
tentiarum injunctione delictiscorrespondentium. Ex quo plane convincitur suppo­
nere sacerdotem habere potestatem non
solum assignandi, sed præcipiendi poeni­
tentiam ; allias supervacanea foret adeo
magna illius sollicitudinis commendatio.
Quid namque referret, sacerdotem vigi­
lanti solicitudine pœnam taxare, si pœni­
tens eam non teneretur admittere, nec ad
id sacerdos pœnitentem valeret cogere?
Adde tandem, Concilium Salegustadiense.
cap. 8 dixisse : « Quia aliqui tanta mentis« suæ falluntur stultitia, ut in aliquo capi- 'z
« tali crimine culpati poenitentiam a sa« cerdotibus suis accipere nolint, in hoc
« maxime confisi , ut Romam euntibus
« Apostolicus omnia dimittat peccata;
« Sancto visum est Concilio, ut talis indul« gentia illis non prosit, sed prius juxta
« modum delicti pœnitentiam sibi datam
« a suis sacerdotibus adimpleant. » Si au­
tem pœnitentes opera in satisfactionem a
sacerdotibus injuncta non tenerentur acci­
pere, Concilium adversus acceptare no­
lentes minime adeo ingenti severitate
procederet.

I

DISP. XI, DL’B II.

ceptandam, et adimplendam satisfactionem
a confessariis injunctam : ergo ad id possunt sacerdotes cogere pœnitentes. Prima
consequentia ex antecedenti patet : eodem
namque tenore verborum loquitur Pontifex
de confessione annuali, Paschalique com­
munione, quo de adimpletione pœnitenliæ. Secunda vero etiam liquet ; tum quia
[«nitentem obligari a sacerdote, et sacer­
dotem obligare pœnitentem ad pœnitentiæ
I exhibitionem, et acceptationem, correla{ tiva sunt. Tum, quia obligatio acceptandi
' in panitente, et potestas illum cogen­
di in sacerdote ex eodem capite ortum
ineunt.
Confirmatur primo, ex textu in cap.
Saluimus de maledic, ubi renuentibus
publicam pœnitentiam impositam accep­
tare, et exequi : « Ecclesiæ interdicatur
’ «ingressus, et in obitu Ecclesiastica careat
«sepultura; » statuit Pontifex. Haac autem
poena adeo gravissima, ut improportionata
nonsit, necesse est in reo supponere obli­
gationem per se gravem acceptandi, ac ex­
hibendi publicam pœnitentiam, ac subinde
facultatem in judice coercendi reum ad
illius acceptationem : ergo cum eadem
nlio sit de pœnitentia secreta, et sacramentali, fit inde quod sicut in foro
externo, ita in interno, ac sacramentali
valet pœnitens adstringi acceptationi pœnitentiae injunctae.
i- Confirmatur secundo ex cap. Multiplex
§ n.
de pœnit. dist. 1, ubi Leo primus sic ait :
Alia ejusdem sententiæ fundamenta expen­
«Mediator enim Dei, et hominum Homo
duntur.
I « Jesu Christus hanc præpositis Ecclesiæ
• < tradidit potestatem, ut et confitentibus
18. Secando suadetur assertio ex cap. i»...
« pœnitentiæ satisfactionem darent , et
Omnis utriusque sexus de pœnit. et remis. ;.ateadem salubri satisfactione purgatos ad
ubi eam Pontifex fidelibus cunctis obliga«communionem sacramentorum per jationem imponat, ut postquam ad annet**’·
• nuam reconciliationis admitterent. »
discretionis pervenerint, omnia sua pec­
Qm ita explicat Glossa : « Non quod ipsicata saltem semel in anno fideliter confi­
< met sibi ipsis injungant pœnitentiam,
teantur proprio sacerdoti, subjungit Inno­
quiasi ita intelligatur, pro nihilo essent
centius : « Et injunctam sibi pœnitentiam
«sacerdotibus claves Ecclesiæ. » Hæc autem
« propriis viribus studeat » (unusquisque)
rallo respectu acceptationis pœnitentiæ
« adimplere, suscipiens reverenter admimilitat eodem modo. Quid enim proderit,
< nus in Pascha Eucharistia sacramenre! ad quid deserviet posse sacerdotem in­
« tum. » Atqui juxta unanimem Ecclesiæ
jungere satisfactionem, si ad illius accep­
consensum in his verbis continetur præ­
tationem non valet cogere pœnitentem ?
ceptum obligans omnes utriusque sexus
Prcculdubio foret supervacanea potestas :
fideles ad annuam confessionem, et Pascha­
etenim si pœnitenti satisfactionem accep­
lem communionem : ergo etiam ibi datur
tare non placet, illius impositio a sacerdote
præceptum adstringens pœnitentes ad ac­
facta finem aliquem non assequetur. Diceptandam
I
j
I
I
i
I

643

cendum igitur est, posse sacerdotem coer­
cere pœnitentem, ut satisfactionem accep­
tet, et exequatur.
Id ipsumque roborari potest ex B. Rhe-Conl}rtn
nano asserente, antiquam Synodum repe-^ 3.
risse, ubi, et presbyteris jubetur poeniten­
tiam secundum Canones injungere, et pœ­
nitentibus diligenter observare quidquid
illis a sacerdotibus fuerit institutum, non
secus ac si ab omnipotentis Dei ore esset
prolatum. Quibus consonat tum Augusti­
nus libr. de pœnit. et habetur in cap. Con-D· Aa’*
sideret de pcenit. dist. 15, § In his omnibus
ubi inquit : « Ponat se omnino in potes« tate judicis in judicio sacerdotis nihil
«sibi reservans sui, et omnia eo jubente
« paratus sit facere pro reparanda animæ
« vita. » Tum etiam D. Gregorius lib. 3, inD Gre„
1 Reg. cap. 7, dicens : « Affiictio pœni« tentiæ idonea est ad delenda peccata,
« cum sacerdotis judicio fuerit imperata. »
Ly enim eo jubente, ac ly imperata authoritatem adstringendi important.
19. Deinde suadetur assertio ratione, FunJ
quam Nugnus censet demonstrativam. Quia un^am
tam pœnitens, quam sacerdos tenentur sa-ratione’
cramentum integrum facere ; sed absque
pœnitentiæ acceptatione sacramentum ne­
quit fieri integrum : ergo sicut sacerdos
tenetur pœnitentiam injungere, ita, et ob
idem motivum obligatur pœnitens eam ac­
ceptare, ac exequi. Consequentia est evi­
dens. Minor ex se liquet : quippe esto sa­
cerdos pœnitentiam injungat, si pœnitentis
acceptatio deficit, impossibile est satistactionem existere, per quam sacramentum
fit integrum. Major autem, in qua poterat
esse difficultas, ostenditur : nam virtusReligionis praecipit integritatem sacramenti :
ergo omnes eos debet adstringere, ut sacra­
mentum integrum fiat, a quibus tanquam
a concurrentibus ad sacramentum ejus
integritas pendet ; sed hæc æque pendet a
pœnitente, ac a sacerdote tanquam ab in­
fluentibus: ergo uterque tenetur hujusmodi
integritati consulere. Minor subsumpta
patet quoad utramque partem : nam sicut
sacerdos concurrit ad sacramentum ut mi­
nister, et conferens formam, ita pœnitens
ut exhibens materiam ; et quemadmodum
sacramenti integritas pendet a sacerdote,
quia si pœnitentiam non injungit, nequit
existere satisfactio ; ita etiam, imo, et ma­
jorem dependentiam dicit a pœnitente,

/ » V· ·*

644

DE PŒNITENTIA.

DISP. XI, DUB. Π.

ntpote a quo satisfactio, et acceptanda, et
tionis acceptationem.Patet ulraquo conse­
plere, saltem sub gravi culpa, secluso conexequenda est.
quentia. Prima quidem ex antecedenti :
lemplu. Ila Cajetan. tom. 1 Opusc. tract.
Confirm. Confirmatur primo : nam de ratione
quippe peccatorum remissio, aut retentio, ^îr.6, quæst. 2, ad 2, cui subscribunt Vega 3,
h recti judicii in quolibet foro est, et quod
absolutio, aut ligatio solum potest pendere
part, respons. casu 3, vers, Jdx parte,
judex reum coercere valeat ad pœnam su­
vel ab eo, qui ad hujusmodi habet potesta­ Ki Rebellas lib. 3, de Miracul. B. Virg. dub.
beundam, et quod reus teneatur parere
tem, vel ab eo, qui illam tribuit ; unde
» 7,Zenedo ad Decret, collect. 4, n. 2, Régicompetenti judici ; sed pœnitens in tribu­
cum poenitentes ut tales nec eam habeant, v ; naldus dub. 7, num. 15. Et probabilem
nali sacramenti, quod legitimum est, se
nec sacerdoti tribuant, necessum est nt
reputant Sa verb. Satis/actio, num. 4,
habet tanquam reus, et sacerdos judicis
independenter ab eorum placito peccata
el Villalobos de Pœnit. tractat. 4, difficult.
competentis munere fungitur : ergo hic
ligentur, aut solvantur. Secanda vero ex
38, num. 2 et 4. Secunda docet, pœnitenillum cogere potest ad pœnitentiæ acceplaprima : quia si sacerdos loco Christi cons­
lem non obligari ad satisfactionis accepta­
tationem, et ille huic parere adstringitur.
tituitur, quemadmodum Christus cogere
tionem; addit tamen, quod si eam acceptat,
potest pœnitentes, ut satisfactionem acci­
Consequentia est legitima. Major est D.
adslringilur executioni, in quo a præceThomæ in 4, dist. 19, quæst. 1, art. 1, ad
piant, ita sacerdos ; et quemadmodum
denti differt. Sed ut Soto, Vasquez, et alii
P' TÙ0‘ 3, ubi ait : « Judicium dici non potest, nisi
pcenitentes tenentur obedire Christo, si id
adnolarunt, non adeo consequenter proce­
in propria persona eis praeciperet, ita, el
c vim coercilivam habeat. » Minor vero ex
di! : omnia quippe, quæ obligationem exesacerdoti ejus munere fungenti. Quod do­
sacramenti hujus natura liquet : quippe
calionis pœnitentia! evincunt, a fortiori
cuit egregie D. Thomas in 4,dist. 18,quas!..
quod in modum judicii institutum est.
obligationem acceptationis ostendunt : non
1, art. 3, quæstiunc. 3, illis verbis : « Ad1
innnrm. Confirmatur, et explicatur secundo :
enim in acceptatione votum aliquod, vel
« tertiam quæslionem dicendum, quod
quoniam sacerdos in foro pœnitentiæ ha­
pactum exequendi intercedit, ex quo pœa operatio sacerdotis in usu clavium est
bet potestatem puniendi pœnitentisdelicta;
nitens executioni adstringatur. Quocirca
« conformis Dei operationi, cujus minister
atqui judex potens punire reum, illum
w,unum sine alio propugnari nequit. Quid« est. Deus autem habet operationem in |£- quid tamen de his, hæc sententia placuit
pœnæ adslringere valet : ergo. Minor ex
« culpam, et in pcenam ; sed in culpam ad h®£Scoloin4, dist. 19,quæst. 1. Cui adhærent
ipsis terminis constat : nequit enim intel—
ligi, reum esse liberum in pœnæ accepta­
« solvendum quidem directe; ad ligandum
Gabriel dist. 16, quæst. 2, art. 3, dub. 4 et
tione, ac judicem esse potentem illum pu­
« autem indirecte, in quantum obdurare
dist. 18, quæst 1, art. 3, Joannes Medina,
nire, cum puniendi authoritas ea dicatur,
« dicitur, et dum gratiam non largitur. I Cod. deconfes. quæst. de Poenitentia injunquæ contra delinquentis arbitrium proce­
« Sed in pcenam habet operationem di· , da acceptanda. Navarrus in summa, cap.
dere valet. Major autem, in qua poterat
α recte quantum ad utrumque, quia el.
26,num.20, Sylvester, verbo Confessio I,
esse difficultas, ex verbis Tridentini supra
« pcenam parcit, et pcenam infligit. Similiqu. 25. Utriusque autem sententiæ argu­
relatis colligitur, in quibus sacerdotibus
« ter ergo sacerdos in pcenam habet liganmenta conjungenda duximus, vel quia
praecipit: « Ut satisfactio, quam imponunt,
σ di, et solvendi : solvit enim a pœna,
eadem sunt, vel quia in idem tendant.
« non sit tantum ad novæ vite custodiam,
« quam dimittit, sed ligat ad pœnam, quæ
j Arguitur ergo primo : nullum est, caput,
« et infirmitatis medicamentum, sed etiam
«removet. « Similia tradit Magister sen-s*»
ex quo suboriri possit obligatio acceptandi,
« ad præteritorum vindictam, et castigatent, eadem dist. 18, ubi ait: « Ligant quo-bu
ac exequendi pœnitentiam : ergo nec pœ­
« tionem. » Hoc autem præceptum nullum
« que sacerdotes, dum satisfactionem pœnitens ad id tenetur, nec sacerdos illum
esset, si sacerdotes authoritatem puniendi,
« nitentiæ conflentibus imponunt. » Nec
cogere valet. Suadetur antecedens : nam
ac castigandi pœnitentium crimina non
dissonat D. Augustinus, dum apud eundem
tria sunt tantum principia,ex quibus hujus­
Magistrum inquit: «Quibus remittunt»
haberent.
modi obligatio colligi posset ; primum,
Confirmatur, et urgetur tertio : quia
(Sacerdotes) « remittit Deus... opus enim
quia pœnitentia præcipitur a sacerdote
i0”/irn'· sacerdos in foro conscientiæ non se habet
« justitiae exercent in peccatores, cumecs
tanquam a Christi ministro, ac legitimo
ut judex arbiter, potestatem judicialem a
«justa pœna ligant. » Quae verba eviden­
judice, cui ideo pœnitens obedire tenetur ;
pœnitentibus accipens, sed tanquam judex
ter ostendunt, sacerdotes coercilivam obii- < secundum, quia pœnitens habet reatum
a Christo Domino constitutus, ut ejus vi­
nere authoritatem, ut pœnitens cogant inpœnæ ex peccato contracte, quam ex vir­
cem gerat, ac authoritatem obtineat, juxta
junctam satisfactionem acceptare.
iate pœnitentiæ solvere debet ; tertium,
illud Joan. 20: Accipite Spiritum Sanctum.
quia satisfactio est pars integralis sacra­
Jo.u.20,Quorum remiseritis peccata, remittuntur
§ HI.
menti, quod cum debita perfectione fieri
eis, et quorum retinueritis, retenta sunt.
præcipitur a Religionis virtute. Sed nul­
Ergo peccata remitti, aut retineri, solvi,
Recensentur opposite sententiae, ef eorum
lum ex his capitibus infert in pœnitente
aut ligari, tam quoad culpam, quam quoad I
motiva evertuntur.
obligationem acceptandi pœnitentiam :
pœnam, non ex pœnitentium voluntate,
ergo. Probatur minor quoad omnes par­
sed ex solius sacerdotis arbitrio pendet.
20. Prima sententia nobis opposita asse-^,
ies; quoad primam quidem : nam præcep­
Ergo sacerdos potest cogere poenitentes,et hi
rit, pœnitentem non teneri satisfactionem
tum de re non simpliciter, sed tantum
tenentur illi obedire in ordine ad salisfacinjunctam acceptare, nec acceptatam im­
secundum quid conducente ad vitam æterplere

645

nam, vel finem ultimum, non infert obli­
gationem saltem gravem; atqui pœnitentia
a sacerdote præcepta simpliciter non con­
ducit ad finem æternæ salutis, quippe quæ
solum ordinatur ad solutionem pœnæ tem­
poralis, cujus omissio nec dilectionem Dei,
nec ipsius pœnitentis, aut proximi graviter
lædit : ergo. Quoad secundam autem ex eo
constat, quod licet pœnitentiæ virtus indu­
cat obligationem solutionis pœnæ debite,
non tamen obligat ad statim solvendam :
nam quod solutio in præsenti, vel in Pur­
gatorio fiat, parum interesse videtur.Qaoad
tertiam vero, in qua major poterat esse
difficultas, ostenditur : nam Ecclesia ali­
quando utitur sacramento pœnitentiæ
absque satisfactionis injunctione, ut patet
in pœnitente sensibus destituto, cui, ut
supra diximus, absolutio impenditur, esto
satisfactio injungi nequeat :ergo satisfactio
non est de necessitate sacramenti; et conse­
quenter nec ex illius integritate pœnitens
obligabitur acceptare, aut exequi satisfac­
tionem.
Ad hoc argumentum, quo utitur Cajeta- 3olutio
nus, respondetur, pœnitentis obligationem
acceptandi satisfactionem ortum duxisse ex
voluntate Christi Domini, qui illam intulit
pœnitentibus: quippe cum propriam autho­
ritatem ligandi, vel obligandi ad pœnam
commiserit sacerdotibus, ut ea, quæ pro
firmanda assertione adduximus, satis evin­
cunt, necessum est ut ex consequendi poe­
nitentes coegerit illis parere. Motiva
autem, sub quibus ad id tenentur, et ex
quibus an hæc obligatio gravis, aut levis
sit cognoscenda, haud difficile deprehen­
duntur. Nam cum Concilium Florentinum
statuat, satisfactionem esse partem integralem sacramenti pœnitentiæ, censendum
est poenitentes obligari ad pœnitentiæ ac­
ceptationem , et exeeutionem ex motivo
Religionis, quæ sacramenti perfectionem,
ac debitam reverentiam intendit. Deinde
cum ex Concilio Tridentino habetur,sacer
dotes injuncturos pœnitentiam, et in pec­
cati commissi vindictam, et in futuri prae­
cautionem, manifeste deducitur pœniten­
tem etiam teneri illius acceptationi, el
executioni, tum ex motivo illius virtutis,
contra quam imminet periculum peccati
futuri, tum ex motivo virtutis pœnitentiæ,
quæ saltem secundario pœnam temporalem
vere intendit, et quodammodo vindictam

ît

•u

ti

ira
•

·

*

I

6-17

DE PCENITENTIA.
do ipso pœnitente sumere,ac vjudicativam
justitiam exercere, ut prima parte hujus
tract, disp. 5, dub. 4. § 4, num. 145, dixi­
mus. Quocirca esto sacerdos utpote judex
teneatur ex justitia vindicativa satisfactio­
nem injungere, non tenetur pœnitens eam
acceptare nisi ex virtute pænitentiæ : hæc
enim in pœnitente respondet illi in sacerKigws. dote. Insuper, ut recte vidit Nugnus in
præsenti, quæst. 13, art. 2, diflicult. 3, in
solut. ad 1 cum unusquisque ex charitate
adse ipsum teneatur in re gravissima pro­
prio bono consulere, et alias pœna Purga­
torii sit acerbissima, quæ autem in satis­
factionem injungitur,quantumvis maxima,
comparatione Ullus admodum exigua,
etiam ex motivo charitalis erga se ipsum
adstringitur pœnitens acceptationi pœnitentiæ injunctae. Hæ autem virtutes omnes
ex genere suo inducunt gravem obligatio­
nem, ut perspicue docuimus loco nuper
relato ex tract. 13, disp. 19, dub. 1, num.
29. De quo etiam videri potest N. Andreas
tract. 11, cap. 2, § 2, num. 23.
ApplicaEx quibus ad formam argumenti negan­
dum est antecedens,et ad illius probationem
etiam negatur minor, cujus partes inductis
probationibus non suadentur. Non prima :
quia poenitentia injuncta si gravis est, ut
in præsenti supponi debet, non secundum
quid, sed simpliciter ad finem ultimum
refert : hic enim nequit simpliciter haberi
sine debito ordine voluntatis creatae ad
Deum ; ad hunc autem ordinem non solum
spectat dilectio Dei super omnia, sed etiam
omnia illa, per quae voluntas Deo subjicitu^et praedicta dilectio immediate fovetur,
ut est reverentia Deo, et sacramentis de­
bita, quæ simpliciter violatur per omissio­
nem partis integralis sacramenti, vel per
non acceptationem illius. Quocirca esto
pcenitentia injuncta tendat ad solutionem
reatus pœnæ temporalis, cum alias sit per­
fectio sacramenti, illius omissio graviter
lædit, saltem indirecte, aut radicaliter,
charitalem ipsius pœnitentis, et Dei dilec­
tionem, quæ nequit salva consistere independenter a reverentia sibi, et sacramentis
debita. Non etiam secunda, tum : quia licet
pcenitentia secundum se, et absolute non
obliget ad promptam solutionem pœnæ,
sicut nec etiam ad promptam contritio­
nem, vel confessionem, nihilominus que­
madmodum supposito præcepto annuæ

confessionis obligat ad hujus annualem
exhibitionem, et consequenter ad annua­
lem contritionem, vel attritionem, quæ est
pars sacramenti, ita etiam supposito sacer­
dotis præcepto satisfactionis injuncta?,
obligat pernitentes ad reatum pœnæ tem­
poralis statim solvendum. Tum etiam :
quippe vel permisso quod absolute, et se­
cundum se parum referat, reatum pœnæ
temporalis in prajsenti aut in purgatorio
extingui: nihilominus ex suppositione quod
quis accedat ad sacramentum, cujus est
pars integralis satisfactio, retardatio solu­
tionis usque ad purgatorium cedit gran­
tor, aut leviter in hujus sacramenti pr®judicium juxta qualitatem omissionis pce­
nitentia? injuncta? pro gravi, aut levi
peccato, cum illud relinquat non integrum,
et alias nunquam perficiendum, siquidem
satispassio purgatorii non est pars integralis sacramenti. Non denique tertia : nam
licet per accidens, et in casu urgentis neces­
sitatis possit fieri sacramentum absque
ejus parte integrali, ut in eventa objectio­
nis accidit, hinc minime deducendum est.
posse pœnitentem absolute satisfactionem
injunctam nec acceptare, nec exequi, atqne
ideo sacramentum non integrum relin­
quere, ut evidenti instantia convincitor.
Etenim, ut disp. 8, dub. 7, § 1 cum gene­
rali Theologorum sententia docuimus, po­
test per accidens sacramentum fieri, et
absolutio impendi absque integritate mate­
riali confessionis, vel quod in idem redit,
absque omnium peccatorum manifesta­
tione : ergo absolute valebit pœnitens, ubi
sibi placuerit, confessione dimidiare, el
aliqua peccata detegere, et alia occludere?
Proculdubio Cajetanus, cujus argumentum
diluimus, hanc consequentiam rejiciet,
quum oppositum ex Tridentino sess. 14,
cap. 5, constet. Cujus ratio est : quia exeo,
quod aliquid per accidens fiat, non recte
trahitur consequentia ad hoc ut per se, et
absolute fieri possit. Similiter ergo, dum
pœnitens satisfactionem injunctam aceeptare, et exequi valet, ab his extrahi non
licet, ne sacramentum imperfectum relin­
quat.
21. Verum ex tradita solutione insurgit
objectio, quæ eam vel difficilem reddere,
vel obnubilare videtur. Nam juxta princi­
pia tradita tract. 13, disp. 8, dub. 2, 5 1,
num. 28, eo ipso, quod lex præcipiat ali­

quem

quem actum ex motivo alicujus virtutis,
facit illum actum materiam necessariam
ipsius virtutis, ac subinde ut ejus omissio
sit peccatum contra talem virtutem ; atqui
pœnitens tenetur satisfactionem acceptare
ex motivis Religionis, charitalis, poeniten­
tiae, et illius virtutis, contra quam immi­
net periculum peccati futuri, ut dictum est:
ergo illius omissio, vel non acceptatio erit
multiplex peccatum specie diversam. Con­
sequentia liquet : quippe peccata multipli­
cantur specie ad multiplicationem motivorum. sub quibus prohibentur. Hoc autem
asserere esi satis absurdum : nemo enim
hucusque censuit tot peccata commisisse,
dum satisfactionem omisit, nec id aliquis
unquam docuit : ergo doctrina tradita
nulla est.
Ad hanc objectionem respondetur, simiI lem in adversario retorquendo : nam obli­
gatio poenitendi absolute non solum pro­
venit peccatori ex motivo pænitentiæ vir­
tutis, sed etiam ex motivis charitatis ad
: Deum, etcharitalis, ac misericordiæ adse
. ipsum,ut expendimus in priori hujus tract.
parte, disp. 5, dub. 6, § 8 et tamen qui
I urgente præcepto poenitendi illud non
adimplet, non multiplex peccatum com­
mittit, sed unum : ergo ex quo obligatio
acceptandi, et exequendi pœnitentiam ex
tot illis motivis oriatur, non deducitur ejus
j omissionem multiplex peccatum esse. Et
planesi ita eveniret,ut objectio intendebat,
nullam esset peccatum, in quo multae malitiæspecie non invenirentur, nimirum,
et contra charitalem ad Deum, et contra
' justitiam, ac obedientiam ipsius, ut loco
proxime relato a num. 255, et tract. 21,
disput. 1, dub. 1, § 2, num. Ii argueba­
mus. Quam ergo solutionem huic instantiae
adversarii adhibuerint, eandem poterant
L·. objectioni nobis oppositae applicare. Pro
1 omnibus autem dicendum est, omittentem
satisfactionem injunctam, vel eam accepI tare nolentem duplex peccatam specie
diversum committere, aliud contra virtu' tem pænitentiæ, ut diximus tract. 13,disp.
i 8, dub. 2, § 1, num. 29, quia ejus actum
præceptumomittit; aliud sacrilegii contra
religionem, quia sacramentum debita sibi
I integritate, ac perfectione fraudat. Exem: pium adest in eo, qui ut adimpleat præ­
ceptum annuæ confessionis accedit ad
sacerdotem, et sua peccata ei manifestat,

aliquod subticendo : hic enim esto adstringatur confessioni ex motivo charitalis ad
se ipsum, ratione cujus tenetur proprio
bono consulere, atque ideo a miserabili
statu peccati, ac diaboli servitute exire ; et
insuper ex motivo misericordiæ ad se
ipsum, el illius virtutis, contra quam im­
minet periculum peccati futuri, ut ex se
patet ; nihilominus solum duplex peccatum
committit, videlicet, contra religionem, ac
pœnitentiam. Primum ob defectam inte­
gritatis materialis, qua sacramentum pri­
vat, omnia peccata non manifestando.
Secandum, quia per confessionem scienter
sacrilegam non impletur Ecclesiæ præcep­
tum, ex motivo virtutis pænitentiæ impo­
sitam, ut ex sapra dictis disp. 8, dub. 2, §
2, num. 58 patet.
Ratio autem cur in utroque eventu pec­
catum illud sit contra religionem, ac pœ­
nitentiam, non vero contra charitalem,
aliasque virtutes, ex quibus obligatio in­
surgit, est duplex : primam assignavimus
loco cit. ex tract. 21, quia nimirum viola­
tio harum virtutum, et similium est quædam circumstantia generalis in omni pec­
cato inventa, atque ideo illi specialem
malitiam non tribuit : ad hoc enim opus
erat ut essent illæ circumstantias per se
volitae ex parte objecti, ut si quis frangat
præceptum, ne Deo præstet obedientiam,
sive ut ipsimet pœnitenti,aut Deo damnum
inferat, vel irroget injuriam. Secundam
dedimus loco in objectione relato ad calcem
num. 28 et amplius expensam in priori
parte hujus tract, disp. 5, dub. 6, a num.
255 et sequent. Ineoquesita est, quod pec­
cata non multiplicantur specie penes
motiva adhuc intrinseca, et operis, nisi
quando immediate, et proxime procedunt
contra illa motiva : si enim solum me­
diate, et indirecte contra ea versentur,
peculiarem malitiae speciem non accipiunt.
Omissio igitur satisfactionis, vel ejus non
acceptatio versatar immediate contra mo­
tiva pænitentiæ, et religionis, contra mo­
tiva vero charitalis, et aliarum virtutum
solum indirecte, et remote : quippe eo modo
omissio actus præcepti versatur penes mo­
tiva viriatam, quo ipsæ virtutes concur­
runt ad illum actum : charitas autem, et
illa virtus, contra quam imminet pericu­
lum peccati futuri, solum concurrunt ad
satisfactionem radicaliter, et remote, illam

Λ

.<1

v;

1

r
l:

. i.À

> 1'

648

DE PCENITENTIA.

videlicet imperando, ut ea mediante finem
proprium ipsarum assequantur. Religio
vero, ac pcenitentiam immediate influunt
in satisfactionem : haec enim, et est actus
proprius pœnitentiæ, per quem nullo alio
mediante intendit,et assequitur solutionem
debiti, quod est ejus motivum; et etiam
religionis.quia satisfactio est pars integralis
sacramenti, per quam immediate, et in­
transitive perficitur, ac reverentia ipsi
debita exhibetur, quod ad religionem atti­
net. Quocirca satisfactionis omissio imme­
diate, el directe contra harum virtutum
motiva militat, atque ideo malitiæ species
ipsis oppositas vindicat. Recolantur quæ
loco immediate relato diximus, ubi simi­
lem objectionem diluimus, et solutionem
hanc fusius expendimus. Notandum ta­
men, in satisfactionis omissione unum
tantam peccatum impœnitentiæ formalis
ut in plurimum inveniri : quia pœnitentes
satisfactionem esse partem integralem
sacramenti ignorant, atque ideo nullam illi
injuriam irrogare apprehendunt , dum
satisfactionem omittunt.
Ar£oi°.
22. Arguitur secando : nam sacerdos
tenetur absolvere accedentem recte dispo­
situm ad sacramentum ; sed qui vult
absolvi a culpa, et non vult pœnitentiam
acceptare, valet esse recte dispositus : ergo
huic tenetur sacerdos absolutionem impen­
dere ; atque ideo illum cogere ad pœniten­
tiæ acceptationem non potest. Minor osten­
ditur : ille accedit recte dispositus ad
sacramentum, qui est contritus, et cum
animo solvendi pœnam debitam ; sed qui
vult absolvi a culpa, et non acceptare pœ­
nitentiam, valet esse contritus, et cum
animo luendi in purgatorio pœnam debi­
tam : ergo censendus est recte dispositus,
et absolutione dignus.
Confirm. Confirmatur primo : quia reatus pœnæ
L temporalis post dimissam culpam non
obligat ad ejusdem pœnæ solutionem in
præsenti vita determinate, sed disjunctive,
vel in hac vita, vel in futura : ergo pœni­
tens ratione prædicti reatus non tenetur ad
acceptandam, et explendam pœnitentiam
a sacerdote injunctam, sed eam potest in
purgatorium remittere, ut ubi reatum sol­
vat. Antecedens videtur certum : quippe
ex opposito fieret, illum, qui in præsenti
non solvit, nunquam per purgatorii cru­
ciatus a tali reatu manere solutum. Conse- I

quentia vero probatur : nam qui obliga­
tione disjunctiva gravatur, per cujuslibet
extremae disjunctionis solutionem immu­
nis evadit a debito : ergo qui acceptat poe­
nam in purgatorio solvendam, nec tenetur
pœnitentiam a sacerdote injunctam accep­
tare; nec in hac vita sustinere.
Confirmatur secundo : etenim sacerdos^
habet potestatem absolvendi a culpa, et
ligandi ad prenam : ergo pœnitens poterit
se subdere judicio sacramentali quoad
primum, et non quoad secundum. Patet
consequentia, tum : quia reus, cui a judice
superiori datur optio, ut in acceptatione
pœnæ promeritae se subjiciat ipsi, vel
judici inferiori, potest quodlibet eligere;
sed hujusmodi optio datur pcenitenti:ergo.
Tum, quia nulla apparet ratio, cur ita fieri
non possit. Tum denique, et præsertim:
quia sacerdos est judex arbiter; judici
autem arbitro liberum est unicuique se
subdere, ejusque sententiae stare : ergo
quemadmodum pœnitens libere se subjicit
absolutioni, et potest eam non acceptare
citra culpam ; ita eidem liberum erit pœ­
nitentiæ se subdere, vel non.
Respondetur ad argumentum negando
minorem, cujus probatio non urget : nam âf
quamvis absolute verum sit, neminem te- V.
neri ad pœnam temporalem luendam in
hac vita, sed libere posse eam in purga­
torium remittere; nihilominus ex suppo­
sitione institutionissacramenti pœnitentiæ
per modum judicii,et quodquis ad illud accedat.jam illi non licet ; tum,quia ad judicii
complementum, et judicis potestatem spec­
tat, reum puniri, ac satisfactionem impo­
sitam acceptare, et exequi : est enim pars
integralis sacramenti, cujus omissio ob
Religionis præceptum illicita redditur.
Tum : quia pœna. quam accedens ad sa­
cramenti tribunal sustinere debet pro pec­
catis. est illa, quam in hac vita luendam
sacerdos ut judex, ac Dei vicem gerens
prudenter injungit ; unde implicat, pœni|
tentem esse paratum ad pœnam debitam
sustinendam, et nolle acceptare satisfac­
tionem injunctam, licet alias purgatorii
cruciatus luere velit, indeque censeri non
debet cum recta dispositione ad sacra­
mentum accedere. Adde, satisfactionem,ut
sæpe dictum est, injungi pcenitentibus in
vindictam praeteriti peccati, et ad praeca­
vendum futurum. Id autem, quod ad casti­
gationem

DISP. XI, DUB. II.

I
j
«

gationom attinet, non libero delinquentis
arbitrio committitur, sed ex sola judicis
electione determinatur. Medicamentum
item ad præservationem futuri peccati lo­
cum non habet in purgatorio.
!
Ad primam confirmationem dicendum
fre est, reatum pœnæ temporalis absolute, et
if extra sacramentum solum obligare ad so­
lutionem vel in præsenti, vel in luturo sae­
culo. Celerum ex suppositione quod quis
ad sacramentum accedat, ex vi hujus jam
non disjunctiva, sed determinata gravatur
obligatione acceptandi, ac exequendi satis­
factionem ; hæc enim est pars integralis,
cujus non appositio in sacramenti defor­
mitatem, ac imperfectionem redundat.
Unde aliud est, quod ex vi reatus pœnæ
temporalis homo non adstringatur ad so­
lutionem illius debiti in hac vita; aliud,
quod ad id non teneatur ex vi sacramenti,
acpræcepti sacerdotis, qui potestatem prae­
cipiendi satisfactionem sortitur.
siit Ad secundam confirmationem neganda
'■·■r est consequentia : nam sacerdotis judicia­
ria potestas ad solvendum, et ad ligandum
non est duplex, et separabilis, sed una,
et indivisibilis perlinens ad integritatem
sacramentalis judicii. Idcirco pœnitens si
vult absolvi a culpa, et quoad hoc sacer­
doti se subjicere, nequit a sententiae punilivæ acceptatione aufugere : sicut enim
nequit pœnitens peccata sacramentaliter
prodere uni sacerdoti, et alium adire ut
ab eo absolvatur, quia eadem facultate, qua
sacerdos peccata audivit, debet pœnitens
absolvi ; ita etiam nequit a sacerdote ab­
solutionem exposcere, et nolle ab eo pro
peccatis pœna debita puniri. Unde patet
ad primam consequentiae probationem :
nulla quippe optio datur pcenitenti decli­
nandi sacerdotis sententiam, et adeundi
Deum ut ab eo puniatur in purgatorio ;
alias illa verba Christi Domini ad Petrum:
Quodcumque ligaveris super terram, erit
ligatum et in ccelis, absolute non verificarentur ; quandoquidem si sacerdos ligaret
pœnam injungendo, et pœnitens valeret a
ligamine solvi eam non acceptando, non
ligatus, sed in ccelis maneret coram Deo
solutus : quod ly Quodcumque ligaveris re­
pugnat. Hæc enim verba distributive acci­
pienda sunt, et juxta legitimum sensum
idem dicunt ac hæc : « Omnis homo, quem
« ad pœnitentiam ligaveris, erit coram Deo

649

« ligatus, vel obligatus ad ejus exhibitio« nem : » quod cum optione prædicta incompossibile est. Ad secundam constat
tam ex adductis ad assertionem evincen­
dam, quam ex argumentorum solutionibus,
plures rationes adesse cur ita fieri non
possit, quæque omnes in naturam sacra­
menti pœnitentiæ reducuntur , quippe
quod ad modum integri judicii institutum
est. Semel autem ac aliquis judicio se sub­
dat, jam ex ejus voluntate non pendet sen­
tentiam judicis declinare, et pœnitentiam
injunctam demittere : est enim pars inte­
gralis sacramentalis judicii, quod cum de­
bita sibi perfectione fieri debet. Ex quibus
etiam liquet ad tertiam : ex suppositione
namque quod quisjudicisarbitrio se subdat,
illius sententiae parere adstringitur. Nec
novum,aut inauditum est,ex actione libera
assurgere obligationem ad aliud, quod ex
ipsa consequitur ; sacerdos v. g. non cogi­
tur singulis diebus sacrificium celebrare ;
ex hypothesi autem, quod ita facere velit,
sacrificium usque ad consecrationem tan­
tum celebrare nequit, sed integrum, ac
perfectum absolvere tenetur. Item, qui. in
die Assumptionis B. Virginis confessionem
facere statuit, ad quod ex præcepto non ob­
ligatur, nequit aliqua peccata sacramentali
judicio subdere, et alia celare, sed omnia,
quæ in conscientia habet, tenetur pandere
sacerdoti ob integritatem materialem con­
fessionis, quam dimidiare non potest. Si­
milia passim occurrent exempla. Unde
esto ex pœnitentis arbitrio pendeat sacer­
doti se subjicere ut absolvatur, non tamen
pœnitentiam respuere, vel acceptare. Eo
vel maxime, quod ut num. 15 explicui­
mus, sacramentale judicium non est ita *
liberum unicuique, ut possit nullum adire
sacerdotem ut absolvatur, sed eo ipso quod
lethale peccatum in conscientiam habeat,
tenetur ad aliquem accedere tanquam ad
legitimum judicem, cujus sententiæ tam
circa absolutionem, quam satisfactionem
ut reus stare adstringitur.
23. Arguitur tertio: quia si sacerdos
posset obligare pœnitentem ad satisfactio­
nem acceptandam, posset illum obligare
ad quamcumque ; consequens est falsum :
ergo, et id ex quo sequitur. Major osten­
ditur : nam sacerdos posset obligare pœni­
tentem ad acceptationem satisfactionis con­
dignae ; sed quaecumque pcenitentia eliam

650

DE PŒNITENTIA.

maxima adhuc non censetur condigna :
ergo. Hæc minor, in qua poterat esse diffi­
cultas, ex eo constat, quod condignitas
pœnitentiæ vel regulanda est penes gravi­
tatem peccati confessi, vel penes reatum
pœnæ in purgatorio luendae ? Ex primo
capite certum est non solum peccatum lethale, sed etiam veniale excedere gravissi­
mam pœnam temporalem hujus vitæ, cum
sit majus malum. Ex secundo vero id ip­
sum ex supra dictis cum D. Thoma liquet:
nam quælibet adhuc levissima pœna pur­
gatorii excedit hujus vite acerbiorem. Ergo
quæcumque pœna injungatur in satisfactionem, potest major imponi, ita ut con­
dignitatem non excedat. Dicere autem, I
pœnitentem teneri ad acceptandam quamcumque, absurdissimum est; cum ejus
exhibitio sit moraliter impossibilis.
Confirmatur, et urgetur. Nam vel qui
graY^sstma, el fere innumera crimina con­
fessus est, tenetur condignam, et æqualem
criminibus pœnitentîam admittere, vel
non? Primum dici nequit, quippe quod I
rigidissimum foret, imo impossibile, cum
ad sustinendam poenitentiam gravitati tot
criminum correspondentem nequeant mo­
raliter loquendo humanae vires sufficere.
Si dicatur secundum : ergo ad nullius pœ­
nitentiæ etiam partialis acceptationem te­
nebitur. Patet consequentia.eadem namque
est ratio utriusque : nam quemadmodum
est justa sententia, dum imponitur non
iota pœna, quæ peccatis respondet, ita
dumæqualis, et condigna injungitur: ergo
si huic justæ sententiæ stare non cogitur,
nec etiam illi. Præsertim, quia ex praxi
constat, sacerdotes timoratæ conscienliæ
absolvere pœnitentes nolentes acceptare
totam poenitentiam, sed partem, vel nulKararr. iarn. Unde Navarrus, hujus sententiæ pa­
tronus, et vir alias eruditionis non con­
temnendae,locosnpra relato inquit: aVideo
« in urbe, et in orbe receptum, ne cuiquam
« denegetur absolutio, eo solo quod nolit
« acceptare pœnitentîam injunctam. »
Respondetur ad argumentum negando
majorem : quia nec sacerdos imponere,nec
pœnitens acceptare tenetur illam poeniten­
tiam, quæ rationabilis, et proportionata
non sit, juxta regulas æquitatis, et pru­
dentiae, inspectis omnibus circumstantiis
tam gravitatis peccatorum, pro quibus in­
jungitur, quam status pœnitentis in spiri- 1

tualibus, et corporalibus, ut dubio praeca­
denti innuimus. In dubio autem de excessu
pœnitentiæ injunclæ,standum est pro sacer­
dote eam imponente, eo quod impositio sit
certa, et executio dubia. Ad majoris proba­
tionem neganda est minor , vel saltem
explicanda : nam condignitas pœnitentiæ
potest sumi vel solum per ordinem ad pec­
catum confessum, vel per respectum ai
reatum pœnæ temporalis culpa contractum,
et ad fragilitatem, ac dispositionem pcenitentis, cui etiam consulendum est. Igitur
si priori modo consideretur, quæcumque
pœnitentia etiam maxima est condigna
cuilibet peccato confessoetiam levi : quippe
cum peccatum sit malum culpæ, atque
ideo malum Dei saltem in affectu, pœni­
tentia autem malum pœnæ, atque ideo
malum creaturae,quodlibet peccatum etiam
leve absolute, et ex sua linea excedit
quamcumque pœnitentîam injunctam. Ce­
terum si posteriori modo accipiatur, ut
accipi debet, illa pœnitentia dicitur condigna, et justa, quæ potest sustineri a prenitente, et corresponde! reatui pœnæ tem­
poralis per culpam confessam contracto.
Unde cum ad peccatum leve levis pœnæ
reatus sequatur, et ad grave gravis, si ob
peccatum leve gravis pœnitentia injungatur, hæc non est censenda condigna, sed
injusta, atque ideo ad illius acceptationem
pœnitens non tenebitur.Idemque dicendam
est, si ob aliquod peccatum grave injun­
gatur pœnitentia adeo magna, et improportionata, ut non reatui pœnæ temporalis
unius peccati, sed plurimorum respondeat.
Si autem peccata confessa sint plurima, et
gravissima, et alias pœnitens magnæ fra­
gilitatis, illa pœnitentia erit condigna, et
justa saltem per accidens,quæ licet reatum
pœnæ temporalis non adæquet, pœnitentis
viribus proportionatur, juxta benignum
Ecclesiæ Romanæ usum, quæ pœnitentîam
consuevit injungere mitiorem, quam illa,
quæ per se injungenda erat, ut pœnitentes
foveat, ad sacramenta alliciat, et salutis
potias,quam interitus, tribuat occasionem.
Quod autem minima purgatorii pœnaexcedat acerbiorem hujus vitæ, nihil refert:
nam pœnitentiæ condignitas non per res­
pectum ad pœnam determinate in purga­
torio luendam attenditur,sed penes reatum
pœnæ temporalis a Deo taxatum pro criminum qualitate,et solvendum vel in prae­
senti

DISP. XI, DUB. II.

senii vila juxta taxationem hujus fori, vel
in purgatorio juxta laxationem ibicorrespondentcin, ex suppositione quod hic non
solvatur. Unde si pœnitentia imposita,quæ
prudenter censetur justa ad extinguendum
totum pœnæ temporalis reatum non per­
tingat, ut contingit dum pœnilenli fragili
poenitentia levis injungitur ob gravissima
crimina, hoc minime officit, quominus
deinceps in purgatorio reatus ille quoad
illam partem, quæ nondum soluta erat,
usque ad novissimum quadrantem solva­
tur, juxta ea, quæ praecedenti disp. num.
10, dicta sunt.
ίΛο. 24. Ad confirmationem respondetur,
'■’^ eum, qui gravissima crimina confessus est.
teneri condignam, et æqualem criminibus
pœnitentîam acceptare, sumpta condignitale, et æqualitate respective ad crimina,
et ad pœnitentis dispositionem, et fragili­
tatem, ut nuper explicatum est. L'nde non
concluditur,quod licet pœnitens non tenea­
tur acceptare in hoc eventu omnem pœnitentiam, quæ illis criminibus absolute ins­
pectis corresponde^ non teneatur ad illam
pœnitentiæ partem, quam juxta proprias
vires sustinere potest : hæc enim attentis
omnibus jam est justa, et condigna, atque
ideo sacerdos habet jus ad eam injungen­
dam. Ad augmentum autem difficultatis
dicendum est, aliud esse sacerdotes timo­
rata conscientiæ absolute, ac sine aliqua
limitatione absolvere pœnitentes, qui nul­
lam volunt, esto alias possint totam, quam
debent, eo quod vires suppetant, pœnitentiam acceptare ; aliud quod discretione
utentesalliciant hujusmodi pœnitentes ad
leviorem saltem acceptandam, ut eorum
saluti potius quam desperationi consulant.
Primum est omnino falsum, nec id sacer­
dotes timoratæ conscientiæ efficiunt, aut
efficere possunt ; quin si ita se haberent,
non timoratæ, sed infectæ vel laxae con­
scientiæ reputandi sunt : quippe pcenitentes omnem prorsus, etiam levissimam, sa­
tisfactionem abjicere, ad nullamque velle
se subdere,perspicuum est signum, ac satis
notum, eosdem nec contritos, ned congrue
dispositos ad sacramentum accedere, atque
ideo absolutione indigni censeri debent.
Unde si in hoc primo sensu Navarri verba
procedant, palam excessiva videntur, ra­
tionique non admodum affinia : tum quia
ut recte vidit Suarez in præsenti, sect. 7,

num. 4, hic casus moraliter loquendo vel
nunquam, vel vix unquam continget :
nemo enim adeo dura cervicis existet, ut
nec sacerdotis blanditiis ad aliquam mitio­
rem, vel levem pœnitentîam acceptandam
reducatur. Quocirca nec in orbe videre
potuit illamdoclrinamad tamcommunem,
et frequentem praxim reductam, ut ejus
verba indicant. Tam: quia etiam permisso,
rem hanc sæpe evenire potuisse, haud fa­
cile ad ejus notitiam valuit accedere quid
in his eventibus fecerint singuli sacerdotes
urbis,el longe minus totius orbis.Unde cum
hic Author non iniimæ notæ sit, in saniori
sensu statim explicando inlelligendus.
Secundam autem est verissimum, et ra­
tioni consonum : nam,ut inquit D.Thomas
in præsenti, quæst. 18, art. 3, in 2,argum. Γ>· Τ1Λ·
sed contra : « Potestas clavium est potes« tas rationalis, cum habeat discretionem
« adjunctam. » Ad hanc autem attinet,pœ­
nitentis dispositionem perpendere, resque
ita disponere, ut illius animae salus, potius
quam deterior infirmitas sequatur. Unde
si pœnitentes congruam satisfactionem
acceptare renuunt, curandum est sacerdo­
tibus (idque efficiunt timoratæ conscien­
tiæ) aptiori modo, quo possint, eos allicere
ad mitiorem, vel aliquam respective levem
admittendam, ne si totam, quæ justa erat,
conentur infligere, et aliter non absolvere,
pœnitentes acerbiiate satisfactionis grava­
tos in desperationem adducant. Hincque
provenit, rarissime, vel nunquam nolenti
pœnitentîamacceptare, absolutionem fuisse
denegatam (quod, et non aliud, intendisse
Navarrum credimus) semper enim pœni­
tentes studio, ac sacerdotis benignitate
moti alicui pœnitentiæ assentiuntur. Nec
inde inferendum est; sacerdotes ita pro­
cedentes delinquere, eo quod satisfactio­
nem criminibus eorrespondeutem non
injungant: nam in hujusmodi eventu ob
occurrentes circumstantias excusantur ; et
consultius est, aliquam pœnam in purga­
torio luendam relinquere, quam totam hic
injungere, vel pœnitentem inabsolutum
dimittendo majori periculo exponere. Quod
perspicue docet, et aptissimo exemplo sua- ·
det D. Thomasquæst. citat art. 4, in cor­
pore : α Sicut ergo, inquit, medicus ali-D,Tlit>·
« quando prudenter non dat medicinam ita
« efficacem, quæ ad morbi curationem suf« ficiat, ne propter debilitatem naturæ ma-

_χ._ϊ4

·.. » :

652

DE PŒNITENTIA.

« jus periculum oriatur ; ita sacerdos ditentia in se est levis, ut recitatio, v. g.
« vino instinctu motus non semper totam
unius Psalmi Miserere, etiamsi ob peccata
lethalia nunquam confessa justis de causis
« pœnam, quæ uni peccato debetur, injun• git, ne infirmus aliquis ex magnitudine ' injungatur, non inducit gravem obligatioa pœnæ desperet, et a pœnitentia totaliter ! nem, sed tantum levem ; atque ideo illam
omittere, vel non acceptare, intra limites
« recedat. »
culpæ venialis existere, sicuti dum omit­
§ IV.
titur aliqua levis pars pœnitentiæ gravis.
Ita Palaus tract. 23,disp. unica, punct. 21,
Layman lib. 5, tract. 6, cap. 15, num.
Quxstiunculx huc spectantes expediuntur.
N. Franciscus tract. 6, cap. 10, punct.
num 61, referens Coninchum, Lugonem,^
25. Quamvis ex dictis constet, posse sa­
Bonacinam, Aversam, et alios.
cerdotem cogere pœnitentem, huncque ha­
26. Oppositum tamen modum dicendi^,
bere obligationem ex genere suo gravem
ad injuncta? satisfactionis acceptationem ;
conatur suadere Nugnus in præsenti,quæst.
non tamen liquido apparet, quando in in­
13, conclus. 4, quem sequuntur Joannes
Sanctius in select, disp. 15, num. 14,
dividuo hujusmodi obligatio sit gravis.quanGabriel disp. 12, quæst. 4, N. Philippus a j**
do vero levis. Dissident enim Authores in
Sanctissima Trinitate, et alii. Quorum" s.
assignando principio, unde obligationis
quantitas dimetiatur ; quidam asserentes, I fundamentum est, quod sacramentum re- ’
quod ex gravitate, vel parvitate peccati, [ linquere non integrum,est res gravissima.fu*·
pro quopœnitentia injungitur; alii autem, I iliique magnam irrogare injuriam: ergo^‘*
quod ex magnitudine, vel levitate ipsius j etiam si pœnitentia in se levis sit, ejus
pœnitentiæ injunctae. Omnes tamen con­ ! omissio erit peccatum lethale. Idqueconfirveniunt in eo, quod si pœnitentia est gra­ ■ mat Nugnus pluribus exemplis, in quibus
vis, et aliunde ob peccata gravia nunquam
eadem ratio ac in præsenti urget. Si quis
confessa imposita, pœnitensgravi obliga­
enim rem levissimam falso assertive juret,
tione adstringatur ai eam acceptandam, et
graviter delinquit ; et idem contingit in
exequendam, nisi aliud sacerdos expresse­
juramento promissorio, uti si quis sine
rit. Et ratio est perspicua : nam in hoc
intentione adimplendi promittat se unum
eventu tam materia praecepta, quam pec­
Pater noster recitaturum. Item moraliter
cata, ob quæ præcipitur, sunt quid grave.
peccat qui omittit illa verba, quæ in con­
Unde difficultas devolvitur ad alios casus
secratione calicis tantum pertinent ad in­
particulares, quibus non aptiori modo oc­
tegritatem formæ sacramenti, et non ad
currere possumus, quam singulis interro­
ejus essentiam : et etiam qui in consecra­
gationibus respondendo.
tione panis omittit particulam enim. Tan­
QOasInquires ergo primo, an dum levis pœdem, aquæ guttam calici consecrando non
tiDflc.i. nitentia injungitur ob venialia, vel mor­
infundere, ac in Canone Missæ dimidiam
talia jam confessa, graviter obligetur pœ­
partem sanctorum, qui ibi nominantor,
nitens illius acceptationi, et execution! ?
relinquere, grave peccatum est, licet in se
^^'■Respondetur negative: censemus namque,
materia satis exigua sit, et minor, quam
obligationis quantitatem regulari debere
unum Pater Noster. Ergo a fortiori pœni­
penes materiam præceptam, quæ cum in se
tentiam levem omittere, culpa lethalis·
levis sit. nequit major obligatio confugere.
erit, cum sit de integritate sacramenti.
I
Hæc resolutio consonat illi, quam dub.
Verum tamen hæc motiva inefficacia se;.
præced. num. 11, statuimus, et ex ibi ad­
sunt, ut a doctrina proposita recedamus. Eh»* ;
ductis convincitur, quin opus sit ad eam
plane si argumentum convinceret, etiam
suadendam nova fundamenta aperire : si
probaret omissionem alicujus partis levis
enim sacerdos ad levem pœnitentiam in­
pœnitentiæ gravis esse lethalem culpam;
jungendam non tenetur, nec ad eandem
hoc autem non suadet, ut Nugnus concedit:
acceptandam obligatur pœnitens : militat
ergo nec id, quod intendit. Nec alicujus
quippe eadem ratio, ut consideranti cons­
momenti est ejusdem Authoris responsio,
tabit. Unde consequenter, et ob idem modicentis hujus materiæ gravitatem desumi
tivum, dicendum est, quod si semel pœni­
ex necessitate ad integrandum sacramen­
tum

DISP. XI, DUB. II.

Ium ; quare cum pœnitentia levis ad hoc
necessaria sil, non autem pars levis alicujus
pœnitentiæ gravis, quia in hoc eventu per
alias partes pœnitentiæ gravis integra­
tur sacramentum ; ideo in primo casu adest
gravis culpa, et non in secundo. Non ita­
que refert hæc evasio, sed efficaciter reji­
citur. Tum : quia pœnitentia levis nequit
esse magis necessaria ad integrandum sa­
cramentum, quam pars levis pœnitentiæ
gravis ; sed hæc non est adeo necessaria,
ul ejus omissio mortale peccatum inducat :
ergo nec omissio illius. Major probatur :
nam ideo non est necessaria simpliciter,
sed solum secundum quid, ad integrandum
sacramentum pars levis pœnitentiæ gravis,
quia hæc in se est quid exiguum, et solum
exigue, ut in se est, potest sacramentum
integrare ; sed pœnitentia levis etiam est
in se quid exiguum : ergo nequit esse magis
necessaria. Tum etiam quia omissio pœni­
tentiæ levis non majorem integritatem
tollit a sacramento, quam omissio partis
levis pœnitentiæ gravis : ergo utraque pœ­
nitentia eodem modo ad integrandum ne­
cessaria est. Quod enim omissio pœnitenliæ levis tollat a sacramento omnimodam
integritatem, non autem omissio partis
levis pœnitentiæ gravis, nihil refert : nam
illa omnimoda integritas, quam prima
omissio tollit, non est major, sed multoties minor, quam ea, quæ per secundam
removetur.
Tum denique : nam integritas sacra­
menti, ob quam necessaria est pœnitentia,
vel consistit in indivisibili, vel non? Pri­
mum diei nequit, alias qui pœnitentiam
levissimam acceptaret, et exhiberet, non
teneretur ex vi integritatis sacramenti ad
acceptandam, et exhibendam gravem juxta
qualitatem peccatorum : quippe per quam­
libet pœnitentiam etiam levissimam ma’ neret sacramentum simpliciter, et indivisibiliter integrum. Secundum autem
traditam impugnationem confirmat : nam
si integritas admittit latitudinem, hæc ne­
cessario regulanda erit penes pœnitentiam
injunctam ; atque ideo si pœnitentia fuerit
magna etiam quoad partes, uti si injun­
gantur quatuor jejunia, etiam integritas
sacramenti erit hujusmodi, et quodlibet ex
illis jejuniis erit pars magna integratis,
cujus omissio graviter deturpabit sacra­
mentum ; et e converso si pœnitentia fuerit

653

omnino levis, vel illius aliqua pars gravis,
et alia levis, eodem modo pendebit ab illis
integritas sacramenti. Unde omissio pœni­
tentiæ omnino levis, vel alicujus partis
levis erit peccatum leve, grave autem si
pars omissa fuerit magni ponderis. Quo­
circa hanc opinionem inconsequenter pro­
cedere liquet.
27. Ad illius vero fundamentum dicen-soivifar.
dum est sacramentum relinquere non in­
tegrum, esse rem gravissimam magnamque
illi irrogari injuriam, dum integritas, qua
privatur, est ejusdem qualitatis, et magni­
tudinis; secus vero dum est levis, uti est
illa, qua privatur ob omissionem pœni­
tentiæ exiguæ, quæ ob peccata venialia,
vel mortalia sæpius confessa solet injungi :
tunc enim solum fit sacramento levis irre­
verentia, ut a simili constat in volo obli­
gante ex motivo religionis, sicut integritas
sacramenti. Etenim si materia voti est
levis, ut recitatio salutationis Angelicæ,
ejus omissio solum tenuem irreverentiam
in votum, et levem culpam inducit, ut
cum graviori Doctorum consensu docet N.
Andreas tract. 17, c. 1, punct. 4, num.
105. Exempla autem, quibus Nugnus suam
conatur suadere sententiam, non satis eam
evincunt. Non duo priora de juramento
falso assertorio, et promissorio rei levis
sine intentione adimplendi : nam ideo qui
ita jurat, graviter delinquit, quia Deum
affert in testem rei falsæ ; Deo autem
summe veraci non minus repugnat ab in­
trinseco falsum testificari in re levissima,
quam in re gravi; imo quanto res levior,
injuria illi irrogata censetur major, ut in
humanis principibus cernitur : majorem
quippe injuriam regi factam apprehendi­
mus, dum in rei exiguæ, et parvi momenti
falsum testem adducimus, quam in alte­
rius ponderis. Non etiam tertium : nam
omnia verba consecrationis calicis non
solum ad integritatem, sed ad essentiam
formæ consecrativæ calicis perlinent, sal­
tem ut implicita in aliis, juxta stabilita
tract. 23, disp. 9, dub. 3, § 2, atque ideo
mirum non est, quod si omittantur aliqua
tam quoad explicitum, quam quoad impli­
citum, gravis culpa adsit ; imo si aliqua
omittantur ut expressa, etiamsi in aliis
maneant implicita, lethale peccatum erit,
tum quia adest præceptum Ecclesiæ in Missali Romano proferendi omnia illa verba

■

V

i
*Γ - ;

r-* J

J

s>

dfe*"**"***^*^.-

654

·<

DE ΙΗΕΝΙΤΕΝΤΙΛ.

integre, et expresse, ut loco citato nu. 33 J injungit, et aliunde nihil aliud exprimit.
diximus : tura, quia admodum referunt
Ita Henriquez lib. 5, de sacram, cap. 20, ««m,
ad complendam significationem eorum
num. 3, Nugnus ubi supra, art. 2, diffic,?^
verborum, quæ sunt de essentia, atque
2, conclus. 4, Coninchus dub. 0, num. 8Lpw.
ideo in eorum ablatione iit mutatio nota­
Fagundez praecepi. 2, lib. 0, cap. 3, iium.u.^
bilis formæ, quod nemini licet, præsertim
13, Lugo disp. 25, sect. 5, Bonacina disp,x J*·
5, sect. 3, punct. 4, N. Franciscus tract. 6,|^·
in sacramento Eucharistia, quod omnium
cap. 10, punct. 4, num. 62, N. Gabriel i' ■'·
præstantissimum est ; alias quisque posset
sacramentorum formas invertere.
disp. 6, quaest. 4, N. Philippus disp. 13,a££.,
Non item quartum : nam in omissione
dub. 4, Zerola in praxi, cap.21,quæst. 8,ei|^
quæst. 39, ejusdem cap. Philippus a Croce 1^*
parliculæ enim satis probabile est, solam
in Thesaur. Eccles, tract. 1, § 4, num. 3,^’
venialem culpam intervenire praeciso con­
temptu, ac scandalo, ut statuimus tract.22,
Syrus de Pœnit. cap. 36, num. 8, Valentia
disp. 2, dub. 5, num. 83 et tract. 23, disp.
tom. 4. disp. 7, quæst. 14, punct. 4, Lean­
9, dub. 2, num. 12. Adde, quod licet ejus
der disp. 9, quæst. 60, Candidus disquis.
omissio grave peccatum esse concedatur,
34, art. 30, dub. 7 et alii. Ratio autem con­
hoc ideo est, quia ly enim summe conducit
stat ex dictis, quia videlicet hujus obligaad exprimendum sensum verborum formæ I tionis gravitas, vel levitas non ex causa
consecralivæ : denotat enim ibi esse Cor­
motiva sed ex materia præcepta, et pœnipus Christi verum,et reale, et non præcise
nitentia rationabiliter injuncta regulanda
methaphoricum, ut nonnulli hæretici vo­
est. Eo vel maxime quia obligatio accep­
luerunt Posteriora denique exempla etiam
tandi pcenitentiam ex genere suo estgranihil evincunt : quoniam esto omittere
vis : ergo cum alias materia rationabiliter
dimidiam partem Sanctorum, qui in Ca­
præcepta sit gravis, non est unde pœni­
none recitantur, sit culpa gravis, eo quod
tens a gravi obligatione extrahatur.
in illorum appositione adsit speciale mys­
Diximus justis de causis, quas non dubi­
terium, et censeatur materia gravis; tamen
tant Authores posse aliquando intervenire,
omittere duo, vel tria ex illis nominibus,
ut gravis injungatur pœnitentia pro levi­
leve tantum peccatum est, atque ideo ma­
bus, aut lelhalibus jam confessis, sicut
teriæ parvitatem non excludit, ut videre
econtra ut levis pro gravibus nondum con­
est apud N. Franciscum tract. 5, c. 4,
fessis imponatur. Primum contingit, dum
punct. 4, n. 118. Guttam vero aquæ ca­
id sacerdos expediens judicat ad præcalici consecrando non infundere, lethale I vendum viri Religiosi frequentem relap­
peccatum est, quia licet physice quid mosum in aliqua venialia, vel ad abscinden­
dicissimum sit, in ratione signi, ac sacre
dam mortalium consuetudinem ab eo, qui
cæremoaiæ, tot, et adeo graves causas im­
in precedent! confessione illa peccata, et
portat, ut sit res magni ponderis, ut ex
consuetudinem exposuit, et in sequenti
Patrum doctrina, el Conciliorum decretis
magnam ad eadem peccata propensionem
liquet, præsertim ex Concilio Triburiensi
explicat, ac de illis iterum vult absolvi;
cap. 9, et Tridentino sess. 22, cap. 7 et
in quo eventu valet sacerdos gravem pœaliis, quæ retulimus tract. 23, disp.4, dub.
nitenliam injungere, servatis prudentiae
3, ubi eliam significationes, quas illa aquæ
regulis. Secundum etiam non semel acci­
mixtio affert, cum D. Thoma adnotavidit, tum ob pœnitentis debilitatem na­
mus. Hæc autem motiva minime in præ­
turalem, aut moralem ; tum ob con­
senti casu urgent,ut consideranti constabit:
tritionis exuberantiam ; in quibus, et
omissio namque levis pœnitentiæ, cum ex
similibus casibus potest sacerdos mitio­
omni capite exigua sit, nequit grave pec­
rem injungere pœnitentiam. Diximus
catum afferre.
etiam, et aliunde nihil aliud exprimit : nam
28. Inquires secundo, an dum sacerdos
utrum sacerdos possit pœnitentiam gravem
tiunc5·’ firavem injungit poenitentiam pro veniasub levi obligatione, vel levem sub gravi
Rcsoiu- libus, aut mortalibus jam confessis, teneainjungere, alia difficultas est, Cursu SalU0‘ tur pœnitens sub lethali illius acceptationi,
manticensi Morali tract. 11, satis discussa.
et execution! ? Respondetur affirmative, si
Quoad id vero, quod ad praesens allinet,
sacerdos justis de causis eam pœnitentiam
insinuare sufficiat, quod si materia est
levis

£

DISP. XI, DUB. II.

levis tam in se, quam in ordine ad finem
præcepti, sub veniali tantum afTert obliga­
tionem ; si voro tam pœnitenlia quam
materia, ob quam imponitur, sint quid
gravo, et alias justa interveniat causa mo­
derandi rigorem, et leviorem imponendi
satisfactionem, poterit sacerdos gravem
pœnitentiam injungere sub obligatione
levi ; quod tamen exprimere debet, alioqui
supposita gravitate pœnitentiæ prudenter
injunclæ, et potestate legitima ligandi, qua
gaudet sacerdos, semper credendum est
adstringeresub mortali.
s**· 29. Nec desunt Authores, quibus oppo; .^Usila sententia arrideat, asserentes omissio­
nem pœnitentiægravis injunclæ pro venia­
libus, aut mortalibus jam confessis non
excedere venialem culpam : durum enim
illis videtur gravem obligationem satisfaciendi posse consurgere ex culpa levi, aut
lethali jam dimissa. Hi sunt Suarez disp.
lS’33, sect. 7, num. 4, Granados tract. 12,
d’sP· θ» nura·
Lax min de sacram, pcenfcrnit.cap. 15, num. 7, Diana part. 3, tract.
4, resol. 102 et 136, Stephanus a S. Paulo
num. 175 et Aversa quæst. 13, sect. 6.
Quæ sententia potest suaderi ex eo, quod
obligatio satisfaciendi nequit esse major,
quam obligatio vitandi peccata, pro quibus
satisfactio imponitur ; sed obligatio vi­
tandi venialia solum sub veniali Iigat:ergo,
et obligatio pro illis satisfaciendi. Minor,
et consequentia liquent.Majorautem osten­
ditur : nam obligatio satisfaciendi est effec­
tos relictus ex peccatis, pro quibus satis­
factio exposcitur ; sed nullus effectus supe­
rare potest virtutem suæ causæ : ergo obli­
gatio satisfaciendi nequit esse major, quam
obligatio vitandi peccata, ob quæ satisfac­
tio injungitur.
.ii Confirmatur primo : quoniam obligatio
satisfaciendi pro peccatis est ejusdem con­
ditionis, ac obligatio confitendi eadem pec­
cata ; atqui pœnitens non adstringitur sub
lethali ad confitendum venialia, aut mor­
talia jam rite confessa : ergo nec sub
lethali obligatur ad satisfactionem pro illis
adimplendam. Major, quae sola difficulta­
tem præsefert, suadetur : nam obligatio
exhibendi satisfactionem oritur a confes­
sione : quippe si pœnitens illa peccata ve­
nialia, aut mortalia jam confessa confes­
sioni non subjiceret, minime posset a
sacerdote compelli ad satisfactionem pro

G 55

eisdem exhibendam : ergo hæc obligatio
ex illa regulanda est, atque ideo est ejus­
dem qualitatis. Confirmatur secundo : nam confirm,
reus, qui semel pro crimine punitus est,
et satisfactionem justam exhibuit, nequit a
judice graviter obligari, ut iterum satisfa­
ciat, et aliam pœnam sustineat ; sed qui
gravia jam rite confessus est, et injunctam
exhibuit pœnitentiam, se habet ut reus,
qui pro crimine satisfecit, et punitionem
justam sustinuit : ergo nequit graviter
obligari a sacerdote, ut pro culpis jam rite
confessis, et punitis iteratam pœnitentiam,
subeat. Maxime quia inde fieret, pœni­
tentem, qui peccata venialia, aut mortalia
jam punita iterum confitetur, esse deterio­
ris conditionis, quam qui semel sua pec­
cata clavibus Ecclesiæ subjicit, cum ille
duplicatam punitionem subire sub mor­
tali cogeretur ; hic autem unam tantum.
Sed hæc, quibus ista fidit sententia, pa-Anitnadram premunt et facile dehiscent ani- vcrs,°madvertendo triplicem dari in peccatore
obligationem. Prima est vitandi peccata.
Secunda fatendi coram sacerdote culpas
commissas. Tertia acceptandi, et exequendi
poenitentiam pro eis injunctam. Quæ obli­
gationes quamvis inter se connexionem,
et ordinem dicant, non tamen semper in
quantitate, et qualitate adæquationem ser­
vant : etenim obligatio vitandi venialia
per se semper est levis ; obligatio autem
eadem fatendi non adest aliqua; ex sup­
positione tamen quod clavibus subjiciantur,
certum est apud omnes dari aliquam obli­
gationem saltem levem acceptandi pœni­
tentiam pro illis injunctam. Deinde obli­
gatio vitandi mortalia semper est gravis,
et nihilominus semel confessa, nulla urget
obligatio eadem iterum confitendi. Sicut
ergo cum gravi, aut levi obligatione vitandi
peccata, nulla stat obligatio ea fatendi, et
cum nulla obligatione fatendi, aliqua
obligatio pœnitentiam acceptandi ex sup­
positione quod peccata semel confessa ite­
rum clavibus subjiciantur ; ita cum levi
obligatione vitandi peccata, et cum nulla
fatendi ea, optime potest dari gravis obli­
gatio satisfaciendi pro eisdem, si subjician­
tur confessioni. Nec durum reputandum
est,pœnitentem gravi obligatione adstringi
ad acceptandam gravem pœnitentiam pro
venialibus, aut lethalibus jam confessis, si
hæc iterum ad majorem conscientiæ secu-

·■

h' ·

J I

ii

✓

f

’M
Λ

a·*.

y;

'·> 4f

n

*M
'•4
/4

v

-4i

Ï:

u ■

58*

r.
■

.·* · -·
■

I ·

1

■

ritatem, ac uberiorem fructum capiendum
confiteantur. Supponimus namque causas
adesse juxta praescriptum prudentia?, ut
sacerdos illam poenitentiam injungat : si
enim errante clave ob sacerdotis impru­
dentiam talis satisfactio imponatur, nullam
dari in pœnitente obligationem gravem,
aut levem eam acceptandi quoad id, in quo
excedit, extra dubium est, et ex supra
dictis patet num. 23.
soioiio 30. Unde ad objectionem respondetur
irgu- negando majorem, ad cujus probationem
,*ηιί* omissis præmissis negatur consequentia
ex illis minime deducta. Etenim obligatio
satisfaciendi, qua? cum reatu ex peccatis
relicto coincidit, et effectus moralis, aut
physicas peccati appellatur juxta diversi­
tatem modorum explicandi radicem prae­
dicti reatus, non oritur ex obligatione vi­
tandi peccata,nec illi commensuratur; alias
cum semper sit gravis obligatio vitandi
peccata mortalia, graviter obligaretur pœnilens ad satisfactionem levem, quæ pro
mortalibus jam confessis solet injungi,
quod Authores hujus sententiæ non conce­
dunt. Oritur ergo praedicta obligatio satis­
faciendi ex peccato, et commensuranda est
demeritis ipsius peccati, et damnis, quæ
intulit, et in posterum minatur. Plura
autem peccata venialia licet non afferant
æternam pœnam damni aut sensas ; nihi­
lominus ob continuam repertionem augent
reatum pœnæ temporalis, qui adeo potest
crescere, ut pœna satisfactoria illi correspondenssit gravis atque'ideo fundet gravem
obligationem satisfaciendi accedente præ­
cepto sacerdotis, cui illa peccata confessa
sunt. Aliunde, quamvis plura peccata ve­
nialia unum mortale non efficiant; tamen
i>. Tbo.fc 2^ illad disponunt,ut inquit D. Thomas 1,
Ecries. 3, quæst. 88, art. 3,et illud sæpe inferunt,
ut constat ex illo : « Qui spernit modica,
paulatim decidet. » Ulterius, esto venialia
viro Religioso (de quo præcipue procedit
quæstio)viam perfectionis, ad quam tendit,
et debet,omnino non impediant ; nihilominusdum continuanlur.et in consuetudinem
ducuntur, multum retardant, spiritualemque animæ profectum haud parum detinènt. Quocirca cum satisfactio sacramen­
talis sit punitio, et medicina : et ex capite
quo est punitio oriatur, et mensuretur ex
reatu pœnæ temporalis contracto, qui in
casu præsenti est adeo magnus, ut dictum

est ; et ex capite quo est medicina, oriatur
ac mensuretur ex damno, vel infirmitate,
quam plura illa peccata venialia repetita,
et quasi in consuetudinem ducta intule­
runt, et minantur, quæ quidem infirmitas,
et damnum levia non sunt ut etiam expli­
catura manet, palam convincitur adesse
principium, ex quo consurgat illa gravis
obligatio pœnitentis acceptandi, ac exequendi gravem poenitentiam ob venialia
in casu quaestionis, atque ideo potest esse
major obligatio satisfaciendi, quam obli­
gatio vitandi peccata absolute, ob quæ
satisfactio exposcitur. Quod autem obligatio
satisfaciendi sit effectus relictus ex illis
peccatis venialibus, nihil obest : nam licet
non sufficiant plura venialia efficere unum
mortale, habent tamen virtutem contra­
hendi magnum pœnæ temporalis, ac sub­
inde fundandi gravem obligationem satis­
faciendi, quæ virtutem suæ causa? in
quantum talis non excedit.
Ad primam confirmationem similiter
neganda est major, alias nulla daretur^·;
obligatio acceptandi, aut exequendi in­
junctam poenitentiam ob venialia, aut mor­
talia jam rite confessa, cum nulla adsit
obligatio illa confitendi. Ad majorisprobationem dicendum est, obligationem sa­
tisfaciendi absolute non ducere ortum a
confessione, sed aliunde, ut constat ex
dictis disp. praecedenti ; obligationem
tamen satisfaciendi sacramentaliter, vel
apponendi sacramentalem satisfactionem
oriri a confessione non tanquam ex causa
inadæquata, vel tanquam a conditione,
quod, videlicet; pœnitens peccata clavibus
subjiciat : si enim nollet ea subjicere, ne­
quiret a sacerdote adstringi ad exhibitio­
nem hujus determinata? satisfactionis, quæ
est pars sacramenti ; licet alioqui non eva­
deret obligationem solvendi pœnam debi­
tam in hac vita, vel in futura. Unde liquet,
obligationem satisfaciendi adhuc sacra­
mentaliter pro venialibus, aut mortalibus .
jam confessis non esse præcise regulan­
dam penes obligationem confitendi illa
peccata, sed ex aliis capitibus nuper expli­
catis, atque ideo posse interdum illam
excedere ob justas causas prudenter a
sacerdote inspectas, quibus motus potest
gravem poenitentiam sub gravi obligatione
pœnitenti injungere ob peccata, quorum
confessio vel leviter,vel nullo modoobligat.
Ad

j,.dr Ad secundam respondetur, pœnitentem
μ non in omnibus fore parificandum reo
I
oxlerioris fori, el aliis prætermissis, in eo
ab illo differt, quod lam reus, quam ju­
dex fori exterioris certo scire possunt qualilalem, et quantitatem pœnæ, qua ipse
reus pro delicto commisso puniri debet, et
quando illum reatum pœnæ adæquate
solvit, ita ut nil amplius secundum jura
’
possit exposci. At vero quantitatem pœnæ
i temporalis, quæ pro peccatis dimissis
subeunda est, nec sacerdos ut judex, nec
■
pœnitens ut reus fori pœnitentialis certo
valent agnoscere, et consequenter nec cerliCcari an reatus pœnæ debitæ fuerit adæ­
quate solutus, etiam postquam pœnitens
exhibuit totam illam satisfactionem, quam
sacerdos illi prudenter imposuit in hoc
sacramentali judicio, vi cujus ad nihil
aliud teneretur. Quin potius cum poeni­
tentia injuncta nunquam vel fere nun! quam sit tanta, ut lotum pœnæ temporalis
I
reatum, præsertim ex culpis lethalibus
I
contractum adæquate solvat; ideo ex sup!
positione quod pœnitens voluntarie pro
i
majori conscientiae securitate, et ampliori
! satisfactione reatus velit sua peccata iterum
j sacramentali judicio submittere, nequit
non simul velle quidquid ad integritatem,
ac rectitudinem illius judicii desideratur ;
et consequenter subire pœnam denuo in­
fligendam juxta prudens sacerdotis arbi■ trium sub onere gravis, vel levis peccati
relaie ad quantitatem, et qualitatem satis­
factionis injunctæ. Eo præsertim quod hæc
in casu confirmationis, cui occurrimus,
injungitur tanquam medicina ex motivo
praecavendi futura peccata, quæ imminent,
et abscindendi consuetudinem, ac vehe­
mentem propensionem ad ea, quibus si
remedium non adhibetur, quasi infallibi­
liter sequentur. Hoc autem motivum est
salis efficax, ut ex eo consurgat obligatio
acceptandi gravem poenitentiam injunc­
tam.
Necob id evadit deterioris conditionis,
sed utilioris, qui eadem peccata sæpius
confitetur, quam qui semel tantum : nam
ille uberius in hac vita satifacit pro pec­
catis, tum percipiendo fructum tam ex
opere operato ex vi sacramenti, quam ex
opere operantis ; tum etiam quia per satisfactorium opus meretur, et augmentum
gratiæ, et ampliorem gloriam ; quod ita
Salmant, Curi. 27ieolvÿ. torn. ΛΑ,

non accidit in purgatorio, ubi, et acer­
biores sunt pœnæ, si quæ in hac vita de­
betur, illuc sustinenda remittitur. Et
quamvis qui peccata levia non confitetur,
et lethalia jam confessa iterum non sub­
jicit clavibus, sit liber a gravamine im­
plendi poenitentiam a sacerdote injungen­
dam ; non tamen immunis evadit a satis­
factione extrasacramentali, quæ ex opere
operato solutiva pœnæ non est, nec ita
adæquate ut sacramentalis debitam solet
extinguere; unde periculo acriores cru­
ciatus in alia vita luendi se exponit.
31. Inquires tertio, an possit pœnitens .Quar­
ante absolutionem sacerdotis, cum quollunc·
confessionem inchoaverat, ejus declinare
sententiam,et alium adire,qui benigniorem
poenitentiam injungat? Ad hujus difficul­
tatis resolutionem supponendum est, sacer­
dotem, ad quem pœnitens recurrere vult,
esse prudentem, timoratum, sufficientique
scientia praeditum, ita ut censeatur juxta
regulas aequitatis judicaturum : nam si ad
alium vellet accedere, quem suo numere
abusurum speraret,omnes consentiunt gra­
viter delinquere. Igitur in prima conside­
ratione loquendo, vel pœnitens ex legiti-Respiuma, rationabilique causa procedit? Vel ex uo’
ignavia, aut levitate animi, ne videlicet
graviorem cogatur sustinere pœnam,etiam
intra limites aequitatis taxatam? In primo
eventu communis Doctorum sententia affir­
mat, id licere pœnitenti. In secundo autem
dicendum est, non esse licitum. Cujus ratio
est.-quiasine rationabili causa sacramentum
inchoatum relinquere, nequit non aliquam
indecentiam, et sacramenti irreverentiam
redolere, atque ideo nequit non aliquod
peccatum esse contra Religionem. Ceterum,
cum pœnitentiæ sacramentum in peccato­
rum medicinam, et commodum sit institu­
tum, de Christi benignitate praesumendum
est, noluisse sub lethali obligatione gra­
vare pœnitentem, ut confessionem cum
uno sacerdote inchoatam cum eodem per­
ficeret : sic namque hujus sacramenti usus,
alias ex se difficilis, suavior redditur, pœ­
nitentesque libentius culpas detegunt, ac
pœnitenlias acceptant. Unde solum venialiter peccare pœnitentem,qui absquelegitima
causa inceptam confessionem relinquit, et
alium prudentem sacerdotem adit,ul mitio­
rem poenitentiam injungat, sentiunt Lugo
disp. 25, sect. 5, num. 77, Suarez disp,s^°c’x
42

■ U—ri· '

65S

DE PŒNITENTIA.

_Francis
N . 38, sect. 7, num. 4, N. Franciscus in præretans, senti, cap. 10, punct. 4. num. 59, Palaus
Conioc
Avosa'. tracl·
disp. unica, punct. 21, § 4, num.
7, Coninchusdub. 9, num. S, Aversa quæst.
13, sect. 5, et alii.
ObjMiio Kec °best, si objicias, prædictam actio­
nem adeundi alium sacerdotem esse vic­
tualem contemptum confessarii derelicti -,
hoc autem videtur illi graviter injurio­
sum : ergo saltem ex hoc capite culpa
lethalis erit. Tum etiam : quia in quolibet
judicio rectus ordo exigit, ut causa semel
incepta coram aliquo judice; coram ipso
finiatur : licet enim liberum sit aliquando
reo hunc vel illum judicem eligere ; facta
tamen judicis electione, illicitum est illi
judicem declinare, et alteri se judicandum
submittere, teneturque reus primi judicis
stare sententiæ sub gravi obligatione, si
materia gravis fuerit : ergo idem sentien­
dum est in præsenti. Non itaque refert ;
Apelli-non quidem primum : nam confessarium
derelinquere, non est eum contemnere;
sed pœnitentem jure suo uti ; ex eo autem,
quod aliquis libertate sibi concessa, ac jure
proprio utatur, nemini injuriam irrogat ;
nisi alias verbis, vel actionibus contemp­
tum exprimentibus pœnitens id efficeret ;
his vero deficientibus, ex actione praecise
adeundi alium sacerdotem, esto aliqua
offensa contra primum resultaret, venialis
culpae metas non transiliret. Non etiam
secundum : quia licet in foro exteriori
liberum reo non sit, postquam judici com­
petenti se submisit, retrocedere, et alium
æqualem adire; id in foro pœnitentiæ
licere, saltem extra gravem culpam, una­
nimiter Theologi asserunt ob libertatem,
quam suavior hujus sacramenti usus ex­
poscit.
32. Inquires quarto, quando pœnitentia
iiunc.’i sit injungenda? Respondetur cum D. Anto­
nino 3 part. tit. 17, cap. 20, § 1, Navarro
DcHsio.de pœnit. disp. 6, cap. 1, num. 35, Suario
D
Amon.
disp. 38, sect. 3, num. 5, posse pcenitencnT?"' ^am imp0™ ante, vel post absolutionem
Suarez.
ad sacerdotis arbitrium : quippe cum satis­
factio immediate post absolutionem impo­
sita censeatur moraliter aliis partibus
sacramenti conjungi, et aliunde non sit
pars materialis sacramenti, supra quam
debet absolutio cadere, potest ante, vel
post eam imponi. Præsertim si sacerdos
videat pœnitentem recte dispositum, et

pœnitentiam, quam meretur, libentissime >
acceptaturum. Nihilominus dicendum est ;
aptius, et melius pœnitentiam ante abso­
lutionem esse injungendam. Ita Angelas
verbo Confessio 5, num. 2, Leanderdisp.
9, quæst. 52, Sylvester verbo Confess4,ί£;;
§ 1, Suarez ubi supra num. 5, N. Fran·^
ciscus cap. 19, punct. 3, num. 42, referens
Coninchum, Bonacinam, Layman, Palamn,^·
Granados, Dianam, et alios. Rationesque^
plures hujusmodi congruentiam suadent.
Tum : quia hoc ex usu, ac communi Eccle-b.A.
si® praxi constat. Unde SS. D. N. Alexan-£j*
der VIII, decreto anno 1690 edito dam­
navit has propositiones, qu® inter alias
damnatas sunt 17 : « Per illam praxim
α mox absolvendi ordo pœnitentiæ esi
σ inversus. » Et 18: « Consuetudo moderna
« quoad administrationem sacramenti pœ« nitenti®, etiamsi eam plurimorum horni·
« num sustentet authoritas, et multi temc poris diuturnitas confirmet, nihilominus
α ab Ecclesia non habetur pro usu, sed
<r abusu, n Tum etiam : quia ex accepta­
tione pœnitentiæ ante absolutionem injunc­
tae, melius agnoscet sacerdos, an pœnitens
apte dispositus ad sacramentum accedat,
atque ideo an sit vel non absolutione
dignus. Tum deinde, ut omnes partes
materiales hujus sacramenti subjiciantur
absolutioni tanquam parti formali. Turn
denique, ut rectus judicii ordo aptius ser­
vetur, si pœnitens prius spondeat exequendam pœnitentiam, quam absolutionem
accipiat.
33. Inquires quinto, qualis pœmtentiafe
debeat imponi ? Quid ad hanc interroga- ~
tionem sit respondendum, jam majori ex
parte constat ex dictis disp. præced. ubi
quas conditiones debeat habere opus satis­
factorium statuimus, et ex dictis hac dis­
putatione num. 9, in fine, ubi jejunia,
orationes vocales, ac eleemosynas regula­
riter esse in satisfactionem injungenda
innuimus. Ulterius dicendum est, quod
licet regulariter opus externum in pœni­
tentiam imponendum sit, præsertim rudio­
ribus, qui id facilius intelligunt, ac exequuntur ; interdum tamen expedit inspecto
pœnitentis statu aliquos actus internos, el
mentales ipsi injungere, uti aliquam piam
meditationem Passionis Christi Domini,
mortis imminentis, ac infallibiliter accessuræ, horribilis judicii Dei, quod nemo
effugere

DISP. XI, DUB. IL
effugere valet, intolerabilium inferni cru­
ciatuum,el similium,quorum meditatio non
raro fortius passionum impetum abscindit,
ac peccata removet, quam aliud quodcumque pœnilentiæ genus. Nec refert,
^Alensem part. 4, quæst. 84, membr. 2,
art. I, Almainum, el alios sensisse, actus
internos, qua tales, non posse in pœni­
tentiam injungi. Ad hoc quippe sufficit
ipsos per accidens fieri sensibiles, quate­
nus exterius imponantur, et acceptantur;
alioquin nulla Religio orationem menta­
lem subditis præcipere posset, cujus oppo­
situm ex satis laudabili fere omnium Reli­
gionum praxi liquet. Unde ita sentiunt
Lugo disp. 26, sect. 4, Diana 4 part, tract
Jr 4, résolut. 22, N. Antonius, N. Gabriel,
Franciscus ubi supra, punct. 3, num.
■ζϊ-7, referens Suarium, Coninchum, Regi.-^aalduni, Pontium. Aversam, et alios.
34. Item potest’in pœnitentiam injungi
•lli
confessionis, et communionis
frequentia,
si id confessario visum fuerit : sunt enim
hujusmodi opera maxime Deo grata, el ad
pravos habitus hebetandos, peccatorumque
reincidentiam eliminandam efficacissima.
Idque communis Doctorum sententia docet,
frequensque Ecclesiæ usus tenet. Similiter
etiam e converso potest sacerdos in pœni­
tentiam præcipere abstinentiam a frequenti
communione,dum sibi expediens ob urgen­
tia motiva videtur, uti si deprehenderet
Eucharistiam indignissime tractari, pœnitentemque sæpe in hebdomada communi­
cantem ad sacramentum sine debita reve­
rentia, ac vitiis, criminibusque onustum
hi accedere. Ita Diana 11, part, tract. 7
Miscell. résolut. 15, ubi oppositum, inquit,
non esse admittendum, utpole contra com­
munem opinionem Doctorum, et contra
praxim Ecclesiæ, et usum omnium confessariorum. Idem sentit Laurentius a
Ponte in cap. 2 Maith, annot. moral. 46,
ü^nam. 28, ubi hæc habet : α Ex qua doctrina
« elicitur falsitas illius, quam in Eccle< sia Dei introducere præsumpsit quidam
r Joannes Sanctius in selectis suis dispu< talionibus, affirmans in receptione Sanci lissimi Sacramenti Eucharistiæ non so1 lum non debere pœnitentem stare, neque
i obedire confessario præcipienti abstineni iiam a sacramenti sumptione, imo quod
» pœnitens meliue aget si non obediat.
i Quam doctrinam (si tale meretur nomen)

659

«uti novam, et in Ecclesia Dei nunquam
« auditam, et contra communem sensum
« Patrum, et magisterii spiritualis praxim,
a reputo falsam, et periculis plenam. »
Recolantor quæ expendimus tract. 23,
disp. 7, ubi explicantes decretum SS. D. N.
Innocentii XI hæc, et plura ad communio­
nem spectantia adduximus. Potest etiam
confessarius pœnitentem cogere, ut Confir­
mationis, et Extremæ-Unctionis sacra­
menta recipiat, si in extremis sit constrtu-^.,
tus, ut docent Palaus, Fagundez, et N.Faguad.
Antonius. Ad susceptionem ordinis sacri, Anum,
habitus Religionis, vel sacramenti Matrimonii, nequit pœnitens, nisi alias obliga­
tionem contraxerit, a confessario adstringi
ob maximam libertatem ad hujusmodi
requisitam. Ita Navarrus, N. Antonius,
Palaus, tract. 23, disp. unica, qu. 20, n. 7,
Fagundez præcept. 2, lib. 9, cap. 5, n. 4,
Layman tract. 6, cap. 5. Possunt tamen
pœnitentibus suaderi, si expedit.
35. Similiter etiam possunt in pœniten­
tiam injungi orationes pro defunctis recitandæ, aliaque bona opera pro eisdem
facienda, ut contra Joannem Sanclium do­
cent Lugo disp. 25, num. 82, Palaus
tract. 23, disp. unica, punct. 20, § 2, num. ld?o,
5, Hurtado disp. 14, difficul. 6, N. Anto-Huxad·
nius num. 1620, N. Gabriel de pœnitent. adioil
disp. 22, quæst. 3. Quibus adhærent Bu-Buscmb.’
sembaum, Leander, Aversa, et Turrianus. Aversi.
Idque firmat communis praxis confessariorum injungentium pœnitentibus officia
defunctorum pro eis recitanda, ac Missas
audiendas, vel celebrandas. Imo in Catechismo Romano, tract, de sacram, pœni­
tent. in fine, hoc pœnitentiæ genus satis
commendatur tanquam spiritualis eleemo­
syna, ex qua oritur ipsas Purgatorii ani­
mas pro suffragatoribus interpellare, iliis­
que Dei dona, ac auxilia consequi. Nec Evasi()
alicujus momenti erit dicere, satisfactio- prajciunem esse ordinatam ad delendum reatum ( 1
pœnæ temporalis pœnitentis; atque ideo
nullum effectum in pœnitente consecutu­
ram si pro defunctis applicetur, vel e con­
verso si effectum in pœnitente sorlitur,
nullum habituram in defunctis. Nam satis­
factio sacramentalis duplicem habet effec­
tum remissionis pœnæ temporalis, ut ex
dicendis patebit. Alter correspondons illi
ex opere operato, qui nequit pro defunctis
applicari ; applicatur namque a sacerdote

3-

4j
·!

Ί

,3;
<4

b?VI
2■
v

/· *

î

•5

DISP. Xi, DUB. Π.
660

661

DE PŒNITENTIA.

in commodum pœnitentis. Alter vero ex
opere operantis, qui potest aliis applicari
ad libitum pœnitentis. Nec iterum refert,
si dicas fructum remissionis pœnæ tempo­
ralis ex opere operato, provenientem a
Missæ sacrificio, prodesse defunctis, ac
pro illis applicari posse, ut statuimus
Alteri tract. 23, disp. 13, dub. 5, § 4. Ergo si
satisat confessarius injungat in pœnitentiam ali­
cui sacerdoti ut Missam celebret pro de­
functis. hic omnino a solutione proprii
reatus fraudabitur. Respondetur namque,
in hujusmodi eventu duplicem effectum
remittendi pœnam temporalem utrumque
ex opere operato habere illud sacrificium.
Primus illi respondet ut sacrificio, et hic
prodest defunctis, sicut etiam effectus ex
opere operantis. Secundus vero respondet
sacrificio ut parti integrali sacramenti pœ­
nitentiæ, et hic effectus nequit a celebrante
applicari pro defunctis, quia jam est ap­
plicatus a confessario in utilitatem cele­
brantis ; unde quemadmodum opera meri­
toria ut talia aliis non prosunt, ita satis­
factiones sacramentales ut tales, propor­
tione servata.
36. Ulterius potest etiam justis de causis
imponi in satisfactionem opus alias ex
præcepto debitum, ut Missæ auditio in die
festo, vel quadragesimale jejunium, et
similia, ut praecedenti disputatione cum
non infima Doctorum parte firmavimus.
Si autem sacerdos jejunium, vel quid
simile absolute præcipit, et aliud non ex­
primit, intelligendus est de opere supere­
rogationis, et alias non debito. Unde si
sacerdos pœnitenti jubeat unum sacrum
singulis hebdomadibus audire, intelligi
debet de eo, ad quem ex præcepto, aut
volo non adstringitur : non enim pœni­
tentiam impleret audiendo sacrum in ali­
quo die festivo intra eam hebdomadam
incidente. Ceterum si audire sacrum sin­
gulis diebus mensis præciperet, censendus
est duplicem in diebus festivis non præceSiiidiez pisse> *la ut un0 satisfaciat Ecclesiæ præDiaiu, 'ceplo, alio pœnitentiæ injunctae, sed uno
bomcÎii. utrique præcepto, ut sentiunt Sanchez in
Lcjud. summa nt>. 1, cap. 14, num. 6, Diana 3
part, tract. 6, resol. 86, Palaus tom. 1,
tract. 3, punct. 1, disp. 19, num. 4, Bona­
cina, Leander, et alii. Circa quantitatem
vero pœnitentiæ injungendae certa regula
assignari nequit, sed hoc prudenti sacer­

dotis judicio relinquitur, qui ad gravita­
tem, vel levitatem culpæ, ad pœnitentis
statum, ac vires debet attendere, ul juxta
æquitatem, ac discretionis praescriptum
unicuique proporlionatam taxare valeat
satisfactionem.
37. Tandem inquires, an satisfactio^:
semper sit injungenda præceptive, an vero n
possit interdum ad arbitrium pœnitentis
relinqui ? Suarez disp. 38, sed. 3, conci.2,
sentit enim posse sacerdotem sub consilio
pœnitentiam imponere, si pœnitens velit
eam assumere : quod non probat. Inquit^,
tamen colligi hanc sententiam ex D. Tho­
ma quodlib. 3, art. 28. Sed quam longe
absit Angelicus Doctor ab hujusmodi pla­
cito, constabit ex statim dicendis, ejus
verba a Suario citata exhibendo. Itaque di­
cendum est, satisfactionem semper, saltem
quoad aliquam partem, esse praeceptive
injungendam , nunquam totam arbitrio
pœnitentis relinquendam. Ita Nuguus in>·,^
præsenti, quæst 13, art.., Vasquez, Turia-^*.
nus, Sylvius, Granados de l’œnilent.S'fe
bn- tract. 12, disp. 4, num. 4, et alii plures.
Ratio est : quia sacerdos tenetur quantam
est ex se integrum facere sacramentum ;
atqui pœnitentiam relinquere omnino ad
pœnitentis arbitrium, est sacramentum
quantum est ex parte sacerdotis imperfec­
tum relinquere : ergo nequit poenitentia
injungi mere conciliative, et ad libitum
pœnitentis. Minor patet : nam sacerdotem
committere pœnitentiam arbitrio pœnitentis idem est ac dicere: «Quomodocumque
« feceris, sive exhibeas, sive non exhibeas
« satisfactionem, ratum habeo. » Ergo
quantum est ex se annuit utrique extremo,
et exhibitioni satisfactionis, per quam sa­
cramentum integratur, et non exhibitioni,
qua sacramentum imperfeclum relinqui­
tur ; et consequenter quantum eslexse
non magis de integritate, quam de non in­
tegritate sacramenti curat.
Sed veniamus ad Angelicum Praecepto­
rem, quem Suarius inquit suam docere
sententiam, et videamus an illi faveat,
Verba D. Thomæsunt hæc : « Est ergodi« cendum, quoad sicut potest sacerdos in- D.TW
« jungere satisfactionem pœnitenti ex ar« bitrio alieno, ita ex arbitrio ipsius pœni« tentis, sicut si dicat : Facias hoc,si poles:
« et si non potes, facias hoc. » Haec verba
toto coelo distant ab illo modo dicendi, quo
i
author

I

author ille so explicat : non enim inquit,
Facias hoc, si velis, quod est consilium
præbere, et satisfactionem absoluto pcenilenlis arbitrio relinquere, sed ait : Facias
hoc, si potes, el si non poles, facias hoc. In
quibus licet ly primum facias hoc, si poles
arbitrio pcenitentis relinquatur ; tamen ly
secundum facias hoc ex suppositione quod
primum non fiat, non ad arbitrium pceni­
tentis relinquitur, sed absolute,et praecep­
tive injungitur. Deinde li si poles non est
idem ac si eis; hoc enim ad libertatem ac­
cipientis refertur, et importat spontaneitalem acceptandi, vel non acceptandi, exhi­
bendi,aut non exhibendi satisfactionem,
prout sibi placuerit; illum autem refertur ad
potentiam physicam, vel moralem,importalque obligationem exhibendi pœnitentiam, si potentia adsit : quippe ly facias
hoc, si potes,est præceptum conditionatum,
quod quidem purificata conditione reddi­
tur absolutum. Tandem licet in illis verbis
innuat Angelic. Doctor, pœnitentiam posse
relinqui ad pœnitentis arbitrium,non dicit
quod absolute relinquenda est, sed disjunc­
tive, ita ut faciat hoc, vel illud : quamvis
autem dum aliquid disjunctive praecipitur,
possit pœnitens uno ex extremis omittere,
non tamen uirumque quia optio sibi data
non est ad utrumque simul omittendum,
sed ad aliquod ex illis eligendum, quo
semel electo, illius exhibitioni adstringitur. Si enim Ecclesia praeciperet jejunare
in vigilia Virginis si id fieri posset, si vero
non posset, recitare officium parvum, ne­
quit in dubium verti unum ex his extre­
mis sub obligatione comprehendi ; atque
ideo illa verba non esse mere consiliativa,
sed praeceptiva. Maneat ergo D. Thomam
non Suarii, sed nostram docuisse senten­
tiam.
38. Diximus in assertione, saltem quoad
aliquam pariem : quia posse sacerdotem ta­
liter pœnitentiam injungere, ut aliquam
illius partem pœnitentisarbitrio relinquat,
non negamus. Ex hoc enim non sequitur,
sacerdotem quantum est ex se sacramenti
integritali non consulere, cum jam inte­
grum maneat alia parte pœnitentiæ abso­
lute præcepta. Quocirca poterit etiam sa­
cerdos, esto nullam determinate, plures
sub tali disjunctione praecipere, ut aliqua
execution! mandeiur, ut si dicat, talem
eleemosynam elargiaris, vel Missam au-

dias, vel rosarium recites. Insuper, dum­
modo aliquam absolute præcipiat, etiam
expediet ad futura peccata præcavenda,
pravamque coercendam consuetudinem ,
aliquam injungere pœnitentiam sub con­
ditione exhibendam, uti si dicat ; quoties
juraveris, toties Angelicam salutationem
recites. Ila Suarez de Religione tom. 2,lib. saarez,
3, cap. 8, Diana disp, 9, de pœnitent.
quæst. 5, sect. 3, qunct. 2, num. 26, Lay­
man lib. 5, tract. 6, cap. 15,nu. 11,et alii.
Similiter potest etiam in pœnitentiam in­
jungi simul cum aliquo opere determinato
aliquid aliud indeterminatum dicendo ;
« Quidquid boni feceris, aut mali sustinue« ris usque ad aliam confessionem, tibi in
« satisfactionem applico ;»ut recte sentiunt
Petrus Soto de satisfact. lect. 2, Paludanuspclr(J5
dist. 20, quæst 2, art. 2, N'avarrus cap. desôto.
pœnit. disp. 6, num. 42, Fugandez præ-N3Varr.
cept. 2, lib. 9, cap. 5, num. 11, Diana pjf™4'
part. 3, tract. 4, resol. 82, Candidus dis-Candiâ.
quisit. 24, art. 31, quæst. 14, Leander xfVran.
disp. 9, quæst. 25. NL Franciscus cap. 10,
punct. 3, num. 35, Bonacina, Suarez, et
alii. Idemque expresse docet D. Thomas
quodlib. 3, art. 28, cujus sententia, licet
Vasquio non videatur vera, sufficit esse
tanti Doctoris, ut nobis placeat. Nec Vasquii motivum oppositum evincit : inquit
enim qu. 91, art. 2, num. 1, num. 10, illa
opera non posse esse satisfactoria in vi cla­
vium,quia claves solum tribuunt vim satis­
faciendi illis operibus, quæ fiunt ut præ­
cepta. Hoc namque nihil suadet : quia ut
fiant satisfactoria sufficit ut a sacerdote
applicentur, ut patet dum pœnitentia sub
disjunctione indicitur. Si enim alicui di­
catur, jejuna vel recita rosarium, nemo
negabit quod si jejunium exhibeatur, est
satisfactorium in vi clavium ; et tamen ad
illud jejunium non tenebatur, pœnitens ex
præcepto, sed voluntariepoterat illud omit­
tere, et rosarium recitare.
Hic autem minime omittenda censuiNOU.
mus verba Angelici Praeceptoris ex loco
proxime relato, in quibus, et propriam
sententiam docet, et confessaries pruden­
tissime admonet qualiter in poenitentiis
injungendis se habere debeant,ut a scrupu­
lis, et anxietatibus liberentur, dum ali­
quando mitiorem injungunt pœnitentiam.
Itaque inquit : « Videtur autem satis con« veniens, quod sacerdos non oneret pœ- D' TlH>‘

t

•4

«

! ?Γ

■ -K

DE PŒNITENTIA.

662

nitentem gravi pondere satisfactionis :
Λ quia sicut parvus ignis a mullis lignis
û suppositis de facili extinguitur, ita
pos­
set contingere, quod panus affectas
contritionis in pœnitente nuper excita­
G tus propter grave onus satisfactionis extingueretur, peccatore totaliter despe­
rante. I nde melius est, quod sacerdos
pœnitenti indicet quanta pœnitentiaesset
sibi pro peccatis injungenda, et injungat
sibi nihilominus aliquid.quod pœnitens
totaliter ferat,ex cujus impletione assue­
G fiat ut
majora impleat, quam etiam
sacerdos sibi injungere non attentasse! ;
ff et hæc, quæ præter injunctionemexpressam facit, accipiunt majorem vim expia­
tionis culpæ præteritæ ex illa generali
injunctione, qua sacerdos dicit : Quid­
quid boni feceris sit tibi in remissionem
« peccatorum. Unde laudabiliter consue« vil hoc a multis sacerdotibus dici, licet
<r non habeant majorem vim ad præben« dum remedium contra culpam futu­
G ram. Et quantum ad hoc talis satisfactio
est sacramentalis. in quantam virtute
« clavium est culpæ eommissæ expia« tiva. » Addit insuper D. Thomas, quod
si pœnitentia determinate injuncta, et
illa, quæ indeterminate imponitur, non
adaequent reatum pœnæ temporalis ex pec­
catis contractum a pœnitente, manebit pœnifens sub obligatione solvendi adæquate
in hac vita, vel in futura, quod minus I
damnum erit, quam pœnitentem majori
periculo exponere : « Unde si contingat I
< (inquit) quod sacerdos mitiorem satisfacα tionem imponat pœnitenti, quam sit illa
« ad quam obligatur ex quantitate sui
« peccati, subtracto eo quod remittitur vir­
<r tute clavium, et contritionis præceden« tis, nihilominus pœnitens ad aliquid
σ ulterius obligatur, quod si in hac vita
« non perficiat, in purgatorio exolvet. »
DUBIUM III.

In quo statu, ac tempore, et a qua persona
debeat poenitentia adimpleri ?

Plura sub uno titulo comprehendimus,
tum quia omnia ad pœnitentis obligatio·
nem attinent ; tum, et præsertim. quia
non sunt adeo difficilia, ut diffusam exi­
gant investigationem. L in quo statu in-

DISP. XI, DUB. HU

t rinsecam dispositionem pœnitentis im­
portat, et est idem ac quærere an ieneatnrpœnitentiam implere dum est ingratia?
An vero satisfaciat præcepto confessoris
illam exhibens in statu peccati ? Meet
enim disp. præced. dub. 3, § 3, conclus. 4,
statuerimus, statum gratiæ esse necessa­
rium ad satisfactionem, ibi solum loquuti
fuimus de satisfactione ut effectum remis­
sionis pœnæ consecutura non vero de ea
respective ad praeceptum sacerdotis illam
injungentis, quo pacto in praesenti fit
sermo. Ly in quo tempore ad circumstan­
tiam omnino extrinsecam refertur. As
tandem a qua persona inquirit, an pœni­
tens teneatur per se ipsum satisfactionem
executioni mandare ; an possit saltem ali­
quando per substitutum? Claritati tamen
consulentes, ut consuevimus, singula seorsim decidemus.

(.«'· 40. Sed inquires, an sit peccatum aliTâqaod pœnitentiam exhibere extra statum
/gratiæ? Respondetur, esse quidem pecca­
tam, non tamen lethale, sed tantum vetok.niale. Ita N. Gabriel a S. Vincentio disp.
·πΐΐ2, quæst. 1, Busembaum lib. 6, tract. 4,
jgfeip. 1, dub. 4, Layman, Fagundez, Henri>»quei, quos adducit, et sequitur Palaus
£ tract. 23, disp. unica, punct. 21, num. 17,
Suarez disp. 38, sect. 8, num. 7, Nugnus
I ubi supra, et alii. Prima resolutionis pars
i expraxicommuni constat : non enim pœ! nitentes existimant graviter delinquere,
dum satisfactionem injunctam in statu
peccati exequuntur, nec de hujusmodi
actione in confessione se accusant. Tum
etiam et præsertim, quia licet peccatum
lethale sit apponere obicem gratiæ, quæ
sacramento principaliter correspondet ex
opere operato, et ex ipsius sacramenti vir­
tute producitur ; non tamen grave pecca­
tum est opponere obicem gratiæ minus
principaliter sacramentum attingenti; hæc
enim respectu illius minima est ; sed gra­
tia, quæ in exeeutione satisfactionis con! fertur, est hujusmodi, quippe quæ cum
I non sil gratia sanctificans,nec sacramento,
i nec ejus partibus essentialibus principali­
ter correspondet, sed tantum parti inte­
grati : ergo non est injuria gravis sacra­
menti, nec culpa lethalis satisfactionem
exequi extra statum gratiæ. Secunda vero
pars facile suadetur : nam satisfactio est
pars sacramenti, esto minus principalis :
ergo illius exhibitio extra statum gratiæ
est aliqua indigna sacramenti tractatio,
atque ideo aliqua levis culpa. Tum etiam :
quia est apponere obicem effectui sacra­
menti.
41. Oppositum tamen dicendi modum,
u. nullum videlicet committi peccatum etiam
veniale, dum satisfactio exhibetur in statu
-. peccati, amplectuntur Lugo disp. 25, sect.
iri 3, Dicastillus dub. 10, num. 160, Aversa
quæst. 13, Stephanus, N. Antonius, quibus
,îaetiam adhærere videtur N. Franciscus cap.
10, punct. 5, num. 70. Quorum fundamentum est, quod opponere obicem soli remis­
sioni pœnæ temporalis, nullam arguit
etiam venialem culpam; sed per satisfac­
tionem nulla alia gratia præter remissio­
nem pœnæ temporalis inducitur : ergo
hunc effectum impedire adimplendo pœnitentiam in statu peccati, nulla culpa ad-

)

Quid de statu, in quo pœnitentia
adimplenda sit?

39. Dicendum est primo, pœnitentem
satisfacere præcepto confessarii, esto pœ- icanitentiam injunctam exhibeat in statu
peccati ; atque ideo non teneri, cum redie­
rit ad gratiam, illam iterum executioni.
mandare. Ita Nugnus in addit, ad 3 part.ctyS
quæst. 3, art. 3, difficult. 2, Cajetanus,^
Sotus, Palacius, Sylvester, Suarez, LugtySjhs·
Paludanus, Henriquez, quos refert, et//
sequitur Dicastillo dub. 10, num.
Diana part. 4, tract. 4, resol. 24, N. Ga-Ras.
briei disp. 12, quæst. 2, Palaus et N.JSr
Franciscus in præsenti, cap. 10, punct. 5,‘VGl!f·
num. 69. Ratio est, quia ad adimpletionem
præcepti sufficit ponere rem præceptam
quoad substantiam.quamvis finis, ad quem
præcipitur non obtineatur, ut in aliis
praeceptis communiter cernitur ; sed statos
gratiæsolum est quædam dispositio pœni­
tentis requisita ad consecutionem finis
remissionis pœnæ temporalis per satisfac­
tionem : ergo esto pœnitentia exhibeatur
in statu peccati, fit satis præcepto confes­
sarii. Patet consequentia ; nam sicut finis
non caditsub præcepto, nec confessarii ad
id intendunt cogere pœnitentes ; ita nec ad
dispositionem, vel modum requisitum ad
consecutionem ejusdem finis.
40. Sed

(

663

huc venialis est ; præsertim cum hic effec­
tus obtineatur postea recedente fictione.
Tum etiam, quia inde sequeretur, pœnilentem delinquere peccato commissionis
exhibendo pœnitentiam in statu peccati,
et peccato omissionis illam non exhibendo
in eodem statu ; quod satis absurdum ap­
paret, nemo enim tenetur ad actionem peccaminosam. Imo pœnitens, qui in peccato
lethali existens nondum pœnitentiam im­
plevit, teneretur prius se justificare, ac
deinceps pœnitentiam implere ; quod
communi usu non videtur receptum.
Respondetur ad primum negando mino-^^^
rem : per satisfactionem quippe sacramen­
talem non solum remissio pœnæ tempo­
ralis indicitur ex opere operato, sed etiam
alia gratia infra explicanda, cui sacramen­
tali effectui obicem ponere nequit non esse
aliqua culpa saltem levis, cum indigna
sacramenti tractatio sit. Nec difficultatis
augmentum suadet oppositum ; falsum
enim est, effectum remissionis, pœnæ tem­
poralis ob peccati obicem impeditum dein­
ceps obtineri fictione recedente, ut saepius
in hoc Cursu firmavimus,saltem ex indentitate rationis per ordinem ad productionem
gratiæ ex vi hujus sacramenti recedente
fictione,de quo infra iterum redibit sermo.
Ad secundum respondetur admittendo se­
quelam : quamvis enim pœnitens veniali­
ter peccet peccato commissionis adimplendo
pœnitentiam in illo statu reduplicative ac­
cepto, potest etiam peccare peccato omis­
sionis gravi , aut levi juxta qualitatem
satisfactionis injunctæ, illam non exhiben­
do in illo statu, non reduplicative, sed
specificative considerato. Non enim ©mis­
sive delinquit, quia non adimplet in statu
peccati, sed quia non adimplet pœniten­
tiam, ad quam intra certum ac determina­
tum tempus adslringilur, quidquid sit quod
per accidens ipse se libere constituerit in
tali statu, in quo nequit nisi indigne pœni­
tentiam executioni mandare. Unde ex sup­
positione quod digne pœnitentiam implere
velit, debet prius saltem sub levi obliga­
tione se justificare. Idque aptissimo exem­
plo patet: si quis namque temporePaschatis,
in quo Ecclesiæpræceptumsumendi Eucha­
ristiam urget, constitutus sit in peccato
lethali, proculdubio peccato commissionis
delinquit in illo statu communicans, et
peccato omissionis non communicans, non

î

664

DR PCENITENTIA.

DISP. XI, DUB. III.

quia omittit Eucharistiam sumere in illo I unio saltem moralis. Tunc sic; sed satis­
ientiao adimpletionem. Urgetur, et expli­
statu accepto reduplicative, sed materia­
factio, quæ per annum differtur, non cen­
catur : etenim nullus adstringitur confiteri
liter, et speciricative, quia videlicet omit­
setur moraliter uniri reliquis partibus sa­
<talim ac peccatum commisit, sed potest
tit illam sumere ut debitam ex præcepto
cramenti : ergo illam ita differre,peccatum
perintegrum annum confessionem omit­
intra illud tempus, respectu cujus per ac­
letale erit supposita gravitate materia ;
tere : ergo similiter nemo obligabitur precidens se habet, quod homo in peccati
idem enim judicium fieri debet de illo, qui
nitentiam executions mandarestatim ac illi
statu se constituerit. Quocirca tenetur sub
ita satisfactionem differt, ac de eo, qui
injungitur, sed per totum annum eam
gravi se justificare, ut Eucharistiam digne I illam omnino omittit, uterque namque sa­
licite differre valebit.
sumere, et Ecclesiæ præceptum adimplere
cramentum incompletum relinquit.
:<■ .· Hoc autem motivum parum urget : nam
possit. Idem ergo proportione servata in
Confirmatur ex peculiari naturalisas1**·
textus ille annualem præcipiens confessiopræsenti eventu dicendum est.
sacramenti, quod non solum ordinatur ad
nemsolum applicat latitudinem unius anni
punienda peccata commissa tanquam judi­
ad actum confessionis, totum illud tempus
cium vindicativum, sed etiam tanquam
indulgens, ita ut ultra differri nequeat,non
§ Π.
medicinale ad praecavendum futura cri­
vero ad execulionem pænitentiæ : hæc
Quid de tempore adimplendi ρ&'nitentiam ?
mina media poenitentia injuncta; sed
enim eo ipsoquod confessio sive voluntarie,
hujusmodi finis frustraretur per adeo ma­
sive ex præcepto fiat, necessario cum pri­
gnam pænitentiæ dilationem : ergo hæc
mum possit apponenda est, ne sacramen­
Circa tempus, in quo pcenitentia adim­
nimia censeri debet, et sacramentalis ju­
plenda est, communiter conveniunt Authotum mutilum relinquatur, sed cum omni­
res, pœnitentem teneri exequi pœnitentiam
dicii graviter læsiva. Præsertim, quia pœ­
bus suis partibus, tam essentialibus, quam
tempore a sacerdote destinato ; si vero
nitentiam differre per unum annum,gravis
intregralibus debito tempore appositis, et
sacerdoti inobedientia reputanda est, de
tempus non præscripsit, teneri illam exe­
moraliter unitis, ut unum judicium per­
cution! mandare cum primum commode
quo prudenter judicari nequit noluisse
fectum, et completum integrare valeant.
pœnitentem cogere ad satisfactionis exhi·
I
possit : tum quia id exigit finis pænitentiæ:
Quod minime contingeret, si facta confes­
tum quia ita interpretanda est intentio sa­
bitionem usque ad annum, cum hæcdilatio
j
sione, et prolata sententia, sine rationabili
cerdotis. Utrumque vero obligat sub gravi,
nec integritati sacramenti, nec spirituali
j
causa per id tempus pænitentiæ exhibitio
pœnitentis saluti consulat, sed potius offiI
aut levi commensurate ad quantitatem poe­
detineretur. Ex quibus ad difficultatis aug­
nitentiae injuncte, et ad circumstantias, ob
ciat.
;
mentum concesso antecedenti negatur con­
quas imponitur. Ceterum quia ly cum pri­
43. Contraria nihilominus sententia ar-ty£ I
sequentia : latum quippe intercedit discri­
mum commode possit non metaphysice, sed
ridet Dianæ part. 7, tract. 15, résolut. 53, η
men inter obligationem confitendi peccatum
moraliter accipiendum sit, mirum est
ad finem versic. Jfoc unum addam. Nec^'i
commissum, et adimplendi pœnitentiam
non part. 5, tract. 5, résolut. 15, etpart.^t|
quantum Authores dissideant in assignando
post peccatum confessum. Judicium enim
latitudinem, aut angustiam,quam admittit,
10, tract. 12, resol. 52, Leandro disp. 9,
sacramentale non incipit a perpetratione
ut inde determinent quando mortalis, aut
de sacrament, quæst. 89, Fernandez
peccati, nec hujusmodi perpetratio est
venialis sit executionis pænitentiæ dilatio:
instruct, confes. 1 part, document. 4, π.
illius pars integralis, quæ exigat aliquam
nec enim desunt qui sentiant, pænitentiæ
moralem unionem cum reliquis sacramenti
5, et document. 7, § 2, num. 2, Joanni
dilationem per unum annum, culpam ad­
partibus. Satisfactio vero adhuc utexecuta
Henriq. in compendio casuum moral, cap.
huc venialem non esse. Unde
est pars integralis sacramentalis judicii
42. Qui docent, pœnitentem absque ullo
jam confessione incepti, atque ideo expos­
42. Dicendum est secundo, pœnitentem,
prorsus peccato posse satisfactionis adim­
Assertio. .
..
...
. .r .. . ..
cit moralem continuationem, et unionem
qui supposita gravitate materiæ satisfactio­
pletionem per annum differre, dum sacer­
cum ceteris parlibus sacramenti. Unde nil
nis adimpletionem per annum differt ,
dos nullum designat tempus. Imo addit
mirum, Pontificem non urgere delin­
jf3st graviter delinquere. Ita Dicastillo disp.44,
Leander ita sensisse sapientissimos Ma­
quentem, ut cum primum possit accedat ad
Aversa, dub. 4, num. 65, Aversa quæst. 13, sect.
gistros in Salmanticensi Academia de hac
confessionem, quia inde nullum detrimen­
- siep’ha-'θ» Tamburinus Opusc. de confession, lib.
re consultos. Fundamentum vero hujus
tum subit confessionis integritas ; licet
p^os-4, § 2, cap. 2, Stephanus a S. Paulo num.
sententiæ desumitur ex cap. Omnis utrim­
N.aFran. 179, N. Franciscus cap. 10, punct. 5, num.
alias pœnitens, si peccata Ecclesiæ clavibus
que sexus, ubi dicit, quod unusquisque
jam subjecit, adstringatur ob oppositam
spei?aæ^>
Bonæ Spei disp.ultim. de pœnitent.
peccata saltem semel in anno fideliter con­
rationem pœnitentiam non differre, sed
num. 59, et alii plures. Ratio hujus est,
fiteatur proprio sacerdoti, et injunctam sibi
cum primum possit execution! mandare.
Ritio quia satisfactioadhuc utexecution!mandata
pœnitentiam propriis viribus studeat adim­
« Si autem inquiras primo, per quod tem­
Uonis' eslPars integralis sacramenti pænitentiæ;
plere. Ubi utrumque eodem verborum
L pus differri valeat pænitentiæ executio
sed inter partes cujuslibet totius debet dari
tenore praecipit Pontifex, peccatorum vide­
absque lethali, aut etiam veniali culpa ?
unio, et simultas juxta ipsius naturam, et
licet confessionem, et pænitentiæ injunctæ
Respondetur, moraliter impossibile esse
conditionem : ergo inter satisfactionem ut
exhibitionem ; atqui ad confessionis execirca id generalem ac firmam regulam
executam, et reliquas partes sacramenti
cutionem unius anni tempus indulget :
statuere, quum rei hujus prudens judicium
poenitentiae debet intercedere simultas, et
ergo et idem tempus præscribit ad pcenitenlis
•J

*(

665

pendeat ex indi vidualibus circumstantiis
pœnitentis, confessarii. finis abeo intenti,
quantitatis, ac qualitatis pænitentiæ in­
juncte temporis, loci, occupationis, aut
muneris pœnitentium. Quibus tamen ins­
pectis haud difficile erit a quolibet, medio­
criter litterato, ac experto id in particulari,
dum res occurrit, determinare. Illud autem
certum putamus, quod si dilatio non ex
rationabili causa, sed ex ignavia, aut alia
parum utili occupatione procedat, etiamsi
per modicum tempus sit, nequit non esse
culpa venialis. Non tamen censemus ut
Ochagavia opinatus est, reum culpæ mor­
talis illum, qui usque ad tertium, vel quar­
tum diem differret pœnitentiam, maxime
si ex rationabili causa id faceret. Ita ΗθΓ-®“ηΓ^Λ
tado de pœnit. disp. 14, diffic. 1, Joannes Palans. '
Sanctius in select, disp. 13, nu. 9, Palaus n’ Fran’
tract. 23, disp. unie, punct. 21, § 4, n. 12,
N. Gabriel de Pœnit. disp. 12, quæst. 4,
N. Franciscus c. 10, punct. 5, n. 64. Idem
cum eisdem Authoribus judicium facimus
de eo, qui occasione solemnitatis, aut Jubi­
lari imminentis differret, aut anticiparet
per sex, aut octo dies confessionem, ad
quam singulis mensibus tenetur ex præ­
cepto sacerdotis, ne bis intra octo dies con­
fiteri cogatur.
4L Inquires secundo, an dum sacerdos Qu^_
tempus vel locum adimplendæ pænitentiætiuucT2.
designat, ita in indivisibili consistat, ut
etiam modica dilatio ultra diem praefixum
sit, supposita gravitate materiæ, lethaliter
peccaminosa ? Respondetur, quod si præ-Resoividicta designatio fiat ratione alicujus Jubi- ,Qr·
læi, vel Indulgentiæ. quæ tunc, et ibi, non
autem alibi postea lucratur, non sine culpa
gravi hujusmodi circumstantiæ omitten­
tur, eo quod rationem substantiæ induant,
utpote quæ ad finem injuncte satisfactioni
graviter referunt. Idem sentiendum est, si
dies vel locus determinentur ob specialem
cultum Sancti, loci, vel festivitatis diei
assignate. Si vero sacerdos non aliud in­
tendat nisi pœnitentis npgligentiam adim­
plendi satisfactionem amputare, id suam
admittet latitudinem majorem, \el mino­
rem juxta prudentis arbitrium, ita ut non
statim quælibet harum circumstantiarum
transgressio gravis censeatur. Quod etiam
asserimus de pœnitentia medicinali, cujus
omissio vel dilatio detinere valeat gravi­
ter, aut leviter finem intentum futura

■M
I
I ·;
t ·■

■

_.

666

DISP. NI, DUB. HI.

DE PŒNITENTIA.

peccata praecavendi. Omnium autem ratio
est major, vel minor conducentia ad finem
satisfaction is injunctæ.Pro specialibus vero
eventibus videantur Summistæ, et Morales
Theologi, praecipue N. Antonius tract. 5,
disp. 2I, a num. 1624.
45. Inquires tertio, an elapso culpabili­
Qnæs- ter, vel inculpabiliter termino designato,
tinnc. 3.
cesset obligatio adimplendi pcenitentiam,
Dwldi- ut contingit in eo, qui præceptum Ecclesiæ
!nr. frangens in Dominica sacrum non audit,
qui alia die illum audire non cogitur?
Respondetur, standum esse sacerdotis in­
tentioni, quæ venari debet vel ex ejus
declaratione, si commode haberi potest,
vel ex aliis circumstantiis, dum ad eundum
facilis non est recursus. Ex quibus si pru­
dens judicium formari valet sacerdotem
diem vel locum assignasse ad finiendam
obligationem, hanc cessare praescripto tem­
pore elapso censemus. Si vero prudens
efformetur judicium, sacerdotem diem il­
lum præscripsisse, ut pœnitentem acueret
ad citius satisfactionem exhibendam, et ne
ulterius eam differret, putandum est hu­
jusmodi obligationem ulterius urgere usque
dum expleatur. Quid autem dicendum, si
de sacerdotis intentione nequit pœnitens
certificari, nec de aliquo ex extremis pru­
dens aut probabile formare judicium, et
aliunde jejunium, v. g. impositum est
proxima die veneris in memoriam Passio­
nis Domini, vel in vigilia B. Virginis ob
ejus venerationem ? In hoc eventu obliga­
tionem finiri, aliaque die pœnitentem jeg^ten. junare non teneri, docent Henriquez lib.
tia. 5 summa? cap. 2, Fagundez præcept. 2,
GracaS'. cap- θ> num. 5, Granados, Diana, Leander
Leand. apud N. Franciscum ubi supra num. 67.
Diana,
Quorum fundamentum est jejunium illis
in diebus explendum in peculiarem Christi,
ac B. Virginis cultum cedere ; hunc autem i
finem non respicit, nec assequitur, si alia !
die exhibeatur. Unde cessare inquiunt obii- I
gationem, et præcepti materiam, quemad- !
modum deficeret si ex voto obligatio illa !
die jejunanti consurgeret.
Hanc tamen sententiam omnino falsam, !
Rejici­ oppositamque sustinendam censemus, ob f
tur.
satis notam disparitatem intervenientem i
inter jejenium in pcenitentiam injunctum, j
et jejunium vel ex præcepto vel ex voto j
debitum, quo exemplo Doctores illi se con- I
tegunt. Etenim vovens jejunium, aut Le-

gislator illud præcipiens illis diebus deter­
jejunare omisit, cur ex suo delicio com­
minatis non alium finem intendunt quam
ium reportabit? Vel quæ illi gravior
cultum Christi Domini, vel B. Virginis ;
arcina imponitur ultra illam, quam por­
unde hujusmodi fine cessante, obligatio­
tare debebat, et noluit? Unde hæc exceptio
nem ultra non progredi necesse est. Con­
ad saniorem sensum reducenda est, ita nt
fessarius vero dum illis diebus jejunium
sacerdotis intentio modo possibili atten­
præcipit, licet etiam cultum illum inten­
datur, quæ proculdubio non est liberandi
dat, non tamen tanquam finem unicum, et
omnino pœnitentem ab obligatione jeju­
adaequatum, sed ad summum tanquam
nandi, dum ex malitia aut ignavia jejunia
partialem, et medium ulterius ordinatura
omisit. Itaque illa sententia intelligi debet
ad satisfaciendum pro peccatis praeteritis,
ubi compensa lio pœnitentiæ omissæ absque
et praeservandum a futuris. Quocirca esto
intolerabili pœnitentis gravamine fieri ne­
in jejunio obligante ex voto, aut ex Eccle­
quit; quod raro aut nunquam continget.
Etenim si confessarius jejunium semel in
siæ præcepto deficiat obligatio elapso tem­
hebdomada, vel in mense per integrum
pore praefixo, quia finis ultimate intentas
annum injunxit, et pœnitens ob malitiam,
redditur inassequibilis, non in jejunio
aut impotentiam, vel oblivionem pluribus
obligante ex sacerdotis præcepto, quia finis
diebus omisit, non utique intolerabile erit
praecipuus satisfaciendi, et præcavendi ad­
omissam pcenitentiam supplere, ac aliis
huc subsistit, et obtineri valet. Ita Palaus..
diebus æqaivalentibus jeju nare.
disp. unica, punct. 21, § 4, num. 13,Bona-ftSx j
47. Si tandem inquiras, an quando pœcina disp. 5, quæst. 5, sect. 3, punct,
j
num. 5, Suarez disp. 38, sect. 7, nom.
I
nitens operis substantiam adimplet, ac ejus
2x5 circumstantiam voluntarie omittit, cênConinchus disp. IO, dub. 9, num. 84, et
sendussit reus culpæ mortalis, aut venia­
I 85, N. Franciscus ubi supra nu. 67. Addit
lis? Sub disjunctione respondetur.· nam
autem Palaus, quod nobis non displicet,
vel circumstantia est levis, et parum ad
illa die jejunium omittere animo transfe­
finem satisfactionis conducens, vel gravis,
rendi in sequentem, ob materiæ parvita­
multumque ad prædictum finem referens?
tem venialem culpam non excedere. ConSi primum, levis culpæ terminum non
sequenterque dicendum est, pœnitentem,
excedet. Si secundum, reatum lethalis pec­
qui ex sacerdotis præcepto duplici sequenti
cati inducet, supposita gravitate materiæ :
feria sexta jejunare tenetur, et hujus cir­
tunc enim illa circumstantia in substan­
cumstanti® oblitus illis diebus jejunium
tiam operis transit ; unde sicut qui operis
omisit, teneri aliis duabus sextis feriis jeju­
substantiam omittit, graviter delinquit,
nare, eo quod confessarius principaliter in­
itaqui illam circumstantiam non opponit.
tendit satisfactionem,secundaria antem aut
Et nisi oppositum constet, censendum est
minus principaliter diem praescribit, ne
sacerdotem eam pœnitenti injunxisse, quia
pœnitentia differatur. Ita Lugo, Dicastillo,
cognovit illi non minus pœnalitatis afferre,
et alii.
:ea.quam substantia alterius. Ita Stephanus a
46. Non tamen subscribimus Bonacinæ,
1 Jk S. Paulo, N. Antonius num. 1626, N.
Palao, Conincho, quibus N. Franciscus i * ^Idisp. 12, quæst. 4, Lugo disp. 25,
adhaeret, in exceptione quam doctrinæ tra­
’ ta, num. 9. Quocirca si sacerdos alicui septem
ditae apponunt. Docent enim, quod si
1 ^ Psalmos pœnitentiales flexis genibus recipœnitentia injuncta per longum tempus
I tare præciperet, quia circumstantiam gedistribuitur, uti accidit dum præcipitur
[ nuflectendi ob dissuetudinem pœnitentis
jejunare singulis anni hebdomadibus, non
£ illi non minus alfiictivam judicat, quam
teneri pœnitentem eam deinceps adim­
ipsam recitationem, procuidubio omissio
plere, si illam diebus statutis omisit; quia,
I
illius circumstanti® gravem culpam consti­
inquiunt, intentio confessarii est, ut simul
tueret. Oppositum autem contingeret, si
cum tempore designato obligatio jejunandi
pœnitens vir timoratus, genu flecte reque
pereat ; alioquin si obligatio jejunii omissi
assuetus foret, ratione cujus hujusmodi
cum alia, quæ persistit, conjungeretur,
gennflexio facilis redditur. Quod si pœni­
nimium pœnitentem gravaret.Hoc enimita
tens fiat impotens ad circumstantiam, te­
absolute prolatum nobis minime arridet:
nebitur ad substantiam, vel e converso.
nam si ex malitia, aut ignavia pœniters
jejunare
•A

·

>

-

. »

— —

»

—2ΠΒΜΚ!

667
III.

Quid de persona, a qua poenitentia adim­
plenda esi ?

Sæpius tam in hac, quam in præcedenti
disputatione diximus cum D. Thoma, satis­
factionem ordinari, et ad solutionem rea­
tus pœnæ temporalis contracti ex peccato
commisso, et ad præcavendum futurum et
secundum hanc ultimam considerationem
extra dubium est, neminem posse alterius
pcenitentiam medicinalem implere; unde
difficultas devolvitur ad satisfactionem ut
præcise debiti solutivam. Supposito autem
ex dictis dub. 2 præced. disp. quemlibet
posse alterius satisfactionem pure poena­
lem, extrasacramentalem explere, inqui­
rendum restat an idem de sacramentali
dicendum sit, circa quod non parum Authores dissident. Igitur,
48. Dicendum est tertio, pœnitentem Assertio
non posse ex proprio arbitrio satisfactio­
nem sibi a confessario injunctam adim­
plere per substitutum, sed eam teneri
exequi per se ipsum. Hæc assertio est adeo
certa, ut oppositam damnaverit SS. D. N.
Alexander VIII, cujus decretum inter alias
propositiones damnatas continet hanc, quæ frowsi­
est 15 : « Pœnitens propria authoritate11^^
σ substituere sibi alium potest, qui loco
« ipsius poenitentiam adimpleat. » Unde
nostram sententiam docent D. Bonaven- B0IK1V.
n ?·
tura in 4, dist. 20, art. I, quæst. 1 et 2, d. Ant.
Durandus quæst. 2, Argent, quæst. 1, art.
2, Ricardus art. 1, quæst. 3, Gabriel dist. Kicard19, quæst. 2, art. 3, dub. ultim. AlensisAlcusis,’
part. 4, quæst. 24, membr. 4, art. 4. cajetan.
Medina, Cod. de confes. cap. de pœnitent.
impleta, Cajelanus in summ. verb. Satis- Ledesîn.
factio, cap. 2, Gonet disp. 13, art. 5, con-sûarez.
dus. 3, num. 65, D. Antonius 3 part. tit.
14, cap. 20, § l,Sotusdist. 19, quæst. 2, Ratio
art. 4, Ledesma quæst. 14, art. 4, N.Fran-3^10*
ciscus cap. 10, punct. 4, num. 63, Suarez
disp. 38, sect. 9, num. 1, plures referens,
eamque omnes post adductam declaratio­
nem tueri coguntur.
Probatur igitur assertio. Pœnitens' ex
præcepto sacerdotis tenetur exhibere satis­
factionem, quæ sit pars integralis sacra­
menti pœnitentiæ ; sed satisfactio executa
per substitutum ex mero arbitrio pœnitentis, et non sacerdotis non est pars

1 ·

I

668

DE PŒNITENTIA.

integrals sacramenti : ergo nequit ex
proprio arbitrio satisfactionem sibi injunc­
tam adimplere per alium. Consequentia
est legitima. Major constat ex Triden­
tino sess. 14, cap. 3, ubi satisfactionem
sacramentaiem esse sacramenti integralem
partem docet. Minor autem, in qua pote­
rat esse difficultas, suadetur. Nam satis­
factio sacramentalis est quid elevatum
virtute clavium ad esse sacramentale ;
atqui satisfactio executa per substitutum
ex mero arbitrio pœnitentis, et non sacer­
dotis non est quid elevatum al esse sacramentale virtute clavium : ergo satisfactio
ex pœnitentis voluntate, et non sacerdotis
exhibita per substitutum non estsacramentalis. Hæc minor ex eo liquet, quod virtus
clavium non residet in pcenitente ut tali,
nec in substituto, sed solum in confessario·,
unde si ab eo utpote a ministro sacramenti
ea pœnitentia non elevatur, nequit ex
arbitrio pœnitentisvelsubstituti aliqualiter
elevari, ita ut sacramenti pars esse possit,
conir- Confirmatur : quia obligatio pœnitentis
adimplendi pcenitentiam oritur ex præ­
cepto sacerdotis : sed pœnitens nequit huic
obligationi satisfacere pcenitentiam exhi­
bendo per substitutum : ergo. Probatur
minor : nam sacerdos, nisi aliud expres­
serit, praecipit ut pœnitens per se ipsum
pcenitentiam exequatur, non vero per
substitutum : ergo si per hunc exequatur
ex mero pœnitentis arbitrio, non fit satis
præcepto sacerdotis. Alioquin ille, qui Ec­
clesiæ præcepto adstringitur sacrum in die
festo audire, vel in Quadragesima jejunare
præcepto satisfaceret hujusmodi opera exequendo per substitutum proprio arbitrio
designatum. Quo nihil absurdius. Quocirca,
.'wrez. ut Op[jme vjdit Suarez loco citato, quoties­
cumque sacerdos nihil explicat, sed abso­
lute in satisfactionem injungit ut hoc vel
illud opus fiat, personalem inducit obliga­
tionem omnino per pœnitentem, et nulla­
tenus per alium adimplendam : hæc enim
est rationabilis intentio sacerdotis, et aliud
prudenter existimari nequit.
objectio
49. Oppones tamen : eleemosyna per
ministrum facta sufficienter fit ejus, cujus
nomine impenditur, ut ipse adimpleat
præceptum eam elargiendi : ergo pceni- i
lens, cui imponitur pœnitentia dandi elee­
mosynam, et alium substituit, qui loco l
ipsius eam exhibeat, satisfaciet huic obli­

gationi. Consequenterque idem de aliis
operibus in pcenitentiam injunctis dicen­
dum erit. Respondetur concesso antece­
denti negando consequentiam, si ille alius,
qui substituit, sit vere, et proprie substi­
tutus, qui ex propriis bonis eleemosynam
elargiatur : etenim eleemosynam impen­
dens ex bonis propriis per manum minis­
tri utitur illo tanquam mero instrumento,
ipse autem se habet ut causa principalis
illius actus. Qui vero per substitutum eam
impendit, cum non ex bonis propriis man­
datis, sed ex ipsius substituti eleemosy­
nam faciat, ipsum substitutum causam
principalem constituit, atque ideo actus
ille non est actus proprius ipsius pœniten­
tis, quod opus erat ut pars sacramenti esse
posset, et sacerdotis præceplo satisfaceret.
Unde etiam secunda consequentia est
neganda, utpote quæ ex prima non dedu­
citur.
50. Dicendum est quarto, pœnitentemhe.
ex sacerdotis voluntate posse pcenitentiam 1
ut peccati commissi punitivam adimplere
per alium. Assertio hæc est expressa Ang.
Praeceptoris in art. 2 hujus quæst. 13, '
supplem. ubi inquirit : « Utrum pœnam
« salisfactoriam possit unus pro alio exσ plere?» Cui respondet affirmative loquens de satisfactione quantum ad debili
solutionem. Nec id solum asserit de satis-,,
factione secundum se, ut sinistre Lugo ‘
existimat, sed etiam de saeramentali, ut
evidenter constabit legenti Ang. Praecep­
torem in 4, dist. 20, quæst. 1, art. 2. qu.
3, ex qua hic articulus transcriptus est :
ibi enim hæc habet : « Hinc quinque quæ« runiur. Primo, » etc.« Secundo de pœna,
« quam sacerdos ad satisfaciendum im« ponit. » Et in corpore articuli inquit;
<r Nec oportet, quod major pœna impona« turei, » qui pro altero satisfacit, quam
principali imponeretur. Unde omnesTbomistæ hanc sententiam debent amplecti.
Eamque tuentur Cajetanus in summ. verb.
|
Satisfactio, num.2, Sotus dist. 19, quæst.
I
2, art. 4, vers. Dubium hic autem. Nognos-·*
ad nuper cit. D. Thomæ art. Gonet disp.£^
13, art, 5, num. 61, Granados tract. 12,^*;
disp. 7, num. 2, Suarez disp. 38, sect. 9, y >
num. 2 et 3, Sylvester verb.Satisfactio,^.^..··
3, N. Thomas a Jesu in tribunal.conscienL
dub. 6 et 7, Philippus a Cruce in Thesauro
Ecclesiæ, tract 1, § 1, num. 4, Henriques
lib. 5

I

DISP. XI, DUB. III.

‘w*lib.5,cap. 21, Bonacina disp. 5, quæst.
u 5, sect. 3, punct. 4, num. 11, Fagundez
praxept. 2, lib. 9, cap. 4. Quibus adhaerent
I
Lublin, Leander, Diana, et alii plures,
quos refert, licet non sequatur, Vasquez
I
infra pro opposita sententia citandus.
i
Probatur ratione : nam ut pœnitens sai
lislaelionem adimpleat, sufficit quodexhi14 beat opus juxta voluntatem præcipientis;
atqui opus exhibitum a pœnitente persubsi
titulum ex arbitrio sacerdotis fit juxta
i voluntatem præcipientis, ut per se patet :
I ergo pœnitentia injuncta adimpleri potest
per substitutum ex sacerdotis arbitrio.
Idque confirmari potest ex eo quod pœni­
tentia execu ta per substitutum pœnitentis
ex voluntate confessarii est satisfactio sacramentalis ;sed pœnitens adimplet sacer­
dotis præceptum exhibendo satisfactionem
sacramentaiem : ergo potest pœnitens ex
voluntate sacerdotis poenitentiam ut pec­
cati commissi punitivam per alium exequi.
Major suadetur : quia ut satisfactio sit
sacramentalis, nihil aliud exposcit nisi
quod sit opus alias moraliter bonum et
proprium pœnitentis, et aliunde eleva­
tum virtute clavium ad esse sacramentale
per modum partis integrantis : atqui pœnilentia exécuta per substitutum ex arbi­
trio confessarii est opus moraliter bonum,
ut supponitur, et insuper proprium pœnilentis non physice, sed moraliter ratione
unionis charitatis, ut præcedenti disp. dic­
tum est, et tandem elevatum ad esse sacramentale per modum partis integrantis,
quandoquidem eo ipso quod ex voluntate
sacerdotis fiat, hic virtute clavium illud
elevat ad esse partem sacramenti : ergo
est satisfactio sacramentalis, ad quam pœnitens cogitur exhibendam.
Nota tamen, quod licet hæc ita sint, et
unus alterius pcenitentiam modo dicto
adimplere possit, etiamsi ille, pro quo sa­
tisfactio fit, sit potens satisfacere : « Non
i tamen, » inquit Div. Thomas loco citato,
i est permittendum, quod aliquis pro alio
< pcenitentiam agat, nisi defectus aliquis
« appareat in pœnitente vel corporalis, per
« quem sit impotens ad sustinendum, vel
< spiritualis, per quem non sit promptus
< ad portandam pœnam. » Unde non recte
procedet sacerdos, qui pcenitentiam adhuc
punitivam peccati commissi pœnitenti non
impedito inungat ut implendam per

.Λ

669

alium, tum ob rationem dictam, tum quia
nec id eet in Ecclesia adeo usitatum, nec
admodum expediens ad finem satisfactio­
nis saltem ut medicinalis.
51. Oppositam ultimæ assertioni sen-Scli|çu
tentiam tuentur Vasquez quæst. 94, artic. ‘ tb
2, dub. 1, num. 11, Ledesma 2 part.^*’^·
quæst. 14, art. 4, Coninchus disp. 10,dubJ;edcsu>.'
Λ ,
..
. n. ~
Conmrh.
8, num. 66, Lugo disput. 2o, sed. o, num.Lug·.
82. Motivum autem, quo ducuntur, illud pui
est: quia juxta Tridentinum satisfactio mentum,
sacramentalis est actus pœnitentis ; sed
jejunium, v. g. per substitutum exhibi­
tum, esto ex voluntate sacerdotis fiat,actus
pœnitentis non est : ergo nequit esse satis­
factio sacramentalis, atque ideo nec suffi­
ciens ad explendam pœnitentis obligatio­
nem. Nec refert dicere : tale jejunium
fieri proprium pœnitentis, quatenus fit ex
motione, et petitione ipsius. Nam inde se­
queretur, solam illam motionem, aut peti­
tionem pœnitentis esse satisfactionem sa­
cramentaiem, non vero jejunium a sub­
stituto exhibitum. Sequela ostenditur :
etenim in illo jejunio duplicem bonitatem
possumus considerare, unam quam habet
a voluntate ipsius jejunantis,aliam, quam
sortitur ex voluntate pœnitentis, quatenus
ad hujus petitionem fit. Igitur juxta pri­
mam considerationem, cum solum sit ac­
tus proprius jejunantis, nequit esse satis­
factio sacramentalis, quæ necessario est
actus pœnitentis ; juxta secundam vero
erit quidem jejunium illud pœnitentis pro­
prium, sed non aliterac jejunium equi ex
voluntate, et motione pœnitentis executum, quod incapax est ut in poenitentiam
injungatur.
Confirmatur : nam satisfactio sacramentalis debet fieri ex præcepto confessarii ;
sed confessarius nequit præcipere substi­
tuto, ut pro poenitente jejunet : ergo unus
pro alio sacramentaliter satisfacere non
potest adhuc ex arbitrio sacerdotis. Minor
suadetur : quoniam sacerdos ut judex in
causa vindicativasolum valet punire reum,
non vero innocentem, atque ideo soli illi,
et non huic præcipere ut poenitentiam su­
beat, sed substitutus jejunans non est reus,
sed solus pœnitens : ergo sacerdos nequit
præcipere substituto poenitentiam, ac su­
binde cum sola illa, quæ fit ex sacerdotis
præcepto, sit sacramentalis satisfactio, hæc
non valebit per alium a pœnitente exhi-

.*►4 t'

670

DISP. XI, DUB. IV.

DE PCENITENTIA.

beri. Unde solum concluditur posse sacer­
dotem præcipere pcenitenti ut roget substi­
tutum jejunare loco ipsius, atque ideo quod
illa petitio pœnitentis utpote facta ex præ­
cepto confessarii sit satisfactiosacramenta­
lis, non vero jejunium substituti.
BO’ntnr Sed hoc fundamentum haud difficile
argn- enervatur. Respondetur enim, omissis
ffwnin· aliorum solutionibus, negando minorem :
jejunium quippe a substituto exeeutum ,
licet physice sit actus proprius ipsius, mo­
raliter tamen, et ratione charitatis, qua
fideles uniuntur in Christo, etiam actus
proprias pœnitentis ; quod sufficit at possit
esse pars integralis sacramenti a pœni­
tente suscepti, supposita elevatione illius
actus facta a sacerdote virtute clavium,dum
substituto illam pœnitentiam injunxit.
Quocirca cum amicorum omnia sint com­
munia, et amicus sit alter ergo, potest sa­
cerdos elevare ad rationem satisfactionis
sacramentalis non solum actum illum pœ­
nitentis, quo movet, et rogat substitutum
ut jejunet, sed etiam ipsum jejunium, quod
pœnilenti ex opere operato proderit. Hanc
autem moralem communicationem a cha­
ritate vel amicitia provenientem non posse
inter pœnitentem, el ejus equum reperiri,
notum est.
confir"
confirmationem etiam negatur miwatio. nor, cujus probatio non urget : quamvis
enim sacerdos absolute, et per se loquendo
soli pcenitenti præcipere possit pœniten­
tiam subire ; tamen ex suppositione quod
alter ex charitate velit se pro pœnitente
obligare, ei sacerdos pœnitentiam injun­
gere potest : tunc enim vicem rei gerit, et
quoad hoc idem moraliter cum pœnitente
reputatur: atque ideo tam actio procurandi
jejunium, quam jejunium ipsum, ex sa­
cerdotis præcepto factum, rationem partis
sacramentalis sortitur. Aliter autem con­
tingeret, si sacerdos non intendisset in­
jungere in satisfactionem jejunium al­
terius, sed tantum pœnitentis petitionem,
quod proculdubio facere potest : tunc
enim sola hæc satisfactoria sacramentaliter
esset, et obligationem implendi pœniten­
tiam expleret; licet aliundeactus jejunandi
non sequeretur ; sequuto vero jejunio, salisfactorium foret pro pœnitente non ex
opere operato, sed operantis.

10,eslquccommunieDoclorum. Rationeque
intra confessionem imposuit, sacramenta­
suadetur: nam satisfactionis sacramentalis
lis non est : ergo sacerdos nequit extra
continu latio est actus jurisdictionis in foro
confessionem pœnitentiam commutare.
.4 quo, et an extra confessionem possit feri
sacramentalis judicii ; sed pœnitensnequit
Consequentia ex præmissis deducitur. .Ma­
pœnitentis commutatio *
in se ipsum actionem sacramentalis juris­
jor ex eo patet, tum quia illa satisfactio
dictionis exercere, non enim habet munus,
debet esse pars sacramenti ; tum quia ad
Tituli diflicultas plures suo ordine deci­
aut judicis authoritalem : ergo nequit pœ­
dendas involvit. Prius tamen notandum,
hoc injungitur, ut ex opere operato pœnæ
nitentiam sibi injunctam a sacerdote pro­
commutationem ab interpretatione ineo
temporalis reatum solvat, quod nisi per
pria authoritate commutare in aequale, nec
distingui, quod illa sit actus potestatis, non
satisfactionem sacramentalem fieri nequit.
in melius. Tum etiam : quia præceptum
vero hæc, sed prudentiae, vel doctrinae.
Minor autem, quæ difficultatem præsefert,
adimplendi pœnitentiam injunctam pro­
Unde interpretatio a quocumque illius
ostenditur : nam satisfactio nequit esse sa­
venit a voluntate, et jurisdictione sacerdo­
qualitatis fieri potest, imo non semel ab
cramentalis, nisi imponatur a sacerdote ut
tis independenter a voluntate pœnitentis :
eodem pœnitente, si prudens ac litteratus
ministro sacramenti, et utente potestate
ergo hic non satisfacit illi præceplo exhi­
sit, ul si rationabiliter deprehenderet ela­
clavium per quam elevetur ad esse sacrabendo aliam pœnitentiam. in quam com­
vem errasse, inj ustamque pœnitentiam im­
mentale; atqui sacerdos extra confessio­
mutavit propria authoritate eam, quæ sibi
posuisse, vel a principio justam, el dein­
nem non se habet ut minister sacramenti,
injuncta erat. Consequentia liquet ; alias
ceps pœnitentem factum fuisse impotentem
nec potestate clavium utitur, utpote qui
Ecclesiæ præcepto faceret satie qui ad jeju­
ad illius adimpletionem ob aliquam causam
sacramentum non conficit : ergo poeniten­
nium adstrictus illud omitteret, et aliud
denuo subortam, quae illum excuset : tunc
!
tia illa, in quam extra confessionem com­
opus ex propria authoritate exhiberet, vel
enim interpretari potest ad illam pœni­
mutat aliam injunctam in confessione, sa­
qui ad officium divinum obligatus illud in
tentiam non teneri, quippe dum materia
cramentalis non est.
jejunium commutaret; quod nemo con­
praecepta redditur impossibilis, obligatio­
Confirmatur primo : quia commutatio confirm,
cedet.
nem perire necesseest. Commutatio igitur
pœnitentiæ est actus judicialis : ergo debet L
Dicendum est secundo, sacerdotem,
circa persistentem obligationem versatur,
I Jftnv. 53.
fieri a judice ut tali, et suo munere fun­
....
i qui pœnitentiam injunxit, illam posse
et in præsenti sumitur pro impositione
gente. Atqui nullus confessarius extra con­
commutare intra confessionem, non tamen
unius pœnitentiæ loco alterius injunctae,
fessionem se gerit ut judex : ergo a nullo
extra. Hæc conclusio duplicem continet
cujus obligatio aufertur; quo sensu loconfessario extra confessionem valet fieri
partem. Prima est adeo certa, ut potius a
quutus est Divus Thomas 2, 2, quæst. 84,Mc.
pœnitentiæ commutatio. Primum antece­
Doctoribus supponatur, quam probetur ;
artic. 10, dum ait : « Si pro hoc quod serdens constat : quia illius est pœnam pro
et merito : nam si authoritas commutandi
delictis taxare, cujus est de eisdem delictis
« vandum erat, aliquid aliud imponatur,
pœnitentiam existit, in nullo .alio potiori
judicium ferre; unde sicut est actus judi­
« dicitur commutatio. » Plures tamen sunt,
jure inveniri poterit, quam in ipso judice,
cialis ferre de delictis judicium, ita etiam
de quibus dubitari potest an pœnitentiam
qui sententiam tulit. Unde tota difficultas
pomam pro delictis imponere; sed qui pœ­
commutare valeant,uti sunt ipse pœnitens,
reducitur ad secundam, quam etiam ut ve­
nitentiam commutat, pœnam pro delictis
sacerdos, qui confessionem audivit, vel
ram docent communiter Theologi. Gonet
injungit : ergo commutatio unius pœni­
alter æqualis, aut tandem superior, vel
«j, disp. 13, art. 4, num. 54, Nugnus in prætentiæ in aliam est actus judicialis. Minor
inferior. De quibus omnibus agendum est.
senti, Sylvester verbo Confessio 1, quæst.
autem subsumpta suadetur : nam confes­
j;*:. 27, Rosella eodem verbo 2, num. 11, Suasarius non se ■ gerit ut pœnitentis judex,
iTMs.rez disp. 38, sect. 10, n. 48, Vasquez qu.
nisi dum gerit vices Christi ; sed solum in
confessione, non vero extra illam, ita se
Duplex assertio statuitur.
arlic· 2> dub. 3, num. 7, Palaus ubi
gerit : ergo extra confessionem non agit ut
r '· îupranum. 9, Coninchus disp. 10, dub. 12,
judex, sed exlrajudicialiter,sicut judex fori
52.Dicendum est primo,pœnitentem non^'- yiatniim. 100, Fagundez præcept. 2, lib. 9,
externi dum extra tribunal operatur.
cap. 4, num. 15, Hurtado disp. 14, diffi­
posse pœnitentiam commutare nec in Φ
æqualc, nec in melius. Ita Lugo dispnt.^ J
cult. 10, Bonacina disp. 5, qu. 4, sect. 3,
Confirmatur secundo : nam ejusdem fa-Confiri;ipunct. 4, num. 7, Granados disp. 8, num.
cultatis est pœnitentiam commutare, et 2·
25, num. 95, Candidus disq. 2-1, artic. 32,£·**
1, et G, Lugo disp. 25,Layman lib. 5, tract.
dub. 5, N. Gabriel quæst. 5, N. Antoniuss#t>
eam injungere : ergo quando confessarius
num. lG29,Stephanus a Sancto Paulo num,
4, cap. 15, Diana 2 part, tract. 15, resol.
eam imponere nequit, nec illam commu­
183, N. Franciscos cap. 10, punct. 6, num.
53, et part. 9, tract. 9, resol. 24, et alii
tare valet. Tum sic ; sed extra confessio­
76, Luysius, Turrianus, Dicastillusdispttt.TK»
nem non potest pcenitentiam injungere :
plures.
ergo nec illam commutare. Antecedens
14, dub. 8, num. 134, cum aliis,Bonacina
Fundamentum vero, illudque non infir­
primum constat : nam ipsam commutare
disput. 5,qua?st. 5,sect. 3,punct. 3,numer.*æ;
mum hujus assertionis est, quia sacerdos
pœnitentiam, est illam imponere; non
12, Sanchez, Ochagavia, Coninchus, Heu-,ή
tenetur injungere satisfactionem, quæ
enim commutatur prima, nisi loco illius
sacramentalis sit ; atqui satisfactio illa, in
riquez, Reginaldus apud Palaum tractat,hÂ-quam extra confessionem commutat,quam j injungendo secundam. Minor autem sub23, disp. unica, punct. 21, § Ultimo, ninn.gg;
10

DUBIUM IV.

t

■
·

*

.v·

n

' T-

·> .

e

-z

»

1

r’.J
at
1 .-t

<

i
<·■

w
t* ■
li ·£
fJS

Λ
b!»

:
t

«i.i
ύ*

.1

vi
5
«

s

. -%. ► ’
'*■- »r

t

. f

2* I ™

672

DE PŒNITENTIA.

sumpta probatur : quia potestas, qua con­
fessarius pœnitentiam imponit, est potes­
tas clavium, qua constituitur in ratione
judicis fori pœnitentialis ad ligandum, et
solvendum: sed hac nequit uti extra con­
fessionem, sed solum intra illam : ergo.
Noti. Hæc tamen ita intelligenda sunt, ut con­
fessarius pœnitentiam in confessione in­
junctam commutare possit etiam post ab­
solutionem exhibitam, si stalim id fiat,
antequam pœnitens ab ipso discedat ; ut
optime cum aliis docet N. Franciscus in
præsenti, num. 75. Et ratio est : quia tunc
adhuc moraliter existimatur idem perseve­
rare judicium : ea enim, quæ incontinenti
fiunt, moraliter adesse videntur, ex leg.
Legem, Cod. de peccatis, et cap. Prxterea,
de testibus cogendis. Absolute tamen melius
est illam ante absolutionem commutare,ne
pœnitens accepta jam absolutione pœni­
tentiam respuat ; ut cum Suario, Conincho, Sylvestro, et Navarr. docet Bonacina
disp. 5, q. 5, sect. 3, punct. 3, num. 7, et
Dicastill. num. 129.
QuasSed quid dicendum, si jam a confestiuncuia sario discesserit pœnitens, et post modicum tempus pœnitentiæ commutationem
exigat; censebitur ne perseverare idem
moraliter judicium per ordinem ad talem
effectum, ita ut possit confessarius ex vi
illius confessionis pœnitentiam commu­
tare? Circa hoc autem non parum dissident Authores, ...
Coninchus , enim disp.
10,
Quorun- ,
,Γ,
J
(jamseo-dub. 12, num. 102, cum Layman lib. o
cïocii.SDmmae asserB» tale judicium esse moraliSows.
ter idem aper unum diem. Sotus in 4, dist.
i ivdid
20, quæst. 2, art. 3, et Vivaldus de satis­
factione, num. 31, ad duplicem diem se
extendunt. Diana part. 9, tract. 6, resol.
56, cum Aversa de sacram, pœnit. quæst.
13, sect. 8, id usque ad hebdomadam pro­
trahit. Denique Lugo disp. 25, num. Ill,
quem sequi videntur N. Antonius sect. 4,
η. 1632, et Machado tom. 1, lib. 3, cap. I,
docum. 11, num. 1, absolute docet, posse
confessarium talem commutationem fa­
cere, etiam per longum tempus, si in con­
fuso saltem recordetur peccatorum, vel
Eesoiu- status pœnitentis. Ceterum his sententiis
tl0, minime acquiescimus, sed oppositum exis­
timamus cum Dicastillo, et Castro Palao in
præsenti, et N. Francisco a Jesu Maria
tract. 6, cap. 10, punct. 6, num. 75. Si
enim pœnitens a præsentiaconfessarii jam

5'

DISP. XI, DUB. IV.

discessit, sacerdos complete suo functus est
qua ad ita sentiendum movetur, est : quia
munere, jamque judicium illud tam quoad
in hac commutatione non agi tu r de pec­
essentialia, quam quoad integraliu comple­
cato, ob quod pœnitentia fuit injuncta, vel
vit, nec ultra moraliter perseverat; alioqui
de justitia, qua est imposita ; sed do diffi­
si moraliter etiam per unum diem persis­
cultate, minori opportunitate, vel impos­
teret, posset confessarius, quando pceni­
sibilitate pœnitentis ad illam implendam,
tens postea rediret, cum eo loqui de pecca­
obquam juste valet commutari.
tis in praecedenti confessione auditis sine
k. ·· 66. Sed hæc ratio nobis parum nervosa,
pernitentis licentia absque violatione si­
’ « subsistens videtur: quia licet jn illa
gilli, ut potest, dum eadem moraliter per­
commutatione non agatur directe de pec­
severat confessio ; cujus oppositum statui­
catis confessis, agitur tamen de illis remus agentes de sigillo. Et quidem Autho­
fiexe, et per connexionem; cum pœna
res illi nullum rationabile afferunt fun­
imposita connectatur cum culpa confessa,
damentum, ut ad oppositum convincamur.
utpote cum causa, ob quam juste fuit im­
55. Constat ex dictis, posse confessarium Aia
posita, quam necesse est confessario ut
pœnitentiam a se injunctam in aliam com-iiL“i | jadici simul cum diflïcultare pœnitentis
mutare intra confessionem, non vero
innotescere, ut pœnitentiam commutare
extra. Sed inquires, an ad praedictam com­
. valeat. Quare oppositum probabilius cenI^.-emus.debereque sacerdotem agnoscere, et
mutationem faciendam vel ab eodem con­
fessario, vel ab alio, qui possit illam
Radicare intra confessionem eadem peccata,
* altem præcipua, ob quæ fuit imposita pceefficere, opus sit eadem peccata, ob quæ
fuit injuncta pœnitentia, repetere sacerdoti , : nitentia, ad illius præstandam commuta­
commutationem facienti ? Negative res-A'^
tionem, sive commutatio fiat ab eodem
pondet Marchantius in tribun, sacram.^
______ confessario,sive ab alio. Ita Suarius,Conintom. 1, tract. 4, tit. 7, quæst. 6, asserens,κϋ ^ichns, Layman, Sotus in 4, dist. 20, quæst.
sufficere pœnitenti, declarata pœnitentia
Βκ->art· 3. in fine, Sylvester verbo Confessio
prius imposita, allegare rationes, ob quas
fp-1; qaaast. 27, Vasquez, Reginaldus, Fagunea pœnitentia sibi nimis gravis, et afflic­
te dez, Molfesius, quos refert, et sequitur
ti va existât, et quare illius exigit commu­
' Logo disp. 25, num. 107, N. Franciscus
tationem. Ita etiam sentit Diana tom. 9,
cap. 10, punct. 6, num. 79, Palaus tract.
resol. 57, qui etiam absolute docet, posse
1 el disp. citat. § Ultim. nu. 13. Et ratio est :
confessarios non audita priori confessione
qaia ideo valet confessarius mutare pœnieorundem peccatorum pœnitentias com­
I tenliam ab alio injunctam juste, et clave
mutare, part. 2, tract. 15, resol. 53, quanon errante, quatenus potest ut judex ean­
tuordecim Authores in proprium patroci­
dem causam agnoscere, et judicare; at si
nium adducens. Idemque asserit Bonacina^
peccata, ob quæ fuit pœnitentia juste im­
disp. 5, quæst. 5, sect. 3, punct. 3, num.ie»!
posita, sacerdoti in confessione non ma8, et cum Granado, et aliis Leander disp.
, nifesteiitur, nequit illa judicare : ergo
9, q. 100. Quam sententiam reputant in
nequit peccatis non cognitis commutare
praxi probabilem Busembaum lib. 6, tract.
' poenitentiam. Maxime cum imprudenter
4, cap. 1, dub. 4, de satisfactione, Layman
egeret confessarius, si ablata priori pœnitract.6, cap. 15, quæst. 4, num. 16, et Lugo
' lenlia aliam subrogaret ignorans peccata,
disp. 25, num. 109. Præsertim si secun­
in quorum vindictam , et præcautionem
dus confessarius ex confessione aliorum
futurorum subroganda est, cum non posset
peccatorum, ex statu pœnitentis, et illius
commensurate ad illorum gravitatem aliam
narratione aliquam saltem confusam noti­
pœnitentiam injungere. Animadverten­
tiam accipiat, quod plus minusve eadem
dam tamen est, liberum esse pœnitenti,
fere peccata in priori confessione fuerit
lecta legitima pœnitentiæ commutatione,
confessus ? et ita etiam limitat Fagundezr,?a eligere quam maluerit adimplendam, pri­
de præcept. Eccles, præcept. 2, lib, 9, cap.
no videlicet injunctam, vel secundam, in
4, num. 22. Et quidem hanc sententiam
qaam commutatio facta est : commutatio
ab extrinseco esse probabilem ob tot Docto­
quippe fit in pœnitentis favorem ; pœni­
rum authoritatem, inficiari non possumus.
tens autem libere potest proprio favori
cedere, ac juri. Ita sentiunt Dicastillus, ]
Probabilitas autem intrinseca, seu ratio,
Satinant. Curs. T/icolog. Tom. ΛΛ.
qua

673

Suarius, Bonacina,ReginaldU3, Lessius, et
alii.
§ H.

Aliis assertionibus absolvitur difficultas.

57. Dicendum est terlio, inter confessa-Awcriio
rios aequales posse unum iterata confessione
pœnitentiam ab alio injunctam commu­
tare. Ita sentiunt Gonet disput. 13, artic. θ0’·61·
3, num. o2, N. Bonae Spei num. 70, N. spei.
Stephanus num. 182, N. Franciscus cap.y
10, punct. 6, num. 71, N. Antonius disput. gn^r"tcn·
21, sect. 4, num. 1633, Suarez disput. 38,i.ugo.
sect. 10, num. 5, Lugo disput. 25, num.^1
101, Bonacina disput. 5, sect. 3, punct. 3, β?3'^Γ>
num. 1, Dicastillo disput. 4, dub. 8, num. Manin.
117, Navarrus cap. 26, num. 22, DianaLc<JesaK
1 part. 2, tractact. 15, resol. 53, et part. 3,
tractat. 4, resol. 53, et part. 9, tractat. 9,
résolut. 54, Martinns Ledesma 2, part. 4,
quæst. 20, et alii. Suadelurque ratione :
nam secundus confessarius aequali gaudens
potestate cum primo omne id valet efficere,
quod primus facere potuit ; sed primus
potuit pœnitentiam in priori confessione
injunctam in posteriori commutare : ergo
secundus confessarius ei in potestate aequa­
lis idem facere potest. Major est apud
omnes nota, et ex ipsis terminis manifesta.
Minorem autem supponimus ex jam dictis.
Consequentia vero satis clare ex ipsis de­
ducitur : nam ideo primus talem commu­
tationem efficere valet, quia pœnitens
potest peccata judicata ad ejus tribunal
judicanda iterum deferre, et stare sententiæ posterioris judicii ; sed etiam valet ea
iterum judicanda afferre ad tribunal alte­
rius aequali potestate gaudentis : igitur
secundus confessarius, quando est alteri
aequalis in potestate, potest pœnitentiam
ab eo impositam commutare. Idemque a
fortiori dicendum est de confessario supe- Assertio
riore, ut ex se liquet, dummodo cpmmu-^r u<i'
talio intra confessionem fiat.Videatur Sua- 5U(£r.ift·
rez loco citato, ubi propositam assertionem
ulterius confirmat, et extensionem ad su­
periorem factam, docet, ac explicat.
58. Major autem est difficultas circa sacer­
dotem inferiorem, an possit mutare pœni­
tentiam, quam superior injunxit? Quo in
eventu sub disjunctione loquendum est :
nam vel pœniteiitia fuit a superiore impo-

■•'f

*

•I *
‘l “

:

■

• lii

irt

r

i?

-

674

DE PŒNITENTIA.

sita ob peccata non reservata, vel ob sibi
reservata.Si primum,certum, et commune
est apud Authores posse confessorium alias
inferiorem pœnitentîam injunctam a su­
periore commutare, eadem audiendo, et
judicando peccata, quippe Christus Domi­
nus ita hoc instituit sacramentum, ut de
peccatis, a quibus reus fuit judicatus, et
absolutus, possit iterum judicari, et ab­
solvi ; posito autem novo judicio, quilibet
confessarius habet potestatem ab eis absol­
vendi, eaque puniendi, non ob superioritatem in confessorium, sed in pœnitentem;
cumque hic cogi non possit duplicem pro
eisdem peccatis satisfactionem exequi, nec
duplicem pœnam subire, inde est posse
c
pœnitentem secnndæ sententiæ stare,
K. Bon»omissa priori a superiore imposita. Ita
Soarez, sentiunt Gonet, N. Bonæ Spei, Stephanus,
Sïfv^t. Suarez, Lugo, Sylvester, Fagundez, Filliuèî alii, cius, Vasque;, Bonacina, Dicastillus, Lay­
man, Palaus, et alii. Si vero sermo fiat de
commutatione pœnitentiæ injunctæ a su­
periore ob peccata sibi reservata, circa
quod non parum est dissidii inter Au­
thores
.
59. Dicendum est quarto, adhuc in tali
4. casu posse confessanum inferiorem poeni­
tentiam a superiore injunctam iterata conBonarin fissione commutare. Ita Palaus disp. unica,
Vasquez. punct. 21, § Ultimo, num. 7, Bonacina
DicasllL
SvlVtrSU disp. 5, q. 5, sect. 3, punct. 3, num. 6,
Diana, Vasquez quæst. 94, artio, 2, dub. 3, num.
Lean·
Idec 9, Dicastillus disput. 14, dub. 8, num.
N.Gabr.
120, Chrystophorus a S. Joseph dub. 8,
N.
Anton, num. 5, Sylvester verbo Confessio 2, quæst.
TTcnrifj • —.
a —_ ·
—
■ te
Sa, Zer.27, num. 31, Diana 2, part, tractat. 15,
résolut. 53, Leander disput. 9, quæst. 98,
N. Gabriel disput. 12, quæst. 5, N. Anto­
nios sect. 4, η. 1634. Quibus adhærent
Henriquez, Emmanuel Sa, Zerola, Can­
didus, et etiam in hanc partem videtur
inclinari N. Franciscus cap. 10, punct. G,
Ratio num. 73. Fundamentum est, quia confes­
asset­
sarius inferior potest commutare pœnitenionic.
tiam a superiore injunctam pro peccatis
non reservatis, ut ex proxime dictis patet,
idque plures, vel omnes oppositi Authores
fatentur : ergo idem efficere poterit dum
pœnitentia injuncta fuit pro reservatis.
Consequentia suadetur : nam ideo potest
illud primum, quia valet a non reservatis
iterum sibi confessis absolvere, et pœnam
pro eis satisfactoriam juridice in hoc tri-

DISP. XI, DUB. IV.

evadit ub obligatione illius ad quam adsbunali determinare ; sed supposita prima
triclus erat ex volo, atque ideo illud pro­
confessione reservatorum, et absolutione
pria aulhoritate commutare valet : ergo
praestita a superiore, valet sacerdos infe­
idem est dicendum de pœnitentiæ commu­
rior illa iterum judicare, et pœnitentem
tatione. Antecedens supponitur ex com­
ab eis absolvere : ergo. Minor suadetor :
muni Theologorum placito in tractatu do
nam peccata reservata semel apud legiti­
volo, pluresque illius patronos refert N.
mum superiorem rite confessa, absolutio­
Andreas a Matre Dei tractat. 17, cap. 3,
neque obtenta, jam non manent reservata
punct. 1-1, num. 132, et 133. Consequentia
juxta commune Doctorum placitum, alias
autem ostenditur : nam sicut pœnitens
pœnitenti nunquam liceret de eis, sicut de
tenetur exequi poenitentiam injunctam ex
aliis anteactæ vitæ peccatis, sacerdoti in­
i
præeepto ministri, ita vovens adstringitur
feriori se accusare : ergo potest confessa­
adimplere rem promissam ex lege naturæ,
rius inferior de illis sicut de aliis non
et præeepto Religionis ; et tamen qui pro­
reservatis absolvere iterata eorum confes­
pria aulhoritate subrogat loco rei promissae
sione, et consequenter pro eisdem poeni­
aliam æqualis, aut melioris bonitatis, ab
tentiam injungere, illam subrogando loco
obligatione prima ex voto contracta reddi­
prioris a superiore impositæ ; tum etiam,
tur immunis : ergo etiam qui propria auquia alias hoc iteratum judicium non foret
tboritate poenitentiam sibi injunctam com­
pœnitenti favorabile, sed potius onerosum,
mutat.
cum duplicem pœnam satisfactoriam coge­
Ad hoc argumentum potest responderi
retur subire. Tum denique : nam accesso­
primo negando antecedens : nec enim ejus
rium sequitur naturam sui principalis, ut
veritas, quam aliqui Authores supponunt,
est satis vulgaris, et trita regula juris;
est adeo recepta, et inconcussa, ut pluri­
atqui absolutio e culpa, quæ est quid prin­
bus difficultatibus non sit obnoxia ; prae­
cipale,] am in prædicto eventu reservata non
sertim quia nec id approbare videtur D.
persistit : ergo nec satisfactionis injunctio,
Thomas 2, 2, quæst. 88, art. 10 et 12, et in
quæ quid accessorium est ; atque ideo in­
4, dist. 38, quæst. 1, art. 4, quæstiunc. 1,
ferior poterit novam satisfactionem impo­
ubi superioris authoritatem requirit ad
nere, et eam loco prioris subrogare : iu
voti commutationem, sicut et dispensatio­
hujusmodi enim eventu jam omnes confes­
nem, nisi votum unum in alio includatur
sarii sunt aequales. Quocirca non solum
to
lanquam particulare in universali. Se­
quilibet illorum poterit pœnitentîam ab
cundo respondetur permisso antecedenti
alio injunctam commutare in æqualem,
negando consequentiam. Satis enim nota
verum etiam in mitiorem, et minus mo­
est ratio disparitalis : nam opus ratione
lestam, si prudenter judicaverit ita ad
voti exhibendum nec est sacramenti pars,
bonum animæ pœnitentis expedire.
nec elevatione clavium indiget, sicut sa­
tisfactio a confessario imposita in sacra­
§ III.
mento. Unde licet vovens possit suæ obli­
gationi satisfacere, si aliud opus æque,
Sententiæ prioribus assertionibus opposih
vel magis gratum Deo exhibeat; minime
referuntur.
tamen pœnitens, nisi per opus satisfacto­
rium sacramentale, et virtute clavium
60. Adversam primæ conclusioni senelevatum ad satisfaciendum ; quod non
tentiam, asserentem posse pœnitentem pro· a
sortitur per propriam pœnitentis, aut alte­
pria authoritate satisfactionem sibi injunc-,^
rius determinationem, sed solum per taxa­
tam in æquale, aut in melius commutare,d^l
tionem ministri sacramenti, ut talis ope­
tuentur Portel in addit, ad dub. regular,
rantis. Quibus addendum est illum, qui
verbo Penitentix Sacrament, numer. 6,
votum emisit, sibi ipsi legem imposuisse,
Diana part. 2, résolut. 53, tractat. 15, Vil­
et obligationem, atque ideo nil mirum
lalobos tractat. 9, diffic. 97, num. 1. Pro
quod ipse possit votum, et obligationem in
qua arguitur primo a paritate commutatioquid melius commutare. Pœnitens vero
nis voti. Etenim qui votum emisit, si aanon adstringitur obligationi injunctae a se
thoritate propria loco rei promissæ alias
ipso, sed ab alio Legislatore, nimirum, a
æqualem, vel meliorem subrogaverit, liber
eradit 5

675

sacerdole. Unde cum inferior non habens
jurisdictionem nequeat praeceptum supe­
rioris commutare, ideo pœnitens non po­
test propria authoritale subrogare aliquod
opus loco pœnitentiæ sibi a sacerdote in­
junctæ.
61. Dices hujusmodi requisita minimeupiica.
desiderari in opere, quod loco pœnitentiæ
injuncta subrogatur; sufficit enim, ut
pœnitens liber evadat ab obligatione adim­
plendi pœnitentîam injunctam, quod loco
istius aliam propria authoritate subroget,
quæ æqualem vel majorem bonitatem im­
portet, licet alias non sit sacramentalis.
Id quod ad hominem contra plures nostræ
sententiæ patronos evincitur : quippe qui
nonnulli docent per jubilaei, aut indulgen­
tiarum lucrationem posse pœnitentem ab
onere exequendi satisfactionem ut præcise
debiti solutivam extrahi ; atqui opus illud,
pro indulgentia lucranda exhibetur, sa­
cramentale, aut virtute clavium elevatum
sæpe non est : ergo etsi opus a pœnitente
propria authoritate subrogatum loco in­
junctæ satisfactionis non sit sacramentale
sufficiet ad sacerdotis præceptum adimplen­
dum.
Respondetur omissis præmissis negandopr.rciuconsequentiam. Aliud quippe est, quod d,Ur·
operis exeeutio pro lucrando jubilæo, vel
indulgentia sit ablatio pœnæ debitæ, in
quam satisfactio tanquam in finem tendit ;
aliud vero quod sit commutatio pœnitentiæ
injunctæ, vel pœnitentiæ adimpletio per
commutationem. Primum non negamus,
atque ideo opus a Pontifice designatum ad
jubilaeum lucrandum semel ac exhibeatur
cum conditionibus a Pontifice exactis, tol­
lit debitum pœnæ temporalis, quo ablato
cessat obligatio adimplendi poenitentiam :
ablato namque fine satisfactionis, in quem
hæc tendit, ob quem fuit injuncta, necesse
est obligationem satisfaciendi perire, ut
contingit in aliis præceptis, et legibus,
quorum finibus totalibus deficientibus, materiæ præceptæ deficiunt. Secundum vero
nec docent illi Authores, nec admittere
possumus ; commutatio namque pœniten­
tiæ est actus fungentis munere judicis sa­
cramentalis, sicut illius injunctio; Pontifex
autem dum extra sacramentum aliquod
opus designat ad jubilæum lucrandum,
non procedit ut judex in foro sacramenti,
ac proinde illaoperisdesignatio commutatio

r-L
I

d
;i

^5
»
C5

,■

i

;
l1 V.

?f
i·.

■ i

'i·'

U
4

•i

. i
V.

‘t

. «

[R.l fi

676

Argu ο.

DE PŒNITENTIA.

pœnitontia^ non est, nec ejusdem operis
exhibitio est impletio præcepti a sacerdote
in foro pœnitentiæ injuncti. Ex quibus
solum deducitur posse pœnitentem propria
authoritate exhibere aliquod opus, quod
sacramentale non sit, nec satisfactoriura
ex opere operato, sed solum ex opere ope­
rantis ; non tamen quod possit pœnitentiam sibi injunctam proprie in illud, vel
aliud opus commutare, et sacerdotis præ­
ceptum adimplere, quod est difficultatis
scopus : nam commutatio est substitutio
unius obligationis loco alterius ab habente
authoritatem ; pœnitens autem cum judex
in foro sacramenti non sit, sicut non potest
ipsi pœnitentiam sacramentalem impo­
nere, ita nec eandem commutare, quia
uterque actus est facultatis. Et cum aliunde
pœnitens teneatur ex præcepto sacerdotis
exhibere pœnitentiam sacramentalem, et
opus propria authoritate electum sacramentale non sit, nequit hujus exhibitione
illi præcepto satisfacere. Utrum autem va­
leat pœnitens operibus satisfactoriis ex
opere operantis proprio arbitrio assumptis
tollere reatum pœnæ temporalis, in quem,
solvendum tendit pœnitentia a sacerdote
injuncta, atque ideo ablato illo fine præ­
cepti, ab hujus obligatione se extrahere,
quemadmodum de indulgentia, aut jubilæo
diximus ? Alia difficultas est, ad quam ex
dicendis dubio sequenti, num.82,constabit.
62. Arguitur secundo : nam per illam
satisfactionem impletur pœnitentia in­
juncta, per quam melius, vel æque bene
redditur assequibilis finis a confessario in­
tentus in pœnitentiæ impositione ; sed per
satisfactionem aequalem, aut meliorem, a
pœnitente propria authoritate loco alterius
subrogatam, melius aut æque bene finis
confessarii obtinetur : ergo per hujusmodi
commutationem propria authoritate factam
impletur injuncta pœnitentia. Major vide­
tur certa : nam medium non eligitur propterse,sed propter finem obtinendum.Minor
autem suadetur : quia finis a confessario
intentus est spiritualis utilitas pœnitentis;
sed aequalem, aut majorem utilitatem po­
test consequi pœnitens per satisfactionem
aequalem,vel meliorem propria authoritate I
loco prioris subrogatam : ergo ex vi hujus
aeque bene aut melius finem intentum a
confessario in pœnitentiæ impositione as­
sequitur.
j

I

Confirmatur primo : nam si sacerdoti^
injungenti pro pœnitentia recitare Psal­
mum Miserere pœnitens diceret, se velle
loco illius subrogare jejunium unius diei,
proculdubio confessarius consentiret,idque
illi concederet ; ergo saltem ex hac prae­
sumpta voluntate, et tacito sacerdotis con­
sensu poterit pœnitens pœnitentiam sibi
injunctam commutare.
Confirmatur secundo : nam casu quo^
pœnitenssatisfactionis impositae non recor- *
detur, et non sit ad confessarium recursus,
potest loco illius aliam satisfactionem cul­
pis proporiionatam præstare ex proprio
arbitrio ; sed hoc est propria authoritate
pœnitentiam commutare : ergo. Major ad­
mittitur a Nugno in præsenti, quæst. 18,
art. 4, dub. ult. Minor vero suadetur ex
eo, quod oblivio, aut recordatio pœniten­
tiæ injunctæ non tribuit operi loco illius
subrogato, quod sit satisfactorium. sed so­
lum intrinseca libertas, honestas, et pœnalitas : ergo si opus his vestitum conditio­
nibus, et in casu oblivionis subrogatum a
pœnitente, adimpletivum est pœnitenti®
injunctæ, etiam erit adimpletivum in casu
quo pœnitens recordetur, et consequenter
in quolibet.
Ad argumentum respondetur negando^^
majorem : etenim sacerdotis præceptum^^
non urget ad assecutionem finis, sed ad
medium præscriptum, vel ad opus injunc­
tum ad illius assecutionem. Unde opere in
pœnitentiam injuncto non posito, licet aliis
mediis melius valeat finem a sacerdote
intentum obtinere, illius præcepto non
satisfacit ; alioqui solum adimpleret præ­
ceptum, qui finem assequeretur, et e con­
verso præcepto non satisfaceret, qui finem
non obtineret, esto alias pœnitentiam sibi
injunctam execution! mandaret. Quocirca
qui in peccato mortali existens Missam sibi
injunctam audiret, aut jejunium sibi præ­
ceptum exhiberet,non impleret præceptum
sacerdotis, cum finis solvendi reatum pœnæ
debitæ non assequatur, eo quod illa opera
extra statum graliæ exercita satisfactoria
non sunt. Oppositum autem hujus conse­
quentis est communis Doctorum sententia.
Id ipsumque ulterius manifesta instantia
demonstratur in præcepto Ecclesiastici je­
junii, quo intendit Ecclesia carnem mace­
rare , vitia comprimere, mentemque ad
Deum elevare, juxta illud quadragesimalis
Præfatii

DISP. XI, DUB. IV.

677

missa majori, negatur minor : nam modus
Prafatii : Deus, qui corporali jejunio vitia
satisfaciendi in majori descriptus in casu
tmprimis, etc. Et nihilominus esto æque
pœnitentiæ oblitae, non est illius commuta­
bone illum finem quis assequatur si aspero
tio, ita ut opus loco illius subrogatum va­
induatur cilicio, quotidicque usque ad
leat esso pars inlegralis sacramenti, aut ex
crwrilalionem flagella sustineat, minime
illi præcepto satisfaciet, si hæc faciens je­
opere operato, et virtute clavium reatum
junium præceptum omittit. Et quidem si
pœnæ exsolvat, sed solum ex opere operan­
liberum foret unicuique opus aut medium
tis, et juxta valorem, quo gauderet ex pro­
præceptum ad assecutionem alicujus finis
pria honestate independenter a sacramento.
Quod vero in illo eventu sacramentum
relinquere, aliud eligendo,quo æque bene,
aut melius prædictus finis obtineretur, non
non integrum integritate materiali relin­
I angustus pateret aditus ad cujuscumque
quatur, minime pœnitenti imputabitur, si
legis, aut præcepti vulnerationem : unus­
inculpabiliter pœnitentiæ injunctæ fuit
quisque enim pro suo libito rem sibi præoblitus, et ad confessarium jam non sit
aditus.
reptam in aliam, quæ sibi magis arrideret,
commutaret, et onus sibi impositum dimit­
63. Sententiam secundæ nostræ asser-scn'.eateret. Ad probationem autem majoris di­
tioni oppositam tuentur Diana 2 part. scc’*(b>
tractat. 15, et Miscel. 1, résolut. 53, To- eonde.
cendum est, quod licet opus præcipiatur
propter finem, non praecipitur assecutio
ledo in summa, lib. 3, cap. II. num. o, f,ppo4finis, sed exeeutio operis, atque ideo hoc
Navarrus in Manuali, cap. 26. num. 22, uexhibito præceptum adimpletur, esto alias
Henriquez in summa, lib. de pcenit. caP-D)aoa
finis non assequatur ; non vero e contra.
22, num. 15, Raphael de Cœsare in con-Toledo,
sil. animæ, dialog. 8, cap. 26, Portel injj^j.
Bw Adprimamconfirmalionem respondetur,
i inde minime deduci posse pœnitentem
addit, ad dub. regul. verbo Pcenit. sacram. Raphael,
authoritate propria pœnitentiam sibi in­
num. 8, Emmanuel Sa, verbo Satisfactio, sa.
num. 5, Rodriguez in summa, tom. 1, cap. νπι’ΐωί).
junctam commutare, de quo est præsens
56, conclus. 7, num. 8, Villalobos part. 1, Joan,
quaestio ; sed solum quod id valeat efficere
tract. 9, dubit. 79, num. 5, Joannes a Fenian’
authoritate confessarii, vel de ejus volunCruce in Directorio conscientiæ, 2, part.g^ius.
... late tacita, aut præsumpta.Nota tamen, du­
de pœnit. quæst. 4, dub. 4, concl. 2. Q
pliciter posse pœnitentem præsumere illam
bus adhærent Antonius Fernandez, Vival-Vaknconfessoris voluntatem; vel attendendo ad
dus, Sylvius, Chapeavilla, Valentia, et alii.tia"
eam, quam formaliter, aut virtualiter ha­
Qui omnes in eo conveniunt, quod pœni­
buit, dum munere confessoris fungebatur
tentiæ commutatio fieri valet ab eodem,
physice, aut moraliter agens intra sacra­
vel ab alio confessario extra confessionem,
mentum ; vel ad illam, quam finito jam illo
judicio habere præsumitur. In posteriori
licet in assignandis requisitis ad hujus­
eventu non pœnitentis, nec ipsius confes­
modi commutationem discriminentur. Ali­
sarii authoritate fieri potest talis commuqui enim exigunt narrationem extra sacra­
mentalem peccatorum, maxime eorum.quæ
tatioextra sacramentum, cum jam functus
statum ostendunt pœnitentis ; ita Valen­
sil suo officio. In priori vero distinguen­
tia, Chapeavilla, et Navarrus. Rodriguez
dum est : nam vel pœnitens præsumit
vero nec id desiderari docet, sed solum
rationabili fundamento illam voluntatem
notitiam causæ ad commutandam pœni­
exlilisse actu saltem virtualiter in confes­
tentiam requisitæ. Quidquid tamen de his.
sario tempore legitimo ; vel solum prae­
Arguitur primo: quia sacramentale judi­
sumit, quod talem voluntatem haberet, ut
cium est quoddam suave jugum in favorem Objectio
•i confessario proponeretur, assentiret?
pœnitentium a Christo Domino ordina­
Si hoc ultimum, non sufficit : quia nequit
tum; sed tale non esset, si ad pœnitentiæ
Eeri commutatio ex voluntate tantum præcommutationem iterata confessio require­
n rupta confessarii, quam haberet, sed
retur ; ergo hæc necessaria non est ad
quam actu habuit tempore confessionis. Si
pœnitentiæ commutationem. Minor sua­
primum; nihil evincit, cum commutatio
detur.-nam semel ad confitendum accedere
illa non fiat propria authoritate pœniten­
ita aliquibus onerosum est, ut Concilio
tis,sed ex virtuali voluntate confessarii.
Tridentino attestante, intolerabile, et car’ Ad secundam confirmationem, præter-

z

Γ
1

1

■·$
i

i
1'

t

t
4

*

I

i 41

|·Β

678

DISP. XI, DU R. IV.
DE PŒNITENTIA.

nificina conscientiæ eis (quamvis imme­
rito) visum fuerit ; unde ut hujusmodi
gravamen tolerabilius reddatur, nullus ad
iterandam eorundem peccatorum confes­
sionem adstringitur, nisi de prioris nultitate sibi sit conscius : durissimum igitur
erit pro poenitentia commutanda iteratam
confessionem exposcere.
Confirm. Confirmatur primo: nam potestas,qua gaudentsacerdotesadcommutationem pœniten­
tiæ faciendam, illis conceditur in remediu m
difficultatis, quam in pœnitentiæ executione
pcenitentes interdum experiuntur; atqui si
ad illam commutationem iterata eorundem
peccatorum confessio requireretur, in re­
medium talis difficultatis non esset : ergo.
Minor probatur : nam id, quod est acer­
bius. et difficilius, non est remedium diffi­
cultatis, pro qua auferenda exhibetur ; sed
non semel pcenitentibus durius, et diffici­
lius est, iterum peccata praecipue ignomi­
niosa sacerdoti prodere, quam primam pce­
nitentiam esto difficilem executioni man­
dare; ergo illa sacerdotis potestas in reme­
dium prædictæ difficultatis non esset, si
iterata confessio exposceretur.
Confirm.
Confirmatur secundo : quia ad id deside2· raretur iterata confessio,ut sacerdos rectum
judicium de quantitate, et qualitate pœnilentiæ loco prioris subrogandae efformaret;
sed ad hujusmodi judicium in eodem con­
fessore, qui primam pœnitentiam injunxit,
sufficit peccatorum notitia in prima con­
fessione præhabita : in alio vero satis erit
aliqua extrasacramentalis peccatorum nar­
ratio : ergo non est necessaria ad commu­
tationem pœnitentiæ nova sacramentalis
confessio; imo solum esse necessarium,
pœnitentem detegere confessario extra con­
fessionem sibi injunctam, pro qua com­
mutationem expostulat, asserit Martinus a
S. Joseph in mem. confes. tom. 1, lib. 1,
tract. 27, de pœnitent. num. 20.
confir.3. Confirmatur tertio : etenim in pœni­
tentiæ commutatione non agitur de pec­
cato, ob quod fuit injuncta pœnitentia, nec
de justitia, qua fuit imposita ; sed de diffi­
cultate, minori opportunitate, aut pœni­
tentis impossibilitate ad eam adimplen­
dam, ratione cujus juste potest commutarijsedadhocpeccatorum notitia necessaria
non est, ut ex se patet ; ergo extra confes­
sionem pœnitentiæ commutatio fieri valet.
Major suadetur: nam in pœnitentiæ com­

679

pœnitentiam a confessarioimpositam posse
mutatione solum agendum est de his, quæ
a superiore commntari , non vero ab
per se debent attendi, ut prædicta commit* ·
æquali, et multo minus ab inferiore. Quæ
tatio recte fiat ; sed ut hæc recte fiat, solum
sententia probatur primo : quia par in
per se debent attendi proportio pœnitentiæ
parem non habet imperium : ergo sacerdos
subrogandæ loco prioris, et causa comma* J
nequit pœnitentiam injunctam ab alio sibi
tandi, ut in aliis commutationibus cernere
æquali commutare. Antecedens constat ex
licet : ergo hic non de peccato agitur, sed
textu in cap. Placuit, de pœnit. dist. 6,
de difficultate, impossibilitate, vel minori j
ubi cavetur, ne ullus sacerdos commissum
opportunitate pœnitentis ad pœnitentiæ j
alteri pœnitentem ad pœnitentiam susci­
executionem.
I
piat, nisi de illius consensu, vel pro igno­
64.Ad argumentum respondetur negando1'^·
rantia illius prioris. Nam licet ibi de pœ- j
minorem, ad cujus probationem fatemur
nitentia publica sermo habeatur: eadem Objcciio
quidem quamplures non modicam, sed2*3*1
tamen ratio, inquit Sotus, de privata, et
ingentem experiri difficultatem in pecca­
occulta censetur. Quod principium est
torum manifestatione ; atque ideo studen­
adeo apud jurisperitos firmatum, ut in
dum fore sacerdotibus, ut pœnitentiæ sa­
aliis judiciis fori externi judex sententiam
cramentum, ex se aliqualiter onerosum,
ab alio æquali datam nullo modo immu­
quoad usque fas sit, suavius ac tolerabilius
tare præsumat. Consequentia autem liquet
reddatur. Non tamen favoris est pceniten­
tum ex antecedenti, tum ex paritate judicis
tibus deferendum, ut sacramentum om- !
fori exterioris.
nino deficiat, vel ejus integritas corruat: |
Confirmatur primo : nam in prima con- confirm,
id quod in præsenti eveniret ; nam cum ■;
fessione, ut supponimus, fuit illi confespœnitentia extra sacramentum commutati ·
sario commissa causa pœnitentis, et pœni­
sacramentalis non sit, sacramentum sine
tens abeo remissionem culpæ fuit adeptus:
parte integral! relinqueretur. Aliunde 1
ergo tenetur illi obedire in adimpletione
etiam componi nequit cum natura hujus ’
pœnitentiæ ab eo injunctæ, ita ut aliam
sacramenti ad instar judicii instituti, quod |
exequendo, ejus præcepto non satisfaciat.
judex per notitiam extrajudicialem profe­
Consequentia liquet : nam qui sentit com­
rat, aut immutet sententiam asevelab
modum. debet sentire incommodum : ne­
alio judice juridice prolatam.
que enim illud beneficium recipere valet
Ad primam confirmationem similiter^
liberum ab hujusmodi pensione.
concessa majori, negatur minor; cujui^
Confirmatur secundo : etenim vel primus confirm,
probatio non urget : licet enim aliquando
confessarius in pœnitentiæ impositione 2·
difficilius appareat ex se iterare conlesiiojuste, et prudenter se gessit, et secundum
nem, quam primam pœnitentiam adiEæquitatem sententiam tulit, vel non ? Si
plere; ex suppositione tamen quod pœnitens
secundum, non indiget pœnitens commu­
renuens hoc secundum eligat primum, si­
tatione, sed ad summum declaratione
§ VI.
gnum est.quod practice hic,et nuncdifficilios
erroris, ut a pœnitentiæ adimpletione sit
existimat primam pœnitentiam adimplere;
immunis. Si primum, nequit secundus
Sententiae reliquis assertionibus adversa:
et casu quo velit uti commutationis reme­
confessarius æqualis potestatis citra inju­
proponuntur.
dio, tenetur illam acerbitatem, et difficult!·
riam primo irrogatam ejus sententiam
tem iterandi confessionem subire, cue
immutare. Ergo.
65. Adversus tertiam conclusionem sensine hujusmodi circumstantia commutatio '
66. Respondetur ad argumentum, omisso
tiuntSotus in 4, dist. 20, quaestione 2, arilla, utpote a non judice facta, nulla sit ·,ad
antecedenti negando consequentiam : non
be.
3,
cujus
sententia
videtur
probabilior
modum quo pœnitens, qui remedium abso­
enim desideratur imperium paris in pa­
eatâ-Nngno
in
præsenti,
quæst.
13,
supplem.
lutionis a turpissimis peccatis quærit, co­
rem, ut illa commutatio Geri possit, sed
^art. 2, dub. ultim. pro qua refert Victo­
gitur difficultatem, et acerbitatem,quam ia
solum quod sacramentale judicium pro
riam
in
summa,
num.
323.
Quibus
adhæprima confessione sentit, deglutire; aliu
majori pœnitentis levamine sit iterabile.
rent
Ledesma
tom.
1,
de
sacrament,
pœniabsolutionis remedium non obtinebit.
Unde secundus confessarius pœnitentiam diluitur
rSTii.tent. cap. 23, concl. 8. Vasquez q. 94, art.
Ad secundam confirmationem dicendae yfi
commutans, nullam in primum exercet
est. quod illa iterata confessio, quam nece·3*6 v^-2, dub. 3, num. 8,Sanctius in selectis, disp.
iS14, num. 19, Vega in speculo curat, tom. i jurisdictionem, sed solum in pœnitentem,
sariam fore arbitramur, non eo praecise
cui liberum est se coram illo judicandum,
1®, 1, cap. 11, num. 412, Ludovicus de S.
tendit, ut secundus confessarius notilian
M Juan quæst. 7, art. 2, dub. 2, asserentes [ et puniendum iterum præsentare, minime
primæ pœnitentiæ acquirat, et rectum judicisn

diciumde quantitate, ct qualitate alterius
jubrogandao efformet ; sed ut actus commu­
tationis judicialis, et sacramentalis existât;
quod nequit sortiri nisi intra sacramen­
tum, et a sacerdote ut ministro ac judice
procedens. Unde neganda est major, quæ
ab adversariis non probatur.
Ad tertiam neganda est major : nam in
^licita pœnitentiæ commutatione, imo, et
valida, de utroque agitur, et de peccato,
quod iterum ad tribunal sacramentale
judicandum adducitur, et de causis, quibus
pœnitentiæ primæ commutatio justa, et
rationabilis redditur. Ad probationem au­
tem majoris respondetur duplex, distin­
guendo commutationis genus; aliud a do­
minio rei commutandæ ortum ducens ;
aliud vero a potestate jurisdictionis proce­
dens. In primo genere commutationis sup­
ponitur rei commutandæ dominium, et ad
quantitatem, et causam attenditur, ut ra­
tionabiliter commutatio fiat. In secundo
autem generercum fieri nequeat commuta­
tio nisi ab habente jurisdictionem, et per
actum judicialem , minime potest talis
commutatio subsistere sine cognitione juri­
dica causæ iterum judicandæ, et delicti per
novam pœnitentiam puniendi, quæ omnia
extra confessionem fieri non valent, nec
intra confessionem, si solum de peccatis
præsentibus pœnitens notitiam præbuerit,
non vero de præteritis, ob quæ fuit impo­
sita prima pœnitentia ; cum ad commuta­
tionem novum requiratur eorundem pec­
catorum judicium, et iterata ejusdem causæ
cognitio.

KSk

68Ô

DE PŒNITENTIA.

obstantepraecedenti judieio.Et cum aliunde
pro unica culpa non debeat duplicem su­
bire pœnam, fil per impositionem secundae
immunis a prima. Rei autem fori exterio­
ris his favoribus non gaudent, cum in
eorum causis semel judicatis non sit re­
cursus ad iterandum judicium coram alio
judice aequali.sed tantum coram superiore.
Ex quibus patet disparitas consequentis.
Id autem, quod ex c. Placuit additur, mi­
nime urget ; cum ibi solum fiat sermo de
pœnitentia publica , in cujus impositione
tam primus confessarius, quam secundus
non se habeant tanquam absoluti judices
in foro interno pœnitentiam injungentes
independenter a pœnitentis consensu,sed e
converso dependentor ab hujus libera taxa­
tione pœnitentiam injungant. Unde ly
Nisi de illius consensu in textu appositum
non ad priorem sacerdotem, sed ad pœni­
tentem refertur. Oppositum autem con­
tingit, dum pœnitentia in confessione
injuncta est secreta, ac privata : tunc
enim, cum secandus sacerdos sit absolutus
judex in foro pœnitentiæ, eo ipso quod
pœnitens eadem peccata iterum sibi ut
judici manifestet, potest ob jurisdictionem,
et superioritatem in pœnitentem antiquam
immutare satisfactionem.
Soldtnr Ad primam confirmationem dicimus,
ConLrm.
, .. .
..
i. quod licet pœnitens teneatur primo con­
fessario obedire in pœnitentiæ execntione,
quando ad secundum judicium non acce­
dit ; tamen iterato judicio coram alio sa­
cerdote, non adstringitur parere primo,
sed potest stare sententiæ secundi commu­
tantis pœnitentiam injunctam. Neque ex
illo principio : Qui sentit commodum, etc.,
aliquid evincitur : nam etiam si pœniten­
tia commutetur, verificatur quod qui sen­
tit commodum prioris absolutionis, sentit
incommodam illius, pœnam nimirum in
prima confessione injunctam : hæc enim
non omnino tollitur in secunda, sed com­
mutatur in aliam, atque ideo peccata sem­
per puniuntur. Quod autem id fiat a pri­
mo vel a secundo sacerdote, omnino de
materiali se habet respective ad justitiam
punitivam, et solutionem reatus : quippe
cum pœnitentia non debeat absolutioni
correspondere, sed culpæ, non sequitur
quod si duplex est absolutio, duplex etiam
pœnitentia injungenda sit, sed unica, et
simplex,quæ simplici culpæ reatui aequetur.

Ad secundam confirmationem respondetur, secundum sacerdotem pœnitentiam’.λ
commutantem nullam priori irrogare in­
juriam. etiamsi prior prudenter se gesse­
rit, et juxta regulas æquitatis in pœniten­
tiæ injunctione. Nam eo ipso quod tribu­
nal sacramentale iterabile sit, et uterque
sacerdos legitimus judex, prior nullum jus
habet, ut sententia ab eo prolata non im­
mutetur. Pœnitens quippe valet se iterum
tradere judicandum cuicumque voluerit, si
æqualem habeat jurisdictionem ; quocirca
posterior sacerdos non prioris sententiam
revocat, sed propriam super eandem cau­
sam profert. Cum igitur pœnitenti liberum
sit, quam maluerit exequendam eligere,
nulla irrogatur injuria priori sacerdoti.
Nec in hujusmodi commutatione, vel se­
cunda injunctione pœnitentiæ aliquaintervenit appellation priori sententia ad su­
perius tribunal, cum omnes hujus sacra­
menti ministri quoad rem sint æquales;
nec primus sacerdos ex anticipatione ju­
dicii aliquam acquisivit jurisdictionem a
secundo invincibilem ; sed pœnitens potest
uti jure suo, ac sæpius judicari, si velit.
67. Arguitur secundo : nam in eventu ,iX
commutationis duo judicia pœnitentialis
fori, duoque sacramenta perficienda, et in­
tegranda occurrunt. Inquirimus ergo,cujus
sacramenti, et judicii est integralis per­
fectio illa pœnitentia, quæ per commuta­
tionem subrogatur ? Prioris, aut posterio­
ris, vel utriusque? Non prioris : quia in
prima confessione non fuit imposita. Non
utriusque : quia integritas cujuslibet exi­
git in solidum adæquate omnem illam
satisfactionem, unde utrumque nequit inte­
grare. Si autem solius posterioris sit
integralis perfectio : ergo primum sacra­
mentum absque debita integritate relinqui­
tur. Non igitur hujusmodi commutatio
fieri potest.
Confirmatur : etenim in prima confes- cu­
sione servanda est forma, et natura judicii : sed hæc minime servaretur, si secundus sacerdos prioris sententiam mutare
posset, ita ut pœnitens illi stare non tene­
retur : ergo prædicta commutatio fleri
nequit ab alio æquali sacerdote. Minor
suadetur : nam de natura judicii est indu­
cere obligationem subeundi pœnam ad
culpæ mensuram, et quod nullus nisi ju­
dex superior possit sententiam a legitimo
judice

-,

DISP. XI, DUB. IV.

judice prolatam mutare, aut ejus obligationem tollere : exocutio namque senlenlia» pertinet nd perfectionem cujuslibet
judicii : ergo.
Ad argumentum respondetur, plus
Λ quam par est evincere : probat enim illicitam esse omnem pœnitentiæ commuta­
tionem etiamsi a superiore fiat, imo, et ab
eodem sacerdote, qui in prima confessione
pœnitentiam injunxit : nam cum facta
commutatione prima pœnitentia non obli­
get, et aliunde pœnitentia subrogata solum
in secunda confessione injungatur lanquam illius pars, nequit non primum sa­
cramentum manere incompletum, ac trun­
cam. Quidquid ergo illi Authores huic ins­
tantia dixerint, difficultati nobis objecta»
applicare poterunt. Et quidem argumen­
i
tum non adeo insuperabilem difficultatem
adducit, ut plurimis viis infringi nequeat.
Posset enim quis non improbabiliter res­
pondere, primum sacramentum manere
formaliter integrum, secundum autem tam
formaliter, quam materialiter ; id quod
sufficit, et nihil amplius exposcitur. Satis­
factio formalis consistit in sacramentali
punitione delicti, el solutione reatus ab eo
inducti, per quamcumque pœnæ toleratio­
nem fiat. Materialis vero in eo sita est,
quod prædicta punitio, vel reatus solutio
determinate fiat per pœnitentiam illam,
quam sacerdos in confessione injunxit, et
non per aliam.Igitur cum delictum in pri­
ma confessione judicatum puniatur per
pœnitentiam in secunda confessione loco
prioris designatam, fit quod primum sacra­
mentum relinquatur formaliter integrum,
licet non materialiter : ad hoc enim opus
erat, ut exhiberetur illa determinata pœ­
nitentia, quæ in prima confessione in­
dicta fuit. Deinde secundum sacramentum
manet etiam formaliter, et materialiter
integrum ; tum quia pœnitentia in eo in­
juncta mandatur exeeutioni ; tum quia de­
lictum in eodem sacramento judicatum
punitur,reatusque culpæ solvitur. Quocirca
eademmet pœnitentia, quæ per commuta­
tionem loco prioris subrogatur, est satis­
factio formalis utriusque sacramenti, eo
quod delictum in utroque judicio punitum
est idem. Quod explicari posset exemplo
confessionis,in qua Theologi duplicem dis­
tinguunt integritatem, materialem videli­
cet, et formalem. Sicut enim stare potest

peccatorum confessio formaliter integra,
et non materialiter, ut contingit dum nul­
lum peccatum, quod prodere debemus,
omittimus, ea autem, quæ manifestari non
debent, silentio premimus ; ita propor­
tione servata stare potest sacramentum in­
tegrum integritate formali satisfactionis,
quæ semper salvatur, sive solutio reatus
pœnæ, vel delicti confessi punitio fiat per
primam pœnitentiam, sive per æquivalentem loco illius ex vi commutationis subro­
gatam ; licet alias sacramentum integrum
integritate materiali satisfactionis non sit :
hanc enim materialem integritatem defi­
cere, nullum est inconveniens, dummodo
formalis persistat, ut ex adducto confes­
sionis exemplo constat, quæ non semel est
integra formaliter tantum. Ceterum quia
non ita exploratum est, an eadem pcenitcnlia possit esse pars formalis duplicis
sacramenti ; ideo :
68. Secundo, et melius respondetur,quod 2
in eventu commutationis, pœnitentia IocoS01ul10·
prioris subrogata pertinet per modum par­
tis integralis ad secundum sacramentum,
in quo injungitur, non vero ad primum.
Ex quo solum infertur, primum ’ sacra­
mentum manere non integrum negative,
id est, sine integritate sibi non debita,non
secus ac lapis dicitur irrationalis negative,
eo quod rationalitas a lapide non exposci­
tur. Ratio autem cur in eventu commuta­
tionis priori sacramento illa integritas non
debeatur, est quia pœnitens bis puniri pro
eodem peccato non debet ; per commuta­
tionem autem pœnitentiæ in secundo judi­
cio factam peccatum ad mensuram puni­
tur.Quocirca licet ante commutationem pri­
ma poenitentia deberetur sacramento; facta
tamen commutatione, jam illi indebita
redditur, cum sacramentum illam non
exposcat : sufficit enim peccatum puniri,
prenæque reatum extingui per secundam
loco prioris subrogatam. Unde quemadmo­
dum si sacerdos certo per revelationem
sciret tempore absolutionis, pœnitentem
pro peccatis tunc sibi confessis plene satis­
fecisse. posset in sententia salis probabili
nullam pœnitentiam injungere saltem ut
solutivam pœnæ, quippe cum debitum sit
extinctum , sacramentum non exposcit
satisfactionem ; ita in præsenti, cum per
commutationem pœnitentiæ, et peccatum
puniatur, et debitum extinguatur, deficit,

Λ

.

■

6S2

DE PCENITENTIA.

et obligatio prioris satisfactionis, et illius
exigentia, quæ in primo sacramento ade­
rat ante commutationem.
Sohitor Ad confirmationem negatur minor ,
mitio CUJUS Pro^atio non urget : nam de natura
judicii solum est, quod reus de crimine
convictus pœnam luat juxta sententiam
legitimi judicis illius fori, ubi judicium
exercetur. Quocirca si judicium iterabile
non est, reum ad primi judicis sententiam
adstringet, ut in foro exteriori contingit,
in quo sententia semel a judice competenti
prolata, non adest recursus ad alium ju­
dicem æqualem, sed solum ad superio­
rem. Si vero judicium iterabile sil etiam
coram alio judice aequali in potestate, ac
jurisdictione, uti sacramentale est, reo
optionem, ac libertatem relinquit eligendi
sententiam primam, aut secundam, quam
maluerit adimplendam. Quod sufficit, ut
utrumque judicium integritate sibi debita
perficiatur; secundum quidem, in quo
commutatio fit, quia sententia in eo lata
mandatur execution! ; primum vero, quia
de formali solum exposcit, ut pœnitens
juxta legitimam sententiam reatum solvat,
ac debitum extinguat, execulionem autem
primæ sententiæ solum exigit, dum debi­
tum per subrogationem æquivalentis extingui nequit. Unde prioris sacramenti
minister quasi sub hac conditione pœni­
tentiam injungit, si hujusmodi causa ite­
rum non judicetur, aliaque sententia non
proferatur.
69. Adversus quartam conclusionem, in
Seofcnqua sacerdotem inferiorem posse commutia
qnarlæ
a&serdo-ture pœnitentiam pro reservatis a supeni . riore injunctam statuimus, pugnant præter
opposi
ta. ’ omnes Authores, quos pro sententia præSuarez. ce^enti retulimus, Suarez disp. 38, sect.
Conincii. io, num. 4, Coninchus disp. 10, dub. 12,
Gouei. 'num. 100, Valentia disp. 7, quæst. 14,
Fa^?.nd‘ punct. 4, Gonet disp. 13, art. 4, num. 56,
Bonæ. Fagundez præcept. 2, lib. 9, cap. 4, num.
Gran'ad. 18, N. Bonæ Spei num. 37, Granados disp.
Bodrig. g, num. 4, Rodriguez in summa 1, part.
cap. 56. num. 8. Quibus adhaerent Aversa,
Reginaldus, et alii. Quorum primum funArgum. damentum est, quod sacerdos inferior non
habet potestatem absolvendi a reservatis :
ergo nec commutandi pœnitentiam pro
eisdem a superiore injunctam. Antecedens
liquet, et consequentia suadetur : nam I
commutatio fieri nequit nisi per injunctio­ 1

DISP. XI, DUB. IV.

683

nem unius pænitentiæ loco alterius ; atqui
71. Arguitur secundo : nam si sacerdos Anjum·
non aliter, ac alia, quæ nunquam reserva­
sacerdos nequit injungere pœnitentiam
tion! subjecta fuerunt. Undo sacerdos, qui
inferior valeret commutare pœnitentiam
nisi solum pro illis peccatis, u quibus valet
alias erat inferior respective ad primam
injunctam a superiore pro reservatis, finis
absolvere :ergo si inferior a reservatis non
illorum absolutionem, ac pœnitentiam, fit
reservationis penitus frustraretur; hoc ad­
valet absolvere, nec eliam pœnitentiam
aequalis superiori per ordinem ad secun­
mittendum non est : ergo nec id, ex quo
pro illis injunctam commutare. Tum
dam. Quocirca si in virtute hujus facul­ I sequitur. Suadetur major : quia ideo pec­
etiam, quia potestas injungendi pœnilentatis pœnitentem ab eisdem peccatis in
cata reservantur, ut pœnitentes timore in­
tiam vel ortum ducit ex potestate absol­
secundo judicio absolverit, illique pœni­
gentis pænitentiæ a superioribus taxandæ
vendi, vel ab ea non distinguitur: potes­
tentiam injunxerit, cum hic duplicem pro
perculsi, a criminibus resipiscant; atqui
tas quippe ligandi, et absolvendi una ac
eadem culpa subire pœnam non adstringasi sacerdos inferior illam pœnitentiam
indivisibilis est : ergo nequit potestas li­
lur, evanescet obligatio adimplendi pri­
commutare potest, pœnitentes illo timore
gandi, vel injungendi pœnitentiam ad am­
mam a superiore injunctam. Nec obest,
peccata non deserent, quandoquidem sta­
plius se extendere, quam facultas absol­
tim ac absolutionem a superiore accipiunt,
potestatem ligandi, et absolvendi esse ean­
vendi ; atque ideo si sacerdos inferior
possunt accedere ad inferiorem, ut pœni­
dem, ac indivisibilem, illamque ad am­
caret potestate absolvendi a reservatis, fa­
tentiam commutet, vel minuat : ergo juxta
plius quam istam non se extendere:eadem
cultate injungendi pœnitentiam pro eisdem
hunc opinandi modum finis reservationis
quippe potestate, qua sacerdos inferior ab­
non gaudebit.
periit. Idque urgetur exemplo, quod (ut Confir­
solvit in secundo judicio a peccatis non
Confirmatur primo : quia inferior ne-cafci
Suarius inquit) totam sententiam confir­ ma L
reservatis, injungit pœnitentiam, in quam
quit mutare sententiam latam a superiore LL
mat : nam licet simplex sacerdos possit
commutat injunctam a superiore. Nec id
ut superior est; sed pcenitentia pro reser­
absolvere a peccatis lethalibus jam confes­
iit per actum jurisdictionis in superiorem
vatis injuncta est sententia lata a superiore
sis, sicut etiam a venialibus : non tamen
(ut adversarii existimant),sed in pœniten­
ut tali : ergo nequit inferior sacerdos
pœnitentiam pro eisdem a legitimo sacer­
tem, quem in confessione iterata judicat
illam commutare. Major ex terminis patet:
dote injunctam commutare, ut inconcus­
tanquam reum sibi subjectum.
ineo quippe superioritas, et inferioritas
sum est apud omnes : ergo etiam si sacer­
îxàtîo Ad primam confirmationem responde­
splendet, quod inferior in superioris at
dos inferior valeat absolvere a reservatis
ar- tur, sacerdotem inferiorem non posse sentalis sententiam vim non habeat. Minor
r rtentiam
■·
......................
jam coram superiore confessis, non tamen
a superiore
ut tali latam mutare
autem suadetur : nam eatenus superior
pœnitentiam ab illo injunctam commutare.
directe, et per jurisdictionem in superio­
sententiam illius pænitentiæ profert, qua­
Eo vel maxime, quia injunctio pænitentiæ
rem ; posse tamen indirecte, et per juris­
tenus potest de illis reservatis judicare :
quid accessorium est ad absolutionem ;
dictionem in pœnitentem ; si hujus causa
sed de illis judicat ut superior, et quatenus
atque ideo, cum sacerdos inferior potesta­
coram inferiore iteretur. Etenim cum pec­
ei ut tali sunt reservata, et ceteris inter­
tem non habuerit respectu primæ absolu­
cata jam superiori confessa reservata non
dicta : ergo pcenitentia pro reservatis in­
tionis reservatorum, nequit etiam illam
persistant, valent ad inferioris tribunal
juncta est sententia, quæ profertur a supe­
habere respectu primæ pænitentiæ : utra­
riore ut superiore.
iterum judicanda adduci ; hic autem legi­
que namque reservation! subjacet.
tima potestate utens, ac propriam profe­
Confirmatur secundo ex cap. Accedtns&tn
Ad argumentum respondetur negando Argu­
dist. 50, et ex cap. Tempora 16, quæst. 97, *
rendo sententiam injungit satisfactionem,
ment,
majorem, ad cujus probationem dicendum diruitur
et cap. Latorem 33, quæst. 2, ubi Pontifex
qua posita cessat obligatio adimplendi in­
est, illum non esse adæquatum finem re­
ad immutandam pœnitentiam, quam ipse
junctam a superiore, non quia inferior
servationis, sed ob alios eosque principa­
imposuit, specialem concedit Episcopo fa­
superioris præceptum abrogat, sed quia
liores reservationem fuisse introductam.
cultatem sub quibusdam limitationibus, ac
conditionem apponit, qua illud præceptum
Tum, ut peccatores a criminibus graviori­
conditionibus ; ergo plane deducitur, id
non obligat ; atque ideo per actionem di­
bus arceantur, scientesea esse superioribus
minime licere jure ordinario alteri sacer­
rectam in pœnitentem tollit indirecte sen­
reservata, absolutionemque non adeo faci­
doti inferiori, nisi tantum prout a supe­
tentiam superioris : pœnitens quippe ad
liter assecuturos. Tum etiam, ut acceden­
riore intelligitur concessum.
duplicem sententiam non tenetur.
70. Ad argumentum respondetur ne-s&J
tes ad superiores alliori doctrina, pruden­
HMl Ad secundam confirmationem dicendum
tia, ac authoritate pollentes, acriores
gando consequentiam, ad cujus probatiowwdæ.est, Pontificem in præallegatis textibus
reprehensiones, consiliaque salubriora re­
nem dicendum est, solum evincere sacer­
minime sermonem intexere de judicio sa­
cipiant. Quæ omnia in prima confessione
dotem inferiorem pœnitentiam injungere
cramentali, aut de pcenitentia ab eodem
assequuntur, quamvis deinceps ab onere
non posse pro reservatis, dum talia sunt ;
Pontifice injuncta in foro sacramenti, sed
pænitentiæ per commutationem ab inferio­
secus vero dum reservation! non subji­
tantum de imposita pcenitentia in foro ex­
ri sacerdote factam, aliqualiter liberentur.
ciuntur. Peccata autem reservata semel
teriori, a quo ad interius, et sacramentale
Nec Tridentinum sect. 14, cap. 7, et Can.
nulla paritas currit, ut recte observat Pacoram superiori confessa jam reservatio11, ubi de casuumreservatione agit, motilaus punct. 21, § ultim. num. 7. Nec ver­
nem amittunt, et subjicibilia judicio cujusvi in objectione propositi peculiarem fecit
bum aliquod in prædictis authoritatibus
cumque sacerdotis inferioris relinquuntur,
I mentionem, ut ea percurrenti constabit
invenitur
oppositum
evincens.
non

■

H

I ♦

.i

DE PŒNITENTIA.

KcôrtÎr-r Ad confirmationem respondetur negando
DUBIUM V.
mai. antecedens: nam si simplex sacerdos potest
a lethalibus jam rile confessis absolvero,
Quxnam caus.v pn'nitentein excusent a p#,
etiam illi concedendum est posse pro eis­
nitent ix juste iinpositx adimpletione ?
dem pœnitentiam injungere, atque ideo
primo impositam commutare, si præditus
Consulto additur in titulo ly juste irnposit sufficienti scientia, ac prudentia, qua
sitx : pœnitentia quippe super excedens
valeat de causis discernere aede qualitate
peccatorum gravitatem, non obligat quoad
injungenda? pœnitentiæ judicium facere.
id, in quo debitam proportionem superat,
Et quamvis Suarii tempore oppositum
ut communiter docent Authores. Similiter
esset commune placitum, jam tamen sacer­
receptum est, pœnitentem non teneri ad
dotem simplicem posse pro mortalibus rite
pœnitentiam in confessione invalida in­
confessis injungere, aut commutare poeni­
junctam. Tum, quia solum tenetur ad sen­
tentiam docent plures; et non contem­
tentiam latam a sacerdote ut judice, ac
nendi Authores Dicastillo in præsenti,
potestate ministri utente; in actibus autem
tract. 8. disp. 14, dub. 8. num. 125, Diana
nullitate affectis sacerdos non procedit ut
part. 3, résolut. 53,tract. 4, Joannes Sanc­
judex. Tum etiam, quia ex opposito Ceret,
tius in select, disp. 14, num. 13. Id ipsum
pœnitentem obligari ad duplicem pro eis­
omnes nostræ sententiæ patroni asserere
dem peccatis sustinendam punitionem,cum
tenentur, si consequenter loquantur. Ad
teneatur eadem peccata iterum confiteri,
augmentum difficultatis jam constat ex dic­
novamque pœnam subire. Quocirca devol­
tis, sacerdotem inferiorem non habere po­
vitur difficultas ad pœnitentiam justam,
testatem in primam pœnitentiam, sicut nec
ac in confessione valida assignatam. Pluin primam absolutionem a reservatis ;
rc-s autem sunt causa?, de quibus dubitari
habere tamen potestatem ad injunctionem
potest, an sufficiant, ut pœnitens ab illo
secundæ, qua obligatio primæ indirecte
onere immunis evadat, quæ singillatim
deficit.
examinandæ sunt.
, . . Nota tamen,
Arniraa·
. . quod
* __ licet ex decreto Sacræ
versio.Congregationis aSS. D. N. Innocentio XI
approbato die XII Februarii, anno Domini
1679, omnibus indicatur Ordinariis; « Ne
Duplex assertio quxstioni ex parte respon­
v confessiones de venialibus » (idemque
dens.
omnino est de mortalibus rite confessis)
« fieri permittant apud simplices sacerdo- j
72. Dicendum est primo, per superve­ ASSilt·
1.
σ tes ; λ non tamen ex vi hujus decreti
nientem impotentiam physicam, aut mo­
prædictæ confessiones annuliantur, sed I ralem pœnitentem excusari ab injuncta
tantum earum usus prohibetur. Ceterum
satisfactione. Ita communiter Doctores,
quia hujusmodi præceptum obligat sub
quos supervacaneum esset referre. Suamortali,ut ex dicendis sequenti disp. cons­
delurque assertio ex illo satis vulgari pro­
tabit, si pœnitens rei conscius ad simpli- I loquio, ad impossibile nemo tenetur : ergo
cem confessorem accederet pro venialium | dum quis est impotens absolute, et physice
absolutione,proculdubiograviter delinque- I ratione infirmitatis,vel alterius hujusmodi
ret, et sacrilegam, ac nullam faceret con- i impedimenti ad opus a sacerdote injunc­
fessionem. Quocirca cum simplex sacerdos
tum. deobligatur ad illius exhibitionem,
pœnitentem ita indispositum nec licite,
dum impotentia durat. Cessante vero infir­
nec valide posset absolvere, etiam pœni- j mitate,aut alia simili excusatione,cumjam
tentiam pro mortalibus jam rite confessis I impotentia absit, obligatio redit, nisi in
injunctam commutare non posset.
eventu, in quo sacerdos praescripserit tem­
pus ad finiendam obligationem : tunc
quippe designato tempore elapso, obligatio
non reviviscit. Idemque omnino dicendum
est de morali impotentia superveniente,
uti cum opus injunctum executioni man­
dari nequit nisi cum difficultate admodum
ingentiori

i

DISP. XI, DUB. V.

ingentiori, quain illa, quæ a sacerdote
prævidcri potuit ; qualis foret elargitio
eleemosynæ in magna quantitate injuncta
in pœnitentiam diviti, qui postea in extre­
mam, aut gravem necessitatem deveniret.
In hoc enim, et similibus eventibus, queI
madmodum votum, aut lex humana posi1
liva non obligat, ita nec sacerdotis præi
ceptum.quippo cujus prudens intentio non
i
se debet extendere ad casum, quem si prae­
videret, non nisi irrationabiliter similem
E
pœnitentiam imponeret.
Hæc autem moralis impotentia pcenilentem deobligans etiam adest, dum opus
injungitur a sacerdote ut quid licitum, et
re vera est illicitum ; vel quamvis dum
imponitur, sit licitum, deinceps ratione
prohibitionis supervenientis illicitum sit.
Idque extendendum censemus ad opus
non solum prohibitum sub reatu culpæ,
sed etiam sub reatu solius pœnæ taxatæ
per legem, ut sunt plura, quæ in sacris
Religionibus inveniuntur. Cujus ratio est:
tum quia id solum moraliter possumus,
quod de jure possumus. Tum, quia ratio­
nabilis sacerdotis voluntas nequit se exten­
dere ad inducendam obligationem, ex qua
’
violatio legum, aut constitutionum sequa­
tur. Tenebitur tamen pœnitens tempore
injunctionis pœnitentiæ sacerdotem rei
conscium facere, ut opus aliud injungat.
I
Si vero ob inadvertentiam omiserit, postI
eaque ad sacerdotem recursus non adsit,
’
immunis erit ab execulione injuncti operis
;
quoad id, in quo legis transgressivum est.
1’ifcti· 73. Verum cum etiam ad impotentiam
1:^.moralem pœnitentiæ oblivio reducatur;
quæres an qui culpabiliter, vel inculpabi­
liter pœnitentiæ obliviscitur,absolute cen­
seatur moraliter impotens ad ejus exhibi­
tionem? Cui dubiolo sub distinctione res­
pondendum est ; et quidem si pœnitens
judicat, sacerdotem pœnitentiæ esse me­
morem, iliumque adire potest, ad eum
accedere tenetur, ac inquirere quam sibi
pœnitentiam imposuerit. Tum,quia unus­
quisque tenetur amovere id, quod præcepti
exeeutionem impedit ; sed pœnitentiæ
oblivio impedit exeeutionem præcepti sa­
cerdotis ; ergo pœnitens tenetur, si com­
mode valet, illum adire, ut injunctam pœ­
nitentiam ostendat. Tum etiam : nam dum
superioris præceptum legitime promulga­
tum est, tenetur subditus, si potest, de

Λ19

præcepto aut lego inquirere ; quam si
omittat inquisitionem , ejus ignorantia
crassa aut affectata censetur, quæque legi,
aut præcepto subditum inculpabilem mi­
nime reddit. Unde ita sentiunt Cajetanus
in summa, verbo Confessio, Sotus dist. 20, sotus
quæst. 2, art. 3, Medina de Pœnit. tract. 2,
quæst. 44, Bonacina disp. 5. qu. 5, sect. 3, ^ni“ç
punct. 3, num. 10, Palaus disp, unica,Diana.'
punct. 21, § ullim. num. 18, ConinchusStejiU“'
disp. 10, dub. 9, num. 86, Diana part. 4,Au1™·
tract, 4, resol. 141, Stephanus a S. Paulo Francisnum. 176, N. zVntonius disp. 21, num.
1625, N. Franciscus cap. 10, punct. 7,
num. 38.
Si vero pœnitens censet sacerdotem
Semen
injunctæ pœnitentiæ immemorem, vel ad lia.
eundem recursus non adsit ; teneri pcenitentem præcipua saltem peccata, ob quæ
pœnitentia fuit injuncta, alicui sacerdoti
in confessione prodere, pomitentiæque
commutationem exposcere, ut prioris sa­
cramenti integritati consulatur, docent
Bonae, ubi supra, num. 9, Ricardus in 4,
dist. 15, art. 2, quæst. 8, ad 4, Paludanus
dist. 17, q. 5, art. 3, D. Antonius 3, part, D.
Anton.
tit. 14, c. 19,§ 19,Sylvester verbo Confessio^™·
1, quæst. 3 et 25, Angelus eodem verbo, BüMdn.
num, 13. Oppositam tamen sententiam Angelus,
probabiliorem, ac præferendam existima- Secnnd4
mus. Tum, quia nemo ex præcepto divino, probabiaut humano tenetur iterum confiteri illa 1!Or’
peccata, a quibus semel licite, et valide
absolutus est ; sed prima confessio, in qua
oblita pœnitentia est injuncta, valida fuit:
non enim valor sacramenti a pœnitentia
deinceps exhibenda pendebat : ergo qui
oblitus est pœnitentiæ, non adstringitur
alteri confessioni eorundem peccatorum.
Tum etiam, quia pœnitens non tenetur ad
integrandum sacramentum nisi per satis­
factionem in eodem sacramento a sacer­
dote designatam ; sed hæc jam est omnino
impossibilis, cum a memoria tam pœni­
tentis quam sacerdotis exciderit : ergo.
Major constat: nam aliassequeretur,illum,
qui in articulo mortis a magnis crimini­
bus absolvitur sine aliqua injuncta satis­
factione, quia illam percipere non potest,
teneri deinceps,si mortis periculum evase­
rit, alium sacerdotem adire, ac eadem cri­
mina iterum prodere, ut pœnitentiam in­
jungat,qua primum sacramentum integrum
reddat ; quod nemo docuit. Sequeretur

I

** 9 n** ·

$·
-.·· <

?u.;r r.

DE PŒNITENTIA.

DISP. XI, DUR. V.

deinde, illum, cui indirecte irritatur a
domino, vel marito pœnitentia injuncta,
teneri confessionem alteri vel eidem sa­
cerdoti repetere, ut aliam injungat pœni­
tentiam, quam possit mandare exeeutioni
ad integrandum primum sacramentum ;
quod similiter durum vel absurdum est.
Tum denique : quia integratio primi sa­
cramenti, in quo injuncta fuit pœnitentia
oblita, jam est impossibilis : ergo ex hoc
capite non tenetur pœnitenseadem peccata
iterum confiteri, ut sacerdos illam pœni­
tentiam injungat. Probatur antecedens :
nampœnitentia,quæ injungitur in secundo
sacramento est hujus pars integralis ; sed
eadem pœnitentia m?quit esse pars inte­
gralis duplicis sacramenti, sicut nec eadem
manus potest esse pars integralis duorum
hominum : ergo per novam pœnitentiam
injunctam in secunda confessione, cum sit
hujus pars, nequit integrari primum sa­
cramentum ; ac subinde cum prima pœni­
tentia oblita fuerit, integritas primi sacra­
menti omnino irreparabilis est. Per quod
Ulcrq. patet ad motivum adversariorum. Unde
fioms,
hanc sententiam tuentur Soto in 4, dist.
Major.
Suarez. 20, qu. 2, art. 2, in solut. ad 3, Major dist.
Vasquez
Laym. ’ 17, qu. 3, dub. ultim, Petrus Soto lect. 2,
Paia'us,h
satisfact· Vasq. quæst. 94, art. 2, dub.
Suarez, Layman, Coninchus, quos citat
Logo,
et sequitur Palaus ubi supra, num. 19,
N.
Lwid' ^iana resol. 241, Lugo disp. 55, n. 87, N.
Vivaid' Franciscus cap. 10, punct, 6, n. 83, N.
Candid.’ Antonius
ubi supra, Leander disp. 9,
quæst. 93, Victoriam, Vivaldum, Candi­
dum ; pluresque alios referens. Ex quibus
liquet, illum, qui pœnitentiæ obliviscitur,
solum teneri ad confitendum peccatum negligentiæ, ob quam pœnitentia injuncta
oblivioni data est. Consultum tamen esse
docent hujus sententiæ patroni, ut ille, qui
pœnitentiæ obliviscitur, in proxima con­
fessione petat illam pœnitentiam sibi a
sacerdote designari, quæ pro gravibus in­
jungi solet, ut debitum contractum extinguat.
Alia
75. Si ulterius inquiras, an impotens ad
quæsliuncDia. totam teneatur ad partem pœnitentiæ,quam
Decisio.
exhibere potest. Respondetur, quod si pœ­
nitentia est indivisibilis, uti est jejunium,
de cujus essentia est unica comestio, non
tenetur ad partem, aut quasi partem, qui
ad totum est impotens. Quocirca qui a
mane usque ad meridiem jejunare potest, j

non tamen a meridio, et deinceps, non teinjungantur,procuidubio horum exhibitio,
netur a primo mane abslinentiamobservare. Si vero divisibilis sit, ut sunt plura
Prælato,Domino.Marito.aut Patrefamilias
jejunia, qui non potest ad totum tenetur
renuentibus, illis praejudicium induceret,
ad pariem ; unde cui injungitur in poeni­
quatenus tales pcenitentes ineptos redderet
tentiam jejunare per hebdomadam, si
ad plura exercitia spectantia ad regularem
cunctis diebus jejunium observare nequit,
observantiam, domus gubernationem, vel
tenetur jejunare illa die, in qua potest. Ita.
Domini utilitatem, ad quæ omnia jus ha­
communiter Theologi , quos adducuntsni
bent ratione potestatis dominativæ. Quo­
Sanchez lib. I, c. 19, in Decal, n. 7, el
circa eo ipso quod possit indirecte irritare
Sanctius in select, disp. 15
pœnitentiam, pœnitens illius exeeutioni
76. Dicendum est secundo, poenitentem^
non adstringitur. Ita Leander disputat. 9,
excusari a pœnitentiæ adimpletione per
rxe. quæst. 84, Aversa quæst. 13, sect. 6, N.
irritationem indirectam ac impropriam,
^Franciscus cap. 10, punct. G, num. 82,
non vero per propriam ac directam. Ex­
Palaus disp. unica, punct. 21, § ultimo,
plicatur assertio. Irritatio, quæ consistit in
num. 17,Sanctius in select, disp. 15, n. 8,
annullatione obligationis facta ab habente
et sequent.
potestatem dominativam, est duplex, ut
Quoad secundam vero partem suadetur :
cum generali Doctorum consensu recle
quoniam pœnitens nequit deobligari ab
docet N. Andreas tract. 17, cap. 3, punct.
exhibitione pœnitentiæ per irritationem
3. Prima dicitur propria, et directa, eo
impossibilem ; sed irritatio pœnitentiæ
quod fiat ab habente dominium in perso­
directa, et propria impossibilis est : ergo.
nam alterius, et in illius operationes, quæ
Minor, in qua est difficultas, ostenditur :
ab ejus consensu omnino dependent. Se­
directa irritatio pœnitentiæ solum potest
cunda dicitur indirecta, et impropria, quia
fieri ab habente potestatem supra pœni­
fit ab habente dominium in aliquam rem,
tentem circa rem, quæ injungitur in pœni­
cum qua incompatibilis est exhibitio operis
tentiam, et prout sacramenti integritatem
vel in pœnitentiam injuncti, vel in volo
spectantem ; sed nemo habet hujusmodi
promissi. Quæ in eo differunt, quod per
potestatem præter Christum Dominum, et
sacerdotem ejus vices in sacramento ge­
priorem irritationem omnino extinguitur
obligatio, et ulterius non reviviscit ; per
rentem : ergo prædicta irritatio impossi­
bilis est respectu alterius cujuscumque :
posteriorem vero non prorsus extinguitur,
atque ideo nec etiam a Summo Pontifice
sed quasi ad tempus suspenditur, et postea
extra sacramentum potest pœnitentiæ obli­
voluntate irritantis deficiente pullulat,
gatio directe, et omnino extingui.
viresque assumit. Et in hoc sensu in­
^°·
Idemque dicendum censemus de
tellecta,
Suadetur assertio quoad primam par-to aissio.dispensatione proprie tali. Cujus ratio est:
quoniam nullus inferior dispensare potest
tem. Nam pœnitens non tenetur ad illam
in superioris lege ; sed pœnitentiæ execupœnitentiam, cujus exhibitio est illicita;
tio debetur ex lege superioris, nimirum,
sed exhibitio pœnitentiæ indirecte, ac im­
Christi Domini statuentis, pœnitentem te­
proprie irritatæ illicita est: ergo pœnitens
neri exeeutioni mandare legitimam sen­
excusatur ab adimpletione pœnitentiæ per
tentiam latam a sacerdote in tribunali
irritationem impropriam. Consequentia
sacramenti : ergo obligatio exhibendi in­
liquet ; major etiam constat exdictisnum.
junctam pœnitentiam evacuari nequit per
72, nemo enim tenetur ad actionem praI
dispensationem rigorosam , aut proprie
vam. Minor vero probatur; actio, quæ
!
talem.
cedit in præjudicium alterius, est illicita;
I
sed exhibitio pœnitentiæ irritatæ indiI tactio Nec refert si dicas, quemlibet in præ­
cepto a se imposito dispensare posse ; sed
recte, et improprie cedit in præjudicium
sacerdos imposuit pœnitenti præceptum
irritantis: ergo illicita est. Minor osten­
exhibendi injunctam pœnitentiam : ergo
ditur : nam si alicui Religioso, filio fami­
idem sacerdos poterit adhibere hujusmodi
lias, servo, aut mulieri uxoratæ peregri­
dispensationem, eaque mediante pœnitens
nationes, frequentes Ecclesiarum visitatio­
extrahi ab obligatione exequendi pœnitennes, aut repetita jejunia in pœnitentiam
“n® tiam. Non enim refert : duplex quippe
injungantur

in praesenti adest praeceptum, vel saltem
unicum cum duplici virtualitate,aut qua­
dam modificatione. Primo namque respi­
cit, ac praecipit sacramenti integritatem
absolute, quo pacto ortum ducit a solo
Christi Domino sacramentorum institutore;
atque ita ;acceptum a nullo inferiore dis­
pensari valet. Secundo respicit,ac designat
materiam determinatam, per quam sacra­
mentum integrandum est ; quæ designatio
est quasi quædam modificatio praecepti
Christi Domini, et secundum hanc consi­
derationem provenit a sacerdote vice Dei
injungenti in pœnitentiam hanc vel illam
materiam determinatam. Poterit igitur
sacerdos hcc aut illud opus satisfactorium
determinare, unumque interdum commu­
tare pro alio, dum in sacramento Christi
munere fungitur ; nimine vero dispensare
in pœnitentia,ita ut eam omnino tollat, et
sacramentum non integrum relinquat.

§ HAlix assertiones pro perfecta dubii reso­
lutione.
Sæpius diximus,satisfactionem duplicem
sortiri effectum, vel ad duplicem finem
ordinari,et ad solutionem reatus contracti,
quo pacto punitiva dicitur, et ad effrænandas passiones, qua ratione præservat a
futuris criminibus, et nuncupatur medici­
nalis ; ac item sub utroque conceptu a
sacerdotibus injungendam fore pœnitenti­
bus juxta Tridentinum sess. 14, cap. 8.
Hinc autem non parum dissidii oritur inter
Authores, an per indulgentias plenarias,
vel partiales pœnitens liberari valeat ab
onere adimplendi pœnitentiam tam ut punitivam, quam nt medicinalem, vel sal­
tem secundum aliquam rationem ; servata
tamen proportione ad lucratam indulgen­
tiam, ita ut si fuerit plenaria, omnino li­
beretur, partialiter vero si sit partialis ?
Et quidem non desunt qui utrumque affir­
ment, sicut nec alii qui utrumque negent.
Alii vero media via incedunt, asserentes
per indulgentias posse pœnitentem extrahi
ab adimpletione pœnitentiæ ut punitivæ,
non autem ut medicinalis. Quod sentiamus,
ex sequentibus patebit.
78. Dicendum est tertio per jubilaei, aut Assertio,
indulgentiaram lucrationem pœnitentem S'

688
T>. ibo.
Cajet.
S.uUi.
Nugnus

’
Ï

DISP. XI, DUB. V.

DE PŒNITENTIA.

excusari posse a pœnitentia execution!
mandanda ut præcise punitiva, et soluti va
xl s reatus. Ita Cajetanus de indulg. quæst. 4,
Francis.
in solut. ad 4, Sotus in 4, dist. 19, quæst.
N.
Anton. 2, art. 4, Nugnus in præsenti, q. 13, art.
Saoebez.
Snarcx. 2, N. Franciscus cap. 10, punct. 6, num.
Diana”’ 84,
Antonius disp. 21, sect. 4, num
Pica-f’
Sanchez in summ. lib. 1, cap. 14,
Β«:όι. num. 8, Suarez disp. 38. sect. lO.num. 10,
Bonaci na disp. 5, quæst. 5, sect. 8, punct.
4, num. 7, et 9, Diana part. 3, tract. 4,
resoi. 106,Mendo in Bullam Cruciat, disp.
6, num. 6, cap. G, num, 69, luginaldus
lib. 7, n. 121, Dicastillo disp. 14, dub. 8,
num. 110, et alii plures. Estque expressa
Ang. Praeceptoris in 4, dist. 20, quæst. 1,
art. 3. quæstiunc. 1, et in supplem. qu.25,
art. 1, in corpore, ubi ait : «Respondeo
« dicendum, quod ab omnibus conceditur,
« indulgentias aliquid valere. Sed quidam
« dicunt, quod non valent ad absolvendum
« a reatu pœnæ, quam quis in purgatorio
« secandum judicium Dei meretur. Sed
« hæc opinio non videtur vera.» Paucisque
interpositis, subdit: «Et ideo aliterdi« cendum est, quod valent, 'et quantum ad
« forum Ecclesiæ, et quantum ad judicium
« Dei ad remissionem pœnæ residuæ post
« contritionem, et absolutionem, et con« fessionem, sive sit injuncta, sive non. »
Ex quibus suadetor assertio sequenti
discursu : obligatio adimplendi pceniten­
tiam ut punitivam oritur ex reatu con­
tracto per culpam confessioni subjectam :
ergo dum nullius pœnæ reatus persistit,
nulla adest obligatio pcenitentiam adim­
plendi; atqui lucrata indulgentia plenaria,
nullius pœnæ reatus existit, partialique
lucrata solum adest partialis reatus : ergo
pœnitens deobligatur a pœnitentia exhi­
benda vel io totum, vel in partem respec­
tive ad indulgentiam lucratam. Minor
subsumpta, quæ difficultatem præsefert,
ostenditur : nam soluto reatu vel in totum,
vel in partem, jam non permanet talis
reatus ; sed per lucratam indulgentiam
solvitur pœnæ reatus, quia, ut inquit D.
Thomas : « Valent indulgentiæ ad remis« sionem pœnæ residuæ post contritionem,
« et absolutionem, sive sit injuncta, sive
« non. » Ergo post lucrationem indulgen­
tiæ reatus non durat, atque ideo nec obli­
gatio adimplendi pcenitentiam.
ConOrm. Confirmatur primo : nam cessante fine

præcepti, cessat obligatio rei præceptæ;
præceptæ ;
sed pœnitentia ut pumtiva unice ordinatur
ad solutionem reatus contradi per culpam :
ergo ablato hujusmodi reatu per indulgen­
tiam, deficit obligatio mandandi execution!
pcenitentiam. Tum etiam : quoniam lex,
aut præceptum fundatum in praesumptione
non obligat praesumptione falsificata ; at­
qui præceptum sacerdotis injungentispœnitentiam punitivam nititur in prssumplione
pœnæ debitæ non solutæ, quæ præsumptio
indulgentia lucrata dehiscit : ergo indul­
gentia lucrata vim obligandi non oblinet.
Patet consequentia : sacerdotis quippe præ­
ceptum nequit adstringere ad unius debili
duplicem solutionem, vel ad solvendum
quod alias jam est extinctum ; unde si per
indulgentiam reatus pœnæ debitæ solvitur,
pœnitens non tenetur ulterius ad po?nitentiam.
Confirmatur secundo ex D. Thoma incafa.
præsenti, quæst. 13, art. 2, ubi inquirens : i
« Utrum pœnam satisfactoriam possit unusD.ra
« pro alio explere ? » Respondet : α Posse
« quantum ad solutionem debiti, dummodo
« sit in charitate, ut opera ejus salisfactoria
a esse possint. » Sed per indulgentiæ lu­
crationem applicantur pro pœnitente sa­
tisfactiones Christi Domini, et aliorum
Sanctorum : ergo pœnitens fit immunis ab
obligatione adimplendi pœnam satisfacto­
riam ut punitivam. Minor liquet : nam in
Ecclesiæ Thesauro recondita sunt opera
Christi Domini, et Sanctorum, quæ fideli­
bus applicantur a Summo Pontifice tan­
quam a legitimo dispensatore in nomine
Christi, non secus ac si ipsemet eadem
distribueret. Quæ omnia mirifice com­
plexus est D. Thomas in supplem. quæst. ft·.
25, art. 1, in corpore, ubi hæc habet:
» Ratio autem quare valere possunt « (in­
dulgentiæ videlicet) α est unitas corporis
« mystici, in qua multi in operibus pœni­
« tentiæ supererogaverunt ad mensuram
« debitorum suorum, et multas etiam tri­
u bulationes injustas sustinuerunt patien­
a ter, per quas multitudo pcenaruiu poterat
« expiari, si eis deberetur, quarum men« torum tanta est copia, quod omnem poea nam debitam nunc viventibus excedunt,
α et praecipue propter meritum Christi;
« dictum est autem supra, quod unus pro
« alio satisfacere potest. Sancti autem, in
« quibus superabundantia operum satisfac­
tionis

. tionisinvenitur.nondeterminateproisto, I
< qui remissione indiget, hujusmodi opera
« fecerunt, alias absque omni indulgentia
• consequerentur remissionem ; sed com• muniter pro tota Ecclesia, sicut Apostolus
« aitse implere ea, quæ desunt, Passionum
• Christi in corpore suo pro Ecclesia ; et
« sic prædicta merita sunt communia toti
• Ecclesiæ. Ea autem, quæ sunt alicujus
• multitudinis communia, distribuuntur
• singulis de multitudine secundum arbi• trium ejus, qui multitudini præst. Unde
« sicut aliquis consequeretur remissionem
« pœnæ, si alius pro eo satisfecisset, ita si
• ei satisfactio alterius sibi per eum, qui
• potest, distribuatur. » Unde quemadmo­
dum pœnitens extraheretur ab onere exequendi poenitentiam, si per se ipsum alia
via debitum pœnæ extingueret, ita si in­
dulgentiam sibi a Pontifice applicata lu­
cretur.
ββώ 79. Dicendum est quarto, pœnitentem
1
non deobligari ratione indulgentiæ lucratæ
a pœnitentia ut medicinali. Hanc assertio- I
nem tuentur Authores, quos pro præce­
denti adduximus, estque æque communis.
Suadetur autem ex D. Thoma q. 13,
supplem. art. 2, in corpore, ubi ait:« Res: ft « pondeo dicendum, quod pœna satisfac« toria est ad duo ordinata, scilicet, ad
« solutionem debiti, et ad medicinam pro
< peccato vitando. In quantum ergo est
< ad remedium sequentis peccati, sic sa• tisfactio unius non prodest alteri, quia
< ex jejunio unius caro alterius non doma« lar, nec ex actibus unius bene agere
« consuevit. » In quibas continetur ratio
pro assertione ad hanc formam redacta.
Ut pœnitens deobligaretur a pœnitentia ut
medinali per indulgentias, deberent satis­
factiones Sanctorum prodesse pœnitenti ad
coercendas passiones, et ad corporis mor­
tificationem, qua futurum peccatum præcaveri posset; atqui Sanctorum satisfactiones
per indulgentiam applicatæ pœnitenti, ad
hujusmodi finem illi non prosunt : ergo
ex vi indulgentiæ non deobligatur a pœni­
tentia ut medicinali. Consequentia est
legitima. Minor etiam liquet; tum ex D.
Thoma ; tum ex ratione quam adducit,
caro enim unius per alterius jejunium, vel
quodeumque aliud opus non subjugatur.
Unde quemadmodum Sanctorum opera,
dum vivebant, pœnitenti ad efirenandas
Salmant. Curs. Theolog. tom. XX

689

passiones prodesse non poterat : ita nec
illorum satisfactiones post mortem per in­
dulgentias applicatæ, utpote quæ ad prædictum finem majorem vim non sortiuntur
ex applicatione Pontificis. .Major autem
ostenditur : nam indulgentia, vel illius
concessio formaliter, et directe per seipsam non tollit obligationem pœnitentis
adimplendi poenitentiam medicinalem,cum
Pontifex extra sacramentum, ut ex supra
dictis patet, non habeat potestatem supra
sententiam a sacerdote latam in foro pcenitentiali ; ergo si pœnitens deobligaretur
a pœnitentia medicinali per indulgentias,
ideo esset quia tolleretur finis illius, qua­
tenus Sanctorum satisfactiones prodessent
pœnitenti ad passionum coercitionem, qua
futuris criminibus remedium adhiberetur.
Cum igitur hoc ita non sit, consequens est
ut etiam post indulgentiam lucratam prenitens satisfactioni medicinali alligetur.
Confirmatur primo : nam stantibus præ-concrm.
cepto, fine præcepti, ac materia præcepta, L
persistitobligatio; sed hæc persistunt adhuc
post indulgentiam lucratam : ergo adhuc
pœnitens premitur obligatione adhibendi
pcenitentiam medicinalem. Major patet a
paritate in quacumque alia materia , ut
consideranti constabit: non enim est caput
unde obligatio deficiat, illis durantibus.
Minor autem quoad singulas paries li­
quet. Nam Pontifex per applicationem in­
dulgentiæ non tollit, nec potest tollere
præceptum a sacerdote ut ministro'sacra­
menti injunctum, et aliunde ipse sacerdos
illud non retractavit. Deinde materia in
poenitentiam medicinalem injuncta non
est facta impossibilis, ut supponimus ;
alioqui ex hoc capite, et non ex indulgentia
lucrata obligatio deficeret. Ac tandem ex
vi indulgentiæ passiones non effrænantur,
vitia non detinentur, nec peccatorum ul­
ceribus medicamen aliquod apponitur in
futurorum præcautionem, ut ex se notum
est. Ergo cum stantibus fine, materia, ac
præcepto, obligatio subsistat, nequit pœni­
tens in vi jubilæi, aut indulgentiæ poeni­
tentiam medicinalem omittere.
Confirmatur secundo,et urgetur : etenim Cocünn.
effectus, vel finis pœnitentiæ ut medicinalis
I nequit obtineri a pœnitente nisi per actio­
nem, et pcenitentiam ab eodem exercitam ·.
ergo nequit ab ejus exeeutioue liberari ra­
tione indulgentiæ lucratæ. Antecedens

fit

DE PCENITENTIA.
DISP. XI, DUB. V.

constat ex dictis, et consequentia suadetur :
§ III.
rtærendQ non sit. Undo quemadmodum
nam ideo pœnitens in vi indulgentiarum
si legitimus dispensator ex communi æraextrahitur ab obligatione pœnitentiæ puni­
oppositæ referuntur, et enervantur
riosolveret pro Petro viginti aureos, quos
eorum motiva.
tivæ.quia hujus finis,et effectus,solutionimidebebat Francisco, illum ab ulteriori solu­
rum reatus suppleri, ac obtineri potest per
tione redderet immunem, quin aliquod jus
Sanctorum satisfactiones a Pontifice appli­
81. Adversus priores assertiones nullum
abrogaret ; ita in præsenti.
catas pœnitenti : ergo si finis pœnitentiæ
militat argumentum, quod solutione indi- ύ
Ad difficultatis augmentum dicendum
ut medicinalis per indulgentias non obti­
geat. Adversus posteriores vero non pauca,
eaque satis urgentia. Et quidem sentea-l'.'.esl, solum evincere, optimum foroconsinetur, nec obtineri valet, nequit pœnitens
tiam tertiæ conclusioni contrariam tuentur ~ * liom, sacerdotes in ornni eventu salutares
in vi illarum a pœnitentia medicinali
Gregorius Valentia torn. 4, in 3, part. νω. Ir: poenitentias injungere. Tum quia non raro
deobligari.
contingit pœnitens ad confessionem acce­
disp. 7, qu. 20, punct...§ Sunt autem. An-^,
80. Respondebis, quod licet per indulEn'iv gentias, et Sanctorum satisfactiones pœni­
dere animo lucrandi indulgentiam, deindreas Dunellus tract, de indulg. quæst.Çi-â
cepsque vel a proposito recedere, vel indul­
unie. art. 8, Vivaldus de indulg. num.26,Tria
tentiæ ut medicinalis finis non assequatur ;
gentias non lucrari, eo quod conditiones a
Candidus disquis. 24, dub. 10, num. 30,
attamen hinc non evincitur pœnitentem
Pontifice praescriptas non mandant exeeunon deobligari ab ejus exeeutione : aliud I Trullenc in Bullam, § I, dub. 14, n. 14.
tioni, vel etiam si mandent, non eo modo
namque est, satisfactiones Christi, et Sanc­ I Quorum fundamentum est : Quoniam obii- t
qui exposcebatur ut indulgentia lucraretorum non effrenare formaliter passiones, ! gatio adimplendae pomitentiæ punitivæ est
,n. tur. Tum etiam : quia ut ait D. Thomas
de jure divino; sed Pontifex jus divinum
nec curare vulnera pœnitentis ad ampu­
‘qn. 25, supplem. art. I, ad 4, sæpe pœniabrogare non potest : ergo per indulgen­
tanda futura crimina; aliud vero, Pontifi­
fentes plus reatus contraxerunt per culpas,
tias, quas concedit, praedictam obligatiocem non concedere aliquid, quo posito
I quam credunt ; atque ideo contingere potest
cesset obligatio pœnitentis. Primum igitur . nem tollere nequit. Consequentia est legi’ indulgentiam, præsertim partialem, ad toverum est ; secundum autem vim indul­ I tima, et minor certa apud omnes. Major
? Ium debitum extinguendum non sufficere,
gentiarum destruit : etenim Pontifex per I autem ostenditur : nam pœnitentiæ exej Celerum absolute loquendo, hæc præcise
indulgentias, quas applicat, relaxat pœni­ I cutio pertinet ad sacramenti integritatem,
fiunt ad melius esse, non ad simpliciter;
tentis obligationem, qua premebatur ad ’ quæ est ex institutione Christi ; sed quæ
nisi alias pcenitentia injuncta ex capite
pœnitentiam tam punitivam, quam medi­ • ad sacramentorum integritatem attinent
quo medicinalis est,sit omnino necessaria,
cinalem.
ex Christi institutione, ex jure divino obliatque ideo obligationem inducat. Si vero
Pnciuhæc evasio nullius momenti est, I gant : ergo talis est obligatio exhibendi
Pontifex pœnitentiam intra sacramentum
'litttr. utpote quæ principium exposcit. Etenim j pœnitentiam punitivam. Eo vel maxime,
injungat, ejusque exhibitionem expresse
si per indulgentiam nihil pœnitenti tri­ i quod juxta communem Ecclesiæ praxim,^2
exigat, ita facere necesse erit : quia in
buitur, vi cujus carnem domare, sugges­ • etiam in plenissimis jubilæis consueverunt
hujusmodi eveniu pœnitentiæ exeeutio est
sacerdotes, imo, et ipse Pontefex, inquit
tiones repellere, peccataque imminentia
' unum ex requisitis ad indulgentiam luValentia, aliquam pœnitentiam punitivam
præcavere possit, ita ut finem ab Ecclesia,
! crandam.
et a sacerdote in pœnitentiæ medicinalis j imponere pœni tentibus : ergo ideo quia ex
82. Arguitur secundo, et simul præceinjunctione intentum assequatur, qua ra­ i vi jubilæi, vel indulgentiarum non cen­
1 dens solutio impugnatur Etenim ideo
tione poterit extingui debitum, ac obliga- | sentur pœnitentes immunes ab onere pœ­
pœnitens excusaretur ab obligatione adim­
tio pœnitentiæ medicinalis ‘? Si enim per ( nitentiæ punitivæ.
plendi pcenitentiam punitivam per indul­
indulgentias deficit obligatio pœnitentiæ ut I
Ad argumentum respondetur, pontifi­
gentias, quia satisfactiones Sanctorum sibi
punitivæ, ideo est quia ex vi satisfactionis i cem concedentem indulgentias, quibus Iu-1'"
applicatæ tollerent reatum, in quem sol­
Christi, et Sanctorum tribuitur pœnitenti 1 cratis deficit obligatio pœnitentis, minime
vendum poenitentia collimat ; sed hæc ratio
undereatumcontractumsolvat,quoextincto I abrogare saltem directe jus divinum, ex
nullius momenti est : ergo ex vi hujus non
indirecte dehiscit obligatio ad pœnitentiam ■ quo oritur integritas sacramenti, sed po­
deobligatur. Probatur minor : nam satisnere aliquid, ad quod indirecte sequitur
punitivam. Si ergo oppositum contingit
I factiones Sanctorum non plus efficiunt,
respective ad pœnitentiam medicinalem, ■ jus divinum non obligare, eo quod finis
- quam si pœnitens per proprias satisfac­
consequens est ejus obligationem non pe- 1 ab eo intentus deficit. Etenim sacramen­
tiones extrasacramentales prædictum rearire ; cum aliunde Pontifex, qui extra I tum non exposcit integritatem, nisi prop­
I Ium solveret ; sed pœnitens non deobligatur
sacramentum potestatem non habet supra i ter effectum satisfactionis, vel solutionis
a pcenitentia injuncta eam commutando
reatus inducti per culpas confessioni sub­
sententiam latam a sacerdote in foro sa­
in alia opera extrasacramentalia, quibus
jectas.
Hujusmodi
autem
reatu
per
indul
­
cramentali , nequeat directe hujusmodi
reatum solvere potest : ergo quod satisfac­
gentias,
et
Sanctorum
satisfactiones
exsententiam tollere, imo nec commutare,
tiones Sanctorum prædictum reatum di­
tincto,
jus
divinum
non
exigit
ulteriorem
ut dubio præced. statuimus.
luant, non evincit pœnitentem fieri imsatisfactionem, ac proinde vim obligandi
munem ab onere adimplendi injunctam
amittit, cum ejusdem debiti duplex solutio
satisfactionem.Major ex se liquet, et minor
quaerenda

continet doctrinam,quam dubio praecedenti
statuimus. Consequentia vero probatur :
eo pœnitens propria authoritate commu­
tans pcenitentiam injunctam in alia opera
satisfactoria, quibus reatum solvere potest,
non fitimmunisab onerepœnitentiæinjunc­
tae, quia pœnitentiæ commutatio, aut im­
positio est actus jurisdictionis procedens a
judice ut tali in foro sacramenti, quod
proinde pcenitenti convenire nequit, cum
supra se ipsum judex non sit,sed Pontifex,
dum indulgentias concedit, judex in foro
sacramenti non est : ergo quamvis conce­
dat aliquid, quo prædictus reatus extinguatur, nequit tollere obligationem pœniten­
tiam adimplendi.
Respondetur ad argumentum negandoDilmiur.
minorem, ad cujus probationem omissis
præmissis negatur consequentia, quæ mi­
nime evincitur his, quæ superadduntur.
Non enim asserimus, pontificem indul­
gentias concedentem tollere obligationem
pœnitentiæ punitivæ, quia illam commu­
tet , aut possit commutare in satisfac­
tiones Sanctorum : id quippe fieri nequit
a pontifice, cum extra sacramentum non
habeat aulhoritatem supra sententiam la­
tam a sacerdote procedente ut judice, ac ut
ministro Christi in foro sacramenti, ut
vidimus supra, num. 72. Sed quia conce­
dendo indulgentias applicat Sanctorum
satisfactiones, quibus reatus pœnitentis
tollitur, quo sublato obligationem pœni­
tentiæ punitivæ deficere necesse est. Pœ­
nitens autem propria authoritate commu­
tare non potest pœnitentiamsibi injunctam
in alia opera satisfactoria,quia commutatio
est actus jurisdictionis judicialis, quam
non habet supra se ipsum licet alias
possit plura opera satisfactoria extrasacramentalia efficere,quibus reatum contractum
solvat.
83. Replicabis ; ergo licet pœnitens ne­
queat excusari a pcenitentia injuncta per
veram commutationem propria authoritate
fn hm in alia opera extrasacramentaliter
*...isfactoria, poterit tamen ab illo onere
fieri immunis, si illa opera exhibeat, qui­
bus reatum solvat. Patet consequentia :
nam ideo præcise per indulgentias fit im­
munis a pcenitentia punitiva, quia per
Sanctorum satisfactiones sibi applicatas
tollitur reatus, licet ibi nulla interveniat
commutatio; sed pœnitens operibus satis-

DE PŒNITENTIA.

DISP. XI, DUB. V.

i neminem moraliter loquendo posse ex vi
factoriis extrasacramentaliter potest etiam
ratione indulgentiæ lucratæ, generaliter
] satisfactionis extrasacramenlalis, proprio
tollere prædictum reatum : ergo quamvis
convincit cessare obligationem pœnitentis
I arbitrio oblata? in solutionem reatus con­
in quocumque eventu reatus est solutus,
commutationem stricte loquendo non fa­
ciat, deobligabilur a pœnitentia injuncta,
quacumque via sit extinclus : deficiente
tradi per culpas confessioni subjectas, fieri
i liberum ab injuncta pœnitentia : quamvis
Si illas satisfactiones extrasacramentales
enim fine præcepti, et soluto debito, præ­
exhibeat.
ceptum, et obligationem solvendi deficere
■ iliis facta suppositione extinctionis reatus,
hanc replicam, quæ difficultate non
necesse est ; alioquin teneretur solvere
[l* hujusqne certitudine obtenta, verum sit
T(jf« caret, respondet Dicastillo tract. 8, de
quod jam est solutum. Ceterum ut pœni­
illa obligatione non comprimi. Ita Suar.
sacram, pœnit. disp. 11, dubii. 2, num. 37,
tens operibus satisfactoriis exlrasacramentom.de pœnit. disp. 50, de indulg. sect. 2,
negando consequentiam, rationem dispataliter reatum solvens excusetur a poeni­
§2, num. 9, Lugo de pœnit. disp. 25, sect.
ritalis assignans; quia videlicet, opera
tentia sibi injuncta, certus esse debet illis
» 6, num. 98, Palans tract. 23, disp. unie.
pœnitentis satisfactoria extra sacramenta­
operibus reatum extinxisse ; alias dum
pund.21, § ult. n. 21, Bonacina in præliter non habent rationem punitionis, ac
sibi non constat, quantumvis plura alia
senti disp. 5, quæst. 5, sect. 3, punct. 4,
vindicte judicialis, ad quam ex præcepto
opera obtulerit, pœnitentiæ injunctæ erit
n. 8, et alii plures.
confessarii tenebatur. Per indulgentias
obstrictus. Quocirca cum extra indulgen­
85. Adversam quartæ assertioni sentenautem tollitur non solum reatus pœnæ in
tias nemini constare possit prudenti cre­
suadere conatur Lugo disp. 27, sect.
vi satisfactionum Christi, et Sanctorum,
dulitate (seclusa revelatione) remissum fore
2, num. 21, et sequent. in proprium patrosed etiam ratio vindicte, cui pœnitens erat
totum reatum pœnæ temporalis, propter
L cinium adducens Navarrum § in Levitic.
obnoxius : nam Pontifex, qui habet aliqua
quem solvendum pœnitentia injuncta fuit;
notabil. 31, num. 43, Sylveslrum verbo
ratione jurisdictionem inforo conscientiæ,
ideo nullus ob hanc causam potest ab illa
If. Indulgentia, num. 23, Angelum ibi, n. 1,
cum concedit indulgentias nomine Christi,
obligatione excusari. Tum : quia dum non Jri·.Armillam ibi, num. 12, Niguerium cap.
qui per se ipsum potest debitum pœnæ, et
adest dispensatio, vel abrogatio præcepti, ■givers. 21, Alensis 4 part. q. 23, memb.
vindicte remittere, utcumque debitum tol­
nec materia præcepti facta est impossibilis, 3^1. art. 1, D. Bonaventura in 4, dist. 20,
lit, non perse, et directe dispensando in i nec aliunde constat de cessatione finis, | : quæst. 2, art. 1, Argent, ibi, quæst. unie,
præcepto confessarii, sed indirecte conce­ I præceptum vim obligandi conservat. Tum ■klirl. 4, Ricardum quæst. 1, art. 4, Duran­
dendo aliquid æquivalens pœnitentiæ in­
etiam : quia ratio pœnitentiæ ut medicina­ te dum quæst. 9, η. 9, Palat, disp. 3, pag.
junctæ, Sauciorum nimirum satisfactiones,
lis adhuc urget.
.toj.433, colun. 2, Palud. quæst 4, Adrian, q.
ratione cujus mutat statum, in quo res
Tum deinde : quoniam licet pœnitens
μ de indulg. § de mater, indulg. Valentinum
erant, dum pœnitentia fuit injuncta. Idque
aliis operibus extrasacramentaliter satis­
:Jlib.de indulg. cap. 2, et 6, Vasquez quæst.
roborari posset ex eo, quod Pontifex non
factoriis aliquam obtineat reatus remissio94,art. I, dub. 3, num. I, Coninchum in
solum solvit debitum pœnitentis ex ærario I nem, non ideo statim immunis fit a toto
■ præsenti, disp. 12, dub. 3, in fine. AsseEcclesiæ, sed etiam pœnitentem absolvit a i illo reatu illorum peccatorum, in quorum
ritque, tam antiquos, quam recentiores
reatu, acceptando solutionem nomine Dei. ,! vindictam sacerdos pcenitentiam indixit :
j saam sententiam simpliciter, et universa­
Pœnitens autem licet operibus extrasacra- j sæpe quippe quamplura alia peccata sunt,
liter docere. At quantum excesserit in hoc
mentalibus solvat debitum, non tamen
quorum reatus nondum est solutus; imo,
judicio,convincit multitudo Doctorum,quos
absolutus manet; quoniam ipse nomine
et ipsa peccata, in quorum vindictam pœ­
pro nostra assertione retulimus, quippe
Dei non acceptat oblatam solutionem, nec
nitentia est injuncta, contrahunt majorem
non infimæ notæ sunt. Illi autem, quos
aliunde constat Deum illam acceptare per
reatum ad pœnam, quam ille qui per
Logo recenset, confuse ac sine distinctione
se ipsum. Unde quemadmodum reus fori
injunctam pcenitentiam tollitur; atque ideo
a nobis proposita loquuntur; unde facile
exterioriscondemnatus ad aliquam pœnam,
ex quocumque capite reatus ille nondum
possunt de satisfactione saeramentali ut
adstringitur ad illam subeundam, dum non
adæquate sit solutus, sacerdotis præceptum
præeise punitiva interpretari. Quidquid
constat judicem acceptasse aliam satisfac­
vim retinet obligandi. Tum denique: nam
tamen de his
tionem a reo oblatam ; ita pœnitens. Quid­
si pœnitens potest alia opera extrasacraProbatur Lugonis. sententia primo ex
quid tamen de hac solutione, quam nec
mentaliter satisfactoria exhibere, ut onus |Lacap. Cum ex eo fine, de pœnit. et remiss.
approbamus, nec rejicimus
pœnitentiæ impositæ dimittat ; cureandem I Ubi Innocentius III, inquit : α Per indis84. Aliter respondetur, concedendo conpcenitentiam, ad quam tenetur, execution!
» cretas, et superfluas indulgentiæ satis‘'Viirio sequerit*am insensustatimexplicando,dum
mandare non poterit? Atque ideo nemo.qui I ~ < factiones sacramentales enervari. » Ergo
nimirum pœnitens operibus satisfactoriis
legitima excusatione careat,potest licite illo { ideo quia aufertur obligatio implendi
extrasacramentaliter ita ratum solvit, ut
circulo uti, et alias satisfactiones extrasa- E poenitentias, alioquin si manet obligatio
constet de tali solutione.etomnimodadebiti
cramentales offerre animo pœnitenti extra- $ implendi illas ut medicinales, nihil prorextinctione, illam tamen negando, si non
cramentalem omittendi : id quippe in I sis enervabitur satisfactio. Id ipsumque
constet. Ratio enim, qua movemur, et qua
fraudem præcepti excogitaretur,cui magna
feti·.roborari potest ex Bonifacio VIII, qui ut
utuntur Authores ad asserendum pœniten­
reverentia adhibenda est. Quæ omnia
® refert Glossa in exlracaganti antiquorum de
tem fieri immunem a pœnitentia injuncta
sedulo ac prudenter inspecta convincunt,
L ponit. et remiss, nolebant sacerdotes aliis
neminem

quam injungere pcenitentiam iis, qui jubilæum anni Sancti lucrabantur quia nimi­
rum satisfactione alia non indigebant.Tum
etiam, et quidem a priori : nam sacerdos
pcenitentiam indicit ad satisfaciendum pro
pœna debita peccatis : ergo sublato debito
totius pœnæ, qualiter per indulgentiam
plenariam fit,cessat omnino fundamentum
illius obligationis ; quemadmodum si con­
donaretur a Principe pœna debita pro ali­
quo crimine, eo ipso deficeret obligatio
imposita per sententiam judicis ad pœnam
aliquam pro illo crimine subeundam.
Respendetur citatos textus intelligendos8011110·
fore de satisfactionibus non ut medicina­
libus, sed ut absolute et simpliciter vindicativis : hæc enim sunt, quæ per indis­
cretas indulgentias enervantur, etiamsi
obligatio adimplendi poenitentiam medi­
cinalem persistat : quippe cum indiscreta
ac superflua indulgentia conceditur, non
tanta injungitur pœnitentia, quanta injun­
genda erat absolute in vindiciam, sed
solum illa minor, quæ alias ad medicinam
satis est; unde non hæc, sed illa absque
legitima causa detrimentum subit. Tum
etiam : quia satisfactio sacramentalis abso­
lute dicta stat pro illa, quæ in vindictam,
et solutionem designatur, atque ideo de
hac intelligendum est loquutum fuisse
Innocentium. Aceodem proportionali modo
interpretandus est Bonifacius: nam cum
satisfactio sacramentalis absolute prolata
dicatur pœnitentia, eo quod sit quasi pœnæ
tenentia in vindictam, ideo nolebat Pon­
tifex poenitentiam, id est, vindicativam
injungi a sacerdotibus illis pœnitentibus
qui jubilaeum anni Sancti lucrabantur :
quia cum ex vi illius jubilæi totus reatus
extingueretar, opus non erat pœnitentia
injuncta ad ejusdem reatus solutionem.
Non vero de pœnitentia ut medicinali lo­
quitur : quippe quæ nec ex prima imposi­
tione dicitur, nec per jubilæum ejus effec­
tus suppletur. Ad rationem a priori dicen­
dum est, sacerdotem non solum pceniten­
tiam injungere ad solvendum debitum, sed
et ad praecavendum futurum peccatum.
Quocirca ex quo per indulgentiam plena­
riam omnino tollatur debitum,solum evin­
citur perire obligationem adimplendi poe­
nitentiam punitivam, non autem medici­
nalem, cujus adhuc existit.
86. Sed dices ex eodem Authore : sacerBepUca,

694

DE PŒNITENTIA.

dos nequit obligare pœnitentem ad satis­
factionem. nisi quatenus illam imponit in
poenitentiam peccati : ergo si per indul­
gentias deobligatur pœnitens ab illa ut
vindicativa ; absolute immunis erit ab ea
etiam ut medicinali. Antecedens suadetur:
nam pœnitentia injuncta in medicinam
procedit a sacerdote ut medico, imposita
autem in vindictam procedit ab eodem ut
judice·, atqui medicus ut talis non obligat,
sed consulit ; judex vero in quantum talis
præcipit : ergo sacerdos solum inducit obli­
gationem adimplendi pœnitentîam punitivam, et non medicinalem : hæc enim si
necessaria est ad futura peccata vitanda,
obligat ex jure naturæ, non vero ex prae­
cepto medici, qui solum declarat obligatio­
nem quam alias habet pœnitens.
cwflruj Confirmatur : etenim si reatu pœnæ
ablato per indulgentias, adhuc obligaret
jejunium v. g. impositum in medicinam,
vel tale jejunium debetur ut satisfactio
sacramentalis. et pars sacramenti, vel non?
Ut satisfactio deberi nequit ; quia qui nihil
debet, non potest obligari ad solvendum,
nec opus quod nihil solvit, potest esse
satisfactio. Si ergo jejunium illud satisfac­
tio non est. nec etiam erit pars sacramenti;
ac subinde pœnitens ad illius exhibitionem
non obligabitur : quippe qui ex præeepto
sacerdotis solum obligari potest ad partern
integralem sacramenti. Id quod urgeri valet
ex Concilio Tridentino sess. 14, cap. 8,
ubi. inquit, quod pœnitentia a sacerdotiUr.-etur^us *njungenda : « Non sit tantum ad novæ
et a vitæ custodiam, et infirmitatis medicaTridcnU
.
j ..
j
.
..
« mentum, sed etiam ad praetentorum pec« catorum vindictam, et castigationem :
« nam claves sacerdotum non ad solven« dum dumtaxat, sed, et ad ligandum con* cessas, etiam antiqui Patres, et credunt,
« et docent. » In quibus verbis satis palam
« indicat sacerdotes solum posse obligare
ad poenitentiam ut punitivam: nam.inquit,
non solum posse imponere medicinam,
sed castigationem, quia habent potestatem
ligandi; quæ causalis, ut subsistat, suppo­
nit potestatem ligandi non exerceri quate­
nus medicina imponitur.
Diionur Respondetur ad replicaro negando antetephea. cedens.
cujus probationem dicendam
est, sacerdotem non solum obligare pœni­
tentem ad pœnitentîam ut vindicativam,
sed etiam ut medicinalem. Idque ex eo

DISP. XI, DUB. V.

695

constat, quod in communi senteutia, quam
remedia adhibendo contra fatura peccata ;
tivæ culparum, eo quod ut plurimum idem
supra dub. 2, num. 28 statuimus, cui
ergo pœnitens ab utraque fit immunis.
opus ulrumque munus sibi vindicat, licet
etiam idem Lugo adhæret disput. 25, sect.
alias pomitentia per se primo nuncupetur
Hoc argumentum Herculeum habere ro-solutio,
5, num. 74, potest sacerdos justis du causis
bur, oppositamque sententiam satis pro­
satisfactio ex munere solvendi reatum. Nec
gravem injungere pœnitentîam pro,venia­
babilem reddere in via D. Thomæ, diffiteri
oppositum ex Tridentino evincitur: nem
libus, aut etiam pro mortalibus jam con­
non possumus, iliique omnino adhærere
lywd, H ad diligendum, ampliandum est,
fessis ad praecavendum vel lapsum viri
ita ut intendat quod sacerdotes habent
cogeremur, nisi præclara Thomisticæ
Religiosi, vel relapsum ejusdem, aut alte­
potestatem non solum ad absolvendum a
scholæ Sydera, ac fidelissimos Doctoris
rius, ad cujus exhibitionem pœnitens gra­
peccatis, sed etiam ad ligandum, vel obli­
Angelici interpretes Cajetanum, Sotum,
viter tenetur, ut loco citato cum illis
gandum ad utrumque, nimirum, et ad
Nugnum, aliosque hujus notæ indivulse
Authoribus docuimus. Illa autem poeni­
pœnitentîam vindicativam, et ad medi­
ejus vestigia sequentes, inveniremus nos­
tentia, cum simpliciter medicinalis sil,
cinalem : nam eo ipso quod sacerdos qua­
tram docuisse sententiam. Cajetanus
oritur a sacerdote ut medico, atque ideo ab
namque tract. 16, de indulg. quæst. 4, inCajeUn’
tenus judex habeat potestatem ligandi ad
eo ut tali obligatio gravis oriri potest. Quovindictam, consequens est ut eam habeat
solat, ad 4, ait : « Quod autem dicitur,
circa sacerdos non solum se habet ut mediobligandi ad medicinam ; cum etiam ad
« quod pœnitentia, ad quam tenetur pec­
eus, dum pœnitenti salubria consilia adhi­
judicem speciet recte disponere ut futura
ti cator, est Crux Christi, et mortificatio
bet,aut fœditatem peccati,damnationis periv passionum, jam a priscis solutum est Doccrimina praecaveantur, quamvis sub hac
culum, obligationem restituendi.aut proxiconsideratione medicus nuncupari possit.
« toribus. dicentibus quod pœnæ in quannr.m occasionem peccandi detegit.sedetiam
87. Secando, el urgentius arguitur ex
« tum sunt medicinæ Passionum, non supdum pœnitentîam medicinalem assignat,
^D. Thoma quæst. 25, supplem. art. 1 ad. 4,
« plentur per indulgentias ; et propterea deeam præcipiendo. Cur autem obligationem
ubi : σ Dicendum, quod majus remedium
« bemus, etiam indulgentiis acquisitis, pœimponat ad pœnitentîam medicinalem, ex
‘n «praebetur contra peccata vitanda ex gra« nitentiam agere,et medicinam passionum
duplici capite oriri potest. Tum, quia in
“‘■«iia, quam assuetudine nostrorum ορθ­
« nostrarum. In quintum vero sunt satisforo sacramenti sistitur loco Christi ; unde
ά rum: quia ex affectu, quem accipiens
« factivæ pro peccatis commissis, sic sup­
sicut Christus per se ipsum potest ad pœni« indulgentias concipit ad causam, pro
er plentur per indulgentias. » Similiterque
tentiam medicinalem obligare; ita sacer­
< qua indulgentia datur, ad gratiam dispoNugnus in addit, ad 3, part, quæst. 13, Nugnus,
dos, cui Christi munus demandatum est.
artic. 2, inquit : « Duo tamen sunt circa
« nilur, ideo etiam per indulgentias remeTum etiam : nam quemadmodum potestas
« hoc advertenda, Primum est, quod tan« dium ad peccata vitanda datur, et ideo
ligandi, et absolvendi non est duplex, sed
« tum remittitur per istas indulgentias
« non est in destructionem indulgentias
una, et simplex, ita potestas sacerdotis ut
«dare, nisi inordinate dentur. Tum con- i « pœnitentia, in quantum est satisfactoria,
judicis, et medici est unica, et indivisibilis.
«sulendum est eis, qui indulgentias con- I « non vero in quantam est medicinalis ;
Igitur cum sacerdos per facultatem judicis
« sequuntur, ne propter hoc ab operibus
« atque adeo quando fuerit medicinalis,
possit obligare pœnitentem ad satisfactio­
« pœnitentiæ injunctis abstineant, ut etiam
« debet adimpleri ut imposita est, et non
nem vindicativam, etiam potest ratione
« remittitur per indulgentias. » Et quidem
«ex eis remedium consequantur, quamvis
ejusdem facultatis ad pœnitentîam medi­
« a debito pœnæ essent immunes. » Ergo
incredibile est, hos præcipuos D. Thomæ
cinalem. Judex enim quaterius talis non
saltem ex mente D. Thomæ pœnitens lucrata
alumnos illius mentem non calluisse, vel
solum pœnam indicit ob patrata crimina,
indulgentia deobligatur a pœnitentia etiam
ab ejus vestigiis ultro deviasse. Quocirca
sed, et in futurorum præcautionem, ut
cum Ang. Doctor supra, quæst. 13, art. 2,
ut medicinali. Consequentia liquet, tum ex
etiam in judicibus fori exterioris liquet.
palam nostram sententiam doceat, cre­
ipsis verbis Angelici Praeceptoris dicentis
Ex quibus habetur, quod dum pœnitentia
dendum non est authoritatem in objectione
consulendum esse lucrantibus indulgen­
injuncta est simpliciter medicinalis, et
relatam illi contrariam fore, sed satius
tias, ne propterea pœnitentîam injunctam
secundum quid punitiva, eo quod non tam
erit ad sanum sensum eam reducere.
omittant : nam ly consulendum satis palam
in solutionem, quam in præservationem
Pro cujus intelligentia observandum Νθ>»·
indicat, injunctam pœnitentîam non obli­ |
injungitur, adhuc post lucratam indulgen­
gare ex præeepto. Tum etiam : etenim ideo I est, indulgentiam tripliciter accipi posse,
tiam obligat : quippe cujus effectus per
formaliter nimirum, effective, et conconon excusaretur pœnitens, quia per indul­
indulgentias non suppletur.
mitanter. Primo modo præcise dicit appli­
gentias non daretur illi remedium ad pec­
Ad Confirmationem respondetur, jeju­
cationem satisfactionum Christi, et Sanccata vitanda ; sed indulgentiæ illud confe­
nium illud, sublato reatu per indulgentias,^
runt, ut constat ex verbis, et ratione D. I torum, factam a legitimo Thesauri Eccledeberi tanquan partem sacramenti : pœni· « :
Thomæ : ergo. Tum denique, et a fortiori: | siæ dispensatore, a summo Pontifice, vi­
tentia namque medicinalis pars sacramenti
delicet, utpote Christi Vicario, vel ab alio
eo enim juxta doctrinam traditam indul­
est, quæ etiam in illo eventa dicenda est
ex illius concessione. Secundo modo im­
gentiæ deobligant a pœnitentia punitiva,
satisfactio, non quia reatum solvat, sed
portat remissionem pœnæ temporalis de­
quia
solvunt
reatum,
in
quem
solvendum
quia nomen satisfactio applicatur tam pœbitae pro peccatis, totalem quidem, si inipsa tendebat; atqui etiam indulgentiæ
nitentiæ solutivæ reatus, quam præservaauferunt finem pœnitentiæ medicinalis, 1 dulgentia plenaria sit, partialem vero, si
tivæ

4'.

f

i',·
n

■ I
rt

l I

■ Jr.*·*· :

DE PŒNITENTIA.

DISP, XI DUB. VI.

partialis tantum extiterit. Terlio autem
trio sacerdotis, nec aliud innuunt Ang.
dicendis in dubii calce constabit. Addimus
modo affert opus aliquod pium, et hones­
Doctoris verba. Unde liquet, nunquam pœ­
a opere operato, hoc est, ex elevatione,
tum. a fidelibus exequendum, quod est
nitentem ex vi indulgentia» ob omni medi­
qaam habet virtute clavium, et ex virtute
juasi causa vel conditio sub qua indulgen­
cinali satisfactione deobligari, cum saltem
speciali, quam obtinet ex meritis Christi,
tia conceditur. Porro hujusmodi opus saalligetur illi operi honesto, ratione cujus
ncramentorum Authoris, vi cujus major
tisfactorium est, ac medicinale ad peccata
indulgentia impenditur, injunctio in sa­
pi'næ remissio correspondet tali satisfac­
præcavenda, insuperque disponit ad recep­
tisfactionem medicinalem.
tioni ut parti sacramenti, quam esset illa,
tionem gratiæ tam auxiliantis, quam
quæ ex merito operantis operi satisfaclorio
sanctificantis, quarum quaelibet remedium
DUBIUM VI.
ioest. Subdimus etiam per se : quia an per
præbet ad suggestiones effrænandas, pec­
accidens ratione obicis possit hujusmodi
cataque rescindenda. Ex quibus
Quem effectum inducat ex opere operato
effectus impediri,aut omnino auferri ; alia
Ad argumentum respondetur, D. Thosatisfactio sacramentalis ?
difficultas est, quam forsan deinceps obiter
mam, dum ait : α Quod etiam per induly attingemus. Conclusionem ita explicatam
- gentias remedium ad peccata vitanda
Concors Doctorum sententia supponit,
hw.luentur N. Franciscus quæst. 10, punct. 1,
α datur, » non esse intelligendumdeindul- i satisfactionem sacramentalem aliquem su|J: nom. 44, N. Antonius disp. 21, sect. 1,
pernaturalem effectum ex opere operato,et
gentiis formaliter,aut effectiveacceplis, quo
Ι*Ρ· nam. 1597, Nugnus in addit, quæst. 13,
virtute clavium sortiri ultra illum, quem
pacto cum solum importent applicationem
ώ. art. 2, diffic. 2, Gonet disp. 13, art. 3, § I,
satisfactionum Christi,etSanctorum a Pon­ I causât ex se, et ex opere operantis ; quod
U nam. 31. Suar. disp. 38, sect. 2, Vivaldus
tifice factam, et solutionem reatus eisdem
insinuatur a Tridentino sess. 14, cap. 3, τ,-iit S «iesalisfact. num. 13, Castro Palao disp.
ubi dicitur : « Contritionem, confessio•j^anic. punct. 21, § 2, num.l, Lugo disp.25,
satisfactionibus inductam, nec pœnitentis
l|Snom. 16, Filliucius tract. 8, de salisfact.
passiones effrænant.nec carnem domant,ut
« nem, et satisfactionem esse partes poenifutura peccata detineant. Sed inteliigendus
a tentiæ, quatenus ad plenam, perfectamsacram, cap. 2, n. 33,Vasq. quæst. 94, art.
est de indulgentiis secundum id. quod conV que remissionem peccatorum ex divina
2, dab. 5,Coninchus disp. 10, dub. 10,conci.
comitanter. et quasi conditionate addu­
« ordinatione requiruntur. » Et ratio etiam
I,et2, Henriq. lib. 5, c. 20, n. 7, et alii.
cunt, nimirum de illo opere honesto,quod
id evincit : nam satisfactio est vera pars
q0’ Probatur igitur primo ex Tridentino
Pontifex indicit lucraturis indulgentias,
saltem integralis hujus sacramenti proce­
u sess. 14, cap. 8, ubi inquit : a Neque vero
uti esse solent alicujus Ecclesiæ visitatio,
«securior alia via in Ecclesia Dei unquam
dens a potestate clavium : ergo sortitur ex
confessionis emissio, vel preces aliquæ
opere operato aliquem supernaturalem ef­
r existimata fuit ad amovendam imminencoram tali imagine fundendæ ; quæ omnia
■ tem a Deo pœnam,quam ut hæc pœnitenfectum, alias nullum esset discrimen inter
serventer ac pie exercita, et ex se medici­
t tia» opera homines cum vero animi dolosatisfactionem sacramentalem, et non sa­
na» sunt, et ad gratiæ receptionem dispo­
« re frequentent. » Statimque quasi per
cramentalem. Tria autem sunt, de quibus
nunt, qua ad peccata futura præcavenda
illationem subdit : « Debent ergo sacerdo­
disputant Authores, an a satisfactione samajus remedium paratur, quam nostro­
ces Domini pro qualitate criminum, et
cramentali ex opere operato causentur.
fpœnitentium facultate, salutares, eteonrum operum assuetudine.
Remissio videlicet pœnæ temporalis debi­
Ex quo fit, quod per indulgentias forma- | ts pro peccatis jam dimissis ; divinum ali­
c venientes satisfactiones injungere. » Ex
quibas habentur duo, et quod loquatur de
liter sumptas non deobligatur pœnitens a i quod auxilium ad peccata praecavenda ; et
satisfactione sacramentali, aut injuncta a
medicinalis pœnitentiæ executione, sed ; tandem augmentum gratiæ habitualis
sacerdote, et quod de hujusmodi satisfac­
tenetur saltem ad aliquam, licet alias ex- j ultra illam, quam pœnitens per confessio­
tione dicat causare remissionem pœnæ :
trahatur ab aliis distinctis ab illo opere
nem, et absolutionem sortitur. Quæ omnia
Ergo cum etiam ibidem addat : « Neque
honesto, quod tanquam causa, vel conditio
diversis conclusionibus decidemus.
s ita nostra est satisfactio hæc, quam pro
assignatur, dum indulgentia conceditur.
« peccatis nostris exolvimus, ut non sit
Nognac Enim vero tunc, inquit Nugnus, illud
« per Christum Jesum ; » id est, ex vi ope­
opus, per cujus exhibitionem obtinetur
ris operati a Christo Jesu ; consequens est
indulgentia, a sacerdote applicandum vel
Triplici conclusione dubium resolvitur.
Concilium sentire, satisfactionem sacra­
injungendum est in pœnitentiam, quæ !
mentalem causare remissionem pœnæ ex .
sacramentum compleat, ad eamque tene­
88. Dicendum est primo, satisfactionem
opore operato.
bitur pœnitens, quamvis immunis fiat ab
sacramentalem per se causare ex opere
Confirmatur ex Angelici Praeceptoris tesaliis, si simul a sacerdote injungantur :
operato remissionem pœnæ temporalis de­
| limonio in 4, dist. 46, quæst. 1, art. 1,
basque execution! mandare, solius consilii
bita» pro peccatis dimissis. Explicatur con­
IlOt quæstiunc. 2, ad 3, ubi ait : « Vel dicenerit, et non præcepti ; quo sensu inter­
clusio. Diximus indefinite, « satisfactio! « dum, quod per satisfactionem consequipretandus est D. Thomas, cum subdit :
« nem sacramentalem causare remissionem
« tur pœnitens perfectum effectum gratiæ
4 Consulendum est lucrantibus indulgen« pœnæ temporalis debitæ pro peccatis di'
« peccatum abolentis, quia liberatur totaσ tias, ut a poenitentiis injunctis non absa missis, » non determinando an totins
• liter a reatu peccati ; » id est, etiam a |
« tineant ; « a superadditis videlicet arbipœnæ, vel solum partis illius? Id enim ex
dicendis

pœna peccatis debita : in hoc quippe con­
sistit perfecta, et totalis peccatorum remis­
sio, quod non solum culpa, sed, et reatus
contractus remittatur. Ibique palam sermo­
nem facit de satisfactione sacramentali
suum effectum ex opere operato inducente;
solvit enim argumentum, quod, sibi obje­
cerat, ad probandum pœnitentiæ partes
non convenienterassignari.satisfactionemque sacramenti partem non esse, ut legenti
perspicuum erit. Ergo ex mente D. Thomæ
satisfactio sacramentalis causal per se ex
opere operato pœnæ temperatis debitæ re­
missionem.
89. Suadetur deinde ratione : nam sa- Kaiio
asse ruo·
cramentum pœnitentiæ, sicut quodlibet nis.
aliud, causal suum effectum ex opere ope­
rato ; sed satisfactio a sacerdote injuncta
est pars sacramenti : ergo causal ex opere
operato effectum sibi correspondentem.
Majorem docuimus tract. 22, disp. 4, dub.
1, a num. 12. Minorem etiam ex professo
firmavimus in priori parte hujus tract,
disp. I, dub. 2 § 2, a num. 59, et deinceps.
Consequentia autem ex eo liquet,quod pars
sortitur modum operandi totius : opposi­
tura enim nulla ratione evinci potest.Tum
sic : sed effectus cor respondens satisfactioni
est remissio pœnæ temporalis : ergo hanc
causât ex opere operato. Minor subsumpta
constat ex Tridentino sess. 14, cap. 3, ubi
ait : «Qui u (id est,pœnitentis actus) « qua« tenus in poenitente ad integritatem sacra« menti, ad plenamque, et perfectam pec« catorum remissionem ex Dei institutione
« requiruntur. » Plena autem, ac perfecta
peccatorum remissio non solum exposcit,
ut culpa ac pœna æterna remittatur, sed
etiam ut temporalis pœnæ reàtusextinguatur : perfectum enim est illud ; cui nihil
deest. Ergo hujusmodi temporalis pœnæ
remissio tanquam effectus proprius res­
pondet satisfactioni integranti sacramen­
tum. Patet consequentia : nam cum totum
sacramentum, et ejus partes causent om­
nimodam peccatorum remissionem, ita
in hoc per distributionem accommodam
debent proportionari, ut partibus essentia­
libus respondeat effectus substantialis, ni­
mirum remissio culpæ ac pœnæ æternæ;
parti vero integrati, qualis est satisfactio
complens sacramentum, remissio pœnæ
temporalis, qua peccatum complete sit re­
missum.

I ·

t

1· i

·

o ■ :
*

£l . ,f U*4à

698

DE PŒNITENTIA.

Confirmatur : quia satisfactio sacramen­
talis majoris virtutis est, quam non sacra­
mentalis ; sed nequit esse majoris vir­
tutis, si remissionem pœnæ temporalis non
causât ex opere operato : ergo. Probatur
minor : nam satisfactio extrasacramentalis tollit illius pœnæ reatum ex opere ope­
rantis : ergo si ea, quæ sacramentalis est,
ex opere operato prædiclam pœnam non
remittit, non habet in quo virtutem satis­
factionis non sacramentalis excedat. Adde,
satisfactionem injungi a sacerdote virtute
clavium,atque ideo ex institutione Christi :
ergo cum instituta sit ad significandam
remissionem pœnæ temporalis, eandem
causare debet ex opere operato : tritum est
enim principium illud, sacramenta novæ
legis id ex opere operato efficere, quod si­
gnificant.
90. Dicendum est secundo, satisfactio­
Conclus.
2.
nem sacramentalem sortiri etiam vim im­
petrandi auxilia ad pra?cavenda peccata
fatura, et hunc effectum habere ex opere
operato. Ita Gonet disp. 13, art. 3, § 1,
Gûnet,
Suarez, num. 13, Suarez disp. 38, sect. 2, num. 3,
N
yrân
Cis.circa finem, N. Franciscus cap. 10, punct.
K· 1, num. 7, N. Antonius.Palaus disp. unie.
Palans, punct. 21, n. 4, Dicastillo disp. 14, dub.
Codncb
η· ^7, Coninchus disp. 10, dub.
10, num. 22, et alii. Suadeturque ra­
tione : Etenim sacramenta novæ legis, ac
ejus partes efficiunt ex opere operato quod
significant ; sed satisfactio sacramentalis
significat non solum remissionem pœnæ
};^io temporalis, sed etiam specialem facilita­
tem ad futura peccata fuganda, quæ a
prædictis auxiliis præstatur : ergo sortitur
vim impetrandi prædicta auxilia,eaque ex
opere operato obtinet. Major liquet ex
Tridentino sess. 7, Can. 6. Minorem etiam
palam docet idem Concilium sess. 14, cap.
8, ubi assignans finem, ac motivum insti­
tutionis satisfactionis sacramentalis ratio­
nemque imponendi in pœnitentiam poena­
lia opera, inquit : « Procuidubio enim
« magnopere a peccato revocant, et quasi
« fræno quodam coercent hæ satisfactoriæ
« pœnæ, cautioresque, et vigilantiores pœu nitentes efficiunt, medentur quoque pec­
a catorum reliquiis, et vitiosos habitus
v male vivendo comparatos, contrariis
a virtutum actibus tollunt. » Atque ideo
satisfactio sacramentalis non solum insti­
tuta est ad significandum, sed simul ad

efficiendum» ut virtute sacramenti, ac ex
merilisChristi obtineantur auxilia, quibus
facilius assequantur illi effectus revocandi
a peccatis, cautioresque reddendi pcenitentes ; quod licet alias haberi posset per
satisfactionem extrasacramentalem, non
ita faciliter ac per sacramentalem.
91. Dicendum est tertio ; satisfactionem c«t
sacramentalem non causare ex opere ope­
rato augmentum gratiae habitualis. Hanc
conclusionem obiter innuimus in priori
parte hujus tract, disp. 1, dub. 2, § 7. hq.
120. Illique adhaerent N. Franciscus ubi χx
supra, nu. 8. et 14, N. Antonius nunUrut
1599, N. Bonæ Spei disp. ultim. num. 28,A(^
Hurtado disp. 14, diffic. 13, Lugo disp. 25,·^
num. 6, Adamus quæst. 8, num. 22, Dicas-«Ai
tillodisp. 14, dub. 10, n. 156, Vasq. qu.^a
9-1, ar. 2, du. 5, num. 6, Coninchus disp.^
10, dub. 10, num. 90, Palacius dist. I3jO»4
disp. 1, et dist. 16, qu. 1, art. 1, Joannes^'
Sanctius in selectis disp. 1, et 33, num.^
121, Præpositus quæst. 12, num. 6, Ocbagavia de satisf. quæst. 7, num. 6, et8, et
alii. Eamque conformiorem menti Ange­
lici Præceptoris censemus.
Suadetur igitur ex Divo Thoma in 4,
dist. 16, quæst. 1, artic. 1, quæstiunc. 2,
D.K®·
ubi inquirens, an convenienter assignen­
tur tres partes pœnitentiæ ? Cam hoc ar­
gumentum sibi objecisset : « Præterea in
« sacramento novæ legis gratia suscipienti
« confertur ; sed in satisfactione non con« fertur aliqua gratia, ergo non est sacra­
it menti pars. » Respondet duplici solutio­
ne, et in neutra minorem negat, quam
procuidubio negaret, si satisfactionem sa­
cramentalem gratiam conferre intelligeret. Diluitque primo objectionem dicendo :
quod « ex proposito satisfaciendi gratia
« confertur, quamvis satisfactio actualis
« gratiam præsupponat. υ Unde tota gratia
hujus sacramenti ligatur, ut ita loquamur,
ad ejus administrationem, ubi datur pro­
positum satisfaciendi, quin reservetur ali­
quis illius gradus deinceps inducendus ex
opere operato in vi satisfactionis exercite.
Secundo respondet : α Vel dicendum,quod
c per satisfactionem consequitur pœnitens
« perfectum effectum gratiæ peccatum abo« lentis, quia liberatur totaliter a reatu
« peccati ·, » id est, a pœna temporali de­
bita pro peccato : ergo juxta mentem Divi
Thomæ satisfactio sacramentalis nullo
modo

DISP, XI, DUB, VI.

699

modo causal ex opere operato secundam I
93.Deinde
suadetur conclusio .rationemam
R4I1.9
. .
asseritosacramentum pœnitentiæ per id gratiam nis.
gratiaui, aut ejus augmentum, sed illud
efficit solum ex opere operantis, ut infra
habitualem ex opere operato producit,quod
illam significat, et ad illam producendam
explicabimus.
Iwu 92. Respondebis D. Thomam minorem
fuit institutum ; sed satisfactio non signi­
argumenti non negasse, quia ibi loqueba­
ficat gratiam habitualem, nec ad eam cau­
tur de gratia per se correspondent! sacra­
sandam instituta fuit : non igitur persatismentis novæ legis, non vero de illa, quam
factionem gratia ex opere operato produci­
causant per accidens. Pœnitentia autem,
tur. Minor, inquaestdifficultas, suadetur :
utpote sacramentum mortuorum, per se
nam satisfactionis sacramentalis significa­
solum habet inducere primam gratiam,non
tio, ejusque institutio non aptius venari
vero secundam, seu prioris augmentum.
valet, quam ex verhis Concilii Tridentini,
Quocirca cum satisfactio actualis primam
quod sess. 24, cap. 8, et 9, de satisfactio­
gratiam non conferat, sed supponat induc­
nis necessitate, ejusque fructu agit ; sed ibi
tam ex proposito satisfaciendi, quod in
nullum occurrit verbum, unde hujusmodi
susceptione hujus sacramenti inest, nil
gratiæ significatio, aut productio colligi
mirum quod implicite concedat, actualem
valeat ; imo dum effectum, aut fructum sa­
satisfactionem aliquam gratiam, id est,pri­
tisfactionis exprimit, de sola pœnæ tempo­
mam non impendere: ibi enim loqueba­
ralis remissione loquitur, nulla gratiæ ha­
tur juxta subjectam materiam. Sed non ob
bitualis productionis mentione facta, ut
id negat, satisfactionem adhuc ut exerci­
videre est ibi dum dicit : « Neque vero se­
tam secundam gratiam aut prioris aug­
tt curior ulla via in Ecclesia Dei unquam
mentum producere ; cum oppositum ad« existimata fuit ad amovendam imminenstruat 3 part, ut ex dicendis constabit.
« tem a Domino pœnam, quam ut hæc pœHæc tamen evasio nihil refert : nam
« nitentiæ opera homines cum vero animi
cam θ’ Thomas in argumento, cui solutio­
« dolore frequentent, d Ne ergo dicamus,
nem adhibebat, usus fuerit illa particula
Concilium diminute satisfactionis natu­
nonatiqua, cujus æquipollensest nulla,quæ
ram explicuisse, dum de ejus necessitate,et
est universalis negativa, idem omnino est
fructu sermonem texuit, ejus pretiosiorem
concedere in illa minori, quod «in satisfructum (qualis est gratia habitualis aut
« factione non confertur aliqua gratia, » ac
illius augmentum) reticendo ; asserendum
dicere quod « nulla gratia confertur : »
est, satisfactionem sacramentalem nec ta­
omnis namque gratia causabilis sive per
lem fructum significare, nec illum ex ope­
se, sive per accidens ad primam et secun­
re operato producere.
dam reducitur. Admittens igitur Divus
Thomas illam minorem universaliter con­
§ n.
cedit, nullam gratiam, id est,nec primam,
nec secundam in actuali satisfactione pro­
Opposite sententiæ referuntur, et earum
motiva enervantur.
duci; alioqui facillime posset argumentum
diluere, minorem illam universaliter ne­
gando : nam eo ipso quod aliqua gratia in
94. Adversus primam conclusionem pu­
gnare videntur Soto in 4, dist. 19, quæst.l,5^0*
satisfactione exercita producatur, falsum
art. 1, Martinus de Ledesma 4, part, primæ^
est absolute quod non aliqua, vel quod
quæst. 23, art. 4, dub. 4, Adrianus quæst. sioni
nulla producatur. Et quidem si Divus Tho­
2, de satisf. quorum sententiam probabi-opposila·
mas sentiret, ut adversarii intendunt, sa­
lem existimat Joannes Sanctius in selectis Sotus.
c
tisfactionem exercitam aliquam gratiam
disp. 26, num. 4, licet oppositam ut pro-Martin,
conferre : ad totalem peccati remissionem,
habiliorem amplectatur. Quorum funda-^ian.
id est, tam culpæ, et pœnæ æternæ, quam
mentum est, quod omnis effectus ex opere Fuadam.
temporalis, non confugeret : facilius enim
operato per sacramentum productus vel
objectionem diluere posse per recursum ad
causatur a sacramento, vel ab aliqua ejus
productionem augmenti gratiæ. Unde Di­
parte essentiali ; sed satisfactio non est sa­
vum Thomam in præallegato testimonio
cramentum, nec pars essentialis illius :
nostræ favere sententiæ extra dubium
ergo nullum effectum ex opere operato proest.

700
r‘ *

Γ-

r

h

DE PŒNITENTIA.

dacit ; consequenterque (inquit Solus) so­ I
96. Adversus tertiam conclusionem plu-8*^lum ex opere operantis pœnam temporalem
res pugnant Thomistæ, quorum aulhoritas ;·«'
remittit, licet in hoc genere majoris satis­ I satis probabilem etiam in via D. Thomæ
oppositam reddit sententiam. Hi sunt,
factionis sit. eo quod ex præcepto Confes­
sons execution! mandatur.
jetanus 3, part. q. 90, art. 2, Solus in 4,....
dist. 17, quæst. 1, art. 2, Nugnus in præ-sxj^
Sed hoc levi manu dispellitur : respon­
Rcjicisenti, quæst. 13, supplem. art. 2, Petrus*"*;
detur enim negando majorem absolute pro­
lun
de Ledesma in summa, tom. 1, de pœni-0^
latam : nam licet effectus principalis hujus
tent. cap. 1, dub. 2, Gonet disp, 13, art. 3,GjJtï.
sacramenti, gratia nimirum habitualis sa­
§ 1, num. 31, N. Gabriel de pœnit. disp.
native, vel ejus augmentum, solum ex
12. quæst. 1, Granados torn. 5, de pœnit.
opere operato producatar ex vi sacramenti,
tract. 1, disp. 3, num. 2, Rodriguez 2, Cnt
vel alicujus partis essentialis illius, quales
part. cap. 126, num. 9, Diana 3, part.DüJ
sunt absolutio per modum formæ, contri­
tract. 4, resol. 70, Joannes a Cruce parl.2,
tio et confessio per modum essentialis ma­
de pœnit. quæst. 1, dub. -1, et alii. Quam
teriæ; attamen effectus minus principalis,
sententiam suadere nituntur primo autho­
uti est remissio pœnæ temporalis rema­
ritate D. Thomæ, qui 3 part, quæst. 90,
nentis post culpam dimissam, respondere
art. 2, ad 2, diluens similem, aut eandem
potest satisfactioni, atque ideoab ea ex opere
objectionem, quam in 4 sentent, supra
operafo produci tanquam a parte sacra­
relatam a num. 72, ita respondet : « Ad0^’
menti minus principali illud integranti, ac
« secundum dicendum, quod satisfactio0 Ώ*·
perficienti.
« confert gratiam prout est in proposito,
95. Adversus secundam conclusionem
Sen- militat Lugo disp. 25, sect. 2, num. 6,
σ el auget eam prout est in executione,
lCDtia
« sicut etiam Baptismus in adultis. » In
opposita existimans, satisfactionem jus non consecunrfæ
quo testimonio, inquit Gonet loco nuper
ferre ad auxilia aliqua in ordine ad prærelato § 2, 2, num. 36, D. Thomam virtua­
Lngo11· servandum hominem a peccatis. Quod inde
liter deseruisse sententiam, quam docue­
probat, quia sacramenta non solent ex
rat in 4, sentent. Igitur juxta mentem S.
Motivum Opere operato conferre auxilia, nisi quate­
Docloris satisfactio sacramentalis adhuc ut
nus causant habitualem gratiam : ex qua
exeeutioni mandata ex opere operato aug­
oriuntur, et quæ jus tribuit ad eadem au­
mentum gratiæ producit.
xilia ; sed satisfactio non confert ex opere
97. Hanc objectionem diluimus, autho--^,
operato gratiam habitualem, aut sacramenritatemque D. Thomæ sedulo expendimus
talem, ut in ultima conclusione statuimus:
in priori parte hujus tract, disp. 1, dub, 2,
igitur jus non præbet ad prædicta auxilia
§7, num. 120, ubi, sicut nec in præsenti,
obtinenda, quibus peccata removeantur.
nec leve reperimus indicium illius retrac­
Diluitur.
Respondetur, satisfactionem exercitam
tationis, quam faciam putat Gonet.Quocirca
non producere gratiam habitualem, aut
ex doctrina, quam loco citato tradidimus,
ejus augmentum, nec insuper gratiam sarespondetur dupliciter. Primo, quod dum
cramentalem, nempe sanativam, quoad
Ang. Præceptor asserit, satisfactionem saentitatem, aut intensionem ; producere
cramentalem exercitam producere augmen­
tamen aliquam hujus quasi determinatio­
tum gratiæ, intelligendus est de produc­
nem, qua trahitur ad proprios effectus sa­
tione ex opere operantis, eo quod satis­
tisfactionis. Quæ determinatio dici potest
factio est actus liber, honestus, in via eli­
« extensio gratiæ sanati væ ex parte effeccitas, a gratiaque procedens, et aliunde
« tus ; eo quod in vi illius habetur comple­
capax novi fervoris, vel actus charitatis,
tus effectus gratiæ sacramentalis sanativæ,
aut alterius virtutis tunc exercitæ; non
aut purgantis animam a peccatis : quippe
vero de productione augmenti gratiæ ex
quæ remittuntur non solum quoad culpam,
opere operato, et in virtute sacramenti.
et pœnam æternam, sed etiam quoad tem­
Hanc autem esse mentem D. Thomæ liquet
poralem. Satisfactio igitur ratione hujus
ex verbis immediate appositis, quibus se
extensionis, quam in gratia sanativa indu­
ipsum explicat : inquit enim : « Et auget
cit, exigit aut affert peculiaria auxilia,
a eam prout est in executione, sicut etiam
quibus homo occasiones peccandi fugiat, et
« Baptismus in adultis. * Baptismus ausuperet, ac diutius perseveret in gratia.

DISP. XI, DUB. VI.
I

tem in adultis non confert gratiæ augmen­
tum ox opere operato, et in vi sacramenti,
sed solum ex opero operantis, ac ex devo­
tione illum suscipientis, ut docet idem S.
Doctor in locis, ad quæ in margino se re­
fert, nimirum, eadem 3 part, quæst. 09,
art. 8, el quæst. 68, art. 2, ubi, inquirens:
«Utrum sine Baptismo aliquis possit sal« vari ? » Respondet : Quod Sacramen« tum Baptismi dupliciter potest deesse.
« Uno modo in re, et voto; alio modo po«test deesse re, sed non voto : sicut cum
«aliquis baptizari desiderat, sed aliquo
« casu prævenitur morte antequam Baptis«mum suscipiat; et talis sine Baptismo
«actuali salutem consequi potest propter
«desiderium Baptismi, quod procedit ex
« fide per dilectionem operante, per quam
« Deus interius hominem sanctificat. » En
Baptismus, de quo loquitur D. Thomas. Hic,
autem cum sit Baptismus flaminis, gratiæ
augmentum ex opere operato non produ­
cit, sed tantum ex opere operantis. Unde
cum D. Thomas asserat, satisfactionem
exercitam concurrere ad productionem
augmenti gratiæ, sicut Baptismus in adul­
tis, palam est non docere satisfactionem
illum effectum producere ex opere operato
et in vi sacramenti.
Quæ solutio fulciri potest ex alio loco, ad
m quem etiam D. Thomas in authoritate no’ bis objecta se remittit ; nimirum ex quæst.
69, art. 8, ubi quaerens : « Utrum Baptis« mus habeat in omnibus æqualem effec« tum ? ο ita respondet : « Dicendum quod
« duplex esse effectus Baptismi, unus per
« se, et alius per accidens. Per se est id, ad
« quod Baptismus est institutus, scilicet, ad
« regenerandum hominem in spiritualem
» vitam ; et hunc effectum æqualiter facit
«in omnibus, qui æqualiter se habent ad
«Baptismum. Unde quia omnes pueri
« æqualiter se habent ad Baptismum (quia
« non in fide propria, sed in fide Ecclesiæ
« baptizantur) omnes æqualem effectum
« percipiunt in Baptismo. Adulti vero, qui
« per propriam fidem ad Baptismum acce« dunt, non æqualiter se habent ad Baptis« mum : quidam enim cum majori, qui« dam cum minori devotione ad Baptis« mum accedunt. Et ideo quidam plus, qui< dam minus de gratia novitatis accipiunt.
« Effectus autem Baptismi per accidens est
« ad quem Baptismus non est ordinatus. »

701

Hæc D. Thomas; ubi majorem gratiam
coltatam adulto in Baptismo non tribuit
virtuti sacramenti, sed adultorum devo­
tioni, quæ est virtus operantis : « Quidam
« enim, inquit, cum majori, quidam cum
« minori devotione ad Baptismum acce« dunt, d Gratia autem, quæ ex opere ope­
rato provenit a sacramento, in omnibus
asserit esse æqualem. Unde consequenter
ad hæc in solutione ad secundum ejusdem
articuli ait : « Ad secundum dicendum,
« quod hoc,-quod in baptizatis major vel
v minor gratia apparet, potest dupliciter
« contingere; uno modo,quia unus in Bap« tismo percipit majorem gratiam, quam
α alius, propter devotionem majorem »
(hoc est, ex opere operantis). « Alio modo,
« quia etiam si æqualem gratiam perci­
« piant » (qualiter se habent pueri) « non
« æqualiter ea utuntur, sed unus studiov sius in ea proficit, alius per negligentiam
« gratiæ deest. » Ex quibus omnibus haud
obscure liquet tum mira consonantia doc­
trinae, quam D. Thomas tradidit in 4 sen­
tent. cum ea, quam loco in objectione
citato docuit, atque ideo priorem minime
retractasse. Tum etiam, quod dum inquit
satisfactione sacramenlalem mandatam
execution! augere gratiam, solum loquitur
de augmento inducto virtute operantis.
98. Secundo respondetur, D. Thomam
in illo testimonio non intendere, satisfac- «diutio,
tionem exercitam augere gratiam inten­
sive, et quoad entitatem, sed extensive,
quoad effectum, quatenus remittit reatum
pœnæ temporalis. Id quod exemplo patet :
nam actus exterior dicitur augere bonita­
tem, aut malitiam interioris actus, non
quia illi tribuat aliquam entitatem, aut
aliquem intensionis modum, sed præcise
quia bonitas aut malitia interioris actus
extenditur ad denominandum bonum, vel
malum actum externum, ut ostendimus
tract 13, disp. 10, dub. 1, §2, num. 12
et 35, et ibidem disp. 5, dub. 4, num. 59.
Ita ergo proportione servata accidit in præ­
senti. Gratia namque ordinatur ad remis­
sionem peccati quoad culpam, et pœnam
æternam, ac temporalem ; unde cum sa­
tisfactio exercita ex opere operato tempo­
ralis pœnæ reatum abscindat, dicitur a
D. Thoma augere gratiam extensive, et
quoad effectum, eo quod gratia mediante
satisfactione extenditur ad completum.per-

41

. c''I

·:

t

1 d

-4

•I

<

!

V*. r
S■ I'* « · t '
?1 h <

■,
î
• J
B i! Ί

; LN
p :;· ■·!
-j

K•'

U ·;!4 :

1

.
: *
fl A
I *
r·

J

•’

‘t
‘ I

:

702

DE PCENITENTIA.

fectumque effectum remissionis peccati
etiam quoad reatum ex eo ortum. Quod
omnino idem est ac id quod in 4, docuit,
nimirum : u Quod per satisfactionem con« sequitur pœnitens perfectum effectum
« gratiæ peccatum abolentis, quia liberatur
« totaliter a reatu peccati. »
99. Arguitur secundo ratione : etenim
Objectio
quod convenit sacramento pænitentiæ, de­
bet ejus partibus convenire ; atqui sacra­
mentum pænitentiæ causât augmentum
gratiæ ex opere operato : ergo cum satis­
factio sit ejus pars, illi denegandum non
est gratiam augere ex opere operato. Mi­
nor, et consequentia constat ; major autem
suadetur : nam ideo attritio, confessio,
et absolutio gratiam ex opero operato pro­
ducunt. et augent, quia sunt partes sacra­
menti, cui per se respondet productio illius
effectus : ergo effectus, ac modus causandi,
qui convenit sacramento, competit etiam
partibus.
Diluitur. Respondetur, attritionem,confessionem,
ac absolutionem non utcumque rationem
partium sacramenti sortiri, sed illius par­
tes essentiales existere. Satisfactio autem
solum partis integrantis rationem vindi­
cat. Porro modus causandi, ac affectus, qui
sacramento conveniunt, solum tribuendi
sunt partibus essentialibus, sine quibas
sacramentum existere nequit, non autem
parti ignobiliori, quæ sacramentum abso­
lute constitutum supponit, qualis satisfac­
tio est ; atque ideo hæc vim producendi
gratiam ex opere operato habere non ex­
poscit.
100. Dices : ex solutione solum evinci,
cpiC3, partes essentiales quia tales habere virtu­
tem causandi ex opere operato gratiam
essentialiter,aut per se sacramento correspondentem, nempe, primam gratiam quoad
entitatem, acinsuper sanativam. aut sacra­
mentalem peculiarem hujus sacramenti,
quas satisfactio actualis productas suppo­
nit; non autem quod satisfactio inducere
nequeat gratiam secundam, aut habitualis
product® augmentum, quo perficiatur ; sed
id potius ex assignata disparitate deduci­
tur. Eo vel maxime, quia satisfactio,quam­
vis sacramentum quoad essentialia consti­
tutum supponat, moraliter illi ac aliis par­
tibus copulatur, integritatemque omnimo­
dam præsiat.
confir- Confirmatur :nam satisfactio sacramentamiL

ft

lis a non sacramentalidistinguendaest; at­
qui si satisfactio sacramentalis augmentum
gratiæ ex opere operato non producit, non
est caput unde a non sacramentali discri­
minem r : ergo gratiam vel ejus augmentum
affert ex opere operato. Minor suadetur :
etenim satisfactio non sacramentalis, si in
statu gratiæ fiat, eam auget ex opere ope­
rantis. et aliunde pœnam temporalem extinguit : ergo si satisfactio sacramentalis in
virtute sacramenti ac potestatis clavium
gratiæ augmentum non inducit, nihil pecu­
liare habet ex quo distinctionem accipiat a
non sacramentali.
Verum hæc haud difficile dissipantur: res-2«;.·»
pondeturenim ad replicamdisiinguendoin-^’
ter partes essentiales, ac integralem sacra­
menti,et inter effectus,qui ad earum unam­
quamque per accommodam distributionem
spectant sacramenti quippe totalis, et adae­
quatus effectus est integra ac plena pecca­
torum remissio, quæ complectitur, ut sæpius inculcavimus, purgationem tam culpæ,
et pœnæ æternæ, quam temporalis. His
igitur malis curandis ita aptandæ sunt sa­
cramenti partes, ut illæ quæ essentiales
existunt, medicamentum apponant malo
culpæ, ac pœnæ æternæ, eo quod ad hujus­
modi mala fuganda sacramentum per se
essentialiter ordinatur. Unde cum culpa
nequeat nisi per gratiam ablegari, consequensest ut sacramentum, atque ideo ejus
paries essentiales gratiam primam, ac insu­
per sanativam, et peculiarem per se ac
opere operato inducant. Si autem culpa
ante sacramentum fugata est per contritio­
nem, vel alia quacumque via ; tunc sacra­
mentum ac ejus partes essentiales gratiam
secundam,aut prioris augmentum inducunt
per accidens. His absolutis, ad perfectum
sacramenti effectum solus temporalis pœnæ
reatus manet, solvendus ; hic autem cum
stricte reatus culpæ non sit, quamvis ab ea
ortum ducat, ad sui remotionem gratiam
non exposcit, sed solam satisfactionem.
Quocirca hujusmodi effectus praecise est
qui per se respondet satisfactioni tanquam
ab ea inducendus in vi sacramenti, ac vir­
tute clavium. Unde replicæ difficultas eva­
nescit : ex eo namque, quod satisfactio sit
pars integralis sacramenti, solum habetur
debere causare effectum sacramenti quoad
totalem remissionem peccati per exclusio­
nem reatus pœnæ temporalis remanentis,
ad

i

DISP. XI, DUB. VI.

I

:

!
I
i
I
I
‘
i

!
I
I

I

I
'

ad quod gratiam producere aut ejus aug­
mentum non desideratur, eed debiti solu­
tionem ponere salis est.
Ex quibus nd confirmationem dicendum
• est, sufficiens versari discrimen inter satis­
factionem sacramentalem, et non sacra­
mentalem etiam in ordine ad effectum,
quem ulraque inducit : illa quippe reatum
pœnæ temporalis excludit ex opere ope­
rato, ac in vi sacramenti; hæc autem illum
praecise dimittit ex virtute operantis. Nec
desideratur ad absolutam distinctionem
diversitas in omnibus, atque ideo opus non
est, quod si extra sacramentalis auget gra­
tiam ex opera operantis, eandem augeat
sacramentalis ex opere operato : satisfactio
enim precise exposcitur a sacramento sub
conceptu formalissimo satisfactionis, quo
pacto solum est temporalis pœnæ remissio,
non vero productio augmenti gratiæ : hoc
namque aliunde habet, quia nimirum concomitanter est actus meritorius, a gratiaque procedens. Et quamvis uterque conceptus meriti, et satisfactionis in eodem actu
conjungantur, aut identificentur, solum
quatenus satisfactorius assumitur ille actus
ad integrandum sacramentum.
Unde vires assumit id, quod, et in priori
parte hujus tract, disp. 1, dub. 2, et in
præsenti disputatione non semel innui­
mus, pœnitentem, videlicet, non teneri
injunctam satisfactionem in statu gratiæ
execution! mandare ; atque ideo sacrilegii
reum censendum non esse, esto illam in
statu peccati exhibeat, quia obicem gratiæ
non ponit : quippe quæ per satisfactionem
non producitur ; sed dumtaxat effectui mi­
nus principali sacramenti, remissioni vide­
licet pœnæ temporalis. Imo inde sententia
nostra non immodice roboratur, oppositaquevim amittit : nam si satisfactio sacra­
mentalis gratiam vel ejus augmentum ex
opere operato produceret, pœnitens sacrilegium committeret, quoties injunctam
satisfactionem in statu peccati execution!
mandaret, cum obicem graliæ sacramenti
apponeret. Hoc autem ingentis rigoris est,
ac contra communem Doctorum senten­
tiam, qui non solum pœnitentem exhiben­
tem satisfactionem extra gratiæstatum ab
illo crimine excusant, sed præcepto sacer­
dotis facere dicunt. Satisfactio igitur ad
illam effectum ex opere operato concursum
non præs tat.

703
§ III.

Duplicis cjuxstiunculz incidentis decisio.

101. Cum satisfactio sacramentalis plus Qnarspœnæ remittat, quam non sacramentalis, tiane.
occasionem præbuit illi difficultati, in qua
solet inquiri, an dum sacerdos injongit
pœnilenti satisfactionem suo prudenti judi-’
cio omnino culpis proporlionatam, licet
coram Deo ita non sit, tota pœna debita
remittatur? Partem affirmantem docent
Scolus in 4, dist. 19. quæst. 1, Gabriel dist.
18, quæst. 1, art. I, Medina, Cod. de
nit. quæst. de effeetu pænitentiæ injunctæ,
’
Sotusdist. 18, quæst. 2, art. 3 etalii. Fun­
damentum eorum est : quia satisfactio sa­
cramentalis est a Christo Domino instituta,
ut ex opere operato pœnam temporalem ex
peccatis debitam remittat, juxta pruden­
tem taxationem a sacerdote factam, cui
pœnitens ut reus stare debeat; ergo quando
illius sententia prudenter fertur commen­
surate ad gravitatem culparum, efficaciam
debet habere ad totam pœnam debitam
remittendam, licet quæ coram Deo debe­
tur, major aut minor sit materialiter. An­
tecedens est certum, et consequentia sua­
detur : quia sacramentale judicium insti­
tutum est, ut modo humano peragendum;
sed confessarius nequit modo humano in
satisfactione injungenda attingere æqualitatem omnimodam, ita ut non deficiat, ne­
que excedat: ergo si juxta prudens judi­
cium pœnitentiam mensuret, sufficit ut
totius pœnæ debitæ reatum solvat.
102. Probabilius tamen censemus oppo- 2
situm, illamque pœnam dumtaxat per sa- ?enten
tisfactionem remitti,quæ apud Deum aequalis est valori satisfactionis, et non præcise
prudenti judicio confessarii. Hanc senten­
tiam amplectuntur N. Franciscus cap. 16,
punct. 1, num. 4, N. Antonius disp. 21,„ _
«
C*
·
ii·.
. N.xran.
sect. 1, num. Io98, Nugnus in addit, quæst. Anton.
18, art. 4, Suarez disp. 38, sect. 5,Vasquezstmez.5’
quæst. 94, art. 2, dub. 9, Lugo disp. 25,
num. 19, Dicastillo disp. 14, dub. 12,num. Dieast.
_____
,
L
, Λ
~ Bouaciu.
I/o, Bonacma disp. 5, sect. 3, quæst. o,
punct. 1, et alii. Probaturque ratione ; Ra(io
nam ideo per pœnitentiam commensuratam
culpis prudenti judicio confessarii totapœna debita extinguerelur,quia illudprudens
judicium re vera attingeret æqualitatem
pœnæ debitæ, vel quia Christus id ita or-

:

ί

Z
i

t

i

·,4

’1

Λ

'j

Λ&
Ί

·<’ -1

ίh>

1

%

704

DE PŒNITENTIA.

dinaverit : sed nealrnm verum est : ergo
consequentiam. Disparitas consistit in eo,
non tota pœna remittitur. Minor, quæ dif­ I quod Pontifex indulgentiam concedens non
ficultatem præsefert, quæque duplicem
applicat causam ad eam valide conceden­
continetpartem, quoad utramque probatur.
dam, sed ipse per se ipsum indulgentiam
Quoad primam quidem ; nam ut prudens
concedit posita per modum conditionis
confessarius illam aequalitatem attingeret,
execulione alicujus operis pii, et honesti,
plura scire opus erat, quæ illius captum
purificataque conditione tollitur reatus
superant, et quæ agnoscere moraliter im­
pœnæ in totum, vel ex parte juxta indul­
possibile est : quis enim scit, quanta purga­
gentiae quantitatem. Similiter in voto;
torii pœna correspondent cuilibet culpæ ?
posito prudenti superioris arbitrio,ipsemet
Quanta in hac vita ? Quanta sit hujus, aut
dispensans vice Dei totam voti aufert obli­
alterius peccati gravitas tam in specie, ac
gationem , quin ad ejusdem obligationis
individuo, quam in intensione, duratione,
extinctionem motivum applicet. Sacerdos
ac voluntarielate ? Quanto dolore pressus
vero in sacramento per satisfactionis im­
pœnitens ad sacramentum accedat, ut inde
positionem non remittit immediate debi­
conjecturari possit quis ideo reatus dimi­
tum pœnæ, sed applicat partem sacramen­
nuatur,et qua minori pœnitentia gravetur?
ti, quæ ex se habet virtutem ad pœnam
remittendam, ipse autem nescit an virtu­
Nullum ergo adest fundamentum ad affir­
mandum,sacerdotem attingere aequalitatem
tem habeat ad partem, vel ad totam, sicut
praedictam. Quoad secundam vero eadem
Pontifex scit virtutem qua ad id gaudet inminor probatur : nam etsi extra dubium i dulgentia v. g. plenaria. Unde si virtutem
habuerit ad omnem remittendam, illam
sit, Christum Dominum id statuere po­
tuisse ; nullo modo constat nec ex Sacra j remittet : et si revera solum virtutem
Scriptura, nec ex Conciliis,nec exPatribus, I sortiatur ad solutionem partis, non remitvel locum aliquem, authoritatemve desi­ I tet omnem, licet Confessarius prudenter
judicet esse debito aequalem, SicutMedicus
gnent adversarii, ex qua constet Christum
Dominum id ita decrevisse : ergo judicium | applicans infirmo remedium, quod pru­
illud mera divinatio est totius fundamenti, I denter existimat ad morbum depellendum
ac veritatis expers.
efficacissimum, si revera ita non est, non
ampliorem curationem efficiet, quam illam
Motivum autem oppositae sententiæ mi­
Fondanænlom nime evincit, totam pœnam debitam re- | ad quam habet virtutem.
opposi­
10-1. Secunda difficultas est, an dum satura mitti per pœnitentiam judicio prudenti
tisfactio impeditur a consecutione sui effec- S
dhiur' con^essar^ æ<lualem debito existimatam ;
’ sed solum pœnitentem illam execution! j tus, eo quod mandatur execution! in statu
mandantem sufficienter satisfacere obligapeccati, remittat pœnam temporalem
tioni, cui ex præcepto sacerdotis adslrictus
recedente fictione? Hanc difficultatem prae­
erat, sacramentumque perficere. Reliqua
cedenti disput. obiter tactam reliquimus;^
enim ex nullo principio dignosci possunt.
hic autem, ubi propriam sedem habet, di­
Beplica.
103. Dices : Superior legitima potestate
ligentius examinanda est. Igitur consone^
dispensans in voto ea causa, quam pruden­
ad ea quæ tract. 22, disp. 4 dub. 6, §2,
ter existimat sufficientem, quamvis reipsa
num. 91, statuimus, negative respondetur.
Motivum, quo ducimur, illudque non in­
apud Deum insufficiens sit, omnino voti
firmum, est : quia quoad effectus produc­
obligationem tollit. Similiter Pontifex in­
dulgentiam concedens, quæ ad sui valorem
tionem idem sentiendum est de toto sacra­
sufficientem et proportionatam causam
mento, ejusque partibus essentialibus, ac
de parte tantum integral!; atqui nec pœ­
exposcit, si prudenter judicet causam pro­
portionatam adesse, licet revera non sit
nitentiæ sacramentum, nec ejus partes
proportionata, valide indulgentiam conce­
essentiales recedente fictione proprios ef­
dit, et hæc totum suum effectum producit :
fectus producunt : ergo nec satisfactio fic­
tione recedente inducit virtute sacramenti
ergo similiter dummodo sacerdos pœniten­
tiam injungat, quam aequalem debito pru- | pœnæ temporalis remissionem, aut alium
effectum sibi respondentem. Major satis ex
denter judicat, totum pœnæ debitum exse liquet : nullum enim fundamentum
tinguit.
adest, ut major virtutis efficacia tribuatur
Respondetur omisso antecedenti negando
ignobiliori

DISP. XI

ignobiliori ac infirmiori parti sacramenti,
quam toti sacramento, aut ejus partibus
!
principalioribus, ac essentialibus. Minor
I
autem, in qua poterat esse difficultas, proI
bala ac ab impugnationibus vindicata ma­
net loco citato.
;ύ· Confirmaturauthoritate simul, et ratione
I
D. Thom.c, qui in supplem. quæst. 14, art.
l·’ 3, eandem difficultatum attingens, ita in{
quit in argum. Sed cunlra : « Opera extra
i
< charitatem facta ideo non erant salisfacj < toria » (id est pœnæ debitæ remissiva)
! < quia fuerunt mortua ; sed per pcenilen' < tiam non vivificantur : ergo nec inci< piunt esse satisfactoria. Praeterea chari< las non informat actum, nisi qui ab ipsa
I « aliqualiter procedit; sed opera non posi < sunt esse Deo accepta, ac per hoc nec
! < satisfactoria, nisi sint charitate infor« mata : ergo cum opera facta extra cha« ritatem nullo modo ex charitate proces< serint, vel de cetero procedere possint,
< nullo modo poterunt in satisfactionem
< computari. » Ac tandem in corpore artrculisubdit ·. « Respondeo dicendum, quod
• quidam dixerunt, quod opera in chariI
< tale facta, quæ viva dicuntur, sunt me< ritoria vitæ æternæ, et satisfactoria res< pectu pœnæ dimittendæ ; et per chari« talem sequentem opera extra charitatem
i facta vivificantur quantum ad hoc, quod
« sunt satisfactoria, sed non quantum ad
I < hoc, quod sunt meritoria vitæ æternæ.
« Sed hoc non potest esse : quia utrumque
i habent ex eadem ratione opera ex chari< tate facta, scilicet, ex hoc quod sunt Deo
’ grata. Unde sicut charitas adveniens
« non potest ea gratificare quantum ad
« unum, ita nec quantum ad aliud. »
105. Respondebis ex adversariorum
doctrina, D. Thomam in illo articulo ser­
monem non facere de satisfactione sacramentali, sed tantum de non sacramentali ;
atque ideo ex vi hujus solum habetur, extrasacramentalem satisfactionem fictione
recedente effectum non sortiri, secus autem
sacramentalem. Et quod D. Thomas id
lanium intendat, inde suadetur, quia in
soialione ad 2 ejusdem arlic. rationem
assignans cur Baptismus, cujus efficacia
obice impeditur, recedente fictione effec­
tum obtineat, non vero satisfactio, inquit :
... < Proplerea Baptismus ex ipso opere ορο­
ί rato justificat, quod non est hominis,sed j
j

Salmanl. Curs. Theolof). tom. XX·

DUB. VI

705

« Dei : et ideo non eodem modo mortifi­
ci catur, sicut satisfactio, quæ est opus hominis, λ Constat autem, satisfactionem
sacramentalem opus Dei esse, utpole qui l
elevatum virtute clavium ad producendum
ex opere operato effectum sacramentalem
solutionis pœnæ, quemadmodum et Bap­
tismus ad regenerandum. Loquitur ergo
D. Thomas desola satisfactione extrasacramentali, quæ sola opus homines est.
Sed contra : nam D. Thomas ibi duplici Di<p<·Ήί
solutione argumentum diluit; in quarum !ur‘
prima, quæ principalior est, ita inquit :
« Dicendum, quod Baptismus imprimit
« characterem in anima, non autem satis« factio; et ideo adveniens charitas, quæ
« fictionem tollit et peccatum, facit quod
« Baptismus effectum suum habeat ; non
« autem facit hoc de satisfactione. » Hæc
igitur est potissima ratio disparitatis.quam
assignat inter Baptismum, et satisfactio­
nem, et qua tanquam principalissimo fun­
damento utitur 3, part, quamque etiam
adduximus tract. 22, disp. 4, dub. 6, ad sua­
dendum sacramenta, characterem non im­
primentia, quale est pœnitentiæ, recedente
fictione effectum, vel gratiam non produ­
cere. Ea autem æqualiler suadet de satis­
factione sacramentali, ac de non sacramen­
tali proprios effectus obice recedente non .
obtinere, quippe quæ nulla characterem
imprimit, uti Baptismus, qui in charactere
ab eodem inducto virtualiter perseverat
etiam dum peccatum adest, ratione cujus
ubi postea obex recedit, effectum infeit.
Atque ideo utrique satisfactioni negat D.
Thomas vim obtinendi proprios effectus
recedente fictione.
106. Secunda autem solutio, quam D.
Thomas adhibet objectioni, est quædam
congruentia coadjuvans, non vero ratio
efficaciter evincens, nec ut talis ab Ang.
l’ræceplore adducitur. Nam omnia sacra­
menta characterem non imprimentia æque
opus Dei sunt ac Baptismus, quo non obs­
tante sæpe de illis asserit D. Thomas gra­
tiæ fructum non producere obice recedente,
uti nominatim de opere Dei maximo, Eu­
charistias videlicet sacramento, docet in I.
dist. 4, quæst. 3, art. 2, quæstiunc. ad 3:
ί Dicendum, quod in Eucharistia non im« primitur character, cujus virtute possit
« aliquis virtutem sacramenti percipere
« fictione recedente; et ideo non est si45

t 1’

703

DE PŒNITENTIA.

« mile. » Non igitur adducitur a D. Thoma
ut se sola suadeat, sed ut congruenter ad­
juvet. Et quidem id efficit, saltem quatenus
probat de satisfactione extrasacramentali :
haec enim cum quoad omnia opus hominis
sit, effectum fictione recedente recuperare
nequit, sicut Baptismus ob oppositam ra­
tionem, licet alias ratio illa idem non evin­
cat de satisfactione sacramentali, ulpote
qui, quatenus pars sacramenti, opus Dei
est, et non tantum hominis.
Co,tfuu. Adde primo (per quod prædicta evasio
'tor omnino evertiturldisparitatem a D.Thoma
aar,lis?· assignatam esse optimam adhuc quatenus
versatur inter Baptismum, et satisfactio­
nem tam extrasacramentalem, quam saeramentalem : nam ideo inquit, Baptis­
mum recedente fictione effectum oblinere,
quia est opus Dei ; non vero satisfactionem,
quia est opus hominis. Hoc autem de utra­
que satisfactione in statu peccati exercita
absolute verificatur; satisfactio namque
sacramentalis, de qua difficultas esse pote­
rat, eo ipso quod extra gratiae statum
mandetur exeeutioni, est opus hominis.
Ratio est : quoniam in tantum esset opus
Dei in quantum esset elevata virtute sacra­
menti, vel clavium ad productionem sui
effectus ; hæc autem elevatio salvari ne­
quit in satisfactione exercita in statu pec­
cati, licet alias sit injuncta a sacerdote :
nam virtus elevans in se formaliter non
persistit, siquidem sacerdos jam absolutio­
nem, et sacramentum complevit. Deinde
in aliquo effectu per eandem producto virtualiter non persistit : quia gratia habitua­
lis per sacramentum, et illam virtutem
producta, jam periit ratione peccati, cum
quo incompossibilis est. Ac tandem gratia
sacramentalis, quae sanativa dicitur, etiam
defecit : hæc enim cum sit quidam modus
determinans gratiam habitualem, ut sta­
tuimus tract. 22, disp. 4, dub. 9, necesse
est deficere deficiente gratia, quam modifi­
cat. Non igitur persistit virtus elevans
satisfactionem nec in se, nec in aliquo
effectu; atque ideo satisfactio illa omnino
est opus hominis, ac subinde incapax pro­
ducendi ex opere operato effectum sacra­
mentalem fictione recedente. Dicitur ta­
men satisfactio sacramentalis, quia in­
juncta fuit in sacramento, et quia per ejus
exhibitionem fit satis præcepto sacerdotis,
qui solum praecepit opus absolute exhiben­

dum; et insuper quia sacramentum pure
materialiter complet, non vero formaliter;
cum alias opus virtute sacramenti eleva­
tum non sit. In quo differt a satisfactione
sacramentali in statu gratiæ mandata exe­
eutioni, quæ elevata est per gratiam habi­
tualem, et sacramentalem, quæ saltem
effective, et virtualiter sunt virtus cla­
vium, vel sacramenti, a qua producta!
fuerunt.
Adde secundo, D. Thomam in praadicla
authoritate docere, Baptismum recedente
fictione gratiæ fructum obtinere : quia
« non eodem modo mortificatur, sicut saα tisfaclio quæ est opus hominis, t Hæc
autem ralio æque militat in satisfactione
sacramentali in statu peccati exercita, ac
in non sacramentali : utraque namque
mortificatur aliter ac Baptismus. Hic enim
ideo non omnino mortificatur, quia relin­
quit in baptizato characterem,qui per pec­
catum non destruitur, nec expelli potest,
ut constat ex eodem D. Thoma 3, part,
quæst. G9, art. 10, in corp. Satisfactio vero
sacramentalis omnino per culpam morti­
ficatur, eo quod nullum effectumsuperna­
turalem relinquit in subjecto, atque ideo
omnino redditur opus hominis, quod obice
recedente effectum obtinere non potest.
Etenim causa instrumentalis physica (qua­
lia sunt omnia sacramenta, et satisfactio ut
pars sacramenti) debet, dum effectum
producit, vel in se formaliter, vel saltem
virtualiter in aliquo permanere : effec­
tus quippe nequit physice produci a
causa nec formaliter nec virtualiter existente ; atqui satisfactio sacramentalis in
peccato mortali exercita nullum effec­
tum sacramentalem relinquit, in quo
virtualiter ejus virtus persistat : ergo eo
ipso quod extra statum gratiæ fiat, nequit
obice recedente effectum proprium obti­
nere; atque ideo omnino per culpam mor­
tificatur; et fit tanquam opus hominis.
Oppositum autem in Baptismo contingit:
hic enim quamvis in se formaliler trans­
eat, relinquitur virtualiter in charactere,
quem imprimit; unde dum fictio tollitur,
potest physice effectum producere ratione
virtualis permanentiæ.
107. Dices: aliquam dari satisfactionem,
quæ postquam transiit, aliquem effectum
distinctum a charactere relinquat, qui qui­
dem effectus multoties persistit, fictione
recedente

DISPUTATIO XII.

receJenlo : ergo si talis satisfactio a sacer­
dote in pœnitentiam injungatur, et adim­
atur in statu peccati, poterii ut pars sa­
cramenti causare remissionem pœnæ rece­
dente fictione. Antecedens expresse docetur
jD. Thoma in supplem. quæst. 14. art. ad
‘ his verbis : « Ad tertium dicendum,
• quod aliquæ satisfactiones sunt, ex qui• bus manet aliquis effectus in satisfacien< tibus, eliampostquam actus satisfactionis
• transiit, sicut ex jejunio manet corporis
• debilitatio, et ex eleemosynarum largi< lione substantiæ diminutio ; et tales
• satisfactiones in peccatis faclæ non opor• tel quod iterentur, quia quantum ad hoc,
• quod de eis manet, per pœnitentiam Deo
<accept® sunt. Satisfactiones autem, quæ
«non relinquunt aliquem effectum in sa• tisfacienle, postquam actus transit, opor• telquod iterentur, sicut de oratione, et
• similibus. »
Huic objectioni in disp. præced. solutioLemdedimus.mentemque Ang. Praeceptoris
explicuimus, ac ex ibidem dictis breviter
respondetur, jejunium in satisfactionem
injunctum relinquere aliquem effectum,
corporis videlicet debilitationem, in qua
virtualiter persistere potest usque dum
fictio recedat, et deinceps. Hic tamen effec­
tus non est proprius jejunii ut a sacerdote
injuncti, vel ut elevati virtute clavium, et
sacramenti, sed præcise ejusdem jejunii
materialiter, et in esse entis accepti. Cujus
signum evidens est, debilitationem illam
todem modo relinqui in corpore a jejunio
sive in poenitentiam injuncto, sive non :
quod ita fieri non posset, si a jejunio ut
parte sacramenti procederet. Unde solum
fit, illam satisfactionem secundum id, quod
fxsehabet.etexopere operantis relinquere
aliquem effectum, in quo persistat usque
dum charitas accedit ; et quod tunc illa
debilitatio relicta, non vero jejunium quod
illam induxit, incipiat ex opere operantis
ratione charitatis advenientis pœnam re­
mittere: ideo enim consulto addidit D.
Thomas: <· Quantum ad hoc, quod de eis
• manet, per pœnitentiam Deo acceptae
• sunt; » id est, quantum ad effectum re­
lictum, non vero quantum ad jejunium
formaliter factum, quod jam transiit. Quid
autem intendat D. Thomas, “dum subdit,
• quod tales satisfactiones in peccatis factæ
«non oportet quod iterentur ; » diximus

707

disp. prasd, dub. 3, num. C8, quo Lectorem
remittimus, ubi hanc solutionem inveniet
amplius expensam.

DISPUTATIO XII.
>1
4
; 1
·.·· J

De polestale Clavium, ac ministro­
rum Sacramenti Pœnilenliæ.

i

Egit D. Thomas de potestate ministri
confessionis quæst. 8,supplem. de clavium
vero potestate disseruit a quæst. 17, ejus­
dem supplem. usque ad 20, inclusive, ubi
cuncta, quæ ad pœnitentiæ sacramentum
spectant, omnino absolvit ; id quod etiam,
et nos efficere impense optamus, ut Cursus
hic Scholasticus, in cujus elaboratione tot
temporis absumpsimus, plenitudinem om­
nium, quæ ad Sacram Theologiam attinent,
accipiat, metam attingat, ac omnino com­
pletus in lucem prodeat. Igitur de ministri
potestate ad quæstionis 8 calcem non egi­
mus, ut insequentium Angelici Præceptoris vestigia methodus exposcebat. Tum ut
omnia, quæ ad confessionem spectant, si­
mul traderemus. Tum etiam quia, ut ait
D. Thomas quæst. 17, supplem. potestas
ministrorum ad claves pertinet, aliundeque
dum de clavibus disputat idem Ang. Do­
ctor, nonnulla de ministris immiscet, ut in
quæst. 19 videre est. Quocirca, ne iterum
eadem inculcare cogeremur, quæ de mi­
nistris supra dicenda erant, huic disputa­
tioni de clavium potestate inserenda sedulaque discusstione tractanda censuimus. Ve­
rum quia Ang. Doctor priusagit de potestate,
deincepsque de ministris, per quos illa
exercetur potestas ; ideo ejus vestigiis in­
haerentes de eisdem eodem ordine agemus.
Quamvis autem quæstio an est quæstionem
quid est regulariter præcedat, non semel
hic ordo invertitur, et a posteriori exor­
dium auspicatur ; quod in præsentiarum
fiet : quippe cognita essentia potestatis
clavium, aptius dignoscetur an in Ecclesia,
sit.

F

6»'
[· « -0«

1

i

i

i
f

•I

l

·.
I
I
r

*

r
4

l

DE PŒNITENTIA.

708

DUBIUM I.

Quid sint c/urrs Eccles ix, vel an recte
diffiniantur.

1. Quia haeretici, ut tenebras in lumen
effundant, in clavium nomino offendunt,
ne de vocibus quæstio fiat, ac veritas so­
phismatibus denigretur, dum res gravissi­
mi ponderis ad trutinam adducitur, opus
est quid nomine potestatis clavium signifi­
catur, exponere. Claves igitur stricte ac­
clivium ceptæ sunt illud materiale instrumentum,
ra quo ostium aperitur, et clauditur. L nde
desumpta est metaphora ad clavium Eccle­
siæ potestatem designandam, qua coelum
M3$i«iervel occluditur, vel patefit. Non enim claxmcui.ves j3læ (inquit Magister in 4, dist. 18)
« sunt corporales, sed spirituales, scilicet,
« discernendi scientia, et potestas judicandi,
« id est, ligandi, et solvendi, quæ dignos
« recipere, indignos debet excludere a
« Regno Ecclesiasticus judex. » Eodem mo­
do loquuntur D. Hieronymus, ac ex eo
Glossa ordinaria in cap. 16 Matth. Joan­
T>.
Hiernn. nes NX11, in extravagant! cap. Quia quoGlossa
rundam, de verborum significatione. Et
orti.
Juni, communiter S. Patres, ac Theologi, qui
xxu.
claves Ecclesiæ ita definiunt : Potestas li~
gandi, ac solvendi, qua Ecclesiasticus judex
'dignos recipere, et indignus excludere debet
a Regno. De cujus diffinitionis bonitate dis­
seruit D. Thomas in præsenti quæst. 17,
art. 2. Cum autem ad diffinitionem spectet
quid sit res diffinita explicare, non prius
quidditas potestatis clavium patefiet, quam
prædictæ diffinitionis approbatione jaculis
impugnationum infrictis.

Deciditur dubium, et communis sententia
defenditur.
2. Dicendum est, prædictam clavium
Ecclesiæ diffinitionem esse optimam. Ita
D.Tho. D. Thomas loco citato, quem sequuntur
γ’ψηόι Sotas in 4, quæst. 1, art. 1, dist. 20, CaXugi us, prcolus dist. 17, quæst. 1, art. 1, Nugnus,
Abulèüi Seraphinus in præsenti, art. 2, Abulensis
in cap. 16, Matth. quæst. 74, et communi2"1"0· 1er Ductores. Probatur igitur ratione ex
D. Thoma desumpta, quæ sic valet efforAssertio.

DISP. XII, DUB. L

mari. Illa est recta diffinitio alicujus po.
Icin ab anima dimitti potest ; ideo non
tenliæ, quæ traditur per proprium actum,
nnlcrialis, sed tantum spiritualis potestas
objectum, modum operandi, ac subjectum
talis potentiæ ; sed hujusmodi est prædicta
ess*» potest.
Deinde, cum remotio peccati cœli adipotestatis clavium diffinitio : ergo. Conse­
Ijdi Impedientis nulli creaturæ ex propriis
quentia liquet, et majorem supponit D.
: ( convenire valeat, sed ad solum Deum
Thomas ex Philosopho 2, de anima, textu
33, et merito: quippe omnis diffinitio w K jpfctetjuxta illud Lucæ 5: Quis potest pecididimittere, nisi solus Deus ; consequens
tendit ut essentiam explicet ; essedi ia au­
tem cujuslibet potentiæ, qua ratione acci­ I £i,utilia potestas sit supra exigentiam
dens est, per ordinem ad subjectum, qua I totius creaturæ, atque ideo supernaturalis.
vero est potentia, per respectum ad pro­
Ulterius. cum hæc proprium operetur
prium objectum specificativum accipitur
effectum medio pœnitentiæ sacramento,
mediante actu, ac operandi modo. Minoiojflsadminislrationem solis sacerdotibus
i Christus commisit ; sacra, et Ecclesiastica
I rem autem ita suadet discurrendo persingula. Nam ly potestas explicat conceptum
I esse debet. Præterea, cum ingressus ad
potentiæ, in quo cum aliis convenit. Ly
Regnum coelorum non fiat nisi obstaculo
I judex Ecclesiasticus exprimit illius subjec­
peccati demisso, dicitur potestas ligandi, et
tum. Ly recipere, ac excludere proprios ac­
fdwdi, quod idem est ac reserandi, et
tus designat. Ly a Regno objectum exponit. te | elidendi; dicitur tamen solvendi, aut
Ac tandem per ly dignos, et indignos modus
; reserandi, quia sacerdos per clavium pooperandi invenitur. Unde ulterius robora­
talalem amovet culpam, quæ cœli aditum
tur assertio ex eo, quod hæc diffinitioconsimpedit; ligandi vero, aut claudendi, non
tet genere ac differentia : genus enim est
quia impedimentum ad intrandum ponat,
ly potestas; reliquæ vero particulæ propriæ
sed quia impedimentum positum, peccadifferentiæ rationem vindicant.
tam videlicet, non declinat. Ac tandem,
3. Sic itaque in generali hac diffinitione^' eam hujusmodi solutio, aut ligatio ordi­
explicata, singulas particulas ulterius in -y nale, ac juxta meritorum exigentiam fieri
particulari exponere oportet, ut natura
noapossit, nisi inspecta idoneitate eorum,
potestatis clavium amplius innotescat.
qaibos Regnum coeleste claudendum, aut
Igitur ly potestas, quæ loco generis poni­
aperiendum est ; ideo subjungitur : Dignos
tur, non quamlibet potestatem ad agen; recipere, et indignos debet excludere. In qui­
dum designat, sed ut inquit D. Thomas in p
bas particulis inquit D. Thomas modum
4, dist. 14, quæst. 1, art. 1, quæstiunc.2,
operandi designari, eo quod clavium ροad 3 : « Proprie nominat potestatem aclitalas aliter se habet erga dignos, ac erga
« vam cum aliqua præeminentia. »Inquo
indignos : quippe dignitas benignitatem
convenit clavis cum præeminenti potestate
zetas exposcit, indignitas vero severitatem,
Magistratuum, ac sæcularium judicum.
qnæad modum operandi potestatis claviam referuntur.
Sic nihilominus intellecta est ratio satis
communis, polestque in plurimis generi­
bus reperiri, id est, tam in corporalibus,
§ H.
quam in spiritualibus ; tam in natu­
Argumentis satisfit.
ralibus , quam in supernaturalibus ;
tam in politicis, quam in sacris, aut
Ecclesiasticis; in præsenti tamen deter­ j 4. Qnamvis assertio proposita sit adeo
I «ra, ut communi Theologorum sententia
minatur per alias particulas, quæ habent
1 probetur ; militant tamen adversus eam
rationem differentiæ ad designandam po­
j îliqaæ objectiones, quarum enodatione
testatem spiritualem supernaturalem, et
It. sensas adductae difiinitionis clarior appa­
sacram. Ratio est ; quia cum Ecclesiæ cla­
rebit. Arguitur ergo primo. Potestas li­
ves non sint instrumentum ad aliquod
gandi, et solvendi est idem ac character
materiale ostium, sed ad coeli adilum
sacerdotalis ; sed hic non est idem ac ροclaudendum, vel reserandum, qui meta­
lestas clavium : ergo clavis non recte
phorice dumtaxat dicitur clausus per cul­
diffinitur per potestatem ligandi ac sol­
pam, quæ solum per potestatem spiritua­
vendi. Major supponitur ex illis verbis :
lem
!

709

Accipe potestatem etc., quibus sacramen­
tum Ordinis confertur, et character impri­
mitur. Minor vero suadetur multipliciter.
Primo : quia identitas, aut diversitas cujusvis potestatis ex identitate aut diversi­
tate terminorum, quos respicit, venanda
est ; sed clavis ac character ad diversos
terminos ordinantur : quippe character
respicit verum Corpus Chrisii consecran­
dum, clavis vero Corpus Christi mysticum.
I id est, subditos ut dirigendos: ergo cum
Corpus Christi verum, ac mysticum sint
termini diversi, clavis ac character dis­
tincte potestates esse debent.
Secundo eadem minor suadetur funda­
mento Scoti. Illae potestates distinguuntur,
quæ separantur realiter ; atqui potestas
characteris, ac potestas clavis realiter
separantur: ergo diversæ sunt. Minorem
probat in Apostolis, quibus prius con­
tulit Christus Dominus characterem ac
potestatem consecrandi, dum dixit : Hoc
facite in meam commemorationem ; tunc
enim eos sacerdotes constituit ; deinceps
vero post resurrectionem clavium potes­
tatem dedit, cum dixit : Accipite. Spi­
ritum Sanctum, quorum remiseritis peccata,
remittuntur eis, etc. Id quod etiam in aliis
sacerdotibus accidit : nam cum Episcopus
eos ordinat, prius tribuit characterem, aut
potestatem consecrandi ; deinceps vero
dum manus imponit, clavium potestatem
confert : ergo si diversis temporibus con­
feruntur, una potestas ab alia realiter se­
paratur.
Tertio ex D. Thoma 3 part, quæst. 63,
art. 5, in corpore, ubi demonstrat, Chris­
tum non habuisse characterem secundum
aliquam rationem; cum tamen ibidem
ostendat habuisse claves excellentissimo
modo : ergo claves, et character realiter
separantur, atque ideo realiter distinguun­
tur. Quod ulterius suaderi potest ex eo,
quod character est æqualis in omnibus sa­
cerdotibus ; claves autem hanc aequalita­
tem non servant, ut ex se palet : ergo dis—
tincte potestates sunt.
Ad argumentum respondetur concessa
majori negando minorem intellectam dr
distinctione reali entitativa, seu de cha
radere sumpto adæquate quoad entitalem,
ac extensionem : quam minime evincunt
inducte probationes. Non prima : nam
diversitas realis potentiæ, aut potestatis

710

*

•

A

DE PŒNITENTIA.

desumenda est ex diversis terminis pri­
mariis, ac adaequatis, ad quos potentia? aut
potestates ordinantur : non vero ex diver­
sitate terminorum, quorum unus est pri­
marius. alterque secundarius. Actus autem
consecrandi, aut conficiendi Corpus Christi
verum, el actus regendi Corpus ejus mys­
ticum ligando, et solvendo a peccatis, qui
sunt termini inspecti, non comparantur
ad characterem sacerdotalem, et ad claves
tanquam termini adæquati ac primarii,
sed ut actus ac terminus primarius, et se­
cundarius characteris sacerdotalis adae­
quate, c-t complete sumpti. Quæ responsio
Tba. cst [). Thomæ in 4, dist. 24, quæst. 2, art.
3, ad 2. ubi ait : « Dicendum, quod Domi« nus discipulis dedit sacerdotalem potes■ talem quantum ad principalem actum in
« Ccena quando dixit : Accipite, et mandu« cate; inde subjunxit .· Hoc facite in meam
« commemorationem. Sed post resurrecs tionem dedit eis sacerdotalem potestatem
« quantum ad actum secundarium, qui est
« ligare, et solvere.
Idemque disertis
verbis tradit in præsenti, quæst. 17, art.
2, ad 1: u Dicendum, quod ad duo, quorum
« unum est causa alterius, una potestas
« ordinatur,sicut in igne ad calefaciendum,
« etdissolvendum.Et quia omnis gratia, et
« remissio in Corpore mystico ex capito
« suo provenit, ideo una potestas eadem
« esse videtur per essentiam, qua sacerdos
« conficere (id est, consecrare) potest, et
a qua potest solvere et ligare, si jurisdictio
« adsit ; nec differt nisi ratione secundum
« quod ad diversos effectus comparatur.
<t Sicut etiam ignis dicitur secundum aliam
a rationem calefactivus, et Jiquefactivus.
Et tandem concludit : « Et quia nihil est
« aliud character ordinis sacerdotalis,
a quam potestas exercendi illud, ad quod
« principaliter ordo sacerdotii ordinatur,
« sustinendo quod sit idem quod spiritualis
« potestas; ideo character, et potestas con« ficiendi (Corpus Christi) et potestas c’a- I
« vium est unum, et idem per essentiam,
« sed differt ratione, o Quocirca sacerdo­
talis character, si adæquate accipiatur quo­
ad rationem polentiæ respicientis actum
consecrandi primarium, ac actum absol­
vendi secundarium, quo pacto de illo loquuti fuimus tract. 22, disp. 5, dub. 2,
num. 32 et 33, nulla reali distinctione
excludentis, et exclusi entitativa aut mo-

dali distinguitur a potestate clavium, sed
tantum per rationem : quippe character
adaequato sumptus quoad potentiam acti­
vum utriusque actus dicit se ipsum ut
extensum, quo sensu accipiendus est D.
Thomas.

I

DISE. XII, DUB. H.
letalem sacerdotalem complete,et ædequate
«ntplam, nullo modo separari a potestate
clavium ; nec diverso, sed eodem tempore
collalas fuisse : nam ita accepta potestas
sacerdotalis dicit utrumque, et potentiam
adactum primarium consecrandi, et posse
d actum secundarium absolvendi. Si vero
inadxquale consideretur, secundum quod
refertur ad primarium actum præcise, dis­
tinguitur a potestate clavium ut exprimit
ordinem ad actum minus principalem,non
qaidem distinctione reali entitativa,quippe
quæ non comparantur tanquam potentia,
et potentia, sed dumtaxat distinctione modili. quatenus potastas clavium addit cha­
racteri quandam extensionem ad ligandum,
etsolvendum. Quod satis est, ut verificetur
hujusmodi potestates, diversis temporibus
Apostolis fuisse collatas, quemadmodum
etiam separatim aliis sacerdotibus confe­
runtur. Realis igitur separatio arguit ad
summum distinctionem proportionatam
separationi ; unde cum hæc non sit inter
duplicem entitatem, aut inter potentiam,
et potentiam,sed inter potentiam,et modum
ejusdem, similis tantum debet esse distinc­
tio. Praeterquam quod ex separatione reali
sola distinctio realis potentialis infertur,
Ut sapias tract. 1, et 21 explicuimus.
Adultimam probationem respondetur,
potestatem clavium in Christo omnino a
charactere sacerdotali fuisse separatam,
cum nec in illo talis potestas Christi fun­
detur, nec cum illo adæquate, aut inadæquale identificetur, ita ut illum includat,
aut præsupponat : non enim in Christo
character sacerdotalis extilit, ut egregie
loco supra ex 3 part, relato probat Ang.
Doctor.· nam character est participatio vir­
tutis, et signaculum Ministerii Christiani ;
quod totum Christus habuit in omni pleni­
tudine : « Et probat hoc » (verba sunt Doctoris Angelici) « Christo non competit ha«bere characterem, sed potestas sacerdotii
• ejus comparatur ad characterem sicut id,
•quod est plenum,et perfectum ad aliquam
«sui participationem. » Potestas igitur
clavium in Christo fundabatur ingratia
unionis ad divinum suppositum. Inde au­
tem inferre non licet, potestatem clavium,
quæ in sacerdotibus invenitur, a charactere
sacerdotali adæquate sumpto realiter sepa­
rari,aut ab eo sic accepto reuliter distingui.
Potestas autem ligandi, et solvendiin om­

711

nibus sacerdotibus complete ordinalis est
in virtute sua quantum ad hoc omnino
æqualis, non minus quam character, licet
in aliqua conditione ad actum clavium re­
quisita, nempe jurisdictione, inaequalis sit
in pontifice, Episcopis, et aliis sacerdoti­
bus, ut dixit D. Thomas his verbis : « Po« testas ordinis, quantum est de se, exten» dit se ad omnia peccata remittenda, sed
« ad usurn hujus potestatis, ut dictam est,
« requiritur jurisdictio, quæ a majoribus
« in inferiores descendit. » Per quod patet
ad difficultatis augmentum.
5. Arguitur secundo : nam illa particula Ar-1“a1·
Ecclesiaticus judex inepte in prædicta cla­
vium definitione ponitur : ergo non est
recta hæc definitio. Antecedens suadetur :
quia non est judex Ecclesiasticus, nisi qui
gaudet jurisdictione ; sed stat potestas cla­
vium in eo, qui jurisdictione caret ; non
ergo postas clavium est illa, qua Ecclesias­
ticus judex. Major liquet : nam judex per
jurisdictionem in esse talis constituitur.
Minor vero ostenditur : quia potestas cla­
vium cum ordine sacerdotali confertur ;
sed jurisdictio non confertur cum ordine
sacerdotali, alias omnes sacerdotes eo ipso
quod tales existèrent, jurisdictionem ha­
berent, quod est omnino falsum : ergo stat
potestas clavium in sacerdote, qui caret
jurisdictione.
Respondetur negando antecedens ad cu-Di^ohijus probationem dicendum est,sacerdotem,
qui jurisdictione caret, habere potestatem
clavium, non tamen expeditam, sed im­
peditam ne in suum actum prorumpat,
non ex defectu alicujus ad entitatem aut
modum extensionis pertinentis, sed ex
defectu potestatis applicativæ, et materiæ,
aut subjecti, in quod exercenda est. Aliud
quippe est habere potestatem ad aliquem
actum cum omnibus requisitis ex parte
actus primi desideratis ; aliud vero illam
habere cum omnibus his, quæ ad actum
secundum pertinent, ita ut possit potentia
consequenti exercitium obtinere. Quemad­
modum in igne stat tota potentia combustiva, et tamen sine applicatione illius ad
propriam materiam comburendam non
stat actus comburendi, nec posse potentia
consequenti comburere. Potestas igitur
clavium, quæ quoad entitatem ac realitatem est ipse character in ordinatione col­
latus, dicit meram potentiam ; jurisdictio

i

b

■ ·*14

Î.-i4

Î

7 _ A

T -* r

-

<·

/•i

‘fc·
y2

ί
>r: i*

■V-

-f

•·

*>

t":
k·’· · *1

.■ ·■■#·· ■:
1 t S’
'

i

·■ »1 i

1
I

- *

*4* ·

<

_ _ 1

712

DE PtENITENTIA.

autem non est proprie potentia, aut potes­
tas clavium, sed potestas applicativa mate­
riæ ad agens, et conditio ad actum secun­
dum desiderata, ut potestas colluta in
ordine exerceatur. Quæ solutio desumitur
P Thn ex D. Thoma in præsenti, quæst. 17, art.
2, ad 2, ubi ait : « Ad secundum dicen< dum, quod omnis potestas spiritualis da« tur cum aliqua consecratione, et ideo
« clavis cum ordine datur; sed executio
<. clavis indiget materia debita, quæ est
<·. plebs subdita per jurisdictionem ; et
c ideo antequam jurisdictionem habeat.
g habet claves, sed non habet actum cla• vium ; et quia clavis per actam defini« tur. ideo in definitione clavis ponitur
« aliquid ad jurisdictionem pertinens ;
c id est, lyjudex Ecclesiasticus. »
Aream- θ·
objicies : nam claudere, et
8- aperire fores Regni coelestis est proprium
solius Dei : ergo id judici Ecclesiastico con­
venire nequit, et consequenter inepte in
clavium definitione apponitur ly judex
Ecclesiasticus. Antecedens suadetur : nam
Regnum cceleste est ultimus finis, ad quem
homines tendunt ; sed perducere ad ulti­
mum finem est proprium primi, et princi­
palis agentis, qui est Deus, non vero agen­
tis instrumentalis : ergo perducere ad
d. Tto Regnum cceleste, illud aperiendo,, est pro­
prium solius Dei. Quam objectionem sibi
proponit fere eisdem verbis Ang. Doctor
in præsenti dicens : « In omnibus ordina« tis agentibus ultimus finis pertinet ad
<r principale agens, non ad agens instru« mentale ; sed principale agens ad salua tem hominis est Deus : ergo ad eum
« pertinet ad Regnum admittere, quod est
α ultimus finis, et non ad habentem cla« ves, qui est sicut instrumentum vel mi« nister. »
Diiaimr. Respondetur, quod licet aperire imme­
diate januam Regni cœlorum, atque ideo
immediate perducere ad ultimum finem sit
proprium primi, et principalis agentis,
qualis est Deus, qui per se ipsum, et sine
sacramentis, et ministris sacramentorum,
potest auferre peccatum impediens aditum
in Regnum cœlorum ; tamen aperire me­
diate, aut perducere ad ultimum finem
mediis sacramentis non est proprium pri­
mi agentis, et Dei, sed etiam id valet Dei
ministris communicari.quippe quibus tan­
quam instrumentis Deus uli potest ad illum

effectum. Quam solutionem adhibet D.
Thomas dicens : « Actus autem sacerdotisf.Τλ
« non est immediato super Regnum, sed
« super sacramenta, quibus homo ad Ro« guum pervenit. »
7. Arguitur quarto : nam dignos reciperet^».
non perlinet ad potestatem clavium: ergo 1
in hac dillinitione incongrue illæ particu­
lae inferuntur. Antecedens ita suadet D.
Thomas : « Ad id, quod aliquis habet exseD
« ipso, non indiget aliqua potestate activa,
« per quam introducatur ad actum ; sed eo
« ipso quod aliquis est dignus, ad Regnum
« admittitur : ergo non indiget aliqua poα testate activa, per quam admittatur. Non
« igitur pertinet ad potestatem clavium di< gnos ad Regnum admittere. » Hæc ultima
consequentia liquet ex prima : nam eam
potestas clavium sit idem ac character, ne­
cessario est potentia activa, quæ ad secun­
dam speciem qualitatis spectat.
Ulterius potest hujus diffinitionis defec-c·:·.??·
tus ostendi ex eo quod Ecclesia non inten- u
dit indignos excludere a cœlesti Regno :
ergo illæ particulæ sinistre apponuntur in
clavium definitione. Consequentia ex eo
liquet, quod judex Ecclesiasticus non debet
facere id. cujus oppositum Ecclesia inten­
dit. Antecedens autem ostenditur : quia
Ecclesia non intendit a Regno excludere
eos, pro quibus orat ut in Regno recipian­
tur ; sed Ecclesia orat pro peccatoribus, ut
perveniant ac recipiantur in cœlis : non
igitur intendit indignos excludere a Regno.
8. Ad argumentum respondetur negandojj
antecedens, cujus probationi ita occurrit D.
Thomas in solut. ad 3 : « Dicendum, quod
« aliquis potest esse dignus aliquo dupli« citer ; aut ita quod ipsum habendi jus
« habeat, et sic quilibet dignus jam habet
σ cœlum apertum ; aut ita quia insit ei
« congruitas ad hoc quod ei detur, et sic
« dignos, quibus nondum apertum est cce·
v lum. potestas clavium recipit. » Itaque
alia est dignitas orta ex merito de condi­
gno ratione gratiæ sanctificantis, et pecca­
tum excludentis ; et dum hæc adest, clavis
necessaria non est, cum cœlum per cul­
pam clausum non sit. Alia vero est digni­
tas congrui tatis reperta in illis, qui licet
peccatum habeant, accedunt lemen cura
animi dolore, spe veniæ, ac firmo propo­
sito in posterum non peccandi ad pœni­
tentiæ sacramentum. His autem, quo ca­
pite

DISP. XII, DUB. II.
pile in statu peccati existunt, ccnli aditus
non patet ; quatenus vero dispositiones ha­
bent ad peccati remissionem, digni con­
gruenter efficiuntur ut illis coeli janua re­
seretur per remotionem peccati aditum
t
impedientis. Igitur dum in clavium diffini­
tione dicitur : Dignos recipe)e, hi poste­
riores intelliguntur, quos discernere ad sa­
cerdotem tanquam ad Christi ministrum,
coelique janitorem spectat.
.. Confirmationem diluit etiam D. Thoi «mi mas : « Ad quartum dicendum, quod sicut
< Deus non obdurat impertiendo mali« tiam, sed non conferendo gratiam ; ita
« sacerdos dicitur excludere non quod im!
«pedimentum ad intrandum ponat, sed
«qaia impedimentum positum non amo« veat : quia ipse amovere non potest,nisi
«Deus prius amoverit ; et ideo rogatur
«Deus ut ipse absolvat, ut sic sacerdotis
• « absolutio locum habeat. » Unde ad objec­
tionem dicendum est,Ecclesiam ac proinde
judicem Ecclesiasticum non intendere in­
dignos excludere a Regno directe,expositive;
intendere tamen indirecte, ac negative :
quia Ecclesia, ac judices Ecclesiastici coe­
lum non occludunt apponendo obstacu­
lum, peccatum videlicet, quo aditus impe­
ditur ; sed tantum non amovendo impedi­
mentum ab eisdem indignis appositum ·,
quod est illos excludere negative,aut indi­
recte. Nec antecedentis probatio aliquid
evincit : nam Ecclesia non orat ut indigni
recipiantur in sensu composito indignita­
tis, sed orat ut efficiantur digni, qualiter
admitti possint. Illi autem, qui tales effici
nequeunt, excluduntur ab Ecclesia nega­
tive,licet alias eos accipere in sensu expli­
cato exoptet.
DUBIUM II.
Utrum clavium potestas sit in Ecclesia.

Pro dubii decisione observa ex D. Tho­
ma in præsenti, quæst. 17, art. 1, tripli­
cem esse clavium potestatem ; authoritalis,
videlicet, excellentiæ, et ministerii. Qua­
rum prima in Divina Trinitate invenitur,
eo quod solus Deus est Author gratiæ sanc­
tificantis, per cujus infusionem peccatum
excluditur, etcœli aditus patefit. Secunda
fuit in Christo Domino; quippe cum ejus
humanitas sit instrumentum Divinitatis

713

eidem conjunctum, in quo summo inter­
vallo excedit quæcumque alia exlrinseca
instrumenta ; congruum fuit ut inter alios
ministros, qui instrumenta sunt ad usum
sacramentorum, haberetquandam clavium
supereminentem potestatem, quæ ideo cla­
vis cxcellcntix nuncupatur. Ejus autem
eminentia in eo consistit, quod Christus ad
removendum peccatum concurrit per meri­
tum ipsius passionis tanquam agens prin­
cipale in genere moris, ejusque humanitas
tanquam instrumentum physicum, et con­
junctum. Hanc autem clavium potestatem
an Christus in Ecclesia reliquerit, vel re­
linquere potuerit, in dubium non revo­
camus : quia hujus difficultatis decisio sa­
tis liquet ex dictis tract, 22, disp. G,dub.2,
et praecipue ex ibidem appositis ad calcem
art. 4, q. 64. De tertia igitur potestate cla­
vium, quæ ministerii dicitur, inquirimus
an in Ecclesia sit ?

§1.
Deciditur difficultas, el veritas catholica
propugnatur.
9. Dicendum est, prædictam clavium Assertio,
potestatem in Ecclesia, ejusque ministris
inveniri. Hæc conclusio est de fide, illamque communiter docent Theologi, quos
proinde superfluum est in particulari re­
ferre. Diffinitur autem in Concilio Constantiensi sess. 8, et 9. In Lateranensi. L^cran.
cap. Firmiter de summa Trinitate. In Flo-Trideiii.
rentino in litt. Fanclx unionis : ac tandem
in Tridentino sess. 14, cap. 1, ubi hæc
habentur : « Dominus autem sacramentum
a pœnitentiæ tunc præcipue instituit,cum a
« mortuis suscitatus insuffiavit in Discipu« los suos dicens : Accipite Spiritum Sanc« tum, quorum remiseritis peccata, remita tuntur eis,et quorum retinueritis, retenta
a sunt. Quo tam in significato, et verbis
α tam perspicuis, potestatem remittendi,et
« retinendi peccata, ad reconciliandum fi« deles post Baptismum lapsos, Apostolis,
<r et eorum legitimis successoribus fuisse
« communicatam, universorum Patrum
« consensus semper intellexit, et Novalia« nos remittendi potestatem olim pertina­
a citer negantes, magna ratione Ecclesia
a catholica tanquam hæreticos explosit,
a atque condemnavit. Quare verissimum

' ‘i

J

DE PŒNITENTIA.

.4

»

w

a

« hunc verborum illorum Domini sensam
magis standum sil verbis Christi, ac testi­
« Sancta haec Synodus probans, et recimonio Scripturæ in uno loco, ac in alio.
« piens, damnat eorum commentitias inQuocirca si huic Joannis testimonio stan­
« terpretaliones. » Et tandem Can. 3, in­
dum non est, nec etiam standum erit aliis,
quit : sSi quis dixerit, verba illa Domini
in quibus habemus institutionem alioruin
« Salvatoris : Accipite Spiritum Sanctum,
sacramentorum, ac traditionem potestatis
« quorum remiseritis peccata, remittuntur
ad illa conficienda ; atque ideo tota lex
« eis, et quorum retinueritis, retenta sunt;
Evangelica fundamento destituitur. .Minor
« non esse intelligenda de potestate remitautem probatur : nam si illa verba Christi
« lendi, et retinendi peccata in sacramento
non sinistre, sed simpliciter accipiantur,
e pœnitentiæ, sicut Ecclesia catholica ab
liquido constat Apostolos accepisse Spiri­
4 initio semper intellexit, detorserit autem
tum Sanctum, ac proinde potestatem ad
« contra institutionem hujus sacramenti
munus remittendi peccata ; sed hæc est
« ad authoritatem prædicandi Evangepotestas clavium : ergo eam Christus in
« lium, anathema sit. »
Ecclesia reliquit.
Feada10. Ad suadendam autem hanc conclu­
11. Ex alia vero authoritate Mallhæi siccam,
etiam veritas catholica confirmatur : nam
ex sionem adsunt plura Sacræ Scripturæ loca,
Pra?*erfduo, ex quibus evidenter de­
Christus Dominus promisit Petro, se illi
monstratur. Primum est Joannis cap. 20,
daturum clavium potestatem, dum dixit:
Sicundum vero Matthaei 16. Ex primo igi­
Tibi dabo claves Regni Ccelorwn, el quod­
tur sic probatur assertio : nam si in Ec­
eumque ligaveris super terram, erit ligatum
clesia potestas clavium remittendi ac re­
et in Calis,- et quodeumque solveris super
laxandi peccata non est,tota lex Evangelica j terram, erit solutum et in CœlisAd quod ile·
ruit; consequens nec ab hæreticis admit­ I rum non solum Petro, sed et aliis Apostotitur, quippe qui Christiani sunt, et Chris­ i lis quasi juramento promisit,dum ejusdem
tum ejusque doctrinam sectari sibi viden­
Matthaei 18, ait : Amen, amen dico vobis,
tur, ne tanquam Gentiles, ac Pagani ha­
quxcumgue alligaveritis super terram,
beantur : ergo potestas clavium est in
ligata et in Calis. Ubi non de præsenti, sed
Ecclesia. Consequentia est evidens, et mi­ j de futuro potestas judiciaria promittitur
nor inserta probatione liquet ; aliis hæreconferenda ; sed Christi verba deceptoria
tici paganismo annumerandi sunt, quod
aut nugatoria non sunt, sed infallibilis
concedere renuunt. Unde tota difficultas
veritatis : alioqui nullius essent fidei,
devolvitur ad probationem majoris, quæ I atque ideo Evangelica lex eisdem veluti
sic ostenditur : etenim tota lex Evangelica
solidissimo fundamento innixa omnino
pendet ex infallibilitate verborum, ac ac­
rueret : ergo promissionem in illis verbis
tionum Christi juxta ea, quæ habentur in
factam aliquando adimplevit, clavium po­
Scriptura : ideo enim invenitur in Eccle­
testatem Apostolis eorumque successoribus
sia sacramentum Baptismi, quia ex verbis
tribuendo. Tum sic ; sed non alibi, saltem
Christi ac Scripturæ constat ejus institutio
expressius, quam dum Joannis 20, dixit
ac potestas collata hominibus ad baptizan­
Accipite Spiritum Sanctum, quorum remi- iC
dum, ut vel ipsi haeretici fatentur : ideo
seritis peccata, etc., vel dum. post resur­
etiam invenitur in Ecclesia potestas conse­
rectionem dixit Petro : Pasce oves meas,
crandi Corpus Christi, et ministrandi alia
Joann. 21. Ergo tunc clavium potestatem
sacramenta, quia id habemus ex Christi ac
contulit, ac in Ecclesia reliquit. Minor «ab­
Scripturæ testimonio ; sed ex Joanne 20,
sumpta inde constat, quod etiam si totum
num.23, constat, Christum Dominum tra­
Evangelium consulatur, clariora alia verba
didisse Apostolis, eorumque successoribus
non extant, quam illa Joannis, ad hujus­
potestatem clavium, dum insufflavit, ac
modi potestatem conferendam, aliundeque
dixit: Accipite Spiritum Sanctum, quorum i illa cæremonia insufflandi, ac impertitio
remiseritis peccata, remittuntur eis, et quo- I Spiritus Sancti eo tendunt, ut ibi Apostoli
rum retinueritis ; retenta sunt : ergo si in
aliquam specialem facultatem acciperent ;
his verbis clavium potestatem in Ecclesia
alias illa cæremonia casualis, et ridicula
non reliquit, tota lex Evangelica ruit.Conforet, quod asserere blasphemum est.
sequentia palet : nulla enim est ratio, cur i
Hanc item doctrinam unanimiter Ecclesiæ

DISP. XII, DUB. 11.
fcPP. siæ Patres docuero. Cyprianus lib. 1 Epist.
oLcpisl. 2,contra Novalianos sic ait : « Ipse »
(Christus nimirum) « legem dedit, ut liga, ia in terris, etiam in ccelis ligata essent;
«solvi autem possent illic, quæ hic prius
« in Ecclesia solverentur. » Bernardus
serra. I, in festo Apostolorum Petri, et
Pauli.de Petro inquit : « Quid illo poten«lius, qui claves Regni tam singulariter
«accepit, ut præcedal sententia Petri sens « lentiam cceli. » Hieronymus epist. ad
Eliodorum : « Sacerdotes Apostolico gra« dui succedentes, Christi Corpus sacro ore
« conficiunt,per quos,et Christiani sumus,
«quiclaves Regni ccelorum habentesquo« dammodo ante diem judicii judicent.»
hjBt. Augustinus lib. 20, de Civitate Dei cap. 19,
ad illa verba Apoc. 20 : « Vidi sedes,et se«dentes super eas,et judicium datum est, »
etc. inquit : « Nec hoc putandum est de
« ultimo judicio, sed per sedentes super
« sedes ipsi præpositi sunt intelligendi,
« per quos nunc Ecclesia gubernatur. Ju« dicium autem datum, nullum melius
« accipiendum est, quam id quod dictum
« est : Quæ ligaveritis in terra, erunt lis. « gala et in cœlo.» Similiter loquuntur
frrilias
N. Cyrillus Alexandrinus lib. 12, in
s. Joann, cap. 15, Ambrosius lib. 1, de Pœlilrts.
nit. cap. 2, et 7, lib. 2, cap. 2.ubi efficacis­
S.
làr.
sime æque ac latissime hanc clavium po­
S.
(Ιφ. testatem contra Novatianos probat. Hila­
rius c. 16, in Matth. Chrysostomus homil.
85, in Joann, ac reliqui omnes Ecclesiæ
Patres, quorum testimonia, ne fastidium
gignamus, non adducimus.
Placet tamen Ang. Præceptoris verba
D.TM.
huc advocare, qui in comment, ad illud
Alatthaei 16, vers. 19, Tibi dabo claves, etc.
ita subdit : « Hicponitur secundum donum,
«quod Petro dedit Christus secundum hu«manitalem : fundavit enim Ecclesiam in
« terris, et Petrum Vicarium suum insti« tuit, ut introduceret in coelum ; inde
« illud ministerium dedit unde claves
« dedit ; claves enim introducunt, unde
« Petrus habet ministerium introducendi ;
« et duo facit. Primo clavos committit.
«Secundo usum docet; (et quodeumque,
« etc.) Sed videamus, inquit, quæ sunt cla« ves ? Domus, quando est deserata, impe« dit introitum ; clavis vero removet im« pedimentum. Regnum coelorum habebat
«impedimentum, sed non ex parte sua,

715

sed ex nostra, scilicet, peccatum, quia
d nihil coinquinatum intrabit in illud.Ista
« impedimenta removit Christus per suam
« Passionem , quia la vit nos a peccatis
« nostris in sanguine suo, Apoc. 1, ethane
a communicavit, ut per ministerium peccata
tollerentur ; quod expletur per virtutem
a sanguinis Christi. Undesacramenta virtu­
u tem habent a virtute Passionis Christi.
e Unde dabo tibi ministerium ; sed dicit :
« Tibodabo. Nondum enirn erant fabricau tæ (scilicet claves) res autem non potest
« dari, antequam sit. Fabricandæ autem
« hæ erant in Passione ; unde in Passione
o fuit eorum efficacia ; unde hic promisit,
«sed post Passionem dedit, cum dixit:
« Pasce oves meas. » Hæc D. Thomas, siiniliaque tradit in præsenti, quæstion. 17,
arlic. 1, in corpore
12. Ex quibus omnibus ulterius munitur ulterior
assertio sequenti discursu : etenim circaronUfa·
rem,quam docent Scriptura Sacra,Concilia,
universalis Ecclesia, ac unanimiter ejus
Sacri Doctores, disputandum non est, sed
tanquam omnino verum tenendum ; atqui
ex dictis, Scriptura, Concilia, et Ecclesiæ
Doctores unanimiter, ac universaliter do­
cent adesse in sacerdotibus potestatem di­
mittendi, ac retinendi peccata,quæ clavium
potestas nuncupatur : ergo hæc in Ecclesiæ
Ministris reperitur. Consequentia est legi­
tima, et minor ex adductis testimoniis
liquet. Major autem est regula universalis,
quam tradit D. Augustinus lib. 4, contra D
Donatistas cap. 24, et epist. 118, ubi asse-Augusi.
rit, insolentissimam insaniam esse in du­
biam adducere id,quod universalis Ecclesia
docet, ac tenet. Adde, Christum Dominum,
cui commissa fuit omnis potestas in cœlo,
et in terra, habuisse potestatem ligandi,ac
solvendi, juxta illud : Ut sciatis, quia Fi­
lius hominis habet potestatem in terra dimit­
tendi peccata, etc. Ergo illa uti potuit vel
immediate per se ipsum, ut cum dixit
Paralytico: Remittuntur tibi peccata tua ;
vel mediate per alios, quibus tanquam
Vicariis illa potestas commissa fuerit : in
hoc enim nulla repugnantia apparet. Sed
id, quod efficere potuit, de facto fecisse
nobis constat ex testimoniis allatis, præserlim ex illo Joann. : Accipite Spiritum Sanc­
tum, etc. Ergo hujusmodi potestas in Ec­
clesia invenitur.
«

't
i

?

J

I

t

«

I

J·; ./{/Λ’

■

■

/i
;·

‘c

*

·

' Hi * f

·■·'

-.fi'

*

.£·* ■ A.

V ·

DISP. ΧΠ, DUB. II.

717

DE PŒNITENTIA.

716

’ minum fuisse loquutum ; etenim Juris­
consulto testante in leg. non aliter, f[. de
legat, et fideicommisso : « Non aliter a signiDur hrreticorum respuistones confutantur.
I « fic.it ion e verborum recedi oportet, quam
13. Respondent primo hæretici, ut vim ; « cum manifestum est aliud sensisse testa­
Primum
it torem.’ Qu e etiam est doctrina D. Hiero­
to-rcti· harum rationum, et authoritatum pondus
nymi in cap. 30 Isaiæ ; et D. Basilii ora­
infringant, ac sinistris interpretationibus
tione 9, in Hexameron ; et S. Epiphanii
elidant, potestatem a Christo Domino Discihæres. 65, ac Tertulliani.
pulisin praallegatistestimoniis concessam,
Secundo : nam genuinus sensus Sacrastaafc
non esse aliam, nisi facultatem prædicandi
Seripturæ ille solum debet censeri, qui ex
Evangelium : per fidem enim (aiunt isti)
remittuntur peccata : per Evangelii vero
communi, et concordi Patrum Ecclesiæ in­
prædicationem concipitur fides ; unde po­
telligentia eruitur, et ad nos tanquam ex
fontibus limpidissimis derivatur : incredi­
testas prædicandi Evangelium dicitur a
Christo dari ad dimittenda peccata. Sic
bile enim omnino est, eos, quos dedit, (ad
Wîete. Wicleph. Lulherus, et Calvinus. A’erba
Ephesios 4.) Pastores et Doctores, ad con­
Lui ber.
summationem Sanctorum in opus ministerii,
Ohincs Calvini hæc sunt : « Quid sit solvere, et
α ligare, Dominus exposuit Joan. 20, cum
luce veritatis privasse,errareque in re adeo
e dedit Apostolis authoritatem remittendi, l substantiali permisisse ; sed omnes Eccle­
i el retinendi peccata .· solvere enim est
siæ Patres unanimiter exponunt pradicta
<r remittere peccata, ligare est retinere, i1 Evangelii verba de vera ac rigorosa cla­
« Quomodo aatem remittantur, et reti- | vium potestate. Apostolis ac sacerdotibus
« neantur peccata. Scriptura passim docet,
tradita : ergo ita intelligenda sunt, et non
« cum per Evangelii prædicationem testaad prædicationem detorquenda. Minorem
c tur illuminari homines, et liberari de
probare sanctorum verbis, prolixi esset ac
«pravitate vitiorum ; 2 ad Corinth. 15 :
fastidiosi laboris : sufficiant igitur ad ejus
« Posuit in nobis verbum reconciliationis,
evidentiam Patrum testimonia nuper ad­
α Pro Christo ergo legatione fungimur,
ducta , ac loca ibi citata; insuperque lecto­
« tanquam Deo exhortante per nos. Obserem remittimus ad D. Chrvsostomum ho- D
« eramus pro Christo, reconciliamini Deo.
mil. 70, ad populum, D. Hieronymus tom.Ciir^·
« Itaque ille remittere dicitur peccata, qui
3, epist. 15,ad Ædibiam. quæst. 9,Anasta-Biere.
« annuntiando Evangelium, homines consium in quæst. Sacra Scriptura, quaest.79,An£tt.
« vertit ad Deum : ille dicitur retinere, qui
torn. 6, Bibliothecae veterum Patrum, D., £
·
·
r»
Anuufls»
» eos, quos videt obstinatos, declarat semAmbrosium lib. 10, in Lucam prope finem,
« piternis poenis esse mancipandos. Exquo
Hugonem Victorinum lib. 2, de Sacram, '“p*
part. 14, cap. 1, D. Gregor, apud D. Tho-θΡ^
« sequitur, accipere claves Regni ccelorum.
« non esse accipere principatum, et potes­ I mam in Catena aurea ad cap. 20, Joannis. Trideoi
« tatem in alios, sed nudum ac solum mi­ ' Unde Concilium Tridentin. sess. 14, cap.
a nisterium verbi. »
1, sic illam hærelicorum expositionem ex­
Sed hoc hærelicorum effugium facile
plodit : « Quapropter verissimum illorum
Præclo·
ditor
praeluditur. Primo : nam juxta satis tri­
α verborum Domini sensum Sancta Synoprimo.
tam D. Augustini regulam lib. 3, de do­
« dus probans, et recipiens,damnat eorum
ctrina Christiana, cap. 19, et ab omnibus
« contumaces interpretationes, qui verba
Theologis ad missam, verba Sacra Seri ptu ra
« illa ad potestatem prædicandi verbum
i
sunt in proprietate sermonis intelligenda,
« Dei, et Christi Evangelium annuntiandi,·
I
quoties ex eisdem ita acceptis nullum se­
° contra hujusmodi sacramentum institu}
quitur absurdum ; sed remittere, et retinere
« tionem, falso detorquent. »
peccata in rigore, et proprietate sermonis
Tertio : quoniam pradicta Christi verba
minime significant prædicare Evangelium,
illam hærelicorum interpretationem non
et docere, sed ab eis absolvere, vel absolusustinent, cum in illis nec minimum sig­
tionem non impertiri ; et aliunde ex hac
num prædicalionis reperiatur : nam licet
intelligentia nullum sequitur absurdum,
verbum illud : Quorum remiseritis peccata,
ut ex dictis ac dicendis apparebit; ergo in | ad prædicationem violentissime applicari
hoc sensu sentire debemus Christum Do- ] posset ; illud tamen : Quorum retinueritis
nec
§ n.

U)

nec summa viohmiia ad prædicationem [ « dinalis,ut indulgentia Dei nisi supplica­
te tionibus sacerdotum nequeat obtineri.
deferri valet. Eo vel maxime, quia munus
prædicandi alii» distinctis ac disertissimis I a Mediator enim Dei, et hominum homo
Jesus Christus hanc præpositis Ecclesiæ
verbis Christum Apostolis commendasse
« tradidit potestatem, ut et confitentibus
constat ex Marco cap. ull. ubi ait : Prttdi·
« pœnitentiæ satisfactionem darent, et ea­
cute Evangelium omni creaturv ; in traden­
9 dem salubri satisfactione purgatos
di» autem singulis, qnæ ad substantiam
ad
α communionem sacramentorum per ja­
Ecclesiæ, ac Evangelicæ legis attinent,usas
σ nuam reconciliationis admitterent. »
fuit Christus Dominus propriis ac disertis
verbi» : ergo inique detorquentur verba,in
Idem aperte sentiunt D. Augustinus Jib. I, D.
de adult, conjug. cap. ult. et lib. 50 homil. Augn-i.
quibus traditur potestas clavis, ut de præ40, de pœnit. et D. Ambrosius, qui hære-Ambr.
dicatione intolligantur.
li;( 11. Secundo respondent alii ex hæreticis,
ticos virtutem Baptismi ad remissionem
Christum Dominum in illis verbis Joannis
peccatorum admittentes (sicut admittunt
^u20, dedisse quidem Ecclesiæ ministris po­
Lutherani, et alii) optime sic redarguit :
testatem remittendi peccata per Baptismum,
« Cur enim baptizatis, si per hominem pecnon vero per pœnitentiæ sacramentum,
« cata dimitti non licet ?» Quasi eossicccnadduccutes in proprium Patrocinium quæ­
clulat : ideo negatis in sacramento pœni­
dam sanctorum Patrum testimonia, quæ
tentiæ dimitti peccata per clavium potesta­
sinistre intellecta huic videntur sullragari
tem a ministris Ecclesiæ, quia dimittere
expositioni, ut videre in Cypriano epist.73,
peccata non spectat ad homines, sed ad so­
et 76, et in Chrysostomo homil. G, in 2, ad
lum Deum, juxta illud Luca? 5: Quis potest Loeæ
Corinth, et Isidoro lib. 2,de divinis officiis,
dimittere peccata, nisi solus Deus ? Sed hæc
cap. de Baptismo.
ratio etiam apud vos nullius momenti esse
Verum si hæc interpretatio intendat,
debet, siquidem conceditis homines per
Sanctos Patres censere per Baptismi sacra­
Baptismum peccatadimitlere : igitur vestra
mentum peccata remitti, potestatemque ad
interpretatio complicationem dicit, dum ex
peccata per Baptismum dimittenda, a Deo
una parte potestatem clavium, seu remit­
»uis ministris collatum fuisse, inficias non
tendi peccata in sacramento pœnitentiæ
ibimus ·. fide enim est sanctum, sacramen­
ministris Ecclesiæ denegatis, et ex alia si­
tum Baptismi a Christo Domino fuisse ins­
milem potestatem in sacramento Baptismi
titutum ea vi, ut illud ministrans (qui ex
illis conceditis.
ofiicio.et proprio munere solusestsacerdos,
Quod autem attinet ad Sanctos Patres, ν;π,Η
licet valide ab aliis conferatur) peccatum,
quos hæretici in propriam sententiam de-cai,“ir·
et originale, et actuale ante Baptismum
torquent, quid de re senserint satis cons-cyp.iacommissa remittat. Si vero interpretatio
tat ex eorum doctrina. Etenim D. Cypria- nus·
nus tam longe abest ut hærelicorum senintendat, ut re vera intendit, excludere ab
tentiæ adhæreat, ut lato calamo coulra
Ecclesiæ ministris potestatem remittendi
eoruin doctrinam scripserit, ut patet in
per pœnilentiæ sacramentum peccata post
lib. de lapsis a principio, et in epist. 52.
Baptismum commissa, est haeretica, et fal­
Deinde D. Chrysostomus lib. 3, de sacer-cl]r^
sissima, omninoque rejicienda, sicut a sa­
dolio non longe a principio, clarissime do­
cra Synodo loco allegato rejicitur ; concet, quod non solum per Baptismum, sed
vinciturque ex Patrum expositione opposi­
extra illum habent sacerdotes Evangelici
tum. Et in primis Leo Papa epist. 89, quæ
potestatem dimittendi peccata per sacra­
habetur dist. 1, de pœnit. cap.-19, causa
33, quæst. 3, inquit cuidam Episcopo :
mentum pœnilentiæ, id quod eloquentis­
sime ponderat. Similiter D. Isidorus in al- D.
D
e Multiplex misericordia* Dei in lapsibus
legato loco vindice'non indiget, quippe isidur..
« subveniet humanis, ut non solum per
qui nec docet nec innuit, solum esse in sa­
i Baptismi gratiam, sed etiam per pcenicerdotibus potestatem dimittendi peccata
e lentiæ medicinam spes vitæ reparetur
per Baptismum, sed per Baptismum, et
a ælernæ, ut qui regenerationis donum
insuper per pcenitentiam.
a violassent, proprio se judicio condein15. Deinde tradita evasio multipliciter
« nantes,ad remissionem criminum pervepraeluditur. Primo : quia potestas dimitK nirent. Sic divinæ bonitatis præsidiisor-

£41
) . Λ

'· ..2

71S

DISP. XII, DUB IL

tendi peccata per Baptismum jam alibi col­
late erat Apostolis disertis verbis, ut palet
. ex Matth. 2S,num. 19, dum Christus dixit :
Euntes erga docete omnes gentes baptizantes
eosin nomine Patris, et Eilii, et Spiritus
Sancti. Ergo per Joannis verba alia dis­
tincta potestas collate est sacerdotibus ad
peccata dimittenda extra Baptismum,atque
ideo in vi sacramenti pœnitentiæ.Secundo:
quia Christus Dominus specialem potesta­
tem tribuit Apostolis ad dimittenda peccata
infidelium, qui membra Ecclesiæ non sunt:
ergo etiam potestatem reliquit ad dimit­
tenda peccata fidelium, id est, commissa
post Baptismum ; alias pejoris conditionis
evaderet qui post Baptismum susceptum
in peccatum rueret, quam infidelis, qui
Baptismum nondum suscepit : siquidem
hic per Baptismum ad Dei gratiam reduci
posset.non vero ille qui Baptismum iterum
suscipere nequit ; quod asserere stolidissi­
ma amentia est, ac quid Dei misericordia
indignum. Tum sic: sed clavium potestas
præcipue tendit ad delenda peccata post
Baptismum : ergo de hac potestate intelligenda sunt praedicta Joannis verba. Tertio:
quia illa verba : Quorum remiseritis peccata,
etc. generalia sunt, ac proindeintelligenda
de peccatis etiam post Baptismum commis­
sis ; sed hæc per Baptismum, quippe qui
etiam in haereticorum sententia iterari
nequit, remitti non possunt : ergo in illis
alia potestas collata est, distincta a potes­
tate dimittendi peccata per sacramentum
Baptismi,et consequenter potestas clavium.
Palet consequentia : quia Baptismus ut
primo susceptus nequit extendi ad delenda
peccata post ejus susceptionem commissa.

§ ΙΠ.
Hxrelicorum fundamentis satisfit.

1G. Clavium potestatem, facultatemve
remittendi peccata post Baptismum com­
missa, primus negavit Novatus, Presbyter
Novatus.
Africanus, qui aliter Novatianus Pseudo
Romanus Episcopus dicitur, a quo Novatiani signaculum accepere, quos data opera
refutavit D. Cyprianus loco proxime citato,
et D. Ambrosius lib. de pœnit. D. Augusti­
nus hæres. 38, Cornelius Pontifex decre­
tali 1, in quem schisma Novatus suble­
vavit ; ac tandem Fabianus Papa,qui epist.

1, decret, inquit : « Supervenit Novatas ex
«Africa, et separavit ab Ecclesia Christi
« Novatianum, et quosdam alios. » De quo
etiam hæretico loquitur D. Hieronymus
lib. de Scriptoribus Ecclesiasticis,Pacianus
epist. ad Sempronianum, Eusebius lib. 6,
cap. 33, et 34. Nicephorus, et alii. Qui non
eodem modo horum hæreticorum errorem
referunt : quidam enim asserunt, non so­
lum negasse potestatem Ecclesiæ ad dimit­
tenda peccata post Baptismum commissa,
verum etiam docuisse adhuc coram Deo
omnino esse irremissibilia. Alii vero di­
cunt, non negasse pœnitentiam interio­
rem,et media illa remissionem peccatorum
a solo Deo faciendam ; sed solum inten­
disse, potestatem Ecclesiæ ad ea remittenda
de medio tollere. Alii autem, Novatum a
principio suæ hæresis non rejecisse Eccle­
siæ potestatem ad omnia, sed solum ad di­
mittenda peccata eorum , qui Christum
negabant, quando ad deserendam fidem
vi tormentorum a Tyrannis urgebantur;
ideoque docebat, hos ad pœnitentiam ad­
mittendos non esse, sed dimittendos, ut
coram Deo pœniterent, si forte ab ipso re­
missionem assequi possent. Alii tandem ali­
ter explicant praedictum errorem, in quo
Montanum fuisse testantur, ac eodem pos­
tea illaqueatos Joannem Hus, et Wicleph,
qui, ut Sotus refert, docebant claves Eccle­
siæ non esse potestatem spiritualem ad
ligandum, et solvendum : hoc enim pro­
prium est illius, de quo Baptista ait : Ecce
Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi;
sed potestatem scientîæ prædicandi, ac
exempla tribuendi, quam etiam in laicis
eruditis, exislere asserebat Wicleph, qui.
illud :« Quodcumque solveris, «etc. ira glossabat : « Nihil solvere poteris nisi quod in
« cœlosit prius solutum;» ut videreestapud
N.V.ThomamVaIdensem,tom.2,desacram.
cap. 144. Quem errorem deinceps extumularunt Lutherani, ac Calvinislæ. Pro
quorum sententia
17. Arguitur primo : nam potestas cla­ L
vium, seu ligandi et solvendi minime ex
sacra Scripturacolligitur : voluntarie ergor’ Cdrim
ac sine fundamento adstruitur in Ecclesia.
Antecedens suadere nititur Calvinus insuo
pestilenti Antidoto contra Concilium Tridentinum art. 2,illis verbis : «Ubinam(in« quit) a Christo institutum fingunt ? Quia
« dixit : Accipite Spiritum Sanctum, quo­
rum

<rum remiseritis peccata : etc. Primo, si
< Christus hanc aulhorilatem donavit Apoe» tolis, est ne propteroa, sacramenti insli<latio ? Ubi symbolum? Lbi forma ?
«Deinde, quis ignorat, munus Apostolis
j illuc fuisse injunctum,quo erga extraneos
«fungerentur? Christus testimonium,quod
«depeccatorum remissione Apostoli red* dituri erant mundo, confirmat. Ea porro
t legatio est, quæ per Evangelium defer« tur, et quidem in Ecclesiam nondum
« coaptatis, » Quasi sic arguat : si ex aliquo
Scripturæ testimonio depromi posset potes­
tas clavium, maxime ex illo Joann. 20 :
Accipite Spiritum Sanctum, quorum remiseritispeccata, etc. Sed inde minime colligi­
tur : ergo absque fundamento introducitur
in Ecclesia. Minorem suadere conatur,
primo : nam juxta Catholicos potestas cla­
vium est ad peccata remittenda vel reti­
nenda in pœnitentiæ sacramento ; sed authoritas Apostolis illis verbis concessa
non est hujusmodi, cum Christus tunc nul­
lum instituerit sacramentum ; alias dicant
Catholici : Ubi est symbolum ? Id est, si­
gnum sensibile : Ubi forma? Sine qua nul­
lum est sacramentum : ergo. Secundo :
nam Ecclesiæ ministri uti nequeunt potes­
tate clavium erga extraneos in pœnitentiæ
sacramento, quod est ad modum judicii,
cum Apostolus 1, ad Corinth. 5, dicat: Quid
Hi
’^rnim mihi de his, quis foris sunt, judicare ?
i. At nemo ignorat, munus Apostolis illic
fuisse injunctum, quo erga extraneos fun­
gerentur : ergo ex collatione hujus muneris
potestas clavium ad remittenda, et relinen­
da peccata nomine colligitur. Tertio : nam
facultas Apostolis ibi commissa, est legatio
de remissione peccatorum, «quæ per Evan«gelium defertur, et quidem in Ecclesiam
t nondum coaptatis, seu receptis, » id est,
facultas prædicandi Evangelium, per quod
excitata fide remittuntur peccata, juxta
illud Marci ult. Qui crediderit, et baptizatus
fuerit, salvus erit. Sed hujusmodi lacullas
non est potestas clavium, quæ nequit exer­
ceri in eos, qui in Ecclesiam nondum sunt
coaptati: ergo idem quod prius.
;.._r Respondetur negando antecedens, ad
cujus primam probationem concessa ma­
jori neganda est minor : etenim Christum
Dominum sacramentum pœnitentiæ insti­
tuisse, dum post resurrectionem Discipulis
apparuit, ac dixit : Accipite Spiritum

710

Sanctum, quorum remiseritis peccata, re­
mittuntur eis, ex professo ostendimus 1
part, hujus tract, disp. 4, dub, 4, § 2.Esseque sacramentum a Baptismo diversum,
constat etiam ex ibidem dictis, disp. 1,dub.
1, § 3, quo Lectorem remittimus. Ad Cal­
vini autem interrogationem Ubi symbolum?
Ubi forma? Respondetur cum generali
Doctorum sententia, symbolum, id est,
signum sensibile, esse humilem pœniten­
tis submissionem factam sacerdoti, cordis­
que dolorem externis signis demonstra­
tum : ac tandem peccatorum propalationem, el satisfactionem. Forma autem est
absolutio sacramentalis : Ego te absolvo,
etc. Quæ omnia in illis verbis Christi Do­
mini implicite saltem continentur. Ad se­
cundam probationem concessa majori ne­
gatur minor : falsum enim est, munus
illud ibi Apostolis injunctum fuisse : ut eo
erga extraneos aut in Ecclesiam nondum
coaptatos fungerentur, sed potius erga sub­
ditos, in quos exercere possent potestatem
judiciariam, quam recte intulit Concilium Concil.
Tridentinum ex illis verbisChristi Domini,Tri(IeQU
sess. 14, cap. 1, dicens : « Quo tam in si« gnificato, et verbis tam perspicuis potes­
« tatem remittendi et retinendi peccata ad
« reconciliandos fideles post Baptismum
« lapsos Apostolis et eorum legitimis suc­
« cessoribus fuisse communicatam, uni­
<( versorum Patrum consensus semper in­
<( tellexit. » In infideles igitur, aut extra­
neos,cum extra Ecclesiæ gremium sint, ju­
dicialis ac Ecclesiastica potestas exerceri
nequit per pœnitentiam.
Ad tertiam neganda est major, sicut Trident,
eam negat Concilium Tridentinum, dum
cap. 1, sess. 14, damnat : « Eorum contu­
« maces interpretationes, qui verba illa ad
« potestatem prædicandi verbum Dei, et
« Christi Evangelium annuntiandi,contra
« hujusmodi
sacramenti institutionem
(i falso detorquent. » Illud autem Marci
ult : Qui crediderit, et baptizatus fuerit, sal­
vus erit ; quo hæretici suadere conantur
remissionem peccatorum soli Baptismo, et
Fidei esse adseribendam, jam solutum re­
linquimus 1 part, hujus tract, disp. 1,
dub. 2, § 5, a num. 43, ubi etiam §4, a
num. 33, et deinceps alia diluimus pu­
gnantia adversus existentiam, ac virtutem
hujus sacramenti, a quorum coexistentia
clavium potestas pendet. Quibus adden-

IU

Γ

Ί

I'M
- .-i

i;
i

H

5

720

DE PŒNITENTIA.

dum est, quod licet clavium potestas ex
Sacra Scriptura adeo palam non constaret,
minimo ob id deneganda erat : plura enim
sunt, quæ expresse in Sacra Pagina non
continentur, et tamen sunt dillinita ab
Ecclesia tanquam fidei dogmata, eo quod
per traditionem ab Apostolis derivata sunt.
Cui doclrinæ obviam ire nequeunt haere­
tici : nam ut in procomio ad tract. 22 adnotavimus, ipsi non pauca habent, de qui­
bus per solam traditionem constat, uti
sunt nomina Trinitatis, ac Hypostasis.
argoin.
18. Arguitur secundo : nam in Ecclesia,
ejusque ministris inutilis superfluaque
potestas adstruenda non est; sed potestas
clavium est hujusmodi : igitur admitti non
debet in Ecclesia, ejusque ministris. Major
est pervia; minor autem suadetur : nam
inutilis, et superfluæ sunt claves ad rese­
randum ostium, quod jam est apertum ;
sed Regni cœlorum ostium jam est aper­
tum : ergo inutiles ac superfluæ sunt cla­
ves, quæ ad illud aperiendum in Ecclesia
introducuntur. Minor, quæ sola difficulta­
tem præseferre poterat, patet ex illo Apo.\p.t4i. cajyp5js 4 .
et ecce in
0S[ium
apertum.
Coatir- Confirmatur : nam clavium potestas est
ad aperiendum, et claudendum cœlum ;
sed hujusmodi potestas in Ecclesiæ minis­
tris non reperitur : ergo. Minor suadetur:
etenim potestas, quæunice competitChristo
Domino, in Ecclesiæ ministris nullo modo
datur ; sed potestas aperiendi, et claudendi
cœlum solum in Christo Domino reperitur,
ut liquet ex illo Apocalypsis 3 : Hxc dicit
Sanctus, et verus, qui habet elavem David,
qui aperit, et nemo claudit ; claudit, et
nemo aperit : ergo potestas aperiendi, et
claudendi cœlum in Ecclesiæ ministris in­
veniri non potest.
Sohiiur Respondetur negando minorem, cujus
meui' Pr°bali° non urget : nam cœli ostium so­
lum dicitur, et est clausum, quatenus ex
. parte hominum adsunt peccata,quibus adi­
tus impeditur. Peccatum autem est duplex,
aliud originale, aliud actuale ; atque ideo
duplex cœli occlusio consideranda est.Igitur
cœli ostium est apertum hominibus res­
pective ad peccatum originale, prout est
malum totius humanæ naturæ ·. hoc enim
impedimentum ex vi Passionis Christi
Domini efficaciter amotum est; et de hac
apertione inlelliguntur illa verba: Eidi, et

ecce in Cado ostium apertum. Celerum cum
peccata actualia cœlum, quod jam resera­
tum erat, iterum occludant ; ideo potestas
clavium non inutilis ac superflua, sed om­
nino necessaria est, ut vectes hujusmodi
infringat. Quæ est doctrina D. Thomæ iu
præsenti, quæst. 17, art. 1, ad 3, ubi iu-p b:'
quit : « Ad tertium dicendum,quod ostium
« cœli, quantum est de se, semper est
« apertum ; sed alicui clausum dicitur
« propter impedimentum intrandi in cœ« lum, quod in ipso est. Impedimentum
t autem totius humanæ naturæ, ex pec« calo primi hominis consecutum, per
σ Passionem Christi amotum est; et ideo
« Joannes post Passionem vidit in cœlo
i ostium apertum. Sed adhuc quotidie ali» cui manet clausum propter peccatum ori·
« ginale, quod contraxit » (prout inficit
personam) « vel actuale, quod committit;
« et propter hoc indigemus sacramentis,et
« clavibus Ecclesiæ. »
Ad confirmationem neganda est minor,
quæ ex textu Apocalypsis allegato minime
evincitur : nam illa verba : Qui aperit, et
nemo claudit, claudit, et nemo aperit, apud
Rupertnm, Anselmum, Ambrosium, Hugonem, aliosque expositores, in alio satis
diverso sensu abeo, quem objectio inten­
dit, inlelliguntur. Sufficiat D. Thomæ ex­
positionem adducere, qui in præsenti itiD.fi··
ait: «Ad secundum dicendum, quod hoc
a intelligitur de clausione, qua Limbum
« clausit, ne aliquis ultra in illum descen« dat; et de apertione, qua Paradisum
« aperuit, remoto impedimento naturæ
« per suam Passionem. » Unde licet soli
Christo Domino, et non alteri, clavis excellentiæ conveniat, et aperire cœlum
removendo peccatura originale, ut inficit
totam naturam humanam; non tamen soli
Christo competit cœlum aperire amovendo
obstaculum peccati personalis, sed id etiam
convenit Ecclesiæ ministris per clavium
potestatem ministerialem tanquam instru­
mentis separatis, et non ita principalibus,
ac Christi humanitas, quæ ad praedictum
effectum instrumentum conjunctum ac
dignissimum est ; unde subdit D.Thomas:
« Cum enim in sacramentis Ecclesiæ effi­
et cacia Passionis maneat, propter hoc
« etiam minutris Ecclesiæ, qui sunt disα pensatores sacramentorum potestas ali« qua ad praedictum obstaculum removen­
dum

DISP. XII, DUB. II.

< duiu est colluta, non propria, sod vir< iule Divina, ot Passionis Christi. »
Λ 11). Arguitur tertio : nam qui habet
J tiares cœli, habet etiam claves inferni ;
sed Ecclesiæ ministri non habent inferni :
igitur nec claves cœli. Major videtur nota:
nam claves cœli, et inferni magnam inter
se oblinent connexionem, vel potius iden­
titatem; siquidem aperire cœlum, nihil
aliud est quam remittere peccatum, quo
infernus aperitur. Minor vero suadetur :
quia ideo ministri Ecclesiæ habent claves,
inquit D. Thomas, quia sunt dispensatores
• sacramentorum, in quibus residet efficacia
Passionis Christi ; sed efficacia Passionis
Christi, et virtus sacramentorum non est
adaperiendum infernum : ergo.
: Ad argumentum respondetur primo ne““gando minorem : etenim cum per id ipsum
cœlnm aperiatur, per quod infernus oc­
cluditur, et e contra, consequens est ut qui
habet cœli claves, habeat etiam inferni.
Ad minoris autem probationem dicendum
est Christi Passionem, ac sacramentorum
virtutem non esse ad aperiendum infer­
num directe, et quasi influxive, concur­
rendo videlicet ad peccatum, quo inferni
aditus patefit; esse tamen ad aperiendum
infernum indirecte, et negative. Sicut
enim, teste Augustino, Deus non obdurat
hominum corda impertiendo malitiam,
sed non conferendo gratiam ; ita efficacia
Passionis Christi, virtus sacramentorum,
ac potestas clavium non dicuntur inferni
ostium aperire, quia homines ad peccatum
inducant, sed quia peccatum non amovent
denegando absolutionem indigno, quod est
indirecte, permissive, aut pure negative se
habere ad aperiendum infernum, vel po­
tius ad hoc ut inferni ostium per culpam
apertum ita conservetur. Quocirca que­
madmodum per potestatem clavium cœ­
lum aperitur amovendo peccatum, et clau­
ditur peccatum non amovendo ; ita e con­
verso, per clavium potestatem occluditur
inferni ostium, ne ibi homo ingrediatur,
amovendo peccata ; et aperitur, peccata
non amovendo. Ita D.Thomas in præsenti,
in secunda solutione ad 3: «Vel dicendum,
< quod eadem est clavis inferni, et cœli :
« quia ex hoc ipso quod alicui aperitur
< unum, clauditur alterum; sed denomi« natur a digniori ; » id est, clavis Regni
cœlorum, quia munus aperiendi cœlum
SazziazU. Cuz's. Theolog. tom. XX

721

præcipuum est, ac perse directe intentum,
aliundeque cœlurn est terminus ad quem
hujus potestatis, infernus autem terminus
a quo.
Secundo respondetur ex D. Thoma ibi- n Th0
dem ; « Ad tertium dicendum, quod clavis 2
« inferni, qua aperitur, et clauditur, estSo,al,°*
tz potestas gratiam conferendi, per quam
a homini aperitur infernus, ut de peccato
<1 educatur, quod est inferni porta, et clau­
« ditur, ne ultra homo in peccatum laba« tur gratia sustentatus. Potestas autem
« gratiam conferendi solius Dei est, et ideo
« elavem inferni sibi soli retinuit. » Quae
solutio innititur dono confirmationis in
gratia ut patet ex illis verbis : «Ne ultra in
« peccatum labatur,gratia sustentatus.nCum
igitur hujusmodi donum non ex sacerdo­
tum clavibus, sed ex sola Dei potestate, ac
benevolentia obtineri possit, ipse solus in­
ferni elavem habere dicitur. Ratio autem
cur potestas conferendi donum confirma­
tionis in gratia dicitur clavis inferni, est
vel quia, ut ait D. Thomas, per hujusmodi
donum ita janua inferni aperitur, ut homo
non solum de illo educitur, sed in illum
iterum non ingrediatur per peccatum. Vel
quia donum illud omnino inferni ingres­
sum impedit, sicut peccatum cœli aditum.
Juxta quam doctrinam distinguenda est
major argumenti, et concedenda intellecta
de eo, qui habet cœli claves authoritatis ac
excellentiae, neganda vero de eo qui solum
habet cœli claves ministeriales; et con­
cessa minori, neganda est consequentia.
Ad majoris autem probationem, quatenus
huic doctrinae obesse potest, dicendum est,
elavem inferni dupliciterconsiderari posse,
vel prout accipitur a D. Thom. in hac so­
lutione pro potestate conferendi donum
confirmationis in gratia, vel prout accipi­
tur in prima pro potestate remittendi pec­
catum absolute ; et sub priori considera­
tione nec habet connexionem, nec identificatur cum clave cœli, prout hæc solum
dicit potestatem remittendi peccatum ; sub
secunda autem cum praedicta cœli clave,
atque ideo cum potestate clavium ministeriali connectitur, vel identificatur.
20. Arguitur quarto : nam ex dictis so-Arjum.
Ium infertur, potestatem clavium, quæ in
Ecclesia invenitur, esse improprie, ac me­
taphorice talem : ergo in Ecclesia vera
clavium potestas non est, saltem prout a
46

Γ .*

< 3

;n

■t

> t < ·

’bd.i

L.’i

υ
« ·,

I

ΗΛ

·?·

f
«

( J' *
>Λ

t ’<

TOO

DISP. XII, DUB. III.

DE PŒNITENTIA.

Catholicis ponitur. Antecedens suadetur
primo : nam aperire, el claudere coeli
januas non proprie dicitur de instrumento,
sed solum de agente principali : istud
enim est, quod claudit, et aperit ostium;
instrumentum autem est quo hæc munera
exercet. Sicut pictor est, qui proprie pin­
git: penicillus autem, quo pingere dicitur.
Sed ministri Ecclesiæ sunl instrumenta ad
aperiendum Regnum cœlorum-, igitur im­
proprie dumtaxat clavium potestatem sor­
tiuntur. Secundo : quia potestas Ecclesiæ,
• et ministrorum solum metaphorice dicitur
clavis, ut palet ex dictis in limine dubii
praecedentis ; sed id quod tantum meta­
phorice est clavis, non est clavis cum pro­
prietate ; ergo in Ecclesia solum impro­
prie claves reperiuntur.
Respondetur negando antecedens ; ad
vitor- cujus primam probationem neganda est
major : nam licet instrumentum sit agens
quo respectu agentis principalis, id est, quo
mediante agens principale suum producit
effectum ; nihilominus in suo ordine cau­
sandi vere et proprie instrumentaliter
agit, sicut vere et proprie clavis materialis
ferrea vel aurea ostium aperit, et claudit.
Similiter sacerdos tanquam Dei minister
ac instrumentam per clavium potestatem
vere et proprie Regni cœlorum ostium
aperit absolvendo, et claudit absolutionem
indignis denegando. Ad secundam respon­
detur, aliud esse potestatem spiritualem
Ecclesiæ remittendi et relinendi peccata
dici metaphorice elavem ; aliud autem esse
potestatem metaphoricam aut non veram
et realem ad prædictum effectum. Primuni
Catholici minime negant : quippe nomen
clavis impositum est ad significandum per
se primo illud materiale instrumentum,
quo januae occluduntur, et reserantur ;
unde per alienationem translatum est ad
significandum potestatem absolvendi a
peccatis ob similitudinem, quæ intercedit
inter effectus utriusque clavis nimirum
materialis et potestatis absolvendi. Secun­
dum vero omnino hæreticum est -, nam po­
testas remittendi ac retinendi peccata, quæ
in Ecclesiæ ministris invenitur, est vera
et realis potestas, qua peccata realiter di­
mittuntur, aut detinentur. Id quod exem­
plis liquet : etenim quilibet homo crudelis
dicitur metaphorice Nero, et tamen crude­
litas illius hominis, ad quam significan-

dam transfertur nomen Nero, non est cru­
delitas metaphorica, sed vera et realis.
Similiter Christus metaphorice dicitur
Agnus : et tamen mansuetudo Christi, quæ
illo nomine significatur, est stricte ac rigorose mansuetudo. Quod evidentius patet
in illo Scripturæ testimonio, quod haere­
tici non negant ; Vicit T.eo de tribu Juda;
ubi nomen Leo per metaphoram adducitur
ad significandam fortitudinem Christi vin­
centis diabolum ; ex quo tamen non infer­
tur Christi fortitddinem veram non fuisse,
nec quod pure metaphorice, et non realiter
diabolum vicerit. Similiter igitur potestas
ligandi, et solvendi dicitur metaphorice
clavis ; est tamen realis ac spiritualis po­
testas.

DUBIUM III.
Quot sint claves Ecclesiæ ?
Clavium quiddilate, acexistentia firma­
tis,earum numerus investigandus occurrit.
Quam’difficultatem ad examen vocamos,
tum ut D. Thomæ in præsenti quæst. 17,
art 3, aliisque Theologis de ea disserenti­
bus conformemur. Tum, quia in Scriptura
nomen clavis, quo potestas ligandi et ab­
solvendi significatur, interdum in singu­
lari, et non semel in plurali invenitur,
ut ex dicendis constabit. Tum, quia potes­
tas remittendi, et retinendi peccata, est
una, et aliunde Doctores duplicem elavem
distinguunt, aliam scientiæ/aliam vero potentiæ. Quod an, et quo sensu verum sit,
inquirimus.

Triplici conclusione dubium resolvitur.
£1. Dicendum est primo, non unam tan- .
tum, sed plures esse Ecclesiæ claves. IlaCoLD. Thomas, cui fere omnes Theologi adh$-rrf.
rent, quos supervacaneum est in particu-ai
lari referre. Probatur conclusio : nam in
rebus ad fidem spectantibus (qualis est,
quam versamus) tam in substantia, quam
in modo loquendi standum est Sacrae Scrip­
turæ, Ecclesiæ, Conciliis,ac Sanctis Patri­
bus ; sed quoties Scriptura, Ecclesia, Con­
cilia, ac Sancti Patres loquuntur de potes­
tate collata Petro, aliisque Ecclesiæ minis­
tris

Iris, utuntur nomino clavium in plurali,
non vero clavis in singulari : ergo sen­
tiendum est, claves Ecclesiæ esse plures.
Major est certa. Minor autem suadetur :
namMatth. 16, dicitur : Tibi dabo claves
fttgni calorum. Similiter Ecclesia in Divi­
nis Ofliciis sic ait : Tu cs Pastor ovium
Princeps Apostolorum, libi tradilx sunt
tlaces Regm cadorum. Insuper et in oraI
tioneinquit : Collatis clavibus lieyni cæ!
latis, etc. Simili loquendi modo utuntur
·' ... Concilium Florentinum, Constantiense, et
rstt-Tridentinum sess. 11, can. 15, ubi hæc
■ ?:>ihabentur : « Si quis dixerit, claves Eccle< siæ esse datas tantum ad solvendum,
< non eliam ad ligandum, el propterea
i sacerdotes, dum imponunt poenas confi« lentibus, agere contra finem clavium, et
» contra institutionem Christi, » etc. Nec
dissentiunt Sancti Patres, inter quos videri
i possunt D. Chrysostom, homil. 55, in
|T Matlh. D. Augustinus lib. 50, in Joannem,
et de Civitate Dei lib. 20, cap. 9, Maximus
homil. 5. de B. Petro et Paulo, super cap.
i
21 Joannis. Ergo nomine clavium in plu­
rali utuntur.
■ t.· Deinde suadetur conclusio alia ratione :
£? nam Ecclesiæ claves sunt instrumenta,
quibus ejusdem Ecclesiæ ministri remoi
vent obstaculum peccati, quo coeli aditus
i
impeditur ; sed hujusmodi instrumenta
sunt saltem duo :ergo duæ saltem Ecclesiæ
claves, atque ideo non unica tantum. Ma.
jor ex jam dictis constat ; consequentia est
legitima : minor vero suadetur :nam abla­
tio illius obstaculi est actus, quo ad regnum
«Blorum admittuntur digni, et excludun­
tur indigni ; sed ad hujusmodi actum duo
requiruntur instrumenta, scientia videli­
cet discernendi, et potentia ligandi, et sol­
vendi ; ergo. Probatur minor ; nam ut mi­
nister non admittat nisi dignum, nec
excludat nisi indignum, debet formare
judicium discretivum de illo, qui admitten­
dus est, ac de illo, qui rejiciendus ; deinde
debet habere potentiam, ut judicium illud
efficaciter exeeutioni mandetur, alias si
primum posset sine secundo, vel secundum
sine primo, judicium sua execulione care­
ret, aut exeeutio cæco modo, et absque dis­
cretione fieret ; sed prædictum judicium
de idoneitate alicujus, et potentia ad illud
efficaciter exequendum. sunt duo instru­
menta : ergo ad prædictum actum duo ins­

723

trumenta requiruntur, videlicet, scientia ad
discernendum, et potentia ad solvendum,
aut ligandum.
Confirmatur : etenim in naturalibus Confir.
sive praclicis, sive speculativis, licet ad
aliquid absolute agendum unica sufficiat
potestas; tamen ad illud recte, aut tali
modo efficiendum duplex facultas exposci­
tur : ergo in spirituali, et supernatural!
ordine, ad quem Ecclesiæ claves attinent,
ad recte, et ordinate referendum, ant clau­
dendum ostium regni cœlorum duplex est
necessaria potestas, esto ad aperiendum,
et claudendum utcumque unica tantum
sufficiat. Tum sic ; sed hæc duplex potestas
est duplex clavis : ergo Ecclesiæ clavis est
duplex saltem. Antecedens inductive sua­
detur : etenim quia aliud est scindere ab­
solute, et aliud artificiose, licet ad scissio­
nem utcumque ars non sit necessaria,
requiritur tamen ars ad scissionem artifi­
ciosam. Similiter etiam, quia aliud est
intelligere absolute, et aliud recte intelligere, quamvis ad primum sufficiat potentia
intellectiva,ad secundum tamen ultra illam
desideratur habitus, aut dispositio rectificans potentiam.Cum igitur potestasEcclesiæ
sit ad recte, et ordinate cœlorum ostium
reserandum, plane evincitur duplicem fa­
cultatem fore necessariam, potentiam vide­
licet ad absolvendum, vel ligandum abso­
lute, et scientiam ad ordinate vel tali modo
ligandum.
22. Dicendum est secundo, Ecclesiæ cla- 2 &
vem esse duplicem, et non amplius. Hæc sio.
assertio etiam communis est inter Theolo-D Th)
gos, eamque docet D. Thomas in præsenti,
art. 3. Et suadetur ratione ejusdem S. Doctoris : etenim inexcquente actum, qui re­
quirit idoneitatem ex parte recipientis,
duo tantum sunt necessaria, judicium ni­
mirum de idoneitate recipientis, et potestas
ad actus execulionem ; sed actus clavium
exposcit idoneitatem illius, in quo exerce­
tur: ergo in ministro illum actum ut judice
exequente duo tantum requiruntur, facul­
tas videlicet discernendi, el potentia exequendi, quæ sunl duæ claves ; ac proinde
non plures ponendæ sunt : superflue enim
fiunt per plura, quæ possunt fieri per pau­
ciora. Consequentia liquet; et minor eliam
ex clavium definitione constat : id enim
importatur in illis particulis : Diqnos reci­
pere, el indignos excludere. Major autem

SP/
S i

i

:

: ·. ··*·.· ;

4»
l-i

DE PCENITENTIA.
præierquam quod est D. Thomæ, suadetur
exemplo ejusdem S. Doctoris ; actus enim
justitiæ fori exterioris, in quo redditur Pe­
tro id, quo dignus est, est actus exposcens
idoneitatem ex parte Petri recipientis ;
sed ad hujusmodi actum solum requirun­
tur in judice facultas discernendi an Petrus
dignus vel in lignas existai, et potestas exequendi redditionem illius rei, qua Petrus
dignus existit : ergo ad actum exposcentem
idoneitatem ex pirte recipientis hæc duo
requiruntur dumtaxat.
cowtns
Dicendum est tertio, hanc duplicem
elavem non distingui in essentia authoriKjùo. tatis, sed ex comparatione ad actus, quo­
rum unus alterum præsupponit. Hæc con­
clusio est expressa D. Thomæ in fine cor­
poris art. 3, in præsenti, quem sequuntur
communiter ejus discipuli ; et suadetur
ratione : nam potestas clavium in ratione
authoritatis. et facultatis est idem quoad
essentiam cum sacerdotis charactere ; sed
character sacerdotalis est unicus excludens
in se essentialem distinctionem : ergo istæ
duæ claves distinctionem quoad essentiam
non admittunt in esse authoritatis. Conse­
quentia patat; et major etiam ex supra
dictis constat : quia hæc potestas est illa,
quæ confertur in ordine sacerdotali ; po­
testas autem ibi collata est character sa­
cerdotalis. Minore n vero probatam relin­
quimus tractat. 22, disput. 5, dub. 4. § 3,
num. 70. Insuperque suadetur a D. Thoma
in præsenti, quæst. 17, art. 2 ad 1. ubi
ait : « Quoi ad duo, quorum unum est
« causa alterius, una potestas ordinatur,
« sicut in igne calor ad calefaciendum, et
e dissolvendum. >» Sed character sacerdo­
talis est potestas ad consecrandum Corpus
Christi, et ad absolvendum a peccatis,
quorum prius est causa posterioris, α eo
« quod omnis gratia, per quam remissio
α fit ia corpore mystico, ex capite suo i
« provenit ; » id est, ex potestate supra
corpus Christi verum : ergo character
sacerdotalis est unicus, ac excludens a se
essentialem distinctionem.
Distinguuntur autem istæ duæ claves,
inquit D. Thomas, « ex comparatione ad
« actus, quorum unus alium præsupponit.α I
Quocirca sicut potestas clavium sub mu- j
nere consecrandi, et eadem potestas sub mu- I
nere ligandi, etsohendi « est unum per |
α essentiam, sed differt ratione, o eo quod I

DISP. Nil DUB. lil.

ni a nus ligandi, et absolvendi supponit
munus consecrandi : ita proportione ser­
vata, potestas clavium sub munere discer­
nendi inter dignos, et indignos, el sub mu­
nere ligandi,et solvendi sola ratione differt,
quatenus ordinatur ad actus, quorum unus
supponit alium : somper enim discussio
causæ prolationem, el executionem præeedit. Idcirco quatenus ordinatur ad pri­
mum, quo pacto clavis scientiæ dicitur,
differt quodammodo a se ipsa, adhuc in
esse authoritatis, prout ordinatur ad se­
cundum, et clavis potentiae nuncupatur.
Sed hæc amplius ex dicendis num. 26
constabunt.

^mos, et Cardinalis Hugo. In ultimo autem
Φ testimonio solum fit sermo de una ex duabusclavibus a nobis assignatis, de clavi
nimirum scientiæ (quam sacerdotes veteris
legis solum habebant tanquam umbram,
et similitudinem istius, quæ residet in
ministris legis gratiæ) præcisive ab alia
clavi potentias, non tamen eam positive
j
excludendo; atque ideo ex illo testimonio
;
minime deducitur, unicam tantum esso
elavem Ecclesiæ, sed solum unam e dua­
bus ibi fuisse recensitam ; quemadmodum
ex textu loquente de uno sacramento non
I
infertur alia non esse.
I fe;, 25. Adversus secundam assertionem
I
nonnulla militant argumenta, quibus suaδ Π.
g ntt· deri videtur Ecclesiæ claves plures vel
1 pauciores assignatis fore. Insuperque LuArgumenta adversariorum enodantur.
therus, qui refertur in Bulla Leonis X, con­
tra ejusdem hæretici errores, docet sacer­
1
24. Adversus primam conclusionem ar-^
dotem non debere inquirere, nec pœniten­
guitur : nam sæpe in Scriptura Ecclesiæ ^'5?
tem teneri respondere, an contritus, et
potestas dicitur clavis in singulari :ergo^c
recte dispositus ad sacramentum accedat?
unica tantum est clavis Ecclesiæ. Antece­
Cum autem hæc inquirendi potestas ad
dens suadetur : nam Isaiæ 22, vers. 22,Iït
elavem scientiæ discretivæ spectet, eo ipso
dicitur: Et dabo elavem Domus David su- ’H
quod eam Lutherus neget, unam ex Eccle­
per humerum ejus, et aperiet, et non erit yui
siæ clavibus aufert. Deinde cum etiam do­
claudat, et claudet, et non erit gui aperiat.^
ceat, absolutionem ministri Ecclesiastici
Et Apocalypsis 3, vers. 7 : Hæc dicit Sane- !·
efficacem fore, non quia a ministro fit, sed
tus, et verus qui habet elavem David, qui '''
ex virtute pœnitentis, etiam elavem poten­
aperit, et nemo claudit, claudit, el nemoivl
tis rejicit. Sed hi errores jam a Tridentino
aperit. Et Lucæ 11, vers. 52: Vx vobù
damnati existunt.
legisperitis, qui tulistis elavem scientix, ipsi
Arguitur ergo primo : etenim ad uni­
non introistis, et eos, gui introibant, prohi­
cam seram clavis unica satis est ; atqui
buistis. Sed in his locis fit sermo de Eccle­
sera, ad quam amovendam Ecclesiæ potes­
siæ potestate : ergo hæc nomine clavis ia
tas ordinatur, est unica : unica igitur cla­
singulari nuncupatur.
vis sufficit in Ecclesiæ ministris. Minor
Respondetur negando antecedens, quod^ix
suadetur : nam sera, ad cujus remotionem
adductis testimoniis non evincitur : nam
Ecclesiæ potestas ordinatur, est peccatum,
duo priora non loquuntur de potestate
quod impedit regni cœlestis ingressum ;
ligandi, et solvendi, discernendique inter
sed peccatum, etiam si multiplex sit in
dignos, et indignos collata Ecclesiæ minis­
esse entis, est unicum in ratione obicis,
tris ; sed de potestate, quam solus Christus
unicumque dumtaxat affert impedimen­
obtinuit aperiendi Paradisum, et claudendi
tum, quippe in hac ratione omnia peccata
Limbum per ablationem impedimenti to­
conveniunt : ergo sera, cujus ablationem
tius naturæ. Sic D. Thomas in præsenti,
intendit Ecclesiæ potestas, unica tantum
quæst. 17, art. 1 : « Ad secundum dieen- "
est.
i dum, quod hoc intelligitur declausione,
Wt», Respondetur, ad remotionem seræ unius
« qua Limbum clausit, ne aliquis ultra in
unicam elavem sufficere immediate, non
α illum descendat, et de apertione, qua
vero mediate, dum clavis immediate requi­
a Paradisum aperuit, remoto impedimento
sita indiget aliaad sui ipsius rectum usum ;
« natura 1per suam Passionem.
>
Sic
etiam
&
■
./1
1·*
clavis autem potentiæ ligandi, et solvendi,
textus supra allegatos interpretantur Am- î
qnæ immediate concurrit ad seram peccati
brosius, Anselmus, Rupertus, Chrysosto-^.
amovendam, indiget clavi scientiædiscreti-

mus

I

væ inter dignos, et indignos, et clavis istius
actus ad actum illius, et rectum usum præsupponitur, ac dirigitur. Quam solutionem
adhibet objectioni D. Thomas in præsenti, n. Tb<>.
art. 3 : « Ad primum ergo dicendam, quod
ad unam seram aperiendam una clavis
σ immediate ordinatur, sed non est incon­
a veniens quod una ad actum alterius or­
« dinetur. Et sic est in proposito : secanda
a enim clavis,quæ dicitur potestas ligandi,
<r et solvendi, est quæ immediate seram
« aperit peccati ; sel clavis, quæ dicitur
« scientia, ostendit cui aperienda sit sera
« illa. »
26. Arguitur secundo ; nara scientia dis- Arjrom.
cernendi neutiquara valet inter Ecclesiæ
claves numerari, aut clavis nomine insi­
gniri : ergo unica tantum est clavis Eccle­
siæ, nempe, potestas solvendi, et ligandi.
Antecedens suadetur ex supra stabilitis :
nam claves Ecclesiæ in collatione ordinis
sacerdotalis conferuntur ; sed scientia dis­
cernendi non confertur in collatione ordi­
nis : ergo scientia discernendi non potest
inter Ecclesiæ claves recenseri. Minor,quæ
sola difficultatem præsefert, ostenditur a
priori, et a posteriori : a priori quidem :
nam scientia discernendi, sicut et quælibet scientia, est habitus medio studio, et
labore acquisitus, et licet aliquando sit
infusus, non tamen ejus infusio ordini
alligatur sacerdotali, sed independenter ab
illo solet conferri ; et hinc eadem minor a
posteriori suadetur : nam si daretur scien­
tia discernendi in sacerdotali ordine, om­
nes sacerdotes hac scientia pollerent, cujus
oppositum experientia docet : nam qui
ignaras ad sacerdotium accedit, eadem
ignorantia laborare cernitur post ordinis
susceptionem : scientia igitur discernendi
in sacerdotali ordine non confertur.
Respondetur ad argumentum negando Solritar·
antecedens, ad cujus probationem concessi
majori distinguenda est minor, quæ si
inlelligatur de scientia discernendi, quæ
est habitus, concedenda est, neganda vero
intellecta de scientia discernendi prout
dicit authoritatem exercenii actura scien­
tiæ ; et similiter neganda est consequentia,
si procedat de scientia discernendi prout
dicit hujusmodi authoritatera, quæ et non
illa, nuncupatur clavis Ecclesiæ. Nec ad­
doctae probationes oppositura evincunt :
solum namque ostendunt, scientiam, prout

y

yt

• jM d

DE PŒNITÉNTIA.

est habitus vel acquisitus, vel infusus, non 1 tradita solutio nulla est, atque i<lco aulhorilas ad discernendum falso dicitur clavis
conferri in sacerdotali ordine, non vero
scientiae colluta in sacerdotali ordine. Con­
prout est potestas, et authoritas ad discer­
nendum inter dignos, et indignos. Scientia
sequentia liquet : et minor inserta proba­
tione constat. Major autem est D. Thorn®
etenim priori modo considerata accipitur
in verbis proxime adductis.
philosophice, aut logice ; posteriori autem
Respondetur, illum, qui tam in re,quam
modosumitnr juridice, et prout est potes­
in dispositione caret scientia requisita ad
tas cogendi pœnitentem ad sua fatenda
hujus authoritatis rectum usum, peccare
peccata, et ad vere respondendum sacerdoti
si ad sacerdotium ascendat ; posse tamen
de illis interroganti. Et quamvis admodum
sine peccato sacerdotali ordine insigniri,
expediret ut hæc non tribueretur cuipiam
illa non pollenti ; non semel tamen igno­
qui in re perfectam scientiam non­
dum fuit adeptus, si dispositionem suffi­
ranti impenditur, et una sine alia inveni­
tur, ut etiam videre est in Judicibus fori
cientem habeat ad eam acquirendam pro
priori ad usum illius authoritatis. Et h-κ
saecularis, qui licet literis careant, et As­
proculdubio est mens Γ). Thomæ, dum
sessorum juvamine indigeant, ne temere
inquit : « Ideo authorifas judicandi, quæ
judicium ferant, judicant tamen, et gau­
« clavis est. sine scientia non potest sine
dent authoritate cogendi reum, testes, et
« peccato accipi. » Ad duos namque actas
alios, ut juridice interrogantibus veritatem
confertur potestas in ordine sacerdotii, ad
dicant ; ad quod nequirent compellere alii:
consecrandum nimirum, et judicandum ia
esto alias s ipientissimi. si illa authoritate.
foro pœnitentiæ ; et cum uterque debeat
non gauderent. Quæ solutio desumitur ex
η. τι». [). Thom, in præsenti, quæst. 18, art. 3,
recte fieri, ad neutrum valet assumi sine
ad 2, ubi postquam retulit, et rejecit solu­
peccato, qui ad unum et alterum esi inep­
tionem Magistri sententiarum, inquit :
tus ; absque peccato vero potest assumi,
ο Sed hoc non videtur verbis Evangelii
qui licet cum ordinatur careat scientia ad
« concordare, quæ claves Petro dandas
confessiones audiendas requisita gaudet
« promittunt, et ita non solum una, sed
tamen dispositione, ut pro priori ad usum
« duæ in ordine dantur. Et propter hoc alia
judicii prenitentialis valeat studio ac labore
« opinio est(quam amplectitur) quod scienperfectam acquirere scientiam ad rectum
« tia, quæ est habitus, non est clavis, sed
usum illius judicii exactam.
« authoritas scientiae actum exercendi,
28. Arguitur tertio : nam potestas, qaamAra
« quæ quandoque sine scientia est, quanhabet sacerdos supra corpus Christi mysti« doque scientia sine ipsa, sicut patet etiam ’ cum, dimanat ab ea, quam sortitur ai
« in judiciis sæcularibus : aliquis enim
consecrandum, vel conficiendum corpus
« judex saecularis habet authoritatem judi­
Christi verum; sed hæc non est duplex, sed
ci candi, qui non habet juris scientiam ; et
unica tantum : ergo similiter et illa unica
« aliquis e contrario habet juris scientiam,
tantum erit atque ideo unica clavis. Conse­
« qui non habet authoritatem judicandi.
quentia ex paritate convincitur ; et major
« Et quia actus judicii, ad quem quis ex
est D. Thomæ in præsenti quæst. 17, art.
« authoritate suscepta obligatur, non au2 ad 1, ubi ait : « Et quia omnis remissio0 61
« tem ex scientia habita, sine utroque bene
« in corpore mystico ex capite suo prore« fieri non potest, ideo authoritas judi« nit, ideo eadem potestas esse videtur per
« candi, quæ clavis est, sine scientia non
« essentiam, qua sacerdos conficere potest,
« potest sine peccato accipi. »
« et qua potest solvere, et ligare, si jurisReplica.
27. Sed dices : ex hac doctrina infertur,
« dictio adsit ; nec differre nisi ratione ;»
illum, qui non habet scientiam requisitam
quatenus munus solvendi et ligandi pro­
ad convenientem usum hujus potestatis
fluit ex munere consecrandi. Minor vero
non posse sine peccato ascendere ad sacer­
suadetur : nam potestas per ordinem ad
dotium ; sed oppositum convincitur praxi
Corpus Christi verum est caracter sacerdo­
quamplurium Episcoporum timoratæ cons­
tii, et potentiæ consecrandi ; sed duplicem
cientiæ, ac excellentis doctrinæ, qui plu­
caructerem non distinguimus, unum ad
rimos in Theologia morali nondum ins­
consecrationem panis, et alium ad conse­
tructos ad sacerdotium admittunt : ergo
crationem vini : ergo potestas per ordinem

1

II !!■■■■>

DISP. XII, DUB. III.

ad Corpus Christi veruin non est duplex,
sed unica tantum.
'V' Respondetur, omissis praemissis negando
consequentiam : etiam distinctio, aut indislinclio potestatis supra Corpus Christi
mysticum a potestate supra Corpus Christi
verum non sumitur ex dependentia unius
potestatis ab alia, sed ex ordinatione ad
actus, qui sunt alterius, vel ejusdem ratio­
nis. Quare tunc dicuntur potestates diver­
sa? adhuc in ralione authoritatis, quando
ad actus diversi generis diriguntur; quando
vero ad actus ejusdem rationis ordinantur,
non dicuntur duæ, sed unica potestas. Cum
autem discernere causam, et sententiam
proferre, sint actus diversae rationis, ad
quos potestas clavium ordinatur ; ideo
quamvis in essentia authoritatis sit una,
duæ potestates, et claves dicuntur. E con­
tra vero : quia actus consecrandi Corpus,
et consecrandi sanguinem Christi sunt
ejusdem rationis, potestas consecrandi est
’ ^’una tantum. Ita D. Thomas in præsenti :
« Ad tertium dicendum, quod potestas con« ficiendi est ad unum tantum actum alte« rius generis, et ideo non connumeratur
α clavibus, nec multiplicatur sicut potestas
« clavium, quæ est ad diversos actus,
« quamvis secundum authoritatis essene tiam sit una, ut dictum est. »
irg29. Arguitur quarto opposito tramite,
X-!.
I. quo suadentur plures claves, quam assi­
gnata? : nam omnes facultates exactae ad
removendum obstaculum peccati debent
nuncupari claves Ecclesiæ ; sed ad hujus­
modi impedimentum amovendum ultra
claves scientiae, ac potentiæ ligandi et sol­
vendi aliæ facultates requiruntur : ergo
plures quam duæ sunt claves Ecclesiæ.
Major constat : ideo namque dicitur clavis
scientia discernendi, et etiam potentia
solvendi ac ligandi, quia requiruntur ad
peccatum amovendum : ergo omnes facul­
tates exactæad ejusmodi obstaculi amotio­
nem debent inter claves annumerari.
Minor autem suadetur : nam sicut ad
judicandum requiritur scientia, et poten­
tia, ita et voluntas : ergo præter scientiam
discretivam, et potentiam solvendi, ac
ligandi, aliud exposcitur ad prædictum
effectum.
Confirmatur : quia tot claves Regni
nar’ coelorum sunt traditae Petro, et Ecclesiæ
ministris, quot sunt in Deo, cujus vices

gerunt ; sod in Deo très claves inveniun­
tur : ergo. Major liquet : nam quilibet
minister gerens vices alterius eadem
poléstate utitur instrumentaliter, qua
agens principale operatur principaliter,
quamvis haec potestas in principali sit per
excellentiam, et in ministro per participa­
tionem : ergo ministri Ecclesiæ, et Dei ad
aperiendum ostium Regni coelorum eisdem
clavibus uti debent, quibus Deus utitur.
Minor autem suadetur : nam quaelibet Per­
sona Divina habet suam elavem, quippe
tota Trinitas causât gratiam justificantem,
et peccatum remittit : sed in Deo personae
sunt tres : ergo tres claves inveniuntur.
Ut ergo sacerdotes Trinitati conformentur,
tres claves saltem habere debent.
30. Respondetur ad objectionem negando e odamajorem : non enim quaelibet facultas met»,
concurrens ad reserandum Regnum coelo­
rum est, et dicitur clavis, sed solum illa,
quae authoritate Divina est ad hoc munus
ordinata ; hujusmodi autem non est volun­
tas humana, quæ tam sacerdotibus, quam
non sacerdotibus est communis, praece­
di tque susceptionem characteris sacerdo­
talis, in quo authoritas ad hunc effectum
quoad substantiam confertur. Unde quam­
vis voluntas (idem intellige de quacumque
alia facultate) requiratur ad ostium coeli
reserandum, sicut, et scientia discernendi,
et potentia ligandi ; non tamen eodem
modo : nam scientia, et potentia dicunt
peculiarem facultatem , ac authoritatem
collatam a Deo saltem quoad substantiam
ad praedictum effectum ; quod voluntati
non convenit : nam, ut inquit D. Thomas
in solut. ad 4 : « Velle unicuique est libe- D' Tho’
a rum, et ideo ad volendum non exigitur
« authoritas, et propter hoc voluntas non
a ponitur clavis. »
Ad confirmationem respondetur omissaδ^'η'βι“.Γ
majori negando minorem, quæ adhibita matio.
probatione non suadetur ; etenim 1res
Personae Divinae, quæ peccatum remittunt,
non triplicem sortiuntur elavem authori­
tative. sed duplicem tantum, scientiae
discretivæ, et potentiæ, prout istæ com­
munes sunt toti Trinitati ; cum enim
remittere peccatum sit opus ad extra, et
opera ad extra,juxta Concilium Toletanum
Can. 1, sinta tota Trinitate indivisim, et
per eandem virtutem communem, totæ ToFeian.
tres Personae in ratione principii remit-

s
4

1 i

···-·

I

<·-

a
• »

4

·■.

!

fl
• ·· f

t

4

728

DE PŒNITENTIA.

tentis peccatum sunt quasi una persona,
et quoad hoc non ponunt in numero : que­
madmodum esto Personæ sint 1res, non
tres natura?, aut omnipotentia? in eisdem
D.Tho. inveniuntur. Ita D.Thomas: « Ad quintum
« dicendum, quod tota Trinitas eodem
« modo remittit peccata, sicut una persona,
« et ideo non oportet quod sacerdos, qui .
« minister est Trinitatis , tres claves
« habeat. »
riij.
31. Ultimo arguitur: nam potestas
mum ar jurisdictionis est vere clavis Regni cœlesgnmm
jiæc est distincta a duabus supra
recensitis : ergo sunt tres claves Regni
cœlorum. Minor est certa : scientia namque
discernendi, et potentia judicandi cum
ordine sacerdotali conferuntur; potestas
autem jurisdictionis in ordine non confer­
tur, ut satis apparet in sacerdotibus, qui
vocantur simplices, et nondum ad confes­
siones audiendas sunt approbati, qui carent
jurisdictione, licet ordine sacerdotali sint
insigniti. Major vero difficultatem præseferens suadetur. Primo ex D. Thoma illam
d. Tt». docente jnfra quæst. 25, supplem. art. 2,
ad 1, ubi inquit : α Dicendum, quod clavis, i
« sicut supra dictum est, est duplex, scili- I
« cet, ordinis, et jurisdictionis. » Secundo :
nam clavis Regni coelorum est potestas
ordinata ad aperiendum, et claudendum
ccelornm ostium, solvendo aut ligando ;
sed hujusmodi est potestas jurisdictionis :
ergo debet inter claves Regni cœlorum j
connumerari. Tertio : nam clavis est illa i
potestas, qua judex Ecclesiasticus in esse
judicis constituitur, ut dignos recipiat, et j
indignos excludat ; sed in esse judicis
constituitur per potestatem jurisdictionis :
ergo potestas jurisdictionis est clavis.
i
Diluitor Adhoc argumentum respondetur negando i
majorem, cujus prima probatio non urget :
nam D. Thomas ibi solum intendit, juris­
dictionem esse elavem improprie talem, et
per modum conditionis, aut dispositionis
ad elavem ; non autem esse elavem stricte I
D Th0 talem. Quam esse mentem D. Thomæ ex
’ eo constat, quod loco in objectione relato
se remittit ad quæst. 19, supplement, ut
patet ex illis verbis : « Ad primum dicen« dum, quod clavis, ut supra dictum est. »
In quaestione autem 19, ad quam se remit­
tit,sic ait corp. art. 3 : α Respondeo dicen« dum, quod clavis est duplex, una, quæ
« se extendit ad ipsum cœlum immediate,

« removendo impedimenta introitus in
« cœlum per remissionem peccati, et hæc
« vocatur clavis ordinis ; alia clavis est,
« quæ non directe se extendit ad ipsum
σ coelum, sed mediante militante Ecclesia?
« per quam aliquis ad coelum vadit, dum
« per eam aliquis excluditur, vel admittitur
« ad consortium Ecclesiæ militantis per
« excommunicationem, et absolutionem ;
« et hæc vocatur clavis jurisdictionis in
« foro causarum, sed non proprie dicitur
< clavis coeli, sed quædam dispositio ad
« ipsam. » Idemque dicendum est de juris­
dictione in ordine ad forum externum,qua?
etiam proprie clavis non est.
Ad secundam respondetur, quod clavis
est potestas immediate, et directe ordinata
ad aperiendum cœlum, vel illud clauden­
dum ; jurisdictio autem non est proprie
potestas immediate, et formaliter ad id
ordinata, sed quid ad actum clavium exac­
tum per modum conditionis, quæ etiam
dici potest facultas applicativa potestatis in
ordine collatæ, quæ est proprie clavis. Ex
quo patet ad tertiam : etenim nomine clavis
intelligitur illa potestas, qua quis constituitur in actu primo in ratione judicis
Ecclesiastici potentis formaliter et imme­
diate aperire, et claudere cœlum. Juris­
dictio autem non constituitsacerdotemjudicem in actu primo, formaliter, et imme­
diate potentem cœlum claudere, et aperire,
sed mediate dumtaxat, aut indirecte, subjiciendo debitam materiam, plebem nimi-

Unde jurisdictio non est clavis, sed con­
ditio requisita ad actum clavium, uti docet
D. Thomas in 4, dist. 18, quæst. 1, art. Ι,ο.τι·
quæstiunc. 2, ad 2 : « Dicendum, quod
« omnis spiritualis potestas datur cum
« aliqua consecratione, et ideo clavis cum
a ordine datur ; sed exeeutio clavis indiget
« materia debita, quæ est plebs subjecta
α per jurisdictionem ; el ideo antequam
« jurisdictionem habeat, habet claves, sed
« non habet actum clavium. » Adversus
tertiam conclusionem nullum alicujus pon­
deris argumentum occurrit, in cujus eno­
datione moram facere opus sit.

DUBIUM IV

DISP. XII, DUB. IV.
DUBIUM IV.

Qui sacerdotes habuerint, aut habeant
clavium potestatem ?
In quæst. 18 supplementi agit D. Tho­
mas de effectu clavium tam circa remis­
sionem culpæ, et pœnæ æternæ, quam
temporalis. Ab his tamen investigandis in
præsenti supersedemus, quia earum diffi­
cultatum resolutiones jam constant ex alibi
dictis, præsertim in priori parte hujus
tractat, disp. 3, dub. 2, ubi statuimus,
effectum absolutionis, quæ fit virtute claviam, esse remissionem tam culpae, quam
pœnæ illi connexae. Insuperque sacramen­
tum pœnitentiæ clavium virtute remissio­
nem pœnæ temporalis ex opere operato
inducere, non semel præced. disput. expli­
cuimus. Quocirca ad quæst. 19, in qua
agit D. Thomas de his, in quibus inve­
niuntur claves, gradum facimus. Plures
tamen sunt, de quibus dubitari potest, an
clavium potestatem obtineant, aut obti­
nuerint? Quod in præsenti videndum est.

Quid de sacerdotibus legis scripta:,
et naturalis ?
32. Ad hujus difficultatis resolutionem
^‘præmittendum est, in lege scripta veros
sacerdotes extitisse, ut satis liquet ex illo
ÎL Exodi cap. 31 : Applica ad te Aaron fra­
trem tuum cum filiis suis, ut sacerdotio fun­
gantur mihi. Imo, et in lege naturæ veros
extitisse sacerdotes constat ex Genes. 14,
n ubi de Melchisedech dicitur : Erat enim
i i».
sacerdos Dei Altissimi. Id quod docet D.
Thomas 1, 2, quæst. 103, art. 3, ubi inquit :
«Sacerdotium etiam erat ante legem apud
« colentes Deum secundum humanam
« determinationem, qui hanc dignitatem
«primogenitis attribuebant. » Similiter
etiam in lege scripta vera extitisse sacra­
menta,ad quorum administralionem sacer­
dotes deputabantur, ex professo statuimus
tractat. 22, disp. 3, § 2, et dub. 4. Igitur
claritatis gratia difficultatem determinate
versabimus circa sacerdotes legis scriptæ,
et quidquid de his dicendum fuerit, sacer­
dotibus legis naturæ applicandum cense­
mus.

729

33. Dicendum est primo , sacerdotes A'^'
veteris legis potestatem clavium proprie
non habuisse. Ita D. Thomas in præsenti,^™0·
art. 1, Nugnus, et Seraphinus ibidem ;Soias.
Sotus in 4, distinet. 20, quæst, 1, art. 3,
Abulensis in cap. 16 Matthæi quæst. 81,
et communiter Theologi. Et ratione sua­
detur : nam potestas clavium est ad remo­
vendum peccatum quoad culpam , et
pœnam ; atqui sacerdotes veteris legis
hujusmodi potestatem non habuerunt :
ergo nec potestatem clavium. Probatur
minor : etenim solus ille habet potestatem
auferendi peccatum quoad culpam , et
pœnam, qui gratiam sanctificantem saltem
instrumenlaliter inducere potest ; sed
sacerdotes veteris legis ex vi sui ministerii
per sacramenta illius legis gratiam sancti­
ficantem producere adhuc instrumentaliter
non potuere : ergo. Minor, quæ sola diffi­
cultatem continet, ostenditur ex Concilio
Florentino in decret. Eugenii IV ad Arme-^J^j
nios, ubi hæc habentur : <r Novæ legis
« sacramenta sunt septem, quæ multum a
« sacramentis differunt antiquæ legis : illa
« enim non causabant gratiam,sed eam per
σ Passionem Christi esse dandam figura­
α bant : hæc vero nostra, et continent gra­
a tiam, et ipsam digne suscipientibus con­
a ferunt. » Si igitur sacramenta gratiam
non conferebant, nec sacerdotes mediis
illis eandem inducere poterant.
Confirmatur : nam sacerdotes veteris Confir­
legis per sacramenta ac sacrificia solum mat.
efficiebant umbram ac figuram significan­
tem coeli januas fore aperiendas : ergo
stricte potestatem clavium non habebant.
Antecedens suadetur ex illo ad Hebræos 10: Ad
Solam umbram habens lex (antiqua nimi­ Hebr.
10.
rum) futurorum bonorum; id est, bonorum
legis Evangelicæ, ac sacerdotii ministeria1 i 1er effective producentis gratiam remis­
sivam peccati, qua coeli ostium patefit. D.
Unde D. Chrysostomus ait : a Non habe-Cbrys.
« bant ipsam substantiam rerum, aut res
« ipsas. » Cum igitur umbra, aut figura
potestatis clavium non sit ipsa potestas,
hanc illi sacerdotes non obtinuerunt. Quibusacceditex nullo SacræScripturæ testi­
monio constare, potestatem clavium illis
sacerdotibus collatam fuisse. Accedit insu­
per, potestatem a Deo collatam frustraneam esse non posse ; potestas autem cla­
vium, si sacerdotibus veteris legis collata

I

Π
IÎ

jiZ

-c 3

fi

t
•51
SH*
'•w
J.
il·

ί

?i.

u,

f

f

·;
V

730

DISP. XII, DUB. IV.

DE PCENITENTIA.

fuisset, frustranea esset ; quippe quæ finem
intentum non oblineret : etenim cœli
janua, ad quam aperiendam dirigitur,
ante Christi Passionem aperiri non potuit.
Quamvis autem proprie claves non habue­
rint ; tamen : « In eis figura clavium præRΤΐχΊ « cessit, » inquit D. Thomas, quia illi
sacerdotes habebant authoritalem discer­
nendi. et judicandi homines, qui ab irre­
gularitatibus purgandi essent, ut ad taber­
naculum manufactura aditus illis pateret,
quod est quaedam umbra potestatis remo­
vendi peccatum, ut cœli ostium reseretur.
!
34. Objicies tamen primo : nara in lege
Objectio ceteri fuit vera potestas sacerdotalis : sed
vera potestas sacerdotalis est vera potestas
clavium : ergo in sacerdotibus legis anti­
quae fuit vere, et proprie potestas clavium.
Majorem supponimus ex prænotatis, ut
fuisse in veteri lege veros sacerdotes vera
sacramenta ministrantes supposuimus ;
veri autem sacerdotes debent gaudere vera
potestate sacerdotali. Minor autem osten­
ditur ; nam vera potestas sacerdotalis est
potestas ordinis ; sed potestas ordinis est
vera potestas clavium : ergo vera potestas
sacerdotalis est vera potestas clavium.
ConfieConfirmatur : nam potestas discernendi,
et judicandi inter lepram, et lepram, est
potestas clavium ; sed sacerdotes veteris
legis hujusmodi functi fuere potestate :
ergo habuerunt claves.Major videtur certa:
etenim ut dub. præced. ostendimus, dis­
cretio, et judicium sunt actus clavium.
Deufe- Minor vero probatur ex Deuteronomii 17,
ronomii
vers. 8 : Si difficile, et ambiguum apud te
judicium esse perspexeris inter sanguinem, et
sanguinem, causam, et causam, lepram, et
lepram.... Surge, et ascende ad locum, quem
elegerit Dominus Deus tuus, veniesque ad
sacerdotes levit ici generis, et ad judicem,
qui fuerit illo tempore, quxresque ab eis, qui
indicabunt tibi judicii oerilatem, sequerisque
sententiam eorum; qui autem superbierit
nolens obedire sacerdotis imperio, et decreto I
judicis, moriatur.
Solvitur.
Respondetur, potestatem sacerdotalem
ex suo conceptu generico non esse potesta­
tem clavium, sed solum ex conceptu speci­
fico determinati sacerdotii, nempe, legis
gratiæ. Quocirca potestas sacerdotalis, et
potestas clavium non convertuntur, nec
illi, cui convenit prior, necessario conve­
nire debet posterior, alioqui etiam sacer- |

dotes legis naturæ, cum vere sacerdotes
fuerint, claves habuissent. Quemadmodum
igitur in lege veteri fuerunt vera sacra­
menta, quæ in ratione sacramenti conve­
nientiam habuerunt cum sacramentis legis
gratiæ, a quibus tamen distinguuntur in
ratione specifica, in virtute, et in modo
causandi ; ita etiam in lege veteri fuerunt
veri sacerdotes, atque ideo vera potestas
sacerdotalis ad conficienda sacramenta
illius legis, in qua ratione convenit cum
potestate sacerdotali legis Evangelic®, a
qua tamen differt in ratione talis potesta­
tis. Ceterum sicut sacramenta legis veteris
considerata quoad speciem fuerunt igno­
biliora sacramentis legis Evangelic®, gra­
tiamque. ut ista, causare non poterant;
ita potestas sacerdotalis illius legis specifice
sumpta cedit potestati sacerdotali legis
gratiæ : hæc enim ex sua differentia spe­
cifica se extendit ad removendum pecca­
tum, ad coelique ostium pandendum, atque
ideo ad vim clavium obtinendam.
Ad confirmationem dicendum est, potes-sjiü:
tatem discernendi inter lepram, et lepram
esse potestatem clavium improprie, et
similitudinarie : ex vi enim illius solum
fiebat discretio inter dignos, qui ad sacri­
ficia, et ad templum materiale admittendi
essent, et inter indignos, qui rejiciendi
extra castra, ratione immunditiæ , vel
arcendi a templo , et sacrificiis. Quoad
remissionem autem peccatorum per sacra­
menta, aut sacrificia sacerdotes illius legis
nullam potestatem clavium habebant nisi
solam figurativam : Deus enim erat, qni
solus ad conspectum sacrificiorum infun­
debat gratiam, et remittebat contritis cul­
pam.
35. Arguitur secundo: nam potestas ?
remittendi, et retinendi peccata in pœni- 14
tentiæ sacramento est proprie potestas
clavium; sed hujusmodi facultate pollebant
sacerdotes legis Mosaicae, imo, et naturalis :
ergo habebant potestatem clavium stricte
talem. Minor, quæ sola difficultatem præsefert, suadetur ex D. Thoma in 4. distinet.d. T»
1, quæst. 1, art. 2, quæstiunc. 3, ad 2, ubi
ait : « Ante legem scriptam erant quædam
« sacramenta necessitatis, sicut illud fidei
« sacramentum , quod ordinabatur ad
α deletionem originalis peccati, et similiter
« pœnitentiæ » (perpende verba) « quæ
« ordinabatur ad deletionem actualis, a

Et

El idem docet ibidem, quæstiunc. 4, de
legeMosaica, his verbis: « Necessarium
» fuit in lego Moysi determinare sacrificia,
«oblationes, etc. et pœnitentiæ satisfac« liones distingui. » Qua in sententia per­
sistens, pœnitentiæque sacramenti assi­
gnans ministrum, 3 part, quæst. 84, art.
7,ad 2, ail : « Unde pcenitentia in veteri
«lege aliquam determinationem habuit,
«quantum quidem ad dolorem, ut esset
«magis in corde, quam in exterioribus
« signis, secundam illud .loelis 2: Scindite
«corda vestra, et non vestimenta vestra ;
« quantum autem ad remedium doloris
« quærendum, ut aliquomodo ministris Dei
« peccata sua confiterentur ad minus in
«generali. Unde Dominus in Levit. 5,
« dicit : Anima si peccaverit, offeret arie« lem immaculatum de gregibus sacerdoti
«juxta mensuram, æstimationemque pec«cati, qui orabit pro eo, quod nesciens
( fecerit, et dimittetur ei. In hoc enim
« ipso, quod oblationem faciebat aliquis
c pro peccato suo , quodammodo suum
« peccatum sacerdoti confitebatur. » In
quibus palam docet, tam in lege scripta,
quam naturali sacramentum pœnitentiæ
extitisse cum omnibus suis actibus, confes­
sione, contritione, ac satisfactione, insuperque sacerdotem ejusdem sacramenti
fuisse ministrum. Hæc autem verificari
nequeunt, nisi sacerdotes habuerint potes­
tatem ligandi, et solvendi : ergo.
Confirmatur : nam sacerdotes veteris
legis super populum potestatem habebant;
sed non temporalem: ergo spiritualem.
Atqui potestas spiritualis est potestas cla­
vium : hanc igitur habuerunt. Minor prio­
ris syllogismi suadetur : nam si illa po­
testas esset temporalis, potestas regia non
esset a sacerdotali distincta; sed certum
est, unam ab alia distingui : ergo potestas
sacerdotalis temporalis non erat.
Respondetur negando minorem ; ad cu­
jus probationem dicendum est, in lege tam
naturali, quam scripta verum extitisse
pœnitentiæ sacramentum a Deo institutum
in medicinam peccatorum actualium, id
quod docuimus tract. 22, disp. 3, dub. 3,
num. 34 et dub. 4, num.,62. Inde tamen
minime evincitur, sacerdotes veteris legis
habuisse veram potestatem clavium, aut
remittendi peccata medio illo sacramento:
etenim nec sacramentum illud, nec illius

731

minister virtutem in se, et ex se continebant ad productionem activam gratiæ
sanctificantis : hæc enim totaliter refunde­
batur in Denrn sanctificantem, atque in
dispositiones recipientis. Unde cum attri­
tio non sit ex se sufficiens dispositio, ne­
cessaria ibi erat contritio, sine qua justifi­
catio adultorum in illo sacramento non
contingebat, sacerdos igitur ad illum justi­
ficationis effectum solum concurrebat de­
precative, et non rigorose causaliter, ut
salis constat ex illis verbis Levitici adduc­
tis a D. Thoma loco in objectione relato :
« Qui orabit pro eo, quod nesciens fecerit,D-Tto« et dimittetur ei. » Sacramenta autem, et
sacerdotes legis Evangelic® longe aliter se
habent : vim quippe effectivam in se con­
tinent, qua physice instrumentaliter gra­
tiam producunt, peccatum amovent, ccelique januam reserant. Quam doctrinam
tradit D. Thomas 3 part, quæst. 84, art.
7, ad 2 : « Nondum autem erat instituta
« potestas clavium, quæ a Passione Christi
α derivatur, et per consequens nondum
« erat institutum, quod aliquis doleret de
« peccato cum proposito subjiciendi se per
« confessionem, et satisfactionem clavibus
« Ecclesiæ sub spe consequendæ veniæ
α sub virtute Passionis Christi. »
Ad confirmationem respondet D. Thomas ^'ϊ^.
in præsenti, art. 1 : « Ad tertium dicen- d. Tho.
« dum, quod non habebant spiritualem
« potestatem, quia per sacramenta legalia
« non a culpa, sed ab irregularitatibus ho« mines purgabant, ut ad manufactura
« tabernaculum aditus purgatis per eos
« pateret. » Ubi eam distinctionem inter
potestatem sacerdotalem, et regiam assi­
gnat, quod ex vi sacerdotalis homines ab
irregularitatibus purgabantur, non autem
ex vi regiæ authoritatis. Dum tamen, in­
quit, potestatem sacerdotum spiritualem
non fuisse, sed temporalem, intelligendus
est D. Thom. de potestate spirituali ra­
tione effectus. Dupliciter enim dicitur po­
testas spiritualis, vel ratione effectus, vel
ratione finis, ut recte vidit Soto in 4, dist.
20, q. 1, art. 3. Ratione effectus diciturSo[us
potestas spiritualis, quia est causa gratiæ;
ratione vero finis, quia ordinatur ad ve­
ram Religionem, ad sacrificia, unctiones,
et vestes, quæ el mystica erant, et figura
rerum supernaturalium legis Evangelicæ.
Igitur D, Thom. solum intendit, polesta-

t

<4

f

•

.KV ■ * ··
; 5· .s!

DISP. XII, DUB. IV.

733

DE PŒNITENTIA.

licite, aut valido uti potestate clavium.
Major indo constat, quia usus potestatis
tem sacerdotalem illius legis non esse
ordinantur, characterem sacerdotalem
clavium exposcit materiam, et subditos, in
spiritualem effective, quia gratiam non
accipiunt, et ejusdem extensionem, dum
quosexerceatur ; subditi autem per juris­
inducebat instrumentaliler, sicut potestas
Episcopus manus imponens inquit: Acci·
dictionem
ac
prælaturam
habentur. Minor
sacerdotum legis Evangelica? ; non vero ex
pite Spiritum Sanctum,etc., sed in hoc con­
vero ostenditur : nam jurisdictio ac præsistit p Aestas ministerialis efficiendi gra­
Abolcn. parte finis, hoc enim pacto ad spiritualia
latura provenit ex ordinatione, aut dispo­
dirigebatur. Quibus consonat Abulensis ad
tiam remissivam peccati : ergo hujusmodi
sitione Ecclesiæ ; sed Ecclesia privat juris­
facultatem obtinent. Quod adeo verum est,
cap. 16 Matlh. q. 81, in fine, ubi inquit :
dictione hæreticos, schismaticos, dégradâ­
« Habebant sacerdotes legales potestatem I ut etiam si sacerdotes in mortali peccato
tes. ae excommunicatos vitandos : ergo in
« super populum, quæ non erat pure temexistant, eandem potestatem conservent,
illis jurisdictio non invenitur. Diximus,
« poralis sicut regia potestas, nec pure
ut habetur ex Tridentino sess. 14, cap. 6,^.-. P*
txcommunicatos vitandus, aut non tolera­
« spiritualis sicut potestas ministrorum
dicente : « Docet quoque Concilium, sacer- Tnl
tos nec licite nec valide usum clavium
« novi testamenti, sed potestas erat qui« dotes, qui peccato mortali tenentur, per
habere : nam qui sunt tolerati, usum cla­
o dem ad temporalia ordinata in cultum
α virtutem Spiritus Sancti in ordinesacervium habere possunt sæpe valide, inter­
« dotali collatam, tanquam Christi minis« Dei cæremonialem, scilicet, ad purgandum licite, aliquando vero illicite. Vitandi
« dos homines legaliter immundos per le« tros, functionem remittendi peccata non
autem, quamvis alia sacramenta valide
« gales cæremonias. n Erat igitur illa po­
α exuere, eosque prave sentire, qui in
conficere possint, non tamen pœnitentiæ,
« malis sacerdotibus non esse contendunt.»
testas absolute, et simpliciter temporalis,
I5ut recte probat N. Andreas tract. 10, cap.
Quocirca
et aliqualiter aut secundum quid spiritua­
3, punct. 3, num. 27. Ad validam quippe
37. Dicendum est tertio, etiam sacer-^,
lis. Adde quod esto spiritualis esset, non
hujus sacramenti administrationem ordi­
dotes hæreticos, schismaticos, degradato», 3. I
inde potestas clavium dicenda erat, ut
nis potestas non sufficit, sed etiam juris­
ac excommunicatos vitandos habere sim­
liquet in potestate Exorcistae, quæ spiri­
dictio desideratur, qua praedicti excom­
pliciter potestatem clavium ; non tamen
tualis est, et non clavium.
municat! carent, vel quam impeditam
illius usum nec licite, nec valide, nisi tan­
habent, juxta text. cap. Romana de officio
tum
in
eventu
necessitatis,
uti
est
in
arti
­
§ Π.
Vicarii in 6, ubi quamvis sermo fiat de
culo mortis. Ita D. Thomas in præsenti,D
jurisdictione contentiosa, etiam de volun­
art. 6, ubi ait : « Respondeo dicendum,
Quid de sacerdotibus legis Evangelicx ?
taria id intelligendum censent communiter
« quod in omnibus prædictis manet claDoctores, Covarruvias cap. Alma mater,
« vium potestas quantum ad essentiam,
Assertio 36. Dicendum est secundo, sacerdotes
Impart. 1, § 6, num. 7, conci. 7, Suarez
« sed usus impeditur ex defectu materiae. »
2. legis gratiæ clavium potestatem habere.
I
disp. 11, sect. 2, numer. 12, N. Cornejo
Quem sequuntur communiter Doctores.
Hæc assertio satis constat ex dictis dub. 2,
üsS.’disp. 10, de excommunie. § 1, dub. 5,
quippe si clavium potestas in Ecclesia inPrior assertionis pars suadetur : nam
Coninchus disp. 14, dub. 5, Palaus, Bona­
D. Tbo. venitur, in sacerdotibus, qui sunt praecipui
character sacerdotalis complete sumptus
cina, Henriquez, N. Antonius, et alii.
Ecclesiæ ministri, existere debet. Ideoque
est potestas clavium simpliciter talis,-sed
39, Diximus etiam in assertione, sacer­
eam sapponit D. Thomas in præsenti,
omnes sacerdotes in assertione recensiti
dotes hæreticos, schismaticos, degradatos,
quæst. 19, dum ari. 3 inquirit « Utrum
habent characterem complete acceptam :
ac excommunicatos vitandos licitum ac
a soli sacerdotes habeant claves ? o Ubi loergo in illis invenitur clavium potestas,
validum usum clavium non habere, nisi
quæ est talis simpliciter, quidquid sit de
d Amh. fiQitur de sacerdotibus novæ legis, nam de
in eventu necessitatis. Etenim in articulo
Mosaicis jam art. 1, deciderat claves non
clave secundum quid, qualis est jurisdic­
mortis pœnitentiæ sacramentum valide
habuisse. Suadetur autem breviter ex D.
tio. Major constat ex dictis dub. præc.
ministrare posse, imo, et licite, si congrue
Ambrosio lib. de pœnit. cap. 5, ubi ait :
Minor autem ostenditur .· quia character,
ad Deum convertantur, dubitandum non
« Jus ligandi, et solvendi solis sacerdotibus
cum sit participatio sacerdotii æterni
est, maxime post Tridentinum sess. 14,
α est concessum. » Quæ propositio excluChristi Domini, est indelebilis ac aeter­
cap. 7, ubi concedit omnibus sacerdotibus,
siva exponitur sic : e Jus ligandi, et sol­
nus : ergo semel acceptus ab illis sacerdo­
ut a quibuscumque casibus, et censuris
et vendi concessum est sacerdotibus, et non
tibus nusquam dimittitur. Unde ait D.
possint absolvere quoscumque pœnitentes
a aliis a sacerdotibus » legis Evangelicæ,
Thomas 3, part. q. 64. art. 9, ad 3 : « Pero.ïïi
in articulo mortis. Lex autem generaliter
de quibus ibi agit : sacerdotes igitur legis
« hoc, quod quis ab Ecclesia suspenditur,
loquens, generaliter debet intelligi, argu­
gratiæ clavium potestatem sortiuntur.
α vel excommunicatur, vel etiam degramento leg. 1, § Generaliter, ff. de legatis
« datur, non amittit potestatem conficiendi
Id quod etiam ratio convincit : nam po­
prxslandis. Et qui totum dicit, nihil ex­
tr sacramentum. »
testas clavium est potestas efficiendi inscludit, leg. Julianus, ff. de legalis 3. Maxi­
38. Posterior vero assertionis pars sua­
trumentalifer gratiam remissivam peccati
S. me in favorabilibus,
favoraoiuous, quæ non restringi,
resinngi,
praecludentis aditum ad coelestia ; atqui I detur : etenim usus clavium exposcit jari-J&rt·
©>ed ampliari debent. Ita Cornejo dub. 3,
dictionem, aut praelationem ; sed sacer­
sacerdotes legis Evangelicæ hujusmodi
Cajetanus in summa, verb. Absolutio. Andotes, qui in assertione recensentur, juris­
potestatem obtinent : ergo. Minor suade­
tur : etenim cum sacerdotes Evangelici | dictionem non habent : ergo nequeunt
licite

gelus verb. Confessio, Suarez sect. 1, num.
9, Bonacina, Palaus, et alii. Adduntque éaiaus. '
Suarez, ac N. Cornejo, hæreticos, et schis­
maticos. etiamsi ab Ecclesia praecisos, va­
lidum conficere sacramentum, si debitam
intentionem apponant : nam Concilium
terminis utitur generalibus : « Omnes sa« cerdotes ab omnibus censuris, et peccatis,
« quoscumque pœnitentes. n Unde sicut
ultimae clausulae sine restrictione intelliguntur; ita prima generaliter intelligi de­
bet. Ita etiam N. Andreas loco proxime cit. n. And.
40. Oppones tamen adversus secundam Objecl °*
hujus assertionis partem, quod eadem est
potestas clavium supra Corpus Christi ve­
rum, ac supra Corpus Christi mysticum,
siquidem eadem deservit ad consecran­
dum, et ad ligandum vel solvendum ; sed
potestas clavium quoad consecrandum ne­
quit impediri ab Ecclesia ; si enim excommunicatus vitandus consecraret, consecra­
tio subsisteret, quantumvis Ecclesia con­
tradiceret : ergo nec impedire potest usum
ejusdem potestatis quoad actum ligandi,
et solvendi in pœnitentiæ sacramento, ita
ut si hoc ab excommunicato vitando minis­
tretur, validum non existât. Tum etiam :
quia potestas ligandi, et solvendi est acti­
va ; sed potestas activa illius, qui habet
usum liberi arbitrii, in actum prodit, dum
vult : ergo sacerdotes hujusmodi potestate
gaudentes nulla extrinseca vi Ecclesiæ im­
pediri possunt, ne illa utantur. Tum deni­
que : quoniam actus potestatis clavium
non impeditur per culpam : ergo nec etiam
per aliquam pœnam : hæc enim minus re­
pugnat spirituali potestati, quam culpa.
Respondetur ad primum, Ecclesiam ηοη^ι^ΐο.
posse directe impedire potestatem absol­
vendi, et ligandi, quemadmodum nec po­
testatem consecrandi ; posse tamen indi­
recte removendo materiam, in quam po­
testas illa exercenda erat : ab illis quippe
sacerdotibus aufert jurisdictionem ; hac
autem sublata, cum plebs subjecta in foro
pœnitentiæ non relinquatur, impeditur
clavium usus, qui est actus jurisdictionis.
Sicut qui panem, el vinum tolleret, indi­
recte usum potestatis consecralivæ remo­
veret. Ad secundum simili modo dicendum
est, potestatem spiritualem activam in ac­
tum prodire non posse, dum deficit mate­
ria, circa quam actus exercendus est. Non
enim usus clavium impeditur, quia potes-

.7

i' .

<

·

·. -hf ·

Ii

I

J

i" ••2
*

<

'φ·

734

DISP. XII, DUB. V.

DE PŒNITENTIA.

tas ligandi, et solvendi quoad ent ititem
removeatur ab excommunicato vitando,
sed ex defectu materiæ ; quemadmodum
potestas baptizandi tollitur, dum aqua re­
movetur. Ad tertium negatur consequen­
tia : culpa enim materiam aut subditos non
subtrahit, sicut excommunicatio, degra­
datio, aut quid simile in pœnam inllictum : tunc quippe jurisdictio ablegatur,
ac subinde deficiunt subditi, in quos cla­
vium usus habendus erat. Nec Episcopi
haeretici jurisdictionem habent, nec haere­
tici sacerdotes ab hujusmodi Episcopis eam
accipiunt. Omnis enim vera jurisdictio
provenit ab Ecclesia, quæ nullam illis
haereticis confert. Per quod latenti replicæ
fit obviam.
Qoxs41. Hactenus vidimus omnes et solos
unae, sacerdotes legis Evangelicæ clavium potes­
tatem habuisse, nullumque alium, sive ad
legem naturalem spectet, sive ad scriptam.
Ceterum quum Christus Dominus vere, et
proprie, sacerdos extiterit, ut ex professo
ostendimus tract. 21, disp. 31, dub. 1,
adhuc ad perfectam dubii intelligentiam
inquirendum videbatur, an etiam claves,
et quales obtinuerit ? Hanc autem quæstiunculam dub. 2 obiter decisam relin­
quimus. Ex ibi enim expensis constat in
Christo Domino clavium potestatem, non
iive- ministerialem, sed excellenliæ inveniri.
Quam doctrinam communiter defendunt
Theologi; unde satius erit Angel. Praecep­
toris verba in præsent. quæst. 19, art. 2,
adducere, qui in corpore ita inquit : «' DiD. Tbo. ® cendum, quod virtus aliquid agendi est
« in instrumento, et in per se agente, non
« eodem modo ; sed in per se agente per« fectius. Potestas autem clavium, quam
« nos habemus, et aliorum sacramento« rum virtus est instrumentais ; sed in
c Christo est ut in per se agente ad salu« tem nostram, per authoritatem quidem,
« in quantum est Deus, sed per meritum,
α in quantum est homo. Clavis autem de
α ratione sua exprimit potestatem ape« ciendi, et claudendi, sive aliquis aperiat
« quasi principale agens, sive quasi minis« ter ; et ideo in Christo oportet ponere
« elavem ; sed altiori modo, quam sit in
« ejus ministris; et ideo dicitur quod haNota. « bet elavem excellentiæ. » Nota tamen,
Christi claves dicendas non esse sacra men­
tales, sicut claves aliorum sacerdotum.

Tum, quia in Christo non identificantur
cum charactere, qui quid sacramenlaleest,
sicut in illis contingit. Tum etiam: quia
in aliis sacerdotibus clavium potestas ne­
quit effectum sacramenti sine sacramento
producere; Christus autem indt’pendens
est a sacramentis, atque ideo sine illis
omnes sacramenti effectus inducere potest,

DUBIUM V.
An aller prêter sacerdotem habeat claves,
situe minister potestatis in pcenitentis
sacramento ?
Quamvis in præcedentibus decisum sit,
non omnes sacerdotes cujuscumque legis,
sed solius Evangelicæ, clavium potestatem
obtinuisse: inde tamen non constat, an
etiam ab eo munere arceantur laici; quod
in præsenti videndum superest. Addidi­
mus autem in titulo, silve minister potesta­
tis ,· non ut innuatur aliud esse habere
claves, et aliud esse ministrum potestatis,
utrumque enim idem formalissime impor­
tat ; sed ut distinguamus ministrum potes­
tatis a ministro jurisdictionis ; de quo in
sequentibus seorsim agendum est.

§ i.
Veritas catholica duplici assertione
propugnatur.

42. Dicendum est primo, nullum extra
sacerdotem esse ministrum potestatis in" “
hoc sacramento, ita ut possit confessionem
ut sacramentalem audire, et a peccatis ab­
solvere. Hæc assertio est de fide, quam ut
talem omnes Catholici defendunt. Probaturque primo ex perpetua traditione Ec- «c*
clesiæ, de qua certo nobis constat tum exet'p?
Conciliis, tum ex communi consensu Sanc-^
torum Patrum. Ex Conciliis quidem, quia
hujusmodi veritatem sæpe definiunt;
Constantiense sess. 8, et 15, ubi oppositi
errores AVicIeph, et Joannis Hus condem­
nantur, et præcipitur AVicIepho intimari:
a Utrum credat, quod Christianus ultra
« contritionem cordis soli sacerdoti de
a necessitate salutis confiteri teneatur ? r
Florentinum in litteris sanctæ unionis,tÀzX
Cabilonense 2, cap. 23, quod habetur in
cap. Quidam dicunt, de pœnit. dist. I, ubi

;
dicitur, universam sanctam Ecclesiam (Ιο­
ί
cero, peccata non aliis quam sacerdotibus
liesse confitenda. Ac tandem Tridentinum
! ’sess. H, cap. G, ubi inquit : « Circa minis« trum autem hujus sacramenti declarat
« Sancta Synodus falsas esse, et a veritate
!
« Evangelii penitus alienas doctrinas, quae
« ad alios quosvis homines prætcr EpiscoI
« pos, et sacerdotes clavium ministerium
1
« perniciose extendunt. » Unde Can. 6
,
ejusdem sess. sub anathemate inurit
quemlibet, qui dixerit : « Modum secreto
» confitendi soli sacerdoti, quem Ecclesia
j
e Catholica ab initio semper observavit, et
(
< observat, alienum esse ab institutione,
i
« et mandato Christi, et inventum esse
α humanum. » Id quod etiam definivit
I »1 Leo X, in damnatione articulorum Lutheri.
I
Ex Patribus autem, qui eandem verita­
tem unanimiter docuere ; Chrysostomus
i
lib. 3, de sacerdotio, coli. 4, ubi ait sacer­
dotibus fuisse commissam potestatem :
;
« Quam nec Angeli, nec Archangeli, nec
i
«terreni Principes habent, quia nemini
« istorum dictum est : Quodcumque sol!
« veris super terram, erit solutum et in
p « Coelo. » Ambrosius lib. 1, de pœnit. cap.
circa principium, ubi etiam disertis
verbis docet, potestatem ligandi, et sol­
vendi solis sacerdotibus fuisse concessam ;
et lib. 2, cap. 2, et serm. 10,in Psalm. 118,
- 8. Augustinus de vera, et falsa pœnit. cap.
10, et habetur in cap. Quem pœnit. dist. 1,
| ;ctjr.Cyprianus lib. de lapsis circa finem, et
’ ^‘' epist. 54, Basilius in lib. reg. firevior. 288.
Cum interrogatus, an liceret cuilibet con­
fiteri peccata, respondet : « Necessario his
« peccata aperiri debent, quibus credita
« est dispensatio mysteriorum. » Hiero:^nym. in 18, NIatth. Fabianus Pontifex
epist. 2, decret, coll. 4, prope finem inquit,
peccantem lethaliter damnationem obitu­
rum, « nisi ei sacerdotali dignitate sub■
« ventum fuerit. » Leo Papa epist. 89,
i ?<;j. aliique plures, quorum testimonia pro­
lixum esset referre. Ex quibus sequens
ratio formari potest, quæ Theologica de­
monstratio censetur.
û?,« 43. Circa rem ad fidem spectantem, et
wis-unice ex divina voluntate pendentem,
qualis est de qua agimus, sentiendum est
juxta intelligentiam universalis Ecclesiæ,
Conciliorum, ac doctrinam SS. Patrum ;

735

atqui ex his omnibus habetur, solos sacer­
dotes esse ministros potestatis in sacra­
mento pœnitentiæ, nullique alteri hujus­
modi munus fuisse demandatum : ergo
nullus præler sacerdotem habet esse mi­
nistrum potestatis sacramentalis confes­
sionis, aut valet absolvere, et ligare in
sacramento pœnitentiæ. Consequentia est
legitima. Major est universalis regula, ut
supra num. 13, vidimus ex D. Augustino.
Minor autem, in qua poterat esse difficul­
tas, etiam constat ex adductis testimoniis,
præsertim ex Can. cit. Tridentini, ubi
statuit, hanc doctrinam esse traditionem
Apostolicam, ex institutione, et mandato
Christi emanatam. Unde SS. Patres plura
scripturæ loca ad id suadendum in sensu
mystico, ut videre est apud Suarez disp.
24, sect. I, num. 4.
Confirmatur : nam cum sacramentum Confirm
pœnitentiæ sit a Christo institutum ad mo­
dum judicii, in quo reus est pœnitens, ille
solum habebit esse ministrum potestatis,
cui commissum fuerit munus spiritualis
judicis; atqui solis sacerdotibus potestas
judicis spiritualis commissa est : ergo nul­
lus, qui non est sacerdos, habet potestatem
ministri sacramentalis confessionis. Con­
sequentia liquet ; et major ex eo constat,
quod nemo ex natura sua habet esse judi­
cem in causa spirituali alterius, atque ideo
solusilleobtinere potest hujusmodi munus,
cui a Christo Domino concessum fuerit ;
alias independenter a Christo Domino erit
in hominibus, imo, et in feeminis, potestas
absolvendi a peccatis. Minor autem suade­
tur : tum ex illo Joann. 20 : Accipite Spi~j0MTi
ritum Sanctum, quorum remiseritis peccata, 20.
remittuntur eis, et quorum retinueritis,
retenta sunt. Quæ verba solis Apostolis in
sacerdotes jam ordinatis dicta sunt. Tum
etiam : quoniam potestas judicis spiritua­
lis in foro interno pœnitentiæ est potestas
supernaturalis,et sacra; sed soli sacerdotes
consecrati sunt ex vi ordinis : ergo illis
tantum, et non laicis, hujusmodi munus
commissum est. Tum denique : nam po­
testas judiciaria in sacramento pœnitentiæ
consistit formalissime in potestate clavium,
quæ aliud non est quam extensio charac­
teris sacerdotalis,ut supra ostendimus; sed
laici characterem sacerdotalem non habent;
ergo cum impossibilis sil extensio, ubi
deficit id quod extendendum est, solis

•» •4: ·/

Confirmatur secundo: nam Ecclesia nun-cafn.
DE [’(ENITENTIA.
quam declaravit,Christum Dominum facul- i
DISP. XII,
tatem absolvendi,et ministrandi sacramen­
sice
ad absolvendum
peccatis
sacerdotibus ut talibus, el non laicis potes­
tumimpotens
pœnitentiæ
tribuisse non asacerdotibus
46. Inquires tamen, an hæc ita intelli- J
in
sensu
composito
illius
status.
tas judiciaria in confessione sacramentali
pro aliqua urgenti necessitate ; nec item
I
genda
sint,
ut
extendantur
etiam
ad
cen
­
Confirmatur
primo
:
etenim
Ecclesia
disimpensa fuit. Quæ proculdubio est ratio unquam dixit, se ipsam posse ex Christi
suras, adeo nt nec in extrema necessitate
L
Iinstitutione
pensare non
potest,
ut
laicus
Eucharistiam
D.Tho.
in
I
argum.-W
con/ra,
art.
I,
quæst.
hujusmodi facultatem tribuere,
D. Tbû.
! possit laicus, aut non sacerdos ab illis
in
urgenti
necessitate
:
ergo
nec
8, supplem. et præsenti, quæst. 19, art. 3. necconsecret
tribuisse constat ; sed id utique egis­
absolvero? Negativo respondet Henriquez,
a
peccatis,
vel
sit
ministeria
44. Deinde suadetur assertio ratione con­ set,ut siabsolvat
posset : ergo signum evidens est,
Candidus, Panormitanus, et Felin. quos
Bitto gruentis satis efficaci, desumpta ex eodem
sacramento
pœnitentiæ.
Antecedens
cons
­
potestatem ministrandi sacramentum pœ­
congru«^cilalN. Andreas tract. 10, cap. 2, punct. 4,
tat, et ita
consequentia
suadetur
:
nam
ideo
«üæ. D. Thoma in corpore art. 1, quæst. 8 cit. nitentiæ
esse sacerdotibus annexam, ut
>1 Sylvester verbo Absolutio 1, η. 8, Glossa
laico
dispensare
non
potest
ut
Eucha
­
Nam in Regno Christi, quod est Ecclesia, neccum
ipsa dispensare possit cum laico, ut in
p/ cap. .1 nubis 2, verbo Λ'οη potuerit, de senristiam efficiat,
quia
consecratio
Corporis
cuncta debeat esse recte ordinata non secus urgentiori
necessitate a peccatis absolvat.
lenha excommunicationis,et cap. Pastoralis,
Christi
est
actus
characteris
sacerdotalis,
ac in quocumque alio temporali Regno ; Minor,
in qua poterat esse difficultas, cons­
Præterea, verb. Prxlerquam in inorte, de
deficiente
in
laico
redditur
omnino
atqui in temporali Regno nimia interve­ tat quo
in omnibus illis casibus, in quibas
officio ordinarii. Armilla, Tabiona, Joannes
impotens
ad
illum
actum
;
sed
absolutio
a
niret confusio, ac inordinatio, si cuncta Ecclesia
ut Mater piissima semper egit
“· delaCruz, uterque Ledesma, quos affert, et
peccatis
est
etiam
actus
characteris
sacer
­
individua essent judices in causis civili­ quod
sibi ex commissione divina licuit, ut
sequitur Diana torn. 2, tract. 4, resol. 133,
dotalis,inqui
in
laico
non
reperitur
:
ergo
bus; ideoque ad id munus digniores tan­ fidelibus
extrema necessitate constitutis
Avila de censur. part. 7, disp. 1, dub. 3,
• hic est etiam
prorsus
impotens,
ita
ut
cum
tum elevantur : ergo cum in Ecclesia subveniret.
Quocirca qui omnibus sacer­
probabileque censet N. Cornejo dub. 2,
illo Ecclesia
dispensare
nequeat,
ut
in
sacerdotes sint præcellentiores consecra­ dotibus
juridictionis potestatem impertiri
Sanchez lib. 2, summ. cap. 13. Probabili­
statu laico
Minor est D. etiam
Thom®
tione, statu, doctrina, ac justitiæ zelo, con­ potest,
eam absolvat.
cunctis sacerdotibus
tate supposita, concludit quemlibet sæcuin 4, quæst.
2, art.ut2,existentem
ad 3 : « in
Dominus,
gruum fuit illos tantum, et non omnes simplicibus
concedit,
mor­
larem in absentia sacerdotis, aut alterius
inquit, discipulis
dedit potestatem
sacerfideles, in judice» ac ministros sacramenti tis «articulo
absolvere possit.
Ergo si cum
insigniti aliquo ordine adstringi lege cha« dotalem
quantum
principalem
pœnitentiæ fuisse assignatos. Accedit, quod laicis
non dispensat
ut ad
id efficiant,
ideoactum
est
ritalis excommunicatum in articulo mortis
potestas supra Corpus Christi mysticum quia
α innon
Ccena,
quando dixit : Accipite, et manpotest.
< absolvere. Quam sententiam inde probant,
supponit potestatem supra Corpus Christi
« ducate; hoc facile in meam commemoquia pia mater Ecclesia omnibus, quibus
verum ut consecrandum; hæc autem solum
« rationem. Sed post Resurrectionem dedit
invenitur in his, qui ad sacerdotium evecti
a eis sacerdotalem potestatem quantum ad
potest, tribuit facultatem absolvendi a
sunt.
α actum secundarium, qui est ligare, et
cunctis peccatis in mortis articulo, ita ut
eam etiam concedat sacerdotibus simpli­
« solvere, quando dixit Joan. 20 : Accipite
Assertio 45· D^cenc^um θ3* secundo, nulla Eccle2. ‘ siæ dispensatione fieri posse, ut non sacer­ I « Spiritum Sanctum, quorum remisericibus : ergo cum facultatem absolvendi a
dos sit minister potestatis, aut absolvat j « tis, » etc.
censuris concedere possit non sacerdotibus,
pœnitentem adhuc in extrema necessitate, j
credendum est quod in extrema necessitate
Hæc assertio nedum est etiam communis
illam concedat. Hanc autem opionionem,
Theologorum, verum de fide, ut recte
uti voluntarie in scholis introductam,acri­
censet Suarius ubi supra : innititur quippe
ter, et non immerito, impugnat Lugo in
eisdem Scripturæ testimoniis, ac Concilio­
præsenti, disp. 18, sect. I, num. 10. Fun­
rum decisionibus, quibus præcedentem
damentum quippe, quo illi Authores utun­
conclusionem firmavimus. Universaliter
tur, si quibuscumque non baptizatis, imo,
enim definiunt, solum sacerdotem esse
et fœminis, applicetur, in illis etiam po­
hujus sacramenti ministrum, atque ideo
testatem absolvendi a censuris pro extrema
nullum laicum in nulla urgenti necessitate
necessitate de facto existere convincet ;
absolutionem sacramentalem impendere
cum improbabile non sit, Ecclesiam omni­
Eano. posse. Id quod etiam efficaciter suadetur :
bus illis hujusmodi facultatem concedere
nam Ecclesia dispensare non potest, ut
posse.
quis efficiat actum, ad quem potentiam
t 47. Quocirca oppositum censendum est,
physicam non habet; sed laicus caret po­
■ ita ut nullus extra sacerdotem valeat a
tentia physica ad absolvendum a peccatis :
censuris absolvere etiam in mortis articulo.
ergo cum eo Ecclesia dispensare non potest,
Hæc sententia est communis Theologorum,
ut in extrema necessitate sit minister con­
quos adducunt, et suppetias ferunt N. Anfessionis sacramentalis. Consequentia est |
dreas, et Lugo loc. citat. Ratio est : quo­
niam non sacerdotes hujusmodi potestatem
legitima, et major evidens. Minor autem
ex se non obtinent, ut liquet ; aliundeque
ostenditur : nam potestas physica ad absol­
ab Ecclesia nunquam illis concessa fuit ;
vendum a peccatis est virtus clavium, sive
alias concessionem hanc adversarii desi­
extensio characteris sacerdotalis, per quam
gnent : ergo asserendum non est, faculta­
physice influit in actum absolvendi ; sed
tem prædictam in non sacerdotibus inve­
hæc in laico non invenitur ; ergo est phyniri. Id quod etiam evincitur ex Tridentino
46
Salman l. Curs. Theolog. tom. XX.

DUB. V.

‘Λ 1

737

I

sess. 14, cap. 7, abi indo nimiatn Ecclesiæ
pietatem commendat, quia in ea semper
custoditum fuerit, ut in mortis articulo
omnes sacerdotes quoslibet pœnitentes a
quibusvis peccatis, et censuris absolvere
possint. Si autem facultatem absolvendi a
censuris non sacerdotibus tribuisset, id
utique exprimeret, et inde amplius Eccle­
siæ pietatem extolleret. Tum etiam : quia
in Ecclesia nunquam visum, praxi obser­
vatum, aut consuetudine introductum est,
non sacerdotes in extrema necessitate a
censuris absolvere ; sicut e converso,inquit
Concilium, semper in Ecclesia observatum
fuisse, sacerdotes a quibuscumque censuris
absolvere : ergo ideo quia istis, et non illis
facultas concessa, et ut talis cognita est.

V
r

.*■«·

i

iî

Satisfit
motivo
1
senlenliæ.

r

738

DE PŒNITENTIA.

ubi præceptum de confessione traditur, et
ubi minister hujus sacramenti assignandus
Ar./umcnm assertionibus opposita convel­
erat, nulla de sacerdote iit mentio, sed
luntur.
i quilibet ex fidelibus in Christum credentiI bus minister præscribitur, unde solum
dicitur : Confitemini alterutrum peccata
49. Doctrinam primæ assertioni CatholiSente::·
cæcontrariamdocuit W icleph,quem refert,
vestra. Quæ verba universalia sunt. Ergo J
1i:i
tacreti­
ac vehementer exagitat N. V. Thomas
ultra sacerdotes sunt alii confessionissacrara.
mentalis ministri. Tum etiam: quia ad
Valdensis torn. 2, de sacram, cap. 135, et
WWei·. 145. Eundem errorem deinceps exhalavit
hunc finem omnes in Christum credentes
s?S. Eutherus,asserens nonplus efficere Papam,
sunt sacerdotes, prout habetur Apocalyps,
et Episcopum, quam infimum sacerdotem ;
5 : ergo absque fundamento ad peculiares
ac his deficientibus, æque bene quemlibet
sacerdotes potestas illa restringitur.
50. Respondetur ad argumentum negan-p,;^.
Christianum, etiam puerum, aut fceminam
do antecedens : recte enim ex eo loco
insipientem, si verba proferre sciat, sacra­
depromitur, solum sacerdotem esse pœni­
mentaliter absolvere posse. Quem etiam
haereticum profligavit N. Roffensis aureo
tentiæ ministrum, ut ex adductis pro
illo Opusculo jussu Pontificis ad eum finem
firmanda assertione liquet. Ad probatio­
in lucem edito ; id quod similiter effecit
nem autem dicendum est, Christum Domi­
N. Guido contra Sagarelum de Parma,
num in illis verbis loquutum fuisse cum
Apostolis,' ac eorum successoribus non
Argu'·;· cujus infectam linguam adussit. Arguunt
itaque hæretici primo : quia nullibi in
tantum in culmine Episcopatus, sed et in
Scriptura habetur, confessionem unice cum
munere sacerdotii. Tum, quia ita adum­
sacerdote fieri debere : textus enim ille
bratum fuit in lege veteri, in qua solis
Joann. 20 : Quorum remiseritis peccata,
sacerdotibus commissa erat potestas judi­
remittuntur eis.et quorum retinueritis, reten­
candi inter lepram, et lepram. Tum, quia
ta sunt, non ligat sacerdotibus potestatem
ita constat ex traditione Apostolica, qnam
absolvendi a peccatis : ergo Catholici, qui
Ecclesia excepit, recognovit, et expressis
in illo nituntur, nullum fundamentum
Conciliorum decisionibusconfirmavitTum,
habent ad id asserendum. Antecedens sua­
quia ita universi Patres docent, et ratio
detur : nam vel illa verba loquuntur cum
supra expensa convincit : quia videlicet,
Apostolis, eorumque successoribus, vel
cum hoc sacramentum in modum judicii
cum omnibus fidelibus ? Si primum, soli
institutum sit, et illius ministri judicis
Episcopi poterunt absolvere : quippe ipsi
munus exerceant, congruum non erat,
soli sunt Apostolorum successores. Si secun­
omnes fideles etiam rusticos indiscriminadum: ergo potestas absolvendi a peccatis, et
tim eam facultatem habere, sed solos emiministrandi sacramentum pœnitentiæ om­
nentiores, quales sunt sacerdotes, idque ex
nibus fidelibus etiam laicis est communis.
commissione Episcoporum, ad quos primo
Confirm. Confirmatur primo: quoniam hujusmodi
spectat, qui cum non possint tot confessio­
L potestas tradita est a Domino, ab eoque 1 nibus adesse, sui Vicarios Christi exemplo
tanquam ex capite derivata ad principa­
sacerdotes instituunt. Tum denique: nam
liora sui mystici corporis membra, ut in
quemadmodum ex illis verbis : Hoc facite
reliquos virtus justificandi proflueret, juxta
in meam commemorationem, quæ Christus
illud ·. Sicut unyuenlum in capite, quod
Dominus in Cœna dixit Apostolis, eos in
descendit ; sed principaliora hujus mystici
sacerdotes ordinans, recte deducitur, potes­
corporis membra non sunt sacerdotes, sed
tatem conficiendi Corpus Christi solis sacer­
justi : ergo potestas absolvendi sacerdoti­
dotibus fuisse collatam; ita ex illis verbis:
bus non ligatur, sed etiam aliis justis con­
Accipite Spiritum Sanctum; quorum remi­
ceditur. Suadetur minor : nam ratio mem­
seritis, etc., quia eisdem Apostolis dicta
bri mystici consistit in unione cum Christo | sunt cum illa adeo peculiari insufflationis
Domino : hæc autem unio invenitur in
cæremonia, qua etiam utuntur Episcopi
justo etsi alias saeculari, non vero in
dum sacerdotes consecrant, optime infer­
sacerdote, si peccator sit.
tur potestatem absolvendi a peccatis solis
j sacerdotibus fuisse concessam.
Coutir2 Confirmatur secundo : etenim Jacobi
Ad

DISP. XII, DUB. V.
Ad primam confirmationem respondetur
distinguendo majorem, quæ si intelligalur
dopoteslalederivata in principaliora mem­
bra principalitate characteris, dignitatis,
el perfectionis per se exact® rationis offi­
cii, concedenda est; neganda vero de prin­
cipalitate virtutis moralis, ac particularis
perfectionis absolute sumpta. Etenim hæc
potestas ligandi, et solvendi, aut minis­
trandi sacramentum pœnitentiæ non consliluitur per sanctitatem utcumque talem,
sed ordinem hierarchicum, et vim sanctificativam non præcise subjecti, sed officii,
vel alterius ab habente officium ; ut cons­
tat in aliis gratiis gratis datis, et ordinatis
non tam ad perfectionem propriam, quam
ad alienam, et in artificibus laudatis prop­
ter artem perfectam cum vitiis personali­
bus compositam. Unde quamvis justi ra­
tione propriæ virtutis, et gratiæ cum
Christo perfectius conjungantur, quam sa­
cerdotes existentes in culpa; non tamen
ratione virtutis sanctificalivæ aliorum ex
opere operato, quam non obtinent laici,
quantumvis perfecti, aut justi sint.
Ad secundam dicendum, quod dum Ja­
à. cobus illam scripsit epistolam, jam Eccle­
sia fundata erat, sacramenta instituta,
ministrique designati. Quocirca Christia­
nis alloquebatur, quibus indubitatum sup­
ponebat confessionis sacramentum cum
solis sacerdotibus perficiendum juxta
Christi institutionem. Ideoque alterutrum
confiteri admonet, qualiter ipsis jam notum
erat cum solis sacerdotibus id fieri posse.
Quæ expositio est D. Thomæ quæst. 8, sup­
λ ft}.
plem. art. 1, ad 1, ubi ait : « Dicendum,
« quod Jacobus loquitur ex suppositione
« divinæ institutionis, et quia divinitus
institutio præcesserat de confessione sa­
cerdotibus facienda, per hoc quod eis
α potestatem remittendi peccata in Apos­
« tolis dedit, ut patet Joan. 20. Ideo intelα ligendum est, quod Jacobus sacerdotibus
confessionem esse faciendam monuit. »
Adde, Jacobum ad citata verba permisisse,
alia nimirum : Infirmatur quis in vobis ?
Inducat presbyteros Hcclesi.v. In quibus ex­
presse sacerdotes commemorat, ut quis
eorum, cui munus incumberet, confessio­
nem exciperet.Unde tantum abest ut alium
ministrum extra sacerdotem pro sacramentali confessione admittat, quod presbyte­
ros ad id necessarios inducat. Quam expo-

•il

739

silionem osse legitimam testatur D. Angus- v
tinus lib. 5 homil. 12. Ad textum Apoca­
lypsis respondetur, in eo sensu ibi justos .
appellari sacerdotes, in quo ibi etiam reges
nuncupantur. Constat autem non esse reges
proprie, sed metaphorice, quatenus omnia
illis quodammodo subduntur, et a Domino
coronantur. Ita igitur dicuntur sacerdotes,
quia in recessu cordis sæpe se Deo dedicant,
et quasi in holocaustum offerunt, quod
umbra quædam est actionis sacerdotalis.
51. Secundo arguitur : quoniam sacra­
mentum pœnitentiæ institutum est in re-Ar*?mmedium peccati actualis, sicut Baptismus
in expiationem originalis; sed in mortis
articulo quilibet homo cujuscumque sit
conditionis est minister Baptismi : ergo
similiter in eadem extrema necessitate
quilibet, sit vel non sit sacerdos, obtinebit
potestatem ministrandi sacramentum pœ­
nitentiæ. Patet consequentia : nam ideo
in mortis articulo quilibet est minister
Baptismi, quia hic est simpliciter necessa­
rius ad salutem ; sed lapsis post Baptis­
mum non minus necessarium est sacra­
mentum pœnitentiæ ad salutem : ergo cre­
dendum est, quemlibet fidelem esse illius
ministrum.
Hoc argumentum diluit D. Thomas qu. solvimr
8, suppi, art. 1: «Ad secundum dicendum, D cv
Thn
« quod Baptismus est magis sacramentum
« necessitatis, quam pœnitentia,quiaquan« doque Baptismus prætermitti non potest
« sine periculo salutis æfernæ, ut patet ia
« pueris, qui non habent usum rationis.
α Sed non est ita de absolutione, et confes­
« sione, quæ tantum ad adultos pertinet,in
« quibus contritio cum proposito confitendi.
« et desiderio absolutionis sufficit ad libe« randum a morte æterna ; et ideo non est
« simile de Baptismo, et confessione. »
Unde liquet, necessitatem Baptismi uni­
versaliorem esse, quam pœnitentiæ : par­
vuli quippe si non baptizarentur, cum con­
tritionem elicere nequeant, Omnino peri­
rent ; quod in pœnitentia non contingeret :
hæcenimcum solum proadultisinstitutasit,
esto sacerdos per accidens deficiat, qui hu­
jusmodi sacramentum subministret,non ita
necessaria est : nam valet adultus recur­
rere ad contritionem,qua salutem obtinere
potest.Accedit latum discrimen, quod adest
inter Baptismum,elpœnitentiam.Hæc enim
instituta est in modum judicii, in quo mi

4

'r ··.Λ%

I
S3
•Λ

*

.-TH

DISP. XII, DUB. V.

740
ÎîJ V

’Vf r

741

DE PŒNITENTIA.

oliamsi proprius paslor non sit, habeat fa­
contradicit : quamvis enim posse laicum in
nister est judex, qui scientia, prudentia, et
cultatem, el obligationem absolvendi, si ad­
extremo periculo confessionem audire, el
authoritale pollere debet. Baptismus autem
sit. Hunc autem esso legitimum sensum ex
absolutionem impendere ex Ecclesiæ dis-^j,
in formam judicii institutus non est, atque
coconslat.quod in eodem capito Quem pceniide ) i ii ejus ministro scientia, et aliæ dotes I pensatione nonnulli antiqui docuisse vi- ma­
/ifdeclaratur confessionem cum solis sacer­
deantur cum Magistro in -I, dist. 13, cap.
non exiguntur. Ex quo fit. quod licet po­
dotibus esso faciendum, ut patet Can. Agile
4, vindicantur communiter ab hoc nævo,
testas ministrandi sacramentum Baptismi
pœnitentiam ; et Canon. Quidam.
ut recte vidit Vasquez quæst. 93, art. 1,
concessa sil quibuscumque eliam non sa­
Non denique tertium : etenim illud
dub. 1, et Lugo cit. sect. 1, num. 4, asse­
cerdotibus; inde tamen non licet inferre,
caput Fures, si non vitiose, ut a mullis
rens eos Authores loculos non fuisse de
potestatem ministrandi pœnitentiæ sacra­
refertur, sed in sua puritate legatur, nul­
confessione sacramentali, sed de illa, quæ
mentum fuisse similiter collalam non sa­
lam mentionem de Diacono facit : solum
fiebat ad pœnitentis humiliationem, et do­
cerdotibus, ita ut quilibet quantumvis rus­
enim inquit : « Si fures comprehensi, Deo­
loris excitationem. Sunt tamen nonnulla
ticus absolvere possit : desiderantur enim
ii que, et sacerdoti confessi, r ut notat ap­
Sanctorum Patrum testimonia, quæ indi­
in ministro hujus sacramenti illæ excel­
pendix in causa 13, eodem tit. Fures. Imo
gent expositione, eo quod oppositam asser­
lentis, quas minister Baptismi non ex­
Concilium Triburiense, ex quo illud caput
tioni doctrinam innuere videantur.
poscit.
desumptum est, cuique proinde major fides
Ari,n.n
52. Tertio arguitur, et tradita doctrina
estadhibenda, diaconi non meminit. Adde,
8- impugnatur. Etenim ideo hujus sacra­
quod esto ibi de diacono mentio fiat, non
menti minister deberet esse sacerdos, ut
est per ordinem ad confessionem audien­
vultum sui pecoris agnosceret, debitam sa­
dam, sed ad communionem non denegan­
tisfactionem pro delictis imponeret, et pa­
dam, quam ipse in sacerdotis absentia mi­
bulo congruæ doctrinæ pasceret ; sed hoc
nistrare potest, et debet, si pœnitens in illo
sæpe aptius fieret per ministros saeculares,
articulo apte dispositus inveniatur, licet ob
qui non semel sapientia, et aliis dotibus
defectum sacerdotis non sit confessus.Quo­
sacerdotes superant .· ergo absque solido
circa utriusque sacramenti ministros a
fundamento ad solos sacerdotes ligatur illa
jure exactos exponit ; primo presbyterum,
potestas: nam cum Deus perfeciiora eligat,
cui ex munere competit, et absolvere, et
vinculandum non est sacerdotibus quod a
Eucharistiam impendere ; secundo diaco­
laicis opportunius exerceri potest.
num, qui in sacerdotis absentia potest mi­
nirciiar. Respondetur, verum esse, omnia illa
nistrare Eucharistiam ; atque ideo refert
munia spectare ad ministrum pœnitentiæ, j
ea, quæ accidere possunt, et qualiter dis­
et verissimam, quemlibet confessorem te- j
ponenda ; ita ut si adsit sacerdos, utrum­
neri ad scientiam, ei alias dotes, quæ desi­
que sacramentum conferre teneatur; si
derantur ad rectitudinem illarum actio- I
vero solus diaconus, post explorationem
num ; sicut etiam adstringuntur Episcopi
dispositionum, quæ desiderantur, Viati­
ad denegandos ordines illis, in quibus
cum in illa necessitate ministret.
fpprædiclæ qualitates non inveniuntur. Inde I
·»
54. Secundo arguitur : quoniam D. Cy­
tamen non habetur, quod si aliquis laico- ;
I. Qpr
prianus lib. 3, epist. 17, subditos monet,
rum scientia, prudentia, ac virtute polleat, j
quod si aliquo magnae necessitatis eventu
eo ipso potestatem absolvendi a peccatis
praeoccupentur, ejus personalem assistenobtineat : quia illæ excellentiæ, esto ad
tiam non expectent, sed apud quemlibet
potestatem ministri præreqairantur, illam
presbyterum, vel eo deficiente apud dia­
non constituunt. Hæc enim unice ex divina
conum confessionem facere possint, « ut
institutione, et commissione dependet,quæ
« manu ejus pœnitentia posita vadant ad
solis sacerdotibus data est ex vi ordinis.
D.
« Dominum cum pace. » Deinde D. Aug.
Quocirca quemadmodum si Christus Domi­
toto lib. de vera, et falsa pœnitentia satis
nus pœnitentiæ sacramentum non insti­
diffuse expendit historiam cujusdam Exor­
tuisset, esto laicus illis dotibus præluceret,
cistae, qui ex defectu sacerdotis cum dia­
potestatem absolvendi sacramentaiiter non
cono confessus est, ne a daemone ejus pec­
haberet ; ita quamvis nunc post sacramenti
cata revelarentur, id quod eo medio obti­
institutionem scientiam, et virtutem suffi­
nuit. Et lib. ad Fortunatum similia refert
cientem habeat, polestate absolvendi caret;
de quodam naufrago cum laico confesso in
quia hæc aliunde obtinenda est, ex conse- |
ingenti procella maris. Item V. Beda ad
cralione nimirum sacerdotali.
illud Jacobi 5, quod supra exposuimus, in­
Argnm.
Secundæ assertioni nullus aperto marte

quit : « Coaequalibus quotidiana levia, et
u gravia pandamus.» Tandem D. ThomasD Tiw>
q. 8 suppi, art. 2, in corp, palam inquit :
« In necessitate etiam laicus vicem sacer« dotis supplet, ut ei confessio fieri possit.»
Quæ est resolutio art. in quo inquirit: « An
« in aliquo casu liceat aliis quam sacerdo­
ti tibus confiteri?» Ergo ex mente Sancto­
rum Patrum potest laicus ex commissione,
vel dispensatione Ecclesiæ sacramenti pœ­
nitentiæ esse ministrum.
Respondetur, D. Cyprianum sermonem Ditaitar.
facere non de confessione sacramentali,
sed de reconciliatione eorum, qui juxta
antiquos Canones alicui publicæ pœniten­
tiæ subjacebant, et ab Ecclesia erant sepa­
rati adhuc post absolutionem a peccatis.
Horum autem exterior reconciliatio ad
Episcopum spectabat, qui ne quispiam in
hujusmodi pcenali separatione e vita dece­
deret, munus illius reconciliationis, ubi
nulla a peccatis absolhtio intercedebat,
aliis presbyteris, et etiam diaconis com­
mendabat. D. Augustinus solum narrat in
communi illas historias ; non persuadet
authenticas, aut factum approbat. Si autem
id intendat,intelligendus est de confessione
non sacramentali, aut de communicatione
factaad humilitatem.et levamen pœnitentis,
et ad excitationem doloris, quo Deus pla­
cetur, et gratiam infundit. Eodem modo
exponendus est V. Beda, nec ejus verba
aliud sonant.
Quod vero attinet ad D. Thomam, palam
est S. Doctorem de confessione sacramen­
tali sermonem non facere, ut evidenter
constat tum ex artic. præcedenti, ubi sta­
tuit quod absolutio non pertinet nisi ad
sacerdotes, quibus claves Ecclesiæ comraissæ sunt. Tum ex quæst. 19, art. 3, ubi
jus ligandi, el solvendi esse in solis sacer­
dotibus decernit ; et ex ari. seq. ubi inqui­
rens an sancti homines non sacerdotes
claves aut usum earum habeant? Respon­
det negative. Tum etiam ex verbis, quibus
utitur loco in objectione citato in solut. ad o. Tin.
: « Confessio, inquit, ex defectu sacerdo­
« tis laico facta sacramentalis est quodam­
« modo, quamvis non sit sacramentum
« perfectum, quiadeest ei id quod est ex
« parte sacerdotis.» Item in solut. ad 3,
addit : « Et ideo quamvis ille laico con« fessus in articulo necessitatis consecutus
a sit veniam a Deo, eo quod propositum,

4î
ί·

Vu 1
-1
4 .

;

* %'
ra

»

r-j
. 'i

3

742

DE PŒNITENTIA.

a quod concepit, confitendi secundum
« mandatum Dei, sicut potuit, implevit :
« non tamen adhuc Ecclesiæ reconciliatus
« est, ut ad sacramenta Ecclesiæ admitti
«r debeat, nisi prius a sacerdote absolva­
it tur... et ideo oportet quod iterum confi« tealur sacerdoti, cum copiam habere
e potuerit : et præcipae quia (ut dictum est)
« sacramentum pœnitentiæ perfectum non
« fuit ; unde oportet quod perficiatur, ut ex
« ipsa perceptione sacramenti pleniorem
* effectum consequatur. » Loquitur igitur
D. Thomas de confessione sacramentali
secundum quid, et similitudinarie, aut de
communicatione ad humilitatem, excita­
tionem doloris, et manifestationem desi­
derii confitendi sacramentaliter. Dum
autem, inquit, pœnitentem in urgenti ne­
cessitate constitutum debere in absentia
sacerdotis laico confiteri, verbum Bebet
non est accipiendum pro præcepto. sed pro
decentia, aut consilio : id enim efficere
tempore D.Thomæ frequentius erat in usu,
ut recte vidit Sotus in 4, dist. 18, q. 5, art.
1, in fine.
ArsuEc ^5. Tandem arguitur : nam quemad3· modum sacerdos est minister sacramenti
pœnitentiæ, ita episcopus sacramenti con­
firmationis; sed ex dispensatione Ecclesiæ
potest simplex sacerdos in urgenti necessi­
tate esse minister sacramenti confirmatio­
nis : ergo etiam ex dispensatione Ecclesiæ
poterit non sacerdos in necessitate urgenti
pœnitentiæsacramentum ministrare. Con­
sequentia liquet tum ex paritate; tum ex
ratione : quia urgentioris necessitatis ad
salutem est pœnitentiæsacramentum,quam
confirmationis. .Major constat ex Triden­
tino, quod sicut sess. 14, cap. G, definit
solum sacerdotem esse pœnitentiæ minis­
trum. ita sess. 7, Can. 3, decernit solum
episcopum esse ministrum confirmationis.
Minor autem, in qua poterat esse difficul­
tas, est communis sententia Theologorum
cum D. Thoma 3 part, quæst. 72, art. 11,
quos congessit, et sequutus est N. Fran­
ciscus tract. 3, cap. 4, punct. I. Id quod
etiam constat ex facto D. Gregorü, qui
hujusmodi facultatem ad confirmandum
concessit presbyteris Sardiniæ ; et Grego­
rius XIII sacerdotibus Indiarum.
«conar· Confirmatur : nam Episcopi electi, et
iuai. sola prima tonsura initiati, possunt imper­
tiri licentiam absolvendi a peccatis : ergo

et ipse, esto sacerdos non sit, eam obtinet.
Quo argumento utuntur nonnulli ad sua­
dendum, Summum Pontificem adhuc non
consecratum posse simplici sacerdoti dele­
gare facultatom ad ministrandum confirma­
tionem.

I

• -I J

DISP. XII, DUB. VI.

plicem e converso habere potestatem, et
non jurisdictionem : quia hæc sita est in
consignatione subditorum, et extrinseca
denominatione. Porro nec sacerdos potest
absolvere sine jurisdictione, etiamsi ha­
beat potestatem, nec episcopus sine poteslate, quamvis habeat jurisdictionem. Unde
fit, quod nec episcopus det quod non ha­
bet, sed jurisdictionem quam continet ;
nec quod habeat potestatem absolvendi,
quam non communicat. Id quod in Ponti­
fice non consecrato contingit, quippe qui
potest tribuere jurisdictionem ad absolven­
dum vel confirmandum, non tamen ipse
absolvere aut confirmare, usque dum ordi­
nem accipiat sacerdotalem.
DUBIUM VI.

Ulrum omnis sacerdos sit minister jurisdic­
tionis hujus sacramenti ?

Vidimus sacramentum pœnitentiæ ita
essentialiter exposcere sacerdotem in mi­
nistrum, ut nec Ecclesia usquam dispensa­
verit, aut dispensare valuerit ut sacerdos
absolvat sacramentaliter. Quia tamen hoc
sacramentum institutum est in formam
judicii, de cujus essentia est jurisdictio in
ministro, investigandum occurrit an cum
potestate ordinis sacerdotalis communice­
tur simul potestas jurisdictionis, ita ut
omnis sacerdos, eo ipso quod talis, sit ab­
solute juridicus pœnitentiæ minister? Pro
cujus difficultatis resolutione, ac confu­
sione arcenda, nonnulla praemittere opus
est.
56. Igitur observandum est primo : du­
ί'41.
plicem esse spiritualemjurisdictionem.una .
quæ ad forum externum, et contentiosum
spectat : alia vero quæ ad internum,et poenitentiale. Prior est illa potestas, quam
obtinent principes Ecclesiastici ad guber­
nandum Ecclesiam, ad imponendas leges,
ad ferendas censuras, ad aliaque hujus­
modi. Qua relicta, quia de ea in praesentia­
rum sermo non est; posteriorjuxtadiversa
» placita diversimode constituitur. Cano de
pœnit. part. 5, vult sitam esse in potentia
non physica, sed raorali, qua sacerdos di­
citur absolute potens absolvere. Alii autem
eam collocant in extrinseca designatione
subditorum ; aut collatione.alicujus mune­
ris Ecclesiastici, quo quis pastor aut supe-

rior efficitur. Alii denique eam statuunt
initiative in potestate ordinis, aut charaetere.completive vero in subditis designatis.
Omnes tamen, quanquam in modo lo­
quendi differant, in re conveniunt, quate­
nus solum intendunt, quod nomine juris­
dictionis fori pœnitentialis significetur illa
facultas, qua quis constituitur in ratione
habentis subditos, in quos potestatem li­
gandi, et solvendi sacramentaliter exer­
cere possit.
Secundo observandum est, hujusmodi^ou-2.
jurisdictionem esse simpliciter necessa­
riam ut sacerdos valide absolvat, ita ut ea
deficiente sacramentum nullum sit. Id
enim definitum est in Concilio Florenti no FLorel·,.
in decreto Eugenii, cap. Omnis utriusque^fiteaL
et
sexus ; et Tridentino sess. 14, cap.
sess. 23, cap. 5. Rationeque suadetur :
nam absolutio sacramentalis est actus ju­
dicii ; sed omne judicium, ut validum
existât, exposcit jurisdictionem in judice :
ergo ut sacramentalis absolutio sit valida,
necessaria est jurisdictio in ministro. Quae
est ipsa ratio ITidentini cap. cit. ubi in­
quit : « Quoniam natura, et ratio judicii
« exposcit ut sententia in subditos dum« taxat feratur, n Accedit, sacerdotem in
pœnitentiali foro non solum absolvere, sed
etiam ligare pœnitentem ; ligare autem
nullus potest nisi subditum : indispensabilis igitur est jurisdictio ministri, ut sacra­
mentum teneat.
57. Tertio observandum est, hanc juris-Xo!a3
dictionem aliam esse ordinariam, aliam
vero delegatam. Prima est, quæ convenit
sacerdoti ratione proprii officii habentis
subditos, uti est qua praediti sunt Pontifi­
ces, episcopi, parochi, et praelati tam su­
periores, quam inferiores Ordinum. Se­
cunda est, quæ non ex officio, sed ex
commissione proprii judicis confertur.
Utraque autem ex parte subjecti dividitur
in jurisdictionem certam, probabilem, du­
biam, et titulo colorato habitam. Certa est,
quæ manifesto titulo possidetur. Probabi­
lis, quæ innititur judicio dictante adesse
jurisdictionem, quamvis cum formidine
circa illius carentiam. Dubia illa. de qua
quis est anceps an adsit vel non, ita ut
circa neutram partem determinetur, sed
omnibus perpensis suspensus persistat.
Titulo colorato habita, quæ nititur officio,
cui annexa est jurisdictio, et alias titulus

T

' · '<k 2
; *7 1*

.t

*
I

j

v:

ri

decensib. et cap. Quorum, vires, et in Damaso Papa epist. 4 decretal, et in Concilio
Hispalensi 2, cap. 7.
Verum praecipuum hujus veritatis fuη-ξ^
damentum depromitur ex Concilio Floren- ei
tino in decreto Eugenii, ubi dicitur, hu-p^!:
DE PŒNITENTIA.
744
jus sacramenti ministrum debere essej
“’>,
Ct ‘ΤΠ·1
sacerdotem « habentem authoritatem abaut officium nullum est ob impedimentum « solvendi, vel ordinariam, vel ex com­
er missione superioris. » Ac item ex Trioccultum illis, qui confitentur.
dentino
Duplex- statuitur assertio.
Not* 4.
Ex quibus notandum est quarto, juris­
dictionem dubiam quatenus talem non suf­
ficere ut quis ea uti valeat absolute, sed ad
58. Dicendum est primo, sacerdotem ex
summum sub conditione in eventu urgen­
vi ordinis præcise nec licite nec valide
tis necessitatis, dum aliud certum reme­
posse absolvere a peccatis mortalibus non­
dium haberi non potest, ul recte docent N.
dum confessis ; atque ideo non omnem
K Cornejo 1, 2, tract. 8, disp. 4. dub. 2, Salas
sacerdotem, qua talem præcise, esse mi­
^Iîc'û·tract. 8, disp. unie, quæst. 9, sect. 2, et
κ alii plures, quos congerit ac sequitur N.
Fraoct'· Franciscus tract. 6, cap. 11, punct. 5.Circa
probabilem vero, quidquid dicant Nugnus,
Salas, et Aversa, quibus adhaeret N. PhiAversa. lippus a SS. Trinitate disp. 12, dub. 4.
N.
Philip. communis sententia Theologorum defen­
dit, esse sufficientem ad licite, et valide
absolvendum,eo quod tunc certo moraliter
N
conceditur ab Ecclesia. Ita N. Gabriel disp.
Antoa. 9, N. Antonius a Spiritu Sancto, N. Bonæ
spei. Spei, ac N. Franciscus loco cit. num. 4,
Γηοεί$.φϋ fere omnes Theologos pro ea referunt.
Si autem jurisdictio supra titulum colora­
tum fundetur, et sacerdos, qui ea utitur, a
populo habeatur ut minister legitimus ob
ignorantiam impedimenti latentis, absolu­
tio erit valida, quamvis respectu absolventissit illicita, ut ex communi DD. sententia
statuit N. Bonæ Spei loco cit. et suadet tum
ex lege Barbarius, ff. de officio Prxtoris ;
tum ex causa 3, quæst. 7, cap. Infamis per­
sona ; tum ex ratione communis boni po­
puli Christiani, qui perturbationibus ex­
poneretur. si ex retractatione officii ob
occultum impedimentum confessionis red­
derentur invalidæ.Unde Ecclesia ministris j
eo titulo absolventibus jurisdictionem com- :
municat.
j
His igitur præmissis, videndum est, an !
dubiiUS ex S(’la sacerdotis ordinatione aliqua ex his ί
jurisdictionibus ei conferatur, ita ut eo i
ipso quod characterem sacerdotalem, aut
potestatem consecrandi, et absolvendi ac­
cipiat, simul ex vi hujus jurisdictionem |
obtineat ? Quia tamen peccata, circa quæ I
absolutio versatur, quædam sunt venialia,
quæ nomo confiteri tenetur: quædam vero
lethalia, et hæc vel jam rite confessa, vel
nondum clavibus subjecta, vel quæ in ar- I
ticulo mortis, vel extra illum confitentur,
de omnibus discutiendum venit ; prius
tamen de lethalibus, quæ sunt materia ne­
cessaria sacramenti.

1

:·*

DISP. XII, DUB. VI.

dentino, sess. 14, cap. 6, dicente : « Quo« niain igitur natura, et ratio judicii illud
exposcit, ut sententia in subbitos dum­
taxat feratur, persuasum semper in
Ecclesia Dei fuit, et verissimum esse
Synodus hæc confirmat, nullius momenti
absolutionem eam esse debere, quam
sacerdos in eum profert, in quem ordi­
nariam aut subdelegatam non habet
< jurisdictionem. » Ex quibus hæc ratio
efformatur. Ut sacerdos ex vi ordinis va­
lide absolveret a peccatis mortalibus non­
dum confessis, aliqua jurisdictione præditusesse debebat ; sed ex vi ordinis sacer­
dotalis praecise nullam jurisdictionem
accipit : ergo ex vi ordinis praecise valide
a peccatis lelhalibus nondum confessis
absolvere nequit. Consequentia est legi­
tima, et major expresse continetur in
verbis relatis Tridentini. Minor vero sua­
detur, tum ex eodem Concilio : nam si
sacerdos ex vi ordinis jurisdictionem acci­
peret, verba Concilii frustranea essent ;
siquidem nunquam verificaretur esse nul­
lam absolutionem sacerdotis, qui ordina­
riam aut subdelegatam non habet jurisdic­
tionem, cum eo ipso quod sacerdos esset,
eam haberet. Tum etiam : quoniam omnis
I jurisdictio vel est ordinaria, vel delegata ;
sed sacerdos ex vi ordinis nullam ex his
accipit ; non quidem ordinariam, nam
haec convenit ratione alicujus officii pasto­
ralis, quod nulli confertur sacerdoti ex
vi ordinis ; nec item delegatam ex com­
missione'Ecclesiae, quippe ex nulla Eccle­
siæ ibi declaratione constat, hujusmodi
jurisdictionem ad absolute absolvendum a
lelhalibus nondum confessis concedere,
aut concessisse ; sicut e converso, quia Ec­
clesia hanc jurisdictionem concedit ad ab­
solvendum in articulo mortis, id sæpius
declaravit : ergo sacerdos ex vi ordinis
nullam accipit jurisdictionem. Cum autem
hæc omnino necessaria sit ad valorem
absolutionis, palam est nullum sacerdotem
ex vi ordinis praecise posse valide absol­
vere, et consequenter non omnem sacerdo­
tem esse hujus sacramenti ministram juris’ dictionis.
*^f. Confirmatur : etenim absolutio est actus
judicii ; sed ut judicium validum existât,
necessaria est jurisdictio in judice : ergo
ut sacerdos ex vi ordinis valide absolveret
a peccatis mortalibus nunquam confessis,

745

opus erat ut ex vi ordinis jurisdictionem
haberet. Tum sic : sed ex vi ordinis juris­
dictionem non habet : ergo. Minor hæc, in
qua est difficultas, multipliciter suadetur.
Primo, quia si ex vi ordinis jurisdictionem
haberet, jurisdictio inseparabilis foret ab
ordine : sicut quia character, vel potestas
consecrandi, et absolvendi, et ligandi ex
vi ordinis habetur; inseparabilis est sa­
cerdote ; sed jurisdictio separabilis est, et
dc facto a sacerdote separatur, ut liquet
in eo, qui electus est in parochum, vel in
episcopum, et nondum sacerdotali ordine
insignitus est : ergo. Secundo : quoniam si
ex vi ordinis jurisdictio conferretur,frustra
Ecclesia eam deinceps tribueret ; constat
autem Ecclesiam jurisdictionem delegare
sacerdotibus post sacros ordines susceptos :
ergo. Tertio .· nam si ex vi ordinis habere­
tur jurisdictio, illam Ecclesia removere
non posset a sacerdote, nec facere ut abso­
lutio a sacerdote collata invalida existât ;
quemadmodum quia potestas consecrandi
ex vi ordinis confertur, eam a sacerdote
abscindere nequit, nec efficere ut consecra­
tio facta a sacerdote, quantumvis excom­
municato, non teneat,; sed Ecclesia de
facto removet jurisdictionem, ut constat
dum peccata reservat, et dum excommunicatum, et haereticum sacramentorum administratione privat : ergo. Quarto : quia
alias omnes sacerdotes, eo ipso quod tales,
ex jure divino essent judices, et pastores
ordinarii universorum fidelium : non enim
major est ratio ut sint judices respectu
unius, quam alterius fidelis, et aliunde illa
jurisdictio a Christo, et non ab Ecclesia
tribueretur, atque ideo ordinaria, ac ex
jure divino esset. Hoc autem omnem Monarchicum Ecclesiæ ordinem, quem Chris­
tus reliquit, perverteret; siquidem jam
sacerdotes non essent alii superiores, alii
inferiores judices, sed omnes supremi, et
principes æquales, utpote qui ex vi ordinis
omnes Christianos sibi subditos haberent :
ergo ex vi ordinis nequit sacerdos ut mi­
nister jurisdictionis valide absolvere a
peccatis lelhalibus antea non confessis.
59. Respondebis primo cum Armacano, E
sacerdotes ex vi ordinis, ac divini juris
habere jurisdictionem, esseque sufficientes
ministros hujus sacramenti, adeo ut quam­
vis Ecclesia prohibere valeat ut sacramen­
tum ministrent, non tamen efficere ut

7;

15-4* y i

i4

:

• -j

■

»

u

f
:r-|

r

746

DISE. XII, DUB. VI.

DE PCENITENTIA.

absolutio valida non existât, saltem quan­
tum est ex parte ministri, licet alias ex
indispositione pœnitentis sacramentum
annullari possit.
„ ,
Hæc autem responsio acriter ab omnibus
ditor, impetitur, ac ut erronea habetur, utpote
quæ Tridentini verbis supra expensis non
cohaeret. Nam Concilium nullam esse ab­
solutionem datam a sacerdote non habente
jurisdictionem ordinariam aut delegatam
statuit : ergo sentit, sacerdotem nullam ex
his jurisdictionibus habere posse ; atque
ideo quod ex vi ordinationis praecise non
accipit jurisdictionem inseparabilem a cha­
ractere, ut Author ille existimavit. Tum
etiam : nam Concilium expresse asserit,
absolutionem ex defectu jurisdictionis esse
nullam, non autem ex defectu dispositio­
nis pœnitentis. cujus non meminit ; id
quod non solum docet, sed probat ex natura
judicii, de cujus ratione est jurisdictio in
ministro sententiam ferente.Ergo asserere
sacerdotem taliter habere jurisdictionem,
ut nec Ecclesiæ conatu absolutio invalida
fieri possit, palam adversus Concilium
militat. Tum deinde : nam extra dubium
est, absolutionem datam a sacerdote sim­
plici circa peccata lethalia prius nondum
confessa esse invalidam, esto alias pœni­
tens dispositus accederet ad sacramentum :
ergo ideo precise quia sacerdos jurisdic­
tionem non habet. Quocirca hæc respon­
sio ulteriori impugnatione non indiget.
60. Respondebis secundo cum Navarro,
Aliud
effu­ sacerdotem ex vi ordinis haberê jurisdic­
gium.
tionem habitualem, pendentem tamen ab
Ecclesiæ prohibitione, ita ut si nulla adsit
Ecclesiæ prohibitio, sacerdos ex vi ordinis
habet jurisdictionem omnino expeditam
ad ministrandam absolutionem. Si autem
aliqua Ecclesiæ prohibitio intersit, reddi­
tur illa jurisdictio impedita ne in actum
prodeat, adeo ut solum maneat in habitu.
Ex quo fit, quod si stante Ecclesiæ prohibi­
tione absolutio impendatur, invalida existet.
Verum nec ista doctrina robur propositi
fundamenti infringit, sed potius Armacani
principiis favet, atque ideo efficaciter rejicitur.Primo:quia si sacerdos ex vi ordinis
jurisdictionem obtineret, Ecclesia facere
non posset ut absolutio facta a sacerdote
valida non esset ; consequens est falsum,
ut ex se patet, et Navarrus fatetur: ergo

sacerdos qua talis precise jurisdictionem
non habet. Sequela ostenditur : nam ideo
quantumvis Ecclesia prohibeat actum con­
secrationis Corporis Christi, illum in vali­
da re non potest, quia sacerdos ex vi ordinis
accipit potestatem sufficientem ad actum
consecrationis ; sed juxta adhibitam respon­
sionem sacerdos ex vi ordinis accipit juris­
dictionem sufficientem ad actum absolvendi.et aliunde adest in sacerdote potestas
characteris, aut virtus ad absolvendum :
ergo Ecclesia in validare non posset abso­
lutionem sacerdotis, si hic ex ordine juris­
dictionem acciperet : nequit enim irritare
actum sacramentalem, dum omnia ad
actum desiderata concurrunt. Ea autem,
quæ ad absolvendum desiderantur, sunt
potestas ordinis, et jurisdictionis, et inten­
tio ministri, quam adesse supponimus
simul cum his, quæ ex parte pœnitentis
requiruntur. Unde fieret, quod si pœnitens
accederet bona fide ad simplicem sacerdo­
tem ut ab eo absolveretur a lethalibas
nunquam confessis, absolutio valida esset,
etiamsi sacerdos scienter contra Ecclesiæ
prohibitionem absolveret : nam peccatum,
ac indispositio sacerdotis sacramentum
non invalidât, si aliunde concurrunt, quæ
ex parte pœnitentis, ac ex polestate, et
jurisdictione ministri non deficiunt.
Secundo impugnatur : nam si jurisdic-5^
tio daretur sacerdoti ex vi ordinis, vel esset gui».
tanquam effectus sacramenti Ordinis, vel
tanquam quid concomitanter se habens ad
effectum sacramenti ; sed nullo ex his mo­
dis : ergo ex ordine jurisdictionem non
accipit. Minor ostenditur quoad utramque
partem : quoad primam quidem ; etenim
si tanquam effectus ordinis acciperetur,
Ecclesia illam jurisdictionem a sacerdote
removere non posset, quemadmodum nec
characterem, nec alios effectus sacramentales rite susceptos ; atque ideo nec facere
posset ut absolutio virtute illius jurisdic­
tionis collata a sacerdote pœnitenti dispo­
sito non teneret, sicut nec impedire valet
ut consecratio Corporis Christi facta virtute
characteris sit valida, si fiat circa aptam
materiam. Sed Ecclesia, et removere po­
test jurisdictionem a sacerdote, et facere
ut absolutio, quam præstat, non teneat:
ergo illa jurisdictio non habetur ex virtute
ordinis tanquam effectus sacramenti.
Quoad secundam vero suadetur : nam quæ
concomitanter

concomitanter fiunt ex vi sacramenti, ideo
est quia connexionem habent cum effectu
sacramenti, ut liquet in his.quæ in Eucha­
ristiam per concomitantium ponuntur ;
sed jurisdictio connexionem non habet
cum effectu sacramenti ordinis, siquidem
separata videntur in episcopis, ac paro­
chis electis, el non ordinatis : ergo.
yo Tertio arcetur. Quoniam illa jurisdictio
É quæ tribueretur ex vi ordinis, vel esset
immediate a Christo Domino, vel ab Ec­
clesia : atqui neca Christo, nec ab Eccle­
sia : ergo nulla ex vi ordinis confertur.
Suadetur minor : nam in primis si Chris­
tus eam immediate tribueret, nullus infe­
rior illam revocare posset, quemadmodum
quæ datur a pontifice, ab episcopo prohi­
beri nequit; alias æque libenter quis
dicere posset, potestatem a Christo conces­
sam ad consecrandum posse a Pontifice vel
episcopo removeri. Constat autem Eccle­
siam privare sacerdotem jurisdictione, ita
ut absolutio collata a sacerdote jurisdic­
tione privato nulla sit : ergo a Christo
Domino immediate non conceditur. Deinde
Ecclesiam sacerdotibus ex vi ordinis juris­
dictionem illam non impendere constat ex
eo,quod Pontifex nunquam intentionem tri­
buendi talem jurisdictionem cunctis sacer­
dotibus habuit : alias id aliquo decreto,aut
Conciliorum declaratione notum fieret. Eo
rei maxime, quia si ab Ecclesia illa juris­
dictio ortum duceret, sicut Ecclesia illam
concedit, ita illam denegare posset. Cum
ergo nullum sit fundamentum ad asseren­
dam Ecclesiam eam conferre, sed potius
oppositum ex Tridentino supra expenso
satis innotescat, dicendum non est sacer­
dotem ex viordinisesse ministrum jurisdic­
tionis ad absolute absolvendum a lethalibus
non prius confessis.
61. Dicendum est secundo, omnem sa­
cerdotem posse absolvere a quibuscumque
peccatis quemlibet pnenitentem constitutum
in articulo mortis. Hæc assertio universa­
liter procedit, ita ut per ly omnem sacerdo­
tem comprehendantur excommunicali. sus­
pensi, irregulares, degradati, ac eliam
haeretici, qui omnes sunt ministri juris­
dictionis in mortis articulo.Qualiter autem
mortis articulus distinguatur a periculo
mortis, diximus priori parte hujus tract,
disp. 5, dub. 7, num. 297, et 298, et 299.
Assertionem igitur ita universaliter intel-

v

747

lectam docent communiter Theologi, quos
referunt, et sequuntur N. Franciscus tract, n.
6, cap. II, punct. 2, num. lu, N. Bonæ.v.Bonæ
Spei ubi supra. Diana 3 part, tract. l,DfpneJ;
resol. 57, Leander disp. 11, quæst. 16,Ujn^
Vasquez, quæst, 93, art. 1, dub. 4, Tho-Vas/juei.
mas Sanchez lib. 2 summ.cap. 13, num.6,
et alii.
Probatur igitur ex Tridentino sess. 14, prObacap. 7, ubi dicitur: c« Veruntamen pie-jridcnr.
tur ex
« admodum ne de ipsa occasione aliquis
(i pereat, in eadem Ecclesia Dei custodi­
« tum semper fuit, ut nulla sit reservatio
u in articulo mortis; atque ideo omnes
« sacerdotes quoslibet pœnitentesaquibusα vis peccatis, et censuris absolvere pos­
« sint. » Universalior facultas ex parte
ministri excogitari non potuit : quippe cum
ly omnes distributivum sit, extenditur ad
quoscumque sacerdotes, semel quod tales
sint. Ergo omnes, qui in assertione recen­
sentur, sunt ministri jurisdictionis, qui
possint valide absolvere pœnitentem cons­
titutum in articulo mortis. Ubi etiam no­
tandum est ly in Ecclesia Dei custoditum
semper fuit : nam semper omne tempus
complectitur, et ab exordio Ecclesiæ tradi­
tionem Apostolicam testatur : etenim, ut
jam ex Augustino in proloquium abiit,
quod semper fuit in Ecclesia, nec invenitur
aliunde ejus principium, a Christo Eccle­
siam fundante, et Apostolorum traditione
venit.
62. Deinde suadetur ratione desumpta
ex præjactis Tridentini verbis, ac ex D. Ratio
inde
Thoma in quæst. 8 supplem. art. 6. Nam petita.
quilibet sacerdos, quantum est ex virtute
clavium, habet potestatem indifferenter in
omnes, et quoad omnia peccata; sed alias
etiam habet jurisdictionem ut absolvat
existentem in articulo mortis : ergo quili­
bet sacerdos, quicumque ille sit, etiam hæreticus, habet quidquid desideratur ad
absolvendum pœnitentem in articulo mor­
tis constitutum. Consequentia liquet, et
major in omnium sententia est certa, ac
expressa D. Thomæ. Minor autem ostendi­
tur : etenim ideo aliquis sacerdos, hæreticus v. g. jurisdictionem ad absolvendum
existente in articulo mortis non haberet,
quia ipsi ab Ecclesia denegaretur ; atqui
Ecclesia illi jurisdictionem non denegat,
sed confert : ergo. Probatur minor : nam
ideo juxta Concilium aliis sacerdotibus

.x

h'

»

f
: -1’

748

DE PŒNITENTIA.

DISP. XII, DUB. VI.

declaratum fuisse a Gregorio XIII, non
pro illo articulo. Tum denique : nam alias
confertur jurisdictio pro illo eventu, ne de
pauci testantur. Hanc aulom doctrinam
simplex sacerdos ordinariam jurisdictio­
ipsa occasione aliquis pereat ,· sed possibi­
j docent plurimi, et gravissimi Authores,
nem haberet respectu cujuscumque fidelis,
lis est non tantum metaphysice, sed et
quos congerit N.Franciscus ubi supra num.
practice casus, vel occasio, in qua aliquis
quod satis absurdum est.Nec inde inferlar,
30, N. Bonæ Spei, et Thomas Sanchez cap.
ut recte adnotarunt Lugo, et N. Franciscus
pereat, eo quod moriatur cum sola attri­
j 13, num. 7.
ubi supra, Christi Domini providentiam
tione supernaturali in praesentia solius
65. Infertur tertio, idem et ob easdem
in necessariis defecisse, ex eo quod imme­
sacerdotis hæretici : ergo si ut nullus de
:Λ rationes dicendum esse de sacerdotibus
diate per se ipsum hanc jurisdictionem
ipsa occasione pereat, tribuitur jurisdictio
haereticis, schismaticis, et similibus ab Ec­
sacerdotibus non contulerit, sed illam ab
aliis sacerdotibus pro articulo mortis etiam
clesiæ gremio decisis, in præsentia sacer­
Ecclesia delegandam reliquerit. Etenim
conceditur hæreticis: alias jam aliquis de
dotis catholici. Quod etiam, paritate ser­
quemadmodum Spiritus Sanctus assistit
ipsa occasione periret, cui Ecclesia non
vata, de sacerdote irregulari, excommuni­
subveniret : quod praedictis Concilii verbis
Ecclesiæ, ne in aliarum rerum dispositione
cato, suspenso, et degradato est dicendum,
non cohæret, nec etiam illis pie admodum,
erret; ita circa dispositionem jurisdictionis
si alius adsit, qui ab his ligaminibus sit
pro mortis articulo Ecclesiæ assistit ; unde
etc. Tum etiam : quoniam credibile non
immunis. Quia sicut in mortis articulo
ab Ecclesiæ exordio nunquam denegata
est. piissimam Ecclesiam non facere id
excommunicatus, aut casum habens reser­
quod potest pro salute æterna existentium
fuit. Atque ita docent pliires.quos referunt,l®).
vatum, tenetur petere absolutionem a po­
in articulo mortis, ut ex Concilio liquet.
et sequuntur Lugo disp. 28, sect. 2, nnm.Fm6
testatem habente in ordine ad reservata, et
Constat autem.quemlibet sacerdotem etiam
16, N. Franciscus tract. G, cap. II, punct.^jp
excommunicationi obnoxia, si hic adesse
hæreticam habere potestatem clavium ad
2, num. 22, uterque Sotus, Nugnns, Me-Siis
posset; ita nullus illis censuris irretitus
absolvendum omnes indifferenter, et Ec­
dina, et Leander disp. 11. qu. 22.
Ltitis
potest absolvere pœnitentem præsente sa­
clesiam posse illis impertiri jurisdictio­
61. Infertur secundo, non posse sacercerdote ab omnibus illis impedimentis imdotem simplicem absolvere pœnitentem in^j'
nem: ergo eam communicare cuicumque
. imuni. Ita Sanchez lib. 2 summæ cap. 12,
sacerdoti etiam haeretico pro mortis articulo
articulo mortis, si proprius sacerdos ad­
Aversa qu. 16, el alii.
credendum est.
sit : nam finis Ecclesiæ in concessione
1* 6G. Infertur quarto, idem sentiendum
Conic- θ3. Ex quibus infertur primo, hanc
jurisdictionis cuilibet sacerdoti pro mortis
esse de quocumque sacerdote non ordinario,
<iar. i. jurisdictionem, quam habent sacerdotes ad
articulo est necessitas in illa pressura exisnec habente privilegium ad absolvendum
absolvendum in mortis articulo non esse ! lentium,ut constat ex illo Concilii : α Ne de
in conspectu alterius, qui illud habeat.
ordinariam a Christo Domino immediate i σ ipsa occasione aliquis pereat; » atqui
Nam jurisdictio ad absolvendum in mortis
concessam,sed ab Ecclesia delegatam.Tum,
adstante proprio pœnitentis sacerdote,
articulo tribuitur cuilibet sacerdoti ob ne­
quia jurisdictio ordinaria est illa, quæ
nulla necessitas existit; nec occasio perdi­
cessitatem pœnitentis, qui copiam confescompetii ratione ofücii.et ad determinatum
tionis : ergo in hoc eventu non censetur
sarii non habet; sed dum adest sacerdos
dominium dirigitur; hæc autem officio non
Ecclesiam jurisdictionem sacerdoti simplici
cum privilegio ad absolvendum, necessitas
innititur ; sed privilegio concesso cunctis
delegare.Tum etiam ; quoniam Concilium,
non urget, nec copia deficit confessarii :
sacerdotibus pro ubique locorum. Tum.
inquit, ita Ecclesiam cuilibet sacerdoti
ergo sacerdoti privilegiato facienda est
quia jurisdictioordinaria casui non ligatur, j jurisdictionem ad absolvendum concedere,
confessio, et non alteri. Tum etiam : quia
sed absoluta est ; hæc vero ad peculiarem | sicut semper in eadem Ecclesia observa­
præsente proprio sacerdote non potest ille,
eventum articuli mortis restringitur. Tum,
tum est ; sed nullus usus huc usque in Ec­
qui privilegium non habet, absolvere : ergo
quia ita colligitur ex illis Tridentini verclesia visus est, ut simplex sacerdos monecdum adest sacerdos habens privilegium.
bis : -c In eadem Ecclesia Dei custoditum
rientem absolvat præsenfe proprio sacer­
Patet consequentia : nam qui habet privile­
« semper fuit, ut nulla sit reservatio in
dote : ergo illi juris dictio ad absolvendum
gium, est delegatus a proprio pastore,
« articulo mortis, n In quibus satis palam i non impertitur. Tum deinde: nam cap.
ejusque substitutus, atque ideo confessio illi
indicat, hanc jurisdictionem esse delega­
Eos qui,de sententia excommunicationis.lib.
facta censetur emissa quasi coram proprio
tam : etenim si Ecclesia nullam vult inter­
6, decernitur, quod si quisob urgens mor­
pastore; unde fit, quod illa confessione
venire reservationem in articulo mortis,
tis periculum a reservata censura absolva­
facta sacerdoti habenti privilegium, adim­
signum est quod aliqua intervenire poterat
tur, tenetur deinceps, si periculum evadat,
pletur præceptum confitendi singulis annis
ex Ecclesiæ dispositione ; hoc autem fieri
se præsentare superiori, cui reservatio
sacerdoti proprio, ut patet ex cap. Omnis
nequit, quin jurisdictio pro illo articulo ab
facta erat : ergo si superior adesset pœni­
eadem Ecclesia pendeat, ita ut illam con­
utriusque sexus de pœnit. et remis. Id quod
tenti in mortis articulo, ab eo absolutio
ferat. Colligitur similiter, et evidentius ex
etiam intelligi debet de quolibet sacerdote
debebat fieri, et non ab alio : ergo Ecclesia
aliis verbis : « Omnes sacerdotes quoslibet
simplici non habente facultatem ad absol­
facultatem non tribuit, ut præsente proprio
c pœnitentes a quibuscumque peccatis, et
vendum a mortalibus, si adsit sacerdos,qui
sacerdote alter absolvat. Id etiam colligitur
« censuris absolvere possint, n Ubi Eccle­
licet non possit a reservatis, potest tamen
ex cap. Presbyteri 26, quæst. 2, ac ex extra­
sia expresse ostendit, se ipsam dare juris­
a lethalibus. Etenim in hujusmodi eventu
vagant! Inter cunctas. § Incendiarius et ex
dictionem, ut sacerdotes possint absolvere J extravagant! I, § Decernimus. Atque ita
pœnitens jam habet proprium sacerdotem
declaratum

749

1 saltem quoad absolutionem a mortalibus,
quæ illi detegere tenetur. Unde Ecclesia
tunc non confert jurisdictionem sacerdoti
simplici, qui alienus reputatur, sed alteri,
qui potest a lethalibus, ut absolvat a reser­
vatis.
67. Nec inde evincitur, quod si pœni-?j^im
tenti in prædicto mortis articulo constituto^lIai,i?r
aasxt simplex sacerdos toleratus, non possit absolvere alter,qui sit excommunicatus
non toleratus, ut placuit Sanchez; nec
item quod non possit absolvere sacerdos
non expositus, nec approbatus, coram alio
approbato, et non hic, sed alibi jurisdictio­
nem habente, uti Suarius asseruit disp. 26,
sect. 4, num. 4. Non enim hæc inferuntur:
nam omnes illi tanquam sacerdotes sim­
plices reputantur, cum hic et nunc juris­
dictionem non habeant. Quocirca cuilibet
ex illis confessio fieri potest, quia omnibus
Ecclesia jurisdictionem pro illo articulo
confert. Quid enim interest sacerdotem
alibi esse expositum, et approbatum, si hic
approbatus non est? Illa jurisdictio, et
approbatio, quam habet in alio loco, om­
nino de materiali se habet quoad absolulutionem moribundo conferendam, ubi
sacerdos approbatus non est. Nec item
sequitur, quod si pœnitens in mortis arti­
culo constitutus habeat peccata venialia, et
mortalia, teneatur confiteri sacerdoti sim­
plici habenti jurisdictionem ad venialia,
et non possit confiteri cum sacerdote ex­
communicato vitando, qui nec ad venialia,
nec ad mortalia habet jurisdictionem.
Etenim peccata venialia non sunt materia
necessaria confessionis, ad quam propa­
landam cogatur pœnitens; unde in illo
eventu absolute verifîcatur, pœnitentem
non habere copiam confessoris ; atque ideo
utrumque indifferenter eligere potest, sim­
plicem sacerdotem, aut excommunicatum
vitandum, et uterque ab Ecclesia jurisdic­
tionem accepit.

π
{«1

.frtj
y

Ή
Λ S44'

th

:

*

§ Π.
Alia assertio explicans ministrum jurisdictionis circa venialia, et mortalia jam
confessa.

1

■' ·.1
. ’

I-

•
'
v . ■> i

68. Dicendum est tertio, omnem sacer­
dotem simplicem posse ex jure communi A5^rll°
absolvere a venialibus, et a mortalibus

■ ·

*
■

-·Λ
.

750

DISP. XII, DUB. VI.

DE PŒNITENTIA.

jam rite confessis. Hæc assertio prout
jacet est adeo communis, ut opus non sit
Qa.irun- ejus patronos sigillatim referre. Refellero
dam
autem oportet quorundam rationem, qui
ratio.
inde assertionem probant, quia ad venia­
lium absolutionem nullam jurisdictionem
esse necessariam judicant ; in quo pro ve­
ritate inconcussa incertum principium vel
omnino falsum assumunt. Etenim sacra­
mentalis confessio de quibuscumque pec­
catis sit, semper relinet essentialem con­
ceptum judicii, sub quo a Christo fuit
institutum, et a Conciliis præsertim Tri­
dentino definitum ; sed judicium essentia­
liter exposcit jurisdictionem in judice :
ergosacerdos.qui in absolutione venialium
judicis munus exercet, jurisdictione indi­
get. Displicet etiam aliud improbabilius
motivum. quo nonnulli utuntur, nimirum,
quod jurisdictio ad absolvendum a veniali­
bus tribuitur sacerdoti simplici a pœnitente,
qui illi subditur absolvendus. Etenim, ut
Impro­
batur. lumine naturali notum est, nemo dare po­
test quod noo continet; pœnitens autem,
qua talis, nullam, quam tribuat, habet
jurisdictionem. Unde enim illam obtinuit?
Alia
Vel delegata est, aut ordinaria? Non qui­
rejici­
tur.
dem delegata. Tum, quia designari non
potest quis sibi eam delegaverit.Tum, quia
t-tiam si delegatam haberet, eam subdelegare non posset. Nec item ordinaria : hæc
enim convenit ratione officii; pœnitens
autem ut talis nullum habet officium pas­
toris, aut superioris, ad quem attinet juris­
dictio, sed inferioris ac subditi, in quem
jurisdictio exercetur. Pœnitentis igitur est
facultas eligendi judicem, non vero præstandi jurisdictionem.
Alia
Nec urgentiori fundamento nituntur
ratio.
alii, qui dicunt, sacerdotem simplicem
posse absolvere a venialibus, et mortalibus
jam confessis, quia habet jurisdictionem
ex jure divino sibi in ordine collatam.
Quod suadere conantur, tum quia nemo
tenetur ex Ecclesiæ præcepto confiteri ve­
nialia. nec mortalia jam rile confessa ; sed
jurisdictio in subjectione activa fundatur :
ergo si Ecclesia neminem subjicit, aut
nulli præcipit ut venialia detegat, aut
mortalia jam rite confessa, jurisdictio
circa hujusmodi peccata non tribuitur sa­
cerdoti ab Ecclesia,sed a Christo instituente
hoc sacramentum per modum judicii.Tum j
vas»iuc« etiam (et huic rationi plus fidit Vasquez) ,

I quia peccatum vonialo nequit ab Ecclesia
j reservari ; posset autem reservari,si Eccle­
sia ad illius absolutionem jurisdictionem
' tribueret. Ergo sacerdos simplex potest
absolvere a venialibus jurisdictione sibi
data non ab Ecclesia, sed a Christo.
69. Hoc etiam motivum nullius mo­
menti est : tum quia prout jacet, non pro­
bat sacerdotem simplicem posse absolvere
a venialibus, quod est difficultatis scopas ;
sed tantum suadere conatur non habere
jurisdictionem delegatam ab Ecclesia ad
illam absolutionem,quod tandem non con­
vincit, ut statim videbimus. Ex eo autem
quod non habeat jurisdictionem ab Eccle­
sia delegatam, non infertur habere juris­
dictionem a Christo concessam, alias laicus
haberet jurisdictionem a Christo conces­
sam, quia ab Ecclesia delegatam non habet.
Unde hoc argumento potius concluditor,
sacerdotem simplicem nullo modo posse
absolvere a venialibus, quam quod possit.
Tum etiam : etenim si jurisdictio in sub­
jectione activa ac praeceptiva consistit,
eadem ratione qua probatur sacerdotem
simplicem posse absolvere a venialibus
sine jurisdictione sibi ab Ecclesia delegata,
convincitur posse absolvere ab eisdem pec­
catis sine jurisdictione a Christo commu­
nicata ·. nam sicut Ecclesia venialium
confessionem non praecipit, ita nec Chris­
tus praecipit. Tum deinde : quoniam
negari non potest, Ecclesiam impertiri
jurisdictionem ad absolvendum a lethalibus ; et tamen Ecclesia non praecipit
mortalium confessionem saltem quoad
substantiam ; boc enim est praeceptum
divinum ; sed tantum designat tempus, in
quo confessio emittenda est: ergo juris­
dictio non fundatur in subjectione activa
ac praeceptiva ; alias in confessionibus
mortalium, quae per annum libere fiunt
extra tempus Paschale, sacerdotes non ab­
solvent in vi jurisdictionis sibi collate ab
Ecclesia, siquidem illae confessiones ab
Ecclesia non praecipiuntur. Tum praeterea:
quia ad omnem absolutionem requiritur
jurisdictio in sacerdote, atque ideo etiam
ad absolvendum a venialibus: et tamen
sacerdos simplex, qui potest absolvere a
venialibus, non habet authoritatem divi­
nam, aut humanam, ut venialium confes­
sionem praecipiat : ergo jurisdictio ad ab­
solvendum non fundatur in activa ac prae­
ceptiva

cepliva subjectione; alioqui etiam concedero
teneretur solum sacerdotem proprium aut
parochum habere jurisdictionem ad absol­
vendum a peccatis, utpote qui solus cogero
potest subditos ad confessionem tempore
ab Ecclesia proscripto ; atque ideo reli­
giosi, qui ita cogere pœnitentes ad confes­
sionem non possunt, nullam jurisdictio­
nem ad absolvendum obtinebunt.
Deinde secunda probatio, cui magis
Vasquez fidit, Ecclesiam, nimirum, sacer­
doti simplici jurisdictionem non tribuere,
quia venialia reservare non potest, cum
ejudem Authoris doctrina cohærere non
potest. Etenim tractat, de excommunicat,
dub.4, num. 3, cum communi Doctorum
consensu docet, Ecclesiam privare posse,ac
, de facto privare excommunicatum non Ιο­
ί leratum jurisdictione circa administrationem sacramenti pœnitentiæ; quod, inquit,
t adeo verum est, ut si quis bona fide ab
t hujusmodi excommunicato absolutio« nem accipiat, illa nulla sit, quia est im« pediraentum ex parte confessoris, quod
e bona fide pœnitentis suppleri nequit.»
Atqui sacerdos simplex a venialibus absol­
vens pœnitentiæ sacramentum conficit :
ergo si excommunicatus non toleratus sit,
privatur jurisdictione ad ministrandum
pœnitentiæ sacramentum, ita ut Ecclesia
ejus absolutionem reddat invalidam.Potest
igitur Ecclesia circa peccata venialia dis­
ponere, et illa ita reservare, ut sacerdoti
simplici non confiteantur ; quod satis est
ut illius Authoris ratio non teneat : nam
eo ipso quod Ecclesia prohibere possit sa­
cerdoti simplici ut absolvat a venialibus
annullando ejus absolutionem per sub­
tractionem jurisdictionis ; jam hæc ab Ec­
clesia pendet, et ab ea confertur, vel nega­
tur. Si autem respondeat Vasquez, ut
tandem respondet, Ecclesiam non posse
removere etiam ab excommunicatis vitan­
dis jurisdictionem ad absolvendum a ve­
nialibus, ac proinde nec facere ut Hia ab­
solutio non teneat, adeo male audit apud
Doctores catholicos, ut ab omnibus desera­
tur, ac impugnatione non indigeat.
70. Aliter igitur suadetur conclusio
s *i communi ac solido fundamento. Nam juxta
praxim, et antiquum Ecclesiæ usum sacer­
dos simplex potest absolvere a venialibus,
et a mortalibus jam rite confessis ; sed non
ex jurisdictione ordinaria : ergo ex jure
i

1

communi, ac ex delegatione Ecclesiæ.Con­
sequentia liquet : nam omnis jurisdictio
in ordinaria ac delegata clauditur, nec
quispiam huc usque aliam tertiam desi­
gnavit jurisdictionem. .Major autem est
communis consensus Doctorum, qui om­
nes, ac præsertim antiqui qui ad rem
aptiores sunt, illam Ecclesiæ praxim tes­
tantur, eamque potius supponunt, quam
disputant. Minor vero suadetur : nam ju­
risdictio ordinaria est quæ convenit ratione
officii pastoralis, aut superioris : atqui sa­
cerdos simplex ut talis nullum officium
habet praelati, aut superioris; alias omnes
sacerdotes simplices judices ordinarii ac
prælati essent cunctorum fidelium : ergo
jurisdictio, quam habet sacerdos simplex
ut absolvat a venialibus, ordinaria non
est, sed ab Ecclesia Pontificeque delegata.
Tum etiam : quoniam nemo habet ordina­
riam jurisdictionem in sacramento pœni­
tentiæ, qui alias non habeat aliquod
munus, et onus gubernandi extra sacra­
mentum, ut patet in episcopis, parochis,
prælatis, et similibus, quibus onus pas­
cendi ac dirigendi subditos incumbit. Sa- ’
cerdotem autem simplicem quatenus talem
nullum hujusmodi onus comprimit. Cum
igitur juxta Ecclesiæ usum absolvere pos­
sit a venialibus, idque non ex ordinaria
jurisdictione, opus est ut id obtineat ex
Ecclesiæ delegatione.
Confirmatur : quoniam Ecclesia privat confirm,
excommunicatum vitandum jurisdictione,
aut facultate absolvendi,ita ut in illo statu
nunquam valide absolvat etiam in con­
fessione venialium, uti docet communis
Doctorum sententia : ergo sacerdotem sim­
plicem posse valide absolvere a venialibus
pendet ex Ecclesiæ dispositione,ac subinde
illa jurisdictio ab ea denegatur, vel con­
fertur. Unde ulterius habetur, consuetudidinem absolvendi a venialibus, et a lethalibusjam confessis ab Ecclesia dimanasse ;
alioqui Ecclesia illam absolutionem annullare non posset. Relinquitur ergo sacerdo­
tem simplicem id posse ex jure communi.
71. Indiscriminatim loquuti fuimus de°t>jectio.
venialibus, ac mortalibus jam rite con­
fessis : eadem enim de utrisque ratio est :
quippe quæ consuetudine, ac Ecclesiæ usu
innititur. Ceterum nonnulli, de quorum
numero est Sotus, plus offendunt in juris-Sotus.
dictione sacerdotibus simplicibus collata

i

c

ili
i* S

I

1

4 J

Ιί
Hi;

■ ili
I

ii

ίx

C
i:

'·’

752

DE PCENITENTIA.

ad absolvendum a lethalibus jam confes­
sis, quam in ea, quæ circa venialia imper­
titur ; id quod etiam difficilius, ac obscu­
rius Vasquio visum est. Motivum autem
unde Sotum scrupulus invasit, in eo con­
sistit, quod jurisdictio non impertitur ad
absolvendum a peccatis jam solutis, quia
forma Ego le absolvo verificari nequit ubi
nullum est vinculum solvendum ; sed pec­
catum rite confessum jam est solutum :
ergo de eo non verificatar absolutio, consequenterque nulla jurisdictio tribui po­
test sacerdoti ut a peccatis jam confessis
Solutio absolvat. Hæc tamen objectio, si aliquid
she. suadet, simul evincit nullam sacerdotibus
datam fuisse jurisdictionem ad absolven­
dum a lethalibus antea non confessis.dum
pœnitentes ad sacramentum accedunt cum
contritione perfecta : tunc enim cum pœ­
nitens per contritionem peccatorum vin­
cula confregerit, illa forma Ego le absolvo
verificari non poterit ; quod a nemine est
concedendum. Objectio igitur ab omnibus
est diluenda. Nec doctrinam, quam Lugo
in præsenti, disput. 18, sect. 3, pro illius
enodatione excogitavit, approbamus, sed
impugnatam relinquimus priori parte hu­
jus tractat. disput. 3, dub. 2, a num. 87, et
sequentibus, ubi legitimam objectionis so­
lutionem satis diffuse tradidimus, et ab
impugnationibus vindicavimus.; quem lo­
cum adeat Lector, ne eadem iterum incul­
care cogamur.
Hicautemduo observandasunt.Primum,
otsirrv. nanum pontifici inferiorem posse sacer­
dotibus simplicibus directe impedire po­
testatem absolvendi a venialibus, et mortalibusjam rite confessis : etenim cum
hujusmodi consuetudo ab Ecclesia dimana­
verit, jurisdictio, quam ad ita absolven­
dum vendicant sacerdotes simplices, a I
summo Ecclesiæ pastore saltem tacite illis
communicata est. Nullus autem inferior
superioris concessionem derogare po­
test, nisi ex illius facultate : ergo nec
archiepiscopi, episcopi, legati, aliive qui- i
cumque Pontifici inferiores prælati fa­
cultatem illam a sacerdotibus simplicibus
directe removere possunt. Notanter appo­
situm est ly directe, quoniam indirecte per
excommunicationem id fieri posse, extra
dubium est. Secundum, quod quamvis ex
Obscrv. jure communi possint sacerdotes simplices
absolvere a venialibus ac mortalibus jam

DISP. XII, DUB. VI.

luisse a venialibus absolvere non solurn
t
valide, sed licite ; siquidem id fuisse pro­
hibitum non declarat. Deinde vero prohi;
bel, confessionem venialium fieri illi sa­
cerdoti ; quod quaedam limitatio est facul­
tatis antiqua», quam omnes habebant ad
;
ita confitendum. Porro hujusmodi prohi­
bitionem esse gravem, aut sub lethali
I
culpa, extra dubium est apud Authores.
i
Idque ratio convincit : quoniam prohibitio
§m.
I
rei gravis sub ingenti motivo, ac magna
I comminatione, aut conscientia» gravamine,
Quinam sit sensus propositionis damnais
j nequit non gravem inducere obligationem;
ab Innocentia XI circa venialium con­
sed his omnibus titulis insignitur assignati
fessionem cum simplici sacerdote ?
I decreti prohibitio : ergo graviter obligat.
1 Minor quoad omnes partes ostenditur.
72. Subortis quibusdam difficultatibus
Nam in primis res prohibita est gravis :
circa quotidianam communionem, ac pe­
j licet enim peccata confessa sint levia, sanes venialium confessionem simplici sa­
■ cramenturn ex eorum confessione resultans
cerdoti factam, ut eas decideret SS. D. N.
i quid gravissimum est, omnia naturalia bo­
Innocentius XI, decretum expedivit die
na suo pondere longe superans. Deinde
12 Februarii, ann. Domini 1679, quod
motivum prohibendi non unicum, sed
integrum retulimus, et quo ad ea, quæ ad
multiplex ac urgentissimum fuit ; tum, ut
communionem spectant,explicuimus tract,
eliminaretur tot opinionum varietas, asse­
23, disput. 11, dub. 7. Quod vero ad rem
rentium sacerdotem simplicem quacumque
attinet præsentem, est quod interrogatus
Pontifex : α Quis confiteatur peccata venia- a I occasione posse directe absolvere a venia­
libus, et indirecte a mortalibus, pluraque
« lia simplici sacerdoti non approbato ab
similia sine fine adstruentium, quibus fi« Episcopo, aut Ordinario ?» In fine ejus­
! delium conscientiæ laxabantur. Tum, ut
dem decreti respondet : α Non permittant,
frequentes scinderentur scrupuli ex illis
« ut venialium confessio fiat simplici saconfessionibus suborti, quibus timorato­
<r cerdoti non approbato ab Episcopo, aut
rum animae irretiebantur. Tum, ne inscio
« Ordinario. Si parochi, aut confessarii
proprio pastore, ejus oves subjicerentur
« etiam regulares, aut quicumque alii sanescienti discernere inter gravia, et levia,
« cerdotes secus egerint, sciant Deo 0. M.
ac inter proficua, et noxia. Ac tandem sub
« rationem reddituros esse, nec defutuqua æterni judicii magna comminatione,
« ram Episcoporum, aut Ordinariorum
ac gravamine conscientiæ apposito id Pon­
« justam, et rigorosam animadversionem
tifex praecipiat, liquet ex illis verbis :
« in contra facientes, etiam regulares,
Sciant Deo 0. M. rationem reddituros.Hæc
v etiam Societatis Jesu, facultate ipsis
« Episcopis,et Ordinariis per hoc decretum
igitur omnia gravem obligationem satis
ostendunt.
« per Sedem Apostolicam specialiter attri$n. Secundo observa, hanc gravem servandi
σ buta. » In quibus, ut vides, de mortali­
‘ decretum obligationem comprimere, et sabus jam confessis mentio non fit, quamvis
!
cerdotes simplices ne a venialibus absol­
nonnulli, rationem ex paritato deducentes,
vant pœnitentes, et ipsos pœnitentes ne
idem de illis ac de venialibus sentiendum
illis sacerdotibusconfiteantur ; quod patet
in vi hujus decreti dicant, a quo praescin­
ex verbis ejusdem decreti, ait enim : α Non
dimus. Quæstio ergo est, an ex vi hujus
’·
« permittant ut venialium confessio fiat
decreti venialium confessio non solum il­
αsimplici sacerdoti. » Cum ergo ad pœni­
licite fiat sacerdoti simplici, verum etiam
tentes propriissime speciet facere confes­
invalide?
sionem, illis interdicitur ut eam efficiant.
Pro cujus decisione supponendum estobsen.
Deinde cum talis confessio emittenda sit
primo, Pontificem eo decreto novum jus
coram simplici sacerdoti, etiam illi praeci­
statuere, antiquum coarctans ac limitans :
pitur ne eam audiat; alias ei permitteretur
supponit enim sacerdotem simplicem po­
Salmant. Curs. Theolog. Tom. XX.
tuisse
confessis, ut constat ex dictis; id tamen
efficere jam non licet ob decretum SS. D.
N. Innocentii XL quo usum illius facultatis
prohibet praedictis sacerdotibus. At quia
difficultas est, an Pontifex eo decreto non
solum venialium confessionem simplici
sacerdoti faciendam prohibeat, sed etiam
annullet. Ideo

753

pœnitentis pçccato cooperare, imo cum
stante indispositione ex parte pœnitentis
absolutio nulla sit, etiam ex hoc capite ad
ita absolvendum prohiberetur. Nec refert,
si dicas, quod prædictam decretum solum
loquitur cum prælatis, quibus tantum
præcipitur, ne permittant venialium con­
fessionem fieri simplici sacerdoti ; non au­
tem cum pœnitentibus, ac sacerdotibus :
istis enim nihil præcipitur. Non, inquam,
refert : tum quia correlativa, eo quod se
mutuo respondent, subduntur eidem legi ;
sed episcopos, aut praelatos non permittere
confessionem venialium fieri simplici
sacerdoti, importat ut correlativa praelatos
non permittentes illam confessionem, et
sacerdotem simplicem ac pœnitentem, a
quibus fit confessio : ergo omnibus præci­
pitur,. prælatis quidem ne permittant ;
pœnitenti vero, et simplici sacerdoti ne ita
faciant. Tum etiam, et præcipue : nam esto
illud decretum solum cum episcopis abso­
lute loquatur, tamen ut publicatum ac ut
intimatum fidelibus ab episcopis nomine
Pontificis, jam cum episcopis non loquitur,
sed cum sacerdotibus simplicibus, ac pœni­
tentibus ; atqui episcopi omnibus notum
fecerunt decretum illud, nomine Pontificis
præcipientes ut venialium confessio sacer­
doti simplici non fiat : ergo pœnitentes, et
simplices sacerdotes sunt, qui illi obliga­
tioni adstringuntur.
Ex quibus patet, quod si pœnitens cons­
cius hujus gravis obligationis, aut prohibi­
tionis sub culpa lethali, confessionem ve­
nialium coram simplici sacerdote emittat,
nullum ac invalidum conficiet sacramen­
tum : nequit enim sacramentum validum
consistere interveniente culpa lethali
commissa a pœnitente in ipso actu confi­
tendi. Quocirca difficultas solum devolvi­
tur ad casum, in quo pœnitens cum igno­
rantia illius decreti accedit ad sacerdotem
simplicem ut a venialibus absolvatur ; an
nimirum tunc confessio valida existât ?
73. Affirmative igitur respondetur cum
communi consensu exponentium propositiones ab Innocentio XI damnatas. Itaeoltatîs.
Cardenas disert. 2, Corella praxi moral. CardC(l
num. 198, Emmanuel a Conceptione tract, cotell.'
de Pœnit. disp. 2, quæst. 7, num. 132, c"uc’
Joannes de las Elvas explicat, decret.num.
G, Lumbier tom. proposit. damnat, pag. Kaiio.
526, ac item 1110, num. 102. Hujus reso48

DE PŒNITENTI A.
lutionis fundamentum nititur in pruden­
tissime Ecclesiæ gubernatione, quæ nun­
quam nisi clarissimis verbis aut abstulit
facultatem, quam semel concessit, aut
annullavit ea. quæ valida censuit ex tra­
ditione Apostolica, ac ipsius Ecclesia» pra­
xi : atqui facultas absolvendi a venialibus
competit sacerdoti simplici ex jure com­
muni, vel ipsius Ecclesiæ concessione,quæ
ex Apostolica traditione ac fidelium usu
venialium confessionis simplici sacerdoti
factas validas reputavit ; aliundeque prædictum decretum nullum continetverbum,
quo prædictæ confessiones expresseahnullentur. aut facultas absolvendi a venialibus
simplici sacerdoti coliata. ab eo removea­
tur : ergo prædictj confessio in vi hujus
decreti valida relinquitur. Consequentia
tenet, et minor quoad priorem partem
constat ex dictis, § præcedenti quoad se­
cundam vero etiam constabit cuicumque
supra scriptum decretum legenti, in quo
nihil invalidans reperiet. .Major autem
inductione ostenditur. Cum enim Tridentinum sess. 24, cap. 1, matrimonium
clandestinum, quod ex Ecclesiæ traditione
validum erat, annullare decerneret, ut
deplorabilibus absurdis januam præcluderet, post plura remedia adhibita, effectumque non assecuta, decretum itaexpresse
annullalivum expedivit, ut nullam expo-‘
sitionem admittat ; hæc enim sunt ejus
verba : « Hujusmodi contractus irritos, et
a nullos esse decernit, prout eos præsenti
« decreto irritos facit, et annullat. κ Simi­
liter SS. D. N. Innocentius XI, ut urgenConc.
Trid.
tissimis damnis occurreret, altercationes­
que tumultuantes circa approbationem
Ordinarii in Confessore requisitam dispel­
leret, penes quam Ecclesiæ indulta non
pauca circumferebantur, ita omnia quo­
ad hunc effectum de plenitudine potestatis
subtraxit, ut expresse esse nulla, irrita, ct
invalida decreverit, de quo infra sermo
redibit. Dum igitur ab Ecclesia aliquid annullatur, clarissimis verbis exprimitur.
Quocirca cum in relato decreto nullum
hujusmodi verbum extet, dicendum non
est venialium confessiones simplici sacer­
doti factas annullari, sed tantum illicitas
fieri.
Objectio
74. Objicies tamen primo : quia confes1
sio facta contra præceptum grave impositum
abeo, qui facultatem absolvendi concedit, |

est nulla ; sed confessio venialium cum
simplici sacerdote est contra præceptum
grave impositum a Pontifice, qui jurisdic­
tionem concessit ad illam absolutionem :
ergo hujusmodi confessio invalida est. Mi­
nor cum consequentia constat, et major
suadetur ex N. Constitutionibus 2 pari,
cap. 7, num. 5, ubi postquam decernitur,
Religiosos Ordinis extra domum degentes
non posse confiteri cum sacerdotibus sim­
plicibus ejusdem Ordinis, a Generali vel
provinciali licentiam absolvendi non ha­
bentibus, declaraturdeinceps confessionem
cum illis factam esse nullam : ergo confes­
sio facta contra præceptum concedentis fa­
cultatem absolvendi nulla est.
Secundo, et urgentius .· quippe non mi-g^,.
nus præsupponitur facultas a Pontifice
concessa, ut Religiosi itinérantes, in absen­
tia ministri a suo prælato approbati, pos­
sint confiteri cum sacerdote simplici propriae Religionis, vel alienae, aut etiam
sæculari, quam ante hoc decretum suppo­
nitur jurisdictio a Pontifice communicata
sacerdoti simplici pro absolutione a venia­
libus ; et nihilominus confessio facta contra
statuta Religionum, in quibus absolutio a
venialibus prohibetur, est nulla, quia facul­
tas absolvendi a venialibus, quam Pontifex
concessit, censetur ablata : ergo similiter
confessio emissa contra supradictum decre­
tum erit nulla, quoniam in vi illius cen­
setur Pontifex jurisdictionem absolvendi a
venialibus abstulisse a simplici sacerdote.
Respondetur ad primam distinguendoDiiaisif
majorem, quæ si intelligatur de confessione P*“·
facta contra præceptum invalidons, con­
cedenda est; neganda vero, si loquatur de
confessione facta contra præceptum præcise
prohibens; ac sub eadem distinctione mi­
noris negatur consequentia. Plura enim
leges Religionum circa subditorum confes­
siones decernunt, quæ tamen eas non irri­
tant, sed tantum illicitas efficiunt, uti est
Religiosos episcopis non præsentari, quin
prius a propriis prælatis inveniantur ido­
nei, studiisque juxta propria statuta vaca­
verint. Quo non obstante, si his omnibus
contravenientes ab Ordinariis sint appro­
bati, et jurisdictione ab eisdem pro suis
ovibus insigniti, valide absolvent,licet alias
illicite juxta qualitatem legis prohiben­
tis. Unde liquet idem non esse confessio­
nem contra propriam legem fieri, ac esse
irritam

DISP. XII, DUB. VI.
irritam, el invalidam. Nec majoris proba­
tio urget : nam Ordinum superiores con­
ferunt Religiosis facultatem absolvendi
proprios subditos æque ac episcopi sacer­
dotibus saccularibus tribuunt jurisdiclio• nem in proprias oves. Quocirca hujusmodi
ftcullate a superioribus negata, confessio
1 redditur nulla, et ita in nostra Religione
i contingit, quæexpressis verbis illam aufert
. jurisdictionem; inquit enim loco cit. a DeI «claramus, sacerdotes simplices nostræ
, < Religionis (illos videlicet, qui Generalis
« vel Provincialis licentiam, et approba«tionera non habent) nullam habere ju­
risdictionem ad audiendas confessiones
«irairum, etiam sacerdotum, n In decreto
: autem Innocentii nullum verbum inveni­
tur negans jurisdictionem sacerdoti sim­
plici circa venialia, sed tantum prohibens
confessionem venialium illi faciendam.
* Ad secundam negatur consequentia ob
manifestam disparitatem : nam Religio­
num constitutiones, utpote a Pontifice
approbatæ, vim habent legis Pontificiae ;
onde si hæ confessionum annullativæ fue­
rint, præfatum indultum derogatur, et
irritum quoad hunc finem redditur, ita ut
sacerdotes simplices Ordinum sinejuris■ dictione absolvendi a venialibus relinquan' tur. Maxime, si ultra id peculiaris Bulla
, derogatoria ad eorum petitionem obtinea, tur, sicuti Dominicani obtinuerunt a Pio
V, .Jesuitæ a Gregorio XIII, Religio nostra
a Sixto IV, ac speciatim nostri Discalceati
aCIemente VIII, quæ habetur sub clausu­
lis expresse annullativis inter privilegia
nostra novissime confirmata. Unde in
omnibus Religionibus, quæ his Bullis dero­
gatoriis gaudent, illarum vigore confes­
siones simplici sacerdoti factae irritae sunt
juxta bullarum verba, et non ultra. Cete­
rum in decreto circa venialia, de quo in
præsentiarum, clausula non legitur dero­
gatoria jurisdictionis ex jure communi
collatæsimplici sacerdoti ad absolvendum
a venialibus : atque ideo quamvis hujus­
modi confessio prohibeatur, invalida non
est, si pœnitens prohibitionis inscius abso­
lutionem accipiat.
·- Observandum tamen est, sub hac prohi­
bitione non comprehendi Religiosos haben­
tes privilegium, ut dum itinerantur, con­
fiteri possint cum simplici sacerdote sæcu­
lari, vel alterius Ordinis, vel etiam proprii,

/00

si aliunde statuta propriæ Religionis non
obstant. Quoniam privilegia, quæ in se,
vel quo ad sui esse non connectunlur, nec
in ablatione aut limitatione adunantur;
constat autem privilegiaOrdinum.uteorum
Religiosi itinérantes confiteantur simplici
sacerdoti, non connecti cum potestate ab­
solvendi a venialibus, quam habet omnis
simplex sacerdos ex jure communi : ergo
in vi hujus nec fiunt invalida, nec illicita
confessiones Religiosorum itinerantium,
qui obtinent privilegium ut absolvantur a
simplici sacerdote. Omnes autem Religiosi
ad id ita faciendum habent privilegium
Sixti IV, de quo passim Authores, aliud
Innocentii Vll, de quo videri potest N.
Andreas tract. 18, cap. 4, punct. 2, § 6, N
num. 92. Ex quo fit, Religiosos nostriAndr.
Ordinis itinérantes posse valide, et licite
confiteri cum sacerdote simplici sæculari,
vel alterius Ordinis ; quia id nec in consti­
tutionibus, nec in præsenti decreto prohi­
betur ; non tamen posse cum simplici
sacerdote ejusdem Ordinis ob expressam
annullationem in propriis legibus conten­
tam. Idem dicimus de Religiosis alterius
Ordinis juxta eorum statuta.

I

r

I

I
Γ k

* r

§ IV.
Sententiæ oppositæ referuntur, et argumenta
enervantur.
75. Contemptis hæreticis, qui sicut fateri
nequeunt pœnitentiæ sacramentum esse
verum spirituale judicium, ita in illo
omnem exeerantur jurisdictionem, sunt
nonnulli Catholici, qui jurisdictionem cum
potestate absolvendi confundunt. Hi sunt
Abulensis in defensorio, part. 2, cap. 26,
Sylvester verbo Confessio 1 quæst. 2, Abokin
Paludanus in 4, dist. 17. quæst. 3, art. 3,
casu 4, Navarrus in summ. cap. 27,
259, et in cap. Placuit de pœnit. dist. 6,
num. 48, qui docet, sacerdotem ex vi ordi­
nis habere habitualem jurisdictionem im­
mutabilem etiam ab Ecclesia, eo quod ab
ordine non distinguatur; non tamen habere
jurisdictionem in actu ab Ecclesia independentem. Hæc tamen sententia, licet sene <diversimode loquatur, in re nihil docet pj·3.,.
distinctum ab eo, quod commune Docto-a54Crl1”·
rum placitumsupra explicatum. AIn autem sita
ita censent, sacerdotem in ordine accipere

:

5‘I
* ·I
H

.

ï

rP

*

4

‘

756

*

•Ή

* .· ·

f

DE PŒNITENTIA.

jurisdictionem, ut quamvis Ecclesia prohi­
bere possit ut absolvat, non tamen facere
quod absolutio non sit valida, eo quod
servat necessaria ex parte absolventis ;
atque ideo si pœnitens bona fide accedat,
absolutio respectu illius ex omni capite erit
Ab-Vii recta’ ot proficua. Ita Armacanus libr. 11,
Dsmd.de quæst. Armenoram diffuse per plura
capita. In id inclinat Almain in 4, dist. 18,
quæst. unica ; probabileque existimat Du­
randus in 4, dist. 19, quæst. 2.
Ar.-Tin.
Primum igitur, et principale argumen’· tum est, quod potestas absolvendi est inse­
parabilis a jurisdictione; sed ex vi ordinis
sacerdotalis complet habetur potestas ad
absolvendum: ergo etiam jurisdictio; atque
ideo omnis sacerdos, eo ipo quod talis,
erit minister jurisdictionis in foro pceni­
tentis Major, in qua stat difficultas, osten­
ditur. Tum quia nullus est assignabitis
scripturæ locus, ubi facultates islæ sepa­
rentur ; de illis autem prout indistinctis
adest illud Joann. 20 : Quorum remiseritis
peccata, etc. In quibus verbis utraque
potestas absolvendi, et jurisdictionis indi­
vulse Apostolis collata fuit ; atque ideo
eodem modo sacerdotibus confertur, et
conferenda est. Tum etiam : quoniam
Christus non plus dixit Apostolis, dum
potestatem, et jurisdictionem absolvendi
eis concessit, quam episcopus dicit sacer­
doti in illius ordinatione : illa enim eadem
verba, et sub eadem practica significatione
pronuntiat : Accipite Spiritum Sanctum.
Quorum remiseritis peccata, remittuntur
eis, etc. Ergo eundem habent effectum.
Tum denique, estque præcipua ratio, qua
convictus fuit Abulensis : etenim nemo
negare potest, illa verba efficere aut com­
municare id,quod propriissime significant,
videlicet, potestatem solvendi, et ligandi
intra confessionem ; sed hoc imprescindibile est a jurisdictione; qui enim potest
absolvere ,potest jus dicere, et sententiam
proferre, quod sine jurisdictione intelligi
nequit : ergo utraque potestas simul con­
fertur.
, „
Confirmatur ex Tridentino sess. 15, cap.
«.□■.ex 5, ubi dicitur, sacerdotes esse judices a
TrKlt,1L Christo Domino institutosad absolvendum
a peccatis ; sed judex constituitur, dum
jurisdictio ei confertur : ergo cum non sit
assignabile tempus, aut occasio, ubi Domi­
nus sacerdotes constituerit, nisi cum ordi-

- · -.am*·-!· < ..

^*4
C*

·'>·

u

DISP. XII, DUB. VI.

autem potestas desideratur ad actualiter
nantur, dicendum est tunc accipere juris­
judicandum, qnæ si separentur, nullum
dictionem, qua peccata dijudicare possint.
exercent judicium. Itaque videmus in
Respondetur ad argumentum negando
episcopo ac parocho nondum ordinalis,
majorem, cujus prima probatio non pre- «ρ·
quod etsi gaudeant potestate morali juris­
mit. Ex quo enim in scriptura expressis
dictionis. nequeunt perse ipsos solvere aut
vocibus facultates islæ separatæ non inve­
ligare juridice ex defectu potestatis phy­
niantur, non convincitur esse insepara­
sicae ordinis ; et eodem modo sacerdos
biles, et semper coexistentes, ita ut eo ipso
physica ordinis potestate insignitus, inca­
quoti una concedatur, alia etiam commu­
pax est absolvendi defectu potestatis mora­
nicetur; sicut nec id etiam infertur ex quo
lis. Et ratio est : quia quoties duplex forutraque potestas simul collata fuerit Apos­
raalitas splendet in actu, duplex alia debet
tolis. Nam sicut ex eo quod Christus sepa­
illi correspondes ex parte principii, ut
raverit in Apostolis per multum temporis
universali inductione constat. Cum ergo
potestatem consecrandi a potestate absolabsolutio sit actus physicus vere, et reali­
i vendi, nullus inferet hoc esse de natura
ter media gratia culpam dissolvens, insuordinis sacerdotalis, episcoposque ad ita
perque de fide sit, hanc absolutionem esse
faciendum teneri. Et similiter, quemad­
jurisdictionalem, eo quod hoc sacramen­
modum ex quo Christus Apostolos simul
tum sit institutum per modum judicii,pro­
sacerdotes ac episcopos constituerit, vel
ut diflinitum est in Tridentino; oportet ex
simul eis contulerit potestatem absolvendi,
parte principii duplicem potestatem illi
et episcopatum, nemo deducet munus epis­
corrcspondere, physicam ordinis, et mora­
copale necessario connecti cum sacerdotio,
lem jurisdictionis, atque qualibet deficiente
aut potestate absolvendi, adeo ut hæc sint
nulla erit absolutio. Quod in judiciis civi­
ex se inseparabilia. Ita ex quo utraqae
libus patet, quorum sententiæ nullæ sunt,
potestas absolvendi, et jurisdictionis simul
si proferantur a non habente jurisdictio­
illis collata fuerit, non infertur illarum
nem. quacumque alias Doctoratus præemiinseparabilitas, et mutua ac indivulsaconenlia fulgeat. Quocirca (ut sic probationi
existentia ; alioqui nec episcopus electus,
in minori insertæ occurramus) licet sine
nec parochus designatus jurisdictionem
jurisdictione intelligi nequeat posse juri­
j haberent ante illius consecrationem, et
dice jus dicere, et sententiam proferre ;
istius sacerdotium ; quod quam absurdum
potest tamen intelligi sine jurisdictione
sit, Ecclesiæ praxi convincitur. Unde patet
posse physice aut materialiter jus dicere,et
ad secundam : quamvis enim eadem verba
proferre sententiam ; quod et non amplius
dicuntur sacerdoti, dum ordinatur, ac
competit sacerdoti ex vi ordinis.
dicta fuerunt Apostolis; nihilominus plura
7
Ad
confirmationem respondetur, Tridenalia charismata illis verbis contulit Chris­
- linum omnes sacerdotes appellare judices
tus Apostolis,quam sacerdoti conferuntur:
quoad physicam potestatem, ac idoneita­
eos namque constituit principes orbis ter­
tem, qua in sui ordinis gradu laureati sunt,
rarum. propriosque sacerdotes ; quod non
sicut illi qui Doctoratus gradum obtinue­
semper facit episcopus dum aliquem ad
runt. Unde sicut istis id non sufficit ut
sacerdotium assumit. Non ergo infertur,
actu judicent, usquequo illis tribunal ac
illa verba, prout ab episcopis sacerdoti
subditi consignentur; pariter sacerdotes ex
dicuntur, eundem omnino effectum indu­
suo ordine idoneitatis facultatem habent
cere, ac intulerunt dum Apostolis fuerunt
ad absolvendum sacramentaliter sitam in
dicta a Christo Domino ; alias sicut ille
ordinis charactere, aut ejus extensione ;
ordinariam jurisdictionem, et supremam
deficiente vero tribunalis ac subditorum
authoritatem Apostolis contulit, ita etiam
designatione, deficit moralis facultas ad
episcopus cuilibet sacerdoti communicaret.
judicandum, in qua jurisdictio sacramen­
Ad tertiam dicendum est, verba illa
talis consistit. Quod sæpissime prædictum
propriissime solum significare potestatem
Concilium decernit tum locis in conclu­
physicam absolvendi,quæ cum ordinis cha­
sione expensis, tum sess. 23, cap. 15, ubi
ractere, aut ejus extensione coincidit; non
post idoneitatem, aut ordinis potestatem
vero potestatem moralem ferendi juridi­
definit necessariam esse ordinarii approbacam sententiam in jam subditos. Utraque
autem

tionem.ut jurisdictio obtineatur : <r Quam« vis presbyteri, inquit, in sua ord i nati one ^njα a peccatis absolvendi potestatem acci« piant ; decernit tamen Sancta Synodus
« nullum etiam regularem posse confes« siones sæcularium etiam sacerdotum
« audire, nisi approbationem, quæ gratis
« detur, obtineant. »
76. Arguitur secundo, fundamento Ar-Arpm.
macani. Quoniam in ordine sacerdotali 2’
adaequato non minus dalur potestas ad
Corpus Christi mysticum absolvendam,
quam ad ipsius verum Corpus consecran.dum ; sed quantumvis episcopi celebrare
prohibeant, sacerdos valide celebrat, ac
consecrat : ergo similiter sacerdos valide
absolvit, et. ligat, quantumvis id prohibea­
tur ; ac per consequens sacerdos ex vi
ordinis erit minister jurisdictionis. Minor
est omnium sententia, et major videtur
perspicua : quia potestas absolvendi est
aliqua physica, et realis entitas, vi cujus
sacerdos conficit sacramentum.inducit gra­
tiam, et remittit peccatum; sed cum appro­
batur ab episcopo, nullam entitatem phy­
sicam, et realem accipit : ergo eam habet
ex vi ordinis. Tum etiam : nam in appro­
batione solum datur licentia ; hæc autem
potentiam supponit, quia impotenti ope­
rari frustranee operandi licentia conce­
deretur. Consequentia autem ostenditur :
non enim alia ratione consecratio, quan­
tumvis prohibita, est valida, nisi quia
est actus virtutis supernaturalis a Christo
in ordine communicatæ : atqui absolutio
a peccatis est actus extensionis ejusdem
virtutis, aut characteris : ergo valide fit :
etiamsi prohibeatur. Eo vel maxime, quod
Ecclesia nequit illam virtutem supernatu­
ralem removere a sacerdote, et aliunde
hic ea uti potest, cum sibi placuerit, non
secus ac aliis supernaturalibus virtutibus.
Hoc argumentum eadem laborat æqui- Diluitur,
vocatione ac præcedens, non distinguens
inter potestatem ordinis, et jurisdictionis.
Unde distinguenda est major : non minus
tribuitur potestas physica ad absolvendum,
conceditur; potestas moralis, negatur; ac
omissa minori, negatur etiam consequen­
tia ob satis notam disparitalem. Actus
enim consecrandi ita est supernaturalis
virtutis, ut non sit exercitium jurisdictio­
nis, aut potestatis moralis. Quocirca ad
sui valorem solum exposcit materiam

1

»

• iJ ♦

I

r

758

DE PŒNITENTIA.

DISP. XII, DUB. VI.

aptam, debitam formam, et intentionem.
dam. Ex quo tamen non habetur, hujus­
tiæ est quid supernaturale ; sed potestas
At absolutio essentialiter est forma judicii
modi jurisdictionem sacerdoti in ordine
supernaturalis a solo Authore supernatu­
I communicari : quippe cum quid physicum
confessionis: hoc autem ex parle ministri
ral! procedere potest : ergo illa potestas
exposcit jurisdictionem, qua' cum forma
non sit, sed morale, sacramentum ordinis
absurde diceretur ab alio præter Christo
moralis sit. in en titate physica characteris
communicari.
ad sui productionem non exposcit.
non consistit, atque ideo inveniri potest in
78. Adversus secundam assertionem,
Ad argumentum respondetur, quod adp
non sacerdotibus, uti in parocho electo, et
actum proprium judicii,qualisest absolutio,Μΐίήquoad illam partem, qua asseruimus,
nondum ordinatoconspicitur. Undefit.quod
utrumque essentialiter desideratur, el por.·.- etiam hæreticos, schismaticos, et alios
si sacerdos hanc moralem potestatem, aut
testas physica ordinis, el moralis facultas
“v,.quoscumque, dummodo sacerdotes sint,
jurisdictionem non habeat, absolutio.quam I jurisdictionis ; atque ideo si principale op­
>- posse absolvere in articulo mortis, sen­
impertitur, est nulla, eo quod absolutio
ponatur non necessariosimpliciterjalsum,
tiunt nonnulli, asserentes nullum sacerdo­
nequit fieri physice, quin etiam fiat mora­
et negandum est antecedens. Ad cujus pro­
tem excommunica tum etiam Catholicum
liter, et juridice : si enim hoc modo non
bationem dicendum est, plura esse inter
habere facultatem absolvendi in mortis
fiat, non distinguetur ab absolutione col­ ! se adeo connexa, ut quocumque deficiente,
articulo. Ita Marsil.in 4, quæst. 12, art. 2,
1^*·Medina, Cod. dcconfes. quæst. Qui debeat
late a laico: quemadmodum sententia pro­
effectus non sequatur ; ut patet in intelle­
lata ab habente Doctoris gradum, et non
ctu, et specie inlelligibili : hæc enim licet
fieri cofessio ? in quam sententiam satis
jurisdictionem, nullius momenti est. Ex
intellectui virtutem elicitivam intellectioinclinat Covarruvias cap. Alma mater,
quo patet, quod licet Ecclesia removere
nis non conferat, sed tantum potentiam
1 part, relect. § 6, num. 8. Alii autem
non possit a sacerdote potestatem physi­
determinet, ita desideratur ad actum inm solum denegant illam facultatem hæreticam absolvendi, quæ cum charactere coin­
tellectionis, ut specie intelligibili deficiente
cis. Ita Navarrus in summ. cap. 26, num.
cide. potest tamen moralem, sicuti eam J nequeat intellectus intellectionem adhuc
26 et cap. 37, num. 272, Ledesma quæst.
conferre potest, et confert, dum approbat
quoad substantiam producere. Virtus item
21, art. 6 et quæst. 22, art. 1. Pro qua
sacerdotes ad absolvendum.
activa principalior est ad agendurn quam
sententia Vasquez refert Sotum in 4, dist.
Arguui.
77. Tertio arguitur, et tradita doctrina
existentia. aut etiam quam prædelermina18, quæst. 4, art. 4, nec non D. Thomam
a.
impugnatur .· nam quod principalius con­
tio physica, aut moralis, ut nonnulli lo­
3 part, quæst. 87, art. 7, ad 2 et quæst.
currit, ct desideratur ad absolutionem est
quuntur ; cum tamen implicet, quod actus
64, art. 6, ad 3, et in 4, dist. 17, quæst. 3,
potestas physica characteris, per quam I fiat a potentia non existente, ac non haart. 3, quæstiunc. 1, ad 2. Sotus autem,
gratia communicatur, et culpa rejicitur : I benfe physicam, ut moralem prædetermilicet hanc sententiam probabilem dicat,
ergo adhuc deficiente jurisdictione assi­ ' nationem. Similiter ergo sacerdos, ut
illi tamen absolute non adhæret ; palam
gnata·. absolutio valida erit; atque ideo ■' valide absolvat, ultra potestatem ordinis
quippe inquit : « Nihil asserverare ausim;
superflue alia jurisdictio a charactere dis­
aut characteris eget potestate morali juris« tamen videtur mihi opinio hæc valde
tincta introducitur. Antecedens constat : ! dictionis, ita ut si hæc deficiat, nequeat
ï probabilis, o
etenim quoties physicum, et morale ad
absolutionem adhuc, quoad suslantiam
Quod vero ad D. Thomam spectat, neseundem effectum concurrunt, physicum j absolutionis, si ita considerari potest, proç cimus qualiter tot in locis a Vasquio in
praacedit morale, et hoc in illo fundatur
ferre.
'iA patrocinium hujus sententiæ adduci pos­
tanquam in principaliori. Consequentia [
Ad confirmationem respondetur, potessit, cum postea ab eodem Authore quæst.
vero suadetur : quoniam manente princi· ' tatem absolvendi, et productivam gratiæ
93, art. l,dub. 4, num. 8, pro contraria,
paliori, etiamsi minus principale deficiat. ' mediante sacramento, institutive, et con­
et communi referatur.Nunquid ut aliquam
res absolute persistit : ergo si potestas j cessive procedere a Christo non minus ac
inconsequentiae notam in Ang. Præceptore
physica characteris est quæ præcipue con­
vim inductivam gratiæ, quæ in aliis sa­
detegat ? Si id forsan intendat, potius occa­
currit ad absolutionem, et moralis juris­
cramentis viget. Ceterum cum hoc sacra­
sionem subministrat, ut mira Angelicae
dictio ut quid accessorium, etiamsi hæc
mentum institutum sit ia formam judicii,
doctrinæ consonantia splendidior appa­
deficiat, absolutio substantialiter valida
exposcit essentialiter ad sui valorem juris­
reat. Etenim inq. 8 supplem. art. 6, qui
persistet.
' dictionem in ministro ; hæc autem non
est ipsissimus, quem Vasquez pro com­
CcnfirConfirmatur ; quia potestas sacerdotis ad ! semper conceditur a Christo immediate,
muni, et vera sententia citat ex 4, dist.
,,!dL causandam gratiam in sacramento pœni- j ut liquet etiam in ipsa potestate ordinis,
19, qu. 1, art 3, quæstiunc. 1, absolute, et
tenliæpendet a Christo tanquam ab insti- ' quæ quamvis procedat a Christo non exclu­
absque aliqua limitatione, ut ipse Author
tuente, et principaliter operante ; sed hæc
dit Episcopum, qui tanquam immediatum
fatetur, resolvit : « Quod quilibet sacerpotestas a solo Christo confertur : ergo i instrumentum illam impertiatur. Sicut
« dos, quantum est ex virtute clavium,
cum post ordinationem nullam aliam facul- I enim homo ut instrumentum Christi sa­
« habet potestatem indifferenter in omnes,
talem ad illum effectum tribuat Christus
cramentum ministrat, et gratiam confert;
< et quantum ad omnia peccata, o Quo sup­
sacerdoti, superflue assignatur alia dis- j ita etiam communicat potentiam sive ordi­
posito, in corpore articuli asserit Ecclesiam
tincta ab ea, quæ in ordine recipitur. Pro­
nis, sive jurisdictionis ad eadem sacra­
cuilibet sacerdoti tribuerejurisdictionem ut
batur minor : nam potestas causativa gra­
menta ministranda, gratiamque conferen­
in articulo mortis valide absolvat.An vero
dam

759

licite ? Nec apicem expressit, sicut nec
ipsi fecimus. Quæstione vero 82, art. 7,
ex. 3 part, inquirit : « Utrum hæretici,
« schismatici, et excommiinicati possint
«consecrare? » Et determinat, quod si
sacerdotes veri sunt, possunt valide conse­
crare, sed non licite : « Non tamen hoc
« recte faciunt, sed peccant facientes. »
Insuper, quæst. 61, art. 5, investigat:
« Utrum per malos ministros sacramenta
« conferri possint ? n Cui respondet,valide
ministrari, sed peccare mortaliter, a qua
regula excipit art. seq. in solut. ad 3,
eum, qui in eventu necessitas Baptismum
subministrat : hic enim, qnamvis in statu
peccati sit. valide, et licite sacramentum
conficit ob rationem, quam in his verbis
assignat : « In articulo tamen necessitatis
« non peccat baplizando in casu quo posset
« etiam laicus baptizare : sic enim patet
« quod non exhiberet se ministrum Eccle« siæ,sed subveniret necessitatem patienti.
« Secus est autem in aliis sacramentis, quæ
« non sunt tantæ necessitatis sicut Baptis­
er mus. n Ac tandem in 4, dist. 17, quæstione 3, art. 3. quæstiunc. 1. ad 2, solum
dicitD. Thomas, quod quia Baptismus est
sacramentum urgentiorisnecessitatisquam
pœnitentia, necessarium non est ut quis
confiteatur laico. Ubi ergo est oppositio,
vel inconsequentia doctrinæ ‘? Ubinam ex
his locis docuit sacerdotem hæreticum non
posse valide absolvere in mortis articulo
contra id quod docuerat D. Ang. in 4, dist.
19, quæst. 1 ? Cur igitur in patrocinium
Navarri adducitur ? Quia docet, hæreticos,
ac schismaticos non posse licite consecrare,
aliudve quodeumque sacramentum, præter
Baptismum, licite conficere ? Plane aliud
est licite, aliud valide. Licet ergo docuerit
aliis locis, sacerdotem hæreticum non posse
licite absolvere, non tamen negavit posse
valide in mortis articulo, quod est com­
mune assertum, cui subscripsit in 4. Quid­
quid tamen de his
79. Arguitur ergo contra secundam as-ArgU0)<
sertionem. Etenim pœnitens adhuc in
mortis articulo non potest illicite petere
absolutionem ab hæretico ; ergo illi Eccle­
sia jurisdictionem non confert ut in illo
articulo absolvat ; atque ideo non omnis
sacerdos est minister jurisdictionis in
articulo mortis. Consequentia patet : nam
credibile non est Ecclesiam tribuere juris-

<5

•
4

■

i

F:

•I'

ï
Λ

·

760

DE PŒNITENTIA,

dictionem, quæ non cedat in favorem, et
utilitatem pœnitentis, sed potius in ipsius
detrimentum, ac periculum peccandi : non
enim consuevit ad illicita impendero. An­
tecedens autem ostenditur : nam petere
absolutionem ab haeretico fieri nequit
absque scandalo, periculo infectionis in
hæresi, irrisionis sacramenti ab hærelico
faciendæ, ac defectus intentionis non
apponendae ; his autem periculis se ex­
ponere illicitum est : ergo. Tum etiam :
quia inducere alium ad peccandum illici­
tum est ; sed petere absolutionem ab hære­
tico existent! in peccato mortali, ut suppo­
nimus, est illum inducere ad sacrilegium
ministrandi indigne sacramentum : ergo.
Tum deinde : quoniam sacerdos haereticus
privatus est jurisdictione, et ratione fidei,
quam non habet, et ratione excommuni­
cationis. cui subest : ergo nequit pœnitens
licite ab eo petere absolutionem. Tum
denique id constat ex facto S. Hermenegildi regis Hispaniarum filii, qui in mortis
articulo Eucharistiam e manu episcopi
Ariani accipere noluit, sed potias hære­
ticum arcuit, ne illius moribus fœdaretur.
Ob$er- Omissis aliorum solutionibus, quibus
prosoîa-uon sal*s a^ ^ac difficultate se expediunt,
tione. ut veram ac legitimam assignemus, nota
η. τι». ex D- Thoma 2,2, quæst.78, art. 4: i Quod
a inducere hominem ad peccandum, nullo
a modo licet ; uti tamen peccato alterius ad
Cajetan. u bonum, licitum est. » Ubi Cajetanus
subdit : « Adverte ergo diligenter in casi*
« bus, ut discernas si actus petitus potest
« ab eo, a quo petitur, sine peccato fieri ;
« quia hæc est radix liciti vel illiciti cum
« de usu peccati alterius agitur. » Ut igitur
aliquis licite uti possit peccato alterius ad
proprium bonum, tria desiderantur. Pri­
mum, quod id quod petitur, sil ex se
bonum. Secundum, quod recte, et licite
concedi possit, licet alias ex malitia conce­
dentis illicite ac inordinate concedatur.
Tertium, quod necessitas, pietas, ac ratio­
nabilis causa intercedat. Quæ omnia si
concurrant, nullum est peccatum alterius
peccato uti ; ut liquet exemplo pacis pu­
blicae cum infidelibus initæ : ab illis quip­
pe exposcitur fidelitas in pactis, quæ ex se
bona est, el licite ac ordinale præstari po­
test jurando per unicum ac verum Deum,
quamvis alias ob infidelium malitiam in-

ordinate praestetur jurando per falsa nu­
mina. Deinde adest necessitas, commune
videlicet pacis emolumentum. Unde fit,
licitum esse Catholicis pacem inire cum
infidelibus, ab illis fidelitatem in pactis
exposcendo, quam alias nonnisi illicite
præstant falsi numinis obtestatione. Hoc
aptissimo exemplo ex Augustino accepto
rem ibi explicat D. Thomas, et aliis de
usura, ac de incidente in latrones, qui ut
non occidatur, potest eis pecunias mani­
festare, quas diripiendo peccant.
Hinc ad argumentum respondetur ne-g^
gando antecedens, quod nulla ex inductis1^·
probationibus evincitur. Non prima : quip­
pe si scandali periculum adsit, potest
pœnitens illud moraliter vitare, palam
protestando se hæresi illius sacerdotis non
consentire, nec consensurum ; sed tantum
absolutionem petere ob ingentem necessi­
tatem, ex qua æterna salus irreparabiliter
pendet. Si vero periculum infectionis in
hæresi intercedat, ita ut prudenter ac mo­
raliter timeat lapsum ; tunc nec licite
absolutionem pelere valet, nec ad eam
petendam ex praecepto tenetur : præceptum
enim confitendi solum obligat, dum con­
fessio moraliter possibilis est, et licite fieri
potest; ubi autem illa circumstantia non
occurrit, jam confessio censetur moraliter
impossibilis. Quod idem dicimus, si pru­
denter timeatur sacerdotem haereticum po­
tius sacramentum irrisurum, quam adhi­
biturum legitimam absolvendi intentio­
nem ; tunc enim nec pœnitens potest licite
absolutionem pelere, quia exponeretur ad
sacrilegium patrandum, nec ad id ex præ­
cepto cogitur sed potius ex communi Reli­
gionis lege obligatur ad omnia illa pericula
praecavenda. Ceterum, quia non omnes
hæretici cunctos sequuntur errores, con­
tingere potest quod sacerdos, qui in illo
eventu adest, circa sacramentum pœni­
tentiæ non erret ; et quoties ea, quæ ad
ipsum pertinent, moralem securitatem
nanciscuntur, quod sæpe evenire potest ;
tunc confessio cum illo licite fieri valet,
imo, et in utroque obligationem inducit.
Et de hoc eventu conclusio loquitur, et
loquuntur omnes Doctores, qui illi favent,
servatis videlicet regulis generalibus ne­
cessario servandis.
Non secunda : nam pœnitens absolutio­
nis petitione sacerdotem hæreticum ad
peccand Ml

DISP. XII, DUB. VII.
peccandum non inducit ; quid enim ex se
licitum ac sanctum exposcit, sod ob ingen­
tem necessitatem utitur in bonum pro­
prium peccato sacerdotis, quod alias ipse
præter intentionem pœnitentis ac Ecclesiæ
committit in collatione absolutionis, quam
licite impendere poterat, si ad Deum con­
verteretur. Id quod satis liquet præfato
exemplo pacis public® a Catholicis cum
infidelibus initæ : ex quo enim Catholici
fidelitatem in pactis exposcant, quam non
nisi obtestatione inanium Deorum infide­
les præstant, non ideo eos ad peccandum
inducunt. Similiter, si in mortis articulo
pœnitens solum habere posset sacerdotem
Catholicum, quem certo sciret in peccato
lethali esse, nec de eo conterendum, sed in
illo statu absolutionem præstilurum : ad­
huc licite ab eo peteret absolutionem, et ad
id teneretur, quin inde sequatur illum ad
peccandum inducere, sed solum ob urgen­
tem necessitatem illius peccato uti : abso­
lutio enim, quæ petitur, ex se bona est, et
quantum ex se est, licite potest impendi ;
peccata autem, quæ sacerdos in illius col­
latione committit, non ex pœnitentis peti­
tione, nec ex jurisdictione ab Ecclesia com­
missa ortum ducunt, sed ex depravato
sacerdotis usu ; quæ inordinatio absolute
vitabilis est. Manente igitur solo periculo
peccati mortalis absolventis, eo quod fere
certo sciatur non revocaturum hæresim,
aut conaturum contritionem, ne absol­
vendo peccet, poterit infirmus in articulo
mortis pro suæ eternæ salutis utilitate illo
peccato uti.
Non item tertia : nam quod haereticus sit
excommunicatus, non convincit non acci­
pere jurisdictionem ab Ecclesia ad absol­
vendum pœnitentem constitutum in arti­
culo mortis, dum alter sacerdos idoneus
haberi non potest ; alias non solum hærelicus, verum nec sacerdos Catholicus ex­
communicatus in illo articulo absolvere
posset. Quod licet concedant Ledesma ac
Navarrus, omnes alii Doctores rejiciunt ;
satisque falsitatis convincitur ex tam am­
plis Tridenti ni verbis : a Omnes sacerdotes
«quoslibet pœnitentes a quibusvis pecca« tis, et censuris absolvere possint. » In
lege autem adeo fax'orabili, et in qua de j
periculo amittendi irreparabiliter æternam felicitatem agitur, nullum adest
motivum favores restringendi, ita ut ex- |

I communicati excludantur a facultate absolI vendi in articulo mortis periclitantem.
Quod autem sacerdos hæreticus fidem non
habeat, nihil est: nam sicut esto fidem
non habeat, potest baptizare, imo, et
Eucharistiam valide conficere, eo quod
potestas characteris amissione fidei non
exuitur ; ita valide absolvere potest in illo
articulo, quia clavium potestatem habet,
et aliunde jurisdictionem ab Ecclesia reci­
pit. Nec tandem ultima : nam D. Hermenegildus communionem e manu Ariani
episcopi accipere noluit, quia in illis cir­
cumstantiis illa acceptio erat quædam
professio Arianismi, quam ne faceret,
sine Eucharistia mortem subire selegit,
et debuit. Id quod etiam facere teneretur
pœnitens, si in confessione cum hærelico
similis circumstantia contingeret : prius
enim confessionem omittere debuisset,
quam se confitendo signum assentiendi
hæresi præbere. Dum vero hæc pericula
non urgent, sed adsunt omnia, quæ ad
securitatem moralem valoris sacramenti
desiderantur, poterit pœnitens in mortis
articulo cum sacerdote haeretico confiteri.

DUBIUM VII.

Utrum licitum sit ministrare pœnitentiæ
sacramentum cum jurisdictione probabili ?
Quamvis in limine dubii praecedentis
hanc obiter attigerimus difficultatem, eam
ad trutinam reducere congruum censemus;
quippe ejus resolutio admodum utilis est
ad plures casus satis in praxi frequentes.
Plures enim sunt opiniones hinc inde
summo rationum pondere probabiliter
decertantes, utrum sit valida jurisdictio
mortuo concedente ? Si fuit legitimum de
illa privilegium ? Si absque illius expres­
sione fuit revocatum ? Si episcopus possit
cum limitatione approbare ? Et alia hujus
generis, in quibus omnibus casus quæstionis contingit tam ministris, quam pœni­
tentibus ; istis, quia petunt absolutionem
ab eo, quem sciunt solum habere jurisdic­
tionem probabilem, illis vero, quia hujus­
modi jurisdictione utuntur ad absolven­
dum. Loquimur autem de usu illius juris­
dictionis, circa cujus existenliam adest
sententia probabilis non quacumque pro­
babilitate etiam tenui, aut vix nulla : id

DE PŒNITENTIA.

762

enim a SS. D. N. Innocentio XI damnaTuta, tum esse supponimus, dum hanc rejecit
propositionem, quæ in ordine est tertia :
« Generatim dum de probabilitate, sive
« intrinseca, quamvis tenui, modo a pro« habilitatis finibus non exeatur, confisi
« aliquid agimus, semper prudenter agi« mus. Atque ideo ministrum utentem
jurisdictione, circa quam solum adest pro­
babilitas levissimae innixa rationi, desti­
tuta gravissimorum Theologorum authoritate.et solumsequuta ab aliquibus infimae
notae, illicite absolvere dubitandum non
est.
Loquimur igitur de jurisdictione, quæ
tam ab intrinseco, quam ab extrinseco sit
graviter, et certo probabilis, eo quod et
ratione pondere munitur, et a Doctoribus
virtute ac sapientia præslantibus defendi­
tur ; ac subinde quæ tarn ex vi rationis
quam authoritatis potens sit ut dubium
deponatur, ac certo moraliter judicetur
talem adesse jurisdictionem. Nec ad hujus
difficultatis resolutionem labyrinthis aut
reflexionibus probabilioristarum egemus :
independenter enim ab eorum doctrina ac
contentiosa lite dubii decisio habenda est.
§ I.

Communior, veriorgue sententia eligitur.

30. Dicendum est, licitam esse adminisS!0, trationem sacramenti pœnitentiæ cum
jurisdictione probabili. Hæc assertio est
communis, et ultra omnes probabiUstas,
Sanchez, eum defendunt Sanchez tom. 1, in decaai"’”· log. cap. 9, lib. 3, acde Matrim, disp. 22,
Le«iU',num. 63,Turrianus, Malder, Lessius. GraCrrûItâ'J.
Logo,
nados.quos sequitur ac refer! Lugo disp. 19,
Martto.* sect. 2, Aversa quæst. 16, sect. 5, Lessius
j^tob-ubi citat. Martinez, Villalobos, Reginald,
pafias. Palans tom.1, disp. 2, punct.5,cum Basilio
Legion* Legionensi, Henriquez.et aliis,Diana part.
Diana1’
*ract· 13, résolut. 2, Dicastillo tract.
Dicast. 8, disp. 10, assert. 2, n. 214, N. Bonæ Spei
SpeL°n edisp. 9, n. 39, N,Antonius a Spiritu Sancio
Antoii η· 82'1,
Gabriel a S. Vincentio disp. 9,
N.J q. 2. quæsit. 9, Hoces, Elvas. Torrecilla.
itoces, Corella, Lumbier, Filguera, Lastra. et alii
Torrec. exponentes propositiones damnatas. Addit
Verricelli apud Moya tract. 1, quæst. 9,
Filgue’r. sacerdotem absolventem ex quacumque
Verhc. opinione re vera probabili intrinsece
Coaeta-

vel extrinseco circa jurisdictionem, valide^g^
absolvere, idque moraliter ita certum esso,
ut oppositum sit improbabile, et falsam :
ita refert, et sequitur Emmanuel a Concep-PnK;î
tione tract, de sacram. Pœnit. disp. 2,
quæst. 7, num. 128, aqua tamen censura
abstinemus,quia Authores non contemne»·
di oppositum docent, liem Suarez disp.
26, sect. 6, N. Franciscuscap. Il, punct.
5, num. 74, et alii plures.
Fundamentum autem principale, quo
omnes innituntur, sic eiformari potest.
Ad licite ministrandum pœnitentiæ sacra­
mentum sufficit jurisdictio certo moraliter
habita; sed hanc habet qui utitur jurisdic­
tione probabili ad absolvendum : ergo
icita est administratio sacramenti poeni­
tentiae cum jurisdictione probabili. Conse­
quentia est legitima ; præmissæ autem
probandae. Major igitur ostenditur : tum
quia non magis desideratur jurisdictio ad
licite administrandum pœnitentiæ sacra­
mentum, quam potestas clavium ; sed
sacerdos licite administrans hoc sacramen­
tum, solum habet moralem, et non metaphysicam certitudinem potestatis clavium:
non enim metaphysice verum est, hunc
hominem hic, et nunc esse vere ordina­
tum, vel ob defectum intentionis, episcopi
ordinantis, vel ob aliam latentem indispcsitionem, quæ in ordinatione occurrere
potuit : ergo ad licitam hujus sacramenti
administrationem sufficit jurisdictio certo
moraliter habita. Tum etiam quoniam
sicut ad licitam pœnitentiæ administratio­
nem requiritur jurisdictio, ita ad idem
sacramentum licite recipiendum deside­
ratur attritio, aut contritio supernaturalis:
atqui licite accedit pœnitens ad recipien­
dam absolutionem cum sola attritione,
aut contritione certo moraliter habita:
nemo enim citra revelationem redditur
mataphysice certus de sua contritione, sed
tantum moraliter quatenus adhibuitomnem
diligentiam humanam modo humano sibi
possibilem ad se disponendum ut eliciat
contritionem : ergo similiter, qui cum
jurisdictione certo moraliter habita absol­
vit, licite absolvit. Tum denique ; nam
qui nullo periculo nullitatis exponit sacra­
menti valorem, licite illud ministrat : sed
qui utitur jurisdictione certo moraliter
habita, nullo periculo nullitatis exponit
sacramenti valorem ; alias etiam pœnitens
adhibens

DISP. Nil, DUB. VII.
adhibens ex parte raaleriæ solam contri­
tionem certo moraliter habitam, ct simi­
liter sacerdos solam potestatem clavium,
dequa solum moraliter certus est, periculo
exponeret sacramentum : ergo.
Minor autem prioris syllogismi, in qua
præcipua stat difficultas, ostenditur ·, nam
dum quis habet opinionem graviter pro­
babilem de existentia, aut oblcntione juris­
dictionis, unum c duobus necessario verificaudum est, vel quod illa sententia in re
vera sit, vel quod sit falsa. Si primum,
habemus intentum ; quippe impossibile
est sententiam in re veram esse, et quod
jurisdictio ab Ecclesia communicata non
adsit : sententia enim est vera perconformitatem ad rem, quam affirmat ; id autem
quod ab illa sententia affirmatur, est juris­
dictio actu existons. Si vero secundum con­
tingat, sententiam videlicet esse ex re fal­
sam, etiam habetur certo moraliter juris­
dictio ; ergo utens sententia probabili de
oblentione jurisdictionis, certo moraliter
habet jurisdictionem. Assumptum proba­
tur ; etenim dum adest publicus, et com­
munis error circa jurisdictionem, Ecclesia
certo tribuit talem jurisdictionem, defec­
tusque supplet,ita ut facta ex illo communi
errore sint valida ; sed dum sententia falsa
in re est graviter probabilis tam ab intrin­
seco, quam ab extrinseco, et communiter
existimatur ut vera, datur publicus, et
communis error circa jurisdictionem : ergo
dum sententia graviter probabilis est
falsa, certo moraliter habetur jurisdictio.
Major, in qua dissidium esse poterat, con­
stat ex lilulo colorato : cum enim aliquis
ob occultum impedimentum non est verus
parochus, et communiter ut legitimus con­
fessor existimetur, ob errorem publicum
Ecclesia illi tribuit jurisdictionem , et
sacramenta abeo facta ut rata habentur.
Ergo etiam utenti sententia satis probabili,
ac communiter existimata vera, confertur
certo jurisdictio. Patet consequentia, tum
a fortiori : quia etiam in hoc eventu
viget publicus error, quod est motivum
concedendi jurisdictionem in lilulo colo­
rato : tum etiam : nam titulus quantumvis
coloratus nequit anteferri communi opi­
nioni urgenti ratione ac gravissimorum
Doctorum authoritate innixa?. Quocir­
ca si titulus coloratus , falsisque colori­
bus depictus certam facit jurisdictionem,

763

pofiori juro opinio graviter probabilis.
Confirmatur primo ex lege Barbarius,Co”’irw·
[[ de officio Vrxtoria : ubi approbatur
quidquid egerit prætor, qui communiter,
et publice ut judex legitimus existimatur,
quamvis in re verus judex non sit, nec
ullum habeat titulum judicandi sibi a prin­
cipe concessum : ergo idem a fortiori asse­
rendum est de sententiis in pœnitentiæ
foro latis ab eo, qui utitur sententia gra­
viter probabili, et communiter existimata
vera, licet in re falsa sit. Patet consequen­
tia ; tum, quia sententiæ in foro pœniten­
tiæ latæ, sacramenti irritatio, animarum­
que periculum preponderant sententiis a
prætore illegitimo decisis ; iste enim
faciliori remedio reparari possunt. Tum
etiam : nam respublica ob suam pietatem,
ac rectam populi gubernationem probat ut
ratas eas sententias, quæ a prætore illegi­
timo, communiter existimato legitimo,
■proferuntur ; sed respublica nec in pietate,
nec in recta subditorum gubernatione
Ecclesiam piissimam ac prudentissimam
excedit : ergo etiam Ecclesia approbat, et
ratam censet absolutionem, aut sententiam
collatama ministrocommuniter, et publice
existimato legitimo ob sententiam urgen­
ter, et graviter probabilem, existimatamque communiter veram, licet alias minis­
ter illegitimus sit ob falsitatern sententiæ
in re. Cumque Ecclesia nequeat absolu­
tionem ab illo ministro collatam sua pro­
batione firmare, nisi concedendo jurisdic­
tionem, qua absolutio valida fiat, conse­
quens est Ecclesiam certo conferre juris­
dictionem quoties absolvit cum sententia
communi sensu probabili.
Confirmatur secundo, solidissimequeCoilflrm
fulcitur ex universali Ecclesiæ consuetudine, in qua ipsa sciente, et non reluctante
prævaluit usus absolvendi cum probabili
jurisdictione, uti neminem fugit, testaturque Tamburinus torn. 3, lib. 5, cap. 4, gTaubar.
8, his verbis: « Universali Ecclesiæ con­
ti suetudine omnes fere sacerdotes (excipe
« paucos, et hos nimis timidos, vel indoctos
« nimis) absolvunt cum jurisdictione pro« babili. » Parenthesim non curamus,
quia non modice doctos oppositum defen­
dere scimus, Hæc tamen consuetudo uni­
versalis certam ostendit jurisdictionem ab
Ecclesia concessam : non enim tara frequen­
tem usum permitteret, si in eo periculum

764
frustrationis, aut nullitatis sacramenti
praevideret : quippe nunquam nisi in casu
necessitatis alia sacramenta ministrari
permisit frequenter sub modo exposito
periculo frustrationis, aut nullitatis, ut
baptizari aqua rosacea, vel quo simili.
Ergo econverso nulla necessitate cogitur
ad consentiendum, sed scienter, el libere
consentit usum adeo communem absol­
vendi cum jurisdictione probabili, i 1 nullum
secum affert periculum frustrandi sacra­
mentum ; quod aliunde nequit oriri, nisi
quia sciens, et volens jurisdictionem sic
utentibus largitur.
Evasio,
§1. Respondebis primo, aliud esse Eccle­
siam non impedire positive absolutionem
cum jurisdictione probabili, aliud vero
positive conferre jurisdictionem ai ita
absolvendum.Primum igitur verum est, ex
quo tamen secundum non deducitur: potest
namque Ecclesia mere negative se habere
ad utrumque, ita ut nec jurisdictionem
conferat, nec absolutionem cum sola juris­
dictione probabili impediat, suspendendo
prohibitionem , tum ne lites excitentur,
et jurgia, quæ nonnunquam scandala in
Ecclesia parturiunt: tum quia Ecclesiæ,
ac prælalis non constat, an absolutio cum
sola jurisdictione probabili sit in praxi, ut
eam prohibere valeant. Eo vel maxime,
quia consuetudo in hac materia certum
statuere, ac introducere potest, ut liquet
ex cap. 2, dc pœn itent iis in 6. ubi dicitur :
<t Nulla quoque consuetudine potest intro« duci, quod aliquis præter sui superioris
« licentiam confessorem sibi eligere valeat,
« qui eum possit absolvere vel ligare. «
Puerto- Hæc tamen evasio, quæ præcipunm
ditor, adversariorum fundamentum continet ,
facile praecluditur: nam in re adeo gravi.ex
qua tot animarum salus pendet, Ecclesia
mere negative se habere non potest, nec
positive conferendo jurisdictionem, nec
prohibendo usum sententiae, aut jurisdic­
tionis probabilis. Quod sic ostenditur :
etenim omnes prælati tamsuperiores,quam
inferiores tenentur ex justitia oves sibi
creditas per rectam salutis semitam diri­
gere, a noxiis doctrinis, tramiteque perdi­
tionis avertere, ita ut si subditos pericu­
losam viam, damnationique expositam,
arripere permittant, cum illos de facili ab
ea arcere possunt, gravissime delinquant :
scriptum est enim, quod de ipsorum mani-

!

i
I

i
j

bus sanguis subditorum exquiretur ; atqui
si Ecclesia in re, de qua agimus, mere
negative se haberet, prælati oves sibi oreditas incertam salutis viam, periculisque
plenam capere, ac plurimis sacrilegiis se
exponere permitterent : ergo vel dicendum
est, Ecclesiam non se habere negative, vel
quod omnes prælati ita omissivese haben­
tes gravissime delinquunt ; inferiores,
quia superiores præsertim Summum Pon­
tificem de re conscium faciunt, ut hæc
ingentia damna de facili, ut potest, amo­
veat ; superiores, Pontifices maxime, quia
eisdem periculis non occurrunt, nec posi­
tive conferendo jurisdictionem ut illa
sacramenta valida existant, nec prohibendo
absolutionem cum jurisdictione probabili.
Cum igitur dicendum non sit, prælatos ita
gravissime delinquere, necessario con­
vincitur Ecclesiam positive conferre juris­
dictionem utentibus sententia probabili
jurisdictionis obtentæ : non enim hujus­
modi usum huc usque prohibuit.
Deinde ·, nam dicere Pontificem nsnm
illum absolvendi cum probabili jurisdic­
tione non prohibere, ne lites in Ecclesia
excitet, vel quia rei conscius non est, nullo
modo satisfacit, nec fundamenti expensi
robur infringit. Tum, quia in re adeo
magni ponderis, ex qua tot fidelium salus
vel interitus pendet ; minime Pontifices,
quascumque praeviderent lites, illis detinerentur ne prohibitionem adhiberent,sicut
nec eo motivo detinentur in damnatione,
quæ passim fit aliarum plurium propositionum ad animarum salutem non itaconducentium. Tum, quia nullum est funda­
mentum existimandi lites ac jurgia fatura
esse ex quo Pontifex id prohibeat : omnes
enim, ut in aliarum propositionum dam­
natione faciunt, caput submitterent, Pon­
tificisque decisioni starent.Tum præsertim:
quia adhuc gratis admisso Pontificem ob
lites futuras rem non prohibere, inde non
infertur mere negative se habere, ita ut
nec absolutionem cum jurisdictione pro­
babili damnet, nec positive jurisdictionem
impendat, ut absolutio teneat : nam eo
ipsoquod illum usum damnare non audeat,
tenetur ex justitia positive, et certo juris­
dictionem conferre , ne tot sacramenta
irrite fiant, animæque pereant ; alias si
negative omnino se haberet, ea damna ipsi
in crimen imputarentur, cum ea facile

DISP. XII, DUB. VII.

amovero posset, jurisdictionem confe­
rendo.
Nec verum est, Pontificem rei conscium
C«(i
-·κα.ηοη esse’ ul prohibeat, si velit. Tum, quia
nihil frequentius invenitur, quam confes­
siones emissæ coram ministris jurisdic­
tione probabili utentibus, vel quia habent
privilegium, de cujus non revocatione, aut
legitima concessione opinatur, vel quia
cum limitatione sunt approbati, vel quia
utuntur jurisdictione, quam adhuc mortuo
concedente persistere probabile est, vel ob
quid simile, quod passim contingit. Tot
f
autem ac adeo frequentes confessiones ad
Summorum Pontificum notitiam non acces­
sisse incredibile est. Tum eliam: quia
nedum ad eorum aures, veruni ad oculos
pervenit ; siquidem ex propria scientia, ac
aperta librorum relatione evidenter sciunt
ministros cum jurisdictione probabili
valide ac licite absolvere posse : id enim et
defenditur, et imprimitur non in thesibus
particularibus ab uno vel altero infimae
notæ Authore propugnatis, sed in libris
prae manibus oAinium habitis, seduloque
discussis, suffragium ferentibus cardina­
libus, episcopis, ac doctoribus celebriori­
bus Universitatum, ita ut hoc sit eorum
commune assertum. Ergo recursus ad
hujusmodi notitiae carentiam nullus est.
Et quidem hæc adversariorum evasio satis
Apostolicam Sedem deprimit, dum rem
adeo manisfestam ignorare adstruit.
Catior
Nec tandem satisfacit, quod in fine eva­
sionis additur. Nam etsi nulla consuetudine
introduci valeat, aliquem absque superioris
licentia posse absolvere, aut confessorem
eligere, prout citat, cap. decernitur ; po­
test tamen in usum ac consuetudinem
verti, quod licentia, et jurisdictio a supe­
riori concedatur, ut inferior absolvere, vel
confessorem eligere possit ; atqui in Eccle­
sia prævaluit consuetudo conferendi juris­
dictionem certam ministris utentibus
sententia satis probabili jurisdictionis concessæ : ergo certo moraliter habent juris­
dictionem. Major, in qua stat difficultas,
jurisdictionem , videlicet, certo acquiri
posse consuetudine, est expressa decisio
capit. Cum contingat 3, de foro competenti.
Unde sic interpretantur, et sequuntur
Xmr. Navarrus cap. Placuit de pœnit. dist 6
num. 36, Sotus in 4, dist. 18, quæst
art. 2, ad 2, et alii.

1

765

82. Secundo respondebis negando majo- Aliud
rem propositi fundamenti universalitercnu?iam
intellectam : quippe non omnis qui habet
jurisdictionem certo moraliter sibi ab
Ecclesia concessam, potest licite absolvere,
ut palet in absolvente titulo colorato : hic
enim certo moraliter habet jurisdictionem
ex concessione Ecclesiæ, ne sacramenta,
quæ ministrat, irrita sint ; et tamen illi­
cite absolvit, quamvis alias sacramentum
sit validum. Similiterergo qui utitur juris­
dictione probabili ad absolvendum, valide
sacramentum conficiet ob jurisdictionem
sibi certo concessam in favorem pœnitentium, et valoris sacramenti ; non vero
licite absolutionem conferre poterit.
Verum nec effugium istud aliquid evincit. Tum, quia plus quid insui favorem um
habet qui absolvit cum jurisdictione pro­
babili, quam qui absolvit titulo colorato,
ut ex se patet ; sed hic valide conficit sa­
cramentum : ergo ille, et valide, et licite :
non enim aliud apparet, in quo melioris
conditionis se habere possit. Tum etiam et
a priori : quoniam ideo qui absolvit juris­
dictione titulo colorato habita, illicite ab­
solvit, quia sacramentum ministrat contra
præceptum Ecclesiæ sibi impositum ra­
tione excommunicationis, vel remotitionis
ab officio, ne sacramenta ministret, sed
qui absolvit cnm jurisdictione probabili,
nullo premitur præcepto ne absolvat: ergo
et valide, et licite absolvit. Tum denique :
nam qui utitur jurisdictione probabili, ex
uno capite scit valide conficere sacramen­
tum ob jurisdictionem sibi certo moraliter
ab Ecclesia concessam, casu quo illa, quam
habet ex vi sententiæ probabilis, certa non
sit ; atque ideo periculo nullitatis sacra­
menti non exponitur. Deinde ex alio capite
habet in sui favorem sententiam probabi­
lem, ratione cujus prudenter judicat juris­
dictionem sibi concessam esse, vel ob pri­
vilegium, vel ob alium titulum : ergo non
solum valide, sed etiam licite absolvit.
Patet consequentia : quippe ut quis licite
absolvat, sufficit scire se nullo periculo
irritationis sacramentum exponere,nullam
prohibitionem ministrandi habere, et ali­
unde prudenter judicare ratione sententiæ
probabilis habere ex se jurisdictionem independenter ab eo quod Ecclesia eam sibi
tunc communicet, ne sacramentum fiat
nullum.

I

«
··
*

:< ··

I
-j ?
♦
<

; f:
Ir
. X·

i fi’

Ύ.!>
< ·*

<’ν<Ί
4

:

j
k · r i
•i '

DISP. ΧΠ, DUB. VII.

766

DE PCENITENTIA.

imminet periculum damnationis pœniten­
I a priori sacerdote forsan non absolutis.
tis, ac frustrandi sacramentum ministraIn mortis autem articulo inquit per prin­
)tum a sacerdote habente jurisdictionem
I
Sentent ùr contraria satisfit.
cipia intrinseca sibi non videri ministrum
probabilem, idem periculum aderit in
posse licite absolvere cum probabilitate
eadem ministratione sacramenti facta pro
C4rden. 83. Oppositam sententiam decet Cardejurisdictionis, quamvis per principia exalio tempore vitæ, aut econverso ; atque
nas in crisi Theolog. Salas tract. S, disp.
trinseca non esset condemnandus qui ita
j
ideo ve) in utroque eventu est ab intrinseco
Nognus. unie. sect. IO. num. 101, et sect. 27, num.
absolveret.
J
illicita illa absolutio, vel in utroque licita;
28Ô, Peregrinus, et alii apud Aversam i
Verum hæc doctrina argumenti difficili-(EiRi· i
imo consequentior aptiorque doctrina vitatem non diruit: nam licet ea salvari *!'' .
quæst. 16,sed. 3, indicatque Nugnus quæst.
derelur illam absolutionem illicitam ac
8, art. 5, dub. 1. Potestque suaderi hoc
posset, sacerdotem non exponere pœni­
j
incertam in vitæ processu asserere, quia
unico aesatis efficaci fundamento. Nam in
tentis salutem periculo damnationis : non
!
incerta ac illicita adhuc in mortis articulo,
discite, his, quæ pertinent essentialiter ad valo­
tamen salvat sacerdotem absolventem cum
j
Hac ratione firmavimus ex D. Thoma in
rem sacramentorum, illicitum est sequi
jurisdictione probabili non exponere sa­
i
priori parte hujus tract, disp. 5, dub 7, §
cramentum periculo nullilatis ; sed qui ita
opinionem probabilem tutiori relicta ; sed
!
7, attritionem sufiicienlem ad valoremconabsolvit, illicite procedit: ergo licita non
jurisdictio est de necessitate sacramenti
fessionum.quæ decursu vitæ fiunt,sufficere
est absolutio extra mortis articulum cum
pænitentiæ. ita ut absolutio sine jurisdi­
etiam ad valorem illius, quæ in articulo
probabilitate jurisdictionis. Minor constat,
ctione collata sit nulla : ergo in decidendo
j
mortis conficitur.
tum quia exponere sacramentum periculo
an licitum sit ministrare pænitentiæ sa­
un- 85. Relicta igitur hujusmodi solutione,
irritationis, est gravis irreverentia sacra­
cramentum cum jurisdictione probabili,
ac aliis a diversis doctoribus excogitatis,
tenemur sententiam tutiorem eligere pro­
mento irrogata. Tum : nam ideo SS. Inno­
quia eas insufficientes censemus, ut com­
babili relicta. Tum sic : sed sententia affir­
centius XI damnavit propositionem in ar­
munem, ac legitimam proponamus, ob­
mans licitum esse ministrare hoc sacra­
gumento relatam ; quoniam qui in confe­
servandum est plura essentialiter deside­
rendis sacramentis , utitur sententia
mentum cum jurisdictione probabili non
rari ad cujuscumque sacramenti valorem,
probabili de valore sacramenti relicta
est ita tuta ac opposita, quæ docet non suf­
nimirum, materiam, formam, ac inten­
ficere jurisdictionem probabilem, sed esse
tutiore, illud exponit periculo nullilatis.
tionem ministri, et ultra hæc ad valorem
necessariam ordinariam, aut delegatam
Major autem ostenditur ; nam si dum sa­
sacramenti pænitentiæ exposcitur etiam
certo habitam, quippe nullum periculum
cerdos absolvit extra mortis articulum cum
essentialiter jurisdictio, ita ut quodeumfrustrandi sacramentum imminet, ubi
jurisdictione probabili, nulla esset contin­
que ex his deficiat, aut non concurrat, sa­
certa habetur jurisdictio : imminet autem
gentia frustrationis sacramenti, sed certa
cramentum irritum fiat. Ceterum licet
ubi solum est probabilis : ergo illicita est
securitas valoris illius, nulla etiam esset
hæc omnia essentialiter requirantur ex
sacramenti administratio cum probabili
contingentia, aut periculum damnationis
Christi institutione, hæc intercedit diffe­
jurisdictione. Major est definita aSS. D.
pœnitentis ; si enim sacramentum securum
rentia inter jurisdictionem, ac alia essen­
N. Innocentio XI, qui in suo decreto hanc
est. eandem certitudinem, ac securitatem
tialiter exacta, quod jurisdictio conceditur
propositionem damnavit, quæ est prior in
habebit, pœnitentis peccata remissa fuisse;
ministris ab Ecclesia, quæ ideo potest eam
ordine : « Non est illicitum in sacramentis
atqui pro certificanda pœnitentis salute
supplere, dum minister jurisdictionem non
« conferendis sequi opinionem probabilem
recurrit ille author ad aliam absolutio­
habet. Materia autem, forma, et intentio
« de valore sacramenti, relicta tutiore,
nem, quam pœnitens accipire potest ante
ministri longe aliter se habent ; nam si
« etc. » Minor autem a Tridentino decermortem ab alio ministro certæ jurisdictio­
non apponuntur quæ a Christo instituta
Propusi-n^lur’ ut ex dictis dub. pra?c. liquet. Utranis ; ergo signum est, quod juxta hunc
sunt, sacramentum non tenet, quia Ecclesia
liodam-que vero consequentia est legitima. Submodum dicendi sacerdos absolvit cum
eas supplere non potest ; nequit enim for­
ral3‘ sumptaque minor inserta probatione con­
formidine valoris sacramenti, atque ideo
mas, ac materiassacramentorum mutare,
stat.
quod illud periculo frustrationis exponit.
nec facere quod sit legitima materia sacra­
solntio
84. Huic objectioni respondit Logo ubi
Deinde ; differentia, quam statuit inter
menti, quam Christus non designavit, aut
lugoDis.Supra § ]} num. 30, sacerdotem absolven­
principia intrinseca certificantia de pceni-5^' '
non instituit. Ex quo fit, quod si quis
tem cum jurisdictione probabili extra mor­
tentis salute, ac valore absolutioniscollalæ
innixus sententia probabili extra casum
tis articulum, licet ac tute procedere, quia
a ministro jurisdictionis probabilis extra
necessitatis baptizaret aqua rosacea,illicite
nullo periculo exponit pœnitentis salutem,
mortis periculum, et non certificantia de
sacramentum ministraret, eo quod et ute­
eo quod si pœnitens non fuerit recte abso­
eisdem si absolutio conferatur ab eodem
lutus ab illo ministro jurisdictionis proba­
retur medio opinabili, et defectibili, reli­
ministro in periculo mortis subsistere non
bilis,potest ante mortem cum altero sacer­
cto tuto ac certo pro salute proximi, et
potest ; nam Christus eandem materiam,
dote certæ jurisdictionis iterum confiteri, I formam , et jurisdictionem instituit pro
exponeret sacramentum periculo irritatio­
nis. Cum enim sacramenti valor sit pen­
et ab omnibus peccatis absolvi ; ab illis
sacramentis in articulo mortis ministratis,
dens ex Christi institutione, si ab ipso
quidem , quæ tunc confitetur , directe :
ac pro aliis, quæ in reliquo vitæ tempore
indirecte vero ab oblivioni datis, et ab aliis I ministrantur : ergo si in articulo mortis
essentialiter requisita non apponantur,
imminet

767

sacramentum illud nullum erit. Contin­
gens autem est, aquam rosaceam non esse
pariem aptam sacramenti : nam id ex
Scriptura, Conciliis, aut Ecclesiæ declara­
tione non constat ; aliunde Ecclesia, ut
dictum est, eam aptam facere non potest ;
ac tandem sententia probabilis asserens
esse materiam aptam, potest esse falsa.
Quocirca qui exlra eventum necessitatis
illa materia uteretur ad conficiendum
sacramentum, ex omni principio se expo­
neret contingentia? frustrationis sacra­
menti.
Hincadargumentum respondetur primo, Sololio
distinguendo majorem, quæ si intelligatur
de his, quæ pertinent essentialiter per
modum materiæ, forma?, aut intentionis
ad valorem sacramenti, concedenda, vel
omittenda est ; neganda vero intellecta de
eo, quod pertinet essentialiter ad valorem
sacramenti per modum jurisdictionis ; et
concessa minori distinguendum esi conse­
quens eodem modo. Nec oppositum evin­
citur propositione damnata a SS. D. N.
Innoc. XI, quippe solum primum, et non
secundum intendit ; cujus ratio constat
ex prænotatis ; nam Pontifex eo colliniat,
ul sacramenta discrimini nullilatis non
exponantur, nec animæ contingentiæ irreparabilisdamnationis. Hæc autem damna
solum imminent, dum qui conficit sacra­
mentum, apponit materiam, formam, aut
intentionem probabilem, et incertam ;
tunc enim si contingat, ut contingere po­
test ob sententiæ fallibilitatem, materiam,
v. g. appositam non esse aptam, et a
Christo institutam, cum Ecclesia defectum
supplere nequeat, nec eam reddere aptam,
discrimina, quæ imminebant, in re se­
quuntur,adeo ut sacramentum sit nullum,
animæque salus deperdita, nisi aliunde
reparetur. Dum vero quis in sacramenti
pænitentiæ administratione utitur juris­
dictione satis probabili, oppositum mili­
tat : esto namque sententiam illam esse
falsam contingat, cum Ecclesia, quoties
adest error communis, certo moraliter
jurisdictionem suppleat, et conferat, nulli
periculo sacramentum est obnoxium, nec
pœnitentis salus discrimini damnationis.
Ex quo patet omittendam esse minorem
subsumptam, et negandam consequentiam
inde deductam : dummodo enim quis uta­
tur medio certo ac tuto, non tenetur ad

■

Ji J
i. 'm

i

- K

i··?··
* K

*

70S

DE PŒNITENTIA.

ista respective ad tutiorem ; licet alias
tutius ; alias cum intentio formalis sit
verba specio tenus oppositum indicare vi­
tutior, quam virtualis, nemo licite pos­
deantur. Et ratio ex dictis patet : nam so­
set sacramentum conficere cum virtuali
lum intendit no sacramenta exponantur
intentione, sed ad formalem habendam
periculo nullitatis ; hoc autem locum ha­
cogeretur, quam semper habere moraliter
bet, dum quis utitur opinione probabili
impossibile est. Nec item pœnitens licite
formidolosa ; non vero cum est moraliter
posset circumstantias non mutantes spe­
certa ac tuta.
ciem omittere, aut absolutionem cum sola
86. Secundo posset quis ad argumentumAj;
attritione supernatural» recipere, eo quod
principale haud improbabiliter reepon-™
in plurium sententia tutior sacramenti
dere, concedendo totum primum syllogis­
pars sit contritio, circumstantiaeque non
mutantes speciem detegenda?, cujus oppo­
mum, et negando minorem subsumptam;
cujus inserta probatio non urget; nam
situm satis constat ex communi Doctorum
dum minister absolvit cum sententia tam
sententia, et ex supra statutis disp 7, dub.
1, num. 51, et sequent. Quamvis igitur
ab intrinseco quam ab extrinseco ingenter
permittatur, tutiorem esse absolutionem
probabili jurisdictionis, non absolvit cum
sola jurisdictione probabili, accontingenti,
collatam cum jurisdictione ordinaria, aut
sed cum certo moraliter habita, eo quod si
delegata, quam cum jurisdictione proba­
sententia in re falsa sit, ob communem er­
bili; inde non sequilur hanc esse illicitam,
quippe qua? tuta ac secura est, nulloque
rorem jurisdictio certo moraliter confer­
discrimini frustrandi sacramentum expo­
tur ab Ecclesia. Unde fit, ita absolventem
nullo discrimini exponere sacramenti va­
sita ; et qui tuta via procedit, ad amplius
lorem, et consequenter sententiam asse­
non premitur.
rentem illam absolutionem esse licitam,
Btplicj
Nec refert, si opponas, Pontificem in
nullo periculo esse expositam. Cum ergo
prædictæ propositionis damnatione non
ut hæc sententia esset minus tuta quam
dixisse illicitum esse in conferendis sacra­
opposita, deberet esse magis obnoxia peri­
mentis sequi opinionem probabilem de va­
culis, et hoc ita non fit : implicat enim,
lore sacramenti relicta tuta, sed relicta
id cui nullum periculum imminet, esse
tutiori : ergo si absolutio collala cum ju­
risdictione ordinaria, aut delegata quarum
magis obnoxium periculis ; sequitur quod
existentia est extra omnem opinionem, est
non sit minus tuta quam contraria. Tum
tutior quam ea, quæ confertur cum juris­
etiam : quoniam licet metaphysice verum
dictione probabili, hæc erit illicita, esto
sit, episcopum, qui vere episcopus est, ac
alias sit tuta. Non, inquam, refert : tum
parochum, qui vere est talis, habere juris­
quoniam Pontifex intelligendus est de opi­
dictionem ordinariam, atque ideo absolu­
nione probabili de his, quæ pertinent ad
tionem ab illis praestitam esse licitam, ac
valorem sacramenti per modum materiæ,
omnino securam ; tamen non est verum
formæ, ac intentionis, quarum defectum
metaphysice hunc hominem esse vere epis­
Ecclesia supplere nequit, si quæ ad sacra­
copum, aut parochum, vel ob defectum
menti formationem apponuntur, aptæ non
Baptismi, vel ob defectum intentionis mi­
sint : non vero de opinione graviter pro­
nistrantis ordines, vel ob similem occul­
babili circa jurisdictionem, quam modo
tam indispositionem ; et consequenter
dicto supplere valet, ac in re supplet. Tum
metaphysice verum non est, hunc homi­
nem, qui episcopus aut parochus censetur,
etiam : quia triplex opinio probabilis con­
sideranda est ; una, quæ sit conjuncta for­
habere jurisdictionem ordinariam absolu­
tionemque ab eo praestitam esse licitam,
midini de valore sacramenti ; alia, quæ
ac securam ; sed tantum est verum mora­
connectatur morali certitudini, atque ideo
liter, quatenus nulla est ratio suspicandi
tuta ac certa ; alia denique, quæ sit tutior,
de ejus ordinatione, ac jurisdictione ; sed
eo quod asserat non solum id quod est
conforme legi, sed quod omnibus modis
qui absolvit cum jurisdictione probabili,
habetetiam jurisdictionem certomoraliter;
dicit majorem conformitatem. Pontifex
ergo sententia docens non sufficere ad licite
igitur in damnata propositione loquitur de
prima opinione probabili formidini con- i absolvendum jurisdictionem probabilem,
juncta comparative ad tutam, non vero de | sed esse necessariam ordinariam, non est
magis

769

DISP. XII, DUB. VII.
magis tuta quam opposita. Patet conse­
quentia, tum quia jurisdictio non est magis
certa in parocho, quam in absolvente cum
sententia graviter probabili jurisdictionis
obtentae. Tum etiam : quia alias sequere­
tur, neminem posse licite absolvere præter
illum, cui certo metaphysice, ac per divi­
nant revelationem constat habere jurisdi­
ctionem ; quod satis absurdum est.
87. Dices, ministrum absolventem cum
sententia probabili jurisdictionis non ha­
bere certo moraliter jurisdictionem ; nam
hæc certitudo moralis nititur in eo quod
Pontifex conferat jurisdictionem,dumsententia probabilis ministri in re est falsa ;
sed certum non est, Pontificem in hoc
eventu jurisdictionem conferre,sed tantum
probabile, siquidem a pluribus negatur :
ergo minister absolvens cum jurisdictione
probabili non habet jurisdictionem certo
moraliter, sed tantum probabiliter, ac con­
tingenter ; atque ideo sententia docens
hanc absolutionem esse licitam, non est
ita tuta, ac opposita.
Respondetur, ministrum absolventem
cum jurisdictione probabili habere dupli­
cem certitudinem moralem jurisdictionis ;
una, quæ oritur ex ipsa sententia : nam eo
ipso quod aliquid sit graviter probabile
tam ab intrinseco ratione fundamenti ur­
gentis, quam ab extrinseco ob numerum,
ac authoritatem Doctorum id asserentium,
est certum moraliter,ut patet in attritione
supernaturali, quæ ob istam rationem est
pars sacramenti moraliter certa, qua
quisque licite uti potest, ut disp. 7, dub. 1,
diffuse expendimus, præsertim a num. 53.
Secunda provenit ex principio in obje­
ctione assignato,ex quo nimirum Ecclesia,
aut Pontifex tribuat jurisdictionem absol­
ventibus in vi illius sententiae casu quo
falsa sit. Quocirca si prior certitudo mora­
lis non sufficit, adest secunda, quæ est
præcipua, tollitque in -praxi omnem for­
midinem frustrandi absolutionem ; hæc
enim nunquam datur cum sola jurisdi­
ctione probabili, sed cum certitudine mo­
rali jurisdictionis ab Ecclesia collatæ. Esse
autem certum moraliter, Pontificem sup­
plere, aut conferre in hoc eventu jurisdi­
ctionem, constat ex his, quæ pro firmanda
assertione adduximus.Nam Ecclesiæ pietas,
ac recta gubernatio ex Spiritus Sancti di­
rectione deficere non potest in rebus graSabnanl. Curs. Theotog. loin. XX

I

vissimis, ac ad fidelium æternam salutem
spectantibus : atqui si in casu de quo in
præsenti non tribueretur certo jurisdictio,
Ecclesiæ pietas, prudensque regimen in
illis deficeret : siquidem videret plura sa­
cramenta irrite fieri, totidemque animas
perire, et his damnis non occurreret, cum
facile posset vel prohibendo usum absol­
vendi cum jurisdictione probabili, vel con­
ferendo jurisdictionem, ut illa sacramenta
essent valida ac licita : ergo cum sit into­
lerabilis error dicere, Ecclesiæ pietatem,
rectamque gubernationem in re adeo ur­
genti deficere, aliundeque usum illius ab­
solutionis non prohibuerit, omnino cer­
tum moraliter erit tribuere jurisdictionem
ministris absolventibus cum jurisdictione
probabili ; alias necessario concedendum
est, Pontificem, cui cura animarum prae­
cipue incumbit,gravissime delinquere, re­
media illis damnis non apponendo. Nec
obest (ut insertæ minoris probationi oc­
curramus) quosdam doctores oppositum
docere, ut non sit certum moraliter Eccle­
siam in prædicto casu conferre jurisdictio­
nem ; sicut certitudo moralis sententiae
asserentis attritionem supernaturalem esse
partem aptam sacramenti, non infringitus eX eo quod multis oppositum arrideat.
Id quod aliis instantiis explicuimus in
priori hujus tract, parte, disp. 5, dub. 7,
num. 307. El quidem vix est aliquid
quantumvis certum non tantum moraliter,
verum etiam metaphysice, cui aliqua non
opponatur sententia, ut liquet in illo prin­
cipio lumine naturali noto : Omne, quod
movetur, ab alio movetur; quod tamen a
nonnullis negatur.
Ex his autem secunda principalis argu­
menti solutio urgentius confirmatur. NamJ^^j.
juxta nostram sententiam salvantur validaluiloro. p ..
.
boratur.
ac licita pene infinita sacramenta, quæ
bona fide ministrantur, ac recipiuntur ;
salvatur deinde Ecclesiæ pietas, ac rectum
regimen, sanaque Praelatorum conscientia,
præsertim pontificis, qui gravissime suo
muneri deficeret, si nec usum absolvendi
cum jurisdictione probabili impediret, nec
jurisdictionem ita absolventibus cerlo ac
positive concederet. Hæc autem non salvat
sententia contraria, sed opposita inconve­
nientia devorare, inque adeo terribiles
scopulos se conjicere cogitur : ergo non
magis tuta est, quam quæ docet absolutio-

Ji*

‘•i'i
* * Jt<l
✓·.
\ i{'
t

: 5*4
iF*

:Ui
.·
:
. . ;
jk Ί

I 4 ·

*

?···-:

.d"

' jV

4j· ·

49
■/■-V

r

DE PŒNITENTIA.

nem cum jurisdictione graviter probabili
collatam esse licitam;
DUBIUM YHL

.In, et pro quibus confessionibus egeat
minister approbatione Ordinarii.

Disseruimus hactenus de potestate or­
dinis, et potestate jurisdictionis omnino
requisitis in ministro sacramenti poeni­
tentiae, ut licite, et valide absolvat. Ad dis­
putationis vero integritatem agendum
superest de approbatione ab ordinario
obtinenda. Porro intercedere distinctionem
inter approbationem, et jurisdictionem,
liquido apparet tum ex separatione utrius­
que : potest quippe ministerapprobationem
obtinere, et nullam accipere jurisdictio­
nem, idque de facto contingit in peccato­
rum reservatione, vi cujus removetur ju­
risdictio ab inferiori sacerdote quoad
peccata reservata, relinente approbatio­
nem. Tum etiam ex diversitate principio­
rum unde oriuntur: quippe in regularibus
approbatio habetur ab ordinariis ; juris­
dictio autem a Summo Pontifice illis pri­
vilegia quamplurima concedente, ut fide­
libus absolutionem subministrent. Tum
deindeexdiverso ordine,ad quem spectant,
cum jurisdictio referatur ad ordinem gra­
tiæ ; est enim facultas libere, et gratiose
a superiori concessa judicandi, et ferendi
sententiam in proprios subditos , quos
committit accipienti jurisdictionem ; ap­
probatio vero ad ordinem juslitiæ, contra
quam delinquit qui approbationem dene­
gat examinato, ubi idoneus invenitur.
Tum denique, et a priori : nam jurisdictio
est quædam superioritas, aut facultas, per
quam quis constituitur in ratione habendi
subditos, in quos potestatem ligandi, et
solvendi sacramentaliter exerceat ; at ap­
probatio est judicium, aut sententia supe­
rioris declarantis idoneitatem ministri
pro confessionibus excipiendis, quam de­
clarationem authentice,et scripto fieri opus
non est ; sed sufficit si verbotenus exhi­
beatur, ut sæpe contingere cum Suario, et
Talaus, Bonacina observat Palausdisp. unie, punct.
iSuacZ' I7’ §
num. 5. Cum ergo approbatio sit
unum ex his, quæ in ministro desiderantur
ad absolvendum, quærimus quo pacto ; et
pro quibus confessionibus sit necessaria ?

Λ qua difficultate breviter expediemur,
quia non multi negotii est.

DISP. XII DUB. VIII.

tum est dum addit : « Decernit tamen
« Sancta Synodus, nullum eliam Regula« rem posse; » quod verbum absolute po­
§ I.
tentiam ad absolvendum tollit, ut erudite
demonstrat Sanchez lib. G, de Matrim.
Ordinarii approbationem esse omnino mees·
disp. 38, num. 20. Cum ergo jurisdictione
sariam in ministro pro sxculariuin con­
deficiente absolutio irrita existât, palam
fessionibus declaratur.
est Concilium annullasse confessiones cum
ministro non approbato, vel non habente
88. Omnes sacerdotes regulares, nat
beneficium parochiale. Quæ est doctrina
sæculares, præter beneficium curatum
communi sensu fidelium, generalique con­
habentes, indigere Ordinarii approbatione,
sensu Doctorum firmata.
ut valide sæcularium confessiones exci­
89. Ex hoc autem Concilii decreto non
piant, definitum est in Concilio Tridentinocw.
pauca colligere possumus, quin opus sit
sess. 23, cap. 5, de reformatione, ubi lirec^1'1
pro eorum decisione specialia dubia ape­
habet : <t Quamvis Præsbyteri in sua ordirire. Colligitur ergo primo, nullum hisce
« natione a peccatis absolvendi poteslatemporibus extare privilegium, vi cujus
« tem accipiant ; decernit tamen Sancta
possint Regulares saecularium confessiones
a Synodus, nullum, eliam Regularem,
excipere sine approbatione Ordinarii. Pro
α posse confessiones sæcularium, etiam
cujus luce observa, Regulares plura olim
« sacerdotum, audire, nisi aut parochiale
privilegia obtinuisse, ut saeculares absol­
« beneficium, aut ab Episcopis per exaverent, etiamsi approbationem Ordina« men, si illis videbitur esse necessarium,
ff®· riorum non obtinuissent. Quippe Alexan« aut alias idoneus judicetur, et approbau der IV, Urbanus IV, et Clemens IV, Alen« tionem, quæ gratis detur, obtineat, pri­
dicantibus
facultatem
concesserunt excia vilegiis,
et consuetudine quacumque,
■U, piendi confessiones illorum fidelium, qui
a etiam immemorabili, non obstantibus, o
ad eorum conciones audiendas conveni­
Quod decretum non procedit indefinite, et
rent. Et Bonifacius VIII, in Extracaganti
universaliter circa omnium fidelium con­
super Cathedram : § Quod si forte jam dicti
fessiones, sed loquitur determinate de con­
Prxlati, concessit Religiosis, ut si legitime
fessionibus sæcularium, pro quibus exci­
præsentati coram episcopis, ab his sine j
piendis duplicem ministrum designat, vel
justa causa dimitterentur, et non appro­
approbatum ab Episcopis, vel habentem
barentur, possent absque alia diligentia
beneficium parochiale, et secludit quem­
omnium fidelium confessiones excipere.
cumque alium, adeo ut confessiones illi
Quod privilegium renovatum fuit a Cie- |
faciendæ irritæ sint, et inanes. Cujus ra­
mente V, cum Concilio Viennensi in Cle­
tio est, quia pro valore sacramenti ultra
mentina Dudum de sepulturis. Idemque
potestatem ordinis necessaria est in minis­
•L concesit Leo X, in Concilio Lateranensi
tro potestas jurisdictionis, ut constat ex
Minoribus, ut videre est apud Paulum
eodem Trident, sess. 14, c. 7, quarum qua­
Piasentium in praxi Episc. part. 2, cap. 3,
libet deficiente redditur absolute impotens
num. 4. Et Joannes XXII, in Extrauag.
ad absolvendum. Concilium autem licet
•:L Frequentes de judiciis nominalim extendit
removere non possit a sacerdotibus potes­
ad Augustianos, et Carmelitas. Imo Bene­
-.1
tatem ordinis^ quam semel acceperunt,
dictus XI concessit, ut religiosi etiam sine
uti supponit düm præmittit illa verba:
præsentatione, et licentia episcoporum id
« Quamvis presbyteri in sua ordinatione
ipsum efficere possent. Ceterum hæc omnia
« a peccatis absolvendi potestatem acciprivilegia Concilium Tridentinum præces« piant ; d nihilominus removere potest
sere, cunctaque fuisse revocata constat ex
illis verbis : « Privilegiis, et consuetudine
concessam jurisdictionem, vel non con­
< quacumque etiam immemorabili non
cessam denegare, de factoque denegat
< obstantibus. »
ministris non approbatis, decernendo eos
Unde audiendus non est Navarros, conesse incapaces illam obtinendi, ab Eccle­
,.jf. tendens privilegia Clementis V, et Leonis
siaque non concedi, nec concedendam nisi
X, derogata non esse per Tridentinum, sed
obtenta approbatione, quod circumloquutum

771

in eodem statu ac anlea persistere, eo
quod cum in corpore juris inserta sint, et
iu Conciliis Generalibus Viennensi, et
Lateranensi recepta, vim legis Conciliariæ
obtinuerunt ; leges autem in corpore juris
insertae minime derogantur, nisi earum
specialis mentio fiat, vel saltem universa­
lis Concilii in genere, nec sufficit univer­
salis clausula juxta principia Jurisperito­
rum. Quocirca Tridentinum mentionem
non faciens nec eorum Conciliorum in ge­
nere, nec privilegiorum in speciali, ea re­
vocasse credendum non est. Audiri igitur
non debet : nam quidquid sit de probabilitale, quam olim hæc sententia habuerit, et
quam multi, el non contemnendi Authores
docuere, jam nullam habere constat ex
decreto SS. D. N. Alexandri Vlf, die 24Alex.
VII
Septemb. anno Domni 1665, condemnantis
hanc propositionem, quæ est 13: « Satisfa-pr0p05i_
«cit præceplo annuæ confessionis, quino damK confitetur Regulari Episcopo praesentato, nata’
« sed ab eo injuste reprobato ,· » quod et
non aliud intendebat ea sententia, cum ea
privilegia in corpore juris inserta solum
contineant posse Regulares præsentatos
coram episcopis, et injuste reprobatos, vel
sine rationabili causa non admissos, fide­
libus absolutionem impendere. Nec moti­
vum Navarri aliquid suadet : nam illa re­
gula, quod privilegia juris inserta non
derogantur, nisi de illis specialis· mentio
fiat, solum tenet ubi Pontifex, aut Conci­
lium extra jus commune per aliquam pri­
vilegii concessionem, bullam, aut legem
particularem aliquid contra jus commune
indulget, aut determinat ; non vero ubi
Pontifex, aut Concilium legem generalem
statuit : tunc enim antiquam legem com­
munem, cui nova contrariatur, censetur
tollere etiam per clausulam generalem,
I cum Concilium Concilio derogare possit
nova jura statuendo, per quæ antiqua cor­
rigantur.
I
Enim vero, quia post Tridentini decre­
tum nonnullis regularibus nova privilegia
concessa sunt, ut episcopi examine non
præcedente sæcularium confessiones exci­
pere possent, tandem Urbanus VIII, in
Bulla anno 1629 expedita, quæ habetur in
4 tora. Bullar. inter hujus pontificis cons­
titutiones, num. 92 revocavit, et annullavit omnia, et quæcumque privilegia
j quibuscumque Religionibus, et Societati-

bus quoad id concessa. Quocirca hisce
temporibus nullum extat, quo Regulares
uti possint ad absolvendum sæculares ap­
probatione episcopi non praecedente ; quod
etiam constat ex propositione damnata ab
Alexandro VII, quam nuper adnotavimus.
CoBscet θθ· Colligitur secundo, prælatos regu_ 2.
lares non posse sæcularium confessiones
tu!0" audire sine episcopi approbatione. Oppo,x>“grLc.s'situm hujus consectarii docuerunt Nugnus
nenrta. in addit, ad 3 p. quæst. 8, art. 5, dub. 8,
oai^o. ad 9 arg. Lamas 1 part. cap. 6, § 6, HenLndovicr^uez
θ’ caP* θ» num- -> Delgadillo
a s. cap. 19, dub. 34, Gallego in Bull. Cruciat.
Joanne. cap g,
Valeras, Ludovicus a S.
Joanne, et alii. Quorum sententia suaderi
potest ; quoniam Concilium non exigit
episcopi approbationem in habentibus be­
neficium parochiale, quin expresse exclu­
duntur ; atqui praelati regulares sunt quo­
dammodo parochi suorum subditorum,
siquidem illis jure ordinario doctrinam,
sacramenta, et sepulturam ministrant, in
quo animarum cura, et officium parochi
sita sunt : ergo censendum est, Concilium
eos sub nomine parochi comprehendisse,
proindeque Ordinarii approbatione non
indigere.
vera
$ed nostra resolutio est communis
sentea- Theologorum sententia, et omnino vera :
etenim Concilium universaliter statuit
neminem esse aptum, vel posse de cetero
confessiones saecularium excipere, nisi vel
parochum, vel ab episcopo approbatum ;
sed prælatura, licet quoad munia instru­
endi subditos congruenti doctrina, iliisque
conferendi sacramenta, et sepulturam, be­
neficio parochiali assimiletur ; nihilomi­
nus absolute loquendo non est beneficium
parochiale, cum non sit jus percipiendi
fructus, et redditus ob officium ministrandi
sacramenta, in quo ratio beneficii consistit,
ut docent tam Theologi, quam Jurisperiti
ex doctrina cap. fin. de rescriptis in 6,
atque ideo nomine beneficii non venire
Regularium prælaturas tenent ex communi
Bonae
Bonae. sententia Bonacina quæst. 7, de Simonia .
Kodrig. part. 1, punct. 1, § 2, num. 4, et Rodri­
guez tom. 2, quæst. 26, art. 2. Ergo cum
ex vi Tridentini dumtaxat fiant immunes
ab obligatione obtinendi approbationem
habentes beneficium parochiale, conse­
quens est prælatos regulares episcoporum
examini subjectos reliquisse. Adde primo,

Tridentinum in præsentiarum agere de
approbatione requisita pro confessionibus
saccularium ; prælati autem regulares licet
ex vi sui officii jurisdictionem habeant,
non tamen in sæculares ; unde pro istorum
confessionibus non statim censendi sunt
approbati, sicut parochi ; qui cum in eos­
dem sæculares ordinaria jurisdictione
fungantur, congruum fuit ut ab obtinenda
approbatione excluderentur.
Adde secundo, parochos non venire no*
mine prælati, atque ideo licet in cap.
ultim. de poenitentiis, et remissionibus con­
cedatur praelatis tam superioribus, quam
inferioribus facultas eligendi sacerdotem
simplicem in confessorem, id non intelligitur etiam de parocho, ut constat ex de­
cisione Alexandri VII, die 24 seplembris
ann. 1665, condemnantis hanc propositio­
nem, quae inter alias est 16 : « Qui benefi-^.
« cium curatum habent, possunt sibi eli-tO»
« gere in confessorem simplicem sacerdo- “**·
α tem non approbatam ab Ordinario.»
Ergo e converso, nec prælati regulares
veniunt nomine parochi, ut illis Concilium
faveat quoad non obtinendam approbatio­
nem ab Ordinario. Adde tertio, quod sicut
prælati regulares dicuntur quodammodo
parochi suorum subditorum, ita etiam di­
cuntur quasi episcopi : et tamen ubi Tridentinum statuit, approbationem obtinen­
dam esse ab episcopis, nemo asserit no­
mine episcoporum i ntelligendos esse etiam
regulares prælatos ; a quibus obtineri de­
beat approbatio pro saecularium confessio­
nibus : ergo nec ubi Concilium excludit
parochos ab approbatione, intelligendi
sunt prælati regulares nomine parocho­
rum, esto alias utcumque parochi nuncu­
pentur. Per quæ satis constat ad opposite
sententiæ motivum. Atque ita docent N. y
Franciscus tract. 6, cap. Il, punct,
num. 93, N. Andreas tract. 18, cap. 4,isdr.
punct. 1, num. 45, Suarez disp. 28, sect. 4,^^
num. 21, Lugo disp. 21, sect. 1, num. 9,^·
Rodriguez in explic. Bullæ, § 9, dub. 1, s.
n. 4, Diana tom. 1, tract. 2 Miscell. resol.
43, Dicastillo disp. 10, dubit. 9, num.165,
N. Antonius tract. 5, disp. 18, sect.
Ledesma cap. 13, diffi. 4, et 6, post prim,
conclus. Candidus disquisit. 24, art. 64,^^.
num. 5, Bordon tom. 2, resol. 36, num.etiKi.
55, Bosius tract, de Jubilæo cas. 2, § 2,
num. 53, Mendo in Bull. disp. 22, cap. 2,
n. 30

DISP. XII, DUB. VII.
n. 30, Hurtado tract. 2, cap. 1, dub. 2,
Moya in select, tract. 7, disp. 7, quæst. 3,
■ Ludovicus a Cruco in Bull. disp. I, cap. 2,
dub. 11. Quinlanaduenas de Jubilæo duar.
Hebdomad, cap. 1, Leander disp. 11,
quæst. 02, Cespedes, Martinus a S. Joseph,
et alii apud recensitos.
fcc 91. Colligitur tertio, Doctores, MagisiT 1res, Licentiates, et alias quocumque gradu
I insignitos in Theologia aut jure Canonico,
approbatione Ordinarii indigere ad au­
diendas sæcularium confessiones. Nec pro­
babilem censemus sententiam Llamas 1
part, method, cap. 7, §7, et aliorum, quos
refert Henriquez, asserentium omnes in
consectario recensitos jure ipso, el Acade­
miae testimonio idoneos censeri, aliamque
approbationem non esse necessariam.
Etenim Concilium, ut ex dictis liquet, ne­
minem præler habentes beneficium paro­
chiale excludit ab approbatione; Magis­
tros autem. Doctores, et Licentiates non
venire nomine habentis beneficium paro­
chiale extra dubium est, nec oppositum
ratione aliqua vel apparenti suaderi po­
test. Et quamvis Tridentinum subdat eam
disjunctivam : Aut alias idoneus judicetur ;
intelligenda non est de judicio Universi­
tatis, vel Academiæ, ubi graduantur, sed
de judicio episcoporum, quibus præsentantur. et quorum prudentiæ committitur,
Prælatos, Magistros, Doctores, et alios
viros sapientes, his titulis idoneos censen­
dos, examini non subjicere, sed isto non
praemisso, illis, ut decet, approbationem
impendere. Tum etiam, et præsertim, quia
ita habetur expresse in Bulla SS. D. N.
'· Pii V, edita anno 1571, die 6 Augusti,
qaæ refertur a Cherubino torn. 2, pag.
259, quæque, §2, ita habet : « Nos super
« his pro debito pastoralis officii, prout
« tenemur, salubriter providere volentes,
v tenore præsentium hac nostra constitu« tione perpetua sancimus, decernimus, et
« declaramus decretum Concilii Tridenti ni
■ de approbatione Regularium audiendis
« confessionibus sæcularium præposito» rum ab episcopis facienda, observari
«debere etiam in omnibus Regularibus
« quorumvis Ordinum, etiam mendican« tium, etiam sub regulari disciplina vi« ventibus, etiam, si sint Lectores, aut in
« Theologia etiam de superiorum suorum
« licentia graduati, vel promoti, vel a suis

773

«■ Magistris generalibus, vel Provinciali« bus ministris sæcularium confessionibus
« audiendis expositi. » Et post pauca :
a Inhibentes ne absque speciali in poste« rum licentia, et approbatione ab Ordi« nariis obtinenda, sæcularium confessio« nes audire præsumant. Decernentes irri­
ti tum, et inane, si secus super his a
« quoquam quavis authoritate scienter vel
α ignoranter contigerit attentari, a Et tan­
dem revocat omnia, et quæcumque privi­
legia quoad hæc Regularibus concessa.
Tenent Lugo disp. 21, sect. 1, n. 1, Dicas-Logo,
tillo disp. 10, dubit. 9, num. 266, Fagan^”^;L
dez 2 præcep. lib. 7, cap. 2, num. 68,Palans.
Palaus disp. unie, punct. 13, § 2, num. 2, Suarez.
Layman lib. 5, tract. 6, cap. 11, nura-Granad
Barbosa 2 part.de potest. Episcop. alleg.
25, num. 6, Suarez disp. 28, sect. 4, num. ez^â‘
3, Granados tract. 10, disp. 5, sect. 1, nu.F^i?·
4, Mendo, Tamburinus, N. Lezana, Fillin'- ciali’i.
cius, et alii, quos refert, et sequitur N.
Franciscus tract. 6, cap. 11, punct. 7,
num. 94.
92. Colligitur quarto, regulares, quiconsecsine licentia, et præsentatione suorum taf|“nL
prælatorum approbationem, et jurisdic­
tionem ab episcopis obtinuerunt, posse
valide sæcularium confessiones excipere.
Diximus valide, quia an possint licite?
Regulandum est penes cujuslibet Ordinis
statuta, et superiorum præcepta, ita ut
subditi graviter aut leviter delinquant
juxta gravem, aut levem obligationem
præcepti, aut legis id interdicentis, uti
recte observant N. Franciscus ubi supra x.
n.l 10, N. Andreas tract. 18, cap. 4, punct. FrajJc'5·
2, num. 46, Canus, et Navarrus, quos re-^J:
fert, et sequitur Leander quæst. 76, Aversa Navar.
qu. 16, sect. 6, Diana cum Molosio,
gala tom. I, tract. 11, resol. 13, et alii.
Diximus item: « Si jurisdictionem abLiir.it,2
α episcopis obtinuerunt. » Si enim Reli­
giosi a suis prælatis non præsentati solum Limit. 3.
approbationem ab episcopo accipiant, non
posse etian, valide sæcularibus absolutio­
nem impendere, compertum est. Quoniam
pro valore sacramenti necessaria est ju­
risdictio ; hæc autem in eo eventu non
habetur ab Episcopo, ut supponimus, nec
aliunde a Summo Pontifice, siquidem
Pontifex jurisdictionem non concedit Re­
gularibus a suis prælatis non præsentatis
episcopis, et sine eorum licentia, ut cons-

A

·>

DISP. XII, DUB. VIII.

DE PCENITENTIA.

tat ex jure antiquo in Clementina : Diiduin
de sepulturis, et in Extravaganti Bonifacii
Vlll, super Cathedram. Ex quo ulterius
fit, hujusmodi Regularem non habentem
licentiam, et praesentationem sui prælati,
sed solam approbationem, et jurisdictio­
nem ab episcopo acceptam, non posse ab­
solvere saeculares a casibus reservatis in
virtute privilegiorum Ordinis, nec in eo­
rum votis, et irregularitatibus dispensare,
uti possunt alii religiosi a prælatis expo­
siti, et designati : nam ea privilegia ita
conceduntur Regularibus, ut eorum usus
sit juxta prælatorum licentiam, et dependenter ab eorum voluntate, et subordinatione, ut constat ex Julio Π, Pio V, Leone
Julins
X, et Clemente VIII, relatis a I.ezana tom.
IL
Pios*v. Leap. 18, nam. 26. Quocirca dumtaxat
LeoX
ciem
<____possunt absolvere sæculares eo modo, quo
VIIL
alii sacerdotes episcopis subjecti, et ab eo
Lezaua.
jurisdictionem obtinentes.
Ralio
Consectarium igitur in hoc sensu, et snb
consec­
tarii. his limitationibus acceptum, satis constat
ex dictis. Nam pro sæcularium confessio­
nibus valide excipiendis sufficiunt, et re­
quiruntur in ministro potestas ordinis,
jurisdictio, et approbatio episcopi ; hæc
autem omnia inveniuntur in regularibus
de quibus loquimur ; quippe jurisdictio,
de qua poterat esse difficultas, habetur ab
episcopo, qui cum eam habeat jure ordi­
nario, potest illam cui voluerit delegare, si
idoneum, et aptum comperiat. Et quidem
ubi Concilium assignat in ministro regu­
lari quæ requiruntur ad sæcularium con­
fessiones valide audiendas, nihil aliud
præter recensita exposcit, nec de prælato­
rum licentia, et praesentatione meminit.
Poterunt igitur regulares in eo eventa
valide saecularibus absolutionem impen­
dere, non utique per jurisdictionem in pri­
vilegiis a pontifice acceptam, sed tanquam
delegati espiscoporum. et ad instar sacerFraucis.dotum sæcularium. Consentiunt N. FranAndr. cisco cap. 11, punct. 7, num. 109, N.
Valent. Andreas tract. 18, cap. 4, punct. 2, η. 48,
N. Ν. Valentin, trac. 1, cap. 1, § 5, num. 41,
n. ' N. Lezana tom. 3, verbo Confessor, num. 2,
Kodrig. Rodriguez tom. 1, quæst. 60, num. 3, N.
Peiik’ Anlon*us ,ract- 2, disp. 3, sect. I, num.
Mirand. 20, Layman lib. 5, tract. 6, cap. 10, num.
19. Pellizarius tom. 2, tract. 8, cap, 3,
sect. 1, num. 17, Miranda tom. l,qu. 46,
art. 12, Zerola cap. 16, de pœnit. qu. 7,

habent, in regulares exercere eo ipso quod
Ilomobonus p. 2, resp. 102, § Dixi. Can-’J^
approbationem exposcant, etiamsi præladidus disq. 24, art. 50, dub. 11, Perinusitn^
lorum licentia non obtineatur.
torn. 2, de subdit, quæst. 1, de obedient.
cap. 12, conci. 2, Grallis 1 p. lib. 1, cap.W^ λ i 91. Colligitur quinto, parochum non
posse simplicem sacerdotem exponere, vel
13, n. 88, Delbeno torn. 2, cap. 14, dub.piStV
illi suam jurisdictionem delegare pro con­
18, nu. 1, Magala, Peregrinus, et Mollefessionibus suorum paroebianorum. Tum
sius apud Aversam quæst. 16, sect. 6,‘C*.
quia Tridentinum statuit nullum esse ap­
Joannes de la Cruz, Salas, Villalobos, efii
tum ministrum pro confessionibus sæcu­
Nugnus, Angelus, et Pitigianus, quos re­
larium, nisi parochum, vel approbatum
fert, et sequitur Diana 1 p. tract. II,
ab episcopo. Tum etiam, quia licet in cap.
resol. 13. et alii.
Placuit, et in cap. Omnis utriusque sexus,
93. Nec refert, si cum Palao tract. 23,
de Pœnitent. et remission, concedatur paro­
disp. unie, punct. 17, § I, num. 7, Henri­
chis facultas delegandi jurisdictionem
quez, Rordon, Fagundez, Stratio, Sylvestre,
cuilibet sacerdoti prudenti judicio idoneo,
et aliis, quibus opposita sententia arridet,
nihilominus si nomine sacerdotis idonei
objicias primo nullam esse approbationem
intelligitur etiam non approbatus, ut plures
datam religiosis, qui tacite, vel expresse
volunt, Concilium ea privilegia, esto alias
a suis prælatis præsentati non fuerint. Id
juri inserta, quoad hanc partem revocasse,
quod liquet ex jure antiquo in Clementina
et potuisse, constat ex dictis n. 89, et qui­
J)udum de Sepulturis, et in Extravagant.
Bonifacii V111 super Cathedram. Triden­
dem Concilium illa privilegia seu jura non
tinum autem dum statuit approbationem
revocavit, quoad facultatem concessam pa­
ministri esse necessariam pro confes­
rochis delegandi jurisdictionem sacerdoti
sionibus sæcularium, non revocat jura
idoneo; declaravit tamen quis talis cen­
antiqua, quæ cum decreto Tridentini comsendus sit, excludendo non approbatos, ut
præcideret parochorum abusum commit­
possibilia sunt. Secundo, quia episcopus
tendi suas oves ineptis ; post quam decla­
nequit regularem approbare a suo pro­
rationem nequeunt simplices sacerdotes
lato non expositum, cum approbatio sit
eam delegationem accipere. Tum, et prae­
actus jurisdictionis , quam episcopus in
sertim, quoniam parochus non potest sibi
regularem exemptum exercere non potest,
nisi alias ei subditus fiat per sui prolati
eligere in confessorem simplicem sacerdo­
praesentationem. Non, inquam, refert : Ditaiix
tem, ut constat ex propositione damnata
ab Alexandro VII, quam dedimus num.
nam ad primum respondetur, solum con­
92 : ergo nec illum pro suis ovibus expo­
cludere, regularem prælati licentiam non
nere. Patet consequentia : nam qui potest
habentem non posse saeculares absolvere
jurisdictionem delegare alteri, ut subditum
per jurisdictionem a pontifice acceptam;
absolvat, potest illum in sui confessorem
secus vero in vi jurisdictionis ab episcopo
eligere, et uti pro se eisdem licentiis, quas
delegatae. Etenim ea privilegia, aut jura
subditis concedit, ut omnes docent cum D.
antiqua, quae quoad hanc partem revocata
Thoma in 4, dist. 20, quæst. 1, art. 1,
non esse libenter concedimus, dumtaxat
quæstiunc. 4, ad 1. Quocirca eo ipso, quod
in regularibus praelatorum licentiam, et
pontifex illam propositionem damnaverit,
praesentationem exposcebant, ut a pontifice
videtur damnasse, et alteram priori conne­
facultatem absolvendi saeculares obline­
xam. Tum denique, quia ita declaravit
rent. quæ illis concedebatur etiam si alias
congregatio Concilii Tridentini, ut videre
ab episcopis dimitterentur, vel injuste re­
est apud Petrum Fray quæst. 8, art. 5,
probarentur. In praesentiarum autem so­
disp. 1. Unde hanc sententiam amplectun­
lum asserimus, posse regulares sæcularium
tur N. Andreas ubi supra num. 53, Lugo
confessiones excipere obtenta approbatione,
disp. 21, sect. 1, num. 6, Villalobos tom.
et jurisdictione ab episcopo, quam illis
?γ··ι. 1. tract. 9, diffic. 49, num. 9, Suarez ubi
delegare potest, etiam prælatis renuenti­
supra sect. 4, num. 12, Diana tom. 2,
bus. Ad secundum dicendum est, Conci­
' 46, ”
Moya
lium subjecisse regulares exemptos episco­ 1 is.’ tract. 4, de sacrament; resol.
r 4WÊ disp. 7, quæst. 2, § 2, num. 23. Fagundez
pis quoad approbationem; quocirca possunt
de 2 præcept. Eccl. lib. ”, cap. 2, num.
jurisdictionem, quam in actu examinis
habet
9

Tj|.

totZ.

43, Sanctius in select, disp. 48, num. II,
Martinus a S. Joseph tom. 1, lib. 1, tract.
24, num. 5, Granados, Ægidius, et alii.
95. Tandem colligitur, ministrum indi-CfJ1.Mc!
gere approbatione ad audiendas confes- 6·
siones episcoporum, cardinalium, et aliorum
prælatorum sæcularium etiam jurisdictio­
nem quasi episcopalem habentium ; vel
quod in diem redit, non posse hujusmodi
praelatos eligere sibi in confessorem sacer­
dotem simplicem ab ordinario non appro­
batum. Diximus Prælatorum Sæcularium :
nam de regularibus diversa ratio est, cum
pro nullius regularis confessione audienda
episcopi approbatio exigalur, ut ex dicen­
dis § sequenti constabit. Veritas igitur
consectarii liquet ex eodem Tridentino
necessitatem approbationis universaliter
statuente pro confessioni bus omnium sæcu­
larium etiam sacerdotum,proindeque com­
prehendere debet etiam episcopos, et quos­
cumque alios saeculares praelatos : alioqui
nec nomine sæcularium comprehenderet
reges, et alios principes ; quod nemo do­
cuit. Itaque privilegium in cap. fin. de
Pcen.it. et remission, episcopis concessum
eligendi sibi in confessorem sacerdotem
providum, et idoneum, vel revocatum est
a Tridentino, vel saltem explicatum ap­
ponendo ex parte confessoris approbatio­
nem tanquam conditionem necessariam,
ut censeatur idoneus ; ut in simili diximus
num. præcedenti. Eo vel maxime, quia ita
constat ex declaratione SS. D. N. Gregorii Gregor.
XIII. Etenim cum Romæ de re actum fuis- nn’
set in congregatione decem cardinalium,
eorum suffragia, et placita divisa sunt.
Consultus autem summus Pontifex respon­
dit : « In re dubia tutius est adhærere
« Concilio Tridentino. »Et in declaratione
cardinalium 1158, relata a Suarez ubi suarcz.
supra sect. 4, n. 8, et sect. C, num. 7,
habetur :« SS. N. D. audita relatione Con­
gregationis declaravit, episcopum vigore
α privilegii, de quo in cap. fin. de pœnit.
« et remiss, non posse sibi eligere sacer­
α dotem sibi non subditum, quia proprio
« Ordinario non fuerit adhuc ad formam
« hujus decreti admissus, seu approbatus
α ad audiendas confessiones. » Ex quibus
habes, episcopum in sua dioecesi existentem posse confessionem facere cum quolibet
sacerdote etiam simplici, dummodo iste
sit subditus episcopi sive ratione habitatio-

>1’
!

<
. J

•

*

I

I

. 1

<

♦

*
tj

·. j
.!

r4 ·

»

»μ<

1 ΓΜ

*

:<14<

776

DE PŒNITENTIA.

nis permanentis intra eandem diœcesim,
sive transeuntis. Cujus ratio est, quia eo
ipso quod episcopus illum sibi in confes­
sorem eligat, censetur ei approbationem
pro ea confessione impendere, atque adeo
jam hujusmodi sacerdos non simplex, sed
approbatus dicendus. Celerum si episcopus
extra suam diœcesim existât, nequit con­
fessionem facere cum sacerdote sibi subdito, aut non subdito, nisi approbatus sit
ab Ordinario illius loci,in quo fit confessio.
. Id quod et non aliud intendimus in con­
sectario. Et docent Lugo disp. 21, sect. 1,
suirez. nu. 3, Palaus punct. 15, § 2, num. 4,
^^•Coninchus disp. 8, dub. 7, num. 40,Suarez
Fiiund. ubi supra sect. 4, num. 8, Bonacina disp.
rû:.ûc'‘ 5. q. 7, punct. 4, num. 16, Fagundez de
PræceP· Eccles, lib. 7, cap. 2, num. 79,
et 80, Toletus lib. 3 summ. cap. 13, num.
5, Barbosa 2 p. de potest. Episc. alleg. 25,
num'. 9, plures referens ; et cum multis
Leander disp. II, quæst. 28.
96. Circa intelligentiam vero decreti
liBLt. I.
Tridentini hactenus explicati, duo occur­
runt dubiola, quæ decidere opus est. In­
quires ergo primo, an teneat approbatio
ministri, quæ ab episcopo simoniace, vel
pretio accepto confertur? Cui quæsliunculæ
occasionem præbet Concilium,dum subdit:
« Et approbationem, quæ gratis detur,
α obtineat. »Nec quærimus an sit illicita ?
!u Id enim omnes supponunt ; sed dumtaxat
‘ itô. an teneat, vel sit valida ? Et resolutio est
affirmativa : nam ea verba Concilii non
continent conditionem ex parte approba­
tionis se tenentem, qua deficiente appro­
batio fiat irrita; sed apponuntur praeceptive
episcopis, ut liquet ex illo modo loquendi.
Quæ (/ratis detur ; id quippe episcoporum
obligationem commendat, et præceptum
designat. Quocirca si accepto pretio etiam
tenuissimo conferatur.gravissime ordinarii
delinquent, cum simonia materiæ parvi­
tatem non admittat ; non tamen approbatio
annullatur. Accedit, pcenas extendendas
non esse nisi ad casus jure expressos : in
jure autem nullibi habetur approbationem
simoniace acceptam esse nullam, et quoties
invaliditas actus non constat, praesumitur
France ejus va^or· Tenent
Franciscus punct. 7,
Lugo. 'num. 92, Lugo ubi supra sect. 1, num. 26,
®u“cz - Suarez disp. 28, sect. 5, num. 19, Reginaldus lib. 1, nu. 180, dub, 3, Palaus
lA-iud.' punct. 17, § 1, num. 6, Bonacina disp. 5,

quæst. 7, punct. 4, § 1, in fine. Leander
disp. Il, quæst. 80, alios referens. Obser-ûtemi
vandum tamen est cum Lugone, approba- **■
tionem pretio acceptam, et ex vi Tridentini
non irritam, posse aliunde talem fieri, at
si contingat aliquem simoniace approbari
ad collationem beneficii ; tunc quippe cum
ex jure constet hanc beneficii collationem
esse nullam, etiam ipsa approbatio indirecte redditur irrita. Idem censendum est,
si approbatio pretio obtineatur Romæ a
Vicario Pontificis : omnia enim, quæ pre­
tio accipiuntur a Sede apostolica, invalidantur a S. S. D. N. Gregorio XIII in Bulla
de datis, el acceptis.
97. Inquires secundo, an sit valida ap- q^.
probatio collata illi, quem episcopus inte-llsai ’
riori judicio censet inhahilem ad munus
audiendi confessiones? Episcopum ita pro­
cedentem graviter delinquere, nemo negat;
sed dumtaxat dissensio est,an ea approbatio
teneat? Quæ difficultas oritur similiter ex
verbis Tridentini dicentis : « Aut alias
« idoneus judicetur, et approbationem obσ tineat. »L'bi utrumque exposcere videtur,
et interius judicium de idoneitate ministri,
et approbationem exterius collalam. Quo
motivo ducuntur Barbosa ubi supra alleg. i
25, num. 20, et cum Reginaldo, Bonacina
disp. 4, qu. 7, punct. 4, § 1, num. 29,
sententiam negativam. Affirmative tamen et
respondendum est : quoniam approbatio 'erx
est quædam sententia lata ab episcopo ut
judice; sententiam autem a legitimo judice
prolatam, etiamsi alias illicite proferatur,
esse validam, et illi standum omnes con­
sentiunt. Tum etiam, quia Ecclesia de
occultis non judicat, maxime circa ea, quæ
spectant ad valorem sacramentorum ex
ipsius Ecclesiæ instituto, et dispositione :
ergo ubi Concilium dicit :« Aut alias idoneus
« judicetur, » censeri non debet loquutum
fuisse de interna episcopi existimatione,sed
de externo judicio, quod fit in Ecclesia me­
diante approbationis sententia. Accedit,
quod alias quam plurima sacramentadubia
redderentur.nec pœnitentes,nec sacerdotes
deeorum valorecertificaripossent.-quomodo
enim illis constaret episcopum internum
judicium de idoneitate ministri efformasse,
præsertim circa eos sacerdotes, quos vulgus
non ita peritos censet, et alias approbatos
videt? Non igitur necessaria est ea interior
mentis conceptio pro valore approbationis,
atque

DISP. XII, DUB. VIII.
atque ideo nec pro valore sacramentorum,
k
quæ in virtute illius ministrantur. Unde
ta hanc sententiam ut omnino veram docent
Lk Lugo ubi supra sect. 1, num. 25, N. Franciseus punct. 7, num. 91, Suarez disp. 28,
** sect. 5, num. 7, Leander disp. 11, quæst.
74, ubi refert Bosium. Palaus punct. 17,
I, n.
2, Aversa motivum
quæst. 16,
sect.
6,
M § Nec
adversariorum
urget
: nam
et alii.
constat ex dictis ea verba Concilii :
Idoneus judicetur, referri non debent ad
interius judicium episcopi, sed ad exterio­
rem declarationem, aut sententiam, per
quam in foro exteriori judicat, et decernit
ministrum esse idoneum, et ut talem ha­
bendum. Et juxta hunc sensum ly idoneus
judicetur, et ly approbationem obtineat, non
sunt distincta, sed æquipollentia, ac ad
majorem explicationem addita, quatenus
nomine approbationis exprimitur judi­
cium, de quo Concilium loquebatur. Vel
dicas, Tridentinum in illis verbis : « Aut
« ab episcopis per examen, si illis videbi« tur esse necessarium, aut alias idoneus
« judicetur, et approbationem obtineat, »
non tam loquutum fuisse copulative, con­
jungendo pro aptitudine ministri internam
episcopi existimationem, et exteriorem ap­
probationem ; quam disjunctive, et quasi
exclusive respectu examinis, illud non
exposcendo pro valore approbationis. Adeo
ut sensus sit illum sacerdotem posse sæcu­
larium confessiones excipere, qui obtinue­
rit approbationem per examen, vel qui
eandem obtinuerit sine illo, eo quod epis­
copus judicat necessarium non esse in
aliquibus, quia de eorum doctrina ratione
prælaturæ, doctoratus, aut simili titulo
satis constat. Et hanc esse legitimam Con­
cilii mentem,liquet ex ipso modo loquendi.
Videatur Suarez loco citato, ubi aliam
expositionem non incongruam opponit.

i

§ Π.
Quid de approbatione Ordinarii pro exci­
piendis Regularium confessionibus ?

98. In præcedentibus dumtaxat loquuti
sumus de Ordinarii approbatione in mi­
nistro requisita respective ad sæcularium
confessiones, quam esse omuino necessa­
riam pro valore eorum sacramentorum

777

statuimus. An autem requiratur ad absol­
vendum regulares, alia difficultas est; CaîÇatisfo
°
.
.
diinculnegative respondet communis, et vera uifc.
sententia; quam amplectuntur N. Andreas
tract. 18, cap. 4, punct. 2, num. 49, et 55, N. Amir.
N. Franciscus tract. 6, cap. 11, punct. 7,Ρηηλ
num. 87, N. Antonius tract. 5, disp. 12,Ant*â.
num. 839, Lugo, disp. 21, sect. 1, num.
Discastillo disp. 10, dub. 9, num, 327,suarèz,
Suarez disp. 28, sect. 4, num. 4, Navarros
cap. 4, num. 2, Diana 3 part, tract.
resol. 3, Candidus tom. 1, disquisit. 3, iioiiac’
art. 39, numer. 2, Layman lib. 5, tract. 6, p™aus.’f
cap. 11, num. 1, Bonacina disp. 5, quæst.
7, punct. 4, num 25, Trulleach in exposit.
Bullæ lib. 1, § 7, cap. 1, dub. I, num. 5,
Palaus punct. 17, § 2, num. 1, Fagundez
de 2 præc. Eccles, lib. 7, cap. 2, num.
68, Coninchus disp. 8, dub. 7, num. 48,
Bruno tract. 5, cap. 6, prop. 1, Leander
disp. 1 1, quæst. 45, et alii apud recensitos,
nec aliquem vidimus oppositum asseren­
tem.
Fundamentum hujus resolutionis est : Ratio.
quoniam ex jure antiquo pro excipiendis
regularium confessionibus necessaria non
erat in ministro approbatio ab episcopo
obtenta, sed quilibet regularis de licentia
sui prælali poterat confessionem emittere
coram sacerdote simplici etiam sæculari,
ut communiter testantur Doctores ; atqui
nullum jus novum oxiat eam approbatio­
nem exposcens : ergo ut minister regularis
sacramentaliter absolvat, non indiget Or­
dinarii approbatione.Consequentia liquet:
nam ubi novum jus antiquum corrigens
non adest, ab antiquo recedendum non
est. ex leg. Præcipimus, Cod. de appellat,
cap. 2, de Iranslat. Episc. Minor etiam
constat : quia Tridentinum novum jus
inducens , et approbationis necessitatem
statuens, eam expresse restringit, et limi­
tat pro confessionibus sæcularium, uti
adnotamus num. 88. Si quæ autem ponti­
ficum decreta illam exposcunt , omnia
loquuntur juxta sensum Tridentini, quod
noluit regulares suo decreto comprehen­
dere, sed eos suis statutis relinquere.Cujus
duplex congruentiæ ratio designari potest.
Prima, quia regulares peculiarem vivendi
modum exercent juxta uniuscujusque pro­
fessionem, propriisque prælalis subduntur;
proindeque congruum fuit ut ad hujus­
modi prælatos spectaret idoneos ministros

J.

llF
! ■ L

■·

I

Li
i' «i

<<

·

DE PŒNITENTIA.

ad audiendas subditorum confessiones de­
signare, quin episcopis quoad approbatio­
nem obtinendam subderentur. Secunda,
quia cum regulares ex proprio instituto
virtutum exercitio invigilent, ut in pluri­
mum ac moraliter loquendo conscientiam
aliis puriorem conservant; atque ideo
decuit Concilium plus de eorum confessio­
nibus confidisse, quin pro illis excipiendis
approbationem Ordinariorum exposceret :
facilius enim erat idoneos ministros inve­
nire ad audiendas regularium confessiones,
quam ad solvendum saeculares, quorum
conscientiae frequenter magis criminibus
illaqueantur.
Oteen.
99. Sane tamen hæc doctrina intelligi
debet : etenim quamvis pro Regularium
confessionibus approbatio episcopi in mi­
nistro necessaria non sit ; nihilominus
omnino desideratur licentia tacita vel ex­
pressa prælatorum, quibus pœnitentes
regulares subduntur, quippe quæ etiam
ante Concilium exposcebatur. Quocirca ea
deficiente confessio nulla existet, etiamsi
alias minister ab Ordinario approbationem
obtineat : quoniam episcopus cum nullam
in regulares exemptos jurisdictionem ha­
beat, eam nulli ministro delegare potest
Privilegia autem regularibus concessa
eligendi confessorem minime procedunt
contra Religionis statuta, nec independen­
ter quoad usum ab eorum praelatis ; alio­
qui potius in regularis disciplinæ dispen­
dium vergerent, quam in ejus fomentum.
Unde confessionem regularis factam con­
tra propria statuta, vel sine prælatorum
licentia cum ministro etiam ab episcopo
Lezan. approbato esse nullam docet communis
N Andr.sententia, de qua videri possunt N. Lezana
Valeiit. tom. 1, cap. 18, num. 26, N. Andreas ubi
supra, plures referens, et N. Valentin
tract. 1, cap. 1, §8, num. 75. E contra
veroobtenta Prælatorum licentia expressa,
aut tacita, possunt regulares utriusque
sexus sive intra sive extra domum cuilibet
sacerdoti confiteri propriæ vel alterius
Religionis, aut etiam sæculari ab epis­
copo non approbato juxta tenorem licentiæ, quam in nostra Religione concedere
possunt Generalis, et Provincialis, et de
istius expressa aut tacita commissione
prælati inferiores, aut immediati.
Couscci.
Εχ fichus plura inferuntur satis
1. utilia, et pro praxi admodum necessaria.

Primum igitur colliges, religiosos nostri
Ordinis itinérantes, aut extra domum
exeuntes, posse cuilibet sacerdoti simplici
sæculari. vel regulari alterius Ordinis con­
fiteri, si sui Ordinis copiam confessoris LaÉfti
non habeant. Diximus, « si sui ordinis to.
« copiam confessoris non habeant ; » tum
quia alias alteri confiteri non possunt ob
plura privilegia, quæ habent omnes Reli­
giones, ut proprii subditi nec intra nec
extra Conventum cum extraneis confi­
teantur, si habeant ministrum propriæ
Religionis a prælatis designatum. Ita con­
stat ex Bulla 4 Clementis VIII ac ex Bulla
Innocenlii VIII, et ex aliis Gregorii XIII,
Benedicti XI, et Sixti IV, quas refert N.
Andreas ubi supra, § 6, num. 89. Tum
etiam, quia ita expresse habetur in nostris
constitutionibus I part. cap. 4, numer. 3:
« Præcipimus, et districte prohibemus ne
a quis ex fratribus tam sacerdotibus quam
« aliis, habita Ordinis confessorum copia,
« extraneo, et alieno sacerdoti cujuscumα que qualitatis, et conditionis illi sit, con« fiteatur. » Consectarium itaque sub hac
limitatione intellectum constat : quoniam
ex uno capite ad audiendas regularium
confessiones minister non indiget epis­
copi approbatione; ex alio autem in nostra
Religione nullum adest statutum prohi­
bens religiosos extra domum cum sacer­
dote simplici sæculari vel alterius reli­
gionis confiteri, quin potius consuetudo
ita faciendi, ratione cujus prælati id vi­
dentes, et consentientes, dum subditos
extra domum mittunt, licentiam ad ita
confitendum tacite concedunt. Tum etiam,
quia sic habetur in privilegiis Sixti IV, ac
Innocentii VIII,quorum verba adducit Bor-^1
don tom. 2, resol. 34, num. 2, et résolu-Aniôa.
tionem tenent N. Antonius tract. 2, disput. r^1;
2, sect. 1, num. 12, N. Andreas loco pro-f.®J“·
xime citato num. 92, Rodriguez, Joannes Pone!,
a Cruce, Portel. Urbanus, et alii. Et quæLrb11
diximus de religiosis nostri Ordinis, proportionabiliter intelligenda sunt de regu­
laribus cujuscumque alterius religionis
juxta eorum statuta, consuetudinem, et
prælatorum licentiam.
101.Secundo colligemus, religiosos nostri conc­
ord inis nec intra nec extra Conventum ’
posse confiteri sacerdoti simplici propriæ
religionis ; posse tamen religiosos alterius
ordinis illi confiteri, si alias eorum statu­
tis

f'..
v
i /I.

DISP. XII, DUB. VIII.

tis id non repugnat. Posterior hujus con­
sectarii pars constat: quoniam pro audien­
dis regularium confessionibus approbatio
Ordinarii non exposcitur, sed possunt ex
vi suorum privilegiorum,ubi extra domum
existunt, et suæ religionis copiam confes­
soris non habent, quemlibet simplicem
sacerdotem in sui confessorem eligere ;
aliunde vero in nostra religione nulla est
prohibitio, ut sacerdotes simplices non pos­
sint religiosos alterius Ordinis absolvere:
id igitur licitum erit, dummodo statutis
religiosorum pœnitentium non prohibea­
I. tur. Atque ita docent N. Antonius in
Î’iAÜdr.direct, regul. tract. 2, disp. 2, sect. 1,
X.
ώ. num. 23, Nost. Valentin ubi supra num.
76, in fine, N. Andreas tr. 18, cap. 4, §6,
num. 94, in fine, Bordon ubi supra resol.
23. Prior autem pars ostenditur : nam in
i
constitutionibus religionis nostræ 2 part.
cap. 7, num. 5, hæc habentur : « Inniten,
« tes tam juri communi,nostrisque statutis
j
« atque antiquæ consuetudini, quam ponI
» tificumprivilegiis,declaramus sacerdotes
•
« simplices nostræ religionis (illos videli!
« cet, qui provincialis vel generalis licen« tiam, et approbationem non habent)
« nullam habere jurisdictionem ad audien­
« das confessiones fratrum etiam sacerdo« tum. Et si forte ratione consuetudinis
« esset quoad hoc aliqua tacita licentia,
« illam præsenti decreto annullamus, de­
ce cernentes ut a nullo prælato, præter F’,
α generalem, et provincialem, unquam
a licentia concedatur, alias sit nullius ro« boris, et momenti. Quod intelligi volu­
it mus sive intra sive extra conventum
« existant. »
Quæ sunt adeo manifesta, ut nullam
expositionem admittant. Nam confessio
facta ministro non habenti jurisdictionem
in prenitentem est invalida ; alqui sacer­
dotes simplices nostræ religionis nullam
jurisdictionem habent in religiosos ejus­
dem ordinis : ergo illis absolutionem
valide impendere nequeunt. Minor, in
qua poterat esse difficultas, patet tum ex
illis verbis : « Declaramus sacerdotes simα plices nostræ religionis... nullam habere
« jurisdictionem ad audiendasconfessiones’
« fratrum etiam sacerdotum. » Tum, quia
ut constat ex dictis numer. 99, jurisdictio
haberi non potest sine expressa aut tacita
prælatorum licentia ad absolvendum ; sed

779

simplices sacerdotes nostri ordinis nullam
habent tacitam licentiam, ut liquet ex illa
clausula omnino derogatoria : ί Et si forte
« ratione consuetudinis esset quo ad hoc
v. aliqua tacita licentia, illam præsenti de« creto annullamus. » Ergo nisi expressam
licentiam a generali vel provinciali obti­
neant, carent jurisdictione. Tum etiam,
quia ex Bulla Sixti IV, pro toto ordine
Carmelitarum concessa, ac ex Bulla Cle­
mentis VIII. pro Carmelitis Discalceatis
determinate, habetur religiosos nostri
ordinis non posse sibi eligere confessorem
contra religionis statuta, et sine prælato­
rum licentia : atqui in statutis ordinis
prohibetur fratribus eligere sibi in con­
fessorem simplicem sacerdotem ejusdem
religionis, aliundeque nullam habent prae­
latorum licentiam etiam praesumptam ad
eum eligendum, cum negatio licentiæ praesumptæ constet ex legibus, in quibus con­
traria prælatorum voluntas expressa habe­
tur : ergo cum repugnantibus propriis
legibus, et deficiente prælatorum licentia,
stare non possit jurisdictio ministri, con­
sequens est simplices sacerdotes nostri
ordinis nullam obtinere jurisdictionem
pro audiendis confessionibus religiosorum
ejusdem ordinis. Atque ita docent N. Va­
lentin. ubi supra num. 76. N. Lezana, N. n.
Antonius, Trullench, Villalobos, Rodri- L“an·
guez, et alii apud N. Andream ubi supraa mon.
num. 56 et 94.
N. Audr<
Hæc autem intelligi debent, sive intra^^
sive extra conventum, sive copia confes-viiiaiob.
sarii ejusdem vel alterius religionis, autKo,ln8'
etiam sæcularis habeatur, sive non, et tam
de confessione mortalium, quam venia­
lium. Unde admittenda non est limitatio,
quam N. Andreas cit. § 6, num. 93, adhi-Obscrv·
bet huic doctrinæ, asserens simplicem sa­
cerdotem nostræ religionis posse valide, et
licite absolvere a venialibus religiosos
ejusdem instituti, ideo quia lex absolute
prohibens confessionem facere cum hoc
aut illo ministro, semper intelligitur de
materia necessaria confessionis, qualia
sunt lethalia nondum confessa; non vero
de venialibus, quæ est materia libera,
quæque pro libito omitti potest. Non, in­
quam, admittenda est : tum ob ea quæ
diximus dub. 6, num. 74. Tum etiam ; quia
ut omnes concedunt, pro absolutione a
venialibus necessaria est aliqua jurisdictio

1'

i i]
•1

·♦1
j
·'·

U

ft "T!

h u

f
n;

: <; m'1
'H
Tin
U* 5*1

: J , !!

!
i; i

•rd
I
’ *V

780

DE PŒNITENTIA.

in ministro, quam si haberent sacerdotes
simplices noslræ religionis, esset ex jure
communi, sicuti omnes alii sacerdotes ; ex
jure autem communi nullam habere patet
ex lege dicente : /nnilentes juri communi,
etc. declaramus sacerdotes simplices nostræ
religionis nullam habere jurisdictionem. Ly
autem nullam omnem excludit, quæ ex
jure communi haberi potest, cum de ju­
risdictione juris communis expressse fiat
sermo. Tum denique : quoniam ita constat
ex praxi religionis, quæ est optima legum
interpres : semper enim confessio sive ve­
nialium, sive lelhalium fit cum sacerdoti­
bus a provinciali approbatis, quorum ma­
gna copia est in religione ; non vero cum
simplicibus, nec id unquam contigisse, aut
consuetudinem abiisse audivimus. Per
quod ad oppositum motivum satis con­
stat.
Conner, J02. Colliges tertio, episcopi approbatio­
nem aut licentiam esse omnino necessa­
riam pro confessionibus monialium sibi
R i subjectarum excipiendis; secus vero pro
prim» earum, quæ regularibus subduntur. Prior
i,3rib pars suadetur : nam ut statuimus num. 99,
nullus regularis in vi privilegiorum potest
sine licentia sui prælati alicui confiteri
nec intra nec extra suam religionem, cum
alias minister nullam jurisdictionem ha­
beat ; sed episcopus est proprius praelatus
monialium sibi subjectarum ; ergo sine
illius licentia nequeunt earum confessiones
excipi. Tum etiam : quoniam ideo pro
confessionibus saecularium est necessaria
approbatio episcopi, quia, ut colligitur ex
Tridentino, congruum est ut quaevis ovis
suo proprio pastori obtemperet, et hic in
pascuis spiritualibus de ipsa diligenter cu. ret ; sed moniales episcopo subjectæ sunt
propriae illius oves,non secus ac saeculares:
ergo quemadmodum ad audiendas saecula­
rium confessiones eget minister diœcesani
episcopi approbatione, ita et ad monia­
lium, quæ illi subduntur. Tum denique :
Cleo.x.quia ita expresse habetur in Bulla Clemen­
tis X expedita pro universali ecclesia 2
Augusti anno Domini 1670, quæ incipit :
Superna magni Patris, ubi de monialibus
episcopo subjectis sermonem faciens in­
quit : « Approbatos pro audiendis confes« sionibus monialium unius monasterii
« minime posse audire confessiones mo« nialium alterius monasterii. Itidemque

« confessores approbatos ab episcopo ad
« monialium confessiones pro una viceau« diendas, haud posse expleta deputatione
« in vi approbationis hujusmodi illarum
« confessiones audire ; sed toties ab episa copo esse approbandos, quoties casus de« putationis contigerit. » Ita N. Antonius
tract. 5, sect. 2, num. 856, ubi ait : α Dixi,
« non tamen subjectis episcopo : nam hæ
« cum soli episcopo subdantur, confessores
« pro eis eligendi ab episcopo debent esse
« approbati. » Unde nescimus qualiter a N.
Andrea ubi supra num. 59, pro opposita
sententia citari possit.
Posterior consectarii pars ostenditur :
etenim moniales in toto rigore veniunlmiw
nomine regularium, ut omnes fatentur;^’
atqui pro confessionibus regularium Tri­
dentinum non exposcit episcopi approba­
tionem. sed eos reliquit juri antiquo, et
propriis privilegiis, ex quibus habent quod
de licentia suorum prælatorum possint
confiteri cuilibet sacerdoti : ergo pro con­
fessionibus monialium, quæ regularibus
subduntur, non indiget minister episcopi
approbatione. Nec refert si cum Bosio deBKii*
Jubilæo sect. 3, casu 2, § 3, num. 75, dicas,
hæc ita esse attentis jure antiquo, et Tridentini decreto ; secus vero si attendamus
ad constitutionem Gregorii XV, incipien­
tem : Inscrutabile, etc., et ad declaratio­
nem sacræ Congregationis, quæ ad calcem
prædictæ constitutionis habetur, ubi decer- n.
nitur confessores tam ordinarios quam
extraordinarios monialium regularibus
subjectarum debere esse ab episcopo ap­
probatos. Non, inquam, refert : quoniam
ea constitutio cum sua declaratione nec
quo ad hanc partem, nec quoad alia quæ
continet, in Hispania recepta fuit, ut vi­
dere est apud Lezanam tom. 1, part. 1,
cap. 17, num. 35. Sed jussu Urbani VIII,
pro his regnis suspensa ob supplicationem
Sedi Apostolicæ a Religionibus factam.
Idque etiam constat ex Brevi Nuncii Apostolici illius temporis expedito 21 Aprilis
anno 1625. Unde hanc consectarii partem
tuentur Lezana loco citato, et torn. 5, in
Mari magn. Carmel, num. 371, Lugo
dispul.21,sect. 1, num. 2, Granados tract. Lein.
10, disp. 5, sect. 1, Vasquez de Pœnitent.
quæst. 93, artic. 2, dub. 4, numer. 2, N’.^«rJ·
Andreas cit. § 6, num. 59, Suarez disp.sôarez.
28, sect. 4, num. 4,N. Antonius ubi supra,
Perez

ft U
I 4 ...
• ·<

DISP. XII» DUB. VIII.
’«i, Perez, Velascus, Hurtado, N. Valentin
ϊίι. tract 1, cap. 1, § 9, num. 80, et alii.
"•s.t 103. Colliges quarto, Fratres militares
posse tam intra quam extra domum de
licentia sui Prælati, et juxta sua statuta
confiteri cuilibet sacerdoti ab episcopo non
approbato. Fundamentum est, quoniam
utstatuimus tract. 20, disput. 1, dub. 1,
per totum, præsertim a num. 13, Fratres
militares sunt vere, et simpliciter reli­
giosi, tribus votis essentialibus ligati :
ergo non comprehenduntur decreto Tridentini solum exposcentis episcopi appro­
bationem pro confessionibus sæcularium.
Atque ita docet communis sententia. Hanc
autem resolutionem minime extendimus
ad Equites Ordinum militarium, vulgo de
Alcantara, Calatravæ, Sancti Jacobi, Joan­
nis, Stephani, et alios, qui extra claustra
vivunt, uxoribus irretiuntur, ac instar
aliorum sæcularium dominium, et usum
rerum temporalium conservant. Hi enim,
ut loco citato docuimus cum Divo Thoma,
statum Religiosum absolute, et simpliciter
non participant, sed tantum analogice, et
secundum quid ; proindeque cum sint
simpliciter sæculares, sub decreto Triden-.
tini comprehendi debent, uti docent Mo­
lina tomo 1, de Justit. disput. 141, Azor.
lib. 3, capit. 3, quæst. 2, Diana 2 part,
r. tract. 2, résolut. 30, Valentia tom. 3, dis­
put. 10, quæst. 4, punct. 2, Amicus tom.
8, disput. 15, sect. 3, num. 97, Navarrus,
KU.
Bassæus, I.ezana, Nost. Antoniüs, Nost.
Andreas ubi supra num. 58.
Huic autem limitationi non adhærent
ÿ- Leander disput. 11, quæst. 47, Sanctius
disput. 49, numéro iO, Garcia, Bordon,
Delbene, Hurtado, et alii ; quorum placi­
tum suaderi potest. Tum quia prædicti
Equites in probabili sententia sunt sim­
pliciter religiosi, et quamvis non essent,
nihilominus gaudent privilegiis religioso­
rum, horumque nomine veniunt in favo­
rabilibus. Tum etiam : quoniam famuli
commensales religiosorum sunt simplici­
ter sæculares ; et tamen quia ex Triden­
tino sess. 24, cap. 11, in favorabilibus ve­
niunt nomine religiosorum, possunt con­
fiteri sacerdoti simplici ab episcopo non
approbato, ut cum pluribus docent Bar­
bosa de jure Ecclesiastico lib. I, cap. 43,
num. 204, et Noster Andreas ubi supra
num. 57 : ergo idem dicendum est de

Equitibus Ordinum militarium. Tum de­
nique : nam Equites Sancti Joannis Hierosolimitani sunt simpliciter religiosi, ut
statuimus loco citato ex tractat. 20 disput.
I, numero 13, in fine: ergo saltem pro
istorum confessionibus audiendis appro­
batio episcopi necessaria non est, sed suo­
rum praelatorum licentia sufficiet.
Respondetur tamen, quod sicut consue-DHniiur.
tudo, scientibus, et non contradicentibus
praelatis, potest legem favorabilem sta­
tuere, et jurisdictionem inducere ; ita
consuetudo non utendi favorabili privi­
legio, et jurisdictioni sibi utili ea dirimit,
ac irritat, ut ex communi sententia cum
Dicastillo, Vasquio, Ferez, Bassæo, et Conincho docet Nost. Antonius tr. 5, disput.
II, sect. 10. Ex quo fit, quod quidquid
sit an praedicti Equites sint vel non veri
religiosi, et an veniant vel non nomine
regularium in favorabilibus, nihilominus
simplici sacerdoti ab episcopo non appro­
bato confiteri non possunt .· quippe nun­
quam hujusmodi privilegio usi sunt, nec
in consuetudinem, sed potius in dissuetu­
dinem deduxerunt. L'nde jus, quod alias,
vel quia simpliciter religiosi, vel quia sal­
tem eorum privilegiis gaudent, possent
habere ad eligendum in confessionem
sacerdotem ab episcopo non approbatum,
ob non usum abrogatum est.Per quod patet
ad primam, et ultimam probationem :
quamvis enim Equites Sancti Joannis Hierosolimitani inter veros religiosos compu­
tentur, tamen Authores, qui eos tales cen­
sent, illis prædictum indultum denegant
ob oppositam consuetudinem, quam obser­
l)iana·
vant. Ita cum pluribus Diana 2 oartu Lczathi
tract. 2, résolut. 30, Lezana tom. 2, cap., N.
&
’ Anton.
o, num. 4a, Nost. Antonius in direct, n. And.I
Amicus,
confess, tract. 5, disput. 13, sect. 2, nu-^^:
mero857, Noster Andreas ubi supra nu­
mero 58, referens Amicum, et Bassæum.
Ad secundam autem neganda est conse­
quentia : nam famuli religiosorum com­
mensales, cum gaudeant eorum privilegiis
præsertim quoad receptionem sacramento­
rum pœnitentiæ, eucharistiae, ac extremæ-unctionis, ut constat ex Tridentino
sess. 25, cap. 11, ac ex declaratione S. Con­
gregationis die 14 augusti 1665, et alias
illis in praxi utantur, possunt vel confes­
sionem facere cum sacerdote apto ad au­
diendas confessionos religiosorum,quorum

:
:

-

•p !

782

DE PŒNITENTIA.

sunt commensales, licet alias ab episcopo
approbatus non sit, vel eo privilegio non
uti, et confiteri etiam sine praelati licentia
sacerdoti ab episcopo approbato ad instar
aliorum saccularium. Quod equitibus mili­
taribus non licet ob non usum privilegio­
rum.
t æ1· Colligitur quinto, prælatos regu'lares tara superiores quam inferiores,
etiam vicarios,et præsidentes conventuum,
posse sibi eligere in confessorem simpli­
cem sacerdotem propriae vel alterius reli­
gionis, aut etiam saecularem, idque tam
intra quam extra conventum,sive habeant,
sive non, confessarii approbati copiam. Ita
constat ex privilegio illis concesso, et in
corpore juris inserto cap. fin. de pcenit. et
remiss, dicente : · Ne pro dilatione pœniα tentiae periculum immineat animarum,
« permittimus episcopis, et aliis superiori« bus.necnon minoribus praelatis exemptis
« etiam præter sui superioris licentiam,
« providum, el discretum sibi posse eligere
« confessorem. » Nomine autem providi
ac discreti minime innuitur debere esse ab
episcopo, vel superiori approbatum, sed
intelligendus est quilibet sacerdos simplex
prudens, et idoneus judicio eligentis., et
qui alias suspensus, aut excommunicatus
non sit, ut communiter docent authores.
Porro hujusmodi privilegium, quatenus
praelatis regularibus favet, per Tridentini
decretum sess. 23, cap. 5, revocatum non
fuisse, certum omnino est; quippe quod
loquitur dumtaxat de confessionibus saecu­
larium, pro quibus, et non pro aliis ap­
probationem exposcit. Possunt itaque re­
gulares prælati cuilibet sacerduti simplici
confiteri, et ab eo absolvi ab omnibus
casibus, et censuris, a quibus ipsi proprios
subditos absolvere valent. Tenent nost.
Antonius in direct, regul. I part, tract. 2,
vaîcn. disput. 1, num. 16 et indirect, confess.
Dianà0b‘tom· 1, tract. 5.· disput. 22, sect. 1, num.
Syivcs. S32, nost. Valentin ubi supr. num. 83,
ΗΟΙΙΓΙΠ·
1
7
çoniub. Villalobos tom. 1, tract. 9, difficult. 49,
v^LZnurn
Diana 3 part, tract. 2, résolut. 1,
ci alii. Silvester, Henriquez, Corduba, Vasquez,
Valentia, Navarros, Tamburinus, Bosius
apud Leandrum disput. 11, quæst. 32,
Toletus lib. 3 summæ cap. 15, num. 8,
noster Andreas ubi supra num. 50 et 90,
Lugo disput. 19, num. 4, et disput. 20,
num. 67, Suarez disput. 27, sect. 2, num.

10, Bordon, Rodriguez, Moya.Iloraobonus,
Graffius, et alii apud relatos. Ex quibus
plerique limitant hanc sententiam, ut non
teneat respectu eorum prælatorum, ia
quorum religionibus adest privilegium,
aut statutura contrarium a Pontifice con­
firmatum, vi cujus prælatis inferioribus
proprius ac determinatus confessor de­
signatur, ita ut alium eligere nequeaut.
105. 1'nde cum in nostra religione habeatur lex annullaliva confessionis factæ
simplici sacerdoti ejusdem Ordinis, merito
dubitari potest an prælati ei confiteri pos­
sint, et consectarium ad eos extendatur?
Respondetur tamen affirmative, et quidem
si sermo fiat de prælatis superioribus, ni­
mirum. de generali, et provinciali, id ex­
tra dubium est : hi enim cum ordinaria
juridictione fungantur, et subditis licen­
tiam concedere possint, ut confessorem
eligant quemcumque simplicem sacerdo­
tem etiam propriæ religionis, possunt ea­
dem licentia pro se ipsis uti, ac eundem in
proprium confessorem accipere. Si vero
de prælatis inferioribus loquamur, idem
dicendum est; tum quia ita constat ex
. praxi vidimus enim viros doctrina, et vir­
tute præstantes id sæpe fecisse, videntibus,
et non contradicentibus superioribus præ­
latis. Ex quo fit quod etiam si privilegium
in cap. fin. de pœnitent. et remiss, conten­
tum, in vi nostræ constitutionis illis non
proficeret, adhuc tamen possent simplici
sacerdoti confiteri ob licentiam præsumptam, aut tacitam, quam prælati superiores,
qui praxim vident,et tacent,censentur illis
concedere. Tum etiam : quoniam dum in
constitut. 2 part, capit. 7, numero 5, annullantur confessiones fratrum etiam sa­
cerdotum cum simplici sacerdote ejusdem
Ordinis, nomine fratrum non intelliguntur
prælati : etenim, ut recte vidit Diana 3
part, tract. 2 résolut. 1, per totam, et
Portel in dub. regular, verbo Abbas nu­
mero 5, quamvis prælati, aut abbates in
favorabilibus veniant nomine fratrum, aut
monachorum, non tamen in odiosis, qua­
lis est lex citata. Id quod præsertim tenet,
ubi privilegium prælatis concessum est
corpori juris insertum : tunc enim ad ejus
revocationem per legem particularem re­
quiritur illius expressam mentionem in
specie fieri, aut saltem in genere ; quæ in
lege non invenitur, cum solum excludat a
sacerdote

DISP. ΧΠ, DL'B. VIII.

sacerdote simplici omnem jurisdictionem
exercendam in fratres, non autem in prælatos. Per quod præcluclitur tacita objectio,
L· quæ ex dictis numero 101 in fine formari
p posset. Atque ita sentiunt nost. Andreas
p tract. 18, cap. 4, § 0, numero 90, nost.
p Antonius, et nost. Valentinus numero 83.
10Ô. Colligitur sexto, religiosos nostri
j Ordinis non habentes provincialis licentiam
pro excipiendis monialium confessionibus,
noti posse eas valide absolvere, quamvis
alias licentiam obtineant ad fratrum confessiones. Veritas hujus illationis nititur
i innostris constitut. 2 part. cap. 7, numero
3, ubi dicitur : « Exponendi vero pro mo« nialium, aut aliarum mulierum sæculau rium confessionibus audiendis, trigesi« mum tertium annum aetatis suae attin« gant. Qui quamvis ad eum pervenerint,
α etiam si alias generali confitendi facul« tate sine discriminatione gaudeant, spe« cialem tamen a provinciali pro feeminis
« obtineant ; alioqui earum confessiones
« audire nullatenus valebunt. » Quæ verba
sunt annullaliva confessionis, quia ly nul­
latenus valebant idem est ac nec licite, nec
valide, qui sunt modi, qüibus confessio
audiri potest. Tum etiam ratione inde pe­
tita : quoniam pro valore sacramenti ne­
cessaria est juridictio ; sed sacerdos, de
quo loquimur, nullam habet in moniales:
ergo istarum confessiones si illi fiant, sunt
nullæ. Minor, in qua polecat esse difficultas
constat ex dictis numero 99, nam juris­
dictio requisita pro confessionibus regula­
rium haberi non potest sine licentia præ­
lati, cui tanquam proprio Ordinario sub­
duntur; sed prælatus ordinarius monialium
nostri Ordinis (de quibus dumtaxat fit
sermo) est provincialis, cujus licentiam
non habet sacerdos ; non quidem peculia­
rem, et expressam, ut supponimus, nec
etiam tacitam aut præsumptam ratione
consuetudinis, quæ in religione non inve­
nitur ; nec tandem inclusam in licentia
generali audiendi confessiones indiscriminatim, ut constat ex lege, in qua expresse
habetur mens prælatorum dicentium, in
ea generali facultate non includi licentiam
pro monialibus : ergo dum sacerdos nostri
Ordinis non obtinuit specialem licentiam
a provinciali pro confessionibus monia­
lium, caret jurisdictione ad earum abso­
lutionem. Tum denique : nam provincia­

783

les nostri Ordinis sunt Ordinarii fratrum,
el monialium suæ provinciae, sicut episco­
pus respectu sæcularium utriusque sexus
in sua diœcesi ; atqui sacerdos saecularis
ab episcopo approbatus ad homines tan­
tum, nequit valide mulierum confessiones
excipere, ut tenet communis sententia, de
qua infra:ergo nec sacerdos nostri Ordinis
potest valide moniales ejusdem familiæ
absolvere, si solum habeat provincialis
licentiam ad confessiones fratrum, vel ad
confessiones audiendas indiscriminatim,
nulla monialium peculiari mentione
facta.
Dices : relatam constitutionem eodem object,
modo exposcere provincialis licentiam ad
confessiones monialium, ac ad sæcularium
mulierum ; sed sacerdos nostri Ordinis
non attingens annum trigesimum tertium,
nec habens specialem provincialis licen­
tiam pro mulieribus sæcularibus, potest
valide earum confessiones excipere, si ha­
beat pro eisdem episcopi licentiam : ergo
etiam sine peculiari provincialis facultate
potest valide moniales nostri Ordinis ab solvere, si episcopi approbationem obti­
neat,et licentiam provincialis ad audiendas
confessiones fratrum in communi.Respon­
detur tamen omissis præmissis, negando
consequentiamob satisnotamdisparitatem :
etenim jurisdictio necessaria pro monialibus
nostri Ordinis solum haberi potest vel a
Pontifice, vel a provinciali; episcopus enim
cum non sit earum prælatus, nec pro ea­
rum confessionibus jurisdictionem dele­
gare valet. Pontifex autem eam non con­
cedit nisi juxta propria statuta, et provin­
cialis dispositionem, ut statuimus numero
90. Quocirca sive sit a Pontifice, sive a
provinciali, necessario, et unice pendet ex
istius licentia ; qua proinde deficiente,
deficit jurisdictio,et confessio irrita evadit.
Ceterum pro mulieribus sæcularibus potest
regularis non solum a Pontifice obtinere
jurisdictionem, sed etiam ab episcopo ea­
rum prælato, qui potest eam delegare cui­
cumque voluerit, etiam regulari sui pro­
vincialis licentiam non habenti. Et in vi
hujus jurisdictionis ab episcopo acceptæ
sunt validæ confessiones mulierum factæ
sacerdoti nostri Ordinis ab episcopo ap­
probato pro sæcularibus utriusque sexus,
quamvis alias nec annum trigesimum ter­
tium attingat, nec provincialis facultatem

*·

DE PŒNITENTIA.
108. In calce dubii observandum est,
quæ hactenus statuimus cuncta procedure
independenter
privilegioBullæfratres
Cruciatas.
habeat : hæc quippe solum desideratur ad
cessariam ad a absolvendum
non
autem regulares
virtute
illiusconfessio
possint ­
absolvendum mulieres in vi jurisdictionis An
sacerdotes,
ac subinde
istorum
prælati
in confessorem
a Pontifice delegatæ, ut vidimus numero sine
nes,licentia
si illis sui
fiant,
esse sibi
validas.
Tum deni­
sacerdotem
ab episcopo
92. Unde si contingeret praedictum regu­ eligere
que : nam
2 part.extraneum
cap. 7, numero
3, dici­
qui eosfacultate
absolvatadministrandi
tam a reser­
larem habere episcopi licentiam pro homi­ approbatum,
tur : « Habita
vatis,
quam non
reservatis, consule
« pœnitentiæ
sacramentum
in una N.Anprovin·
nibus tantum, nec licite, nec valide mu­
dream
15, cap. 4.aliis
§ 7, poterit
ubi remquisque
dili- j
« cia, tract.
in omnibus
lieres absolveret ob defectum jurisdictionis,
versat.Sententiam
tamenaudire,
negativam
« confessiones
religiosorum
non I
utpote quæ nec ab episcopo haberetur, nec genter
veriorem
ac probabiliorem
censemus
ob
« vero monialium.
» In quibus
cum cujusa Pontifice.cum provincialis licentiam non
SS. a D.provinciali
N. Clementis
VIII,ciesa
libet sacerdotis
approbati
obtineret. Videatur noster Andreas ubi constitutionem
dicentis
: « Concessionem
S. ',k i
F anno
adeo 1599,
extendat
jurisdictionem,et
monialium
supra numero 48, et deinceps.
Cruciata?, confessiones
et aliorum indultorum
parti-est j
excludat, palam
Quas107. Sed quid dicendum de fratribus « dumtaxat
cularium,religiosorum
quantum adetiam
prædictum
tncc· nostri Ordinis non sacerdotibus, choro « nomine
fratresartinon
culum eligendi
confessorem,
et absolcomprehendisse
; alioqui
eorum i
tamen deputatis, in collegiis, aut in do­ « sacerdotes
vendi a reservatis
fratribus,
et ­ ;
sicut, et cum
monialium
exclude
mibus novitiorum,ve( noviter professorum a confessiones
ret. Atque monialibus
ita tenet inOrdinis
praxi prædicti,
cotnniunis
degentibus? An. nimirum, possint valide «sororibus
ac aliorum
quorumcumque
Ordinum, et
ac intelligentia
religionis.
alteri ex approbatis a provinciali confiteri « sensus,
quam duobus eorum confessionibus exci­ « Congregationum , et cujusvis instituti
piendis communiter designatis? Respon­ « mendicantium, et non mendicantium,
detur affirmative : nam licet in constitu­ « tam provinciæ Hispaniæ, quam extra
tionibus 1 part, capit. 4, numero 1, hæc « eam ubilibet, locum minime habere,
habeantur : a Statuimus ut noviliorum « neque censeri. Sed nostræ intentionis
« magister una cum alio a provinciali ma- « existere quod iidem fratres, et moniales,
!itr. e ture, et cum delectu designato tam ipso- « quantum ad sacramentum pœnitentiæ,
« rum quam aliorum fratrum professorum, « seu concessionis administrationem.dispoa dummodo choro sint deputati, confes- « sitioni suorum prælatorum subjecti sint,
« siones audiat. Et idem servelur in domi- « apostolica author!tate tenore præsentiura
« bus noviter professorum. In aliis vero « perpetuo declaramus. » Quæ constitutio,
e superior illius conventus, et alius ex quamvis pro Carmelitarum Discalceatorum
«sacerdotibus pro audiendis fratrum non familia edita fuerit, tamen ut ex illius
« sacerdotum confessionibus constituan- verbis constat, universaliter procedit circa
« tur. d Tamen hæc lex non est annulla- cujuscumque Ordinis regulares, quibus
tiva confessionis, ut ex se liquet : nullum asserit Bullam Cruciata? non prodesse
quoad articulum eligendi confessorem, sed 1
enim continet verbum, quod neget fratri­
bus posse absolute alteri confiteri quam
quoad sacramentum pœnitentiæ suorum
duobus designatis, nec quod jurisdictionem
prælatorum
pro illorum confessionibus requisitam
concedat illis duobus, et eam aliis a pro­
vinciali approbatis neget. Tum etiam :
quoniam eodem modo loquitur de confes­
sionibus noviliorum, ac de noviter pro­
fessorum ; constat autem novitios posse
cuilibet sacerdoti a provinciali approbato
valide confiteri : ergo idem dicendum est
de noviter professis. Tum deinde, et præ­
sertim, quia ibidem numero 2, ut fraires
non sacerdotes possint alteri a duobus de­
signatis confiteri, solum exposcit prioris
licentiam ; atqui licentia prioris non con­
fert jurisdictionem : hanc enim solus pro­
vincialis, qui in sua provincia Ordinarii
munere fungitur, conferre potest : ergo
supponit lex, omnes sacerdotes a provin­
ciali approbatos habere jurisdictionem ne-

754

I

785

DISP. Nil, DUB. IX.

prælatorum dispositioni subjectos osse de­
bere. Quocirca sine horum licentia, sive
peccata sint reservata, sive non, confesso­
rem eligere nequeunt. Id quod etiam fere
eisdem verbis declararunt alii Pontifices,
præsertim Urbanus VIII, cujus constitu­
tionem apud relatum authorem invenies,
qui in patrocinium hujus sententiæ pluri­
mos, et gravissimos congerit.
DUBIUM IX.
Cujus Ordinarii approbatio sit necessaria in
ministro ?

Quamvis ex dictis dubio præced. § 1
constet, quemlibet ministrum, sive saecu­
larem, sive regularem, indigere episcopi
approbatione pro saecularium confessioni­
bus excipiendis, non tamen constat a quo
Ordinario obtinenda est, an nimirum pœ­
nitentis, aut sacerdotis, vel loci, in quo fit
confessio ? Quæ olim fuit adeo ingens dif­
ficultas,ut circa eam tot fuerint sententiæ,
quot capita. Verum hisce temporibus jam
non multi dissidii est ob Pontificum de­
creta, quibus rem decidunt, quaeque ex­
pendere curabimus.

§ UNICUS.

Duplici assertione expeditur difficultas.
109. Dicendum est primo, unius Ordi­
is.
narii approbationem non sufficere ad exci­
piendas saecularium confessiones ubique
terrarum. Hæc assertio procedit universa­
liter tam de ministris saecularibus, quam
regularibus ; in quo sensu intellecta est
adeo communis, et vera, ut opus non sit
illius patronos sigillatim recensere, cum
opposita sententia jam sit omnino impro­
babilis, ac reprobata Pontificum decretis,
illis præsertim, quæ dabimus num. 112.
Nunc autem suadetur : nam ea approbatio
requiritur in ministro,quam exposcit Con­
cilium Tridentinum ; sed Tridentinum
pro audiendis confessionibus saecularium
ubique terrarum non exposcit solam unius
episcopi approbationem, sed plurium :
ergo unius episcopi approbatio non sufficit
ad ubilibet absolvendum. Minor patet ex
sæpecit. sess. 23, cap. 15, ubi expresse
habetur, ministrum non posse saecularium
Salmanl. Curs. Theolog. torn. XX

confessionesaudire nisi ab episcopis appro­
bationem obtineat. Si autem ad absolven­
dum in toto orbe unius episcopi dumta­
xat approbationem exposceret, frustra di­
ceret ab episcopis : id enim nunquam esset
necessarium.Voluit igitureomodoloquendi
significare ad absolvendum in qualibet
dioecesi approbationem episcopi illius
dioecesi desiderari, ut quilibet tanquam,
proprius pastor sciret, qui ministri sua­
rum ovium curam susciperent.
Respondebis cum Dicastillo disput. 10,
dub. 9, numero 345,ly ab episcopis minimee^
intelligendum, esse, nec posse, quasi copu- st‘lio.
lative, aut collective, ita ut sensus sit,
quemlibet ministrum debere esse approba­
tum ab omnibus episcopis : id enim im­
possibile est, alioqui unius episcopi approbationedeficiente minister nullibi appro­
batus censeretur : sed per distributionem
accommodam, quatenus unus minister ab
uno episcopo,et alter ab altero approbetur,
ita tamen ut ab uno sufficiat. Idque instari
potest ex epist. Jacobi cap. 5, ubi pro Extrema-Unctione inquit:/nducuZ Presbyteros3 &
Ecclesix... ungentes oleo sancto. Quamvis
autem dicat Presbyteros in plurali, nemo
negabit unius presbyteri unctionem infir­
mo satis esse.
110. Sed hæc evasio facile evertitur. Everti­
pri­
Primo retorquendo instantiam : etenim turmo.
sicut sacerdos indigetepiscopi approbatione
ad valide ministrandum pœnitentiæ sacra­
mentum, ita indiget parochi, aut episcopi
licentia ad licite Extremam-Unctionem
conferendam ; atqui cum sola unius paro­
chi, aut episcopi licentia non potest pro
toto orbe licite Extremam-Unctionem con­
ferre : ergo nec cum sola unius episcopi
approbatione ubilibet absolutionem minis­
trare. Minorem docet communis sententia,
quam cum multis tenet Bonacina disput. 6,
quæst. unie, punct. 3, et Palao punct. 7.
Quocirca licet infirmus, qui recipit Extremæ-Unctionis sacramentum, non egeat ut
sibi a multis conferatur, sicut nec pœni­
tens ut a mullis absolvatur ; tamen sacer­
doti utrumque sacramentum ministranti
non sufficit unius episcopi approbatio, aut
licentia, ut ea sacramenta pro toto orbe
ministret ; quod et non aliud evincit
paritas.
Secundo : nam esto Iv ab episcopis intel- ~
,
ligi non debeat copulative,, seu collective,
50

*

i

» 4
I
! 'fi

;

»

. .1

I

• :

I

■I

786

Cic τηVH.

DE PCENITENTIA.

ita ut ad absolvendum in una diœcesi om­
nium episcoporum approbatio requiratur,
sed per distributionem accommodam ; hæc
tamen fieri debet juxta mentem Tridentini
nobis explicatam per Pontificum decreta,
ac constitutiones ; sed prout fit ab adver­
sariis, nimirum, unum ministrum ab uno
episcopo, et alterum ab alio approbari de­
bere ita tamen ut unius approbatio sufficiat
pro toto orbe, non cohaeret Tridentino ut
nobis explicato Pontificum decretis : ergo
ly ab episcopis intelligendum non est in
sensu, quem evasio intendit. Minor, quæ
difficultatem præsefert.non aliter probanda
est, quam Pontificias constitutiones exhi­
bendo. Et quidem Clemens VIII in Bulla
expedita anno Domini 160-1, die 7 decem­
bris,quæ refertura Cherubino torn. 3,pag.
1 IS, hæc habet § 9 : « Præterea volumus,
« ut confessarii, qui vigore privilegiorum
« ipsis Ordinibus, religionibus, institutis,
« erigentibus, instituentibus, et communic cantibus, seu Archiconfraternitalibus, et
« Congregationibus aggregantibus conces« sorum,ac Confraternitalibus, et Congregationibus aggregandis communicandoc rum, pro tempore eligi possunt, et pote« runt sæculares, scilicet, in alma urbe a
« praedicto nostro V icar io, extra urbem
« vero a locorum Ordinariis, Regulares
« autem non solum a prædicto Vicario
« nostro, et a locorum Ordinariis respeca tive, sed etiam a suis superioribus ap«r probali sint. « Si autem ad absolvendum
in urbe indiget minister approbatione Vi­
carii Pontificis, et ad absolvendum extra
urbem eget alia a locorum Ordinariis res­
pective : ergo quæ habetur ab uno epis­
copo non sufficit pro toto orbe, nec id Con­
cilio, et Pontificum constitutionibus cohae­
ret. Patet consequentia : quia alias ad ab­
solvendum Romæ non exposceret Pontifex
sui Vicarii approbationem determinate,sed
vel illius, vel alterius Ordinarii, cum quælibet satis esset. Eo præsertim, quia dum
loquitur de sacerdote, qui extra urbem po­
test eligi in confessorem, statuit debere
esse approbatum a locorum Ordinariis res­
pective ; ly autem respective consulto ad­
ditum diversas approbationes pro diversis
dioecesibus importat, nec aliter intelligi
potest, quam ut quis eligatur Hispali; egeat
approbatione episcopi Hispalensis ; ut vero
eligatur Abulæ, approbatione Abulensis.

Quibus consonat constitutio Urbani VIH^i
edita 12 septembris anno Domini 1628,ttesii
apud Cherubinum tom. 4, pag. 103.
J
Deinde id ipsum expressius habetur in}?.’’·
quadam Sacræ Congregationis Cardina­
lium declaratione, ad petitionem Archiepiscopi Valentini facta, quæ communiter
ab Authoribus sub his terminis circum­
fertur : « Congregatio Concilii respondet,
I «approbatum ab alio, quam a Valentino
«episcopo, in diœcesi Valentina non cen« seri approbatum ab Ordinario. » Cense­
retur autem, si semel approbatus, ubique
’approbatus existeret, ut adversarii loquun­
tur. Dicere autem, ut eorum nonnulli res­
pondent, hujusmodi declarationem non
esse authenticam, merum effugium est :
eam quippe se vidisse, et legisse in S. Con­
gregationis epistola, ad prædictum Archiepiscopum missa, obtestatur non parvi pen­
dendus Author Emmanuel Rodriguez in
expositioneBullæ Cruciatæ, §5.
Ulterius fulcitur ex Brevi Innocentii De-C..£p
cimi pro causa Angelopolifana, expedito i
14 maji, anno 1648, quod integrum affertIn^·
Lezana torn. 4, consult. 40, numero 110,Una.
pagina 236. Cum enim ad Sanctiss. Dom.
Nostr. Innocentium plura litigiose defer­
rentur dubia tam circa Ordinarii approba­
tionem pro sæcularium confessionibus,
quam circa prædicationem verbi Dei, om­
nia Pontifex solicite discutienda, et ma­
ture decidenda Sacræ Congregationi com­
misit ; et ad novam difficultatem, quæ erat
hujusmodi : «Utrum Regularis quicumque,
« etiam Societatis Jesu,possit administrare
« sacramentum pænitentiæ sæcularibus
« absque licentia episcopi diœcesani,etiam« si in alia diœcesi approbatus sil? Res« pondit, Regulares, etiam Societatis Jesu,
« in una diœcesi ab episcopo approbatos
« ad confessiones personarum sæcufariura
« audiendas, nequaquam posse in alia
« diœcesi hujusmodi confessiones audire
« sine approbatione episcopi diœcesani. »
Quam declarationem cum aliis ad diversas
materias spectantibus Pontifex suo‘ Brevi
inseruit,et concludit : «Nos igitur...præinserta responsa,seu resolutionesauthoritate
prædicta tenore præsentium confirmamus,
et approbamus, illisque apostolicæ firmi­
tatis vim, et robur adjicimus, et inviolabi­
liter observari mandamus. »
111. Nec defuere, qui responderent, ex E(ra>
hac s--·

DISP. XII, DUR. IX.

hac Bulla argumentum efiicnx pro nostra
assertione desumi non posse. Primo, quia
non diversurum episcoporum approbatio­
nem requirit, sed solius episcopi diœcesani ; hoc autem salvatur sive minister
approbatus existât ab ordinario pœniten­
tis, sive confessoris, sive loci, in quo fit
confessio. Secundo : quia præmissa decla­
ratio non immediate a Pontifice, sed a
sacra Congregatione de illius mandaloemanavit ; proindeque licet magni haberi de­
beat, vim tamen legis pontificia? non at­
tingit, nec oppositae sententiæ probabilita­
tem diruit. Tertio,et praesertim : nam cum
ea Bulla non pro universali Ecclesia, sed
pro diœcesi Angelopolitana expedita fuerit,
minime censendum est continere decisio­
nem generalem omnes adstringentem.sed
particularem pro sola ea diœcesi obligan­
tem. Idque satis perspicue colligitur ex
ejus titulo, qui est : α Breve SS. Dom. N.
« Innocenti! in causa Angelopolitanæ jurisc dictionis in Indiis Occidentalibus novæ
« Hispaniae ; » et ex illius prooemio :
« Cum sicut accepimus aliquæ fuerint or« tae differentiae inter venerabilem fra« trem Joannem, et dilectos filios Clericos
« Societatis Jesu. » Et tandem exiliis ver­
bis, quæ statim subdit : « Pro sopiendis
α differentiis hujusmodi, » etc. Quæ omnia
non causam communem, sed peculiarem
ostendunt.
Enimvero hæc effugia nihil auxilii
j. conferunt adversariis, ut ingens propositæ declarationis pondus declinent. Non
quidem primum : nam directe, el eviden­
ter contra illius sensum procedit, ut ex
sincera lectione verborum, quibus Congre­
gatio utitur, liquet. Etenim dubium deci­
dendum inquirebat : « Utrum regularis
« quicumque, etiam Societatis Jesu, possit
« administrare sacramentum pænitentiæ
c sæcularibus absque licentia episcopi dice« cesani, etiamsi in alia diœcesi approbao tus sit ? » In his autem supponitur, mi­
nistrum esse alibi approbatum,et quæritur
an ea approbatio sufficiat, an vero ad au­
diendas confessiones ulterius requiratur
alia approbatio episcopi dicecesani ? Cui
Congregatio respondet aliam esse necessa­
riam : ergo dicere hanc declarationem non
diversorum, sed unius dumtaxat episcopi
approbationem exposcere, aperte,et directe
illi repugnat.

787

Non secundum : tum, quoniam ut ex
Bulla Innocentii expresse constat, Sacra
Cardinalium Congregatio non nisi de spe­
ciali Pontificis commissione, et authoritate
sibi ad hæc concessa illam fecit declaratio­
nem. Declarationes autem, quæ ita fiunt,
habere non solum ingentem authoritatem,
sed et vim legis obligantis, tenet commu­
nis sententia, quam multis suadet Prado in Prado.
Theol. Moral, tom. 1, capit. 3, quæst. 7, N' And
num. 30, etN. Andreas tract. 11, capit. 3,
num. 28, et 29, et tract. 15, cap. 7, num.
104. Tum etiam : nam licet fateamur, im­
mediatam Pontificis decisionem excedere
quamlibet Congregationis declarationem,
si seorsim accipiantur, et ad invicem com­
parentur ; inquirimus tamen, an quæ de
speciali Pontificis mandato fit a gravissi­
mo Cardinalium collegio, prævio dili­
genti examine, sedula, ac matura rei dis­
cussione, quæque a Sede Apostolica in sua
Bulla inseritur, approbatur, ac stricte ob­
servari præcipilur, uti est ea de qua lo­
quimur, ideo robur, et pondus amittat,
quia ea diligentia præcedit, vel quia non
a solo Pontifice, sed simul a Sacra Congre­
gatione prodiit ? An quia Pontificis prae­
ceptis obtemperandum non est ? Id utique
nemo catholicorum adstruet ; cum potius
ex omnibus his capitibus major illi authoritas accrescat. Quid ergo deficit ut oppo­
sitam sententiam improbabilem efficiat?
Eo vel maxime, quoniam pontifex non
aliter Ordinum regulas statuit, ac beatificationum decreta expedit, quam prius sa­
cræ Cardinalium Congregationi, Curiaeque
prælatis rem pro meritis discutiendam
committendo; quibus a Sede Apostolica
sedulo perpensis, suæ authoritatis muni­
mine fulcit, ac roborat quæ illi diligentis­
sime stabilierunt. Videamus autem, quali­
ter in re, quam versamus, Pontifex se
gesserit, et gravissima verba, quæ subdit :
α Nos igitur.... præinserta responsa, seu
« resolutiones authoritate praedicta tenore
« præsentium confirmamus, et approba« mus, iliisque apostolicæ firmitatis vim,
« el robur adjicimus, et inviolabiliter ob« servari mandamus.» Et tandem irritum,
et inane decernit quidquid secus contige­
rit attentari,revocans quæcumque indulta,
ac privilegia, etiam de verbo ad verbum
nominanda. Quid igitur ex hac Bulla, ubi
Pontifex adeo perspicue suam mentem ex-

788

DE PŒNITENTIA.

ponit, fas erit deducere, quod adversæ opi­
nioni faveat ? Ipsam quidem omnino im­
probabilem reddidisse.
Non denique tertium : quamvis enim ea
Bulla pro praecidendis Ecclesiæ Angelopolitanao differentiis expedita fuerit, nihilominusCongregationisdecIaratio ibi inserta,
in qua vim facimus, universaliter procedit
de omnibus regularibus,et pro quibuscum­
que dicecesibus, ut ex ejus verbis nuper re­
latis constat : ergo absque fundamento as­
seritur non habere vim obligandi ubique,
sed pro sola ea dioecesi. Aliud quippe est,
motivum expediendi praedictam Bullam
fuisse peculiarem hujus Ecclesiæ dissen­
sionem ; aliud vero declarationem in Bulla
contentam non esse pro omnibus commu­
nem. Tum etiam ; nam in eo Brevi decla­
ratur : « Potuisse episcopum, seu ejus ge­
neralem vicarium præcipere » (uti de facto
præceperat) « sub poena excommunicatio« nis latæsententiæ.ut a confessionibus au<r diendis, et a verbi Dei prædicatione ab« stinerent » illi Regulares, qui ad id epis­
copi Angelopolitani approbationem non
obtinuissent. Supponit igitur Pontifex non
potuisse Regulares, etiam ante hujus Bullæ expeditionem, sæcularium confessiones
excipere in dicecesi Angelopolitana sine ap­
probatione illius episcopi ; proindeque non
tam novum jus pro ea dioecesi statuit,quam
antiquum, et universale declarat. Tum
denique : quoniam si ad absolvendum in
prædicta diœcesi necessaria est episcopi
Angelopolitani approbatio, ut hæc respon­
sio concedit, cur pro diœcesi Salmantina
necessaria non erit episcopi Salmantini ?
Eadem enim ratio utrobique urget. Sed
quid his detinemur, cum expressam Sedis
Apostolicæ decisionem habeamus ? Ita­
que
112. Dicendum est secundo, quemlibet
Assertio
o
ministrum etiam regularem indigere ap­
probatione Ordinarii loci, in quo fit con­
fessio. Ita Barbosa de potest, episcop.alleg.
Barbos. __
. < xNavarr. 2o, numero 14, Aavarrus cap. 27, numero
^^”266, Vasquez ar tie. 3, dub. 4, Ugoling de
Gambar Potest' eP*SC0P· caP· 7» § 2» numero 8,
Gutter. ’ Lezana in quaestionibus regul. cap. 19,
o’hô^v'.numero 4, el
Gambarup. de casibus
Floras, reservatis cap. 20, numero 30, Gutierez
com. quæstionibus lib. l,cap. 22, numero
6, Layman lib. 5, tract. 6, cap. 11, numero
9, Ochogavia quæst. 40, Florus de casibus

-

reservat, part. 1, cap. 1, § 12, numero 6,^·
Nost. Gabriel a S. Vincentio disput. fyfea
quæst. 6, Garcia tom. 1, de benefic. part, y*
1, cap. 8, numéro 132, Bonacina disputât.^ .
5, quæst. 7,punct. 4,§ 1,numero 21,.Vendor '■
disput. 22, capit. 3, numero 62, Zerola,,
Homobonus, et alii apud Nostrum Fran-0*·
ciscum capit. 10, punct. 7, num. 99, Lugo
disp. 21, sect. 2, n. 35, et seq. Nost. Boni
1
Spei disp. Il, resol. 1, num. 33. Idque
jam omnes asserere coguntur ob Pontifi­
cum decreta, quibus plurium sententiarum
diversitatem, ac confusionem præeidunt,
et rem olim satisdubiam omninodelermi1
nant.Nam Clemens X,in Bulla incipiente :
;
Supernu magni Patris familias, expedita
anno 1670, cum Cone. Trid. decretum de
approbatione Ordinarii retulisset, subdit :
« Innotuit nobis, dubitationes nonnullas
« circa benedictionem, licentiam, contra« dictionem, examen, et approbationem
< ejusmodi in aliquibus dicecesibus exci« tatas fuisse, ex quibus controversiæ, et
< dissensiones permultæ in dies subsequi
« possent, occasione privilegiorum, quæ
< per Sedem Apostolicam religiosis ordini« bus concessa fuerunt. Nos attendentes
« quod alias diversis temporibus prædic« tæ dubitationes, et con trove rsiænonnul« lis prædecessorum nostrorum Summo« rum Pontificum constitutionibus, eorum« que declarationibus defînitæ fuerint,
« ejusmodi definitiones in unum collectas,
« ut magis, magisque dissentionum tol« lantur semina, et in posteram firmior in
« agro Dominico pax Christi floreat, pro
«summo, quo fungimur, apostolatusoffi« cio, novis apostolicis litteris muniendas
< duximus, et roborandas. Itaque de con« silio nonnullorum venerabilium fratrum
« nostrorum S. R. E. Cardinalium, et di« lectorum filiorum Romanæ Curiæ Præ« latorum, pietate, doctrina, et prudentia
1
« praestantium, et matura deliberatione
« nostra, atque ex certa scientia, hac gene« rali, et perpetuo valitura constitutione
« decernimus, ac declaramus.;. Religiosos
« ab episcopo ad confessiones sæcularium
« in sua diœcesi audiendas approbatos,non
« posse in alia diœcesi eas absque episcopi
« diœcesani approbatione audire, quamvis
« poenitentes subditi sint ejus episcopi, a
« quo ipsi religiosi jam fuerant appro« bati. »
j
Ubi

DSP. XII, DUB. IX.

'

Ubi,ut vides, excludit ut insufficientem
approbationem episcopi tam pœnitentis,
quam confessoris, et statuit necessariam
esse Ordinarii diœcesis, in qua iit confes­
sio. Et tandem irritum, et inane decernit
quidquid secus fiat, revocans omnia Regu­
larium privilegia quovis modo contraria,
etiam in corpore juris clausa, et Pontificis
juramento firmata, etiam ex titulo oneroso,
aut alia via communicationis concessa ;
«etiamsi pro illorum sufficienti deroga«tione de illis, eorumque totis tenoribus,
« et formis specialis, specifica, expressa,
«et individua, ac de verbo ad verburp,
« non autem per clausulas generales idem
«importantes, mentio, seu quaevis alia
«expressio habenda, aut aliqua alia ex« quisita forma ad hoc servanda foret,
« tenores hujusmodi ac si de verbo ad ver« bura nihil penitus omisso, et forma in
« illis tradita observata, inserti forent,
« præsentibus pro plene, et sufficienter
« expressis, et insertis habentes, illis quo
<r ad ea, quæ eisdem præsentibus adver« santur, illis alias in suo robore per« mansuris, harum serie specialiter, et
« expresse derogamus, celerisque contra« riis quibuscumque. » Quam Bullam non
pro Belgicis Provinciis dumtaxat, ut ad
ejus vim effugiendam singulariter, et im­
merito conjectavit Nost. Antonius, sed
pro universali Ecclesia fuisse expeditam,
constat ex integro ejus contextu, præser­
tim ex ea clausula : « Hac generali, et per« petuo valitura constitutione decerni« mus » komæ legitime publicatam, li­
quet ex testimonio ad ejus calcem appo­
sito. Matriti id ipsum solemniter factum
2 septembris anno 1672 scimus. Suppli­
cationem autem pro ejus suspensione Sedi
Apostolicæ missam ab Hispaniarum Re­
gina credimus, id cum formidine refe­
rente Torrecilla tract 2, consult. 4, Bullæ
tamen suspensionem assequutam non vi­
demus,sed oppositum convincitur omnium
praxi; cum etiam in Archiepiscopatu To­
letano Hispaniarum Primate mos inva­
luerit exprimendi in licentiis, quæ Regu­
laribus conferuntur, hujusmodi Bullam
esse receptam, ac ejus observantiam com­
mendandi. Eo vel maxime, quoniam in
novissimo, ac urgentissimo Innocentii
XII decreto, de quo statim, Clementis
Bulla commemoratur, ejusque persisten­

789

tia, ac vis obligandi supponitur; imo de­
clarantur nullæ confessiones, quæ contra
eam fiunt. Ex quo ulterius sequitur, quod
etiamsi ea Bulla in suo robore non existeret, in vi hujus decreti vim denuo obli­
gandi acciperet. Quocirca præoccupantur
omnes responsiones, quas Doctorum subti­
litas, opinandi libertas, aut etiam nimius
propria privilegia tuendi ardor parare
possent.
113. Ceterum cum annullatis Regula­
rium privilegiis, adhuc nonnulli nec de­
terioris notæ Authores contenderent, mi­
nistrum in una diœcesi approbatum posse
in alia, ubi approbatus non est, eligi in
confessorem ab habente Bullæ Cruciatæ
privilegium ; SS. D. N. Innocentius XII, Innot
ut eorum sentiendi licentiam retunderet,XIL
ac opiniones infringeret, decretum extre­
ma severitate plenum expedivit Romæ die
19 aprilis anno 1700, quod Matriti juri­
dice publicatum, ab Illustrissimo Nuncio
episcopis, ac religionum superioribus di­
ligenter remissum est, ut subditis notum
facerent, ac ipsius exactam observantiam
præciperent. Hæc autem continet : « Tea nore presentium decernimus, et decla« ramus, Bullam Cruciatæ Sanctæ nihil
« novi juris induxisse, nullumque privile­
a gium continere
quoad approbationem
a confessariorum contra formam ejusdem
a Concilii Tridentini,
et prædictarum
a constitutionum Apostolicarum ; adeo ut
a confessarii tam sæculares quam regu­
« lares, quicumque illi sint, in vim dictæ
« Bullæ Cruciatæ a pœnitentibus ad au­
a diendas eorum sacramentales confessio­
« nes electi, nullatenus confessiones hu­
ff jusmodi audire valeant sine approbatione
« Ordinarii, et Episcopi Diœcesani loci, in
« quo ipsi pcenitentes degunt, et confessa« rios eligunt, vel ad excipiendas confes« siones requirunt : nec ad hoc suffragari
« approbationem semel vel pluries ab aliis
« Ordinariis aliorum locorum, et diœcea sum obtentam, etiamsi pœnitentes illo­
a rum Ordinariorum, qui confessarios
a electos approbassent,
subditi forent.
(r Confessiones autem aliter, el contraea« rundem præsentium, aliarumque Apos­
« tolicarum constitutionum formam dein­
a ceps faciendas, el excipiendas respective,
a prælerquam
in casu necessitatis, in
a mortis articulo, nullas fore, irritas, et

<1.

’(M

q
*wf
■ I

*

790

DE PŒNITENTIA.

DSP. XII, DUB. IX.

probatum ab Ordinario loci confessionis,
v invalidas; et confessarios ipso jure susquuntur ; atqui in vi Cruciata? nequit eligi
ut in virtute Cruciata? a pcenitentibus eli­
« pensos esse, et etiam rigide puniendos
qui in loco confessionis approbatas non
gatur: ergo poterit in vi illius eligi a
a ab ipsis Ordinariis locorum. Porro
est quamquam alibi approbatus existât, ut
feminis qui pro solis hominibus appro­
e quamcumque contrariam opinionem
in decreto nuper apposito decisum habe­
batus est: hic enim jam habet approbatio­
« tanquam falsam, temerariam, scanlalomus : ergo nec in virtute cujuscumque Ju­
nem Ordinarii loci, in quo eligitur, ut
« sam, et in praxi perniciosam, prætenso
bila?! etiam anni Sancti, et eorum, qui in
supponimus.
« quovis contrario usu , contrariaque
assumptione ad Pontificatum a Pontifici­
i.vw. Respondetur tamen, decretum non ita
<r consuetudine etiam antiquissima mi­
bus conceduntur. Sic ante Innocentii XII
fore restringendum ut restrictio in oppo­
decretum docuerunt plurimi apud Lean-i/ni
ff ni me obstantibus , motu , scientia ,
situm militet, directeque illi repugnet,
drum disput. 11, quæst. 70, et post decre-^'
« deliberatione, et potestatis plenitudine,
qualis esset quam objectio intendit. Ete­
a paribus harum serie damnamus, et retum ut omnino certum tenent N. Valentin,
nim Innocentius expresse statuit, Crucia­
« probamus; contrariumque usum, ac
tract. 1, § 3, num. 26, et Ûlmo in apolog.
)
tam nihil novi juris induxisse, nullumque
< contrariam consuetudinem hujusmodi
pag. 332.
privilegium continere quoad approbatio­
c penitus, et omnino abrogamus, et abo115. Colliges secundo, sacerdotem sæ-^
nem ministri ab Ordinario obtinendam ;
« lemas. » Quae licet directe de solo Bullae
cularem ab Ordinario approbatum cam
ministrum autem pro solis hominibus
Cruciatae privilegio procedant ; tamen
limitatione ad homines tantum non posse
approbatum posse in vi Cruciata? eligi a
omnino declarant cujus Ordinarii appro­
mulierum confessiones excipere virtute
feeminis, aliquod privilegium est; siqui­
batio desideretur ad absolute absolven­
Cruciatæ, autJubilæi. Diximus sxcularem,
dem independenter a Cruciata, et attento
quia an Regulares sic approbati id possint
dum, nimirum loci, in quo pœnitentes
solo Tridentini jure, id effici nequit. Cum
degunt, confessarios eligunt, vel ad exci­ j etiam independenter a Cruciata? privile­
ergo Cruciatam nullum privilegium con­
gio, alia difficultas est, de qua videri po­
piendas confessiones requirunt, adeo ut
tinere, et continere aliquod, sint contra­
test Nost. Andreas. Consectarium igitur
quæ secus liant praeterquam in articulo
dictoria, palam est restrictionem in ob­
constat ex eodem Innocentii decreto, ubi
mortis, irrita? decernantur. Et cum post1
jectione intentam minime cohærere de­
expresse habetur. Bullam Cruc.iatæ Sanctæ
modum in Regularium privilegia Pontifex
creto, sed potius illi adversari ; ac subinde
reflectatur, quaecumque illis a praedecesso­
nullum privilegium continere quoad ap­
sententiam id asserentem esse ab Inno­
ribus concessa, quovis modo huic decisioni
probationem confessoriorum contra for­
centio reprobatam. Nec difficultatis aug­
contraria, iterum annullat ea stricta for­
mam Concilii Tridentini, et aliarum cons­
mentum aliquid suadet : cum enim in
ma, ut nulla urgentior excogitari possit.
titutionum Apostolicarum ; atqui in vi
Tridentino, Pontificumque decretis minis­
114. Unde colliges primo, ministrum
Tridentini, et aliarum constitutionum ne­
tri approbatio statuitur, intelligenda non
non habentem approbationem Ordinarii
quit sacerdos saecularis approbatus ad ho­
sunt de approbatione disparata, et imperloci, in quo fit confessio, non posse virtute
mines tantum fceminas absolvere, ut om­
Jubilaei eligi in confessorem, quamvis alibi
tinenter se habente, sed de respectiva, et
nes fatentur : ergo nec in virtute Crucia­
proportionata ad confessiones, quæ exci­
approbatus existât. Tum quia ita constat i ta?, aut Jubilaei. Docent Lugo disput. 21,
piuntur, quatenus sensus sit ministrum
ex nonnullis Sacrae Congregationis decla­
sect. I, numero 16, Suarez disput. 28,
debere esse approbatum ad audiendam
rationibus. quæ authentic® circumferun­
sect. 7, numero 3, Philippus a Cruce tract.
tur, ex ea præsertim, quæ ad petitionem
hanc confessionem, et hanc personam.
1, de Jubilæo, § 10, numero I, HomoboDD. Ferdinand! Arias de Ugarte Archienus de casibus reserv. part. 1, cap. 5,
Itaque approbatus pro hominibus habet
piscopi Limani die 9 januarii anno 1633,
Villalobos, Rodriguez, et alii. Idemque,
quidem approbationem Ordinarii loci, in
facta est. Cum enim inter alia consuleret :
et ob eandem rationem dicendum est de
quo fit confessio, sed disparatam respec­
« Utrum, dum in Jubilæis datur facultas,
approbato pro determinato tempore, aut
tive ad confessiones mulierum ibi existena ut pœnitentes possint eligere quemlibet
loco, aut etiam pro confessionibus puero­
tium, pro quibus approbationem non acce­
a. confessorem ex approbatis ab Ordinario,
rum, vel rusticorum dumtaxat, qui ab
pit. Et simile prorsus est de approbatione
« intelligendum sit de Ordinario confessaaliis, pro quibus approbationem non obti­
pro confessionibus puerorum, rusticorum,
« rii, aut pœnitentis, et quomodo ? » Connuit, eligi nequit in confessorem, etiam
vel pro loco determinato, quæ impertinen« gregatio respondit ad tertium : «r Intel- | virtute Bullæ Cruciata?. Quae omnia adeo
ter se habet ad confessiones aliarum per­
to.
α ligi de Ordinario Dioecesis, in quaconvera sunt, ut oppositas sententias in prae­
sonarum, vel alibi audiendas. Observan­
« fessarius confessiones audit, n Tum
dicto decreto reprobatas censeamus, et
dum tamen, contingere posse, ministrum
etiam, et a fortiori : quoniam in Jubilæis
censet N.Valentin, ubi supra num. 26, et
absolute, et simpliciter, nullaque apposita
etiam præstantioribus facultas eligendi
Joannes ab Ascensione in Lucerna Moral.
restrictione Ordinarii approbationem ob­
tract. 21, numero 41.
||
confessorem ab Ordinario approbatum,
tinuisse Jurisdictionem autem vel nullam,
non alio verborum tenore, nec ampliori
116. Dices: hujusmodi decretum esseobjeeA·
vel ad determinatum populum limitatam ;
forma conceditur, quam in privilegio
revera odiosum, atque ideo non amplian­
sive id fiat pro libito, sive ob impoten­
Bullæ Cruciata? : unde Authores eodem
dum, sed restringendum ; aliundeque so­
tiam delegantis, quia nimirum licet appro­
modo de facultate utrobique concessa lolum statuere ministrum debere esse ap­
bationem absolutam concedere possit, non
probatum

791

tamen jurisdictionem nisi pro determinato
loco, aut territorio, uti in Vicariis foraneis
videre est. Et hujusmodi approbatam
posse in virtute Cruciatae eligi in confes-Tru;L
sorem a pœnitentibus pro tota Dicecesi, 1IeJ1(··
docent Trullench in Bull. lib. I,§7, cap. vaicM.
1, dub. 3, numero 6, Henriquez lib. 3, de
pœnit. cap. 6, numero 8, quos refert, et
sequitur Nost. Valentin tract. 4, cap. 6,
§ 5, numero 748. Idque verosimile cen­
semus: licet enim sacerdos, de quo loqui­
mur, nequeat independenter a Bulla extra
eum locum, pro quo limitatam habet ju­
risdictionem, confessiones excipere ; id
tamen non ex defectu approbationis ortum
ducit, quam absolutam, ac sine restrictione
obtentam supponimus ; sed ex non exten­
sa jurisdictione. Cruciata autem, quam­
vis nullum circa approbationem privile­
gium contineat ; continet nihilominus
circa jurisdictionem, cum hæc in virtute
illius a Pontifice delegetur. Itaque qui ab­
solute, et simpliciter approbatus est a Vi­
cario foraneo Matritensi, poterit in tota
Dicecesi Toletana in vi Cruciatae saeculares
absolvere.
117. Colliges tertio, parochos, seu ha-Consacu
bontés quodcumque beneficium, cui an marum cura, ordinariaque jurisdictio nec­
tuntur, posse in tota dicecesi saecularium
confessiones excipere virtute Cruciatae,
vel alterius privilegii facultatem eligendi
confessorem concedentis. Fundamentum
est : nam ut constat ex praxi, Parochus
eo ipso quod talis, potest absque nova
episcopi approbatione vocari, et designari
ab aliis parochis, ut in suis Ecclesiis saecu­
lares absolvant : ergo etiam eligi in con­
fessores in tota dicecesi ex vi Cruciatae.
Patet consequentia : quia non major aptitudo, nec aliae conditiones requiruntar in
sacerdote, ut accipiat jurisdictionem dele­
gatam a Pontifice per Cruciatae privile­
gium, quam ab aliis parochis per eorum
designationem. Tum eliam : quoniam pa­
rochus ex vi assumptionis ad beneficium
censetur absolute approbatus ab Ordinario
illius dicecesis pre confessionibus saecula­
rium; sed id sufficit ut quis per Cruciatam
eligi possit in confessorem : ergo potest in
tota dicecesi. Tum denique, et præsertim :
etenim Innocentii decretum, dum neces­
saria statuit pro aptiludine ministri eli­
gendi in vi Cruciatae, solum exposcit re­

;
■

cW

•r

*I

P

*

I
t

-I::·

i!

DE PŒNITENTIA.

quisita pro confessionibus sæcularium jux­
ta formam Tridentini ; sed Tridenlinum
in habentibus beneficium parochiale non
exposcit aliam approbationem, sed eos
reliquit juri antiquo : ergo idonei censendi
sunt, ut pro tota diœcesi virtute Cruciatae
eligantur. Tenent Lugo disput. 21, sect. 1,
numero 12, Diana tom. 1, tract, de Bull.
Dana, Cruciat. résolut. 8, Henriquez lib. 6, cap.
Bcuriq. 6, numero 7, Valerus verbo zlbsoZufio,
Valeros, diff. 1. numero 18, Suarez ubi supra sect.
4, num. 16. Estque adeo commune placi­
tum, ut fere nemo dissentiat.
Const;^lajor autem est difficultas, an pa­
nni çv rochus non solum intra suam diœcesim,
too.
sed etiam extra, atque ideo ubique absque
nova episcopi approbatione idoneus cen­
sendus sit, ut per Cruciatam, vel simile
privilegium in confessorem eligatur ? Par­
ti affirmativae adhaeret N. Valentin, etiam
post Innocentii decretum, et ante decre­
tum tenuerunt plurimi, quos statim dabi­
mus. Suaderi autem potest eodem funda­
mento, quo num. præced. usi fuimus. Quo­
niam ex jure antiquo quilibet parochus, eo
ipso quod talis, ubique putabatur idoneus,
et proxime capax accipiendi jurisdictionem
delegatam virtute privilegii eligendi con­
fessorem ; atqui nec Tridentinum, nec
Innocentii decretum jus novum circa paro­
chum statuerunt : ergo etiam extra suam
diœcesim eligi in confessores poterunt ab
habente Cruciatas privilegium. -Minor, ad
quam devolvitur difficultas, ostenditur :
nam Concilium solum habet, neminem
posse saecularium confessiones excipere,
nisi aut parochiale beneficium, aut ab Epis­
copis approbationem obtineat ; in quibus
perspicuum est nihil pro parochis inno­
vasse, nec illis onus approbationis impo­
suisse. Innocentius autem dumtaxat statuit,
Cruciatam nullum quoad approbationem
continere privilegium contra formam Tri­
dentini, istamque proinde esse attenden­
dam, cui non opponitur parochos nova
approbatione non indigere, ut constat ex
dictis. Cur ergo si expresse, et nominatim
excipiuntur, et absolute idonei censentur,
eorum idoneitatem restringemus, ut extra
suam diœcesim virtute Bullae eligi ne­
queant? Tum etiam : quoniam licet Inno- 1
centius dicat, ministrum indigere appro­
batione episcopi loci, in quo fit confessio,
id intelligi debet de sacerdotibus, quos Tri- {

dentinum, cujus verba ibi exponuntur,
approbandos decernit ; non vero de illis,
quos ut aptos ac idoneos ab approbatione
secludit ; alias etiam episcopis, in quibus
eadem ratio ac in parochis militat, ut ex­
tra suas diœceses in virtute Cruciatæ ad
saîcularium confessiones eligerentur, ab
aliis episcopis approbari deberent, et eo­
rum examini subjici ; quod absonum
apparet.
Tum deinde : nam parochorum appro­
batio, quam ex vi assumptionis ad benefi­
cia habere censentur, non tam dicenda
est approbalio episcopi, de qua Innocentii
decretum procedit, quam approbalio ec­
clesiæ, ac ex jure habita ; hanc autem
tanquam universaliorem distinguit Tri­
dentinum ab altera,illam non restringens,
sed in suo statu, ac antiqua amplitudine
relinquens. Tum denique : quia ita sen­
sisse omnes Salmatinæ Universitatis Theo­
logos, ac Jurisperitos, imo, et nonnullos
ex præstantissimis praelatis, qui Triden-sur»,
tini sessionibus interfuere, refert ex Hen-g^
richo Suarez sententiam sustinens dispnt.wsZ
28, sect. 4, num. 18,et consentiunt Palaus
punct. 17, § 2, num. 8, Barbosa 2 part.[£^·
de potest. Episcop. alleg. 25, numero IS,
Vasquez de Pœnit. quæst. 93, art. 3, dub. La.w.
4, numero 3, Nost.Valentin.tract. 4, cap.6,
§ 5, numero 747, Fagundez ubi supr.
mero 36, Ledesma in summ. cap. 13, con-land,
cius. 9, Mendo in Bull, disput. 21, cap.4,^^·
num. 66, Trullench in Bull. lib. I, § 7, J^·
cap. 1, dub. 4, numero 3, Lugo disput. 21, a cwt,
sect. 1, numero 8, Bosius de Jubilæo sect. eIjk'·
2, cas. 2, § 9, numero 135, Valeras, Bonacina. Diana locis numero præced. citat.
Leander disput. 11, quæst. 68, referens
Sylvium, Reginaldum, Villalobos, Joan­
nem a Cruce, et alios. Hujus vero senten­
tiae probabilitatem, nec eam ab Innocentio
reprobatam, satis ostendunt fundamenta,
quibus munitur, ac explicationes, quibas
decreto occurrit, et illius legitimam intelligentiam exponit.
119. Ex eisdem autem principiis ulte­ Eitfts*
liwn.
rius fit parochum non solum in vi Crucia­
tae, sed etiam independenter ab ea,posse sui
subditi confessiones excipere, extra suam
parochiam, imo, et diœcesim. V. g. si pa­
rochus Salmantinus cum subdito, in quem
ordinariam habet jurisdictionem, Abulam .
adeat, potest ibi illum absolvere sine nova

DISP. XII, DUB. IX.

episcopi Abulensis approbatione. Cujus ra- j
lio est : quia approbatio Ordinarii loci, in
quo iit confessio, solum requiritur in
ministro, quem Tridenlinum approban­
dum decernit ; atqui in parochis novam
approbationem non exposcit, et alias in
suæ parochiæ subditos jurisdictionem or­
dinariam habent, quam per recessum a
sua diœcesi non amittunt : ergo illis ab­
solutionem impendere possunt,etiam extra
suam diœcesim exislentibus. Tum etiam :
quippe alias, cum nomine habentis bene­
ficium parochiale comprehendantur etiam
episcopi, et archiepiscopi parochorum
I
parochi, imo, et nonnulli abbates, archidiaconi, ac arcbipresbyteri, quibus cura
animarum incumbit, et ratione officii
*nez. ordinaria jurisdictio nectitur, ut recte
vidit Suarius ubi supra numero 21, seque­
retur episcopum egredientem cum subdito
extra suam diœcesim vel illum absolvere
non posse, vel saltem teneri ad alterius
episcopi approbationem obtinendam, ut
posset. Hoc autem rationi consonum non
i|
videtur, et ah Ecclesia, omnia prudentis­
:
sime decernente, ita dispositum, credi­
*
bile non est : ergo cum in omnibus
■
recensitis idem motivum urgeat, asse­
rendum est nec parochos, nec episco­
pos extra suas diœceses existentes indigere
Ordinarii loci confessionis approbatione,
ut suis subditis pœnitentiæ sacramentum
ministrent. Adde, approbationem Ordi­
narii loci confessionis solum desiderari in
ministro, ut fiat capax accipiendi jurisdic­
tionem delegatam ; sed parochus hac non
indiget, cum aliunde in subditos ordina­
riam obtineat : ergo ubicumque sint,
potest eorum confessiones excipere.
.Ajeetio. 120. Sed objicies : Tridentinum eodem
modo sermonem facere de habente bene­
ficium parochiale, ac de oblinente Ordi­
narii approbationem, unumque alteri
æquiparare ; sed regularis approbatus in
una dioecesi nec censetur ubique approba­
tus, nec subditos illius diœcesis, in quos
delegatam habet juridictionem, potest
extra eam existentes absolvere etiam in
virtute Cruciatae, ut constat ex Innocen­
I
tii decreto : ergo idem de parocho sentien­
dum est.
Wmter. Respondetur tamen ex dictis negando
majorem : Concilium enim dum ait,nemi­
nem posse sæcularium confessiones exci­

793

pere nisi vel parochum, vel ab episcopis
approbatum, non omnimoda æquiparatione de utroque loquitur : quippe ubi
parochos excipit, novum jtis pro illis non
statuit, sed antiquum supponit, et relinet.
Ex jure autem antiquo poterant proprios
subditos absolvere etiam extra suas eccle­
sias, ac diœceses, et absque alia episcopo­
rum approbatione idonei censebantur, ut
ubique eligi possent in confessores ab ha­
bentibus privilegium ; circa quæ nihil
denuo statutum, vel declaratum videmus.
Ceterum dum in non parochis approbatio­
nem necessariam decrevit, jus novum pro
illis condidit, quod postmodum Pontificum
decisionibus declaratum habet hunc sen­
sum, ministrum, videlicet, indigere ap­
probatione Ordinarii loci, ubi confessiones
excipiuntur, ita ut ea deficiente deficiat
etiam jurisdictio ob subjecti incapacitatem,
proindeque confessiones irritæ evadant.
Ex quo fit, regularem approbatum in una
diœcesi non esse ubique approbatum ap­
probatione requisita a Trid. atque ideo
non posse extra eam diœcesim sæculares
absolvere ratione jurisdictionis sibi dele­
gata» a Pontifice per propria privilegia,
aut per Cruciatam ; quippe quæ non dele­
gatur nisi supposita approbatione Ordi­
narii loci, in quo absolutio confertur. Fit
deinde, eundem regularem non posse ex­
tra illam diœcesim absolvere subditos il­
lius episcopi, a quo approbationem obti­
nuit, et in quos habebat delegatam jurisdic­
tionem sive a Pontifice, sive ab episcopo :
haec enim amittitur eo ipso quod extra
diœcesim egrediatur : quia redditur in­
capax eam habendi, et conservandi defecta
approbationis episcopi loci, in quo fit con­
fessio, indispensabiliter in ministro desi­
deratae. Parochus autem ordinariam ju­
risdictionem, qua in proprios subditos
fungitur, per recessum a sua diœcesi non
exuit, quia expresse a Concilio excluditur,
et ratione beneficii obtenti aptus, et ido­
neus censetur ; nec approbationem, quam
cum Tridentino Pontificia decreta in aliis
necessariam statuunt, in ipso exposcunt.
121. Observandum tamen, quæ hacte- Limita nus diximus, intelligenda fore dumtaxat
de parochis actualiter talibus. Hæc subdi­
mus, ut excludamus sententiam Joannis
a Cruce ubi supra quæst. 5, dub. 8, conI cius. 4, Rodriguez, et aliorum asserentium

794

DE PŒNTENITIA.

satis esse sacerdotem parochiale benefi­
cium habuisse, ul ubique eligibilis per
Cruciatam censeatur. Præsertim si sponte
dimisit, aut commutavit, nec virtutis, aut
scientia) defectu illo privatus est : quia
approbatio in beneficii collatione obtenta,
illius dimissione non exuitur. Non itaque
admitti debet : quippe in his, quæ ex jure
positivo pendent, standum est verbis legis.
Concilium autem non quemcumque paro­
chum, vel quomodolibet acceptum, ab
onere obtinendi approbationem excepit,
sed expresse inquit, nullum posse sæcula­
rium confessiones audire, nisi vel ab epis­
copis approbationem, vel parochia le bene­
ficium obtineat ; quæ intelligi nequeunt
nisi de actualiter obtinente ; atque ideo
sive sponte, sive invitus reliquerit, absque
nova episcoporum approbatione virtute
ralaas. Cruciatæ eligibilis non est. Suarez sect. 4,
valent, numero 20, Lugo sect. 1, numéros, Paiaus §
numero 8, in fin. N'ost. Valentin
TrùnC' uki suPra n· "^7, Hurtado disp. 10, diff.
KteiMt. 16, Diana 1 p. tract. 11, resol. 8, Bonart alii’’cina disp. 5, qu. .7, punct. 4. § 1, num.24,
Trullench in Bull. lib. 1, § 7, cap. 1, dub.
1, n. G, Reginaldus lib. 1, num. 190, Fa­
gundez lib. 7, cap. 2. num. 38, Barbosa,
Henriquez, Granados, Bosius. Vivaldus,
Florus apud Leandrum q. 65 et alii.
constet. 122. Colligitur quarto, privilegia a
Sixto V, presbyteris Oratorii, et a Cle­
mente VIII, .Minoribus concessa, ut unius
episcopi obtenta approbatione, ulterius
praesentari, et approbari non cogerentur,
etiamsi in aliam diœcesim domicilium
transtulissent, uti refert N. Andreas tract.
18, cap. 4, punct. 2, § 4, num. 76, esse
hisce temporibus impraelicabilia, et om­
nino revocata. Tum, quia in vi istorum
privilegiorum nonnulli contendebant Authores, Regulares semel approbatos esse
ubique approbatos, atque ideo ubique vir­
tute Cruciatæ eligibiles, imo, et independenter ab ea posse ratione jurisdictionis
sibi a Pontifice delegate ubique saeculares
absolvere; atque hæc sententia reprobatur
in Clementis X, ac Innocentii Xll decre­
tis nuper appositis : ergo, et privilegia,
quibus innitebatur, impracticabilia ac annullata censentur. Tum etiam : quippe
utrumque decretum statuit, ministri ap­
probationem obtineri debere ab Ordinario
loci, in quo fit confessio, et revocatis qui­

buslibet privilegiis in oppositum concessis,
confessiones aliter deinceps faciendas de­
cernit nullas ; sed confessiones, quæ in vi
illorum privilegiorum cum regularibus
fieri poterant, opponuntur his decisioni­
bus : ergo prædicla privilegia revocasse
extra dubium est. Adde, privilegium Sixti
V non fuisse omnino absolutum, sed ut
presbyteri illius Congregationis romanæ
approbati possent ubique de Ordinariorum
consensu audire confessiones, uti videre est
apud Naldum in suram, verbo Confessio^
n. 39. Quæ conditio adeo privilegium*h“
coarctat, ul nullam aut fere nullam gra­
tiam contineat. N. Valentin, tract. 1, cap.
1, § 5, num. 47, Joannes ab Ascens, tract.
21, num. 39, et deinceps, et alii abejsdem
relati asserentes oppositam prorsus impracticabilem, ac reprobatam.
123. Secus autem dicendum est de pri­
vilegiis Eugenii IV, et Clementis VIII, pro
Minoribus, quæ habentur in compendio
privilegiorum, § 3 et 16, in quibus conce­
ditur, ut semel approbati in una dioecesi,
si inde recesserint etiam mutando domi­
cilium, et postmodum redeant, non te­
neantur iteratae ejusdem episcopi appro­
bationi. Et similiter de induito Sixti IV,
concedentis mendicantibus ut possint au­
dire confessiones quorumlibet fidelium,
qui ad diœcesim, ubi approbati sunt, solius
confessionis causa accesserint. Ratio au­
tem utriusque est : quia Bullæ Pontificis,
contrarietatem non importantes, in suo
rigore persistere debent ; si enim quod
una permittit, altera non prohibet, per­
missum in legibus censetur, cap. Nuper 19
et cap. de Repudiis, leg. si vero, ff. solui.
Malrim. At Bullæ, aut privilegia, de qui­
bus loquimur, nullam important opposi­
tionem decretis Clemen. X et Innoc. XII,
quæ inter revocatoria omnium urgentissima reputantur : ergo irrevocata persis­
tunt. Suadetur minor : quia hujusmodi
decreta dumtaxat eliminant ea privilegia,
in quibus permittitur regularibus audire
confessiones sine approbatione Ordinarii
loci, in quo fit confessio ; sed privilegia
recensita id non concedunt, sed solum
regularem approbatum in una dioecesi
non teneri in eadem dioecesi iterum ap­
probari, et posse ibidem existentem quo­
rumcumque fidelium audire confessiones :
ergo illis decretis non contrarianlur. Alia

DISP. XII, DUB. IX.

autem quamplurhna privilegia ante, et
post Tridentinum concessa, ut regulares
'
semel præsentati, et injuste reprobati, vel
.
etiam ut sine ullius episcopi approbatione
j
possent ubique saeculares absolvere, ad
examen non avocamus : cuncta quippe a
Tridentino, el Urbano VIII, revocata, con­
stat ex didis dub. præced. num. 89.
124. Sed quid dicendum de Regularium
•i£ilc· itinerantium privilegio, ut semel ab uno
i
episcopo approbati possint in itinere quo­
rumcumque fidelium excipere confessiones
duplici apposita conditione, nimirum, non
;
repugnantibus parochis, et in locis ubi
’
Ordinarii non existant, vel ad eosdem
I
facilis recursus non adest. Ita concessisse
Eugenium IV, Minoribus, et Gregorium
lii.ir.XIII, Regularibus Societatis Jesu, referunt
‘ST’ Peregrinus in compend. privileg. tit.
absolutio quoad sxculares, § 5, et Palaus
tract. 23, disp. unie, punct. 14, num. 13.
Quæ privilegia supponimus revocata non
fuisse vivae vocis oraculo ante tempora
:
Urbani VIII, nec constitutione ejusdem
i
Urbani edita anno 1629, uti cum Lauren­
tio de Perinis censuitNost. Lezana tom.I,
cap. 19, numero 5, et nonnihil inclinant
»
Legionensis torn. 2, tract, de offic. conies,
recolect. 10, numero 56 et Diana 3 part,
tract. 2, résolut. 122. Etenim in ea consti­
tutione solum determinatur, regulares
indigere Ordinarii approbatione pro con­
fessionibus sæcularium, an autem unius
Ordinarii sufficiat, vel cujus sit necessa­
ria ? Nihil ibi decernitur. Ergo cum privi­
legium regularium itinerantium eos sal­
tem ab uno Ordinario approbatos suppo­
nat, constitutione Urbani VIII revocatum
non est. Tum etiam, quia nec vivæ vocis
oraculo, nec ea constitutione revocatum
fuisse, inde solum convincitur, quia plu­
I
I
rimi, ac nobilioris notae Doctorcs usque ad
tempora Clementis X in suo vigore per­
stitisse non tam disputant, quam suppo­
nunt.
Saicn125. Itaque dissidium est, an Clementis
I > X.
Tileat. X et Innocentii XII, decretis revocatum
sit? Negative respondere videtur Nost.
Valentin, tract. 1, cap. 1, § 5, num. 46
et 47, cum post eorum decretorum publi­
cationem, de quibus meminit, et recepta
fatetur, absolute statuat regulares semel
approbatos posse itinérantes in vi dicti
privilegii saeculares absolvere etiam in
1

795

locis ubi approbati non sunt, servatis
conditionibus recensitis. Rationem tamen,
quam desideramus, assignat nullam. As­
signari autem potest primo : quia privile­
gium concessum ad actum exercendam
solum transeunter, et cum limitationibus
temporis, et loci non constituit posse sim­
pliciter, et absolute, sed potius absolute
impotens dicitur qui illis modificationibus
alligatur ; atqui utrumque Clementis et
Innocentii decretum solum prohibet re­
gulares in una dicecesi approbatos posse
absolute, et simpliciter, ac omnino libere
saeculares absolvere in aliis diœcesibus,
ubi approbati non sunt : ergo cum privi­
legia revocat, concessum regularibus itinerantibus non annullat. Minor Videtur
certa, quippe ea decreta ex uno capite sunt
revocatoria, proindeque odiosa, ac restrin­
genda ; ex alio autem loquuntur absolute :
ergo intelligendum est solum procedere de
potentia simpliciter tali,hancque dumtaxat
a regularibus excludere.
Secundo : quoniam in quocumque de-Secuuda.
creto irritante ea solum privilegia annuilari censentur, quæ doctrinæ ibi repro­
bata? favet ; sed privilegium itinerantium
minime favet doctrinæ, quæ in his decre­
tis damnantur : ergo. Minor ostenditur :
etenim in decreto Innocentii, quod praeci­
puum est in hac materia, duplex opinio
rejicitur, quarum prior asserebat, regula­
rem semel approbatum esse ubique sim­
pliciter approbatum, atque ideo per Cru­
ciatam ubique eligibilem in confessiorem ;
posterior vero, approbatum ab uno epis­
copo posse illius subditos absolvere in
quacumque alia dicecesi, in qua approba­
tus non est, et domicilium habet : atqui
privilegium itinerantium nulli ex his opinionibus suiïragatur ; non primæ, quia
ex vi hujus privilegii nemo docet Regula­
rem in una dicecesi semel approbatum non
indigere ulteriori approbatione in aliis
diœcesibus, ad quas domicilium transfert,
uti ea sententia asserebat ; non item se­
cundae ob idem motivum, licet enim ra­
tione dicti privilegii possint regulares
itinérantes, et pro solo tempore itineris
absolvere subditos illius episcopi, a quo
approbati sunt, in quocumque loco reperiantur, sicut possunt etiam quoscumque
alios fideles ; non tamen in illis locis, in
quibus domicilium habent, habitualiter

‘1
•

>3
<

3
Ji

<
» 1

♦ t,

'4 .

J

1! λ
Ί

111
st­

«

796

DE PŒNITENTIA.

permanent, et episcopi approbationem non
obtinuerunt, de quo casu Innocentii decre­
tum procedere videtur.
Adde, Innocentium dumtaxat sermonem
facere de privilegio Bullæ Cruciatæ, proin­
deque solum amovere sententias asserentes
Cruciatam aliquod privilegium continere
quoad approbationemconfessariorum.Pri­
vilegium autem regularium itinerantium
nullam cum Cruciata connexionem habet.
Adde item, plurima regularium privilegia
illis olim quoad approbationem concessa,
et postmodum per Tridentinum, ac Pon­
tifices revocata, privilegio itinerantium
compensata fuisse. Et cum alias regulari­
bus iter agentibus non raro urgentissimi
casus contingant, in quibus absolvendi
facultas necessaria sit, rationis satis con­
sonum apparet, Sedem Apostolicam pro illis
requisita providisse, ideoque hujusmodi
privilegium non revocasse. Adde tandem,
viros nonnullos, prudentia, ac doctrina
præstantes, imo, et episcopos de re con­
sultos, quorum fundamenta ignoramus,
asseruisse tale privilegium adhuc post In­
nocentii decretum subsistere ; quod non
semel audivimus.
objectio
126. Enimvero contra hujusmodi sen­
tentiam plura, eaque satis difficilia occur­
runt. Primo, Innocentium absolute decla­
rare,ministrum pro sæcularium confessio­
nibus eligendum debere esse approbatum ab
Ordinario loci in quo fit confessio, et con­
fessiones hac forma non observata deinceps
faciendas, nullas fore ac irritas statuere,
dempto solo mortis articulo, et revocatis
quibuscumque privilegiis in oppositum
concessis ; atqui facultas, quam itenerantium privilegium concedit, non estpro solo
mortis articulo : ergo revocatum censeri
debet. Major quoad ea, quæ continet,præter
privilegiorum revocationem, constat ex
verbis decreti num. 113 appositis. Quoad
revocationem vero liquet etiam ex his,
quæ subdit : α Non obstantibus præmissis,
« ac apostolicis, et universalibus, provin« vincialibus, et synodalibus Conciliis,
« edictis generalibus, vel specialibus cons­
ci titulionibus, et ordinationibus, necnon
α quorumvis ordinum, congregationum,
«societatum, et institutorum, aliisve qui« busvis, etiam juramento, confirmatione
« Apostolica, vel quavis alia firmitate roe boratis , statutis , et consuetudinibus ,

,·1 sut;·

<i privilegiis quoque, induitis, ct litteris
« Apostolicis eisdem ordinibus, congrega« tionibus, societatibus, et institutis, illo« rumque superioribus , et personis , ac
« aliis quibusvis, sub quibuscumque ver« borura tenoribus , et formis , ac cum
«quibusvis etiam derogatoriis, aliisque
« eflicacioribus, efficacissimis, et insolitis
« clausulis, irritantibusque, et aliis decreα tis etiam motu, scientia, et potestatis
« plenitudine paribus , seu ad quarum« cumque personarum, etiam quavis Ec« clesiastica, vel mundana dignitate ful« gentium, instantiam, aut etiam conlema piatione,seu aliasquomodilibetingenere,
a vel in specie etiam consistorialiter con« cessis, ac pluries, et quantiscumque vici« bus confirmatis,approbatis,etinvocatis.B
Cum ergo privilegia regularium non es­
sent, ut in virtute Cruciatæ, sed independenter ab ea , sæculares absolverent;
consequens est omnia, et quæcumque illi
decisioni opposita revocata fuisse.
Secando : quoniam in decreto InnocentiiSecuh.
(tacitam evasionem præoccupamus) non
solum irritantur confessiones contra for­
mam in eodem decreto præscriptam faciendæ, verum etiam illae, quæ decisioni
Clementis X opponantur, ut constat ex ea
clausula : « Confessiones autem aliter, et
« contra earundem præsentium, aliarum« que Apostolicarum formam, etc.» Iu
quibus ad Clementis decisionem, quam
initio decreti expresserat, se remittit ; sed
confessiones, ad quas privilegium itine­
rantium facultatem confert, opponunturv_.It
Clementis constitutioni : ergo hujusmodi x.
privilegium revocatum censetur. Probatur
minor : quia Clementis constitutio non
procedit circa Cruciatam ; nec illius memi­
nit, sed determinate circa approbationem
requisitam in regularibus in vi suorum
privilegiorum, ut liquet ex illis verbis :
« Innotuit nobis, nonnullas dubitationes
« circa benedictionem, licentiam, contra« dictionem, examen, et approbationem,
« ejusmodi in aliquibus dicecesibus excita­
« tas fuisse, ex quibus controversiæ, et
« dissensiones permultæ in dies subsequi
a possent,
occasione privilegiorum, quæ
a. per Sedem Apostolicam religiosis ordini­
a bus concessa fuerunt. » Atqui in eadem
constitutione decernit, regularem appro­
batum in sua dioecesi non posse sæcularium

DISP. XII, DUB. IX.

rium confessiones audire in alia, ubi ap­
cunctæ objectiones enervantur, el dispa­
probatus non est, et quidquid secus fiat,
rent, ut consideranti constabit. Si vero
irritum determinat, et revocavit omnia,et
instes, cur in eo sensu uterque Pontifex
quælibet privilegia quovis modo opposita
accipiendus, cum absolute de approbatione
regularibas concessa : ergo cum in vi pri­
sermo fiat, nulla regularis domicilium
vilegii itinerantium possent fieri confes­
habentis mentione facta ? Ea dumtaxat
siones saecularium cura regulari non ap­
ratio adhiberi potest, quod eorum decreta,
probato in dicecesi ubi fit confessio, pers­
utpote revocatoria, quoad fieri possit, res­
picue infertur, hujusmodi confessiones
tringi debent ; et cum alias eo tendant ut
illi decisioni adversari, subindeque tale
amoveant opinionem asserentium regu­
privilegium amovisse.
larem semel approbatum ulteriori appro­
batione non indigere, sed posse omnino
: Sttâ- Tertio : quia in utroque Clementis, et
Innocentii decreto annullantur omnia, et
libere sæculares ubique absolvere, intelliquæcumque regularium privilegia quovis
genda videntur de sola approbatione in
modo opposita decisioni, etiamsi in cor- i regularibus domicilii : hac enim interpre­
pore juris inserta sint, et Pontificis jura- 1 tatione ea omnimoda libertas rejicitur.
mento firmata, etiamsi pro illorum suffi­
Sed quid probabilitatis hæc habeant, et
cienti derogatione « specialis, specifica,
quid tandem sentiendum, saniori aliorum
crisi committenda censuimus. Id unum
« expressa, et individua, ac de verbo ad
« verbum, non autem per clausulas gene·
jam pridem monuit Lezana ubi supra,Lmua·
« rales idem importantes, mentio, seu
caute in hujus privilegii usu procedendum,
quod observat innixus Urbani VIII consti­
« quavis alia expressio habenda, aut aliqua
tutioni. Quid accresceret post urgentissiα alia exquisita forma ad hoc servanda
« foret. » Sed itinerantium privilegium I mas Clementis, et Innocentii ? Illi favens
est aliquomodo oppositum decisioni : ergo
Alfonsus a Leone subdit, pro reæquedubia,
revocatum est. Minor constat : nam decisio
ac ingentis ponderis, ex qua, plurium sa­
absolutehabet, regularem non approbatum
cramentorum valor, aut nullitas pendet,
ab Ordinario loci, in quo fit confessio, non ' declarationem a Sede Apostolica fore expe­
posse in vi alicujus privilegii sæculares
tendam.
absolvere ; privilegium autem itineran­
Et hæc de toto isto tractatu, ac integro
tium continet, regularem id posse in ali­
Theologiæ cursu,cujus metam diu optatam,
quo casu, videlicet, pro tempore itineris; \ nunc Deo favente attingimus, dixisse suf­
quæ aliquomodo opposita sunt. Urgetur :
ficiat. Quod vero opus istud in tot volumina
si in his decretis Pontifices disertis verbis,
increverit, tot temporis moras in sua efet nominalim dicerent se privilegium
formatione consumpserit, ordinemque in
itinerantium annullare, abrogatum utique
primo volumine delineatum, imo, et alium
nemo diffiteretur ; atqui dicunt in illis
in decimo præscriptum,tandem servaverit,
abrogari quæcumque privilegia etiam de
causæ fuerunt tum superiorum dispositio­
verbo ad verbum recensenda, et pro quo­
nes, a quibus recedere non oportuit ; tum
rum amotione specifica, ac individua
ipsa lectorum hæc scribentium varietas,
mentio fieri deberet : ergo. /Mias inqui­
quibus vel morte præventis, vel ad alia
rimus, quibus verbis ad hujus privilegii
distractis, inceptum opus non semel sistere
derogationem utendum esset ; non aliis I opus fuit. Tum denique, et præcipue, ob
quidem quam appositis. Adde, itineran­
distincta eorundumAuthorum ingenia,quæ
tium privilegium juri insertum non inve­
ut in idem tenderent, doctrinamque om­
niri; atque ideo pro illius revocatione spe­
nino consonam traderent, non modice incifica mentio necessaria non est.
sudarunt.el jam scripta sæpiusperlegendo,
127. Hæc sane adeo urgent, ut animum
et insuper scribenda sedulo meditando,
suspensum relinquant ; credimus tamen
ne vel in minimis hujus operis ullus dis­
omnibus illis responderi posse, utriusque
color appareret. In quo prolixo, difficilique
Pontificis decretum solum procedere de
progressu nonnunquam scriptores coacti
approbatione requisita in regulari habente
sunt proprium deponere sensum, præcedomicilium, et in hoc sensu regularium
dentiumque arripere viam, qua ut illis
privilegia revocasse ; quo supposito facile
consone incederent, et novum tempus dis-

798

DE PŒNITENTIA.

pendere, el novos tractatus pro rerum
dignitate efformare necessarium fuit. Itinam, et Dei obsequio, et proximorum fru­
ctui ! Quidquid tamen hucusque a nobis
dictum, sicubi a veritate alienum, aut mi­
nus conformo S. R. Ecclesiæ, aut Angel.
Præceptoris doctrinæ, cui in omnibus adhærere studuimus, inveniatur, libentis­
sime retractamus, delatumque nolumus. Si

LA

quæ autem vera, orthodox® fidei consona,
Christianis Scholis utilia tradiderimus.soli
Deo adscribantur ; cunctaque cedant in
laudem Sanctissim® Trinitatis, ac hono­
rem Beatissimæ semper Virginis Mari® de
Monte Carmelo, Parentum Eliæ.Thereâæ,
ac B. Joannis a Cruce, nec non S. Doctoris,
ac Præceptoris nostri Divi Thomæ Aqui­
natis.

ΊΞ)ΈΣΟ

INDEX RERUM NOTABILIUM
QUÆ IN HOC TOMO CONTINENTUR

quo Q quæstionem, zl articulum, C commentarium, D disputationem,
N numerum marginalem designat.

%

A

ABSOLUTIO. Potest, et debet communi­
ter conferri absolutio sacramentalis ante
executam satisfactionem. In Comm. ad
art. 2, q. 90, n. 4. Absolutio Sacramentalis
non dirigitur principaliter ad tollendum
reatum, sed magis maculam. Disp. 7, n. 15.
Influit in effectum Sacramenti, sed non
antecedenter ad Sacramentum in re. Ibi.
n. 17. Quomodo absolutionis sententia sit
valida, quando non causai effectum. Disp.
7, n. Gl. An possit absolvi moribundus,
qui solum confitetur peccata in genere.
Disp. 8, n. 221. An si edat signa doloris.
Ibi. n. 230. An si nulla signa dederit. Ibi.
n. 144. Quo pacto verificentur absolutionis
verba in confessione valida, et informi.
Disp. 8, n. 272.
ACTIO, ACTUS. Ex actibus honestis, et
supernaturalibus alii efficaces, alii ineffi­
caces. Disp. 7, n. 8. Actus praeparantes ad
justificationem sunt dispositiones physicae.
Disp. 7, n. 28. An omnes actus nostri
debeant referri in Deum ultimum finem,
et fieri ex charitate. Disp. 7, n. 40. An
actus interni cadant sub Ecclesiæ præcepto.
Disp. 8, n. 62. Actus externi peccaminosi
explicari debent in confessione. Ibi. n. 73.
Cum actus est consummatus, debet in con­

fessione explicari. Disp. 8, n. 129. In
eodem actu possunt inveniri plura peccata
solo numero distincta. Varia exempla. Disp.
8, n. 132. Actus interni difficilius conti­
nuantur, quam externi. Ibi. n. 166. Nullus
actus supernaturalis potest esse ex ullo
capite moraliter malus. Disp. 8, n. 257.
Actus exterior auget bonitatem vel mali­
tiam solum denominative. Disp. 11, n. 98.
Actus secundarius an respiciat objectum
formale virtutis.
AFFECTUS. Quid censendum de hoc
affectu : Mallem pali poenas inferni, quam
peccare. Disp. 7, num. 75. Quid de isto.
Potius committerem adulterium, quam fur­
tum. Ibi. num. 77.
AMOR. Amor Dei ex charitate conjungi­
tur infallibililer de facto cum gratia justifi­
cante. Disp. 7, n. 13. Amor sui,aut boni pro­
prii sistendo ibi, quando sit, aut non pec­
catum. Disp. 7, num. 38. Unus amor potest
esse major alio intensive, vel appretiative.
Disp. 7, num. 73.
ANNUS. Quomodo computandus annus
pro annuali confessione. Disp. 8, a n. 46.
APOSTASIA. Continet plures species in
confessione explicandas. Disp. 8, num. 146.
APPROBATIO. Ordinarii approbatio a
jurisdictione distinguitur. Disp. 12, dub. 8,
num. 87. Necessaria est ad valorem sacra-

800

INDEX RERUM.

menti. Ibi. num. 88. Ea indigent pro con­
fessionibus sæcularium Prælati Regulares,
etiam Magistri, et laureati. Ibi. num. 90
et 91. An teneat simoniace accepta ? Ibi.
num. 96. An quæ confertur ab Ordinario
censente subjectum inhabile? num. 97.
An semel obtenta sufficiat ad ubique absol­
vendum ? num. 109. Requiritur Ordinarii
loci, in quo fit confessio. Ibi. numero 112.
Etiam ad absolvendum virtute Cruciate,
aut Jubitei; num. 113, et 11-1. An appro­
batus cum limitatione possit virtute Crute absolvere ultra limitationem ? num.
115. Parochi possunt sine nova approba­
tione ubique eligi in virtute Cruciate,
num. 117 et seq. Possunt proprios subditos
ubique absolvere independenter a Cruciata,
et nova approbatione, num. 119. An Regu­
lares itinérantes indigeant approbatione
Episcopi loci, in quo fit confessio? num.
124. Non requiritur pro audiendis Regu­
larium confessionibus, num. 98. An pro
fratrum,et Equitum militarium? num. 103.
An pro Monialium Episcopis, aut Regula­
ribus subjectarum ? num. 102. Praelati
Regulares possunt cuilibet sacerdoti non
approbato confiteri, num. 104. An etiam
Religiosi nostri Ordinis itinerantes?n. 100.
An Moniales nostri Ordinis possint valide
Regulari ejusdem Ordinis, Provincialis
licentiam non habenti, confiteri? n. 106.
Quid de fratribus Choro deputatis? n. 107.
AQUA. Cur omissio gutte aquae vino
consecrando immiscendae sit grave pecca­
tum. Disp. 11, n. 27.
ATTRITIO. Quid sit? Disp. 7, num. 3.
Dantur plures species attritionis. Ibi. n. 5.
Potest dari attritio mere naturalis, illa
etiam, quae concipitur ex metu aeternae
damnationis. Ibi. num. 6. Quibus modis
possit supernaturalis evadere. Ibi. n. 7.
Attritio supernaturalis alia efficax, alia
inefficax. Ibi. num. 8. Ad valorem sacra­
menti pœnitentiæ requiritur attritio super­
naturalis. Disp. 7, num. 19. Debet esse
supernaturalis in re, et non sufficit existi­
mata. Ibi. num. 20. Sufficit esse superna­
turalem vel quoad substantiam, vel quoad
modum intrinsecum. Ibi. num. 22. Pro
attritione, ut sit præcise pars sacramenti,
non requiritur quod sit efficax, sed sufficit
inefficax. Ibi. numero 23. Attritio dispo­
nens ad effectum sacramenti, et pro eo
requisita debet esse efficax. Disput. 7, num.

26, et seq. Attritio disponit physice ad gra­
tiam. Ibi. n. 28. An in eodem sacramento
concurrant duæ attritiones, alia ut pars,
alia ut dispositio. Ibi. numero 29. An una
possit gerere utrumque munus. Ibidem. De
fide est attritionem ortam ex timore gehen­
na? esse actum honestum. Disput. 7, n. 31.
Attritio secum, aut in se affert aliquem
amorem honestum. Disp. 7, num. 40:
Negari salva fide non potest dari aliquam
attritionem supernaturalem. Ibi. num. 43.
Datur aliqua attritio efficax, quæ excludit
actualem voluntatem peccandi. Ibi. n, 45,
cum seq. Cum attritione de peccatis ex
motivo pœnæ non compatitur complacentia
erga peccatum secundum se. Ibi. num. 48.
Attritio, quæ est pars, vel dispositio in
sacramento pœnitentiæ importat necessa­
rio aliquem amorem Dei, et quomodo.
Disp. 7, num. 50. Sententia asserens suffi­
cere pro sacramento pœnitentiæ attritio­
nem, est probabilior, communior,et tutior,
quam opposita exigens contritionem. Ibi.
num. 54. An sit omnino tutum negare
speculative sufficientiam attritionis pro
sacramento pœnitentiæ. Ibi. num.56. Ratio
partis sacramenti, et ratio dispositionis in
attritione sunt valde diversæ. Disp. 7,
num. 60. Attritio, et contritio sunt actas
essentialiter distincti. Ibi. n. 62. Repugnat
attritionem fieri contritionem. Ibi. Ut attri­
tio sit pars, et dispositio non requiritat
quod existimetur esse contritio. Ibi. n. 64.
Uro suscipiendo sacramento etiam in arti­
culo mortis sufficit attritio cognita. Ibi.
Attritio in nullo casu justificat sine sacra­
mento in re. Ibi. num. 65, et 66. An petat
certam intensionem. Disp. 7, num. 71.
Propter duos diversos attritionis conceptas
fieri valet, ut sacramentum pœnitentiæ sit
validum, et informe. Disp. 8, a num. 265,
latissime. Qualiter conceptus partis sacra­
menti, et munus dispositionis ad ejus fructum conjungantur, et separentur in eodem
actu attritionis. Disp. 8, num. 268. Non
requiritur pro licita receptione sacramenti
attritio habita certo metaphysice, sed suffi­
cit habita non certo moraliter. Disp. 12,
num. 80. Quonam modo attritio inefficax
excludat vel admittat voluntatem peccandi.
Disp. 8, num. 293.
AUXILIUM. Idem auxilium potest esse
sufficiens, et efficax, ubi sequitur operatio.
Disp. 7, n. 29.

· ;

<

1

>

1
i

!

o
•* 1

801

INDEX RERUM.

AXIOMA. Qui potest ad magis, potest ad
minus, qualiter intelligendum sit? Disp.
10, n. 59.
B.

î

BAPTISMUS. Ante Baptismum non reperiuntur peccata venialia sine mortali. In
Comment, ad art. 4, quaestionis 90, num.
3. In baptismo adultorum non requiritur
contritio, sed sufficit attritio ad fructum
sacramenti. Disp. 7, num. 50. Cur in Bap­
tismo non requiratur tantus dolor, et labor,
ac in poenitentia? Ibi. Cur Baptismi Sacra­
mentum non possit iterari, et possit sacra­
mentum pœnitentiæ ? Disp. 7, n. 102.
Baptismus flaminis quo pacto gratiam pro­
ducat ? Disp. 11, num. 97.
BLASPHEMIA. Peccatum blasphemiæ,
et circumstantiæ in ejus confessione expli­
candae. Disp. 8, n. 145.

c.

CAUSA. Licet non sil de essentia causæ
actu causare, est tamen quod causare pos­
sit. Disp. 7, num. 11. Causare cum sacra­
mento in voto non est idem ac causare in
virtute sacramenti. Disp. 7, num. 16.
Causa efficiens nequit influere antequam
existât. Ibi. num. 18. Causæ excusantes ab
annua confessione facienda. Disp. 8, n. 65,
cum seq. Causæ excusantes, et non excu­
santes ab integritate confessionis. Disp. 8,
num. 212.
CENSURA. An laicus possit absolvere a
censuris? Disp. 12, n. 46 et seq.
CHARITAS. Unde habeat unitatem spe­
cificam in habitu, et in actu primario.
Disp. 7, n. 12. Qualiter obliget præceptum
charitatis referendi omnes actiones in Deum
ultimum finem. Disp. 7, num. 40. Charitas solet usurpari pro gratia. Ibi. 21.
CHRISTUS. Qualiter influxerit in gra­
tiam veterum Patrum. Disp. 7, num. 18.
Habuit potestatem remittendi pernitenti­
bus peccata sine iliorum confessione. Disp.
8, num. 18.
D. CHRYSOSTOMUS. Nihil permisit, aut
docuit contra confessionem Sacramentalem, sed eam semper asseruit. Disp. 8,
num. 15.
CIRCUMSTANTIA. Quid sit circumstan­
tia in actibus humanis? Disp. 8, num. 83.
Salmant. Curs. Theolog. Tom. XX.

Circumstantiæ mutantes speciem necessa­
rio explicari debent in confessione. Ibi.
n. 84. An circumstantia mutans speciem
possit a peccato dividi, et seorsim confiteri?
Ibi. num. 85. Aliquando circumstantiæ
aggravant notabiliter peccatum, sed non
addunt, nec mutant speciem. Ibi. num. 86.
Non est necessarium confiteri circumstan­
tias notabiliter aggravantes intra eandem
speciem. Disp. 8, num. 87. Scrupuli, et
absurda ex contraria opinione. Ibi. n. 92.
Aliquando indirecte, et per accidens debe­
mus confiteri circumstantias non mutantes
speciem. Ibi. num. 93. Sed oppositum fre­
quentius contingit. Ibi. num. 94. Differen­
tia notabilis inter circumstantias mutantes
speciem, et circumstantias intra speciem
aggravantes. Ibi. num. 98. Circumstantia
ex continuatione operis peccaminosi, vel
ex turpitudine objecti, non est necessario
explicanda. Ibi. num. 100. Quot sint pecca­
torum circumstantiæ. Disp. 8, n. 108.
Circumstantia Quis, et ad illam pertinen­
tia. Ibi. num. 109. Non est per se loquendo
explicanda dignitas peccantis. Ibi. n· 110.
An in peccato incontinentiæexplicari debeat
non solum votum, sed status Religiosus.
Ibi. num. 111. Ligatus voto castitatis, qui
alios eo voto non ligatos inducit ad actus
turpes, debet circumstantiam sui voti con-^
fiteri. Ibi. num. 112. Explicandae in delec­
tatione morosa circumstantiæ objecti. Ibi.
num. 113. An Circumstantia Novitii, aut
Novitiæ mutet speciem? Ibi. num. 114.
An sponsi, aut sponsae? Ibi. num. 115. An
circumstantia virginitatis turpiter amissae?
Ibi. num. 116. Ansi confessarius peccet
cum filia confessionis, sit circumstantia
explicanda in confessione? Ibi. num. 122.
Quid de eunucho fornicante? Ibi. η. 124.
An consuetudo peccandi sit circumstantia
explicanda? Ibi. num. 125. An circumstan­
tia quod quis peccaverit scienter, vel ex
ignorantia. Ibi. num. 128. Circumstantia
Quid, et ad illam pertinentia. Disp. 8, a
num. 131 .Frequenter debet explicari quan­
titas, aut extensio delicti, quia refundit
malitias numero diversas. Ibi. num. 132.
In peccato contumeliae an debeant explicari
verba contumeliosa. Ibi num. 133. L’na
numero contumelia potest importare plura
numero peccata. Ibi. num. 134. Idem con­
tingit in detractione, et judicio temerario.
Ibi. num. 135. Circumstantia in peccato

t;

a

■I

■

:|

J ■

?·

f

51
I

>4

802

INDEX RERUM.

jactantia?. Ibi. num. 136. In consilianle
peccatum. Ibi. num. 137. In odio proximi.
Ibi. num. 138. Plures circumstantiæspecie
distincto in peccatis luxuriæ. Disp. 8,
num- 139. Circumstantiæ specie dis tine læ
in peccato incestus. Ibi. num. 1-10. In
peccato blasphemiæ. Ibi. num. 115. Cir­
cumstantiæ in peccato Apostasiae. Ibi. num.
1-16. Plures aliæ hujusmodi circumstantiæ.
Ibi. num 147. Circumstantia ubi quid desi­
gnet? Disp. 8, num. 148. An ut peccala
commissa in sacro loco sint sacrilegia,
debeant esse notoria? Ibi. a num. 151.
Quæ peccata, si committantur in loco sacro,
sint sacrilegia independenter a jure Eccle­
siastico. Ibi. n. 152. Circumstantiæ sacri­
legii in furto sacri, aut ex loco sacro. Ibi. a
num. 153. Circumstantia Quibus auxiliis.
Ibi. num. 157. Circumstantia Cur. Ibi.
num. 161. Vide Finis. Circumstantia Quo­
modo. Disp. 8, num. 166. Vide Modus.
Varia exempla, in quibus modus operandi
variat moraliter speciem operationis. Ibi.
num. 168. Circumstantia Quando. Disp. 8,
num. 172. Vide Festum.
CLERICUS. Cur nequeat cedere privi­
legio immunitatis? Disp. 9, num. 62.
COGNATIO. An detur cognatio spiritua­
ls inter confessarium, et pœnitentem,
debeatque aliquando explicari in confes­
sione. Disp. 8, num. 122. Cognatio inter
consanguineos, et affines. Ibi num. 140.
Cognatio legalis, et spiritualis. Ibi num.
140.
COMMUNIO. Potest dari communio in­
formis sacrilega, et non sacrilega. Disp. 8,
num. 58. Per communionem informem
non sacrilegam satis fit præeepto annuæ
communionis, secus per communionem
sacrilegam. Ibi num. 159, et num. 315.
Communio Sanctorum quid significet ?
Disp. 10, num. 25, et seq. Qualiter bona
unius fidelis fiant propria alterius. Ibi
num. 29.
COMMUTATIO. Quo pacto distinguatur
ab interpretatione. Disp. 11, num. 51.
Commutatio pœnitentiæ sacramentalis ne­
quit fieri ab ipso pcenilente. Ibi num. 52.
Potest tamen ab eodem sacerdote, qui
satisfactionem injunxit, sed intra confes­
sionem, et non extra. Ibi numero 53. Po­
test etiam fieri ab alio sacerdote æquali
illi, qui pœnitentîam imposuit. Disput. 11,
numero 54. Pœnitentia injuncta a supe­

riore pro reservatis potest commutari a
sacerdote inferiori intra confessionem.
Ibidem, num. 55.
COMPLEX. An possit in confessione
taceri aliquod peccatum, ne complex co­
gnoscatur a confessario. Disp. 8, a num.
219.
CONCILIUM. Decretum Concilii Latera­
nensis circa annuam confessionem expli­
catur, et defenditur. Disp. 8, dub. 2, per
totum.
CONFESSIO, ET CONFESSARIUS. Ut
sit accusatio, et pars sacramenti, debet esse
cum dolore peccatorum. Disp. 7, num. 2.
Imprudentia aliquorum ministrorum in
experiendo pcenitentium dolorem per com­
parationem ad mala horribilia,et urgentes
tentationes. Disp. 7, num. 75. Quomodo
oblita includantur in confessione, et re­
mittantur. Disp. 7, num. 97. Non solum
licitum, sed utilissimum, et laudabile est
iterare confessionem eorundem peccato­
rum. Ibi num. 98 et num. 109. Confessio
in ratione accusationis,et partis sacramenti
supponit necessario dolorem de peccatis.
Disp. 7, num. 103. Nequit esse accusatio,
nisi ex dolore procedat. Ibi num. 107 et
109. Qualiter confessio facta a principio
sine dolore, ubi ponitur dolor, transeat in
accusationem. Ibi numero 111. An multæ
confessiones possint fieri cum eodem dolore.
Disp. 7, a num. 114. Vide Dolor. Cur una
confessio non possit deservire mullis abso­
lutionibus, et sacramentis? Ibi num. 125.
Qui confitetur sola venialia sine illorum
dolore, peccat mortaliter. Disput. 7, num.
133. Quid si aliqua confiteatur cum dolore,
et aliqua sine dolore? Ibi a num. 135. An
qui mortalia jam confessa iterum confitea­
tur sine dolore, peccet mortaliter? Ibi
num. 139. Non peccat mortaliter, qui in
confessione imponit sibi aliquod veniale,
quod non fecit ; secus si fingat mortale,
licet dicat esse jam confessum. Ibi num.
142. Ad confessionem venialium requiri­
tur propositum illa vitandi. Disp. 7. num.
143.‘ Multiplex confessionis significatio, et
acceptio, el quid sit confessio sacramenta­
lis? Disp. 8, num. 1. Sacramentalis con­
fessio habet institutionem divinam. Ibi
num. 2. Cadit sub præcepto divino, num.
3, cum. seq. Figuræ confessionis in veteri
lege, ibi num. 8. Magna commoda ex con­
fessione sacramentali. Ibi num. 11. Con-

INDEX RERUM.
fessio peccatorum facta soli Doo commen­
datur. Ibi num. 15. Græci non negarunt,
nec negant confessionem sacramentalem.
Ibi num. 16. Non est impossibilis peccato­
rum confessio. Ibi num. 19. Confessio
sacramentalis non caderet sub præeepto
ecclesiastico, si non caderet sub divino.
Disp. 8, num. 21. Cadit de facto sub prae­
cepto Ecclesiastico. Ibi. num. 21. An ali­
qui Regulares teneantur ad confessionem
venialium? Ibi. num. 31. An Sanctimo­
niales debeant singulis mensibus confiteri?
Ibi. num. 31. An iterata peccatorum con­
fessio possit cadere sub præeepto? Ibi.
num. 33. Quas personas conprehendat, et
obliget confessionis annuæ praeceptum?
Ibi. a num. 35. Vide Prxceptum. Confessio
singulis annis facienda, et qualiter compu­
tandus annus. Disp. 8, a num. 46. Qui
omisit unius anni confessionem non libe-,
ratur ab ejus onere, sed tenetur quampri­
mum confiteri. Ibi. num. 48. Nequit una
confessione satisfieri obligationi confitendi
in duobus annis. Ibi. num. 49. In recorda­
tione peccatorum pro confessione non re­
quiritur summa, sed gravis, et prudentialis diligentia. Disput. 8, num. 55. Præcepto annuæ confessionis satisfit per vali­
dam, et informem. Ibi. num. 56. Secus
per confessionem voluntarie nullam. Ibi.
num. 57 et 60. Non omnis confessio infor­
mis est sacrilega. Ibi. numero 58. Quæ
causæ excusent ab annua confessione.Disp.
8, numero 65 et seq. Confessio peccatorum
occultorum cadit sub præeepto Ecclesiæ.
Ibi. num. 62. In confessione manifestari
debent omnia peccata mortalia quantum
ad species, numerum, et circumstantias
mutantes speciem. Disp. 8, a num 71. Et
confiteri uni, et eidem sacerdoti. Ibi. num.
72. Opus est confiteri non solum actum
internum, sed etiam actionem externam.
Ibi. num. 73. Quo sensu accipiendæ sunt
pecatorum species, ut confiteri debeant.
Ibi. num. 76. Quomodo sumendus nume­
rus peccatorum in ordine ad confessionem.
Ibi. numero 77 cum seq. Numerus pecca­
torum debet in confessione explicari. Ibi.
numero 78. Quid agendum ubi certus nu­
merus peccatorum assignari non valet.
Ibi. num. 79. Quæ circumstantiæ sint ne­
cessario in confessione explicandae. Disp.
8, num. 84 et 87. Vide Circumstantia. An,
et quando possit confessarius interrogare

803

de quantitale furti, et aliis circumstantiis.
Disput. 8, num. 102. Non licet in confes­
sione substituere peccatum non commis­
sum loco commissi. Ibi numero 103. Sen­
tentia docens, circumstantias notabiliter
aggravantes non esse necessario explican­
das in confessione, est simpliciter tuta.
Ibi. num. 105. Circumstantiæ, quæ ra­
tioni notabiliter opponuntur, semper affe­
runt diversitatem specificam, et debent in
confessione explicari. Ibi. num. 107. Vide
Circumstantia. Peccata dubia negative, et
levi fundamento, non debent necessario in
confessione explicari. Disp. 8, num. 177.
Certus de peccato, et dubius de confessione
debet illud confiteri. Ibi. num. 178. Pec­
cata mortalia dubia necessario sunt confi­
tenda. Ibi. num. 184. An idem dicendum
de mortalibus probabilibus? Ibi. num.
198. Peccatum mortale confessum ut du­
bium, si postea cognoscatur certum, debet
iterum confiteri ut certum. Disput. 8,
num. 203. Quid de confitente decem pec­
cata plus minusve. Ibi. num. 206. Peccata
inculpabiliter in una confessione oblita
debent in alia explicari, et pro eorum
absolutione non sufficit simplex sacerdos.
Ibi. num. 208. Quæ integritas requiratur
in confessione? Vide Integritas. An liceat
confiteri mortalia apud unum confessarium,
et venialia apud alium ? Disp. 8, num.
216. Plura occurrentia in confessione mori­
bundi. Ibi. a num. 227. Vide Moribundus.
In confessione generali qui confitetur ali­
qua peccata hactenus non confessa debet
explicare esse non confessa. Disp. 8, num.
247. An qui dicit se velle generaliter con­
fiteri, peccet mortaliter si non dicat omnia
mortalia? Ibi. num. 254. Quando mentiri
in confessione sit peccatum mortale. Ibi. a
num. 255. Confessio ex fine mortaliter
malo est invalida. Disp. 8, num. 156. Et
etiam quando fit ex fine venialiter malo.
Ibi. num. 257. Examen conscientiæ pro
confessione requisitum. Disp. 8, num. 260.
Potest dari confessio informis, et valida.
Disp. 8, num. 265, et seq. Non est talis,
quæ fit cum sola naturali attritione. Ibi.
numero279. Necubi deficitsupernaturalis
dolor. Ibi. num. 275 et 276. Nec ubi defi­
ciunt actus formales, et expliciti fidei, et
spei. Ibi. num. 278. Nec ubi adest attritio
efficax. Ibi. num. 277. Nec ubi dolor non
extenditur ad omnia peccata. Ibi. num.

ι

i

:

Λ
C'
J

804

INDEX RERUM.

280. Nec etiam dum in ultimo absolutionis J
CONSENSUS. Quomodo supplendus,
instanti committitur peccatum lelhale. Ibi.
quando defuit in celebratione Matrimonii.
num. 281. Nec ubi adest propositum virDisp. 7, n. 105.
tuale emendationis vitæ,et deficit formale,
CONSECRATIO. Qui inter hostias a sa­
et expressnm. Ibi. num. 286. Est valida,
cerdote consecrandas apponit aliquam non
et informis, quæ fit cum sola attritione
triticeam, peccat mortaliter·, secus qui
inefficaci invincibiliter existimata efficaci.
inter venialia, de quibus dolet, confitetur
Ibi. num. 289. Est etiam valida, et infor­
aliquod sine dolore. Disp. 7, a n. 135.
mis, quæ dimidiatur ob negligentiam exa­
CONSILIUM. Quæ sunt Consilii, ne­
minis pure vincibilem, et graviter culpa­
queunt per Ecclesiam præcipi. Disp. 8,
bilem. Disp. 8, num. 306. Quæ dimidiatur
num. 24.
ob negligentiam examinis simpliciter in­
CONSUETUDO. Consuetudo peccandi
vincibilem, est valida, et fructuosa. Ibi.
quando debeat in confessione explicari.
num. 304. Dimidiata ob negligentiam
Disp. 8, num. 125. Defenditur consuetudo
crassam, supinam, aut affectatam circa
conferendi absolutionem sacramentaiem
examen, est nulla. Ibi. num. 303. An sit
ante exeeutam satisfactionem. In Conim.
de substantia sacramenti confessionem esse i ad art. 2, quæst. 90, num. 4.
formaliter integram, et qualiter?lbi num.
CONTEMPTUS. Addit malitiam specie
312. Confessio facta laico quo pacto sit sa­
distinctam supra inobedientiam, et viola­
cramentalis? Disp. 12, num. 5-1, inline.
tionem præcepti. Disp. 8, n. 170. Con­
An per confessionem indirecte sacrilegam
temptus formalis semper est peccatam
fiat satis præcepto confessionis? Disp. 8,
mortale. Ibi. num. 171.
num. 315. Quot sint conditiones confessio­
CONTUMELIA. An in peccato contumenis, et quæ ad ejus substantiam spectent.
liæ sint explicanda verba contumeliosa?
Disp. 8, a num. 319, et seq. Est nulla ea
Disp. 8, num. 133. Omnes contumeliæsunt
confessio, in qua pœnitens scienter confi­
ejusdem speciei. Ibi. In eadem contumelia
tetur plura peccata lethalia quam commi­
possunt concurrere plura peccata numero
sit. Ibi num. 319. Confessor accusatus de
distincta explicanda in confessione. Ibi.
falso crimine a pœnitente, cui absolutio­
num. 134.
nem denegavit, nequit se defendere pro­
CONVERSIO. Alia dispositiva, et vialis;
dendo confessionem. Disp. 9, num. -11. An
alia formalis, et consummata. Disp. 7,
possit a via declinare, dum scit per confes­
num. 42.
sionem mortem in nemore sibi a latroni­
COPULA. Distinguitur essentialiter ab
bus præparatam? Ibi. num. 42. An voca­
aliis actibus luxuriæ, et debet in confes­
tus teneatur adire pœnitentem, quem scit
sione explicari. Disp. 8, num. 129. Copula
per confessionem sibi scandalum esse? Ibi.
carnalis præpostera, et more bestiarum,
num. -14. An possit abstinere a confessione
variat speciem, et est peccatum mortale.
facienda illi, quem per confessionem scit
Ibi. num. 168.
non esse sacerdotem ? Ibi. num. 45. Ne­
quit manifestare pcenitentiam injunctam
D.
pœnitenti, dum est signum gravis culpæ
confessæ. Ibi. num. 46. Nec denegare con­
DELECTATIO. In peccato delectationis
fessionis schedulam illi,quem non absolvit.
Ibi. n. 47. Quo pacto possit loqui de auditis
morosæ explicari debet status peccantis, et
circumstantia objecti, disp. 8, n. 112 et
in confessione,si aliunde eorum habeat no­
113.
titiam extrasacramentalem. Ibi. num. 56.
DETRACTIO. Quomodo explicari debeat
CONFIRMATIO. An sacramentum con­
firmationis ministrari possit a simplici
detractionis peccatum in confessione? Disp.
sacerdote ex concessione Ecclesiæ?Disp. 12,
8, n. 135. Quid requiratur ad peccatum de­
tractionis. Ibi n. 210. Quomodo possit vel
n. 55.
CONSCIENTIA. Quibus modis contingat
in confessione committi. Ibi n. 224.
conscientiam esse dubiam? Disp. 8. n. 176.
DEUS. Debemus Deum diligere super
Consonantia inter forum conscientiæ, et
omnia appretiative, sed non tenemur ad
forum externum. Ibi. n. 178.
majorem amorem intensive. Disp.7, n. 73.

INDEX RERUM.

DICTAMEN. Dictamen rationis quo pacto
habeat rationem legis. Disp. 9, n. G et 7.
DIES. Reverentia debita diebus sacris,
ct peccata contra illam. Disp. a n. 172.
DIMIDIATIO. In quibus casibus liceat
dimidiare confessionem? Disp. 8, n. 113.
Vide Integritas.
DISTINCTIO. Unde accipienda distinctio
nunierica peccatorum. Disp. 8, n. 77. Dis­
tinctio circumstantiarum in ordine ad con­
fessionem. Ibi n. 83.
DIVISIO. Virtutis pœnitentiæ divisio in
tres status. In Comm. ad art. 4, qu. 90, a
n. 2.
DOLOR. In dolore concurrente ad Sacra­
mentum Pœnitentiæ distingui debent, et
plurimum differunt conceptus partis Sacra­
menti, et conceptus dispositionis ad gra­
tiam Sacramenti. Disp. 7, num. 1. Aliquis
dolor essentialiter requiritur ad valorem
Sacramenti Pœnitentiæ. Disp. 7, num. 2.
Dividitur in dolorem perfectum contritio­
nis, et dolorem imperfectum attritionis.
Ibi num. 3. Pro dolore, qui est pars Sacra­
menti Pœnitentiæ, non requiritur contri­
tio, sed sufficit attritio. Disp. 7, num. 9.
Tres diversos dolores assignavit Concilium
Tridentinum, et docuit eorum quemlibet
sufficere ad rationem partis Sacramenti
Pœnitentiæ. Ibi num. 23. Quid censendum
de hoc actu : Doleo quod non doleam de
peccatis. Disp. 7. numero 67. Dolor requi­
situs ad remissionem venialium in Sacra­
mento Pœnitentiæ. Ibi num. 68. Dolor re­
quisitus pro Sacramento Pœnitentiæ non
exposcit summam vel determinatam inten­
sionem. Disp. 7, num. 71. Excessus doloris
duplex, intensives, et appretiativus.Disp.7,
num.74. Dolor requisitus ad Sacramentum
Pœnitentiæ debet terminari ad omnia pec­
cata mortalia in particulari. Ibi num. 78.
Debet procedere sub motivo universalis et
aliter non sufficit ad valorem Sacramenti.
Ibi num. 80 ct disp. 8, num. 277. Quo­
modo terminetur ad peccata pœnitenti
occulta. Ibi numero 82. Ad contritionem
necessaria etiam est recogitatio, et dolor
de omnibus peccatis in particulari. Ibi num.
83. Quæ sit materia doloris pertinentis ad
sacramentum Pœnitentiæ. Disp. 7, nu­
mero 38. Dolor de peccatis præsupponitur
necessario ad confessionem. Disp. 7, num.
103. Dolor interior nequit fieri sensibilis
per confessionem, si illam non antecedit.

805

Ibi nurn. 105. An dolor præcedat tempore
confessionem, et absolutionem ? Ibi nuru.
112. Idem doloris actus nequii servire
multis confessionibus simul concurrenti­
bus. Disp. 7, num. 114. Idem doloris actus
potest permanere vel habitualiter, vel vir­
tualiter, vel formaliter. Ibi num. 113.1dem
dolor, si formaliter perseveret, potest ser­
vire multis confessionibus. Ibi numero
116. Secus si tantum habitualiter maneat.
Ibi num. 117. Sufficit tamen si perseveret
virtualiter. Ibi num. 121. Quanto tempore
possit idem dolor virtualiter permanere.
Ibi num. 124. Dolor est pars essentialis
Sacramenti Pœnitentiæ, licet confessio fiat
de solis venialibus. Ibi numero 130.
E.
ECCLESIA. Non posset obligare ad con­
fessionem Sacramentaiem, si non fuisset a
Christo præcepta. Disp. 8, num. 21. Eccle­
siæ præceptum deSaeramentali confessione
singulis annis. Ibi num. 24. Ecclesia ne­
quit absolute præcipere ea, quæ sunt ma­
teria Consilii. Ibi num. 23. Potest Ecclesia
dispensare in præcepto annuæ confessio­
nis, el illud abrogare. Ibi numero 27. Quæ
possit Ecclesia mutare, aut præcipere circa
Sacramenta ? Disp. 8, n. 29. Non repugnat
Ecclesiam præcipere confessionem aliquo­
rum venialium. Ibi n. 30. Ecclesia præcipiens annuam confessionem, præcipit con­
fessionem validam absolute. Disp. 8, a n.
OO.Quomodo Ecclesia præcipere valeat actus
internos ? Ibi n. 62. De peccatis in Ecclesia
commissis. Vide Templum.
EFFECTUS. An effectus actionis peccaminosæ debeat in confessione explicari ?
Disp. 8, n. 73.
EPISCOPUS. An in suis peccatis debeat
explicare suam dignitatem? Disp. 8, num.
110.
EUCHARISTIA. Præceptum præmiltendi
confessionem sacramentaiem pro sumenda
Eucharistia. Disp. 8, num. 51. Qui post
susceptam immediate Eucharistiam forni­
caretur, committeret aliud, et specie diver­
sum peccatum mortale. Disp. 8, num. 175.
Eucharistia nec in publico, nec in secreto
potest denegari indigno ob solam notitiam
acquisitam intra confessionem. Disp. 9,
num. 40.
EUNUCHUS. Si fornicetur, debet eam

INDEX RERUM.

800

circumstantiam explicare. Disp. 8, num.
124.
EXAMEN. Requiritur ad confessionem
examen conscientiae. Disp. 8, n. 260. Sed
non uniforme in omnibus. Ibi n. 261.
Prudentia desiderata in confessariis ad
examinandum pcenitentes. Ibi num. 263.
Unde obligetur pcenitens ad examen cons­
cientiae ? Disp. 8, n. 302. Qualiter requira­
tur examen ad Sacramenti valorem ? Ibi­
dem num. 305.
EXTENSIO. Duplex invenitur in quali­
tatibus, subjectiva, et objectiva. Disp. 7,
num. 70.
F.

FAMA. Vide Detractio.
FESTUM. An peccare in diebus festis
addat novam speciem peccato ? Disp. 8, a
num. 172.
FERITAS. Est particulis species peccati
superaddita homicidio. Disp. S, num. 169.
FICTIO. Quid sit ? Disp. 8, num. 307 et
seq. Dividitur in formalem, et materialem,
et utramque tenetur pcenitens confiteri.
Ibidem.
FILIUS. Filiorum peccata contra paren­
tes quantum aggraventur Î Disp. 8, num.
13S. Filiorum furta. Ibi.
FIDES. Vide Infidelitas.
FINIS. Impossibilis conversio hominis
ad duos ultimos fines. Disp. 7, num. 13.
Finis effectus potest esse minus perfectus,
quam bonum ad eum ordinatum. Disp. 7,
num 35. Quis sit ultimus finis operum
existentis in peccato ? Disp. 7, num. 38. An
ubi finis est bonus, et medium, quod eligi­
tur, malum, concurrant duæ malitiæ spe­
cies explicandæ in confessione? Disp. 8,
numero 161. Si id quod posset esse finis
pure concomitanter se habet, nullam ma­
litiam inducit in operationem. Ibi numero
163. Si finis sit malus, et medium etiam
malum, solent inducere duas malitias spe­
cie diversas. Ibi numero 164. Finis ope­
rantis est potior in influendo, quam finis
operis. Ibi numero 165. Finis vel mortali­
ter, vel venialiter malus reddit invalidas
confessiones ex eo factas. Disp. 8, numero
257. Confessio ex fine venialiter malo est
peccatum mortale. Ibi num. 258. Ut homo
dirigatur ad finem supernaturafem, neces­
saria est lex divina supernaturalis ; secus

ut dirigatur ad finem naturalem. Disp. 9,
num. 5. Quem finem respiciat sigillum
Sacramentale ? Ibi.
FORMA. Per quam formam expellantur
peccata venialia ? Disp. 7, num. 128.
FORNICA ΓΙΟ. Turpes actus illam prae­
cedentes solent constituere peccatum ab
ea distinctum, et necessario confitendum.
Disp. 8, num. 165.
FURTUM. An in confessione furti de­
beat explicari quantitas rei ablatæ ? Disp.
8, numero 100 et seq. Filiorum furta. Ibi
numero 13S. Furium sacri ex loco sacro
habet malitiam sacrilegii, Disp. 8, num.
153. Et etiam furtum rei sacræ ex loco non
sacro. Ibidem. Quid dicendum de furto rei
non sacræ ex loco sacro? Ibi num. 154.

G.
GRATIA. Gratia ex meritis Christi non
limitatur ad solam victricem delectatio­
nem. Disp. 7, num. 43.

H.
H.ERES1S. Plures hæreses contra con­
fessionem Sacramentalem. Disp. 8, num.
12. Hæretici tenentur ad confessionem an­
nuam Ecclesiastico præcepto. Disp. 8, n.35.
HOMICIDIUM. Quando ex circumstantia
loci fit homicidium ? Disp. 8, num. 151.

I.
JACTANTIA. Peccatum jactantiæ de pec­
cato, et quomodo multiplicetur specie. Disp.
8, num. 137.
TH
IGNORANTIA. An debeat in confessione
explicari, quod quis peccaverit ex ignoran­
tia ? Disp. 8. num. 128. Quæ sit crassa,
aut supina, quæ affectata, quæ invincibilis,
et quæ pure vincibilis ? Disp. 8, η. 301 et
seq. Quod discrimen intercedat inter pec­
catum commissum ex ignorantia crassa,
supina, et affectata, et inter commissum
ex ignorantia pure vincibili ? Ibi num.
302. Ignorantiæ crassæ, supinæ, et affectatæ conditio exponitur. Ibi num. 314.
IMPERFECTIO. Qui actus in via spiri­
tuali dicantur imperfectiones, et utrum
possint esse materia Sacramenti Pœniten­
tiæ. Disp. 7, num. 91 et 92.
IMPOTENTIA. Ob impotentiam physi-

«A
*

807

INDEX RERUM.

.3

»

cam vel moralem excusatur aliquando
pœnitens ab integritate materiali confesfessionis. Disp. 8, a n. 213.
INCESTUS. In quo consistat, et varias
illius species. Disp. 8, a num. 140.
INCITATIO. An qui alium incitat posi­
tive ad peccandum, debeat id in confes­
sione explicare. Disp. 8, n. 158.
INDULGENTLE. Qualiter excusent a
Pœnitentiæ Sacramentalis adimpletione?
Disp. 11, n. 78 et seq. Non excusant a pœ­
nitentia ut medicina. Ibi n. 87. Quid im­
portent indulgentiae sumptae formaliter.
Ibidem.
INFAMIA. Vide Detractio.
INFIDELITAS. Plures infidelitatis spe­
cies explicandae in confessione. Disp. 8,
n. 146.
INOBEDIENTIA. Vide Contemptus.
INSTRUMENTUM. Non refert commu­
niter loquendo, quod peccatura committa­
tur his, aut illis instrumentis. Disp. 8,
num. 157.
INTEGRITAS. Integritas confessionis
alia materialis, alia formalis. Disp. 8,
num. 209. Integritas materialis requiritur
per se loquendo ad confessionem. Ibi n.
210. Aliquando, et per accidens sufficit
sola integritas formalis, licet non dicantur
omnia peccata. Ibi n.211.Conditiones ad id
requisilæ. Ibidem. Quando peccatum in
una confessione suppressum debeat in alia
manifestari. Ibi n. 212. Plures casus, in
quibus pcenitens ob impotentiam physi­
cam, vel moralem excusatur ab integritate
materiali confessionis. Ibi a num. 213.
Causæ sufficientes, quæ non excusant ab
integritate confessionis. Ibi n. 215. Non
sufficit magnus pœnitentium concursus
in aliquo Jubilæo, aut solemnitate. Ibi
n. 117. Prava aliquorum circa istud pra­
xis. Ibi. An liceat dimidiare in confes­
sione peccata non reservata a reservatis,
et e contra. Ibi n. 218. An pœnitens,
neconfessario manifestet complicem, pos­
sit, et debeat tacere aliquod peccatum.
Disp. 8, n. 220. Conditiones ut peccatum
complicis possit manifestari. Ibi n. 222.
Pœnitens eas non observans peccat morta­
liter. Ibi n. 224. An teneatur ad restituen­
dum complicis famam. Ibi n. 225. Quid si
complex non fuerit, sed alius tertius. Ibi
n. 226.Moribundus potest confiteri peccata
in communi. Ibi n. 227. Vide Moribundus.

Tam formalis, quam materialis integritas
est de jure divino. Disp. 9, num. 24. Quos
fines respiciat integritas confessionis. Ibi
n. 26. Non licet revelare sigillum ob inte­
gram confessionem faciendam. Ibi n. 27.
INTENTIO. Intentio suscipiendi sacra­
mentum pœnitentiæoritur per se loquendo
ex dolore peccatorum, et non e contra, et
non reddit sensibilem dolorem. Disp. 7,
num. 104. Intentio formalis virtualis, et
habitualis. Disp. 7, num. 115. Quae illa­
rum requiratur, et sufficiat ad conficien­
dum, et recipiendum sacramentum. Ibi. a
num. 117. Quae ad celebrandum, et appli­
candum Missae sacrificium ? Ibi. num. 119
et 123.
INTENSIO. Quomodo intendatur quali­
tas? Disp. 7, num. 70. Non requiritur
summa vel certa intensio doloris pro sa­
cramento. Ibi. num. 71. Intensio peccati
non est circumstantia mutans speciem.
Disp. 8, num. 166.

t

f

a
■I

4

J.
JUDEX. An saecularis judex possit im­
punitum relinquere delinquentem, et
plectere insontem sponte oblatum ad su­
beundam pœnam delinquentis? Disp. 10,
num. 36.
JURAMENTUM. Cur graviter delinquat
qui jurat rem levem facturum sine inten­
tione adimplendi? Disp. 11, num. 27.
JURISDICTIO ECCLESIASTICA. Quid,
quotuplex, et qualiter ad valorem sacra­
menti necessaria? Disp. 12, num. 56. Quæ
sit ordinaria, quæ delegata, quæ dubia,
quæ probabilis, quæ habita titulo colorato ?
Ibi. num. 57. Dubia non sufficit ad absol­
vendum absolute, sed solum conditionate
in eventu necessitatis. Ibi. Sacramentum
ministratum cum jurisdictione habita ti­
tulo colorato est validum. Ibidem. Sacer­
dos ex vi. ordinis non habet jurisdictionem
ad absolvendum a lelhalibus. Disp. 12,
num. 57, et seq. Quilibet sacerdos etiam
haereticus habet jurisdictionem ad absol­
vendum quemlibet pœnitentem a quibus­
cumque peccatis in articulo mortis. Ibi.
num. 61, et seq. Nequit simplex sacerdos
absolvere existentem in articulo mortis, si
proprius sacerdos adsit. Ibi. num. 63. Nec
sacerdos hæreticus, schismaticus, degradalus, aut excommunicatus in præsentia

I

?

*

INDEX RERUM.

SOS

sacerdotis catholici non excommunicati.
Ibi. num. 61. Qui non habet jurisdictio­
nem ordinariam aut delegatam, nequit
absolvere moribundum in præsenlia sacer­
dotis habentis privilegium ad absolven­
dum. Disp. 12, num. 66. Nequit simplex
sacerdos absolvere moribundum in prae­
sentia habentis jurisdictionem ad absol­
vendum a lethalibus. Ibidem. Sacerdos
excommunica tus non toleratus potest ab­
solvere moribundum in præsenlia simpli­
cis sacerdotis ; et similiter sacerdos nun­
quam expositus in præsentia alterius alibi
approbati, sed non ubi fit confessio. Ibi.
num. 67. Omnis sacerdos simplex habet
jurisdictionem ad absolvendum a veniali­
bus, et lethalibus jam confessis. Ibi. num.
68. An ha?c jurisdictio habeatur a Christo
immediate, an vero ab Ecclesia? ibi. num.
69. Nequit tamen ea uti licite post decre­
tum Innocentii XI. Ibi. Jurisdictio est se­
parabilis a potestate absolvendi. Disp. 12,
num. 75 Distinguitur a charactere sacer­
dotali. Ibidem. Non est potentia physica,
sed moralis. Ibi. num. 76. Qualiter abso­
lutio pendeata jurisdictione. Ibi. num. 77.
Quæ circumstantiæ attendi debeant, ut pœ­
nitens in articulo mortis possit a sacerdote
hæretico absolvi. Ibi. num. 79. Jurisdictio
probabilis tenui probabilitate insufficiens
est ad ministrandum pœnitentiæ sacra­
mentum. Disp. 12, dub. 7, num. 79.Suffi­
cit tamen jurisdictio ingenter probabilis.
Ibidem dub. 7, per totum.
JUS. Juris naturalis duplex acceptio.
Disp. 9, num. 8. Actus virtutum supernaturalium qualiter obligent ex jure naturæ.
Ibidem.

L.

LEX. Distinguenda in lege duplex vis,
directiva, et coactiva. Disp. 8, num. 38.
An legislator obligetur ad observandum
legem a se latam? Ibi. Quo sensu lex hu­
mana dicatur declarativa juris divini. Ibi.
num. 40.
LIBERTAS. Libertas est duplex, intrin­
seca, et exlrinseea. Disp. 10, num. 42.
LICENTIA. Nequit superior licentiam
concedere ad revelandam confessionem.
Disp. 9, num. 61. An possit pœnitens?
Ibi. num. 58, et seq. Non potest sacerdos
sine pœnitentis licentia loqui de auditis in

confessione nec cum aliis, nec cum eodem
pœnitente. Ibi. num. 36, An ut pœnitens
eam concedat, debeat peccata extra sacra­
mentum historice referre sacerdoti? Ibi.
num. 58. An sufficiat licentia tacita? Disp.
9, num. 59. Sufficit sola licentia pœniten­
tis, ut sacerdos possit revelare peccatum
complicis. Ibi. num. 60. Ubi pernitens
licentiat sacerdotem, ut confessionem re­
velet, non cedit juri sacramenti. Ibi. num.
62. Nec dispensat in præcepto sigilli. Ibi.
num. 63. Nemo potest alteri licentiam
concedere, ut sibi mortem inferat. Ibi­
dem.
LOCUS. Non omne peccatum commis­
sum in loco sacro est sacrilegium, aut pec­
catum grave. Disp. 8, num. 148. Plura
peccata gravia ex circumstantia loci. Ibi­
dem. Homicidium, effusioque sanguinis.
Ibi. num. 149. Copula carnalis, et effusio
seminis. Ibi. num. 1 10. An debeant esse
notoria, ut importent circumstantiam sa­
crilegii? Ibi a num. 151. De furtis in aut
ex locis sacris. Ibi. num. 153, cum seq.
Peccata contra immunitatem loci sacri.
Ibi. num. 155. Qui dicatur locus sacer
respective ad diversa peccata. Ibi. num.
156.
.
i
LUXURIA. Major oppositio in peccatis
luxuriæ, quam in aliis cum sacra Eucha­
ristia. Disp. 8, num. 175.
M.
MACULA. Sublata macula peccati ne­
quit permanere reatus ad pœnam æternam. Disp. 7, num. 14. Macula peccati ve­
nialis est aliquid præter reatum ad pœnam.
Disp. 7, num. 89.
MATERIA. An in materia sacramento­
rum distingui debeant divers® partes. In
Comment, ad art. I, qu. 90, num. 3. Quæ
sit materia doloris pertinentis ad sacra­
mentum pœnitentiæ. Disp. 7, num. 88.
Sola peccata sunt materia sacramenti pœ­
nitentiæ. Disp. 7, num. 90. An imperfec­
tiones sint materia hujus sacramenti. Ibi.
num. 91. Sola pœnitentis peccata sunt ma­
teria pœnitentiæ. Ibi. num. 93. Debent
esse vere commissa. Ibi. num. 95. Et præterita, non futura. Ibi. num. 96. Peccata
oblita sunt materia sacramenti, et virtutis
pœnitentiæ. Ibi. num. 97. Peccata etiam
jam confessa, et dimissa. Ibi. num. 98.

INDEX RERUM.
Peccata mortalia dubia sunt materia ne­
cessaria confessionis. Disp. 8, num. 184.
MATRIMONIUM. Quando fuit nullum
ob defectum consensus ex parte unius con­
jugis, quomodo revalidandum? Disp. 7,
num. 105.
MENDACIUM. Quale peccatum sit men­
tiri in confessione. Disp. 8, a num. 255.
MERETRIX. Publicæ meretrices tenen­
tur ad confessionem annuam, et incurrunt
censuras non confitentibus impositas.Disp.
8, num. 37.
MERITUM. Potest homo de condigno
sibi mereri vitam æternam. Disp. 10,
num. 15. Cur possit justus satisfacere de
condigno pro pœna alterius, et non possit
de condigno mereri gratiam, et gloriam
alteri dandam. Ibi. num. 33. Non potest
justus transferre in alium jus ad præmium
de condigno suis meritis correspondons.
Ibi nam. 38. Quo pacto opus meritorium
vilæ æternæ sit etiam meritorium abla­
tionis cujuscumque impedimenti ad illius
assecutionem. Disp. 10, num. 59. Opera
extra charitatem facta non fiunt meri­
toria per adventum charitatis. Ibi. num.
G6.
METUS. Vide Timor.
MINISTER. Nemo præter sacerdotes
habet potestatem ministri in sacramento
pœnitentiæ. Disp. 12, num. 42. Nec habere
potest ex dispensatione Ecelesiæ. Ibi. num.
45. Qualiter sacramentorum minister se
conformare debeat cum principali agente.
Disp. 9, num. 12 et 15.
MISSA. An possit omitti a sacerdote,
qui intra confessionem novit venenatum
vinum sibi esse præparatum ? Disp. 9,
num. 42.
MORS ET MORIBUNDUS. Mors spiri­
tualis ex analogia ad corporalem per quid
formaliter excludatur. Disp. 7, num. 41.
Pro suscipiendo sacramento in articulo
mortis sufficit attritio cognita, et non re­
quiritur contrilio vera, vel existimata.
Disp. 7, num. G4. Plures, et difficiles casus
occurrentes in absolutione moribundi.
Disp. 8, num. 227. An sufficiat illi confi­
teri peccata in genere? Ibi. An dans ali­
qua doloris signa in absentia confessarii
possit ab eo superveniente absolvi ? Ibi.
num. 234. Quid si adveniente confessario
non adsint testes deponentes quid egerit
moribundus ? Ibi. num. 238. Quid si

809

moribundus reperialur, qui nullum perse
vel per alios ostendat sacerdoti signum
doloris. Ibi. num. 240. Non potest, nec
debet in tali casu conferri absolutio. Ibi.
num. 244.
MODUS. Modus, quo operatio fit, addit
aliquando novam speciem, et aliquando
non. Disp. 8, num. 16G. Modus intensionis.
Ibi. Modus durationis, et continuationis.
Ibi. Alii plures modi. Ibi. a num. 167.
Modus exercendi copulam carnalen an va­
riet speciem ? Ibi. num. 168. Feritas, rap­
tus, et rapina sumunt speciem ex modo,
quo operatio fit. Disp. 8, η. 169. Modi
falsi, et insufficientes ad explicandum sa­
cramentum pœnitentiæ validum, et in­
forme. Disp. 8, a num. 275.
N.

NEGLIGENTIA. Negligentia circa exa­
men conscientiæ multipliciter contingit.
Disp. 8, num. 301, et seq.
NECTARIUS. An Nectarius Patriarcha
Constantinopolitanus prohibuerit confes­
sionem sacramenlalem ? Disp. 8, num. 12
et seq.
NOTITIA. Nequit sacerdos uti confes­
sionis notitia ad vitandum excommunica­
tum non toleratum? Disp. 9, num. 38. Nec
ad denegandam Eucharistiam indigno.
Ibi. num. 39 et 40. Nec ad minus grate
alloquendum pœnitenti, aut severiorem
vultum ei ostendendum. Ibi. num. 35. Nec
ad aliquam actionem gubernationis externæ denegandi suffragium in electione, vel
removendi subditum ab officio, et simi­
lium. Disp. 9, num. 48 et seq. Omnis usus
notitiæ confessionis in detrimentum, et
incommodum pœnitentis est violatio si­
gilli. Ibi. num. 51.
NOVATUS. Quis fuerit, et quid docuerit?
Disp. 12, num. 1G.
NOVITIUS. An Novitjus peccans contra
castitatem debeat suum statum explicare
in confessione? Disp. 8, num. 114.
NUMERUS. Quid agendum ubi in con­
fessione nequit asseverari certus nume­
rus peccatorum. Disp. 8, num. 81 et 206.
e

O.

OBEDIENTIA. Vide Contemplas.
ODIUM. Plures circuinstantiæ atten-

810

INDEX RERUM.

dendæ in odio proximi. Disp. 8, num. 138.
non remittuntur absque eorum dolore in
Odium inter personas valde conjunctas
particulari. Ibi. n. 78. Quomodo remittun­
frequenter affert aliam malitiam specie
tur peccata occulta, quæ pœnitens non
cognoscit. Ibi. n. 82.· Recogitatio, et dolor
diversam. Ibi.
peccatorum in particulari requiruntur per
OPINIO. In usu sacramentorum non
se, et in omni statu ad veram de illis con­
licet sequi praecise opinionem probabilem
tritionem. Ibi. n. 83, et 85. Omnia, et sola
relicta tutiori. Disp. 7, num. 51 et 52.
peccata pœnitentis sunt materia sacramenti
Sententia docens pro sacramento pœniten­
pœnitentiæ. Disp. 7, n. 88, et 93. Pro
tiæ sufficere attritionem est tutior, quam
aliorum peccatis possumus satisfacere, non
opposita exigens contritionem. Ibi. num.
autem poenitere. Ibi. n. 94. Peccatum,
34. Duobus modis potest aliqua opinio dici
quod est materia sacramenti, debet esse
tutior. Ibi. num. 55. An opinio probabilis
vere commissum. Ibi. n. 95. Peccata erro­
excuset a confitendo peccatum mortale
nee apprehensa non sunt materia sacra­
dubium? Disput. 8, num. 193. Quam opi­
menti pœnitentiæ, bene autem pœnitentiæ
nionem teneamur sequi in conferendis sa­
virtutis. Ibi. Peccata futura non sunt mate­
cramentis? Disp. 12, num. 83 et 84. Quæ
ria sacramenti, nec virtutis pœnitentiæ.
differentia versetur inter opinionem pro­
Ibi. n. 96. Peccata oblita sunt materia
babilem circa materias, et formas sacra­
mentorum, et inter opinionem probabilem I pœnitentiæ tam sacramenti, quam virtutis.
circa jurisdictionem ministri. Ibi. num.84. ; Ibi. n. 97. Peccata jam confessa, et dimissa
sunt materia sufficiens sacramenti pœni­
An opinio, docens absolutionem praestitam
tentiæ. Ibi. num. 98. Peccata commissa
cum jurisdictione probabili esse licitam, sit
ante Baptismum possunt esse materia pœ­
minus tuta, quam opposita? Disp. 12,num.
nitentiæ virtutis, non autem pœnitentiæ
85 et seq.
sacramenti. Ibi. n. 101. An debeat scribere
OPUS. Quo sensu egregia virtutum opera
peccata timens quod eorum postea pro con­
dicantur non prodesse sine charitate. Disp.
fessione non recordabitur. Disp. 8, n. 55.
7, n. 40.
Omnia mortalia quantum ad species, et
ORDO. Ordo eorum, quae in hoc trac­
numerum, et circumstantias mutantes spe­
tatu dicuntur. In procem, ad qu. 90.
ciem debent in confessione manifestari.
Disp. 8, a num. 71. Et confiteri uni, et
P.
eidem sacerdoti. Ibi. num. 72. In confes­
sione peccatorum opus est explicare actum
PAPA. Summus Pontifex tenetur ad
externum. Ibi. n. 73. An etiam effectum
confessionem annuam. Disp. 8, num. 38.
talis actus. Ibi. Quæ sit species primaria in
Potest autem abrogare, et secum dispen­
peccato. Ibi. num. 75. Radix distinctionis
sare in talis confessionis præcepto. Ibi.
numericæ inter peccata. Ibi. num. 77,
num. 39.
et seq. Quando discontinuatur unitas nuPARS. Partes sacramenti pœnitentiæ ex
merica peccati. Ibi. num. 78. An duraparte materiæ. In Comm, ad art. 2, qu. 90,
tio, seu continuatio actus peccaniinosi
per totum. Sunt partes intégrales ejusdem
debeat in confessione explicari. Disp. 8,
materiæ. In Comm. art. 3, qu. 90, n. 1.
PECCATUM, et’ PECCATOR. Quæ sit
num. 101. Consuetudo peccandi. Ibi. num.
125. Peccatum ex ignorantia. Ibi. num.
distinctio inter peccata cordis, oris, et ope­
128. Actus consummatus peccati debet in
ris? In Comm. art. 3, qu. 90, n. 3. Non
confessione explicari. Ibi. n. 129. Mul­
omnia opera peccatoris sunt peccata. Disp.
tiplicatio peccatorum in eodem actu furan­
7, n. 38. Omnia peccata gravia expelluntur
di. Ibi. η. 131. In actu odii, vel occisionis.
per contritionem. Disp. 7, n. 05. Non
Ibi. η. 132. In proferendo contumeliam,
requiritur quod dolor de peccatis sit sum­
in detrahendo, et temere judicando. Ibi. a
mus intensive, sed appretiative. Disp. 7, a
n. 133. In peccato jactantiae. Ib. n. 136.
n. 71. Pro majori peccato debetur major
In consulente peccatum. Ibi. n. 137. In
dolor appretiativus. Ibi. n. 70. Dolere
conjunctorum odio, n. 138. Peccata contra
magis appretiative de minori peccato,quam
naturam. Ibi. n. 139. Inter cognatos. Ibi.
de majori, est peccatum, et quale. Ibi.
a num. 140. In non corrigente subditos.
n. 72. Peccata in sacramento pœnitentiæ

INDEX RERUM.

Ibi. n. 147. Speciale peccatum incitandi
positivo alium ad peccandum. Disp. 8,
n. 150. Peccata dubia dubio negativo, aut
levi fundamento non sunt necessario con­
fitenda. Disp. 8, n. 177. Certus de peccato,
et dubius de confessione debet illud confi­
teri. Ibi. n. 178. Qui dubitat, an peccaverit
moraliter, tenetur illud peccatum confiteri.
Ibi. n. 184. Peccatum mortale confessum
ut dubium debet iterum confiteri, ubi
cognoscitur certum. Ibi. 203. Quid si ali­
quis confiteatur decem peccata plus minusve, si postea cognoscat numerum cer­
tum. Ibi. n. 206. Peccata in unaconfessione
inculpabiliter oblita debent in alia expli­
cari. Ibi. n. 207. Et quando debeant con­
fiteri. Ibi. n. 212. Quale peccatum sit
manifestare alicui intra vel extra confes­
sionem absque necessitate occultum proxi­
mi peccatum. Disp. 8, n. 224. Quando opus
sit in confessione explicare, quæ peccata
sint jam confessa, et quæ non? Disp. 8,
n. 247, Peccat mortaliter, qui confessio­
nem facit ex fine venialiter malo. Disp. 8,
n. 258. Unde agnoscenda sit gravitas, aut
levitas peccati. Disp. 9, n. 98. Qualiter
Deus occultet peccata clavibus subjecta.
Disp. 13, n. 13. Omissio rei exiguæ, sine
qua finis magni momenti obtineri non
potest, est lethale peccatum. Disp. 11, n.13.
Quo pacto licitum sit uti peccato alterius
in proprium bonum. Disp. 12, num. 79.
Volitio indirecta objecti peccaminosi an
sit peccatum? Disp. 8, n. 293, et n. 309.
Quæ advertentia requiratur ad peccatum
lethale. Ibi. η. 313 Peccatum Angeli ex
qua inadvertentia processerit. Ibi.
PERSEVERANTIA. Unus, et idem actus
potest perseverare vel formaliter, vel vir­
tualiter, vel habitualiter. Disp. 7, η. 115.
Sufficit, intentionem, consensum, dolorem,
et similia perseverare virtualiter ad valo­
rem eorum, pro quibus requiruntur. Ibi.
121, et seq.
PESTIS. Quomodo in contagio pestis
possit ministrari sacramentum pœnitenliæ ? Disp. 8, n. 215.
PŒNA. Pœna inferni potest terminare
timorem naturalem, sed magis supernaturalem. Disp. 7, n. 43. An pœnæ Eccle­
siastic® comprehendant pueros, et impu­
beres. Disp. 8, n. 42. Pœna æterna damni,
et sensus sequitur ad quodlibet peccatum
lethale. Disp. 10, num. 6. Pœnæ tempora­

811

lis reatus, quo pacto sequatur ad pecca­
tum? Ibi. n. 7. Qualiter persistat, vel
deficiat? Ibi. num. 9, et seq. Pœna tempo­
ralis debita pro peccatis non est determi­
nate pcena Purgatorii. Ibi, num. 18 et 19.
Debitum subeundi pœnam qualiter dicatur
personale? Ibi. n. 33,
PŒNITENTIA. In sacramento pœnilentiæ distinguenda est duplex elevatio, alia
pœnitentis ad eliciendum actus ; alia
ipsorum actuum ad efficiendum gratiam.
In Comm, ad art. 1, qu. 90, num. 2. In
eodem distingui debent 1res partes ex
parte materiæ. In Comm, ad art. 4. qu.
90, n. 1. Divisio pœnitentiæ virtutis in
pœnitentiam ante baptismum, mortalium,
et venialium. Ibi. a n- 2. Aliquis dolor
essentialiter requiritur ad valorem sacra­
menti pœnitentiæ. Disp. 7, num. 2. Non
requiritur contritio, sed sufficit attritio.
Ibi. n. 9. Sacramentum pœnitentiæ est
sacramentum mortuorum, et non supponit
per se vitam gratiæ. Ibi. n. 11. Sacramen­
tum pœnitentiæ antequam sit, non influit
per contritionem cum voto ipsius pœni­
tentiæ. Ibi. n. 18. Ad valorem sacramenti
pœnitentiæ requiritur attritio supernaturalis. Disp. 7, n. 19. Sufficit attritio supernaturalis inefficax, ut sit sacramenti pars.
Ibi. n. 23. Ad fructum hujus sacramenti,
et influendum per modum dispositionis
attritio efficax necessaria est. Ibi. num. 26,
et seq. In eodem sacramento duæ attri­
tiones, una per modum partis, et alia per
modum dispositionis. Ibi. n. 29. Major
dolor, et labor requiritur in sacramento
pœnitentiæ, quam in Baptismo. Disp. 7,
n. 50. An sententia docens contritionem
esse necessariam pro sacramento pœni­
tentiæ, sit condemnata ab Ecclesia? Ibi
n. 51, et 54. Vide Attritio. An hic actus :
Doleo quod non doleam de peccatis, suffi­
ciat in ratione doloris ad sacramentum
pœnitentiæ? Disp. 7, n. 67. An pœnitentia
peccatorum debeat esse summa intensive.
Disp. 7, n. 74. Quæ doloris extensio ad
peccata requiratur in sacramento pœniten­
tiæ? Ibi. n. 78 et seq. An peccet, qui con­
fitetur cum dolore ex motivo particulari?
Ibi. n. 80. Ubi sacramentum pœnitentiæ
non esset, ipse peccator pœnitens deberet
esse judex, et medicus. Disp. 7, num. 86.
Quæ peccata sint materia doloris pœniten­
tis ad pœnitentiam. Disp. 7, n. 88. Pœui-

812

INDEX RERUM.

ten Ha Sanctorum post peccata sibi remissa.
Ibi. π. 98, et 101. An, et quomodo pœni­
tens debeat respondere interrogationibus
confessarii? Disp. 8, num. 102 et seq. et
num. 126. In peccatis odii solent addi cir­
cumstantia* specie distincte. Ibi. n. 138,
et in peccatis carnis attendendo ad perso­
nam, cum qua committuntur. Ibi. η. 139.
Plura peccata ex circumstantia loci sacri
sunt sacrilegia independenter ab ordina­
tione Ecclesiæ. Ibi. η. 152. Nullum mor­
tale post baptismum, sive certum, sive
dubium remittitur absque sacramento pce­
nitentia in re, vel in voto. Disp. 8, n. 191.
An pœnitens teneatur confiteri peccatum,
ex quo confessarius cognoscat complicem.
Disp. 8, a n. 219. Pœnitens in confessione
generali debet explicare, quæ ex peccatis
sint jam confessa, et quæ non sint confessa.
Disp. 8, n. 247. Et si circa id inquiratur a
confessario, tenetur directe respondere.
Ibi. n. 250. Potest dari sacramentum poeni­
tentias validum, et informe. Disp. 8, num.
265. Vide Confessio.
POLLUTIO. Cur pollutio voluntaria pro­
hibita sit in omni .eventu? Disp. 9, n. 20.
M. PONCE. Immerito impugnavit doc­
trinam de timore servili, quam tract, de
spe tradidimus. Disp. 8, n. 296, et seq.
POTESTAS CLAVIUM. Unde efficaciter
probetur? Disp. 8, n. 3, et seq. et disp. 12,
n. 9 et seq. Quid sil? Disp. 12, n. 1 et seq.
Est vera, et realis potestas spiritualis. Ibi.
n. 20. Addit modum exensionis supra cha­
racterem sacerdotis, et ab eo separabilis
est. Disp. 12, n. 4. Qualiter pendeat a
jurisdictione? Ibi. n. 5. Quo pacto refert,
vel occludat Cœlorum januam. Ibi. n. 6 et
18. Quid nomine potestatis clavium inlelligant hæretici ? Ibi n. 1-1, et seq. Quæ dica­
tur clavis David? Ibi. num. 24. Quæ sit
clavis inferni? Ibi. n. 19. Quot sint Eccle­
siæ claves, et qualiter distinguantur? Ibi.
num. 21 et 23. Quid sit clavis scientiæ, et
quando conferatur sacerdoti. Ibi. n. 2G.
An quaelibet divina persona habeat dis­
tinctas claves ? Disp. 12, n. 30. Quo pacto
potestas jurisdictionis dicatur clavis? Ibi.
n. 31. An sacerdotes legis naturalis et
scripta* clavium potestatem obtinuerint?
Ibi. n. 33. Potestas clavium, et sacerdotalis
non convertuntur. Ibi. num. 34. Clavium
potestas residet in omnibus sacerdotibus
legis gratiæ, etiam haereticis, degradatis,

schismaticis, et excommunicatis. Ibi. n. 37.
Non tamen habent illius usum. Ibidem.
PR.ECEPTUM. Multa sunt ex divina
institutione, quæ non cadunt sub præcepto
divino. Disp. 8, n. 2. Præceptum divinum
de confessione sacramentali. Ibi. num. 3.
Præceptum Ecclesiasticum de eadem con­
fessione. Ibi. num. 21 et 21. Pra*ceplum
annuæ confessionis est simpliciter huma­
num. Ibi. n. 24. Ecclesia potest abrogare
præceptum annuæ confessionis, et in illo
dispensare. Ibi. n. 27. Si non supponere­
tur præceptum divinum de confessione,
non posset Ecclesia annuam confessionem
præcipere. Disp. 8, n. 29. Ad quas personas
extendatur annuæconfessionispræceptum?
Ibi. n. 35. Comprehendit hæreticos, et
apostatas. Ibi. Et publicas meretrices. Ibi.
n. 37. An Summum Pontificem ? Ibi num.
33. An paeros, el in qua aetate? Ibi num.
45. An senes octogenarios ? Ibi num. 43.
Præceptum annuæ confessionissolum obli­
gat conscios peccati mortalis non confessi.
Ibi n. 44. Fideles non habentes conscien­
tiam peccati mortalis non obligantur ad
comparendum coram Parocho. Ibi n. 45.
Quomodo computandus annns ad satisfa­
ciendum præcepto annuæ confessionis.
Disput. 8. a num. 46. An una confessione
possit satisfieri præcepto anni antecedentis,
et præcepto anni sequentis ? Ibi numero
49. Quid dicendum de eo, qui post con­
fessionem incidit in novum peccatum mor­
tale ante finem anni? Ibi u. 50. Quid de
illo, qui post confessionem peractam recor­
datur alicujus mortalis nondum confessi.
Ibi n. 51. Plures alii casus ad idem perti­
nentes. Ibi n. 53. An qui prævidet fore ut
postea non possit adimplere confessionis
annuæ præceptum, teneatur illam præmittere. Ibi n. 54. Quid de eo, qui prævi­
det se in articulo mortis non habiturum
copiam confessarii ; vel non habiturum
memoriam peccatorum? Ibi n. 55. Huic
præcepto satisfit per omnem confessionem
validam. licet informem. Ibi n. 56. Non
tamen per confessionem voluntarie nullam,
sive sacrilegam. Ibi n. 57. Similitudo inter
praeceptum confessionis annuæ, et præ­
ceptum annuæ communionis. Ibi n. 59.
Non satisfit huic præcepto per confessio­
nem ob culpam occultam, et voluntarie
nullam. Ibi n. 60. Qui sic confitetur, in­
currit poenas Ecclesiasticas positas contra

813

INDEX RERUM.

non con fi tentos. Ibi n. 63. Per confessio­
nem nullam sine culpa pœnitentis, sed
aliunde, non satisfit præcepto annuæ con­
fessionis, Ibi n. 64. Causae excusantes ab
annua confessione. Disp. 8, n. 65, cum
seq. Præceptum non obligat ad assecutionemfinis, sed ad exhibitionem operis præ­
cepti. Disp. 11, n. 62. Ex quibus capiti­
bus vim obligandi amittat, vel conservet ?
Disp. 9, n. 20 et 26. Quæ præcepta nega­
tiva obligent semper, et pro semper. Disp.
9, n. 25.
PRÆLAT1. Praelati nostri Ordinis pos­
sunt sub præcepto formali constringere ad
confitendum Religiosum illum, qui per
tres aut quatuor menses ad pœnitentiam
non accessit. Disp. 8, n. 13 et 320.
PROPOSITIO. Aliquae propositiones con­
demnata? ab Alexandro VIII. In Comm.
ad art. 2, q. 9, n. 4. An ista sit vera :
Confessio est Sacramentum Pænitentiæ. In
Comm, ad art. 3, q. 90, n. 2. Aliae
propositiones damnatae a Pio V. Disp. 7,
n. 13. Aliæ. Ibi n. 15. Alia n. 21.
Alia nu. 45. Aliæ n. 51. Aliæ η. 130. Aliæ
damnatae ab Alexandro VII et Innocentio XI. Disp. 8, n. 55 et 56, et 59. Alia
damnata ab Innocentio XI. Disp. 8, n.105.
Aliæ ab eodem damnatae. Disp. 8, nu. 126.
Alia ab Alexandro VII. Ibi n. 130. Aliæ
ab Innocentio XI. Disp. 8, n. 181. Alia ab
Alexandro VII. Disp. 8, nu. 207. Aliæ ab
Innocentio XI. Disp. 8, n.217. Alia ab eo­
dem. Ibin. 246. Aliæ n. 251. Alia disp. 10,
n.14. Aliædisp.8, n. 315.Alia Disp. II, n.
32. Alia. Ibi n. 48. Alia. Disp. 12, n. 79.
Alia. Ibi 83. Alia. Ibi n. 106.
PROPOSITUM. Propositum vitandi ve­
nialia pro eorum confessione requisitum,
disp. 7, n. 143. An possit dari verum pro­
positum vitandi omnia venialia ? Ibi num.
144. An propositum ex unico motivo vi­
tandi omnia peccata cesset per unius ve­
nialis commissionem ? Ibi nu. 146, cum
seq. An ex patratione alicujus mortalis ?
Ibi n. 194.
PRUDENTIA. Nequit imperare, aut diri­
gere actum ex aliquo capite malum. Disp.
8, n. 257.
PUERI. Obligantur præcepto annuæ con­
fessionis, et in quo anno. Disp. 8, n. 41.
An ab eo tempore obligentur ad commu­
nionem, et ad poenas non confitentibus
j
impositas? ibi n. 42.

PURGATORIUM. Animæin Purgatorio
existentes non satisfaciunt, sed satispatiuntur. Disp. 10, nu. 48. An possit pœ­
nitens omittere satisfactionem sacramen­
talem in hac vita, animo solvendi pœnam
debitam in Purgatorio ? Disp. 21, num.22.
Q.

QUALITAS. Quomodo fiat intensio, et
extensio qualitatum. Disp. 7, num. 70.
R.

RAPINA. Est speciale peccatum, et ejus
distinctio a furto. Disp. 8, num. 169.
RAPTUS. Quale peccatum speciale sit
in genere luxuriæ. Disp. 8, num. 169.
REATUS. Reatus ad pœnam aeternam
non distinguitur realiter a macula, et illa
ablata nequit non auferri. Disp. 7, n. 14
et 15.
RELIGIOSI. An religiosi possint obli­
gari ad confitendum peccata venialia ?
Disp. 8, n. 31. An ad confitendum Prælato
peccata jam alias aliis confessa ? Ibi num.
32. An in confessione peccati incontinentiae
debeant explicare votum solemne, aut sta­
tum ? Disp. 9, num. 111. An in peccatis
delectationis morosæ ? Ibi η. 112. Ansi
peccat cum persona ligata voto castitatis,
debeat votum ex utraque parte explicari ?
Ibi numero 113. Religiosi nostri Ordinis
nequeunt confiteri simplici Sacerdoti ejus­
dem Ordinis. Disp. 12, num. 74. Possunt
tamen, dum itinerantur, confiteri sacer­
doti simplici sæculari, vel alterius Ordinis.
Ibidem.
RESERVATIO. An possint confiteri pec­
cata non reservata, tacendo reservata, et e
converso. Disp. 8, num. 218. Reservatio
peccatorum cur fiat ? Disp. II, num. 71.
RESTITUTIO. Aliquando non obligat ob
impossibilitatem per se loquendo illam
faciendi. Disp. 8, n. 225.
RESTRICTIO. Restrictio, quæ non est
pure mentalis, an sit prohibita ? Disp. 9,
num. 31.

S.
SABBATHUM.Quæ exigebantur in sanc­
tificatione Sabbathi apud Judæos ? Disp. 8.
n. 173.

U rr

814

INDEX RERUM.

SACERDOS. Sacerdotes habent a Christo
veram potestatem absolvendi a peccatis.
Disp. 8, num. 3. Ad absolvendum a pec­
catis invincibiliter oblitis in aliis confes­
sionibus non sufficit simplex sacerdos.
Disp. 8. num. 208.
SACRAMENTUM.Sacramenta novæ legis
constant rebus, et verbis,sicut ex materia,
et forma. In Comm, ad art. 1, qu. 90. Fieri
potest, quod Sacramenta mortuorum non
producant primam gratiam, sed ejus aug­
mentum, et quod Sacramenta vivorum pro­
ducant non augmentum, sed primam gra­
tiam. Disp. 7, num 4. In usu Sacramento­
rum tenemur sequi tutiorem sententiam.
Disp. 7, num. 52. Quæ sententia in hac
parte dicatur tutior ? Ibi num. 5-1. Eadem
materia remota potest servire pluribus Sa­
cramentis, si multiplicetur proxima. Disp.
7,numero 98 et 101. Differentia inter judi­
cium forense, et spirituale Sacramenti
Pœnitentiæ judicium. Ibi num. 100. Quæ
praesentia, et coexistentia requiratur inter
materiam, et formam Sacramentorum.
Disp. 7, num. 113. In conficiendis Sacra­
mentis nec ministris, nec suscipientibus
licet sequi opinionem probabiiem, relicta
tutiori. Ibi num. 131 et disp. 3, numero
258. Potest dari Sacramentum Pœnitentiæ
validum, et informe. Ibi numero 265.
Recta administratio Sacramentorum est
de jure divino. Disp. 9, num. 12. Qui
ordo servetur inter constitutionem Sacra­
menti, elevationem ad rationem instru­
menti, et influxum in gratiam. Disp 8,
numero 268. Ministrare Sacramenta cum
periculo nullitatis est grave sacrilegium.
Disp. 12, num. 83. Qualiter Sacramentum
suspendatur ab actuali gratiæ productione.
Disp. 8, num. 304. Sacramentum Pœni­
tentiæ an recedente fictione causet gratiam?
Ibi n. 310 et seq.
SACRILEGIUM. Circumstantia sacrilegii
ex peccatis in loco sacro. Disp. 8, a n. 148
et n. 163.
SANCTI. Se exercebant in pœnitentia
post peccata sibi certo remissa. Disp. 7,
n. 98 et 101.
SATISFACTIO SECUNDUM SE. Quid
sit? Disp. 10, num. 30. Ejus etymologia.
Ibi num. 2. Multiplex illius divisio. Ibi
num. 3. Qualiter Christus pro hominibus
satisfecerit? Ibi numero 10. Potest purus
homo gratia exornatus satisfacere de con-

digno pro pœna temporali debita proprio
peccato. Ibi. num. 12, et seq. Satisfactio
nostra non est ex rigorosa justitia. Disp.
10, num. 16. Justus potest de condigno
satisfacere pro pœna temporali peccati
alterius. Ibi. num. 24. Satisfactio unius
justi pro pœna alterius infallibiliter accep­
tatur a Deo, etiamsi ille alter potens sit
ut per se ipsum satisfaciat. Ibi. num. 34 et
35. Nequit tamen eodem actu, et pro se,
et pro alio satisfacere. Ibi. num. 37. Ut
reus fiat immunis a debito, non sufficit
quod alter offerat pro illo satisfacere, sed
opus est ut de facto satisfaciat. Disp. 10,
num. 39. Minoris pœnæ assumptio sufficit
ad satisfaciendum pro alio, quam ad satis­
faciendum prose. Ibi. num. 40. Ad satis­
factionem requiritur libertas. Ibi. n. 41.
Qualiter flagella, quibus a Deo punimur,
sint satisfactoria pro peccatis? Ibi num. 43.
Quo pacto satisfactio distingatur a satispassione. Ibi. num. 44. Exposcit bonita­
tem moralem in actu satisfaciendi. Disp.
10, num. 45. Etiam statum viæ, et gratiæ.
Ibi. num. 47 et 49. Requiritur intentio­
nem satisfaciendi. Ibi. num. 54. Sufficit
tamen virtualis intentio Ibi. num. 55.
Requiritur opus esse pœnale, ut sit satis­
factorium. Ibi. num. 58. Opera magis
poenalia ex parte operis sunt magis satis­
factoria, non autem ex parte operandis.
Ibi. num. 59. Actus cadens sub præceplo
est satisfactorium. Ibi. num. 60, et seq. Ex
acceptatione Dei sunt opera nostra satis­
factoria ad æqualitatem. Disp. 10, n. 63.
Quo pacto possibile sit satisfacere pro uno
peccato, et non pro alio? Ibi. num. 64. Per
exhilionem pœnitentiæ in statu peccati
adimpletur præceptum sacerdotis, non
tamen satisfit Deo. Disp. 10, n. 65. Opus
extra charitatem factam non fit satisfacto­
rium adventu charitatis, num. 66 et seq.
Ad satisfactionem requiritur pactum, vel
promissio acceptandi ex parte Dei, n. 69;
SATISFACTIO SACRAMENTALIS. Quo
sensu sit vera pars sacramenti pœnitentiæ.
In Comm, ad art. 2, quæst. 90, num. 3.
Non est necessarium exequi satisfactionem,
antequam pœnitens absolvatur. Ibi. n. 4.
Potest quis satisfacere pro alienis peccatis,
sed non potest poenitere. Disp. 7, num. 95.
Satisfactiones majores olim imponebantur
ex majore ipsorum pœnitentium fervore.
Disp. 8, num. 96. Satisfactionis sacramen-

INDEX RERUM.
talis essentia. Disp. 11, num. 1. Potest, cl
debet sacerdos eam injungere pœnitenti.
Ibi. num. 2 et 3. In quo casu excusetur ab
ejus injunctione. Ibi. num. 5. Non excu­
satur ubi credit pœnitentem ante confes­
sionem satisfecisse, nec ubi pœnitens nul­
lam acceptaro vult. Ibi. num. G el 7. Quid
dicendum ubi scrupulosus semel absolutus
iterum redit ad absolutionem ? Disp. 11,
num. 8. Quid tempore Jubilaei ? Ibi. n. 9.
Tenetur sacerdos sub gravi obligatione
injungere satisfactionem pro mortalibus.
Ibi. n. 10. Sub levi tamen ad illius injunc­
tionem pro venialibus, et lelhalibus jam
confessis. Ibi. num. 11. Ad quae dirigatur
satisfactionis injunctio. Ibi. Non delinquit
graviter pœnitens, qui omittit levem satisiactionem. Ibidem. Potest sacerdos cogere
pœnitentem ad acceptandam satisfactio­
nem, et pœnitens ad acceptationem tene­
tur. Disp. 11, num. 14 et seq. Unde haec
obligatio oriatur. Ibi. num. 20. Quod pec­
cata committat, qui omittit satisfactionem
sacramentalem? Ibi. num. 21. Qui non
vult acceptare pœnitentiam rationabiliter
injunctam, non censetur recte dispositus
ad absolutionem. Ibi. num. 22. Nequit
sacerdos obligare pœnitentem âd satisfac­
tionem improportionatam, et excatsivam.
Ibi. num. 23. Quonam modo sit proporlionanda culpis, et fragilitati pceniteptis. Ibi­
dem, et num. 24. Non tenetur pœnitens
sub gravi obligatione ad acceptandam le­
vem pœnitentiam pro venialibus. Ibi- num.
25 et seq. Tenetur graviter ad acceptan­
dam gravem satisfactionem justis de causis
impositam pro venialibus. Disp. 11, n. 28.
Unde hæc obligatio proveniat. Ibi. n. 29 et
30. An possit prenitens ante absolutionem
declinare sacerdotem, cum quo confessio­
nem inchoaverat, et alium audire, qui
benigniorem pœnitentiam injungat? Ibi.
num. 31. Quando satisfactio injungenda sit,
an ante, vel post absolutionem l Ibi. num.
32. Quæ opera possint injungi ad satisfac­
tionem? Ibi.num.33 et seq· Potest sacerdos
injungere in pœnitentiam opera debita ex
præcepto· Ibidem, et disp. 10, num. 63.
An injungi valeat prenitentia publica pro
peccatis publicis? Disput. 9, num. 23. Quid
de usu injungendi publicas pœnilenlias
initio Ecclesiæ? Ibidem. An satisfactio
imponi debeat præceptive, vel possit relin­
qui ad arbitrium pœnitentis? Disp. 11,

815

num 37. An possit conditionate ? Ibi. num.
28. Prudentia sacerdotis commendatur in
injungendis satisfactionibus. Ibi. num. 37.
Adimpletur præceptum sacerdotis exhi­
bendo satisfactionem in statu peccati. Ibi.
num. 39, disp. 10, num. 65. Differre pœni­
tentiam per annum est grave peccatum.
Disp. 11, num. 42. Secus vero si per modi­
cum tempus id fiat. Ibi. num. 43. An omit­
tere pœnitentiam die a sacerdote præfixo
sit peccatum? Ibi· num. 41. An elapso
culpabiliter, vel inculpabiliter termino
designato cessetobligatio adimplendi pœni­
tentiam? Ibi. num. 45 et seq. Nequit pœ­
nitens proprio arbitrio substituere alium,
qui satisfactionem sacramentalem pro se
adimpleat. Ibi. num. 48. Id tamen potest
ex sacerdotis arbitrio. Ibi. num- 50. Excu­
satur pœnitens a satisfactionis adimple­
tione per impotentiam physicam, vel mora­
lem. Disp. 11, num. 72. Quando hujusmodi
impotentiæ adsint? Ibidem. An qui obli­
viscitur pœnitentiæ, censeatur impotens
ad illius adimpletionem? Ibi. num. 73, et
seq. An impotens ad totam teneatur ad
partem, quam potest? Ibi. num. 75. Per
quam irritationem satisfactionis excusetur
pœnitens ab ejus exhibitione? Ibi. n· 76.
Nemo dispensare potest in satisfactione
sacramentali. Disp. 11, num. 77. Per Jubi­
laeum, aut indulgentias excusatur pœnitens
a satisfactione ut punitiva delicti. Ibi.
n. 78. Non tamen ut medicinali. Ibi. num.
79. Non excusatur pœnitens a satisfactione
sibi injuncta exhibendo proprio arbitrio
alia opera satisfacloria extra sacramenta­
liter. Ibi. num. 82 et seq. Satisfactio non
solum obligat ut punitiva, sed etiam qua­
tenus medicinalis. Disp. 11, num. 86. Quos
effectus inducat ex opere operato ? Disput.
1l.dub. 5. Remittit pœnam temporalem ex
opere operato. Ibi. n. 88. Importat auxilia
ad præcavenda futura peccata. Ibi. n. 90.
Non auget gratiam habitualem. Ibi. n. 91.
In quo effectu distinguatur satisfactio sacra­
mentalis a non sacramentali? Ibi. n. 100.
Quamvis sacerdos injungat satisfactionem
suo arbitrio omnino proportionalam cul­
pis, non remittit totam pœnam debitam,
si coram Deo non est omnino proportio­
nate. Disp. 11, num. 101 et seq. An satis­
factio sacramentalis consequatur effectum
recedente fictione? Ibi. num. 101 et seq.
SCANDALUM. Quando circumstantia

SIG

INDEX
%

RERUM.

scandali debeat in confessione explicari.
Disp. S, num. 159. Differentia hujus pec­
cati. Ibi. num. 158.
. SENES. An valde senes obligentur ad
confessionem annuam? Disp. 8, num. 43.
SENTENTIA. Tenet sententia judicis
illegitimi, communiter, et publice existi­
mati legitimi. Disput. 12, numeroSO.
SIGILLUM. A quo dictum? Disput. 9,
num. 1. Quid sit sigillum sacramentale?
Ibi. num. 2. Quo pacto sit de essentia
sacramenti? Ibi. num. 3. Qualiter oriatur
ex jure naturæ. Ibi. num. 4 et seq. Non
obligat ex solo jure Ecclesiastico, nec in
eo valet Pontifex dispensare. Ibi. num. 9.
Obligat ex jure divino. Ibi. num. 11. Quem
finem respiciat? Ibi. Qualiter ejus obser­
vatio speciet ad rectam sacramenti administrationem ? Disp. 9. num. 12. Qui con­
trahant ejus obligationem? Ibi. num. 15.
Obligat ex jure divino naturali, et ex
divino positivo. Ibi. num. 16. An qui reve­
lat confessionem, mentiatur? Ibi. num. 17
et 30. Sigillum obligat in omni eventu
etiam cum dispendio propriae vite, et boni
communis. Disp. 9, n. 19 et seq. Non licet
revelare sigillum ob integritatem confes­
sionis servandam. Ibi. num. 27. Potest
sacerdos jurare se nescire, quæ audivit in
confessione, et cur? Ibi. num. 31. Reve­
lare confessionem ind irecte est contra sigiltum. Disp. 9, num. 33. An contrahat
obligationem sigilli ille, cui de licentia
pœnitentis revelatur confessio? Ibi. n. 59.
Vinculum sigilli oritur ex sola, et omni
confessione sacramentali, sive absolutione
perficiatur, sive non. Ibi. num. 65 et seq.
Non oritur ex confessionne facta animo
decipiendi ministrum. Ibi. num. 67. Nec
ex confessione accedentis ad sacerdotem
non tam animo confitendi, quam secretum
aliquod commendandi. Ibi. num. 68. Ori­
tur ex confessione facta fingenti se sacer­
dotem. Disp. 9, num. 69. Et ex facta laico
cum ignorantia invincibili, quod in absen­
tia sacerdotis possit absolvere. Ibi. n. 70.
Pœnitens an teneatur ad sigillum? Ibi.
num. 73. Quid de interprete? Ibi. n. 74.
Quid de consiliario? Ibi. num. 77. Quid de
Prælato, cui revelatur confessio, ut con­
cedat facultatem absolvendi a reservatis ?
Disp. 9, num.79. Sigillo ligatur quicumque
vel actu, vel casu, vel ex necessitate con­
fessionem audit. Ibi. num. 80. Sub sigillo i

cadunt omnia peccata tam lethalia, quam
venialia quoad numerum, species, et circircumstantias. Ibi. num. 81. Non tamen
venialia sumpta in genere. Ibi. n. 82. Quid
de peccatis publicis? Ibi. n. 87. Quid de
peccato futuro? Ibi. num. 84. Indirecte
cadunt sub sigillo omnes defectus pœnitentis, qui ratione peccati manifestantur
in confessione. Ibi. n. 85. Cadunt etiam
omnia ea, per quæ peccatum, et peccator
deprehendi possunt. Ibi. num. 86. Quali­
ter sacerdos respondere debeat, ubi inter­
rogatur an talem pœnitentem absolverit?
Disp. 9, num. 88. Quo pacto sacerdos loqui
valeat de peccatis in tali civitate, oppido,
aut Religione sibi confessis, non detegendo
personam. Ibi. num. 89. An virtutes, et
alia dona cadant sub sigillo? Ibi. num. 90.
Quid de scrupulis ? Ibi. num. 91. Quot,
et quæ peccata committantur in violatione
sigilli? Disp. 9, dub. 7. Materiæ parvita­
tem non admittit. Ibi. num. 99. Quas
poenas incurrat violator sigilli? Ibi. num.
102.
SODOMIA. Commissa cum masculo est
diversæ rationis ac commissa cum fcemina,
et debet in confessione explicari. Disp. 8,
num. 104 et 134. Circumstantiæ expli­
candae in hoc peccato. Ibi. num. 139.
SPECIES. Species peccatorum in con­
fessione explicandæ. Disp. 8, num. 73.
Quæ species sit primaria in peccato? Ibi.
num. 75. Qualiter consideranda eorum
distinctio? Ibi. num. 76. Circumstantiæ
variantes speciem peccati, aut non varian­
tes. Vide Circumstantia. Speciem peccati
non variant diversarum bestiarum species.
Disp 8, num. 104. An idem dicendum de
sodomia cum masculo,et cum fœmina?Ibi.
SPONSUS. An sponsus, vel sponsa, si
fornicentur cum alia persona, debeant
suum statum manifestare in confessione?
Disp. 8, n. 115.
STUPRUM. In quo consistat malitia
hujus peccati? Disp. 8, num 116.
SUPERNATURAL!A. Quibus modiscontingat aliquid esse, aut dici supernaturale?
Disp. 7, num. 7. Supernaturale quoad
substantiam, et supernaturale quoad mo­
dum. Ibi. et num. 21. Magis cognoscibilis
est operationis supernaturalilas, quam effi­
cacia. Disp. 7, num. 25. An omnia supernaturalia cognosci possint lumine naturali?
Disp. 9, num. 6 et 7.

INDEX RERUM.

»

T.

i

817

aliqua venialia confitetur sine dolore, non
tenetur id exponere confessario. Ibi. num.
MO. An quod pœnitens imponat sibi ali­
quod veniale, quod non fecit, sit peccatum
mortale? Ibi. num. 141. Pro venialium
confessione requiritur propositum illa vi­
tandi. Disp. 7, a num. 143. An possimus
concipere verum propositum vitandi omnia
venialia, cum omnia vitare non possimus?
Ibi. n. 141. Non est validum votum vitandi
omnia venialia. Ibi. n. 145. An propositum
vitandi omnia venialia innilens uni motivo
irritetur, ubi quis venialiterpeccat? Ibi. n.
148. An confessio venialium possit cadere
sub Ecclesiæ præcepto? Disp. 8, n. 30. An
confessio venialium cum simplici sacerdote
sit nulla? Disp- 12, num. 73 et seq.
VERECUNDIA. Verecundia in confitendo
peccata multis bonis compensatur. Disp. 8,
num. 19. Summa verecundia in expli­
cando peccata non excusat ab integritate
materiali confessionis Disp. 8, num. 256.
VERBUM. Verba prolata absque usu
rationis non sunt formaliter verba. Disp.
7, a num. 109.
UBI. Quæ circumstantia sit in peccatis,
et quando inducat speciem sacrilegii ? Disp.
8, num. 148.
UNITAS. Unitas et distinctio numerica
peccatorum. Disp. 8, a num. 77.
VIRGINITAS. An circumstantia amissæ
virginitatis debeat in confessioneexplicari?
Disp. 8, a n. 116. Virgosi inconsultis pa­
rentibus nubat,peccat mortaliter.Ibi.η. 119.
VIRTUS. An sit virtus divina elevans
multipliciter in partibus sacramenti. In
Comm, ad art. 1, quæst. 90, num. 2.
VOLUNTAS. Non omnia, quæ ex metu
fiunt, sunt secundum se involuntaria. Disp.
7, num. 37. Voluntas peccandi potest ex­
cludi per aliquam attritionem.Disp.7,n.45.
VOTUM. An sit validum votum vitandi
omnia venialia? Disp. 7, num. 115. An
votum solemnc castitatis diflerat specie a
simplici,et debeat ab incontinenti iri confes­
sione explicari ? Disp. 8, num. 111. Liga­
tus voto, qui alios inducit ad turpia, agit
contra castitatem, et debet in confessione
illius peccati explicaro votum. Ibi. n. 112.
Ligatus eo voto si agat turpiter cum per­
sona habente simile votum, debet ulruraque
aperire in confessione. Ibi. num. 113. In
violatione voti juramento firmati sunt duæ
malitiæ specie divers®. Ibi. num. 147.

TEMPLUM. Reverentia templis debita,
et contra ea sacrilegia. Disp. 8, num. 150.
Vide Locus. Templorum immunitas, et
peccata contra illam. Disp. 8, num. 155.
TEMPUS. An varietur species peccati ex
tempore,in quo committitur.Disp. 8,n.l72.
TIMOR. Quid sit timor,et multiplex ejus
divisio. Disp. 7, num. 32. Timor servilis
est actus honestus, et mullum conferens ad
salutem. Ibi. num. 33. Impedit peccata
nou solum externa, sed etiam interna. Ibi.
num. 34. Non pluris facit pœnam, quam
culpam, nec retinet affectum conditionatum ad objectum peccaminosum. Ibi. num.
35 et seq. Non omnia, quæ timore fiunt,
sunt involuntaria secundum se, nec termi­
nant simplicem nolitionem. Ibi. num. 37.
Differentia inter timorem carnalem, et
honestum. Ibi. num. 46. Datur timor ser­
vilis efficax excludens omnem actualem
voluntatem peccandi. Ibi. et a num. 47.
Timorservilisan habeatservilitatem objectivam, et formalem ? Disp. 8, n. 296 et seq.
Duplex est servilitas objectiva. Ibi. n. 298.
VENIALIA. Qualis dolor requiratur ad
remissionem peccatorum venialium in
sacramento pœnitentiæ ? Disp. 7, num. 68.
Peccata venialia sunt materia sufficiens
sacramenti pœnitentiæ. Disp. 7, num. 88,
et num. 130. Non consistunt in solo reatu
ad pœnam, et manente reatu ad pœnam
possunt remitti quantum ad culpam. Ibi.
num. 89. Principales differentiæ venia­
lium a mortalibus. Disp. 7, num. 126.
Modus remissionis eorum, et forma, per
quam expelluntur. Ibi. num. 127. Ad
eorum remissionem præsupponitur gratia
sanctificans. Ibi. num. 128. Radix utquædam remittantur aliis non remissis. Ibi.
n. 129. Pro remissione venialium in sacra­
mento pœnitentiæ non sufficit simplex dis­
plicentia, sed requiritur verus dolor. Ibi.
num. 130. Confiteri sola venialia absque
dolore illorum, est peccatum mortale. Disp.
7, num. 133. Quid si alia cum dolore, et
alia sine illo ? Ibi. num. 135 et seq. Cur
confiteri unum veniale sino dolore cum
aliis, <le quibus pœnitens dolet, non sit
peccatum mortale ; et apponere unam
hostiam non triticeam inter alias conse­
crandas, mortale sit? Ibi. num. 137. Qui
Salmanl. Curs. Thcolog. lom. XX

-

r

&
■

Λη

I

BUrx^LLIS

TYFI3 A. VH0MA2ÎT